Você está na página 1de 64

M 8 TETOR VIhET gURThEMElI I xhAMIS QENDRORE N PRIShTIN

hAxhI 2012
ETAPAT E hAxhIT DhE DUAJA E hAxhINJVE
T PRgJIgJEM O ZOT, TY, ZOTI IM, T PRgJIgJEM, T PRgJIgJEM, Q NUK KE ShOK, T PRgJIgJEM TY, PR TY ShT DO lVDAT E FAlNDERIM, DhUNTI E PUShTET, DhE NUK KE ShOK.

dituria islame
NUMER 267 | VITI 26 | TETOR 2012 | DhUl-hIxhxhE 1433 | REVIST MUJORE, FETARE, ShKENCORE E KUlTURORE | MIMI 1

www.dituriaislame.net

lebejk allahume lebejk, lebejke la sherike leke lebejk, inel hamde ve nimete leke vel mulk, la sherike lek.

Duaja e Haxhinjve
Falnderimet dhe lavdrimet i takojn vetm Allahut t Plotfuqishm. Falnderimi i takon Atij Q ishte kur nuk ekzistonte asgj. Falnderimi i takon Allahut, i Cili sht i pari pa fillim dhe i fundit, pa mbarim, i Cili e di t brendshmen dhe t jashtmen. Falnderimi i takon Atij q n librin fisnik thot: Dhe thirr ndr njerz pr Haxhin, se t vijn ty kmbsor e edhe kalors me deve t rraskapitura, q vijn prej rrugve t largta, pr t qen t pranishm n dobit e tyre, dhe pr ta prmendur Allahun n ato dit t caktuara (n shenj falnderimi) Falnderimi i takon Allahut, i Cili Qaben e bri shtpin e par pr adhurim dhe vizitn e saj pr besimtart - obligim. Paqja, mshira dhe bekimet e Zotit qofshin mbi Muhamedin a.s. mbi familjen e tij t ndershme, mbi shokt e tij besnik e fisnik dhe mbi t gjith ata q e prcolln dhe prcjellin rrugn dhe traditn e tij deri n Ditn e Gjykimit. O Allah, Q nuk ke shok tjetr, vetm Ty T besojm, vetm tek Ti kemi shpres dhe vetm Ty t mbshtetemi. Ti je mshiruesi e mshirbrsi, lehtsojua rrugn ktyre haxhinjve. O Fuqiplot, mundsojua ktyre haxhinjve kryerjen e ceremonive t Haxhit, tavafin e shtpis Sate, n Safa e Merva, qndrimin n Arefat, n Muzdelife e Mine, n vizitn e xhamis s Pejgamberit a.s. dhe vende t tjera O Zoti yn, shuaju etjen ktyre haxhinjve nga kroi i Zem-zemit dhe na e bj nasib edhe neve, e n Ahiret bna t mundur q t pim nga kroi i Xhenetit. O i Gjithmshirshm, na e bj t mundur neve q t kujtojm Ty n knaqsit dhe n vshtirsit m t mdha, e haxhinjve me gjuhn e tyre duke thn: t PrGjiGjem O ZOt, tY, ZOti im, t PrGjiGjem, t PrGjiGjem, Q nuk ke shOk, t PrGjiGjem tY, Pr tY sht dO lvdat e Falnderim, dhunti e Pushtet, dhe nuk ke shOk

vazhdon n faqe 63

Prmbajtja 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

Etapat e haxhit F4 Fitim Flugaj Arafati, Muzdelifeja dhe Mina f9 mr. fItIm GasHI Tavafi, llojet dhe norma e tij f13 mr. zymEr ramaDanI Shkeljet ligjore t haxhiut dhe shpagimet e prcaktuara pr to f16 DrIton arIfI haxhi i pranuar f19 a. jusuf aBDullaH Kurbani, ibadet q na afron pran Allahut f21 Dr. HatIxHE aHmEDI Kurbani, ibadet q na afron pran Allahut f24 Dr. HatIxHE aHmEDI Komentimi i sures Er-Rrahman (5) f28 saBrI BajGora Mjete t prforcimit n fe f32 sEDat IslamI

Divan Junus Emre f34 Musharaka f35 Dr. Islam HasanI Mbledhja dhe ndarja e Zekatit f40 mr. Ejup HazIrI mr. samIr B. aHmEtI Sami Frashri pr qytetrimet (3) f47 prof. Dr. mEHDI polIsI Intervist me 92-vjearin, haxhi Sylejman Rama Nj kujtim nga haxhi i viteve 80 f50

m 8 tetor vihet gurthemeli i Xhamis Qendrore n Prishtin MAlI f44


ryesia e Bashksis Islame t Kosovs, njofton besimtart, opinionin e gjer dhe t gjith t interesuarit se ditn e hn, m 8 tetor 2012, me nj manifestim solemn, do t vr gurthemelin e Xhamis Qendrore n Prishtin. Pr kt qllim jan kryer t gjitha punt dhe procedurat e nevojshme, si dhe sht formuar nj trup punuese q do t merret me prgatitjen e manifestimit. Ndrtimi i xhamis s re n Prishtin sht nj nevoj e kahershme pr kryeqendrn ton. ka dasht Zoti q tani t krijohen kushtet dhe mundsit q t nisim realizimin e nj projekti t madh pr vendin, Bashksin Islame, besimtart dhe kryeqytetin ton. Fillimi i realizimit t ktij projekti madhor sht mundsuar vetm pasi Kryetari i Prishtins, Prof. Dr. Isa Mustafa, Bordi i Drejtorve dhe Asambleja komunale e Prishtins iu prgjigjn pozitivisht krkess s Bashksis Islame t Kosovs, duke caktuar truallin pr xhami, prse i falnderojm publikisht. Pr tu realizuar projekti i Xhamis s re, qytetar t nderuar, neve na duhet prkrahja dhe mbshtetja juaj morale dhe materiale. Pr kt qllim, Kryesia e BIK-s ka hapur llogari rrjedhse n Pro Credit Bank, TEB dhe n Banka Ekonomike, ku t gjith t interesuarit mund t japin kontributin e tyre. llogarit rrjedhse: kryesia e Bashksis islame t kosovs Xhamia Qendrore Prishtin Pro Credit bank: 1115117903010176 teb: 2011000057936297 banka ekonomike: 1401000000659391 ju mund t ndihmoni edhe duke thirr n tel: 0900 11111, e cila ju kushton vetm 1 (nj) euro, prse dhe ju falnderojm.

Ishte gushti i vitit 1980. Pasi e falm namazin e sabahut, hoxhallart na e knduan duan. Ishte shum shyhret, sepse kishin ardhur pr t na prcjell shum hoxhallar, t cilt me Kur`an, dua, dhikr e ilahi na forcuan edhe m shum imanin dhe itikatin ton e na dhan forc, guxim dhe elan edhe m tepr n rrugn q kishim marr drejt Shtpis s Allahut. N xhamin e Madhe (Sulltan Fatih) hipm n autobus dhe morm rrugn pr n Qabe.

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamet Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

MEKE

xhEMR

MINE KUFIRI

MESxhIDI hARAM

8 DhUl-hIxhE

ihrami Haxhi apo umreja nuk mund t kryhet kurrsesi pa veshjen e ihramit. Ihrami sht vaxhib tek hanefinjt. Ihrami prbhet prej pjess s siprme (err-rrida) dhe pjess s poshtme ( el izar). Me veshjen e ihramit nnkuptohet q haxhiu e ka br nijet dhe ka vendosur pr t kryer haxhin ose umren. Pr sa i prket njetit pr veshjen e ihramit, ky vlen t bhet vetm me zemr. Vendet ku duhet t vishen ihramet jan mikatet.

9 DhUl-hIxhE

tavaFul kudumi Kt tavaf haxhiu e kryen me t arritur n Mek. Ky tavaf nuk krkohet t zbatohet edhe nga haxhiu q kryen llojin e haxhit temetu, ngase ai, q kur ka hyr n mek, e ka kryer umren, dhe Haxhin e fillon nga brenda Meks. Ky tavaf sht sunet.

saji Saji-vrapimi n mes kodrave Saffa dhe merve, edhe tek hanefinjt sht vaxhib. Fillon nga kodra Saffa dhe kshtu bhen shtat sjellje, - nj shkuarje prej Saffas deri n Merve konsiderohet nj sjellje. Saji doemos duhet t kryhet pas tavafit. Saji q kryhet para tavafit, nuk vlen.

10 DhUl-hIxhE

dita e tervijes arritja n min. DITA E TET E DHUL -HIXHXHES Qndrimi dhe fjetja n Min n natn e Arefatit, sht sunet. Kur do t falet namazi i sabahut, ditn e tet t dhulhixhxhes, do t shkohet n min, ku do t qndrohet deri n mngjesin e dits s nnt jevmu-arefe dhe, pas namazit t sabahut, vjen nisja pr n Arefat. Po ashtu qndrimi dhe fjetja n Min gjat ditve t gjuajtjes s gurve, sht synet, kurse n ditn e nnt haxhinjt i drejtohen Arefatit.

ETAPAT E HAXHIT
Haxhi nga kndvshtrimi hanefi
5

RAT MINE

MUZDElIFE

AREFAT

MINE KUFIRI

MUZDElIFE KUFIRI

MAlI I MShIRS

AREFAT KUFIRI

AREFATI

11 DhUl-hIxhE

12 DhUl-hIxhE

dita e areFatit DITA E NNT E DHUL-HIXHES Qndrimi n Arefat sht farz (rukn). T qndruarit n Arefat sht nj prej kushteve kryesore t Haxhit. Mosqndrimi n Arefat domethn q Haxhi nuk sht kryer. Pejgamberi a.s. thot: Haxhi sht qndrimi n Arefat. Koha e qndrimit n Arefat fillon prej namazit t dreks t dits s nnt t dhul -hixhes (nats s KurbanBajramit) e vazhdon deri n sabahun e dits s Kurban-Bajramit. Po qe se qndrohet n Arefat pr nj koh t shkurtr gjat kohs s caktuar, farzi sht i kryer. Nuk kushtzohet q n Arefat t qndrohet doemos i pastr nga xhenabeti me abdest, por pastrimi dhe marrja e abdesit sht synet i fort. Lejohet dhe konsiderohet i kryer farzi i till nse femra sht hajz ( ka menstruacion) dhe nifas (koha pas lindjes) gjat kohs sa sht duke qndruar n Arefat. N kt dit haxhiu bn istigfar dhe dua sa m shum: Pejgamberi a.s., ka thn: Lutja ( duaja) m e mir sht ajo q bhet n ditn e Arefatit.

13 DhUl-hIxhE

Xhemi takdim dreka dhe ikindia n arefat falen Bashk n kt dit pasdreke imami do t mbaj dy hytbe, si t xhumas, dhe me at rast do ti udhzoj haxhinjt pr rregullat e Haxhit (pr qndrimin n Arefat e Muzdelife, pr gjuajtjen e guralecve n xhemre, pr therjen e kurbanit, rruarjen dhe tavafuz-zijaretin. Pas hytbes, do t fal me xhemat namazin e dreks dhe t ikindis me nj ezan dhe dy ikamete.

t PrGjiGjem O ZOt, tY, ZOti im, t PrGjiGjem, t PrGjiGjem, Q nuk ke shOk, t PrGjiGjem tY, Pr tY sht dO lvdat e Falnderim, dhunti e Pushtet, dhe nuk ke shOk
KNDI I JEMENIT

hAxhERUl ESVED

SAFFA

Xhemi tehir, muZdeliFja, namaZi i akshamit dhe jaCis Muzdelifja sht nj vend n mes Arefatit dhe Mins. T gjith dijetart jan t mendimit se sht vaxhib t qndrohet n Muzdelife, qoft edhe pr nj koh shum t shkurtr. koha e qndrimit n Muzdelife, sipas hanefinjve, sht q para agimit e deri n lindje t diellit. Kush arrin n Muzdelife para se t lind dielli, s paku kalimthi, e ka kryer kt vaxhib. sht obligim q n Muzdelife t falim bashk namazin e akshamit dhe t jacis, me nj ezan dhe dy ikamete. Ai q ka falur namazin e akshamit n Arefat ose gjat rrugs, sht i obliguar ta fal prsri derisa t zbardh dita.

dita e Par e bajramit rekomandohet q t shkojm n min para se t lind dielli, nse sht e mundur, q t falim namazin e sabahut menjher si t hyj koha, dhe gjat qndrimit t bjm sa m shum lutje e dua, tekbire , tehlile, telbije, salavat, dhikr, istigfar...

hedhja e GuraleCve n min Me t zbardhur t dits, para lindjes s diellit, haxhinjt marrin rrugn pr n Min. Hedhja e guralecve n xhemerat bhet sipas ksaj radhe: s pari, ditn e par t Kurban-Bajramit ata gjuhen n xhemeretul akabe (guri i madh), kurse n dy ditt e tjera gjuhen t tre gurt. Po sa fillon t hedh guralec, haxhiu ndrpret telbijen. Nuk lejohet t gjuhet ndonj materie tjetr prve guralecve. N xhemren e par duhet t gjuhen shtat gur nj nga nj. Nse gjuhen t gjith prnjher, duhet t gjuhen edhe gjasht t tjer. Koha e gjuajtjes n xhemretul akabe sht prej sabahut t dits s Bajramit deri n sabahun e dits s dyt. Ndrsa n ditn e dyt dhe t tret gjuhen n tri xhemerat nga shtat guralec, duke filluar nga xhemretu-s-ugra n xhemretul vusta dhe, n fund, n xhemretul kubra. Pr gjuajtje t do guraleci duhet t thuhet Bismilahi Allahu Ekber. Pra n ditn e dyt dhe t tret gjuhen nga 21 guralec n dit. N vend t smurit dhe fmijs, q nuk ka mundsi ti gjuaj vet e t tjerve (pr ndonj arsye), guralect mund ti gjuaj dikush q sht i aft dhe ka mundsi t bj gjuajtjen. Gjuajtja e guralecve sht prej vaxhibeve t Haxhit. Guraleci kapet me majat e gishtit t madh dhe t atij tregues dhe mbahet me majn e gishtit tregues, dhe n at mnyr gjuhet. Pas gjuajtjes s guralecve n xhmeretulakabe, do t pritet kurbani, nse sht br nijeti pr haxhi - kiran ose sht mutemetti, pastaj haxhiu do t rruhet ose t qethet. Vetm prej ather haxhiu lirohet nga shtrngesat e haxhiut dhe bhet i lir, por ende nuk ka t drejt t ket marrdhnie seksuale.

ETAPAT E HAXHIT
Haxhi nga kndvshtrimi hanefi
7

MAKAMI IbRAhIM

ZEMZEM

MERVE

10

rruajtja aPO Prerja e FlOkve Rruajtja apo prerja e flokve sht prej vaxhibeve t Haxhit. Rruajtja e flokve sipas unanimitetit t katr imamve sht m e lavdruar sesa shkurtimi i tyre. Kjo vlen pr meshkujt. Pr grat rekomandohet m shum q ti presin flokt. Personi q sht pa flok, sipas hanefinjve, duhet t rruaj kokn me brisk t rrojs, edhe pse nuk ka fare flok. Koha e rruajtjes apo shkurtimit t flokve fillon pas hedhjes s guralecve n xhemretul akabe dhe zgjat deri n ditn e tret t KurbanBajramit. Tek hanefinjt renditja e veprimeve sht vaxhib, pra duhet filluar nga rremji, pr t vazhduar prerja e kurbanit dhe rruarja e koks apo shkurtimi i flokve.

11

hedji (KURBANI I HAXHIT) Hedj quhet kurbani q drgohet t pritet n harem. Hedj mund t jet deveja, lopa, delja, dashi, dhia, ose cjapi, pra vlen do kafsh q vlen pr kurban. Hedji pr llojin e haxhit temetu dhe kiran duhet t pritet gjat ditve t Kurban-Bajramit..

12

tavafuz - zijare (EL-IFADA oSE ERRUKN) N ditn e par t Bajramit ose t nesrmen a t pasnesrmen, haxhiu do t shkoj n Mek dhe do t bj Tavafuz- zijaren pa reml dhe pa saj, nse i ka br q m par, nse jo, do ti bj n kt rast. Vetm tani haxhiut i lejohet edhe ndalesa e fundit (kontakti i lir me bashkshorten). Koha e Tavafuz-zijares fillon prej agimit t dits s par t Bajramit, dhe m mir sht t bhet at dit. Mekruh sht t shtyhet pas ditve t Bajramit, edhe pse vlen kurdo q t bhet.

13

Teksti: Fitim Flugaj

tavaFul - veda (TAVAFI I LAMTUMIRS) Ky lloj tavafi sht vaxhib pr secilin haxhi q nuk sht nga Meka. Koha e kryerjes s ktij tavafi, sipas hanefinjve, fillon menjher pas kryerjes s tavafulifades, e zgjat deri para udhtimit t haxhiut dhe largimit nga Meka. Tavaful veda quhet edhe Tavafussadr dhe bhet pa remj dhe pa saj. Pastaj haxhiu i afrohet Zemzemit, ku do t pij uj, e pastaj do t shkoj te dera e Qabes dhe do t puth at dhe pragun e saj duke e lutur allahun xh.sh. pr far t dshiroj dhe, m n fund, kthehet duke ecur prapa (n shenj nderimi), derisa t dal nga Qabeja.

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Editoriali

Haxhi, shenj unifikuese


Dhe thirr ndr njerz pr haxhin, se t vijn ty kmbsor e edhe kalors me deve t rraskapitura q vijn prej rrugve t largta. (vijn) Pr t qen t pranishm n dobit e tyre dhe q ta prmendin Allahun n ato dit t caktuara (n shenj falenderimi) dhe pr q i ka furnizuar me kafsh. Hani pra, prej tyre (kurbanave) dhe ushqeni t ngushtuarin e t varfrin. ( El Haxhxh,27-28) Haxhi nuk sht ibadet individual as n fen ton dhe as n historin ton. Duhet ta njohim fen ton dhe, duke njohur fen ton, lehtsojm edhe qasjen ton ndaj problemeve me t cilat ballafaqohemi ne si shoqri. Haxhi sht kushti i pest i fes islame. Allahu e obligoi pr robrit e Tij duke thn:Aty ka shenja t qarta: vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn n t, ai sht i sigurt. Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi udhtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk sht i nevojshm pr (ibadetin q e bjn) njerzit. (Ali Imran, 97). Ky sht ibadet dhe si i till duhet t kuptohet. Ata q mendojn ndryshe, duke konsideruar se ritet e Haxhit jan dika si udi n vete, mbeten shum t gabuar n kt shtje dhe sidomos nj pjes e elits politike e intelektuale t shoqris son. Ata krkojn dhe vazhdojn t krkojn pareshtur argumente t ndryshme pr t diskutuar shtjen pse duhet br haxhi me veprimet e tij. N mnyr q t qetsohen mendjet e tyre, Allahu n ajetin 197 t sures El Bekare thot: Haxhi sht n muajt e caktuar e kush e bn (ia fillon t zbatoj) haxhin n kta muaj, nuk duhet ti afrohet gruas, nuk bn t marr npr kmb dispozitat e sheriatit, as nuk duhet t shkaktoj grindje. ka punoni nga e mira, All-llahu di pr to. Dhe prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m i mir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes kini dron Time. Ne si mysliman jemi t bindur dhe i kryejm ritet e Haxhit ashtu si na ka msuar Pejgamberi yn , Muhamed Mustafaja a.s., n kryerje t Haxhit, pa asnj dyshim, ka dobi si fetare, ashtu dhe sociale. Si t mos ket, kur Haxhi sht nj udhtim i mir n vende n t cilat kan shkelur pejgamber, sht shpallur vahji, sht vendlindja e Islamit dhe aty tuboheshin t part tan. Allahu n Kuran thot :... por Allahu juve jua bri t dashur besimin dhe jua zbukuroi at n zemrat tuaja, ndrsa mosbesimin, shfrenimin dhe kundrshtimin, jua bri q ti urreni. T till jan ata q gjetn rrugn e drejt. (El Huxhurat, 7). Pra , Islami, kur i obligoi ritet e Haxhit, qllimi ishte q imanin ta shndrronte nga kuptimi subjektiv (teorik) q msohet nga literatura e gjer, n prjetime shpirtrore, q njeriun e lidhin menjher me zanafilln e Islamit dhe t atyre kolosve q sakrifikuan pr kt din dhe q e bn njeriun q t lidhet edhe m shum me kt vend t Shpalljes dhe me ata thirrsit e par q bartn mbi supet e tyre kt amanet hyjnor, jetuan me t dhe jetuan pr t. Meka dhe Medina si dy vende t shenjta, mbeten qytetet m t sigurta dhe m t furnizuara nga ana e Allahut, pr shkak se Ibrahimi a.s., E kishte lutur Allahun xh.sh.: Dhe kur Ibrahimi tha: Zoti im, bje kt nj qytet sigurie dhe banort e tij, q besuan Allahun dhe jetn tjetr, furnizoji me lloje t frutave! Ai (Allahu) tha: (E furnizoj) Edhe atij q nuk besoi, do tia mundsoj shfrytzimin e frutave pr nj koh t shkurtr, e pastaj do ta hedh n dnimin e zjarrit, e sa prfundim i shmtuar sht ai!(El Bekare, 126). Edhe kur Ibrahimi dhe Ismaili, duke i ngritur themelet e shtpis (Qabes ) luteshin: Zoti yn, pranoje prej nesh, se me t vrtet Ti je q dgjon dhe di. (El Bekare, 127). Qabeja mbetet vend i shenjt deri n Kiamet. Pr kt Allahu shprehet n Kuran: Allahu e bri Qaben, shtpin e shenjt, vend jetsimi (shtje t fes e t jets) pr njerz, dhe muajin e shenjt, edhe kurbanin edhe (ato kafsh t shnuara pr kurban) at me qafore. Kt (prcaktim nga Zoti) q ta dini se Allahu e di ka n qiej dhe ka n Tok dhe se Allahu ka prfshir me urtsin e dijen e Vet do send (prcaktimi i Zotit pr kto sht me qllim t caktuar, e pr t mirn e njerzve).(El Maide, 97). Po ashtu n nj hadith q transmetohet nga Ebu Hurejra, Pejgamberi a.s. thot: Kush e kryen Haxhin dhe nuk flet fjal t ndyta e nuk bn vepra t ndyta, kthehet n shtpin e tij sikur n ditn kur e ka lindur nna e tij (pa mkate). N Haxh haxhinjt tan prjetojn ndjenja t paprshkruara kur hyjn n ihram, bjn Tavafin, ecin n mes Sajit dhe Merves, shohin Zemzemin, vizitojn dhe qndrojn n Arefat, Myzdelife, Mine, - q t gjitha kto ln gjurm t thella q gjat tr jets nuk mund ti harrojn. Edhe Muhamedi a.s., n lidhje me vlern e qndrimit n Arefat, ka thn: Nuk ka dit, t ciln Allahu e shpton robin m s shumti nga zjarri se sa dita e Arafatit. (Muslimi). Sivjet, sipas kalendarit ton, Dita e Arefatit sht m 24 tetor 2012 pra nga kjo kuptohet q festa e Kurban-Bajramit do t jet m 25 tetor. Pr hajr na qoft t gjithve festa e Kurban-Bajramit! Mr. Rexhep Suma

PJESA FETARE 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

arafati, muzdelifeja dhe mina


mr. Fitim Gashi t gjith dijetart mysliman pajtohen se qndrimi n rrafshnaltn e arafatit sht shtyll kusht prej shtyllave baz t Haxhit, dhe pa kt qndrim Haxhi nuk mund t realizohet dhe nuk konsiderohet i vlefshm. muhamedi a.s.,ka thn: haxhi sht arafat. Transmetojn Termidhiu, Ebu Davudi, Ibn Maxheh dhe Nisaiu. Qndrimi n arafat azuar n hadithin e Pejgamberit a.s., rrafshnalta e Arafatit e tra konsiderohet vendqndrim. muhamedi a.s.ka thn: vese kam qndruar n kt pjes-vend dhe Arafati i tri sht vendqndrim. (Ebu Davudi dhe Ibn Maxheh). Prandaj secili haxhi q qndron n kt hapsir, pa veuar ndonj pjes nga tjetra, ka realizuar Haxhin e tij. Ska dyshim se qndrimi tek kodra e rahmetit-xhebel err-rrahmetu sht m i preferuari, ndrkaq duhet t jemi t kujdesshm q t mos marrim pr vendqndrim dhe t mos qndrojm n Urenete, sepse kt e ka ndaluar Pejgamberi a.s., dhe ka treguar se Urenete sht lugin e shejtanit. Muhamedi a.s., ka thn: I tr Arafati konsiderohet vendqndrim, ndrsa largohuni nga Urenete (transmeton Ibn Maxheh). Pra, lugina e Urenete-s nuk konsiderohet vendqndrim. Po ashtu duhet t kemi kujdes q t mos ndalemi dhe t mos marrim pr vendqndrim Nemirete-n, e cila gjendet para Arafatit, sepse nj gj e till, me koncensus t dijetarve islam, sht e pavlefshme dhe nuk llogaritet vendqndrim. Megjithat, n ditt e sotme sht lehtsuar shum dhe sht i leht qndrimi brenda kufijve t Arafatit, sepse prkufizimi i tij tashm sht br me shenja shum t qarta dhe hanxhinjt i vrejn dhe i dallojn shum leht kufijt e tij. Kohzgjatja e qndrimit n arafat Koha e qndrimit n Arafat filllon me kalimin e diellit nga zeniti n ditn e nnt t muajit dhul hixheh, gjegjsisht pas dreks t po asaj dite, e zgjat deri n agimin e dits s nesrme. Haxhi i secilit haxhi q qndron n Arafat gjat ksaj periudhe,

sht i vlefshm, pa marr parasysh nse e ka br nijet apo jo, sht i vetdijshm se sht n Arafat apo jo, sht i smur apo jo, sht i zgjuar apo n gjum, ka abdes apo jo, sht i pastr apo jo. Madje, edhe nse i bie t fikt, ose edhe vetm ka kaluar pr Arafat, haxhi i tij sht i vlefshm. Thot Abdurrahman jamur ed-dejli: Kam ardhur tek Pejgamberi a.s., n Arafat dhe aty erdhn disa banor t fisit Nexhd dhe than: o i Drguar i Allahut far sht haxhi? Pejgamberi a.s., tha: Haxhi sht Arafat dhe kush vjen para namazit t sabahut natn e qndrimit n Muzdelife, haxhin e tij e ka realizuar.Transmetojn Edu Davudi dhe Ibn Maxheh. Ndrsa qndrimi n Arafat deri n perndim t diellit sht vaxhib, sepse vet Pejgamberi a.s. ka qndruar n Arafat deri n perndim t diellit. Ai q largohet nga Arafati para perndimit t diellit, edhe pse haxhi i tij sht i vlefshm, obligohet t ther kurban.T gjith dijetart pajtohen se qndrimi n Arafat mjafton t jet qoft edhe pr nj koh t caktuar. Ndaj koha e obligueshme e qndrimit n Arafat sht nj pjes e mjaftueshme e ksaj kohe, duke prfshir ktu qndrimin deri n perndimin e diellit, i cili, si e theksuam m hert, sht vaxhib. Secili haxhi q nuk qndron n Arafat, qoft edhe kohn q prmendm, haxhi i tij sht i pavlefshm dhe nuk llogaritet. synetet gjat qndrimit n arafat 1. Pastrimi i trupit n Nemirete. 2. Imamiprijsi t mbaj dy hytbe nprmjet t cilave do tua sqaronte haxhinjve rregullat e Haxhit. 3. T shkurtohet dhe t bashkohet namazi i dreks me namaz t ikindis n koh t dreks. 4. T mos

10

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

agjrohet. 5.T jet me abdes. 6. T qndroj afr gurve t mdhenj, t cilt gjenden posht xhebel err-rrahmeh-kodrs s mshirs. edhe nse nuk mund t qndroj aty pran, t prpiqet t jet sa m afr tyre brenda mundsive. 7. T jet i pranishm me zemr dhe larg do preokupimi q mund tia shpenzoj kohn. 8. T drejtohet nga kibla. 9. Ti oj lart duart gjat lutjeve. 10. T lutet sa m shum duke e madhruar allahun me Tahmid, Tesbih dhe Tekbir. 11. T mos hyj nn hije, me prjashtim nse nuk mund t prballoj diellin. 12. T bj Telbije dhe t shtoj krkimin e faljes tek Allahu. 13. Lutjet-duat ti prsris nga tri her. 14. T lexoj Kuran. 15. T bjer salavat pr Pejgamberin a.s.. 16. T mos fjaloset me njerz. 17. Gjat lutjeve t mos dalloj vetm ndonj dua, por t lutet far t dshiroj, ndrsa lutja m e preferuar sht: La Ilahe Il-lall-llahu vahdehu la sherike lehu lehul mulku ve lehul hamdu ve Huve ala kul-li shejin kadir etj.1. Qndrimi n muzdelife T gjith dijetart-medhhebet jan pajtuar q qndrimi n Muzdelife sht vaxhib jo shartkusht, dhe kush e l kt vaxhib, obligohet t ther kurban. Koha e obligueshme-vaxhib e qndrimit n Muzdelife, sht nj pjes e mjaftueshme e kohs, sikurse n Arafat. Bujtja n Muzdelife dhe qndrimi aty derisa t zbardh dita, sht synet. Ndrkaq, qndrimi tek mesharil harami, gjegjsisht tek kodra Kuzah n Muzdelife sht mustehab- i preferuar. Pra qndrimi n Muzdelife sht vaxhib dhe secili haxhi q qndron n t pr nj pjes t caktuar t kohs, e ka kryer kt vaxhib, pa marr parasysh nse e ka br nijet apo jo, sht i vetdijshm se sht n Muzdelife apo jo, sht i zgjuar apo n gjum, sht i smur apo i shndosh. Madje, edhe nse vetm ka kaluar npr Muzdelife, e ka kryer kt vaxhib. Gjithashtu pastrtia nga gjynybllku dhe menstruacionet nuk sht kusht gjat qndrimit n Muzdelife, sikurse nuk ishte kusht pastrtia gjat qndrimit n Arafat. Muzdelifeja gjendet n mes t Mins dhe Arafatit. E tr Muzdelifeja konsiderohet vendqndrim dhe secili haxhi q qndron n kt hapsir, n seciln pjes t saj, e ka kryer vaxhibin. Muhamedi a.s., thot: Muzdelifeja sht vendqndrim. (Transmetojn Ebu Davudi dhe Ibn Maxheh.) Mirpo duhet t jemi t kujdesshm dhe t mos qndrojm-ndalemi n Muhassir (lugin n mes Mins dhe Muzdelifes), sepse Pejgamberi a.s., ka thn: I tr Arafati sht vendqndrim, ndrsa largohuni nga Urenete, dhe e tr Muzdelifeja sht vendqndrim, ndrsa largohuni nga Muhassir-i. (Transmeton Hakimi.) Pra, ndalimiqndrimi n luginn Muhassir nuk rekomandohet. Mirpo, edhe nse haxhiu ndalet n t, vaxhibi kryhet por me kerahet. ska dyshim se m s miri sht t qndrojm-ndalemi n kodrn Kuzahn mesharil haram, e cila gjendet n fund t Muzdelifes, sepse sht transmetuar se Pejgamberi

a.s. ka qndruar n t dhe ka thn: Merrinimsojeni nga un rregullat e haxhit. Megjithat, n ditt e sotme sht lehtsuar shum dhe sht i leht qndrimi brenda kufijve t Muzdelifes, sepse prkufizimi i saj tashm sht br me shenja t qarta. Muzdelifeja ka disa emra: Muzdelife, Xhemu dhe Mesharil haram. Koha e qndrimit n Muzdelife Koha e qndrimit n Muzdelife sht prej agimit, ditn e bajramit, e deri n lindje t diellit. Masa vaxhib e qndrimit n Muzdelife sht nj pjes e kohs brenda kohs s caktuar. Masa synet sht qndrimi n Muzdelife deri n zbardhje t dits. Bujtja n Muzdelife natn e bajramit sht synet. Ndrsa, m s miri sht q haxhiu t qndroj n Muzdelife deri pas namazit t sabahut, kshtu q ai e fal namazin e sabahut, pastaj qndron tek mesharil harami dhe aty e lut allahun e lartsuar deri n zbardhje t dits dhe para lindjes s diellit shkon n Min. E nse haxhiu ka ln Muzdelifen pas agimit dhe para namazit t sabahut, ka br nj vepr t papreferuar-jo t mire, sepse ka ln nj synet, mirpo megjithat nuk obligohet pr t therur kurban. Secili haxhi q nuk qndron n Muzdelife brenda kohs s caktuar pa ndonj arsye, detyrohet t ther kurban, sepse ka ln pa zbatuar nj vaxhib. E haxhiu i cili nuk qndron n Muzdelife brenda kohs s caktuar, por me ndonj arsye t justifikueshme, nuk detyrohet me asgj. Pejgamberi a.s. ka lejuar dhe i ka drguar t dobtit e familjes s Tij prej Muzdelifes n Min dhe nuk i ka urdhruar pr kefaret. (Transmetojn Buhariu dhe Muslim.) synetet gjat qndrimit n Muzdelife 1. Preferohet pastrimi n Muzdelife n mbrmje, pr hir t qndrimit n mesharil haram dhe pr hir t Bajramit. Ai q nuk gjen uj, mund t merr tejemum. 2. Bashkimi i namazit t akshamit dhe

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

11

a.s. hipur n deve duke gjuajtur n xhemerat ditn e Bajramit dhe thoshte: Msoni nga un rregullat e Haxhit, se vrtet nuk e di ndoshta nuk do t bj m haxh pas ktij haxhi. Lejohet gjuajtja e gurve n vend t personit, i cili nuk ka mundsi t kryej gjuajtjen vet pr shkak t smundjes, t moshs s shtyr dhe n vend t gruas shtatzn. Kta persona kan t drejt t autorizojn dik tjetr pr gjuajtjen e gurve n t gjitha xhemeratet. Gjithashtu lejohet autorizimi pr t gjuajtur gur pr m shum se nj person, me kusht q i autorizuari fillimisht ti gjuaj gurt pr veten e tij, n t tri xhemeratet. koha e gjuajtjes s gurve Koha e gjuajtjes s gurve n ditn e Bajramit fillon pas lindjes s diellit e zgjat deri n agimin e dits s dyt. Ai q i hedh gurt para ksaj kohe, gjuajtja e tij sht e pavlefshme, e ai q vonohet pas ksaj kohe, detyrohet pr t therur kurban.. sht e preferuar q gjuajtja e gurve t bhet pas lindjes s diellit deri n drek. E lejuar sht gjuajtja edhe deri n perndim t diellit, ndrsa sht e paplqyer t kryhet gjuajtja e gurve natn, sikurse sht e paplqyer t bhet gjuajtja pas agimit deri n lindjen e diellit.. Koha e gjuajtjes s gurve n ditt e teshrikut (njmbdhjet, dymbdhjet dhe trembdhjet t muajit dhul hixheh) fillon pas dreks e deri n perndim t diellit. Gjuajtja e gurve para dreks nuk lejohet dhe sht e pavlefshme, ndrsa sht mekruh-e paplqyer hedhja e gurve natn deri n agim. E kush i gjuan gurt pas agimit t dits s dyt t teshrikut, detyrohet t ther kurban pr shkak t voness. Ai q dshiron t largohet nga Mina pr n Mek pas gjuajtjes s gurve n ditn e tret t Bajramit, kt duhet ta bj para agimit t dits s katrt t Bajramit. Sepse, prndryshe, nse e z agimi i dits s katrt t Bajramit n Min, nuk ka t drejt t largohet prej aty, sepse fillon koha e gjuajtjes s gurve. Hedhja e gurve n ditn e Bajramit bhet n xhemretul akabe dhe aty bhet gjuajtja e shtat gurve. N ditt e tjera (njmbdhjet, dymbdhjet dhe trembdhjet dhul hixheh) hedhja e gurve bhet n tri vende: n Xhemretus-sugra -Xhemrn e Vogl, n Xhemretul vusta-Xhemrn e Mesme dhe Xhemretul AkabeXhemrn e Madhe, dhe n seciln xhemr gjat tri ditve duhet t bhet gjuajtja e nga shtat gurve. Gjithsej numri i gurve q duhet t hedhen, sht shtatdhjet. sht kusht q gurt q i gjuajm, t arrijn n vendin q prkufizon xhemrn, ose afr saj. kushtet gjat gjuajtjes s gurve Pr t qen gjuajtja e vlefshme, duhet t plotsohen kto kushte: 1. Gjuajtja t bhet me dor. 2. Gjuajtja t jet me gur, ose me do materie me t ciln mund t marrim tejemum. Nuk lejohet q gjuajtja t bhet me dru, ar, argjend, margaritar etj., t cilat nuk jan prej elementeve t toks. 3. Vepra t konsiderohet gjuajtje-goditje. Nuk mjafton vetm

t jacis n koh t jacis, qoft me imam ose vetm. 3. Gjallrimi i ksaj nate me adhurim ndaj Allahut, namaz, kndim t Kuranit dhe lutje. 4. Gatishmria-prgatitja pas mesnats dhe marrja e gurve n Muzdelife pr gjuajtje n xhemerat, n ditn e Bajramit shtat gur, dhe tri dit t tjera ejamu teshrik nga njzet e nj gur, gjegjsisht shtatdhjet gur. Gurt duhet t jen prafrsisht sa nj kokrr e fasulel. sht e paplqyer-mekruh q gurt t jen m t mdhenj. Po ashtu e paplqyer-mekruh sht q t thyhen gurt, vetm po t ket ndonj arsye. Gurt lejohet t merren nga secili vend, mirpo sht e paplqyer-mekruh t merren n xhami, n vende t ndyta, dhe gurt q jan prdorur nj her pr gjuajtje n xhemerat. 5. Qndrimi n Mesharil Haram, brenda mundsive, ose afr saj. 6. T falet namazi i sabahut menjher pasi t hyj koha e tij, n mnyr q t ket koh t mjaftueshme pr detyrimet e tjera t ksaj dite, q jan t shumta. 7. Qndrimi tek Mesharil Harami pas namazit t sabahut, drejtuar nga kibla duke E madhruar Allahun me Tekbir, Tehlil dhe Tevhid, dhe duke i shtuar telbijet. Aty qndron deri n zbardhje t dits dhe largohet para lindjes s diellit. 8. Shpejtimi n luginn e Muhassir-it (lugina q ndan Muzdelifen dhe Minn), n mnyr q t kalohet sa ma shpejt prej aty, sepse n t ka zbritur dnimi mbi poseduesit e elefantit, t cilt kishin msyr shkatrrimin e Qabes2. Gjuajtja e gurve n min Me gjuajtjen e gurve n Min, n aspektin sheriatik, nnkuptojm: Gjuajtjen-goditjen me gur (t djallit t mallkuar) n koh dhe n vend t caktuar, me numr t gurve t caktuar. Gjuajtja e gurve n Xhemretul Akabe n ditn e Bajramit dhe n tri xhemeratet n tri ditt e teshrikut (ditn e njmbdhjet, dymbdhjet dhe t trembdhjet t muajit dhul hixheh), me konsensus t dijetarve islam, sht vaxhib. N hadithin q transmeton Muslimi, Xhabiri thot:E kam par Pejgamberin

