DEVRErn

CLT : 2

TMA SENESt: 1

T. B. M. M. ZABIT CERDES
0<

Otu beinci 13 Terinievvel 1339

tima Cumartesi

M'inderecat Savfa 617 617

Sayfa
len mera ve zbitann bir defaya mahsus o'mak zere terfihine dair teklifi kanuni si (2/190) 3. Ordu Mebusu Recai Beyin telsiz telgraf ve telsiz - telefon tesisi hakknda teklifi kanunisi (2/191) Mazbatalar 1. Bitlis Mebusu Resul Beyin Ahlat kazas muhtacni zrrana verilen tohum luk esmanmn aff takknda teklifi kanu nisinin ayan mzakere olduuna dair L yiha Encmeni mazbatas (2/181) 2. Lzistan Mebusu Esad Beyin Lzistan livasnda fndk, portakal, limon, mandalina, ay, dut yetitirilmesi hakkn da teklifi kanunisinin ayan mzakere ol duuna dair Lyiha Encmeni mazbatas (2/182) 3. Merhum Hasan Fehmi Paa zev cesi Hatice ayan Hanmn istidasna dair Seriye ve Evkaf Encmeni mazbatas 4. Malatya Mebusu smet Paa ve rfekasnn Ankara'nn merkez Hkmet ittihaz hakknda teklifi kanunisi ve Kanu nu Esasi Encmeni mazbatas (2/188) 618

1. Zapt sabk hulsas 2. Sualler 1. stanbul Mebusu Ali Rza Bovin, Mllni guzatm terfihi hakkndaki Ka nunun sureti tatibikine dair cra Vekilleri Heyeti Riyasetinden sual takriri (6/18) 2. stan'bul Me'busu Ali Rza Beyin; irketlerde Trk memurlar istihdam hakknda Nafa Vekletinden sual takriri (6/22) 3. Zonguldak Mebusu Tun al Hilmi Beyin, zmir'de zm ve incir fiyatlar hakknda ktisat Vekletinden sual takri ri (6/19)

617

618 618

617

618

617

3. Evrak varide 618 Teklifler 618 1. Cemiyetler Kanununun beinci maddesinin tadiline dair Ktahya Mebu su Reeeb Beyin teklifi kanunisi (2/189) 618 2. Urfa Mebusu Hsrev Bsyin 15 Mays 1335 ten Mill Ordunun bidayeti teekklne kadar muhtelif cephelerde, is yanlarn itfasnda bilfiil yararlklar gr-

618

618

618

Sayfa 5. stanbul Mebusu Ali Rza Beyin mtarekeyi mtaakp hizmete alnan er kn, mera, zabtan ve mensubini askeriye hakknda teklifi kanunisi ve Mdafaai Milliye Encmeni mazbatas (2/21) 618 6. 11 Mart 1338 tarihli seferberlik vehile Zamm Maa Kanununun lav ile memurin ve mensubini askeriye ve zbitan maaatna zamaim icrasna dair kanun l yihas ve Mdafaai Milliye Encmeni maz batas (1/240) 63$ 7. 1337 senesinde Garb Cephesinde Hamidiye civarndaki kesifi taarruzide yararlklar grlen krkbir zabitin stik ll madalyasiyle taltiflerine dair (3/143) cra Vekilleri Heyeti Riyaseti tezkeresi ve Mdafaai Milliye Encmeni mazbatas 618 Tezkereler 619

Sayfa Takrirler 620 1. Bozok Mebusu Ahmed Hamdi Beyin, ruznamenin 31 nci maddesindeki Af Kanununun mstacel mevad meyamna ithaline dair takriri 620:621 2. Ardahan Mebusu Tald Beyin, Ardahan livas ahalisinin fakru zarure tinden dolay yemeklik ve tohumluk itas temennisine dair takriri (4/59) 621 Evrak saire 621 1. Beyan sadakati mutazammn mroz adas ahalisinin telgrafnamesi 621 2. stanbul'un tahliyesi mnasebe tiyle tebriki mutazammn Beyolu'nda Jibert Toprimi imzal telgraf 621 5. Azay Kiram muamelt 665 1. Gmane Mebusu Hasan Fehmi Beyin, mezuniyeti hakknda Divan Riya set karar 665 6. Mzakere edilen maddeler : 621 1. - Mbadelei ahali ve emvali masari fat umumiyesine ait tahsisat hakknda kanun lyihas (1/225), Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi tekilt hakknda (1/224), Zonguldak Mebusu Tunal Hilmi Beyin; mar ve skn Ve kleti tekili hakknda kanun teklifi (2/4) ve Lyiha Encmeni mazbatas, Ay dn Mebusu Dr. Mazhar Beyin; mar ve skn Vekleti tekili hakknda kanun teklifi (2/163) ve Lyiha Encmeni maz- , hatas ve Kanunu Esasi ve Muvazenei Ma liye encmenleri mazbatalar 621:664 2. Malatya Mebusu smet Paa ile. arkadalarnn; Ankara'nn makam ida re ittihaz hakkndaki teklifi ve Kanu nu Esasi Encmeni mazbatas (2/188) 665:670

1. Rusya ile cereyan eden ticaret ve konsolosluk mukavelt mzakeratmda murahhas sfatiyle bulunan zmir Mebu su Tevfik Rd Bey yerine Trabzon Me busu Ahmet Muhtar Beyin tyin edildiine dair cra Vekilleri Heyeti Riyaseti tez keresi 619:620 4 . icra Vekilleri muam.el.t 020 -1. Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekili Dr. Rza Nur Beyin berayi vazife stanbul'a azimeti hasebiyle Nafa Vekili Feyzi Beyin kendisine veklet edeceine dair cra Vekilleri Riyaseti tezkeresi 620 2. stanbul igaline nihayet veril diinden darei rfiyenin ve matbuat sansrnn lvedildiine dair cra Ve killeri Riyaseti tezkeresi (3/151 mkerrer) 620

BRNC CELSE Bed'i mzkerat; saat : 2,10 RES Reisisani Ali Fuad Paa Hazretleri KTPLER :. Vsf B. (Saruhan), Bagb B. (Zonguldak)

RES Celseyi ayorum, zapt sabk hulsas okunacak : 1. ZAPTI SABIK HLSASI Birinci celse Ikinoi Reisvekili smet Beyefendinin taht Ri yasetlerinde inikadederek zapt sabk hulsas k raat ve aynen kabul olun, Evrak varide aidolduklar mahallere havale edildikten sonra stan bul'a giden Heyeti Mebusenin resmi istikbali meselesi hakknda mzakere kad kabul edildi. Meselenin bir mddet mzakere ve mnakaa sndan sonra resm istikbaldeki taahhrn deer siz bir eseri sehvolduu Heyet Reisi Sabri Beye fendiden cevaben gelen telgraftan anlalmasna mebni ruznameye geilmesine dair Ktahya Me busu Recefo Bey tarafndan verilen takrir kabul olundu. Mektibi askeriye talebesinin zamm ma a hakknda rznamenin 39 ncu numarasn te kil eden lyihann mstacel ruznameye ithaline dair Giresun Mebusu Kzm Beyle rfekasmm takriri dahi kabul ve teneffs iin celse tatil olundu. kinci celse smet Beyefendinin taht Riyasetlerinde kadeddi. Trkiye Devletinin makam idaresi hakknda Malatya Mebusu smet Paa ile rfe kasnm takririnin ayan mzakere olduuna dair Lyiha .Encmeni mazbatas Kanunu JDsasi Encmenine havale olundu. Birinci celsede ruz nameye alnan Seyrisefa.in. daresine .ait. ikinci avans iyihai kanuniyesinin derakap mzakeresi

hakknda Mdafaai Milliye Vekili Paa, Hazret lerinin teklifi kabul ve lyihann mzakeresine ibtidar olundu. Heyeti umumiyesi hakknda ce reyan eden mzakere kfi grldkten sonra maddelere geildi ve maddeler aynen ve kanunun heyeti umumiyesi 45 rey ile kabul olundu. Kon ya Mebusu Refik Beyle rfekas tarafndan veri len ve Receb Beyin ekseriyetle kabul olunan tak ririnin tekrar tyini esami e reye vazedilmesi ni mutazammm bulunan takririn mzakeresi ka bul edilmedi. Antalya Mebusu Rasih Efendinin dii ve eczac mektebine girmek istiyen talebeye teshilt gsterilmesi hakkndaki temenni takriri cra Vekilleri Heyeti Riyasetine tevdi edilerek zalei etavet lyihasnn drdnc maddesinin bakyei mzakeresine geildi. Bir mddet mza kere cereyan ettikten sonra Hkmetin talebi vehile mezkr madde beinei madde ile tevhiden tetkik edilmek zere Adliye Encmenine havale olundu ve Cumartesi gn itima edilmek zere Celseye hitam verildi. "" Reisisani *'' Ankara Ali Fuad - ' " '. " ':" Ktip /Zonguldak Ragb Ktip Saruhan. Vsf *

2. .-SUALLER . _ 1.. Mllni gzaftn . terfihi hakkndaki I kanunun sureti tatbikine dair stanbul Mebusu Ali Rza Bey tarafndan verilen sual takriri (6/18) (Maliye Vekletine) . 2.. irketlerde mslmanlarn istihdamna J dair keza stanbul Mebusu Ali Rza Bey tarafmRES Efendim zapt sabk hulsas hak- , knda bir mtala var mit Zapt sabk aynen ka- | * # bul edilmitir efendim. dan verilen ifah sual takriri (6/22) (Nafa Ve kletine) 3 . zmir'de zm ve incir fiyatlarna dair Zonguldak Mebusu Hilmi Bey tarafndan veri^ len ifahi sual takriri (6/19) (ktisat Vekle tine) -;-'-'- "'"' : Evraka varideye gediyoruz :

t : 35

13 . 10 . 1339

0:1

3. EVR Ki VARDE Teklifler 1. Ktahya Mebusu Receb Beyin Cemiyet ler Kanununun beinci maddesinin tadiline dair teklifi kanunisi (2/189) (Lyiha Encmenine) 2. * Vrfa Mebusu Hsrev Beyin 15 Mays 1335 ten Milli Ordunun bidayeti teekklne ka dar muhtelif cephelerde, isyanlarn itfasnda bilfiil yararlklar grlen mera ve zbitann terfiine dair teklifi kanunisi (2/179) (Lyiha Encmenine) 3. Ordu Mebusu Recai Beyin teklifi kanu nisi (2/197) (Lyiha Encmenine) Mazbatalar 1. Bitlis Mebusu Resul Beyin Ahlat kazas muhtac'ni zrrana verilen tohumluk esmannn aff hakkndaki teklifi kanunisinin ayan mza kere olduuna dair Lyiha Encmeni mazbatas (2/182) (Muvazenei Maliye Encmenine) 2. Lzistan Mebusu Esad Beyin Lzistan livasnda fndk, portakal, limon, mandalina, ay, dut yetitirilmesi hakknda teklifi kanuni sinin ayan mzakere olduuna dair Lyiha En cmeni mazabtas (2/182) (ktisat Encmenine) 3. Merhum Hasan Fehmi Paa zevcesi Ha tice ayan hanmn istidas hakknda er'iye ve Evkaf Encmeni mazbatas (Adliye Encme nine 4. Malatya Mebusu smet Paa ve rfekasnn Ankara'nn merkezi hkmet ittihaz hak knda teklifi kanunisi ve Kanunu Esasi Encme ni mazbatas (2/188) CELL NUR B. (Gelibolu) Efendim Ankara'nn Trkiye Devletinin merkezi olmas hakkndaki Malatya Mebusu Muhteremi smet Paa Hazretleri ile rfekasmm verdikleri teklifi kanuninin mstacelen ve derakap bu celsede m zakere edilmesini Kanuni Esasi Encmeni nam na istirham ederim. ICRA VEKILLERI HEYETI REISI VE DAHLYE VEKL ALI FETH B. (stan. bul) Reis Paa Hazretleri. Bugn ruznamemizde Izalei ekavet Kanunu vardr. Ondan onra da Mbadele ve imar Kanunu vardr. Izalei ekavet Kanununun bz maddeleri Adliye Encmenine havale edilmitir. Henz gelmediini iittim. Mbadele ve imar bugn en mstacel ilerdendir. Msaade buyurursanz m badele ve imar meselesini mzakere edelim. n k birok adamlarn mbadelesine balanmak ze redir. imar da gayet mstacel ilerdendir. Bunu behemehal her eye tercihan &armak lzmgelir, zannederim. RElS Zaten imar ve iskn Vekleti te kili hakkndaki mesele ve encmen mazbatas ruznamededir. Izalei ekavet kanun lyihasnn1 drdnc ve beinci maddeleri encmene havale edilmiti. Henz gelmemitir. Dier maddeler de bu mad delerin tesbitine tabi olduu iin isterseniz bu ikinci maddeye geeceiz. Binaenaleyh msaade ederseniz encmenin teklifini yani Merkezi H kmet hakkndaki mazbatann mzakeresini ikin ci madde olarak imar ve iskn Vekletinden son ra yapam. Bu suretle kalbtil ediyor musunuz? (Muvafk sesleri) Kabul edilmitir. ZEKl B. (Gmane) Reis Paa Hazret leri; usul hakknda syliyeceirc. RElS Usule dair bir ey yoktur; evrak varideye devam ediyoruz. 5. stanbul Mebusu Ali Rza Beyin mtarekPAfi mtaakp hizmete alran erkn, mera, zbitan ve mvnsubni askeriye hakknda teklifi kanuni ve Mdafaai Milliye Encmeni mazbatas (2/21) (Ruznameye) 6. 11Mart 1338 tarihli Seferberlik ve zam m maa Kanununun lav ile memurin ve mensubni askeriye ve zbitan maasatna zamaim ic rasna dair kanun lyihas (1/240) ve Mdafaai Milliye Encmeni mazbatas (Muvazenei Maliye Encmenine) 7. 1337 senesinde Garb Cephesinde Hamidiue civarndaki kefi taarruzide yararlklar g rlen krkbir zabitin stikll Madahas ile tal tifine dair (3/143) numaral cra Vekilleri He yeti Riyaseti tezkeresi ve Mdafaai Milliye En cmeni mazbatas RE IS Okuyacaz efendim :

t t 35

13 . 10

. im

o:t

Riyaseti CelHeye Krkbir zabitin stikll Madalyas ile taltifle rine dair olup beray tetkik encmenimize tevdi buyurulan era Vekilleri Heyeti Riyasetinin tefe* keresi mzakere edildi. Teklifi vkm kanunun birinci maddesi ahkmna muvafk olduu encmenimiz!ce karargir olmakla beray tasdik iadeten takdim klnd. 11 . 10 . 1339 Mudafaai Milliye Encmeni Reisi Ali Mazbata Muharriri Ktip Eskiehir Zonguldak Mehmed Arif F. 11, A. 70, Tb. 2 K. Binba Yusuf Nzm Efendi bini Mehmed Erzurum, F. 11, A. 70, Tb. 1 K. Binba Hasan Fehmi Efendi bini Eref Dersaadet, A. 39, Tb. 2, Bl. 5, K. Yzba Ali Rza Efendi bini brahim Erzincan-, F. 15, Tb. 3 > Bl. 10 K. Yzba smail Hakk Efendi bini Ha sam Trabzon, A. 8, Tb. 3, Bl. 11, Yzba Os man Nuri Efendi bini Ahmed Erzincan, A. 8, Tb. 3, Bl. 11, K. Yzba Emin Efendi bini b rahim Sivas, F. 57, Erkn Harbiye ubesi 2 Mdr Yzba Mehmed Tevfik Efendi bini Hseyin Bitlis, F. 42 makinal tfek Bl. Yz ba Settar Efendi bini emseddin Dersaadet, F. 15 Hcum taburu Bl. 3 Yzba Ahmed Bedri Efendi bini Mustafa Mara, A. 70, Tb. 1, Bl. 2 Yzba Kemal Tahir Efendi bini Bekir Stk Dersaadet, A. 127, Tb. 3 K. Yzba Sa lim Efendi bini Mehmed Sinop, A. 176, Tb. 1, Bl. 3, K. Mlzimievvel Mehmed Emin Efendi bini Ali Bilecik, F. 4, A. 42, Tb. 2, B. 5 Ml zimievvel aban Efendi bini Rstem Tophane, F. 6 Hcum Tb. 1 K. vekili Mlzimievvel Rdvan Efendi bini Asaf Filibe, F. 4 hcum ta buru Bl. 1. K. Mlzimievvel Mehmed Nuri Efendi bini Tahir nsaniye, A. 11, Tb. , Bl. 2 Mlzimievvel .Mehmed Halid Efendi bini Ali Dersaadet, F. 15, A. 45,.Tb. 3, Bl. 12 Mlzimi evvel Zlkefl Efendi bini Abdlbaki Diyarbekir, A. 70, Tb. 2, Bl. 5 Mlzimievvel Hseyin Hsn Efendi Akif Konya, A. 70, Tb. 3, Bl. 9 Mlzimievvel Hseyin Kmil Efendi bini Sa lih Girit, A. 70, Tb. 2, Bl. 7 Mlzimievvel Ah met Faik Efendi bini AJbdlkadir Mekkei M- |

kerreme, F, 6 ^Erkn Harbiye ube 1 mdr sthkm Mlzimievvel brahim Edhem Efen* di bini Hseyin Naci Trablusgarb, F. 57 Topu taburu K. Binba Seyfeddin Rahmi Bey bini Mehmed Adana, F. 5 Kafkas Topu taburu Bl. 1 K. Yzba Mehmed Nuri Efendi bini slm Debre, Sahra topu Endaht Alay Tb. 2, Bl. 5 Mlzimievvel Mesut Efendi bini Osman Nuri Dersaadet, F. 5 Kafkas topu taburu Bl. 1 M lzimievvel Osman Sudi Efendi bini brahim Makriky, F. 5 Kafkas topu taburu 2 Mlzimievvel Mehmed Suphi Efendi bini Ali Kilis, F. 5 Kafkas topu taburu Bl. 2 Mlziminisani Mahmud evket Efendi bini Sadk Pirlepe, F. 15, A. 45, Tb. 2, Bl. 6 htiyat Mlzimievvel Mustafa Rasih Efendi bini Hac Bill nye, F, 57 Svari zbitanndan ihtiyat Mlzimievvel Mehmed Mmtaz Efendi bini Hseyin Mazlum Tavas, A. 70, Tb. 3, Bl. 10 htiyat Mlzimiev vel brahim Arif Efendi bini Arif Ktahya, Sahra Topu Endaht Alay Tb. 2, Bl. 5 htiyat Mlzimievvel Sleyman Efendi bini Osman Yenicevardar, F. 57, A. 176, Tb. 1, Bl. 1 htiyat Mlzimievvel Ali Efendi bini Ali Yalva. RES Efendim krk bir zabitin stikll madalyas ile taltiflerinin muvafk olduuna dair Mdafaai Milliye Encmeni mazbatasn reyi lilerine vaz'ediyorum. Kabul edenler lt fen el kaldrsn, kabul edilmitir. HAKKI B. (Van) simleri cek rai Paam 1 RES Geecektir efendim. Tezkereler * , * tusya ile cereyan eden ticaret ve %on* solosluk multavelt mzakeranda murahhas olarak hulunan tzmr Mebusu Tevfik Rd Be yin yerine Ahmed Muhtar Beyin tyin edildii ne dair cra Vekilleri Riyaseti tezkeresi. R E S Okunacaktr. T. B. M. M. Riyaseti Celiesine Rusya ile cereyan eden ticaret ve konsolos luk mukavelti mzakeratmda murahhas sfatiyle bulunan zmir Mebusu Tevfik Rd Beye fendinin muhtelit Mubadelei Ahali Komisyonuna zapta gee*

-619

t : 35

13.10.133D

C:l

memrer/ azimeti nSdSiyle yerine Trabzon. Me busu Ahriied Muhtar Beyefendinin tyini Hari ciye Vekletinin a0 . 9- ; 1339 tarih ve 19795 nu maral tezkeresi zerine tera Vekilleri Heyeti nin 1 . 10 . 1339 tarihli timanda takarrr et-

tii ve keyfiyetin marnleyhaya tebli edildi i beray malmat mruzdur efendim. 2 . 10 . 1339 cra Vekilleri Heyeti Reisi Ali Fethi MUAMELTI

4. RA VEKLLER 1. Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekili Doktor Rza Nur Beyin her ay vazife stanbul'a azimeti hasebiyle, Nafa Vekili Feyzi Beyin ken disine vekalet edeceine dair cra Vekilleri He yeti Riyaseti tezkeresi. R E S Okunacak; V T. B. M. M. Riyaseti Celilesine -. Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekili Dr. Rza Nur Beyefendinin beray vazife stanbul'a azimeti hasebiyle vekleti Marnleyhaya Na fa Vekili Feyzi Beyefendinin veklet buyurma lar;! cra Vekilleri Heyetinin 7 . 10 . 1339 tarihli ihtimamda takarrr etmekle arz malmat olu nur..- . 8 . 10 . 1339 , . cra Vekilleri Heyeti Reisi V * : Ali Fethi 2. stanbul igaline nihayet verildiinden darei rfiye ve sansrn lvedildiine dair cra Vekilleri Heyeti tezkeresi (3/151) mker rer) R E S Okunacak: T. B. M J - Riyaseti Celilesine 2 Terinievvel 1339 tarihinden itibaren s tanbul igaline nihayJet^erilni olduu cihetle inzibat mahalliyi. muhafaza iin elan de/yam eden darei rfiyenin ve matbuat sansrnn artk vcuduna ihtiya . kalmam olduundan v icra Vekilleri Heyetinin 7 . 10 .1339 tarih li timanda takarrr etmi almakla arz. mal mat olunur efendim. . 7 . 1 0 .1339 icra Vekilleri.Heyeti Reisi Ali Fethi Takrirler X - Bozok Mebum Ahmed Hamdi Beytn ruznamenim, 31 itici, maddesindeki. Af...,., Kanunu nun mstacel mevad meyannda ithaline dair takriri. :1

Riyaseti Celileye Her affn byk bir meserret ve muvaffaki yet anna msadif ve o erefe msteridolaca cihetle muzafferin aktettiimiz anl sulh ere fine Hkmetin teklif ettii ve ruznamenin 31 nci maddesinde mnderi Af Kanunu ile Ad liye Encmeni mazbatasnn haftalarca ruznamede kalmas muvafk olamyacandan msta cel mevad meyamna ithali ile biran evvel mza keresinin ikmalini teklif eylerim. 10 . 10 . 1339 Bozok Mebusu Ahmed Hamdi RES - Otuz birinci madde diyorlar. Fakat otuz- birinci 'madde baka bir eydir. Yalnz otuz ikinci madde ile otuz drdnc madde vardr bunlarn hangisidir? KR B. (Bolu) Slsan mddeti cezaiyelerini ikmal edenler, diye mukayyettir. Onun iin bellidir. RES Efendim! Mstacel ruznamemiz; bugn yedi maddeden ibarettir. imdi de bir tane kabul edildi. Oldu sekiz... SIRRI B. (Bozok) Paann msade buyu run ! RES Neye dairdir! . SIRRI B. (Bozok) Paam! Bir af iin kanun vardr. Birisi slsan mddetlerini ihmal edenler,' ikincisi firar veya bakayann aff; ncsde mall olup da maluliyeti tebeyyn edenler hakknda. Mnasipse bunlarn de. tevhidedJlip mzakere edilsin. . RES - Hepsi ayr ayr eylerdir. Fakat slsan mddetini ikmal edenlerin aflarma. dair olan kanun otuz ikinci maddedir. .Sonra otuz drdnc madde var. Aflar Hkmete tlbedilen ehas hakknda u kadar numaral Adliye Vekleti tezkeresi var. ...'..;' SLEYMAN SIRRI B. ' (Bozok) Bir de krknc madde var.

t ; 35

*3-;s 10;> 13&9

; 1

RES Firar 've bakayann aff hakknda Millet Meclisi Hkmeti! Yaasn Gazi Mustar : fa Kemal Paa Hazretleri! Yaasn kahraman; bir teklifi kanuni var. Eer msaade buyurur sanz mstacel .ruznamemizin 9, 10, 11 nci&i ola , Ordumuz! skender. Karye. rak reyi linize vaz'edeyim. Kabul edenler lt mroz Adas Merkez kaza Heyeti Ihtiyariyesi Muhtar fen ellerini kaldrsn. Kabul edilmitir efendim. Istepnanos psalati 2. Ardahan Mebusu Tald Beyin Ardahan Metropolit Vekili ; Emton Karyesi Muhtar ahalisinin fakru zaruretinden bahsile yemeklik Papa Ansti Krist-lidr Dimifcri -> ve tohumluk itas temenniyattnd dair takriri Agredya Karyesi Muhtar tiki Karyesi Muhtar* (4/59) (cra Vekilleri Riyasetine) Yani Kosti Rveolu Dimitri '"'' Kale Karyesi'Muhtar : EVRAKI SARE Tirikon Serka 1. Beyan sadakati mutazammn Adas ahalisinin telgraf namesi : mroz RES Efendim mnasip grrseniz Bi-; vandan mnasip cevap yazlsn!. (Mnasip ses-,

l e r ) > - - .; ' - . ; , . ".; ./; . ' ; T.B.M.M. Riyaseti Celilesine Be asr mddet biltefriki cins ve mezhep 2. stanbul'un tahliyesi mnasebetiyle teb bilmum tebaasna bezli- efkat ve mrvvet riki - mutazammn Beyoglu'nda Jberto Toprim eden Trk idareci dilnesine geerek be yz imzal telgraf. yl mtaeaviz bu mukaddes idare altnda gayriRES Mnasipse Divandan cevap yaza kabili tarif, refahiyet ve saadete mazhar olan lm. ve hijbir hakk tarihisi olmyanlarm igali ' * L RIZA B. (Istanlbul) Hangi milletten altnda geirdikleri 11 senelik medid ve cidden dir bu Paza Hazretleri? ; pek a bir devrei tahassurdan sonra Allah'a ok kr sayesinde yayanlara zami adalet RES Bilmiyoruz Efendim. ve saadet baheden anl Trk Sancana k a Ruznameye geiyoruz. Evveleede arz ettiim vuan adamz halknn hissiyat ubudiyet ve gibi;zale! ekavet Kanununa ait maddelerin sadakatini kemali srr ve mubahat ile arza c encmenden geldikten, sonra - mzakeresini yar ... ret eyleriz ferman. Yaasn Trkiye Byk parz. _. . ... v

6. MZAKERE EDLEN MADDELER LEN 1. - Mubadelei ahali ve, emvali masarif at Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi Te kilt Kanununun esbab mucibe lyihas sureti umumiytsine ait tahsisat hakknda kanun lyi Ehemmiyeti mstanii arz olan mbadele has (1/225) mbadele ve mar Mdriyeti Umu emrinin gerek mbadeleye tabi olan -ahali Mmiyesi tekilt hakknda kanun lyihas (1/224) iiyeyi birok mahrumiyetten ve straplardan' Zonguldak Mebusu Tunal Hilmi Beyin mar ve vikaye etmek gerek bu emri mhimmi memle-' skn Vekleti tekili hakknda kanun teklifi ketin mlenfii iktisadiyesiyle telif edebilmek (2/4) ve lyiha encmeni mazbatas Aydn Me iin elyevm mevcudelan vekletler tekiltn dan ayrbir tekilt ihdas dereeei veipt" busu Dr. Mazhar Beyin mar ve skn Vekleti grlmtr. ; ; . - ; ; ; . ;':'; tekili hakknda kanun teklifi (2/163) ve. Lyiha ; V'ka muhacirin iine" imdiye kadar Sfo^ Encmeni mazbatas ve Kanunu Esasi 've Muva!, diye ve Muaveneti timiye Vekletnce"bia;kil^ zenei Maliye Encmenleri mazbatalar ' makta olmasna gre mbadele'"' ilerinin daM' vekleti marnleyhaya. aidiyeti .varidi -hatr r RES - imdi ruznainemizin nc mad alabilirse de.bu .em^ri azmin^frmklt haydesine geiyoruz. Msaade ederseniz mevadd y3 fiile i&ali iin bmel memurini mHkiye, kanuniyeyi okutalm. Heyeti umumiyesi hakkn ve^ asike^iyenini b u : ilerle tevzii,. olunabilmesi '' ic^he^lediinden .Sh>hiyes ve. Muaveneti.timai-* ca ondan sonra mzakere ederiz,.

