Kabanata XI Los Baos Buod Ang Kap. Heneral ay nangaso sa Bosoboso.

May kasama siyang banda ng musiko sapagkat siya ang pangalawang patrono real ng Pilipinas o kinatawan ng patrono real ng hari. Walang nabaril na ibon o usa ang Kapitan heneral. Ibig na sanang pagbihisang- usa ang isang tao. Mabuti na raw iyon sapagkat maawain siya sa hayop. Ang totooy natutuwa siyat di makikita na di siya makatatama ng ibon o usang babarilin. Nagbalik sila sa Los Banos. Nooy ika-31 ng Disyembre. Naglalaro ng tresilyo sa bahay-aliwan sa Los-Banos ang Kapitan Heneral, si Padre Sibyla at Padre Irene. Galit na galit naman si Padre Camorra. Hindi alam ng huli na kaya nagpapatalo ang dalawang kura ay sapagkat nais nilang makalamang sa isa sa pakikipag-usap sa Kapitan ukol sa paaralan ng kastilang balak ng kabataan. Samantalang nagsusugal ay pinag-aralan at pinasyahan ng Kapitan ang mga papeles ng pamamahala na inisa-isa ng kalihim pagpapalit ng tungkulin, pagbibigay ng biyaya, pagpapatapon at iba pa. Saka na ang ukol sa paaralan ng kastila. Naroon si Don Custodio at isang prayleng Dominiko- si Padre Fernandez. Nagalit si Padre Camorra dahil sa isang sinadyang maling sugal ni Padre Irene na ikinapanalo ng Kapitan. Punyales, si Kristo na ang makipagsugal sa inyo! ani Padre Camorra at tumayo na. Si Simoun ang pumalit kay Padre Camorra. Siya ay biniro ni Padre Irene na kanyang itaya ang kanyang mga brilyante. Pumayag si Simoun. Wala raw namang maitataya ang kura. Ani Simoun: Akoy babayaran ninyo ng pangako. Kayo Padre Sibyla, sa bawat limang bilang ay mangangako na kayoy di kikilala sa karalitaan, kababaang loob, at pagsunod sa kabutihang asal (magmamalabis siya sa maluhong pamumuhay at paggugol, di siya magpapakita ng awa sa mga dukha, at di siya susunod sa mga tuntunin ng kabutihang asal.); at kayo, Padre Irene, sasabihin lamang ninyo na lilimutin ninyo ang kalinisang ugali, ang awa sa kapuwa, at iba pa. Sa maliit na hinihingi koy kapalit ang aking mga brilyante. At ito (tinapik pa ang Kapitan Heneral), sa limang bilang ay isang vale na limang araw sa piitan (karapatan ni Simoun na mapabilanggo sa isang tao nang limang araw); isang pag-papapiit sa limang buwan; isang utos na pagpapatapon na walang nakasulat na pangalan; karapatan sa isang madaliang utos na pagpapabaril sa iasng taong pipiliin ko at iba pa. Sa kakaibang kundisyong ito ng pagsusugal ay napalapit sina Don Custodio , Padre Fernandez at ang Mataas na Kawani. Ang huli ay nagtanong kung ano ang mapapala ni Simoun sa kanyang mga hiling. Para raw luminis ang bayan at maalis na lahat ang masasamang damo, tugon ni Simoun. Ipinalalagay ng nangakarinig na ang gayong kaisipan ni Simoun ay gawa ng pagkaharang sa kanya ng mga tulisan. Sinabi naman ni Simoun na nang pigilan siya ng mga tulisan ay walang kinuha sa kanya kundi ang 2 niyang rebolber at mga bala. Kinumusta pa raw ang heneral. Marami raw baril ang tulisan . Anang heneral ay ipagbabawal niya ang mga sandata. Ani Simoun: Huwag. Ang mga tulisan ay marangal; sila ang tanging marangal na kumikita ng ikabubuhay nila. Halimbawa, pawawalan ba ninyo ako nang di man lang kukunin ang aking mga alahas ? Ang kasamaan ay wala sa mga tulisan sa bundok nasa mga tulisan sa bayan at siyudad. Gaya ninyo, ani Padre Sibylang nakatawa. Gaya natin , ganti ni Simoun, Tayo nga lamang ay mga dihayagang tulisan. Ika-11:30 na. Itinigil ng heneral ang laro at parunggitan. May

kalahating oras pat manananghali na marami pa tayong suliraning pag-uusapan. Ipinasiya ng heneral na ipagbawal ang armas de salon (sandatang pampalamuti sa salas). Tumutol ang Mataas na Kawani. Wala raw bansa sa daigdig na nagbabawal niyon. Manok lang daw ang kayang patayin niyon. Laging sinasalungat ang heneral ng Mataas na Kawani. Walang nangyari sa pagtutol ng huli. Nagbigay ng payo si Simoun. Huwag ipagbawal ang armas de salon liban sa iisang sukat na kasalukuyang nabibili noon. Ito ang nasunod. Sunod na pinag-usapan ang suliranin ng paaralan sa Tiyani. Ang guro ay humihingi ng bahay-paaralan. Ani Padre Sibyla si Socrates ay nagturo sa plasa, si Plato sa ilalim ng mga kahoy at si Hesus ay sa mga bundok. Pilibustero raw ang guro sa Tiyani, ayon kay Padre Camorra. Ipinasiya ng heneral na pigilin sa pagtuturo ang guro. Tumutol ang Mataas na Kawani. Anang heneral ay di dapat humusay pa sa Espanya ang mga paaralan pa sa Pilipinas. Sa susunod , dugtong pa nito, lahat ng daraing ay pipigilin sa tungkulin. Ipinayo ni Don Custodio na gawing paaralan ang sabungan. Kung linggo at pista lang lang daw ginagamit at pinakamaayos na gusali, ang mga sabungan. Kung simpleng araw daw ay nakatiwangwang lamang. Pinutol ng heneral ang pagtatalo. Pag-aaralan daw niya. Isinunod ang balak na paaralan ng kabataan ukol sa Wikang Kastila. Anim na buwan nang naghihintay ito ng pagpapasiya. Tinanaong ng heneral ang kawani Sang-ayon ang tinanong. Pinuri ang balak ng kabataan. Tumutol sa balak si Padre Sibyla. Wala raw sa panahon at isang paghamak sa mga Dominiko. Ayon kay Simoun ay kahina-hinala ang balak. Iniisip ni Padre Irene na tagapagsalita ng kabataan para sa paaralan na wala nang pag-asa ang paaralan. Tutol si Simoun. Ipinasyang huwag nang magsalita. Inisa-isa ang kabataang may panukala ng paaralan. Si Isagani raw ay mahilig sa pagbabago at pagsulong kayat mapanganib. Ipinagtanggol ni Padre Fernandez si Isagani. Ani Padre Camorra, ang binata ay bastos. Sa bapor da ay itinulak niya at siyay itinulak din nito. Ang mayamang si Macaraig na paborito ni Padre Irene ay may taga- tangkilik na isang kondesa kayat di ito pinag-usapan. Isinunod si Basilio. Tubig na tulog daw ito, ayon kay Padre Irene. Tahimik daw at may pinagmulang si Padre Salvi ang higit na nakaaalam(ngunit wala si Padre Salvi.) Tila raw nakabangga na ito ng mga sibil at may ama itong napatay sa isang paghihimagsik. Itala raw ang pangalan ni Basilio, utos ng heneral. Tumutol ang kawani. Ipinagtanggol ang kabataan. Tumango sina Padre Fernandez, Padre Irene at Don Custodio. Tumutol si Padre Camorra: Ang mga Indiyo ay di dapat matuto ng kastila at pagnatuto ay makikipagtalo sa mga kastila. Ani Padre Sibyla: Hindi pinag-uusapan dito ang pagtuturo ng kastila: dito ay may isang lihim ng paghahamok ng mga estudyante at ng Unibersidad ng Sto. Tomas. Pag nasunod ang kanila, natalo kami (mga Dominiko), yayabang ang mga iyan at tuloy-tuloy na. Pagkatapos naming bumagsak, isusunod nila ang Pamahalaan. Nagsalita si Padre Fernandez na isa ring Dominiko: Pulitikahin natin sila para di nila masabing tinalo nila tayo. Sa halip na labanan natin sila ay sang-ayunan natin at purihin sa balak nila. Bakit makikipagkagalit tayo sa Bayan; kakaunti tayo, marami sila. Kailangan natin sila, tayoy di nila kailangan. Ngayoy mahina ang bayan. Ngunit bukas-makalaway lalakas iyan. Matuwid ang mga kahilingan ng mga estudyante. Kikilala pa sila sa atin ng utang na loob. Gumaya tayo sa mga Hesuwita. Lalong nagalit si Padre Sibyla nang mabanggit ang hesuwita. Nagsabad- sabaran ang magkakaharap at di naunawaan ang lahat.

