ALTERNATF ENERJ KAYNAKLARI

PETROL
KMR RZGAR ENERJS GNE ENERJS DALGA ENERJS GEL-GT BYOKTLE HDROLK NKLEER ENERJ HDROJEN

DOAL GAZ

 Dnyada u anda enerji retiminin ok enemli bir oran petrol, kmr, ve benzeri fosil kaynaklar kullanlarak salanmaktadr. Fosil kaynaklar giderek azaldklarndan dolay yenilenebilir deildirler. te yandan gne, rzgar gibi enerji kaynaklar srekli olarak elde edilebilmektedirler ve bu sebeble yenilenebilir kaynaklar (Alternatif Enerji Kaynaklar) olarak isimlendirilmitirler.

 Yenilenebilir enerji kaynaklarnn byk ounluu direk veya dolayl yoldan gneten salanmaktadr. Gne enerjisi evlerin stlmasnda (hatta soutulmasnda!), aydnlatlmasnda, elektrik enerjisi retiminde, su stlmasnda, ve daha bir ok alanda kullanlmaktadr.

 Yenilenebilir enerji, doann kendi evrimi iinde bir sonraki gn de var olabilen enerji kaynadr. Yzyllar nce insanlar temel ihtiyalarn doal yollardan karlamaya almlardr. rnein; yiyeceklerini gnete kurutmular, budaylarn deirmenlerde terek gda maddeleri elde etmilerdir. Ancak saylar hzla arttka yeni kaynak arayna girmilerdir. Bulunan yeni kaynaklarn ise zamanla hzla tkenmeye balamasyla, ayn zamanda ve en nemlisi de evreye verdii zarar oalnca tekrar doal kaynaklara ynelim sz konusu olmutur.

Yenilenebilir kaynaklar;

Hava, su kirliliini ve toprak erozyonunu azaltmalar, Tkenmez olmalar, Yerli olmalar, Ekonomik olmalar, alanlarnn fazla olmas,

Ekolojik olmalar,
Toplumsal ve ekonomik gelimeyi desteklemeleri, Bugnk ve gelecek kuaklarn haklarna saygl olmalar nedeniyle tercih edilmelidirler.

Alternatif Enerji Kaynaklar

YENLENEBLR KAYNAKLAR YAKITI -KAYNAI

1 Gne Enerjisi
2 Rzgr Enerjisi 3 Jeotermal Enerjisi 4 Dalga Enerjisi

Gne
Rzgr Yeralt Sular Deniz - Okyanuslar

5 Biyoktle Enerjisi
6 Hidrolik Enerji 7 Hidrojen Enerjisi

Biyolojik Atklar
Nehirler Su

1.

Gne Enerjisi

Gne enerjisi dnyann en nemli enerji kaynadr. Gne enerjisi bol, bedava ve yenilenebilen bir kaynaktr. lkemiz iin de potansiyeli en fazla olan kaynaktr. Dnyaya Gneten gelen enerji, dnyada 1 ylda kullanlan enerjinin 20 katdr. Gne nlar, yer ve atmosferdeki birok fiziksel oluumlarda da etkilidir. rnein; rzgrn oluumunda, akarsularn gcnde ve denizlerdeki dalgalarn meydana gelmesinde gnein katks vardr. Aslnda insanlar var olduklarndan beri, gnein ne nedenli nemli bir kaynak olduunu fark etmiler ve yararlanma yoluna gitmilerdir. lk bilinen teknik yararlanma, Arimetin byk aynalar kullanarak gne enerjisini odaklamas ve dman gemisini yakmasdr. Ayrca gne nlarnn su kazanna odaklanp suyu buharlatrmas ile alan kitap basm makinesi de ilklerden biridir. 1970lerden sonra ise gne enerjisinin varl daha da nem kazanm ve almalar hzlanmtr.

Gnmzde gne enerjisi kullanm dk ve yksek enerji uygulamalar olmak zere ikiye ayrlr. Dk scaklk uygulamalarnda, konutlarn ve i yerlerinin iklimlendirilmesinde, yemek piirme ve scak su temin edilmesinde, yzme havuzlarnn stlmasnda, tarmsal teknolojide, seralarn stlmasnda, tarmsal rnlerin kurutulmasnda, deniz suyundan tuz ve tatl su elde edilmesinde kullanlrken yksek scaklk uygulamalarnda ise kontroll olarak elektrik retimi yaplr.

Konut ve Yerlerinde Kullanm Gne enerjisi konutlarda ve i yerlerinde aydnlatma, scak su elde etme, havay stma ya da soutma, havalandrma amac ile kullanlr Binalarn, gne enerjisinden en iyi yararlanacak ekilde dizayn edilmi olmas gereklidir.