12

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

q guri t bjer n vendin e caktuar. P.sh., nse guri hidhet lart dhe bie n vendin e caktuar, nuk konsiderohet gjuajtje. Pra gjuajtja duhet t ket synim xhemrn. 4. Guri t bjer n vendin e duhur. 5. T bhen shtat gjuajtje. Pra, t hidhen shtat gur nj nga nj n seciln xhemr nga shtat gur. Nse haxhiu gjat gjuajtjes dyshon pr numrin e gurve q ka gjuajtur, ather bazohet n numrin m t vogl. P.sh., nse dyshon se i ka hedhur gjasht apo shtat gur, merr numrin gjasht dhe hedh edhe nj gur n mnyr q t jet m i sigurt. Nse haxhiu i hedhur t gjith gurt prnjher konsiderohet vetm nj gjuajtje. 6. Gjuajtja t bhet nga vet haxhiu ose i autorizuari i tij, nse ai nuk ka mundsi ta bj gjuajtjen vet. Nuk sht kusht q, pas goditjes s xhemrs, guri t mbetet brenda vendit t rrethuar. Po ashtu nuk sht kusht pastrimi i haxhiut dhe as pastrimi i gurve. Gurt pr gjuajtje merren n Muzdelife ose nga do vend tjetr i pastr. Marrja e gurve n Muzdelife sht synet. Nse haxhiu ka marr gur n xhemerat dhe i ka prdorur pr gjuajtje, lejohet, mirpo sht mekruh-e paplqyer. Gjuajtja e gurve sht vaxhib. Ai q i l pa i gjuajtur gur ose e vonon gjuajtjen nga koha e caktuar, detyrohet t ther kurban. Nse haxhiu ditn e Bajramit l pa gjuajtur nj, dy a tre gur, i gjuan ata ditn e nesrme, ose jep sadaka pr secilin gur q ka ln pa e gjuajtur, me vlern e nj gjysm saji (en matse 2,750 kg. grur). Nse haxhiu ditn e Bajramit nuk gjuan asnj gur, i l pr ditn e nesrme, detyrohet t ther kurban. Po ashtu detyrohet t ther kurban nse i l pa i gjuajtur m shum se gjysmn e gurve. Nse haxhiu l gjuajtjen e gurve pr ditn e fundit (ditn e katrt), ai duhet ti gjuaj ata sipas radhs dhe detyrohet t ther kurban. Nse haxhiu l gjuajtjen e gurve n trsi n tri xhemeratet, detyrohet t ther vetm nj kurban. E nse haxhiu l gjuajtjen e gurve n trsi deri n perndimin e diellit t dits s fundit t gjuajtjes, gjuajtja pr t prfundon dhe detyrohet t ther vetm nj kurban. synetet gjat hedhjes s gurve 1. Gjuajtja t bhet me dorn e djatht. 2. T ngrihet dora lart gjat gjuajtjes (derisa t shihen nnsqetullat) tek burrat dhe fmijt. 3. Gjat gjuajtjes n xhemretul akabe ditn e Bajramit t drejtohet nga ajo dhe Meka t jet n ann e majt t tij, e Mina n ann e djatht. Pas gjuajtjes n kt xhemre, t mos ndalet aty, pasi nuk ka gjuajtje tjera at dit. Ndrkaq, n ditt e teshrikut gjat gjuajtjes, t drejtohet nga kibla. 4. T thuhet Allahu Ekber gjat gjuajtjes s do guri. 5. Ndrprerja e telbijes me rastin e gjuajtjes s gurit t par n xhemretul akabe ditn e Bajramit. 6. T lutet pas gjuajtjes s par dhe t dyt gjat ditve t teshrikut n kohzgjatje sa mund t lexohet kaptina bekare. 7. Preferohet q gurt t jen prafrsisht sa kokrra e fasules, jo m t mdhenj e as m t vegjl. Gjithashtu preferohet q gurt t jen t pastr.

dispozita e qndrimit n Min Qndrimi n Min ditn e tet t muajit Dhul hixheh sht synet. Po ashtu qndrimi n min ditn e njmbdhjet dhe t dymbdhjet t muajit Dhul hixheh sht synet. Nse haxhiu qndron n Min pr shkak t gjuajtjes s gurve, ska dyshim se sht m mir, po edhe nse nuk qndron, nuk detyrohet asgj, mirpo ka br nj vepr jo t mir 3. rruarja ose shkurtimi i flokve Rruarja ose shkurtimi i flokve sht vaxhib dhe nj prej rregullave t Haxhit. Allahu i Lartsuar n Kuran thot:Allahu ndrrn e t drguarit t vet e vrtetoi me realitet: se me vullnetin e Allahut do t hyni n Xhamin e shenjt (n Qabe) t siguruar, t rruani flokt e kokave tuaja, ti shkurtoni e nuk do t keni frik (El Feth 27). Pr sa u prket grave, me konsensus t dijetarve mysliman, ato nuk jan t detyruara ti rruajn flokt, po vetm ti shkurtojn. Pejgamberi a.s.,thot: Grat nuk jan t detyruara me rruarje t flokve, por vetm me shkurtimin e tyre. (Darkutni dhe Ebu Davudi.) Haxhiu q nuk ka flok, e ka vaxhib q koks ti bjer me brisk rretheqark, edhe pse nuk ka flok. sasia e obliguar-vaxhib e rruarjes apo e prerjes s flokve Ska dyshim q rruarja e koks n trsi sht m e mira. Pejgamberi a.s., ka thn: Allahu i falt ata q e rruajn kokn, than: o i Drguar i Allahut, e ata q i shkurtojn flokt? Pejgamberi a.s.,tha: Allahu i falt ata q rruajn kokn. Than: o i Drguar i Allahut, e ata q i shkurtojn flokt? Pejgamberi s.a.v.s tha: Edhe ata q i shkurtojn flokt. (Transmetojn Buhariu dhe Muslimi.) Rruarja e koks duhet t bhet n trsi, dhe nuk lejohet rruarja m pak se nj e katrta e koks. Lejohet edhe rruarja e nj t trets s koks, mirpo sht mekruh-e paplqyer. ndrkaq, pr sa i prket shkurtimit t flokve, shkurtimi i tyre duhet t bhet nga t gjitha pjest e koks n masn m shum se nj Enmelete (mas sa neni i par i gishtit). Koha dhe vendi i rruarjes a shkurtimit t flokve Rruarja a shkurtimi i flokve kan t caktuar kohn dhe vendin. Koha e rruarjes a prerjes s flokve sht gjat ditve t Bajramit, kurse vendi i tyre sht haremi. Nse haxhiu vonon rruarjen e koks ose prerjen e flokve nga koha e caktuar, ose e bn jasht haremit, detyrohet t ther kurban4.
[1] El-Fikh el-Islami ve ediletuhu, prof.dr. Vehbet Ez-zuhejli, f. 2233-2241, bot. 4. 2004, Darul Fikr, Dimeshk. Dhe: Kitabul Fikh alel medhahib el-erbeatu, Abdurrahman bin Muhamed el-Xheziri, f.371-372, bot.1.2001, Dar ibn Hazem, Bejrut. [2] El-Fikh el-Islami ve ediletuhu, Ibid, f. 2245-2252. [3] Kitabul Fikh alel medhahib el-erbeatu, Abdurrahman bin Muhamed el-Xheziri, f.374. El-Fikh el-Islami ve ediletuhu, prof.dr. Vehbet Ez-zuhejli, f.2252-2266. [4] ElFikh el-Islami ve ediletuhu, prof.dr. Vehbet Ez-zuhejli, f. 2267-2272.

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

13

tavafi, llojet dhe norma e tij


Mr. zymer ramadani Q t plotsohen rregullat dhe obligimet e nj haxhi vizite t Qabes, sht kusht q t kryhet edhe tavafi rrotullimi rreth Qabes. Moskryerja e tavafit, e bn t pavlefshm Haxhin apo vizitn e Qabes, ngase kryerja e tavafit sht obligim kryesor dhe i pashmangshm i Haxhit. allahu i Madhruar n Kuranin fisnik thot: Pastaj le t heqin papastrtin e tyre, le ti zbatojn premtimet e veta dhe le t silln (bjn tavaf) rreth shtpis s lasht. (Haxhxh, 29) Prkufizimi avaf domethn: rrotullim, qarkullim ecje rreth Qabes n Mek. Prkufizimi i tij n Sheriatin islam sht rrotullimi apo qarkullimi rreth Qabes duke filluar nga qoshja e Gurit t Zi (Haxherul-Esved) pr ti plotsuar shtat rrotullime. Gjat rrotullimeve Qabeja duhet t jet gjithmon n krahun e majt. do rrotullim quhet shavt, ndrsa shtat rrotullimet (shavtet) quhen tavaf. Personi q bn tavaf, quhet taif, ndra vendi ku bhet tavafi, quhet metaf. Jan tri lloje t tavafit q bhen n kohn e Haxhit: tavafi kudm, tavafi ifada apo ziare dhe tavafi veda. Pr nga koha dhe norma, ai mund t jet: a) Farz detyrim i pashmangshm, b) Vaxhib detyrim, si sht tavafi sadr apo veda, c) Sunnet i preferuar, si sht tavafi kudm dhe ) Nafile Vullnetar. Mnyra e brjes Pa marr parasysh se cili tavaf bhet, n fillim duhet br nijeti pr at tavaf. Sikur dihet, nijeti i nj vepre me zemr sht obligim. Rrotullimi rreth Qabes pa br nijetin pr tavaf, nuk llogaritet i pranuar. N nijet nuk sht e nevojshme t ceket se cilin lloj tavafi po e kryen. Mjafton vetm nijeti pr tavaf. Kur t fillohet kryerja e tavafit, bhet bismillah, i jepet selam Gurit t zi dhe bhet kjo lutje: Allahumme imanen bike ve tadikan bi kitabike ve vefaen bi ahdike vettibaan li sunneti nebijjike s.a.v.s. dhe m pas fillohet rrotullimi. Secili mund t bj lutjet q i di, ngase nuk ka ndonj n mnyr t caktuar pr lutjet. N prfundim t tavafit, personi duhet t fal dy rekate falnderimi pr kryerjen e tavafit, nse

sht e mundur ti fal para mekami Ibrahimit sht m mir, e nse jo, ather mund ti fal edhe m larg tij. Llojet e tavafit Jan tri lloje tavafesh, q jan t lejuara pr tu kryer gjat kohs s Haxhit: 1. tavafi Kudum Shprehja kudum domethn arritje, ardhje, pra arritja n Mek. Norma e ktij tavafi sht synet. Gjja e par q duhet t bjn ata q vijn nga jasht kufijve mikateve t Meks, pasi t arij n Meke sipas shumics s juristve, sht q t kryejn tavafin kudum. Pr vendsit mekas nuk ka tavaf kudum. Haxhinjt q e kan br nijet pr kryerjen e Haxhit temettu dhe kiran, s pari duhet t bjn tavafin e umrs. Haxhiu q do t kryej haxhin kiran, nuk ka nevoj t kryej tavafin kudum, sepse ai do t prfundoj haxhin me nj ihram. Kur haxhiu pr haxhin temettu t hyj n ihram nj dit para arefes, pr haxh, me at ihram e bn tavafin kudum dhe, nse do, m pastaj mund t bj edhe sajin pr haxhin. Koha e tavafit kudum fillon nga arritja n Mek deri n kohn kur t bhet vakfeja qndrimi n Arafat. Me fillimin e qndrimit n Arafat, skadon edhe koha e tavafit kudum. 2. tavafi ifada zijare: sht lloj i tavafit q sht obligim t kryhet, ngase sht nga ruknet e haxhit dhe se haxhi nuk do t plotsohet pa kt lloj tavafi. Katr rrotullimet e para t ktij tavafi jan farz, tri t tjerat jan vaxhib. Vonimi i ktij tavafi pas Bajramit t kurbanit, kompensohet me prerjen e nj kurbani. Sipas hanefive dhe malikive, ky tavaf fillon nga asti i agimit t dits

14

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

s par t Bajramit t kurbanit. Kryerja e ktij tavafi sht vaxhib t bhet deri n ditn e tret t Bajramit, kur t perndoj dielli. Nse ky tavaf lihet pas ksaj kohe, pa ndonj arsye, personi dnohet me prerje t nj kurbani. 3. tavafi veda Lamtumirs: sht ai lloj i tavafit, t cilin duhet ta kryejn t gjith ata q dalin apo largohen nga Meka, pra me kt tavaf ai ajo t prshndes Qaben. Sipas malikive ky tavaf sht mendub, kurse, sipas tri medhhebeve t tjera, sht vaxhib. Ky quhet ndryshe edhe si tavafi sader. Ai q nuk e kryen kt, duhet t pres kurban. Kushtet e tavafit veda jan: Q haxhiu t jet afaki dhe q femrat t mos jen me cikl apo llahusa. Mirpo, grat q nuk e kryejn kt tavaf pr kto arsye, nuk e kan obligim prerjen e kurbanit. Sipas hanefive, nijeti nuk sht kusht pr kt lloj tavafi. N fund t ktij tavafi, duhet t falen dy rekate synet, para vendit t quajtur mekami Ibrahim, sipas mundsive t puth Gurin e zi, t qndroj pran Qabes duke br lutje, t pij nga uji i zemzemit dhe, n fund, t prshndetet e t largohet prej aty. Kushtet e tavafit: a) Personi t ket abdest dhe, sipas hanefive, nj pastrim i trsishm sht vaxhib, kurse sipas medhhebeve t tjera sht kusht. b) T bhet nijeti pr tavaf sipas hanefive nijeti sht kusht. c) T bhet tavafi duke ecur n kmb, pr ata q kan mundsi fizike. d) Tavafi t bhet brenda Mesxhidi Haramit Qabes. e) Tavafi t fillohet nga Guri i zi. f) Qabja t jet nga krahu i majt i personit. g) Tavafi t jet i br nga shtat rrotullime shavte si dhe h) T falen dy rekate namaz pr tavaf, para vendit mekami Ibrahim. synetet e tavafit: a) Pastrtia n shkall t duhur; trupi, ihrami etj. b) T vihet nga ana e quajtur rukni Jemani, kur fillohet nga haxherul-esved. c) T prshndes haxherul-esvedin n fund t do rrotullimi. d) Sipas mundsive, t bhet reml t shpejtohen hapat gjat rrotullimit. e) Gjat tavafit, shpatulla e djatht t lihet e zbuluar nga ihrami - idbata. f) T kryhen t gjitha rrotullimet njra pas tjetrs. g) Meshkujt t jen sa m afr Qabes. haxhi i gruas me cikl dhe llohus Nse nj gruaje, para se t hyj n ihram, i shfaqet cikli ose sht llahus, ather ajo duhet t marr gusull pr veshjen e ihramit. Pasi t

vesh ihramin, ajo i kryen obligimet sikurse cilido haxhi tjetr. Mirpo, derisa t pastrohet, ajo nuk mund ta bj tavaf Qaben. Nse, nj gruaje i shfaqet cikli pasi t ket hyr n ihram, ajo nuk e ka obligim t marr gusull, por duhet t ket kujdes t mos lejoj rrjedhjen e gjakut dhe t bj do gj q gjaku t mos dal jasht. Kshtu ajo, prve tavafit, i kryen t gjitha ibadetet e tjera t Haxhit. Kshtu ka ardhur n hadithet dhe veprimet e Pejgamberit a.s. q e kishte urdhruar t bijn Esmn: Kryeji rregullat e haxhit pa e br tavaf Qaben. (Buhariu dhe Muslimi). Pr sa i prket shtjes kur nj gruaje i shfaqet cikli pas qndrimit n Arafat dhe tavafit zijare, ather ajo m nuk e ka pr obligim tavafin veda, dhe pr kt nuk dnohet me asgj. Sipas t gjith juristve, nse nj gruaje i shfaqet cikli para tavafit veda, ather ajo nuk ka asnj obligim pr veprim apo shpagim.

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

15

ose pr umre (vizit jasht kohs s haxhit), nuk sht mkat ti vizitoj ato t dyja (t ec n ato dy vende). Norma e sajit, sipas hanefive, sht nga vaxhibet e haxhit dhe t umrs, ndrsa sipas medhhebeve t tjera, sht nga ruknet e haxhit. vaxhibet e sajit Theksuam se, sipas hanefive, saji sht vaxhib, gjegjsisht katr shavtet e para jan vaxhib, tri t tjerat jan rukne. Kushtet apo vaxhibet e sajit jan: a) Saji t bhet pas nj tavafi sahih t sakt. b) T bhet duke shpejtuar n ecje. Ata q nuk kan mundsi t ecin, duhet t shfrytzojn ndonj mjet tjetr pr ta kryer kt; nj karroc a dika t ngjashme. c) T mbahet rendi duke filluar nga Safaja pr ta mbaruar n Merve. d) T plotsuara shtat shavte t sajit. e) Shavtet t jen t njpasnjshme. synetet e sajit: a) Sapo t prfundohet tavafi, t falet namazi i tavafit dhe pa pushuar t fillohet saji. b) T prshndetet haxherul-esvedi, para se t shkohet t bhet saji. c) T bhet duke qen me abdest dhe i pastr nga do ndyrsir. d) N fillim t do shavti, t prshndetet Qabeja. e) Meshkujt t bjn hervele ecje t prshpejtuar n mes dy shtyllave jeshile. f) T bhen dua, tekbire, tahlile etj.. Norma e atij q braktis kryerjen e sajit ose e vonon ta kryej: Nse saji nuk bhet n kohn e caktuar, pra n ditt e Bajramit t kurbanit ose pas tavafit zijare ather: a) Nse personi nuk sht kthyer n shtpi, shkon e kryen sajin dhe pas ksaj nuk ka ndonj detyrim. Pra, nuk dnohet ngaq e ka vonuar. b) Nse personi sht kthyer n shtpi, dhe e ka braktisur sajin pa ndonj arsye t justifikuar, sipas hanefive ky person duhet t pres kurban, sepse e ka braktisur vaxhibin. Ndrkaq, saji tek hanefit nuk sht rukne, po vaxhib. Mirpo, nse ai do t kthehet n Mek, mund t kthehet me nj ihram t ri. sepse ihrami q kishte m hert, ka skaduar q nga prfundimi i tavafit zijare. Dhe, nse kthehet n kt mnyr dhe e kryen sajin, ather shlyhet dnimi pr prerjen e kurbanit. Sipas xhumhurit, saji sht rukne dhe nj haxh pa saj, mbetet i paplotsuar, madje kt nuk mund ta plotsoj as prerja e kurbanit si shpagim.
TDV. slam Ansiklopedisi, / Prof. Dr. Hamdi Dndren, slam lmihali, Stamboll 2010. / Prof. Dr. Vehbe Zuhajli, Fikhulslam ve Edil-letuhu, Stamboll 1994. / Komision, Diyanet lmihali, Ankara 2008. / Diyanet Hac lmihali, Ankara 2008. / bn Rushd, Bidajetul-Muxhtehid verzioni Turqishte. / Prof. Dr. Hayreddin Karaman, slamn Inda Gnn Meseleleri Stamboll 2003.

saji: Nj prej rregullave t haxhit sht edhe saji q domethn: vrapim, ecje me nguti, angazhim etj.. N terminologji do t thot: vrapimi n mes kodrinave Safa dhe Merve, q gjenden n pjesn lindore t Qabes, duke filluar nga Safaja pr ta mbaruar n Merve. Kjo duhet t bhet shtat her shkuarje-ardhje. Shkuarja nga Safaja n Merve sht nj shavt, ardhja nga Merve n Safa sht nj shavt. Bhet n at mnyr q, kur t dilet n kndin e Safas, prej aty ku duket Qabeja, prshendetet ajo, bhet ndonj lutje dhe fillon ecja me tekbire e salavate. Saji duhet t bhet pas nj tavafi t prfunduar, kur personi sht n ihram. Kjo gj na rikujton historin dhe sakrificn e nns s smailit a.s., Haxheres, e cila kishte vrapuar n mes ktyre dy kodrinave pr t gjetur uj pr birin e saj. N Kuran thuhet: Safa dhe Merve jan nga shenjat (pr adhurimin) e Allahut, e kush e msyn shtpin pr haxh (Qaben pr haxh)

16

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

shkeljet ligjore t haxhiut dhe shpagimet e prcaktuara pr to


driton arifi Haxhi sht obligimi jetsor i myslimanit, t cilin do t duhej ta kryente pas hyrjes n moshn e pjekuris, mundsisht menjher pasi ti ket plotsuar kushtet e obligueshmris s tij.

egjithat, personi q ka msyr kryerjen e ktij obligimi, duhet tu nnshtrohet disa rregullave t veanta, sidomos pas hyrjes s tij n Ihram- petk i veant q ka simbolikn e nijetit pr fillimin e kryerjes s obligimit t Haxhit. Personit q ka hyr n petkun e Ihramit, i ndalohen disa gjra q i kishte t lejuara para hyrjes n t. Mirpo, ajo q na intereson neve t shtjellojm n kt trajtes, sht cilat jan pasojat dhe si mund t shpaguhen shkeljet eventuale q do t mund ti bnte haxhiu gjat kryerjes s Haxhit. Llojet e shkeljeve n Haxh dhe shpagimi i tyre Sipas shkolls juridke hanefite, shkeljet ligjore t haxhiut ndahen n dy kategori: 1. Shkelje ligjore gjat kohs s qndrimit n ihram. 2. Shkelje ligjore q i prkasin HaremitVendeve t shenjta n Mek. S pari sht e udhs t sqarohen shkeljet ligjore q i prkasin Ihramit, respektivisht ato q bhen gjat kohs sa jemi duke i kryer ritualet e Haxhit dhe jemi veshur me ihram. Ato kategorizohen n: -Shkelje ligjore q e bjn Haxhin t pavlefshm n trsi dhe obligojn therjen si shpagim; n kt kategori hyn kontakti intim bashkshortor, me kusht q ai t ndodh pas veshjes s ihramit, dhe para daljes n Arafat, pavarsisht nse ndodh qllimisht apo nga harresa, me dshir ose pa t. Pasojat e nj veprimi t till pr t dy bashkshortt, sipas hanefitve, jan: Haxhi i

tyre sht i pavlefshm, ata duhet ti vazhdojn detyrimisht ritualet e atij haxhi q sht i pavlefshm (si mas ndshkuese pr veprimin e tyre), obligohen t therin nga nj dele-ose dash si shpagim, dhe ata obligohen q vitin e ardhshm t kryejn Haxhin, mundsisht duke qndruar t ndar nga njri-tjetri. rastet kur obligohet therja e nj kafshe t trash si shpagim pr shkeljet gjat Haxhit E nse kontakti intim bashkshortor ndodh pas daljes n Arafat, duke qen ende i veshur me Ihram, personi i till, qoft mashkull ose femr, obligohet t ther nj kafsh t trash (lop, deve a t ngjashme), po haxhi i tij sht i pranuar, sepse sht kryer shtylla kryesore e haxhit, q sht dalja n Arafat. Ktu duhet theksuar se therjen e nj kafshe t trash (lop a deve e t ngjashme), sipas hanefitve, e obligon edhe brja e tavfuz-zijare (tavafi i vizits i Haxhit) duke qen personi i papastr rnd- xhunubllk, duke u kthyer n shtpi t vet pa e prsritur at tavaf fare.1 Kto dy dispozita jan bazuar n at q sht transmetuar se Abdullah ibn Abasi ka thn:obligohet therja e nj kafshe t trash (Budne) gjat haxhit n dy raste: Nse e bn Tavafin e Zijares duke qen i papastrt me papastrti t rnd-xhunub, dhe nse ka pasur kontakt intim pas daljes n Arafat, por para kryerjes s Tavafit t Zijares2. Kategoria e dyt e shkeljeve ligjore gjat haxhit jan ato q obligojn therje t kurbanit (deledash), por se haxhi nuk bhet i pavlefshm n trsi.

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

17

E n kt kuadr bjn pjes: a) Shkeljet q bhen nga haxhiu duke praktikuar ose vepruar ndonj veprim q sht i ndaluar gjat kohs sa sht i veshur me ihram, si jan: Prerja e flokve - sipas shkolls juridike hanefite, nse haxhiu q sht i veshur me Ihram, pret m shum se 1\4 e flokve t koks, ose m shum se 1\4 e mjekrs, ose i heq qimet nga njra nnsqetull, ather ai obligohet t pres nj dele-dash (kurban) ose nj t ngjashme, si shpagim pr shkeljen e tij, e nse pret m pak se 1\4 e flokve t koks, obligohet t jap sadakalmosh. ndrsa pr masn e sadakas pr t ciln obligohet personi me ihram q nuk ka br shkelje q do ta arrinte shpagimin me therje, sht sa masa e 1\2 t nj saji, respektivisht nj shujte ditore pr nj t varfr.3 Prerja e thonjve- Nse haxhiu i pret thonjt e njrs dor, respektivisht t pes gishtave t saj, obligohet t ther kurban, e nse pret m pak se kaq ose i pret thonjt e m shum se 5 gishtave, por jo t s njjts dor ose kmb, ather obligohet vetm sadakaja-lmosha. Veshja e petkut t rndomt q sht i qepur me penj- qoft bashk me ihram, qoft pa t fare, obligon therjen e nj kurbani - nse haxhiu e mban at veshje nj dit t plot ose nj nat t plot, e nse e mban m pak se kaq, ather obligohet vetm sadakaja. Por duhet theksuar se nj numr i dijetarve t tjer obligojn therjen edhe nse ihrami hiqet pa arsye, qoft vetm pr nj koh t shkurtr. Parfumosja- Nse haxhiu n ihram parfumos nj gjymtyr t trupit n trsi, qoft dorn, fytyrn , ose cilndo gjymtyr tjetr, obligohet t ther kurban, pavarsisht se a sht parfumosur me qllim, pa qllim ose gabimisht - sipas hanefitve dhe malikitve4. ndrsa, nse parfumos Ihramin e tij, obligohet t ther vetm nse at ihram t parfumosur e mban t veshur nj dit ose nj nat. Po ashtu, nse lyen trupin me ndonj krem ose vaj q ka arom, i cili nuk prdoret pr shrim ose kurim t ndonj varre, gjithashtu obligohet t ther kuban, e nse prdoret pr kurim t ndonj plage, ather nuk ngarkohet me asgj. Ktu duhet theksuar q, sipas shkolls juridike hanefite, nse haxhiu q ka veshur ihramin, bn ndonjrn prej ktyre shkeljeve q obligojn therje t kurbanit (dele ose dash) dhe kt e bn pa arsye t justifikueshme, ather ai domosdo duhet t ther kurban dhe nuk ka alternativ/ zgjedhje tjetr. E nse nj shkelje t till e bn me arsye, sikur t vesh nj petk nga t ftohtit ose nse sht i smur, ather obligohet me nj

prej tri alternativave: therje t kurbanit, agjrim t tri ditve ose t ushqyerit e 6 t varfrve-t gjorve me nj ushqim n mas sasin e gjysm sai5. Ndrsa dijetart e tri shkollave juridike t tjera: malikite, shafiite dhe hanbelite, mendojn se alternativa e zgjedhjes pr shpagim sht njsoj sikurse pr at q bn shkelje gjat ihramit pa qllim, po ashtu edhe pr at q e bn at me qllim6. Referenc e t gjitha ktyre mendimeve, pa dyshim, sht ajeti kuranor, ku Allahu xh.sh. thot:...e mos i rruani kokat tuaja derisa t arrij kurbani vendin e caktuar. Po kush sht prej jush i smur ose ka mundim koke (e rruhet para kohe) kompensimi sht: agjrim, sadaka ose kurban.... (El Bekare,196). Madje pr shkakun e zbritjes s ktij ajeti, transmeton Imam Buhariu n Sahihun e tij nga Kab ibn Uxhrete, i cili thot: Me rastin e nnshkrimit t Marrveshjes s Hudejbijes, ishim me t Drguarin e Allahut s.a.v.s. dhe i kishim ihramet veshur, ndrsa kurejshitt nuk na lejonin hyrjen n Mek pr vizit t Qabes-Umre, un i kisha flokt t mdhenj dhe m kishin mbuluar insektet-morrat n kok, saq, kur kaloi pran meje i Drguari a.s., e pa se ato m binin mbi fytyr (nga udhtimi i gjat dhe pamundsia q t pastroheshin), dhe mu drejtua: A po t bezdisin kto q i ke n kok? I thash Po, o i Drguar i Allahut, e ai m tha:Qethi flokt, pastaj agjro tri dit, ose ushqe 6 t varfr, ose ther nj kurban (si shpagim pr qethjen e arsyeshme).7 Ndoshta ky hadith sht argumenti m i fuqishm i hanefitve q mendojn se tri alternativat vlejn vetm pr at q bn me arsye nj veprim q ndalohet gjat kohs se ihramit. Intimiteti bashkshortor- Nse bashkshorti bn veprime epshore e t intimitetit (si prqafim a t ngjashme) me bashkshorten e vet gjat Haxhit, por jo marrdhnie intime bashkshortore, pavarsisht se a e ka br me qllim apo jo, ai obligohet vetm pr t ther kurban, madje edhe nse ka ejakulim, ndrsa haxhi i tij mbetet i ligjshm. Ky sht mendimi i hanefitve. -Shpagimi me therje t nj kurbani (deledash) pr shkak t moskryerjes s ndonjrit prej vaxhibeve t Haxhit, si n rastet n vijim: - Kush e kryen tavafin e arritjes-kudum ose at lamtumirs-veda duke qen i papastr. - Kush e kryen tavafin e zijares duke qen pa abdest n 4 rrotullimet e para. - kush l pa kryer tri e m pak rrotullime t tavafit t zijares-s haxhit, obligohet t ther kurban, e kush l m shum se katra, mbetet me ihram deri sa ta kryej at. - Kush e l pa e kryer fare tavafin lamtumirsveda . - Kush e l pa e kryer sajin, vrapimin n mes Safas dhe Merves.

18

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

- Kush largohet nga Arafati pa pernduar dielli. - Kush nuk qndron qoft nj pjes t nats n Muzdelife. - Kush l pa i gjuajtur gurt n t katr ditt e Bajramit-Teshrikut, ose nuk i gjuan ata vetm n nj prej ktyre ditve. - Kush l pa i qethur flokt ose nuk e kryen tavafin e zijares-haxhit, derisa t kalojn katr ditt e Bajramit . e nse haxhiu l m pak se kaq sa u prmend ktu, ather ai obligohet vetm t jap sadakalmosh pr nj t varfr n vler prej gjysm sai, si u theksua m lart.8 shkeljet ligjore q i prkasin Haremit-vendeve t shenjta dhe shpagimi i tyre Rregulli i prgjithshm, sipas hanefitve, sht se gjat kohs s Haxhit ndalohet gjuetia e toks- e jo e detit n rrethinn e Haremit, pr shtazt e egra, pavarsisht se a lejohet apo ndalohet ngrnia e mishit t tyre. E nse personi q sht me ihram gjuan ndonj shtaz, ather ai obligohet ta paguaj n Mek t njjtn kafsh ose t paguaj vlern e saj prderisa sht n haxh. Ky sht mendimi i shumics s dijetarve duke u bazuar n ajetin kuranor, n t cilin Allahu thot: o ju q besuat, mos e mbytni gjahun duke qen ju n ihram. E kush e mbyt at me qllim, ather dnimi sht therja e nj kafshe shtpiake t ngjashme me at (t egrn) q e ka mbytur. Pr kt shtje vendosin dy njerz t drejt nga mesi juaj, duke e br at kurban pr Qabe, ose (dnimi sht) duke ushqyer t varfr, ose sa ai (ushqimi), agjrim, kt pr ta shijuar t keqen e puns s tij. All-llahu ka falur t kaluarn.... (El Maide, 95).

Po ashtu, nse personi me ihram pret ndonj deg t njom t ndonj peme a druri q ka mbir vetvetiu, obligohet t jap sadaka n vler t asaj q ka prer pr ndonj t varfr t rrethins s Haremit, si shpagim pr shkeljen e tij. E kush mbyt dika t vogl, q nuk konsiderohet as gjueti, p.sh. ndonj buburrec a dika t ngjashme, obligohet me nj sadaka modeste n mas edhe m t vogl se gjysm sai.9 vendi dhe koha e shpagimit pr shkeljet gjat haxhit Shumica e dijetarve islam mendojn se vendi i shpagimit me therje t kurbanit ose dhnie t sadakas, sht haremi i meks, respektivisht t varfrit e rrethins s Meks, dhe nuk lejohet shpagimi jasht saj, ndrsa koha se kur obligohet t bhet shpagimi, nuk sht e prcaktuar dhe mbetet ta zgjedh haxhiu vet.10 Kto jan n mnyr t prgjithsuar disa rregulla q kan t bjn me shkeljet e ligjeve gjat kryerjes s obligimit t Haxhit, t cilat, sht normale se mund t diskutohen e t sqarohen edhe m hollsisht, por pr kt her i kushtuam kt hapsir.
[1] Bedaiu Sanai , El-Kasani. (3\283-287). Darul Kutub El-Ilmijje. Bejrut. Bot. i 1 1997. [2] Po aty. [3] Hashijetu Ibn Abidiin- Ibn Abidiin (3\589). Darul kutub el-ilmijje. Bejrut. Bot. i 2 2003. [4] El-Mugnij fi fikhil-Haxh vel-Umrete. Dr. Seid Bashenfir (140). Mektebetul-ilm. Xhed. Bot. i 2 1996. [5] Nj sa ka peshn e 3 kg e 260 gr. Shih. Muxhem Lugatul-Fukaha, Kalahxhi. (f.241). Darul Nefais. Bejrut. Bot.i 1 1996. Ndrsa obligim n kt rast sht 1\2 e sait, q i bie 1.680 gr. ose nj ushqim ditor i nivelit mesatar t standardit jetsor. [6] Elfikhul-Islamijj ve edil-letuhu, Dr. Vehbetu Zuhejli. (3\260). [7] Sahihul Buhari, Buhari, (Nr: i hadithit 3954. 4\1534) [8) El-fikhul-islamijj ve edil-letuhu. Ibid (3\263). [9] ElHidaje sherh bidajetul mubtedi. El-Merginanij. (1\208) Darul Erkam. Bejrut. Pa numr dhe vit botimi . [10] El-Fikhul-islamij ve edil-letuhu. Ibid (3\267). Dralu-Fikr. Damask. Bot. i 2. 1987.