Pumasok ang kura sa Los Banos upang sabihing nakahanda na ang pananghalian. Siyang pagbulong ng mga Kawani sa Heneral. Ang anak noong si Kab. Tales ay humihiling na palayain ang kanyang nuno na napipiit kapalit ng ama. Kumatig si Padre Camorra sa pagpapalaya. Sumang-ayon ang Heneral. Mga Tulong sa Pag-aaral 1. Ang pagtuturo noon ay nasa kamay halos ng mga Dominiko. Magkagalit ang mga Dominiko at ang Hesuwita. (Basahin ang pagkapatapon sa mga Hesuwita sa Pilipinas sa mga aklat ng ating kasaysayan.) 2. Si Padre Sibyla ay isang rektor ng Unibersidad ng Santo Tomas at tutol ang mga Dominiko sa balak na paaralan. Si Padre Irene naman ay siyang inupahan ng kabataan na maging tagapagtanggol o tagatangkilik ng balak. Mga Tanong at Sagot 1. Bakit di nakabaril ng usa o ibon sa gubat ang Kapitan Heneral? Tugon May kasama siyang banda ng musiko na tumutugtog saan man siya paroon. 2. Anong sakit ng lipunan ang inilarawan ni Rizal sa pamamaril ng Heneral? Tugon Ang paglalangis sa may kapangyarihan. Halos nangyari ang balak na pagbihising usa ang isang tao para may maipabaril lamang sa Kapitan Heneral. Ang pag-gamit ng banda ay isa pa. 3. Bakit nagagalit si Padre Camorra sa pakikipagsugal sa dalawang kura at sa heneral? Tugon Di niya batid na sadyang nagpapatalo ang dalawang pari upang ilagay sa pagiging masaya ang heneral sa pananalo nito para maging madali ang kanilang pagkuha sa kalooban ng heneral ukol sa usapin ng paaralan ng kabataan. 4. Bakit sa lawa ipinamangka ni Simoun ang kanyang mga alahas na dala ng utusan samantalang siya, dala pa ang higit na mga mamahaling alahas ay sa pampang nagdaan? Tugon Balak niyang talaga na makipagkita sa mga tulisan. Buo ang kanyang pananalig na kung ang mga tulisan ay tulad ni kabesang Tales ay mga maginoo ito at kaya niyang kausapin ng marangalan. Di niya ikinatakot ang kanyang mga alahas sapagkat alin sa dalawa : dinala niya iyon upang ang ilan ay ipagkaloob sa puno ng pangkat o upang gawing katunayan ng kanyang pagtitiwala sa mga tulisan tulad ng mag-isa niyang pagkakalakbay. 5. Anong institusyon sa Pilipinas ang napag-ukulan ni Rizal na patawang pamumuna ngunit dapat na matalim na pagiwa sa damdamin ng mga Pilipino? Totoo pa ba ito ngayon? Tugon Ang sabong... Samantalang ang mga sabungan noon ay magagarat malalaki, ang paaralan ay nasa kahabag-habag na kalagayan. Kahit sa kasalukuyan, maraming Pilipino ang nakapagsasabong at nakapupusta ng malaki ngunit ang

pagpapaaral at pagdadamit sa mga anak, ang pagkumpuni sa sariling tahanan, at iba pa ay di mahirap. Kung minsay maganda pa ang kulungan ng sasabungin kaysa bahay nila. Sa mga sabungero, una muna ang bisyo bago ang sandang pangangailangan. 6. Alin ang tinatawag ni Rizal na mga pagnanasang balintuna sa kabanatang ito? Bakit? Tugon Nais ng kabataang Pilipino na ipaturo sa kanila ang wikang Kastila sukdang ikaalipin ng kanilang lipi samantalang ang sadya namang mang-aaliping kastila ay napapakatangi- tangi sa hiling na ito. 7. Bakit sang-ayon si Padre Fernandez, isa ring Dominiko, sa paaralang binabalak ng kabataan? Tugon Si Padre Fernandez ay naiiba sapagkat siyay matalino. Sa kanyang pagtuturo sa unibersidad ay nakatagpo siya ng mga estudyanteng may katalinuhan at wala sa kanya ang asal panginoon ng maraming prayle. Dilat ang mga mata niya sa katotohanan.