 Gne Enerjisinden Scak Su Elde Etmek Gne nlarnn scak su elde edilmesinde kullanm 1950li yllarda balamtr. Gne nlarndan scak su elde etmeye yarayan aralara kolektr (Gne Toplalar) denir. Bu uygulamann esas; gne nlarnn, toplayabilen bir plaka aracl ile bir akkana aktarlmas, scakl artan svnn da depolanmas ya da kullanlmasna dayanr.

Gne nlarn toplayan plakalar; alminyum, paslanmaz elik ya da zel plastik maddelerden yaplmlardr. Enerjiyi daha iyi toplayabilmeleri iin mat siyah renge boyanmaldrlar.

Yandaki ekilde de grld gibi, souk su kolektre pompalanarak burada stlmakta ve kullanma hazr hale gelmektedir.

Yl boyunca scak su elde etmek iin kolektrlerin, nlar dik olarak alabilecei ekilde konumlandrlmalar gereklidir. Gne kolektrleri 100 dereceyi amayan scaklklar elde etmek iin kullanlr. Bu sistemlerde ayn zamanda ev ve i yerlerini stmak da mmkndr. Gnmzde, kolektrler yap ile btnlemi olarak mimaride kullanlmaya balanmtr. Bylece grnt kirlilii olumamakta, bakm kolaylamakta, dayankl ve gvenli hale gelmektedirler.

Gne Enerjisi le klimlendirme

Gne enerjisi ile konutlar ve i yerlerini soutmak ya da stmak mmkndr. Soutma ilemi iki ekilde gerekletirilir: Birincisinde gne ssndan yararlanarak, ikincisinde ise gne enerjisini elektrik enerjisine evirerek.
Birinci teknikte, amonyak ya da lityum bromr gibi kimyasal svlarn sulu zeltileri gne enerjisi ile buharlatrlr. Bylece dardan s alma ilkesi devreye girerek soutma gerekletirilir.

 Istma ileminde ise en basit teknik, pasif gne enerjili stmadr. Bu teknikte binalar gney ya da douya doru konumlandrlr. Gne enerjisini dik olarak alan yzeyler nlar tutarak snmay salar. Gne nn tutularak depolanabilmesi iin, masif yapl duvarlar kullanlr. Bu duvarlar gneye doru konumlandrlarak kn s depolama, yazn da doal havalandrma salarlar. lkemiz iin de olduka kullanl olan bu sistem, Karadeniz blgesi haricindeki tm yaplarda uygulanabilir.

Istma ilemi iin, kolektrlerden toplanan snn, kalorifer dzeneklerinde olduu gibi su ya da hava yolu ile depolanacak birime tanmas, buradan da kullanlaca yere datlmas uygulamas da gerekletirilebilir.

 Istma ilemi iin kullanlan bir dier teknik de gne havuzlardr. Gne havuzlarnda s depolanarak kullanlr. Bu havuzlar birka metre derinliktedir. ki ya da daha fazla katmandan oluurlar. Her katmandaki suyun tuzluluk derecesi farkldr. Is, en dipteki katmanda depolanr ve s deitirgeleri ile snma amal kullanlabilir.

Tarmsal Teknolojide Kullanm Gne enerjisinin tarmsal teknolojide kullanm aslnda ok eskilere dayanr. Bilindii gibi gne nlar zellikle tarm rnlerinin kurutulmasnda kullanlr. Kurutulacak rnler dorudan sy alabilecek ekilde serilerek kurutmaya geilir. Ancak bu ilemin dezavantajlar vardr. rnler kurutulurken yamur, bcek, ku, toz ve sinek gibi d etkenlerden ve kurutma sresi ile ssnn denetlenmemesinden doan problemlerden dolay bu rnlerin kalitesi dmektedir.

 Gnmzde ise kurutma teknii gelitirilerek olumsuz zellikleri ortadan kaldrlmtr. Bu teknikte rnler dorudan gnee tutulmayp, kapal hacimlerde scak havaya maruz braklrlar. Scak hava ise yine gne enerjisinden yararlanlarak elde edilir. Kurutma ilemi dolap tr kurutucularda yaplr. Dolabn nne bir gne toplac koyulur. Toplalarda stlan hava denetimli olarak kutunun iine gnderilir. Bu ekilde yapm ve iletmesi kolay, ucuz ve basit olan bu dzeneklerle salkl bir kurutma salanr.

Ayrca tarm alanlarnn sulanmasnda gne pili ad verilen, gne enerjisini elektrik enerjisine evirebilen aralar kullanlmaktadr.

