Ar ve Tedavisine Genel Bak

Prof Dr Sacit Gle Eskiehir Osmangazi niversitesi Tp Fakltesi Algoloji Bilim Dal

ARI DOKTORA BAVURU NEDENLER ARASINDA BRNC SIRADA

Ba arlarnn toplumda grlme skl %2-3tr Erikin insanlarn %60-90nn hayatlarnn herhangi bir dneminde bel ars grlebilir Boyun ars insanlarn %35inin yaamlarnn herhangi bir dneminde grlr 45 yan stnde osteoartrit grlme skl %30, 65 yan stnde ise %63-85tir

Ar vcudun herhangi bir yerinden kaynaklanan, organik bir nedene bal olan ya da olmayan, insann gemiteki deneyimleri ile ilgili, duysal, afektif, ho olmayan bir duyudur.

Hibir eyden ekmedi dnyada Nasrdan ektii kadar; Hatta irkin yaratldndan bile O kadar mteessir deildi; Kunduras vurmad zamanlarda anmazd ama Allahn adn Gnahkar da saylmazd. Yazk oldu Sleyman Efendiye Orhan Veli, Nisan 1938

Ar gerekli midir?

Akut ar

Fizyolojik Normal Koruyucu fonksiyonu vardr

Akut ar nasl oluur?

AKUT ARI

Serbest sinir ularnn (nosiseptrlerin) uyarlarak, impulslarn periferik sinirlerden spinal kordun arka kkne tanmasyla ortaya kar Bu impulslar spinotalamik traktusla talamusa ve ordan da beyin korteksinin eitli blgelerine tanarak arnn alglanmasn ve arya reaksiyonu salar

KORTEKS

TALAMUS

ORTA BEYN

inen (inhibitr) yollar

kan spinotalamik yollar

SPNAL KORD

Nosiseptrler

Ar yollar

Akut ar srecinde beynin grevleri

Arnn alglanmas Arya kar reaksiyonun oluturulmas

Akut arnn zararlar var mdr?

Kalbin oksijen tketimi ve ihtiyacnn artmas Yzeyel ve sk solunum Vcut direncinin dmesi Mobilitede azalma GIS sekresyon ve motilitede azalma Trombosit agregasyonunda artma

Akut ar kronikleebilir mi?

Arl iskemik bir ekstremite iin baarl bir analjezi protokol uygulanamazsa amputasyon sonras fantom ar gelime olasl sekiz kat daha fazla Postoperatif dnemde iyi bir analjezi kronik nropatik ar gelime insidansn nemli lde azaltyor

Kronik ar nedir?

aydan uzun sren srekli yada peryodik arlardr Koruyucu fonksiyonlar yoktur Patolojiktir

Fonksiyonel bozukluklar (nropatik ar gibi) Nosisepsiyonun kronik hasar nedeniyle sreklilii (kr enflamasyon, artritis)

Nropatik ar

PSS ve SSS aberan yollarla oluur Nosiseptr stimlasyonunda orantszlk Koruyucu fonksiyonu yoktur Patolojiktir

Miks ar

Nosiseptif kompanent Nropatik kompanent

diopatik ar

Organik sepep bulunamayan Bulunan sebeplerin var olan tabloyu aklamamas

Kronik arnn grlme skl nedir?

Erikinlerde kronik ar %2-40 arasnda bildirilmektedir (15 epidemiyolojik alma) Kuzey avrupa lkelerinde kronik bel ars grlme skl %34 Kadnlarda daha fazla Erikinlerin %6.8 inde gnlk yaam aktivitelerini engelleyecek iddette kronik ar ikayeti var

Dk gelirli lkelerde kronik ar oran %18.5 WHO ya gre tm dnyada kronik ar skl %20 En fazla bel ars, artritis ve ba ars

Ar semptomlar ile bavuru

ABDde birinci basamaa bavuran hastalarn %17sinde direnli ar ikayeti var Birinci basamakta tedavi edilen hastalarn %4.2sine opioid reete ediliyor 1995 verilerine gre 2.9 milyon kii (nfusun %1.1i) ar uzmanlar tarafndan kronik ar nedeniyle tedavi gryor

Kronik arnn zararlar nelerdir?

Halsizlik,bitkinlik Uyku bozukluklar tah azalmas ve kilo kayb Libido ve seksel istek azalmas Hareket kstll rritabilite art Psikomotor retardasyon Kabzlk

Gnmzde ar (kronik ar) bir semptom deil yaam kalitesini ileri derecede bozan bir sendrom olarak, kendi bana bir hastalk olarak kabul edilmektedir

Her yl kronik arya bal olarak 700 milyon i gn ve 60milyar dolar zarar meydana geldii tahmin edilmektedir!