Kabanata VII Si Simoun Buod Pauwi na sana si Basilio nang may marinig siyang mga yabag at liwanag na palapit. Nangubli siyan sa puno ng baliti. Sa kabila ng puno tumigil ang dumating. Nakilala ito ni Basilio-ang mag-aalahas nang mag-alis ito ng salamin. Nangsimulang maghukay si Simoun sa tulong ng isang asarol. Naalaala si Basilio. Ito ang taong tumulong sa paglilibing sa kanyang ina at sa pagsunog sa isa pang lalaking doon namatay. Nag-isip si Basilio. Sino sa dalawang lalaking ito ang namatay o ang buhay na nagbubuhay Simoun- ang si Ibarra? Napakita na kay Simoun si Basilio at nag handog ng pagtulong bilang ganti sa tulong na ipanagkaloob nito nam ay 13 ton na ang nakalilipas. Tinitutukan ni Simoun ng baril si Basilio. Sino ako sa palagay mo? tanong ng mag-aalahas. Tugon ni Basilio. Kayo poy isang taong mahal sa akin, kayoy ipinalalagay ng lahat, matangi sa akin, na patay na at ang mga kasawian sa buhay ay madalas kong ikinalulungkot. Lumapit si Simoun sa binata. Aniya: Basilio, ikay naghahawak ng isang lihim na maaring magpangayaya sa akin, at ngayoy natuklasan mo pa ang isa na kung mabubunyag ay ikasisira ng aking mga balak. At sinabi ni Simoun na dapat ay patayin na niya si Basilio upang iligtas ang kanyang layunin. "Gayunman, hindi ko marahil pagsisihan na ikay di ko patayin. Gaya ko rin ay may dapat kang ipakipagtuos sa lipunan. Ikaw at ako ay uhaw sa katarungan Dapat tayong magtulungan. At inamin ni Simoun na siya nga si Ibarra. Isinalaysay nito ang pagkakapaglibot sa buong daigdig upang magpakayaman. Nagbalik upang ibagsak ang pamahalaang marumi sukdang ipagdanak ng dugo. Siya raw ay sadyang nagpapalala sa pag-iimbot at pagmamalabis ng taong pamahalaan at simbahan upang gisingin ang damdamin ng bayan sa paghihimagsik. Ngunit sinuwatan niya sina Basilio at mga kasamahan na nagbabalak magtayo ng paaralan ng Wikang Kastila at humihinging gawing lalawigan ng Espanya ang pilipinas at bigyan ng pantay na karapatan ang mga Kastila at Pilipino. Ito raw ay magbibigay daan sa Pilipinas sa pagiging bayang walang sariling pagkukuro, walang kalayaan at pati kapintasan ay hiram dahil sa pagpipilit manghiram ng wika. Ibig raw nina Basilio na matulad ang Pilipinas sa mga bansang magugulo sa Timog Amerika (South Amerika). Ayon kay Basilio ang kastila ay isang wikang magbubuklod-buklod sa mga pulo ng Pilipinas.

Itoy pinabulaan ni Simoun. Anya: Ang kastila kailanman ay di magiging wikang pangkalahatan sa bayang ito ; sapagkat sa mga kulubot ng kanyang isip at sa pintig ng kanyang puso ay wala ang mga akmang pananalita sa wikang iyan. Iilan lamang daw ang nakapagsasalita ng Kastila. At ang iilang ito ay mawawalan ng sariling kakayahan, magpapailalim sa ibang utak, paaalipin. Tinuligsa ni Simoun ang mga pangkat na naghahangad luminang sa wikang Kastila at di sa kaalamang magsalita o sumulat sa sarili nilang wika. Tinuligsa rin niya ang mga nagpapanggap na di sila maalam magsalita at umunawa ng sariling wika. Mabuti, ani Simoun, at hangal ang pamahalaang Kastila na ayaw magpaturo ng wika nito sa mga nasasakupang di tulad ng Rusya at Alemanya. Ani Simoun: Kayoy nakalilimot na habang ang isang bayan ay may sariling wika, napananatili rin nito ang kanyang paglaya. Ang wika ay isang pag-iisip ng bayan . Inihimutok ni Simoun na ang kilusan ng kabataan sa pagpapaturo ng Kastila ay ipinagdurusa ng kanyang loob. Naniniwala siyang matapat sa kabataang ito ang paniniwala na sa kapakanan ng bayan ang kanilang ginagawa. Ninais niyang kausapin sina Isagani at Macaraeg. Ngunit baka di siya pakinggan ng mga ito. Naisip rin niyang pagpapatayin ang mga ito. Nagpatuloy si Simoun ukol sa kilusang ibinunsod ng kabataan Bukod sa isang pag-aaksaya ng panahon ay nilinlang ninyo ang bayan sa pag-asa sa wala at tinutulungan ninyong magyuko ng ulo sa mga mapangamkam. Ayaw silang matulad kayo sa mga Kastila? Napakabuti! Paunlarin ninyo ang katutubong ugali. Ayaw kayong bigyan ng kinatawan sa Kortes? Mabuti. Ano ang magagawa ng isang tinig sa karamihan? Habang nagmamaramot sila sa pagbibigay ng karapatan sa inyo lalong malaki ang matatamo ninyo pagkatapos upang ibagsak sila at gantihan ng sama ang sama. Ayaw ituro sa inyo ang kanilang wika, paunlarin ang isang katutubong wikain nang mawala ang pagtatangi-tangi at magkaroon ng mga layuning pambansa. Huwag hayaang magpalagay ang Kastila na sila ang panginoon dito at silay bahagi ng bayang ito kundi manlulupig at dayuhan. Sa gayoy matatamo ninyo ang paglaya. Iyan ang dahilan at binayaan ko kayong mabuhay! Nakahinga si Basilio. Aniyay di siya pulitiko. Lumagda siya sa kahilingan ukol sa paaralan dahil inaakala niyang iyoy mabuti. Sa panggagamot daw siya nakaukol. Sa kasalukukuyang kalagayan daw ay di makapanggagamot nang mahusay si Basilio ayon kay Simoun. Ang sakit ng bayan ay siyang higit nangangailangan ng kagamutan. Walang halaga ang buhay na di nauukol sa isang layuning dakila, parang isang bato sa linang sa halip maging sangkap sa isang gusali. Ani Basilio pinili niya ang siyensiya para makapaglingkod sa bayan. Nauwi sa kadakilaan ng karunungan ang pag-uusap. Ang karunungan ay panghabangpanahon, makatao at pandaigdig. Sa loob ng ilang daantaon, kapag ang sangkatauhan ay tumalino na, kung wala nang lahi-lahi, lahat ng bayan ay malaya at wala nang mang-aalipin at napaaalipin, iisa na ang katarungan at lahat ng taoy mamamayan na ng daigdig at ang tanging layunin ng tao ay pagkakamit ng karunungan, ang salitang kagitingan at pag-ibig sa bayan ituturing na panatisismo o kabaliwan at ikabibilanggo ng nagsasabibig nito. Napailing si Simoun. Upang makaabot daw sa kalagayang sinabi ni Basilio ang daigdig kailangan munang lumaya ang mga tao at ito ay nangangailangan namang pagpapadanak ng dugo upang ang mga sinisikil ay makalaya sa mapaniil. Pangarap lamang daw ang kay Basilio. Ang kadakilaan ng tao ay di magagawa sa pagpapauna sa kanyang panahon kundi nasa pagtugon sa kanyang pangangailangan at hangarin sa pag-unlad. Napuna ni Simoun na hindi naantig ang kalooban ni Basilio. Inulos niya ng tuya si Basilio. Sinabi ni Simoun na walang ginagawa si Basilio kundi tangisan ang bangkay ng ina na parang babae. Paano ako makapaghihiganti? tanong ni Basilio. Akoy dudurugin lamang

