22747141 Kiểm Dịch Thực Vật va Dịch hại Nong sản Sau Thu Hoạch

B Gio dc v o to Trng i hc nng nghip H Ni
Ch bin
GS.TS. H Quang Hng
GIO TRNH Kim dch thc vt V dch hi nng sn sau thu hoch
(Dy cho i hc Chuyn ng nh BVTV v Cy trng)
H Ni- 2004
Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..1
Li ni u Mn hc Kim dch thc vt (KDTV) v dch hi nng sn sau thu hoch l mn hc quan trng trong chng trnh o to k s Nng hc chuyn ng nh Bo v thc vt. Mn hc nhm trang b cho sinh vin nhng kin thc c bn v thc tin v c s khoa hc ca KDTV, php lnh iu l v KDTV ca nc Cng ha x hi ch ngha Vit nam, v cc lo i dch hi nng sn sau thu hoch y l c s sinh vin kp thi pht hin, gim nh chnh xc i tng KDTVv dch hi chnh trong kho; t xut bin php x l, tiu dit trit i tng KDTV, ngn chn s ly lan ca chng v phng chng cc lo i dch hi nng sn sau thu hoch c hiu qu. Xut pht t mc tiu o to v v tr ca mn hc, trong qu trnh bin son gio trnh Kim dch thc vt v dch hi nng sn sau thu hoch, cn b ging dy B mn Cn trng, Khoa Nng hc c gng trnh b y gio trnh mt cch khoa hc, ngn gn, cp nht ngi c d tip thu v trch dn t i liu tham kho. Gio trnh c phn cng bin son nh sau: Ch bin: Phn Kim dch thc vt: Phn dch hi nng sn sau thu hoch: t i liu tham kho vit cui gio trnh. Do iu kin v thi gian c hn nn trong bin son gio trnh n y kh trnh khi thiu st. Chng ti mong nhn c kin ng gp ca bn c v ng nghip ln xut bn k tip gio trnh s ho n thin hn. GS.TS. H quang Hng GS.TS. H quang Hng ThS. Nguyn minh M u
Mt s ni dung v hnh nh minh ha c tham kho, trch dn t cc
Cc tc gi.
Phn I. Kim dch thc vt Bi 1 Mc ch, ngha, ni dung ca Kim dch thc vt (KDTV) 1. Ngun gc v khi nim v Kim dch thc vt 1.1. Ngun gc KDTV + Kim dch bt ngun t ting : (Quarantina hay quaranta c ngha 40 ng y cch ly) T ting Anh: quarantine v ting Latin: quarantum c ngha l bn nc, bn mi ng y cch ly, phong to. Qua qu trnh pht trin ca x hi c bit ca ng nh ngoi thng, ni thng h ng ho c trao i ng y c ng mnh m gia cc nc, cc vng ca mt quc gia, ngha ca cc t trn c chuyn th nh Kim dch. Theo cc l h ng v mt h ng trao i m chia ra kim dch thc vt, kim dch ng vt. + Th k 14, th nh ph Venise () qui nh: thuyn b nc ngo i sau lc cp bn cng phi cch ly bn 40 ng y kim tra bnh truyn nhim nh: bnh v phi, bnh t, st pht ban,... ni chung l bnh hc t. + 1660, th nh Loren (Php0 ra php lnh tiu dit la cht ca la m v cm nhp ging chng bnh r thn la m. + Cui th k 19, xut hin php lnh KDTV nhiu nc, do tnh hnh nhiu lo i dch su, bnh theo h ng ho vt th thc vt lan truyn nhanh, phm vi rng, chng hn, bnh mc sng khoai ty, su cnh cnghi khoai ty, rp r nho, bnh ho v ng cy,...) + Nm 1873, c cm nhp khoai ty t M v o chng b cnh cng hi khoai ty. + Nm 1877, Anh banh h nh php ln KDTV chng b cnh cng hi khoai ty. + Nm 1890, Indonesia banh h nh php lnh cm nhp c ph t Ceylan chng bnh r st khoai ty.
+ Nm 1873, Nga; 1900, c; 1912, M; 1914, Nht, n ; 1931, Trung Quc;.... ban h nh php lnh KDTV. 1.2. nh ngha KDTV + Theo F.A.O, KDTV l php lut qui nh tin h nh kim tra i vi h ng ho lu thng nhm phng nga v l m chm s c tr ca su bnh hi mt vng khi chng cha pht sinh. + Anh nm 1983, KDTV l lu gi thc vt hoc trng thi cch ly cho n lc thy chng kho mi thi hoc KDTV l tt c cc n lc ngn chn s lan truyn mi vt th sinh vt khng cn thit gia cc khu vc khc nhau. + Lin Xo c nm 1973, KDTV l tng hp cc bin php ca Nh nc nhm ngn chn s xm nhp v lan truyn ca su, bnh, c di nguy him, mc ch l bo v t i nguyn thc vt ca quc gia. + an Mch 1997, KDTV l bin php ngn chn bnh v cc vi sinh vt gy hi thc vt t mt vng xm nhp v o vng khc xm nhim. + Trung Quc nm 1986, KDTV l bin php phng nga bng cch Nh nc da v o php lut v bin php h nh chnh khng ch s di chuyn thc vt nhp khu v o tng vng trong nc nhm ngn chn s xm nhp v lan truyn cacs sinh vt gy hi nguy him nh su, bnh. l bin php phng nga c bn, truyn thng trongc s nghip BVTV. + Vit Nam (1956), KDTV l bin php mang tnh php lnh Nh nc, nhm ngn chn s ly lan ca cc lo i dch hi (su, bnh,...) t bvng n y sang vng khc, t nc n y sang nc khc. + 1951m F.A.O thng qua bn cng c v BVTV quc t gi tt l IPPC. + 1987, 89 nc tham gia cng c v BVTV v th nh lp 9 t chc BVTV cho cc vng a l trn h nh tinh. T chc BVTV chu u v a trung hi (EPPO) 1951 lp v c 35 nc tham gia. Tr s Php.
Hip hi KDTV chu Phi (IAPSC), th nh lp nm 1954, c 48 nc th nh vin. Tr s Camrum. T chc Bo v ng thc vt Trung M (OIRSA), th nh lp 1955, c 8 nc th nh vin. Tr s Sanvador. Hi BVTV khu vc chu Thi Bnh Dng (APPPC), th nh lp nm 1956, c 24 nc th nh vin. Tr s Thi Lan. Hi BVTV vng cn ng (NEPPC) th nh lp 1963, c 16 nc tham gia. Tr s Aicp. T chc BVTV vmg Boliver OBSA), th nh lp nm 1965, c 6 th nh vin. Tr s Arkentina. Hi BVTV khu vc bin Caraibo (CPPC), th nh lp nm 1967, c 14 nc th nh vin. Tr s Ty Ban Nha. T chc BVTV Bc M (NAPPO), th nh lp 1976, c 3 nc th nh vin. Tr s Canada. 1.3. Mc ch ca KDTV Mc ch ca KDTV l ngn chn s lan truyn (truyn v o v truyn ra) cc lo i dch hi (su, bnh, c di,...) nguy him do con ngi gy ra; c bit t nc ngo i lan truyn v o trongnc m cc lo i su bnh cha pht sinh trong nc nhm bo v sn xut nng nghip (nng, lm nghip, vn cy,....) vi ngha rng l an to n sn xut nng nghip v h sinh thi nng nghip gp phn lu thng v trao i thc vt, sn phm thc vt (ging, cy con,...) khng mang su bnh nguy him pht trin sn xut nng nghip, lu thng thng nghip, thc hin hp tc quc t. T mc ch ca KDTV chng ta thy r. + KDTV nhn v o li ch to n cc v lu d i, l m cho li ch kinh t, x hi, sinh thi th nh mt th thng nht. + Sinh vt hi m KDTV tp trung v o l dch hi nguy him (su, bnh kim dch). Sinh vt cha pht sinh trong nc, trong vng hoc pht sinh nhng phn b hp.
+KDTV ly php qui l m cn c bao gm cc lut l KDTV ca mt nc, cng nh ca a phng ban h nh v lut l KDTV quc t m mi nc k. + KDTV khng phi l bin php n c m l mt lot bin php cy th nh gi l h thng qun l tng hp IPM. 1.4. Mt s khi nim, thut ng v KDTV + Thc vt (plants): Cy trng , cy hoang di, ht ging , cy con, vt liu sinh thi ca chng. + Sn phm thc vt (plant products): sn phm c ngun gc t thc vt cha gia cng, ch bin hoc qua ch bin ngng vn c kh nng lan truyn bnh, su. V d, lng thc, u , bng, bng ht. + Vt phm phi kim dch khc: H ng ho tuy khng phi thc vt v sp thc vt song c th lan truyn su bnh nguy him. V d, cng c vn ti, bao gi, vt n lt h ng,.... + Sinh vt c hi (pests): Sinh vt c nguy hi n thc vt v sn phm thc vt (su bnh, c di, nhn,...) + Su bnh nguy him (Dangerous diseases anh pests): Su bnh ph hi thc vt v sn phm thc vt nghim trng, kh phng tr su bnh kim dch. + Su bnh kim dch (quarantine pests): Hay cn gi l i tng kim dch, c quy nh trong lut l kim dch ca mi nc vng, min. Chng c qui nh trong hip nh, hpng mu dch. + i tng kim dch: - i tng KDTV nhp khu: ch cc lo i su bnh khng c php nht khu m Nh nc qui nh - Danh sch n y do B Nng nghip v Pht trin nng thn cng b (chia th nh nhm 1,2,3). - i tng KDTV trong nc ch cc lo i su bnh cn tin h nh kim dch trong lc di chuyn thc vat v sn phm thc vt. Danh sch n y do B Nng nghip v Pht trin nng thn cng b. C th b sung bo v sn xut nng nghip a phng,.
2. Tm quan trng ca KDTV Ta c th thy tm quan trng ca KDTV qua cc mt sau: + Tc dng ca nhn t con ngi trong vic gy ra s lan truyn subnh nguy him hi cy trng. + Mt khi su bnh nguy him xm nhp v o khu mi gy nn tc hi nguy him vi v ly xa. Lc lan n khu mi gp KDTV thun li dn n su bnh tn ti, sinh sn, pht trin gy tc hi nguy him. + KDTV l hot ng kinh t v x hi thng qua php ch khng ch con ngi l m ly lan su bnh nguy him. + Mc tiu ca KDTV Ngn chn y li s xm nhp ly lan ca sinh vt gy hi nguy him. Tiu dit, khng ch s pht trin lylan ca bt c sinh vt gy hi n o xm nhp v o. + Mt s v d s ly lan ca dch hi nguy him. Bnh mc sng khoai ty (Phytophtora infestans): Thp k 30 ca th k 19, chu u nhp khu khoai ty t Peru mang theo ngun bnh nguy him n y. Chng cn bao lu, sang thp k 40, bnh pht trin th nh dch chu u. Nm 1845, dch bnh mc sng khoai ty l m cht i 20 vng. Bnh kh l bng (Fusarium oxysporum): Nm 1914, bnh n y c pht hin M, su lan truyn sang Aicp, n , Trung quc,... Bnh bc l la (Xanthomonas campestris): Bnh n y c pht hin Trung quc v o thp k 50 ca th k 20 sau lan rng khp cc vng trng la. Mt bt tp (Tribolicum coufusum) v o Vit Nam, chim 50,7% ln bt gp so vi cc lo i dch hi KDTV khc. Bnh sng mai nho (Plasmopara viticola): Rp hi r nho (Viteus vitifolii): Lan truyn t M v o chu u u th k 19. Bnh hi mn (Endothia parasitica): Nm 1904, t phng ng lan truyn v o M v sau 25 nm gy hi nghim trng nc M. Su hng hi bng (Pectinophora goxxypiella): c pht hin n , sau lan truyn sang cc nc trng bng.
Bm trng M (Hyplantria cunea): Lan truyn t M sang cc nc khc gy tc hi nghim trng. Rui a trung hi (Ceratitis capitata): Lan truyn t chu Phi sang cc ncgy hi rau , qu. Rp sp hi thng (Hemibertesia pitysophyla): Nm 1965 pht hin thy i Loan sau lan truyn sang Hng Kng, Trung quc. Su cnh cng hi khoai ty (Leptinotarsa decemlineota): Pht hin M sau lan truyn sang chu u. 3. Thuc tnh c bn KDTV v c im ca KDTV 3.1. Thuc tnh c bn ca k sinh + KDTV l b phn cu th nh quan trng ca BVTV + KDTV h tr trong cng tc BVTV Phng tr su bnh khng c KDTV l phng tr b ng. KDTV khng c s phi hp BVTV l kim dch tiu cc. Tnh phng nga: Vn ct li ca KDTV l phng nga s lan truyn ca sinh vt gy hi nguy him. Tnh cht c bn l qun trit phng nga s ly lan. Tnh to n cc v tnh lu d i y l chin lc. KDTV c tc ng trong nc v quc t, i n y qua i khc. Tnh php ch KDTV da v o php qui KDTV trin khai cng vic KDTV l cng tc c tnh php ch rt cao, c uy lc v cng ch mi ngi phi tun theo. Tnh quc t KDTV c bit kim dch i ngoi c nh hng rt ln n thng mi vi cc nc. + Phi nm vng tnh hnh dch hi nc ngo i. + Thng tho php qui KDTV nc ngo i. + Phi hp tc gia cc nc (theo cng c BVTV quc t)
Tnh qun l tng hp i tng KDTV phc tp: Vt mang sinh vt hi Ngi c lin quan KDTV Bin php qun l KDTV phi tng hp, bao gm: Php qui, h nh chnh, k thut. Thi im KDTV l trc, trong v sau vn chuyn. 3.2. c im ca KDTV Kt hp gia gc ca v phc v + Ngn chn dch hi t nc ngo i v o, t vng n y sang vng khc. + Phc v sn xut nng nghip, lu thng h ng ho trong v ngo i nc. Kt hp gia bin php php ch v bin php k thut Bin php php ch l qun l con ngi (cn b l m cng tc KDTV) Bin php k thut l con ngi pht hin kp thi, ngn chn tiu dit dch hi. Kt hp gia phng nga v tr dit Bng php ch, h nh chnh, k thut ngn chn dch hi trn thc vt, sn phm thc vt. N lc, kin quyt c hiu qu dn n tiu dit tn gc dch hi KDTV. Kt hp gia i ng KDTV chuyn nghip v lc lng x hi Phm vi KDTV rt rng, lin quan nhiu nc , vng, n v, ng nh, th nhvin x hi. KDTV ngo i i ng chnh phi phi hp vi x hi trong nc, ngo i nc. Kt hp s nghin cu v ng dng ca khoa hc c bn (cng) v khoa hc ng dng (mm). Khoa hc cng (c bn): l im tra , pht hin, x l, phng chng, tiu dit. Khoa hc mm (ng dng): D bo kh nng xm nhp v o ca dch hi nguy him. Phn tch kh nng thch ng ca chng (i tng kim dch) v tnh nguy him ca chng.
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y ngun gc ca bin php Kim dch thc vt. Cu 2: Trnh b y nh ngha v mc ch ca bin php Kim dch thc vt. Cu 3: Trnh b y 5 thuc tnh c bn ca bin php KDTV; cho v d. Cu 4: Trnh b y 5 c im c bn ca bin php KDTV; cho v d.
Bi 2: C s khoa hc ca KDTV 1. Khi nim chung + C s khoa hc ca KDTV l g? C s khoa hc ca KDTV l sinh vt hc, sinh thi hc ca sinh vt gy hi. Mi quan h gia thc vt (vt phm thc vt) - dch hi - iu kin t nhin. + S phn b v tnh thch ng ca sinh vt gy hi c tnh khu vc - Loi hnh lin tc (phn b ph bin, rng r i) - Loi hnh nhy cc (phn b tng vng (khonh)) + Sinh vt hi t ni ngun gc n khu vc mi - T bn thn (mt s t lo i) - Tr gip ca con ngi (i mt khong kh xa). Theo thng k c gn 45% lo i cn trng chung rt ph bin chu u v M, l do con ngi mang t lc a n y sang lc a khc. V d, su hng hi bng, rp hi nho t M sang chu u, b khoai ty Lepinotansa decemlineata vng ni Schcalist (M) sang khp lc a M v chu u. Da trn c s hiu bit c tnh sinh vt hc, sinh thi hc ca sinh vt gyhi, ta c th thay i iu kin sng khng thch hp hoc thay i sinh qun theo hng c li cho ngi. + KDTV phi da v o c im sinh vt hc, sinh thi hc ca sinh vt gy hi v mi quan h ca chng vi iu kin ngoi cnh vch k hoch ngn nga, tiu dit sinh vt kim dch. 2. Tnh khu vc ca s phn b sinh vt gy hi trong t nhin. - iu kin t nhin nh a l, iu kin KHKT, TV, thc a, sinh vt mi gii v cc iu kin sinh thi khc nh hng n s phn b ly lan ca sinh vt gy hi . iu kin t nhin sinh vt gy hi qu trnh pht trin s lng thch ng iu kin sinh thi nht nh (tnh do sinh thi) - Mi lo i sinh vt c phm vi phn b nht nh. Mi khu vc a l c qun th sinh vt nht nh phn b mt s vng b hi nng (iu kin sinh thi hp), c vng b hi nh, c vng thay i theo nm, ma v.
- Nghin cu phn b a l, tnh hnh gy hi ca dch hi. Nghin cu quy lut ly lan bo ng thi v xu th xm nhp ly lan ca sinh vt gy hi. iu n y rt quan trng cho cng tc KDTV. - Mun nm vng s phn b, tnh hnh gy hi ca sinh vt gy hi (KDTV) phi: iu tra thc a (iu tra nh k th nh phn bin ng s lng) Thu thp t liu lin quan (t liu trong nc, ngo i nc , xc nh bn phn b, sinh kh hu ). Thng qua iu tra phn tch nhn t sinh thi c lin quan n xu th xm nhim, ly lan ca sinh vt gy hi nguy him n c im sinh vt hc, sinh thi hc ca dch hi. + Cn c v o yu cu iu kin t nhin KHTT vi sinh vt gy hi.V d, bnh r c ci ng Trung quc: 35-50 ng y cho b o t ng ny mm. B o t h cn t0 t 7-160C + git nc. Giai on b o t h cn nhit di 220C, m 70-805 kh th nh dch vng lnh. + Cn c v o thc vt k ch v s phn b ca n. V d, nm r st hi thng k ch chnh v k ch ph l m tin cao. + Cn c v o tnh hnh phn b ca mi gii truyn bnh d bo. V d, bnh v ng cam qut phi c b ry chng cnh (Diaphorina citri); bnh vi khun ho r ng cn c b cnh cng hi l ng (Chaetocnema); Tuyn trng gy ho r thng cn c xn tc nu hi thng (Monochanus) 3. S ly lan ca sinh vt gy hi do con ngi - S ly lan ca sinh vt gy hi Do sinh vt t ly lan (bay, nhy , b, bi,....) Do ngoi lc t nhin h tr (gi, ma, nc chy,..) Do con ngi l m ly lan. + Sinh vt gy hi nm cng thc vt, ht ging, cy con, bm ngo i hoc ln bn trong m di chuyn theo ngi. + Bao b, ng, cc vt chen, cng c vn chuyn cng mang theo sinh vt gy hi.
+ C ngi mang li th nh hi. V d, c bu v ng, su l (thc n cho chim) Vit Nam; su cnh kin tm i Loan. - Ly lan do con ngi: T khi c hot ng sn xut nng nghip n nay, con ngi tham gia v o s lan truyn ca sinh vt gy hi. Hot ng bun bn to iu kin cho s lan truyn ca sinh vt gy hi din ra mnh hn. Phng tin giao thng hin i s lan truyn ca sinh vt gy hi c ng d dng. KDTV c ng tr th nh quan trng. 4. Tnh nguy hi ca sinh vt gy hi sau lc xm nhp v o vng mi. - Su bnh, c di gy hi v o vng mi c th tn ti, c tr , sinh sn, pht trin do iu kin t nhin v k ch ph hp. - Cc loi hnh: Ti vng mi, iu kin kh hu khng thch hp, khng c k ch, khng c mi gii, sinh vt gy hi kh tn ti v pht trin. V d, ung th khoai ty ch pht trin ni lnh, mt; bnh ho r vi khun ng, thiu b cnh cng hi ng s khng pht trin c. Ti vng mi, iu kin kh hu, k ch v iu kin sinh thi tng t ni ngun gc, sinh vt gy hi c th tn ti sinh sn, ph hi (c th l vng phn b v tr nn nguy hi), cn phi kim dch, ngn chn. V d, su hng hi bng, bnh kh r bng, bnh m en khoai lang cn c kim dch cht ch Vit Nam. Ti vng mi, iu kin sinh thi thun li, sinh vt gy hi ni ngun gc khng quan trng vng mi tr th nh nghim trng (dch). V d, bnh dch cy mn Nht; b cnh cng khoai ty Mehico l su hi bnh thng chu u, M tr th nh dch hi rt nguy him. Nguyn nhn: Sinh vt gy hi v o khu mi gy hi nng hn ni ngun gc. * iu kin kh hu, mi gii, k ch thch hp hn ni ngun gc. * Tnh chng chu ca k ch vng mi yu. * iu kin ni mi to sinh vt gy hi bin d th nh ni, dng, dng mi c kh nng gy hi nng hn. * Vng mi thiu thin ch quan trng trong iu ho s lng lo i dch hi n y.
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y c s khoa hc ca bin php KDTV. Cu 2: Trnh b y tnh nguy hi ca sinh vt ngoi lai xm hi sau khi chng xm nhp v o vng mi. Cu 3: Phn tch con ng xm nhp ca sinh vt ngoi lai xm hi thc vt v vt phm thc vt ti vng mi.cho v d. Cu 4: Trnh b y cc bc nh gi nguy c dch hi ca lo i sinh vt ngoi lai xm nhp v o vng mi.
B i3
Php lnh, iu l KDTV ca nc CHXHCN Vit Nam

