Kamer van Koophandel Amsterdam

Postbus 2852
1000 CW Amsterdam
Drs. M. Woolthuis
mwoolthuis@amsterdam.kvk.nl
Tel: 020 / 531 46 42

Kamer van Koophandel Flevoland

Postbus 123
8200 AC Lelystad
Mw. mr. G. Binnema
sbinnema@lelystad.kvk.nl
Tel: 0320 / 286 286

Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland

Postbus 336
3800 AH Amersfoort
Drs. A. Boone
aboone@gooi-eemland.kvk.nl
Tel: 033 / 453 57 66

Kamer van Koophandel Haaglanden

Postbus 29718
2502 LS Den Haag
Drs. T. Timmers
ttimmers@haaglanden.kvk.nl
Tel: 070 / 328 73 09

Kamer van Koophandel Rijnland

Postbus 2059
2321 AT Leiden
Drs. B.J.G. Schuttenbeld
bschuttenbeld@rijnland.kvk.nl
Tel: 071 / 525 05 00

Kamer van Koophandel Rotterdam

Postbus 450
3000 AL Rotterdam
Aangetrokken tot
Drs. G.L.M. Gietman
ggietman@rotterdam.kvk.nl
Tel: 010 / 402 78 83

Kamer van Koophandel Utrecht

de juiste bedrijfslocatie
Postbus 48
3500 AA Utrecht
Mw. drs. A.J.L. Bijmans
abijmans@utrecht.kvk.nl
Tel: 030 / 236 33 52
Drs. P.M.G. Ewalts
pewalts@utrecht.kvk.nl
Tel: 030 / 236 32 65 10 stappen voor een marktgericht locatiebeleid
 Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
1 Inmiddels is in december 2001 deel 3 van de Vijfde Nota Ruimte-
lijke Ordening (PKB-3) uitgebracht, waarin echter geen wezenlijke
verschillen over het locatiebeleid staan ten opzichte van deel 1.
2 Amsterdam, Flevoland, Gooi- en Eemland, Haaglanden, Rijnland,
Rotterdam en Utrecht.
10 stappen voor een marktgericht locatiebeleid
Vooraf
Het economisch belang van het regionale bedrijfsleven vereist zowel kwantitatief als kwalitatief voldoende
bedrijfslocaties. Door deze goed in te passen in een heldere ruimtelijk-economische structuur kunnen activi-
teiten elkaar versterken. Locaties moeten enerzijds voldoende flexibel zijn voor toekomstige veranderingen
en anderzijds in staat zijn om de continuïteit van de daar gevestigde bedrijven te waarborgen. Onder het
motto ‘het juiste bedrijf op de juiste plaats’ leek het huidige locatiebeleid (ABC-beleid), dat eind jaren ’80
haar intrede deed, aan deze randvoorwaarden tegemoet te willen komen.
Het ABC-locatiebeleid werkt in zijn huidige vorm echter averechts. Al heet ‘het juiste bedrijf op de juiste plaats’
de basis te zijn voor dit beleid, feitelijk bleek ‘beperking van de automobiliteit’ de hoofddoelstelling. De cen-
trale gedachte daarbij was dat door het combineren van ‘het juiste bedrijf op de juiste plaats’ met stringent
parkeerbeleid, de automobiliteit teruggedrongen kon worden en het gebruik van openbaar vervoer en de fiets
zou toenemen.
Naast het ABC-beleid bestond ook een vestigingsbeleid voor perifere en grootschalige detailhandel, het
PDV/GDV-beleid. Door selectief plekken aan te wijzen waar dergelijke locaties mochten ontstaan, werd ook
een poging ondernomen de mobiliteit te beïnvloeden.
In het huidige locatiebeleid ligt teveel nadruk op regulering (push-factoren) en te weinig op facilitering van
goede randvoorwaarden (pull-factoren). Bovendien ontbreekt het aan een regionale regie over de plaats en
aard van de te ontwikkelen bedrijfslocaties. Door dit alles vinden investeringen van overheid en bedrijven
niet of niet op de juiste plek plaats. De hoofddoelstelling van het locatiebeleid ‘het juiste bedrijf op de juiste
plaats’ wordt zodoende niet gehaald.
Het locatiebeleid is dus toe aan grondige herijking. Het Rijk heeft in De Vijfde Nota, Het nieuwe locatiebeleid:
een goede plaats voor ieder bedrijf de uitgangspunten, doelstellingen en maatregelen opnieuw bepaald.1
Ook de Kamers van Koophandel in de Randstad2 vinden herijking van het locatiebeleid noodzakelijk. Bedrijven
moeten, veel meer dan nu het geval is, via uitstekende randvoorwaarden verlokt worden om zich op de juiste
plek te vestigen. ‘Het juiste bedrijf op de juiste plaats’ is nog steeds een goed beginsel voor locatiebeleid.
In deze notitie zetten we de manco’s van het vigerende ABC-locatiebeleid op een rij.
Vervolgens geven we in 10 stappen aanbevelingen voor een nieuw, meer marktgericht locatiebeleid.
Dit moet zijn vertaalslag krijgen in de Vijfde Nota over de Ruimtelijke Ordening, nieuwe streekplannen
(provincies), nieuwe regionale structuurplannen (kaderwetgebieden en grotere gemeenten), verkeers- en
vervoersplannen en gemeentelijke bestemmingsplannen.
Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 1
A Push-beleid: de manco’s van het huidige
(ABC-) locatiebeleid