 Ulam Aralarnda Kullanm

Yukardaki resimde grlen araba, gne panelleri ile almakta. Gne panelleri gne nn elektrik enerjisine evirmekte ve ara hareket etmektedir. Ancak bu yntemde verim % 1014 arasndadr. Enerjinin daha fazla elde edilebilmesi iin, ara yzeyinin daha byk olmas gerekir; bu da aracn trafie kmasn engeller.

 GNE PLLER

Gne Pilleri
Fotovoltaik Hcre Nedir?

Gne pilleri (fotovoltaik piller), yzeylerine gelen gne n dorudan elektrik enerjisine dntren yariletken maddelerdir. Yzeyleri kare, dikdrtgen, daire eklinde biimlendirilen gne pillerinin alanlar genellikle 100 cm civarnda, kalnlklar ise 0,2-0,4 mm arasndadr. Gne pilleri fotovoltaik ilkeye dayal olarak alrlar, yani zerlerine k dt zaman ularnda elektrik gerilimi oluur. Pilin verdii elektrik enerjisinin kayna, yzeyine gelen gne enerjisidir. Gne enerjisi, gne pilinin yapsna bal olarak % 5 ile % 20 arasnda bir verimle elektrik enerjisine evrilebilir. G kn artrmak amacyla ok sayda gne pili birbirine paralel yada seri balanarak bir yzey zerine monte edilir, bu yapya gne pili modl ya da fotovoltaik modl ad verilir. G talebine bal olarak modller birbirlerine seri yada paralel balanarak bir ka Watttan megaWattlara kadar sistem oluturulur. Fotovoltaik piller ilk olarak 1839 ylnda Fransz fiziki Edmond Becquerel tarafndan bulunmutur.

Gne Pili Kullanm Alanlar

Gne pili sistemlerinin ebekeden bamsz (stand-alone) olarak kullanld tipik uygulama alanlar aada sralanmtr. Bina ii ya da d aydnlatma Da evleri ya da yerleim yerlerinden uzaktaki evlerde TV, radyo, buzdolab gibi elektrikli aygtlarn altrlmas Tarmsal sulama ya da ev kullanm amacyla su pompaj Orman gzetleme kuleleri lkyardm, alarm ve gvenlik sistemleri Deprem ve hava gzlem istasyonlar

Fotovoltaik Hcre Yaplar Gnmz elektronik rnlerinde kullanlan transistrler, dorultucu diyotlar gibi gne pilleri de, yar-iletken maddelerden yaplrlar. Yar-iletken zellik gsteren birok madde arasnda gne pili yapmak iin en elverili olanlar, silisyum, galyum arsenit, kadmiyum tellr gibi maddelerdir. Yar-iletken maddelerin gne pili olarak kullanlabilmeleri iin n ya da p tipi katklanmalar gereklidir. Katklama, saf yariletken eriyik ierisine istenilen katk maddelerinin kontroll olarak eklenmesiyle yaplr. Elde edilen yariletkenin n ya da p tipi olmas katk maddesine baldr. En yaygn gne pili maddesi olarak kullanlan silisyumdan n tipi silisyum elde etmek iin silisyum eriyiine periyodik cetvelin 5. grubundan bir element, rnein fosfor eklenir. Bu nedenle V. grup elementlerine verici ya da n tipi katk maddesi denir.

P tipi silisyum elde etmek iin ise, eriyie 3. gruptan bir element (alminyum, indiyum, bor gibi) eklenir. Bu elementlerin son yrngesinde 3 elektron olduu iin kristalde bir elektron eksiklii oluur, bu elektron yokluuna hol ya da boluk denir ve pozitif yk tad varsaylr. Bu tr maddelere de P tipi ya da alc katk maddeleri denir.

 How do solar cells work? A solar cell is a sandwich of n-type silicon (blue) and p-type silicon (red). When sunlight shines on the cell, photons (light particles) bombard the upper surface. The photons (yellow blobs) carry their energy down through the cell. The photons give up their energy to electrons (green blobs) in the lower, p-type layer. The electrons use this energy to jump across the barrier into the upper, n-type layer and escape out into the circuit. Flowing around the circuit, the electrons make the lamp light up.