3.1. Khi nim chung * H thng vn bn quy phm php lut. iu 1: Lut ban h nh vn bn quy phm php lut ng y 12/11/1996 quy nh h thng vn bn quy phm php lut bao gm: + Vn bn do Quc hi ban h nh. Hin php, lut, ngh quyt vn bn do u ban Thng v Quc hi ban h nh: Php lnh, ngh quyt. + Vn bn do cc c quan Nh nc c thm quyn khc Trung ng ban h nh thi h nh vn bn quy phm php lut ca Quc hi, U ban thng v Quc hi. Lnh, quyt nh ca Ch tch nc. Ngh quyt, Ngh nh ca Chnh ph. Quyt nh, Ch nh, Thng t ca B trng, Th trng c quan ngang B, Th trng c quan thuc Chnh ph. Ngh quyt ca H ng thm phn To n nhn ti cao. Ngh quyt thng t lin tch gia cc c quan nh nc c thm quyn vi t chc chnh tr x hi. + Vn bn h Hi ng nhn dn, U ban nhn dn ban h nh kinh t thi h nh vn bn quy phm php lut ca Quc hi, U ban thng v Quc hi, vn bn ca c quan nh nc cp trn, vn bn do U ban nhn dn ban h nh cn thi h nh ngh quyt ca Hi ng nhn dn cng cp. Ngh quyt ca Hi ng nhn dn. Quyt nh, ch th ca U ban nhn dn. * Php qui KDTV l cn c php lut trin khai cng tc KDTV. * Php qui KDTV bao gm:
+ Php lnh KDTV, iu l KDTV. + Qui nh danh lc i tng KDTV ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam + Qui nh thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV. + Qui nh v tiu chun ng nh - Phng php kim tra c, qu xut nhp khu, qu cnh. - Phng php kim tra cc loi ht xut nhp khu, qu cnh. - Phng php kim tra cy xut nhp khu, qu cnh. + Hng dn chi tit. + Ngo i ra cn php qui ring r thch ng vi tng a phng. - Da v o quyn lc c cu m php qui KDTV qui nh, phm vi a l h nh chnh c th chia ra: - Tnh quc t: Php lnh + cng c quc t - Tnh to n quc: Php lnh do chnh ph ban h nh. - Tnh a phng: Qui nh do a phng ban h nh. - Php qui KDTV phi m bo tnh khoa hc, tnh cng ch, tnh quc t. Da v o tnh hnh thc t khch quan c th thay i, sa cha ho n thin, c mi quan h cht ch vi tnh hnh kinh t, x hi v lut php ca quc gia. 3.2. Ni dung c bn ca php lnh KDTV ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam 3.2.1. Php lnh bo v v kim dch thc vt. tng cng hiu lc qun l nh nc, nng cao hiu qu phng, tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt, gp phn pht trin nng nghip hin i sn xut, bn vng, bo v sc kho nhn dn, bo v mi trng v gi gn cn bng h sinh thi; ng thi cn c v o hin php nc Cng h o x
hi ch ngha Vit Nam nm 1992; Cn c v o Ngh quyt ca Quc hi kho 10 k hp th 8 v chng trnh xy dng lut Php lnh nm 2001. Ch tch Nguyn Vn An thay mt Chnh ph k vn bn php lnh bo v v kim dch thc vt s 36/2001/PL - VBTV9410 k ng y 25/7/2001 theo lnh ca Ch tch nc v vic cng b php lnh do Ch tch nc Cng Ho XHCN Vit Nam Trn c Lng k ng y 8/8/2001 ( vn bn s 11/2001/L - CTN). Ni dung php lnh bao gm 7 chng 45 iu. Chng I Nhng quy nh chung bao gm 7 iu. Chng ta cn nm r nhng iu sau: - Bo v v KDTV quy nh trong php lnh n y bao gm vic phng, tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt, kim dch thc vt v qun l thuc bo v thc vt. - Php lnh n y p dng i vi cc t chc, c nhn Vit Nam, t chc c nhn nc ngo i c hot ng sn xut kinh doanh s dng t i nguyn thc vt v cc hot ng c khc lin quan n vic bo v v kim dch thc vt trn l nh th Vit Nam, tr trng hp iu c quc t m CHXHCN Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh khc th p dng theo iu c quc t. - Bo v v KDTV c thc hin theo cc nguyn tc: + Phng l chnh, pht hin dit tr kp thi, trit bo m hiu qu phng, tr sinh vt gy hi, an to n sc kho cho ngi, hn ch nhim mi trng, gi gn cn bng h sinh thi + Kt hp gia li ch trc mt v li ch lu d i, bo m li ch chung ca to n X hi. + p dng tin b khoa hc v cng ngh, kt hc gia khoa hc v cng ngh hin i vi kinh nghim trong nhn dn. - Nghim cm mi h nh vi gy hi t i nguyn thc vt, sc kho nhn dn, mi trng v h sinh thi.
Chng II Phng, tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt bao gm 6 iu. Chng ta cn nm vng cc iu sau: - Vic phng, tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt phi c thc hin thng xuyn, ng b, kp thi trong cc hot ng nghin cu , thc nghim sn xut, khai thc ch bin bo qun bun bn, s dng, nhp khu, xut khu, tm nhp, ti xut, tm xut ti nhp, qu cnh v cc hot ng khc lin quan n t i nguyn thc vt. - Vic phng tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt gm: + iu tra, pht hin, d tnh, d bo v thng bo v kh nng, thi gian pht sinh, din phn b, mc gy hi ca sinh vt gy hi. + Quyt nh v hng dn thc hin bin php phng, tr sinh vt gy hi. + Hng dn vic p dng tin b khoa hc v cng ngh v o vic phng, tr sinh vt gy hi. - Khi c du hiu sinh vt gy hi c kh nng pht trin th nh dch th c quan nh nc c thm quyn v bo v v KDTV phi nhanh chng tin h nh xc nh v hng dn ch t i nguyn thc vt thc hin bip php phng tr kp thi - Khi sinh vt gy hi pht trin nhanh, mt cao trn to n din rng c nguy c gy thit hi nghim trng t i nguyn thc vt trong phm vi mt tnh, th nh ph trc thuc trung ng th Ch tch UBND tnh, Th nh ph xem xt cng b dch v bo co B trng B NN v PTNT. - Nghim cm cc h nh vi sau y: + S dng nhng bin pho BVTV c kh nng gy nguy him cho ngi, sinh vt c ch a hu hoi t i nguyn v h sinh thi. + Khng p dng nhng bin php ngn chn sinh vt gy hi khng ly lan th nh dch hu dit t i nguyn thc vt.
+ Nhp khu, xut khu, sn xut vn chuyn t ng tr, bun bn, s dng ging cy b nhim su bnh nng hoc mang su, bnh nguy him. Chng III Kim dch thc vt bao gm 14 iu. - Chng n y quy nh cng tc KDTV phi bo m pht trin v kt lun chnh xc, nhanh chng, kp thi tnh hnh nhim, i tng KDTV ca cc vt th thuc din KDTV. - Cng tcKDTV bao gm. + Thc hin cc bin php kim tra vt th thuc din KDTV. + Quyt nh bin php s l thch hp i vi vt th nhim i tng KDTV + Gim st, xc nhn vic thc hin cc bin php s l + iu tra, theo di, gim st tnh hnh sinh vt gy hi trn ging cy nhp ni v sn phm thc vt lu tr trong kho. + Ph bin hng dn phng php pht hin, nhn bit i tng KDTV, th l v bin php KDTV. - Trong tng thi k B trng B NN & PTNT xc nh v cng b danh mc i tng KDTV, danh mc vt th thuc din KDTV ca Vit nam. Sinh vt c ch, t i nguyn thc vt nhp ni l m ging hoc c th c s dng l m ging phi c c quan nh nc c thm quyn v Bo v v kim dch thc vt kim tra gim st v theo di cht ch theo quy nh ca php lut v bo v v kim dch thc vt. Sinh vt c ch, t i nguyn thc vt c nhp ni l m ging hoc c th c s dng l m ging khi vn chuyn t a phng n y sang a phng khc, ch vt th phi thng bo cho c quan nh nc c thm quyn v bo v v kim dch thc vt ca a phng ni n theo di, gim st.
Ging cy trng mi ln u tin nhp ni phi c gieo trng mt ni quy nh theo di tnh hnh sinh vt gy hai; ch sau khi c c quan nh nc c thm quyn v bo v v KDTV kt lun khng mang i tng KDTV ca Vit Nam mi c a v o sn xut. - Trng hp vt th thuc din KDTV t nc ngo i m b ri v i vt b lt v o Vit Nam th ch vt th hoc ngi pht hin bo ngay cho c quan nh nc c thm quyn v bo v v KDTV ca Vit Nam ni gn nht s l, nghim cm vic a v o hoc l m tr n lan gia cc vng trong nc. + i tng KDTV thuc vng danh mc cng b. + Sinh vt gy hi l + t c sinh vt gy hi Chng IV Qun l thuc bo v thc vt, bao gm 8 iu. Chng ta cn nm vng thuc BVTV l h ng ho hn ch kinh doanh , kinh doanh c iu kin, bo qun, d tr, vn chuyn, bun bn v s dng theo quy nh ca php lut. - Nh nc c chnh sch u i i vi vic nghin cu u t, sn xut, kinh doanh s dng thuc bo v thc vt c ngun gc sinh hc t gy c hi. - Thuc bo v thc vt b tiu hu hoc b tr v ni xut s gm. + Thuc bo v thc vt trong danh mc b cm s dng Vit Nam + Thuc BVTV gi + Thuc BVTV qu hn m khng cn gi tr s dng + Thuc BVTV khng r ngun gc + Thuc BVTV ngo i danh mc c php s dng Vit Nam Chng V Qun l nh nc v bo v v KDTV bao gm 4 iu. Chng ta cn nm vng: - Ni dung qun l nh nc v Bo v v KDTV bao gm:
+ Xy dng v ch o thc hin quy hoch, k hoch v bo v v KDTV. + Ban h nh v t chc thc hin cc vn bn vi phm php lut v bo v v KDTV + T chc theo di, pht hin, xc minh sinh vt gy hi t i nguyn thc vt, ch o vic ngn chn dp tt dch gy hi t i nguyn thc vt, cng b dch, b i b quyt nh cng b dch. + T chc thc hin cng tc KDTV + T chc ng k kim nh, tho nghim thuc BVTV + Cp, thu hi giy php kho nghim thuc BVTV mi, giy php nhp khu thuc BVTV hn ch s dng hoc cha c danh mc c php s dng, giy chng nhn KDTV. + T chc nghin cu khoa hc o to, bi dng nghip v v Bo v v KDTV + Tuyn truyn, ph bin php lut kin thc v Bo v v vc bo v v KDTV. Chng VI Khen thng v x l vi phm (4 iu) Chng VII iu khon thi h nh (2 iu) Php lnh c hiu lc thi h nh k t ng y 1/1/2002 3.2.2. iu l kim dch thc vt (ban h nh km theo ngh nh s 58/2002 N - CP ng y 3/6/2002 ca Chnh ph) do Th tng Phan Vn Khi k. iu l KDTV bao gm 6 chng v 33 iu. Chng I Nhng quy nh chung gm 10 iu. - iu l n y quy nh v cng tc KDTV nhp khu, xut khu, qu cnh,ni a v s l vt th thuc din KDTV bng bin php sng hi, kh trng. - Vt th thuc din KDTV bao gm: KDTV; kim tra, thanh tra, s l vi phm v gii quyt khiu ni, t co trong lnh
+ Thc vt; sn phm thc vt + Phng tin sn xut, bo qun, vn chuyn, t kho t ng cng nh vt th khc c kh nng mang i tng KDTV. - iu l quy nh trch nhim v quyn hn ca c quan KDTV v ch vt th . Trong tng thi k, B trng B NN & PTNT xc nh v cng b + Danh mc i tng KDTV ca Vit Nam + Danh mc vt th thuc din KDTV ca Vit Nam - C quan Hi quan c trch nhim kt hp vi c quan KDTV trong vic kim tra gim st i vi vt th thuc din KDTV. Cc c quan nh nc hu quan (Cng v, Hi quan, Bu in, Cng An, B i Bin phng, Qun l th trng) c trch nhim phi hp vi c quan KDTV trong vic kim tra, ngn chn, bt gi cc i tng vi phm quy nh KDTV. Chng II Kim dch thc vt nhp khu (Bao gm 6 iu) - Quy nh r vt th nhp khu v o Vit Nam phi c giy chng nhn KDTV do c quan nh nc c thm quyn v KDTV ca nc xut khu cp; Vt th nhp khu khng c i tng KDTV v sinh vt gy hi l theo quy nh ca Vit Nam . - Quy nh th tc KDTV nhp khu, c quan KDTV c php phi hp vi c quan KDTV nc xut khu kim tra s l vt th nhp khu ti nc xut khu , nghim cm a i tng KDTV sinh vt gy hi l v o Vit Nam (tr trng hp cn cho nghin cu phi c php ca B trng B NN& PTNT). Quy nh vt th nhp khu b nhim i tng KDTV theo quy nh ca Vit Nam phi tr v ni xut s hoc tiu hu ( nu vt th b nhim i tng KDTV c phn b hp trn l nh th Vit Nam. C quan KDTV phi c quyt nh, bin php s l trit trc khi a v o ni a; nu vt th
t nc ngo i do tri dt ri v i lt v o Vit Nam c quan KDTV cn phi hp vi chnh quyn a phng, c quan c lin quan gii quyt kp thi, trit ). Chng III Kim dch thc vt xut khu (bao gm 3 iu) - Quy nh r c quan KDTV ch thc hin KDTV i vi vt th xut khu trong trng hp. + Hp ng mua bn c yu cu, cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc tham gia c quy nh. + Ch vt th yu cu KDTV - Quy nh th tc tin h nh KDTV vt th xut khu cng nh trch nhim ca c quan KDTV, ch vt th khi vn chuyn vt th ra khi l nh th Vit Nam. Chng IV Kim dch thc vt qu cnh (bao gm 3 i) - Quy nh r vt th khi qu cnh hoc lu kho ba trn l nh th Vit Nam phi thng bo cho c quan KDTV Vit Nam xem xt chp thun, nhng vt th phi c ng gi theo ng quy cch nhm trnh ly lan sinh vt gy ha ra kho b i hay trong qu trnh vn chuyn. - Quy nh th tc KDTV vt th qu cnh, cng nh trch nhim ca c quan KDTV cho vt th ti khi vn chuyn vt th ra khi l nh th Vit nam . Chng V Kim dch thc vt ni a (bao gm 5 iu). - Quy nh ni dung ca cng tc KDTV ni a - Qun l tnh hnh sinh vt gy hi thuc i tng KDTV Vit Nam v sinh vt c ch. - Qun l v thc hin cc bin php x l khi pht hin dch. - Quy nh ca c quan nh nc c thm quyn v bo v v KDTV cng nh ch vt th.
- Nghim cm vic di chuyn i tng KDTV cn sng n cc vng cha c dch. Trong trng hp di chuyn nhm mc ch nghin cu phi c B trng B NN&PTNT cho php. Chng VI X l vt th bng bin php xng hi kh trng (gm 5 iu). - Xng hi kh trng l bin php kh trng bng ho cht xng hi c. - Quy nh thm quyn cp chng ch h nh ngh xng hi kh trng v quyn hn v ngha v ca t chc hot ng kh trng khi c cp chng ch h nh ngh xng hi kh trng.
3.2.3. Quyt nh ca B trng B NN&PTNT v vic cng b danh mc vt th thuc din KDTV nhp khu, xut khu, tm xut ti nhp v qu cnh nc CHXHCN Vit Nam, s 56/2001/Q/ BNN - BVTV k ng y 23/5/2001. - Cn c Ngh nh s 92/CP ng y 27/11/1993 ca Chnh ph v hng dn thi h nh Php lnh Bo v v KDTV B Trng B NN & PTNT quyt nh. * Thc vt. - Cy ging cc loi v cc b phn ca Cy dng l m ging nh ht, c nh ghp, mt ghp, thn ngm, chi qu, r, c, m thc vt nui cy trn mi trng nhn to. - Cy cc loi v cc b phn ca cy nh: N, hoa, qu, c nh, thn, l, r, c, ht, v v cc b phn khc cc dng khc nhau. * Sn phm thc vt. Go, tm, cc lai bt, malt, cm, kh du, cc loi ht, ch , si ay, thuc l si, l thuc l, men ri, men thc n chn nui, g v cc sn phm ca g , my song, tre, na, chiu, ci, rm, r, cc loi dc liu, cc loi thm dt c ngun gc t thc vt.
Cc loi cn trng, nm bnh, tuyn trng, vi khun, virus, c di( dng sng hoc cht) v cc loi tiu bn thc vt. t v nhng vt th khc c kh nng mang theo sinh vt gy hi t i nguyn thc vt. Phng tin vn chuyn vt th thuc din KDTV c kh nng mang i tng KDTV. i vi vt th thuc din KDTV xut khu th ch thc hin vic kim dch trong trng hp khch h nh c yu cu kim dch hoc phi thc hin theo cc iu c quc t m Vit Nam tham gia hoc k kt. 3.2.4. Quyt nh ca B trng B NN & PTNT v vic ban h nh quy nh qun l nh nc v hot ng xng hi kh trng vt th thuc din KDTV. S 84/2002/Q - BNN k ng y 24/9/2002 do Th Trng Bi B Bng k. Km theo Quy nh qun l nh nc v hot ng xng hi kh trng vt th thuc din KDTV. Quy nh gm 11 iu. Quy nh nu r. + Xng hi kh trng l bin php kh trng bng ho cht xng hi c dit tr cc sinh vt gy hi vt th thuc din KDTV Quy nh ti iu 3 ca iu l KDTV. + Nhim v ca Cc BVTV v hot ng xng hi kh trng thm quyn cp chng ch h nh ngh xng hi kh trng gim st quy trnh k thut kh trng bng phng php xng hi (theo quyt nh ca b trng B NN& PTNT s 70/1998 Q/BNN - KHCN k ng y 6/5/1998) tiu chun ng nh s 335 - 98.
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y khi nim chung v H thng vn bn, quy phm php lut ca nc Cng ha X hi ch ngha Vit Nam. cho v d. Cu 2: Trnh b y ngn gn ni dung ca Php lnh Bo v v Kim dch thc vt ca nc CHXHCNVN. Cu 3: Trnh b y ngn gn Quyt nh ca B trng B NN&PTNT v vic cng b danh mc vt th thuc din KDTV nhp khu, xut khu, tm xut ti nhp v qu cnh nc CHXHCN Vit Nam, s 56/2001/Q/ BNN BVTV k ng y 23/5/2001. Cu 4: Trnh b y ngn gn Quyt nh ca B trng B NN & PTNT v vic ban h nh quy nh qun l nh nc v hot ng xng hi kh trng vt th thuc din KDTV. S 84/2002/Q - BNN k ng y 24/9/2002.
B i4
Phng php iu tra, kim tra ly mu thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV
4.1. Khi nim chung - Tiu chun ng nh KDTV l cn c mang tnh php qui p dng kim tra cc l c, qu xut nhp khu v qu cnh trn phm vi c nc. Kim tra cc l ht xut nhp khu v qu cnh trn phm vi c nc; kim tra cc l cy xut nhp khu v qu cnh trn phm vi c nc. - Qui nh v cc thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV cho cc loi hnh chuyn ch, ng gi, bo qun ca tng nhm vt th thuc din KDTV i vi tng lo i sinh vt gy hi trong tng nhm vt th v thao tc iu tra sinh vt gy hi trn tng loi cy. 4.2. Ni dung cc tiu chun ng nh, iu kin 4.2.1. Phng php kim tra c, qu xut nhp khu v qu cnh - Phm vi v i tng p dng - Thut ng, nh ngha ca l c, qu; din quan st; im quan st. - Phng php kim tra: + Dng c, vt liu + Quan st + Ly mu + Trnh t cc bc quan st, ly mu. + Phn tch + nh loi + Lu gi, chuyn gi mu vt.
- nh gi s liu v kt qu kim tra. 4.2.2. Phng php kim tra cc loi ht xut nhp cnh v qu cnh - Phm vi v i tng p dng - Thut ng v nh ngha - Phng php kim tra + Dng c, vt liu + Quan st + Ly mu + Trnh t cc bc quan st, ly mu + Phn tch + nh loi + Lu mu v chuyn mu vt, tiu bn + Lu cc i tng KDTV. 4.2.3. Phng php kim tra cy xut nhp khu v qu cnh - Phm vi v i tng - Thut ng v nh ngha - Phng php kim tra + Dng c, vt liu + Quan st + Ly mu + Trnh t cc bc tin h nh quan st, ly mu + Phn tch + nh loi + Lu gi, chuyn mu vt + Lu cc i tng KDTV
4.3. Ni dung qui nh v cc thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV - Thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV p dng theo tiu chun Vit Nam 4731-889 v KDTV, phng php ly mu - H s nghip v KDTV gm + n xin cp giy php KDTV nhp khu (mu 1) + Giy php KDTV nhp khu (mu 2) + Giy khai bo KDTV (mu 3) + Bin bn kim tra KDTV i vi phng tin chuyn ch (tu thu, my bay, xe la, xe hi,...) (mu 4). + Bin bn khm xt kim dch v ly mu h ng thc vt (mu 5) + Bin bn iu tra sinh vt hi t i nguyn thc vt (mu 6) + Phiu tm cp kt qu KDTV (mu 8) + Giy chng nhn k sinh (mu 9) + Giy chng nhn KDTV nhp khu, qu cnh v chuyn ni a (mu 10) + Bin bn v vic vi phm php lnh Bo v v KDTV (mu 11) + Quyt nh x pht vi phm php lnh Bo v v KDTV (mu 12) + Giy khai bo BVTV (mu 13) + Lnh gi li v x l h ng thc vt nhp khu (mu 14) + Bin bn gim st x l vt th thuc din KDTV (mu 15) + Thng bo v KDTV (mu 16) + Giy khai bo KDTV dng cho khch h ng.
4.4. K thut kim tra ly mu, gim nh dch hi KDTV 4.4.1. Quy nh chung: Gim nh h ng KDTV ti ch v trong phng th nghim phi tun th nhng quy nh sau y:
- Gim nh cn trng trc, sau mi n tuyn trng, nm bnh... - Khi gim nh khng ly nhim t bn ngo i v o mu bnh, hoc t mu bnh ra h ng ho xung quanh. Khng m mt lc nhiu mu vt. Mu gim nh th phi gim nh cho xong. - Nhng loi cy sng (cy con, c nh ghp) phi v o ch mt c m thch hp. - Phi m bo v sinh tuyt i, c dng c chuyn dng (panh, lp, dao gii phu, gng tay, giy sch,...). Khng dng tay s m v o h ng ho l,hoa qu ti v thc n ca khch h g. - Phi xp t ngn np, trnh nhm ln. 4.4.2. K thut kim tra ly mu, gim nh cn trng Gim nh cn trng trn ht v bt: Quan st bn ngo i, ri quan st chung to n b mu trung bnh. Ry, s ng v quan st cc phn t lt qua ry, s ng. Dng ry, s ng c ng knh mt ry (s ng) nh hn ng knh ht, nhng ln hn ng knh ca mt cn kim tra. Vi cc loi bt th dng ry c ng knh mt ry nh hn mt, bt s lt qua ry, cn trng cn li trn ry. C th dng cc phng php nh : + Ngm ht v o dung dch NaOH 10% nu trong 10 pht, ra sch bng nc ct, sau nhn di knh lp. + Nhum m u: cho ht v o nc nng 5 pht, sau cho v o dung dch (5 gr axt Fucsin + 50 axt axetic + 950 cc nc ct) nhum trong 2-3 pht, ri thuc, ra sch bng nc ct. Ch c l c ca mt s c m u . Gim nh cn trng trn cy ti v hoa qu ti: Quan st bng mt thng, kt hp vi dng knh lp. Nhng b phn nghi ng phi ct, b ra xem di knh lp. Gim nh cn trng trn cc cc loi h ng khc: Quan st c ngo i v m bao ly mu ra xem.
4.4.3. Thu thp, x l, bo qun mu: Pha ch dung dch ngm mu: C th ngm mu su non, nhng mt trong nhng cng thc sau y: + Dung dch Pampl gm c 30 phn nc ct 15 phn ancol 950 6 phn formadehyt 40 4 phn acid axetic Ch : - cho acid v o cui cng - c thm v i git glycerin + Cn 70 c cn 70, ly 71 ca cn 96 ho v o 96 ca nc ct. Cch l m l c: Th nh phn: - KCN tinh th m u trng - Mn ca mnh - Thch cao nung, tn nh - Giy thm Cch l m: (1). 1 tha KCN (2). mn ca gp 10 ln KCN nn cht (3). thch cao nn cht, vy nc v o l m th nh b nh o n cng (4). lau sch ri t giy thm trn. Ch : - Dng l c nt kn. - Bn ngo i l c d n nh n: "L c", ng y.... thng... nm l m l c Thu thp: Phi thu bt cn trng kho lo, c bit nhng lo i bit bay. Vi lo i c tnh gi cht th nn t ng nghim st con cn trng, ri dng bt lng hay panh gt nh cho ri v o ng. Vi lo i
cnh vy c tnh bay ngc ln th t ng nghim n u, ri gt nh cn trng t bay vo ng, xong bt ngay ming ng ngim li.Vi lo i sng ch ti, kh pht hin, thkhuacho chng bay , ch khi u xung mi bt. X l su non b cnh cng v su non b cnh vy: luc trong nc nng 80-90 0C cho su dui thng ra l c. Bo qun mu: Bo qun ng phng php tu loi. Ghi nh n km theo mu vi cc ni dung: tn cn trng (k hiu), k ch, ni thu thp, ng y thu thp. 4.4.4. K thut kim tra gim nh bnh hi: Tu theo loi vi sinh vt gy bnh m thu thp mu vt gim nh. Gi mu ng phng php c th cy trn cc mi trng thch hp, sau kim tra bng knh hin vi. 4.4.5. K thut kim tra gim nh tuyn trng: iu tra ng rung kho b i, phng tin chuyn ch - Ly mu theo phng php ngu nhin, mu trung bnh in hnh theo quy nh KDTV. - Thu thp mu theo triu chng gy ra bi tuyn trng - Nhng b phn cy, sn phm c dnh t. Kim tra tuyn trng trong h ng ho thc vt. * i vi h ng nhp: Kim tra nhng tuyn trng hi cy ti ngo i nhng tuyn trng l i tng KDTV. Kim tra tuyn trng sn phm cc cy c c nh khoai, h nh c cy hoa cy cnh c r, cc sn phm c t- cc loi ht - c nh ghp ca cc cy l k ch ca tuyn trng hi thn l... Sau phi theo di sn phm ti vn m KDTV hoc ch nhn h ng. Thi gian kim tra tuyn trng tu thuc v o yu cu t v i gi n 2 tun l. Trn c s kt qu theo di m quyt nh bin php x l tip theo.
* i vi h ng xut: Kim tra tuyn trng i tng v cc lo i nguy him tt c cc cy vng gieo trng nhn ging, trong khi chm sc, trc la xut v trong lc xut khu. Phn tch gim nh ti ch, trong phng th nghim * Kim tra tuyn trng b o nang: Pht hin tuyn trng c b o ngang trong t bng phng php giy lc theo Buhr. Cn phi ly nhiu mu t. Phn loi bng knh lp v knh hin vi. Chnh xc hn l bng cch nui tuyn trng trn l k ch c hiu. * Kim tra tuyn trng di thc trong t: i vi cc lo i Aphelenchoides- Ditylenchus-PratylenchoidesHoplolaimios. .. cng nh Heterodera, Meloidogyne Gdoan di ng th dng phng php phu Berman (dy cobb hoc phng php quay ly tm...). * Kim tra tuyn trng hi thc vt trong cy: Phi phn lp tuyn trng t r l, thn theo phng php phu Berman- cy cobb n gin i vi Meloidogyne th tch ra khi nt sn ri a ln knh quan st. Kim tra tuyn trng Ht: Lo i Angunia trictici theo ht la m Lo i Ditylenchus dipsaci c th theo ht c ba l h nh, u, cve.... Lo i A phelenchoides besseyi theo ht thc. - Ly ht ngm nc, sau 24 gi cht nc ra s ly c tuyn trng ri ra. Kim tra tuyn trng hi thng Baraphelenchus xylophilus lo i n y c Nht- M-Canada cn quan tm n ng c ca sn tc (ceranbycides) tuyn trng nm di cnh cng v kh qun ca con trng th nh. Phng php nh loi:
Sau khi thu thp c mu trung bnh in hnh v phn lp tch ly c tuyn trng ra khi t m thc vt th tin h nh nh loi di knh lp v knh hin vi. - C s ca vic nh loi l a v o: hnh dng kch thc chung, cu to ca nhng b phn c im chnh: ui bao gm cc c quan: bao biu b c, c quan tiu ho, thn kinh, sinh sn, b i tit... - C th s dng cc kho phn loi c cc nh nghin cu thit lp nn. Nhng mu tuyn trng sau khi phn lp cha gim nh ngay, hoc cn gi lu th c th git a v o ngm trong dung dch c nh FA 4/1 hoc TAP. Tn h nh l m tiu bn tm thi hay c nh l m t liu. Phng php ly mu nghin cu tuyn trng * Ly mu l h ng; Theo phng php ly mu in hnh v mu trung bnh theo quy nh ly mu chung ca kim dch thc vt * Ly mu ngo i rung, vn: - Cy nh: Ly ra sp s 100 - 200 gr t sp s 10 gr r vng quanh r cy - Rung, vn: Ly sp s 1kg t 5 im sau trn ly mu trung bnh - Cy lu nm: o Cuc t quanh tn cy (ly r non) chn 3 im/cy 3 cy/vn o Lng ly mi cy: 100 - 200 gr t; 30 - 50 gr r o Bo qun mu: nhit bnh thng nhit 5oC
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y tm tt thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV. Cu 2: Trnh b y ngn gn ni dung K thut kim tra ly mu, gim nh cn trng trong h ng ha thc vt nhp v xut khu. Cu 3: Trnh b y ngn gn ni dung K thut kim tra ly mu, gim nh bnh hi trong h ng ha thc vt nhp v xut khu. Cu 4: Trnh b y ngn gn ni dung K thut kim tra ly mu, gim nh tuyn trng hi trong h ng ha thc vt nhp v xut khu.
B i5
T chc kim dch thc vt ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam
5.1. Khi nim chung - T chc Bo v v KDTV ca Vit Nam nhm tng cng hiu lc qun l Nh nc, nng cao hiu qu cng tc pht hin, phng tr sinh vt hi t i nguyn thc vt (i tng KDTV) pht trin sn xut bo v sc kho cng ng v mi trng sinh thi. - Nh nc thng nht qun l cng tc Bo v v KDTV. Kt hp gia khoa hc hin i vi kinh nghim c truyn, bo m li ch chung ca to n x hi. - Nh nc khuyn khch t chc , c nhn trong nc, ngo i nc u t di nhiu hnh thc trong phng tr sinh vt gy hi t i nguyn thc vt (sinh vt KDTV), sn xut, kinh doanh thuc BVTV Vit Nam. - KDTV tin h nh kim tra vt th thuc din KDTV pht hin v kt lun nhanh chng, chnh xc tnh hnh nhim i tng KDTV ca cc vt th kim tra, quyt nh bin php x l thch hp i vi vt th nhim i tng KDTV, gim st, xc nhn vic thc hin bin php x l. - Hng dn th l KDTV, phng php pht hin, nhn bit i tng KDTV nhm trnh cho t i nguyn thc vt (sn xut cy trng nng nghip) ca Vit Nam khi b nhim, ly lan nhng sinh vt gy hi trc y cha c, hoc mi xut hin trn din hp. Ngn chn lo i sinh vt gy hi t Vit Nam lt ra nc ngo i. 5.2. Chc nng, nhim v, quyn hn v BVTV. t chc b my ca Cc
- Cn c Php lnh Bo v thc vt v KDTV nm 2001. - Cn C Ngh nh s 86/2003/N - CP ng y 18/7/2003 ca Chnh ph quy nh chc nng nhim v, quyn hn v c cu t chc B NN & PTNT. - Cn c iu 19 Ngh nh s 86/2002/N - Cp ng y 5/11/2002 ca Chnh ph quy nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca c quan ngang B. Quyt nh l c quan trc thuc B NN& PTNT thc hin chc nng qun l nh nc v thanh tra chuyn ng nh v Bo v KDTV , thuc BVTV trong phm vi c nc. Cc BVTV c nhim v. - Trnh B Trng d n Lut, d n Php lnh ,d tho vn bn quy phm lut trc thuc phm vi qun l chuyn ng nh. - Trnh B trng chin lc, quy hoch, chnh sch, k hoch h ng nm, chng trnh, d n n thuc phm vi qun l chuyn ng nh theo s phn cng ca B trng. - Ban h nh vn bn v nghip v qun l, hng dn v chuyn mn, nghip v thuc chuyn ng nh theo s phn cng ca B trng. - T chc ch o hng dn, kim tra v chu trch nhim thc hin cc vn bn quy phm pht lut, k hoch, chng trnh, d n, tiu chun, quy trnh, quy phm, nh mc kinh t, k thut chuyn ng nh c ph duyt v tuyn truyn, ph bin, gio dc php lut v chuyn ng nh qun l Cc. - V qun l chuyn ng nh. + Bo v thc vt (BVTV) + Kim dch thc vt (KDTV) qun l , ch o cng tc KDTV ni a, trnh B trng cng b danh mc i tng KDTV, danh mc vt th thuc din KDTV ca Vit Nam trong tng thi k, cng b hoc b i b vi
sinh vt thuc i tng KDTV v sinh vt gy hi mi xut hin nhng nguy him cho t i nguyn thc vt ca Vit Nam theo quy nh ca php lut. Thc hin KDTV nhp khu v sau nhp khu, xut khu, tm nhp ti xut nhng qu cnh v x l vt th thuc din KDTV theo quy nh ca Php lut v cc iu c quc t v KDTV m Vit Nam k kt hoc gia nhp. Qun l hot ng kh trng theo quy nh ca nh nc v cc iu c quc t m Vit Nam k kt hoc gia nhp. - V khoa hc cng ngh: Xy dng trnh B trng chng trnh, k hoch, t i NCKH, ng dng tin b khoa hc Cng ngh, qun l v t chc trin khai kt qu NCKH ng dng tin b k thut cng ngh v phm vi qun l thng tin khoa hc cng ngh thuc phm vi qun l chuyn ng nh ca Cc. -Tham gia xy dng c ch, chnh sch pht trin sn xut nng cao cht lng v xc tin thng mi cc sn phm trng trt. - Xy dng chng trnh, d n hp tc quc t v bo v thc vt v KDTV, thuc BVTV. Tham gia m phn k kt gia nhp cc iu c quc t , cc t chc quc t v BVTV, KDTV,HTQT theo phn cng ca B trng. - Qun l mt s n v h nh chnh s nghip, dch v cng thuc B v bo v thc vt, KDTV, thuc BVTV. - Tham gia qun l hot ng ca cc Hi, T chc phi Chnh ph trong phm vi qun l ca Cc. - Thanh tra chuyn ng nh, kim tra gii quyt, kim tra gii quyt khiu ni, t co, chng tham nhng tiu cc, x l vi phm v BVTV,KDTV, thuc BVTV theo thm quyn. - Xy dng v thc hin chng trnh ci cch h nh chnh ca Cc theo mc tiu v ni dung chng trnh ci cch h nh chnh ca B.
- V qun l t chc, cn b. + Qun l t chc. Quy hoch mng li bo v, KDTV trong phm vi c nc, qun l ch o xy dng h thng t chc bo v v KDTV trn to n quc theo quy nh ca php lut. + Qun l cn b. Tham gia o to bi dng chuyn mn, nghip v cho cn b vin chc, lc lng qun chng tham gia BVTV v KDTV. - Qun l thu. S dng cc loi ph v l ph theo quy nh ca php lut. 5.3. T chc KDTV Viet Nam Cc BVTV
Phng KDTV Trung ng Nhim v: + Qun l cng tc KDTV c nc + Ban h nh, sa i, xut ni dung ca Php lnh, iu l KDTV ca Vit Nam. + Ban h nh tiu chun ngn h cho KDTV i ngoi v i ni. + Tp hun KDTV cho cn b cc tnh th nh ca Vit Nam.
Cc Chi cc KDTV vng I: Hi Phng II: TP. H Ch Minh III: Nng IV: Qui Nhn V: H Ni VI: Ngh An VII: Lng Sn VIII: L o Cai IX: Cn Th Nhim v: Thc hin kim dch i ni thng qua nghip v ca phng Xut, phng Nhp v phng K thut.
Trung tm phn tch, gim nh KDTV Nhim v: + Phn tch, gim nh mu vt t c s gi v xc nh i tng KDTV. + Th nghim cc phng php phng tr i tng KDTV xut tiu chun ng nh. + Tp hun chuyn mn nghip v cho cn b a phng. + Cung cp tiu bn cho c s thc hin nhim v KDTV. Thng qua cc phng: Phng Cn trng; Phng Bnh cy, tuyn trng; Phng X l c di
Trung tm KDTV sau nhp khu I Nhim v: + Theo di mu nhp khu kp thi pht hin tip cc i tng KDTV + Ngn chn s ly lan ca i tng KDTV.
B i6
Danh mc i tng KDTV ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam

6.1. Khi nim chung - Trong tng thi k, B trng B Nng nghip v Pht trin nng thn xc nh v cng b danh lc i tng KDTV cn phi ngn chn khng xm nhp v o Vit Nam, hoc ly lan gia cc vng trong nc. Nhng lo i sinh vt gy hi khng c lt ra nc ngo i c xc nh trong cc vn bn tho thun, cam kt gia Vit Nam vi cc nc, cc t chc quc t, hoc theo iu c quc t m Vit Nam k kt, tham gia. - Khi pht hin i tng KDTV thuc danh lc cng b, c quan bo v v KDTV phi quyt nh cc bin php bao vy, tiu dit i tng v yu cu ch vt th c mang i tng phi thc hin ngay bin php. Nu i tng KDTV ly lan th nh dch, c quan bo v v KDTV phi bo ngay vi c quan c thm quyn cng b dch, dp tt dch. - i tng KDTV chia ra: + Cp Nh nc: L i tng KDTV trong lut php KDTV ca Nh nc qui nh. + Cp tnh, th nh ph: L i tng KDTV qui nh b sung cho a phng mnh. - i tng KDTV nhp khu: ch cc lo i dch hi (su, bnh,...) khng c php nhp khu m Nh nc qui nh nh danh lc dch hi. - i tng KDTV trong nc ch cc lo i dch hi (su, bnh,....) nguy him cn tin h nh trong lc di chuyn thc vt v sn phm thc vt.
6.2. Ni dung danh lc i tng KDTV ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Quyt nh s 75/1998/Q/ BNN-BVTV ng y 21/5/1998 ca B trng B NN v PTNT quy nh 56 lo i l i tng KDTV ca Nc CHXHCN Vit Nam, chia l m 3 nhm, nhm 1 c 38 lo i, nhm 2 c 10 lo i, nhm 3 c 8 lo i. Tng nhm nh sau: Nhm 1: Nhng sinh vt gy hi t i nguyn thc vt v c nguy c gy hi nghim trng, cha c trn l nh th nc CHXHCN Vit Nam: Gm 20 lo i Cn trng , 10 lo i vi sinh vt gy bnh cy, 5 lo i tuyn trng gy bnh cy v 3 lo i c di. Nhm 2: Nhng sinh vt gy hi t i nguyn thc vt v c nguy c gy hi nghim trng, phn b hp trn l nh th nc CHXHCN Vit Nam: Gm 4 lo i cn trng, 5 lo i vi sinh vt gy bnh cy v 1 lo i c di. Nhm 3: Nhng sinh vt gy hi t i nguyn thc vt v c nguy c gy hi nghim trng, c kh nng lan rng Vit Nam hoc nhng sinh vt gy hi l khc i vi t i nguyn thc vt ca Vit Nam: Gm 1 lo i ng vt ( c bu v ng), 3 lo i vi sinh vt gy bnh cy, 2 lo i tuyn trng gy bnh cy v 2 lo i c di. 6.3. Tnh hnh din bin ca di tng KDTV Vit Nam Theo quyt nh ca B trng B nng nghip v pht trin nng thn s 117/2000 Q/BNN-BVTV k ngy 20/11/2000, Danh mc i tng KDTV ca Nc CHXHCN Vit Nam chia th nh 2 nhm, bao gm 61 lo i. Nh vy, b nhm 3 so vi nm 1998. * Nhm 1: Nhng sinh vt c tim nng gy hi nghim trng cho t i nguyn thc vt, cha c trn l nh th Vit Nam: Gm 23 lo i cn trng, 9 lo i vi sinh vt gy bnh cy, 5 lo i tuyn trng gy bnh cy v 8 lo i c di.
* Nhm 2: Nhng sinh vt c tim nng gy hi nghim trng cho t i nguyn thc vt, phn b hp trn l nh th Vit Nam: Gm 4 lo i cn trng, 5 lo i vi sinh vt gy bnh cy, 2 lo i tuyn trng gy bnh cy v 4 lo i c di. Do vic trao i h ng ho ca Vit Nam vi cc nc trn th gii ng y c ng nhiu, nn kh nng xm nhp v o Vit Nam ca cc i tng dch hi nguy him c cc nc khc cng ng y c ng tng. V l din bin ca i tng KDTV rt phc tp.
Cu hi n tp: Cu 1: nh ngha i tng dch hi KDTV( plant quanrantine pests); Cho v d. Cu 2: Tnh hnh din bin ca danh mc i tng dch hi KDTV Vit Nam qua cc thi k.
B i7
c im hnh thi, sinh hc, sinh thi hc ca mt s loi dch hi KDTV ch yu
7.1. nh ngha - Dch hi KDTV (Quanrantine pests): Bao gm tt c cc sinh vt c nguy hi cho thc vt v sn phm thc vt nh sinh vt gy bnh v mi gii truyn bnh, cn trng n thc vt, nhn, ng vt thn mm, c di c hi cho cy. - i tng KDTV, cn gi l su, bnh nghim cm (Pests and diseases prohibited), su bnh b hn ch (Pests and diseases restrected). 7.2. c im hnh thi, sinh hc ca mt s lo i dch hi KDTV ch yu ca Vit Nam -Nhm 1: + Rui c qu Nam m + Rui c qu Mexico + Rui c qu a trung hi + Rui c qu chu c + Rui c qu Trung quc + Rui c qu Natal + Mt lc + Bm trng M + B da Nht Bn + Mt to vi + Mt cng t + Mt da vt thn Anastrepha fraterculus Wiedeman Anastrepha ludens Loew Ceratitis capitata Wiedman Bactrocera tryoni (Froggatt) Bactrocera tsuneonis (Miyare) Ceratitis rosa Karsch. Pachymerus pallidus Olivier Hyphantria textor Harr. Popillia japonica Newmann Caulophilus latinasus Say. Trogoderma granarium Everts. Trogoderma inclusum (Le Conte)
+ Mt u d i hi qu bng + B tr cam + Mt thc + Mt c ht ln + Mt u Mexico + Rp sp vy c en + B da vin trng + Xn tc hi g + Ry hi la + Ry hi ht la + Bnh kh c nh cam qut + Bnh thi r bng
Anthonomus grandis Boheman Scirtothrips aurantii Faure Sitophilus granarius (Linnaeus)
+ Su cnh cng hi khoai ty Leptinotarsa decemlineata Say Prostephanus truncatus Horn. Zabrotes subfasciatus (Boheman) Quadraspidiotus perniciosus (Comstock) Graphognathus leucoloma (Bohemann) Monochamus alternatuss Hope Tagosodes cubanus D.L.Crawford Tagosodes oryzicola Muir Denterophoma tracheiphila Petri Phymatotrichum omnivorum Dugger
+ Bnh gh bt khoai ty Spongospora subterranca + Bnh virus trng l la Rice hoja blanca virus. +Tuyn trng b o nang nh v ng Heteroderra rostochiensis Behreng - Nhm 2: + Ng i c khoai ty + Mt u n nh + Mt bt tp + Bnh thi en khoai lang + Bnh ho r ng - Nhm 3: + c bu v ng + Bnh cht ho chui + Tuyn trng hi thng Pomacae sp. Fusarium oxysperum Schlechi Bursaphelenchussylophilus Nicke. Phthorimaca operulella Zeller Acanthoscelides obtectus Say. Tribolium confusum Duval. Ceratocystis fibriata Elli. Erwinia stewartii Dye.
7.2.1. Rui c qu Nam M Anastrepha fraterculus (Wiedemann) (hnh... ) H Tephritidae, B Diptera K ch; cam, qut, c ph, nho, to, o, l, mn, xo i,... Phn b: Chu M, Ty n. Triu chng tc hi: C th nhn ra vt chm trn qu, i vi cam qut thng xut hin git gm, xung quanh b v ng. Hnh thi: Rui mu v ng nu, thn d i 8 mm, cnh trong sut, c nhng vn trn cnh mu v ng da cam n mu nu hnh ch S bt u t cui mch R4+5, v 1 vn hnh ch V ngc bt u t b sau ca cnh gn song song vi vn hnh ch S. Chn mu v ng nu. Sinh hc: Rui dng ng trng chm v o biu b qu trng. Su non sng trong qu, y sc ri xung t ho nhng. 7.2.2. Rui c qu Mexico Anastrepha ludens Loew (Hnh.... )
H Tephritidae, B Diptera
K ch: to, cam, qut, c ph, ch, o, l, mn, xo i, lu, hng,... Phn b: : Chu M. Triu chng: c th nhn ra vt chm trn qu, vi cam qut thng xut hin git gm v xung quanh mu v ng. Hnh thi: Rui mu nu v ng, d i 6-8 mm, t bng th 5 d i bng cc t bng th 3+4. Cnh gn nh lo i A. fraterculus. Su non y sc d i 10-12 mm. Sinh hc: Trng n sau 6-12 ng y, su non 15-32 ng y, nhng 15-19 ng y nhit 25oC. Trng th nh xut hin quanh nm.
7.2.3. Rui c qu a trung hi