t : S5

13 . 10 . 1339

O : 1

ye Vekletinin vesaiti mahdudesiye bu i grlemiyeceinden cra Vekilleri Riyasetine mer but olmak ve imar ileriyle de itigal eylemek zere bir mdriyeti umumiye tekili muvafrk grlmtr. Mbadele ve imara mtaallik yaplacak teb ligatn bilcmle vekaletlerce hsn telakki ve srati infaz ciheti dahi temin olunmak ve bu iler hakknda vekletler arasnda muhaberata meydan vermiyerek serian ittihaz karar etmek zere i bu tekilta Erkn Harbiyeyi Umumi ye, Mdafaai Milliye, Dhiliye, Hariciye, Ma liye, ktisat, Nafa Vekletlerinden birer mu rahhas alnmas ve teden beri iskn ileriyle itigal edip Shhiye Vekletine merbut olan s kn Mdriyetinin btn vazaifiyle bu md riyeti umum iyeye rapt ve ayrca imar ileriyle itigal etmek zere tekil olunacak bir imar mdriyetinin dahi mdriyeti umumiyenin tah t emrine verilmesi tensibedilmitir. Filvaki mar ve mbadele ileri birok nkat* nazardan ye'kdierinden tefrik olunamyacak mahiyettedir. Memleketin dman tahribatna duar olan aksamndan birok yerler mbadele imnta'kala dhilinde bulunmaktadr. Gerek bu mmtakaar dhilinde kalan ve binaenaleyh mbadele ahalisiyle iskn edilecek olan ve ge rek bu mntakalarn haricinde bulunan harap yerlerin tamiri iin ittihaz olunacak tedbir lerin ahalii asliye ile birlikte mbadele ahalisini de ayn derecede alkadar eyliyecei bedihi bir keyfiyettir. Bu sebeple mezkr tedbirlerin ayn tekiltla idaresi iktiza eder. bu tekiltn yani Mbadele ve mar M driyeti Umumiyesinin vazaifi esasiyesi mbadelei ahali, skn muhacirin ve onun icabat zaruriyesinden olan muamelt ve muavenat muh telife ile ahvali harbiyeden dolay harabolan memleketimizin imarna mtaallik hususattan olmasna gre mdriyeti umumiyede skn ve, mar Mdriyetleri nam ile iki mdriyet ve bir evrak mdriyeti tesis olunmu ve bir de tara tekilt vcuda getirilmitir. skn Mdriyetinin dairei itigaline giren vazaifini idari, dahil, haric, asker, fenn, ik tisadi, mal, shhi, gibi nevi ve mahiyetleri na zar dikkate alnarak mdriyeti mezkrede yedi ube tekil klnm ve her ube skn m

driyetine merbudolarak zirde gsterilen vaza ifi ifa ile mkellef tutulmutur. sikn Mdriyeti mubadelei ahali ve emvali ^uamelesiyle muhacirinin emri isknlarna mtaallik olarak kendisine merbuttur. Kendisine merbut uabatm ifa edecekleri vazaif ve muamelt umumiyeyi sureti daimede tetkik ve takip ile evrak muhabereyi aidolduklar ubelere havale ve ubelerin mesaisini tanzim ve netayici faaliyeti Mdriyeti Umumiyeye arz ve alaca emirlerin uabat vastasiyle icrasn temin, mbadele ve skna ait icabeden projelerle talimatnameleri uabat aidesi mdr leriyle bilmzakere ihzar ve tebligat mukteziyeyi icra eylemek ile mkelleftir. Birinci ube : Mbadeleten gelen ehasn \ skn mmtakalarma nakil ve tevzii, is'kn ve ; iaeleri hususatm tanzim ve resay memurini mlkiye ile muhabereyi temin ve idare eder. kinci ube : Mbadeleden mtevellit mua melt hakknda teebbsat siyasiyeye ve muh telif ye tali komisyonlara ait muhaberat idare etmekle mkelleftir. nc ube : Asker vesaiti nakliyesiyle menzil tertibatndan sureti istifadeyi temin ve bilmum asker makamat ile bu hususa mtallik cereyan edecek muhaberat idare eder. Drdnc ube : Mbadeleten gelecek aha linin nakliyatn temin, imendifer ve vapur kumpanyalar ile ve makamat saire ile icabe den muhaberat talsip ve tedvir eyler. Beinci ube : bu muhacirleri mstahsil haline getirmek iin zirai ve iktisadi .faaliyet sahalarn ve esbab sairei mesayeyi ihzar ey lemek ve Ziraat Bankasnn muhacirlere mu avenetini temin eylemek gibi hususatla itigal ve buna ait muhaberat idare eyler. Altnc ube : ae, nakliyat, alt ve edevat ziraiye ve snaiye tevziat ve mbadeleden m tevellit sair bilmum hesabat kayt ve zaptet mek ve bunlara mtaallik muhabereyi idare et mek vazaifi ile mkellef olacaktr. Yedinci ube : Muhacirinin ahvali umumiyei shhiyelerinin takip ve tanzimi, muhafazai hayat ve shhatleri ve emri tedavileri iin ica beden muamelt ifa ile mkellef ve buna ait muhaberat tedvir eder. Mdriyeti Umumiyeye merbudolan mar Mdriyetinin vazaifi harabbild ve kasabat ve kurann imar ve inaatma ve ibu mahaller

t : 83

13.10.1339

0:1

ahalisinin zirai, snai, ticari teebbsat ile te rakki ve tealisi esbabn istikmaline-ve bu mu ameltn ciheti maliyesine mtaallik umur ve hususattan ibaret olmasna nazaran ubeye tefrik edilmitir. Birinci ube : Harabolan ehir ve kasabat ve kurann imar ve ihyasna; mtaallik bilumum umur ve muamelt ve bu babta irketlerle akdolunacak mukaveltm tertip ve tanzimi ve buna mteferr ilerle megul olarak muha berat tedvir eyler. kinci ube : mar olunan mahaller seke nesinin zirat, ticaret ve sanayide inkiaf ve terakkileri esbabnn istikmaline mtaallik bil umum muamelt ve teebbsat icra ve bun lardan mtevellit dhili ve haric muhaberat tedvir ile mkelleftir. nc ube : Her iki ubeye ait muamel tn umuru hesabiyesmi muntazaman kayt ve tesbit eylemek ve ihsai muamelt cemeyliyerek teebbsat ve icraat vaka netayicini mbeyyin cetveller ihzar eylemek ve bunlardan m tevellit muhaberat idare etmek vazaifi ile m kelleftir. Mdriyeti Umumyeye merbut evrak u besi: Bilumum evrak muhabereyi kaydetmek ve dosyalar en son ekli mtaamede tanzim ve tertibeylemek ve merkez ve tara kuyuda tna mktazi refatiri tanzim vazaifiyle mkel leftir. Bunlardan fazla olarak elyevm vilyet ve elviye umuru tahririye kadrolar gayet noksan olup vrudedecek muhacirinin kaytlarn icra, vesaiki sevkiyelerini ihzar ve ita, iae, sevk ve iskn iin vuku bulacak sarfiyatn muamelt kaydiye ve hesabiyesini usul mevzuas vehile muntazaman ifaya gayrikfi olduundan resay memurini mlkiyenin bu babtaki vazaifini teshil iin byk kaplarda birer muhasibi mesul ve ktip ve tali kaplarda ayna zaman da vazifei tahririyeyi de ifa eylemek zere birer muhasibi mesul verilmek suretiyle tara tekilt vcuda getirilmitir. niflar? mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi tekilt her ne kadar bteye bir masraf tahmil eylemekte ise de ibu tekiltn ademivcudu takdirinde gelecek ahalinin manatk iskniyelerine sevk ve isknlar^ile ms tahsil hale getirilmeleri, birtakm teervata

ve bakmszlk yznden nfusun mahv ve he lakini badi olacandan sarfnazar emri mba dele ve imarn temini iin ihtiyar edilecek mil yonlarca mebaliin hsn idare ve sarf da te min edilemiyeceinden hem pekok nfusumu zun hayat ve bekalarn, hem de Hazine iin bir. ok menabii servet tesisini memmin olan i bu tekiltn blzum telakki edilemiyecei ve bu babta bteye mevzu muhassesatm masa rifi msmireden addi aikrdr. Lozan Mnkavdlenamesine mstenit mbadele! ahali ve emvali masarifi umumiyesine ait tahsisat Kanunudur Madde 1. *- 30 Knunusani 1339 - 1923 ta rihli Lozan Mukavelenamesi mucibince (Mbadelei ahali) nam ile 1339 senesi Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi btesine 3 050 447 lira tahsisat vaz 'olunmutur. Madde 2. Mezkr mukavelenamenin onbe ve onyedinci mevaddna tevfikan tahakkuk edecek masarifat ile bu husus iin istihdam edilecek bilmum memurin tahsisat, sevk, iae, iskn, tamirat ve inaat, tedabiri shhi ye masarifi birinci maddeye mevzu tahsisattan sarf olunacaktr. Madde 3. Tahsisat mezkreden 1339 se nesi zarfnda sarf edilemiyen miktar 1340 sene si zarfnda dahi sarf edilecektir. MADDE 4. bu kanun tarihi nerinden itibaren meriylicradr. Madde 5. bu kanunun icray ahkmna cra Vekilleri Heyeti memurdur. cra Vekilleri Heyeti Reisi Ali Fethi Mdafaai Milliye Vekili Kzm Dahiliye Vekili Ali Fethi Maliye Vekili Hasan Fehmi Nafa Vekili Feyzi Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekili Dr. Rza Nur 12 . 9 . 1339 er'iye Vekili Mustafa Fevzi Adliye Vekili Seyid Hariciye Vekili smet Maarif Vekili smail Safa ktisat Vekili Mahmud Esad Erkn Harbiyei Umumiye Vekili Fevzi

-623

t :m

1 3 ; 10 1339

a-: 1 -

Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi tekilt Kanunu Madde 1. Ahalinin mbadelesine ve mu hacirinin isknna ve ahvali harbiye dlaysiyle harabolan kasalbat ve kurann imarna mtaallik bilmum muamelt ile itigal etmek ve c ra; Vekilleri Riyasetine merbut , olmak zere bir Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesi tekil ^olunmutur. Madde 2. bu Mdriyeti Umumiye: Bir Mdr Umumi ve bir muavin ve skn ve imar ve Evrak mdriyetlerinden ve tara muhasebe ci ve ktiplerinden mteekkildir. Madde 3. skn Mdriyeti; bir mdr, bir mmeyyiz ve bir mukayyitten, skn hirinci ube; bir mdr, bir bak tip, ktip, bir mukayyitten, iskn ikinci, nc ve drdnc ubeler; bir mdr ile birer ktipten, skn beinci ube; bir mdr, bir bak tip/ bir ktip ve bir mukayyitten, - s k n altnc ube; bir mdr ile bir m meyyiz, iki ktip, bir mukayyitten, skn yedinci ube; bir mdr ile bir k tipten, mar -Mdriyeti birinci uhe; biri mdr olmak zere drt mhendis, bir baktip, iki ktip, bir mukayyitten, ''" mar Mdriyeti ikinci ube; ziraat mte hasss olmak zere br mdr ile bir tiearet ve bir sanayi mtehasss, bir baktip, iki ktip, bir- mukayyitten, mar Mdriyeti nc ube; maliye m tehasss olmak zere bir mdr ile bir m meyyiz, iki ktip, bir mukayyitten, Evrak Mdriyeti; bir mdr, iki dosya memuru, drt mukayyit, mvezziden, Tara memurini de- alt muhasebeci, alt ktip ve onbe hesap memuru ve ktibinden mteekkildir. Mdriyeti Umumiye devairinde ombir oda c istihdam olunacaktr. Madde 4. Mdri Umumi cra Vekilleri Riyasetinin tensip -ve inhas ile Heyeti Vekilece ve uabat aire mdran ile mtehassslar, Mdr Umuminin inhasiyle cra Vekilleri Riyasetke tyin edilerek memuriyetleri Iradei Milliyeye iktiran ettirilir. Dier memur ve k tipler-ube mdirannn inhas ile Mdri Umu mi tarafndan tyin edilir. - r ,~

Madde 5. < bu mdriyeti umumiye ml hak bte ile idare olunur. Madde 6. Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletine menbut iskn tekilt btn vazaifi ile Mbadele ve mar Mdriyeti Umumiyesine raptolunmuutr. Madde 7. - bu kanun tarihi nerinden mu teberdir. Madde 8. ibu kanunun icray ahkmna cra Vekilleri Riyaseti ve Maliye Vekleti me murdur. 12 . 9 . 1339 cra Vekilleri Heyeti Reisi er'iye Vekili Ali Fethi Mustafa Fevzi Mdafaai Milliye Vekili Adliye Vekili Kzm Seyid Dahiliye Vekili Hariciye Vekili Ali Fethi smet Maliye Vekili Maarif Vekili Hasan Fehmi smail Safa Nafa Vekili ktisat Vekili Feyzi Mahmud Esad Sfhhiye ve Muaveneti Erkn Harbiyei timaiye Vekili Umumiye Vekili Dr. Rza Nur Fevzi mar Vekleti kanunu lyihas Madde 1. (Nafa Vekleti) vazifeleri (Shhiye Vekleti) nin muaveneti itimaiye i leri ile birletirilerek bir mar Vekleti te kil olunmutur. Madde 2. teberdir. Bu kanun neri tarihinden mu-

Madde 3. Bu kanun hkmlerinin icra sna cra Vekilleri Heyeti memurdur. Yeni Devletimizin maddi hem her trl harcn hazrlyaca hem de yklamyacak bi nasn kyamete dek salamlatra salamlatra kurup duraca iin hangi bir pek fe yizli, pek ehemmiyetli bir kanundan daha ehem miyetli, ok daha feyizli bildiim .esastaki u kanun lyihasnn - mucibe - lerini yazmaktansaj encmenlerle Meclis huzurlarnda uzunuzadya arz etmeyi tercih ettim. Yl devremizin iu ilk gnnde yeni Devletimiz kazann ku rulaca bir sacaya veuda getirmek ni yetiyle ,; (Artar Vergi Kanunu) ye (Ky da resi .Kanunu,) lyihalarna; .tevfikan tejbri-

t :. 35

1 8 . 1 0 , 18S9

0:1

ken tey^mmnfen yine takdimini en temelli bir vazife bildim. Mzakeresini, kabuln tek li! derim. Bolu Mebusu Tunal Hilmi Ankara 23 Austos 1839 T. B. M. M. Reisliine (mar Vekleti) Kanunu Mucibelei (Azade olaydlar seferden :) (Bir ordu kard her neferden.) Drt yalaronda bamdan muhacirlik fel ketlerini geer grdm. Hl gryor gibi yim.. On bir yalarmda (Adana) ovalarm bo grm olmakla titreye gelen ruhum sanki o yalardan beri byle bir lyihay tanzim ile icra ettirmeyi (Nfus salamlatrma - ret me siyaseti) ile memleketi, boluk ve insanszhk lmnden kurtarmay bir - dilek - edin mie/esine kaygldr... Ruhumdaki bu haleti, balka hibir dilee, hatt Allah'n insana ilk bahettii ulu zaferimize kavumamz bile tadil edememitir; zira : Memleket, ya m ilerledike, boalarak, sanki sonra ge leni her yam bana daha korkun boluk lar, yokluklar ortasnda geirmekte idi., hl yledir..

iska edilememi deil, krlmaktan olsun kur tulamam Balkan Muhacirleri bile grdm.. Bir de u Ankara'taaa ait bir htra : Cilhan Harbinden evvel Ankara'da Mdiriyeti Umumiyenin emriyle ((500) muhacir evi bir irkete iha le suretiyle yaklacak. Talip Istanbl'dam kt, ataaaiburda bulunduu halde lzumsuz muhabe reler devamdadr... Vilyet feryadeddyor, (K atmafe zeredir... halenin icras) diyor. Zamanlardan sonra -dMdiriyeti Umumiye u cevab ve riyor! {Muhacirler, imdiye kadar olduu .gibi Ikendi evlerini kendileri yapsnlar)... Bir devirden avdette dairem arkadalan - ar tk calce, mmice iskn yerine limcesi, fencesi kararlam olduundan - kitaplara abanm, ha zrlklara koyulmu buldum : Kimi Kgan, Afgan (kmi ran, Trfcitan alm teftfldk ediyor... Raporlar lyhalar yazyor bana da (Tunal, araplar tanr) denilerek (Cezayir) mnasip grlm... Ac ac glmsedim, alarca bir ses le mrldandm : (Bir jmletin mr itibariyle demin diyebileceim derecede yakn bir zamanda benden aynlm. olan mesel bir Serezi kankardemi onun Anadolu'da yerleebilecei bir noktay tanmya uraacaksn emrini verirseniz, eyvallah... Fakat...)

(Yine bir aksilik. Bir frtna (!) karmamaklm tavsiyeleri srasnda {Kafkasya) ya dair olara, meylim soruldu. Vaktiyle Yirmi ksur Tine Adana'da, yine yalarda, rahmetli yl evvel mtala ederek bir de risaieceini ne o babamn beni devre giderken gtrd ky rettiim (Makedonya) gibi eitli, merakl oldu lerden bir (Tuna Muhacirleri) kyne vard u iin hizmet etmek deil vakit geirmek, mzda bir aann u szlerini iitmitim : srf ilimce istifadede bulunmak iin Kafkasya'y (Kymz kkse de mezarlmz on ylda kabul edebileceim mukabelesinde bulundum. Habe kat bymtr. Geldiimizde 36 evdik.. ifoifeaten tetkik ettim.. .Raporumu da yazdm... knla knla -12 - ev kaldk) Bu szler de hl, Tekrar ederim. Srf yazm olmak iin yazdm.) soy sevgisi kulaklanm yasl yasl nlatma Btn htralarm, tecrbelerim gittike yle dlar.. Bir noktada merkezleiyordu ki, onu ilk devrim den dnerken yazdm - 36 nc - avdett yolunda Cihan Harbinde (Muhacirin Mdriyeti unvanU lyihamn u mealdeki son szleri ifade Umumiyesi) ne sevkyat hariciye memuru ol dum. Harice gitmek, dhile, - seerek muha edebilirler : cir gndermek, vazifem iken, her taraf kapal (Seferberlik itibariyle Harbiye Nezareti na olduundan, mlteci -ilerim hem tefti, hem sl her .nezaretin stnde ise, sulh imza edilir de tanzim.salhiyeti ile,, memlekette ok do edilmez- Muhacirin' Mdiriyeti Umumiyesi de bir latm. lk devrimde Erzurum, Bayburt nezarete Jralbedilmekle fcalmyarak en st, en_ dmt. Sonraki devirlerimde muhacirlik ehemmiyetli nezaret add/lunmaldr),~ selleri durgun bir hal almlarken bile neler, (Misak Mill) denilen (Millet and) na uyr ne facialar, _ hele en hafif tbiri ile ne bece-. un. bir sulh iin mebus oldum. ulfh gnn bek rkizTikler grmedim^: -Yllardan, beri yalnz liyordum ki .: Suyukardaki kanaatimce bir ne-

62&,

i : 35

13 . 1 0 . 1339

O : 1

zaret, bir veklet kanunu teklif edeyim. Yllar gemedeler. Bir gn, sanki anszn Ana dolu dmanlardan temizleniverdi. (Harabeye dnm ark vilyetlerimizde halk ksz, ken di gbeini kendi keser meseline misal olmak iin kendi haline brakmaktan baka bir hayr elimizden gelmedi. Garb vilyetlerde de serden hayr dourturcasna bir i beceremiyeceimiz ih timalinin nn acaba alabilir miyim) mlhaza siyle akbet, sulh gnn beklemekten feragatle (mar Vekleti) lyihasn verdim. (Tamirat!) diye lklar koparlr olmasna; tamirde imarn dhil bulunmamasna, lkin imarn tamiri de cami bulunmasna ramen lyiham reddolundu. Fakat eihan muhalefet etse, hak bildiim itiha dm, hele.milletimin, hele onun tisine yarar ka naatimi takibedici bir yaradlta olduumdan l yiham itima devresinin deitii gn yani :. (1 Mart 1339) tarihinde - dier iki lyiha ile be raber - yine verdim... Bu sefer de Meclisin ye nilemesi- isi kt. cra Vekilleri Heyeti yine eski heyet ol duu halde (Lozan) da (30 Sonknun) da (1 Maysdan) itibaren icrasna balanacak bir mbadele mukavelesi imza edilmiken bile, acaba ne gibi hazrlklar grlmt?.. Acaba Hkmet, hele onun Shhiye ve Muaveneti timaiye Vek^ti bu suale sadre ifa vere bilecek bir cevab hazrlam mdr?.. Bu sualime bn, fakat u vekletin maka mn - birka gn evvel kadar - igal eden zatn azndan kan bir szle cevap verece im. O zat bir Ankara gazetesine geenlerde vki beyanatnda, u mealde, diyor ki : (Muhacir isknndan, yardma muhtacolanlara yardm etmektir).. Eyvah!.. Demekki : Bu yeni Devletin bile bir Nfus - imar siyaseti yok.. Demekki.: Muaveneti timaiye dairesi de, bundan ayrl m olmasna ramen skn Dairesi de hl birer imarathane.. demekki : Tunal'nn bir zaman bu muavenetti unvana basiret . de nilmesi lzmgelen kabilinden millet kr ssnden tekrar edilmi itirazlar, izahlar esasmca olan Merhametilik, sadakaclk, yardmclk zihniyeti, hl Muaveneti timaiye Vekleti Makamndan bile istenilen inklba mazhar olamam... Zavall memleket!.. (Gfeen her iki lyihamda mucibeler i i fahen arz edeceimi iaret etmitim.. Bu sefer

gayetle ksa yazmay kararlatrm olduum halde sz uzuyor ne yapaym ki : Bunca yllk bir mrn mevzu itibariyle her devresine mtaallik Temelli bir htrasn; iaretle, oku mak zahmetini; hamiyetlerine ykletecek ar kadalarm kendi kanaatim kadar kkl, eski bir kanaate sahip klmak emelini takipten ken dimi alamyorum.. Yukardan beri ne demek istediimi irfanlarn, vicdanlarn hakemlikle rine terk ile mevzua dalyorum :) ii birletiren lyiham gzden geiri lince denilebilir ki : skn ilerini mstakil bir - nazarete - veklete tedviri kanaatime l yiham uygun dmyor.. zah edeyim : Vaktiyle edindiim o ka naatim zerinde edinegeldiim tecrbelerle epiyce zaman iledim... Akbet hele muhacir sevk, iskn ilerinin Nafa vesaitine daima muhtacolduklarm gre o noktaya var dm ki, bunlarn hepsi birtakm cansz. Bir takm canl, imar ilerinden ibarettir. Gemi i letmeyi de ayrlmaz cz bildiim Nafa ile iskn bir ikizdir. Bunlar bir anann birer memesini emer ekizler gibi bir vekletin ku cana atmak kadar tabii bir teebbs olamaz. Gerek bte, gerek fen adam, hatt az vakitte ok terakkiye de mecbur olduu muzdan vakit itibariyle pek fakiriz. Bu l yiha bize bunlarn nden de kll tasarruf temin edecektir. Mesel bugn falan vil yette nafa memurlar isizdirler. Byle iken pek ok olan iskn ilerine el srmyorlar. Zira : Onlarn vazifelerinde bu iler yok. L kin bu lyiha onlara Aleltlak imar vazi fesini vermitir : Memuriyetleri mmtakasma den memleket parasn ilmin fennin mul derecesinde tetkik, tetebbu neticesinde imarn iktisadiyata sratle feyiz, bereket saacak anahatlarm, temel noktalarn tesbit edecekler, d ndklerini yapabilecekleri; mesel, u nokta iktisadiyata hemen imar edilmeye lyktr ka rarn verir vermez ameliyata balamakla kalmyarak falan yerde arlmalarn bekliyen muhacirleri nafa emrine.daima hazr vesaitle hemen celbederek hem - para kazandrmak ze re - iletecekler hem de fenne, shhiyata gre yaptrdklar kye iskn edecekler bilkis, ms pet de olsa, iktisadiyata uygun saylmyan bir nokta onlarca iskna elverili saylmyacaktr.

t : 35

13 . 10 . 1339

0:1

Her halde, iskn denilince yalnz muhacir gz nne gelmemelidir. Ben memleketin be on deil birka yz yllk atisini temin esasmca dnyorum. skn, mesel dnya kadar eski bir kyn, shhiyata yahut iktisadiyata zararl bir noktada olduu iin hatt komusu bir ma haldeki bataklk kurutularak, oraya nakletmek derecesinde mull gryorum. Allah'tan dilerim ki : u misalin mertebe sindeki terakkiye muvakfakyeti bize gstersin Heyhat ki, memleketin bunca paras boluu karsnda bu niyaz, makbule geebilecek bir dua deildir. Elverirki : Mbadele mukavelesin de mndemi hayrl erre kalbetmek mutlulu una olsun kavuabilelim. Bir de zannetmiyelim ki : Anadolu'ya nimet, bereket serpecek olan muhacir seli, muhacir ii mbadele ii ile bitecektir? Biraz da Lozan Muahedesini okuyalm t 21 nci madde : Kbrs'llar iin deniliyor ki (muahedenamenin mevkii meriyete vaz'mdan iti baren iki senelik bir mdet zarfnda Trk t biiyetini ihtiyar edebileceklerdir. Bu takdir de hakk hyarlarn istimal tarihi takibeden oniki ay zarfnda Kbrs Adasn terk etmiye mec bur olacaklardr.) Madde 30. (bu muahede ahkm muci bince Trkiye'den ayrlan arazide yerlemi Trk Tebaas bihakkin ve kavanini mahalliyece mevzu erait dhilinde ibu arazinin inti kal ettii Devletin tebaas olacaklardr.) Madde 31. (18 yan mtecaviz olup da 30 ncu madde ahkm mucibince Trk tbii yetini zayi bihakkin yeni tbiiyet iktisabeden ehas ibu muahedenin mevkii meriyete vaz' tarihinden itibaren iki sene mddet zar fnda Trk Tbiiyetini ihtiyar etmek sal hiyetini haiz olacaklardr.) Madde 32. (ibu muahede ahkm muci bince Trkiye'den ayrlan arazide yerlemi ve 18 yan mtecaviz olup mezkr arazi deki ekseriyet ahaliden rk itibariyle ayr olan kimseler (Bence : Trkler) ibu muahe denin mevkii meriyete vaz'mdan itibaren iki sene mddet zarfnda ahalisinin ekseriyeti kendisinin rkna mensubolan devletlerden bi rinin tbiiyetini, mezkr Devletin muvafakati artiyle, ihtiyar edebileceklerdir.) Madde 33. (31 ve 32 nci madde ahkm mucibince hakk hyarlarn istimal eden e

has bunu takibeden on iki ay zarfnda ika metghlarn, hakk hyarlarn lehine istimal ettikleri Devlet arazisine nakle mecburdurlar. Hakk hyarlarn istimalden mukaddem mukim bulunduklar dier Devletin arazisinde malik olduklar emvali gayrimenkuleyi muha faza etmekte serbest olacaklardr. Her neyi emvali menkullerini beraberlerinde nakledebileceklerdir. Bundan dolay kendilerin ne ihra, ne ithal iin hibir. hare veya resim tarholunmyacaiktr.) Madde 34. (Ibu-nuahede ahkm muci bince Trkiye'den ayrlan arazi ahal asliyesin den olup 18 yan mteaaviz olan ve ibu mua hedenin mevkii icraya vaz' annda memali/ki ecnbiyede yerlemi bulunan Trk tebas, Trki ye'den ayrlan memalikte icray hkimiyet eden hkmetler ile kendilerinin yerlemi bulunduk lar arazide mer'i olan tbiiyeti iktisapta muhay yerdirler. u artla ki, rklar itibariyle bu arazi ahalisinin e&seriyetine mensubolanlar ve o arazi de icray hkimiyet eden hkmet de buna mu vafakat ede. Bu hakk hyar ibu muahedenin mevkii meriyete vaz' tarihinden itibaren iki se ne mddet zarfnda istimal edil'melidirler.) Madde 36. (bu fasl ahkm tatbikine mtedair olan kffei hususatta zatzzev kadn lar zevlerinin ve 18 yandan dn olan ocuk lar da ebeveyinleririin tlbi olduklar eraite ittiba edeceklerdir)... Bu bu kadar!... Eer ben, muahedenin, memleketi imar y nnden Diplomata: tefsirlerle dier maddele rinden istifadeye kalkmakszm bile, yalnz bu maddelerine dair mlhazalar serdine giriecek olursam, Mucibeleri'm kimbilir daha ne kadar uzyacaklar... Halbuki onlarn bu derece uzama larndan bile sklmaktaym. imdi, ksaca derim ki : Yukarda suretlerini aldm maddelerin ver dikleri frsatlar - son derecede srat gsterilmek artiyle - Anadolu'muz iin en feyizli nimetler dir... Mbadele meselesi iin ittihaz edilecek ted birlerle. beraber bunlar iin de istical elzemiyetini tavsiyeden sonra u esasa geerim : Trklk lerini bikniyen'lerden maada Srbiye'de, Bulgarya'da, Eomanya'da, Krm'da milyonlarca Trk var... Hatt Aman, Osmanl hamaset tarihinin canl bidesine dokunma! diyenlere boyun emiyerek derim ki : (Benim atafata deil insana

627

i : 35

13 . 10 . 1339

0 ; : 1\

i^iyacm var) mdi ' geMn t, Tuna'daM, Adakale'deki yz ksur Trk ailesi de gelsin : Anadolu Tuna's - Sakarya - kysnda, yahut hangi bir adackta bir Anadolu ky kursum Hatrlyalm ki : Yalnz u yanbaimzda, Haleb'de, am'da deil, t, Basra'da, Mekke'de, Yemenide hatt, yalnz Msr'da deil, Sudan'da, Fa'da bile kimbilir ne saysz Trkm var... Bunlar hep gelmeliler... Gelmezlerse, getirilme liler... IBunun iin itimai tekilt da lzmdr. Bir memlekette her memleket ii hem Hk mete, hem de halka yardmlaa yardmlaa g rlrse netice hem daha abuk elde edilir, hem de semere daha bol, daiha m olur. En ksa tarzda soyliyeyim : Byle bir itimai yolca gidilen memlekette ondaki milletin, Hkmetin mecmuas olan devlettir ki : (Halk Devleti) s rasna geirilebilir. Tabidir ki, Hkmeti de (Halk Hkmeti) saylabilir. [Halk, halk iin dir dviz mi - (tre) mi - byle bir Hkmete beM. bahedebilirim, zira : ] Byle bir Hkmet, yalnz halk dnr, onu daima refaha doru ilerletir; nk onda halk eli vardr. Hkmete uzanan, karan halk elleri oaldka halk ruhu gya Hkmete akar; aktka Hkmet halk lasn.,. Gitgide sanki ne halk kalr ne de Hk met. Ortada var mnasiyle bir itimai heyet grlr... yle ki : Onun her manzaras bir refah levhas, her grlts bir refalh enliidir... Zi ra : Byle olan idarece tekiltta asl millet tir; asl milletin refahdr; nitekim : stibdat H kmetinde asl, mstebittir; asl, mstebittin her trl keyfidir... Halk, bir lettir... lgnca, bu naka istibdatlar bu letin bir gn kullanla^ maz, artk ilerine yaramaz hale gelecei ile asla kayglanmazlar... Hakimane, babaca denilen istib datlar bile kendi karlar hatrlan iin kay glanmalar da, asl mstebitlerin' keyifleri ol makla, neticej yine halkn ref alhszlna dayanr.. Ellhasl, bir Hkmet kalplatfca - asile halka mnkalibour. Onun her kazanc da halka -mmeye -- malolur; sanki halik arasnda taksim ediliyormucasna her ferdin hali iyiletike iyi l e r "olur... . ^Bu satrlar muhayyenin bir sinemas iseler, byle bir itimai heyet in glgesi de belki (ts/yes'e) cemiyetler memlefeeti diyebileceim (s

vire'ye) dm zenci sa yuman andran tasla da (Rusya'da) yuvarlanr farz olunabilir. Arz etmek isterim ki : u kulaklar bir zaman dan beri (Halkyz, Hkmetimiz halkdr) ses lerini hamdolsun, iitmediler!.. Bu mutluluu do uran nedir?.. Anadolu sava, halktan dodu... Yani : Halk, Hkmet iine, hatt Devlet iine dorudan do ruya kendisi, hatt szle, rey vermekle deil... Elde silhla karr oldu... Akbet, koca Trk hem idarece olan aslna, zne : HaMha, halk h kimliine kavutu, hem de kendisiyle beraber ko ca (dnya) yi sulha kavuturdu... Halk, eer yalnz Hkmetin emriyle silh bana kosayd, sulju belki yine kazanabilirdi, lkin hkimliini kazanmas, srf kendisinden do an emirler sayesindedir. Her yerde bu emirleri idare eden heyetler vard... (Mdafaai Hukuk Cemiyeti) ubeleri... Emin olalm ki : Bu cemiyet tekil edilmesey di, yine, sulh, belki elde edilebilirdi; fakat halk hkimlii vcuda gelemezdi... Bu derece azm yce netice karsnda eile lim : (Mdafaai Hukuk Cemiyeti). ni (mar Ce miyeti) ne kalbetmek caiz deilse, yer yer ube leri bulunacak imar adl bir cemiyete hemen te mel atalm. Biz eer iaret ettiim gibi Fas'taki, Su dan'daki Trk bile Anadolu'ya atmay kafa mza, ocuklarmzn kafalarna bir mefkure ol mak zere yerletirebilirsek, evet, kurtulabiliriz.. Bu da Hkmete halka yardm tekiltiyle. ce miyetle, (imar Cemiyeti) ile olabilir. Buna iti mai, kemmi naksamz dlaysiye de mecburuz : Allah nurunu yeryzne yaymaya memur Trk, vazifesini bitirdii yerden dnvereceine, beeriyet sikasiyle, topraa >gz dikti*.. Ha'lbuM nur, ne topraa ne de emsaline balanamaz... Ni tekim Trk de gittii yerlerden dnd... Hayr, dnmedi, dndrld. Sanki nura haddi bildiril di... te bu sergzetlerin izleri, Trkde galiba topraa ehemmiyet vermek meyili suretiyle .g rnr oldular. Akas bir kar tarla iin kan dker, elimizdekilerini sremezken komumuzun tarlas saysnca tarla edinmek hrsn besler olduk. Pa ha akas bizde -eyin kymete sras yle dir.- Toprakj hayvan, insan... Hele insan yavru su.,. Bunun hi, kymeti yoktur : (Ha huzuru-

i : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

nuzdan, bir ocuum dnyaya geldi), (Ha hu zurunuzdan ocuum kanayakldr); (Ha hu zurunuzdan kzm satacam) tbirleri karsn da kzaran suratma galiba kalbime samyan kanlar hcum etmedeler!.. timai daha ne mu zr nkisalarmz var!... Ordu, ordu, nice devir, insan telfat ver mekten ekinmemi bir Hkmetin idaresi altn da sanki yaam, bir milletin edinecei zihni yet, elbette olur!.. Fakat; bunu, var sratle kknden skp at mak en ehemmiyetli vazifemizdir. Bu vazifemizi ifaya vasta ancak u olabilir : (mar cemiyeti) Halkda itimai teebbsn. kudreti, bu garizede geen hkmetlerin ldrc idareleri ile azaltlm olduundan halk, her klavuzluunu Hkmetten bekler szn de bir hakikat gibi telkkiye mecbur bulunduumuzdan, lyihamza (mar cemiyeti) maddesini koyduk. Nizamnamesini (imar Vekleti) nin tanzim edecei maddede ruh, her memurun (mar cemi yeti) ne dhil olmasdr; bundan da maksadmz, evvelemirde halkmzn memur ksmnda canl, cansz imara alka beslemek alkanln husule getirmektir. Memurlarmzn nice kaytszlkla rndan bahsetmeksizin ben balca bir htram kaydetmek isterim. u Ankara'daki ihnizenliler k Ankara'da, yaz Bayburt'ta geirirler. 1326 knda Bay burt'da kaymakamla gidince - mutlak iskna tbi tutulmalarna muhalif bulunduum kk airetlerden olmryan - bu vatan kardelerini is kna azmettim. Bu yolda iki yl uratm. Ecda dmn mezarlklarn gsteren harabeler, vaktiy le oralarn insanlarla dolu olduklar mersiyeleri ni ruhlara fsldar bulunduklar halde, zavall halk - boalm - topraklar iin - dari dari- de mekte; azmimden mteki grnmekte iken. Tam iskn iine girieceim anda vyetten bu is kna hangi kanuna, nizama, emre tebean cret ettiim sorulmaz m?.. (Hibir kanun, hibir ni zam, hibir emir olmasa bile vicdanimin bmiyetimirakileri var.) Mealinde cevap verdim... Ne fayda ki felek Mustaf'ya yar olup da - badehu yine devam eden mukavemetlerim mkfat m kfat olarak iskn emelime "kavumak nasibolamadi; zira Ermenilere cemile ibraz iktiza etti : Kaldrldm.... Szlerime ok defa tekrarladm ac haki.katleMn e^kmekistrim v '