Eind jaren ’80 werd het locatiebeleid geïntroduceerd. Hoofdlijnen van het ABC-locatiebeleid
De centrale gedachte van dit beleid is dat de mobili-
teit beperkt kan worden door ‘het juiste bedrijf op Locatie Voorwaarden Soorten Aantal parkeerplaatsen
de juiste plaats’ te vestigen in combinatie met strin- bedrijvigheid per 100 werknemers
gent parkeerbeleid.
In het beleid wordt onderscheid gemaakt tussen A-locaties Optimaal bereikbaar per OV op Hoofdkantoren 10, in de Randstad,
A-, B- en C-locaties, waaraan het de bijnaam ‘ABC- nationaal, regionaal, stadsge- Detailhandel stedelijke
beleid’ heeft overgehouden. Op de verschillende westelijk en lokaal niveau. De Horeca knooppunten en
locaties wordt gewerkt volgens het principe: hoe autobereikbaarheid is op deze Onderwijs stadsgewesten
beter de bereikbaarheid per openbaar vervoer (OV) locaties van ondergeschikt Overheidsinstellingen 20, elders
en fiets, hoe strenger de parkeernorm. belang en er gelden strenge
parkeernormen. Er zijn uitste-
Naast het locatiebeleid bestaat een selectief vesti- kende voorwaarden voor het
gingsbeleid voor perifere en grootschalige detailhan- gebruik van de fiets
del, het PDV/GDV-beleid. Dit beleid is erop gericht
om de versnippering van detailhandelsvestigingen B-locaties Goed bereikbaar per OV op Groothandel 20, in de Randstad,
tegen te gaan. Gevreesd werd dat grote winkels aan regionaal, stadsgewestelijk en Kantoren stedelijke
de stadsrand of weidewinkels in de groene buitenge- lokaal niveau. Redelijke bereik- Sport en recreatie knooppunten en
bieden een dermate grote aantrekkingskracht op het baarheid per auto op lokaal en Hoogwaardige stadsgewesten
publiek zouden hebben, dat het winkelbestand in bovenlokaal niveau. Er gelden Industrie 40, elders
binnensteden en centra onder druk zou komen te met name beperkingen voor het
staan en - op termijn - zelfs zou afkalven. Dergelijke langparkeren. Goede bereik-
winkels hebben ook een grote auto-aantrekkende baarheid per fiets
werking. De overheid wil met dit beleid voorkomen
dat er grote verkeersstromen naar de randen van de C-locaties Optimaal bereikbaar per auto Industrie
steden gaan. via filevrije routes naar het Logistiek Geen
hoofdwegennet. Geen eisen Opslag
voor OV en fiets