Ceratitis capitata (Wiedemann) (Hnh...... ) H Tephritidae, B Diptera K ch: to, chui, xo i, nho, o, l, cam, c chua, t, vi, nh n,... Phn b: Chu phi, vng a trung hi, ng nam . Triu chng: C th nhn ra vt chm trn qu, xung quanh vt chm b bin mu, cng, lm v o hoc li ra. Trn nhng qu chn vt lm c ng knh 1-2 cm, di vt lm tht qu bin mu l ch su non c ph. Hnh thi: Rui nh, thn d i 3,5-5 mm, mu v ng nht, mt mu , trn cnh c nhng vn ngang mu v ng da cam n mu nu to th nh hnh loang l. Su non y sc d i 7-10 mm. Sinh hc: Trng c di v qu. Thi gian pht dc trng 2-4 ng y, su non 6-11 ng y, nhng 6-11 ng y nhit 24-26oC. Nu nhit thp ko d i hn. Rui sng n 60 ng y. C 2-10 la/nm.
7.2.4. Rui c qu Chu c Bactrocera tryoni (Froggatt) (Hnh...... ) H Tephritidae, B Diptera K ch: to, l, o, mn, hng, xo i, c chua, t,... Phn b: Chu c, chu M, New Zealand. Triu chng: C th nhn thy vt chm trn qu, nhng qu c h m lng ng cao nh o xut hin keo ng cnh vt chm. Hnh thi: Rui d i 6,5-7 mm, B[f trc cnhmu nu, mch Costa ko d i n nh cnh. Mnh lng ngc trc c 6 m v ng. Su non y sc d i 8-11 mm.
Sinh hc: Trng c di v qu. Thi gian pht dc trng 1-3 ng y, su non 30-31 ng y, nhng 7-14 ng y.Trng th nh xut hin quanh nm. 7.2.5. Rui c qu Trung Quc Bactrocera tsuneonis (Miyare) (Hnh....... ) H Tephritidae, B Diptera K ch: cam, qut, nhiu loi qu khc Phn b: Qung Ty (TQ), Nht. Triu chng: C th nhn thy vt chm trn qu. nhng loi qu c h m lng ng cao thng to keo ng cnh vt chm. Hnh thi: Rui c thn d i 9-10 mm, u mu v ng n v ng nu, ngc nu v ng n nu m. Gia mnh lng ngc c dm en hnh ch Y ngc. Cnh trong sut, b trc v u mt cnh c ng vn d i mu nu. Gia bng c mt ng en ko d i ht bng. Su non y sc d i 11-13 mm, mu trng sa. Sinh hc: Trng c di v qu. Thi gian pht dc trng 1-3 ng y, su non n 35 ng y, nhng 7-14 ng y. 7.2.6. Rui c qu Natal Ceratitis rosa Kasch. (Hnh ....... ) H Tephritidae, B Diptera K ch: cam, qut, o, da, xo i, l, vi, nho, mn, c chua,... Phn b: Chu Phi. Triu chng: C th nhn thy vt chm trn qu, xung quanh vt chm bin mu, cng, lm v o hoc li ra. Vt lm trn qu chn c ng knh 1-2 cm, di vt lm tht qu bin mu, l ch c sau non c ph. Hnh thi: Rui mu v ng nu, Chnh gia mnh lng ngc c mt ng nh mu nu m, Trm mt lng ca t bng th 3 v 5 c
bng ngang mu sng. Cnh mu nu v ng, trn cnh c nhng vt ngang. Sinh hc: Trng c di v qu. Thi gian pht dc trng 2-4 ng y, su non 10-14 ng y, nhng 11-12 ng y. Mi nm c 6-12 la. 7.2.7. Mt lc Pachymerus pallidus Olivier (Hnh... .... ) H Bruchidae, B Coleoptera K ch: lc. Phn b: Ai Cp, Hy Lp, Nam t c, Tch Lan. Hnh thi: Mt trng th nh thn d i 4-5 mm, mu nu m, to n thn ph lng mu trng v ng, mt mu en, ru u c 11 t. i chn sau mp, b trong c h ng rng ca mu en. t ch y chn sau rt cong. Su non mu trng, cong hnh ch C, khng c chn. Sinh hc: Su non n ht lc, y sc chui ra ngo i l m kn ho nhng.
7.2.8. Bm trng M Hyphantria textor Harr. (Hnh.... ) H Arctiidae, B Lepidoptera K ch: bng, ng, bp ci, mn, to, l, anh o, v khong 200 loi cy rng. Phn b: Chu u, Nam M, Canada, Mexico, Hoa K, Triu Tin, Trung Quc, Nht. Triu chng: Su non ko l nh t l m t. Hnh thi: Trng th nh mu trng, u v ngc ph lng mu trng. Ru con c dng lng chim, ru con ci dng si ch, thn d i 11-15 mm, si cnh 40-50 mm. Su non mu v ng ti, u v chn mu en, su non y sc d i 40-50 mm. Nhng mu v ng n nu, t cui bng c 10-19 gai mc, nhng d i 8-12 mm.
Sinh hc: Ban ng y trng th nh t hot ng. Trng mu xanh l cy, mi 400-500 qu, trng ph lng t mu v ng. Su non tui 1, 2 n thng l, tui 3 nh t cun v i l l m t sng trong . Su tui 5 b ra khi t v o ban m n v n np di mt l. Su l m kn mng ho nhng thn cy, trn b r o hoc di t. 7.2.9. B da Nht Bn Popillia japonica Newmann (Hnh..... H Scarabaeidae, B Coleoptera K ch: trn 200 loi cy nh la, ng, cy n qu, cy cnh, cy rng, cy bng mt, cy hoa, c di... Phn b: Nht, Trung Quc, Hoa K. Triu chng: trng th nh n m l ch li gn l, n hoa. Trn ng nu hi thi k u to bp th l m bin dng ht ng. Hnh thi: Trng th nh hnh bu dc, d i 8-15 mm. To n thn mu xanh l cy, c nh kim. Cnh cng mu nu , b bn ca 5 t bng c m lng trng. Su non d i 18-25 mm, mu trng, cong hnh ch C, u v ngc mu nu. Sinh hc: V o cc thng 6-9 trng th nh t di t chui ln n l, hoa, qu. trng trong t. Su non c 3 tui, sng trong t, n r cy, ho nhng trong dt. Trng th nh sng 30-45 ng y. Mi nm c mt la, mt s c th c th 2 nm mi ho n th nh mt vng i. 7.2.10. Mt to vi (= mt vi rng) Caulophilus latinasus Say (hnh ...........)
H Curculionidae, B Coleoptera
K ch: ht la m, ng, u , gng, khoai lang... Phn b: Chu u, chau M, Ty n . Hnh thi: Trng th nh mu nu m n en bng, thn d i 3-4 mm, u ko d i th nh vi trng d nhm vi mt go Sitophilus oryzae,
nn cn ch phn bit nh sau: Vi to v rng (nn gi l mt vi rng), ru c 9 t mc t gia vi (ru mt go ch c 8 t), mnh lng ngc ngn, chiu d i cnh gp 2 ln chiu d i lng ngc. Sinh hc: Con ci d khong 200 trng. Thi gian mt la khong 50 ng y. Gy hi tng t nh mt go. 7.2.11. Mt cng t Trogoderma granarium Everts (Hnh........ ) H Dermestidae, B Coleoptera K ch: go, ng, u, lc, bnh kh du, cm,... Phn b: nhiu nc chu , chu u, chu M, chu Phi. Hnh thi: Mt trng th nh hnh bu dc hi trn, d i 1,5-3mm, mu nu m, to n thn ph lng mu v ng nh kim, trn cch cng c cc hoa vn khng r r ng, ru u 11 t hnh chui ht. Su non mu v ng m, hnh thoi, c 3 i chn ngc, y sc d i 5-6 mm, to n thn ph nhiu lng, t bng cui c tm lng ui d i bng chiu d i 3 t bng cui cng cng li. Nhng mu trng, c bao bc bi lp xc su non tui cui cng, nn c mu v ng. Sinh hc: Mt trng th nh khng bay, khng n, trng xong 1-2 tun ri cht. Su non rt ph m n. y l lo i su hi cc k nguy him, v khi gp iu kin ngoi cnh bt li nh qu nng, qu lnh, thiu thc n, tip xc vi thuc c th mt s c th su non chuyn sang trng thi Dipause nn s sng c v i nm, n khi iu kin thun li li tip tc pht trin bnh thng.
7.2.12. Mt da vt thn Trogoderma inclusum (Le Conte) (Hnh ...... ) H Dermestidae, B Coleoptera K ch: Lng thc v cc sn phm ch bin nh lc, u, qu kh, bt c, phn hoa, kn tm, tiu bn cn trng v cn trng cht. Phn b: M v mt s nc chu Au nh Anh, Lin x c. Hnh thi: Trng th nh d i 1,8-4,2 mm. Ru 11 t. Chnh gia cm hi lm, b trong mt kp lm v o. Cnh cng c hoa vn r r ng. Su non rt ging su non lo i Trogoderma granario. 7.2.13. Mt u d i hi qu bng Anthonomus grandis Boheman (Hnh ..... ) H Curculionidae, b Coleoptera K ch: Bng v cc cy h bng. Phn b: Mexico, M, Cuba, Ty n . Triu chng: Nhng vt chm nh bn ngo i n hoa (l vt trng hoc vt n) rt d nhn thy, l m n hoa b nu hoc rng. Nhng qu bng ln b hi vn tn ti trn cy, nhng cht lng bng km. Hnh thi: Trng th nh hnh bu dc mu nu en, ph lng m u v ng. Thn d i 5,5 mm. Vi d i v hp. Ru mng mnh. B ngang cnh cng ln hn b ngang lng ngc. Trn cnh c ng dc, ph nhiu lng mn. t i phnh to, cui t i chn trc c 2 rng nhn.Chn sau v chn gia khng c rng. Su non m u trng, khng c chn. Sinh hc: Mt trng th nh qua ng trong t, ma xun bay ra rung trng v o qu bng.Thi gian pht dc ca trng 3 ng y, su non 7-14 ng y, nhng 3-5 ng y. C th c 8 la 1 nm. 7.2.14. B tr cam
Scirtothrips aurantii Faure (Hnh ..... ) H Thripidae, b Thysanoptera K ch: cam, qut. Phn b: Nam Phi, Ai cp, Xuan. Triu chng: B tr hi l non l m b mt l b bc, phin l d y ln v n phn m u nu trn l, trn qu. Qu b hi thng c m u ghi n en, to vt so m u nu trn cung qu v trn qu. Hnh thi: Trng th nh m u da cam, thn d i 0,8 - 1 mm.i cnh t kiu lng. Mt kp m u , ru u 8 t, bng 10 t ph nhiu lng. C m m u en cc t bng t 2-8. Sinh hc: Trng th nh sng 2-3 tun, sinh sn n tnh nn rt t con c. trng vo m l non, v o thn cy v v qu. Thi gian pht dc trng 1-2 tun, u trng 2-3 tun. 7.2.15. Su cnh cng hi khoai ty Leptinotarsa decemlineata Say (Hnh ..... ) H Chrysomelidae, b Coleoptera. K ch: Khoaity v cc cy h c . Phn b: Chu u v chu M. Triu chng: Sau n l, phn m u en dnh trn thn trn l. Hnh thi: Trng th nh hnh bu dc, d i 12 mm, rng 6 mm, m u v ng. C 11 m en trn mnh lng ngc, m to nht gia hnh ch V. Trn cnh cng c 10 sc m u en. Su non m u da cam, y sc d i 11 mm, c 2 h ng m en bn sn, chn m u en. Sinh hc: Trng th nh qua ng trng t. Ma xun bay n rung khoai ty n v trng.Trng th nh 20-30 qu mt di l. Su non c 44 tui, l m nhng dit, Vng i khong 40 ng y.
7.2.16. Mt thc Sitophilus granarius (Linnaeus) (Hnh ..... ) H Curculionidae, b Coleoptera. K ch: Thc v cc loi ht. Phn b: Vng n i (Anh, Php, c) v cc vng cao c nhit mt m Trung Quc, Thi Lan, An . Triu chng: Ht thc b hi c vt m quanh l c hnh trn. Hnh thi: Trng th nh m u nu m hoc m u en, thn d i 2,5-4 mm. Trn lng c nhng chm lm hnh bu dc, cnh cng khng c m v ng, di cnh cng khng c cnh m ng hoc cnh m ng khng pht trin. Su non m u trng, u m u nu, cong hnh ch C, khng c chn. Sinh hc: Mt khng bay, hot ng chm chp, mt trng th nh v mt non n rng ht. Con ci c l ri trng v o trong ht. Su non v nhng pht trin trong dn lc ho trng th nh mi chui ra ngo i. Vng i 36-40 ng y 250C. 7.2.17. Mt c ht ln Prostephanus truncatus Horn. (Hnh ...... ) H Bostrychidae, b Coleoptera K ch: Ng, sn kh. Phn b: Nam v trung M, mt s nnc chu Phi nh Kenya, Tazania, Togo. Hnh thi: Teng th nh hnh ng, m u nu n en, thn d i 3-4 mm, mt cnh vt xung ng gp cnh, ch vt ni ln r r ng. Sinh hc: Lo i n y hi s cp, hi t ngo i ng v o trong kho. Su non n rng ht, c trong c, l m nhng trong . Thi gian pht dc 27 ng y ( iu kin ti thch 320C v m 80%).
7.2.18. Mt u Mexico Zabrotes subfasciatus (Boheman) (Hnh..... ) H Bruchidae, b Coleoptera K ch: Cc loi u. Phn b: Anh, Php, , Hungary, M, c, n , Indonesia, Min in. Hnh thi: Trng th nh d i 2-2,6 mm. Thn hnh bu dc hi trn, con ci ln hn con c, ru u dng rng ca, cc t ru nh v d i, 2 t gc nu . Lng ngc trc ph nhiu lng m u v ng, 2 b[f bn v b trc cong hnh bn cu. Chiu d i cnh cng bng chiu ngang 2 cnh. Chn m u en, cui t ch y chn sau c 22 ca d i m u nu . Su non mu trng, cong, khng c chn, thn c nhiu np nhn. Sinh hc: Vng i 24-25 ng y 320C v m 70%. 7.2.19. Rp sp vy c en Quadraspidiotus perniciotus (Comstock) (Hnh .... ) H Diaspididae, b Homoptera K ch: To, l, m, mn, o, cam, qut, chanh, bi... Phn b: M, Mexico, Brazin, Canada, Nam Phi, Trung Quc, An , Nht, c, c v nhiu nc khc. Triu chng: Trn v qu c nhng chm phn b khng u, thng tp trung cung v rn qu. Hnh thi: Rp ci thng hnh trn, ng knh 1,5-2 mm, m u xm, khng chn, khng cnh, vi d i gp 3 chiu d i thn. M u sc, hnh dng, kch thc vy thay i theo k ch. Rp c hnh bu dc, kch thc 1x0,6 mm, m u da cam, c 3 i chn v c cnh, ru u 10 t, vi thoi ho. Rp non c hnh dng tng t rp ci, c 3 i chn ngc, thng b trn l trn qu, trn c nh non. Trng n trong bng m.
Sinh hc: Mt rp ci khong 100 con trong 50-60 ng y. Rp non c 2 tui, thi gian pht dc 20-24 ng y, tui 1 qua ng di lp sp m u en, sang xun hot ng tr li, ht nha cy. Thng c 2 la/nm. C kh nng phn b rng trong khong 33-430C v m 80-90%.
7.2.20. B da vin trng Graphognathus leucoloma (Boheman) (Hnh .... ) H Curculionidae b Coleoptera K ch: Bng, lc, ma, khoai lang, nhiu cy trng v cy rng khc. Phn b: Chu M, Nam Phi, ng nam c. Triu chng: Trng th nh n l trn chi non, n t mp l v o trong. Su non n r cy, c v thn ngm. Hnh thi: Trng th nh d i 8-12 mm, m u nu xm,ph nhiu lng cng v vy. t ru th 1 d i n b sau ca mt. u ko d i, ph nhiu lng m u nu. Trn cnh cng c nhiu r nh dc, gn b bn c di sc m u trng, khng c cnh m ng. Chn d i m u enph 1 lp lng rm m u xm, t ch y chn trc c rng ngn v r r ng. Su non y sc d i 13 mm, m u trng sa, u m u trng hi d i, khng c chn, thn c nhiu np nhn. Sinh hc: Trng th nh v ho t nhng trong t, khng bay, hot ng mnh v o lc tri nng trong ng y. Con ci n 2000 trng, th nh ph lp cht dnh, thng ch ti. Ma ng su non c th chui xung t n su 50 cm. 7.2.21. Xn tc hi g Monochamus alternatus Hope (Hnh ....... ) H Cerambycidae, b Coleoptera L mi gii truyn bnh tuyn trng.
K ch: Thng ui nga, thng liu, thng tuyt, thng l rng. Phn b: Nht, Trung Quc, Triu Tin, L o. Hnh thi: Trng th nh di 15-23 mm, m u v ng da cam hoc nu . Ru u m u mn chn. Ru con c d i gp 2 ln chiu d i c th, cc t 1, 2 v gc t 3 c lng t tha m u trng xm. Ru u con ci d i gp 1,5 ln chiu di c th. Mnh lng ngc trc rng hn chiu d i, c nhiu vn nhn nheo, gai bn cnh li ra tng i ln, c 2 ng vn dc m u da cam kh rng, gia chng c 3 vn dc m u nu en. Trn mi cnh cng c 5 ng vn dc, c lng t m u en hay trng to th nh cc hnh vung hay ch nht trn cnh. Mt bng v chn cng c lng t m u trng. Su non y sc d i 40-50 mm, m u trng sa, c lng m u nu v ng., tm lng ngc trc m u nu, gia mp trc lm trn, T t lng ngc gia n t bng th 7 u c u li. Nhng trn. Sinh hc: Trng th nh trng v o cc so trn v cy k ch, trng n sau 4-12 ng y. Trng th nh hi cy non hoc g mi n v trng v o ban m. Cht dn d chng ti cy trng l : Monoterpenes v Ethanol. Con ci sng ti 83 ng y, v 60-215 trng. Su non c 4 tui. Tui 1, 2 sng trong tng libe ngay di lp v; tui 3, 4 c v o phn g th nh ng hm. y sc c l khi ho trng th nh chui ra ri bt li bng mn ca v ho nhng. Thi gin pht dc nhng 19 ng y. Su khi ho trng th nh 1 tun mi chui ra ngo i. Vng i 2-3 thng. C 1-2 la/nm. Lo i n y l mi gii truyn bnh tuyn trng Bursaphelenchus xylophilus. u ma xun, tuyn trng tui 3 tp trung xung quanh bao nhng ca cn trng v pht trin th nh tuyn trng tui 4. Ngay sau khi cn trng v ho, tuyn trng tui 4 bm dnh v o c th cn trng v c truyn sang cy khc. Khi cn trng n cy th tuyn trng xm nhp qua mch Libe ca cy kho l m cy nhim bnh.
7.2.22. Ry hi la Tagosodes cubanus D.L.Crawford (Hnh ......... ) H Delphacidae, b Homoptera L mi gii truyn bnh Virus trng l la (Rice hoja blanca virus). K ch: La Oryza sativa. Phn b: Chu M (Colombia, Cuba, Guyana, Mexico, Rico, M, Venezuela). Hnh thi: Trng th nh d i 3-4 mm. Mt bng m u trng dc gia lng t nh u n ht mt lng t ngc gia. Hai bn mnh lng ngc trc v gia c bng m u nu hoc en. nh u v trn to gc hi nhn, ng g t nh u ti trn trn. Trn cao v thon, chiu d i gp 22 ln chiu rng. Ru u c t th 2 d i gp 2 ln t th 1. Con c c c quan pht thanh nm dc theo mu li mt bng ca t ngc th 2. t ch y chn sau c ca gai dng l vi mt v i rng ca mp sau. Dng c dng ng, c rng ca khng u. Pha cui cu ngang ca t sinh dc hnh tam gic. 7.2.23. Ry hi ht la Targosodes oryzicola Muir (Hnh .... ) H Delphacidae, b Homoptera L mi gii truyn bnh trng l la (Rice hoja blanca virus). K ch: La Oryza sativa. Phn b: Chu M (Belize, Brazil, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominican, Guatemala, Guyana, Mexico, Nicaragua, Panama, Peru, Rico, Suriname, Venezuela). Hnh thi: Tng t lo i T. cubanus. Phn bit da v o c im gii phu nh sau: Cu ngang ca t sinh dc dng ch W ngc. Sinh hc: trng trong gn chnh ca l. Trng th nh tp trung trn thn cy ngay st mt nc hay trn chi non.
7.2.24. B cnh cng n l ng Chaetocnema pulicaria (Melsheimer) (Hnh .... ) H Chrysomelidae, b Coleoptera L mi gii truyn bnh virus m xanh ng (Maize chlorotic mottle virus MCMV) v bnh ho r ng do vi khun Erwinia steartii. K ch: Ng Phn b: Nhiu nc trn th gii, ng ch nhng nc c bnh ho r ng, nh Bc M, Trung M, Balan, Rumani, Lin x c, Trung Quc, Thi Lan. Hnh thi: Trng th nh d i 1-2 mm, m u en bng pha xanh l cy, hoc m u ng thic. B trc mnh lng ngc trc cong u, u khng c vt chm lm. Phn roi ru m u ti, phn gc cc khp ru m u v ng sm. Su non m u trng. Sinh hc: Trng th nh n l, l m cho vi khun ho r ng Erwinia stewartii xm nhp, bnh n y l m cy sinh trng km v thng cht sau khi tr c. Lo i n y cn l mi gii truyn virus gy bnh m xanh ng (Maize chlorotic mottle virus - MCMV). trng trong t. Su non n r v l m nhng trong t. 7.2.25. Su c c khoai ty Phthorimaea operculella (Zeller) (Hnh ........ H Gelechiidae, b Lepidoptera K ch: Khoai ty,c chua, thuc l v cc cy h c khc. Phn b: M, An , c, Chu Phi. Ti Vit Nam d c Lt, nn l i tng KDTV nhm 2 ca Vit Nam. Hnh thi: Ng i c thn d i 5-6 mm, m u xm. Cnh trc m u nu xm, trn cnh c nhng m m u en, cnh hp, nh cnh nhn. Si cnh 15 mm. Cnh sau m u trng, hp, nh cnh nhn, b sau c )
dim lng rt d y. Su non m u trng. u v mnh ngc m u nu, trn lng c m m u xanh. y sc d i 9-11 mm. Sinh hc: Con ci n 200 , mt di l (ngo i ng), trong nh kho ng i trng v o mt c. Su non c v o c, n phn ra ngo i ngay mt c. Vng i 3-4 tun. C th cc 12 la/nm.
7.2.26. Bnh Virus trng l la Rice hoja blanca virus ( Nhm Tenuivirus) K ch: La, la di, mt s loi c. Phan b: Colombia, Panama, Cuba, Venezuela, Brazil, Ecuador, Elsalvador, Nicaragoa, Costa Rica, Pru, USA. Triu chng: Trn l xut hin nhng sc trng hoc a v ng, c th b trng ho n to n hoc b m khm. Cy b ln. Nu b nhim bnh giai on sm cy c th b cht. Bng ca cy bnh thng ch tr mt phn, nh v bin dng. R ca cy bnh nh, s lng gim, c nhiu r b nu v cht. Trn cc cy k ch khc triu chng nng hn v gy cht nhanh chng. Hnh thi: Tinh th ca Virus hnh si nh, khng c v bc, chiu d i khng r r ng, chiu rng 3 nm. Dch l cha mt v i tinh th Virus. Sinh hc: Virus khng truyn bnh bng c gii hay qua ht ging, m bng ry mi gii Sogatodes oryzicola (Ry Chu M), phn ln ry c khng truyn bnh. Bnh pht trin mnh trn cy la sau cy 45 ng y. (Hnh ..... ) Tn khc: Echinochloa hoja blanca virus
7.2.27. Bnh gh bt khoai ty Spongospora subterranea (Wallr.) Lag. f.sp.; S. subterranea Tomlinson; Erysibe subterranea Wallr. (Hnh .......) H Plasmodiophoraceae, b Plasmodiophorales K ch: Khoai ty v cc cy cng h c . Phn b: Bnh ph bin chu u, M, Phi. Chu c Nht, Trung Quc. Triu chng: Hin tng c trng trn c nhn bit bnh gh l cc nt gh nt theo dng chn chim, hnh sao. Nhng nt nt li ln r r ng, bn trong l m bt mu nu nht (m b o t). Bnh nng cc vt bnh lin kt li th nh m, c khi chim ti 1/2 b mt c. Trn r b bnh hnh th nh nhng u sn nh, m u trng sau m u nu, c th l m cy ho v cht. Hnh thi: B o t thng dnh vi nhau th nh khi hnh trng hoc thon d i, khng u n ging nh dng bt bin m u nu v ng, kch thc 19-85 m. Khi b o t thng cha 1.000-1.500 b o t nh kt vi nhu cht ch. B o t nh thng c hnh nhiu cnh, ng knh 3,5-4,5 m, c vch ngn mng, m u nu v ng. Sinh hc: Bnh lan truyn qua t v c ging. iu kin thch hp cho s xm nhim l nhit 16-200C v pH 4,7-7,6. B o t c th tn ti trong t ti 6 nm m khng mt kh nng sinh sng. 7.2.28. Bnh ung th khoai ty Synchytrium endobioticum (Schilbb.) Percival (Hnh ..... H Synchytriaceae, b Chytridiales, lp Phycomycetes. K ch: Khoai ty v cc cy h c . Phn b: Bnh xut hin hu ht cc nc thuc Chu u, Trung Quc, An , Npal. ) Tn khc: Chrysophlyctis endobiotica Schilb.; Synchytrium solani Massee
Triu chng: C b bnh thng mc nhng u bu vng mt c, lc u nh v trng, sau c mu m hn. Bnh nng c khoai ty tr th nh khi d hnh, b mt li lm nh hoa sp l. m u en. Nhng u bu nh m u xanh nht c th xut hin trn thn, l. Hnh thi: Bnh khng hnh th nh si nm, nhng xm nhp v o k ch bng b o t ng. B o t ng hnh trn hay bu dc, kch thc 1,5-3 m, c 1 lng roi. Cc b o t nm trong cc ng b o nang v dy, hnh cu, kch thc 25-75 m m u nu v ng. Khi ct ngang khi u thng thy cc ng b o nang n y. Sinh hc: iu kin thch hp cho bnh pht trin l nhit 12-24 0C, pH t 5-7, tuy nhin nm c th pht trin c pH t 3,99,5. Nm tn ti trn c ging v t bm dnh bn ngo i. B o t c th gi c kh nng sinh sng t 25-30 nm su t 50 cm. Bnh n y rt kh dit tr ho n to n, n c th ly lan trong t qua dng c nh nng, xe vn chuyn phn bn v thc n gia sc trn cnh ng b bnh.
7.2.29.Bnh kh c nh cam qut Deuterophoma tracheiphila Petri (Hnh .... ) Tn khc: Phoma tracheiphila (Petri) Kantschaveli et Gikachvili; Bakerophoma trracheiphila (Petri) Ciferri H Sphaeropsidacaea, b Sphaeropsidales, lp Deuteromycetes K ch: Cam, qut, chanh. Phn b: Vng a trung hi v Hc hi (tr B o Nha, Ty Ban Nha v Ma Rc). Triu chng: Cy b bnh thng b kh c nh v cc l b cht do nm l m tc mch dn. Bnh xm nhim gc v r, cy nhanh b ho v cht to n b, cn nu xm nhim phn trn tn l th c nh kh v l
rng chm hn. Ct phn thn g, cc m dn bin m u hng hoc da cam. Cc qu b o t mu en mc d y di biu b ca cc c nh nh. Hnh thi: Qu b o t mu en c l ming v nh hi nh ln. Kch thc 100-180 m. Bn trong qu b o t l cc b o t nh, khng mu, n b o, thng hoc hi cong, 2 u trn, kch thc 2-3 x 0,8-1 m. Trn mi trng nhn to b o t sn sinh t do trn cc si nm. C nh b o t n gin, i khi phn nhnh. B o t bn ni sinh, n b o, thng, 2 u trn, c git du mi u, kch thc 2-2,5 x 1-1,5 m. Sinh hc: Nhit thch hp cho sn sinh b o t l 20-25 0C . Bnh nghim trng nht t ma thu n ma xun, nhit cao ma h l m bnh ngng pht trin. Bnh ly lan qua nc c t n d cy bnh v truyn qua cy con, qu c bnh. 7.2.30. Bnh thi r bng Phymatotrichum omnivorum (Shear) Duggar (Hnh .... ) Tn khc: Phymatotrichopsis omnivora (Dugg.) Hennebert; Ozonium omnivorum Shear; O. auriconum Link H Moniliceae, b Moniliales, lp Deuteromycetes K ch; K ch chnh l bng, nhng cng gy hi nhiu cy khc, nh rau, qu, cy rng, cy cnh. Phn b: Ph bin vng trng bng Bc M v Mexico. Triu chng: Biu hin r v o ma h vi triu chng cy b ho t ngt, b l b hoi t hoc khng. Cy b ho dn t trn ngn xung pha di. B l bin nu, r xung, nhng vn treo trn c nh v i ng y, sau rng v li c nh cht. Cy ho l do h thng r b hi, r bin mu, v b trc, thi v nhn.
Hnh thi: Cc tn si nm xp th nh b, d i khong 200 m, mang nhng si nhnh thng gc, hnh mi kim, bt ngun t nhng tn si nm bn ngo i, trn tn si mang b o t. B o t n b o, khng mu, hnh cu hoc bu dc, kch thc 4-5 x 5-8 m. Hch nm hnh trn hoc khng u, mu nu n en, kch thc 1-5 m. Sinh hc: Ngun bnh ban u l nhng hch nm hoc nhng tn si nm trn r cy k ch. Nhng si nm n y khng tn ti c lu (di 1 nm), tuy nhin hch c th tn ti t nht 5 nm. Bnh thi r pht trin thun li nhit trn 22 0C v m rt cao.
7.2.31. Bnh rng l cao su Microcylus ulei (P. Henn.) Arx (Hnh .... ) Tn khc: Dothidella ulei P. Henn.; Melanopsa mopsis (P. Henn.) Stahel H Dothideaceae, b Dothideales, lp Ascomycetes K ch: Cc lo i cao su (Hevea spp.). Phn b: Cc nc Chu M 180 Bc n 200 Nam , nhng hn ch vng Trung v Nam M nhit i. Triu chng: mt di cc l non , vt bnh mang nhng b o t dng phn, mu xm nht. Vt bnh mt trn l l cc m dng trn hoc khng u mu xanh v ng nht. Bnh nng l b ho r v rng. Trn cc l gi cn li, gia vt bnh thng b kh v rng to l thng, xung quanh xut hin nhng qu b o t mu en. Bnh cng gy hi thn, cung l, hoa v qu. Hnh thi: Nm c 3 dng: b o t phn sinh, qu bo t v b o t ti. Nhng xm nhim v lan truyn th b o t phn sinh l chnh. C nh b o t n l, a b o, c mu xm nht v thm dn theo thi gian pht trin, kch thc 140 x 4-7 m. Bo t lc u khng mu, sau c mu xm nht, hnh thon d i, thng c 2 t b o, t b o nh ko