1. Kyden asla; kmam, ama Ostiianh menkbelerini ok dinlemi - cahil deil - nuni bir kyl kafasiyle dnyorum da : Ben Trk Anadolu'nun bir noktasndan diretmiim : Basralara, Hintlere, Kaf Dalarna, Volgalara, Viyanaiara, Alplere, Yemenlere, Habelere, M srlara, Sudanlara, Cezayirlere, t ve bilmem nereleredek gitmiim. Bunlarn ounda asr larca elenmiim. Bunlar yle birka milyon kii ile olamazlar. Demekki Anadolu vaktiyle dn yann yarsn kaplyacak derece kalabalk ordu lar karr, insanla dolu bir memleket imi!.,. Ya imdi?... 2. Bahusus Anadolu'ya Trk, mslman muhacereti galiba (150) yl evvel galiba (Ka> zan) bozgunluu ile balamtr. Yllardan beri devam eden bu muhaceret sellerinin srkleyip Anadolu'ya getirdikleri o milyonlarca insan ne rede?.. Yok... Koca Anadolu, bombo... Batanbaa denilebilecek derecede bo... Batanbaa harap... Hatt harabe!.. Cihan Harbinden evvel bile ne viraneler gr medim. Onlardan her birinin stnde vaktiyle kasabalar kadar byk kyler varm, Ecdadm dan binlercesi yaarm... 3. Cester projesi karsnda hl tylerim rperir. Bu irket yarn insanszlk, iisizlik ba haneleriyle roller evire evire sakin Anadolumu yabanclarla doldurmaya muvaffak olmasn?. 4. Tabiatta boluk yoktur, tahadds eder se dolar, zail olur Kanunu mektepte (Tabiiyat) dersinde beni ne derin dndrmt. Bunun zamanlarda adn bile iitmediim timaiyat kadar - kendimce - tatbik ede ede (Bo'memleke timi ben Trk doldurmassam demek ki, eller dol duracaklar yle mi?) Sualiyle ruhum titrer ol mutu. Hl yledir... 5. Sz babnda dedimki (Ruhumdaki bu haleti, Allah'n insana ilk bahettii o ulu zafe rimize kavumamz bile tadil edememitir) Evet, Allah bize o derece ulu (98) zafer daha verse; fakat biz memleketi nfusla imar edemezsek bu imarda becerikli bir srat gsteremezsek, yani millete gerek kurtuluu messir klamazsak : Byle bir gerek zaferi kazandramazsak emin olalm ki, o (99) zafe de suya der! Ya bunun sonu?.

t : 35

13 . 10 . 1339

O: 1

Byle bir sonu tahlil ile vakit geirmektense biran evvel, aksine bir sona doru ynelmeye ka rar verelim... Yneldim : mar, nfussuz olamaz! Nfus imarsz yayamaz diyerek hemen ie balyalm. 6. Bahusus hangi bakma gre olursa olsun, iler, her yanmz kavramlar, bizi sktrmadalar. Hele (Mbadele ileri)... Ah!.. Gerek, muhacir dairesinde iken raporla rmda yazdm gerek millet krssnde feryadettiim gibi hareket edilseydi... 7. Evet, daima dedim ki : (Harb, kaplar, hudutlar kapam... Ku umuyor... Lkin, sulh imza edilir edilmez, sanki sedler yklacaklar; muhacir sesleri Trkiye'yi basacaklar... Bunlar nasl karlyacamza bunlardan nasl istifade edeceimize dair tedbirler imdiden gerek.) Dinlenilmemi olan bu feryatlardaki ac, tat l, her halde korkun hakikatlerin ite kendile rini gstermi olduklar anlardayz. Ne yapaca z?.. Btn bu mstaceliyetleri de gz nnde bu lundurma vazifesine dayanarak mstaceliyet esasiyle beraber bu lyihann mzakeresini, ka buln teklif ederim. tmar Vekleti kanunu lyihas Madde 1. Nafa, gemi iletme (Seyrisefain), iskn ilerini tedvir eder bir (mar Vek leti) tekil olunmutur. Madde 2. (mar Vekleti) Her memu > run girmeye mecbur olduu maddesi bulunur 'bir (mar cemiyeti) Nizamnamesini tanzim ile bu cemiyetin her nahiyede bir ubesinin, imdi ilkin Devlet merkezinde cemiyetin tesisini te min eyler. Madde 3. Bu kanun hkme neir tarihin den balar. Madde 4. Bu kanunun hangi bir hkm nn icrasna cra Vekilleri Heyeti memurdur. Zonguldak Mebusu Tunal Hilmi Riyaseti Celileye 8/6 29 . 8 . 1339 Nafa Vekletiyle Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletlerinin bittevhit mar Vekle ti tekil edilmesine dair Zonguldak Mebusu Tunal Hilmi Bey tarafndan 1 Mart 1339 ta rihinde mu'ta teklifi kanuni marnileyhanm

verdii 23 Austos 1339 tarihli teklif ile bittevhid encmenimizce tetkik ve mzakere edilmi ve vekletlerin adedi ve unvan Tekilt Esa siye Kanununda musarrah bulunmasna ve i bu kanun tadil edilmedike byle teklifler dermeyan doru olamyacama binaen her iki teklifi kanuninin ayan mzakere olmadna mttefikan karar verilmi olmakla Riyaseti Celileye takdim klnd. Lyiha Encmeni Reisi Mazbata Muharriri Emin Ahmed Saki Ktip Necib Aydn Mebusu Dr. Mazhar Beyle rfekasmn teklifi kanunisi esbab mucibesi Istihls edilen vilyetlerimizde dmann ya kp ykt yerleri imar ve felket gren o ha vali ahalisini mmkn olduu kadar terfih et mek tedabirini aratrmak zere vilyat mezkre mebuslarnn 1 Austos 3339 tarihinde akdet tii hususi itimada teati edilen efkr ve iradolunan mlhazat neticesinde tebarz eden mte rek kanaatleri tesbit ederek bu esaslar dhilin de ihzari tetkikatta bulunmak ve Hkmetle de temas ederek mesaili mstacele hakknda ted birler kararlatrmak zere bir komisyon tekili tensip klnm ve bu komisyona zirde vazni im za memur edilmiti. O gnden itibaren itimalarna muntazaman devam etmi ve Hkmetle de bu mevzu ze rinde temas eylemi olan komisyonunuz bu de fa tetkikatm bilikmal zirde tafsil edilecek netayice vsl olmutur. yle ki: Tetkikatm mevzuu vilyat nstahlsanm biran evvel igalin mvellidi olan felketten tahlis olduuna gre yaplacak i, bir kere imar veya ihya iin tedabiri esasiye ittihazna ve bundan baka da bu tedabir ile icraatn it tihaz ve tatbikine intizaren imdiden kabili is tihsal ve telfi olan bz gna muavenet terti batnn hemen teminine mtaallik olmak lz Al gdir. Bu sebeple ilk tetkik sahas, imar ve ih yaya mtaallik tedabiri esasiye ve ikinci tetkik mevzuu da derhal kabili'istihsal bz muavenet tertibat hakknda olmak zere tasnif ve ona gre faaliyete intikal olundu. 1. mar ve ihyaya mtaallik tedabiri esasi ye ittihaz ksmnda Heyeti Umumiyenizin ge-

t : 35

13 . 10 . 1339

0:1

Hele muhtac tamir ve tecdidolan ehirler enki itimada nazar itibara alm olduu ba mebanisi miktarn yzbin ve kylerin binala lca azimet noktalar yle telhis olunabilir. rn yzelli bin addetmekte hi mbala yok A) marat ve mbadele ileriyle megul tur. Bu kadar azm inaatn ise lira hesabiyle olacak bir veklet veya makam ihdas etmek. B) Harb kazanlar haslat yahut Mkel balii akalli drtyz milyondan balyan ra lefiyeti Nakliye Vergisi varidat ve mbadele kamlarla ancak ifade olunabilir. Geri ky evlerinden birounun tamir edil ye gayritbi firari ehas emvali bedelt msmekte ve ksmen tamir de edilmi olduunu ve tahslas veya buna mmasil bir karlk temi bir ksm tahribedilen ehirlerimize de bu kabil niyle bir mar Bankas tekili. termimatn yaplageldiini grmekteysek de her C) Mnasip inhisarlar tesisiyle imar ve halde henz yaplamyan ve yaplmaya muhraihya masarifini korumak, colan aksam azamet ve cesameti yannda bu D) Kooperatifler tekilt yaparak Hk yapllarn miktar pek snk kalr. met kefaletiyle ina ve imara muktazi paray Muhakkaktr ki, acilen imar ve ihyas ikti hariten celp ve temin etmek, za eden bilhassa vilyat garbiyemizde pek ok H) Ziraat Bankasnn Hkmetten alaca kyler ve kasabalar mevcut ve bunun iin bir olan mebaliin iadesini temin ederek bu ii ka yz milyon liraya ihtiya vardr. u hal kabil olduu kadar mezkr bankaya grdr de mesele zirdeki iki ekilde tecelli etmektedir! mek. Evvelen : Para bulmak, Balda tadadedilen nikat esasiye zerinde Saniyen : inaata ve imarata balamak iin icray tetkikata memur olan encmeniniz, bu tekilt yapmak. ksm iin vsl olduu netayici esbab mucibeFilvaki paray bulmak ne kadar mbrem leriyle beraber ylece tesbit edebilmitir : ise bulunacak paray kullanmay bilmek ve Harbi Umuminin ve onu takibeden muhase zami i yapabilmek iin tekilt mahsusa batn dokuz senelik tarihi malmdur. ark yapmak dahi o kadar mhimdir. Hatt dene vilyetlerimiz, Ermenilerin tahribatna, Rus bilir ki, paray bulmak dahi evvelemirde bu larn imhakr istillarna mruz kalm olduu gibi Cenup vilyetlerimiz Fransz - Ermeni tekilt vcuda getirmeye, yaplacak iin t yin edilmesine ve ne suret ve vasta ile yapla tahribatna, Garptaki vilyetlerimiz de Yunan cann tesbitine mtevakkftr. Bu sebeple vahetlerine uzun zamanlar sahne olmutur. komisyonunuz meseleyi iki cepheden mtala Binaenaleyh btn bu tahribatn tamiri, o etmek mecburiyetini grmtr. vahetlerin izalei tesiri lzmdr. Artk dr.ya Evvel, para bulmak meselesinde varidi ha dokuz senelik fslai fecaatten sonra ark katr olan zirde tadadedilecek drt nevi mlharibi skn ve huzuruna terk ederken bizim ilk iimiz phesiz Anadolu'da ana, baba ocan , zat ayr ayr derpi edildi. dan mahrum dullarn, yetimlerin ikiyz bin Bunlardan birisi; paray Hkmetin bil kilometre murabbam mtecaviz bir sahai ha- vasta veya bilvasta istikraz etmesidir. Bu k; rabide inlemesine nihayet vermek ve musibeti Franszlarn 17 Nisan 1919 Kanunu ile tatbik zailenin yeni mesaip tevlidetmemesine almak ettikleri ve mezkr kanunun birinci madde olmaldr; buna phe yoktur. siyle btn Franszlar harbdh mtevellit za rarlar ve klfetler nnde msavi ve mteki'il Yaplan tetkikata gre az - ok shhate katuttuklar nazariyeden maktebestir ki doru ribolmak zere yalnz Garp vilyetlerimizde olduuna phe yoktur. Buna gre btn efra yaklan ve yklan ehir mebanisinin miktar d millet zarar grenlerin telfii zarar hisse 73 070 ve kura ve kasabattaki mebani miktar 87 669 adedine bali olmaktadr. Buna arki - sinde mtereken ve mtesaviyen iftiham kl fete mecbur olduundan umumun vekili olan Trakya ile Adana, Gaziantep ve havalisini ve Rus - Ermeni tahribatna uryan ark vil Devlete bteye ilve edilecek tahsisat mahyetlerimizin birhayli kylerini, kasabalar ve susasmdan mrettebat seneviyesi denmek zere istikraz yaplr ve bu istikrazn hsl zaehirlerini ilve edersek baldaki yeknlarn I rardidelerin telfii zararlarna karlk tutuiki misline bali olmas kabildir.

631

 i 35

13 . 10 .1330

& it

hr. stikrar faiz ve amortismanlar da Devlet -btesinden denir. Fransa bunu yapmak iin btesine senevi lzumu kadar tahsisat vaz'n kabul etmi ve bu tahsisat ayrca ihdas ettii Credit - national itibar Mill Messesesi vastasiyle ihracedecei tahviltn mrettebat seneviyesine kar lk olarak ayrmtr'. Fransa Maliye Nzn Msy Kalve ite arl Lorans arasnda 7 Temmuz 1919 da Paris' te akdolunan 10 Terinievvel 1919 tarihli Ka nuna zeyledilen mukavelename mucibince teek kl eden ibu tibari Mill messesesi namna muharrer eshama mepteni yz milyon Frank sermayeli olup sermayesinin drtte biri hini imzada tesviye olunmu ve mtebakisinin te diyesi meclisi idare kararna talik edilmi idi. bu messese mukavelesi mucibince faizleri ve amortismanlar Hkmet btesine konacak tahsisattan tesviye edilmek zere Maliye Ne zaretinin tensibi dairesinde piyasaya tahvilt ihracna mezun klnm ve ibu tahviltn ba lii olarak olan parann yukarda zikri geen 17 Nisan 1919 tarihli Kanun mucibince harbde zarardide olanlarn tahakkuk edecek olan za rarlarm tesviye ve ifaya tahsisi kararlatrl mtr. Bu suretle ibu banka evvel drt mil yar reslmali ihtiva eden yzde be faizli bi rinci seri tahvilt ihracetmi ve mtaakben yine bu miktar faizle ikinci seriyi bilhara da yzde alt ve ilah... Faizlerle dier serileri karm ve imdiye kadar bu vehile Fransa' nn dhilinde ve haricinde yaplan, imarat istikrazat balii doksan milyar frang gemitir, Banka, bu suretle toplanan paray Hkmet kasalarnda tutmaya muvafakat etmi ve H kmete musaddak bonolar mucibince zarardidelerin zararlarn da o paradan tesviyeye de vam eylemitir.. Banka, bu muamelesine kar Hkmetten iibu tahviltn mukarrer faizini alp esbabna tevzi ederken k on sene zarfnr da Hkmetten ayrca % 25 frank masraf kar l olarak almakta ve senni mteakibede bu miktarn yani bank hissesinin % 125 olaca zikredilmektedir. - Banka bundan baka yerde kendi sermaye siyle mrettebat seneviyesinin tediye edecei ikinci nevi tahvilt ihracna da mezun kln m ve bhassa bu tahviltla ve kendi serma

yesiyle Fransa'nn zirai ve ticari inkiafn t-et mine hadim messesata yardm etmek zere beyz milyon franklk avanslar yapmay ka bul eylemitir. Fransa Hkmeti bir taraftan imdiye ka dar bu tahvilt faizlerini btesine koyduu tafc sisattan muntazaman tesviye etmi ve dier ta raftan da memaliki sairedeki esbab tahvilta yaplacak tediyat iin anj fark tesviye etmeyi de ayrca temin eylemitir. Fransa'da sermaye kulvvetli olduundan bu muamele muvaffakiyetle intacolunmu ve salifzzikr doksan ksur milyarlk tahviltn ksa m zami Fransa dhilinde sarf edilmitir. Bize gelince: Memaliki mustahlasamzn imar ye ih yasna lzm olacak paray dhilden istikrazen tedarik edebilmemize imkn yoktur. Bu ciheti Komisyon muhtac mnakaa bile grmemitir; Harice gelinee: Gerek Fransa'da olduu gibi bir mill messese ihdas ederek onun tavsiti su* retiyle gerek dorudan doruya Hkmet tara fndan bu istikraz halen yapmaya imkn ara mak da bisud telkki edilmitir. Fazla olarak byle bir istikraza imkn olaca da farz olun sa onun mrettebat seneviyesi btemizin yans n belli eder ki, bugnk Devlet vaziyeti maliyesi phesiz buna hibir suretle msait deildir. u izahata nazaran para bulmak klanndan birin cisi mmknlicra olamyor demektir. , kincisine gelince; bu da lzmolan paray esbab ihtiyacn ayn ayn arayp (bulmalar ve mukrizlerini kendi mamelek veya itibariyle te min etmeleri veyahut, edemezlerse Hkmeti te inin ederek bunun .mukabilinde Hkmetin ke faletini. istihsal etmeleri ve bu kefalet teminat ile hariten paa bulmalandr. IBu takdire gre para bulunacak olursa is tikraz ehas namna yaplm olacak ve bittabi ehas tarafndan mukarrer taksitlerle onbe, yirmi sene de denecektir. Bunda Hkmete terettbeden bir bar yok gibidir. Artk bu e kilde harb zararlanm btn millete uhdesin den gelinecek bir klfeti mtereke olduu ve Devlet vergileri karl ile'telfisi lzmgeldii nazariyesinden ayrlyoruz demektir. Bunda muktazay tli olarak zarar grenler bu zararlanna katlanacaklar, para bulup evleri bilimar borlarn kendileri tesviye edeceklerdir. Mem leketin her taraf yanm, yklm, tahribedil-

t : 35

13 . 10 . 1339

0 : 1

mi olduu iin zararlarn mecmuunu toplayp herkese servetine gre taksim etmekle herkesin kendi zararn demesi arasnda hemen fark da yok gibi olduundan bu ikinci kk nasl kabul etmek mmkn ve bilhassa Devlet itibar mali yesine dorudan doruya tesiri olamyacamdan nai hatt tercihi de lyik ise de acaba kabilitatbik midir? Ciheti Komisyonumuzu bilhas sa igal etmitir. Filhakika bu ikinci k da para bulamyanlar Devlet kefalet ederek messesat maliyeden birer kredi atracak demektir ki, byle uzun vadeli ikrazat temin etmek mkltna ra men bu i zahirde kolay gibi grnmekle bera ber hakikat halde efradn her 'biriyle tesisi m nasebet edecek memleketimizde yerli veya ec nebi byle kredi messeseleri mebzul olmamas na mebni kabiliyeti tatbikyesi ciheti bizi bun dan da sarfnazar etmeye mecbur brakmtr. nc k ise baldaki ikinci kkn kabi liyeti tatbikiye itibariyle tekemml etmi dyebilecek eklidir ki, bunda mlhaza bilhassa, ef rad, kredi messeseleriyle ve kefalet cihetinden Hkmetle ayr ayr muameleler temasa mec bur tutmyarak muameleyi basitletirecek usu l taharrisi zmnnda kooperatif eklinde taki battan bir de tesant ve tekafl kuvvetinin iti barn meydana kararak ondan da istifade et mek arzusu zerine mstenittir. Malmdur ki, bir elmasn kymetiyle onun be paraya ayrldktan sonra bu paralarnn ayr ayr kymetleri mecmuu arasnda nasl bir fark varsa mesel yz kiinin ayr ayr itibar lar mecmuu ile otuz kiinin yekdiere kefil bir irket halinde mtesanit itibarlar arasnda y lece tesant ve tekfl lehine bir tefazul var dr. Mehur Peyfeyzm harikalar da bu mte kabil ve mteselsil kefaletin tevlidettii tefazulu itibar esas zerine messestir. mdi binasn yaptrmak iin para bulmak ihtiyacnda olanlar bu imar iini baarmak maksadiyle ky ky ve ehirlerde mahalle ma halle, yahut tccar ve esnaf arasndaki husu siyete gre ksm ksm imar kooperatifleri te kil ederek yekdierine kefil kk, byk kt leler halinde ve servetlerine gre zenginler zen ginlerle orta halli veya fakir olanlar emsalle riyle mtesanit mecmualar vcuda getirseler bu suretle a r b vilyetlerimizde yanan bin drt-

yz ksur ky iin o kadar ve ehirlerimiz iin de mesel birka yz kooperatif teekkl ya ni, istikraz yapacak ahsiyetler taayyn etmi olaca gibi bunlarn takdiri itibar dahi kolay ve hususiyle bu itibar efradnn ayr ayr iti barlarna halel iras etmemekle beraber her hal de mecmuunun itibarlarndan daha yksek olur. Fazla olarak o zaman bu muayyen ah siyetlere Hkmetin kefaleti kolaylam ve kendilerini tibar Mill messeseleriyle temasa getirmek de kesbi imkn eylemi olur. Bu su retle memlekette vcut bulacak mesel. ikibin irkete ihtiyalarna gre messesat millyeden birer miktar avans temin etmek ve bu avanslarla inaat kumpanyalarna toptan yap trlabilecek inaat karlk gsterilecek mtaakp istikrazlar yapmak her halde yaplacak iin en kabili tatbik olan, en ziyade muvaf fakiyet iin mit verebilir. mar kooperatifleri tekilt hakkndaki bu tedbire Fransa'da mracaat edilmi ve tahribedilmi olan manatkm imar ve ihyasnda bunlarn pek ziyade faydas olmutur. Ancak kooperatif tekiltn teci ve tevik dahi. lzmolup bu maksatla Fransa'da 15 Austos 1920 Kanuniyle imar kooperatiflerinin vaziyeti mmtazei hukukiyesi tesbit olunmutur. Bu kanu na gre bu irketlerin gsterecei kimseler meyanmdan mtaahhit, mhendis, mimar intihap ve istihdam etmeleri, hesap defterlerini maliye mfettilerinin murakabe ve teftiine kade bulundurmalar ve ilerini mstacel en ve muntazaman idare etmeleri art tutulduu gibi buna mukabil de Hkmetin muavenet tahsisat alacaklar ve mterek sermaye tesi si iin kooperatifi tekil eden efradn ayr ayr mstehak olduu avanslardan baka olarak bir de Hkmet veznesinde kooperatif namna avans alacaklar kaydedilmitir. u kadar ki, biz de Hkmetin hasardidelere yapaca tediyat ve bu tediyata mahsuben icra olunacak avanslar mevzbahsolmadmdan kooperatif tekiltn teci iin yalnz mu avenet tahsisatn kabul etmek ve bunun iin de bteye konacak mrettebata karlk d nmek lzm gelir. Bu cihet para bulmak mlhazat ile derpi edilen ihtimaltm dr dncsne dhil olduundan artk bu son kda geebiliriz.

t : 35

13 . 10 . 1339

0:1

Para bulmak husuusnda yukardan beri tah lil edilen klardan nn de acilen ve fayda l bir surette kabiliyeti tatbikyesi olamyacan derpi ederek maksada daha ziyade emni yet ve sratle vusul aresini ariyan ve dhil deki paraszla ecnebi sermayesini tel ve tamahn ilve ederek bu haris menbadan iler de istifade iin imdiden baka menbalar bul maktaki lzumlu ve vcupta srar eden bir dr dnc ve sonuncu noktai nazar da Hazinei H mayundaki bz eyay satarak bedelini imar mem lekete tahsis etmekle kabili telhis olandr ki; bu son tedbirin pek ac olacan Komisyonumuz da ac ac hissetmektedir. Ancak bugnk niz kudreti iktisadiyemizi bekliyen insafsz bir is-tik'baMen gya intikam almak iin sabk sultanlarn hametli israfat Enderun Hazineleri iinden g rebilmek iin ne dereceye kadar lzumlu, hususan mill namus ve hamiyet borcunu ifa ede bilmek iin rlplak mevalarndan mahrum kalan iki milyona karb insann hayat muvace hesinde ne dereceye kadar esirgenmez olduu dahi cai sualdir. Binaenaleyh Komisyon bu mad deyi lziml'hl bir mesele olarak Heyeti Aliyelerine arz eder. Bu ciheti Heyeti Aliyeleri kabul ettii tak dirde onun teferruat tatbikiyesi kolaylkla tes'bit olunur. Mill bir ban'ka tesis edilir, zarardidelere avam verilir, ikrazat yaplr, kooperatifler tekil ve t?hsisat ile teekklleri teci ve tevik olunur. Her ov olur; madem ki, para vardr. Para bulmak hususundaki mlhazat u ba ldaki drt k halinde tetkik ve piiimanmza vaz 'eden Komi'svon mar Bankas bahsinde mevzuubahsettii bz manopoller ihdas ve Mskirat Resmi vaz' gibi menaibii varidat da tavsiye ve para bulmak mlhazatnn u beinci kkn bilhassa iltizam ettiini kaydettikten sonra ayn zamanda bu parann hsn istimal ve sarfn memmen tedabir iin dahi dndklerini koo peratifler tekilt bahsinde arz etmi ve imarata muktazi para tedarik edildikten sonra imarat roezkrenin mtehasss irketler marifetiyle ky ky ve ehir ehir yeni plnlar dairesinde | shhi ve medeni ihtiyacata tekabl edecek ekil- I lerde yaptrlmas hususundaki lzumu ms taniyi izah bulunmu olmakla yanan yerlerin arsa taksimat hakknda Muvazenei Maliye En cmeninden kan kanun lyihasnn eski arsa larla yeni arsalara birer bedel takdiri ve yek- |

dierine mahsusu suretiyle ve mtaaddit talip ler bulunduu halde mzayede tarikiyle tevziat icrasn temin edecek ekilde slahn ve bu suretle belediyeleri de asri ihtiyacata gre cad deler ve mecar inaat ve sair tesisat husu sunda ikdar edebilecek vesail ihdas mnasip mtala ettiini ilveye lzum grmtr. Bunlar sonra Heyeti Umumiyenizde bahsolan dier mkat azimet etrafndaki tetkikatmz tel his edeceiz : Bunlar raporlarmzn iptidasnda arz olun duu zere imar ve iskn ileri ile megul olacak bir veklet ihdas veya bir. banka tesisi veyahut her ikisinin de nazar itibara alnmas ve banka iin sermaye tekiline medar olacak bz vergiler veya inhisarlar daresi veya mevcut vergiler den bzsnn ifraz ve tahsisi veyahut bu ie Zi raat Bankasnn memur edilmesi esaslarnda mtemerkizdir. Bir kere birinci fikir zerinde heyeti tekil eden btn rfek mttefik olduk lar ve Komisyonumuz da bu fikre taraftar bu lunduu cihetle veklet ihdasnn neden do lay lzumlu olduunu ayrca mnakaaya ih tiya grmedik. Hi phesizdir ki, iki mil yon yerli nfusun iskn ve irahesi ve buna in zimam edecek olan yarm milyon muhacirin nakil ve iskn ve terfihi bir vazifei munzamma eklinde telkki edilecek bir i deil, balibama bir emri asr ve mhimdir. Yunan istilsndan kurtulduumuz zaman dan beri geen u kk fasla iinde bile evle rini tamir etmek istiyenlerin ne mklta uraddklar, Maliye Vekletinin bir taraftan ikti sat, Nafa ve Muaveneti timaiye Vekaletleriy le Dahiliye Vekletinin dier taraftan vesaiti mevcudeleriyle bu emri imara are bulmak iin vazaifn tedahlnden mtevellit ne gibi m klt iktihdam mecburiyetinde kaldklar ve bundan ne kadar vakit kaybolduu cmlenin malmudur. Bir veklet ihdasnn devairi muh- telife arasnda bugnk halin tevlidettii muha berattan mnbais vakti kazandrmaktan baka faydas dahi olmasa yalnz bana bu fayda bu ilere mstakil bir sahip karak devair arasnda beyhude teahhrata mahal brakmamaktan h sl olacak byle bir nimet vekleti mezkreyi acilen ihdasa muhik bir sebep telkki olunacak kadar haizi kymettir. Kald ki, bu i, bizim ve kletlerimizden bir ounun grd iler ka-

634

t : 35

13 . 10 . 1339

0:1

dar byk ve mu'dil ihtisas erbabm toplayp bir muntazam program dhilinde altrmay memleket iinde tekilt mahsusa vcuda ge tirmeyi istilzam eyliyen koskoca bir sahai iti galdir. mar ve iskn Vekleti ihdasnda gsterece imiz ehemmiyet Trkiye'nin asr ihtiyalar nnde yeni hayata domas bu ihtiyalar te lkki tarznda gsterecei kabiliyet ve atfede cei kymet hakknda harite yeni ve msait kanaatler teesssnde de yardm edecektir. Bilhassa bu veklet, dnya messesat medenyesin!n de yeni Trkiye'ye imar ve ihya yolunda yardmlar temin eylemesine hadim ola cak mtebariz bir davet vastasdr. mar Bankas ve imar kooperatifleri hakkn daki mlhazat yukarda tafsil olunmutur. Ko misyon bu iki nevi messesatm iddetle tarafta r olmakla beraber ikinci nev'ini yani imar ko operatiflerini daha cil ve akdem telkki et mekte ve mar Bankas iin para bulmak vesai kini daha yukarda zikr ve tadadetmi bulun maktadr.

rin haslat binnetice yine umumi bteye yani umumiyeye tahsis edilmi olmaktan kmyacak, yalnz ibu mar Bankasna muvakkaten ikraz edilerek o vasta ile eshab mebani mesabma inaat irketlerine tediyat icrasna alet olacak ve bilhara yine esbab mebaniden mu kabili tahsil olunacaktr ki, bu muameleyi badelikmal o paralar yine bankadan Hazinei Dev lete nakil ve iade edilmi bulunacaktr. Bu sebeple bu vergilerle monopollerin ihdasiyle bu ie muvakkaten tahsisinde maliyei Devlet itibariyle de bir gna zarar melhuz de ildir. Esasa mtitaallik olan bu tetkikattan sonra bir de derhal kabili istihsal bz muavenet ter tibat hakknda Heyeti mumiyede mevzuubahsolan mtalata dair Komisyonunuzun yaptk larn telhis ediyoruz. Bu husustaki mtalat, tide beyan oluna cak maddeler halinde tasnif ve her madde hak knda Heyeti Vekile Reisi ve Maliye ve ktisat Vekilleri Beyefendilerle temas ve mzakere olundu. stihsal olunan netayi bervehi tidir:

Birinci madde Ciheti askeriyece satlmakta Bu vadide bilhassa monopoller ihdas ile bir olan hayvanat ile vesaiti sairei nakliyenin ve ksm varidatn bu bankaya sermaye olarak ita s veya bankaca karlacak tahvilt mretteba krek, apa gibi malzemei ziraiye ile inaat t seneviyesine tahsisi ve bankann felketzede * malzemesi olmaya elverili sair eyann derhal mzayedesinden sarfnazar edilerek bu emvalin lere veya tercihan imal kooperatiflerine uzun bir mutedil kymet takdiriyle Hkmete Zira vadeli ikrazatta bulunmas muvafk olacan dermeyan etmekte herkes mttefiktir. Ancak at Bankasnn alacana mahsubedilmek zere bu monopollerin filhal ihdas ne dereceye ka mezkr bankaya devir ve teslimi ve banka ta rafndan da ibu emval ve eyaya nihayet ma dar mmkn ve mesel sigara kd, kibrit, sarifi zaruriye zammiyle bilmzayede banka kav, ispirto inhisarlarndan ne kadar varidat temini kabil olacan tahmin mkldr. Hi usul ikraz dairesinde Yunan istilsna urphesiz bz inhisarlar ihdas temini varidata yan memaliki mstahlasa ahalisi takdim edil az - ok yardm edecek ve buna, mesel Mski mek zere muhtacne tevzii ve binaenaleyh bu rat Rsumundan mtevellit varidat da ilve na ait levayihi kanuniyenin ihzar eklinde olunabildii halde yeknu senede sekiz - on mil idi. yon liraya karmak kabil olacaktr. Bu miktar Heyeti Vekile Riyaseti ile Maliye ve iktisat ise mar ve skn Vekletinin vazaifi cilesinin Vekletleri bu teklifi esas itibariyle muvafk tedvire ve imar bankasnn inaat irketleriyle grmlerse de ktisat Vekleti bankann ala mukaveleler yaparak memleketi eraiti shhiye can nakden istifa etmekte ve mtebakisi der ve fenniye dairesinde en cil cihetlerden bala desti istifa bulunmakta olmakla bu hayvanat mak suretiyle peydeypey imar edebilmesine m ve eyann ayrca mesel bir milyonluk bir t sait ve kfidir. phesiz ki, bylece tesis edi viz avans hakknda yaplacak kanunla ahaliye lecek varidatla yaptrlacak mebani esmanm verilmesini ve Ziraat Bankasnn tevzi ve tah eshab Hkmete mesel yirmi otuz senede itfa sile memur klnmasn tervieetmekte ve bu ci edilmek zere senelik taksit ile diyeceinden het komisyonunuzca da muvafk grlmekte Devlete ihdas edilecek bu inhisarlarla vergile dir.