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

19

Haxhi i pranuar
abdulmahmud Jusuf abdullah Haxhi sht njra nga pes shtyllat e fes islame dhe sht njra prej ceremonive t mdha islame, pr t ciln zemrat jan t etura dhe gjat muajve t Haxhit, zemrat jan t etura pr ti vizituar ato vende t pastra, me qllim t realizimit t fjals s zotit xh.sh.: (dhe at koh) kur Ne e bm Qaben vend dhuntie dhe sigurim pr njerzit. (el Bekare,125); dhe ftoji njerzit n haxhillk, do t vijn ata ty-n kmb dhe (duke shaluar) n fardo deveje; duke ardhur prej t gjitha viseve t largta, q t prezantojn n dobit e tyre. (el Haxh, 27-28). axhinjt dynden do vit pr t vizituar ato vende t shenjta dhe donjri prej tyre aspiron dhe shpreson t kthehet prej atyre vendeve i pastr nga mkatet sikur n ditn kur e ka lindur nna e tij/saj. Sepse, si thuhet n nj hadith: (Haxhi i shlyen (mkatet) e kaluara).(Muslimi), gjithashtu hadithi tjetr: (Ai i cili shkon n haxh dhe gjat asaj periudhe nuk kryen ndonj akt t turpshm apo t neveritshm, ai person pastrohet nga mkatet sikur ditn kur e ka lindur nna e tij/saj).(Buhariu). Gjithashtu n nj hadith tjetr thuhet: (Haxhi dhe Umreja eliminojn varfrin dhe mkatet ashtu si eliminon shakulli papastrtin nga hekuri dhe ari).(Tirmidhiu, Nesaiu dhe ibn Maxhe.) Mirpo duhet t kemi kujdes pr nj shtje: pr kujdesin q Haxhi yn t jet i pranuar; sepse falja e mkateve dhe hyrja n Xhenet lidhet ngusht me t qent e haxhit haxh i pranuar. N kt shtje kan aluduar edhe disa thnie t Pejgamberit a.s., si transmetojn Imam Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejre r.a. se Pejgamberi a.s. sht pyetur: (Cila sht vepra m e plqyer? Pejgamberi a.s. u prgjigj: Besimi n Zotin dhe n t drguarin e Tij. Pastaj cila? Pejgamberi a.s u prgjigj: Prpjekjamundi pr hir t Zotit. Pastaj cila? Pejgamberi a.s u prgjigj: Haxhi i pranuar). Gjithashtu transmetojn Imam Buhariu dhe Muslimi, po ashtu nga Ebu Hurejre, se Pejgamberi a.s. ka thn: (Umreja e pasuar me Umre i fshin mkatet n mes tyre, ndrsa haxhi i pranuar nuk ka shprblim tjetr prve Xhenetit). ather cili sht Haxhi i pranuar? Dijetart mysliman kan thn se pr t qen i pranuar, haxhi duhet ti plotsoj disa shtje. Prej tyre:

1. Prmbushja e konditave-shtyllave dhe detyrave t tij, d.m.th.: kto shtje t bhen n mnyrn m t prsosur t mundshme. Sepse Pejgamberi a.s. shtjen e Haxhit e ka sqaruar edhe me fjal edhe me vepra gjat Haxhit lamtumirs dhe ka thn: (Merrni (msoni) nga un ritualet e haxhit, sepse mund t ndodh q t mos jem m n mesin tuaj pr ta br haxhin). (Muslimi) 2. T vepruarit e veprave t mirsis gjat Haxhit, d.m.th.: kjo prfshin t gjitha veprat e mira dhe kt e ka sqaruar edhe Zoti n kuran, kur thot: ...por mirsi e vrtet sht ajo e atij q I beson Allahut, Dits s Gjykimit, engjjve, librit, pejgamberve, dhe pasurin q e do, ua jep t afrmve, bonjakve, t varfrve, udhtarve, lypsve dhe pr lirimin e robrve, dhe ai q e fal namazin, e jep zekatin, dhe ata q, kur premtojn, e zbatojn, dhe t durueshmit n skamje, n smundje dhe n flakn e lufts. T tillt jan ata t sinqertt dhe t tillt jan ata t devotshmit. (El Bekare, 177). Ky ajet kuranor si thot dijetari ibn Rexheb n librin e tij Letaiful-Mearif tregon se llojet e mirsis jan gjasht, dhe ai q i bashkon kto lloje, ai e ka arritur mirsin. E para: besimi n pes kushtet themelore t besimit-imanit; e dyta: dhnia e pasuris q e do, t afrmve, bonjakve, t varfrve, udhtarve, lypsve dhe pr lirimin e robrve; e treta: falja e namazit; e katrta: dhnia e zekatit; e pesta: zbatimi i premtimit; e gjashta: durimi n skamje, n smundje dhe n luft, prandaj haxhiu ka nevoj pr t gjitha kto lloje t mirsis, sepse nuk i pranohet Haxhi atij haxhiu i cili nuk ka besim-iman; nuk e ka t plot dhe t pranuar haxhin ai haxhi i cili nuk e fal namazin dhe nuk e jep zekatin, sepse shtyllat e fes jan t ndrlidhura njra me tjetrn dhe nuk mund t jet imani i plot e as Islami prderisa t mos veprohen

20

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

t gjitha kto vepra, gjithashtu nuk plotsohet haxhi i haxhiut i cili nuk e zbaton premtimin e dhn, i cili nuk u jep pasurin e dashur atyre q ka thn Zoti, dhe i cili nuk bn durim pr sprovat q e goditin, dhe pr vshtirsit q mund ti has gjat ktij udhtimi. 3. T pajisurit me moral dhe trajtimi i mir i njerzve: mirsjellja ndaj njerzve sht mirsi. Transmeton Imam Muslimi se Pejgamberi a.s. sht pyetur pr mirsin. Ai sht prgjigjur: (Mirsia sht morali i mir). Mirsjellja ndaj njerzve gjat kohs s Haxhit sht nj veti tepr e nevojshme, si me fjal ashtu edhe me vepra. Transmeton Xhabir ibn Abdullahu se Pejgamberi a.s. sht pyetur pr mirsin gjat Haxhit dhe ai sht prgjigjur: (dhnia e ushqimit, prhapja e selamit (prshndetjes) dhe fjalt e mira). Si prmbledhje e tipareve t mirsis, pr t cilat ka nevoj nj haxhi, jan ato me t cilat edhe Pejgamberi a.s. e ka kshilluar Ebu Xherijin, duke i thn: (Mos nnmo asnj lloj t mirsis, edhe sikur ajo t jet dika shum e thjesht, edhe sikur t largosh nj penges nga rruga, e cila i pengon njerzit, apo ta takosh vllan tnd fytyrel, apo ta prshndetsh at kur ta takosh, apo t qetsosh ndonj njeri me brenga, edhe nse t fyen ndonj person me dika q ai e din q e ke, po edhe ti e di q ai e ka t njjtn gj, ather mos e fyej ti, kshtu ti arrin shprblimin ndrsa ai ndshkimin, at far vesht e tu dshirojn ta dgjojn, veproje, kurse at q vesht e tu nuk dshirojn ta dgjojn, largohu prej saj).(Hakimi) . Si prfundim: Njeriu m i mir sht njeriu m i dobishm pr njerzit dhe m i durueshm ndaj dmeve t tyre, ashtu si edhe i ka cilsuar Allahu xh.sh. t devotshmit, kur thot: T cilt japin kur jan shlir edhe kur jan n vshtirsi dhe q e frenojn mllefin, q ua falin (t keqen) njerzve, e All-llahu i do bamirsit. (Ali Imran, 134). Haxhiu ka nevoj t ket kontakt me njerz t tjer, dhe ai besimtar q kontakton me njerz dhe bn durim ndaj dmeve t tyre, sht m i mir sesa ai besimtar q nuk ka kontakt me njerz t tjer dhe nuk bn durim ndaj dmeve t tyre. 4. Shpeshtimi i prmendjes s Zotit (dhikri). Pr kt ka urdhruar allahu xh.sh. prmes kuranit, q gjat ceremonive t Haxhit t shpeshtohet prmendja e Tij. Ai thot: Nuk sht mkat pr ju t krkoni begati nga Zoti juaj (t bni ndonj tregti gjat haxhit). E kur t derdheni (hiqeni) prej Arafatit, prmendeni Allahun n vend t shenjt (Muzdelife), prmendeni At ashtu si ju ka udhzuar Ai, sepse m par ishit t humbur. Pastaj zdirgjuni andej nga zdirgjen njerzit, krkoni Allahut falje, se Allahu fal e sht mshirues. E kur ti kryeni detyrat tuaja, prmendeni Allahun sikurse i prkujtoni prindrit tuaj, bile prmendeni edhe m fort.( El Bekare: 198), e n veanti shpeshtimi i t prmendurit t Zotit gjat veshjes s ihramit. 5. Largimi nga aktet e turpshme, imorale dhe mkatet. allahu xh.sh. thot: haxhi sht n

muajt e caktuar e kush bn (ia fillon t zbatoj) haxhin n kta muaj, nuk duhet ti afrohet gruas, nuk bn t marr npr kmb dispozitat e Sheriatit, as nuk duhet t shkaktoj grindje. ka punoni nga e mira, Allahu di pr to. Dhe prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m i mir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes kini dron Time. (El Bekare, 197). Ndrsa Pejgamberi a.s. n nj hadith thot: (Kush e kryen haxhin dhe gjat asaj periudhe nuk bn ndonj akt t turpshm, apo imoral, apo ndonj mkat, kthehet sikur at dit kur e ka lindur nna e tij).(Buhariu dhe Muslimi) Andaj asnj haxhi apo person nuk furnizohet me ndonj furnizim m t mir sesa furnizimi i devotshmris. Transmeton Imam Tirmidhiu nga Enes ibn Maliku r.a., i cili ka thn: (Erdhi nj njeri te Pejgamberi a.s. dhe i tha: o i Drguar i Allahut, un dua t udhtoj, prandaj m furnizo! Pejgamberi a.s. i tha: Zoti t furnizoft me devotshmri. Ai i tha: Edhe dika! Pejgamberi a.s. i tha: Allahu ti falt mkatet. Ai tha: Edhe dika! Pejgamberi a.s. i tha: Allahu ti lehtsoft punt e mira kudo q t jesh). Disa nga gjeneratat e para t myslimanve, kur prcillnin ndonj haxhi q shkonte n Qabe, i thoshin: T kshilloj me at far e ka kshilluar Pejgamberi a.s. Muadh ibn Xhebelin ather kur e kishte prcjell: (Kija dron-frikn Allahut kudo q t jesh, pas do vepre t lig bj nj vepr t mir, me t ciln e shlyen t lign, dhe me njerz sillu mire.). 6. Pasuria me t ciln shkon n haxh, duhet t jet e pastr-hallall e jo nga fitimi haram, sepse Allahu xh.sh. sht i pastr dhe nuk pranon prve s pastrs. Nj poet ka thn: Nse n haxh shkon me pasuri haram ather ti nuk e ke br haxhin, por e ka br mjeti me t cilin ke udhtuar. Allahu nuk pranon prve s mirs dhe jo donjri q shkon n haxh, i pranohet (haxhi). 7. Haxhiu q shkon n Qabe, t mos synoj me kt udhtim mendjemadhsin, krenarin apo krekosjen, po qllimi i tij i fundit t jet knaqsia e Allahut xh.sh. dhe t bhet shum modest. Sepse Allahu xh.sh. nuk e pranon asnj pun q nuk sht e sinqert nga qllimi. Ai thot: E duke qen se ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, prveq ta adhuronin Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij. (El Bejjine, 5). Ndrsa Pejgamberi a.s. ka thn: (Allahu xh.sh. nuk pranon asnj vepr e cila nuk sht e sinqert dhe nuk ka pr qllim knaqsin e Tij).(Ebu Davudi dhe Nesaiu.) 8. Prej shenjave t pranimit t haxhit sht: haxhiu t rikthehet n shtpi duke qen m i mir sesa ka qen pa shkuar n haxh, dhe t mos veproj m ndonj mkat.. Krejt n fund, E lusim t Madhin Zot xh.sh. q tua pranoj Haxhin t gjith atyre haxhinjve q kan vizituar Shtpin e Tij, Qaben e shndritshme, dhe tua lehtsoj atyre q kan dshir pr ta vizituar at vend t bekuar.
Prktheu dhe prshtati:Vedat Shabani ,www.yourme.net

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

21

Kurbani, ibadet q na afron pran allahut


dr. hatixhe ahmedi Qllimi ktu sht q njeriu t perceptoj kt ngritje dhe afrim t tij me zotin, dhe t krijoj nj lidhje me jetn dhe botn nprmjet kornizs s ksaj lidhjeje afrimi me allahun. ibadetet (adhurimet), si namazi, agjrimi, haxhi, zekati dhe kurbani, jan ibadete t cilat njeriu sht ngarkuar q ti kryej pr tu ngritur dhe pr tu afruar tek allahu. llahu i Madhruar n kt tok gjithka e ka krijuar n formn m t bukur, ndrsa njeriun e pajisi me veti dhe mirsi t shumta, i dha talent t rrall, por m pastaj e bri t obligueshm q kjo qenie t mbaj prgjegjsi ndaj ktyre begative. E gjith kjo u b meq njeriu sht qenia m e prsosur dhe m e shklqyer e Toks, ku me obligimet dhe prgjegjsit e veta arrin t ngrej autoritetin e ekzistimit t tij, e njkohsisht t fitoj dhe t krijoj edhe nj afrsi t veant pran Krijuesit t vet. Kt afrsi t njeriut me Krijuesin e vet, Allahu e prshkruan n Kuranin famlart, me nj prshkrim alegorik: Ai ndodhet m afr se damari i qafs (vena kryesore) (Kaf, 16.), dhe n nj ajet tjetr, ku na bn me dije se: Kudo q t jet, Ai sht s bashku me t.(El Hadid, 4.). Qllimi ktu sht q njeriu t perceptoj kt ngritje dhe afrim t tij me Zotin, dhe t krijoj nj lidhje me jetn dhe botn nprmjet kornizs s ksaj lidhjeje afrimi me Allahun. Ibadetet (adhurimet), si namazi, agjrimi, haxhi, zekati dhe kurbani, jan ibadete, t cilat njeriu sht ngarkuar q ti kryej pr tu ngritur dhe pr tu afruar tek Allahu, por n t njjtn koh kto ibadete prmbajn edhe qllimin e edukimit t tij. T gjitha kto ibadete jan simbole q myslimanin e mbajn n nj ndrgjegje dhe vetdije t vazhdueshme e t pastr, meq forma dhe mnyra e praktikimit t tyre prmban dhe ngrthen n vete nj kuptim m t thell. Prandaj, kur shpirti dhe zemra fitojn nj ngritje t till, ather afrohen dhe arrijn pran afrsis s Mshiruesit. T arrish n piedestalin e afrsis me Allahun, t fitosh lidhjen q t afron me

Zotin, kjo domethn q nj njeri n jetn e vet ka arritur qllimin e misionit t drgimit n tok, ka zbatuar detyrn me t ciln e ngarkoi Allahu n tok. Nj gj duhet ta kemi gjithmon n mendje: veprimi i do ibadeti q na sht urdhruar, sht nj hap q na drgon tek Allahu. N t vrtet, njohja dhe dashuria ndaj Krijuesit, n Islam nnkupton fitimin e nj ndrgjegjeje t lidhur n mes Allahut dhe njeriut, dhe krijon nj disiplin e cila mundson q koha e besimtarit (mumin) t jetohet e t ringjallet shpirtrisht. Nj form q krijon lidhshmri shpirtrore n mes Krijuesit dhe njeriut, sht t prmendurit e Allahut, dhikrullah, ku, sipas nj analize m t gjer, t gjitha ibadetet e tjera do ti fusim n llogarin e ksaj prmendjeje t Allahut, q e quajm dhikrullah, sepse do ibadet fillon me shqiptimin e Emrit t Tij t Lart. Prmendja e Allahut dhikrullah, sht nj fush q futet n t gjitha sjelljet e besimtarit (mumin), q nnkupton se asnjher dhe n asnj mnyr nuk duhet harruar Allahu, Ai duhet prmendur gjithmon, n do hap dhe frym q marrim dhe nxjerrim, sepse e gjith kjo sht nj simbol i Fuqis dhe Madhris s Allahut. Nj ibadet i till sht edhe Kurbani. shkrirje e ndrgjegjes njerzore n robri ndaj allahut N thelb, Kurbani nnkupton ekzistencn dhe vlern e njeriut besimtar, q sht simbolik e afrimit dhe krkimit t tij nga Allahu n formn q msoi se si dhe n far mnyre t afrohet dhe t fitoj shprblim tek Allahu.

22

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

Kurbani sht afrim tek Krijuesi, shkrirje e ndrgjegjes njerzore n robri ndaj Allahut, koha e afrimit kulminant tek Allahu, flijim i njeriut ndaj urdhrave t Allahut, rifreskim dhe prkujtim i t qenit rob i Allahut. Kurbani sht nj sakrific q nnkupton afrimin dhe mundimin e njeriut pr tu afruar tek Allahu, ai plotson dshirn e tij q t flijohet duke u br rob i devotshm. Kurbani sht nj ibadet ndrmjetsues ndrmjet robit dhe Allahut, q arrihet me sabr dhe me fitimin e grads s devotshmris. Kurban nnkupton: afrim, lidhje shpirtrore, dshir pr afrim ose devotshmri (takva) me afrim tek Allahu, dorzim (teslimijjeh) n devotshmri (takva). Prandaj, Kurbani na bn t devotshm, e devotshmria na afron me Allahun. Allahu i Madhruar prmend shum kurbane, q nnkupton dhe ka si qllim madhrin dhe falnderimin ndaj Allahut. Allahu n Kuran thot:As mishi e as gjaku i tyre (kurbanve) nuk do t arrijn tek Allahu. Por tek Ai do t arrij devotshmria (takvaja) juaj.(El Haxh, 36-7) Andaj pastroni shpirtat tuaj (nefs) me an t kurbaneve tuaja!1 Nga kjo nnkuptohet se, prve gjakut dhe mishit, kurbani prmban edhe dika tjetr, q d.m.th. se nuk jan mishi dhe gjaku, por: Kthimi tek Allahu, respekti i thell ndaj Allahut dhe lidhshmria e robit me Allahun! Prandaj, therja e kurbanit sht nj perceptim q t drgon n lartsi, dhe nuk sht vetm ngrnia e mishit t tij. Nj porosi t till Pejgamberi a.s. na e jep edhe pr ibadetet e tjera, si pr namazin dhe agjrimin (savm), kur na trheq vrejtjen pr namazin dhe agjrimin e mbajtur pa u thelluar shpirtrisht (ruhijjen), kur kryerja e ktyre veprave humb lidhjen me thellsit shpirtrore, dhe na thot se nga ai namaz nuk arrihet asgj tjetr prve lodhjes (zahmeh)2. N t njjtn form Pejgamberi a.s. na bn me dije edhe pr agjrimin duke thn se nuk ka asgj prej atij agjrimi pos uris dhe etjes3. Pastrimi i shpirtit me kurban T njjtn rndsi ka edhe ibadeti i Haxhit, kur dalim nga vendi yn dhe marshojm drejt rrugs s gjat pr tu veshur me ihramet e bardha, dhe pr t kaluar m pas n kodrn triumfuese dhe legjendare t Arafatit, ku nj rob me gjith kt shumic veprash t mos i drejtohet madhris dhe fuqis s Allahut me nj ndjenj ndrgjegjeje t pastr, e t mos pranoj q n fund ti mbetet nj udhtim i lodhur! Kjo sht e pamundur pr njeriun i cili posedon ndrgjegje, ndjenja dhe mendje!N Kuranin famlart kjo prshkruhet n kt mnyr: At dit nuk bn dobi as pasuria (mall) e as fmijt! Por vetm nj zemr q vjen e pastr tek Allahu.(Esh-Shuara, 88-89). At dit, n Ditn e Madhe t Gjykimit, n iltrsin e ksaj Dite, do t krkohen vetm gjrat dhe veprat e

pastra, shum t pastra dhe t kulluara mir, t cilat n esencn e veprs s tyre prmbajn afrimin e nj zemre t pastr ndaj Allahut.Prandaj, me an t kurbaneve, kryerjes s Haxhit, namazeve dhe ibadeteve t tjera n prgjithsi, njeriu duhet t mundohet t arrij kulmin dhe piedestalin e arritjes s asaj pastrtie dhe iltrsie q na shpie m pas n devotshmri (takva), ku pastrtia dhe iltria e veprave sjell afrimin ton tek Allahu. Poeti i njohur Fuzuli thot: Nj her n vit populli pret kurban pr Kurban Bajram, n do moment dhe n do or bn kurban n rrugn e Allahut, t bsh kurban shpirtin (nefsin) tnd, ta pastrosh at nga egoja, pr kok t secilit t bhet kurban, t afrohet, t afrohesh me kurban, kurbani na bn t ekzistojm nga hii, ai prmbledh njmij e nj begati (nimete), ai rrethon rahmetin, dijen, forcn dhe do imtsi (zerre), ky sht nj ibadet i lart q na afron tek Allahu... Duhet t dim se ibadetet q kryejm, jan gjithmon simbol pr t dshmuar robrin ton ndaj Allahut. T gjitha ibadetet duhet ti kryejm me nj ndrgjegje t thell dhe t pastr, duke pasur si synim gjithmon lidhjen ton me Allahun. Lidhja me Allahun krkon flijim dhe sakrific, e kto duan sabr, vullnet dhe mbshtetje tek Allahu, ndrsa mbshtetja tek Allahu nuk mund t fitohet pa pastrtin dhe iltrin e shpirtit. Kurbanin duhet ta presim duke qen t bindur dhe t prqendruar (hushu), si dhe me dashuri dhe duke plotsuar t gjitha kushtet e nevojshme. Kurbani nnkupton afrim, t qent afr; vet emri i tij nnkupton afrim, q t afron, t bn t afrt, t thrret t afrohesh, dhe i gjith ky afrim sht afrim tek Allahu, aty ku gjejm qetsin e prhershme dhe absolute. Gjithashtu ky sht nj ibadet q simbolizon ndarjen e nimetit (begatis) n mnyr t prbashkt n mes njerzve, meq Allahu u ka dhn atyre q e bjn at. Kjo ndarje, kjo barazi dhe kjo dhurat n mes tyre krijon lidhje afrsie dhe miqsie. Kur ta drgosh pr ta prer kafshn, duhet ta kapsh nga bishti apo nga brirt e saj dhe ta trheqsh, po njkohsisht edhe kafsha t trheq ty duke t shkaktuar mundim, dhe duke e ndotur ambientin, kjo sht nj vepr e cila ngrthen me vete nj atmosfer t paprshkruar shpirtrore. Pr kurbanin, i cili zgjat kokn q ta presim ne, qoft ai dele, lop apo deve, njeriu i cili do ta pres at, duhet t jet i gzuar e t mos ndiej as hidhrimin m t vogl apo nj njeri q e ka kt profesion? Patjetr q, kur krkojm afrsin, n kt rast do t kujtojm lindjen dhe perndimin, prandaj a nuk do t mendojm edhe pr distancat m t largta? Pra, q t gjitha kto duhet ti mendojm thellsisht...

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

23

Kurbani sht nj ibadet q nga koha e Ibrahimit a.s. dhe Ismailit a.s., kur q t dy kta njerz t zgjedhur t Allahut, bab e bir, me gjith dashurin e madhe q kishin mes tyre, pranuan dhe lan anash ndjenjat e tyre, n mnyr q t lidheshin me Allahun e ti afroheshin Allahut gjat gjith ksaj dynjaje, edhe pse kuptohet, sado e shkurtr q sht kjo bot, n ato momente nj jet e till do t bhej e gjat dhe e gjer. Njerzit besimtar, kur e presin kurbanin, kujtojn me ndjenja t posame kt ngjarje me pesh t madhe dhe t veant n Islam. Kur e therin kurbanin, ata kujtojn Pejgamberin e tyre - Ibrahimin a.s. i cili qe urdhruar t bnte kurban birin e tij, Ismailin a.s., por mshira dhe dhembshuria e Allahut ndaj mkmbsit n Tok ia zvendsoi therjen e t birit me therjen e kafshs, respektivisht deles. Asnjher nuk duhet t afrohemi dhe t therim kurban n gjendje t mllefosur, po prkundrazi - me dashuri dhe n vend q ta mbysim, at duhet ta konsiderojm si nj dhurat, duke e respektuar dhe duke shfaqur respekt ndaj tij. Prerja e kurbanit na mson se si t fitojm, t ruajm dhe t kujdesemi ndaj ndjenjave q jan baz pr ekzistencn e njeriut dhe q jan: respekti ndaj kafshs e cila sht shtrir t pritet, respekti ndaj njeriut q meriton nj dhurat t till, ruajtja e ambientit, shmangia e shpenzimeve t teprta etj.. ibadet q manifeston nj sr gzimesh Kur kujtojm ngjarjen e par t therjes s kurbanit, at t dy njerzve t zgjedhur, Ibrahimit a.s. dhe t birit t tij - Ismailit a.s., asnjher nuk duhet t harrojm durimin (sabrin) dhe mbshtetjen (teslimijjeh) q pati Ismaili a.s. kur i tha babait t tij: o babai im, vepro at pr se je urdhruar (nga Allahu), inshaAllah mua do t m gjesh prej atyre q bjn durim (sabr).(EsSaffat, 102) Por, n t njjtn koh, kujtojm hapin edhe m t rnd t Ibrahimit a.s., i cili kishte nj madhshti dhe vendosmri (nijjet) t fort me urdhrat e allahut. Pra, n momentin q themi: Bismil-lahi, Allahu Ekber - N emr t Allahut, Allahu sht m i Madhi, ne vendosemi n rolin e Ibrahimit a.s. dhe t birit t tij - Ismailit a.s., t cilt respektuan urdhrin e Zotit t tyre dhe patn sukses t shklqyeshm n kalimin e provimit t tyre. Pas gjith ksaj sakrifice duhet t bjm dua

(lutje) duke thn: Pa dyshim namazi im, ibadetet e mia, jeta ime dhe vdekja ime jan pr Allahun, Krijuesin e botve.( El Enam, 162.) Therja e kurbanit, s bashku me festn e Kurban Bajramit, bhen q t rriten dhe t madhshtohen dy gzime n nj kohe. Ky ibadet manifestohet me nj sr gzimesh q vijn njri pas tjetrit, kshtu q s pari do t gzojm zemrat dhe shpirtrat tona, pastaj do t zbusim dhe knaqim zemrat dhe shpirtrat e nnave dhe baballarve tan, do t knaqim dhe lulzojm zemrat dhe shpirtrat e fmijve tan, fmijve jetim q kan nevoj pr dhembshuri (sheukah) dhe mshir (merhameh), t atyre q jan t varfr dhe t pambshtetur nga askush, vizitort q shkojn (zijaret) tek t smurt duke i gzuar n shtretrit e tyre, aplikimi n mnyr parsore i ndjenjave dhe dukurit pozitive njerzore me ndihm ndaj gjith njerzimit n prgjithsi, duke ua shndritur fytyrn njerzve, - e kjo sht nj vepr e nj koh e ndar dhe q dallon shum nga koht dhe veprat e tjera. Kurbani sht model dhe aplikim i nj modeli t dy njerzve t shquar, Ibrahimit dhe Ismailit a.s., t cilt treguan dorzim dhe bindje (teslimijjeh) t pakushtzuar ndaj urdhrave hyjnor. Ky sht nj simbol i sakrifics dhe flijimit n rrugn e Allahut, dhe nnkupton se, meq allahu na mshiron (merhameh) ne n do hap n kt bot, ather dhe ne duhet t sakrifikojm q ta bjm At t knaqur me an t nj vepre, e cila bhet me mund dhe me trup, vepr q kryhet n t njjtn koh me an t shpirtit (ruh) dhe trupit (hal). Nna jon, Aisheja r.a., na shpjegon kshtu: Kishim prer nj dele, dhe i Drguari i Allahut na pyeti: Sa u shprnda prej ksaj deleje dhe sa ngeli pa u shprndar? - Ne i tham: Mbeti vetm nj pjes e kofshs s saj, ndrsa e gjith pjesa tjetr, prpos ksaj cope, u shprnda! Ather, Pejgamberi a.s. u prgjigj: (Thuaj, o Aishe) gjithka sht jona, prve asaj cope t kofshs!4 Prandaj, kur t therim kurban, duhet t mendojm se i tr mishi i shprndar sht yni. Kurbanet tona le t jen shteg afrsie me Krijuesin ton, le t bhen shkas q kurbani t na afroj me Allahun ashtu si damari i qafs. o Allahu yn, na rikthe largsin n afrsi, ikjen n arritje, na jep neve nj afrsi me Ty, jepu nj shpejtsi shpirtrave tona q t afrohen tek Ti, kurbani t na marr dhe t na afroj pran mshirs dhe strehimit Tnd. Ne me t vrtet kemi nevoj t jemi pran Teje, t bhemi kurban n rrugn Tnde, t lutemi tek Ti, o Zot, na jep afrsin Tnde... Lebbejk Allahumme Lebbejk - T prgjigjemi ty, o Allahu yn, t prgjigjemi... InshaAllah kurbanet tona na pranohen (kabul), dhe duat tona na prgjigjen (makbul) nga Ai q i lutemi pr afrsi.
[1] Koleksioni: Tirmidhiu, kap. Edahi, hadithi nr. 1. [2] Bejhekiu, Shuabul-Iman, kap. 4 hadithi nr. 275. [3] Koleksioni: Ibn Maxhe, kap. Sijam, hadithi nr. 21. [4] Koleksioni Tirmidhi, kap. Sifatul-Kijameh, hadithi nr. 35.

24

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

Kurbani fenomen i prbashkt religjioz


sead Paqarizi tek allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por tek ai arrin bindja juaj.( el Haxhxh,37). dhnat historike dhe studimet e ndryshme, si ato antropologjike, arkeologjike e t tjera, kan vrtetuar se n histori nuk ka popull pa fe. Pra as n t kaluarn e as sot nuk ka njeri q nuk beson n dika. Andaj mund t thuhet se besimi sht kushti i ekzistencs dhe qenies s njeriut. Kurse zbatimi dhe praktikimi i ktij besimi, nxjerr n pah veprn e quajtur ibadet (adhurim). Ibadeti sht pjes e pandar e secils fe. Si shum fakte t tjera, kt realitet e vrteton edhe Allahu xh.sh., kur thot: Secilit popull ne i dham ligj (fetar) q ata t veprojn sipas tij.(El Haxhxh, 67). Pra, ibadeti sht ana praktike e besimit. Nj nga ibadetet m t rndsishme dhe funksionale pr do fe, sht fenomeni i kurbanit. Kurbani sht nj rit dhe fenomen q e gjejm tek t gjitha fet q kan ekzistuar n t kaluarn dhe q ekzistojn sot. N lidhje me kt, Allahu xh.sh. thot: Ne i kemi caktuar do populli vendtherjen (e kurbanit), q ta prmendin Emrin e Allahut pr arsye se Ai i furnizoi ata me kafsht.(El Haxhxh,34) Historiku i kurbanit, sipas prshkrimit t tij n Tevrat, Ungjill dhe Kuran fillon me ndodhin e mirnjohur t dy bijve t Ademit a.s. - Habilit dhe Kabilit. Prandaj kurbani, si ibadet dhe rit fetar, pr her t par sht zbatuar nga Habili dhe Kabili. Kta t dy flijuan pr Zotin, duke I dedikuar nga nj kurban dhe, pr shkak t besimit dhe devotshmris q posedonte Habili, Zoti xh.sh. pranoi vetm kurbanin e tij.1 Andaj duhet theksuar se besimi dhe devotshmria jan baza pr pranimin e kurbanit. Allahu xh.sh. thot: tek allahu nuk arrin as mishi e

as gjaku i tyre, por tek Ai arrin bindja juaj. ( El Haxhxh,37). N lidhje me kt, themeluesi i doktrins krishtere (Shn) Pali, n letrn drguar hebrenjve, shprehet kshtu: Me an t besimit Abeli(Habili) i ofroi Perndis flijim m t mir nga ai i Kainit (Kabilit); me an t tij ai mori dshmimin se ishte i drejt, sepse Perndia dha dshmin se i pranoi ofertat e tij; dhe me an t tij, ndonse vdiq, ai po flet ende. Me an t besimit, Enoku u zhvendos q t mos shikonte vdekje dhe nuk u gjet m, sepse Perndia e kishte zhvendosur; sepse, para se t merrej, ai pati dshmimin se i kishte plqyer Perndis. Edhe pa besim sht e pamundur t`I plqesh Atij, sepse ai q I afrohet Perndis, duhet t besoj se Perndia ekziston dhe se sht shprblyesi i atyre q e krkojn at.2 Megjithse n themel synimi dhe qllimi i kurbanit si fenomen sht i njjt, kuptimi dhe forma e zbatimit t tij ndryshon tek fet. Kur t analizohet me kujdes e kaluara e fenomenit t kurbanit tek popujt e ndryshm, vrehet se synimi dhe qllimi kryesor i praktikimit t tij sht ekuilibrimi i marrdhnieve t njeriut me Krijuesin (Zotin, Perndin). Kurbani si rit dhe fenomen fetar, gjat historis shfaqet n mnyra (forma) t ndryshme, si p.sh.: rit personal, shoqror, organizime t ndryshme sociale, kulturore, humane e shum t tjera, kurse si kurban prdoren njeriu, shtaza dhe gjallesa t ndryshme, gjra t ndryshme materiale, ceremoni dhe shum e shum gjra e mnyra t tjera.3 Prandaj kurbani mund t vlersohet dhe t studiohet n shum aspekte duke filluar nga ai psikologjik, sociologjik, etik e deri tek ai antropologjik dhe shum aspekte t tjera. Kurse

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

25

ktu fenomeni i kurbanit do t prezantohet nga kndi i historis s religjioneve, duke dhn disa dituri t prgjithshme q ndihmojn kuptimin e ktij fenomeni tek religjioni n fjal, pa u thelluar n detaje. Kurbani n Judaizm N Judaizm kurbani si nj fenomen fetar, z vend t rndsishm. n tevrat dhe n t dhna t tjera hisorike gjenden nocione, terma dhe rrfime t llojllojshme q kan t bjn me kurbanin. [4].Kurbani tek ifutt e ka zanafilln tek Habili dhe Kabili. Duke pasur parasysh se shumica e nocioneve n Dhjatn e Vjetr, q kan t bjn me kurbanin, kan kuptimin e flijimit t dikaje pr Zotin5 edhe Habili si oban flijoi pr Zotin nj shtaz nga kopeja (tufa) e tij, kurse Kaini (Kabili) dika nga t vjelat e toks.6 Pr ifutt kurbani sht dika e shenjt dhe vendi special pr flijimin e tij ishin faltoret si sht ajo n Kudus. Kt ibadet ifutt e bnin n dit dhe koh t caktuara. N periudhn e hershme n prgjithsi ifutt kurbanin e prdornin si dhurat, mirnjohje, lutje, dmshprblim dhe afrim tek Zoti.7 N Judaizm ka dy lloje t praktikimit t kurbanit. Kurbani q theret, pra therja e shtazs ose djegia e saj (hedhja e saj n zjarr), dhe q nuk theret, si dedikimi i ushqimeve, ujit dhe pijeve t ndryshme pr Zotin.8 Po ashtu n Juadizm ka kurban ditor, i cili sht baz dhe realizohet duke therur nga dy qengja nj vje n mngjes dhe mbrmje9; javor, therja e dy deshve nj vje ditn e shtun (sebt)10; si dhe kurbani mujor, n ditn e par t do muaji hnor theren dy dema t rinj, nj dash, cjap11 etj.. Prve ktyre ka edhe dit, net dhe festa t tjera, n t cilat theren dhe dhurohen kurban t ndryshm. Disa nga veorit q Tevrati krkon ti prmbush kurbani, jan: t theret pr kurban shtaza s cils i hahet mishi dhe q e ka t pastr, t jet pa t meta, n disa raste t jet mashkull, t mos theren t njjtn dit edhe ma edhe i vogli i saj etj.12 Pr sa i prket faktit nse mishi, gjaku dhe ajo q dedikohet pr kurban, mund t prdoret ose jo pr ushqim a pr dika tjetr, sipas rregullave fetare, gjaku, vajrat dhe ato q dedikohen drejtprdrejt pr Zotin, jan t ndaluara t prdoren, edhe ajo q digjet n zjarr ndalohet pr tu ngrn, kurse kurbani i bashkimit (komunion-euharistia) mund t hahet nga ai q e ther kurbanin dhe nga t afrmit e tij.13 Nj e veant n traditn judaiste q nga fillimi e deri n kohn e Musait a.s., ka qen flijimi i fmijs s par pr kurban. Nj gj e till vrtetohet edhe n rastin e Ibrahimit dhe Ismailit a.s.14 Por Zoti, n vend t Ismailit, i drgoi Ibrahimit a.s. q t therte nj dash. Kjo zakonisht praktikohej n raste t veanta, si p.sh. pr hir t ndonj lufte t rndsishme. N Juadizm, q nga periudha e par e deri n vitin 70, me rrnimin e faltores s dyt nga