d i v hi un cong, kch thc 23-65 x 5-10 m, i khi n b o, kch thc 15-43 x 5-9 m. Sinh hc: Bnh truyn qua c nh, mt ghp. B o t ly lan qua khng kh v pht trin trong nc trn b mt l. Nm cn mt l t trong vng 4-5 gi xm nhp lp biu b non v o phin l. Sau khong 1 tun th sinh b o t. Nhit thch hp cho b o t ny mm l 240C. 7.2.32. Tuyn trng gy thi c Ditylenchus destructor Thorne H Anguinidae, b Tylenchida K ch: Khoai ty, c ci ng, c rt, mt s loi c v hoa. Phn b: Chu M, Chu u, Nam Phi, Bnglaet, Hawai... Triu chng: Di lp v ca c bnh thng xut hin nhng m trng nh, chnh gia c ch lm, sau l m cho cc t b o n y bin mu. Hnh thi: C th d i 0,8-1 mm, mnh. Kim ht nh, diu hnh bu dc. Con ci c 1 bung trng, l sinh dc nm na cui thn, ui ngn hnh nn. Con c c vy v bt u t gn gai giao cu ko d i n gn mt ui. Sinh hc: Tuyn trng ni k sinh, gy hi nhit t 3-37 0C. Gy hi nng nht 20-24 0C, sinh sn thch hp 26 0C. Vng i 20-26 ng y nhit 20-24 0C, 68 ng y 6-10 0C. Tuyn trng qua ng dng trng. 7.2.33. Tuyn trng c thn, c Rodopholus similis (Cobb) Thorne (Hnh ... ) Tn khc: Tylenchus similis Cobb; Rotylenchus similis Cobb H Pratylenchidae, b Tylenchida (Hnh ... )
K ch: Chui, cam, chanh, h tiu, c ph, cy cnh... Phn b: Vng nhit i v cn nhit i ca th gii v cc nh knh Chu u, Chu c, Chu M, Thi bnh dng... Triu chng: Cy km pht trin, l rng dn l m cho cy cht yu. Hnh thi: Thn d i, mnh, tuyn thc qun nm su v pha lng, diu hnh bu dc hi trn. u phn gii ngn mi r r ng, kim ht c nt trn. Con ci d i 475-610 m. Kim ht d i 18 m. Chiu d i ui 52-74 m. Thn thng cong v pha bng, mnh lng c 4 sc, l sinh dc nm gia thn, c 2 bung trng, ui nhn c vy. Con c d i 65535 m, ui d i 64-86 m. Kim ht khng c nt, d i 12 m. Gai giao cu kho, d i 18-19 m. Vy bao bc 2/3 ui. Sinh hc: L lo i ni k sinh, sng trong r. Vng i 20-25 ng y 24-32 0C trn chui. Tt c giai on tuyn trng non u c kh nng ly nhim v gy hi nng cho cy. 7.2.34. Tuyn trng gy bnh kh u l la Aphelenchoides besseyi Phn b: Chu Phi, Chu , Bangladesh, n , Indonesia, Japan, Malaysia, Pakistan, Philippines, Srilanka, i Loan, Thi Lan, El saloador, USA, Hungary, Italy, Cu Ba, Malagary SILG, Australia. K ch: Ch yu l la nc, cy thuc h la c im hnh thi: Tuyn trng hnh giun d i 0,75mm. u b mi trn c ngn r, kim ht nh d i c nt nh. Diu vung to, tuyn thc qun v diu, ko d i th nh tng mng ti phn bt u rut. L sinh dc ci pha cui thn, bung trng tng i ngn khng ko d i n tuyn thc qun, kn trng xp 2 - 4 h ng. ui nhn c nm li, gai giao hp ca con c hnh li lim, ui cong khng c vy.
Triu chng tc hi: Ht ging mang tuyn trng khng khc ht bnh thng. Khi la nhnh tuyn trng trng l ri di chuyn ln b phn trn lc la ra hoa, tuyn trng chui v o nm trong v tru. Tuyn trng sng tim sinh trong ht thc ging kh c th n 3 nm, lan truyn bnh qua ht thc ging. Tuyn trng n y l i tng kim dch ca nhiu nc m ta hin c quan h xut khu go Bin php phng tr: X l nc nng 540C; X l bng CH3Br
7.2.35. Tuyn trng bao nang anh v ng Globodera rostochinensis Heterodera rostochinensis Phn b: Nam Phi, Algeria, Tuniria, Trung M: Panama, Bc M: Canada, USA, Nam M: Argentina, Bolivla, Chile Colombia, Ecuador, Peru, Veneluela, Chu : n , Nht Bn, Philippin, Pakistan, SNG, Iceland, Chu c: Newzealand. Chu u: Austria, , Phn Lan, Php, Hy Lp, Ireland, Luremburg, Hetherlandr, SNG Norway, Ba Lan, Ty Ban Nha, Thu in, Thu S, Trung : Israel K ch: Khoai ty, c ci ng, nhiu cy h c ... c im hnh thi: o Con ci hnh cu, ng knh 0,5 - 0,8mm. Trn b mt b o nang c nhng ng vn do nhiu chm con hp li. C l sinh dc. L hu mn b nm trn giao im ca np nhn hp th nh ch V gn st l sinh dc. Tuyn trng khng c ti trng nn tt c trng u nm trong thn. B o nang nh nh u kim. o Con c:D i 1 mm, kim ht d i 27-28 m, hnh giun, kim ht kho, ui trn ngn. Tp qun sng:
Chu k sng 38-48 ng y. Trng sinh ra trong b o nang v c bo v . Mi b o nang cha khong 500 trng v su non. Trng ng trong t n khi c s kch thch cho trng n bng dch tit ra t r ca cy k ch. Tc hi: L nhm dch hi nguy him. Tuyn trng xm nhp r cy, ht dch r. Nng sut cy b gim nghim trng c th n 70%. B o nang c th tn ti ko d i trn 30 nm khi khng c k ch. Bin php phng tr: - Lun canh - Ho hc.
7.2.36. Tuyn trng ht cy g Bursaphelenchus xylophilus Phn b: Nhiu bang Chu M, Canada, Php, Hng Kng, Trung Quc, Nht Bn... K ch: Ch yu l cy thng. Triu chng: Xut hin hai tun sau khi ly nhim. Cy thng Tp qun sinh sng: S ly nhim tuyn trng ph thuc nhiu v o s c mt ca cc vect truyn bnh. l mt s lo i thuc h xen tc. Cerambycidae. Lo i Monchamus alternatus Hops c tm thy cng vi tuyn trng Nht. Mt trng th nh v ho t nhng cy b nhim tuyn trng, mang theo tuyn trng tui 4 c bn trong ln bn ngo i c th. Khi mt n cc cy kho th tuyn trng theo ng nha v xm nhp v o cy sinh si ny n; n u ma xun tuyn trng tui 3 di chuyn v o cc bung nhng ca mt tip tc chu k sng khi cn trng v ho n thc n.
Tc hi: Cy b cht t 40 - 60 ng y sau khi tuyn trng xm nhp. Tuyn trng c mt tt c cc pha hu ht b phn ca cy. Nht 1980 chi ph cho phng tr bnh n y ln ti 35 triu la M. V mi quan h cng sinh gia tuyn trng v cn trng cho nn trong cng tc kim dch: Tt c sn phm ca g phi c kim tra v xng hn nu pht hin thy c cn trng.
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Rui c qu Nam M(Anastrepha fraterculus Wiedemann) Cu 2: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Rui c qu Mexico. (Anastrepha ludens Lew). Cu 3: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Rui c qu a Trung Hi(Ceratitis capitata Wiedemann) Cu 4: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Mt cng t( Trogoderma granarium Everts). Cu 5: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Mt to vi(Caulophilus oryzae (Gyllenhal) Cu 6: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Mt da vt thn(Trogoderma inclusum Leconte) Cu 7: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca B tr cam(Scirtothrips aurantii Faure). Cu 8: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca su cnh cng hi khoai ty(Leptinotarsa decemlineata Say). Cu 9: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca mt thc(Sitophilus granarius Linnaeus). Cu 10: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca mt c ht ln(Prostephanus truncatus (Horn).
Cu 11: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Rp sp vy c en (Diaspidiotus perniciosus (Comstock). Cu 12: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca b da vin trng (Graphognathus leucoloma (Boheman). Cu 13: Trnh b y c im hnh thi, sinh vt hc, sinh thi hc ca Ry hi ht la (Tagosodes cubanus D. L. Crawford). Cu 14: Trnh b y c im sinh vt hc, sinh thi hc ca bnh Ung th khoai ty ( Synchytrium endobioticum Percival). Cu 15: Trnh b y c im sinh vt hc, sinh thi hc ca bnh kh c nh cam qut(Phoma tracheiphila (Petri) Kantachveli & Gikachvili ). Cu 16: Trnh b y c im sinh vt hc, sinh thi hc ca bnh Thi r bng(Phymatotrichopsis omnivora (Duggar) Hennebert ). Cu 17: Trnh b y c im sinh vt hc, sinh thi hc ca bnh m vng c ph (Coffee ringspot virus). Cu 18: Trnh b y c im sinh vt hc, sinh thi hc ca bnh Virus trng l la ( Rice hoja blanca virus ). Cu 19: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc,sinh thi hc ca Tuyn trng gy thi c(Ditylenchus destructor Thorne).
Bi 8: Bin php phng tr dch hi KDTV 1. c im bin php x l trong KDTV - Khi pht hin thy i tng iu kin th phi tr trit 100%. - Nu khng c bin php dit tr th phi tu tng trng hp m x l nh sau + Thay i mc ch s dng + Tr h ng v nguyn qun + Tiu hu + Khng tip tc cho lu chuyn. 2. Cc bin php dit tr trong KDTV: 2.1. Bin php sinh thi hc Chuyn nhng h ng ho mang su bnh KDTV v o khu m iu kin sinh thi khng thch hp cho su bnh (v d, i vi h ng ho mang loi su n thc hoc bnh nguyn k ch hp th chuyn n vng khng c cy k ch ch bin, s dng). 2.2. Bin php vt l X l bng c gii, nhit cao, l m lnh, chiu x cao tn, viba, cho v o nc. 2.3. Bin php ho hc X l bng cch xng hi, phun, trn, ngm thuc tr su bnh. 2.4. Bin php dinh hc X l cy con mang virus bng cch cy ngn gii c, nui cy m,... 3. X l dit tr su hi KDTV 3.1. Bin php xng thuc 3.1.1. Yu cu v iu kin xng thuc * Yu cu - Dit trit su hi bt k giai on n o. - Khng l m tn hi n thc vt v sn phm thc vt.
* iu kin - Phi xc nh (qua th nghim) lng thuc cn dng, thi gian xng thuc, nhit ,... - Khng gian xng hi kn (kho kn, ti kn, ph bt kn,...). - An to n cho ngi. 3.1.2. Phng thc xng thuc C hai phng thc xng thuc l xng iu kin p sut khng kh bnh thng v xng chn khng. * Xng thuc p sut khng kh bnh thng: Xng kho, xong t u thuyn, xng toa xe, xng chp bt. * Xng thuc chn khng: Trn thc t l xng p sut thp. Dng my rt khng kh trong thng chuyn dng xng ng kn, l m gim p sut khng kh n mc nht nh, ri bm thuc xng v o. Gia hai phng thc xng trn y c nhng s khc nhau sau y: - Thi gian xong p sut thp gim i nhiu ln so vi xng p sut bnh thng vi cng mt lng thuc s dng nh nhau. V d, xng p sut thng cn 24 gi th xng p sut thp ch cn c 4 gi (gim i 6 ln), nh nhanh gii phng h ng. - Xng chn khng (xng p sut thp) l m thuc xm nhp v o vt tt hn. Do c th dng xng hi nhng h ng ho nh thuc l kh, hoa qu p rt tt. - Khng c p dng xng chn khng (xng p sut thp) cho thc vt non (cy con), hoa qu ti, rau v hoa, v chng khng chu c p sut thp. 3.1.3. Mt s thuc xng dit tr su * c im ca thuc xng hi - L dc phm ho hc m nhit v p sut nht nh th bin th nh trng thi hi (ch : hi khng phi l dng sng hay khi, v sng l nhng ht nh dung dch, v khi l nhng ht nh cht rn l lng trong khng kh)
- Hi thuc c th xm nhp su v o vt phm. * Yu cu i vi thuc xng hi C 8 yu cu i vi thuc xng hi em s dng trong KDTV l - C mc c ng tin cy vi mt hay mt s su hi, nhng t c ci ngi v vt nui. - C tnh bc hi cao, thm thu tt. - Gi thuc khng t, chi ph thp, d s dng. - D pht hin v d kim tra (v d, c mi c trng). - Khng chy, n, khng n mn kim loi, khng c tc dng ph vi si ho hc, c th bo qun lu. - Khng c phn ng hp ph ho hc vi vt phm c xng, khng li d lng trong vt phm, d thng gi tn c i. - Khng lng ng th nh dch th, khng tan trong nc. * Mt s thuc thng dng: - Thuc hn hp Bthylene oxide/CO2 - Methyl Bromide (CH3Br) - Hn hp Prop./Cl4C - Phosphine (H3P) - Fluosulfit (SO2F2) - Ethylene oxyde (CH2CH2O) - Br2ClC3H6 - Sulfua carbon (CS2) - Chloropicrine (CCl3NO2) - Ethyl dibromide (C2H4Br2) - Cl4C Ngo i vic dng nhng thuc k trn y, nhng nm gn y ngi ta rt khng kh v thay Nit v o xng vi lng thuc thp m hiu qu tr su khng gim hoc dng CO2. V d, nu dng c 5g/m3 vi thuc Methylbromide th tr c 50% s mt Trogoderma (mt cng t) trong nng sn. Khi thm 10% CO2 th xng trong 5 ng y nhit 240C dit c 100% lo i mt n y.
* Qui trnh xng thuc p sut thp thng c 6 bc phi tun th nh sau: - Chun b: + Chun b k thut: Chn thuc, cch dng,... + Chun b ngi l m: Phi hun luyn th nh tho + Chun b iu kin vt cht: dng c, vi bt, h dn,... - Cho thuc v o - Kim tra ni r r - X c - X l b thuc - Kim tra hiu qu xng thuc. * Nhng yu t nh hng n hiu qu xng thuc: - c tnh v tnh cht l ho ca thuc s dng - c tnh vt phm c xng. - Nhit , m khng kh, p sut khng kh lc xng. - Lo i su v giai on pht dc khc nhau - Lng thuc dng v thi gian xng - kn ca phng xng. 3.2. X l su hi KDTV bng nhit C hai cch x l l : - X l nhit cao - X l bng nhit thp, v ng lnh. 3.3. X l su hi KDTV bng tia Viba, cao tn, phng x - Tia Viba v tia cao tn l sng in t c tn s cao v bc sng ngn. Tn s ca tia Viba cao hn ca tia cao tn nn cn c gi l siu cao tn (vi bc sng t 1m n 1mm). - X l bng tia phng x: Thng dng ng v phng x Cobalt 60 (vit tt l 60Co) phng ra tia .
3.4. X l dit su bng ngm nc, v d ngm g trn, ngm tre na xung nc dit su. 4. X l tr bnh KDTV 4.1. X l bng nhit cao C th s dng bin php x l bng nhit cao kh trng ngun bnh trong ht ging, trn cy con v cc vt th mang ngun bnh khc. C ba phng php l : - Phng php ngm nc nng - Phng php nng kh - Phng php x l bng hi nng (l phng php trung gian gia phng php ngm nc nng v phng php nng kh) * Ch : khi x l nhit cao c th l m gim ny mm ca ht ging v ch l tnh chu nhit ca cc loi ht ging khng ging nhau. Theo cc t i liu x l nhit cho ht ging ca cc cy trng (x l nhit kh 700C trong thi gian 4 ng y) chia mc chu nhit ca ht ging l m 3 mc l chu nhit cao, chu nhit trung bnh v chu nhit thp nh sau: - Mc chu nhit cao (ny mm trn 90%) c cc ging cy: c chua, t xanh, t , c , da chut, da ngt, da hu, ci trng, bp ci, rau dip, u H lan. - Mc chu nhit trung bnh (ny mm t 70-90%) c cc ging cy: u vn, mp, c rt, h nh. - Mc chu nhit thp (ny mm di 70%) c cc ging cy: u a, lc, u tm, u tng. 4.2. X l bng thuc ho hc Tu thuc v o loi vi sinh vt, tuyn trng gy bnh m x l bng cc loi thuc khc nhau, trong iu kin nhit v thi gian x l khc nhau, trong iu kin nhit v thi gian s l khc nhau. V d, x l ht ging
- X l vi khun ho kh trn cy ng: Dng Ethane oxide vi lng 50-75g/m3 trong 3 ng y, 18-200C. - X l tuyn trng hi thng: Dng Methyl bromide vi lng 50g/m3 trong 24 gi; Hoc dng SO2F2 vi lng 20g/m3 trong 24 gi. - X l vi khun ho r: Dng Bronopol 0.4% nhit bnh thng trong 24 gi. 4.3. Nui cy m v x l thi c * Thi c bng cch dng nhit cao: L m cho cy sinh trng nhanh hn tc khuych tn ca virus trong cy, t ct ly phn sinh trng nhanh ca cy nh ngn, nh c nh non, ri em ghp vi gc khng b bnh. * Thi c bng nui cy t chc ngn: Ly m ca phn sinh trng u mt im sinh trng ca ngn cy, hoc u mt r khng mang virus nui cy invitro. Phng php n y c l m vi nhiu loi cy trng, trong c khoai ty, thuc l,... * Kt hp dng nhit v nui cy t chc nhn thi c: Khi dng mt trong hai bin php trn m khng c kt qu, th ta kt hp c hai bin php theo trnh t: Trc ht x l thi c bng nhit cao, sau nui cy invitro t chc ngn. * Kt hp gia dng thuc chng c v nui cy ngn thi c: C nhng thuc c thay i c ch s tng trng ca virus. V vy, c th dng thuc cho v o mi trng nui cy ngn tng kt qu x l thi c. V d, thuc Trinitro c thay i c ch s tng trng ca mt s virus vn l da chut (CMV), virus X khoai ty (PVX), virus vn l thuc l (TMV),.... Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y ngn gn cc bin php dit tr i tng dch hi KDTV,c bit su v bnh hi KDTV.
Phn II Dch hi nng sn sau thu hoch (15 tit) Chng VIII
Khi nim chung v dch hi nng sn sau thu hoch (dhnssth) 1. Tn tht do dch hi nng sn sau thu hoch
Nm 1954 theo thng k ca Kulacob (Lin X), h ng nm trn th gii c khong 30 triu tn lng thc bo qun trong kho t ng b su mt tiu hu, lng lng thc n y nui sng 150 triu ngi trong 1 nm, tng ng thu nhp lng thc ca Vit Nam v o nm 1998. Ti cc kho lu tr h ng ho nhiu lo i su mt v nm mc hi kho gy hin tng chy ngm trong kho, M mt h ng thuc l b thit hi do ng i (Ephestia elutella Hbs) gy ra h ng nm hn 2 triu USD (Reed &Livingstone, 1937) v thit hi trong ng bo qun do cc loi mt bt m (Tribolium) gy ra v o khong 28 triu USD. Hall (1970) thng qua nhiu bo co cho bit cc nc Chu m la tinh thit hi sau thu hoch c tnh v o khong 25-50% i vi cc mt h ng ng cc v u , Chu Phi thit hi sau thu hoch v o khong 30%. Nhng nm qua khu vc ng Nam Chu xy ra mt s v dch hi rt ln do cn trng gy ra trn ng cc, c mt s ni tn tht ln n 50%. Theo tc gi Powney (1963) M, mt mt h ng nm trong cc kho d tr ng cc thng dao dng t 15-23 triu tn, trong khong 7 triu tn do chut ph hi v 8-16 triu tn do cn trng ph hi, quy ra tin khong 465 triu USD. T chc FAO nh gi trn th gii b tn tht v ng cc d tr h ng nm do dch hi trong kho gy ra khong 10%, ngha l 13 triu tn ng cc b mt mt do cn trng ph hi v 100 triu tn b mt gi tr s dng (Wolpert, 1967), nhn chung cc nc nhit i s tn tht do dch hi trong kho gy ra cao hn rt nhiu so vi cc nc vng n i.
Vit Nam, theo nghin cu ca gio s L Do n Din (Vin cng ngh thc phm), tnh trng mt mt trong kho bo qun lng thc do dch hi gy ra khong 10% tng sn lng. Nhiu lo i su mt c sn t ngo i ng rung nh mt go Sitophilus oryzea, mt ng Sitophilus zeamais, mt u Callosobruchus chinensis c kh nng xm nhp v o kho t ng trong qu trnh thu hoch bo qun v ch bin nng sn. Gn y nc ta c mt thc tp Tribolium confusum gy hi mt s a phng trong cc kho bo qun, mc d trc nm 2000 lo i n y l i tng Kim dch thc vt ca Vit Nam, cng nh bnh gh bt khoai ty Spongospora subterranea xut hin mt s tnh trng khoai ty nh tnh Bc Ninh, Hi Dngcho n nay cng cha c bin php tr dit c. Nm 1982, ti tnh Thanh Ho bnh thi en khoai lang Ceratostomella fimbriaca l m mt ma toan b din tch khoai lang ca tnh do nhp ging dy n y t i Loan v Trung Quc.
2. C cu thnh phn dch hi nng sn sau thu hoch
Dch hi nng sn sau thu hoch bao gm rt nhiu lo i vi sinh vt, cc lo i cn trng l su mt gy hi cho nng sn trong qu trnh bo qunchng khng nhng l m tiu hao trng lng ca sn phm trong kho bo qun, m cc cht thi ca chng cn l m gim phm cht ca sn phm trong thi gian bo qun. Bn cnh cc dch hi n y, cn c nhm nhn gy hi trn h ng ho bo qun, nht l nhm nhn gy hi trn ht ging, v mt loi sinh vt c kch thc ln hn thng xuyn gy hi trong kho l cc lo i chut, lc th chng ngo i ng, lc th chng trong nh kho . Vy th nh phn dch hi trong kho bo qun bao gm: - Nhm nm mc sn phm. - Nhm vi khun gy thi sn phm. - Nhm su mt gy hi. - Nhm nhn hi. - Nhm chut hi kho nng sn.
3. Tnh hnh nghin cu dch hi nng sn Vit nam
T nm 1936, tc gi Nguyn cng Tiu c dch tc phm Cho c c hoa li nhiu v tt hn ca P.Braemer, ni dung cun sch vit v phng chng dch hi trong kho t ng bo qun nng sn phmv tnh t nm 1954 cho n nay, c rt nhiu tc gi ca Vit nam nghin cu v lnh vc n y. Trong ng nh D tr quc gia Vit nam, tc gi V Quc Trung c nhiu cng trnh nghin cu v su mt hi kho v s lan truyn ca n (1981). Bi cng Hin cho ra i cun sch Su mt hi kho (1995), miu t k lng nhiu lo i su mt hi trong kho v cc yu t sinh thi nh hng n chng. T u nhng nm 1960, cc Bo v thc vt Vit nam t chc cng tac iu tra c bn (1966-1969) trn 113 mt h ng c bo qun trong nh kho cac tnh min Bc Vit nam, thu thp c 78 lo i cn trng gy hi, trong c 51 lo i su mt gy hai kho nguy him Theo kt qu iu tra th nh phn cn trng hi kho Vit nam nm 1996 ca Cc Bo v thc vt, gim nh c 110 lo i cn trng hi kho thuc 43 h, 8 b khc nhau, c 32 lo i gy hi nguy him v ch yu (Bi Minh Hng-2002). B mn Cn trng ca cc trng i hoc Nng nghip 1, i hc Quc gia , Vin Cng ngh thc phmcng c rt nhiu cc tc gi nghin cu v su mt hi nng sn bo qun trong kho Cu hi n tp: Cu 1: Nu mt s v d minh ha tn tht do dch hi i vi nng sn sau thu hoch. Cu 2: Trnh b y c cu th nh phn dch hi sau thu hoch, cho v d. Cu 3: Nu tnh hnh nghin cu dch hi nng sn sau thu hoch Vit Nam .cho v d.
Chng IX
Phng php nghin cu dch hi nng sn sau thu hoch
1. Phng php nh gi tn tht
Thng thng ngi ta tnh lng thc n hao ht sau mt thi gian theo di i vi mt lo i su mt n o , ch tiu n y c b tr trong phng th nghim, thng thng hao ht do su mt tiu hao sau 30 ng y, 60 ng y, 90 ng y. Trng lng thc n hao ht c tnh theo cng thc ca Karanxing (n 1980): P = 50 - Pt - P0 (g) Trong : P: trng lng thc n hao ht cng thc th nghim Pt: trng lng thc n cn c sau mt thi gian bo qun P0: trng lng thc n hao ht cng thc i chng 50g: trng lng thc n a v o th nghim Ch tiu tnh tc pht trin ca mt hi: D tnh s lng gia tng qun th ca mt c tnh theo cng thc ca Brich (1948) thi im t Nt= N0 x ert Trong : Nt: s lng c th mt thi im t N0: s lng c th mt ban u a v o th nghim r: h s gia tng qun th r = t l sng% - t l cht %
2. Phng php iu tra dch hi kho (i vi su mt)
V thi gian pht dc ca su mt trong kho ko d i, cho nn ngi ta thng iu tra mt trong kho i vi su mt t 7-10ng y/ln, ch tiu theo di l con/kg: Mt su mt (con/kg) = Tng s mt iu tra/ Tng s trng lng iu tra (kg).
- Trong kho mt su mt c iu tra theo 5 im cho gc khng gian ca khi h ng, v pha bn ngo i ca khi h ng th coi nh mt phng, v cng ly mu 5 im cho gc trn mt phng tnh mt . - i vi nhng ht c bo qun kh trong kho, ngi ta cng ly theo 5 im cho gc v xc nh t l % ca nhng ht b bnh (do nm hoc vi khun gy ra). - Bng phng php xc nh kt qu nhanh ti ch tnh mt su mt v t l% ht b gy hi. - p dng bin php quan st t xa n gn xc nh tnh trng dch hi, k c cc phng tin bo qun v cc vt chn lt trong nh kho (rt c kh nng dch hi n lp v tn ng ).
3. Phng php thu thp, x l, bo qun v phn tch mu.
3.1. Phng php thu thp mu vt Cn c theo kt qu iu tra nh k 7-10 ng y/ln, hoc p dng bin php thu thp ngu nhin thu thp mu vt, nguyn tc phi gi gn mu nguyn vn khng l m mu b v nt, c cc dng c chuyn dng thu thp v gi gn mu, v d ng nghim nh thu thp sinh vt gy hi, cc ti ni lon ng mu b hi v gi li cho tht cn thn 3.2. Phng php bo qun mu vt: Mu vt v d l su mt, khi thu bt thng dng panh ky thut, hoc dng bt lng cho khi g y v h hng mu khi bt chng, khi i bt thng dng l c cht c KCN, git cht su mt ti ch ,mang v phng th nghim phi phn tch ngay ,sau cho v o t sy 60 C v sy trong thi gian10-12 giri cho v o l bo qun kn vi mc ch nghin cu hoc hc tp. 3.3.Phng php phn tch mu: Cng tc phn tch mu vt ch yu l cng tc gim nh mu, ngi ta phi da v o cc kho phn loi (Key of taxonomy) nh loi dch
hi, v xc nh tn ca dch hi theo quy c quc t. Ngi ta s thu hoch c danh sch dch hi sau khi nh loi th nh phn dch hi. i vi nm hi nng sn th phi cy nm mi trng c hiu, cho nm pht trin 250C, sau thi gian 5-6 ng y mi c th nh loi c (cng theo kho phn loi). Cc lo i sinh vt gy hi khc cng c phn loi nh vy.
4. Phng php nghin cu v sinh vt hc, sinh thi hc ca dch hi nng sn sau thu hoch
4.1.Phng php nghin cu v sinh vt hc: Bng nhng th nghim nhn nui dch hi trong phng th nghim xc nh c im sinh vt hc ca dich hi, v d phng php b tr nui sinh hc xc nh vng i ca su mt, hoc xc nh chu k ca vi sinh vt gy bnh (n v l ng y) cc ngng nhit khc nhau,v c s so snh v sai khc, hoc xc nh kh nng n, kh nng k sinh ca dch hi, cng nh kh nng sinh sn ca chng, kh nng b hp dn bi cc ngun thc n khc nhau -Phng php nghin cu v sinh thi hoc ca dch hi nng sn sau thu hoch: Thng thng ngi ta c b tr hoc to nn nhng ho n cnh khc nhau trong phng th nghim nhn nui dch hi, to ra nhng sinh cnh i lp theo di nhng ch tiu pht trin ca dch hi. V d nh dch hi c th pht trin trong nhng iu kin nhit , m khc nhau, hoc trong nhng mi trng khc nhauc bit l ngun dinh dng nui cy, t c sai khc trong kt qu thu hoch, v rt ra nhng kt lun khc nhau. .
Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y phng php nh gi tn tht do dch hi nng sn sau thu hoch. Cu 2: Trnh b y phng php iu tra dch hi kho, dc bit vi su hi kho. Cu 3: Trnh b y phng php thu thp,x l, bo qun v phn tch mu dch hi ni chung,su hi kho ni ring. Cu 4: Trnh b y tm tt phng php nghin cu c im sinh vt hc, sinh thi hc ca dch hi nng sn sau thu hoch.
CHNG x. Sinh thi hc ca dch hi nng sn sau thu hoch.