Kronik arnn direkt maliyeti

Farmakolojik tedavi Cerrahi Fizik tedavi modaliteleri Rejyonel anestezi teknikleri Nromodlasyon la uygulama sistemleri implantlar Multidisipliner ar rehabilitasyon programlar Tamamlayc ve alternatif tp uygulamalar

ngilterede

Bel ars iin 26-49 milyar dolar/yl Migren iin 2.4 milyar dolar/yl Failed back de ilk yl ar tedavisi iin 34.716 dolar her bir hasta iin Direkt ve indirekt toplam kronik ar iin 294.5 milyar dolar/yl, bel ars iin 100 milyar dolar/yl

ABDde

Cousinse gre kronik arl hastalarn salk sistemine maliyeti koroner hastal, kanser ve AIDSin toplam maliyetinden daha fazla
Cousins MJ . Back pain in the workplace. Management of Disability in nonspesifik conditions.Task force report. IASP press. 1995

Farmakolojik maliyet

Ar tedavisi iin yazlan ilalar en fazla reete edilen ilalar arasnda 2. srada Ar 13.2 milyar dolarlk bir market

Kronik bel arsnn

Salk sistemi maliyeti: 34 milyar dolar Sakatlk tazminat: 18.9-71 milyar dolar retkenlik kayb:6.9 milyar dolar Avukatlk hizmetleri: 7 milyar dolar

ABDde migrenin yllk indirekt maliyeti 30 milyar dolar Romatoid artritin yllk toplam maliyeti 21 milyar dolar

Ary nasl tedavi edelim?

Di ars tedavisi

yanda kara kzn gbresi bir kapta kaynatlr, di zerine konur Kam ekeri, tarn, susam ya, kei idrar, ko idrar birlikte kaynatlarak kulaa damlatlr

Kulak ars tedavisi

nver AS Uygurlarda tebabet (8-14.yzyl) stanbul 1936

Ba ars (derd-i ser) iin analjezikler;

Darn, kendir, kozalakam zamk, snbl, karanfil, papatya, meneke yapra

Ba ars (derd-i ser) iin aljezikler

Hurma, fndk, kavun, tere, karabiber, kara zeytin, kereviz

Kenzl-Shhat-l-Ebdaniye

ARI TEDAVS
FARMAKOLOJK % 75 -85 Nonopioid NONFARMAKOLOJK %15-25

Opioid
Adjuvan

Noninvaziv
Dier

nvaziv

Psikolojik

Anestetik

Cerrahi

teknikler

Teknikler

teknikler

Nraksial nfzyon Sinir bloklar Nroliz Nrostimlasyon teknikleri

Kordotomi Myelotomi Talamatomi Nrostimlasyon teknikleri

Tan ve tedavide meslek rgtleri, bilimsel kurum ve kurullar tarafndan hazrlanm, kabul grm tan ve tedavi rehberlerine (guide line), algoritmalara uygun davranlmaldr

Kronik ar tedavisinde tedavi algoritmalar yada guideline kullanm, ile tedavi maliyetlerinin dt, etkinliin artt yada deimedii sonucuna varlm
Manchikanti L Pain Physician 2002

GE SARHO

RUJ Z

Nush ile uslanmayan etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayann hakk ktektir

Giriimsel algoritma NUSH Usland Usland Sorun yok Usland TEKDR Uslanmad KTEK Uslanmad Uslanmad

LEM TEKRARLA

ARI TEDAVSNDE ANALJEZKLER DORU KULLANILDIINDA % 85E VARAN ORANLARDA YETERL ARI KONTROL SALANABLMEKTE !

Analjezik seimi, arnn iddetine gre ,basamak prensibi dorultusunda yaplmaldr Analjezik seiminde arnn nedeni ve nitelii dikkate alnmaldr! Analjezik kullanmnda ncelikle oral yol tercih edilmelidir! Analjezik dozu kiiye zg olarak belirlenmelidir Analjezikler dzenli zaman aralklar ile ar balamadan alnmaldr! Tedavide ilalarn yan etkileri dikkate alnmaldr! Gereken olgularda adjuvan ilalar, analjeziklere ek olarak, kullanlabilir! Hasta ve hasta yaknnn gereksiz korkular dindirilmeli ve ar cesaretleri nlenmelidir!

Ne zaman uzman hekime gnderilmeli?

Ciddi bir hastala sekonder arlar Tannn konulamad yada konulan tanya uygun tedavi yaplmasna ramen cevap alnamayan durumlar Uzmanlk gerektiren tedaviler