2 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie

manco 1 het ABC-locatiebeleid ‘lokt’ niet;
onvoldoende randvoorwaarden
zijn gefaciliteerd
Het ABC-locatiebeleid is teveel ‘push-’ en te weinig
‘pull-’beleid, oftewel: veel en strenge regulering en
weinig facilitering. Op A- en B-locaties is onvol-
doende geïnvesteerd in stallingsvoorzieningen voor
auto’s en fietsen bij OV-haltes en in goed voor- en
natransport vanaf die haltes. De parkeernormen zijn
te streng en het zogenaamde invloedsgebied van
een locatie is te groot. Er worden onacceptabele
normen gehanteerd voor de loopafstand van de
OV-halte tot de eindbestemming.
Op C-locaties ontbreken faciliteiten voor multimo-
dale bereikbaarheid (zoals binnenvaartterminals en
overslagstations op knooppunten van waterwegen
met autowegen en railverbindingen) en voor goede
doorstroming naar het hoofdwegennet.
Noodparkeren als oplossing voor achterblijvend OV.
manco 2 het beleid is aanbod-gestuurd;
overheden hebben weinig kennis
van de vraagzijde
Streekplannen en bestemmingsplannen geven de
kaders voor de ontwikkeling van bedrijfslocaties
naar plaats en soort bedrijvigheid3. Daarbij kijkt de
overheid veelal meer naar lokale, gebiedsgebonden
wensen en (on)mogelijkheden dan naar de wensen
en (on)mogelijkheden van de markt. Er zijn echter
vanuit de markt wel degelijk wensen ten aanzien van
locaties, bedrijfsomgeving, bestemmingen, segmen-
tering, infrastructuur en andere voorzieningen waar-
voor regionaal èn lokaal ruimte gereserveerd zou
moeten worden. Het beleid is aanbod-gestuurd en
mist vraaggerichte uitgangspunten.
3 Waar wordt gesproken over bedrijvigheid en bedrijven, bedoelen
we in deze notitie ook allerlei andere voorzieningen die onder het
locatiebeleid vallen, zoals scholen, ziekenhuizen en openbare
instellingen.
Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 3
manco 3 te strenge parkeernormen maken
A-locaties onaantrekkelijk
Kantooractiviteiten die veel van het OV gebruik (kun-
nen) maken, laten A-locaties veelal links liggen. Dat
komt omdat de parkeernormen zo streng zijn dat
zelfs een minimale, maar noodzakelijke autobereik-
baarheid (bijvoorbeeld voor bezoekers en ambulante
werknemers van bedrijven) niet kan worden geac-
commodeerd. Maar ook het gebrek aan goede open-
baar vervoersvoorzieningen in vele woongebieden,
dus waar de werknemers vandaan moeten komen, is
hier debet aan. Gevolg is dat veel kantoren uitwijken
naar B- en C-locaties, alwaar ze veel meer autover-
keer genereren dan volgens het beleid gewenst is.
Door het wegblijven van economische functies wordt
de stedelijke vitaliteit van stationsgebieden aangetast.
4 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
manco 4 op B-locaties is het OV geen goed
alternatief voor de auto
In de praktijk blijkt de OV-bereikbaarheid op B-loca-
ties erg tegen te vallen. Door de lage frequenties en
het geringe aantal verbindingen of richtingen vanaf
de stations is het OV geen goed alternatief voor de
auto. Als er al sprake is van een NS-station, dan
laten het voor- en natransport en stallingsvoorzie-
ningen voor fietsen en auto’s kwantitatief en kwali-
tatief te wensen over. De B-locaties zijn zodoende
niet in staat om een belangrijke schakelfunctie als
overstappunt van de ene vervoerswijze (fiets, auto,
lopen) op de andere (OV) in de mobiliteitsketen te
vervullen.
manco 5 steeds meer kantoren op C-locaties,
waar ze niet thuishoren
In beginsel zijn C-locaties bedoeld voor met name
logistieke en industriële activiteiten, die niet of
nauwelijks ‘mengbaar’ zijn met andere functies.
De strategische ligging van deze locaties nabij het
hoofdwegennet oefent een grote aantrekkingskracht
op bedrijven uit die er volgens de beginselen van
het beleid niet mogen zitten, maar door te streng
parkeerbeleid elders naar C-locaties worden gedre-
ven. Bestemmingsplannen houden dit proces ook
niet tegen. Gemeenten treden hiertegen bovendien
niet al te streng op, omdat zij bedrijven binnen hun
grenzen willen behouden of zelfs aantrekken.
De bereikbaarheid over de weg, in theorie het sterke
punt van C-locaties, vermindert daardoor ziender-
ogen en van filevrije routes naar het hoofdwegennet
is allang geen sprake meer. Bedrijven in de trans-
port-, distributie- en productiesector zien zich
derhalve steeds meer gedwongen naar een plaats
buiten de regio uit te wijken. Dit verdringingsproces
ondermijnt de regionale economische structuur en
leidt daarmee tot onevenwichtigheid in de regio.
Goed bereikbare kantoorruimte aan de A12.
manco 6 het ontbreekt aan regionale regie
Tussen gemeenten onderling bestaan verschillen in
beleid. De concurrentieslag tussen gemeenten om
bedrijven aan te trekken leidt tot het toestaan van
bedrijven op locaties waar deze volgens de begin-
selen van het ABC-locatiebeleid niet thuishoren en
tot het ‘dealen’ met lagere parkeernormen.
Het ontbreekt aan regionale regie en afstemming
over de plaats en aard van de te ontwikkelen
bedrijvenlocaties en de neerslag daarvan in goede
bestemmingsplannen, waardoor investeringen niet
of niet op de juiste plek plaatsvinden.

manco 7 gebiedsgerichte aanpak van de

bedrijfslocatie komt onvoldoende
uit de verf
Het gebrek aan inzicht in ontwikkelingen en wensen
aan de vraagzijde beperkt de lokale samenwerking
tussen partijen, zowel privaat-privaat, publiek-
publiek als publiek-privaat. Investeringen blijven
daardoor uit, waardoor terreinen kwalitatief achteruit
kunnen gaan. Ook het bedrijfsleven laat kansen
liggen: veel bedrijven hebben zich niet georganiseerd
in of aangesloten bij bestaande verenigingen en zijn
niet of nauwelijks op de hoogte van de mogelijkhe-
den van zaken als centrum-, park- en vervoermanage-
ment. Is die kennis er wel, dan ontbreekt het
regelmatig aan een heldere verdeling van verant-
woordelijkheden tussen publieke en private partners.