10.1.Cn trng hi kho
(1). c trng qun th: Cn trng hi kho lun lun c xem l tn ti khch quan, pht trin theo quy lut t nhin ca n,chng tn ti vi vic lu tr h ng ho trong kho, trong mt nh kho lng thc chng hn, h ng chc lo i cn trng gy hi cng sinh sng tn ti, ngha l chng cng chu tc ng bi mt sinh cnh nht nh, gia chng c nhng quan h ny sinh nh quan h cnh tranh ngun thc n, v d mt thc tp Tribolium confusum thng b mt thc Tribolium castaneum cnh tranh khc lit ngun thc n, l m cho chng khng c kh nng bng pht s lng ln c, hoc nhm mt s cp nh lo i mt go Sitophilus oryzae c kh nng l m v ht thc t ban u s to c hi cho nhm mt th cp nh lo i mt rng ca Oryzaephilus surinamensis n theo, ngha l n cc mnh v vn sau do mt go ph ra, tht l h i ho , chng tn ti cng sinh sng nh khng c chuyn g xy ra, v mt ca cc lo i su mt y c ng y mt gia tng. Nu trong qun th ca su mt b mt yu t bt li tc ng chng hn, th h ng lot su mt s cng mt lc b tiu dit, hoc chng phi ng lot di chuyn i ni khc. Cng c nhng trng hp, cht thi ca chng qu nhiu, y cng l yu t l m cho su mt b nhim cng buc phi di chuyn i ni khc, a s su mt sng tp trung b mt ca khi ht, v chng c mt cao nht su 20 cm nu tnh t trn xung, c ng xung pha di th mt su mt c ng gim dn, v thiu i lng xy cn thit cho i sng ca chng, nhiu khi do x l ho cht kh trng, c nhiu lo i su mt di chuyn xung su ca khi ht, v d nh lo i mt c ht nh Rhizopertha dominica, sau mt thi gian, thuc lo ng dn, mt li t ng t tp li nh c.
Ngi ta cng c th d tnh c mt ca mt lo i mt A n o trong tng lai mt thi im n o theo cng thc d tnh ca Brich1948: (Nh trnh b y phn phng php iu tra). (2).nh hng ca yu t v sinh: Nhng yu t v sinh y nh hng n dch hi nng sn sau thu hoch chnh l nhng yu t phi sinh vt, thng xuyn tc ng n i sng ca dch hi trong kho bo qun, bao gm cc yu t sau: a-Nhit :Mi mt lo i su mt trong kho bo qun,mun ho n th nh qu trnh pht dc ca mnh u cn mt lng nhit nht nh,lng nhit ti cn c mt khi nim c gi l tng tch n hu hiu,v c k hiu l K : K= Xn.(Tn-To) Trong : Xn l thi gian pht dc . Tn l nhit mi trng. To l nhit khi im pht dc. Nu mt lo i cn trng su mt n o khng c cung cp y lng nhit trn th s khng ho n th nh c qu trnh pht dc ca mnh,v dn n tnh trng b cht gia chng. Mt lo i nm mc gy hi cho nng sn, trong qu trnh sng, nu khng c cung cp nhit sinh trng v pht trin, s khin cho chng khng th tn ti, hoc b o t s khng th ny mm c. b- m: y l yu t quan trng th hai sau yu t nhit , nu m trong nh kho ln, th cc loi nm mc s c iu kin pht sinh rt mnh,gy hi nng n cho sn phm bo qun.Ngc li nu nh kho kh gio th nm mc s hn ch pht sinh. Su mt kho l nhm cn trng a chu hn, nh chung m ca ht ging khong 11-13% th kh nng gy hi ca chng b hn ch ti a,ch cn m ca ht ging ln n 14% th kh nng ph hi ca chng tng ln gp nhiu ln. = Hng s (Constant).
c-Lng gi : Thc cht ca gi l to ra mt bu khng kh thong ng, lun lun l m cho nh kho c kh gio,ni n o c nhiu gi l ni c mt m,nhit h thp xung,khi h ng ho trong kho cng b bc nng ,chnh ngun gi h i ho l mt nguyn nhn l m cho mt su mt tng cao,v cng hn ch rt nhiu kh nng pht sinh ca cc lo i nm mc d- Anh sng : Ni n o trong nh kho ti tm th ni c ng c nhiu su mt v nm mc pht trin, v bn cht ca nm mc l khng thch nh sng, h mt bng ti Tenebrionidae thch sinh sng nhng ni ti tm,v hi m t mt cht,nh lo i mt khun en Alphitobius piceus thch hot ng nhng ni bn thu,cm bi mc nt,ti tm e- Lng ma : Thc cht ca lng ma l vn m ,nu m khng kh b o ho th nm mc pht trin rt mnh m,cc nng sn kh nay li c dp ngm m th c ng to iu kin cho nm mc d xm nhp,y l cha k n nh kho b dt nt,h ng ho b t,chut b cng c thi c tn cng v gy hi (3).nh hng ca yu t hu sinh: y l cc yu t c s sng thng xuyn v lin tc ,cng ng thi tc ng n nhm dch hi sau thu hoch: a- Ngun thc n : Trong kho t ng nu ngun thc n ang b cn kit th su mt cng phi tm cch di chuyn i ni khc kim sng, mt s c th khng di chuyn kp phi b i m cht,hoc ngun thc n khng ph hp th su mt cng phi la chn c c hi xm nhp . b- Thin ch :y l yu t chi phi mnh m nht n mt ca su mt, l lc lng k th trong t nhin, chng c th l nhm k sinh (Parasaitois), hoc chng c th l nhm n tht (Predacter ) i vi su mt,nhn chung chng l nhng sinh vt c ch,m chng ta cn phi bo v,thm ch cn to iu kin cho chng pht
trin.Mi khi mt ca thin ch ln cao ,th thng thng mt ca su mt li b khng ch gim xung rt nhiu. *Nhm thin ch k sinh :Bao gm cc lo i nm mc k sinh ,tit ra cc c t ca nm(Mycotoxin) l m cht su mt,nh lo i Aspergillus,lo i nm Metazhirium alisopleaea,nm bch cng Boverina Bn cnh nm k sinh cn c cn trng k sinh su mt ,nh cc lo i ong k sinh h Pteromatidae ,h b xt n su Anthocoridae (Lo i bo xit k sinh c nhiu trin vng ang c nghin cu l Xylocoris flavipes ). Trong nh kho cng c rt nhiu lo i nhn n tht su mt,chng thuc lp nhn ACARINA, c bit l lo i nhn c ng cua Chephisidae ,chng c kh nng n t 3 n 6 su non trong mt ng y. Do trong cng tc phng chng su mt hi trong nh kho ,nhim v ca chng ta l phi bo v c ngun thin ch c ch trong t nhin,phi quan tm n chng trnh phng chng dch hi mang tnh tng hp (IPM),rt ch khi dng ho cht B.V.T.V i vi nhm dch hi trong kho, s nh hng khng tt n cc lo i thin ch sn c trong t nhin,v vn n y cng chnh l vai tr ca con ngi trong cng cuc gn gi v bo v cc t i nguyn sinh vt trong t nhin. Vi sinh vt gy bnh l dch hi nng sn sau thu hoch: Rt nhiu lo i nm mc khng nhng l cc vi sinh vt gy bnh cho su mt ,m cng l cc dch hi nng sn sau qu trnh thu hoch.Nh trn ng ht,trong qu trnh bo qun thng thy xut hin mt s nm gy hin tng l m mc ht ,nh nm Aspergillus flavus ,A.linger ,nm Penecillium.c bit trn ht c du nh qun sau thu hoch. lc, vng,ht iu,u c ng c rt nhiu lo i nm mc gy hi cho ht trong qu trnh bo
4. Cc dch hi khc: Ngo i cac dch hi nu trn, trong kho bo qun nng sn phm cn c mt loi dch hi rt nguy him l dch chut, Theo tc gi L v Khi,t chut l ch cc lo i gm nhm trong h chutMuridae,trong s 57 lo i gm nhm th nc ta c khong 30 lo i chut cc loi,lo i chut nh Rattus flavipectus l lo i gy hi trong kho t ng rt nghim trng,chng cn c kh nng truyn sang ngi mt s bnh him ngho nh dch hch,vim n o,st pht ban,bnh Lepto Thc t trn th gii c khong 1700 lo i chut cc loi,c lo i gy hi nh nu trn,v cng c nhiu lo i c s dng l m thc phm cho con ngi.(Hariyadi Halid and Yun Cahyana NatarejaIndonesia-1995).
Cu hi n tp: Cu 1: Nu nhng yu t sinh thi nh hng n c im sinh hc, sinh thi hc ca dch hi nng sn sau thu hoch. Cu 2: Trnh b y nh hng ca yu t v sinh(nhit ,m , gi,nh sng,lng ma) n dch hi kho sau thu hoch. Cu 3: Trnh b y nh hng ca yu t hu sinh( ngun thc n, thin ch) n dch hi kho sau thu hoch.
Chng XI:
Mt s dch hi nng sn sau thu hoch ph bin Vit nam 11.1 Cn trng
c im hnh thi v c im sinh vt hc ca cc lo i mt hi 1.Mt go Sitophilus oryzae Line H: Curculionnidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: thn d i t 3 - 4 mm, rng t 1,0 - 1,2 mm, to n thn m u mu xm n nu en trn u c v nh d i ra. Ru u hnh u gi c 8 t, ngc trc c nhng im trn nh lm v o. Trn cnh cng c 4 im trn m u v ng nu trng rt r. Trn mnh lng ngc trc c nhng im trn nh lm v o. di cnh cng c cnh m ng pht trin. Con c c vi ngn v to hn con ci, trn mt lng chm lm d y v r hn con ci. Ngo i ra trn vi con ci khng c chm lm on cui. Trng: d i t 0,45mm - 0,7mm, rng 0,24mm - 0,3mm, hnh bu dc d i. Lc mi c ra c m u trng sa, dn dn chuyn sang m u v ng nht c. Su non: y sc mnh d i t 2,5 mm - 3 mm, u nh m u nu nht, ngc v bng m u trng, trn mnh c nhiu ng vn ngang. Thn mp, ngn, thng cong li hnh ch C. mt bng gn nh bng, c m u trng c. Nhng: d i t 3,5 mm - 4 mm, hnh bu dc, lc mi ho nhng c m u trng sa, sau th nh m u nau nht. c im sinh hc Trng th nh thng trng v o trong ht thc, nhng trong thc, khi v ho trng th nh th b ra ngo i. Trng th nh b nhanh v bay kho, thch sng lp b mt lng thc, c tnh gi cht.
2. Mt c ht nh Rhizopertha dominica Fabricius H: Bostrichidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: D i 2,3 - 3mm, rng 0,6 - 1mm, thng chiu d i thn gp 3 ln chiu rng. Thn nh, hnh ng d i, m u nu ti hoc hng nu c v bng. u to hng v pha di, rt v o ngc trc. nh u bng nhn. Ru hnh l lp c 10 t, 3 t u phnh to, mi t gn th nh hnh tam gic. Cc t thn ru u c lng thng, cung ru u c m u lng v ng, mc d y, ngn v rm rp. Mnh lng ngc trc li rt cao, gn khu nh rng nht, gc trc, gc sau t trn, ch tip cn gc sau c ng vin, trn mt ph lng tha tht ngn v rm rp, khng r r ng. Mt na pha trc c cu to rng hnh t trn, cong th nh hnh cung, rng gn mp trc rt li. Mt na phn sau c ht lm tm tha to v dt. Cnh cng nh v d i hnh ng trn, u cnh cng hi qup xung cui bng, hai mp ngo i ca cnh cng chy gn song song v hi ln cong v ph bng. Trn cnh cng c nhiu im lm nh l m th nh nhng ng dc. Gc cnh cng rng bng ch chnh gia gn ngc trc. Phin bng cui cng trn bng on cui t trn, mnh ngc gia ph y ht lm tm. Con c c bng m u ti thm, con ci c t bng th 3 v 4 c vt loang l m sng hn, cc t cn li m u ti hn. Trng: d i 0,4 - 0,6mm, rng 0,1 - 0,2mm, hnh bu dc d i , m u trng c pha t m u nu, gia hi cong , v mt u ln, u b. Su non: khi y sc d i khong 3mm. Mnh hi cong, ngc khng to lm, u mh hnh tam gic m u v ng nu, ming m u em nu. Thn m u trng sa c 12 t, phn trc tng i to, mp, phn bng hi nh v phn sau th, hi cong v pha bng. To n thn c lc c nhng lng m u pht nu. Ru u ch c 2 t , khng c t gc dt nh ca mt tre Dinoderus minutus Fabricius cng trong tng h mt d i Bostrichoidae. Chn nh nhau, l th rt nh, hnh vng, l th ngc hi to hn l th bng. Nhng: d i 2,5 - 3mm, u ca nhng gn ging u ca mt, hai cnh xp phn cui bng. on cui bng b nh, v c mt i ph vt hnh trn nh ra. Ph vt n y ca con ci chia l m 3 t th ra ngo i c th, ca con c chia l m hai t st trn t cui on bng. y l c im ch yu phn bit gia con ci v con c. c im sinh hc: khc vi mt go trng ca lo i n y c pha ngo i ht hoc cc khe ca ht. Lc mi n su non n nhng vn m trng th nh li, sau chng mi t o ng v o ht, chng ho n th nh cc giai on pht trin ca mnh trong lng ht, khi ho trng th nh n c l chui ra ngo i. Chng l lo i ph m n, t di chuyn, chng pht trin rt mnh, ay l lo i gy hi chnh trn thc bo qun.
3. Mt thc Tribolium castaneum Herbst H: Ternebrionidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: Thn d i t 3 -3 .75 mm, rng 0,97 mm - 1,5 mm, hnh bu dc d i v dt. To n thn c m u nu n nu , mi v ho trng th nh c m u trng sa, u dt v rng. Mt kp m u en, nhn mt di u th thy khong cch ca hai mt kp bng ng knh cu mt mt kp. Ru u hnh chui ht c 11 t, 3 t trn cng phnh to dng hnh tru. Ngc trc hnh ch nht, gc ca mp ngc trc hi cong xung pha di, trn ngc trc c nhiu im lm nh. Trn cnh cng c 10 ng r nh lm chy dc v trong ng r nh lm c nhiu im nh xp th nh h ng. Trng: d i 0,6 mm, rng 0,4 mm, hnh bu dc, c m u trng sa. V trng th v rp. Su non: khi y sc d i 5 mm - 7 mm, hnh ng nh v d i. u m u hung nu, thn m u v ng nht. To n thn c 12 t (3 t ngc, 9 t bng, t bng cui cng c 2 gai ln m u nu en, trn thn c nhng lng nh m u v ng nu. cc t th na t trc m u nu nht, na t v sau v ng phn chia t m u v ng m u trng nht. C hai mt n m u en, ru c 4 t (t 1 v t 2 ngn, t 3 d i nht, t 4 nh nht). Nhng: d i 4mm, rng 1,3mm, m u v ng trng nht. c im sinh hc: a kh hu kh v lnh, trng th nh sng lu, di chuyn chm chp v l lo i cn trng gy hi th cp nhng cng c kh nng gy hi trc tip. S pht trin ca chng ph thuc kh cht ch v o thu phn ca ht. 4. Mt ng Sitophilus zeamays M H: Curculionidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: Thn d i 3-3,5mm, cnh trc trn bng, cc im m u trn cnh kh r r ng. Trn u c chm lm rt r on trc trn bng v dt phn gc vi c sng v c 3 chic mng, dc theo phn mp ngc c mt di chm lm. Cnh cng c hai vt m u trng, cnh sau pht trin nn mt c th bay tt. Trng: d i 0,5-0,7mm, rng 0,25-0,3mm hnh bu dc hi d i, c m u trng sa.
Su non: Lc ln d i 3-3,2mm rt mp, lng cong li to hnh bn nguyt, bng tng i bng to n thn m u trng sa, u c mu nu nht. Nhng: d i 3-4mm, hnh bu dc cn i hai u, u m u v ng sa sau chuyn dn sang v ng nu. 5. Mt go dp Ahasverus advena Walk H: Silvanidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: d i 1,5 - 2mm hnh trng nh d i, m u nu nht. u gn ging hnh tam gic, on trc hi hp, on sau li, c chm lm nh khc su trong mt trc. Ru u c 3 t r r ng, o ngc t th 3 hnh chp trn, hi dp hn t sau gp hai ln, o ngc t th hai cng c hnh o ngc t th 3, nhng c phn rng hn, t cui cng hnh qu l, d i v rng bng nhau, kch thc v o khong gia ca hai t sau. Cnh c vin chm lm m, c lng nhung trng nh v tha, hai cnh hi li , c rng ca nho v t. Gc trc c rng t to mt cch c bit, gc sau hnh vung, chnh gia mp sau hi cong v pha sau. Phin thun nh, rt dt. Cnh cng rt li, c h ng chm lm qui c, chm trn v khng su lm, c ch khng c, cn c lng nh v ngn, m u trng, nm rp, nhng lng n y sp xp mt cch trt t nhng khng nhiu. Trng: d i 0,5 - 2mm, hnh bu dc hai u to nh khc nhau, m u v ng sa. Su non: y sc d i gn 3mm, rng 0,6mm. M u sc ca Su non ph thuc v o thc n, ni chung Su non c m u trng, xm tro. u v 3 t bng trc m u nu. Thn mnh nh d i, hi song song, on sau hi to v c lng ui tha tht. Ngc trc hnh vung rt r, d i hn c hai t kia. t bng th 1 ngn hn, ru u ch c hai t. Nhng: d i 1,5 - 2mm, rng 1mm, hnh bu dc trn, u m u en v hi cp xung, to n thn m u v ng nu. c im sinh hc: y l lo i mt ch c kh nng sinh sn trong cc sn phm bn v trong iu kin m cao. Do , nu thy mt lo i n y cao trong kho thc ri chng t thc trong kho c cht lng km. 6. Mt ru d i Cryptolestes minutus Olivier H: Cucujidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: thn d i 2mm, d i v dt, chiu d i c th gp 3,5 ln so vi chiu rng, m u nu xm c nhiu lng nh m u v ng trng. u gn ging hnh tam gic. Ru con c hnh si ch, d i v nh c 11 t, ru con
ci hnh chui ht c 11 t. d i ca ru con c bng 2/3 d i ca thn, ru con ci bng 1/2 d i ca thn. Ngc trc th nh hnh thang, mp ngc trc rng hn mp ngc sau, rng ca mp ngc sau bng d i ca ngc. Gc ca mp ngc sau gn th nh gc vung. Hai bn ngc gn mp c hai ng chy thng, ni ln trng rt r. d i ca cnh cng gp 1,5 ln rng, trn mi cnh cng c 5 - 6 ng chy dc. Trng: d i 0,4 - 0,5mm, rng 0,1- 0,2mm, hnh bu dc, m u v ng sa. Su non: khi ln d i khong 3mm, u dt hnh bn cu m u hng nu, gia u c ng ch s hnh ch bt. Ru ngn nh, c 3 t, t th 2 d i nht, t th 3 rt nh. Thn m u hng nu nht, cc t gn ui m u tng i m hn. Trn thn c lc c nhng lng nh m u v ng trng nht. hai bn mi t u mc hai lng m u v ng trng nht. Nhng: d i 1,5 - 2mm, rng 0,8 - 1mm, hnh bu dc u trn v thon dn v pha ui. To n thn m u v ng nu, u m u nu en. c im sinh hc: thng trng v o cc sn phm m mt trng th nh sinh sng hoc v o k nt ca tru ht. y l lo i mt th cp, chng rt thch n phi ht, lo i n y sinh trng nhanh, thc c ng bn th mt c ng pht trin mnh, lo i n y c trng th nh v saaunon u ph hi mnh. 7. Mt Thi Lan (Lophocateres pusillus K.) H: Ostomatidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: Thn d i 2,5 - 2,9mm, rng 1,1 - 1,5mm hnh bu dc v dt c m u nu hng, trn cnh cng c nhiu chm lm. Ru u hnh di trng ngn c 11 t, 3 t u phnh to. Ngc trc dt gn ging hnh ch nht, 2 mp ngc trc c 2 gai li ln trn. Mp ngc trc kht vi gc cnh cng, cnh cng song song, mi cnh c 7 ng g ni trn, gia sng trn c hai h ng chm lm su v y. Trng: hnh bu dc, d i 0,5-0,6mm c m u trng sa. Su non: y sc d i khong 5,3mm, rng khong 1,08mm thn d i v hi dt on trc sau hi tht v nh li m u sng trng, u to gn ging hnh vung. Nhng: d i 2,2-2,8mm hnh bu dc c m u v ng nu, u cong xung. c im sinh hc: l lo i c hot ng chm chp tp chung nhng ni c nhiu tp cht. y l loi ch gy hi sau khi cc lo i khc gy hi.