nila. Sinabi ni Simoun na tutulungan siya. Hindi na raw bubuhayin ng paghihiganti ang ina o kapatid niya, tugon si Basilio. Ano ang mapapala ko kung silay ipaghihiganti? . Makatulong sa iba nang di magdanas ng gayon ding kasawian, tugon ni Basilio. Ang pagpapaumanhin ay di laging kabaitan, itoy kasalanan kung nagbibigaay-daan sa pang-aapi. Walang mangaalipin kung walang paaalipin. At ipinaalaala ni Simoun na sa pagaaral ni Basilio ay maaaring danasin nito ang dinanas ni Ibarra. Nagtaka si Basilio. Siya na raw ang inapi ay siya pa ang kamumuhian. Likas sa tao ang mamuhi sa kanyang inaapi, ani Simoun. Ngunit di ko sila pinakikialaman; pabayaan nila akong makagawa at mabuhay. Tugon ni Basilio na sinundan ni Simoun ng: At magkaanak ng mababait na alipin Ang mga damdaming mabuti o masama ay namamana ng anak. Kayo ay walang hangad kundi isang munting tahanan, kaunting kaginhawahan, isang asawa; isang dakot na bigas; at iyan ang mithiin ng marami sa Pilipinas, at kung iyan ay ibigay sa inyo, ituturing ninyong kayoy mapalad na. Magmamadaling araw na. Matapos sabihing di niya pinagbabawalan si Basilio sa pagbubunyag ng kanyang lihim ay sinabing kung may kailangan si Basilio ay magsadya lamang ito sa kanyang tanggapan sa Escolta. Nagpasalamat si Basilio. Naiwan si Simoun na nag-iisip: Di kaya niya napaniwala si Basilio sa paghihiganti o may balak itong maghiganti ngunit naglilihim lamang at nais sarilinin iyon o sadyang wala nang hangad maghiganti. Lalong nagtumining sa loob ni Simoun ang matinding nasa na makapaghiganti. Mga Tulong Sa Pag-aaral 1. Matatanto sa pag-aakala ni Basilio na ang Kastila ay wikang siyang mag-uugnay sa mga Pilipinong may ibat ibang wikain na isa si Rizal sa mga unang nag-isip sa pangangailangan natin ng isang pambansang wika. 2. Si Ibarra kailanmay di nakita ni Basilio kundi nang dumating ito sa gubat at makatulong niya sa paglilibing sa kanyang ina. Nang dumating si Ibarra. Di pa nakikita ito ni Basilio, ay nangyari na ang pagtatago niya sa mga guwardiya sibil. Katapusan ng Oktubre nang dumating si Ibarra sa Pilipinas mula sa Europa. Ika-23 ng Disyembre nang maganap ang habulan sa lawa. Dalawang buwang maysakit si Basilio sa gubat sa pagkakandili nina Tandang Selo. Bisperas ng Pasko nang maisipan niyang hanapin ang ina at silay magkita ni Ibarra sa unang pagkakataon. Nang magkita sila uli ay sa bahay na ni Kap. Tiyago ngunit si Ibarra ay nagbabalatkayo nang isang Simoun at di nakilala ni Basilio. (Si Basilio ay kilala ni Simoun). Palagi si Simoun kina Kap . Tiyago sa pagkukunwaring isang ganid na nag-aabang ng mamamana sa maysakit na Kapitan ngunit sa totooy upang makasagap ng balita ukol kay Maria Clara. 3. Tatlo ang pinag-aalayan ni Simoun ng kanyang paghihiganti a) Si Don Rafael b) Si Maria Clara c) Si Elias-pawang mga sinawing-palad ng lipunang nais niyang iwasak. Mga Tanong at Sagot 1. Si Elias at Ibarra ay kapwa di kilala ni Basilio noong siya ay isa pa lang sakristan. Paano natiyak ni Basilio na si Simoun ay si Ibarra nang makita sila sa gubat makaraan ang labimpitong-taon? Tugon Si Basilio ay matalino at pinag-ugnay niya ang mga pangyayari: a. Bago namatay ang sugatang lalaki ay nagbilin sa kanya na kung walang darating sa gubat na iyon ay ariin niya ang kayamanang nakabaon sa puno ng balite. Ang dumating ay isang mestiso na ngayoy siyang humukay sa lugal na pinagbaunan ng kayamanan.

b. Alam ni Basilio na mestiso ang anak ni Don Rafael; ang namatay sa gubat ay kayumanggi. c. May sugat na taglay ang lalaking namatay. Noon ay nabalitang napatay sa lawa si Ibarra. Ngunit ang mestiso ay walang sugat. Samakatuwid, iyong kayumanggi ang hinabol at pinagbabaril sa lawa, hindi ang mestisong si Ibarra. 2. Bakit di hinukay ni Basilio ang kayamanan sa puno ng balite gayong lagi siyang nasa libingan ng kanyang ina sa loob ng 13 taon? Tugon Bilin ni Elias na hukayin niya ang kayamanan at ariing kanya kung walang darating na iba. May dumating-si Ibarra. At nakalimutan na ito ni Basilio. Tangi sa rito, malayo nang kaunti sa puno ng balite ang libing ni Sisa at gabi kung magtungo roon nang palihim si Basilio. 3. Bakit ibinaon ni Ibarra si Sisa ngunit sinigan ang bangkay ni Elias? Tugon Ibig ni Basilio na maibaon ang ina. Bilin naman ni Elias na sunugin ang kanyang bangkay. 4. Ani Simoun ay nakabatid si Basilio ng dalawang lihim ukol sa kanya na maaaring magpahamak sa kanya kung ibubunyag ng estudyante. Ano ang mga lihim na ito? Tugon a. Na si Ibarra ay buhay pa. b. Na si Ibarrat si Simoun ay iisa. Ito ay maaaring magpahamak sa kanya at sa balak niyang paghihiganti. 5. Bakit di pinatay ni Simoun si Basilio upang pangalagaan ang kanyang lihim? Tugon a. Si Basilio ay katulad din niyang sawimpalad sa pamahalaan at simbahan. b. Si Basilio ay di makapagsusuplong dahil pinaghahanap din ito ng mga sibil. k. May mga utang na loob si Basilio kay Simoun tulad ng inamin na rin ng estudyante-pagkapagamot ni Ibarra kay Sisa at pagkahukay ng pinaglibingan nito. c. Higit na paniniwalaan ng pamahalaan si Simoun kaysa kay Basilio. d. Kailangan ni Simoun ang kabataang tulad ni Basilio sa balak niyang paghihimagsik. At sa kabataan ay si Basilio ang higit sa lahat na makauunawa kay Simoun. 6. Paano nakapang-aalipin ang isang wika? Tugon Kung ang wikang ito ay dating sa isang mananakop, ito ay nagiging sagisag ng kapangyarihan kayat ito ay pinaghahangaran ng mga sakop dahil katutubo sa tao ang maghangad na tumaas, o tumayog. (Itoy isa sa mga mikrobyo ng isipang-alipin o Colonial Mentality). Mamaliitin na ng dating sakop ang sariling kanya hanggang sa ito ay tuluyan naising inisin o patayin at buhayin at payabungin ang sa dayuhan. Mga aklat, babasahin, at sineng dayuhan ang kanyang pamumuhay sa pamumuhay ng dayuhan na nababasa at napapanood niya. Pananamit, pagkilos, pagkain, kasangkapan at iba pa. Pagsusulit-sulit: Dayuhan sa sariling bayan. Sa ngayoy alipin ng Ingles ang sangkapilipinuhan. Ang salitang imported ay ipinagmamalaki; ikinahihiya ang lokal. Payabangan sa mga ternong Amerikano na di angkop sa klima natin. Pagandahan ng kotse na di kayang gawin sa Pilipinas at gasolinay tiyak na sa angkat lamang daraan. Paglulupit-lupit: Ang ating angkat (Import) ay laging ibayong malaki kaysa lumalabas na paninda(Export) kayat unti-unting namumulubi ang bansa at ang kinabukasan ng ating mga susunod na salin ng lahi ay ating ipinaaanod sa baha ng kasalukuyan nating mga bisyo at di maiwasang hilig na masasabing buhat sa pang-aalipin sa atin ng wikang Ingles. 7. Ano ang kapuna-puna sa mga inilarawan ni Rizal na mga tauhang ayaw magsalita ng Tagalog at pangangastila ang pinagiigi?