Romakt, fenomeni i kurbanit ishte nj fenomen fetar. Pas rrnimit t faltores ku flijohej kurbani, pr nj koh t gjat u ndrpre zbatimi fizik i therjes s kurbanit si rit fetar dhe, n vend t tij, filluan lutjet pr rindrtimin e faltores dhe rifillimin e praktiks s mparshme, kshtu q pas ksaj ngjarjeje fenomeni i kurbanit vazhdoi t praktikohej vetm individualisht. Sepse n mesin e ifutve besohet se Zoti krkon t therin kurban pr t, q t pastrohen nga mkatet, dhe ky ishte ibadeti fondamental i tyre. Kurbani n Krishterim Duke pasur parasysh se Isai a.s. ishte i drguar tek beni- Israilt dhe vetm me ndikimin e Palit, thirrja e tij u shndrrua n nj fe t re, edhe themelet e institucionit t kurbanit n Krishterim mbshteten n Dhjatn e Vjetr. Pra, msimet dhe tradita e kurbanit t Judaistve kishte ndikuar edhe n fen e krishter dhe nj gj e till pasqyrohet n Dhjatn e Re. Isai a.s. i prkiste nj familjeje dhe rrethi me tradita judaiste, kshtu q ai s bashku me familjen e tij, disa her kishin marr pjes n ceremonit e ndryshme ku therej kurban.15 sipas shkrimeve biblike, Isai a.s. do vit, s bashku me familjen e tij, shkonin n Kuds dhe merrnin pjes n festn e Pashkve.16 Po ashtu edhe n shum vende t tjera n shkrimet biblike, vrtetohet therja ose miratimi dhe lejimi i therjes s kurbanit nga ana e Isait a.s.17 Megjithse Isai a.s. ka zbatuar dhe respektuar institucionin e kurbanit, ai ka theksuar dhe ka ln t kuptohet se nuk varet gjithka dhe nuk mbaron puna vetm me kurbanin duke thn: Un dua mshir dhe jo flijime. Sepse un nuk erdha pr t thirrur pr pendim t drejtt, por mkatart.18 Edhe pse elementet e kurbanit n Krishterim jan marr nga Dhjata e Vjetr, me ndikimin e Palit dhe kalimin e kohs, botkuptimi i tij ka ndryshuar nga ai judaist dhe ka marr nj form krejtsisht tjetr, duke prvetsuar nj doktrin t re. kshtu, sipas komenteve t Palit, vet vdekja e Isait apo kryqzimi i tij sht kulmi i flijimit tek Perndia.19 Sipas tij, Isai a.s. kishte flijuar vetveten pr ti shptuar gjith njerzit n siprfaqen e Toks nga mkati i madh i Ademit a.s.20 Si prfundim, mund t thuhet se, sipas doktrins s krishter, kurban i vrtet sht vet Isai a.s., sepse ai n darkn e fundit t pashkve, duke u flijuar pr njerzit, Atit t tij si kurban i dhuroi vetveten dhe, pas flijimit t tij, nuk ka nevoj pr kurban tjetr. Duke u konsideruar Isai a.s. si kurban i par dhe i fundit, pas t cilit nuk ka nevoj pr flijim tjetr, n Krishterim therja ose kurbani si ibadet sht zvendsuar nga disa rite t tjera, si sht euharista, apo nga kurban shpirtror. N lidhje me kt, sot n teologjin e krishter si kurban m i mir pr Perndin konsiderohet adakimi i nj t

26

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 haxhi

krishteri n shrbim t zotit. N kt aspekt, sipas doktrins s krishter, do falnderim e madhrim, mirnjohje e besim sht flijimi m i mir shpirtror te Zoti. Kurbani n Lindjen e largt hinduizmi: Kurbani tek hindust, si n t kaluarn ashtu edhe sot, z vend t rndsishm. Sepse, sipas librave t tyre t shenjt, posarisht sipas ilahis n kapitullin e fundit t Rig-Vedas bota sht krijuar n saje t flijimit t nj kurbani t madh.21 Sipas ksaj ilahije, njeriu i fort (i quajtur Purusha), nga ana e perndive t vogla, sht therur pr kurban. Kshtu kurbani konsiderohet si shkak i forcs dhe ekzistencs s gjithsis. N kohn e Brahmanve dhe Vedave, riti i kurbanit, i cili realizohej n mbikqyrjen e shrbyesve fetar, ishte ditor, mujor dhe stinor, sipas t cilit do dit, n fillim t muajit dhe n ndrrimin e stinve, pr nder t perndive, t parve dhe shpirtrave, flijojn duke hedhur n zjarr kryesisht gjra ushqimore, si jan qumshti, vera, soman, margarina, mblsira, drithra t ndryshme si dhe bagti.* Me kalimin e kohs, pr kurban m shum jan prdorur gjrat ushqimore sesa bagtit, t cilat pothujse jan ndaluar fare. Edhe n kohn e Upanishadve ka vazhduar tradita e njjt e flijimit. Kurse me daljen n sken t Budizmit dhe Xhainizmit, t cilt refuzojn derdhjen e gjakut, flijimi i gjallesave sht zbehur ndjeshm. budizmi: N Budizm kurbani si rit fetar nuk ekziston. Sepse, sipas themeluesit t Budizmit, Buds, njeriu sht pronari i vetes s tij dhe nuk ka qenie dhe fuqi mbi njeriun. Prandaj njeriu nuk ka pr k t flijoj kurban dhe n t njjtn koh mosvrasja (ahimsa**) sht nga tiparet themelore t Budizmit. Megjithkt, edhe budistt n faltoret e tyre, me qllim flijimi, prdornin qirinj, tymosje, temjan dhe gjra ushqimore. Vlen t theksohet se prafrsisht t njjtin koncept me Budizmin dhe Hinduizmin n lidhje me flijimin, por me disa ndryshime t vogla, kan edhe fet e tjera hinduse, si jan Xhainizmi, Shintoizmi, Konfuizmi etj.. Zakonisht tek fet n Kinn e Vjetr dhe n Japoni, pr nder t perndive, strgjyshrve e shpirtrave dhe, pr t fituar prkrahjen dhe knaqsin e tyre, si kurban flijoheshin - njeriu, shtazt e egra e shtpiake, ushqime dhe pije t ndryshme, veshmbathje dhe shum gjra t tjera.22 Kurse me ardhjen e Konfuizmit, flijimi i njeriut sht ndaluar dhe sht zvendsuar nga gjra t tjera. Kurbani n Mesopotami edhe n mesapotami, si edhe n vende t tjera, ekziston institucioni i kurbanit. Kryesisht n ceremonit e festave, xhenazeve dhe kulteve t tjera, m s shumti pr flijim prdoreshin shtazt dhe ushqimet, si mielli, djathi, hurmat,

mblsirat, vera dhe mjalti; kurse nga shtazt delja. Pr kurban zgjidhej shtaza m e mir.23 Kurbani n Greqin e vjetr N Greqin e Vjetr riti i kurbanit ishte ndr ibadetet kryesore. Gjrat q prdornin pr kurban, i hidhnin n zjarr ose i braktisnin q t prisheshin. Grekt e vjetr, prve shtazve dhe ushqimeve t ndryshme, pr kurban prdornin edhe shpez, gjallesa t detit dhe bim.24 Kurbani m i rndsishm ishin bagtit, si: lopt, delet, dhit dhe derrat. Nj pjes nga kurbanet lejohej pr ngrnie, kurse pjesa tjetr digjej n zjarr. Kurbani n egjipt Edhe n Egjiptin e Vjetr ekzistonte institucioni i kurbanit, i cili kishte nj rndsi t veant. Pr kurban m shum prdoreshin gjallesat, prfshir edhe njeriun. Pr kurban flijoheshin sidomos armiqt e mbretit dhe t Egjiptit. Prve ksaj, pr t knaqur perndin Seth, thernin edhe shtaz t egra, dema dhe zogj t ndryshm. Po ashtu egjiptasit e vjetr besonin se, n saje t kurbaneve, ekzistonin perndit, kurse, n saje t perndive, ekzistojn njeriu dhe natyra.25

haxhi 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

27

i afrohet xhamis son.27 Prve kurbanit, i cili theret gjat Bajramit t Kurbanit, n Islam ekziston edhe kurbani q theret n zonn e Haremit (Hedije), kurbani i premtimit (adakit) dhe kurbani i falnderimit (akika).Kurbani n Islam, prve rndsis si ibadet dhe adhurim ndaj Allahut, ka edhe rndsin e tij n aspektin social dhe, n kt fush, luan nj rol shum t rndsishm. Prfundim N fund mund t themi se gjat gjith historis s njerzimit, n fet q kan ekzistuar dhe q ekzistojn sot, kurbani si ibadet ka nj rndsi t veant dhe sht nga ibadetet kryesore. N fet hyjnore kurbani e ka zanafilln nga Habili dhe Kabili, pr t cilt bhet fjal n Tevrat, Ungjill dhe Kuran.Gjat historis, pr kurban jan prdorur njerzit, kafsht, shpezt e ndryshme, gjallesat e detit, gjra t ndryshme ushqimore dhe materiale. Me flijimin e ktyre gjrave, n varsi nga besimi, sht synuar gjithnj rregullimi i marrdhnieve me qeniet mbinatyrore, prkatsisht me Zotin dhe perndit e ndryshme, respekti, fitimi i knaqsis dhe ndihms s tyre, krkimi i faljes pr mkate etj.. Prandaj kurbani sht nj fenomen dhe element i prbashkt i t gjitha feve, dhe sht i lasht sa vet njeriu.
* Nj bim me cilsi halucinante, lngun e s cils ithtart e Hinduizmit e prfitonin duke e ndrydhur bimn n gur t veant dhe nj pjes t saj e flijonin pr nder t perndive, kurse pjesn tjetr e pinin vet. M gjersisht, shih: Ekrem Murtezai, Fjalor i Terminologjis Fetare, Botimi Dituria Islame, Prishtin 2007, f. 528. **Ahimsa: moslndimi, jodhuna, jombytja; njri nga parimet themelore t etiks s hindusve, veanrisht brendaprbrenda fes budiste dhe asaj xhainiste. Shih: Ekrem Murtezai, po aty, f., 20. [1] Dhjata e Vjetr, Zanafilla 4:3-4; Dhjata e Re, Hebrenjve 11:4-6; Kurani Kerim 5:27 etj. [2] Dhjata e Re, Hebrenjve 11:4-6. [3] Mehmet AYDIN, Ansiklopedik Dinler Szl, Din Bilimleri Yaynlar, Konya 2005, f. 428. [4] Levitiku 1:29, 2; Isaia 43:2; 1 i Samuelit 2:29, 26:19, 2:12-17; Zanafilla 4:3; Esdra 20:28, 40:43 etj. [5] Levitiku 1:2, 3:14. [6] Zanafilla 4:3-4. [7] Ahmet, G, eitli Dinlerde ve slamda Kurban, Dnce Kitabevi, Bursa 2003, f. 143-144. [8] Mehmet AYDIN, po aty, f., 429-430. [9] Eksodi, 29:38-42 [10] Numrat 28:9-10. [11] Numrat, 28:11-15[12] Ahmet G, DA, Kurban, XXVI, Ankara 2002, f. 434 [13] Levitiku, 7/15-21, 32-34, 35-36.22/29-30 [14] Numrat 18:15; Eksodi 22:29, 13:1315, 34:20; Zanafilla, 12:7-8, 22:13 [15] M gjrsisht shih: Luka 2:22-24. [16] Luka 2:41-43. [17] Luka 22:7-8; Gjoni 2:23, 5:1; Mateu 26:17-19, 8:4, 5:23-24; Marku 14:12-16. [18] Mateu 9:13. Prve ksaj, ka edhe thnie t tjera, ku ju jep prparsi shum veprave t tjera n krahasim me therjen e kurbanit. Shih: Marku 12:33; Mateu 12:7, 23:23-24; osea 6:6 etj. [19] Hebrenjve 10:12; Efesianve 5:2. [20] Mehmet AYDIN, po aty, f., 431; I. Korintasve 5:7. [21] Ahmet G, eitli dinlerde, po aty, f., 83. [22] Ahmet G, DA, po aty, f., 435. [23] Mehmet AYDIN, po aty, f., 432. [24] Mehmet Aydn, po aty, f., 432.[25] Ahmet G, DA, po aty, f., 434-435 [26] Ali Bardakolu, DA, Kurban, XXVI, Ankara 2002, f. 436. [27] Fethul- Bari Sherhi Sahihil-Buhari, Egjipt 1310, X, 2; Zebidi, Tecrid prkthim, XII, 33.

Kurbani n islam Deri m tash u pa se kurbani si institucion, me gjith ndryshimet, format dhe qllimet e ndryshme, ka ekzistuar n do koh dhe n do shoqri. Po ashtu, kurbani ishte i rndsishm dhe nj ibadet dhe adet i pandashm edhe pr shoqrin e kohs s injorancs, para Islamit. Kurse, me ardhjen e Islamit, kurbani mori nj form krejt tjetr, duke pasur pr qllim vetm adhurimin ndaj Allahut, fitimin e knaqsis s Tij e afrimin tek Ai, duke u larguar nga shirku, vrasja, dhuna, harxhimi i kot, mundimi i shtazve dhe papastrtia e mjedisit.26 N lidhje me kurbanin, obligueshmrin dhe rndsin e tij, n Islam Allahu xh.sh. thot: Tek Allahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por tek Ai arrin bindja juaj( El Haxhxh ,37); Ne vrtet t dham ty shum t mira. Andaj ti falu dhe pre kurban pr hir t Zotit tnd. (El Kevther, 2). N Islam kurbani theret gjat fests s Bajramit t Kurbanit, fest e cila vjen menjher pas mbarimit t kohs s Haxhit. Pr t qen i obliguar kurbani, myslimani duhet t ket pasuri t mjaftueshme pr blerjen e tij. Pejgamberi a.s. ka thn: Ai q ka mundsi dhe nuk ka vendosur t ther kurban, t mos

28

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Tefsir

komentimi i sures er-rrahman (5)


sabri Bajgora

19. ai i lejoi dy detet t puqen ndrmjet vete. 20. Ndrmjet atyre t dyve sht nj pengues q ata t dy nuk e kaprcejn. 21. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? 22. Prej atyre t dyve nxirren margaritar (perla) e korale. 23. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? 24. dhe t atij jan anijet lundruese t ngritura lart si kodra n det. 25. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? (er-rrahman, 19-25) 19. ai i lejoi dy detet t puqen ndrmjet vete. emi n ajetet, t cilt dekadave t fundit kan preokupuar dijetart e lmenjve t ndryshm, qoft ata t fes, qoft ata t shkencsoqeanograft. Kto ajete, q n t kaluarn jan komentuar n dritn e t kuptuarit t athershm, tash s fundi komentimet e tyre kan fituar prve tjerash edhe dimensione shkencore. A thua far sht penguesi-barriera e prmendur n kt ajet. A sht thjesht nj alegori kuranore e radhs, apo sht vrtet n pyetje nj segment tjetr i shfaqjes s mrekullis shkencore n dritn e ajeteve kuranore. Pr kt dhe pr dhuntit e tjera t Allahut ndaj njerzve dhe exhinve, do t flasim n vazhdim... Fjala merexhe e prdorur n fillim t ajetit 19, ka disa kuptime: e ka drguar , e ka przier e n disa raste edhe e ka lejuar. Arabt kt term e prdorin zakonisht kur i drgojn devet n kullosa: merexhel ibilu fil mera jan drguar devet n kullosa, ndrkoh q termi merexhe pr przierje prdoret n kt mnyr: merexhel mau vel lebenu sht przier uji me qumsht. Shikuar nga kuptimet e ksaj fjale, shohim se ato mund t prdoren njsoj, n kontekst t ajetit, dhe kuptimi i ajetit na bhet shum i qart, qoft n kuptimin i ka drguar, i ka przier apo i ka lejuar. Kur ajetin e analizojm edhe n dritn e ajeteve t tjera q flasin rreth t njjts tematik, ather kuptojm se dy detet, n kt rast sipas shumics s dijetarve bhet fjal pr detin e njelmt dhe pr detin-lumin me uj t mbl, i cili derdhet n det, i kan rrugt e veanta dhe kur bashkohen e takohen, przihen n mes vete, por secili prej tyre ruan karakteristikat e veta.

Sa i prket fjals bahrejni - dy dete, ktu ka supozime t shumta t dijetarve npr koh, ndonse realitetin dhe kuptimin e njmendt se far sht synuar n kt ajet e di vetm Allahu xh.sh.. Se cilt jan n t vrtet kto dy dete, si tham kemi shum supozime, disa prej t cilve jan trsisht jasht realitetit objektiv. Disa kan thn se ktu bhet fjal pr Detin Persik dhe at Mesdhe, e disa t tjer se bhet fjal pr detin e Lindjes dhe at t Perndimit. Disa dijetar kan shkuar madje aq larg duke thn se njri det sht n tok e tjetri n qiell?! Ka edhe nga sufinjt dhe ata q pohojn se do ajet i Kuranit ka kuptimin e jashtmsiprfaqsor dhe at t brendshm-metaforik, t cilt kan thn se kto dy dete jan rruga e mirsis dhe rruga e s keqes, ndrsa penguesibarriera-berzahu mes tyre sht balancimi. sht thn q kto dete simbolizojn mendjen dhe epshin-pasionin e barriera sht butsiadhembshuria e Allahut. Disa kan shkuar nga ajo se njri det simbolizon nnshtrimin-pruljen e tjetri mkatimin ndrsa barriera n mes tyre sht mbrojtja nga t rnt n mkat. sht thn se jan Dynjaja dhe Ahireti e barriera-penguesi sht varri, apo koha prej vdekjes deri n ringjallje. sht thn se dy detet simbolizojn jetn dhe vdekjen, e barriera sht exheli etj., por q t gjitha kto mendime jan m tepr n sfern e supozimeve hipotetike dhe sipas nesh, jan larg nga realiteti dhe argumentet e pakontestueshme, t cilt i shohim pothuajse do dit, duke e soditur ujin e lumenjve t mbl teksa derdhet rrke n detet-oqeanet e njelmt. Pra, shumica drmuese e dijetarve kan prkrahur mendimin, i cili sht m s prafrmi me t vrtetn, se ktu bhet fjal pr secilin det apo

Tefsir 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

29

oqean t njelmt dhe pr secilin lum t madh me uj t mbl, i cili derdhet n t. Ky mendim fiton edhe m tepr n pesh, e mbase edhe sht m i sakti, kur e krahasojm me ajetin 53 t sures El-Furkan: Ai la t lir t bashkohen dy dete, ky (njri) i pijshm e i shijshm, e ky (tjetri) i njelmt e i hidhur, e mes tyre bri si t jet ndonj pend, prit q t mos przihen. 20. Ndrmjet atyre t dyve sht nj pengues q ata t dy nuk e kaprcejn. Ajeti i 20-t i ksaj sureje, sht nj mrekulli tjetr n vete q po mahnit oqeanograft anemban bots. N shekujt e kaluar, pa fotografimet e satelitve dhe pa hulumtimet e anijeve t posame pr studimin e oqeaneve, ky ajet nuk ka mundur t kuptohet ashtu si na e prshkruan Kurani famlart, prveq ne muslimant, gjithnj kemi besuar, pa kurrfar dyshimi, se kjo penges q dy detet nuk e kaprcejn, sht shprehje e mrekullis dhe e madhshtis s Allahut n krijimin e ksaj toke. Fjala berzehun n aspektin filologjik, nnkupton nj penges apo barrier ndarse n mes dy gjrave N aspektin fetar, termi berzah prdoret edhe pr jetn pas vdekjes deri n Ringjallje. Penguesi-barriera-berzahu i prshkruar n kt ajet, sipas disa komentatorve mund t jet toka e that, e cila e ndan lumin q rrjedh buz detit, derisa t derdhet n t, ose mund t jet nj penges q nuk sht e natyrs materiale dhe q syri yn nuk e dallon dot. Duke analizuar tefsiret e mhershme hasim n mendime t ndryshme rreth kuptimit t ktyre ajeteve, t cilat pr at koh kan qen shum t kapshme dhe t arsyeshme. fatmirsisht, shohim se kto mendime jan po aq aktuale sa kan qen edhe n kohn kur jan thn, prve q ne sot ktyre mendimeve mund tua shtojm edhe disa, duke u shrbyer me hulumtimet m t reja shkencore e teknologjike. Sipas hulumtimeve m t reja shkencore, e t ndihmuar edhe nga satelitt artificial q sillen vazhdimisht rreth toks, mund t konkludojm se kto ajete synojn pikrisht rrjedhjen e lumenjve t mdhenj npr dete e oqeane, si jan Nili, Tigri, Eufrati etj. Ajo q vlen t theksohet n kt rast, sht fakti se kur uji i mbl derdhet n det, ai e ruan dendsin, ngjyrn dhe t gjitha karakteristikat e tjera n raport me detin e njelmt, i cili po ashtu i ka karakteristikat e tij, t ndryshme nga uji i lumenjve. ndrkoh, tash kur i sodisim detet apo oqeanet nga lartsit qiellore, pamje t cilat dijetart tan t mhershm nuk kan pasur fatin ti shohin, mund t vrejm mrekullin e barriers ndarse-berzahun apo vijn ndarse q ndan kto dy ujra n mes vete. Ky fenomen i bashkimit t dy ujrave, kohve t fundit sht vrejtur edhe n mes vet deteve me uj t njelmt, si f.v. tek ngushtica e Gjibraltarit. Aty shohim teksa takohen oqeani atlantik me detin mesdhe, dhe vrehet qart se ujrat e ktyre dy deteve, kan dallim n mes tyre, qoft n dendsi, kripsi apo n

llojin e gjallesave detare q jetojn n ta. Kur Deti mesdhe takohet me oqeanin atlantik shohim se Mesdheu futet me qindra kilometra n Atlantik, por nprmjet ksaj barriere-pengese i humb specifikat e veta dhe merr specifikat e Atlantikut, dhe anasjelltas, uji i Atlantikut, kur vjen n Mesdhe, nprmjet ksaj barriere i humb specifikat e Atlantikut dhe merr specifikat e Mesdheut, sepse Deti Mesdhe sht m i ngroht, m i kripur dhe me dendsi m t vogl. Sot n bot ka shum dete q takohen n mes vete dhe madje edhe me sy t lir shohin nj vij ndarse q ndryshon n ngjyr; njri det ka ngjyr m t hapur, e tjetri m t mbyllur. Ky fenomen ndodh n shum vende t bots, e nj gj t till e ka vrtetuar qysh n vitin e largt 1873 anija Challenger, ekuipazhi studiues i s cils sht marr pikrisht me kt fenomen. T trimruar nga kto rezultate hulumtuese,dijetart n studimet e tyre t mvonshme, kan zbuluar se edhe ujrat e oqeaneve ndryshojn nga njri-tjetri. F.v. uji i oqeanit Atlantik sht me tjera veori nga ai i Paqsorit, apo ky i fundit dallon n shum karakteristika nga ai indian. oqeanograft q merren me studimin e oqeaneve dhe t deteve, kohve t fundit kan zbuluar se edhe n mes deteve oqeaneve ekziston barriera q i pengon kto dete pr t mos hyr tek njri-tjetri dhe pikrisht nprmjet ksaj barriere secili prej tyre ruan specifikat e veta pr sa i prket temperaturs, dendsis, kripsis, sasis s oksigjenit etj. Ujrat e ktyre deteve przihen me nj przierje t ngadalshme, n at mnyr q pjesa e njrit det q deprton thell n detin tjetr merr cilsit e ktij t fundit dhe anasjelltas duke i ln cilsit e veta gjat kalimit npr at barrier, kshtu q t dy detet ruajn gjithnj veorit e tyre t veta. 21. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? Mirsit dhe begatit e shumta t Allahut ndaj njerzve q gjenden n lumenj e dete, jan prej begative m t mdha q Krijuesi fuqiplot i ka prgatitur pr Ne. N lumenj prve ujit t pijshm, i cili sht burim i jets son n kt bot, ka edhe peshq pr ushqim, ndrkoh q uji i tyre shrben edhe pr ujitjen dhe pllenimin e tokave prgjat shtretrve t tyre, q njerzit t prfitojn nga t mbjellat etj. Ndrsa oqeanet me uj t njelmt, prve peshqve dhe krijesave t tjera q shrbejn si burim ushqimi, ata shrbejn edhe pr transportin e mallrave t shumta rreth e prqark bots. Kto fakte do t mjaftonin q njerzit t ishin mirnjohs ndaj Allahut e t mos mohonin asnj prej ktyre mirsive t Tij.... 22. Prej atyre t dyve nxirren margaritar (perla) e korale. 23. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? Nga mirsit e Tij t panumrta ndaj njeriut, jan edhe margaritart dhe koralet e mueshm q nxirren nga deti. Kta gur me vler dhe kto korale t mrekullueshme me ngjyra e kolorit t

30

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Tefsir

shumllojshm, prve si mjet prfitimi nga shitja e tyre, shrbejn edhe si stoli e zbukurim pr t. Margaritart dhe koralet rriten e kultivohen ekskluzivisht npr detet e njelmta, por thuhet se m s shumti shtohen n vend-rrjedhjet e lumenjve n dete, ku takohen dy ujrat (i mbli me t njelmt). Nj vend i till i vend-rritjes s margaritarve me shumic sht Gadishulli arabik, pr shkak se ujrat e Tigrit dhe Eufratit takohen me ujt e njelmt. I Lartmadhrishmi i ka cekur margaritart dhe koralet n Kuran si mjete, t cilat njeriu i prdor pr zbukurim e stoli. Ai kt gj e cek edhe n ajetin 14 t sures En-Nahl: Pastaj, Ai sht q nnshtroi detin, q prej tij t hani mish t freskt, e prej tij t nxirrni stoli q i mbani (i vishni)... Mishi i freskt jan peshqit, kurse stolit margaritart dhe koralet. Margaritart rriten e zhvillohen n disa guaca q quhen pina. Ato shikuar nga ana e jashtme duken t ashpra, por me jet e gjallri brenda dy kapakve kuackor. Pak a shum si nj midhje e madhe, e cila, brenda dy kapakve t zinj, ka nj gjalles q shrben si ushqim i shijshm pr njerzit. Pikrisht edhe pina, brenda kapakve t saj t ashpr kuackor rrit brenda saj gjallesn, e cila prpiqet ta mbaj pastr shtpin e saj prej guace dhe trupin e saj delikat t sedeft, si dhe t siguroj ushqim pr t jetuar ajo vet, apo edhe t lindurit e saj.

Por ndodh q rrymat detare, t cilat lvizin gurikat e rrs n fund t detit, t arrijn t futin brenda ksaj guace ndonj kokrrz t vogl rre. Kokrrza sht e vogl, por alarmi q shkakton te gjallesa detare kjo gj e huaj, e gurt, sht shum e madhe. N rast se gjallesa nuk arin ta nxjerr jasht organizmit t saj me formn tradicionale t shtyrjes, ajo, duke mos u pajtuar me pranin fizike t ksaj gjje t huaj, e cila mund t mbart n t ardhmen rreziqe t panjohura pr vet gjallesn apo krijesat e saj, prdor metodn e murosjes s ktij trupi t huaj, brenda organizmit t saj. Kshtu, pr vetmbrojtje prodhon nj substanc e cila e vesh nga t gjitha ant kokrrzn e rrs, duke e izoluar at nga kontakti me organizmin. Kjo substanc e prodhuar nga vet krijesa detare, q rrjedh natyrshm nga organizmi i saj, n form lngu molekular pas kontaktit me kokrrzn e ngurt t rrs, ngurtsohet edhe ajo vet, duke krijuar kshtu nj veshje apo korac izoluese t gjithanshme t kokrrzs s rrs. Kjo substanc sht lndore, sht si ushqimi i nns pr fmijn e saj n fetus, sht si gjaku q rrjedh npr deje. Po t dal gjaku jasht trupit, ai mpikset, duke u ngurtsuar, pra duke ndryshuar formn, madje edhe ngjyrn, deri diku. Pra, kjo substanc lndore q ngurtsohet n form rruzulli, rreth kokrrzs s rrs, prbn at gur t muar dhe magjepss pr nga bukuria q quhet margaritar-perl. Unik dhe i pandashm n pjes apo copa, si do gj e gjall. Ai pr syt tan sht aq i bukur, me nj ndriim t przier bardhsie e kaltrsie, q n shpirtin ton shkakton ndjenja t mahnitjes dhe bukuris shpirtrore. Kurse sa i prket koraleve, ato jan bim apo m mir lule deti, me ngjyra t ndryshme dhe bukuri marramendse, t cilat kur lkunden nga rrymat e nndetshme u ngjajn lkundjeve t luleve n fush, nga flladi i puhis pranverore. Fatkeqsisht, sot dora e njeriut, sht duke i shkatrruar kto bukuri t nndetshme, duke derdhur n det lloj-lloj kemikaliesh, t cilt po ndikojn n shkatrrimin e ktyre shkmbinjve koralor prgjat bregdeteve. I Madhi Zot ashtu si e ka zbukuruar nnqiellin e ksaj bote me yje e planet, q shmbllejn si kandila ndriues, po ashtu me urtsin e Tij ka br q kta gur t mueshm t nxirren nga deti e nga toka, si jan margaritart, koralet, rubint, diamantt, safirt, opalt etj., q njeriut ti knaqet syri nga bukuria e tyre. allahu xh.sh. i krahason n kt mnyr mirsit e Tij, materiale, shpirtrore dhe ato q jan n horizonte e n thellsi t deteve, q me bukurit dhe stolit e tyre, n zemrn e njeriut t shkaktojn ndjesin e s bukurs dhe knaqsis. Allahu xh.sh. na tregon se si e ka zbukuruar qiellin e ksaj tok me yje kur thot: Ne, n qiell kemi krijuar galaksione yjesh dhe at (qiellin) e kemi zbukuruar pr ata q e shikojn me vmendje. - (El-Hixhr, 16) dhe:

Tefsir 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

31

Ne qiellin m t afrt e kemi zbukuruar me kandila (yje ndriues) - (El-Mulk, 5) Q t gjitha kto bukuri e hijeshi magjepsse, t cilat njeriu i sodit, sa her q e drejton shikim prreth tij, bjn q shpirti dhe mendja e tij t ndjejn qetsi e prehje t thell shpirtrore. Kjo bukuri shprfaqet para tij n do send q e vshtron n kt gjithsi, sepse kt ndjenj t mir i Madhrishmi e ka mbjell thell n shpirtin e njeriut q t vshtroj e t knaqet me t bukurn. E pjes e ksaj bukurie jan edhe margaritart e koralet, prandaj kjo do t duhej t mjaftonte q njerzit dhe exhint, t ishin mirnjohs ndaj Allahut, q nat e dit t bien n sexhde falnderimi e t mos mohojn kto begati, stoli e zbukurime q t knaqin syrin e shpirtin... 24. dhe t atij jan anijet lundruese t ngritura lart si kodra n det. 25. e, ciln t mir t zotit tuaj po e mohoni? Fjala el-xhevari sht shumsi i asaj xharije dhe nnkupton anijet lundruese. N Kuranin fisnik, anijet jan prmendur edhe me emra t tjer si: el-fulk, es-sefinetu, dhe sa her q jan prmendur, jan prmendur pr dobit q kan njerzit prej tyre, qoft n bartjen e tyre prej nj vendi n nj vend tjetr, qoft pr bartjentransportimin e mallit t tregtis. i madhi Zot n kuran ka thn: ... dhe pr t mirn tuaj u vuri n shrbim anijet, t lundrojn npr det me urdhrin e Tij... - (Ibrahim, 32) Hern tjetr prmend se si e ka nnshtruar detin pr njerzit, q n t, t lundrojn anijet: Allahu sht Ai, q pr ju e nnshtroi detin q me lejen e Tij t lundrojn anijet npr t, q t krkoni begatit e tij; ndaj, falnderonie.- (El-Xhathije, 12) Kto mirsi jan vetm prej Allahut dhe vetm Atij duhet ti jemi mirnjohs. N t kaluarn,anijet kan qen ndoshta mjetet e vetme pr bartjen e mallrave, pastaj kan shrbyer edhe pr bartjen e haxhinjve n Haxh-vendet e shenjta nga pjes t ndryshme t bots, si dhe flota ushtarake n shrbim t prhapjes s fjals s Allahut, prveq kan shrbyer edhe si mjete peshkimi e furnizimi. T prmendurit e fjals kel-alam, n kt ajet paraqet nj mrekulli tjetr n vete. Allahu xh.sh. i ka krahasuar anijet n detin e hapur sikur t ishin kodra madhshtore. Ky krahasim i anijeve me kodrat, nuk ka mundur t kuptohet dikur si mund t kuptohet tash, n kohn kur i shohim anijet e mdha tejoqeanike apo kruzert, teksa u shmbllejn kodrave gjigante. Anija Titanik e fundosur pikrisht para nj shekulli, sht nj prej ktyre ekzemplarve. N t kaluarn, nuk ka pasur anije kaq t mdha tejoqeanike, prandaj madhshtia e ktij ajeti fiton edhe m tepr n pesh n kohn n t ciln tash jetojm, ngase nga kjo kuptojm se Kurani vrtet ka zbritur pr t gjitha kohrat, meq sips nesh, ky ajet synon pikrisht kohn ton moderne.