8. Mt rng ca oryzaephilus surinamensis Line H: Silvanidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: thn d i 2,5 - 3,5mm, d i v dt, m u hng nu c n nu thm c lng m u nhung, m u trng nht khng d y lm. u gn ging hnh tam gic, v pha y u hi lm v o, on trc hp, trn mt c vt li rt to dng ht, c bit 2/3 ca on sau. Mt m u en nh. Ru u hnh tru, c 11 t, 3 t cui to v mp c dng hnh que. Ngc trc gn ging hnh trng, gia cao ln, c 3 ng dc. Hai bn ngc, mi bn mp c 6 gai li ra trng rt r v ging nh nhng chic rng ca, i rng ca u v i rng ca cui trng r hn nhng i gia, trn mt v u c vt li dng ht, c 3 ng sng dc, lng nhung r r ng, sng c lng nhng ngang. Trn cnh c 10 ng chy dc, c nhiu lng nh m u v ng nu. Con c mp i trong c mc mt gai nh. Trng: d i 0,7 - 0,9mm, hnh bu dc d i, m u trng sa, v trng bng. Su non: khi ln d i t 3-4mm. Thn hnh ng trn m u xm trng. u hnh bu dc d i, m u nu nht. u v mt lng c m u khu ho xng trn cc t. Mt bng pha lng hi song song, hai cnh cng gn nh song song, 3 t on trc hnh chp trn, t th 9 khng c ui li. u dt, kiu ming trc. Ru tng i d i, d i u ru bbf d i ca ru, ru c 3 t, t th 3 d i nht, t 1 ngn nht, ssu ru tng i to. Nhn chung to n thn m u trng sa, trn cc t ngc mi bn c mt mnh hnh bn cu hay gn ging hnh bu dc m u v ng nu. Nhng: d i 2,5 - 3mm, lc u m u trng sa, n khi th nh thc c m u nu nht khng c lng. Hai bn sn ca cc t bng c 6 ph vt nh ra. Cui t bng c hai gai tht nh m u nu. c im sinh hc: y l lo i c sc sng km, xut hin t v khng gy hi nng trn thc bo qun. 9. Mt khun en: Alphitobius piceus O H: Tenebrionidae B: Coleoptera c im hnh thi
Trng th nh: thn d i 6,6-7mm hnh bu dc, c m u en hoc nu m, ru c 11 t dng rng ca. Ngc trc v pha lng mp di hi cong, trn cnh c nhng ng chy dc, phn bng c lng ngn m u hng nhng tha. Su non: khi ln d i 11-13mm hnh ng trn, lng hi cao ln mi t c m u nu en pha trc chn sau, hai bn bng c 5 h ng gai en. 10. Mt mt nh: Palorus ratraebugi M H: Tenebrionidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: thn d i 2,3-3mm hnh bu dc d i v dt, c m u v ng nu nh. u rng v dt, mt kp m u en trn v rt nh, ru hnh chu c 11 t, ngc trc hnh vung, hai mp ngc li v pha trc, hai mp ngc sau gn ging gc vung, trn cnh c 3 ng chy dc, bng c 5 t. Trng: d i khong 0,3 mm rng khong 0,15mm, hnh bu dc trng sa. Su non: khi ln d i khong 15mm, u mu v ng nu ngn v dt c 3 t, to n thn c 12 t m u v ng trng nhatk ri rc c nhng lng nh m u sng trng. t ngc 1 c chiu rng ln hn chiu d i, t bng cui cng pha lng li ln c mt i gai en nh m u en nu, pha bng c mt i chn gi. Nhng: d i 2,5-3mm, rng 1,5-2mm m u v ng nu sm, u m u en. 11. Ng i mch Sitotroga cerealela Olivier H: Gelechidae B: Lepidoptera c im hnh thi Trng th nh: khi u ng i trng ging nh ht thc, cnh trc ch c mt m u v ng bn hi ng xm, c bit r phn thn cnh v ui cnh. Cnh sau m u nu vi dim cnh c lng d i (d i hn chiu rng cnh). Si cnh d i 13 - 19mm. Ru u ngn hn cnh trc, c 35 t. Su non: mi n m u v ng nhanh nhn, khi y sc d i 4 - 7mm. u nh c m u nu nht, mnh n u trng sa, cc t ngc to, t sau nh dn. Nhng: d i 4 - 6mm nh v d i, to n thn m u v ng nu. c im sinh hc: con ci trng trn mt ngo i ca ht, su non khi n s i o v o ng ht, sau khi n th nh r nh pha trong lng ht n s b li mt lp ph b mt rt mng. Su non y sc v ho nhng ngay trong lng ht, khi v ho ph v phn v ht chui ra ngo i, thng tp chung ph hi lp mt ca khi thc 12. Mt cng t Trogoderma granarium Everts (nhm I)
c im hnh thi Trng th nh: hnh bu dc trn, d i 1,5-3mm, m u nu m, to n thn ph nhiu lng m u v ng nh kim. Trn cnh cng c nhng hoa vn khng th nh hnh r r ng. Ru 11 t, kiu chui ht, con c c t 4-5 t chu, con ci c 3 t chu. Su non: m u v ng m, hnh thi, c 3 i chn ngc, khi y sc d i 5-6mm, to n thn ph nhiu lng. t bng cui c tm lng ui d i bng chiu d i 3 t bng cui cng cng li. Nhng trn m u trng, nhng c bao bc bi xc su non tui cui cng nn c hnh thoi m u v ng. Trng: m u trng, trn u c tua. c im sinh hc: mt trng th nh khng bay, khng n, xong t 1-2 tun ri cht. Su non ph m n. lo i n y cc k nguy himv khi gp phi iu kin bt li nh qu nng, qu lnh, thiu n, thm ch b thuc ho hc, mt s su non chuyn sang trng thi ng ngh s sng lu c v i nm n khi gp iu kin thun li li pht trin bnh thng. 13. Mt thc tp Tribolium confusum Duval H: Ternebrionidae B: Coleoptera c im hnh thi Trng th nh: ging mt thc (Tribolium castaneum H), thn mu nu , dt, bng, hnh bu dc. u dt rng, ngc trc hnh bnh h nh. Trn mi cnh cng c 10 dng sc, pha di bng c 5 t. im khc nhau gia 2 lo i mt: Mt thc : - 3 t ca ru phng to r r ng.
Khong cch gia 2 mt kp nhn v pha bng bng ng knh ca mt kp.
Mt thc tp: - Cc t ru phnh to dn v pha mt cui, 4 t cui phng hn. - Khong cch gia 2 mt kp nhn v pha bng bng 3 ln ng knh ca mt kp. Trng: hnh bu dc, mu trng, na trong sut, ng nh. Su non: thn hnh ng trn d i nh, u nu nht. Trn mi t c ri rc n hng lng nh mu nu nh. C 3 i chn ngc; t cui bng c 1 i chn dng u so v 1 gai mu nu hng v pha sau. Nhng: to n thn mu v ng nht, u dt trn, mi bn sn ca tng t bng c 1 u so, trn mc lng gai cng. Mt cui bng c 1 i gai mu nu.
11.2 Vi sinh vt gy bnh: c rt nhiu loi nm mc gy hi cho sn phm sau thu hoch,v l m hng sn phm khng th s dng c di y l mt s lo i nm mc gy hi trn ng cc,cc loi ht c du trong qu trnh bo qun sau thu hoch trong nh kho: 11.2.1. Nm Penicillium citrinum Thom. Lo i nm n y thng gy hi trn vng,lc,ht iul m ng ht,khng th n c,rt c cho con ngi khi n phi nm n y.Nu nui cy mi trng Czapek agar,sau 7 ng y ng knh ca khun lc t c t 1 n 1.5 cm,lc n y m u sc ca khun lc c m u xanh da tri.Sau n y chuyn sang m u v ng n da cam.Conidiophores hnh chm,s lng 50-200x2-3 micron,mi c nh t 12-20x2-3 micron,cung conidi c t 6-10 ci,trn c 1 conidi 2.5-3.0 micron.
11.2.2.Nm Aspergillus candidus Link: Lo i nm n y hay k sinh v gy hi trn ng ht ,lc nhn,bnh ko c ngun gc tinh bt ng,lc,vng Nui cy trong mi trng Czapek agar iu kin 25 C,ng knh ca khun lc sau 7 ng y t1.0-1.5 cm,c nh b o t c hnh bng hoa cc v ng. Mi mt Conidiophores c gn mt conidi hnh cu,u conidi c mu trng, sau n y chuyn sang mu kem,kch thc 2.5-4.0micron. 11.2.3. Nm Aspergillus flavus Link. Lo i nm n y thng gy hi trn ht vng ,lc trong thi gian bo qun. Cng nui cy nm n y trong mi trng Czapek agar 25 C,sau 7 ng y thy ng knh khun lc l 3.0-5.0cm,c quan sinh sn c m u xanhv ng, l conidiophores,u conidi c gai nhn lm chm,sau n y chuyn m u sang xanh-v ng-ti.Kch thc ca conidia c ng knh 3-6 micron.i khi cng c th nhn thy c quan sinh sn ca lo i nm n y v giai on cui c mu nu sang en.C nh b o t cng c dng nh hoa cc . Bn cnh cc loi nm mc trn, cn c mt s lo i nm mc ging Aspergillus nh Aspergillus parasiticus, A. oryzae,A. niger van Tieghem cng l nhng lo i nm mc rt c gy hi trong nh kho cha nng sn bo qun. Cu hi n tp: Cu 1: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc, ca Mt go( Sitophilus oryzae L ). Cu 2: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc, ca Mt c ht nh (Rhizopertha dominica F ). Cu 3: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc, ca Mt thc (Tribolium castaneum Herbst ).
Cu 4: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc, ca Mt rng ca (Oryzaephilus surinamensis L ). Cu 5: Trnh b y c im hnh thi,sinh vt hc, ca Ngai mch (Sitotroga cerealella Olivier).
Chng XII Bin php phng tr Dch hi nng sn sau thu Hoch.
12.1.-Phng tr bng lut l Kim dch thc vt:
Cng tc KDTV c tin h nh nhm ngn chn dch hi t xa,thc cht phi kim tra rt cht ch dch hi c kh nng lan truyn trn cc t i nguyn th vt.Cng tc KDTV c thc hin theo php lnh KDTVca nh nc Vit nam, nhm chng li s lan truyn ca cc sinh vt gy hi thuc din nguy him,c bit dch hi trn h ng ho xut khu v nhp khu qua cc ca khu ca nh nc Vit nam .Cng tc KDTV khng gy phin nhiu cho cng tc xut khu,hoc nhp khu h ng ho,mc tiu chnh l ngn chn c dch hi l cc i tng KDTV.
12.2 Phng tr bng Phng php vt l :
Banks(1981) cho rng phng tr dch hi bng vt l c ngha laflamf thay i mi trng kho t ng,gy hin tng bt li cho dch hi,hoc to mt s ngn cch ,l m cho cn trng khng tip cn cc th l : *Tng v sinh nh kho sch s,su mt kh c iu kin lan truyn. *Cc chn lt trong kho thng xuyn c kim tra,gim st dch hi,nu pht hin dch hi phi x l ngay. *Vic bo qun kn trong Silo kim loi hoc Silo cao su u c tc dng ngn cch dch hi. *Phi sy kh h ng ho trong qu trnh bo qun,nhm dit su mt. *Gi cho thu phn ca ht n nh t 12-13% l hn ch su mt gy hi. *Trong kho c th iu chnh nhit xung tht thp ,hy vng s git cht c nhiu lo i su mt.Mt rng ca khng gy hi dduwowcjowr iu kin 10 C.
*X l su mt nhit cao, Watera 1977 a ra nguyn tc l m nng ht t 48-85 C, mi gi x l 2000 tn lng thc..kt qu dit mt tt. *Bo qun kn bng CO2,va dit su mt do kh nng cch ly,va m bo v sinh cho sn phm thu hoch.
12.3 Phng tr bng sinh hc:
S dng cc lo i thin ch c ch trong t nhin tiu dit cc lo i su mt kho.Vi d s dng sinh vt k sinh (Prasite),v cc sinh vt bt mi n tht su mt(Predacter),Bare(1942) c thng bo mt s m mt (Acarina) ,c kh nng bt mi l su non ca su mt l m th n..trch nhim ca chng ta l bo v thin ch c ch.
12.4 Phng tr bng ho hc :
Hin nay ngi ta c lc phi p dng bin php mnh phng chng su mt hi kho, l s dng bin php ho hc dit tr dch hi khi mt ca chng tng qu cao. Mt s ho cht dng trong kh trng ti nc ta, em li kt qu dit dch cao l ALP (sn sinh ra PH3 -Phosphine),v CH3Br(kh Methyl-Bromide), cc cht kh c n y xm nhp v o c th cn trng qua con ng h hp,gy ng c thn kinh,gy hin tng t lit v l m cht cn trng su mt.Tuy nhin khi s dng cht kh n y trong sn xut phi ht sc thn trng,phi c bo h lao ng khng nh hng n sc kho ca con ngi v mi trng,an to n cho h ng ho khi s l.
12.5. Phng tr tng hp: Trong cng tc qun l dch hi kho,ngi
ta phi thng xuyn tn trng bin php qun l dch hi tng hp (IPM),ni dung chnh ca bin php n y l hn ch ti a vic dng thuc s l kho,phi tr trng cc ni dung khc,y mnh kh nng s dng thin ch,v to tht nhiu c hi cho thin ch pht trin,ch phi hp nhp nh ng vi cc bin php khc nhm em li s an to n cho sn xut .
Cu hi n tp: Cu 1 : Trnh b y ngn gn bin php phng tr dch hi nng sn sau thu hoch,cho v d. Cu 2 : Trnh b y ngn gn bin php Vt l phng tr dch hi nng sn sau thu hoch,cho v d. Cu 3 : Trnh b y ngn gn bin php Sinh hc phng tr dch hi nng sn sau thu hoch,cho v d. Cu 4: Trnh b y ngn gn bin php Ha hc phng tr dch hi nng sn sau thu hoch,cho v d. Cu 5: Trnh b y ngn gn bin php IPM phng tr dch hi nng sn sau thu hoch,cho v d.
T i liu tham kho T i liu Ting Vit: 1. Cc BVTV 1997. L lun v thc tin KDTV. NXBNN H ni 1997. 2. B NN v PTNT 2001. Tiu chun NN Vit nam Tp II phn tiu chun BVTV (quyn 1). NXBNN H ni 2001. 3. B mn Cn trng 2004. Gio trnh Cn trng chuyn khoa. NXBNN 2004. 4. H quang Hng, Nguyn c Khim 2001. B i ging Kim dch thc vt. HNNI. 5. H quang Hng 1998. Gio trnh Phng tr tng hp. NXBNN H ni 1998. 6. Bi minh Hng, H quang Hng 2004. Th nh phn lo i su mt v thin ch trn thc bo qun ri ti kho cun Cc d tr quc gia vng H ni. Tp ch BVTV s 194 3/2004 NXBNN. 7. Bi cng Hin 1995. Cn trng hi kho. NXBKH v KT H ni. 8. Bi cng Hin, Trn huy Th 2003. Cn trng hc ng dng. NXBKH v KT H ni 2003. 9. B NN v PTNT 2001. Tiu chun NN Vit nam tp II phn Tiu chun BVTV (quyn 2). NXBNN H ni 2001. 10.Mai c L, Bi c Hi 1987. Bo qun lng thc. NXBKH v KT H ni 1987. 11.nh ngc Ngon 1965. Kt qu iu tra cn trng hi kho thc min Bc Vit nam. Cc BVTV 1965. 12.Nguyn Vn Tut 1994. K thut chun on v gim nh bnh hi. Vin BVTV 1994. 13.Vn phng ch tch nc 8/2001. Php lnh BVTV v KDTV.
T i liu Ting Anh: 14.Corbert A.S., Tams W.H.T. 1993. Keys for the identification of Lepidoptera infesting stored food product. Proc.Zoo.Soc. 15.Bengston M. 1997. Pest of stored products. Seameo Biotrop. Bogor. Indonesia 1997. 16.Dobe. P. Haines, Hodges C.P. 1985. Insects and Arachmids of Tropical strored the biology and Identification.Tropical Development and Research Institute. U.K. 17.Kusuma Nualvatna 1998. Stored product insects. Research group. Bangkok Thailand. 18.Hilton H.E., Corber A.S. 1990. Common insect pests of stored food products. Economic series No15. 19.Phillips Tom 2002. Biological control of stored product pests. USDA stored product insect lab. Univ of Wiscoasin Madison. 20.Prakash A. Rao. J. 1987. Rice storage and insect pest management. B.R.Publishing Corporation, Delhi, India.
Mc lc Trang Phn 1: Kim dch thc vt B i m u: Mc ch, ngha v ni dung ca Kim dch thc vt 1.1. Ngun gc v khi nim v Kim dch thc vt (KDTV) 1.2. Tm quan trng ca KDTV 1.3. Thuc tnh c bn KDTV v c im ca KDTV B i 1: C s khoa hc ca KDTV 2.1. Khi nim chung 2.2. Tnh khu vc ca s phn b sinh vt trong t nhiin 2.3. S ly lan ca sinh vt gy hi do con ngi B i 2: Php lnh, iu l KDTV ca nc CHXHCN Vit Nam 3.1. Khi nim chung 3.2.1 Ni dung c bn ca php lnh KDTV ca nc CHXHCNVN * Lnh ca Ch tch nc v vic cng b php lnh (ph lc) * Php lnh bo v v kim dch thc vt (ph lc) 3.2.2 Ni dung iu l KDTV (ph lc) 3.2.3 Quy nh ca B trng B NN v PTNT v vic cng b danh mc vt th thuc din KDTV (ph lc) B i 3: Phng php iu tra, kim tra ly mu thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV 4.1. Khi nim chung 4.2. Ni dung cc tiu chun ng nh, iu kin 4.3. Ni dung quy nh v cc thao tc k thut kim tra vt th thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV 4.4 K thut kim tra ly mu gim nh dch hi KDTV B i 4: T chc KDTV ca nc CHXHCNVN 5.1. Khi nim chung 13 27 30 30 12 12 12 1 1 5 6 8 8 8 9 11 11 11
2.4. Tnh nguy hi ca sinh vt gy hi sau lc xm nhp v o vng mi 10
5.2. Chc nng nhim v quyn hn v t chc b my Cc BVTV 5.3 T chc KDTV Vit Nam B i 5: Danh lc i tng KDTV ca nc CHXHCNVN 6.1. Khi nim chung 6.2. Ni dung danh lc i tng KDTV ca nc CHXHCNVN 6.3. Tnh hnh din bin ca i tng KDTV Vit Nam B i 6: c im hnh thi, sinh hc, sinh thi hc ca mt s lo i dch hi KDTV ch yu 7.1. nh ngha 7.2. c im hnh thi, sinh hc ca mt s lo i dch hi KDTV ch yu ca Vit Nam B i 7: Bin php phng tr dch hi KDTV 8.1. c im bin php x l trong KDTV 8.2. Cc bin php dit tr trong KDTV 8.3. X l dit tr su hi KDTV 8.4. X l tr bnh KDTV Phn 2: Dch hi nng sn sau thu hoch B i 8: Khi nim chung v dch hi nng sn sau thu hoch B i 9: Phng php nghin cu dch hi nng sn sau thu hoch B i 10: Sinh thi hc ca dch hi nng sn sau thu hoch B i 12: Bin php phng chng dch hi nng sn sau thu hoch
31 33 34 34 34 35 37
62 62 65 66 66 68 68 71 74 88
B i 11: Mt s lo i dch hi nng sn sau thu hoch ph bin Vit nam 78