635

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

kinci madde memaliki mustahlasa ahalisine acilen tohumluk bedeli tevzii iin lakal bir mil yon liralk tahsisat kanunu lyihas ihzarna da ir idi ki, bu teklifimize kar Maliye Vekleti Zi raat Bankasna bir milyon sekizyz bin lira raddesindeki borcunu tesviye etmeye karar ver mi olmakla bankann zaten vazifesi olduu zere bu paradan ikrazen tevziat mezkreyi yapmas daha doru olaca yolunda beyan mtala etmi ve buna Komisyonunuzca muva fakat olunmutur. nc madde malzemei inaiyeden olup, memlekette emsali iml edilmiyen demir, ivi, cam, kilit, mentee ve demir potrel gibi eyann Gmrk Tarifesinin 435, 436, 442 ve 406 ve 430 numaralarnda mukayyet rsumunun tarifei as liye rsumu derecesine tenzili iin bir lyihai kanuniye ihzar hakknda.idi ki, bu teklife kar g Maliye Vekletinin verdii cevap nihayet ve klete teekkl edecek imarat kooperatifleri ile belediye veya ticaret odalar tarafndan top tan vukubulacak bu eyaya ait sipariatm in aata tahsisi tahakkuk ettikten sonra iadei r sumu iin bir tedbir ittihazna muvafakat edi lebileceine dair idi ki, bu dahi komisyonu muzu tatmin eylemitir. Binaenaleyh Heyeti liyece de kabul halinde vekletin buna ait lyihai kanuniyeyi ihzar etmesi tabidir. Drdnc madde memaliki mustahlasa aha lisinden olup mallar tahrip ve ihrak edilmi bulunanlarn elyevm snm olduklar emvali metruke hanelerinden tahliye . edilmemelerinin ve kendilerinden oturduklar mddete kira mtalebe edilmemesinin acilen teminine dair dir ki, ademitahliye hakknda Maliye Vekleti derhal bir tamim tdbliini kabul etmi fakat ki ra mtalebe edilmesi kanuna muhalif olaca1 cihetle byle bir emir veremiyeceini dermeyan eylemitir. Bugn cil olan ey bu biarelerin bu evlerden karlmamas olmakla bu cihetin temin edilmi olmasn dahi komisyonunuz im dilik kfi grmektedir. Beinci madde memaliki mustahlasa ahalisi nin balca medar maieti olan ttn, zm. incir mahsulleri yetimi ve birka muhtekir tccarn teklif ettii pek dn fiyatlarla sat mecburiyeti altnda braklan renber bu yegne mitlerinin de tahakkuk edememesi muvacehe sinde btn btn perian kalm olmakla -ge

en sene Osmanl ve Suriye, Fransz bankalar nn Adana havalisindeki renberlere teshilen tevzi ettikleri bir milyon liraya karip avans gibi Hkmet delaletiyle Osmanl Bankasna ve Reji irketine zrramza lieclilmuavene ve bu havalide mahsult mukabilinde lakal ve acilen iki milyon liralk avans tevzi ettirilmesi esbabnn -temin buyurulmas teklifi hakknda olup 15 Eyllde ie balyacak olan Reji irketine kendisine mtaallik olan ksm iin muavenet temin ettirmek kabil olduunu ve bunun yaplacan Maliye Vekleti beyan et mi ise de Osmanl Bankas hakknda mddeti imtiyaziyesin'in hitam bulmasna dokuz ay ka dar bir mddet kalm bulunmasndan nai pek mitvar olmadn da ifade etmi ve mamafih her halde Osmanl Bankas nezdinde icray teebbsat olunmas tarafmzdan talebedilmesine mebni buna da muvafakat edilmitir. Altnc madde malzemei inaaiyeden olan bilhassa kereste ve imento ve sair eyann i mendiferlerde ve vapurlarda asgari tarife ile nkillerinin temini ve limanlarda tahmil ve tahliye esnasnda alnacak curatm kezalik m kul ve mutedil ve tarife tesbiti ile tarifeye rap t keyfiyeti olup ikinci ksm iin ktisat Vek letinin muvafakati istihsal olunmu ve tedabiri lzirne ittihaz edecei cevb alnm ve bi rinci ksm iin de Nafa Vekleti tarafndan alkadar irketlere tebligat ifa ettirilmesi mu karrer bulunmutur. Yedinci madde dahi bervehiati teklifi ihti va etmekte di; yle ki: Manatk mstahlasada yaplacak bunca mebani iin ilk lzm olan kereste olup ormanlariyle mruf olan memle ketimizde maalesef ihtiyaca kfi kereste bulun mamas ve memaliki ecnebiyeden gelen keres telerin rsumu haliyeye ramen bizim mahsu ltla rekabet edebilecek kadar ucuz istihsal edi lebilmesini endie ve esefle mtala eden enc men memleketin yeniden imar ihtiyac kar snda acilen Hkmete kereste fabrikalar te sis ettirilmesini temenni etmek istemi ise de, Orman Mdr Umumisinin buna imkn ol madn ifade etmi olmas encmeni hi de ilse iki sene iin hariten gelecek kerestenin elyevm tabi tutulduu rsumun haddi asgariye tenzili talebini dermeyana mecbur klmtr. Geri memlekette inkiaf ve terakkisi mmkn olan bu nevi sanayinin himayesi vecibesine kar-

636

i : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

i bu talep mill iktisadiyat miktaziyatma mu vafk deilse de nihayet muvakkat bir are ve manatk mustahlasamn biran evvel izalesi muktazi olan ihtiyacnn temin ve tatminine maalesef yegne bir aredir. Eer Heyeti H kmet buna daha mkul bir are bulursa en cmenin mukabelesi bittabi yalnz ifadeyi min net ve kran olacaktr denmiti. Bu teklife kar Maliye Vekleti ecnebi ke restesine memleket gmrklerini amak hi de muvafk bir tedbir olmyacam ifade ve dermeyanda srar etmi ve bu cevabn haddizatn da mkul olduunda encmenimiz dahi muva fk bulunmu ise de iktisat vekletinden telk ki edilen vaziyeti hazra muktaziyatma ve ih tiyac cile me'bni muvakkaten Gmrn refi hususunda tekrar srar olunmak istenmi ve bir taraftan da ktisat Vekleti nezdinde em vali metrukeden olan kereste fabrikalarnn hali faaliyete isal ve bz ormanlarn dekoviller inas ve bz derelerin tathiri suretiyle kudre t i istihsaliyelerinin tezyidi ve rekabet imkn nn temini yolunda ricalarda bulunulmu ve Vekleti Marnileyhaca da bu hususta mm kn olan tedab'irin alnaca ifade olunmakla beraber Gmrk Resminin muvakaten recin den baka msmir ve arebah bir tedbir bulunamiyaca kanaati ileri srlmtr. Mevadd mezkre zerinde hsl olan u netayice nazaran her biri hakknda Heyeti liyelerdnce kararlar ittihaz ve yukarda tafsil edilen esasat zerinde de bir vehe takarrr ettirilerek ona gre iktiza eden levayihi kanuniyenin ihzar iin bir komite intihap buyurulmasn teklif eyleriz. Aydn Saruhan Dr. Mazhar Mustafa Fevzi Aydn zmir Zeki Necati Saruhan Mentee Vsf kr Kaya Gazianteb Ali Cenani Riyaseti Celileyc 11 . 9 . 1339 Manatk muhtelife ve iskniyenin ihya ve imar, iin mar ve skn Vekletinin tekili hak knda Aydn Mebusu Mazhar Bey ve rfekas tarafndan verilen 9 . 9 . 1339 tarihli teklifi

kanuni encmenimizee mtala ve tetkik olundu. Ayn gayeyi istihdaf eden Zonguldak Mebusu Hilmi Bey tarafndan verilip (2/4) numara ve 23 . 8 . 133G tarihli mazbata ile takdim klman teklifi kanuni ile tevhidedilmek zere binnetice ayan mzakere grlm ve Heyeti Umumiyeye takdimine karar verilmitir. Lyiha Encmeni Reisi Mazbata Muharriri Tokad Antalya Emin Saki Ktip Denizli Necib Ali Byk Millet Meclisi Riyaseti Celilesine Esbab mucibesi merbutan ve matbu olarak takdim klman mar ve skn Kanunu lyihas nn Heyeti Umumiyede mzakeresini arz ve teklif eyleriz efendim. 9 Eyll 1339 Aydn Mazhar Mentee Esad Cebelibereket hsan Karahisan Sahib Sadk Saruhan Edhem Gazianteb ahin Saruhan Kemal Karesi Mehmed Cavid Gelibolu r. Cell Nuri Ktahya Ferid Antalya Rasih stanbul Ali Rza Karahisan Sahib Mehmed Kmil Elziz Mustafa Gazianteb Ahmet Remzi Aydn Zeki zmir Mustafa Necati Eskiehir Abdullah Azmi . Erturul Halil Denizli Necib Ali Karesi Osman Niyazi Karesi Ali uuri Antalya Ahmed Saki Tokad Mustafa Kozan Ali Saib Aksaray Besim Atalay Dersim Ahmed kr Karahisan Sahib Ali Denizli Mazhar Mfid zmit brahim Sreyya

637

 : 35 Erzurum Halet Gazianteb Ali Cenani Zonguldak * (Okunamad) Mardin Yakub Kadri Mardin Necib Kngr Dersim Feridun Fikr Kars Aaolu Ahmed

13

. 1339

O : 1

Diyarbekir Zlfi Ergani thsan Ktahya Cevdet stanbul Hamdullah Subhi Afyon Karahisar zzet Ulvi Afyon Karahisar Ruen Eref Trabzon Nebizade Hamdi Mardin Dervi

Mnir Hsrev imar ve iskn hakknda lyihai kanuniye Madde 1. Eski ve yeni manatk mstah lasa ve iskniyenin ihya, imar, mbadeleye tabi muhacirinin celp ve iskn ve terfihi ve alelmum nakil ve iskn mesaili ile megul olmak zere bir mar ve skn Vekleti tekil olun mutur. Madde 2. mar ve skn Vekletinin te kilt bir kanunu mahsusla vcuda getirilecek tir. Madde 3. Mbadelei ahali hakkndaki bi lmum muameltn mercii mar ve skn Vek letidir. Madde 4. Bimum emvali metruke, mar ve skn Vekleti emrine mevdudur. Madde 5. Manatk mstahlasa ve iskriiyedeki mebani ve messesatn imar iin muvazenei umumiyeden gsterilecek teminata msteniden yirmi milyon liraya kadar bir is tikraz akdine mar ve skn Vekleti mezundur. Madde 6. mar ve skn Vekleti mana tk mstahlasa ve iskniyenin imar ve mana tk mezkrenin muhtacni ahaliyle muhacirinin ihtiyacat meslekiyelerinin temini iin mevcut emvali metruke ve yeniden ina edilecek meba ni teminat gsterilerek ashab namna Devlet kefaletiyle ayrca uzun vadeli istikrazat akdi ne de tavassut edebilir. Madde 7. Manatk mstahlasa ve iskniyede vcuda gelecek (mar ve Mesai Koopera-

tiflerinc) Vekletin murakabesine tabi olmak ve yapacaklar inaat teminat gsterilmek artiyle Veklete avanslar verilebilecektir. Mez kr kooperatiflerin tekilt ve vaziyeti hukukiyesiyle mazhar olacaklar msaadat kanunu mahsusla tyin edilecektir. Madde 8. Manatk mstahlasa ve iskniyede ina veya tamir edileeek binalarn usul inas hakknda bir nizamname kaleme alnacak tr. bu eraite muvafk olmak zere vukubulacak tamirat ve inaat on sene mddetle vergiden ve her gna rsumu belediyeden affolunmutur. Madde 9. Hanatk mstahlasa ve iskniyede belediyelerle idarat hususiye ve umuru hayriye messesat btelerinin slsn bu inaata tahsis ve bu takdirde imarat koopera tiflerine itirak edebilirler. Madde 10. naat irketlerinin satmak zere kendi hesaplarna yapacaklar mebani satlmcaya kadar vergiden muaf tutulacaktr. Madde 11. skn ve mar Vekleti, imarat, inaat ashab namna istikrazlar akdine tavas sut etmesi ve tekastm tediyesine Devlet itibar malsiyle tekeffl eyliyebilmesi imarat koope ratiflerine ie balamak iin avanslar yapmas iin lzumu halinde Maliye Vekletiyle bilitilf bir mar ve skn Bankas tekil ve tesisi ne mezundur. Banka, bu maksatla Devlete ait ve idaresi Maliye Vekletine merbut btn emval ve emlk teminatiyle ve btede kar l bulunacak olan mrettebat seneviye iane siyle mar ve skn Vekleti namna istikraz lar yapabilecek ve ibu istikrazat hsln imar ve iskn iin Vekleti Marnileyha emrine uzun vadeli ikrazata tahsis edecektir. Madde 12. bu kanun tarihi nerinden itibaren muteberdir. Madde 13. bu kanunun icrasna Byk Millet Meclisi memurdur. Kanunu Esasi Encmeni mazbatas A^ydn Mebusu Mazhar Beyle rfekas tara fndan 9 Eyll 1339 tarihinde Meclisi liye ve rilen ve oradan encmenimize havale edilen mar ve skn Vekleti teklifi kanunsi ile geen devreden mdevver sabk Bolu ve lhik Zonguldak Mebusu Tunal Hilmi Beyin, takriben ayn mealdeki teklifi mzakere edildi.

-638-

t : 39

13 . 10 . 1339

0:1 za zmir Necati za Antalya za Erzurum Mnir Husrev za zmit brahim Sreyya za Nide Hazm

Tahlis edilen memalikteki imarat meselesi nin imdiye kadar bir hsnneticeye iktiran edememesi ve Muahedei Sulhiye mucibince Yu nanistan'dan nakledilecek akalli yarm milyon Mslmann iskn ve terfih edilmesi ve bunla rn mstahsil hale getirilmesi emniyetleri ale lade tekiltla hsl olamyacama encmenimizce karar hsl oldu. Devairinizin halihazrdaki kadrolar, teki lt, btesi byle fevkalde husuatn ted virine msait deildir. Fevkalde ahval zuhu runda fevkalde tekilta lzum grlr. Nite kim memleketleri istilya uryan devletlerde ve hususiyle Fransa'da bu kabilden nazaretler v cuda getirilmitir. Mesul ve bizzat bu ile me gul olarak salhiyeti kmileyi haiz bir vekle tin grecei i ise sair umur ile mtevezgil bir vekletin grecei iden miikllilvcuh farkl olur. Bu ilerin mevcut vekletlerden birine veyahut cra Vekilleri Riyasetine merbut bir mdiriyeti umumiye vastasiyle tedviri dahi kavaidi esasiyeye mnafi grlmtr. yle ki: Esnay intihabnda bir vekil veyahut cra Vekilleri Reisi ancak kendisine mufavvaz umu run temiyet iin intihabedildiklerinde bunlarn imar ve iskn iine de meraur edildikleri cai phedir. Bundan baka Heyeti Vekile Riya setinin 5 Eyll 1339 tarihli beyanatnda maka m mezkre merbut bir mdiriyeti umumiyenin ihdasndan bahis buyurulmutur. Usul hazramz mucibince her veklet Meclise kar mn feriden ve ahsan mesul olacandan muhtelif vekletlerin itirakiyle ve o vekletlerden aln m memurlarla bir mdriyeti umumiye ihdas Heyeti Vekilenin mesuliyeti mterekeyi haiz olmamas itibariyle ahkm umumiyemize m nafi grlmtr. u mlhazata mebni bir mar ve skn Vekletinin tekili lzumu enemenimizce kabul edilmitir. Lyihalarn mevadd sairesi umuru maliyeye mtaallik dolduun dan bu cihetlerin alkadar encmenlerce m zakeresinden sonra vekletin tarz teekkl iin bir kanunu mahsus tanzimi lzmeldiinin ve bunun tensibedilecek bir encmene havalesi lzumunun Heyeti Celileye arzna karar verildi. Kanunu Esasi Encmeni Mazbata Muharriri Reisi namna Cell Nuri Cell Nuri Ktip Feridun Fikr

Basih

Muvazenei Maliye Encmeni mazbatas 30 Eyll 1339 mar ve skn Vekleti tekiline dair Ay dn Mebusu Mazhar Bey ve Rfekas tarafn dan 9 Eyll 1339 tarihinde Heyeti Celileye tak dim klman teklifi kanuni ve biri Meclisten mdevver Zonguldak Mebusu Tun-al Hilmi Beyin ayn mealdeki iki teklifiyle bunlar hakda Kanunu Esasi Encmeninden Heyeti Celileye arz edilen 19 Eyll 1339 tarihli mazbata ve Mbadele, mar ve skn Mdriyeti Umumiyesi tekiline dair cra Vekilleri Heyeti Riyasesetinin 12 Eyll 1339 tarihli tezkeresiyle Mec lisi liye bitta'kdim encmenimize havale olu nan iki kta lyihai Kanuniye birletirilerek cra Vekilleri Heyeti Reisi ve Maliye Vekili Beyler, hazr olduklar halde tetkik ve mza kere edildi. Kanunu Esasi Encmeni mazbatasnda ya rm milyon nfusu slmiyenin nakil ve iskn terfihleri alelade tekiltla kabili icra olamyaca ve memleketleri istilya uryan Devlerlerde, hususiyle Fransa'da mnhasran imar umuriyle itigal etmek zere bir veklet ih das olunduu ve muhtelif vekletlerin itira kiyle mezkr vekletlerden alnacak memurin den tekil ve cra Vekilleri Heyeti Riyasetine raptedilecek bir mdiriyeti umumiyenin bu azm ve mkl vazifeyi ifa edemiyecei teki lt asasiyemize gre vekiller ahsen ve mnfe riden Meclise kar mesul bulunduklarndan mesuliyeti mterekeyi haiz olmyan cra Vekil leri Heyetine merbutiyeti dolaysiyle byle bir daireye ait mesuliyetin hibir vekil tarafndan deruhde edilmi olamyaca beyaniyle mdiri yeti umumiyenin tekili muvafk grlmediin den ayrca bir mar ve skn Vekleti ihdas kknn tercihi tensip ve lyihann umuru maliyeye mtaallik hususatnn alkadar enc-

639

t : 35

13 . 10 . 1339

O : 1

mence mzakeresiyle vekletin sureti tekili hakknda bir kanunu mahsus tanzimi teklif edilmekte bulunmutur. Halbuki cra Vekilleri Reisi Beyden alman izahatta Kanunu Esasi Encmeni mazbatasnda beyan olunduu vehile muhtelif vekletlerin itirakiyle bir mdiriyeti umumiye tekili hibir zaman derhatr edilmedii ve ancak mdiriyeti umumiyenin iskn, inaat, nakliyat ve umuru maliye gibi muhtelif vazaifi birka vekletin muaveneti filiyesine muhta bulunmas ve biitn bunlarn ayrca bir ihtisas ii olmas dolaysiyle bu ilerde sahibi ihtisas zevatn taallku itibariyle bu gibi memurlar daha ziyade tan yan vekletlerden alnmak suretiyle intihab dnld ve bu surette hem sahibi ihtisas zevatn mdiriyeti umumiyenin muhtelif daire lerinde istihdamn, hem de aidolduklar ve vekletlerde ilerin sratle intacn temin gayesi takilbedildii ve mdiriyeti umumiyenin deruh te eyliyecei bu muazzam vazifenin mesuliyeti muhtelif vekiller tarafndan deruhte edilmeyip cra Vekilleri Heyeti Reisi tarafndan doru dan doruya deruhtei mesuliyet edilecei ve mdiriyeti umumiye ileriyle bizzat kendileri nin megul olacaklar beyan edilmitir. Keyfiyet ariz ve amik mzakere edildikte mar ve skn Vekleti tekiliyle mbadele, mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesi tekili arasnda hukuku esasiye kavaidi ve vazife ve mesuliyet noktasndan bir fark grlemedii cihetle Hkmetin teklifi vehile mdiri yeti umumiye tekiline mttefikan karar veril mi ve ancak Aydn Mebusu Doktor Mazhar Beyin teklifinde vazaif ve salhiyetlere dair mev cut mevad ayrca bir lyihai kanuniyeyle bilhara Heyeti Gelileye takdim edilmek zere ms taceliyeti meseleye mebni tekilta ait ksmn acilen Heyeti Umumiyeye takdimi kezalik mt tefikan karargir olmutur. cra Vekilleri Heye tinden mersul lyihai kanuniye iki kta olup biri mdiriyeti umumiyenin tekiltna dieri muvazenei umumiyeden mezkr mdiriyete ve rilecek tahsisata ait bulunduundan bunlarn ayr ayr iki kanun eklinde tanzimine ihtiya grlmiyerek her ikisi birletirilmi ve yedi maddelik bir kanun lyihas bittanzim, merbutn takdim klnmtr. Lyihai kanniyenin birinci maddesi mudiI I I

riyeti umumiyenin tekilinden ve cra Vekille ri Heyeti Riyasetine merbut bulunduundan bahistir. Yukarda arz ettiimiz vehile mdiriyeti umumiye dorudan doruya cra Vekilleri He yeti Reisine merbut bulunacak ve Marniley hin mesuliyeti altnda ifay vazife edecektir. kinci m adde elyevm Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletinde muhacirin umuriyle me gul bulunan skn Mdiriyetinin bilcmle te kilt ve vazaifiyle Mbadele, mar, skn Mdiriyesine ilhakndan bahistir. skn Mdiriyetinde elyevm bir mdr, bir mmeyiz, iki ktip ve bir hademe mevcut ve mlhakatta ise alt memurla krkbe ktip ve iki odac mstahdem bulunmaktadr. Bu memur ve ktipler badema Mbadele, mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesine nakle dileceinde a kadrosunun tanziminde bu cihet nazar dikkate alnmak tabidir. cra Vekilleri Heyetinden mersul lyihai kanuniyede bir kad ro irae edilin ekte ise de skn Mdiriyetinin btn tekiltiyle ilhak beyan edildiine gre bu tekiltn saliflarz kadroya ilve edilecei fikri hsl olduundan kadronun kanunda mevzuubahsedilmemesi ve her ilki tekiltn birle tirilerek mlhak btenin tanzimi esnasnda tetkik ve tesbiti muvafk grlmtr. nc madde lyihai kanuniyede mdiri yeti umumiyenin mlhak bteyle idaresi tek lif edilmekte olup encmence birok mzakerattan sonra Hkmetin teklifi dairesinde ml hak bteyle idaresi ekseriyetle kabul edilmi olmakla ibu madde mezkr btenin varidat ksmna kaydedilmek zere muvazenei umumiyeden verilecek mebaliin sureti sarfn tyin iin .tanzim klnmtr.

Drdnc madde Shhiye ve Muavenet timaiye Vekletinde bittefrik btn' tekilt ve vazaifiyle mdiriyeti umumiyeye ilhak edi len skn Mdiriyetinin Muaveneti itimaiye I Btesinde mevcut tahsisatndan Eyll gaye sine kadar tahakkuk eden veya sarf olunan mebaliin tenziliyle bakiye kalacak tahsisatn k'ezalik mdiriyeti umumiye btesine varidat kaydedilmek zere devrini teminen tanzim k lnmtr. Beinci madde mdiriyeti umumiyenin ml hak bteyle idare edileceini irae eder Mez | kr mdiriyeti umumiyenin tekili 'kabul ve

640

t i 35

13 . 10 . 1339

C : 1

nralhak bteyle idaresi tensilbolunduktan son ra Terinievvel iptidasndan ubat gayesine kadar bir bte tanzimi zaruri olup Yunanl larn tazyikat zerine bz muhacirinin ken diliklerinden gelmekte olmasna ve Mbadele Komisyonunun Terinievvelde toplanarak (muhacirin sevkiyatma faaliyetle balanaca ta bi (bulunmasna gre derhal mezkur mlhak btenin tanzim ve kadrolarn da yukarda arz ettiimiz vehile skn Mdiriyeti tekiltna ilveten istihdam zaruri, memurin ilve edil mek suretiyle takviye ve teshit edilmesi ve hemen mer'i olmas lzumu mstanii arz ve beyandr. Binaenaleyh mdiriyeti umumiyenin be aylk mlhak bte kanun lyihas tan zim ve kadrolar da teslbiit edilerek merbutan arz ve takdim klnmtr. Lyihann altnc ve yedinci malddeleri ka nunun tarihi meriyetine ve sureti icrasna dair dir. Esbab mruzaya mebni lyihai kanuniyenin kabuln Heyeti mumiyeye arz eyleriz.
Reis Ktahya Ferid . Mazbata: Muharriri Gaziantep Ali Cenani za Konya Kzm Hsn za Mara Tahsin za Kann Mustafa Abdlhalik za Saruhan Mlhak bteyle ida resine muhalifim. Read za Sivas Rasim

kn Mdiriyeti Umumiyesi) namiyle bir mdfcriyeti umumiye tekil edilmitir. Madde 2. Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletine merbut skn' Mdirijyeti btn teki lt ve" vazaitfiyle Mbadele, mar ve skn M diriyeti Umumiyesine ilhak edilmitir. Madde 3. Mbadele, mar ve skn Mdi riyeti Umumiyesine muavenet namiyle 1339 Ma liye. Btesinde yeniden kadedecek (C 87) faslna milyon elli bin drtyz krkyedi lira tahsisat vaz'olunmutur., Madde 4. Muaveneti timaye Btesinin 180 nci (skn masarifi umumiyesi) faslnda ihu kanunun tarihi nerinde mevcut bakyei muhassasat Mbadele, mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesine devrolunmutur. MaJdde 5. Mezkr mdiriyeti umumiye ml hak bteyle idare edilir. Madde 6. bu kanun tarihi itibaren meriylicradr. nerinden

Madde 7. bu kanunun icrasna cra Ve killeri Reisi ile Maliye ve Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekilleri memurdur. Muvazenei Maliye Encmenince teklif olunan Mbadele, mar ve tskn Mdiriyeti Umumiyesi 1339 Bte Kanunu Madde 1. Mbadele, mar ve skn Mdi riyeti Umumi'yesinin 1339 senesi varidat umu miyesi merbut' (A) cetvelinde gsterildii vehile 3 050 447 liradan ibarettir. Madde 2. Mdiriyeti mezkrenin 1339 se nesi hidemat umumiyesinin ifasna muktazi maaat ve masarif merhut (B) cetvelinde irae olun duu vehile 3 050 447 lira olarak tyin edil mitir. Madde 3. Fasldan fasla nakli muhassasat, kanunu mahsusla, maddeden maddeye nakli muhassasat, cra Vekilleri Heyeti Reisinin teklifi zerine Heyeti Vekile karariyle icra olunur. Madde 4. bu kanun tarihi nerinden iti baren meriylicradr. Madde 5. bu kanunun icray ahkmna cra Vekilleri Heyeti memurdur.

