MAKROEKONOMI- nga libri

Makroekonomia merret me studimin e ekonomis ne tersi, te agjentve

ekonomik,siq jane: produkti I pergjithshem,punzenja e plote,inflacioni,bilanci
I pagesave etj.

Makroekonomia studion lidhjet ndermjet pjesve te veqanta te

ekonomis,nderveprimetmidis tregut te produkteve dhe tregut te faktorve te
prodhimit, nderveprimet midis ekonomive te vendeve te ndryshme.

Konceptet kryesore makroekonomike jane:

1. Produkti I pergjithshem bruto

2. Inflacioni
3. Rritja ekonomike
4. Punzenja dhe papunsia
5. Cikli I biznisit

Objektivat kryesore makroekonomike:

1. Punzenja e plote
2. Qendrushmeria e qmimeve
3. Ritme te pershtatshme te rritjes afatgjate
4. Zhvillimi I bilancit rajonal
5. Bilanci I ekujlibruar I pagesave

Produkti I pergjithshem bruto eshte nje mats agregat I vleres se te gjitha

produkteve dhe sherbimeve perfundimtare te prodhuara ne nje ekonomi.

Inflacioni shpreh rritjen e vazhdueshme te nivelit te pergjithshem te

qmimit dhe matet me ane te norms se inflacionit.

Rritje ekonomike eshte , me rritje ekonomike nenkuptojm zgjerimin e

ekonomis, perkatsisht rritjen e GDP-se reale.

GDP reale quajm: me qene se qmimet e produkteve ndryshojn me kalimin

e kohes, per te krahasuar GDP e dy periudhave duhet te veprojn me qmime
te pandryshueshme, me qmimet e periudhes baz.

Cikli I biznisit paraqet levizjet e ekonomis here ne renje here ne rritje

rrethe shtegut te rritjes potenciale.

Hendeku I prodhimit eshte diferenca ne mese te produktit actual dhe atij

potencial peraqet hendekun e prodhimit.

Kur bilanci I pagesave eshte Suficitar, Deficitar dhe I Ekujlibruar.

Suficitar eshte kur eksporti eshte me imadh se importi, Deficitar eshte kure
importi eshte me I madhe se exporti, Iekujlbruar eshte kure eksporti eshte I
barabart me importin.

Shpenzimet e firmave per blerjen e makinave behen te ardhura per

prodhuesit e ketyre makinave – PO

Shpenzimet e firmave per blerjen e makinave nuk behen te ardhura per

prodhuesit e ketyre makinave – PO

Adam Smith eshte autor I vepres “PASURIA E KOMBEVE” – PO

Recesioni I GDP potenciale te nje vendi, quhet rritje ekonomike – JO

Ekspansioni I GDP potenciale ten je vendi, quhet rritje ekonomike –PO

Multiplikatori I buxhetit te balancuar eshte e barabart me – 1

Multiplikatori I nje ekonomie te hapur eshte me imadh se multiplikatori I nje

ekonomie te mbyllur

Huate ne rrezik me te madhe japin interes me te Vogel

Huat ne rrezik me te vogel japin interes me te madhe

Ne periudhen e recesionit aktiviteti ekonomik eshte: ne Renje

Ne periudhen e ekspansionit aktiviteti ekonomik eshte: ne Rritje

Teoria qe shkaqet e ciklit te biznesit I gjene brenda sistemit ekonomik quhet

Internale

Teoria qe ciklet ebiznesit I shpjegon perms ekspansionit apo redukimit te

sasis se parase ose kredise quhet Monetariste

Teoria e ciklit te biznisit I shpjegon permes optimizmit ose pesimizmit te

agjentve ekonomik quhet Psikologjike

Teoria qe shkaqet e biznesit I gjene jasht sistemit ekonomik quhet

Eksternale

Cili agregat monetary eshte me likuaid dhe nuk kerkon shpenzime shtese
transaksionale: M2

Paraja ne dore ose keshi perfshine agregatin monetar M1

Multiplikatori I buxhetit te balancuar eshte I barabart me: 1

Daljet ne levizjet ciklike shpenzime- te ardhura jane: 1- kursimet, 2-

taksat, 3- importet
Hyrjet ne levizjet ciklike shpenzime- te ardhura jan:1-investimet, 2-
shpenzimet qever,3-eksportet

Normen e detyrimeve te rezervave bankare e percakton: banka

qendrore

Cilat jane kufizimet kryesore te modelit Kaisian:

Kufizimet kryesore te modelit kaisian jane se qeveria mund dhe duhet te

nderhyje ne ekonomi duke ndikuar ne rritjen e prodhimit ne kushtet e nje
aktiviteti te dobet ekonomie.