Specifiek werkmilieu of juist op de verkeerde plaats?

Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 5

B De wensen van het Rijk: de Vijfde Nota Ruimtelijke
Ordening over het nieuwe locatiebeleid
■ citaat Vijfde Nota RO
doelstelling: nu echt het juiste bedrijf op
de juiste plaats!
Het doel van het nieuwe locatiebeleid is ‘het bieden
van een goede plaats voor ieder bedrijf, iedere
winkel of andere voorziening’. Anders gezegd: het
nieuwe beleid richt zich primair op de ontwikkeling
van voldoende geschikte vestigingsmogelijkheden
voor bedrijven en voorzieningen. Die zullen, net als
voor het wonen, gevonden moeten worden binnen
de toekomstige rode contouren (door het Rijk aan-
gegeven grenzen aan bebouwd gebied). Deze rode
contouren liggen rond het bebouwde en tot 2015
nog te bebouwen gebied en zijn mede een middel
om onwenselijke verschijnselen als weidewinkels en
verspreide bedrijfsbebouwing in de open ruimte te
verhinderen. Aan bovengenoemde hoofddoelstelling
zijn meerdere sub-doelstellingen verbonden, te
weten:
■ economische ontwikkelingsmogelijkheden: het
bieden van ruimte voor werkgelegenheid door
het creëren van voldoende geschikte vestigings-
plaatsen voor bedrijvigheid en voorzieningen;
■ bereikbaarheid: het optimaal gebruik van alle
vervoersmogelijkheden voor personen en goede-
ren over de weg, het spoor en het water;
■ ruimtelijke kwaliteit: efficiënt ruimtegebruik,
kwaliteit en variatie in vestigingsmilieus voor alle
stedelijke activiteiten, functiemenging en kwali-
teit van de leefomgeving (veiligheid, emissies en
geluid).
6 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
■ citaat Vijfde Nota RO
typologie van woon/werkmilieus bepaalt de invulling
In het nieuwe locatiebeleid worden de volgende zes woon/werkmilieus onderscheiden die alle in meer
of mindere mate gemengd zijn, behalve de laatste:
■ centrum-stedelijk (1)
■ buiten-centrum (2)
■ groen-stedelijk (3)
■ centrum-dorps (4)
■ landelijk-dorps (5)
■ specifieke werkmilieus (6).
Deze woon/werkmilieus zijn vervolgens gegroepeerd in de volgende drie vestigingsmilieus:
■ centrum-milieus: concentraties van stedelijke functies op en rond ‘knopen’ in het stedelijke netwerk.
Naast de bestaande binnensteden en stationsomgevingen kan het ook gaan om nieuwe centra zoals de
Amsterdamse Zuidas (1).
Om centra optimaal tot ontwikkeling te brengen dient meer vestigingsruimte beschikbaar te komen in een
hogere omgevingswaarde. Dat kan door intensief ruimtegebruik (hoog en diep bouwen), inpandig parkeren,
functies combineren en verbetering van bereikbaarheid en kwaliteit van de openbare ruimte.
■ gemengde milieus: kleinschalige centra op wijk- of buurtniveau en verspreide vestigingen in buitencentrum,
groen-stedelijke of dorpse milieus, bijvoorbeeld de Schilderswijk of Overvecht (2 t/m 5).
De ruimtelijke scheiding tussen wonen en werken neemt toe. Deze trend dient gekeerd te worden.
Voor zover schaal, gevaar of hinder van bedrijven en voorzieningen het toelaten verdient functiemenging
voorrang.
■ specifieke werkmilieus: bedrijventerreinen en andere concentraties zoals multimodale locaties langs ver-
voersassen of bijzondere, grootschalige winkel- en recreatiecomplexen, bijvoorbeeld Moerdijk of Efteling (6).
Om deze specifieke werkmilieus goed tot hun recht te laten komen, dienen zij beschikbaar te blijven voor
dit soort activiteiten. Vestiging van bedrijven en voorzieningen die wel inpasbaar zijn in centra en gemeng-
de omgevingen moet worden tegengegaan in de specifieke werkmilieus.
C Pull-beleid: 10 stappen naar de juiste bedrijfslocatie
stap 1 herziening locatiebeleid is nodig:
van aanbod-naar marktgestuurde
aanpak
Bij de herziening van het locatiebeleid dient de
nadruk te liggen op ‘faciliteren’ in plaats van op
‘reguleren’. De randvoorwaarden die bedrijven stel-
len aan hun vestigingslocatie zijn daarbij richtingge-
vend voor beleidsmakers en -uitvoerders. Hiertoe is
een gedegen inventarisatie nodig naar de relevante
vestigingsplaatsfactoren van bedrijven. Op initiatief
van de overheden zullen partijen dit gezamenlijk
moeten oppakken. In deze notitie komen al enkele
factoren aan de orde. De verschillende voorwaarden
aan de vraagzijde kunnen worden ‘gematcht’ met
verschillende typen locaties op de regionale kaart,
zodat een aantrekkelijk en divers aanbod ontstaat in
de regio. Pas wanneer aan deze voorwaarden is vol-
daan op de verschillende locaties, zullen de juiste
bedrijven en voorzieningen aangetrokken worden tot
de juiste plaats.
stap 2 de markt stelt voorwaarden, ■ citaat Vijfde Nota RO
de ruimte biedt mogelijkheden overheden moeten vraag en aanbod in
en beperkingen kaart brengen
Voldoende inzicht in de markt is cruciaal: bedrijven Gemeenten en provincies moeten vraag en aanbod
stellen randvoorwaarden aan hun vestigingslocatie. gedifferentieerd in kaart brengen en de ontwikke-
Zo moet de ruimtelijke kwaliteit en bereikbaarheid ling van de verschillende locatiemilieus op elkaar
van een locatie aansluiten bij de bedrijfsuitstraling afstemmen, opdat ieder bedrijf en iedere voorzie-