Tugon Mga hindi mahusay magsalita ng kastila. (Donya Victorina, Donya Consolacion). 8. Bakit ayon kay Simoun ay hindi magiging wika na ng kapuluan ang kastila? Tugon Anya-ang kulubot ng kanyang isipan at mga pintig ng kanyang puso ay walang akmang katugon sa wikang Kastila. (Paano nga naman masasabi sa ibang wika ang ganito halimbawa: Huwag mong itapon ang lamang gugo at panghilod ng tabo na nasa sulok ng batalan. 9. Ang makabagong kaisipang ukol sa pandaigdig na pulitika ang ipinahayag ni Rizal noon pa man sa pamamagitan ni Basilio? Tugon Ang diwa ng Nagkakaisang Daigdig o United Nations. (Ani Basilio ay magiging maligaya lamang ang tao kung ang buong sangkatauhan ay ay ituturing nang mamamayan ng daigdig at ang magtatalumpati ukol sa kagitingan at pagmamahal sa bayan ay ipalalagay na baliw o fanatico) Dahil dito masasabi nating isa si Rizal sa mga unang may diwang pandaigdig o internationalist. Malaki ang pagkakauna niya sa kanyang panahon.

Kabanata VIII Maligayang Pasko Buod Hindi naghimala ang birhen. Di nagbigay ng karagdagang salaping kailangan ni Huli. Natuloy si Huli sa pagpapaupa kay Hermana Penchang. (Iyon ay araw ng Pasko). Sa sama ng loob ay napipi si Tandang Selo. Mga Tanong at Sagot 1. Papaano makatulong ng malaki ang mga prayle sa matagal na pagkakaalipin ng Pilipinas? Tugon Itinuturo ng mga kura na isa sa mga mabtuing katangian ng mga Katoliko ay ang pagtitis at pg-asa sa mga milagro ng Santo (o ng lilok ng larawan). Si Huli halimbawa, ay umaasa o nagbabasakali sa pagmimilagro ng Mahal na Birhen. Ngunit ng di matupad ito, natuto siyang magtiis at inihanap ng katwiran ang kanyang kasawian. 2. Bakit sa halip na hintayin ng mga bata na may tuwa ang araw ng pasko ay kinatatakutan pa nga nila ito? Tugon a) maaga silang ginigising para magsimba; b) binibihisan sila ng mga magagara (ayaw ng mga bata ng matitigas na damit dahi lsa almirol at mga bagong sapatos na masakit sa paa); k) isinisimba sila sa misa mayor na matagal; d) pinaluluhod sila sa lahat ng kamag-anakan upang humalik sa kamay. Kabanata IX Ang mga Pilato Buod Pinag-usapan sa bayan ang nangyari kay Tandang Selo at kung sino ang may kasalanan sa ipinagkagayon ng matanda. Ang alperes o tenyente ng guardia sibil? Ano raw ang kasalanan niya? Kaya lamang daw niya sinamsam ang mga sandata ay utos sa kanya iyon, hindi upang bigyan ng pagkakataon ang mga tulisan upang madukot si Kabesang Tales. At di raw niya kasalanan kung di man matagpuan si Kabesang Tales. Ang asenderong bagong gumagawa ng lupa ni Kabesang Tales? Paano raw niya isusuplong ang pagdadala ni Kabesang Tales ng armas e kung tingnan siyay parang pinipili ang pinakamabuting patamaan sa kanya. Kung namalagi raw si Kabesang Tales sa bahay ay di sana nadukot ng mga tulisan. Si Hermana Penchang na bagong panginoon ni Huli? Ang may sala raw ay si Tandang Selo na rin na may kasalanan dahil di marunong

magdasal at di nagturo ng wastong pagdarasal sa mga kaanak na tulad ng ginagawa niya ngayon kay Huli na tinuturuan niya ng dasal at pinababasa niya ng aklat na. Tandang Basyong Makunat. Nang mabalitaang tutubusin ni Basilio ang kasintahan ay nagsabing si Basilio ay isang demonyong nag-aanyong estudyante na ibig magpahamak sa kaluluwa ng dalaga. Nakauwi si Kabesang Tales sa tulong ng salaping napagbilhan ng mga alahas ni Huli at nautang ng dalaga kay Hermana Penchang. Nabatid niyang iba na ang gumagawa ng kanyang lupa, nagpaupang utusan si Huli, pipi ang amang si Tangdang Selo, at pinaalis siya sa kanyang bahay, sa atas ng hukuman at sa katuwaan ng mga kura at gugmawa ng lupa. Si Kabesang Tales ay naupo sa isang tabi at nanatiling walang kibo. Mga Tanong at Sagot 1. Ano ang nilalaman ng Tandang Basyong Makunat? na isinulat ng isang prayle. Tugon Itoy kuwento ng isang mag-anak ni Tandang Basyong Makunat na nagpaaral ng anak na lalaki na naging suwail kayat ang payo sa aklat ay huwah magpapaaral ng anak na lalaki sapagkat pag ang lalaki raw ay nawalay sa kanyang kalabaw ay kinukubabawan na ito ng demonyo. Itoy naglalayon na huwag matuto ang mga Pilipino, manatiling mga mangmang na magsasaka at nang patuloy silang mapagsamantalahan ng mga prayle. Ang anak na dalaga naman ay pinapayuhang laging pasasakumbento ano mang oras upang mangumpisal kura at ang mga magulang na di susunod dito ay tutungo sa impiyerno. 2. Ano ang kaugnayan ng pamagat na Mga Pilato sa laman ng kabanata? Tugon Si Pilato ay siyang naggawad ng hatol na si Kristo ipako sa krus gayong batid niyang walang kasalanan si Hesus. Sinunod niya ang hiling ng mga tao nasulsulan ng mga tauhan ng tulisang si Barabas. Pagkatapos ay naghugas siya kamay at sinabing wala siyang kasalanan. Ito rin ang katwiran ng iba-ang gumagawa ng lupa ang kura Clemente, si Hermana Penchang ng nagsamantala sa katangahan at kawalang-kaya ng isang dalaga upang gawin itong busabos sa araw pa naman ng pagsilang ng Panginoon, siya pa namang isang manang na manang at katolikong-katoliko. Silang lahat ay may kasalanan ngunit nagsabing wala. Kabanata X Kayamanan at Karalitaan Buod Sa bahay ni Kabesang Tales nakipanuluyan si Simoun. Itoy nasa pagitan ng San Diego at Tiyani. Nagdarahop si Kabesang Tales ngunit dala nang lahat ni Simoun ang pagkain at ibang kailangan at dalawang kaban ng mga alahas. Ipingmalaki ni Simoun ang kanyang rebolber kay Kabesang Tales. Nagdatingan ang mga mamimili ng alahas. Si Kapitan Basilio, ang anak na si Sinang at asawa nito, Si Hermana Penchang mamimili ng isang singsing na brilyante para sa birhen ng Antipolo. Binuksan ni Simoun ang dalawang maleta ng alahas. Mga alahas na may ibat ibang uri, ayos, at kasaysayan. Napatingin si Kabesang Tales sa mga alahas ni Simoun. Naisisp niyang parang sa tulong ng kayamanang iyon ay tinutudyo siya ni Simoun, nilalait ang kanyang kapahamakan. Sa bisperas pa naman ng araw ng kanyang pag-alis sa bahay niyang iyon isa lamang pinakamaliit sa mga brilyanteng iyon ay sapat nang pantubos kay Huli at makapagbigay ng kapanatagan sa matanda na niyang ama. Wala namimili isa man sa mga nagsitawad sa mga luma ang makasaysayang alahas ni Simoun. Inilibas ni Simoun ang mga bagong hiyas. Dito namili sina Sinang at iba pa. Siya raw ay namimili rin ng alahas, ani si Simoun. Tinanong si Kabesang Tales kung may may ipabibili. Iminungkahi ni Sinang ang kuwintas. Tinawaran agad ni Simoun ng makilalang iyon nga ang kuwintas ng kasintahang nagmongha. Limandaang