Paraqitni perms formules funksionin prodhues dhe qka paraqet I

njejti.
Q= f (K,L),

Funksioni I prodhimit shpreh lidjen midis sasis se imputeve te

perdorura dhe produktit te prodhimit.

Qka paraqet teoria e cikleve te biznesit dhe cilat jane premisat

kryesore.

Politika makroekonomike percaktohet nga zyrteret e zgjedhur te cilet duhet

patur ne dore instrumentet e stabilizimit ekonomik, mund te manipulojn me
treguesit kryesor makroekonomik ne funksionin e fatit te tyre elektoral.

1. Qe nga koha e Kejnsit hetuesit e politikave makroekonomike kane

patur ne duart e tyre instrumentet e stimulimit te ekonomis
2. Votuesit deshirojn periudha me papunsi te ulet, rritje te shpejt
ekonomike dhe inflacion te ulet
3. Politikat qe jane ne pushtet deshirojn te rizgjidhen.

Instrumentet politike qe I perdor qeveria per realizimin e

objektivave kryesore makroekonomike

1. Politika fiskale
2. Politika monetare
3. Politika e te ardhurave
4. Politika e mardhenjeve ekonomik me jasht

Politiken monetare kreditore e ushtron banka qendrore e cila kontrollon

oferten monetare per te ndikuar ne treguesit makroekonomik ten je vendi si
GDP,inflacioni,punzenja etj.

Politika fiskale konsiston ne perdorimin e taksave dhe shpenzimeve

qeveritare si mjet per te ndikuar ne treguesit makroekonomik ten je vendi.
Politika e mardhenjeve me jashte perfshine politikat tregtare, valutore
dhe kordinimi I politikave te brendshme makroekonomike.

Politika e te ardhurave ndryshe quhet edhe politik pag-qmim, pra perms

kesaj politike krahas asaj monetare dhe fiskale synohet te ndikoj ne pengimin
e inflacionit.

Instrumentet kryesorete analizes makroekonomik

Jane: Kerkesa agregate dhe Oferta Agregate

Faktoret qe ndikojn ne kerkeses agregate jane:AD

1. Niveli I qmimit
2. Kapaciteti prodhues I firmave
3. Niveli I kostove

Faktoret qe ndikojn ne oferten Agregate jane:AS

1. Tarifa e pagave
2. Qmimet e imputeve material
3. Produktiviteti
4. Goditja e ofertes

Pse eshte erendsishme te mater GDP-ja: pershkak se me ane te GDP-se

mund te gjykohet gjendja e ekonomis dhe dinamika e saje si dhe per
krahasim ne mese te vendeve te ndryshme.

Mnyrate matjes se prodhimit jane:

E prodhimit, e te ardhurave dhe e shpenzimeve.

Metodat e llogaritjes se produktit kembtar jane:

1. Metoda e trasaksionit te fundit

2. Metoda e vleres se shtuar

GDP-ja llogaritet perms menyres se shpenzimeve:

Sipas kesaj menyre vlera e produktit te pergjithshem llogaritet duke

mbledhur te gjitha shpenzimet e subjekteve te ndryshme per blerjen e
mallrave dhe sherbimeve perfundimtare.

Qka perfshijn shpenzimet kombtare:

Konsumi, Investimet,Shpenzimet qeveritare,

Eksporti neto.
Cilat jane kater fazat e ciklit te biznesit:

1. Pika me e larte ciklit

2. Faza e recesionit ( renje ekonomike )
3. Pika me e ulet e ciklit
4. Faza e ekspansionit ( rritje ekonomike )

Llojet e paras jane:

1. Paraja leter
2. Paraja ne qeqe
3. Paraja e dekretuar

Kerkesa e transaksioneve te paras varet nga keta factor: 1. Niveli I

GDP-se, 2. Niveli I qmimeve 3. Niveli I norms se interesit

Funksioni I parase qe luan rolin e nje lubrifikimi qe zbute dhe lehtson

funksionin e ingranazheve te shumta dhe te nderlidhura te ekonomise quhet,
funksion I paras si mjet kembimi

Paraja leter ose kartmonedhe eshte perfaqsuese e njejt monetare si

zevendsuese e paras mall, pra me ari.

Paraja eshte nje leter nje symbol qe behet para dhe njerzit e pranojn sit e
tille.