en de activiteiten die men er wil (laten) ontwikkelen. ning een locatie kan vinden die past bij de eisen
Ook het begrip ‘schaal’ is hierbij essentieel: in de die het daaraan zelf stelt en bij de gewenste ruimte-
economische structuur van stedelijke netwerken is lijke kwaliteit.
er sprake van verschillende schaalniveaus waarop
bedrijven opereren, variërend van internationaal tot
lokaal. Bereikbaarheid, uitstraling, segmentering en
faciliteiten van een locatie dienen te passen bij en
mee te groeien met de schaal waarop de activiteiten
plaatsvinden. De overheid is in belangrijke mate
verantwoordelijk voor investeringen in faciliteiten
(bereikbaarheid, vestigingsmilieu) die het voor
bedrijven mogelijk maken om te functioneren en te
kunnen concurreren met andere regio’s binnen en
buiten Nederland. Maar ook bedrijven zelf hebben
de verantwoordelijkheid om zich daar te vestigen,
waar ten behoeve van hun kernactiviteit faciliteiten
worden gecreëerd.
Rotterdam Centraal: centrum-milieu van de toekomst.
Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 7
stap 3 eerst randvoorwaarden scheppen,
daarna pas ontwikkelen
De overheid zal veel randvoorwaarden voor de ver-
schillende vestigingslocaties moeten faciliteren,
zoals de aanleg van infrastructuur voor een goede
bereikbaarheid over water, spoor en weg (en inter-
nationaal ook door de lucht).
Alvorens bedrijven investeren in een locatie dient
één en ander al gerealiseerd te zijn. Een strategische
fasering is daarom essentieel. Niet zelden zal de
kost daarbij voor de baat uitgaan.
Een aantal zaken verdient op korte termijn de nodige
verbetering, zoals:
■ de OV-kwaliteit in het algemeen en in het bijzon-
der daar waar arbeidsintensieve activiteiten zijn
gevestigd;
■ de autobereikbaarheid van stationsgebieden;
■ het voor- en natransport inclusief stallingsvoor-
zieningen voor fietsen en parkeren voor auto’s;
■ specifieke locaties faciliteren voor transport- en
distributiebedrijven bij multimodale knooppunten;
■ filevrije routes naar het hoofdwegennet vanaf
productie- en logistieke terreinen;
■ hoogwaardige ruimtelijke inrichting van stations
en stationsomgevingen;
■ (herkomst)transferia (P+R) bij (regionale) sta-
tions faciliteren met voldoende parkeerplaatsen
t.b.v. OV-reizigers;
■ regionaal grond- en grondprijsbeleid, gerelateerd
aan gewenste ontwikkelingen en investeringen
op vestigingslocaties.
De ontwikkelingen die vervolgens - al of niet in
samenwerking met de overheid - door de markt
worden geïnitieerd op de geboden vestigingslocaties
dienen dan natuurlijk wel aan te sluiten bij de
gewenste aard en kwaliteit van de activiteiten op die
locaties.
8 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
stap 4 regionale structuurvisie dient kader
te zijn voor lokaal vestigingsbeleid
De ontwikkeling van een gevarieerd aanbod van
bedrijfslocaties, die een marktgericht en synergetisch
geheel vormen, vraagt om een inbedding in een
breed gedragen regionale structuurvisie. Gemeenten
zullen zich moeten committeren aan een dergelijke
bovenlokale ruimtelijk-economische structuurvisie
op basis van hun specifieke voordelen.
Deze structuurvisie zal in streekplannen en regionale
structuurplannen moeten worden verankerd als toet-
singskader voor gemeentelijke bestemmingsplannen.
Op deze wijze worden ontwikkelingspotenties van
locaties en doelstellingen ten aanzien van de stede-
lijke ontwikkeling en vitaliteit met elkaar in verband
gebracht.
Containerterminal: niet te mengen.
■ citaat Vijfde Nota RO
gemeenten moeten beoordelen of
activiteiten mengbaar zijn
Om te kunnen beoordelen of bedrijven en voor
zieningen al of niet inpasbaar zijn in gemengde
woon/werkmilieus of stedelijke centra zullen
gemeenten de invloed van een bedrijventerrein op
de omgeving in beeld moeten brengen. Criteria die
aandacht dienen te krijgen zijn veiligheid en hinder
van het bedrijf en het daarmee verbonden trans-
port, ruimte- en bezoekersintensiteit, toename van
het verkeer op het omliggende wegennet.
■ citaat Vijfde Nota RO
specifieke bedrijventerreinen
multimodaal ontsluiten
Specifieke werkmilieus dienen zoveel mogelijk mul-
timodaal ontsloten te worden, dit om het goederen-
vervoer over weg, spoor, water en per buisleiding
mogelijk te maken.
stap 5 de regionale structuur van knopen
en netwerken moet helder zijn
Het is zaak dat de overheid in overleg met het
bedrijfsleven de structuur van knopen en netwerken
in de regio vaststelt om te kunnen bepalen op welke
plekken de gevarieerde wensen uit de ruimtelijk
economische structuurvisie kunnen worden gereali-
seerd. Ook wordt dan duidelijk op welke locatie nog
geïnvesteerd moet worden om de randvoorwaarden
te garanderen en voor welke bedrijven en sectoren
locaties ontbreken. Een belangrijk aandachtspunt
hierbij is dat een goede combinatie van auto- en
OV-bereikbaarheid méér OV-reizigers oplevert dan
alleen maar bereikbaarheid met het openbaar
vervoer. Hiervoor moet de kwaliteit èn capaciteit van
het openbaar vervoer wel op orde zijn.