Gne Hcresi Modeli

Fotovoltaik Modl,Panel Ve Diziler Fotovoltaik hcreler daha yksek akm,gerilim veya g seviyesi elde etmek iin elektriki olarak seri veya paralel balanrlar.Fotovoltaik modller evre etkilerine kar szdrmazlk salayacak ekilde birbirine eklenmi fotovoltaik hcreler ierirler.Fotovoltaik paneller elektrik kablolar ile birbirine balanm iki veya daha ok sayda Fotovoltaik modl ierirler.Fotovoltaik diziler ise belli sayda Fotovoltaik modl veya panel ieren enerji retim ekipmanlardr.

rnek Olarak Panasonic Suncream II PV Paneli

Bir Fotovoltaik Sistem Nasl alr? Basite PV sistemleri de dier elektrik retim sistemlerine benzer olarak alr.Sadece kullandklar ekipmanlar deiiktir.Sistemin operasyonel ve fonksiyonel ihtiyalarna bal olarak DC-AC inverter,Ak,arj kontrol nitesi,yedek g kayna ve sistem kontrolr gibi ekipmanlara ihtiya duyulabilir.

Yariletkenler, ekilde gsterildii gibi bir yasak enerji aral tarafndan ayrlan iki enerji bandndan oluur. Bu bantlar valans ve iletkenlik band adn alrlar. Bu yasak enerji aralna eit veya daha byk enerjili bir foton, yariletken tarafndan sourulduu zaman, enerjisini valans bandndaki bir elektrona vererek, elektronun iletkenlik bandna kmasn salar. Bylece, elektron-hol ifti oluur. Bu olay, p-n eklem ara yzeyinde meydana gelmi ise elektron-hol iftleri buradaki elektrik alan tarafndan birbirlerinden ayrlr. Bu ekilde fotovoltaik, elektronlar n blgesine, holleri de p blgesine iten bir pompa gibi alr. Birbirlerinden ayrlan elektron-hol iftleri, gne pilinin ularnda yararl bir g k olutururlar. Bu sre yeniden bir fotonun fotovoltaik yzeyine arpmasyla ayn ekilde devam eder. Yariletkenin i ksmlarnda da, gelen fotonlar tarafndan elektron-hol iftleri oluturulmaktadr. Fakat gerekli elektrik alan olmad iin tekrar birleerek kaybolmaktadrlar.

Fotovoltaiklerin Yapmnda Kullanlan Malzemeler ve Fotovoltaik eitleri

Kristal Silisyum nce bytlp daha sonra 200 mikron kalnlkta ince tabakalar halinde dilimlenen tek kristal silisyum bloklardan retilen fotovoltaiklerde laboratuar artlarnda %24, ticari modllerde ise %15'in zerinde verim elde edilmektedir. Dkme silisyum bloklardan dilimlenerek elde edilen ok kristal silisyum fotovoltaikleri ise daha ucuza retilmekte, ancak verim de daha dk olmaktadr. Verim, laboratuar artlarnda %18, ticari modllerde ise %14 civarndadr. Galyum Arsenit (GaAs) Bu malzemeyle laboratuar artlarnda %25 ve %28 (optik younlatrcl) verim elde edilmektedir. Dier yariletkenlerle birlikte oluturulan ok eklemli GaAs fotovoltaiklerde %30 verim elde edilmitir. GaAs fotovoltaikler uzay uygulamalarnda ve optik younlatrcl sistemlerde kullanlmaktadr.

Amorf Silisyum Kristal yap zellii gstermeyen bu silisyum fotovoltaiklerden elde edilen verim %10 dolaynda, ticari modllerde ise %5-7 mertebesindedir. Gnmzde daha ok kk elektronik cihazlarn g kayna olarak kullanlan amorf silisyum fotovoltaiklerin bir baka nemli uygulama sahasnn, binalara entegre yarsaydam cam yzeyler olarak, bina d koruyucusu ve enerji reteci olabilecei tahmin edilmektedir.

Bakr ndiyum Diselenid (CuInSe2) Bu polikristal fotovoltaikler laboratuar artlarnda %17,7 ve enerji retimi amal gelitirilmi olan prototip bir modlde ise %10,2 verim salamtr.

Kadmiyum Tellrid (CdTe)

ok kristal yapda bir malzeme olan CdTe ile fotovoltaiklerin maliyetinin ok aalara ekilecei tahmin edilmektedir. Laboratuar tipi kk hcrelerde %16, ticari tip modllerde ise %7 civarnda verim elde edilmektedir.