Ktip
Konya Fuad za Trabzon Ahmed Muhtar za sparta Mkerrem za Denizli Mazhar Mfid

za Sivas Rahmi

Muvazenei Maliye Encmenince teklif olunan kanun lyihas Madde 1. cra Vekilleri Heyeti Riyaseti ne merbut olmak zere (Mbadele, mar ve s

64fr-^.

t : 35

13 . 10 . 1339 (A) Cetveli

0:1 Senesi iin Hkmete Encmence tahmin tahmin olunan olunan 3 050 447 3 050 447

Fasl

Madde

Nev'i varidat Muvazenei Umumiyeden muavenenet anat ve teberruat " '"'-' Varidat muhtelife Muaveneti timaiye Btesinden nakledilecek tahsisat yeknu i Umumi yekn

3 050 447

3 050 447

(8) Cetveli Hkmete Encmence teklif teklif olunan olunan

Fasl

Madde

Nev'i muhassaat

Birinci ksm - tdarei merkeziye Maaat Mdr Umum Mfetti skn Mdiriyeti ve uabat memurni mar Mdiriyeti ve uabat memurni Muhasebe Mdiriyeti Evrak Mdiriyeti Mstahdemini mteferrika Birinci fasln yekunu Masarif carat Mefruat Melbusat Tenvir ve teshin Krtasiye ve evrak matbua Mteferrika kinci fasln yeknu Birinci ksmn yeknu

840
' 3 780 2 220

450 200
2 100 l 625

660 666
1 320 9 486

725 555
1 100 6 755

1 000

1 000

500 5 000

500 5 000 120

6 500
15 986

6 620
13 375
-,.... ".sa

W6tt-_-

t : 35

13.10.1339

0:1 Hkmete Encmence teklif teklif olunan olunan

Madde

Nev'i muhassamt kinci ksm - Mlhakat Memurin maaat Masarif Icarat Mefruat Tenvir ve teshin Krtasiye ve evrak matbua Mteferrika Drdnc fasln yeknu Memurini daime harcrah Mbadele, imar ve iskn tahsisat kinci ksm yeknu nc ksm Tahsisat fevkaldei ehriye Yeknu umumi

3 240

2 700

1 050 1 000 3 000 5 050 5 000 3 000 000 3 013 290

1 050 1 000 500 2 550 5 000 3 010 804 3 021 054

21 171 3 050 447

16 018 3 050 447

ee

Hkmete teklif olunan Unvan memuriyeti Be ayl

Encmence tekMf

Aded

Beheri

ehrsi

Aded

Beheri

ehri

darei Merkeziye Teki lt Mdr Umum Muavini

1 1

100 40

100 40 140

500 200

90

Birinci maddenin ye knu Mfetti tskn Mdriyeti Mdr Mmeyyiz Mukayyit Birinci ube Mdr Ktip kinci ube Mdr Baktip Ktip Mukayyit nc ube Mdr Ktip Drdnc ube Mdr Ktip Beinci ube Mdr Baktip Ktip Mukayyit 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 60 30 10 40 15 * 40 20 15 10 40 15 40 15 40 20 15 10

700

1 !
40

60 30 10 40 15 40 20 45 10 40 15 40 15 40 20 15 10

300 150 50 200 7= 200 100 225 50 200 75 200 75 100 100 75 50

1 1 1 1 1 1 3 1 l 1 1 1

50 25 10 40 15 *> 20 15 10 40 15 40 15

t : 35
712;
vo
l> VO 00 t-

13 . 10 . 1339
vo t - ( N 00 W CO N W

C :1
tCO CN

vo
CO

vo

O M

O N

O W W CO H

vo

888
CN VO 0 0

t-

co

VO^ t> 00 CO

742,

vo
> vo w co

m
vo t > t O U ) I C <*< < * t C<9

vo
t-" VO

kft ^ VO O O O VO r-l VO ^ *

625

100

o tCM

vo

O O O O w o w o N M H H

o w fi

O O O rt H

o w o
TH

<N O CN TH

o
O

s _VO

eq

o p o o o o
1(3 ^ CO N W M

o
H

O T*

O VO O <N T * CN

VO (M CO

S VO

O O VO ^

O O O VO O CO CN CN i H H

vo
N r l H

3
VO

rt

to vo vo
H

CN H

VO CO

vo
CO Tt<

o vo vo r-i H

o vo vo vo vo N H H rl H

VO 00

>0

O ^n co oo ^4

s
VO ^ TH

o
CO

CN CO rl -

^ CO M N M H

eo

00

O M

VO rl H

<0

CO

V O .(N H rt

V O W M N H H

CO 5.

TH

rH CN H

O (M

C0

(M

TH

* H H T H CM r-i

t
33fl32e&3

Ut fil f*

d i o* g .S 3

is 1

o ' d . O fl

3 a

1
vo

~6r

Hkmete teklif olunan Be ayl 150 50

Encmence teklif o

Unvan memuriyeti Ktip Mukayyit Beinci maddenin yeknu Evrak Mdr Mdr Dosya Memuru Mukayyit Mvezzi Altnc maddenin yeknu Mstahdemini Mtefer rika odaclar (creti maktua) Birinci fasln yeknu Mlhakat Tekilt Muhasebeci Ktip Hesap Memuru ve K tip nc fasln yeknu

Aded 2 1

Beheri 15 10

ehrsi 30 10

Aded 4 2

Beheri 15 10

ehrsi 60 20

110

550

14

1 2 4 3

30 10 10 7

30 20 40 21

150 100 200 105

1 2 4 3

30 10 10 7

3 2 4 2 11

10

111

555

10

11 69

20

220 1 581

1 100 7 905

11 63

20

22 1 35

6 6 15 27

25 15 20

150 90 300 540

750 450 1 500 2 700

6 6 15 27

25 15 20

15 9 30

t : 35

13 . 10 . 133

C : 1

READ B. (Saruhan)"- Efendim bu ikinci devrei itimaiyemiz iptidalarnda Heyeti Vekileyi intihap ve tekil ettiimiz esnada Hkmet; hususi bir itimamzda bize bir program okumutu. O zaman bu programda memleketin en byk bir derdi olan imar ve iskn ve mbadele ilerine dair hibir ka yt ve hibir fkra yoktu. Bundan bihakkin mteessir olan vilyat mstahsala mebuslar ve vaziyete vukuflar hasebiyle onlara zahr olan rfeka hususi bir itima akdiyle vaziyeti ve imar ve mbadele hakkndaki hususat m zakere ve tesbit etti, Hkmet nezdinde teebbsatta bulundu ve bu arkadalar bir lyihai kanuniye ve uzun bir esbab mucibe tanzim ederek Heyeti Celilenize takdim etti. Bu lyihai kanuniye ve esbab mucibe; L yiha ve Kanunu Esasi encmenlerince kabul edildi ve Muvazene Encmenine tevdi edildi. Arkadalarmz bu tekliflerinde iin fevka lde ehemmiyetinden dolay bunun iin bir veklet ihdas kanaatinde bulunuyorlard ve bunu teklif etmilerdi. Lyiha ve Kanunu Esasi encmenlerince kabul edilen ekli de bu idi. Bu esnada Hkmet, programnn nihayetine mbadele ve imar ileri iin bir fkra dercine lzum hissetti ve ayn zaman da cra Vekilleri Riyasetine merbut bir mdiriyeti umumiyeyle idaresi hususunda Heyeti Umumiyenize bir teklif arz etti. Bu teklif te alelusul Muvazenei Maliye Encmenine gitti. Her iki *eklifi tevhiden tetkik eden Muvazene Encmeni, Hkmetin noktai na zarn tervicederek bir lyiha takdim etti. imdi okunan lyihai kanuniye budur. Efen dim! Biz bu mbadele ve imar ileriyle cidd bir surette megul olabilmek iin mstakil ve mesul bir veklet tarafndan bu iin ida resini talebediyoruz. Evvelki mracaatmz da bu idi, Lyiha ve Kanuni Esasi encmenlerince tasvibedilen ekil de budur. Ve yine bu nok tai nazarmz, bu istirhammz tekid iin (132) arkada bir takrir tertibederek Heyeti Celilenize takdim ettik. Kanaatimiz udur ki, mbadele ve imar ileriyle mnhasran megul olabilecek bir veklet, bir vekil bulunmadka bu ilere cidd bir surette te vessl edilmi olmycaktr. Hkmet, cra Vekilleri Riyasetine merbut olmak zere te kil edilecek bir mdiriyeti umumiyeyle bu

iin idaresini teklif ediyor. Biz, ok mhim olan bu iin bu, suretle idare edilemiyeceine kaaniiz. Bizce de bte ve idare iti bariyle her hangi veklete iltihak edilmek suretiyle idare olunan devairin hali malmu dur. Ziraat Bankas, Seyrisefain daresi, Emniyet Sand ve saire bugnk vaziyete gre, Hkmetize pamuk ipliiyle merbut tur. Ve vey evlt muamelesine mruzdur. Bunu, sununla arz ve ispat ederim ki, bug ne kadar bu mlhak bteyle idare olunan dairelerin avans kanunlar, tahsisat kanun lar bile hlen Heyeti Celilerine takdim edil memitir. Arkadalar! Bundan bir ay kadar evvel kemali hararet ve heyecanla kabul et mi olduumuz dokuz bin liralk tohumluk tahsiat bir ay getii halde henz merkezden - rakamen olsun - vilyata tevzi edilmemitir, nerede kald ki, bu vilyetlere gnderilecek tohumluk bedeli zerine oralarda tevziat ya plsn. Bendeniz kaanaiim ki bu sene de bir ey yaplamyacajk, k geecektir ve ziraatimiz de bundan mahrum kalacaktr. Bende nizin tahkikatma nazaran esbab teahhur, g ya dairesince yaplan bir talimatn Heyeti Vekileden henz tasdik edilmemi olmas imi. Son gnlerde ne oldu bilmiyorum. Benim arz ettiim bir hafta evvelki tahkikattr. Yine ar kadalar! Mlhak bteyle -bte ve idare itibariyle- ahar veklete ilhak edilmekte olan Seyrisefain idaresi henz derdini Hkmetimi ze anlattramamtr. Bu idarenin Mdr Umumisi, buralarda vekiller arkasnda, enc menler arasnda mtemadiyen dolamaktadr. Ne ileri vardr, ne iin dolayor? Bunun tak dirini, tahkikini Heyeti Celilenize havale ede rim. te Hkmetin teklif etmi olduu m diriyeti Umumiye eklindeki tekilt ile i, bu ekillere, bu kmazlara sokulmak isteniyor. Arkadalar! Eer byle bir ey yapacaksak ii bidayetten cidd tutmyacaksak, eer kar mzda mnhasran bu ile megul mstakil bir veklet yapmyacaksak bu ie hi teebbs etmiyelim, alhalihi kalsn. Halbuki brakama yz, mbadele bugn balamtr. Mbadele denilince hatra yarm milyon nfus geliyor. Bunlar bir dman memleketinden memleketi mize gelecekler, muhtelif mmtakalara nakil ve orada iskn edilecekler, iae edilecekler. Son-

647

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

ra 'bir ksm iki sene evvel, bir ksm bir sene evvel olmak zere yanm, yklm milyonlarca nfusun alkadar olduu gzmzn nnde koca harabezar bir memleket vardr. Bunun iin karmzda mstakil ve mesul bir vekil bu lamazsak - demin arz ettiim gibi - bu i k mayacaktr ve katiyen bir semere vermiyeeektdr. Vakaa Heyeti Vekile Reisi Fethi Beyefen di bu ile bizzat megul olacan ve deruhdei mesuliyet edeceini vait buyurdular. Encmen deki mesmuatma nazaran bu yolda mdafaa e'diyorlard. ESAD Ef. (Mentee) Mesuliyeti vkel var m i l . READ B. (Devamla) Arkadalar! Ben deniz bu v'de katiyen kaani deilim, nk nmzde tecrbeler var; iki karpuz bir koltu a smyor, ite ekavet meselesi meydanda dr. Bendeniz una kaaniim k i : Bir, ik ay ge tikten sonra yine Fethi Beyefendi izalei eka vet meselesinde olduu gibi yeni bir lyhai kanuniyeyle Huzuru linize gleceik ve diyecektir k i : Efendiler! Bu i yrmyor, ayrca bir ve klet ihdas etmek lzmdr. O zaman kabul edeceimiz ii imdiden dnelim ve takriri mizde arz ve istirham etmi olduumuz gibi imdiden mstakil ve mesul bir veklete bu ii tevdi edelim. Takdim ettiimiz takrir tenkidi mutazammndr. Esasat Lyiha ve Kanunu Esasi encmenlerince kabul edilmitir ve bu encmenlerde bulunan arkadalar da bu takri ri imza etmilerdir. Bu takrir hakknda mera sime ihtiya da yoktur. Bir maddei kanuniyeden ibarettir. Bunu Heyeti Celilenizden. istir ham ederim, veklet ihdas esasn kabul bu yurduunuz takdirde derhal mnasibolan ar kada vekil olarak intihabederiz. O zevat de ruhdei mesuliyet eder ve mnhasran bu ilerle megul olmak zere lzmgelen tahsisat, teki lt lyihalarn Heyeti Celilenize takdim, eder. starhamm bundan ibarettir. CRA VEKLLER HEYET RES AL FETH B. (stanbul) Msaade buyurur mu sunuz Paa Hazretleri? RES Buyurun! CRA VEKLLER HEYET RES AL FETH B. (stanbul) Muhterem efendiler' Evvel Saruhan Mebusu Muhteremi Read Beyefendiyi tatmin etmek iin urasn arz et

mek isterim k i : Bendeniz, bu mdiriyeti mumiyenin veklet suretiyle idaresi hususunu bir mesele yapacak deilim. Yani Heyeti Celile niz, bunun veklet suretiyle idaresine, vek let ihdasna karar verirse bu karara, bendeniz de kemali memnuniyetle itirak ederim. Bu hususta beyhude mnakaaya meydan verme mek iin bu ciheti imdiden arz etmeyi lzum lu addediyorum. (Teekkr ederiz sesleri) Yal nz efendiler! Dier bir vazife daha ifa etmek mecburiyetindeyim. O da: Biz, bunun mdiri yeti umumiye eklinde idaresini teklif ettik. Ne gibi esbabdan dolay teklif ettik ve niin veklet ihdasn muvafk grmedik? Bunu He yeti Celilenize arz etmek isterim. Efendiler! Heyeti Vekilemiz arasnda m badele, iskn ve imar ileriyle itigal etmek zere bugn de hemen hemen mstakil bir ve klet mevcuttur. O da Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletidir. Muaveneti timaiye iskn ileriyle, muhacirin ileriyle megul ve muvazzaf ve mesul bir veklettir. Bu veklet ten baka olarak bir veklet bu ii daha iyi ola rak ne dereceye kadar grecektir? Efendiler! Biz bunu tetkik ettik. Bu imar ve iskn ve mbadele meselesi pek mhim bir itir. Bunda Sarulhan Mebusu Read Beyin fik rine tamamiyle itirak ederim. Yalnz kar mzda iskn edilecek, beslenecek, alt ve edavat ziraiyeyle tehiz ve teslih edilecek beyz bin muhacir vardr. Byle mhim bir ii yap mak iin bilcmle vekletlerin - yanlz bir ve kletin deil - sarf mesai, sarf faaliyet etme si ve bu ii gayet mstacel ve seri' bir surette tedvir eylemesi ieabeder. Shhiye ve Muavene ti timaiye Vekleti bu ii intacedebilmek iin birtakm salhiyetler istemitir. cabndan her hangi bir valinin, her hangi bir kumandann azli veyahut Nafa Vekletine mtaalli'k olan hususatta, bilfarz Nafa Vekletinin salahiyeti dairesinde bilcmle memurlara ve irketlere emir vermesi ve ktisat Vekletine aidolan mesai'lde dahi yine bylece bilcmle messesata emir verilebilmesi gibi salhiyete mtaallik birtakm mlhazattan ibarettir. Efendiler! Bu gibi mhim bir ii baarabil mek iin hakikaten byk bir salhiyet lzm dr ve Heyeti Celilenizce cereyan eden mzakeratta da bu kanaate vsl olduk. Lkin her hangi bir vekilin dier bir vekile emir verme-

648

t . 35

13 . 10 . 1339

C : 1

si, tebligatta bulunmas veya bir vekletin taht mesuliyetinde bulunan bir memuru dier bir vekilin azil ve nasbedebilmesi muamelt Devlette teevv mucibolaeamdan bunun ne suretle idare olunabilmesini mtala ettik ve dedik ki, cra Vekilleri Riyasetine merbut olmak zere bir mdiriyeti umumiye tekil edelim. Bu mdiriyeti umumiyenin iskn ve mbadele ve imar ileriyle itigal etmek zere birtakm uabat buluna caktr ve bu uabata bilfarz ktisat Vekleti ta rafndan memur edilecek zat; ktisat Vekilinin fevkalde haizi itimad olacandan yaplacak i leri vekletle muhabereye lzum grmeksizin ya pacak veya yaplamyacak eyleri de bilecektir. Ayrca ktisat Vekleti ile muhabereye lzum kalmadan bu zatn verecei emir zerine do rudan doruya vilyata tebligatta bulunula caktr, mtalasna vsl olduk. Dier vekletler iin de byledir. Mesel Mdafaai Milliye ve Er kn Harbiyei Umumiye vekletlerinin de haizi itimad olan zat ube mdiriyetinde bulunacak tr ve dorudan doruya muhabereye lzum kalmakszn ii tedvir edebilecektir. Bunlar tabi mdiriyeti umumiyeye ve dolaysiyle cra Ve killeri Eiyasetine merbut olacaksa da kendileri aidolduklar vekillerin itimadna tamamen mazhar olmu ve vekletleri umuruna bibakkin vkf bulunmu olduklarndan ufak tefek muhaberat iin vekletlerin mtalasna mracaata lzum kalmadan i dorudan doruya yaplacaktr dedik ve bu suretle bir tekilt vcuda getir dik ve bu tekiltn kadro ve sairesi manzuru liniz olmak zere tab' ve tevzi edilmitir. Bizim vsl olduumuz netice bundan ibarettir. imdi, cidd olarak bu ii yapmak lzmgelirse bunun iin yenii bir veklet ihdas lzmgelecei kanaatinde bulundular ve bu bapta 132 refikin imzasn havi bir takrir de mevcudolduunu iddia ettiler. Esasen 132 imzal bir takrir mevcudolduktan sonra bu, bir kanun mahiyetin de olduundan bu hususta fazla sz sylemeye bile lzum kalmyacaktr. Fakat bu iin cidd surette tutulabilmesi ve dier bilcmle vekalet lerce de ayn ciddiyetle i grlerek takibedebilmesi iin byle mstakil bir veklet mi ihdas lzmgelir, yoksa mdiriyeti umumiyenin cra Vekilleri Riyasetine merbut olmas m tercih edi lir? Bu hususta mtalaat ve itihadat muhalif olabilir. Lkin Heyeti Vekileniz bu ikinci kk

I daha ziyade muvafk grmtr. lerin bu su retle daha abuk grlebileceini ve tebligatn I daha sratle infaz olunacan kabul ettiinden I Heyeti Cellilenize ona gre u kanunu teklif et mitir. I Yeni bir veklet ihdas edilecek olursa, elyevm I mevcudola Shhiye ve Muaveneti timaiye Ve I kleti gibi bir veklet ihdas edilmi olacaktr. Bugn Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekle tinin de tarada birok memurlar vardr, Shhi ye mdrleri vardr. Bu i bunlarn uhdesine tevdi edilecek olursa imdiye kadar olduu gibi bu ii daha messir bir surette halledemiI yecekleri kanaatinde bulunduk. Tabi Shhi ye ve Muaveneti timaiye Vekleti dorudan doruya valilerle ve ieabeden ma'kamat aske riyeyle muhabere eder. Ancak valiler bu ileri I muvazzaf Shhiye mdrlerine havale ederler ve bu i daima Shhiye mdrlerinin uhdesin I de kalr. Halbuki bu yle bir.itirak ki bunun altndan Shhiye mdrleri kamazlar. Buna valisi, polisi, jandarmas, imendiferi velhsl bilcmle kuvay Hkmet fevkalde himmet gstermelidirler ki, sevahilimize dklecek olan I u beyz bin Trk: ve slm muhacirin alk tan ve sefaletten ve sair her trl felketten, I straptan helak olmak tehlikesi bertaraf e d i I lebilmi olsun. I te, bu iin cidd tutulabilmesi ye cidd ola I rak, takibedilip de yaplmas iin bu ekli mu vafk bulduk. Yoksa kendilerinin zannettikleri I ibi pamuk ipliine balamaik kabilinden deil dir ve hi phe etmesinler ki bu ii biz de kendileri kadar dndk ve cidd bir surette hallini iltizam ettik. Artk bu mlhazattan I sonra ayr bir tekiltla veklet mi, yoksa m I driyet mi yapmak lzmgelir? Bu, Heyeti I Aliyenize aittir. urasn da ilveten arz ede I yim ki; daha imdiden bu suretle balanlm. olan bu iin neticesinde ne kadar allsa, efen I diler! Muvaffakiyeti kmile olamaz. Progra mmzda da buna dair bir kelime bulunmad n iddia ettiler. Bilkis biz burada akdettii miz ilk husus itimada bunu gayet muazzam I bir i olmak zere telkki ettiimizi ve gnn en mhim br ii olduunu ve mesaimizin b yk bir ksmnn buna masruf olacan syle mitim. imdiden, daJha henz ie balamadan [ byle bir tenkidata balanmtr. unu tekrar

649

t ; 35

13 . 10 . 1339

O : 1

arz ederim ki; eer yeni 'bir veklet ihdas ede cek olursanz bendeniz ahsan memnun olaeaim. Bunu ak olarak sylyorum. CELL NUR B. (Gelibolu) Efendim! Fethi Beyefendi Hazretleri Kanunu Esasi En cmeninin noktai nazarna temayl buyurmala rndan dolay kendilerine arz kran eylerim. Filvaki Hkmet de iskn ve imar mesailini takrire vzulimza olan yz otuzdrt refik gibi ayn denecei samimiyetle ve ayn derecei cid diyette telkki buyurmutur. Buna hi p he yoktur. Hatt mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesiriin Heyeti craiye Vekletine mer but bulunmas hakkndaki fikirleri de bir hsnnazara dellet eder. Heyeti craiye Vekleti nevama vekletle rin mercii bulunduundan verecei emir, tabi dir ki Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekle tinin verecei emirden daha nfi olur. te bu hikmete mptenidir k i ; kendileri de bu mdi riyeti umumiyeye cra Vekilleri Riyasetine raptetmilerdi. Fakat ortada iki mesele vardr. Bu iki meseleye nazar dikkati atfedecek olur sak bir mar ve skn Vekleti ihdasn tercih ederiz. Malmuliniz olduu zere ortada bir cra Vekilleri Heyeti Riyaseti Makam vardr. Bu makam bir nezaret deildir. Bir veklet deildir. Vaktiyle sadaret makamnn ken disine merbut ve mlhak devairi vard. Me sel Vilyat Mmtaze Mdiriyeti gibi balbama bir ile muvazzaf ve yalnz terifata mtaallik olmyan bir daire mevcuttu. Hal buki imdiki halde cra Vekilleri Heyeti Ri yasetinin balbama Franszca stlah ile bir portfy yoktur. Baveklet veya cra Ve killeri Heyeti Riyaseti ne ile itigal eder? Bu mesele biraz itibab mucibolmutur. Geen devreden kalan zanm malmu olduu zere 14 Nisam 1339 tarihli 24 nc itimamda Saruhan Mebusu Muhteremi Read Beyefendinin verdii bir takrir zerine cra Vekilleri1 Heyeti Riyaseti Makamnn vazifesi takarrr etmiti. Resm Zabt Ceridesi yle yazyor. RES Bu takriri 1 kabul edenler ltfen el kaldrsn. Kabul edilmiir. Tasdii mucibolmak iin zabt ceridesinden bu baptaki mzakerat okumyacam. Fa kat karardan msteban olduuna nazaran

cra Vekilleri Riyasetinin iki vazifesi vardr. Birinci vazifesi; cra Vekilleri Heyetiyle B yk Millet Meclisi arasnda vasta olmak, ikinci vazifesi de vekillerin mercii istiarsi ol maktr. Bu takririn ve kabul edilen kararn neticesi budur. Binaenaleyh cra Vekilleri Reisi olarak intihabettiimiz zat u ie Meclis tarafndan memur edilmi denilirse bu tak rirde, cra Vekilleri Riyasetindeki mlhak bir dairenin bulunmamas lzmgelir. mar ve is kn iini - ki Hkmetin yeni ileridir - eski kadrolar mucibince tedvir edecek olursak mklta duar olacaz. nk Devletin bir alelade vazaifi vardr; bir de fevkalde vazaii vardr. Bugn alelade mesailin haricine kan bir mesele zuhur etmitir. Bu mesailenia ehemmiyeti hatt derecei azametini Fethi Beyefendi izah buyurmulardr. Fethi Bey biraz da bedbin bulundular. Bendeniz Fethi Beyefendinin bu bedbinliime itirak edemem. Ehliyet ve faaliyetleri cmlece msellemdir. Zannederim, bu bedbinlie hacet brakmazlar ve dilhahimiz vehile bu ii tedvire muvaffak olurlar. Umuru Devlet mevzuubahsolunca fev kalde tekiltn vcut bulmas vaciptir. Ni tekim bir aralk ngiltere'de vekletlerin adedi - muharebe zamannda krk sekizi bul mutur demitim. Pek muhterem arkadam Ferid Bey altm ksura bali olmutur de diler ve bendeniz de bunu tasdik ettim. Ba ka yerlerde de imar ve iskn gibi mesailin zu hurunda mar ve skn Vekleti ihdas edilmi tir. Hatt Almanya'da da byle olmutur. Ruslar Garbi - Prusya'ya duhul ettikleri vakit oras iin de vekletleri ihdas edilmitir. talya'da da, Avusturya'da da, her yerde bu gibi vekletler olmutur. Hatt bz memle ketlerde akl ve hayale gelmiyen bz iler iin vekletler ihdas edilmitir. talya'da mtekai dini askeriyenin adedi pek oaldndan, mn hasran mtekaidini askeriye iin bir organi zasyon vcut bulmutur. ngiltere'de ne vakit mhim tr vazife zuhur ederse o mhim vazife iin mhim ve muvakkat bir veklet ihdas olu nur. Muharebe esnasnda propaganda, umuru havaiye, iae, tahtelbahirler gibi birok iler zuhur etmitir. Bundan karacamz bir neti ce vardr; bu vazaif, alelade vazaifi Hkmetin fevkine getiinden hibir vekletin kadrosuna dhil olamaz; mnhasran; vazifesini, ehliyeti-

650

t. : 35

13 . 10 . 1339

O : 1

ni, iktidarn buna hasredecek mesul bir makam lzmdr. Bu vekletler daim olduu gibi mu vakkat de olabilir. Muvakkat vekletler bitta bi o iin zevaliyle zail olur. Binaenaleyh ona l zum kalmaz. Vaktiyle bizde de bir iae Neza reti tekil edilmiti. Bunun iindir ki, biz sal hiyeti olmyan icra Vekilleri Riyasetine bu makam raptedecek olursak o halde Hukuku Esasiyemizde yeni bir noktai nazar kabul et mi olmaklmz lzmgelecek. icra Vekilleri Riyaseti, Read Beyin takriri mucibince, u arz ettiim iki vazifeden maada bir de bu vazifey le muvazzaf olacaktr, imar, iskn, mbadele mesaili ok mhim, pek malhlt bir i olduun dan valilere ve sair memurine, resay askeri yeye emir verecek bir makamn taht emrinde bulunmas lzmgelir. Halbuki baka bir misal ile, sadedi baka bir tarafa nakledecek olursak Fethi Beyefendinin ibu endieleri de doru ol mad meydana kar. Hi phesiz ki, muha rebe esnasnda umuru askeriye fevkalde m him bir itir. Umuru askeriyenin banda bulu nanlar mesel Mdafaai Milliye Vekili her ta rafa emir vermek ve hatt kendine merbut ol myan valilerle de muhabere etmek ve onlara emir vermek salhiyetini haizdir. O halde tpk buna yakn bir hal hsl oluyor. Seferberlik ve harb, fevkalde bir hal ise iskn ve imar da fevkalde bir haldir. O halde Fethi Beyefendi nin nazariyelerine tebaiyet etmi olsaydk umu ru askeriyeyi de mlhak bir idare olmak zere icra Vekilleri Riyasetine vermemiz lzm>gelirdi. Halbuki Mdafaai Milliye Vekleti ayrca hir veklettir. Ve yle tedvir edilebilmitir. Demek ki, bunun da ayr bir veklet olmas bu iin hsnsuretle tedvirine mni deildir; m ni olmaynca, bizim de hukuku esasiye sadedin den kmyarak mevcut vekletlere bir vazife vermiyerek ve icra Vekilleri Riyasetinin u 24 nc timada tyin edilen vazife ve salhi yetini amyarak bunu dorudan doruya bir vekleti mstakille halinde idare etmemizde byk bir menfaat vardr. Bu menfaatin pek byk olduunu Fethi Beyefendi tasdik buyur dular. O halde biz niin usul mer'iyeye ve ba ka yerlerde cari olan usule ve teamle muha lif olarak bunu bir vazifei munzamma olmak zere bir mdriyeti umumiye halinde ihdas edelim? Zaten Meclisin de temayl 134 imzal