piso. O ipagpalit ng Kabesa sa alin mang hiyas na maibigan niya. Nag-isip si Kabesang Tales. Ani Hermana Penchang ay di dapat ipagbili iyon dahil minabitu pa ni Huli ang paalila kaysa ipagbili iyon. Isinangguni raw muna ni Kabesang Tales sa anak ang bagay na iyon. Tumango si Simoun. Ngunit nang nasa labas na ng bahay ay natanaw ni Kabesang Tales ang prayle at ang bagong gumagawa ng lupa. Nangagtawanan pa iyon ng makita si Kabesang Tales. Tulad niya ay isang lalaking nakita ang kanyang asawa na kasama ang ibang lalaki at pumasok sa isang silid at nangagtatatwanang inaglahi ang kanyang pagkalalaki. Bumalik ng bahay si kabesang Tales. Sinabi kay Simoun na di niya nakausap ang anak. Kinabukasan, wala si Kabesang Tales. Gayundin ang rebolber ng mag-aalahas-wala sa kaluban at ang naroroon ay isang sulat at kuwintas ni Maria Clara. Humingi ng paumanhin si Kabesang Tales sa pagkakahuha ng baril na kailangan daw niya sa pagsapi niya sa mgas tulisan. Pinagbilinan si Simoun na mag-ingat sa paglakad sapagkat pagnahulog ang mag-aalahas sa kamay ng mga tulisan ay mapapahamak ito. Ani Simoun-sa wakas ay natagpuan ko ang taong aking kailangan: Pangahas ngunit mabuti nga ito-marunong tumupad sa mga pangko. Dinakip ng mg a guwardiya sibil si Tandang Selo. Natutuwa si Simoun. Tatlo ang pinatay ni Kabesang Tales ng gabing iyon. Ang prayle, ang lalaking gumagawa sa lupa, at ang asawa nito ay nagkaroon ng madugong pagkamatay-putol ang leeg at puno ng lupa ang bibig. Sa tabi ng bangkay ng babae ay may papel na kinasusulatan ng Tales na isinulat ng daliring isinawsaw sa dugo. Mga Tanong at Sagot 1. Bakit kina Kabesang Tales nanuluyan si Simoun? Tugon Ayon sa sabi ng mag-aalahas, iyon ang pinakamaliki at pinakamasinop na bahay sa pook na iyon. Ang tunay na layunin ni Simoun ay makilala nang lubusan si Kabesang Tales na sa balita niya sa mga nangyari rito ay maaaring isang taong akma para sa balak niyang maghiganting paghihimagsik. 2. Bakit natuwa si Simoun sa ginawa ni Kabesang Tales ng pagkuha ng kanyang baril? Tugon Nakilala niya ang pagkalalaki ang pagkamaginoo ni Kabesang Tales. Ipinalit pa sa rebolber ang agnos na ayaw sanang pakialaman dahil walang pahintulot ang anak. Nakita niya sa kabesa ang isang taong hinog ang dibdib sa init ng kanyang paghihiganti. Ito ang kailangan niyang makasama sa kanyang paghihimagsik. 3. Bakit natuwa pa si Simoun ng dakpin ng mga guwardiya sibil si Tandang Selo? Tugon Lalong maglalatang ang galit ni Kabesang Tales at lalong mapapadali ang paghimok niya rito upang maghimagsik.

Section 3. (1) All educational institutions shall include the study of the Constitution as part of the curricula. (2) They shall inculcate patriotism and nationalism, foster love of humanity, respect for human rights, appreciation of the role of national heroes in the historical development of the country, teach the rights and duties of citizenship, strengthen ethical and spiritual values, develop moral character and personal discipline, encourage critical and creative thinking, broaden scientific and technological knowledge, and promote vocational efficiency. (3) At the option expressed in writing by the parents or guardians, religion shall be allowed to be taught to their children or wards in public elementary and high schools within the regular class hours by instructors designated or approved by the religious authorities of the religion to which the children or wards belong, without additional cost to the Government.

Health refers to a holistic concept of physical, mental and social well-being, withreverence and respect for life as a fundamental concern, including care for the environment. x Truth requires critical thinking as well as creativity and a future and scientific orientation.Tolerance calls for the eradication of prejudices, an open mind and respect for diversity. x Love includes the need for self-worth and reaching out to others, nurturing oneself andothers. The ability to love begins with an appreciation of one's own power and goodness. Honesty, integrity, personal discipline, courage, compassion and trust enable oneto care for others. x Global spirituality enables one to develop an inner relationship with God, the sacredsource of life. It allows one to grow in relationships with the human community and thewhole earth, stressing the unity of life. It includes inner peace and religious tolerance.

x Peace and justice are founded on respect for human rights and love, concern for thecommon good, cooperation, fairness and social responsibility, accountability, and activenon-violence. x Sustainable human development means a balance between the economic and the social,protection of the environment, wise use of resources, and responsible consumerism,productivity and equity. x Nationalism is, above all, love of country, appreciation of its history and its heroes, andappreciation of its cultural heritage. Democracy upholds the principles of freedom andresponsibility, active participation by all citizens, civic consciousness, and committedleadership. Globalism emphasises global solidarity, cooperation, interdependence, international understanding, appreciation of the world's heritage and global peace.