Tablo: Ticari olarak satlan pillerin cinsleri, laboratuar artlarnda hcre verimleri ve modl halindeki verimleri

Silisyum gne pillerinin, geri yk transferini nlemek amacyla ok saf malzemeden retilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle de maliyetler ykselmektedir. Bu tr gne pillerinin geni uygulama alan bulamamas maliyetlerinin ok yksek olmas sebebiyledir. Bu sebeple acil olarak daha ucuz malzemelerden kolay yolla retilebilecek fotovoltaik sistemlere ve malzemelere ihtiya vardr.

ekil : Fotovoltaik pazarnn izledii deiim

ekil: Fotovoltatik pil teknolojisinin izledii deiim

Gne Enerjisinin Avantaj-Dezavantajlar

Gne Enerjisinin Avantajlar Gne enerjisi, tkenmeyen bir enerji kaynadr. Gne enerjisinin gaz, duman, toz, karbon ve kkrt gibi zararl maddeleri yoktur. lkelerin enerji asndan birbirlerine olan bamlln kaldrr. Ulama harcamas olmakszn her yerden salanabilir. Yararlanmak iin karmak bir teknolojiye gerek yoktur.

Gne Enerjisinin Dezavantajlar Gne enerjisi istenilen anda ve younlukta bulunamayabilir. Gneten gelen enerji, bizim isteimiz dhilinde kontrol edilemez. Elde edilen snn, talebin youn olduu zamanlarda depolanmasn gerektirir. Enerjiden yararlanmak iin kullanlan dzeneklerin ilk yatrm giderleri gnmzde yksektir. Enerji ihtiyacnn fazla olduu k aylarnda gne nlar azdr, geceleri hi yoktur.

lkemizde Gne Enerjisinin Kullanlmas

Trkiye, gne enerjisinden yararlanma almalarna 1960 ylnda niversitelerde balam ve 1970 ylnda ilk gneli su stcs retilmitir. Bu yllarda sras ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Maden Teknik Arama Enstits ve Elektrik leri Ett daresi, gne enerjisi almalarn yrtmtr.

Trkiyenin bir ylda ortalama gnelenme sresi 2.640 saattir. Gnlk toplamda ise 7,2 saate denk dmektedir. Trkiyenin brt gne enerjisi potansiyeli 87,5 milyon ton petrole e deerdir. Bu enerjinin 26,5i s retimine, 8,75i ise elektrik retimine elverilidir.

 lkemiz, Avrupaya gre 3 kat daha fazla gne grr ve 110 gn yksek gne enerjisi potansiyeline sahiptir. Ancak lkemiz, bu enerji potansiyelinin sadece yz binde ikisinden yararlanmaktadr.
Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam Aylk Toplam Gne Enerjisi (kcal/cm2-ay) 4,45 5,44 8,31 10,51 13,23 14,51 15,08 13,62 10,60 7,73 5,23 4,03 112,74 Gnelenme Sresi (saat/ay) 103,0 115,0 165,0 197,0 273,0 325,0 365,0 343,0 280,0 280,0 157,0 103,0 2640

Blgeler

Toplam ortalama gne enerjisi kWh/m2- Yl

En ok gne enerjisi (Haziran) kWh/m2- Yl

En az gne enerjisi (Aralk) kWh/m2- Yl

En ok gne enerjisi (Haziran) Saat

En az gne enerjisi (Aralk) Saat

Gneydou Anadolu Akdeniz Dou Anadolu Anadolu Ege Marmara Karadeniz

1.460 1.390 1.365 1.314 1.304 1.168 1.120

1.980 1.869 1.863 1.855 1.723 1.529 1.315

729 476 431 412 420 345 409

407 360 371 381 373 351 273

126 101 96 98 165 87 82

 Gne enerjisinde ncelik Gneydou Anadolu ve Akdeniz blgelerindedir. Gne enerjisinin en az olduu blgemiz ise Karadeniz blgesidir. lkemizde gne enerjisinin en fazla kullanm, scak su elde etmek amacyladr. 18 milyon konut iinde 3,54 milyon konutta gne enerjili scak su sistemi bulunmaktadr. Kolektrlerden en fazla Ege ve Akdeniz blgelerimiz yararlanmaktadr. Bu sistemlerin lkemize enerji getirisi 500600 milyon dolardr. Buna ramen gne pilleri iin ayn durum sz konusu deildir. Fotovoltaik sistemler lkemizde ok fazla rabet grmemektedir. Dolays ile de gne pili fiyatlar olduka pahaldr. Gne enerjisinden pasif olarak yararlanarak uygulanan yap stma sistemi ise yine lkemizde fazlaca kullanlan bir yntem deildir.

Sonu olarak gne enerjisinin etkin kullanm ile lkemiz ekonomisine katk salarken, ekolojik dengeyi de korumu olacaz. Bu balamda yurdumuzda gne enerjisi kullanmn etkinletirmek iin bireyler bilinlendirilmeli ve bu alana yeni yatrmlar yaplmaldr.

RoHS: Restriction of the use of certain Hazardous Substances