(bir takrirden de anlald zere bir veklet ihdas yolundadr. O halde bu vekleti mstakilleyi ihdas edecek olursak - ki vekletin de Fethi Beyefendinin gemesi pek muhtemeldir ii pek kolay haleltmi oluruz. Teevvata da mahal kalmaz. Bu vazifenin mesuliyetini duhamiyetine alm bir zat karsnda bulunuyo ruz ve founu mesul addederiz. Yoksa bu ii di er mlhak devair gibi 'halletmeye kalkrrsak dier mlhak devairin bana gelenler bunun da bana gelir Shhiye ve Muaveneti itimaiye Vekleti shhiye ve muaveneti itimaiye ileri nin her ikisine de memur olduu halde (shhi ye) vazifei asliye (muaveneti itimaiye) vazifei tliye gibi telkki edilmitir. Binaenaleyh o ve klet bu ii grememitir. Eer bu imar ve is kn vazifesini bu daireye raptedecek olursak veyahut mdriyeti umumiye eklinde halle dersek ayn dertten kurtulamayz. Kanunu Esa si Encmeni bu hususta musirdir ve pek taaccbediyorum ki, Muvazenei Maliye Encmeni bu noktai nazar kabul etmemitir. MUSTAFA NECATI B. (izmir) KaJbul edilmitir. CELL NUR B. (Devamla) yle ise mesele yoktur. AVNt B. (Bozok) Bir sual soracam efendim. Beyefendi! Bu tekili arzu olunan ve kletin taralarda tekilt olacak mdr? Bu mhim bir meseledir. Eer tekilt olmyaeaksa dier vekletlerin memurlarn nasl tecziye ettirecek, nasl emir verecek ? CELL NUR B. (Devamla) Efendim! Bu, Kanunu Esasi Encmenine taallk etmiyen bir meseledir. AVNt B. (Bozok) Ya kanun tyin edile cek denilmi. AHMED F E R l D B. (Ktahya) Efendim! Mbadele, imar ve iskn Vekleti, mdriyeti mi tekil e,delim? Hi phe yok ki, Kanunu Esasi Encmeni Reisi Muhteremi (Reis deil, mazbata muharriri sesledi) Mazbata muharriri Beyin syledii vehile >ortayerde icra edilecek bir i olduktan sonra hu ii deruhde edecek bir makam resm lzmdr. Bu makam resmnin Veklet olmas phesiz ki, daha mkuldr, da ha mantkdir. Fakat Muvazenei Maliye Enc meninde Heyeti Vekile Reisi muhtereminin huzuriyle cereyan eden mzakerat esnasnda hu-

i : 35

13 . 10 . 1339

0 : 1

mm mdriyeti umumiye eklinde tesbit edil mesinin bz fevaidi tezekkr ve mlhaza edil di. Bu faydalar da en by bu mdriyeti umumiyenin mlhak bir 'bteyle idare edilme si keyfiyetidir. Eer bir veklet tekil edilecek olursa bu veklet, dier vekletler gibi muva zenei umumiyeye dhil olacak bir bteye m lik olacaktr. Fakat mdriyeti umumiye ek linde terti'bedilecek olursa - ki Hkmetin tek lifi bu merkezde idi; 'bunu mlhak bir bteyle idare edelim dediler - o halde bu btenin far k, kendisine mahsus varidat ve masarifi bulunmyacaktr. Bilfarz Muvazenei Maliyeden He yeti Celilenize takdim edilen zalbtta gsterildi i vehile milyon ksur lira tahsis edilmi tir. imdi bu milyon ksur liray Muvazenei Umumiyeden lzum ve ihtiya hsl olduka havalelerle peyderpey almak meselesi var, bir de bu milyon liray mdriyeti umumiye dorudan doruya alp kendi kasasna koyup istedii gi'bi sarf etmesi meselesi vardr. te : Muvazenei Umumiyeden bu paray muavenet suretiyle alarak kasasnda saklayp istedii ve lzum grd anda sarf edebilmesi suhuleti dolaysiyle bunun mdriyeti umumiye eklinde olmas mzakere esnasnda kararlatrlmt. Fakat mademki rfekay muhtereme bunun mdriyeti umumiye yerine bir veklet sure tinde idaresini ve bir veklet ihdasna teklif ve tavsiye buyuruyorlar; Muvazenei Maliye Encmeninin bu hususta bir itiraz yoktur. nk mdriyet meselesinin tekili halinde daihi Heyeti Celilenize takdim edilen kanunda dahi gsterildii vehile <bu mdriyet Heyeti Vekile Riyasetine merbut olmak ve Heyeti Ve kile Riyasetinin mesuliyeti taihtmda olmak ze re hukuku esasiye noktai nazarndan nazar te emmle alnmas lzmgelen cihet zaten nazar dikkate alnmt. imdi efendiler! Mesele ga yet basittir. Mdriyeti Umumiye ihdas edil mitir denilecek yerde, maddei kanuniyeye, ve klet ihdas edilmitir diyeceiz. Mdr Umu m diyeceimiz yerde mstear diyeceiz, imar Mdr diyeceimiz yerde Mdr Umumsi diyeceiz. Yani yaplacak mesele gayet basit . bir tadilden ibarettir. Madem ki Heyeti Celileniz bu tarzda veklet ihdasn daha muvafk balmaktadr; bu halde, bize celsemizin arasn da yarm saat msaade edersiniz. Bu mddet

zarfnda Muzavene Encmeni, toplanrz, Heye ti Celilenizin arzusu dhilinde tadilt cra eder ve yine bugnk Celsede Heyeti Celilenize arz ederiz. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Efen dim! Bu lyihada Shhiye ve Muaveneti itima iye Vekletinin iskn Mdriyeti Umumisi bu imar Vekleti tekiltnda veklete rapt ve il hak ediliyor; sonra o mdriyetin bakyei tah sisat da buraya ilve ediliyor; u halde Shhi ye ve Muaveneti itimaiye Vekletindeki is kn Mdriyeti Umumiyesi sureti mutlakada kalm bulunuyor. FERlD B. (Devamla) Evet efendim. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Pekl! cra Vekilleri Kanununun bir madde'si vehile Shhiye ve Muaveneti itimaiye Vekleti deni len o vekletin shhiye ad ne oluyor, muave neti itimaiye ne oluyor? AHMED FERlD B. (Devamla) Efen dim! Muaveneti itimaiye denildii vakit yal nz imar ve iskn meselesi deildir. Zaten Sh hiye ve Muaveneti itimaiye Vekleti, vazaifine ilveten darleytamlarm ve sairenin de ve klete rapt suretiyle de gsterilmitir ki, sh hiye mesailinden maada dier meselelerle de igal edilmektedir. Bununla beralber Muvaze nei Maliye Encmeni bu ciheti, yani Shhiye Vekletinde kalacak muaveneti itimaiye faa liyetinin hududu derecesi hakkndaki mzake reyi Shhiye Vekletinin btesine t'lik etmi tir. Shhiye Vekletinin btesi henz tetkik edilmemitir. Binaenaleyh tetkiki esnasnda imar ve iskn ksm alndktan sonra baki ak sam ne suretle tertib edilmesi icafbedeceini Muvazenei Maliye Encmeni ifa edecektir. MAZHAR B. (Aydn) Paa Hazretleri! Usul hakknda bir kelimeye msaade buyurur musunuz ? RES Bakasna sz verdim efendim. FERlD B. (Ktalhya) Esas reye koyu nuz efendim. RAGIB B. (Ktahya) Efendim! icra Ve killeri Reisi Muhteremi Fethi Beyefendi vek let iin taraftar olduklarn beyan buyurdular. Muvazeneti Maliye Encmeni de veklet iin taraftar bulunuyor. Binaenaleyh, hemen ortada dnlecek bir mesele yok gibidir. Mesele hal-

652

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

ledilmi; bitmitir. Mdriyeti Umumiye berta raf edilmitir. Birok rfekanm verdii takrir mucibince dorudan doruya veklet meselesi nin mevzuubabsolmas ve mzakere edilmesi icabeder. Ancak gerek Fethi Beyefendi, gerek Muvazenei Maliye Encmeni Reisi Muhteremi Ferid Beyefendi ayn zamanda Mdriyeti Umumiyeye ait noktai nazarlarn dahi serd et tiklerinden bendeniz de ksaca veklete ait, ve kletin lzumu ihdasna ait noktai nazarm arz edeceim. Efendiler! Devletin hibir tekilt olmadn farz edelim. Fakat millete yirmi bin kiilik bir ordu lazmolduunu da tasavvur edelim. Ne yapacaz? Bu yirmbin kiinin ih zar iin bir Mdafaai Milliye Vekleti tekili ne lzum olacak ve derhal Mdafaai Milliye Vekleti namiyle bir veklet tekil edeceiz ya! Buna zerre kadar phe var m efendiler? Dnnz ki, velev muvakkat bir zamana aidolsun bugn memleketimize beyz bin kii lik bir muhacir kafilesi geliyor. Bunun yz bin kiisi a ve plaktr. Binaenaleyh yirmi bin kiilik, elli bin kiilik, yz bin kiilik bir ordu deil, ondan ok mhim ve ok mufassal ve muazzam bir mesele karsnda bulunuyoruz. Bu meseleyi her halde lyk olduu azametle mtenasip bir tekilta tabi tutmazsak her hal de netice ok fena ve messif olur; buna zerre kadar phe yok. u ksa mruztmla dahi sa bit olmaktadr ki, bu muazzam i iin sureti daim ede bir veklet lzm ve elzemdir. Ancak efendiler! Burada vekletin dier vekletlerle mnasebeti ve vekletin salhiyeti mevzuubahsolmutur. Bendeniz bu hususta gerek bu vek lete taallk edecek talimat ve nizamnameleri ve gerek veklete ait kanun lyihalarn tanzim edecek zevatn ehemmiyetle nazar dikkatleri ni celbederim. Evvel tekilt lzm oldu kadar mhim ve vsi yapsnlar. nk i ok muazzam ve vsi'dir. Saniyen vekletlerle te mas ve muameltta dorudan doruya mar ve skn Vekletinin ok mhim ve vsi salhiyeti olmaldr efendiler. Zira, eer bu imar ve iskn meseleleri de teden beri Devletin btn masalihini muattal bir hale getirmeye saik olan ve merasime tabi olarak yrtlmek istenilirse. maalesef vakit yoktur. Muhacirin gelir, iae iin Maliye Vekletinden havale beklerler, son ra efendim! Bir ky, birtakm ebniye yapla

caktr, k geliyor, ktisat Vekletiyle, Orman Mdriyetiyle mtemadiyen muhabere edile cektir. Bu erait altnda olacak olursa veklet ten de, mdriyeti umumiyeden de hibir fay da hsl olmaz. En ziyade nazar dikkate alna cak ey vekletin salhiyeti ve tekiltnn bu vazifeyi ifa edecek derecede kfi jolmasdr. Be nim mtalam budur. RES Buyurun Mazhar Bey! Usul hak knda syliyeceksiniz. Dr. MAZHAR B. (Aydn) Esasen Dahili ye Vekili Beyefendi Hazretleri noktai nazarla rnda tamamen srar etmediler. Muvazenei Ma liye Encmeni de yz otuzdrt arkadann tek lifine taraftar olduklarn ve kendilerine iade buyurulmasm teklif ettiler. Binaenaleyh aleyh te syliyecek olmad anlald. Esas derhal reye koyduktan sonra Muvazenei Maliye Enc menine havalesi lzmgelir. Mzakere kfidir. Bu bapta bir takrir takdim ettim. TUNALI HLM B. (Zonguldak) Msa ade buyurun! Bendeniz lyiha sahibiyim, sz istiyorum. RES Mzakerenin kifayeti hakknda takrir var. (Kfi sesleri) Kifayeti reyi linize vaz'edeceim. TUNALI HLM B. (Zonguldak) Msa ade ediniz Paa Hazretleri! Bendeniz lyiha sa hibiyim. RES Mzakerenin kifayeti aleyhinde mi syliyeceksiniz? TUNALI HLM B. (Zonguldak) Msa ade buyurunuz! Bendeniz lyiha sahibiyim. RES Efendim! Lyihanz maddelere ge ildii vakit mdafaa edebilirsiniz. Mzakere nin kifayeti hakknda bir takrir verilmitir. Aleyhinde mi syliyeceksiniz ? TUNALI HLM B. (Zonguldak) Evet efendim! RES Ancak bu maksatla sz verebilirim. TUNALI HLM B. (Zonguldak) Efen dim! Kifayeti mzakere aleyhinde sylemek mecburiyetinde kaldm. Bendeniz ayrca bir l yiha vermi olmaklm hasebiyle buna ait k saca izahatmn makam Riyasete ve arkada larm tarafndan da dinlenilmesini rica ederim. nk arkadalarn lehlhamd velminne haki katen rahman bir surette vcuda getirdikleri

653

i : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

lyiha cidden ayan teekkrdr. Lkin pek nakstr. Fakat efendiler; cizleri tecrbeme is tinaden sliyeceim be on kelimelik izah din lemenizi rica edeceim. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Paam! Bir sual soracam. RES Msaade buyurunuz. Heyeti umumiyesinin mzakeresinin kifayetini kabul eden ler ltfen el kaldrsn! Kabul edilmitir efendim. imdi Saruhan Mebusu Read Beyle 133 refiki nin bir takriri var; okuyacaz. FERDUN FKR B. (Dersim) Yalnz onlar da zannederim ki, esas bu suretle kabul ediyorlar. FERD B. (Ktahya) Paa Hazretleri! Takririn teferruat var. RES Bir kere takriri okuyalm da sonra teferruat grrz. Riyaseti Celileye Esbab mucibe mazbatas Malm olduu zere bugn heyeti Devleti en ziyade megul eden mesele mbadele, imar ve iskndr. Hkmete tereddbeden bu vazife ale lade vazaifi Hkmetten olmayp fevkalde ve hatt harikulade hdisat harbiye neticesinde tahassul etmitir. Binaenaleyh yer yznde hi bir hkmet alelade vesaiti mevcudesiyle, kadrosiyle, btesiyle milyonlarca nfusa taallk eden bu emri azmi baa karamaz. Arazisi isti l ve harabiye uryan birok yerlerde bu gibi hususat temiyet etmek iin mstakil vekletler ve nezaretler ihdas edilmitir. Hatt ngiltere gibi bz memleketlerde harb gibi fevkalde ah valde yeni kan bir meselenin daha mull ve mstakil bir surette halli iin mesul bir vekletin ihdas usul ittihaz edilmitir. Bundan dolaydr ki, harb esnasnda ngiltere'de ve dier memle ketlerde bu suretle ihdas olunan nezaretlerin adedi haddi mrettebi tecavz etmitir. Bu es baba mebni bizde de mbadele, iskn ve imar umuriyle itigal etmek iin bir vekili mesuln taht idaresinde bir vekleti mstakillenin ihdas vaciptir. Binaenaleyh Lyiha ve Kanunu Esasi encmenlerinin bu baptaki mazbatas mucibince de bir veklet ihdas hakknda ekden tanzim et tiimiz bervehi ti teklifi kanunnin mstacelen ve derhal mzakeresi icra edilmek zere He yeti Celileye arz ederiz.

Mbadele, imar ve iskn Vekleti ihdasna dair Kanun Madde 1. Mbadele, imar, iskn umuriyle mkellef olmak zere (Mbadele, mar ve skn Vekleti) namiiyle bir veklet tekil olunmutur. Madde 2. Mbadele, mar ve skn Vek letinin vazaif ve salhiyetiyle tahsisat ve teki lt kanunu mahsusla tyin olunur. Madde 3. bu kanun tarihi nerinden iti baren meriylicradr. Madde 4. bu kanun Byk Millet Meclisi tarafndan icra olunur. 4 Terinievvel sene 1339 Saruhan zmir Read Mustafa Rahmi Antalya Denizli Ahmed Saki Haydar Rd Karesi Gelibolu Haydar dil Cell Nuri zmir zmit Mustafa Necati brahim Sreyya zmir Konya Mehmet kr Mustafa Kzm Eskiehir Denizli . Abdullah Azmi Necib Al Antalya Konya Rasih Mustafa Giresun Burdur Thir Hseyin Baki Dersim sparta Feridun Fikr Hseyin Hsn Antalya Mersin Murad Besim Mentee Gmane Esad Zeki Karahisar Sahib Malatya Kmil Dr. Hilmi el Kars Emin mer Eskiehir stanbul Mehmed Arif Ali Rza Karahisar Sahib Karesi Ali Ahmed Sreyya Karesi Kastamonu Osman Niyazi Hl id Tokad Kmil Konya Naim Hazm

654

i : 35 T,okad (Mustafa Erzurum Halet zmit brahim Kozan Ali di Bayezid Sleyman Sdi Hakkri Nazmi Mu Osman Kadri zmit Mustafa Giresun Musa Kzm Ktahya Seyf Ordu smail Kngr Ahmet Talt Bursa Refet Karahisar arki smail Aksaray Besim Atalay Erturul Halil Karalhisar Sahib Musa Kzm Canik Talt Avni Kayseri Sabit Ktahya M. Ragp orum Ferid Bursa Necati Ankara Hilmi Mardin Necip Lzistan Ali

13

10 .1339

C : 1 Ankara mer Mmtaz Ktahya Cevdet Nide At Afyon Karahisar zzet Ulvi Mardin Abdlgani Saruhan Kemal Konya Eyub Sabri Karahisar Sadk Krehir Mahbub Elziz Muhiddin Tokad Mehmed Emin Kastamonu Mahir Bolu Dr. Emin Cemal Karesi Ala uuri Sivas Halis Turgud Diyarbekir Mehmed Siverek Kadri Tekirda M. Cemil Sivas Rahmi Ergani Kzm Fehbi Urfa Yahka Kemal Ankara akir Bolu Falih Rfk

Erzurum ' Raif Bozok Sleyman Srr Mara Abdlkadir Bayezid * efik Van Hakk Siird Halil Hulki Saruhan Vsf Bolu kr Giresun Ali evket Kastamonu Hasan Fehmi Konya Tevfik Fikret Elziz Hseyin Trabzon Rahmi Eskiehir Mehmed Emin Kastamonu Veled elebi Kayseri Naci Ordu Hamdi Ordu Halil sparta Hafz brahim Erturul Dr. Fikret Corum Mustafa Konya Refik Antalya Hasan Urfa Husrev Aydn Mazhar

Mentee Yunus Ndi Krehir Yahya Galip Kozan Ali Sahib Karahisar arki Mehmed Emin Gazianteb Ahmed Remzi Saruhan Abidin anakkale Mehmed Sivas Rasim Siverek Cudi Kastamonu Necmeddin Siverek Mahmud Canik Cavid Kastamonu Ali Rza Diyarbekir Zlfi Lzistan Ekrem Zonguldak Yusuf Ziya Lzistan Esad atalca akir Zonguldak Ragb stanbul Abdurrahman eref Mentee kr Kaya -Diyarbekir eref Aydn Zeki

READ B. (Saruhan) Efendim! u tak ririmizde arz ettiimiz iki maddei kanuniye esasen iaidolduu encmenieree kabul edil-

655

i : 35

13 . f 10 . 1339

C : 1

mistir. Birinci maddesinde esas itibariyle M badele, imar ve skn Vekleti namiyle msta kil bir veklet tesisini kabul ediyoruz. Kabul edildikten sonra vazife ve salhiyet, tahsisat ve tekilt meseleleri geliyor. Bunun iin bende niz Heyeti Celilenizden rica ediyorum. Evvel birinci madde esas itibariyle kabul edildikten sonra vekletin vazaif ve salhiyetlerine tah sisat ve tekiltna ait ikinci madde bu ve kletin teesssnden ve vekili mesulnn in tihabndan sonra vekili mesulnn huzuriyle tetkik olunsun Heyeti Celilenizce daha nfi' olur. imdilik teferuata girmiyelim. NECAT B. (zmir) Yalnz esas mese leyi mevzuubahsediyoruz. Takririmiz vardr. RES Efendim! Bu bapta bir takrir daha var : Kiyaseti Celileye skn baka, imar bakadr. skn ile umum veklet alkadardr. skn cra Vekilleri1 He yetine tevdiini ve imar iin ayrca bir vek let tekilini teklif eylerim. Erturul brahim RES Bundan baka dier bir refik de lekn bakadr, imar bakadr. skn ile umum vekletler alkadardr. Binaenaleyh isknn cra Vekilleri Heyetine tevdiini, imar iin ayrca bir veklet ihdasn teklif ederim diyor. (Ha yr sesleri) 132 arkadan teklifi mzakere ettiimiz kanunun aksi bir tekliftir. Evvel onu reyi linize vaz'ediyorum. READ B. (Saruhan) Paa Hazretleri! Takririmizde bir madde halinde fkra vardr. Onun reye vaz'm istirham ederim. RES Bir kere takrir heyeti umumiyesiyle kabul edilirse sizin maddei kanuniyenizi mzakere edeceiz. Madde madde mzakere edeceiz. imdi efendim! Saruhan Mebusu Read Beyle 132 refikinin takririni reyi linize vaz'ediyorum. Kabul edenler ltfen el kaldr sn. Kabul edilmitir. Bunun zerine mzake reye balyoruz. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Paa Hazretleri! Bizim imdi elimizdeki mzakere ettiimiz kanun mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesi diye Hkmetten teklif edilip de Muvazenei Maliye Encmenince kabul edilen |

bir lyihadr. Bunu okuduk. Muvazenei Ma liye Encmeni diyor ki, bunu bize iade ediniz! Veklet yapalm. Mzakereye hacet kalmaz. RES Efendim! Bir kere takrirle bunu Kabul ettiniz. Teklif edilen yeni kanunun he yeti umumiyesini okuyup da ona gre maddele rini mzakere edeceiz. O zaman tabi enc menler fikirlerini1 sylerler. MUSTAFA NECAT B. (zmir) Paa Hazretleri! Bizim takririmizin ikinci fkra sn reye koymadnz. Mzakere kfidir fk ras reye kondu. EMN B. (Karahisar arki) Okunan takrir kimin? RElS Erturul Mebusu brahim Beyin dir. MUSTAFA NECAT B. (zmir) Yz otuz drt arkadan teklifi vehile veklet hususu nun kabuln reye koymanz teklif eyleriz. READ B. (Saruhan) Yani takririmi zin birinci maddesini reye koyunuz Paa Haz retleri ! RES Evet imdi efendim, Heyeti Celileniz Muvazenei Maliye Encmenince teklif olunan kanun lyihasnn heyeti umumiyesini mzakere ediyor. Daha maddelere gemedik. Arkadalar bir takrir veriyorlar, yani bu te ekkl edecek olan idarenin mdiriyeti umu miye deil, mstakil bir veklet -olmasn bir maddei kanuniyeyle teklif ediyorlar. Sonra encmenler bunlarn tekiltn btesini ve sairesini yapsn diyorlar. 132 arkadan tek lifi budur. Yani bu mstakil vekletin... CRA VEKLER HEYET RES AL FETH B. (stanbul) Paa Hazretleri! M saade buyurur musunuz? Veklet olunca daha mstakil olur. RES Efendim! Mstakilden maksadm ayrca bir veklet ihdasiyle iktifa edelim. Te kilt ve sairesini kanunlarla ikmal ederiz di yorlar. Yani Muvazenei Maliye Encmeninin teklif ettii kavaninin yerine u bir maddelik kanunun mzakeresini teklif ediyorlar. Bina enaleyh maddelerin mzakeresine balyoruz.

Mbadele, mar ve skn Vekleti ihdasna dair Kanun

Madde 1. Mbadele, imar, iskn umuriyle mkellef olmak zere (Mbadele, mar ve Is-

656

i : 35

13 . 10 . 1339

O : 1

kleti Mstear bulunduklar zamanda kendile rine birka kere buuk muhacirinin nakli iin ka defa mracaat etmiim ve makhur bir suret te geriye dnmmdr. Bugn kemali hulsla kendi nzrana telefon eder, falan yere telefon eder, hibirini icra ettiremezdi. nk arkada lar! Seyrisefain baka tarafta kalmt. En niha yet izhar aczederdi. Aman Emin Bey rica ede TUNALI HLM B. (Zonguldak) Ar rim git, bizim Dahiliye Nazrn, Dahiliye Ms kadalar gayet ksa syliyeeein. Sekiz sene tearn gr! Eer seyrisefain, imendiferleri ve kadar feryattan ve bu Mecliste de bir sene saireyi elinde tutan Nafa Vekilinin eline bir de kadar lk kopardktan sonra akbet vek iskn umurunu verecek olursam kendisi miri leti mstakille noktasnda itima eden arka yegne olmak dolaysiyle dorudan doruya em dalarma memleketin tisi namna cidden rini verir. Bendeniz yalnz burada Muhtar Be mteekkirim ve kendilerine tebrikler serperim. yefendinin huzuriyle, dolaysiyle bir misal nak AVN1 B. (Bozok) Biz de toplarz. lettim. Benim yle daha ac htralarm vardr TUNALI HLM B. (Devamla) Bu, sene ki, bir muhacire bir kak st iirebilmek iin, lerden beri kalbde kklemi bir itihattr. Bina bir kak orba iirebilmek iin nice kumandana enaleyh bu vekleti mstakillenin kafoul dolay- mracaat etmiim, nice jandarma zabitine yal siyle mftehiirim. Fakat yine itihadmdan, bu varmm, nice jandarma kumandannn hatt kanaatimden burada bahsetmek mecburiyetinde valinin ayana dmm de muvaffak olama (bulunuyorum. Arkadalar! Muhacirin Mdiriyemm. Fakat rica ederim, bir fslt iittim. Ce ti Umumiyesinde bulunmu, bu vtilyeti arkinab Hakka hamd ve kr ederim M, vicdanm yenin dahil Anadolu'nun hemen her yerini gez o zavall mltecilere yine hizmet etmekle mte mi, nice fecaya ahidolmu arkadanzn tec sellidir. Arkadalar! Sz ksa kesiyorum. Demin rbesine gre... burada brahim Bey arkadamz bir takrir ver diler. Dediler ki, imar bakadr, iskn bakadr. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Veklet Bendeniz bu krsde birka defa sylemiimdir. namzetliini kazandn. Nafa umuru cansz imar ise, iskn umuru da TUNALI HLM B. (Devamla) Arkada canl imar demektir. Efendiler! Nfussuz imar m bilmeli ki, Tayms gibi Trk dman bir ga olmaz, imarsz nfus yayamaz. te arkada zete ile tarihi cihanda yarm milyon Mslmanm mzn tutama, sizin tbirinizce prensibi nfus hatt bir milyon Mslmanm Trk Rumeli'den, suz imar olmaynca elbette iskn ile megul ola nice asrlk, bin senelik anayurtlarndan ayr caz. marsz nfus yaamaynca elbette ve el lp da Anadolu'ya atlmasn gayet mstesna bu bette dorudan doruya bildiimiz umuru nafa luyor. Binaenaleyh biz bunu kemali huzur ve ile megul olacaz. Sonra arkadalar! Abdi cihuu' ile dinlemeliyiz, tetkik etmeliyiz. Yoksa zin teklifinde bir noktai mhimme daha vardr mizahn da yeri vardr. Arkadalar! Bir kere d ki, o da adamca, paraca ve vakite trl ikti nmeli ki, nice yzbin dinda anayurtlarndan sat. Efendiler! Memleketimizde mhendisin ne ayrlacaklar, mezar talar zerine kanl gz ya kadar az olduunu biliyoruz. Paraca olduu gibi lar dkerek bu mbarek Anadolu'nun zerine bu cihete de fakiriz. Vilyetimiz var ki, orada atlacaklardr. Fakat onlarn yalnz bir tesellile nafa memurlar sabahtan akama kadar uyuyor ri vardr ki, Anadolu'nun ortasnda bulacaklar lar. Vilyetimiz var ki, orada Cenab Hakka hamyer, scak velev souk olsun. Dondurucu olsun dolsun nafa umuru canlanm olmak dolaysiy bir kulbecik, bir yurt bulacaklardr. Arkada le mhendis yetimez. Fakat beri tarafta uyuyor lar! Btn tecrbeme gre bence mstakil vek diye mhendisi alamazsnz. O makam orada ka let idarenin iinden ayrlamaz. Nafa umuru, lr. Lkin ben orasnn imar iin, iskn iin o Seyrisefain umuru, skn umuru. Bunlar bence, memuru ve hatt iskn bamemuru olmak, vil tev'emdir. Bugn Trabzon Mebusu olarak ara yetin iskn memuru olmak demek oluyor ki, ay mzda bulunmakla merref olduumuz Muhtar n zamanda o memurlar iskn umuriyle de meBey arkadamz pekl hatrlarlar ki, Nafa Ve

kin Vekleti) namiyle bir veklet tesis olun mutur. EES Efendim! Evvel unu arz edeyim : Mstacelen mzakeresi teklif edildii iin bir kere mzakere edeceiz. Ona gre tabi m zakere yapacaz. Efendim! Birinci madde hak knda sz istiyen var m?

657

i : 35

13 . 10 . 1339

: 1

gul olacaklar. Bunun vakit itibariyle ne kadar bize kazan verdiini beyana hacet gremem. nk ne hacet; bo duran nafa memurlar bo durmyacaklar. Bu kadarla iktifa ediyorum. Na kit cihetiyle, arkadalar ayrca kazan temin eder. Binaenaleyh sadece, Nafa Vekletine seyrisefain ve iskn umuru ilhak edilmitir diyelim. ZEK B. (Gmane) Muhacirler bekli yor. Biraz abuk bitirelim ki, mesele bitsin. TUNALI HLM B. (Devamla) O muha cirleri bekleten bilmem kimdir? Sekiz seneden beri bekliyorum. ZEK B. (Gmane) Biraz ksa... TUNALI HLM B. (Devamla) imdi ar kadalar! Teklifimi tekrar ediyorum. Btn bu arkadalara ebediyyen yaadm mddete, bu mar Vekletinin mstakillen kabulnden dolay minnettar kalacam. Dima bunu kran ile yd edeceim. Eer mlhazanza muvafksa, i tihadnza mlayim geliyorsa, mmkn olduu kadar cebri nefsedilerek - nk vakit dardr mtalanzda cebri nefsederek: bu arz ettiim vehile esasn bir madde olarak kabul lbddr. Arkadalar! RECEB B. (Ktahya) Efendim! Mevzuu mzakere olan birinci madde mbadele, imar ve iskn diye balyor. Bendenizce imar ii bakadr. mbadele ve onun neticei tahliyesi olan iskn ii ise yine bakadr. Binaenaleyh bir defa mba dele ve iskn demeli; imar; bu kelimelerin ara sna girmemelidir. kincisi de imar demek, ben denizin anladma gre her hangi hali harabde bulunan memleketlerin mamur bir hale ifra iin sarf edilen mesainin ifadesidir. Her hangi bir sebeple duar harab bir yerin, oturmak ka bil olacak, istifade kabil olacak bir ekle ifra demektir. Binaenaleyh maddeyi imdi arz etti im ekilde yani mbadele ve iskn suretinde bu ilk kelimeyi yekdierinin mradifi olarak yanyana istimal ederek ve onu takiben de tamir i leri diyerek tadil etmelidir. HAYDAR RD B. (Denizli) Efendim bendemiz birinci maddede ufak bir iki kelime tadilini rica edeceim. Burada mstakillen keli mesinin tamamen kaldrlmas, (Kalkmtr ses leri) tesis kelimesinin yerine de tekil kelimesi nin ilvesini teklif ediyorum. Maddenin dier ahkm tamamiyle dorudur. READ B. (Sarhan) Efendim! Gerek Hkmetin ve gerek Muvazenei Maliye Encme "<

ninin mdiriyeti umumiye eklinde olarak kabul ettii metin hakknda nazar dikkatinizi celbederim ve bizim de maksadmz budur. Mbadele i leri muvakkat zamanlara mahsustur. Asl i imar iidir. Eer imar meselesinin her hangi bir nok tasnda, muahhar olsun mukaddem olsun, bu nun tayir edilmemesini rica ederim. Btn tek lifler zaten bu yoldadr. BESM ATALAY B. (Aksaray) Arkada lar! Bugn ok mhim bir hdisemin balang cnda bulunuyoruz. Biz bu hdisenin vukuunu kaytszlkla deil, byk bir teessfle, aclkla karlamalyz. Binlerce seneden beri Turanlla rn yurdu olan Makedonya'dan, skitlerin yurdu olan Rumeli'den, Avarlarn yurdu olan Rumeli' den, Trklerin son elleri, son neferleri koparlp atlyor. Arkadalar! Buna kaytsz kalmak mu vafk deildir. Bugn adet iln meserret edile cek gn deil, iln matem edilecek bir gn, ya dklecek bir gndr arkadalar! Rumeli'nin yeil ovalarnn, mor smbllerinin kokularn koklyan Trkler, cokun rmaklarndan suyunu ien Trkler, yank blbllerinin sesini dinliyen Trkler bugn yanm, yklm, a bir memle kete geleceklerdir. Arkadalar! Bugn be asr lk bir tarih kapanyor. Bin senelik Trklerin son tarihini biz elimizle siliyoruz. Bu, ne fel kettir, ne byk eamettir arkadalar! Fakat ne yapalm? Tahammlden gayri elimizden baka bir ey gelmez. Bunun iin rica ederim, mar ve skn Vekletine getireceimiz zevat hakknda iki kelime sylemekliime msaade edin! mar ve skn umuriyle her halde ktlk ve tekilt zerinde deil, daha ziyade iban da ile yorulmu adamlar tavzif etmek yegne vazifemizdir ki, Trk'n bize Rumeli'den son ve dias, son emaneti olan bir avu halk burada a ldrmiyelim. RES Efendim baka sz istiyen kalma mtr. Birinci maddenin mzakeresinin kifaye tini reyi lilerine vaz'ediyorum. Kabul edenler ltfen el kaldrsn! Mzakerenin kifayeti kabul edilmitir. Bu bapta bir iki takrir var, okuyacaz : Riyaseti Celileye Birinci maddendn batarafnn bervehi ti tadilini teklif eylerim : 13 . 10 . 1339 Ktahya Receb