Utilitarianism from Encyclopdia Britannica in normative ethics, a tradition stemming from the late 18th- and 19th-century English philosophers and economists Jeremy Bentham and John Stuart Mill that an action is right if it tends to promote happiness and wrong if it tends to produce the reverse of happinessnot just the happiness of the performer of the action but also that of everyone affected by it. Such a theory is in opposition to egoism, the view that a person should pursue his own self-interest, even at the expense of others, and to any ethical theory that regards some acts or types of acts as right or wrong independently of their consequences. Utilitarianism also differs from ethical theories that make the rightness or wrongness of an act dependent upon the motive of the agent; for, according to the Utilitarian, it is possible for the right thing to be done from a bad motive. The nature of Utilitarianism Utilitarianism is an effort to provide an answer to the practical question What ought a man to do? Its answer is that he ought to act so as to produce the best consequences possible. Basic concepts In the notion of consequences the Utilitarian includes all of the good and bad produced by the act, whether arising after the act has been performed or during its performance. If the difference in the consequences of alternative acts is not great, some Utilitarians do not regard the choice between them as a moral issue. According to Mill, acts should be classified as morally right or wrong only if the consequences are of such significance that a person would wish to see the agent compelled, not merely persuaded and exhorted, to act in the preferred manner. In assessing the consequences of actions, Utilitarianism relies upon some theory of intrinsic value: something is held to be good in itself, apart from further consequences, and all other values are believed to derive their worth from their relation to this intrinsic good as a means to an end. Bentham and Mill werehedonists; i.e., they analyzed happiness as a balance of pleasure over pain and believed that these feelings alone are of intrinsic value and disvalue. Utilitarians also assume that it is possible to compare the intrinsic values produced by two alternative actions and to estimate which would have better consequences. Bentham believed that a hedonic calculus is theoretically possible. A moralist, he maintained, could sum up the units of pleasure and the units of pain for everyone likely to be affected, immediately and in the future, and could take the balance as a measure of the overall good or evil tendency of an action. Such precise measurement as Bentham envisioned is perhaps not essential, but it is nonetheless necessary for the Utilitarian to make some interpersonal comparisons of the values of the effects of alternative courses of action. Methodologies As a normative system providing a standard by which an individual ought to act and by which the existing practices of society, including its moral code, ought to be evaluated and improved, Utilitarianism cannot be verified or confirmed in the way in which a descriptive theory can; but it is not regarded by its exponents as simply arbitrary. Bentham believed that only in terms of a Utilitarian interpretation do words such as ought, right, and wrong have meaning and that whenever anyone attempts to combat the principle of utility, he does so with reasons drawn from the principle itself. Bentham and Mill both believed that human actions are motivated entirely by pleasure and pain; and Mill saw that motivation as a basis for the argument that, since happiness is the sole end of human action, the promotion of happiness is the test by which to judge all human conduct. One of the leading Utilitarians of the late 19th century, a Cambridge philosopher,Henry Sidgwick, rejected their theories of motivation as well as Bentham's theory of the meaning of moral terms and sought to support Utilitarianism by showing that it follows from systematic reflection on the morality of common sense. Most of the requirements of commonsense morality, he argued, could be based upon Utilitarian considerations. In addition, he reasoned that Utilitarianism could solve the difficulties and perplexities that arise from the vagueness and inconsistencies of commonsense doctrines. Most opponents of Utilitarianism have held that it has implications contrary to their moral intuitionsthat considerations of utility, for example, might sometimes sanction the breaking of a promise. Much of the defense of Utilitarian ethics has consisted in answering these objections, either by showing that Utilitarianism does not have the implications that they claim it has or by arguing against the moral intuitions of its opponents. Some Utilitarians, however, have sought to modify the

Utilitarian theory to account for the objections.

Criticisms One such criticism is that, although the widespread practice of lying and stealing would have bad consequences, resulting in a loss of trustworthiness and security, it is not certain that an occasional lie to avoid embarrassment or an occasional theft from a rich man would not have good consequences, and thus be permissible or even required by Utilitarianism. But the Utilitarian readily answers that the widespread practice of such acts would result in a loss of trustworthiness and security. To meet the objection to not permitting an occasional lie or theft, some philosophers have defended a modification labelled rule Utilitarianism. It permits a particular act on a particular occasion to be adjudged right or wrong according to whether it is in accordance with or in violation of a useful rule; and a rule is judged useful or not by the consequences of its general practice. Mill has sometimes been interpreted as a rule Utilitarian, whereas Bentham and Sidgwick were act Utilitarians. Another objection, often posed against the hedonistic value theory held by Bentham, holds that the value of life is more than a balance of pleasure over pain. Mill, in contrast to Bentham, discerned differences in the quality of pleasures that made some intrinsically preferable to others independently of intensity and duration (the quantitative dimensions recognized by Bentham). Some philosophers in the Utilitarian tradition have recognized certain wholly nonhedonistic values without losing their Utilitarian credentials. A British philosopher, G.E. Moore, a pioneer of 20th-century Analysis, regarded many kinds of consciousnessincluding love, knowledge, and the experience of beautyas intrinsically valuable independently of pleasure, a position labelled ideal Utilitarianism. Even in limiting the recognition of intrinsic value and disvalue to happiness and unhappiness, some philosophers have argued that those feelings cannot adequately be further broken down into terms of pleasure and pain and have thus preferred to defend the theory in terms of maximizing happiness and minimizing unhappiness. It is important to note, however, that even for the hedonistic Utilitarians, pleasure and pain are not thought of in purely sensual terms; pleasure and pain for them can be components of experiences of all sorts. Their claim is that, if an experience is neither pleasurable nor painful, then it is a matter of indifference and has no intrinsic value. Another objection to Utilitarianism is that the prevention or elimination of suffering should take precedence over any alternative act that would only increase the happiness of someone already happy. Some recent Utilitarians have modified their theory to require this focus or even to limit moral obligation to the prevention or elimination of sufferinga view labelled negative Utilitarianism. Historical survey The ingredients of Utilitarianism are found in the history of thought long before Bentham. Antecedents of Utilitarianism among the ancients A hedonistic theory of the value of life is found in the early 5th century BC in the ethics of Aristippus of Cyrene, founder of the Cyrenaic school, and 100 years later in that of Epicurus, founder of an ethic of retirement, and their followers in ancient Greece. The seeds of ethical universalism are found in the doctrines of the rival ethical school of Stoicism and in Christianity. Growth of classical English Utilitarianism In the history of English philosophy, some historians have identified Bishop Richard Cumberland, a 17th-century moral philosopher, as the first to have a Utilitarian philosophy. A generation later, however, Francis Hutcheson, a British moral sense theorist, more clearly held a Utilitarian view. He not only analyzed that action as best that procures the greatest happiness for the greatest numbers but proposed a form of moral arithmetic for calculating the best consequences. The Skeptic David Hume, Scotland's foremost philosopher and historian, attempted to analyze the origin of the virtues in terms of their contribution to utility. Bentham himself said that he discovered the principle of utility in the 18th-century writings of various thinkers: of Joseph Priestley, a dissenting clergyman famous for his discovery of oxygen; of the Frenchman Claude-Adrien Helvtius, author of a philosophy of mere sensation; of Cesare Beccaria, an Italian legal theorist; and of Hume. Helvtius probably drew from Hume, and Beccaria from Helvtius. Another strand of Utilitarian thought took the form of a theological ethics. John Gay, a biblical scholar and philosopher, held the will of God to be the criterion of virtue; but from God's goodness he inferred that God willed that men promote human happiness.