stap 6 decentralisatie van mandaat en

middelen naar de regio
De regio is het schaalniveau waarop het beleid moet
worden gevoerd. Daar is immers de ruimtelijk-economi-
sche samenhang het grootst en de planologische neer-
slag van het ruimtelijk-economisch beleid in streek- en
regionale structuurplannen het meest voelbaar voor
bedrijven. Het Rijk dient dan ook voldoende mandaat
en middelen te verstrekken aan regionale overheden
(provincies en kaderwetgebieden). Een krachtige regio-
nale autoriteit die de bovenlokale regie voert, ontmoe-
digt een ongezonde concurrentie tussen gemeenten
onderling in het aantrekken van bedrijven. Bovendien
Een heldere ruimtelijke structuur.
■ citaat Vijfde Nota RO
lagere overheden moeten PKB-locatiebeleid uitwerken
Het zijn dus de gemeenten, de kaderwetgebieden en de provincies die zullen moeten zorgen voor een
uitgewerkt locatiebeleid en daar uitvoering aan moeten geven. Dit zullen zij in streek-, structuur- en bestem-
mingsplannen moeten vastleggen. Het Rijk zal beoordelen of de streekplannen en regionale structuurplannen
voldoen aan het kader in de PKB.
Essentieel is hierbij dat die plannen regels en criteria bevatten die waarborgen dat:
■ gemeenten gezamenlijk zorgen voor een voldoende gevarieerd aanbod van vestigingsmogelijkheden,

wordt zodoende voorkomen dat bepaalde (ruimte- waarbij zij elkaar aanvullen;
extensieve en laagwaardige) activiteiten in het geheel ■ de vestiging van bedrijven en voorzieningen met gemeentegrens-overschrijdende gevolgen regionaal wordt

geen plaats krijgen, terwijl deze essentieel zijn voor afgestemd.

een diverse en vitale ruimtelijk-economische structuur.

Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 9

stap 7 planologische zekerheid bieden, met name in specifieke werkmilieus
Als de ruimtelijk-economische structuur in de regio
is vastgesteld, de marktwensen bekend zijn en de
randvoorwaarden op de bedrijfslocatie zijn gescha-
pen, zullen de juiste bedrijven tot de juiste plaats
worden aangetrokken. Onder bepaalde omstandig-
heden, zoals krapte in het aanbod van vestigings-
locaties en -terreinen kan het nodig zijn dat een
selectief planologisch toelatingsbeleid wordt
gevoerd. Via streekplannen, regionale structuur-
plannen en bestemmingsplannen kunnen provincies
en gemeenten zo voorkomen dat activiteiten als
kantoren, detailhandel, factory outlet centers, auto-,
boten- en caravanhandel en grootschalige recreatie-
voorzieningen zich op bedrijventerreinen vestigen,
die hiervoor niet bedoeld zijn.
Voor dergelijke bedrijven dienen andere locaties
geschikt gemaakt te worden in de regio. Concreet
gelden bij deze stap de volgende uitgangspunten:
10 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
■ geen detailhandel op bedrijventerreinen (het
vigerend PDV/GDV-beleid handhaven);
■ specifieke locaties die goed per auto en OV
bereikbaar zijn aanwijzen en faciliteren ten
behoeve van bedrijven die niet of nauwelijks
‘mengbaar’ zijn met andere activiteiten, zoals
PDV/GDV, grootschalige recreatievoorzieningen
en extensieve productie-, logistieke, op- en
overslagactiviteiten;
■ voldoende ruimte op regionale bedrijventerreinen
reserveren voor bedrijven die thans in gemengde
stedelijke milieus voor overlast zorgen en op termijn
bij voorkeur verplaatst zouden moeten worden;
■ wonen, werken en overige voorzieningen combi-
neren waar de activiteiten dit toestaan, maar
niet-mengbare bedrijfsactiviteiten zodanig
zoneren dat er voor deze activiteiten voldoende
ruimte wordt geboden voor verdere ontwikkeling
in de toekomst;
■ de VNG-milieuzonering werkt dus twee kanten op:
ter bescherming van de leefbaarheid in de woon-
omgeving en ter bescherming van de continuïteit
van ruimte-behoevende bedrijfsactiviteiten;
■ zorgdragen voor voldoende en tijdig aanbod van
vestigingsmilieus voor alle typen van bedrijfs-
activiteiten.
■ citaat Vijfde Nota RO
specifieke werkmilieus voor specifieke
activiteiten
Specifieke werkmilieus zijn veelal bedrijventerrei-
nen, gelegen aan of dichtbij autowegen en de ran-
den van verstedelijkte gebieden. Deze zijn vooral
geschikt voor bedrijven en voorzieningen die door
hun aard niet inpasbaar zijn in centra of wijken.
Het gaat dan vooral om vestigingen die gevaarlijk
of hinderlijk, ruimte- en bezoekers-extensief of
grootschalig zijn en veel verkeers- en transport-
stromen oproepen. Om deze specifieke werkmilieus
goed tot hun recht te laten komen, is het vooral
zaak te zorgen dat zij beschikbaar blijven voor dit
soort activiteiten. Vestiging van bedrijven en voor-
zieningen die wel inpasbaar zijn in centra en
gemengde omgevingen moet worden tegengegaan
in de specifieke werkmilieus.
■ citaat Vijfde Nota RO
minimale bouwhoogten opnemen
in bestemmingsplannen
Waar hoogbouw qua maat en schaal past in de
omgeving, verdient het aanbeveling in bestem-
mingsplannen minimum bouwhoogten op te nemen.
Dat geldt in ieder geval in binnenstedelijke centra
waarvan de kwaliteit en capaciteit actief wordt
verbeterd door transformaties en hoogwaardige
intensivering van het ruimtegebruik en vergroting
van de bereikbaarheid.
stap 8 gebiedsgericht beleid dient breed
gedragen te worden door
marktpartijen
Er is een nadere gebiedsgerichte uitwerking van het
beleid nodig om de relatie tussen de vestigingsloca-
tie in zijn lokale en regionale omgeving te optimali-
seren. Diverse randvoorwaarden, beleidsvoornemens
en feiten dienen daarbij met elkaar in verband
gebracht te worden. Voor een breed draagvlak zal
het lokale bedrijfsleven er nauw bij betrokken moe-
ten worden, zodat niet alleen politieke prioriteiten,
maar ook marktwensen worden verankerd in beleid.
Bij de initiatieven om nieuw locatiebeleid uit te
werken wordt door overheden echter nog te weinig
gezocht naar synergie in regionaal verband en naar
participatie van de markt.
stap 9 centrum- en parkmanagement als ■ citaat Vijfde Nota RO
verantwoordelijk samenwerkings- een intergemeentelijk parkeerbeleid is nodig
verband (pps) Gemeenten dienen een actief, onderling meer
Om op de locatie zelf voldoende randvoorwaarden afgestemd parkeerbeleid te voeren, gericht op meer
te scheppen die een aantrekkende werking hebben betaald parkeren en het tegengaan van parkeer-
op de juiste bedrijven en sectoren, is een gebieds- overlast. Met name in binnenstedelijke centra wordt
gewijze aanpak nodig. Dit gaat zowel de overheid de totstandkoming van ondergrondse of inpandige
als het bedrijfsleven aan. De overheid dient de parkeervoorzieningen gestimuleerd.
bestemmingsplannen op maat aan te passen,
hetgeen op de korte termijn betekent dat de strin-
gente parkeernormen eruit verwijderd zouden
moeten worden. Gebiedsgewijze taken waarvoor het
lokale bedrijfsleven (projectontwikkelaars, bedrijven-
kringen e.a.) zich moet inspannen, zijn het zich
goed organiseren en de gezamenlijke wensen en
randvoorwaarden vaststellen. Ook thema’s als de
uitstraling van de vestigingslocatie, onderhoud,
vervoermanagement en parkeerbeheer (eigen of
gezamenlijke terreinen of garages) verdienen
aandacht van het bedrijfsleven. Voor deze mix van
publiek-private verantwoordelijkheden op de vesti-
gingslocatie zou centrummanagement in stedelijke
centra en parkmanagement op bedrijventerreinen
uitkomst kunnen bieden. In zulke organisaties is het
van belang dat de verdeling van verantwoordelijk-
heden tussen publieke en private partners helder en
controleerbaar is en dat er voldoende bestuurlijk en
financieel draagvlak is voor de keuze van projecten
en prioriteiten. Bij nieuwe bedrijventerreinen en
winkelgebieden moeten deze zaken standaard mee-
genomen worden in de ontwikkeling van het project.
Prins Clausplein: knooppunt voor de toekomst.
Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie - 11
stap 10 ongewenste ontwikkelingen
vermijden in de overgang tussen
oud en nieuw beleid
Als de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening een feit is,
is het huidige locatiebeleid van tafel. Zo wordt het
althans door diverse partijen geïnterpreteerd. Er zit
echter doorgaans veel tijd tussen de presentatie van
nieuw rijksbeleid en de vertaling daarvan naar regio-
naal en lokaal beleid, met name in bestemmings-
plannen. Deze inertie van beleidsveranderingen mag
niet leiden tot ongewenste ontwikkelingen, zoals de
vestiging van detailhandel op en de verkantorisering
van bedrijventerreinen. Gegeven de globale formule-
ring van het nieuwe locatiebeleid in de Vijfde Nota
RO en de doelstelling van het Rijk om de verdere
invulling van het nieuwe locatiebeleid te decen-
traliseren naar regionale en lokale overheden, zijn
dergelijke ongewenste ontwikkelingen helaas niet
denkbeeldig. De overheden zullen gezamenlijk tot
een overgangsregeling moeten komen, totdat nieuw
locatiebeleid regionaal en lokaal krachtig is veran-
kerd in streek-, structuur- en bestemmingsplannen.
12 - Aangetrokken tot de juiste bedrijfslocatie
■ citaat Vijfde Nota RO
geen dwingende en rigide rijksnormen,
maar maatwerk
Het Rijk schrijft de andere overheden binnen het
nieuwe locatiebeleid niet meer - zoals in het huidige
beleid - rechtstreeks normen voor die de indeling
in locatietypen bepalen, aantallen parkeerplaatsen
limiteren of beperkingen aan winkelbranches
opleggen. Wel zal het Rijk in deel 3 van de PKB een
richtlijn opnemen voor de ruimtelijke aspecten van
(bedrijfs)activiteiten met grote risico’s. In verband
daarmee zal van gemeenten worden gevraagd om
vóór eind 2002 een inventarisatie uit te voeren van
bestaande bedrijfsactiviteiten die niet voldoen aan
deze richtlijn.
Kamer van Koophandel Amsterdam
Postbus 2852
1000 CW Amsterdam
Drs. M. Woolthuis
mwoolthuis@amsterdam.kvk.nl
Tel: 020 / 531 46 42