Edhe n disa ajete tjera kuranore, Allahu xh.sh. i prmend anijet sikur t ishin kodra teksa thot: Dhe nga argumentet (q dokumentojn fuqin) e Tij, jan anijet lundruese npr det si t ishin kodra. - (Esh-Shura, 32) Me lejen dhe Dshirn e Allahut, kto anije lundrojn n det, prandaj njerzit duhet ti jen vetm Atij mirnjohs, sepse Ai ia nnshtroi ktij njeriu detet dhe errat, q ti bartin kto anije n t katr ant e bots. Allahu xh.sh. n suren El-Isra, ajeti 66 thot: Zoti juaj sht Ai q pr ju mundsoi lundrimin e anijeve n det, n mnyr q t krkoni nga t mirat e Tij. Vrtet, Ai sht shum mshirues ndaj jush. dhe pikrisht pr hir t ktyre begative e mirsive, q njeriut ia ka nnshtruar detin (ujin) dhe errat (puhizat) e lehta, t cilat i shtyjn velat e anijeve, ai duhet t jet mirnjohs dhe falnderues ndaj Allahut xh.sh. q ia lehtsoi furnizimin dhe krkimin e rrskut... urtsia e ktyre ajeteve: (19-25) - Detet-oqeanet dhe lumenjt jan prej mirsive m t mdha t Allahut pr njeriun po edhe pr exhint. Allahu xh.sh. me Urtsin e Tij bri q nga detet dhe lumenjt, njeriu t ket dobi t shumta. Uji i mbl i lumenjve sht burim i jets pr njeriun, ndrkoh q uji i njelmt i oqeaneve ka po ashtu rndsi jetike pr jetn e njeriut n kt tok. Kripsia (njelmsia) e oqeaneve) e mbron ujin dhe ajrin q t mos prishen e me kt edhe vet jetn e qenieve t gjalla, q sht njra ndr mrekullit e panumrta t allahut xh.sh.. N oqeane ka aq shum krip saq do t mjaftonte t mbulohet nj siprfaqe prej 10 milion km2, n lartsi prej 2400 metra, apo m mir t themi se nga kripa e oqeaneve mund t mbulohet n trsi kontinenti afrikan. - Dihet se npr dete dhe oqeane rrjedhin dhe derdhen lumenj nntoksor shum m t mdhenj se lumenjt q i kemi mbi siprfaqen e Toks si jan: Nili, Amazoni, Eufrati etj. Kta lumenj jan ata q nga shkmbinjt kripor morn me vete kripn e tyre gjat mileniumeve t kaluara dhe solln n oqeane. - Allahu me Madhrin e Tij ka br q ujrat e dy deteve t puqen e takohen mes vete, por secili duke ruajtur karakteristikat e tij n dendsi, kripsi, sasi t oksigjenit etj. N mes tyre ka nj pengues-barrier t padukshme pr ne, por q hetohet n baz t eksperimenteve shkencore. - N detet e njelmta rriten e kultivohen perlatmargaritart e mueshm, si dhe koralet me lloj-lloj formash t mrekullueshme. Margaritart dhe koralet shrbejn si stoli pr njerzit. - Anijet e mdha q u shmbllejn kodrave pr nga madhsia, jan prej shenjave dhe mirsive t tjera t Allahut ndaj njeriut, nprmjet t cilave ai i realizon shum prej nevojave t tij jetsore, si jan bartja dhe transportimi i mallrave, i ushqimeve dhe i shum gjrave t tjera q ia lehtsojn jetn mbi kt tok. (vijon)

32

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 hytbe

Mjete t prforcimit n fe
sedat islami temn Premtimet hyjnore pr ngadhnjimin e besimtarve dalngadal po e prmbyllim. Pas shtjellimit t detajuar t ktij premtimi nga kndvshtrime t ndryshme, sot, n qendr do t kemi elemente q na bjn m t fort n raport me kt fe, q na mishrojn me moralin dhe vlerat e saj, q na bjn t pathyeshm para do sprove, q na garantojn nj jetgjatsi t pashkputur me kt fe, derisa ta takojm allahun e madhruar. sinqeriteti inqeriteti do t thot t kesh allahun me vete, e kur ta kesh at, ather nuk ka rndsi se kush sht me ty apo kush sht kundr teje. Sinqeriteti me Allahun nnkupton q ti ti dorzohesh trsisht Atij dhe caktimeve t Tij, ngase vetm kshtu sinqeriteti arrin t luaj rolin pr t cilin sht caktuar. thot allahu: e kur muslimant e pan ushtrin aleate, than: Kjo sht ajo q Allahu dhe i drguari i Tij na premtuan neve, e All-llahu dhe i drguari i Tij e than t vrtetn. Ajo (ushtria e armikut q e pan) vetm ua shtoi atyre besimin dhe mbshtetjen. (El Ahzab, 22) Nga ajeti shihet qart se besimtart e sinqert, edhe pse ndodheshin prball nj rreziku tejet t madh, lidhja me Allahun dhe bindja e fort n caktimet e Tij, i bnte t pathyeshm dhe t qndrueshm deri n vdekje. Nj imazh t ktij botkuptimi t lidhjes me Allahun e gjejm edhe n Betejn e Uhudit, q e nnvizon Ibni kethiri1 e q ka t bj me prhapjen e propagands pr vdekjen (vrasjen) e Pejgamberit a.s.. Ai lajm i rrem kishte br disa nga ashabt r.a., q ta linin betejn dhe t mos mendonin pr vazhdimin e saj, por fjala e nj ashabi t urt, Enes Ibn Nadrit: far keni q pushoni nga lufta? sht vrar i Drguari i Allahut! ia kthyen, dhe sikur me kt donin t thoshin se nuk kishin pr se t luftonin m. Ather ai u tha: Nse puna sht kshtu, ather ohuni edhe ju e vdisni pr at q ka vdekur ai! Kjo gj u dha vullnet dhe ata iu kthyen betejs prap. Enesi luftoi vet derisa u vra. Lidhja pr besimin e duhur Pr t qen i fort n fe, doemos duhet t kesh prvetsuar metodologjin sunite, metodologji kjo e

vlersuar pr baraspeshim t gjrave. Kjo sht adresa e vetme e besimtarve, se prndryshe rrezikojn humbjen. Imam Shafiu, duke paralajmruar rrezikun e madh t lvizjeve t humbura, thoshte se sikur njerzit ta dinin t vrtetn e tyre, do t iknin prej tyre ashtu si ikin nga luani.2 Lidhja me Kuranin dhe studimi i tij Roli i Kuranit n drejtim t forcimit t zemrs s besimtarit sht i pazvendsueshm. Vet Shpallja e tij graduale sht br pr kt qllim. Allahu i madhruar thot: E ata q nuk besuan, than: Prse t mos i ket zbritur atij (Muhamedit) Kurani prnjher? Ashtu (e zbritm pjes-pjes) q me t ta forcojm zemrn tnde dhe Ne e sollm at ajet pas ajeti (dalngadal). 33. Dhe ata nuk t sjellin ndonj shembull ty, e q Ne t mos ta tregojm t vrtetn, duke t ofruar shpjegim t qart e t plot. (El-Furkan, 32-33) Kurani forcon zemrat tona duke na folur pr Madhshtin e Krijuesit dhe fuqin e pakrahasueshme t Tij, na prforcon duke na msuar se Allahu sht me ne prher, sikur q kt e bn duke na rrfyer pr jett e profetve dhe ithtarve t tyre, t cilt prballuan stoikisht sprovat derisa ngadhnjyen me lejen e Allahut! T gjitha kto q ti rrfyem ty nga lajmet e pejgamberve, jan q ta forcojn zemrn tnde, dhe n to t ka ardhur e vrteta e kshilla, si dhe prkujtime pr besimtart. (Hud, 120) Praktikimi i fes dhe prfillja e porosive t saj elsi i shptimit dhe formula e tij sht mbajtja pr parime t fes. Arsyeja qndron n faktin se feja sht si nj gjenerator q mbush zemrn e njeriut. Allahu i

hytbe 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

33

Madhruar kt atribut ia prshkruan fes: Allahu i forcon ata q besuan n fjaln e fort (t mir) n jetn e ksaj bote edhe n botn tjetr, ndrsa mizort Allahu i bn t humbur. Allahu punon ka t doj. (Ibrahim, 27); Sikur ti kishim obliguar ata: mbytni vetveten tuaj, apo: dilni prej atdheut tuaj, at (obligim) nuk do ta zbatonin, me prjashtim t nj pakice prej tyre. Po sikur t zbatonin at pr se kshilloheshin, do t ishte m mir pr ta dhe do ti prforconte m shum. (En-Nisa, 66) Pra, Allahu t forcon nse ti pr mjet forcimi merr Fjaln e Tij, sikur q na tregon se anashkalimi i ktij parimi nga jeta publike e popujve, ka br q ata t sprovohen me probleme nga m t ndryshmet. asketizmi dhe lidhja pr botn tjetr Askush nuk mund ta mohoj faktin se dhnia pas luksit ka nj efekt negativ n rimkmbjen e Ummetit. N fakt, luksi merret si nj nga ato shkaqet e shumta q uan n rnien e Shtetit Islam. Kjo nuk domethn q myslimant duhet t bjn jet t thjesht. Asketizmi sht ilai adekuat pr rimkmbjen e Ummetit, n fakt sht ilai q sht dshmuar si i suksesshm. Thot Pejgamberia.s.,: Prmirsimi i t parve t ktij ummeti sht br me asketizm dhe bindje, ndrsa shkatrrimi i pjestarve t (kohs s) fundit do t jet me koprraci dhe shpres (t tepruar n faljen e Allahut).3 Bindja dhe besnikria ndaj fes Islami sht e vrteta, pa t ciln nuk bn dot. sht rruga e vetme q garanton shptimin, prandaj, pavarsisht nga sprova dhe sfida, duhet t qndrojm t fort n t. Jo vetm t mjaftojm me veten, por botrisht t dalim me t vrteta tona, duke mos ngurruar fare. Allahu i Madhruar n Kuranin famlart na sjell shembuj t ksaj bindjeje dhe ksaj besnikrie ndaj Fjals dhe fes s Tij. P.sh., Hudi a,s.i thot popullit t vet, t cilt refuzuan fjaln e Zotit: Ai tha: Un dshmitar e kam Allahun, e ju dshmoni se un jam larg nga ajo far I shoqroni ju. 55. (larg adhurimit) Prve Tij. Ju, pra, t gjith prpiquni kundr meje e mos m jepni afat. 56. Un I jam mbshtetur Allahut, Zotit tim dhe Zotit tuaj, sepse nuk ka asnj nga gjallesat q Ai t mos e ket nn sundim, vrtet Zoti im sht i drejt. (Hud, 5356) Kshtu veproi edhe Ibrahimi a.s., madje n mnyr edhe m interesante. Ai, nga bindja e madhe q kishte n Allahun dhe fen e Tij, shprehej i habitur se si guxojn ta vn n diskutim t vrtetn pabesimtart. Nse dikush do t duhej t friksohej pr vete, ather jan kta t fundit q nuk kan lidhje me Allahun e Madhruar. Ja rasti i prshkruar n Kuran: Po at e polemizoi (me Ibrahimin) populli i tij e ai tha: A polemizoni me mua, rreth Allahut e Ai m udhzoi? Un nuk u friksohem atyre q ju ia bni shok, vetm nse Zoti im do ndonj send (t m godas, ai m godet). Me dijen e Tij, Zoti im ka prfshir do send, a nuk e merrni me mend? 81. E si tju friksohem atyre

q ju ia shoqruat, e ju nuk friksoheni pr at q i shoqruat Allahut pa pasur kurrfar argumenti. E cili grup, pra, sht m i drejt t jet i sigurt, nse jeni q kuptoni? (El-Enam, 80-81) Prkujtimi i allahut t madhruar, lutja dhe mbshtetja n t Prkujtimi i Allahut t Madhruar sht uji i vetm me t cilin ngjallet shpirti. Allahu i Madhruar ka thn: Ata q besuan dhe, me t prmendur Allahun zemrat e tyre qetsohen; pra ta dini se me t prmendur Allahun, zemrat stabilizohen. (Err-Rrad, 28) Ashtu sikur nj bim q nuk mund t rritet me lngje t ndaluara, po vetm me uj dhe gjra t tjera t parapara nga shkenca, po kshtu zemra e besimtarit nuk mund t ngjallet prvese me prkujtimin e Allahut t Madhruar. Prandaj, kjo zemr duhet t jet e lidhur shum me Allahun e Madhruar, ngase lidhja me T i sjell suksesin. Pejgamberi a.s.,ka thn: Kush do q ta gzoj prgjigjja e Allahut n koh t vshtira dhe fatkeqsi, ather le ta lus At n dit t mira!4 Kjo bindje dhe kjo lidhje duhet t sjellin virtytin e tevekkulit mbshtetjes n Allahun e Madhruar. Ja si shprehen besimtart e ktill: E prse t mos i mbshtetemi Allahut derisa Ai na udhzoi n rrugn ton (t drejt). Pr Zotin, ne gjithsesi do t durojm e do ti prballojm mundimet q na bni, e vetm Allahut le ti mbshteten vazhdimisht ata q Iu mbshteten gjithnj. (Ibrahim, 12) dija dhe shkenca ummeti nuk do t mund t kthehet nse nuk i drejtohet krkimit t dijes. Avancimi n t kaluarn qe br edhe fal dijes, dijes q ka buruar nga Kurani dhe Syneti apo q ishte motivuar prej tyre. Shembujt e shkenctarve mysliman t mparshm, duhet t rikthehen n ummet, se ndryshe prparimi dhe rimkmbja do t vonohen pr nj koh t gjat. Xhelozia pr fe, thirrja pr t dhe durimi n kt rrug Pr nj fe si sht Islami, duhet xhelozuar, n kuptimin e asaj q t mos i lm njerzit t paudhzuar. Vetm ksisoj mund ta projm t vrtetn tek njerzit dhe ti nxjerrim ata nga errsira n drit. Vetm kshtu mund t arrijm prijatarin n tok. Allahu i Madhruar ka thn: Dhe prej tyre Ne bm prijs q me urdhrin Ton udhzojn, pasi q ata (q i bm prijs) ishin t durueshm dhe ndaj argumenteve Tona ishin t bindur. (Es-Sexhde, 24) Allahun e Madhruar E lusim t na bj t hajrit dhe shrbtor t s vrtets!
[1] Ibn Kethiri. el-Bidaje ve-n-nihaje. 4/34. [2] Hereviu. Dhimmul-kelam. 4/285. [3] Hadithin e transmetojn Imam Ahmedi n ez-Zuhd, Taberaniu n el-Evsat, Bejhekiu n Shuab el-Iman ndrsa Albani n Sahihu-l-xhamii, nr. 3845, e vlerson pr t mir hasen. [4] Transmeton Tirmidhiu n Sunen ndrsa Albani e ka vlersuar pr t mir -hasen.

34

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Divan

N gjurmn tnde fytyrn ne frkofsha

junus emre

Sm mbeti n zemr lkundje nj grim, N rrug t Zotit hyra me besnikrin, Dhe Ebubekri, Omeri, Osmani e din, O Muhammed, zemra t dshiron ty... Aliu, Hasani e Hyseni, atje, N zemr ndjej afrsi, dashuri pr ta; Nesr, n ditn kur nis llogaria, O Muhammed, zemra t dshiron ty... Mali i Arafatit sht mali yn, Aty na pranohet lutja jon; N Medin shtrihet pejgamberi yn; O Muhammed, zemra t dshiron ty... Junusi t lavdroi ty npr goj, I dashuri i t gjitha zemrave je; N dherat e huaja, qaj e vajtoj... O Muhammed, zemra t dshiron ty...

Nga Divani- Junus Emre / botoi: Logos-A, 2011. Shkup / prktheu: Mithat Hoxha / przgjodhi E.A.

sht nj e vrtet se Junus Emre njihet dhe duhet n tr gjeografin ku ishte prezente Perandoria osmane dhe se poezit/ilahit e tij, lexohen nga masat e gjera edhe sot. Mbi vendin ku pati lindur e pati jetuar Junus Emre, Kprl Fuat Bej thot: Junus Emre ishte nj fshatar turkmen i rritur n afrsi t Sivrihisarit ose n nj nga fshatrat prqark basenit lumor Sakarja t rrethit Bollu. Sami Frashri tregon se ka jetuar atje ku bashkohen lumenjt Sakarja dhe Porsuk. dhe autori i Kamusul-Alm it, e mbyll shtjen me kt fjali: Megjithse sht e pamundur t jepet nj konkluzion i prer mbi faktin se nga ishte Junus Emre, ssht fort e gabuar t quhet se ai ka lindur n nj vend nga zona e Bollus. Ka jetuar mes erekut t fundit t shekullit t shtat t hixhrit dhe gjysms s par t shekullit t tet. Sipas rrfenjs q e dim t gjith, kishte vite q Junusi shrbente n teqe pa e hapur gojn kurr, si ndonj shurdhmemec! Nj dit, n sofrn e dervishit Taptuk bhet nj kuvend i mbl. Dervishi Taptuk i thot rapsodit t quajtur Junus Gujend, q u kish shkuar si mik, tu recitoj dika. Mirpo rapsodit i zihet gjuha dhe sthot dot asgj. Ather, dervishi Taptuk kthehet nga drubartsi Junus Emre dhe i thot: Na recito ti, pra, ndonj gj...! Dhe Junus Emre fillon i befasuar edhe vet pr po bnte, ti thoshte e ti shprehte ato q i qen mbledhur prej kohsh prbrenda, ti derdhte n shesh margaritart e zemrs poetike...

Krko e krko, gjurmn n ta gjetsha, N gjurmn tnde fytyrn ne frkofsha, N dasht Zoti, fytyrn ta pafsha, O Muhammed, zemra t dshiron ty... T m bekohet, t shkoj nj her, N rrugt e Qabes t zhytem n rr, N ndrr t ta sodis bukurin t tr, O Muhammed, zemra t dshiron ty...

PJESA ShKENCORE 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

35

musharaka
dr. islam hasani transmetohet nga ebu Hurejra se Pejgamberi a.s. n nj hadith kudsi ka thn: un jam i treti n partneritet prderisa nuk ka mashtrime, nse njri prej partnerve mashtron tjetrin, un trhiqem nga ai partneritet.

definimi i musharaka-s aspektin gjuhsor fjala Musharaka rrjedh prej rrnjs s foljes shereke, q domethn ndaj. Nganjher kjo fjal prdoret edhe si synonim i termit el-shirka. Kjo e fundit, el-shirka, bazuar n literaturn klasike, ka kuptim m t gjer sesa musharaka. El-shirka prfshin n vete Shirkatul mulk, q domethn pronsi e prbashkt e nj pasurie t caktuar, dhe shirkatul akd q ka kuptimin e partneritetit n biznes si rrjedhoj e nj kontrate t prbashkt. E termi Musharaka, ashtu si prdoret n financat moderne, ka kuptimin e partneritetit n biznes dhe i takon nj partneriteti kontraktues.1 Juristt kan dhn disa shpjegime rreth kuptimit terminologjik t Musharaka-s.2 Hanefijt: musharaka sht nj kontrat partneriteti n mes t partnerve n kapital dhe n fitim. Shafiijt: musharaka sht konfirmim i t drejtave t dy a m shum njerzve rreth nj pasurie t caktuar. Hanbelijt: musharaka sht shkrirja e t drejtave dhe liria pr t prdorur, q nnkupton se disa partner shkrijn t drejtat e tyre e disa autorizohen pr t prdorur pasurin e njritjetrit. Malikijt: lejimi apo autorizimi i njrit partner pr t br transaksione me pasurin n partneritet, i cili n t njjtn koh mban t drejtn pr t br transaksione me t njjtn pasuri. Nga shpjegimet e prmendura rreth domethnies s musharaka-s, sht e qart se shumica e dijetarve at e definojn me kuptim

m t gjer t shirka-s. Shpjegimi i dijetarve q i takojn shkolls juridike Hanefite, e afron kt m shum me llojin e kontratave t nj partneriteti modern. Ky shpjegim i prshtatet m shum konceptit t musharaka-s t aplikuar n kohn ton, kur fitimet ndahen n prqindje sipas marrveshjes paraprake, ndrsa humbja ndahet n proporcion me kapitalin e investuar. N musharaka t gjith partnert kontribuojn me kapital dhe kan t drejtn e prfshirjes n menaxhim, por nuk jan t obliguar. Dijetart mund t ken ndonj dallim rreth forms, kushteve dhe detajeve t ndryshme t aplikimit, por t gjith pajtohen pr ligjshmrin e saj.3 ligjshmria e musharaka-s Ligjshmria e musharaka-s si nj kontrat partneriteti ka mbshtetje n Kuran, Synet dhe n konsensusin e juristve mysliman. Jan disa ajete kuranore q citohen pr mbshtetje t konceptit t musharaka-s. Njri prej tyre sht ajeti q inkurajon ndihmn e njri- tjetrit dhe bashkimin e aktiviteteve pr qllim t mir: Ndihmoni njri-tjetrin n drejtsi dhe devotshmri. (El Maide, 2) ... me t vrtet ka partner n biznes q mashtrojn njri-tjetrin, prve atyre q kan besuar dhe punojn pun t mira, por t till jan pak.... (Sad, 24) Pr mbshtetje nga Syneti, transmetohet nga Ebu Hurejra se Pejgamberi a.s. n nj hadith kudsi ka thn: Un jam i treti n partneritet prderisa nuk ka mashtrime, nse njri prej partnerve mashtron tjetrin, un trhiqem nga ai partneritet.

36

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Ekonomi Islame

Pejgamberi a.s. n shum raste ka aprovuar praktikimin e musharaka-s dhe n nj rast ka thn: Dora e Zotit sht me ata dy partner prderisa ata nuk mashtrojn njri-tjetrin. kushtet dhe elementet e musharaka-s Elementet e musharaka-s prfshijn: renditjen e fjalive (ofertn dhe pranimin), palt kontraktuese (dy a m shum pal n kontraktim) dhe lndn e kontrats (kapitali dhe puna). Kontraktimi konsiderohet i plot nse palt kan shprehur qllimin e partneritetit; palt kontraktuese duhet t jen persona kompetent ose duhet t jen t autorizuar pr veprim. Lnda e kontrats q sht kapitali, duhet ti plotsoj kto kushte: - Kapitali pr pjesmarrje duhet t jet n para t gatshme, ar, argjend apo kundrvler e tyre; n kt aspekt nuk ka mospajtime n mes t dijetarve. - Kapitali mund t prbhet nga mallra t tregtis, pasuri, pajisje etj.. Gjithashtu mund t jet edhe n form pasurie t paprekshme, si jan patenta, t drejtat pr biznes a prodhim e t ngjashme, duke i vlersuar ato n kundrvler me para t gatshme, sipas ujdis s partnerve. llojet e musharaka-s Ekzistojn disa klasifikime t musharaka-s, t bra nga juristt duke u bazuar n qllime t ndryshme. Bazuar n kushtet e partneritetit, duke pasur parasysh t drejtat dhe obligimet e partnerve, nse kan apo nuk kan t drejta t barabarta n shfrytzimin e kapitalit dhe ndarjen e fitimit, musharaka ndahet n dy lloje: inan (partneritet me aksione t pabarabarta) dhe mufavada (partneritet me aksione t barabarta). Detajet e ktyre dy llojeve t musharaka-s jan kto n vijim: a. inan (partneritet me aksione t pabarabarta) Kjo kontrat parakupton q dy a m shum persona jan t prkushtuar pr t paguar aksione t caktuara n kapital; kjo do t prdoret n tregti dhe fitimi do t ndahet n mes tyre sipas prqindjes s caktuar, pr t ciln jan pajtuar. Kjo nuk krkon barazi n investime dhe secili nga partnert mund t jet pronar aksionesh t ndryshme e t pabarabarta n partneritet. Gjithashtu nuk sht e kushtzuar barazia e statusit personal apo e prndarjes s fitimit dhe prgjegjsive n mes t partnerve. N kt lloj t musharaka-s, secili nga partnert konsiderohet agjent apo prfaqsues i tjetrit n veprimet q kan t bjn me kapitalin dhe transaksionet e kompanis. Nj karakteristik e partneritetit n kt kategori sht edhe kjo, se partnert n biznes mund t veprojn si agjent a prfaqsues t t drejtave t njri-tjetrit, por jo edhe si garantues. Kjo do t thot q asnjri prej partnerve nuk mund t

garantoj detyrimet e partnerit tjetr dhe nuk mund t futet si garantues edhe me kapitalin e partnerve. b. mufavada (Partneritet me aksione t barabarta) N kt lloj t musharaka-s secili partner ka aksione t barabarta me ato t partnerve t tij n kapital, profit dhe liri t veprimit. Barazia n investime, status personal dhe ndarja e profitit dhe detyrimeve, sht kusht i ksaj kategorie. Ka mendime dhe shpjegime t ndryshme nga dijetar t ndryshm, n lidhje me kompetencat dhe detyrimet e partnerve, sepse, prderisa krkohet barazi n t gjitha aspektet, kjo sht pak e komplikuar dhe jo shum praktike pr tu aplikuar n transaksionet moderne. Bazuar n lndn e kontrats, musharaka sht tri llojesh4: A. Nse lnda e kontrats (investimi) sht n form parash t gatshme, ajo quhet shirkatul emwal, ku t gjith partnert investojn nj shum t parave n nj ndrmarrsi komerciale. B. Nse lnda e kontrats (investimi) sht n form kontributi me pun fizike, ajo quhet shirkatul amal, ku t gjith partnert ndrmarrin t punojn n nj projekt a shrbim klientve dhe t gjitha t ardhurat e gjeneruara ndahen n mes tyre sipas prqindjes pr se kan rn dakord, pa marr parasysh faktin se sa do t ket kontribuar secili partner. C. Nse lnda e kontrats (investimi) sht reputacion dhe besueshmri, ky partneritet quhet shirkatul vuxhuh, sipas ksaj kontrate palt produktet i blejn me pages t shtyr dhe i shesin me pages t menjhershme. Fitimi ndahet sipas marrveshjes paraprake. rregullat bazike t musharaka-s Musharaka sht nj marrdhnie e themeluar n mes t palve prmes nj kontrate t prbashkt. Prandaj t gjitha elementet kryesore t nj kontrate t rregullt duhet t plotsohen dhe, prve tyre, ekzistojn kushte t cilat vlejn vetm pr musharaka, si jan: ndarja e fitimit, pjesmarrja n humbje, menaxhimi n partneritet dhe ndrprerja e kontrats para prfundimit t biznesit. Ndarja e fitimit Pr prqindjen e ndarjes s fitimit n mes t partnerve duhet t dihet n fillim t marrveshjes, para se t hyj n fuqi kontrata; nse nuk sht caktuar kjo prqindje, sipas rregullave t Sheriatit, kontrata nuk sht e plot. Prqindja e fitimit pr secilin partner duhet t ndahet n prpjestim me akumulimin e fitimit, dhe nuk sht e domosdoshme q

Ekonomi Islame 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

37

t ndahet sipas prqindjes s kapitalit t investuar.5 Dijetart e shkollave juridike kan dhn mendime rreth prqindjes pr ndarjen e fitimit: Shafiijt dhe Malikijt jan t mendimit se prqindja e ndarjes s fitimit duhet t jet prqindje e shums s investuar, ndrsa Hanefijt dhe Hanbelijt jan t mendimit q prqindja e ndarjes s fitimit, duke u bazuar n faktin se njra pal mund t kontribuoj edhe me eksperienc edhe n menaxhim, mund t jet e ndryshme nga prqindja e investimit. Dhe ky i fundit sht mendim m i prshtatshm dhe m bashkkohor, me t cilin veprohet n ditt e sotme. Rreth ndarjes s fitimit sht shum me rndsi nj gj: nuk duhet t jet shuma e caktuar si pages n nj koh t caktuar pr asnjrin partner, duke u bazuar n shumn fillestare t investimit. Pr shembull, nse personi A dhe personi B kan hyr n partneritet dhe jan pajtuar q personi A duhet t marr 1000 Euro si pages mujore a tremujore n emr t aksioneve t tij n biznes, ndrsa shuma tjetr i takon personit B, ky partneritet nuk i plotson kushtet e partneritetit sipas rregullave t musharaka-s dhe sht jo i ligjshm. Ngjashm me kt, nse ata jan pajtuar q personi A t marr 10 pr qind t vlers s kapitalit t tij t investuar, kontrata sht po ashtu e pavler. Baza e ligjshme pr ndarjen e fitimit sht ndarja e nj prqindjeje t paracaktuar t fitimit t realizuar n biznes. Pjesmarrja n humbje Ndrrmarrsia n biznes nuk sjell gjithmon fitim, sepse ndodh t ket edhe humbje. N raste prfundimi t projektit me humbje, t gjith dijetart jan t pajtimit q secili partner duhet t marr pjes n humbje n baz t prqindjes s investuar. Nse njri partner ka investuar 30 pr qind, patjetr t marr pjes n humbje 30 pr qind, as m shum e as m pak. do marrveshje ndryshe nga kjo kontrat, sipas kritereve q ka musharaka, sht jo e ligjshme. menaxhimi n musharaka N kt ndrmarrsi biznesi t gjith partnert kan t drejt t marrin pjes n menaxhim dhe t punojn n projekt, sepse q t gjith kan kontribuar me kapitalin e tyre. Ekziston mundsia q partnert t pajtohen q vetm njri prej tyre t udhheq menaxhimin, kurse t tjert t mos marrin pjes n kt udhheqje. N kt rast, partnert pasiv kan t drejtn e fitimit dhe prqindja e fitimit q kan t drejt ta marrin ata, nuk mund ta kaloj prqindjen e investimit n projekt, pr shkak se nuk jan aktiv, mirpo mund t jet m e vogl sesa prqindja e investimit. Ndrprerja e kontrats n musharaka Biznesi i nisur n konceptin e musharaka-s supozohet t zgjas aq sa jan pajtuar n fillim

t gjith partnert, mirpo ka situata kur njri nga partnert, pr arsye t ndryshme, dshiron ta ndrpres partneritetin. Nse njri prej partnerve dshiron ndrprerjen, sa koh q partnert e tjer dshirojn ta vazhdojn at, kjo duhet t rregullohet me marrveshje t dyanshme. Partnert q dshirojn t vazhdojn projektin, i blejn aksionet e personit q dshiron ndrprerjen e puns, sepse ndrprerja ose dalja e njrit partner nga biznesi nuk i obligon edhe t tjert ta ndrpresin partneritetin e filluar n mes tyre. Partneriteti sipas konceptit t musharaka mund t ndrpritet para kohe n ndonj prej ktyre rasteve. A. Secili partner ka t drejt ta ndrpres partneritetin n do koh pasi ti ket informuar partnert pr kt vendim. n kt situat, nse asetet e partneritetit jan para t gatshme, ato ndahen ndrmjet partnerve dhe secili merr prqindjen pr t ciln kishin rn dakord para fillimit t partneritetit. Mirpo, nse asetet nuk jan para t gatshme, partnert mund t pajtohen ti shndrrojn n para t gatshme duke i shitur ose duke i ndar asetet midis tyre. nse ka mospajtime ndrmjet partnerve pr mnyrn se si t veprohet me asetet, t shndrrohen n para t gatshme duke i shitur, apo t ndahen ashtu si jan, ather prparsi do t ket ndarja e aseteve, sepse, pas ndrprerjes s partneritetit n musharaka, t gjitha asetet jan n pronsi t prbashkt dhe bashkpronari ka t drejt t krkoj ndarjen e tyre dhe askush nuk mund ta detyroj ti shes ato. Ndrkaq, nse asetet nuk mund t ndahen, si jan makinerit e ndryshme, ather ato duhet t shiten dhe t ardhurat nga shitja t ndahen n mes t partnerve. B. Nse ndonjri prej partnerve vdes, kontrata e partneritetit e br me t, duhet t ndrpritet. Trashgimtart e tij n kt rast kan t drejtn t trheqin aksionet nga biznesi ose t vazhdojn me nj kontrat t re, mbi konceptin dhe kushtet e njjta. C. Nse ndonjri prej partnerve bhet i paaft pr veprim, qofshin ato paaftsi psikike a fizike, q e ndalojn t veproj n transaksione komerciale, ather kontrata me t llogaritet e prfunduar. Musharaka si nj produkt financiar musharaka sht e aplikueshme n modele t ndryshme t financimit, disa prej t cilave jan si n vijim. financimi i projekteve Musharaka sht nj prej modeleve q mund t prdoret pr financim t projekteve t ndryshme me theks t veant kur investimi vjen nga pal t ndryshme. Rregullat dhe kriteret pr

38

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Ekonomi Islame

financimin e ktij grupi t projekteve jan ato q u diskutuan n nntitullin e ndrprerjes s kontrats. Financimi i nj transaksioni t vetm Koncepti i financimit sipas musharaka-s mund t prdoret pr financimin e nj transaksioni t vetm. ky instrument mund t prdoret pr financim t importit dhe eksportit. Nj importues bn nj krkes nga financuesi ose banka pr t financuar importin e dshiruar n nj transaksion t vetm, bazuar n kt koncept. Ather hapet nj LC (Letter of Credit) Letr kredi me nj margjin fitimi duke prdorur formn e musharaka-s pasi t dalin nga porti produktet e importuara, procedohet shitja e tyre duke ndar n fund fitimin e arritur sipas prqindjes pr t ciln do t ken rn dakord n fillim t marrveshjes. N kt rast, financuesi ose banka ka n pronsi prqindjen e financuar t mallrave t importuara. ky transaksion ka nj kohzgjatje t caktuar dhe, nse mallrat e importuara nuk shiten deri n kohn e caktuar, ather importuesi mund ta blej prqindjen e pronsis nga financuesi dhe kshtu bhet pronar i vetm i tyre. Shitja e tyre duhet t bhet me mim t tregut ose mim pr t cilin jan marr vesh n mes tyre palt ditn e shitjes, po nuk duhet t ket kurrsesi mim t paracaktuar n kohn e marrveshjes, para se t futen n kontratn e musharaka-s. Ngjashm me kt, ky koncept i financimit mund t prdoret edhe pr financimin e eksportit. Nj eksportues ka nj krkes eksporti, mimi i t cilit sht i ditur paraprakisht dhe mund t bhet nj llogari fitimi, q sht nj gj e leht pr kalkulim edhe pr financuesin/ bankn, dhe fitimi duhet t ndahet bazuar n prqindjen pr t ciln do t ken rn dakord paraprakisht. Pr t siguruar veten nga ndonj neglizhenc e klientit/eksportuesit, financuesi duhet t vr kushte q eksporti t bhet nga eksportuesi sipas marrveshjes dhe, nse ndodh ndonj neglizhenc, prgjegjsin pr kt duhet ta bart eksportuesi. Nse ndodhin humbje pr shkak t neglizhencs ose keqprdorimit t eksportuesit, humbjet i bart vet eksportuesi, por, nse humbjet shkaktohen nga arsye t tjera dhe jo nga neglizhenca apo keqprdorimi i eksportuesit, ather n humbje merr pjes edhe financuesi, sepse koncepti i bashkpunimit sht koncept partneriteti. financimi i kapitalit punues Ky koncept i financimit mund t prdoret edhe pr financimin e kapitalit punues t ndonj biznesi q sht n veprim, dhe kjo mund t bhet n kt mnyr. Meq financimi n musharaka mund t jet edhe dika tjetr prve parave t gatshme, n kt veprim duhet t merret n konsiderat kjo rregull: Kapitali

i biznesit duhet t vlersohet n pajtueshmri t dy palve dhe vlera e biznesit trajtohet si kapital investues pr paln q krkon financim, ndrsa shuma e investuar nga financuesi/ banka si kapital investues pr pjesn e mbetur. Marrveshja e ktij partneriteti bhet pr nj koh t kufizuar, si pr shembull pr disa muaj apo pr nj vit. T dy palt pajtohen pr prqindjen q i takon financuesit, e cila nuk kalon prqindjen e investimit, sepse financuesi nuk punon pr kt biznes. Kur t kaloj koha e caktuar, t gjitha asetet e biznesit, likuide dhe jolikuide, vlersohen prsri dhe fitimi ndahet me prqindjen pr t ciln kishin rn dakord n fillim. Edhe pse ka mendime se fitimi nuk mund t caktohet prve kushtit nse t gjitha asetet shndrrohen n para t gatshme, n aspektin e sheriatit nuk ka ndonj ndales specifike n qoft se vlera e aseteve sht caktuar n pajtueshmri me t dyja palt.

Ekonomi Islame 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

39

Ky partneritet mund t marr forma t ndryshme, n varsi prej transaksioneve. N vijim jan dhn disa shembuj: A. Prdorimi i ktij modeli pr financimin e shtpive banimi. Klienti dshiron t blej nj shtpi pr t ciln nuk ka para t mjaftueshme. Ai krkon nga banka q ajo t marr pjes n blerjen e shtpis s tij; banka dhe klienti merren vesh q t financojn s bashku pr blerjen e shtpis. Banka dhe klienti pajtohen q 20% e shtpis t paguhet nga klienti i cili merr at prqindje n pronsi, kurse 80% paguhet nga banka dhe ajo merr n pronsi t njjtn prqindje. Pas blerjes s shtpis, klienti prdor pr banim shtpin dhe i paguan banks qira pr pjesn e pronsis q ka banka. N t njjtn koh pronsia e banks sht ndar n 8 njsi t barabarta, secila njsi prfaqson 10% t pronsis s shtpis. Klienti i premton banks se n do tre muaj ai do t blej nga nj njsi prej banks dhe kshtu rrit pronsin e vet e zvoglon pronsin e banks. Sa her q klienti t blej edhe nj prqindje tjetr t pronsis, vlera e qiras zvoglohet pr t, sepse do t paguaj qira vetm pr prqindjen e mbetur n pronsin e banks. B. Nse personi A dshiron t blej nj vetur pr t punuar taksi duke ofruar shrbime t transportit pr biznes dhe i ofrohet personit B, i cili pajtohet t financoj pr blerjen e veturs deri n 80% t vlers s saj. Kshtu veturn e blejn bashkrisht q t dy, dhe vetura taksi futet n veprimin pr se sht bler. Fitimi neto i shrbimeve t transportit ndahet sipas prqindjeve t pronsis dhe personi B si financues e pronar 80%, merr kt prqindje nga ky fitim, kurse personi A merr 20% t fitimit, sepse pronsia e tij sht vetm 20%. Musharaka mutenakisa (partneriteti me zvoglim pronsie) Musharaka mutenakisa sht nj form tjetr e partneritetit, e cila sht zhvilluar n vitet e fundit nga dijetart. Sipas ktij koncepti, financuesi/banka dhe klienti s bashku marrin pjes n pronsi t prbashkt t nj pasurie apo pajisje ose n ndonj projekti komercial. Ky koncept sht partneritet n t cilin banka islame pranon t transferoj gradualisht tek partneri tjetr, pjesn q e ka n pronsi, kshtu q pronsia e banks zvoglohet, kurse pronsia e partnerit tjetr rritet n mnyr graduale derisa ai t bhet pronar i vetm i asetit t financuar. Pjesa q i takon financuesit, ndahet n numr t njsive dhe sht e qart se klienti do ti blej ato nj nga nj, dhe kjo duhet t ndodh pr nj interval kohor derisa ti blej t gjitha njsit dhe kshtu ai bhet pronar i vetm i pasuris ose projektit komercial. C. N t njjtn koh kur sht br marrveshja dhe sht marr vendimi pr blerjen e veturs, prqindja e pronsis s personit B si financues sht ndar n 8 njsi, pr t cilat sht dakorduar q personi A ti blej gradualisht nga financuesi, derisa ti blej t gjitha njsit dhe t bhet pronar i vetm i veturs, e cila tashm sht duke punuar si taksi.
[1] Razali Hj Nawawi, Islamic Law on Commercial Transactions, (Kuala Lumpur: CT Publications, 1999), f.156157. [2] Zainal Azam Abdul Rahman ed, Shariah Rules in Financial Transactions (text book for students), (Kuala Lumpur: INCEIF, 2009), f. 310-312. [3] Saad Abdul Sattar Al Harran, Islamic Finance: Partnership Financing, (Kuala Lumpur: Pelanduk Publications, 1993), f. 75. [4] Nabil A. Salih, Unlawful Gain and Legitimate Profit in Islamic Law, second edition (London: Graham & Trotman, 1992), f. 113. [5] Abbas Mirakhor & Iqbal Zaidi, Profit and Loss Sharing Contracts in Islamic Finance, ins. Handbook of Islamic Banking eds. M. Kabir Hassan & Mervyn K. Lewis (Massachusetts: Edward Elgar, 2007), f.51.