Bentham, who apparently believed that an individual in governing his own actions would always seek to maximize his own pleasure and minimize his own pain, found in pleasure and pain both the cause of human action and the basis for a normative criterion of action. The art of governing one's own actions Bentham called private ethics. The happiness of the agent is the determining factor; the happiness of others governs only to the extent that the agent is motivated by sympathy, benevolence, or interest in the good will and good opinion of others. For Bentham, the greatest happiness of the greatest number would play a role primarily in the art of legislation, in which the legislator would seek to maximize the happiness of the entire community by creating an identity of interests between each individual and his fellows. By laying down penalties for mischievous acts, the legislator would make it unprofitable for a man to harm his neighbour. Bentham's major philosophical work,An Introduction to the Principles of Morals and Legislation (1789), was designed as an introduction to a plan of a penal code. With Bentham, Utilitarianism became the ideological foundation of a reform movement, later known as philosophical radicalism, that would test all institutions and policies by the principle of utility. Bentham attracted as his disciples a number of younger (earlier 19th-century) men. They included David Ricardo, who gave classical form to the science of economics; John Stuart Mill's father, James Mill; and John Austin, a legal theorist. James Mill argued for representative government and universal male suffrage on Utilitarian grounds; he and other followers of Bentham were advocates of parliamentary reform in England in the early 19th century. John Stuart Mill was a spokesman for women's suffrage, state-supported education for all, and other proposals that were considered radical in their day. He argued on Utilitarian grounds for freedom of speech and expression and for the noninterference of government or society in individual behaviour that did not harm anyone else. Mill's essay Utilitarianism, published in Fraser's Magazine (1861), is an elegant defense of the general Utilitarian doctrine and perhaps remains the best introduction to the subject. In it Utilitarianism is viewed as an ethics for ordinary individual behaviour as well as for legislation. Late 19th- and 20th-century Utilitarianism By the time Sidgwick wrote, Utilitarianism had become one of the foremost ethical theories of the day. His Methods of Ethics (1874), a comparative examination of egoism, the ethics of common sense, and Utilitarianism, contains the most careful discussion to be found of the implications of Utilitarianism as a principle of individual moral action. The 20th century has seen the development of various modifications and complications of the Utilitarian theory. G.E. Moore argued for a set of ideals extending beyond hedonism by proposing that one imaginatively compare universes in which there are equal quantities of pleasure but different amounts of knowledge and other such combinations. He felt that he could not be indifferent toward such differences. The recognition of act Utilitarianism and rule Utilitarianism as explicit alternatives was stimulated by the analysis of moral reasoning in rule Utilitarian terms by Stephen Toulmin, a British philosopher of science and moralist, and by Patrick Nowell-Smith, a moralist of the Oxford linguistic school; by the interpretation of Mill as a rule Utilitarian by another Oxford Analyst, J.O. Urmson; and by the analysis by John Rawls, a Harvard moral philosopher, of the significance for Utilitarianism of two different conceptions of moral rules. Act Utilitarianism, on the other hand, has been defended by J.J.C. Smart, a British-Australian philosopher.

Generally, Utilitarians have supported democracy as a way of making the interest of government coincide with the general interest; they have argued for the greatest individual liberty compatible with an equal liberty for others on the ground that each individual is generally the best judge of his own welfare; and they have believed in the possibility and the desirability of progressive social change through peaceful political processes. With different factual assumptions, however, Utilitarian arguments can lead to different conclusions. If the inquirer assumes that a strong government is required to check man's basically selfish interests and that any change may threaten the stability of the political order, he may be led by Utilitarian arguments to an authoritarian or conservative position. On the other hand, William Godwin, an early 19th-century political philosopher, assumed the basic goodness of human nature and argued that the greatest happiness would follow from a radical alteration of society in the direction of anarchistic Communism. Classical economics received some of its most important statements from Utilitarian writers, especially Ricardo and John Stuart Mill. Ironically, its theory of economic value was framed primarily in terms of the cost of labour in production rather than in terms of the use value, or utility, of commodities. Later developments more clearly reflected the Utilitarian philosophy. William Jevons, one of the founders of the marginal utility school of analysis, derived many of his ideas from Bentham; and welfare economics, while substituting comparative preferences for comparative utilities, reflected the basic spirit of the Utilitarian philosophy. In economic policy, the early Utilitarians had tended to oppose governmental interference in trade and industry on the assumption that the economy would regulate itself for the greatest welfare if left alone; later Utilitarians, however, lost confidence in the social efficiency of private enterprise and were willing to see governmental power and administration used to correct its abuses. As a movement for the reform of social institutions, 19th-century Utilitarianism was remarkably successful in the long run. Most of their recommendations have since been implemented unless abandoned by the reformers themselves; and, equally important, Utilitarian arguments are now commonly employed to advocate institutional or policy changes. Summary and evaluation As an abstract ethical doctrine, Utilitarianism has established itself as one of the small number of live options that must be taken into account and either refuted or accepted by any philosopher taking a position in normative ethics. In contemporary discussion it has been divorced from adventitious involvements with the analysis of ethical language and with the psychological theory with which it was presented by Bentham. Utilitarianism now appears in various modified and complicated formulations. Bentham's ideal of a hedonic calculus is usually considered a practical if not a theoretical impossibility. Present-day philosophers have noticed further problems in the Utilitarian procedures. One of them, for example, is with the process of identifying the consequences of an acta process that raises conceptual as well as practical problems as to what are to be counted as consequences, even without precisely quantifying the value of those consequences. The question may arise whether the outcome of an election is a consequence of each and every vote cast for the winning candidate if he receives more than the number necessary for election; and in estimating the value of the consequences, one may ask whether the entire value or only a part of the value of the outcome of the election is to be assigned to each vote. There is also difficulty in the procedure of comparing alternative acts. If one act requires a longer period of time for its performance than another, one may ask whether they can be considered alternatives. Even what is to count as an act is not a matter of philosophical consensus. These problems, however, are common to almost all normative ethical theories since most of them recognize the consequencesincluding the hedonicof an act as being relevant ethical considerations. The central insight of Utilitarianism, that one ought to promote happiness and prevent unhappiness whenever possible, seems undeniable. The critical question, however, is whether the whole of normative ethics can be analyzed in terms of this simple formula.
One of the most controversial examples of utilitarianism was the dropping of the atomic bomb on Japan during WWII. Many debate that this force of action was unnecessary. However, the Japanese were working towards developing a similar weapon that could have been used on the United States unless we intervened. By doing so, we were able to save thousands if not millions of Americans. This also helped America to build a reputation during the war which caused many other countries to fear our capabilities. So although we killed thousands of Japanese, it was in exchange for the greater good and for the greatest amount of people.

Effects of Utilitarianism in other fields The influence of Utilitarianism has been widespread, permeating the intellectual life of the last two centuries. Its significance in law, politics, and economics is especially notable. The Utilitarian theory of the justification of punishment stands in opposition to the retributive theory, according to which punishment is intended to make the criminal pay for his crime. According to the Utilitarian, the rationale of punishment is entirely to prevent further crime by either reforming the criminal or protecting society from him and to deter others from crime through fear of punishment. In its political philosophy Utilitarianism bases the authority of government and the sanctity of individual rights upon their utility, thus providing an alternative to theories of natural law, natural rights, or social contract. What kind of government is best thus becomes a question of what kind of government has the best consequencesan assessment that requires factual premises regarding human nature and behaviour.