22747141 Kiểm Dịch Thực Vật va Dịch hại Nong sản Sau Thu Hoạch

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

22747141 Kiểm Dịch Thực Vật va Dịch hại Nong sản Sau Thu Hoạch

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

B Gio dc v o to Trng i hc nng nghip H Ni

GS.TS. H Quang Hng

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..1

Mt s ni dung v hnh nh minh ha c tham kho, trch dn t cc

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..2

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..3

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..4

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..5

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..8

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..9

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..10

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..12

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..13

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..14

Php lnh, iu l KDTV ca nc CHXHCN Vit Nam

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..17

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..18

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..19

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..20

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..21

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..22

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..23

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..24

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..25

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..26

Phng php iu tra, kim tra ly mu thuc din KDTV v th tc lp h s KDTV

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..28

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..29

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..30

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..32

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..33

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..34

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..35

T chc kim dch thc vt ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..36

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..37

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..39

Danh mc i tng KDTV ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit nam

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..40

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..41

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..42

c im hnh thi, sinh hc, sinh thi hc ca mt s loi dch hi KDTV ch yu

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..43

Anthonomus grandis Boheman Scirtothrips aurantii Faure Sitophilus granarius (Linnaeus)

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..44

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..45

7.2.3. Rui c qu a trung hi

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..46

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..47

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..48

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..49

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..50

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..52

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..58

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..59

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..60

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..61

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..62

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..63

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..64

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..65

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..66

Tr ng i h c Nng nghi p H N i Gio trnh Ki m d ch th c v t v D ch h i nng s n sau thu ho ch ..67