40

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Zekati

Mbledhja dhe ndarja e zekatit


Mr. ejup Haziri Mbledhja dhe ndarja e zekatit dhe sadakave t ndryshme, sht nj tematik shum e rndsishme, e cila, prveq pastron mallin e dhn, largon njeriun nga koprracia, mbjell dashurin n mes njerzve, fut gzim n zemrat e nevojtarve, duke i liruar nga brengat e tyre, ajo edhe shkrin dallimet dhe rrnon muret n mes shtresave t shoqris.

temat paraprake kemi shtjelluar hollsisht pes llojet e pasuris, prej t cilave duhet nxjerr zekati, duke filluar nga zekati i kullotave dhe bagtive (ku hyjn devet, lopt, dhent e dhit), zekati pr ar, argjend dhe valuta bashkkohore, zekati pr mallra tregtie, zekati pr t vjela dhe t korra dhe zekati pr pasurit nntoksore e thesaret e fshehura. Pr kto pes lloje ka edhe konsensus t dijetarve, n dallim nga lloji i ri q parashihet nga disa jurist, e q ka t bj me zekatin pr fabrika, apartamente, ferma dhe t ngjashme, po pr t cilat, sipas shumics, nuk parashihet zekat, meq nuk ka ndonj tekst, ndonse kjo pakic sht gjithnj n rritje, duke u mbshtetur n analogji dhe n risit q koha moderne dhe bashkkohore i solli njerzimit. N kt shkrim dhe n disa vijuese, do t shtjellojm tematikn e mbledhjes s zekatit dhe t ndarjes s tij. Mbledhja e zekatit Ska kurrfar dyshimi se, n lidhje me rregullat islame, funksioni i mbledhjes s zekatit, i caktimit dhe prcaktimit t mnyrs s ksaj mbledhjeje, si dhe organizimi i aksionit n trsi, sht ekskluzivisht n kompetencn e organeve islame; organeve t pushtetit ku ai ekziston, ose organeve fetare t Bashksive Islame, sikurse sht rasti yn. N kt drejtim na udhzon vet Kurani. Duke prcaktuar nj pjes t zekatit pr shprblimin e atyre q jan t angazhuar n aksionin e mbledhjes s zekatit, ai na tregon n mnyr t qart se mbledhja e zekatit sht nj funksion shoqror dhe se vetm shoqria sht

e autorizuar t bj dhe t organizoj n mnyr prkatse mbledhjen e zekatit.1 nse kthehemi n retrospektiv dhe analizojm mnyrn e mbledhjes s zekatit n kohn e t Drguarit t Allahut dhe halifve t drejt, do t konstatojm se pasuria n kohn e t Drguarit t Allahut mblidhej n bejtul mal, gjegjsisht n arkn shtetrore; t pasurit detyroheshin q zekatin nga pasuria e tyre ta derdhnin n arkn shtetrore, e pastaj ajo pasuri shprndahej sipas nevojave dhe krkesave t shoqris. Praktikn e t Drguarit t Allahut e ndoqi me prpikri halifi i par i myslimanve, Ebu Bekri, i cili mohuesve t zekatit u shpalli luft t hapur, duke thn: Pr Allahun, do t luftoj kundr atyre q bjn dallim ndrmjet namazit dhe zekatit. Ska dyshim se zekati sht e drejt q gjendet n pasuri. Nse e mohojn dhnien e vetm nj dashi t vogl, do t luftoj kundr tyre, pr at delikt. (Buhariu 1399). omeri pastaj kishte thn: Pr Allahun, kjo nuk ishte asgj tjetr prvese udhzim i Allahut q ia mbushi gjoksin Ebu Bekrit, dhe e dija se kjo ishte e vrtet. (Buhariu, 1400) Rrugn dhe udhzimin e Ebu Bekrit e ndoqi me prpikri omeri, ndrsa othmani bri disa ndryshime n mnyrn e mbledhjes s zekatit. Pasurin pr t ciln jepet zekati, ai e ndau n dy lloje: ajo q mund t kontrollohej (dhahir), si jan prodhimet bujqsore dhe bagtia, dhe ajo q nuk mund t kontrollohej (batin), sikundr jan t hollat dhe mallrat tregtare. Pr llojin e par t pasuris zekatin e mblidhnin organet, kurse pr t dytin kjo u ishte ln pronarve, q ata ta

Zekati 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

41

jepnin dhe ta ndanin sipas normave t Sheriatit. Sipas botkuptimit t autorve m t rinj, ndarja e ktill tashm nuk ka kurrfar arsyetimi. Sot sht do gj e regjistruar dhe do lloj pasurie mund t kontrollohet, sepse do gj i nnshtrohet tatimit dhe kontributeve t ndryshme. do fitim duhet t paraqitet.2 Nga kjo q tham, na bhet e qart se e drejta e mbledhjes s zekatit, e ndarjes s tij dhe e prcaktimit t fondeve t tij, - sht e drejt ekskluzive e organit publik dhe e prfaqsuesve t tij. Prkujdesi i kuranit ndaj kategorive t shfrytzuesve t zekatit shtja e zekatit n Kuran ka ardhur n form t prgjithshme, e padetajizuar, mirpo ka qen i Drguari i Allahut ai q e ka detajizuar zekatin n trsi, sidomos tek llojet e pasurive prej t cilave duhet dhn zekat. Ndrkaq, kategorit prfituese t zekatit, gjegjsisht fondacionet e zekatit, kan ardhur t sqaruara n mnyr t hollsishme, pr t mos u ln shtja n dorn e gjykatsit a t sunduesit, q ta ndaj ai sipas dshirs s tij, ose n dorn e lakmitarve, t cilt synojn grumbullimin n fardo mnyre qoft. N kohn e t Drguarit t Allahut disa njerz lakmitar t pasuris patn shkuar tek i Drguari i Allahut dhe krkuan prej tij t merrnin nga pasuria e mbledhur prej zekatit, me bindjen se ai do tua jepte atyre dhe do tua plotsonte dshirn e tyre. mirpo, shpresa e tyre se do t prfitonin pasuri (pa t drejt), qe shuar ather kur i Drguari i Allahut nuk ua ndau zekatin sipas dshirs s tyre, por sipas prcaktimit hyjnor, dhe kjo i iritoi ata, prandaj filluan ta ofendonin dhe t bnin vrejtje ndaj veprimit t Drguarit t Allahut. N lidhje me kt shtje, Allahu i Lartmadhruar zbriti kto fjal: Ka prej atyre q do t bjn vrejtje pr ndarjen e lmoshs, nse u jepet nga ajo, ata mbesin t knaqur, e nse nuk u jepet, ata hidhrohen. e sikur t knaqeshin me at q ua dha Allahu dhe i drguari i Tij, e t thoshin: Neve na mjafton Allahu, Allahu do t na furnizoj nga t mirat e Tij, e edhe i drguari i Tij, dhe se vetm tek Allahu e mbshtesim dshirn (do t ishte shum m mir pr ta). Allahu caktoi obligim q lmosha (zekati etj.) tu takoj vetm: t varfrve (nevojtarve), t ngratve (q skan fare), punonjsve (q e mbledhin), atyre t cilve u duhen prfituar zemrat (t dobtve n besim), e duhet dhn edhe pr lirimin nga robria, t mbyturve n borxhe, (lufttarve) n rrugn e Allahut dhe atij q ka mbetur n rrug. Allahu e di gjendjen e robrve, punon sipas urtsis s Vet. (Et Tevbe, 58-60). Nga ajeti i fundit kuptojm se zekati u takon ktyre kategorive:

- T varfrve, - T ngratve, - Atyre q e mbledhin zekatin, - Atyre zemrat e t cilve duhen prfituar, - Pr lirimin e robrve, - T ngarkuarit me borxhe, - N rrugn e Allahut, - Pr udhtarin q ka mbetur n rrug. Nga Seid el-Hudriu transmetohet t ket thn: Prderisa i Drguari i Allahut ndante pasurin, kur ja q u paraqit Dhul Huvejsare et-Temimi-i cili njihet si Harkus ibn Zuhejr, dhe tha: Bhu i drejt (n ndarjen e pasuris)! I Drguari i Allahut tha: E kush sht i drejt nse un nuk jam (n ndarjen e pasuris)? N kt ast ndrhyri omeri duke thn: M lejo mua (o i Drguar i Allahut) ta godas at n qaf. Jo-tha i Drguari i Allahut... (Buhariu dhe Nesaiu) Ndrsa Muslimi transmeton pjesn e fundit: Jo, assesi, Allahu na ruajtt, nse e mbys, ather njerzit do t thon q un po i mbytkam shokt e mi, e ska dyshim se ky dhe shokt e tij lexojn kuran, por ai nuk deprtuaka n vesht e tyre.... T gjitha kto transmetime dshmojn se ata q hodhn akuza, ishin nga hipokritt (mynafikt).3 Lakmia e njeriut sht e madhe dhe at nuk mund ta ngop askush prve dheut, e hipokritt e till, nga lakmia e madhe dshironin t futnin konfuzion n mesin e besimtarve, kinse i Drguari i Allahut nuk e ndaksh pasurin si krkohet, prandaj me zbritjen e ajeteve t lartcituara, u ndrpren dshirat dhe pangopsit e tyre, u sqaruan kategorit prfituese t pasurive t ndryshme dhe secilit iu dha e drejta q meriton. N kt kontekst sht edhe nj ndodhi e gjat, q e transmeton Ebu Davudi nga Zijad ibn el-Harith Esadaij, i cili thot: Shkova pran t Drguarit t Allahut dhe ia dhash besn (besatimin)... ndrkoh erdhi nj njeri dhe i tha t Drguarit t Allahut: M jep sadaka. I Drguari i Allahut iu prgjigj: Allahu i Madhruar nuk sht i knaqur me vendimin e t Drguarit t Tij dhe as t dikujt tjetr n shtjen e ndarjes s sadakas, derisa Ai e bri vet, prandaj Ai ka gjykuar duke e ndar sadakan n tet grupe, e nse ti je n njrin prej ktyre grupeve, do t ta japim t drejtn tnde, q e meriton.4 (Davudi dhe Darekutni). fshehtsia e prkujdesjes s Kuranit ndaj prfituesve t zekatit Ekonomistt dhe sociologt kan trhequr vrejtjen se nuk sht me rndsi vetm grumbullimi dhe marrja e pasuris, ngase qeverit e ndryshme mund ta bjn kt me metoda t ndryshme prmes taksave, direkte a t trthorta, mirpo e rndsishme sht si t kategorizohen dhe si t shprndahen ato pasuri pas marrjes, sepse mund t keqprdoren

42

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Zekati

nga dikush ose mund t marr dikush nga ata q nuk e meritojn, dhe tia ndaloj atij q ka nevoj, prandaj nuk sht pr tu uditur prse Kurani i kushton kaq vmendje dhe nuk e ka ln kt shtje pa e sqaruar hollsisht, ashtu si ia ka ln Synetit shum shtje t tjera t zekatit pr ti shtjelluar dhe detajizuar.5 Prgjat gjith historis kishte taksa t ndryshme dhe t shumta para Islamit. Pasuria merrej nga grupe t ndryshme t popullit, qoft me dhun ose dhe me dshir, e m pastaj ajo grumbullohej n thesaret e mbretrve dhe sunduesve, pr tu shpenzuar m von pr personelin, pr t afrmit dhe prkrahsit e tyre. Me grumbullimin e pasuris dhe t mirave t tjera, rritej edhe madhshtia dhe sundimi i tyre, kurse pr t varfrit dhe nevojtart, sikur vendosej nj mur.E me ardhjen e Islamit, nj rndsi e veant iu kushtua shtresave nevojtare, duke caktuar pr ta nj pjes t veant nga pasuria dhe t ardhurat e shtetit. E ska dyshim se kt parim nuk e njohu historia derisa kishin kaluar disa shekuj.6 Nevojtart prfitues t zekatit Kurani u kushtoi nj rndsi t posame shtresave m t shkelura dhe m t prvuajtura prgjat gjith historis njerzore, duke u dhn atyre nj pjes t caktuar nga pasuria e t pasurve dhe e shtetit, duke ndikuar kshtu q n shoqri t mos ket shtresa ekstreme si nga kamja e teprt, ashtu dhe nga skamja e skajshme, ashtu si ka n ditt tona. Allahu caktoi pr t varfrit dhe nevojtart nj pjes nga pasuria e t pasurve, e kjo ndikon q t varfrit t mkmben dhe tu prgjigjen nevojave dhe krkesave t tyre jetsore, sikundr q nnkupton edhe prafrimin n mes shtresave t t pasurve dhe t t varfrve. Sot bota sht shum e pasur, por ka edhe shum t varfr, madje ka nj varfri ekstreme, pr se shum prej njerzve vdesin do dit. Sipas statistikave, mbi nj (1) miliard njerz jan t varfr, q d.m.th. se do i pesti (a i gjashti) banor, pra nj miliard e treqind milion jetojn me m pak se nj dollar n dit, kurse gjysma e bots (tre miliard) jetojn me dy dollar n dit.7 Sot, bota sht shtat her m e pasur sesa para pesdhjet (50) vjetsh, por ka m shum t varfr sesa para pesdhjet vjetsh, q do t thot se ka keqmenaxhim t fondeve t pasuris, ngase ka aq shum pasuri, saq, sikur t shprndahej me drejtsi, nuk do t kishte asnj njeri t varfr mbi siprfaqen e toks. dispozitat e fikhut t ktyre ajeteve Allahu i Madhruar, n lidhje me ndarjen e sadakas dhe zekatit, thot:Ka prej atyre q do t bjn vrejtje pr ndarjen e lmoshs, nse u jepet nga ajo, ata mbesin t knaqur, e nse nuk u jepet, ata hidhrohen. e sikur t knaqeshin me at q ua dha Allahu dhe i drguari i Tij, e t thoshin: Neve na mjafton Allahu, Allahu do t na furnizoj nga t mirat e Tij, e edhe i drguari i Tij, dhe se vetm

tek Allahu e mbshtesim dshirn (do t ishte shum m mir pr ta). Allahu caktoi obligim q lmosha (zekati etj.) tu takojn vetm: t varfrve (nevojtarve), t ngratve (q skan fare), punonjsve (q e mbledhin), atyre q u duhen prfituar zemrat (t dobtve n besim), e duhet dhn edhe pr lirim nga robria, t mbyturve n borxhe, (lufttarve) n rrugn e Allahut dhe atij q ka mbetur n rrug. Allahu e di gjendjen e robrve, punon sipas urtsis s Vet. (Et-tevbe, 58-60). Prej ktyre ajeteve, juristt mysliman kan nxjerr kto dispozita: 1-Hipokritt jan nj grup njerzish me moral t ult, q urrejn jetesn me besimtart, q shtiren far nuk jan n t vrtet. 2-Nga morali i keq i tyre sht edhe vrejtja dhe akuza e tyre ndaj t Drguarit t Allahut lidhur me ndarjen e pasuris, duke pandehur se i Drguari po e ndante sipas afrsis e dshirs, dhe jo sipas drejtsis. 3-Ajeti dshmon se ai q krkon vetm dynjan, e jo edhe Ahiretin, anon nga dyfytyrsia, ndrsa ai q krkon dynjan n sasin q e ka lejuar Allahu, duke qen qllimi i dynjas arritja e t mirave t fes, kjo

Zekati 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

43

elementet e zbatimit bashkkohor t sistemit t zekatit Pr sa i prket zbatimit t sistemit t zekatit n kohn aktuale, ky bazohet n tri parime kryesore: E para: Ekzistenca dhe prania e nj shoqrie myslimane n prputhje me urdhrat e Allahut t Plotfuqishm, duke ditur se zekati sht adhurim dhe njri nga shtyllat e Islamit, madje nuk ka dallim n mes tij e namazit, dhe q ska dyshim se qllimet e objektivat nga zekati kthehen tek ai q e jep, tek i varfri dhe tek shoqria. Nse kthehemi n retrospektiv, vrejm se i Drguari i Allahut dhe halift e drejt e t udhzuar i dhan rndsi t posame ndrtimit t nj shoqrie islame. E dyta: Prania e nj qeverie (shteti) islame, e cila zbaton msimet e Legjislacionit islam. I Drguari i Allahut caktonte njerzit pr mbledhjen dhe dhnien e zekatit, ndrsa Ebu Bekri si e kemi theksuar- i luftoi ata q refuzuan dhnien e zekatit. Kjo dshmon pr rndsin e madhe t nj qeverie islame pr zbatimin e sistemit t zekatit. Sot, n disa vende islame, shteti nxjerr urdhresa t prera pr mbledhjen e zekatit. E treta: Krijimi i organeve dhe institucioneve prkatse, q t urdhrojn mbledhjen dhe shprndarjen e zekatit, ngase sht e pamundur t zbatohet sistemi i zekatit pa nj organ a institucion, q urdhron mbledhjen dhe shprndarjen e zekatit.9 Prfundim Mbledhja dhe ndarja e zekatit dhe sadakave t ndryshme, sht nj tematik shum e rndsishme, e cila, prveq pastron mallin e dhn, largon njeriun nga koprracia, mbjell dashurin n mes njerzve, fut gzim n zemrat e nevojtarve, duke i liruar nga brengat e tyre, ajo edhe shkrin dallimet dhe rrnon muret n mes shtresave t shoqris. sht shum me rndsi q ndarja t bhet sipas nevojs dhe krkesave, e jo sipas tekave dhe dshirave. N kt shkrim dham vetm informacione t prgjithshme, duke theksuar tet grupet prfituese t zekatit, por pa hyr n shpjegimin e tyre. Na mbetet q kto grupe ti shpjegojm ve e ve.
[1] Grup autorsh, Zeqati dhe Sadekatul-fitri, Prishtin, 1994, f. 11. [2] op, cit, f. 11-12. [3] Zuhejli, Et-Tefsirul Munir fil Akideti vesh-Sheriati vel Menhexh. Dar el-Fikr el-Muasir, Damask-Siri, bot.3, 1418h, vll.10, f. 254. [4] Muhtesar el-Mundhirij, vll. 2. 230. [5] Kardawi, Fikhu-z Zekat, bot.3 t, 1973, Muessesetu Err-Rrisaletu, vll.2, f. 543. [6] op, cit: vll.2, f. 543. [7] T dhna t marra nga: World Statistics on the Poor, The National Institute for the Renewal of the Priesthood. [8] Zuhejli, Et-Tefsirul Munir fil Akideti vesh-Sheriati vel Menhexh. vll. 10. f. 257-258. [9] Isam Ebu Nasr, Sanadik ve Muessesatu-z Zekah, online: www.shadipal.com.

konsiderohet rruga e vrtet, ngase burimi i ktyre shtjeve sht knaqsia me caktimin e Zotit pas marrjes s shkaqeve. 4- E sikur t knaqeshin... prfshin: a)knaqsin e njeriut me t mirat q Allahu dhe i Drguari i Tij u kan dhn atyre, e gjykimi i Allahut sht i drejt dhe real. b)q t shfaqen gjurmt e knaqsis n gjuh, e q sht Fjala e Allahut: Neve na mjafton Allahu..., q nnkupton knaqsin me gjykimin e Allahut. c)q njeriu t thot: Allahu do t na furnizoj nga t mirat e Tij, e edhe i drguari i Tij... e furnizimi i Tij prfshin ose kt bot ose tjetrn (po mund ti prfshij t dyja). )q njeriu t thot: dhe se vetm tek Allahu e mbshtesim dshirn (do t ishte shum m mir pr ta), q nnkupton se nuk krkojm me besim (iman) fitimin e t mirave t dynjas nga pasuria apo autoriteti, mirpo dshirojm shptim me lumturin e ahiretit.8 5-Shprndarja e zekatit sht detajizuar aq mir, saq jan sqaruar t gjith sektort prfitues prej tij, duke filluar nga ajo q sht m e rndsishmja.

44

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 bota Islame

mali
mr. samir b. ahmeti
Pozita gjeografike epublika e Malit ndodhet n veriperndim t kontinentit t Afriks dhe sht njri nga shtetet q prbjn pjesn e Shkrettirs Afrikane. Vendi nuk ka dalje n det, ngase sht i mbyllur nga t katr ant me shtete t tjera. Republika e Malit sht e kufizuar me shtat shtete, dhe Mali, sikur t gjitha shtetet e tjera t Afriks nuk i ka prcaktuar kufijt e saj me duart e bijve t vet, por kufijt i ka prcaktuar pushtuesi, madje sipas dshirs dhe interesave t veta. Kjo sht arsyeja pse kufijt e Republiks s Malit nuk prputhen me asnj t vrtet gjeografike, qoft ajo natyrore apo njerzore. Pra, duke pasur parasysh pozitn e mbyllur, Mali mbshtetet n portin Dakar t Senegalit dhe n portin e Abixhanit n Bregun e Fildisht. Emrtimi i ksaj Republike me emrin Mali vjen nga nj mbretri e vjetr, e cila n t kaluarn shtrihej n pjesn e siprme t lumit Niger dhe n Senegal. N fillim, para se t marr emrin q ka tani, ka qen i njohur me emrin Senegali Niger, pastaj Sudani Fancez, dhe pas Pavarsis s vendit n vitin 1960 m / 1380 h, vendi u quajt Republika e Malit2. Republika e Malit sht e kufizuar me shtat shtete fqinje: nga verilindja kufizohet me Algjerin me nj gjatsi 1376 km; nga lindja me Nigerin me gjatsi 821 km, nga jugu me Burkina Faso-n n nj gjatsi deri n 1000 km, me Bregun e Fildisht n gjatsi deri n 532 km dhe me Guinea-n me nj gjatsi 858 km; nga perndimi me Senegalin n nj gjatsi deri n 419 km2 dhe me Mauritanin me nj gjatsi 2237 km. Pika m e ult n Republikn e Malit i takon territorit pran lumit Senegal, q arrin deri n 23 metra nn nivelin e detit, kurse ajo m e larta ndodhet n majat e malit Hombori Tondo,

t dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Mali. Emri zyrtar: Republika e Malit. Sistemi i qeverisjes: Republikan. Siprfaqja: 1,240,278 km. Numri i banorve: 14.1 milion (2011). Dendsia: 11,7 (banor n 1 km). Feja: mysliman 90%, besime fetare afrikane 6% dhe t krishter 4%. Kryeqyteti: Bamako (konsiderohet qyteti m i madh n vend). Qytete t tjera: Banani, Fana, Gossi, Kita, Markala, Nara, Sanga, Taghaza, Yorosso, etj.. Grupet etnike: Mande 50% (Bambara, Malinke, Soninke), Peul 17%, Voltaic 12%, Songhai 6%, Tavarik dhe Arab 10% dhe grupe t tjera vendse 5%. Gjuht kryesore: Frnge (gjuh zyrtare), Bambara (gjuha m e prdorur n vend, rreth 80% e popullats e prdor kt gjuh) dhe disa gjuh t tjera afrikane. Njsia monetare: Frang Mali (i Afriks s Mesme) (1.00 XoF = 0.015 EUR). Data e pavarsis: 22 shtator 1960 (nga Britania). Fest kombtare: 22 shtator 1960 (shpallja e Pavarsis). q arrin lartsin deri n 1155 metra mbi nivelin e detit3. Bazuar n t dhnat e vitit 2008, Republika e Malit ka gjithsej 7-t aeroporte, prej tyre 3 t asfaltuara dhe 4 t paasfaltuara4. Republika e Malit ka nj numr t konsiderueshm institucionesh t larta arsimore. Prej universiteteve m t njohura n vend, jan: universiteti i malit, universiteti i Bamako-s, Universiteti i Sankore-s, Universiteti i Timbuktu-s, etj.5. Bamako: Kryeqyteti i Republiks s Malit dhe qyteti m i madh i vendit, shtrihet n pjesn jugperndimore t vendit, rreth 50 km n veri t kufirit me Republikn e Guines dhe n bregun perndimor t lumit Niger. Numri i banorve t ktij qyteti arrin deri n 1.700.000, mbi 90% e t cilve jan mysliman. Ky qytet konsiderohet prej qyteteve t rndsishme tregtare, industriale dhe bujqsore n Republikn e Malit, sidomos pr prodhimet e orizit, kikirikit, pambukut, etj.. Fjala Bamako n gjuhn e fiseve Bambara ka kuptimin Shpina e krokodilit. Historia e Bamako-s fillon nga mesi i shekullit XIX. Shkrimet e para pr Bamako-n, si nj vendbanim datojn q nga periudha n mes viteve 1795 e 1805. Bamako, ashtu si rajonet e tjera t Malit, i sht nnshtruar kolonializimit francez. Q nga viti 1908 Bamako ka qen qendr administrative e pronave franceze n pjesn e eprme t dy pellgjeve, Niger dhe Senegal. Republika e Malit q ishte nn varsin e drejtprdrejt t qendrs s kolonive franceze t Afriks Perndimore n Dakar, pas prfundimit t Lufts s Dyt Botrore, n vitin 1946 filloi t lirohej gradualisht pr t fituar pavarsin e

bota Islame 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

45

plot pas lvizjes lirimtare, n vitin 1960. Q nga ajo dat Bamako u b kryeqyteti i Republiks s Malit6. historia e malit N shekullin XIII miladi, prmes popullit Malinki, q vinte nga jugperndimi i kontinentit afrikan, u themelua Perandoria Islame e Malit. Emrtimi i ksaj perandiorie u b nga emri i popullit t siprprmendur Malinki. Zonat n fjal, n shekullin XIV kishin arritur kulmin e lavdis s ksaj perandorie, e cila prfshinte pjes t Malit t sotm, Senegalin, Gambian dhe Jugun e Mauritanis. Pastaj, n shekullin XV u themelua Perandoria Islame Sungaj, e cila kishte mposhtur Perandorin e Malit dhe e kishte sunduar q nga viti 1464 deri n 1492. Perandoria Islame Sungaj mbulonte rajone t Malit t sotm, Senegalin, Gambian dhe pjes t Mauritanis e t Nigeris. Mandej, n fund t shekullit XIX francezt i nnshtruan zonat e Malit t sotm, t cilat n vitin 1904 u bn koloni franceze dhe n vitin 1920 u quajtn Sudani francez, kurse n vitin 1946 zonat n fjal u bn pjes e Unionit francez. Ndrkaq, m 20 qershor 1960 vendi u pavarsua me emrin Republika Sudaneze dhe u bashkua me Republikn e Senegalit dhe u njoh me emrin Unioni i Malit. Mirpo, Senegali m 20 gusht 1960 u trhoq nga Unioni i lartprmendur dhe kshtu Republika Sudaneze ndrroi emrin dhe po at vit, m 22 shtator, u quajt Republika e Malit. Pastaj, n vitin 1992, populli, prmes nj referendumi t prgjithshm, miratoi kushtetutn demokratike t re dhe u mbajtn zgjedhjet shumpartiake, ku fitoi partia opozitare Aleanca pr Demokraci n Mali. Pas ksaj fitoreje, kryetar i

Republiks s Malit u zgjodh Umer Kunari. Qeveria e kryetarit Kunari pati sukses n ringjalljen e ekonomis s vendit, duke zotruar me nj kapacitet t lart n Afrik prodhimin e pambukut dhe t arit. N zgjedhjet e muajit maj 2002 kryetari Kunari respektoi dispozitat e kushtetuts s vendit, t cilat ndalojn kandidimin e kryetarit pr hern e tret, prandaj populli, me 65% t votave, qeverisjen ia besoi kandidatit Emadu Tavri. Republika e Malit sht antare e Kombeve t Bashkuara dhe antare e Unionit Afrikan7. Historia e prhapjes s islamit n Mali Feja Islame n Republikn e Malit filloi t prhapej prmes Shkrettirs, q nga shekulli IV hixhri / X miladi. Islami, prveq deprtoi n kto zona, prmes udhzimit t besimit islam dhe t dispozitave t Sheriatit, organizoi edhe jetn fisnore n vend. Kshtu kto fise, fal Islamit, ishin n gjendje t themelonin shtete me arkitektur t fort dhe mbi baza t shndosha, ndikimi i t cilave shtrihej nga lumi Senegal - n perndim, e gjer n luginn e Nilit - n lindje. Mandej, gjat shekujve XII-XIII hixhri / XVIII-XIX miladi, shum nga predikuesit mysliman prej familjes s murabitve ngritn mbretri t vogla n disa pjes t ishmbretrive t Malit dhe Sungajit, gjegjsisht pas shkatrrimit t ktyre t fundit. Njri prej atyre predikuesve mysliman ishte Shejh Ahmed Shiku Efadu, i cili themeloi shtetin Massena n pellgun e Nigerit, t cilin e prkrahu Shejh Bani n jug t qytetit Xheni. Gjithashtu, Shejh El Haxh Umer formoi nj shtet, i cili shtrihej nga Fouta Xhalun e deri n Timbuktu. Shteti i El Haxh Umer-it ka qen

46

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 bota Islame

aty t ftoht e t that prej nntorit e deri n shkurt. Temperaturat vjetore n pjesn m t madhe t vendit sillen 27 dhe 29 grad celsius. Mirpo, gjat marsit dhe qershorit, temperaturat mund t rriten deri n 38 grad, kurse n zonat e shkrettirs temperaturat gjat dits arrijn deri n 43 grad. Toka me barishta n vend shtrihet gjersisht n pjesn m t madhe t Jugut t Republiks s Malit. Kjo zon ka reshje t dendura shiu dhe, pr shkak t klims s prshtatshme, aty gjendet nj numr i konsiderueshm i shtazve t egra, si elefant, gjirafa, drer, lop, hiena, tigra dhe luan, po dhe krokodil n zona t lumenjve. Bota bimore n vend sht e larmishme, ka pem t shumta me emra t ndryshm drunjsh afrikan; n disa fusha ka edhe palma. ndrkaq, n veri t vendit, pr shkak t klims s shkrettirs, bimt jan t pakta9. shteti i fundit prej shteteve t mdha n Sudanin Perndimor, t cilat i themeluan murabitt. Kto shtete, nga viti 1891 e deri n vitin 1898 u bn ball sulmeve pushtuese franceze, q synonin kolonializmin e tyre, n kohn kur francezt arritn t shtrinin pushtetin e tyre n kto rajone. N kto kushte, Feja Islame s bashku me gjuhn arabe deprtuan n Republikn e Malit, dhe n qytetet e tij filloi menjher ngritja dhe funksionimi i xhamive dhe medreseve. Prej ktu predikuesit mysliman u nisn pr t kaluar npr pyjet tropikale dhe pr t deprtuar n zemr t Afriks. Kshtu Mali do t bhej udhkryq i popujve arab, berber, sudanez dhe afrikan. Vlen t prmendet se njri ndr mbretrit e Mbretris Sungaj, i cili quhej Eskija Muhamedi I, kishte ngritur vlern e qytetit Timbuktu duke e br nj prej qendrave kulturore islame. Ky mbret, andej nga viti 900 h / 1490 m kishte kryer Haxhin dhe, pas kthimit, kishte marr prsipr zgjerimin e Mbretris s tij. Prmes ksaj iniciative, mbreti n fjal kishte arritur t prhapte Fen Islame edhe n mese t idhujtarve fqinj, si Mandenxhu dhe Fulani - n perndim, Tavarik dhe Berber - n veri, Musi - n jug dhe Husa - n lindje. Udhprshkruesi i mirnjohur Ibn Betuta (703 779 h / 1304 1377 m) kishte vizituar rajonet e Republiks s Malit t sotm, nga mesi i shekullit VIII hixhri / XIV miladi, kishte prshkruar kto rajone dhe kishte vn n dukje t veant sigurin, rendin dhe drejtsin npr kto zona. Ai kishte br me dije se vendsit ishin t prpikt n kryerjen e obligimeve fetare, si: namazi me xhemat, prkujdesja pr nxitjen e fmijve pr namaz. Ai vinte n dukje po ashtu q njerzit vishnin rrobat e tyre t bardha ditn e xhuma, si dhe kujdeseshin pr nxnien e kuranit prmendsh8. klima Klima n vend karakterizohet pr tri sezona vjetore. Moti sht i nxeht dhe i that - nga marsi e deri n maj, kurse nga qershori e deri n tetor moti sht i ngroht dhe me shi, e motin e gjejm Gjendja ekonomike Republika e Malit sht nj vend i varfr ekonomikisht. m shum se e popullsis merren me bujqsi dhe blegtori. N vend prodhohen dhe kultivohen disa bim ushqimore, si: orizi, misri dhe kultura t tjera t lashtash. T lashtat m t rndsishme t vendit jan pambuku dhe kallami i sheqerit. Shtegtart endacak n Mali kultivojn nj numr t madh bagtish, si lop, dele dhe dhi. Krahas peshkimit q konsiderohet prej aktiviteteve t rndsishme ekonomike n vend, industria e tekstilit, e gjrave ushqimore dhe prodhimet e lkurs - llogariten prej aktiviteteve m t rndsishme industriale n vend. Qeveria zotron t gjitha fabrikat e mdha, por ato funksionojn pr t inkurajuar investime m t mdha individuale. Ndrtimi i shumics s fabrikave t mdha n vend, si fabrika e cimentos, sheqerit, e paketimit dhe e tekstilit, sht arritur fal ndihmave t huaja. N Mali gjenden edhe pasuri toksore, si bakri, ari, hekuri, mangani, fosfati, uraniumi dhe kripa. Nxjerrja e krips konsiderohet prej prodhimeve m t mdha n vend, krahas nxjerrjes s nj sasie t vogl t arit. Pambuku sht kultura kryesore pr eksport, dhe prbn afrsisht gjysmn e eksportit t Republiks s Malit. Gjithashtu Mali sht duke punuar edhe pr eksportin e peshkut, lkurve, bagtive, mishit dhe kikirikit. Ndrkaq, Mali importon lnd kimike, lnd ushqimore, makineri, naft dhe tekstil. Tregtia reciproke e Republiks s Malit kryesisht bhet me vendet e Afriks Perndimore, me Francn dhe me disa vende t tjera t evrops Perndimore10.
[1] Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 551, 552. Mektebetul Adab, 2007, Kajro. Amir B. Ahmeti; Atlas i Bots Islame f. 64, 65. Logos-a, 2009, Shkup. Vladimir ZoTo; Enciklopedi gjeografike e bots, f.147, 148. Dasara, 2007, Tiran. [2] Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; El Vexhiz fi Gjugrafia El Alem El Islami, f. 223. Dar Alem El Kutub, 1997 , Rijad. [3] www.moqatel.com [4] www. moqatel.com. [5] en.wikipedia.org [6] ar.wikipedia.org [7] Muhammed Atris, f. 552, 553. [8] Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; f. 225, 226, 227. [9] www.marefa.org [10] ar.wikipedia.org

PJESA KUlTURORE 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

47

sami frashri pr qytetrimet (3)


Prof. dr. mehdi Polisi
fanatizmi krishter ishte shum i fuqishm dhe shqetsonte mendjet dhe ndrgjegjet. Njerzit e saj, duke menduar lirshm dhe duke menduar thellsisht, prparuan edhe n shkenca t ndryshme dhe, sigurisht, sado q nuk i lejonte t merreshin me shkenca, artizanatet si: arkitektura, piktura dhe skulptura, meq kan qen mjete pr tempujt e tyre, i ruajtn nga ai fanatizm. dhe kshtu, kto shkenca dalngadal patn filluar t prparonin n itali.