658

t : 35

3 . O . 1339

I kabul edenler ltfen el kaldrsn. Kabul edilmi Riyaseti Celileye tir efendim. Birinci maddedeki (mstakil) kelimesinin Efendim! ibrahim Beyin takririnde birinci lav ve (tesis) tbiri yenine (tekil) kelimesinin maddede zikredilen imar kelimesinin ipkasn ikamesini teklif ederim. teklif ediyor ki, bu kelime zaten deitirilmedi Denizli inden bu takririn reye vaz'ma hacet yok. (Za Haydar Rd ten kabul edilmitir sesleri) 1. mar, iskn ve mbadele ilerini ryetle Efendim! Konya Mebusu Refik Beyin mkellef olmak zere bir veklet tekil olunmu bir takriri var: tur. Riyaseti Celileye Riyaseti Celileye kinci maddeye fkrai tiyenin ilvesini tek Maddenin baldaki ekilde tadilini teklif ede lif ederim. rim. Vekleti mezkre, dairei vazifesine dhil olan Van hususat hakknda devairi mstakillesi ve resaHakk y memurin ile dorudan doruya muhabere ve Riyasete itay evamir ve talimata salhiyettardr. Birinci maddenin Nafa, seyrisefain ve is Konya kn ilerini tedvir eder (bir mar Vekleti) te Refik kil olunmutur, tarzda kabuln teklif ederim. REFK B. (Konya) . Takririmi izah ede Zonguldak yim, msaade buyurunuz Reis Paa! Tunal Hilmi READ B. (Saruhan) Efendim! kinci RES Takrirlerin hepsi maddenin tadili maddede bu metin ve bu fkra vardr. Yani buna mahiyetindedir. Srasiyle reyi linize vaz'edece dair ahkm vardr. im. RES Efendim bu takririn birinci madde Evvel Ktahya Mebusu Receb Beyin takri ye taallku yoktur. rini reyi lilerine vaz'edeceim. Receb Bey tak R E F K B. (Konya) O halde ikinci madde ririnde birinci maddenin batarafmdaki mba srasnda syldyeceim. dele imar, iskn umuriyle bunun yerine mba RES Efendim! Van Mebusu Hakk Be dele ve iskn ve tamir ileriyle denmesini teklif yin takririni tekrar okutuyorum. ediyor. (Takrir tekrar okundu.) SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Hayr, RES Efendim! Bu takriri kaibul edenler hayr imar daha kuvvetlidir. ltfen el kaldrsn! Kabul edilmemitir. RES Efendim bu takriri reyi linize vaz'Maddei asliyeyi tashih vehile reyi lilerine ediyorum. Kabul edenler ltfen el kaldrsn. Ka vaz'edeceim. bul edilmemitir. (Tunal Hilmi Beyin takriri tekrar okundu.) Mbadele, imar ve skn Vekleti ihdasna dair Kanun RES Bu takriri kabul edenler ltfen -el kaldrsn. Kabul edilmemitir. Madde 1. Mbadele, imar, iskn umuriy ZEK B. (Gmane) Paa Hazretleri! le mkellef olmak zere (Mbadele, mar ve s Kendisi de elini kaldryor. kn Vekleti) namiyle bir veklet tekil olun mutur. TUNALI HLM B. (Zonguldak) Kork RES Efendim! Maddeyi reye koymazdan mayn, yarn bunu da kabul edeceksiniz! evvel Zonguldak Mebusu Hilmi Beyin bir takriri RES Haydar Rd Beyin takririni tek vardr, onu arz edeyim. rar okutuyorum. (Takrir tekrar okundu.) RES Birinci maddedeki mstakil kelime sinin.. (Zaten kalkmtr sesleri) O halde efen dim tesis yerine tekil denilmesi teklif ediliyor. (Muvafk sesleri) Bu yolda maddenin tashihini Riyaseti Celileye (stan) mnas (imar) kelimesinde de, (m badele) kelimesinde de vardr, tayyedilmelidir. Zonguldak Hilmi

659

t ; 35

13 . 10 . 1339

0 : 1

RES Efendimi Hilmi Bey takririnde diyonki; (skn) mnas (mar) kelimesinde de kelimesinde de vardr. TayyedilmelMir. Bu teklifi kabul edenler . ltfen el kaldrsn. Ka bul edilmemitir. RES Maddei asliyeyi reyi linize vaz'ediyorum. Kabul edenler ltfen el kaldrsn, ka bul edilmitir. kinci maddeye geiyoruz. Madde 2. Mbadele, mar ve skn Vekle tinin vazaif ve salhiyeti ile tahsisat ve tekilt kanunu mahsusla tyin olunur. ABDULLAH AZM B. (Eskiehir) Bu kanunun birinci maddesini velyeden maddeler tekilta aidolmaldr. Ayrca bir kanuna l zum yoktur. 2, 3, 4 nc maddelerle bu vekletin tekilt ne olacaksa bunlar yazlmaldr. Ayn zamanda bu vekletin hariteki tekilt ve me murlar kimlerden ibaretse tesbit edilmelidir. Yani skn memurlar kim olacak, harite kim ler bunlarn vazdfesini ifa edecektir? Binaena leyh bu kanunun birinci maddesini vclyede maddelerini ayrca tavzih etmek zere encme ne gnderelim. Encmen bu ciheti tesbit et sin, getirsin. Sonra bunlar hakknda ayrca kanuna lzum yoktur. Budur esas. (Hangi en cmene sesleri). READ B. (Saruhan) Efendim! imdi kabul buyurduunuz maddede byle bir vek letin ihdasn kabul buyurmu oldunuz! Bu tek lifte vekletin vazaif ve salhiyetine bahusus tahsisatna dair bir madde yoktur. Buraya mut laka bir kanun gelecektir. Orada vazaif ve sal hiyet ve tekilt meseleleri bulunacaktr. Nasl olsa o lyihai kanuniye gelecektir. (Kadro ile beraber sesleri). Kadro ile beraber orada gs terilmesini ve orada mnakaa edilmesini rica ediyoruz. (Muvafk sesleri). Demin de arz et mitim. Efendim! Bu vekletin ihdas esas iti bariyle kabul edildikten sonra vekili mesul Heyeti Celileniz tarafndan intihab olunur. Onun huzuriyle teekkl lzmgelen encmen de ve Heyeti Umumi yede a r k ve amik mza kere ve tetkik olunur. Binaenaleyh bu madde onu temin ediyor. Kabul buyurmanz rica ede rim efendim! MUSTAFA NECAT B. (Saruhan) Efen dim Heyeti Celileniz mar Vekletini kabul et mitir. Bu vekletin vazifesi nedir? dare ve sa

lhiyeti nedir? Muaveneti timaiye Vekletini buna ait ksmlarndan ne yapacaktr? Btn bunlar dnmek ve buna gre hakk ve cid d tekilt yapmak lzmdr. Binaenaleyh bunu bugn derhal yapmann imkn yoktur. Onun iin Heyeti Vekileyle beraber vekil olacak ar kadamzn bu hususta almas lzmdr. Ak si takdirde bu ie lalettayin balam olu ruz. Heyeti Vekiledeki arkadalarmi'zdan rica ederiz; Meclisi li dahi biran evvel vekil intihabeder ve Heyeti Vekile j bu hafta zarfnda derhal mzakeresini yapar. Biz de dorudan doruya mzakere ederiz ve bu ii bitiririz. Onun iin bilhassa rica ederim. Eer bugn buna bakalm, yarn bakalm diyecek olursak tam mnasiyle yapamyacaz. Bu i karmaka rk olacaktr. Mhim ve hayata taallk eder bir itir. Bilhassa alt yz bin kiinin hayatna taallk eder bir itir. Bir iki gn daha bu ie msaade edelim, Heyeti Vekiledeki arkadala rmz bu ilerle megul olsunlar ve adamakll bir lyiha getirsinler, o zaman bunu mzakere edelim. Rica ederim bunu o vakte kadar tehir buyurun! ABDULLAH AZM EF. (Eskiehir) Efendim! Devairi Hkmet esas itibariyle iki ksma ayrlr. Devairi mahalliye, devairi mer keziye. Devairi mahalliyenin harite uabat yoktur. Mesel ray Devletin harite uabat yciktur. Buna devairi mahalliye derler. Birde devairi merkeziye vardr ki, bunlar btn uabat Devleti havidir. Yani Dhiliye ve Ha riciye Vekletinin harite birtakm memurlar vardr. Binaenaleyh bu tekil ettiimiz veklet devairi mahalliyeden midir, devairi merkeziyeden midir? Bittabi devairi merkeziyedenclir. nk veklet ihdas edip devairi merkeziye ihdas edince onun kanun tekiltiyle beraber olur. Yani tekiltn hudutu esasiyesi olur. Ha riteki memurlar kimler olacaktr? kinci, nc maddesi bunu ntk olmaldr. Heyeti Veki'leden istirhama ne lzum vardr? Biz ka nun yapmak salhiyetini haiz deil miyiz? Niin bir encmen tekil edip ikinci, nc maddelerini tesibit etmiyoruz? Sonra vekili intihab edilsin ondan sonra deniliyor. Bunu yap mak iin vekile mi ihtiya vardr? Encmen teekkl etsin, oraya gnderelim, oras tetkik etsin, encmen bugn teekkl etsin, devairi merkeziyeden olan veklet tekilt neye m-

eea

i : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

tervakkfsa onlar tesbit etsinler! Yoksa yalnz devair tekil edilecekse mahall olur, ray Devlet gibi olur. MUSTAFA NECAT B. (Saruhan) Ab dullah Azmi Efendinin fikrine itirak ediyorum. Biran evvel olsun! RES Baka sz istiyen kalmamtr. Elim de baka bir takrir yoktur. (Encmene sesleri) Yalnz Konya Mebusu Mustafa Efendinin ta'kriri vardr. Riyaseti Celileye mar ve skn ve Mbadele Vekletinin te kilt kabul edilmi olmasna gre bu hususta ki vazaifi tetkik etmek zere emsali misill Meclisi liden bir encmen intihabna kara. verilmesini teklif ederim. Konya Mebusu Mustafa Feyzi RES Zaten bunun maddei asliyeye ta allku yoktur. AHMED FERD B. (Ktahya) Efendir malmuliriiz bu vekletin esasen teferruatiylc Muvazenei Maliye Encmeni itigal etmitir Heyeti Vekile azasnn inzimam reyleriyle bir tahsisat kanunu ve ona merbut kadro, Heyet ; Celillenize takdim ettiimiz cetvele bakacak olursanz orada grrsnz, ihepsi ilve edil mitir. imdi mdiriyeti umumiyenin vekle te tahvili dolaysiyle maddelerde bz tadilt lzmgelir. Evvelce de arz etmi olduum ve hile bu ii imdi tehir etmek istemiyorsak by le yeniden Heyeti Vekileye gitsin, Heyeti Ve kilede tezekkr edilsin, vekil intihabedilsin tekrar encmene gitsin, encmende tetkik edil sin, Heyeti Celilenize tekrar gelsin, demiyelim. Zannederim ki, meselenin buna tahamm l yoktur. nk; gayet mstaceldir. Bu nok ta! nazardan eer tasvip buyurursanz biz za ten bununla itigal etmitik. Mdiriyeti Umu miye maddesiyle veklet kadrosu arasnda bir fark olmyacaktr. Yalnz isim deiecektir. MAZHAR B. (Aydn) uabat? FERD B. (Devamla) uabat da mev cuttur, tekilt -da mevcuttur. HAKKI B. (Van) Yalnz haric tekilt yok. AHMED FERD B. (Devamla) Haric tekilt da mevcuttur. Yani bugn Heyeti

Vekilenin lzumlu grd ve Muvazenei Ma liye Encmeninin kabul ve tadil ettii birtakm maddeler vardr. Bu tekilt bunun ierisin de vardr. Bu tekilt kabul edilecek olursa ileride onu daima slah etmek de mmkndr. Eer tacil etmek isterseniz meseleyi bana hava le buyurursunuz; maddeleri tesbit ederiz, ta dil ederiz. Yine bugnik Celsede size takdim ederiz. RES Efendim anlalmyan bir nokta vardr. imdi bir kanun mzakere edilecek, bunun birinci maddesi mevzuubahistir. Halbu ki ikinci maddesini mzakere ediyoruz. AHMED FERD B. (Ktahya) Onu etmiyeceiz. RES Efendim! Yani bunun tayyn m teklif ediyorsunuz? AHMED FERD B. (Ktahya) Efen dim! Birinci madde tadil edilmitir. imdi bunun ikinci maddesi olmak zere dier mad delerden biri okunacaktr. Mesel Shhiye ve Muaveneti timaiye Vekletine merbut mar ve skn Mdiriyeti Umumiyesi btn teki lt ve idaresiyle Mbadele, mar ve skn M diriyeti Umumiyesi namiyle falan veklete il hak 'olunmutur diyeceiz, nc maddeye geeceiz. mar ve skn Vekleti tekil edil mitir. Btesine u kadar tahsisat vaz'olun mutur... ilh diyeceiz. Yani bu mdiriyeti umumiyenin ismini msteara kalbederek te kiltn ve sairesini yapacaz. RES Efendim! Bendeniz 130 imzal tak rir salhiplerinin takrirlerinden unu anlyorum: Dorudan doruya veklet tekil edildiine dair bir kanun ksn Muvazene Encmeni vevahut dier encmenler ona gre teklifi kanu nlerini tashih etsinler deniliyor. Benim anlad m budur. (Doru sesleri) Bir kere bu kanu nu mstacelen mzakere ediyoruz. Msaade eder seniz, Muvazenei Maliye Encmeninden gelen, yani evvelce mzakere etmemiz. lzmgelen ka nunu mzakere edelim. Muvafk ekil budur zan nederim. Binaenaleyh bu vaziyette bu ii brak mak katiyen doru olamaz. (Muvafk sesleri) AHMET SREYYA B. (Karesi) Efendi ler! Mbadele, imar ve iskn kelimelerinin mem leket ve Hkmete tahmil ettii vazifeyi nasl greceimize dair mzakerata iptidar ederken

661

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

elimize verilen kanun lyihasnn memlekette an cak Mbadele, tmar ve skn Mdiriyeti Umumiyesi nam altnda teekkl eden bir mdiriyete ait hususat muhtevi ahkmdan ibaret olduu nu gryoruz. Btn alkadar encmenler bu meyanda Muvazenei Maliye Encmeni ne dn m ve tesbit etmise, neyi muvafk veya gayrimuvafk grmse mdiriyeti umumiye nam na bulmutur. Halbuki u lyihai kanuniye mev kii mzakereye konulduu zaman, 130 ksur ar kada onun yerine bundan gayr ayn ilerle i tigal etmek, ayn gayeyi istihdaf etmek zere bir mbadele vekleti ihdasna karar vermitir. Bu nun iin drt maddelik bir lyiha! kanuniye tek lif etmitir. Bunun birinci maddesini kabul et mekle bugn u dakikada Heyeti Vekilemiz meyanma bir de Mbadele, mar ve skn Vekleti girmi bulunuyor. Tekilt Esasiyemize mtaallik bir veklet ihdas etmi bulunuyoruz. Bu ve klet ihdas edildikten sonra mazhar kabul imyan ve u drt maddelik kanunla fesih ve ilga edilen Mbadele, imar ve skn Mdiriyeti Umumiyesine ait btn mlhazat, btn mlbahasat, btn mukarrerat, btn tertibat keenlemyekn olmu, irtifa' etmitir. Binaenaleyh Muvazenei Maliye Encmeni mdiriyeti umumiye namna yaptmz lyihann ekillerini ylece yeni ka bul edilen ekle gre uyduruveririz, derse, biz buna katiyen mutavaat edemeyiz. Bu kanun tedvinindeki usule, veklet ihdasmdaki usul esasiyeye mnafidir. Srat meselesi ayan arzu dur. Fakat bir ii tesri edelim derken bunu ka bul ederek koca kavaidi esasiyeyi bozamayz. Ab dullah Azmi Beyefendinin buyurduklar gibi u drt maddelik Mbadele, imar ve iskn Vek letinin sureti tekilini ihtiva eden teklifin ah km ve mevadd muhtelifeyi ihtiva etmesi dahi ayan arzuydu. Bu, daha mantk olur. Fakat u kanunu kemali istical ile vermek mecburiye tinde kaimaklmz; Mbadele, imar ve. iskn Mdiriyeti Umumiyesinin tekilini bizden evvel; yani u lyihai kanuniyenin ihtiyacn tasdik ederek (130) ksur arkadatan evvel davranan Heyeti Vekilenin kanun mevkii mzakerede iken; bir teklif ile mdiriyeti umumiyeyi teredh ede rek emrivaki yapmasndan korktuumuzdandr. Onun iin bittabi arzu ettikleri tekilt ve te ferruat gsterecek ahkm ihtiva eden maddeler konamamtr. Fakat bu bir zaruretin neticesi dir.

Zaruretler, miktarnca takdir edilmek ka vaidi fkhiyemizdendir. Bunun miktarn tak dir etmek lzmdr. Madem ki, slsan ekse riyetten fazla bir ekseriyetle kabul ettiimiz bir kanunla Heyeti Vekile arasna bir de Mbade le, mar ve skn Vekleti girmi bulunuyor; binaenaleyh byle bir encmenin de teekkl zaruri ve mecburidir. kinci maddeyi olduu gjlbi mevkii mzakereye koyarz. S t a r a n c, drdnc maddeyi mzakere ve kabul ede riz, ondan sonra Abdullah Azmi Efendinin v cudunu, vcubunu elzem addettikleri ve benim de bu kanaatte bulunduum ahkm htiva edecek Mbadele ve mar ve skn Vekletinin vazaif ve salbiyetiyle idare ve tahsisat tekilt sairesiini ihtiva edecek bir kanunu mahsus ih zar edilir. ster bunu Heyeti Vekile yapsn, isterse Heyeti Celileden - be arkada yap sn, yalnz birinci madde bugn iktisab kanuniyet etmi olduundan ve onun icab ola rak bir de mar ve skn Encmeninin tesisi.. tekili zaruri olduundan Nizamnamei Dahil mize gre her halde bir defa o encmene git mesi lzmdr. Binaenaleyh meselenin bu su retle intacn teklif ederim. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Efendim! cra Vekilleri Heyetinin ntihab Kanununda vekletler makam tadadediliyor ve bunda de miyor ki; vekletler ilerini grmek zere B yk Millet Meclisinin onbir zattan mrekkep cra Vekilleri Heyeti vardr . Buraya, yani bu maddeye imdi 12 vekili vardr diyeceiz. Bi naenaleyh kanunu olduu gibi, yani u teklif 'vehile kaibul etmek demek buraya, bu cra Vekilleri Kanununa bir kelime ilve etmek de mektir. Tekilt meselesine gelince; mdiriye ti umumiye olsayd Abdullah Azmi Beyin bu yurduklar 'gibi Matbuat ve stihbarat Mdi riyeti Umumiyesi evvelce Dahiliye Vekletine merbuttu. O vakit kadro tanzim ve tesbit edilnitir. cra Vekilleri Heyetinin tekilini ih tiva eden u kanunda vekletlerin ne tekilt ve ne de kadrosu yazlmamiiltr. Yalnz isim leri tesbit edilmi, adedi tyin edilmitir. Bura da deniyor ki; Mbadele, mar ve skn Ve kletinin vazaifi kanunu mahsusla temin olu nur. Buraya Vekletin tekilt ve vazaifi ve 'salhiyeti diye bir ey ilve edilirse, o vakit bu veklete intihabedilen'zat, kendi tekiltn

662

t : 35

13 , 10 . 1339

C : 1 ikinci madde zaittir. Sa/ruhan Vsf

irae edecek bir kadroyla Meclise gelir. Bina enaleyh bendenizce, bu kanunun u teklif ve hile kabul daha'muvafktr. RES Efendim, sz istiyen kalmamtr. Binaenaleyh imdi takrirleri okuyacaz. Riyaseti 'Celileye Mzakere edilmekte bulunan lyihann te kilta ait dier mevadd sratle tanzim edilmek ve yarm saat zarfnda mzakereye yetitirilmek zere Muvazenei Maliye Encmenine iadesini teklif eylerim. Karahisar Musa Kzm Riyaseti Celileye mar ve skn Vekletinin tekiline dair olan Kamunun ikinci ve nc maddeleri tekilt tazammun edeceinden lyihai kanuniyenin bu noiktai nazardan Muvazenei Maliye Encmenine haavlesini teklif eylerim. Eskiehir Abdullah Azmi ABDULLAH AZM Ef. (Eskiehir) Bu n'dktai nazardan diye bir kayt vardr. Riyaseti Celileye kinci maddeye fkrai tiyenin ilvesini teklif ederim : Vekleti m'ezkre dairei vazifesine dhil olan hususat hakknda devairi mstakillesi ve mesaiyi memurin ile dorudan doruya muha bere ve itay evamir ve talimata: saliyettardr. Konya Refik Riyasete kinci maddenin encmene iadesiyle tekil tnn ikmal edilerek Heyeti Umumiyeye evkini talebederim. Grmane Zeki Riyaseti Celileye Yzotuzbir arkadan verdikleri takririn mfad bir veklet ihdasn mutazammmdr. Veikletin tekili karangir olduuna gre bit tabi kadrosu tesbit ve tahsisat kabul edile cektir. Meclisi linin karar vehile .kadroyu ?..l n vazenei Maliye Encmeni mtemian tesbit

edecektir. Binaenaleyh Tayyn teklif ederim.

Z E K B. (Gmane) Verdiiniz takriri dier arkadamz okuyacaktr. (>Siz okuyamaz snz sesleri) (Takrir, Ktip Zonguldak MebuDU Ragb Bey tarafndan tekrar okundu.) VASIF B. ((Sarulhan) Efendim, bendeniz ce iki madde zerinde byle zaman kaybetmek doru deildir. Mademki Meclisi liniz, hemen ittifaka yakn bir ekseriyetle mstakil bir vek letin .ihdasn talht karara almtr; taibi bu ve klet tekil edilecek ve vekil de intihabedilecektir. Nizamnamei Dahilmiz mucibince vekil intilhabedilir edilmez bir de Mbadele, mar ve skn Encmeni tekil edilecektir. Ayn za manda takdir buyurursunuz ki, Meclisi linin verdii bir kararda, kadrolar Muvazenei Ma liye Encmeniyle htisas Encmeni mtereken toplanarak tesbit 'edilecektir. Binaenaleyh bu vekletin kadrosunu Muvazenei Maliye Enc meniyle tekil oluriacak Mbadele, mar ve skn Encmeni de, mtemian tesbit edecek tir. O halde bu mesele etrafrida fazla zaman kaybetmiyelim. Maksadmz, bir vekletin ih das edildiine aidolan ikanunu kabul etmektir. Birinci maddeyi kabul ederiz. Veklet ihdas edilince kadrolar yaplacaktr. Tekilt yap lacaktr ve ondan sonra Heyeti liyenize sevk edilecektir. Kanunu mahsusu encmene gide cektir. Tesbit edilir edilmez Meclisi linize ge lecektir. Bendenizce imdilik bu maddeye l zum yoktur, ikinci maddenin tayym teklif ediyorum ve yalnz birinci maddeyle beraber kanunun heyeti umumiyesinin kabuln Heyeti Aliyenizden rica ediyorum. Riyaseti Celileye kinci maddeye vekletin kelimesinden son ra bir de tekilt' kelimesinin ilvesini tek lif eylerim. Yozgad Sleyman Srr RES Efendim, bu takrirler ierisindeki Saruhan Mebusu Vsf Bey'in takriri, ikinci maddenin tayym teklif ediyor. (Kabul sesleri) Bunu kabul edenler ltfen ellerini kaldr sn. Kabul edilmitir. Binaenaleyh ikinci mad-

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 1

de tayyedildi. nc madde ikinci madde ol mutur. Madde 2. bu kanun tarihi nerinden itibaren merilicradr. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) bu ka nunun icrasna Byk Millet Meclisi memur dur, denildikten sonra, tarihi nerinden mute berdir maddesi konulmaldr. Vekili Meclis intihabedecektir. AL RIZA B. (staribul) crasna me murdur, denilmez. bu kanun Byk Millet Meclisince icra olunur, denilsin. RES Efendim! Sleyman Srr Beyin. yeni ikinci maddeyle yeni nc madde hak knda teklifi vardr. kinci maddeyi nc madde yapalm, nc maddeyi de ikinci mad de yapalm diyorlar. (Hayr, hayr sesleri) Pe ki.. O halde hu teklifi nazar dikkate almadk tan sonra ikinci maddeyi aynen reyi lilerine vaz'ediyorum. Madde udur: Madde 2. bu kanun tarihi nerinden itibaren merilicradr. RES Kabul edenler ltfen ellerini kal drsn. Kabul edilmitir. nc madde udur: Madde 3. 'bu kanun Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan icra olunur. Efendim, hu maddeyi aynen kabul edenler ltfen el kaldrsn. Kaimi edilmitir. Kanunun heyeti umumiyesini reyi linizo vaz'edeceim. (Tyini esamiyle sesleri) (Ha yr sesleri) Heyeti umumiyesini kabul eden ler ltfen ellerini kaldrsn. Ka'bul edilmitir ZEK B. (Gmane) Encmen intihaba iin ubelere ltfen tebligat icra buyurunuz! SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Nizam namei Dahilnin tadili lzmgelir. AL SRUR Ef. (Karahisar arki) Bn netice itibariyle tahsisat ica'beder. Her halde tyini esami lzmdr. MUSTAFA NECAT B. (zmir) Hayr efendim! Bunun tahsisat yoktur. RES Filvaki esas itibariyle bu kanun reyi isariyle kabul olunacaktr. Bir veklet hdas olununca tabi tahsisat munzamma veri lecektir. Binaenaleyh reylerinizi istimal bu yurunuz ! RAGIB B. (Ktahya) Hayr Paam, ha yr! Bu kanunda bu vekletin ubelerine u ka dar masraf verilecektir diye bir kayt yoktur.
...

Eer vekletin u kadar lira tahsisat vardr diye mevzuubahsedersek tyini esamiyle reye konulabilir. imdi mevzuubahsolmaz. cra Ve killeri Heyetinin sureti intihab hakkndaki ka nuna da tyini esami yaplmamtr. Bu vek letin kadrosu gelecektir. O vakit tyini esa miyle reye konur. (yle sesleri) RES Tyini esamiye hacet yoktur. Za ten evvelce reyi iariyle vaz'olunarak Mbade le, mar ve skn Vekleti ihdasna dair Ka nun kabul edilmitir. EMN B. (Tokad) Tekrar reye koyu nuz. RES Koydum; evvelce ka'bul edildi efen dim. READ B. (Saruhan) Paa Hazretleri!.. Efendim! Malmudevletiniz Meclisimizde her veklete tekabl eden mntahap birer enc men vardr. Bu veklete de teka'bl etmek ze re Mbadele ve skn Encmerii namiyle bir encmen tekili lzmdr. Hemen ubelere bu encmenin, tekili iin tebligat icrasn rica ederim. O arkadalarn hemen intihabedilmesini, rica ediyorum. RES Efendim! Rica ederim, dinliyelim. Yeni bir vekletin tekilini kabul buyurdunuz. Halbuki Nizamnamei Dahilmizde byle bir ve klete tekabl edecek bir encmen yoktur. Vekletin tekilini kabul buyurduunuzdan dolay imdi Saruhan M ebrusu Read Bey di yor ki; bu veklete tekabl etmek zere bk' encmen tekil edilsin. SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) Usul hakknda soyliyeceim Paa Hazretleri!... Malmuliniz Nizamnamei Dahilde, irat encmeni yoktur. Meclisi li, bir kararla rat Encme nini kabul etmiti. Bu, bir teamldr. Bu enc menin de bu ekilde kabul muvafktr. RES Onu arz edeceim. Yeni tenkil edilen veklet iin, bir encmen tekilini ka bul edenler ltfen ellerini kaldrsn. Kalbul edilmitir efendim. Binaenaleyh ubelerden yeni veklete tekabl edecek bir encmenin usul vehile intihabn rica ederim. (er sesleri). Efendim Nizamname! Dahilmizde iritihahedileceK zanm adedi musarrahtr. Efendim! On be dakika teneffs etmek zere Celseyi tatil ediyorum. Hitam Celse, saat : 4,10
<-

^>9<^

KNC CELSE Bed'i mzakerat, saat : 4,55 RES Reisisani Ali Fuad Paa Hazretleri KTPLER : Haydar Rd Bey (Denizli), Falih Ffk Bey (Bolu)

RES Efendim. Celseyi ayorum. 5. AZAYI KRAM MUAMELTI 1. Gmane Mebusu Hasan Fehmi Beyin mezuniyeti hakknda Divan Riyaset karar : RES Efendim! Divan Riyasetin tezke resi vardr, okuyoruz: 3 . 10 . 1339 Riyaseti Umumiyeye Gmane Mebusu, Maliye Vekili Hasan Fehmi Beyin birbuuk ay mezuniyeti Divan Riyasete tensibedilmi olmakla Heyeti Umu miyeye arz olunur efendim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisisanisi Ali Fuad 3 . 10 . 1339 "RES Divan Riyaset tezkeresini kabul edenler ltfen el kaldrsn. (Ret sesleri) Kabul edilmitir. 2. Malatya Mebusu smet Paa ile Rfekasntn, Ankara'nn Merkezi Hkmet ittihaz na dair kanun teklifi ve Kanunu Esasi Enc meni mazbatas (2/188) RES Efendim! Ruznamemizin ikinci maddesine geiyoruz. O da: Merkezi Hkmet meselesidir. Onu mzakere edeceiz. Riyaseti Celileye Lozan Muahedesinin mtemmimlerinden olan Tahliye Protokolnn tatbikat hitam bulmu ve batanbaa ecnebi igalinden, kurtulan Trkiye' nin fiilen tamamiyeti tahakkuk eylemitir. Mil letimizin en kymettar mallarndan stanbul'u muz Hilafeti slmiyenin makam olan vaziye tini lemi slm iinde tahsisan ve hasran Trk Milletinin vesaiti mdafaasna mevdu olarak ilelebet muhafaza edecektir. Dier taraftan Tr kiye Devletinin makarr idaresi iin Byk Mil let Meclisinde karar vermek zaman gelmitir. Bir devletin merkezini tyin iin esas olacak m lhazat yeni Trkiye'nin makam idaresi Ana dolu'da ve Ankara ehrinde intihabedilmek l zumunu mirdir. Mlhazat mezkre muahedenameyle boazlar iin kabul edilen ahkm yeni Trkiye'nin esas mevcudiyetini, memleketin menabii kuvvet ve inkiafn Anadolu'nun merke zinde tesis etmek lzumunu vaziyeti corafya ve sevkulceyiyenin msaadesi dahil ve haric em niyet ve istidad hususunda mespuk olan teearip ile hulsa olunabilir. Bu mlhazatn her biri balbama br ehemmiyeti katiyeyi haizdir. Dev letin makam idaresinin yeni bir ekilde tesis ve inkiafna, biran evvel balamak ve dahil ve ha ric tereddtlere nihayet vermek iin tideki maddei kanuniyenin kabuln arz ve teklif ede riz. 9 Terinievvel 1339 Maddei Kanuniye Trkiye Devletinin makam idaresi Ankara ehridir. Malatya orum smet Ferid Recai Diyarbekir Erturul Dr. Fikret Zlfi Ktahya Malatya Seyfi Hilmi . Erzurum Kastamonu Mahir Rd Erzdnean .. Sivas Rasim Sabit Karahisar Sahib Bursa Necati Mehmed Kmil stanbul Konya Kzm Hsn Ali Rza Bursa Refet

-m

t : 35 Riyaseti Celileye

13 . 10 . 1339

O:2 za Bursa Refet za Erzurum Mnir Hsrev

Ankara ehrinin Trkiye Devletinin makam idaresi olduuna dair Malatya Mebusu smet Paa Hazretleri ile rfekas tarafndan mu'ta 9 Terinievvel 1339 tarihli muhavvel teklifi ka nun Encmenimizce mtala ve tetkik olundu. stihdaf ettii gayei askeriye ve siyasiyeye na zaran ayan mzakere grlmekle Heyeti Umuniyeye takdimine karar verildi. 10 Terinievvel 1339 Lyiha Encmeni Reisi Mazbata Muharriri Tokad Antalya Emin Ahmed Saki Ktip Necib Ali Riyaseti Celileye Encmenimize 10 . 10 . 1339 tarihle havale buyurulan Ankara ehrinin Trkiye Devletinin makarr olmasna dair Malatya Mebusu smet Paa Hazretleriyle rfekas tarafndan mu'ta ve Lyiha Encmenince ayan mzakere grlen ittklifi kanun Encmenimizce de bilmzakere musip ve muvafk grld. Hdisat Anadolu' nun hemen vasatnda kin bulunan Ankara'y zaten makam tabi olarak irae ve idadettiinden bu teklifi kanun bir e'niyetin tesbitinden ibarettir. Mekr teklifi kanunde mnderi maddei kanuniyenin bilhara tanzim ve kabul klnacak mufassal Tekilt Esasiye Kanunumuzun silsilei mevadd meyanma ithali temenniyatmn He yeti Umumiyeye arzna mttefikan karar veril mitir. Kamunu Esas Encmeni Mazbata Muharriri Reisi Gelibolu Mentee Cell Nuri Yunus Ndi Ktip za Dersim zmir Necati Feridun Fikr za za zmit Nide brahim Sreyya Ebubekir Hazm za za Kars Karesi Ahmed . Ahmed Sreyya (Bulunamad)