Kater fusha te interest te veqant te studimit makroekonomik jane:

1. Politika fiskale
2. Politika monetare
3. Politika e te ardhurave
4. Politika e mardhenjeve ekonomike me jashte

Burimet kryesore ne rritjen ekonomike jane:

1. Rritja ne oferten e punes

2. Rritja e kapitalit fizik, makinerit, teknologji
3. Permisimi I teknologjise se prodhimit

Funksioni I paras si mjet kursimi ka nje avantazh ne krahasim me aktivet

e tjera sepse paraja perfaqson nje aktiv me risk me te vogel se te tjerat
qmimi mund te ndryshoj duke ulur edhe sasine e vleres se ruajtur.

Funksioni I paras si mjet kembimi: eshte funksion I paras ndermjet tije

paraja luan rolin e nje lubifikimi qe zbut dhe lehtson funksionin e
ingranazheve te shumta dhe te nderlidhura te ekonomise duke I realizuar
transaksionet me kosto me te ulet.
Funksioni I paras si mjet llogarie: ndermjet keti funksioni mallrat dhe
sherbimet jan me veti te ndryshme Fizike,kimike etj. Vehen ne nje emrues te
perbashket duke bere te mundur llogarin e nje treguesi te vetem per ta gjete
sasin e tyre.

Cilat jane veqorit kryesore te parase:

1. Si mjet kembimi
2. Si mjetllogarie
3. Si mjet kursimi

Qka eshte ligji I okunit dhe qka paraqet I njejti

Ligji i Okunit: Çdo zvogëlim i i GDP-së ne 2 % në krahasim me GDP-në

potenciale, e rritë shkallën (normën) e papunësisë për 1%. P.sh. Në qoftë se
GDP potenciale është 100%, norma e papunësisë është 6% dhe GDP aktuale
bie në masën (96% të GDP potenciale, atëhere norma e papunësisë do të
rritet nga 6 në 8%.

Ligji i Okunit paraqet ndërlidhjen në mes të tregut të punës dhe tregut të

mallrave dhe shërbimeve.

Qka paraqet likuiditeti I ulet dhe qka ai I parase:

Me likuiditet koptojm lehtsin dhe shpejtsin e kthimit te nje aktivi ne para

transaksionesh rritja e GDP real do te thote rritja e vellimit te mallrave dhe
sherbimeve qe tregtohen.

Rritja e nivelit te norms se interest rrite koston e mbajtjes se paras prandaj

do te kemi tendencen per te ulur sasin e parase qe mbahet per transaksione.

Multiplikatori I te ardhurave te transferuara perfaqson rritjen ose

renjen e papritur te te ardhurave te transferuara.

Rritja e GDP real do te thote rritja e vellimit te mallrave dhe sherbimeve qe

tregtohen.

Llojet e inflacionit jane:

1. Inflacioni I modrluar
2. Inflacioni galopan
3. hiperinflacioni

Kostot e inflacionit jane:

1. zhvlersimi I paras
2. te ardhurat dhe pasuria rishperndarse
 3. humbjet ne eficenc dhe ne shperndarje

Llojet te papunsise jane:

1. papunsia e ferkimit
2. pauonsia strukturore
3. papunsia ciklike
4. papunsia sezonale

Kurba e PHILIPSIT paraqet lidhjen inverse ne mese te papunsis dhe

inflacionit.

Shpejtsia e paras mat koeficientin me te cilin qarkullon oferta monetare ne

kushtet e nje GDP je te dhene.
Qka jan te ardhurat e transferueshme- perfaqsojn rreitjen ose renjen e
papritur te te ardhuarave te transferuara

Aktiviteti banker qe perfshin pranimin e depozitave te individve dhe

firmave ndahet ne 2pj.

Bankat qendrore, 2. Bankat e kursimit

Bzazen e shumfishit te paras e perben banka.

Banka eshte nje firm financiare qe kryen sherbime te caktuara qe ka te

beje me kalimin e mjeteve te lira financiare nag ato qe I kursejn ne ata qe
kane nevoj per to.

Banka e perben bazen e shumfishit te parase

Cilat jane funksionet e bankes qendrore:

Banka ka te drejt emertimin e paras.

Banka qendrore sherben edhe si bank e qeveris.

Banka qendrore sherben edhe si bank e nivelit te dyte.

Banka qendrore e rregullon oferten monetare.

Banka qendrore nderhyn dhe I rregullon tregjet monetare.

Qka eshte tregu monetar: eshte nje bashksi instrumentesh dhe agjentesh
ekonomik ku realizihet shitja dhe blerja e letrave me vlere afateshkurtera si
bonat e thesarit.

Qka paraqet cikli I biznesit

Levizjet here drejt renjes here drejt ngritjes te treguesve kryesor ekonomik
kunder nje prirje te pergjithshme me rritje ekonomike formojn ciklet e
biznesit.

Teorit e ciklit te biznesit jane: teoria monetariste, psikologjike ,eksternale,

internale.