fillim t artikullit t numrit t kaluar, kemi shpjeguar se luftrat e Kryqzatave q prfunduan n shekujt e mesjets, qen br shkak q Evropa t hynte n rrug t qytetrimit. feudalt e evrops shitn pasurit e tyre dhe drguan ushtar n Azi dhe Afrik, shumica e t cilve mbetn atje. Ata q nuk mundn t ktheheshin, i shptuan nga robria e tyre popujt dhe, pr shkak se pushtetet rritn ndikimin dhe autoritetin e tyre, shptuan nga kto luftra. Edhe pjesmarrsit n Kryqzata, t cilt u kthyen, pasi pan shkencat, njohurit dhe prparimin e popujve islam, ndriuan dhe ndryshuan deri n nj shkall pikpamjet e tyre. T kthyerit n atdheun e tyre dhe prhapja e tyre n do an t Evrops, u bn mjet q shtyn Evropn t zgjohej nga injoranca dhe fanatizmi ku gjendej. Pr shkak t afrsis, Italia ishte e para q filloi bashkpunimin tregtar me vendet islame, prandaj qytetet si: Gjenova, Venecia dhe Piza, kaluan n radhn e qendrave tregtare n shkall t par dhe populli filloi t merrej me tregti. Fal pasuris q fituan, shptuan nga gjendja e robris n t ciln gjendeshin. Kjo gjendje, duke u prgjithsuar, gjithnj e m tepr filloi t zgjerohej e t shtrihej nga kasabat edhe n fshatra. Pasuria dhe liria jan shkaktar kryesor pr rritjen e numrit t banorve. Banort e Evrops, shtoheshin vazhdimisht dhe, kshtu, themeloheshin kasaba t reja, kurse ato ekzistuese po zgjeroheshin. Sido qoft, fanatizmi krishter ishte shum i fuqishm dhe shqetsonte mendjet dhe ndrgjegjet. Njerzit e saj, duke menduar lirshm

dhe duke menduar thellsisht, prparuan edhe n shkenca t ndryshme dhe, sigurisht, sado q nuk i lejonte t merreshin me shkenca, artizanatet si: arkitektura, piktura dhe skulptura, meq kan qen mjete pr tempujt e tyre, i ruajtn nga ai fanatizm. Dhe kshtu, kto shkenca dalngadal patn filluar t prparonin n itali. N kt mnyr, artet e ktilla t bukura do t zbukuronin qytetet. Meqense edhe njerzit kultivonin disa ndjenja, pas tyre prparonin poezia, muzika dhe letrsia. Nga ana tjetr, sado q feudalt patn humbur pushtetin e tyre t vjetr, megjithat, krenoheshin vazhdimisht me titullin e tyre dhe veoheshin nga njerz t tjer. Ata ruajtn karakteristikat e respektit dhe nderit t tyre dhe, sido qoft, pr ta treguar veten t nevojshm dhe t dobishm pr bashksin njerzore, ngjarjet, si kryqzatat, nuk i zinin n goj, duke dal kshtu me detyrn e ruajtjes s t dobtve (t mass). Gjithsesi, t mbrojturve q nuk i takonin klass s tyre, me gjikth ruajtjen a mbrojtjen ndaj tyre, u sillnin fitore ofendimet, poshtrimet dhe prbuzjet. Ndrkaq, klasa e ktyre aristrokatve, t cilt ishin nipr t feudalve t vjetr, qytetrimit evropian, dhe veanrisht pjess s moralit, n prpjestim me dmin a t keqen, i bn edhe shrbime t konsiderueshme. tashm, ashtu sikur malli e pasuria, populli shptoi nga nj gjendje e frikshme dhe e tmerrshme nga t qent rob dhe pa t drejta. Fuqia dhe ngadhnjimi, edhe pse i kishin vn nj kufi s drejts, pr t mbrojtur e pr t siguruar t drejtat e prgjithshme, u pan t nevojshme e t domosdoshme ligjet

48

254 DITURIA ISlAME ShTATOR 201 Qytetrim

dhe sistemet (rregullat). Ndonse n fillim iu referuan Librave qiellor dhe kryetarve shpirtror, m pastaj morn n dor (iu referuan) nj kopje nga ligji i Xhuvelinit, njrit nga ligjbrsit m t njohur t Roms s vjetr. Duke shfrytzuar kshillat e dobishme t tij dhe duke punuar sipas tij, filluan t bnin edhe ligje, rregullore dhe sisteme t tjera. Pr sa i prket shkencs, gjja pr se vrapuan dhe u ngutn evropiant t merrnin sa m par nga popujt islam, ishte shkenca e apologjetiks (akaidi). Sipas nevojs, domosdoshmris dhe rrethanave t kohs, kjo shkenc i ndihmonte prforcimit t fes s tyre. Duke imituar dijetart islam dhe duke filluar t krahasonin logjikn dhe diskutimin e Aristotelit me rregullat e msimit t fes s tyre, kishin sjell n siprfaqe nj shkenc t quajtur skolastik, e cila e kishte pushtuar dhe lodhur popullin pr vite. mirpo t krishtert, t cilt deri n at koh ishin t lidhur shum ngusht me urdhrin beso dhe mos pyet, kishin br shprehi ta angazhonin e ta thellonin mendjen pr do gj. Pastaj, duke vepruar kshtu, u lindi dshira pr t msuar shkencat matematikore-natyrore. Edhe librat e Ibn Sinas dhe t dijetarve t tjer islam pr shkencat e llojllojshme, sado q u prkthyen dhe sado q doln n shesh dhe kaluan dor m dor, fanatizmi, pr ti prdorur ato n shrbim t tij, edhe duke kuptuar se mjetet q kishin marr, kishin filluar ta lndonin, megjithat nuk lejonte t pengohej prhapja e shkencs. Tashm, nga njra an, n saje t prparimit t letrsis, veprat e dijetarve t lasht, q kan qen si shembull dhe model i pastr dhe i mir i moralit t Krishterimit q u paraqitn pas havarinjve,10 - duke u studiuar mir e holl nga donjri, kundrshtuan fjalt dhe veprimet e udhheqsve shpirtror t asaj kohe dhe t grupeve t fanatikve, e, nga ana tjetr, meq ankuesit e ktyre refuzonin me argumentet e tyre, ata q nuk kishin dshiruar t ndiqnin verbrisht fanatizmin, shtoheshin nga dita n dit dhe kshtu u shfaqn luftra t vazhdueshme n mes tyre dhe ithtarve t fes. donjri ishte dshmitar se t gjith udhheqsit shpirtror ishin t dhn pas qejfeve (dfrimeve) dhe t prirur q tr pasurin ta shpenzonin n mnyr t shfrenuar dhe pr gjra t ndaluara sipas fes. Dhe numri i atyre q ishin kundr tyre, rritej nga dita n dit, por, megjithat, shumica mbeti n ann e injorancs dhe fanatizmit. S kndejmi, shkencat, artet dhe qytetrimi u shtypn dhe u terrorizuan n mnyra t ndryshme, por kta, me sakrifica shum t mdha, duke rn e duke u ngritur, duke u munduar e duke vuajtur, arritn t vazhdonin n rrugn e tyre. N fund, n shekullin e gjashtmbdhjet, jo q nuk do t mund t prparonin, por as q do t mund t mbijetonin, sepse, kuptohet, me at fanatizm t fes, n thelb qen n kundrshtim

me vendimet dhe gjykimet e Inxhilit dhe tevratit. ndrkoh u paraqitn disa persona t guximshm, t cilt do t shpallnin nevojn dhe domosdon e nj ndryshimi dhe prmirsimi t bindjeve dhe veprimeve fetare. Kta i shpalln luft fes, n emr t fes dhe, m sakt, librave (shkrimeve) t disa udhheqsve shpirtror, n emr t Inxhilit, dhe paps, n emr t Hazreti Isait. Kta, ashtu sikur ata q flisnin n emr t shkencs e t artit, nuk mbetn vetm (t vetmuar). U gjendn t till q u shkonin prapa. Sido qoft, edhe pse patn hequr shum, n fund, rruga q ndoqn, prfundoi me sukses dhe, duke qen jasht katolicizmit dhe duke mos qen nn pushtetin e paps, patn sukses t formonin disa drejtime fetare, t cilat jan t njohura me emrin e prgjithshm protestanti. Edhe katolikt, duke thjeshtsuar drejtimin e tyre karshi ktij drejtimi t ri, qen t detyruar t trhiqeshin deri diku nga ai fanatizm. Edhe nj gj q kaloi nga arabt n Evrop n kohn e luftrave t Kryqzatave, q pati ndihmuar shum n qytetrimin e evrops, sht dhe prdorimi i busulls n anije. Fal busulls, detart evropian shtitn oqeanin Paqsor (Bahr-i Muhit) dhe zbuluan disa toka e ujdhesa dhe, n fund, edhe pjes t mdha t Ameriks, t cilat deri ather ishin t panjohura. Ata, nga ato vende, mblodhn dhe solln n vendet e tyre pasuri t mdha. Pastaj, tregtit q hapn me ato vende t largta, filluan ti pasuronin

Qytetrim 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

49

banort e saj (t Evrops). Pasuria, natyrisht, lind gjithnj prparimin, kurse prparimi, lirin dhe qytetrimin. Detart, si: Vasko de Gama dhe Kristofor Kolombo, zbuluan pjes t mdha t rruzullit toksor, gjetn n Evrop tregti dhe pasuri e thesare nntoksore, nga njra an, e nga ana tjetr, dijetart, si: Galileu dhe Koperniku prcaktuan rrethanat e vrteta t trupave qiellor, pozitn dhe lvizjen e tyre. Zgjerimi i njohurive t gjinis njerzore, si dhe zbulimi i mjeshtris s shtypit (shtypshkronjs), filluan ti prhapnin e ti thellonin kto njohuri. udhheqsit shpirtror, pasi u prpoqn shum koh tu rezistonin shkencs dhe arteve me injoranc dhe fanatizm, n fund, e kuptuan se nuk do t ishte e mundur ti ndihmohej drits s muzgut (agimit) me errsirn e nats. S kndejmi, ata, pr ti ekspozuar popullit pjest e njohurive q i dshirojn, dhe pr ti prvetsuar mendjet e tyre, edhe vet qen t detyruar t msonin shkencn dhe artin, dhe kshtu u prqendruan n zotrimin e msimit dhe edukimit. Kto masa dhe prpjekje (nisma) t tyre provokuan gjetjen e nj fanatizmi dhe injorance n shkencn dhe edukimin n Evrop. Sido qoft, meq sht e natyrshme q drita t shmang errsirn, disa nxns q doln nga shkolla e udhheqsve shpirtror, prveq i shpalln luft injorancs dhe fanatizmit, nj grup prej tyre arritn deri aty sa t shkatrronin bazn e krishterimit. ja, n kt mnyr, udhheqsit fetar e shpirtror n Evrop, duke rezistuar e kundrshtuar fuqishm dhe duke mos dashur qytetrim, dituri e arsimim, por duke qen nn kt presion, bn madje dhe shum shrbime, sepse filozoft e dijetart, si: Volteri e Rusoi, kan dal nga shkolla e udhheqsve shpirtror. Shekulli i tetmbdhjet dukej m i shklqyeshm e m i ndritshm fal zbulimeve shkencore, mendimeve dhe studimeve t filozofve e dijetarve, si: Dekarti, Njutoni, Hersheli, Kanti, Bakoni etj.. Mendimet e popullit u hapn e u liruan nga dita n dit dhe kta filluan t ndikonin kundr fanatizmit dhe fuqis s autoritetit t udhheqsve shpirtror. volteri e Rusoi, si dhe Didro e Dalambert dhe dijetar t tjer, q quhen enciklopedist, qen pishtar t qytetrimit n shekullin e lartprmendur. mund t thuhet se fanatizmi prgatiti nj fush t gjer pr zhvillimin dhe prparimin e qytetrimit. Qytetrimi dhe e vrteta, si dhe ligjet e drejtsia, hapn nj epok t re, t themeluar mbi baza t shoqris njerzore. Megjithat, kishin mbetur prsri shum pengesa. Kshtu, fanatizmi m i madh i udhheqsve shpirtror prbhej nga reagimet dhe privilegjet e aristokratve dhe nga despotizmi e nga tirania e pushteteve. Vese filozoft dhe dijetart e lartprmendur, popujve ua shpjeguan vazhdimisht pushtetin dhe t

vrtetn derisa arritn n shtresn m t ult t banorve (n masn popullore) dhe, meqense ia msuan gjinis njerzore ligjet, rregullat dhe detyrat, nga shkndijat q vendosn ata n dekadat e para t shekullit t kaluar, n Franc u shfaq nj politik revolucionare vullkanike e shprthyese dhe nj qytetrim q tronditi tr Evropn. Ai revolucion q ndodhi m 1789 dhe 1793, qe nj ngjarje e madhe. Ai revolucion i ndrioi syt e tr Evrops me drit t jashtzakonshme. Lvizjet e tij n Franc vazhduan deri m 1848, e ndoshta deri m 1878. Kjo ngjarje gjykohet t jet nj episod i qytetrimit q zhduku gati t gjitha pengesat. Rruga e qytetrimit, e prparimit dhe e liris, mbeti trsisht e hapur dhe e lir. N shekullin ton, ndrkaq, jan zbuluar tri gjra. donjra prej tyre do t mund t jet e barasvlershme me t gjitha zbulimet dhe sajimet e tjera. Ato jan: vapori, hekurudha dhe telegrafia. N saje t avullit dhe elektrikut, q kan qen forca t panjohura deri n kt shekull, prve ktyre tri gjrave q numruam, qen zbuluar e krijuar disa vepra artistike, dhe kjo ndodhte nga dita n dit. Kshtu, donjra shtonte dhe rriste fuqin vepruese t gjinis njerzore n nj shkall dhe mnyr marramendse. N t vrtet, shkaqet q ruajtn qytetrimin e tanishm nga rnia dhe zhdukja, ashtu sikurse dhe qytetrimet e mparshme, jan botimet (veprat shkencore) dhe veprat e ktilla artistike.11
[1] Revistn Hafta dhe shum vepra t tjera t Sami Frashrit mi ka siguruar miku im i nderuar, dashamirs i kulturs, mr. Adnan Ismaili, drejtor i shtpis botuese Logos-A t Shkupit. Pr kto shrbime t tij, e falnderoj publikisht. [2] M gjersisht shih: Mehdi Polisi, Sami Frashri - njeriu q shkeli n shum fusha t dijes, Filologji, nr. 14, UP, Fakulteti i Filologjis, Prishtin, 2006, f. 65-85. [3] Shih gjersisht: Mehdi Polisi, kamus al-alami i sami frashrit vepr me prmasa kombtare dhe ndrkombtare, Seminari Ndrkombtar pr Gjuhn, Letrsin dhe Kulturn Shqiptare, nr. 23/1, f. 51-62, Prishtin, 2004; edhe n Jeta e re, prishtin, 2005, f. 177-188. [4] Autori i ktyre rreshtave ka prkthyer nga osmanishtja veprn Medeniyyet-i Islamiyye (Qytetrimi islam), Prishtin 1999; bot.i dyt, Logos-A, 2002, Shkup; bot.i 3, Logos-A, 2004, Shkup (ktu mban numrin 13, n kuadr t kompletit t veprave t botuara t Sami Frashrit :1-20 vepra); veprs i prin studimi Sami Frashri n fushn e islamistiks, i njjti: Qndrimi i Sami Frashrit ndaj Islamit dhe qytetrimit t tij, Edukata Islame, Prishtin 2007, f. 113-122. Por kjo n raport me kontributin e tij n kt fush sht pak. [5] Ktu Samiu e prdor termin hadariyyet, kurse pr qytetrimin m t avansuar, do ta prdor termin medeniyyet. [6] Sh. Sami Frashri, Medeniyyet (1), Hafta, Edebiyat ve funun ve sanayia mecmua (Java, revist letrare, shkencore dhe artizanale), nr. 9, f. 129-133, Stamboll, 1298h./1881. [7] sht fjala pr qytetrimin e lasht grek, i cili sht i fundit nga qytetrimet e lashta. [8] Kjo vepr tashm sht prkthyer n gjuhn shqipe. Shih ktu shnimin (fusnotn) 4. [9] Po aty, nr. 10, f. 145-149. Ndonse Samiu kishte paralajmruar se do t shkruante nj vepr t till, nuk ka njoftime q t ket br nj vepr t ktij lloji. [10] Havarinj jan shokt dhe prkrahsit e denj t Hazreti Isait, numri i t cilve ka qen 12. Kta kan ndihmuar fuqishm n prhapjen e Fes s krishter. (Shih Sami Frashri, Kamus-i Turki, f. 561). [11] Po aty, nr. 11, f. 161-165.

50

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Intervista

intervist me 92-vjearin, haXhi sYlejman rama

nj kujtim nga haxhi i viteve 80


ishte gushti i vitit 1980. Pasi e falm namazin e sabahut, hoxhallart na e knduan duan. ishte shum shyhret, sepse kishin ardhur pr t na prcjell shum hoxhallar, t cilt me Kur`an, dua, dhikr e ilahi na forcuan edhe m shum imanin dhe itikatin ton e na dhan forc, guxim dhe elan edhe m tepr n rrugn q kishim marr drejt shtpis s allahut.N Xhamin e Madhe (sulltan fatih) hipm n autobus dhe morm rrugn pr n Qabe.

axhi sht nj nga fondamentet baz t Fes Islame, por jo t gjith jemi t obliguar ta kryejm kt ritual shum domethns pr besimtart mysliman. Kjo kuptohet nga fraza hyjnore t sures Ali Imran, ajeti 97, n t ciln identifikohet thirrja pr kt obligim. Aty thuhet: Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi udhtimi tek ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk sht i nevojshm pr (ibadetin q e bjn) njerzit. Mundsia financiare sht prej kritereve pr kryerjen e ktij obligimi. N vitet 80 t shekullit t kaluar udhtimi n Haxh ka qen tejet i vshtir duke pasur parasysh rrethanat dhe kushtet ekonomike q mbretronin n at koh n vendin ton. Por ja q ka pasur besimtar t sinqert, t cilt i qen prgjigjur thirrjes s Allahut pr t vizitur Shtpin e par t ndrtuar n faqe t dheut pr adhurim, sikur e quan Allahu xh.sh. Shtpin e Tij. Prej tyre pati edhe disa bashkkombas e vllezr tan n ato vite. Ne kemi przgjedhur nj haxhi, i cili e ka kryer haxhin n at periudh. Prmes rrfimit t tij do t kuptojm m mir se si ishte kryer haxhi n vitet e largta, n vitet tetdhjet. t nderuar lexues t dituris islame, do t sjellim para jush nj rrfim tejet interesant, i cili, besojm, do t zgjoj nostalgjin tuaj dhe ton. Ky do t na kujtoj se si ishte kryer Haxhi n at koh, gjegjsisht si ishte udhtuar dhe far peripecish, vshtirsish kishin pasur haxhinjt, krahas ndjenjave t knaqsis dhe krenaris q kishin prjetuar ata. Pr t msuar pr t gjitha kto, do t bashkbisedojm me haxhiun Sylejman Rama.

Haxhi Sylejman Rama ka lindur m 15.02.1919 n fshatin Nishec, komuna e Podujevs. Ka m shum se dyzet vjet q me familjen e tij t gjer, ai jeton n nj lagje periferike t kryeqytetit, n lagjen e Matianit. kur shkuam pr ta intervistuar, haxhiun e takuam n xhamin e lagjes s tij. Ai, ashtu i prkushtuar si dukej, me fytyrn q i ndrionta nga devotshmria dhe prkushtimi i tij i thell me ibadet, na uroi mirseardhje. Edhe pse i shtyr n mosh, kishte mbushur m shum se nntdhjet pranvera, ai nuk hezitoi tu prgjigjej pyetjeve tona rreth udhtimit t tij m t veant, udhtimit ibadet t jets s tij, pra, Haxhit t tij, m shum se tre dhjetvjetsha m par. Rrfimin e tij e filloi mjaft i mallngjyer dhe me shum emocione, sepse, sikur na tha, ai ishte udhtimi m domethns dhe tejet i veant prgjat gjith jets s tij. organizator i Haxhit at vit ishte Bashksia islame e ksak-s t athershme, me mulla jetish ef. Bajramin n krye. organizimi ishte mjaft i mir duke pasur parasysh kujdesin mjeksor nga ekipi prej 2 mjeksh, t cilt i shoqruan gjat gjith kohs, pastaj rezervimet n Vendet e shenjta q i kishin siguruar shum koh m hert afr Vendeve t Shenjta, dhe prkujdesjen nga hoxhallart gjat tr udhtimit dhe kryerjs s ibadeteve. D.I.: far ju kujtohet nga dita e nisjes, e cila ishte, besoj, tejet emocionuese? Haxhi Sylejman Rama: Po si jo, ishte nj dit e veant n jetn time. M 2 gusht t vitit 1980 namazin e sabahut e kemi falur n Xhamin e

Intervista 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

51

D.I. A mund t na kujtoni cilt ishin hoxhallart e tjer, nse ju kujtohen? Haxhi Sylejman Rama: Po si jo, ishin Hasan Nahi nga Gjakova, Syl Rimanishtja, dhe Halim trnava. Pak pasi arritm n Beograd, n stacionin e autobusit ku ne ishim ndalur, erdhi nj automjet i zi dhe shum komod, shum i gjat dhe ne po shikonim se kush do t zbriste. Disi u friksuam se far po ndodhte, por aty zbriti kryetari i Bashksis Islame mulla Jetish Bajrami, i cili kishte ardhur enkas vetm pr t na prcjell ne, si kemi kaluar rrugs nga Prishtina deri n Beograd. D.I. Mandej si e keni vazhduar rrugn, me autobus, me tren apo ? Haxhi Sylejman Rama: ora ishte dhjet e mbrmjes, namazin e radhs m duket t jacis, nuk e kishim falur ende. Xhamia ishte larg, prandaj mulla Jetishi na rekomandoi ta falnim namazin n grupe t vogla, jo n nj xhemat, sepse si thoshte hoxha: Mos tju biem n sy atyre, se u a vrasim syt. N Beograd kemi pritur prafrsisht 4 or, q aty, t bashkuar me t gjith haxhijt e republikave t athershme t ishRFSJ,-s, pra kishte haxhinj t Bosnj e Hercegovins, t Sanxhakut, Beogradit, Malit t Zi, etj. Numri i t gjithve ishte rreth 700 persona, por m s shumti kuptohet kishte nga Bosnja e Hercegovina. N Beograd kemi hipur n aeroplan dhe kemi marr rrugn pr Egjipt. N Aeroportin e Egjiptit kemi pushuar disa or, pr t vazhduar m tej udhtimin ton drejt Xhides, ku do t ateronim n aeroportin ndrkombtar t Arabis Saudite, pas disa orsh udhtimi. n Xhide Haxhi Sylejman Rama rrfen se n Xhide pritja ka qen madhshtore dhe sqaron se n pritje t tyre dhe pr tu uruar mirseardhje, kishte dal edhe kryetari i Xhides dhe u kishte dhuruar nga nj Kuran, disa broshura fetare, disa gjsende personale, prfshir ktu edhe nga nj adr. Ai u kishte rekomanduar t kishin kujdes t veant, sepse temperaturat ishin shum t larta. D.I. far ishin emocionet kur arritt n Vendet e Shenjta? Haxhi Sylejman Rama: Qyteti i Resulullahut a.s.,.-Medina Munevvere, ishte vendndalja e radhs e haxhinjve, ku do t qndronim 10 dit. Aty fillluam t shijonim mblsin e udhtimit ton disaditor. Falja e namazeve ditore n Xhamin e Resulullahut a.s., m pas leximi i Kur`anit t madhrishm, dhikret dhe dua t shumta, - ishin t prditshme dhe na shoqronin pr do dit. Ato i bnim me prkushtimin m t madh, me knaqsin m t madhe, pasi ishim

Madhe, ku imam ka qen hoxha i mirnjohur mulla Syl Rimanishta. Pik takimi t gjith haxhinjt kishim Xhamin e Madhe n kohn e namazit t sabahut. Pasi e falm namazin e sabahut, hoxhallart na e knduan duan. Ishte shum shyhret, sepse kishin ardhur pr t na prcjell shum hoxhallar, t cilt me Kur`an, dua, dhikr e ilahi na forcuan edhe m shum imanin dhe itikatin ton e na dhan forc, guxim dhe elan edhe m tepr n rrugn q kishim marr drejt Shtpis s Allahut. N Xhamin e Madhe (Sulltan Fatih) hipm n autobus dhe morm rrugn pr n Qabe. D.I. Po numri i haxhinjve, ju kujtohet? Haxhi Sylejman Rama: Ne ishim gjithsej rreth 49 veta, t gjith meshkuj nga t gjitha trevat e Kosovs, si nga Podujeva, Prizreni, Ferizaj, Presheva etj. Me ne ishte vetm nj grua, nna e nj hafzi nga Presheva. Me Emrin e Allahut u nism dhe para vetes kishim nj rrug t gjat e t lodhshme, prplot sakrifica, por dshira e idealet e larta pr t kryer nj obligim t Allahut, shembte do barrier dhe shndrrohej n forc e vullnet. Nga Prishtina udhtuam n Podujev, merdare, kurshumli, pr t kaluar npr Prokuple e pastaj n Nish. Vendi i par i ndalimit ton ishte qyteti i Beogradit. Shoqrues kryesor kishim hoxhn Rexhep ef. Boja, i cili at koh ishte shum i ri dhe kujdesej shum pr ne e mundohej t na sqaronte pr do detaj q na interesonte. Shoqrues dhe ndihms t tij ishin edhe disa hoxhallar t tjer.

52

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Intervista

n truallin e shenjt, tokn ku ka shkelur Profeti yn, i dashuri i Perndis, drita e syve tan dhe modeli yn i jetess. Xhamia e Profetit a.s. ishte tejet e madhe, deri ather nuk kam vizituar dhe nuk kam par dika t till, asnj xhami t till, ajo ishte e ndrtuar n nj siprfaqe q nuk mund ta imagjinoja m par, prej 4 hektarsh. Ne banonim shum afr Xhamis dhe kjo na e lehtsonte shum ibadetin n Xhamin e resulullahut. Pas 10 ditsh mbreslnse e ditsh t plota ibadetesh e prkushtimi t qndrimit ton n Medin, kishte ardhur koha t prfundonim kt pjes dhe morm rrugn pr n Qytetin e Bekuar t meks. T gjith haxhinjt e prisnim me padurim se si do t dukej Qabeja, si ishte ajo... Shum pyetje na silleshin n mendjet tona qysh nga momenti kur jemi nisur. E tash ishim shum afr, edhe pak aste na ndanin nga shikimi, prjetimi i Shtpis s allahut. Deri ather kishim dgjuar nga hoxhallart pr Qaben, madhshtin e saj, kishim par imazhet e saj dhe fotot, panorama t Qabes kishim t varura edhe npr odat e shtpit e tona dhe ato rrfejn pr identitetin ton dhe se Qabeja sht pjes e pandashme e dashuris t do mumini, ama tash ihim para saj, do t shijonim e do t nuhasnim vetm emocionet q i ofron Qabeja, me gjith bukurit dhe prjetimet e paprshkruara q i kemi nuhatur, po gjuha t tradhton dhe nuk mund tju rrfej asgj, pasi gjymtyrt e mia jan t kufizuara pr t prshkruar nj vend t pakufizuar, nj hapsir t prsosur e t shenjt, si sht Mesxhidul harami. Krahasuar me Medinn, Qabeja ishte nj vend shum m i vogl. N Medin ishte shum gjer, kurse n Mek ishte shum m ngusht, mezi e kryenim tavafin dhe retherreth kishte kodra e gur. Edhe n Mek qndruam 10 dit. D.I. Si e kishit aty akomodimin n ato vite? Haxhi Sylejman Rama: Hoteli ku banonim, ishte nj ndrtes 4-katshe, ishte nxeht dhe temperatura shum shum e lart. Ishte mbi 50 grad celsius. Pritja ishte e knaqshme n Mek, ushqimin e blinim dhe furnizoheshim vet, por kishte mundsi zgjedhjeje, atje kishte ushqime t tjera nga ushqimet tona tradicionale, por, me ndihmn e udhheqsve tan, kalonim mir. Mishi ishte i njjt, - prfundoi duke buzqeshur axha Sylejman. Vlen t ceket se rezervimet ishin br shum m hert pr hotele dhe pr do gj tjetr rreth mbarvajtjes normale t haxhit ishin prkujdesur prfaqsuesit e Bashksis Islame. Atje kishin shkuar prfaqsues disa jav para nesh, sikur ishte mulla Jashari, i cili kishte br rezervimet dhe, kur arritm ne, ai na priti dhe

na uroi mirseardhje. Posa zbritm, u vendosm menjher n banesat tona. Atij i kishin br prshtypje grupe komunitetesh t tjera atje pr organizimin e mir. Sidomos grupi i haxhinjve nga Turqia, q me ilahit e me kndim kurani e dhikr dhe prkushtim ndaj Zotit, kishin ln mbresa pr t gjith haxhinjt. D.I. Po n Mek, si u pritt dhe n far kushtesh ishin pr haxhinjt? Haxhi Sylejman Rama: Ishte shum mallngjyese. Ishte nj emocion i papar. Meka -vendlindja e Resulullahit, Qabeja - drejtimi i myslimanve. Ishte mahnitse. Ngado dgjohej gumzhima Lebbejke Allahumme Lebbejk.T Prgjigjemi, o Allah, t Prgjigjemi. Edhe ne, me iden e organizatorit ton, iu bashkuam atij grupi. Arafatin e Muzdelifen, Sajin e Merven, haxhi Sylejmani i kujton me mall. Lutjet e shumta drejtuar Krijuesit n Vendet e Shenjta, vendin e Ibrahimit e Ismailit alejhimuselatu ve selam, si e quan haxhi Sylejmani, i kujton me mallngjimin m t madh. Gjat biseds son shpesh e tradhtonte edhe loti.

Intervista 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

53

Derisa haxhiu shqiptonte fjalt e msiprme, mua m vajti mendja tek Fjala e Profetit a.s.: Kush e kryen haxhin e largohet nga punt e liga e t neveritura, i fshihen mkatet mu sikur at dit q ka lindur nga nna e tij. - Pastaj po ktheheshim nga erdhm. S pari arritm n Xhide pr tu nisur n Kajro e pr t arritur n Beograd, ku do t hipnim n autobus pr Nish e Podujev. Pas 24 ditsh u kthyem n vendin nga u nism, n Prishtin, ku kishin ardhur nj turm e madhe njerzish pr t na pritur. N mesin e tyre, familjar miq e dashamir kishin arritur para nesh, pr t na uruar mirseardhje. I tr grupi ishte kthyer shndosh e mir, me prjashtim t dy personave, t cilt nuk kishin mundur ta kryenin haxhin sepse ishin smurur duke shkuar dhe nuk kishin mundur t shkonin n mek. Vizita e t afrmve dhe dashamirve ishte pjes tjetr shum e veant, e cila sht nj tradit shum e mir e popullit ton. ai thekson se i kishin ardhur n vizit pas kthimit nga haxhi, m shum se 900 veta. Asnjrin nuk e kam kthyer pa dhurata-hedije, si tespihe, misk etj., pra dhurata pr secilin kisha planifikuar qysh n Qabe. D.I. Cili do t ishte mesazhi juaj pr lexuesit tan? Haxhi Sylejman Rama: Ata t cilve Zoti u ka dhn pasuri, duhet ta kryejn haxhin pasi, prveq sht obligim nga Zoti, sht edhe Hamd-falnderim ndaj Tij pr pasurin q u ka dhn. Tani sht shum m leht, besa m mir edhe m lir pr t marr udhn pr Qabe, sepse n kohn ton ka qen shum m vshtir. Morali i t rinjve e t rejave, bre axh po m pengon shum; kemi pasur fytyr e marre, populli yn sht dalluar nga morali e veshja prej t tjerve, e tash n kt koh ju t rinjt e keni lshuar pak. Kshtu nuk bn, Allahu nuk na do kshtu... Pastaj kan humbur rahmeti, dashnia n mes veti. Pa rahmet, nuk ka as bereqet. Me pas razi ndr veti e dashni Nihma e Zotit ka me mrri. N fund e falnderuam haxhiun e nderuar q iu prgjigj ftess son pr kt intervist pr t shpalosur flett e jets dhe periudhat e tij m t arta, duke i uruar atij gjith t mirat n jet shndet, pleqri t rehatshme dhe prkushtim deri n fund t jets s tij n rrugn q tr jetn e ka kaluar duke i shrbyer fjals La ilahe il-lallah Muhamedur resulullah / Nuk ka Zot Tjetr prve Allahut dhe Muhamedi alejhi selam sht rob dhe i drguari i Tij. Edhe pse agjrueshm e n moshn e shtyr 92-vjeare, ai fliste dhe prgjigjej me freskin m t madhe, si di Mshirploti ti freskoj besimtart e devotshm.
Intervistoi Mr.sc. Afrim Jusufi

I gjuajtm gurt me vshtirsi, ishte ngusht, ishte zahmet, por me hoxhollart tan ia dilnim mban dhe i kryenim ibadetet m s miri. Ai e kujton nj detaj kur njrit prej hoxhallarve i kishte humbur kuleta dhe t gjith grupi kishin mbledhur t holla n masn e parave t humbura. D.I. Cili ishte momenti q ka ln gjurm n kujtesn tnde? Haxhi Sylejman Rama: Ndalja jon para mekami Ibrahimit dhe shikimi i kmbve dhe frkemeve t hazreti Ibrahimit, ishin mrekulli. Nuk u besoja syve t mi, mu knaqn syt dhe nuk mund ti ndaja syt nga kmbt e Profetit. Aty kam br dua shum, m dukej sikur para meje ishin dhe po m shikonin Ibrahimi dhe Ismaili a.s.. kthimi n kosov Haxhi Sylejman Rama: Pasi prfunduam t gjitha ritualet dhe pas qndrimit ton 24 ditsh, erdhi momenti i kthimit ton, nga erdhm. u kthyem, por tani shum m t lir, ishim m t shkarkuar, m t leht, m t knaqur shpirtrisht, ngase kryem nj farz t Allahut, i cili nuk mund t kryhet pa t thirrur Ai nga Lart.

54

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Aktivitete

n mitrOviC u vu Gurthemeli i Xhamis m t madhe n kOsOvs M 14 shtator 2012, n Mitrovic n nj manifestim solemn u vu gurthemeli i xhamis Bajram Pasha-Isa Beg, ku prpos qytetarve t Mitrovics e rrethins qen t pranishm edhe Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava me bashkpuntor, ambasadorja turke n Kosov, znj. Songyl ozan, ministri i Administrats Publike, z. Mahir Jakxhillar, nnkryetari i Mitrovics, Riza Haziri, edhe shum personalitete nga Turqia si deputeti i Parlamentit turk, z. Shirin Yllan pastaj personalitete t larta nga Komuna e Bajram - Pashs n Stamboll t prir nga Kryetari i komuns, Atila Ajdiner, Myfti i Bajram Pashs, Izet Shener, valiu Abdulkerim Jazxh, Myftiu i Pendikut, Zija Ersin si dhe nj numr i konsiderueshm i biznesmenve nga Bajram pasha e Stambolli q kishin ardhur enkas pr kt manifestim. Ndrtimi i xhamis sht br i munduar fal bashkpunimit e vllazrimit t Kshillit t BI n Mitrovic me Myftinin e Bajram Pashs, dhe bashkpunimit t mir t dy komunave, asaj t Mitrovics dhe t Bajram Pashs. Xhamia do t jet m e madhja n Kosov e ndrtohet n vendin e ish-xhamis s isa Beu, pasi q ish- objekti nuk ka qen n gjendje q tju prngjitet krkesave t kohs.