Kamer van Koophandel Flevoland

Postbus 123
8200 AC Lelystad
Mw. mr. G. Binnema
sbinnema@lelystad.kvk.nl
Tel: 0320 / 286 286

Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland

Postbus 336
3800 AH Amersfoort
Drs. A. Boone
aboone@gooi-eemland.kvk.nl
Tel: 033 / 453 57 66

Kamer van Koophandel Haaglanden

Postbus 29718
2502 LS Den Haag
Drs. T. Timmers
ttimmers@haaglanden.kvk.nl
Tel: 070 / 328 73 09

Kamer van Koophandel Rijnland

Postbus 2059
2321 AT Leiden
Drs. B.J.G. Schuttenbeld
bschuttenbeld@rijnland.kvk.nl
Tel: 071 / 525 05 00

Kamer van Koophandel Rotterdam

Postbus 450
3000 AL Rotterdam
Aangetrokken tot
Drs. G.L.M. Gietman
ggietman@rotterdam.kvk.nl
Tel: 010 / 402 78 83

Kamer van Koophandel Utrecht

de juiste bedrijfslocatie
Postbus 48
3500 AA Utrecht
Mw. drs. A.J.L. Bijmans
abijmans@utrecht.kvk.nl
Tel: 030 / 236 33 52
Drs. P.M.G. Ewalts
pewalts@utrecht.kvk.nl
Tel: 030 / 236 32 65 10 stappen voor een marktgericht locatiebeleid