ZEK B. (Gmane) Efendiler! Akdeniz ve Karadeniz'in iltisakmda hilkatin vcuda getirdii btn mahasin ve bedaiiyle kinatn matmah nazar olan o zavall stanbul ehri ne olan ibirarnz nedendir bilmem. (Ne i birar sesleri, grltler) (Szlerini tashih et sesleri) Tashih edemem, ben sylediim sz bilirim. (ahsna ibirar var sesleri) Bir za manlar hakanlarn yata, maarifin kblegh, satveti tslmiyenin tecelligh ve bilhassa Trk'n kblegh olan bu zavall ehrin ka bahati neydi? uursuz bir idarenin eli altnda kahbe dmann harmi ismetimize sokularak bedbahtlk iinde inliyeh o zavall stanbul'da ordumuz istihls admlariyle yrrken, onun auuna atlrken, kranna gz yalar ve kurbanlar katarken bunun byle mahrumiye tine sebep neydi? (Allah, Allah sesleri) Efen diler! Makam Hkmetin yaln kayalarda, izbe ovalarda kurulmak asrlar oktan ge mitir. RAGIB B. (Ktahya) Ovalarn hi ky meti yok mu? ZEK B. (Devamla) Vardr, sylyorum. CEVDET B. (Ktahya) Bu memleketi kurtaran o ovalardr. ZEK B. (Devamla) Sizin kadar ben de takdir ederim. Zatliniz de kar, mdafaa edersiniz. Topraklarn muhafazas, memleke tin muhafazas asrhazr terakkiyatma gre, diyebilirim ki mevzu itibariyle fnun ve asrn ihtiyacatma gre teekkl etmitir. Milliyetin zayf ve kuvvetli zamanlarnda 485 seneden beri makam Hkmet olan bu zavall memle ket mteessir olursa siz de bu teessr hakl grrsnz. Binaenaleyh Meclisi linizin by le birden bire ibirar... (birar yok sesleri) SLEYMAN SIRRI B. (Bozok) birar siz karyorsunuz.' ZEK B. (Devamla) Bu kadar grlt ettiiniz iin sylemek mecburiyetinde bulu nuyorum. Trkiye Byk Millet Meclisinin emiai ittihad altnda bulunan stanbul, en byk bir ticaretgh ve en byk bir mevkii mmtaza maliktir ve o mevkii blendi ihraz eden bu ehirde siyasi mahzurlar da zannede-

666

t : 35

13 . 10 . 1339

0:2

rim ki o kadar deildir. Efendiler! Bugn ta rih noktai nazarndan muhakeme edersek drtbuuk asrdan beri elimizde bulunan bu Payi tahtta siyasi bir mahzur olarak grlen ahval acaba nedir? Bununla mukayese yapacak olur sak krmz m ok, zararmz m oktur? Rica ederim, Anadolu'nun mamuriyetini istemiyen bir fert yoktur. Her tarafn stanbul'dan daha mamur grmek isteriz. Yalnz burann Merkezi Hkmet olmasiyle stanbul'un hali harabye terk edilmemesini rica ederim. (Hah yle sy le sesleri) TALT B. (Ardahan) Orann mamuriyeti de btn Anadolu'nun harabiyetine bedeldir. . CELL NUR B. (Gelibolu) Efendiler! Evvel beevvel Gmane Mebusu Muhteremi nin sarf ettikleri ibirar kelimesini reddeder ve protesto ederim. Ondan sonra meseleyi erh e4eyin efendim. Ankara'y Trkiye Devleti nin merkezi olmak zere hdisat ve unat gs termitir. Bunun e'niyeti bedihdir. Bu kanun lar ancak bu e'niyeti tesbitten ibarettir. Esa sen bu gibi eyleri e'niyet dourur. Bir kanun ve bir karar ile bir yer merkezi H kmet olarak gsterilemez. Hdisat Ankara' y Trkiye Devlet hrresinin merkezi olmak zere idadetmitir. stanbul, evet, bir payi taht idi. Fakat payitaht maattessf Anadolu ve Rumeli'yi kurtaramad. Kurtaramad de mekten maksadm oradaki sf ve nezih kt lenin kurtaramad deildir. Kurtaramyan Hkmeti merkeziyenin; payitahtn, Bablinin orada bulunmas idi. Yoksa sf ve ne zih stanbul ahalisi arkalarnda silh, mhim mat ve saire torbalarn tamak suretiyle Anadolu'nun, bilhara da kendilerinin tahlisma {jitaban oldular. u Krs Mualldan kendileri ne arz teekkr ederim. Evet efendiler! s tanbul bu rol oynyamad. Kuvay Milliye ev vel beevvel Erzurum'da bir kongre ekilde te ekkl, yani bu millet orada tahadetti Ba kld ki, memleketimizin aksay arknda olan bu ehir de bir merkez olamaz, onun iin kade me kademe Sivas'a gelindi. Sivas'ta da bylece merkez tekil olunamad, Ankara'ya gelindi. Anikara hemen hemen Anadolu'nun merkezin dedir. Binaenaleyh burada gerek harekt si yasiye ve harokt askeriye ve harbiye gayet parlak bir surette ve cmleyi engt ber dehan

edecek bir tarzda neticelendi. Efendiler! Malmuliniz olmal ki: (1918) evahirine doru ngiliz Avam Kamarasnda bir mnakaa ce reyan etmi. Bir sabk bavekil bir lhik ba vekilden biv sual soruyordu. O sual da az ok bizim makam idaremiz olacak yer hakknda idi. O da cevaben dedi ki: Hamotl Kral Haz retlerinin dretnotlarnn hedefi olabilecek bir Hkmet grmek, Toros dalarnn br tara fna ekilmi bir Hkmet grmekten yedir. Gloyd George'nin bu sz ehemmiyetle telk ki edilmeye ayandr. Efendiler! Dikkat edil meye ayandr ki, istedii ey kendi dretnot larna hedef olan bir yerdir. te bizim bundan ihtiraz edebilmemiz iin daha ieriye ekilme miz lzmgeliyordu. Efendiler! Cmlenin ma lmu olduu, zere stanbul ehri (1 100) sene mddetle ark - Roma, yani Bizans mpara torluunun payitaht olmutu. Ondan sonra da (500) ksur sene Saltanat Osmaniyeye payi taht olmutu. Bu iki Devletin coraf vaziyeti hemen hemen ayndr. Rumeli ibihceziresi, Anadolu ibihceziresi, Suriye, Irak, Filistin ve saire de Afrika'nn mntehay iml - arksi Yemen, Byk mparatorluun iklimlerini te kil ediyordu. Byle bir imparatorluun payitahtlna stanbul pek lyk idi. Fakat bu topraklar paralandktan ve Trk Milleti ken disine mahsus bir Hkmet tekil ettikten sonra stanbul ehri pek muntehada kalm tr. Btn erkn askeriyenin de mttefikan tasdik buyuraca zere orann vaziyeti askeriyesi Trk Hkmeti hrresinin makam olmaya msait deildir. Bizim Ankara'da bulunmamz - bugn velev birtakm levazm medeniye ve mrandan mehcur bulunmas dolaysiyle s knt ekerek - Ankara'da icray Hkmet etmeMiimiz her halde bu Devlet ve millet noktai nazarndan hayrldr. Biz Ankara'nn yazn tozuna, kn amuruna tahamml etme liyiz ki, Anadolu'nun btn levazm ve ihtiyacatn anlyabilelim. ve ona gre derdine devasaz olalm. MURAD B. (Antalya) Belediye reisinin kula nlasn. CELL NUR B. (Devamla) Efendim! Tahammlden maksadm ilelebet tahamml m nasna almaynz! Anadolu'nun ortasnda bulun-

667

1 : 35

JCO

. 1339

0:2

malyz ki, bu ihtiyalar grelini, yaknen tet kik edelim, bu derde are bulalm. ZEK B. (Gmane) Biz oktan beri g ryoruz. CELL NUB B. (Devamla) Efendiler! Azay muhteremeden pek mtehayyiz ve pek muteber bir zatn ifadesini burada syliyeyim. Bir Hkmet, hususiyle vatann eczay asli yesi en by yzde doksanlbei Anadolu'da olursa ve o Hkmetin merkezi stanbul'da bu lunduka Anadolu'yu biraz glkle dnr. Nitekim yine o zatn mtalatna itiraken ve onu teyiden syliyeyim ki, vaktiyle imendi fer yaplmtr. Bu imendifer ta buraya .gel di, Konya'ya, Pozant'ya kadar gitti. Bu i mendiferlerin bu suretle tesbitine mil olan ne idi atcaba? Ankara'nn, Sivas'n ihtiyaeat om? Hayr! ingiltere Devletiyle Almanya Devleti arasnda Anadolu'nun Hind yolu ol mas miilabesesiyle bir ihtilf kmt. Niha yet Almanlarn muvaffakiyeti ve Almanlarn fikri cari olmu, galib gelmi ve nihayet bu yollan yapmlar. Yoksa bizim arzumuzla, bizim muvafakatimizle hemen hemen mstakil olarak cereyan etmemiti. Bizim iin esasi me sele mesel; bugn Ankara - Sivas hattnn yaplmasdr. Halbuki : Ankara, Sivais ayn yol dizerinde olmadndan yolu br taraftan ekmiler, hatt bir aralk yle olmu ki : Sahil boyunu tutmak istemiler, nk Toros ve Antitoros silsilesinde birtakm men'i, mevaki varm, oradan gei'lemiyormu. Demek ki efendiler, bizim hayatmza taal lk eden bir meselede bizim reyimiz mil ol mamtr. Bizim iin en ziyade nazar dik kate alnacak Anadolu'nun havayicidir. Binanale37!h merkezi Hkmeft burada buluna cak olursa ilk i olarak" mesel Ankara - Si vas hattn nazar itibara alrz. Eer bu rada merkezi Hiikmet bulunacak olursa luda negerde bir msellh ihtilf olacak olur sa. aman Boazlardan geilmesin, u olmasn gibi cmlemizi artacak panik hengmeye itirak gibi bir halet zuhur etmez. ite efen diler! Grlyor ki : Ankara ehrinin merke ziyeti hemen hemen, tahakkuk etmitir. Vaziyeti iktisadiyeye gelince : Bir memle ketin en ticaretgh olan ehrinin behemehal Merkezi Hkmet olmas ketiyen lzmgelmez.

Bugn stanbul, stanbul'dan *mra lzwir ehir leri her halde Ankara'dan daha mhim merakizi ticariye ve iktisadiyedir. Arz ettiim gibi Ankara'nn nc, hatt beinci derecede bu lunmas buna mni deildir. Nitekim baka memleketlerde de en zengin, en ticaretgh, en nfuslu ehrin payitaht olmas lzmgelmedii gibi, corafya tetkik edilecek olursa birok misaller grlebilir. Fakat ibu misallerden bir tekini arz edeyim ki; o da Amerika'dr. Ame rika'da 7,5 milyon nfuslu ve dnyann birinci veya ikinci derecede bir ehri olan New - York m a k a m idaresi deildir. Washington m a k a m idaresidir ve hatt Amerika ttihadna dhil olan Devletin m a k a m idaresi de New - York deildir. Evyon isminde kk bir kasabadr. Efendiler! Makarr idarenin mutlaka topog rafya itibariyle Devletin kalemlerinin tam mer kez noktasn da tekil etmesi doru deildir. nk : Bu takdirde mhim ameliyata, yeni den ehirler ihdasna hacet grlyor ki bu su retle yeniden bir ehir ihdas etmedense o pa rann pek kk bir ksmn Ankara'nn imarna, slahna hasredecek olursak yine bu maksat hsl olur. Efendiler! Zannolunmasm k i ; Ankara eh ri Trk Devletinin m a k a m olmakla biz stan bul'u siyaseten, idareten, iktisaden terk edi yoruz, ihmal ediyoruz; hayr efendiler! s tanbul'da bundan evvel iki vaziyet vard. O iki vaziyet sayesinde bu byk ehir maietini temin ediyordu. Bunun birincisi; payitaht ol mas, ikincisi; transit olmasyd. Malmusaniyeniz ki: Merkeziyet, vakaa bir tabakai hal kn refahn temin ederse de payidar deildir. Devlet ihtisara urar, yahut tekilt klt lr; adamimerkeziyet usulne fazlaca riayet edilir. Bunun iin memurin ebekesi ihtisara uramak lzmgelir. Bundan dolaydr ki : stanbul'un bu merkeziyetinden dolay elde et tii menafi' hakiki deildir. Kezalik stanbul birtakm anasr gayrimilliyenin transit mer kezi oluyordu; bundan dolay eline be - on ku ru geiyordu. Bu da doru deildir. nk o anasr ittihaz edilecek siyaseti milliye saye sinde Anadolu'daki ebekesinden mahrum kalr; binaenaleyh o transit meselesi de merkeziyet gibi gelici, geici, sun' bir eydir. Binaen* aleyh biz stanbul'un istikbali idarsini, istika bali iktisadsini her halde temin edeceiz, B

668

t : 35

13 . 10 . 1339

C : 2

fcaenaleyh Hkmeti Mliyenin maksad b tn memleketi idareten, iktisaden i l ve irka ' olduundan her halde tanzim edilen Mfettii Umumilik ve Vilyet ralar kanunlarnn emri tanzim ve tatbikinde stanbul idaresinin daha gzel bir ekle girecei bedihdir. Bu husus ta bir temenni beyan ediyorum : Bu temennim kanunun metnine de, ruhuna da tamamiyle muvafktr. nallah ahdikaripte bu tekmlt hsl olur. stanbul'un asl terakkiyatm tes hil edecek; orada iktisadiyatn inkiaf bulma sdr. stanbul'un arknda Ereli havzai fahmiyesi, Bolu ormanlar, birtakm krfezler, Sakarya ve birok gller gibi bizi san'ata da vetkr bir mmtaka bulunduka, keza Garbn da da Edirne ve atalca gibi mhim bir mmtakai ziraiye bulunduka stanbul'un iktisadi yat, serveti refah emindir efendiler! Yalnz Ankara hakknda birtakm temenniyatta bulu nacam. Biz Ankara'y merkez ittihaz etmekle balbama mnay mfit bir program ittihaz ediyoruz. stanbul beynelmilel, fevkalmilel Osmanl Hkmetinin m a k a m y d . Ankara Mill bir Devletin, bir Devleti hrrenin makarr olmak zere ayrca bir mnay mfittir. Bi naenaleyh biz Ankara'da yeni Devletimizi, yeni Hkmetimizi, yeni tekiltmz kuracaz. ebeke! iktisadiyemizi kuracaz. Ankara bit tabi Merkezi Hkmet olmakla deiecektir. Ankara'da gerek idar, gerek beled velhsl istirahat hususunda her trl ihtiyacatmzm temini temennisini r e f ile lyihai kanuniyenin derhal kabul Duyurulmasn istirham ederim. TUNALI HLM B. (Zonguldak) Arka dalar! Biraz maneviyata malp adamm. mar Vekletinin kabul gnne tesadf eden u gnde bu kararmz dolaysiyle de hayrl bir tefe'lde bulunmak istiyorum. (Fala m bakyorsun sesleri) .Meclisi li iki saat evvelki kararn imar nektai nazarndan vermekle bugn o tinin, istikbalin merkezi de taayyn etti. Arkada mz Zeki Bey ibirar ve ihmal noktalarna do kunmak istedi. birardan da bahsetmiyeceim, ihmalden de bahsetmiyeceim. Yalnz stan bul bundan byle ne olacaktr? Arkadalar! Hilfet, m a k a m Hilfet. Bunlar bir tbiri ahar la Halife ve stanbul. Benim kanaatime selefi niz Meclis (Sadede sadalar) (Saltanat, Hilfet ten ayrmakla -o kadar ulv, Q kadar neep bir

ey gstermitir k i ; (Merkez meselesini gr yoruz sesleri) imdiye kadar lemi Islmda o derecede byk bir karar verilmemitir ve lemde Abdlmecid Efendi Hazretleri gibi mull bir surette bir Halife intihab edilmemi tir. Nasl ki Hilfet ve Halife bym ise efendiler! stanbul m a k a m Hilfet olmakla da btn lemi Islmm merkezi olmak itiba riyle lemi slm kadar bymtr. Arkadalar! stanbul beldei tayyibe tbiri Peygambernesiyle tebir buyurulduu andan itibaren diyebilirim k i ; gya Trk'n ruhuna taraf Peygamberden bir ilham vki olmutur. Trk, ben bu beldei tayyibeyi fethedeceim, diye yemin etmitir ve o beldei tayyibeyi fethe derek o, yllarca, asrlarca yed'i hamasetinde bulundurmu, bugn lemi;slama tevdi ediyor. RASH Ef. (Antalya) Neden tevdi etsin? TUNALI HLM B. (Devamla) Evet ar kadalar; onu lemi Islmm m a k a m yap makla orasn bytyor. Binaenaleyh, Trk lemi slama olan rabtasn muhafaza ederek merkezi Anadolu'suna, Anadolu'nun gbeine ekiyor. (ekilmiyor sadalar, grltleri) M a k a m Hilfet ve m a k a m Saltanat... ESAD Ef. (Mentee) Saptma! TUNALI HLM B. (Devamla) M a k a m Hilfet ve m a k a m Devlet itibariyle: O halde arkadalar! Zeki Bey biraderimizin endiesi katiyen gayrivrittir. Zira stanbul'da bun dan byle byk, daha mull bir stanbul ol mutur. Zira tamamiyle m a k a m Hilfet ke silmitir. Yalnz vaktiyle bin u kadar sene evvel Trk'n ruhu gayriuur olarak stan bul'u fethetmeye azmetmi ise yine Trk, ilyevmilkyame stanbul'u muhafaza edeceine ruhiyle yemin ediyor. (O o sesleri) Tecdid'ilman ediyor. Buna hi phe yok. Yalnz Ankarallardan bekliyeceimiz rehberlik varsa o da daima istanbul diye kulaklar mlyaca, ve istanbul'a gidip geldike daima gzler stan bul'a bakaca iin bir cemiyet tekili artdyle istanbul'un tisi ve istikbaliyle alkadar olma ldrlar. (Mzakere kfi sesleri) BESM ATALAY B. (Aksaray) Arkada lar! Ankara,. Mill dvamzda hleler dokuyan nurlu, parlak bir muhittir. Bu zafer yldz Ankara'nn nursuz ye parlak gnllerinde do mutur. (Handeler) Bu milliyet aac -Ankara' nn pk ve.temj* aacndan domutur, Bura-

~ 669

t : 35

13 . 10 . 133

O :

dan doan yldz, ulelerini buradan saacak tr. Evet burada u'lelerini, huzmelerini etra fa salacaktr. Burada doan aa burada b yyecek ve meyvasm verecektir. Daha kkle rini salmadan buradan kaldrp baka yere dikmek muvafk hazim ve ihtiyat deildir. Ar kadalar! Ankara kelimesinin Trk leminde, slm leminde ne byk vaitler husule getir diini bilmelisiniz Ah ne fayda ki; buras mer kez Hkmet ittihaz edildii gn eski Ansil -Ankara- ismi de Trke bir kelimeye dei tirilmi olsayd. Ankara bundan u kadar yz sene evvel hl kkleri yayan fikir cereyan larn tesis etmiti. Esnaf arasnda bugn bi le Ahilik tekilt vardr. Bugne kadar ya yan fikir cereyanlarnn beii olan Ankara bugnden sonra da birbirini kalbinden bal yacak fikir cereyanlarnn beiidir. Biz bu be ii elimizle rgalyacaz. Ve onun byd n, ykseldiini, hkim olduunu greceiz arkadalar... (nallah sesleri) Dikkat ediniz! Greceksiniz fki, yer yznde iki trl payitaht vardr: Bir mstemleke payitahtlar, bir de lkenin dorudan doruya hkim olduu kta nn kendi lkesinin payitahtlar vardr. Ms temleke payitahtlar ok kerre memleketin bir ucunda yaplr. Congo gibi Calcutta gibi Hin dicini payitahtlar gibi arkadalar!.. Bunun ks men mazarratn ngilizler anlyarak payitaht Delhi ye kaldrmlardr. Fakat her halde mstemleke payitahtlar memleketin bir ucun dadr. imdiye kadar Trkiye'yi ve bu mem leketi idare eden gayrimesul eller, zevk ve safasma dalan kafalar, memleketin bir ucundan dier ucuna kadar, yani Basra'dan Erzurum'a kadar idare etmek istediler. Memleketin mer kezi, memleketin kalbi her trl hastalklara, felketlere mruz olduu halde, memleketin br ucunda vcuda getirilen takyidat botur ve beyhudedir. Arkadalar! Sonra bugnk s tanbul'un, Feridleri ve arkadalarn yetitiren zihniyeti ksmen devam ettike bizim oraya git memizde zannederim mahzurlar vardr. Bina enaleyh buras. tamamen dezenfekte edilmedik e oraya gitmek hazin ve ihtiyata muvafk de ildir arkadalar. Ve biz burada tozlar ieri sinde yasarz... HAMDULLAH SUBHI B. (stanbul) Memleketin ocuu olan bu gibiler her yerinde yetimitir. Yani kt adam memleketin her

tarafnda yetiir. Konya'da da yetiir, Yozgad'da da yetiir velhasl her tarafta yetiir. Binaenaleyh bu, stanbul'a tahsis edilerek sy lenmez. BESM ATALAY (Devamla) Yok efen dim! stanbul'a tahsis deildir, hibir vakit oraya tahsisan sylemiyorum, katiyen hibir memlekete taarruz etmiyorum arkadalar... B yk Trk Ulu'su Mete nin bir sz vardr: Nerede bir Trk yayorsa, nerede Trk Bay ra sallanyorsa oray kalbinle seveceksin, ora ya balanacaksn diyor. Benim hibir vakit stanbul'u tahkir etmek hatrma gelmemitir. Ben dervimerep bir adamm. Kimseyi tah kir etmek elimden gelmez. FERDUN FKR B. (Dersim) Kimse edemez. BESM ATALAY B. (Devamla) Neyse 'biz burada tozlar iinde yaarz, burann tozu pudradan daha gzel gelir. (Alklar) Biz bu rada bz gazetelerin dedii gibi atlar saya rz -bz gazeteler; memurlarn, mebuslarn yattklar yerlerde atlan saydn yazmt (Handeler) Evet yatar ve atlar sayarz. Fa kat biz milletin sinesinden kan altnlar sayma yz. Biz burada o mahut gazetenin dedii gibi ki reli su ieriz, ieriz fakat dmeni dinin ka nn su yerine... RES Efendim! Mzakerenin kifayetine dair takrirler aldm. Evvel kifayeti mzake reyi reyi linize vaz'edeyim. (Kabul sesleri) Kifayeti mzakereyi kabul edenler ltfen el kaldrsn. Kabul edilmitir. imdi efendim Ka nunu Esasi Encmeni mazbatasn reyi lilerine vaz'ediyorum. Kabul buyuranlar ltfen el kal- . drsm. Ekseriyeti azmeyle kabul edilmitir efen dim. (ttifakla sesleri) Efendim, kalkmyan el vardr. Mttefikan diyemem, grdm, ekseriyeti azmeyle kabul edil / mitir. AVN1 B. (Bozok) Tyini esamiyle olmas lzmdr. RES Kanunu Esasiye bir madde ilve etmedik. Encmen mazbatasn reyi lilerine vaz'ettim. Encmen mazbatasn dikatle okuyu nuz efendim. Msaade ederseniz Pazartesi gn leden sonra saat birbuukta itima edilmek zere Cel seyi tatil ediyorum. Hitam mzakerat; saat : 5,35

*U*9r*m.t

t : 35

13 . 10 . 1339 timai ti ruznamesi

C :2

1. Zabt sabk hulsas 2. Evrak varide 3. Mzakere edilecek mevad 1.. Posta kanun lyihas (Encmende) 2. zalei ekavet kanun lyihas ve Dahi liye ve Adliye encmenleri mazbatalar 3. Mtareke bidayetinde vatann emri mdafaas maksadiyle ika' edilen ceraim hak knda kanun lyihas 4. stikll Harbi malllerinin terfih ve ikdar hakkndaki Kanun ahkmnn 1339 K nunuevvel gayesine kadar temdidine dair (1/239) numaral lyihai kanuniye ve Muvazenei Maliye Encmeni mazbatas ve Mllni guzatm terfihi hakkndaki mezkr kanunun tefsirine dair (3/36) numaral tezkere ve Mdafaai Milliye Encmeni mazbatas 5. -r- kinci snf ihtiyat zbitammn terfihi hakknda cra Vekilleri Riyasetinin (1/117) nu maral lyihai kanuniyesiyle Mdafaai Milliye ve Muvazenei Maliye encmenleri mazbatas 6. Mektibi askeriye talebesi maaatma ve ihtiyat zabit namzetlerine verilecek tahsisata dair (1/230) numaral lyihai kanuniye ve Mu vazenei Maliye Encmeni mazbatas 7. Slsan mddeti cezaiyelerini ikmal eden mahkmnin affna ve mebbeden kree ve kalebentlie ve nefye mahkm bulunanlarn cezalarnn on be sene krek ve kalebentlik ve nefye tahviline dair kanun lyihas ve Adliye Encmeni mazbatas 8. Aflar Hkmete talebedilen mtaaddit ehas hakknda mevrut (2/121) numaral tezkerelere Adliye Encmeni mazbatas 9. Firari ve bakayann muafiyeti hakkn da (2/133) numaral teklifi kanun ve Mda faai Milliye Encmeni mazbatas 10. Tarik bedeli nakdsi Kanununun ta dili hakknda (1/42) numaral lyihai kanuni ye ve Dahiliye ve Nafa encmenleri mterek mazbatas 1. Kambiyo kanun lyihas 11. Kambiyo kanun lyihas 12. 2 Terinisani tarihinin di Ml addi hakkndaki teklifler

13. Suiistimalden maznun Binba Lth Efendi hakkndaki cra Vekilleri Heyeti Riya seti tezkeresine Adliye Encmeni mazbatas 14. Birinci Devrede mebus bulunan zbitanm vaziyetleri hakkndaki tezkerelere dair Mdafaai Milliye Encmeni mazbtas ve tek lifi kanunsi 15. Evkaf mlhaka fazlalarndan aln makta olan mal maktuun ilgasna dair lyiha ve er'iye Encmeni mazbatas 16. Memurini saire misill idarei hususi ye memurlariyle mazuln ve mtekaidin evlt larnn mektep cretleri hakknda bir karar it tihazna dair Urfa Mebusu eyh Safvet Efen dinin takriri 17. Takdirnameyle usul taltif hakkn daki Kanunun tefsirine ait Mdafaai Milliye Encmeninin kta mazbatas 18. stikll Madalyas Kanununa maddei mzeyyele ilvesine dair Mdafaai Milliye En cmeni mazbatas 19. Etibbanm hizmeti mecburiyesi hak kndaki lyihai kanuniye ve Shhiye ve Muave neti timaiye Encmeni mazbatas 20. Konya ovas skas hakkndaki lyiha ve teklifi kanunye Nafa Encmeni mazbatas 21. Mahkmnin Tarik bedelt nakdiyesinin teciline dair lhiya ve teklifi kanunye Nafa Encmeni mazbatas. 22. Yirmi drde mnkasim saatin kabu l hakknda Cebelibereket Mebusu Avni Beyia talkmri 23. Malmdrlerinin vekletince tyini hakkndaki lyihai Kanuniye ve Kavanni Maye Encmeni mazbatas 24. Elbise bedeli hakkndaki kanunun tefsirine dair tezkere ve Kavanni^ Maliye En cmeni mazbatas 25. Franszlar zamannda msadere edi len mebali hakkndaki tezkere ve Kavanni Maliye Encmeni mazbatas 26. Memurini Mlkiye Takat, Kanunu nun tadiline dair teklif ve Kavanni Maliye Encmeni nazbatas 27. Nizamname ve talimatnameler hakkn da Kanunu Esas Encmeni Mazbatas ve Ur-

67i

i : 35

13 . 10 . 1339

C : 2

fa Mebusu eyh Safvet Efendinin teklifi ka nunsi 28. ---Krtasiye muameltnn tahfifi hak knda Lzistan Mebusu Ekrem Beyin takriri 29. "Devletin almeti mahsusasn havi meskukt darb hakknda iera bir karar itas na dair tezkere ve encmen mazbatas 30. Meclisi idare zalarnn vergi kayd hakknda teklifi kanun ve Dahiliye Encme ni mazbatas 31. Rsumu Belediye Kanununun 19 ncu .maddesinin tefsirine dair tezkere ve encmen maabatas 32. darei Umumiyei Vilyat Kanunu nun 140 ne maddesinin tefsirine dair tezkere ve encmen mazbata/s 33. Rsumu Belediye Kanununu 24 nc maddesinin tefsirine dair tezkere ve encmen mazibatas 34. Belediye Kanununun 19 ncu madde sinin tefsiri hakknda tezkere ve encmen maz batas 35. irketlerde Trke istimali hak knda teklifi kanun ve ayan mzakere ol madna dair Nafa Encmeni mazbatas 36. ray Devlete 16 Mart'tan sonra verilen kararlar hakkndaki (4/30) numaral Memurin Muhakomat Encmeni Riyasetinin tezkeresi ve Dhiliye Encmeni mazbatas 37. Dyunu Umumiye kadrosunun hemen tesbitine bir karar itasna dair Lzistan Mebusu Ekrem Beyin (4/102) numaral takriri

38. Darlfnun mderrislii ile mebus luun itimai hakknda bir karar verilmesine dair Saruhan Mebusu Vsf Beyle refiklerinin (4/100) numaral takriri 39. Ordulardaki fazla hayvanatn nultacni zrraa sureti tevzii hakknda stanbul Me busu Ali Rza Beyin (2/59) numaral teklifi kanunsinin esasen temin edilmi bulunduu cihetle yeniden kanunu mahsus tanzimine ma hal grlmediine ve ancak vesaiti nakliyeye ait mazbatalarn da teklifi milliye mazbata lar misill nakit makamnda kabulne dair Muvzenei Maliye Encmeni mazbatas 40. Diyarbekir - Mu aras ve Erzurum Hns - Mu aras yollarmn inas ve tasviiben Nafa Vekletine havalesi temenniyatma dair Siird Mebusu Halil Hulki Efendi ve rfekasnn (4/97; numaral takriri 41. stihlk Resmi Kanununun tefsiri ve pei havi mensucatn Gmrk Resm hakla rnda (2/6', ve (3/10D; numaral teklifi Ka nun ve tezkereye Kavaun ve Mvazenei Ma liye encmenleri mazbatalar 42. Konya Darleytan iin tahsisat itas hakknda (4/88) ve (2/153) numaral teklifi kanun ve Mvazenei Maliye Encmeni maz batas 43. Mterekeyi mtaakp hizmete alman mtekaidin hakknda (2/21) numaral teklifi kanun ve Mdafaad Milliye Encmeni maz batas.

..>.

><

...