Duke iu drejtuar t pranishmve Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava fillimisht tha: Dshiroj n emr t besimtarve islam t Kosovs t falnderoj myftinin e Bajram Pashs, t falnderoj komunn e Bajram Pashs, t falnderoj biznisment q jan prezent ktu dhe t gjitha ata q dhan kontribut pr fillimin e ndrtimit t ksaj shtpie t Allahut xh.sh. Xhamit tona n Kosov, disa nga to, jan m t vjetra se xhamit e Stambollit, ngase 65 vjet pas Kosovs bhet feth Stambolli. Me kt rast edhe njher falnderoj popullin, turk pr krejt at q ka br pr Kosovn, q ka ndihmuar Kosovn npr proceset q ka kaluar vendi yn pr t arritur deri te pavarsia. ne, sot ndrtojm xhami, shkolla, spitale, erdhe pr fmij e gjithka q ka nevoj ky vend fal kontributit t vllezrve dhe motrave tona, gjakut t derdhur t bijve e bijave m t mira t vendit ton, po ashtu falnderoj edhe bashksin ndrkombtare e posarisht NATo-n, q na ndihmuan q t jemi t lir- tha myftiu Trnava. Ndrsa duke folur pr rolin e xhamis n fjal myftiu Trnava tha: Kjo xhami do t forcoj edhe m tepr lidhjet tona vllazrore, ama Kosova ka edhe shum nevoja t tjera pr se presim ndihmn tuaj. Ky investim vjen nga nj shtet mik pr ne si sht Turqis, si rezultat i bashkpunimit t komunave t Turqis me komunn ton, objekti q po i vm sot themelin do ta zbukuroj qytetin ton, tha nnkryetari i Mitrovics, z. Riza Haziri Kryetari i Bajram Pashs, Atila Ajdiner, tha Sot jemi ktu bashk me 50 biznesmen nga komuna e Bajram Pashs q kan shprehur dshirn e vullnetin q t ndihmojn n ndrtimin e xhamis. M tutje kryeri i Bajram Pashs tha se shumica e biznesmenve jan me origjin nga Ballkani. Ai m tutje u shpreh q popujt e ktij nnqielli pavarsisht far feje a etnie kan, t jetojn n paqe, liri e harmoni. Myftiu i Bajram Pashs, Izet Shener duke i prshndetur t pranishmit tha se ju falnderoj t gjithve q keni ardhur n kt manifestim ku po vejm gurthemelin e xhamis pr t ciln shpresoj q shum shpejt do t tubohemi pr ta br inaugurimin e saj. Ambasadorja turke n Kosov, znj. Songyl ozan tha se xhamin q po e nisim sot do jet nj vend i bashkimit e unitetit, vend q i ofron e edukon njerzit. Popujt e Turqis dhe t Kosovs ki lidh e kaluara e prbashkt historike, kulturore e fetare. N emr t KBI t Mitrovics, t pranishmve iu drejtua Kryetari i Kshillit, Jetish ef. Berisha i cili pasi i prshndeti, n emr t kshillit falnderoi t gjith ata q kan ndihmuar q qyteti i Mitrovics t nis ndrtimin e xhamis m t madhe n kosov. (R. Shkodra)

Aktivitete 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

55

Presidenti nishani viZitOi Xhamin e sinan Pashs t PriZrenit N kuadr t vizits s tij n Kosov, Presidenti i Shqipris, Bujar Nishani, n ort e mbrmjes gjat qndrimit n Prizren vizitoi xhamin e Sinan Pashs, ku u prit nga sekretari i Kryesis s Bashksis Islame t Kosovs, Resul efendi rexhepi dhe kryeimami i kshillit t Bashksis Islame t Prizrenit, Ali ef. Vezaj. Sekretari i kryesis, Resul ef. Rexhepi, pasi e prshndeti Presidentin shqiptar, e falnderoi pr vizitn n xhamin e Sinan Pashs, kurse Ali efendiu e njohu Presidentin me historikun e xhamis. me kt rast sekretari i kryesis i dhuroi Presidentit shqiptar nishani disa botime t Kryesis s BIK-s. (R. Shkodra) mYFtiu trnava Priti ministrin e FinanCave t turQis Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava m 11 shtator priti Ministrin e financave t Turqis, z. Mehmet Shimshek, i cili po qndron pr vizit n Kosov. Myftiu e falnderoi Ministrin turk pr vizitn dhe shprehu konsideratn e tij pr prkrahjen e vazhdueshme t qeveris turke pr Kosovn. Myftiu Trnava, Ministrin turk e njohu me historikun e Bashksis Islame si dhe me projektet q po realizon Bashksia Islame e Kosovs n bashkpunim me institucionet turke. Myftiu falnderoi Ministrin turk pr investime q po bjn korporatat turke n Kosov.M hert neve na sht dashur prkrahja politike e diplomatike, gj q i duhet Kosovs shum edhe tani, por tani kemi nevoj pr vende t reja t puns, pr zhvillim ekonomik dhe pr prmirsimin t kushteve t jetess- tha Myftiu Trnava. Ministri turk Mehmet shimshek tha se turqia si deri tash ka qen pran kosovs dhe e ka prkrahur. edhe n t ardhmen do t jet pran saj. Ministri turk u shpreh se Turqia sht e interesuar q t jet sa m e pranishme me investime n kosov. Pr kt qllim ai tha se Qeveria turke do t orientoj e stimuloj korporatat e firmat turke q t vijn n Kosov e t hapin vende t reja pune, nj zhvillim ekonomik dhe perspektiv pr nj jet m t mir. (R. Shkodra)

mYFtiu trnava Priti nj deleGaCiOn t ministris s shtjeve Fetare nGa dubai Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 10 shtator priti nj delegacion nga Emiratet e Bashkuara Arabe, t kryesuar nga shejh Ibrahim Xhasim el Mansuri -zyrtar i lart nga Ministria e shtjeve Fetare t Qeveris s Dubait, t cilt po qndrojn pr vizit pune n Kosov me ftes t Bashksis islame t kosovs, n kuadr t bashkpunimit t dy institucioneve respektive. Myftiu Trnava falnderoi delegacionin pr vizitn dhe i njohu ata me t arriturat, zhvillimet dhe sfidat e BIK-s, si dhe me organizimin e jets fetare n Kosov. Delegacioni i kryesuar nga shejh Ibrahim Xhasim el- Mansuri, falnderoi Myftiun Trnava pr mikpritjen e ngroht e vllazrore n Kosov, pr se u shpreh se jan shum t impresionuar nga kan par gjat vizits ktu. Mysafirt nga Dubai konfirmuan se Ministria e shtjeve Fetare n Dubai do t mbshtet Bashksin Islame t Kosovs me projekte konkrete. Delegacioni nga Dubai do t qndroj disa dit n Kosov, ku do t vizitoj disa qytete, si dhe do t vizitoj xhami e medrese, si: n Prishtin, Gjilan e Prizren, ku do t njihen nga afr me aktivitetet dhe gjendjen e besimtarve dhe t infrastrukturs islame n Kosov. (R. Shkodra)

56

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Aktivitete

Gruaja dhe aktviteti sOCial Departamenti i Gruas i BIK-s mori pjes n seminarin tre ditor Gruaja dhe aktiviteti socialq u mbajt n Shqipri nga data:7-9. 09.2012 ku ishin t pranishme m shum se 40 gra nga Kosova, maqedonia, mali i Zi dhe shqipria. Qllimi i ktij seminari ishte forcimi i rolit t gruas n pun vullnetare dhe nxitjen e pjesmarrjes s grave n shoqri. Presidentja e Fondacionit Fmijt shqiptar, Liri Berisha, tha se grat jan vizionare me fuqi madhore vepruese pr t vn n lvizje mekanizmat q nxisin shpirtin veprues. Dhe nse do t ngrihej nj panteon n nderim t vullnetareve humaniste n do shoqri t bots un mendoj se vendin kryesor do ta z gruaja. Ambasadori i shtetit t Kuvajtit n Shqipri, Najeeb Abdurrahman, tha se gruaja shqiptare ka nj rol aktiv n shoqrin civile dhe pr kt duhet inkurajuar edhe m shum. Projekti Vakefi i kohs sht organizuar nga Sekretari i Prgjithshm i vakufeve-Kuvajt si dhe Komiteti i Bashkuar kuvajtjan pr bamirsi me qllim sjelljen e metodave m t mira pr inkurajimin e femrave n fushn e puns vullnetare. Pas prfundimit t trajnimit u b certifikimi i pjesmarrseve. (H. Kastrati) nj GruP Grash shQiPtare nGa bursa viZituan bik-n Myftiu i Republiks s Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 4 shtator priti nj grup grash shqiptare prej 40 vetash nga Bursa e Turqis, t cilat qndruan n kosov pr disa dit.

Me kt rast Myftiu Trnava falnderoi mysafiret pr kt vizit dhe ua kujtoi atyre se kan nj amanet shum t madh q fmijve t vet tua shpjegojn se kan prejardhje shqiptare dhe se ne me Bursn na lidhin shum gjra. Ai po ashtu i njoftoi mysafiret pr jetn fetare n Kosov dhe pr rolin e institucionit t BIKs si prgjegjse dhe bartse e jets fetare n tr Republikn e Kosovs. N Kosov kemi 800 xhami, 5 medrese, 30 kshilla t BIK-s, kemi medrese t Hivzit, kurse serbt gjat lufts i shkatrruan 218 xhami, po t gjitha i kemi ndrtuar. Po ashtu kemi ndrtuar edhe 400 xhami t reja, dhe s shpejti do t filloj ndrtimi i nj xhamie t madhe n Prishtin. Un falnderoj popullin dhe Qeverin Turke q kan ndihmuar Kosovn shum para e gjat lufts dhe tash, pas lufts. Ju e dini se para 623 vjetsh ktu erdhi Sulltan Murati, i cili ra shehid ktu n Kosov. Dhe, ne mbi 623 vjet jemi mysliman. organet e tij t brendshme t trupit t tij jan ktu afr Prishtins, kurse trupi tij gjendet n Bursa. Ju me kt vizit i keni dhn nj mesazh dhe nj freski vendit ton. Ky mesazh sht q nuk e keni harruar vatanin ton, vendin e t parve tuaj. Kosova po prballet me shum probleme dhe sfida. Mirpo sot Kosova sht e lir, shtet i pavarur, e pr t arritur deri tek ky shtet, kan rn shum shehid. Mbi 1.5 milion ishin burgosur, kurse mbi 5 milion jan detyruar t emigrojn. Mirpo ne kemi qndruar ktu, edhe pse kemi pasur serbin po dhe sistemin komunist, q kan shkatrruar shum xhami , - tha Myftiu Trnava duke shtuar se ktu n kosov do t takonin shum gra dhe ato do tu rrfenin pr vuajtjen dhe vshtirsit e tyre q kan pasur deri m sot. ai n fund falnderoi edhe Rexhep Gunduzin dhe shoqatn q ai drejton, duke theksuar se ai sht nj aktivist shum i madh dhe ka br shum pr Kosovn. (R. Suma) mbahen Garat e dYta rePublikane t njOhurive Fetare M 15 shtator 2012 n ambientin e Medreses s Mesme Alauddin n Prishtin u mbajtn Garat e Njohurive Fetare n nivelin shtetror. T Rinjt jan e ardhmja e do vendit. N shoqrin ton mbi gjysma e popullsis i takojn moshs s

Aktivitete 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

57

re, q paraqet nj prparsi t madhe n raport me vendet tjera t rajonit, andaj t rinjt e vendit ton e meritojn q t kemi nj kujdes t shtuar ndaj tyre n aspektin e arsimimit dhe edukimit t tyre, kjo madje sht edhe nj obligim fetar pr ne si hoxhallar por edhe si prindr, andaj me qllim t rritjes s vetdijes pr kt dukuri Departamenti i t Rinjve i BIK n bashkpunim me Departamentin e Gruas pran BIK e me prkrahje t madhe nga Myftiu i Republiks s Kosovs Mr. Naim ef. Trnava dhe nga kryeimami i BIK Sabri ef. Bajgora, pr her t par organizuan

Garat republikane t njohurive fetare T pranishmve n fillim u drejtua Kryeimami i Republiks s Kosovs Sabri ef. Bajgora me nj fjal rasti ku u uroi t gjith garuesve fat dhe suksese n garat e tyre, dhe duke i porositur hoxhallart q t shtojn prpjekjet e tyre n punn me fmijt npr xhamiat e vendit. N kt gar ishin t pranishm 18 ekipe nga 18 Kshilla t Bashksis Islame : Preshev, , Prishtin, Istog, Lipjan, Sknderaj, Dragash, Gjilan, Hani Elezit, Kamenic, Prizren, Rahovec, Suharek, Vushtrri, Shtime, Ferizaj, Vitia, Fush Kosova, Malisheva. N Finale u kualifikuan vetm gjasht ekipe: Presheva, Prishtina, Shtime, Istogu dhe Rahoveci.Vendi i par i takoj ekipit nga Rahoveci nxns t Shani ef. Sylka, kurse n vendin e dyt u rendit ekipi nga Prishtina, nxns t Hakif ef. Hoti, kurse vendi i tret i takoj ekipit nga Presheva. Fituesit t gars i takoi mimi Haxhi Nderi kurse shprblimet u ndan edhe pr t gjith pjesmarrsit tjer. (F. Spahiu)

PrurOhet rindrtimi i Xhamis HatuNije N PrisHtiN M 7 shtator, n mnyr solemne u b prurimi rindrtimit t Xhamis Hatunije e cila pr dy vite me radh ishte n rindrtim e sipr nga Shoqata Vakf el Islami. N prurim morn pjes Myftiu i Republiks s Kosovs mr. Naim ef. Trnava, Kryeimami Sabri ef. Bajgora, e shum hoxhallar t tjer, personalitete t ndryshme politike dhe si ministri i shndetsis dr. ferid Agani, deputet, prfaqsues t FSK-s, Policis s Kosovs si dhe shum xhematlinj t tjer. N fillim mirseardhje ju shprehu kryetari i KBI-s s Prishtins Bahri Sejdiu duke ju uruar Xhamin e re, dhe duke falnderuar t gjith ata q dhan kontribut n rindrtimin e ksaj xhamie t bukur e n veanti donatorin Muhamed Bin Abdurrahman..Donatori i ktij rindrtimi, Muhamed Bin Abdurrahman Elmuhejleb i cili u shpreh i knaqur me pamjen dhe punn e kryer n kt objekt fetar, q me t vrtet i ka ndrruar pamjen edhe lagjes s tregut i cili sht i strngarkuar nga ndrtesat e parregullta. Hytben e mbajti Myftiu Naim ef. Trnava q ju drejtua xhematit me urim dhe falnderim t przemrt i cili tha: se Xhamit jan e drejt ekskluzive e xhematit pr ti zbukuruar ato, ata q besojn Allahun dhe ditn e gjykimit, falin namazin, japin zeqatin, dhe nuk i frikohen askujt pos Allahut xh.sh. dhe se ata do t jan t udhzuarit e shptuar. Gjithashtu Myftiu falnderoi KBIn pr punn e tyre, si dhe donatorin duke e lutur Allahun q ta shprblej n kt dhe botn tjetr me xhenet pr kt kontribut kaq t madh q ka dhn pr kt xhami, si dhe t gjith

58

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Aktivitete

pjesmarrsit n kt eveniment prurimi. Xhamija Hatunije konsiderohet njra nga xhamit qndrore t qytetit por e ndrtuar n fund t shekullit t 18 nga nj material i dobt e q e pati t vshtir t ju shptoj rrebesheve t kohs, qofshin ato atmosferike apo ideologjike ateiste t kohs s monizmit. Xhamija Hatunije ishte njra nga disa Xhami t mbyllura t kryeqytetit dekada me radh gjat ish sistemit, e shndrruar n nj magazin q ju shrbeu organizatave tregtare t asaj kohe dhe si e till kishte prjetuar shkatrrim t dukshm t interierit dhe vlerave q ka pasur kjo Xhami. N fillim t viteve t 80-ta u b rihapja dhe deri diku adaptimi i ksaj Xhamije e cila kishte humbur shum pr vite me radh, me insistimin e Bashksis Islame pr nevojat q kishte xhemati i kryeqytetit. (B. Sejdiu) u Prurua Xhamia e re n Fshatin GrejevC t therands Pas gati 14 vjetsh, u prurua xhamia e re n fshatin Grejevc, t ciln forcat barbare serbe e kishin djegur gjat lufts s fundit n vitin 1998. Q ather banort e fshatit dhe t disa fshatrave prreth kishin mbetur pa xhami. Iniciativa erdhi nga mrgata jon n Zvicr, q organizuan (dhe siguruan mjete financiare) t udhhequr nga Rifat Reshani. Punimet patn filluar para nj viti dhe m pastaj pr ndrtimin e xhamis dhan ndihma edhe donator e firma vendore. Prurimi i xhamis u b n prag t muajit t bekuar t Ramazanit, m 16.07. 2012. N ceremoni ishin t pranishm zyrtar t lart nga Kryesia e BIK-s, nga KK i Therands, KBI i Therands si dhe qytetar t shumt. Prerja e shiritit u b nga kryemami i BIK-s Sabri ef. Bajgora dhe prfaqsuesi i KK t Therands Muhamet Bajraktari, duke u prcjell me tekbire nga qytetar t shumt t pranishm. M pas kryeimami i BIK-s, Sabri ef. Bajgora, prshndeti t pranishmit dhe u shprehu urimet e Myftiut t Republiks s Kosovs, Mr. Naim ef. Trnava. Ai pastaj foli pr rolin q ka xhamia n edukimin e gjeneratave t reja. Si frymzim pr t gjith ne, ai prmendi rolin q kan luajtur pr lirimin e vendit disa figura t shquara gjat historis. Po ashtu - theksoi kryeimami - nga 218 xhami q qen djegur e shkatrruar gjat lufts s fundit, ne kemi arritur t ndrtojm e t meremetojm 213 sosh, duke prfshir edhe kt sot ktu. M pas programi solemn vazhdoi me leximin e disa ajeteve kuranore. T pranishmit, pr pjesmarrjen dhe pr kontributin e t gjith atyre q kan kontribuar n ndrtimin e xhamis s fshatit, i prshndeti dhe falnderoi edhe prfaqsuesi i fshatit. Ndkaq, kryetari i KBI-s t Therands, Halim ef.Shehu, foli pr rndsin q ka xhamia n Islam, si dhe pr rndsin e ndrtimit t tyre, duke theksuar n fund: ... kjo xhami sht e fundit q u ndrtua, nga t gjitha ato xhami q ishin djegur e shkatrruar

nga forcat serbe n komunn e Therands. Mirnjohje iu dhan: xhamis s Afelltenit n Zvicr, Kuvendit komunal, firms Gani Rosha Grup, Sejdi Reshanit, Hajredin Blets, Muhamet Paarizit, si dhe Rifat Reshanit. (Burim Bibaj). sviCerani PranOi islamin Patrik Frej i lindur m 09.03.1986 n Cyrih t Zvicrs, m 6 gusht 2012 n Xhamin qendrore t Shtimes, n prani t shum xhematlinjve, n namazin e ikindis pranoi Islamin publikisht. Ishte dita e 17 e Ramazanit. Patriku sht i specializuar n kuzhinieri n specialitetin e peshkut. Pyetjes son drejtuar pas pranimit t Islamit t shyri t kaloni nga besimi i krishter n kt fe? iu prgjigj: -N shkoll, kur kam msuar pr religjionet, nj prshtypje t veant m ka br Islami dhe doher kam pasur dshir t di m shum pr kt fe. Sidomos kto katr vitet e fundit jam interesuar dhe kam lexuar literatur rreth ktij besimi. N veanti takimi me shokt e mi mysliman dhe jeta e tyre familjare m kan motivuar shum. Do t veoja Fadil Iballin, i cili sht nga vendi juaj, ka qen shum pran meje dhe mund t them q Fadili dhe familja e tij m kan motivuar m s shumti. Tju them t drejtn, Kuranin e kam bler t prkthyer n gjuhn gjermane, por nuk e kisha filluar ta lexoja para se t pranoja Islamin. Tash pres t kthehem me padurim n vendin tim e t filloj ta lexoj. Pyetjes son t dyt: Si e ndien veten tash? iu prgjigj: -Tju them t drejtn, dika ka ndryshuar n kraharorin tim, e kt nuk di si ta shpreh. N fund nuk m mbeti tjetr, prvese ti uroja shndet, suksese dhe gjith t mirat n jet. (Isa Trshani).

Merhum 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

59

ndrrOi jet hOXha dhe kOleGu Yn Osman eF. abaZi osman ef. Abazi u lind m 5 Maj 1969 n fshatin Azizi ish Milloshev i komuns s Kastriotit. Shkolln fillore e kreu n fshat kurse t mesmen e vazhdoi n Medresen e Mesme Alaudin, pr t ciln kishte dshir t flakt q nga vegjlia. Medresen e kreu m 1988 me sukses t shklqyeshm si nxns i dalluar, e n veanti n lndn e Kuranit pr t cilin kishte ambicie t veanta. studimet universitare i kreu n kryeqytetin e Arabis Saudite n Rijad n Universitetin Mbreti Saud, n degn e Akaidit ku edhe diplomoi m 1997, n afatin e parapar me sukses t lart.

Pasi mbaroi studimet u kthye n Kosov dhe nga Kshilli i Bashksis Islame t Prishtins menjher u angazhua si Imam dhe ligjrues n Xhamin Sudi Efendi n Prishtin e cila me padurim ato vite i kishte pritur gjeneratat e reja t hoxhallarve nga shtetet Arabe. Hoxh osman Abazi u angazhua n kt detyr madhore me t gjith qenien e tij dhe njohurit q kishte nga Universiteti pr ta freskuar xhematin e tij me ligjrata t veanta, me msim t nxnsve n msim besim dhe kiraet t Kuranit t cilin e kryente me ndje. kt detyr mulla osmani e kreu deri at dit kur e kaploi smundja e rnd dhe pa dshirn e tij u nda nga xhemati dhe xhamia q i kishte shrbyer pr 14vite me radh. Prve angazhimit n xhami ai u dallua me prkthim t librave t ndryshm t Sejid Kutubit, Sulejman El Eshkar etj. ishte dhe antar i kshillit pr dy mandate 2004-2012 ku edhe kontribuoi shum, n zgjidhje t problemeve jo t pakta t Kshillit, i matur dhe me qasje konstruktive. Gjenerata jon dhe shokt e klass si dhe xhemati kan humbur nj shok dhe koleg t prgatitur profesionalisht, modest n sjellje dhe jet, si dhe i dalluar n hyzmet t fes me devocion t veant. Pas nj periudhe plot kontribut dhe aktivitete n rrugn e Allahut xh,sh. e kaploi smundja e rnd dhe Mulla osmani ndrroi jet m 02.09.2012 n moshn 43 vjeare duke ln pas vetes vepra t mira, nxns t zellshm, q ua msoi leximin e Kuranit e fen n prgjithsi. N familje la gruan dhe katr fmij, nj vajz e tre djem n vigjilje t jets q doemos duhet t jen krenar pr babain e tyre. n varrimin e rahmetliut hoxh osmanit morn pjes nj numr i madh i xhematit nga t gjitha trojet shqiptare hoxhallar dhe prfaqsues t Kryesis s Bashksis Islame t Republiks s Kosovs dhe Kshillave t BI t Kosovs. Prandaj t gjith ne e lusim Allahun xh.sh. q ta shprblej me xhenet Firdeus inshaAllah . Amin! (B. Sejdiu)

teleGram nGushllimi Prishtin, 12 shtator 2012 Nga: Myftiu i Kosovs / Mr. Naim Trnava Pr: Ambasadoren amerikane n Kosov / Znj. Tracey Jacobson. E nderuara zonja Ambasadore Jacobson! Me shqetsim morm lajmin sot pr sulmin mbi Konsullatn amerikane n Bengazi t Libis, ku psoi rnd misioni juaj diplomatik dhe, pr fat t keq, humbn jetn Ambasadori juaj atje, Christopher Stevens dhe bashkpuntort e tij. Me kt rast, zonja Ambasadore, pranoni ngushllimet tona t sinqerta, dhe ne shprehim njkohsisht solidaritetin e plot me familjet e viktimave, qeverin dhe popullin amerikan. Sulmet e tilla jan akte terroriste, q kan pr qllim ndaljen e proceseve demokratike dhe instalimin e regjimeve ideologjike e kriminale. Sulmi mbi Misionin amerikan sht sulm mbi vlerat demokratike, universale dhe qytetruese. Jam i bindur q sulmi i sotm n Bengazi nuk paraqet ambiciet e populli libian, i cili ka vuajtur mjaft nga regjimi i Gadafit. Zonja Ambasadore, prmes Jush, ngushllojm edhe Presidentin Obama, Sekretaren Klinton, familjet e viktimave, Qeverin dhe popullin amerikan. Me respekt, Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava

60

267 DITURIA ISlAME TETOR 2012 Info

e Kombeve t Bashkuara, unesco, komuniteti Ndrkombtar si dhe shtetet antare t organizats pr Bashkpunim islamik duhet ta dnojn ashpr prodhimin e ktij filmi si dhe t gjejn edhe alternativa pragmatike pr tu prballur me producentt e ktij filmi fyes. instituCiOnet islamike t FranCs kan dnuar PrOdhimin e Filmit FYes kundr muhamedit a.s. kshilli i myslimanve t Francs(KMF), Xhamia e madhe e Parisit si dhe Unioni i organizatave Islamike t Francs me an t komunikatave t veanta kan dnuar ashpr prodhimin e filmit fyes ndaj personalitetit t muhamedit a.s.. kmf pasi q ka shprehur shqetsime t thella nga rrethanat e krijuara n Libi q si pasoj sht vrar edhe ambasadori i Ameriks n qytetin Bangazi t ktij vendi, ka deklaruar: ne dnojm ashpr prodhimin e filmit fyes ndaj personalitetit t muhamedit a.s., ndrsa shprehim urrejtje t thell ndaj producentve t ktij filmi, por n t njjtn koh krkojm nga myslimant q mos t bien n kurth t ktyre intrigave dhe mos t prdorin dhunn pr t shprehur revoltn e tyre. N nj pjes tjetr t ksaj komunikate sht theksuar: myslimant nuk duhet t bhen mjet i elementeve islamofobist t cilt kan ndrmend t prhapin dhunn dhe urrejtjen kundr myslimanve n tr botn. T gjith qytetart protestn dhe revoltn e tyre kundr veprimeve t ktilla duhet ta shprehin me nj qetsi t plot dhe nprmjet metodave ligjore. KMF n kt komunikat gjithashtu ka sqaruar: shtetet nuk duhet ti lejojn qytetart q duke keqprdorur konceptin e liris s t shprehurit, t fyejn simbolet e shenjta t feve

isesCO ka dnuar PrOdhimin dhe shFaQjen e Filmit FYes kundr muhamedit a.s organizata Islamike pr Arsim, Shkenc dhe Kultur (ISESCo) me an t nj komunikate ka dnuar ashpr prodhimin dhe shfaqjen e filmit fyes kundr personalitetit t muhamedit a.s, Pafajsia e Myslimanve n amerik. isesco duke dnuar ashpr prodhimin dhe shfaqjen e filmit fyes kundr personalitetit t muhamedit a.s., thot se prodhimi i ktij filmi fyes krcnon drejt pr drejt paqen globale. Prodhimi i ktij filmi sht nj veprim sulmues dhe i shmtuar q sht br n kuadr t fyerjeve t qllimta kundr personalitetit t muhamedit a.s.,. dhe nuk ka asnj lidhje me burimet historike. ISESCo ka krkuar nga zyrtart e shtetit t ameriks q t pengojn transmetimin e ktij filmi dhe ti dnojn faktort producent t tij sepse prodhimi i ktij filmi vetm se e rrit dhunn kundr myslimanve t Ameriks dhe an e mban bots kshtu q njherit edhe krcnon paqen dhe sigurin ndrkombtare. Gjithashtu n vazhdim t ksaj komunikate ka theksuar: organizata

qiellore. Detyra e t gjith institucioneve fetare sht q t bashkohen pr tu prballur me fyesit e simboleve fetare. Unioni i organizatave Islamike t Francs gjithashtu duke theksuar n kt se veprimet e pa matura t disa individve vazhdimisht godasin unitetin n mes feve, ka deklaruar: fyerja e disa personave ndaj simboleve t shenjta fetare do t shkakton dme mbi disa prpjekje q jan br deri me tash pr t vendosur paqe dhe qetsi n mes besimtarve t feve t ndryshme. Edhe Xhamia e Parisit me an t nj komunikate pasi q ka shpreh paknaqsi t madhe ndaj shfaqjes s filmit fyes ndaj personalitetit t muhamedit a.s., i ka thirrur myslimant e Francs q ta ruajn qetsin e tyre ndrsa ka thn: kto veprime t shmtuara dhe provokuese nuk duhet ti drgojn myslimant drejt prdorimit t dhuns dhe krijimit t konflikteve. malajZia jeP diPlOma administrimi hallall Zyrtart e universitetit Unior City Teknology Mara n Malajzi kan ndrmend q duke lshuar diploma pr shkolla t larta dhe pr fakultet t degs Administrimi Hallall ta mbshtesin industrin e hallall t ktij vendi dhe ta zgjerojn at.Datuk Seri Xhemil Kheir Beharem, ministr pr shtje islame i Malajzis, duke shpjeguar kt shtje, ka thn: t diplomuarit e ksaj dege do t ken rol shum t madh n zgjerimin dhe zhvillimin e industris hallall sepse n kt fush ata kan marr msimet profesionale dhe si rezultat i ksaj kan nj informim dhe njohje t nivelit t lart n kt fush. Ai gjat fjalimit t tij n konferencn ndrkombtare Hallall 2012 e cila sht zhvilluar me 5 shtator, n mes tjerash ka nnvizuar: t diplomuarit e ksaj dege gjithashtu do

Info 267 DITURIA ISlAME TETOR 2012

61

t ken mundsi t krijojn marrdhnie shum t forta n mes Qendrs pr Zhvillim Hallall (HDC), organizats pr Zhvillim islamik t Malajzis si dhe shum institucioneve dhe organeve t tjera t cilat veprojn n fushn e ofrimit t prodhimeve hallall. t diplomuarit gjithashtu do t punsohen si inspektor dhe mbikqyrs t prodhimtaris hallall n kuadr t organizats pr Zhvillim Islamik t Malajzis dhe institucioneve prkatse t ksaj sfere. Pritet q eksportimi i artikujve ushqimor hallall n Malajzi deri n fund t vitit t rritet pr 6 prqind n krahasim me vitin e kaluar OrGaniZata e Zekatit n amerik ndihmOn nevOjtart e 40 shteteve t bOts organizata e Zekatit n Amerik 300.000 nevojtar nga 40 vende t bots i ka marr nn mbshtetjen e vet. organizata pr Mbledhjen e Zekatit t myslimanve n Amerik, gjat nj raporti t cilin e publikon pr do vit pas muajit t madhrishm t ramazanit, ka njoftuar: kjo organizat ka arritur q me an t shumave t mbledhura nga zekati dhe sadakaja e fitrit nga myslimant e Ameriks, 300.000 nevojtar t i vendos nn ombrelln e vet t cilve iu ndihmon me pako t artikujve ushqimor dhe gjra tjera t nevojshme pr jetn e prditshme. Gjithashtu kjo organizat me an t nj komunikate ka krkuar nga myslimant e ameriks q duke iu bashkangjitur asaj, t japin ndihmat dhe kontributin e tyre pr shtje bamirsve m shum se n t kaluarn. n anGli ndrtOhet nj Xhami me POtenCial Pr Pranimin e 12000 Falsve t namaZit Nj xhami e madhe me nj potencial pr pranimin e 12 mij personave ndrtohet nga

organizata pr Reform t Myslimanve t Anglis. Kjo organizat islamike sot me tet shtator ka br t ditur se implementimi i projektit pr ndrtimin e ksaj xhamie t madhe deri me tash nuk ka mundur t realizohet pr shkak t protestave t shumta, mirpo prsri sht ngjallur vendimi pr kt dhe s shpejti do t filloi implementimi i ktij projekti. Gjithashtu zyrtart e ksaj organizata kan deklaruar: punt pr implementimin e ktij projekti t madh do t fillojn javn e ardhshme ndrsa kjo xhami do t ket minaret me lartsi prej 12 metrave dhe nj parking me potencial pr parkimin e 300 automjeteve. eZheri themelOn Qendrn Pr studime kuranOre Shejhal Ezher Ahmed Tajjib ka deklaruar plqimin e vet pr themelimin e nj qendre pr studime kuranore n kt institucion islamik me qllim q t ofrohen prgjigje pr dilemat n lidhje me shpalljen e ktij libri qiellor. Ai shpreh plqimin e vet pr themelimin e qendrs pr studime kuranore si nj qendr e mvarur pr organizatn Botrore t t diplomuarve t Universitetit t Ezherit pr t iu prgjigjur dilemave t ndryshme q shtrohen rreth librit t shenjt Kuranit fisnik. Ahmed Tajjib gjithashtu ka theksuar pr rritjen e potencialeve shkencore dhe arsimore t msimdhnsve t Kuranit fisnik dhe msimit t shkencave kuranore dhe mrekullis shkencore t t diplomuarve t ktij universiteti. Usame Jasin, zv/ kryetar i Kshillit Drejtues t organizats Botrore t t diplomuarve t universitetit t Ezherit, gjithashtu n lidhje me kt ka thn: projekti pr themelimin e Qendrs pr studime kuranore sht shtruar me qllim t forcimit t nivelit shkencor

(Mr. Rexhep Suma)

dhe kulturor t studentve t Ezherit dhe prgatitjen e tyre pr t kuptuar drejt tekstet hyjnore t Kuranit fisnik. Metoda shkencore e prdorur n kt qendr do t prfshin hulumtimet dhe studimet q i prkasin shkencave kuranore si jan shkaqet e shpalljes, shtat shkronjat, konceptet kuranore dhe anuluesi e i anuluari, ajetet mukem dhe muteshabih prshtatshmria n mes kaptinave dhe ajeteve, mrekullia e Kuranit n prirje, vonim dhe heqje, mrekullia shkencore dhe psikologjia e Kuranit fisnik. Kjo qendr n programet studimore t saj do t vendos edhe biografin e lexuesve t kuranit, mnyra se si jan krijuar stilet e ndryshme t leximit t Kuranit si dhe ofrimin e prgjigjeve pr dilemat q shtrohen rreth shtat stileve t leximit. Qendra pr Studime Kuranore n Ezher do t punoj n dy shkall arsimore ku shkall e par do t i prket ciklit arsimor gjasht mujor pr student jo egjiptian ndrsa shkalla e dyt gjithashtu do t jet e veant pr studentt meshkuj e femra t cilt kan marr diplom nga qendra t leximit t kuranit fisnik.

62

Ordinanca Specialistike Stomatologjike


DhMbI
Dr. Enver lokaj, Dr. xheve lokaj

OFRON ShRbIME ME STANDARDE EVROPIANE: Ndihma e par Stomatologji preventive Shrim t dhmbve Stomatologji estetike Protetik Kirurgji

Telefona kontaktues: 044-179-175; 039/ 432-614.


Rr. Adem Jashari Pej. Afr stacionit t autobusve, prball furrs Flamuri

63

O Allah, na e bj kt tubim t bekuar dhe kt dua t pranuar, dhe kt rrug t lehtsuar, e largoji nga ne rreziqet e mundimet, pr n do vend t shenjt. T lutemi Ty, o Madhria Jote, q ti ruash robrit e Tu, kudo q t jen, dhe nga do gj e lig, ruaji ata q udhtojn pr tok, pr det e pr ajr, t shkojn e t kthehen shndosh, me dhuntit e Tua, o Mshiruesi i Mshiruesve. O Zoti Fuqiplot, ndihmoji ata q ndihmojn fen Tnde, e shkatrroji ata q mundohen ta shkatrrojn fen Tnde. O Zoti yn, lshoji mshirn dhe bekimet e Tua mbi ne, mbi popullin ton, mbi haxhinjt e mbi myslimant n prgjithsi. O Zoti yn, lshoji mshirn, paqen dhe bekimin Tnd mbi kt popull e n kt tok, n t ciln na krijove me dshirn Tnde, ku do t kthehemi dhe prap do t ngrihemi prej saj, para Teje. O Sundues i gjithsis, na bj mbizotrues n tokn ton, e mos lejo q armiqt e Tu dhe armiqt tan t na shkelin dhe t na robrojn n trojet tona. O Shrues, jepu ktyre haxhinjve dhe neve shndet, t smurin shro, t robruarin liro, vendsin bekoje, t humburin drejtoje e armikun shkatrroje. O Pranues i veprave, pranoje kt vepr prej nesh, Ti i dgjon t gjitha dhe i di t gjitha. O Zoti yn, na bj ne dhe pasardhsit tan besnik ndaj Teje. O Furnizuesi yn, begatona n kt dhe n botn tjetr me t mirat e Tua dhe pranoje pendimin ton, Ti je Ai q e pranon pendimin dhe je Mshirues. O Falsi yn,Ti je Fals e pranon faljen na fal ne, prindrit tan, vllzr dhe motrat tona, farefisin ton dhe besimtart n prgjithsi n Ditn e Llogaritjes s sakt. O Allahu yn, na e bj t mundur q Pejgamberi Yt, Muhamedi a.s., t jet ndrmjetsues yni n Ditn kur nuk ka ndrmjetsues tjetr prve atij q e lejon Ti. O i Gjithpushtetshm, na forco bindjet tona dhe na bj prej besimtarve t devotshm, e na ruaj n do vend dhe n do koh nga intrigat e shejtanit dhe insanit. O Allahu im t prgjigjem pr Haxh.Allahu im ky sht vendi t cilin e ke br t sigurt dhe t shenjt. Brja zjarrit trupin tim t ndaluar dhe bre t sigurt nga dnimi Yt Ditn kur do ti ringjallsh robrit Tu. Bm prej t dashurve dhe t nnshtruarve Tu. Me emrin e Allahut, Allahu sht i madh. O Allahu im me besim n fen Tnde duke konsideruar t vrtet librin Tnd, duke prmbushur premtimin q t kam dhn e duke pasuar Pejgamberin a.s. kam vendosur ta kryej Haxhin andaj m ndihmo q ta kryej dhe pranoje prej meje. O Zot t lutem q t m mbrosh nga brengat, pikllimi, pamundsia, prtacia, m mbro nga shpirtngushtsia dhe koprracia. O Zot m prforco n fe e cila m mbron, mi prmirso t mirat e ksaj bote nga t cilat jetoj, ma prmirso gjendjen me t mira n botn tjetr ku do t shkoj. O Zot mi fal gabimet e mia, t prindrve t mi dhe t besimtarve n prgjithsi. O Allah na jep t mira n kt bot dhe n botn tjetr shprblena me Xhenet dhe na ruaj nga zjarri i Xhehenemit. T prgjigjemi, o Zot, Ty t prgjigjemi, t prgjigjemi Q nuk ke shok. T prgjigjemi Ty, pr Ty sht do lvdat, falnderim, dhunti e pushtet dhe nuk ke shok. I pastr e i lart sht Zoti yt, Zoti i gjithfuqishm nga ajo q ata i prshkruajn. do e mir qoft ndaj t drguarve. Dhe falnderimi i qoft All-llahut, Zotit t gjithsis!
(Es-Safat: 180-182)

Kasim Grguri

64

NJOFTIM bashksia Islame e Kosovs dhe Medreseja e Mesme 'Alauddin' n Prishtin, njoftojn t gjith t interesuarit se edhe kt vit organizojn dhe udhheqin prerjen e kurbanave pr nevojat e Medreses s Mesme 'Alauddin' n Prishtin me paralelet e saj n Prizren dhe gjilan. Pagesa mund t bhet n zyrat e Kshillit vendor t bashksis Islame dhe n Medrese. M gjersisht mund t informoheni n tel: 038/22-44-44; 044/186-220; 044/186-221

mimi i kurbanit 100

Você também pode gostar