1

Zebra Krzysztof Rzepkowski W ykaz wa n iej szyc h c zasown ik w ac i skic h wraz z rekc j , zn ac zen iem , frazeol og i oraz il oc zasem pod an yc h w porz d ku al fabetyc zn ym . L ic zba c zasown ik w zo on yc h ( composita) zostaa og ran ic zon a d o m in im u m . .

VERBA LATINA

A
abo, abre, abi, abtum odchodzi; (o czasie) upywa, przemija; (a re ad, in) odstpi od czego ku czemu; (in alqd) przemieni si na co. in diversum abire zaj si czym innym. magistratu abire zo y urzd. admitto, admsi, admissum 3 wprawi w ruch; (ad lub in alqd) dopuci do czego, pozwoli na co. equum admittere puci konia w cwa passum admittere przyspieszy kroku (poet.) ago, gi, actum 3 pdzi, prowadzi, kierowa. animam agere wyzion ducha. gratias agere dzikowa. vitam agere y. aio 1 (czasownik uomny) potakiwa, potwierdza, mwi. ait powiada; aiunt powiadaj ain = aisne? tak mniemasz? istotnie? alo, ali, altum (altum) 3 ywi, wychowywa. amo 1 kocha, lubi. animadverto, animadverti, animadversum 3 uwa a na co, spostrzega, gani. apero, aperi, aprtum 4 otwiera, obna a. apparo, appari, - 2 ukaza si, by widocznym. apparet + ACI jasne jest. appllo 1 wezwa, prosi; (+ acc. duplex) nazywa kogo czym. appto, appetvi, appettum 3 (alqd) siga po co, d y do czego, napada. apto 1 (alicui alqd) przystosowa dla kogo (czego) co. arma (corpori) aptare wdzia zbroj. se armis aptare przygotowa si do walki. arbitror 1 sdzi, mniema. arco, arci, - 2 ogrodzi, zamkn; (alqm, alqd a re lub + abl.) powstrzymywa kogo od czego. arcsso, arcessvi, arcesstum 3 przywoa, wezwa; (alqm + gen. criminis) zaskar y kogo o co. auxilium arcessere wzywa na pomoc. pecuniae captae alqm arcessere oskar y kogo o korupcj. ardo, arsi, arsum 2 gore, arzy si, pon, paa; (+ abl.) by trawionym przez co. argo, argi, - 3 przedstawi, dowodzi, wykaza (alqd; + ACI); zaskar y (alqm alcis rei). audo, ausus sum 2 by skonnym, gotowym, zamierza co zrobi; mie odwag, omiela si co zrobi (+inf.); odwa a si na co (alqd) si audes jeli nie masz nic przeciwko temu; jeli aska.

2 audo 4 (alqd ab, ex, de alqo) usysze co od kogo; (de alqa re lub + ACI) usysze o czym, usysze, e ...; przesuchiwa; (alqd) pozwala na co. audito na wiadomo, usyszawszy e (np. audito Caesarem adesse). audire bene (male) ab alqo mie u kogo dobr (z opini). augo, auxi, auctum 2 powiksza, wzbogaci. animum augere zachca. rem augere wzbogaci si. auspcor 1 urzdza wr by. auspicato po zasigniciu wr b.

B
bello 1 wojowa. beo 1 uszczliwia, obdarzy. bibo, bibi, potum 3 pi. aure bibere sucha uwa nie (dos. pi uchem). qui Tiberim bibunt ci, ktrzy mieszkaj nad Tybrem.

C
cado, cecdi, casum 3 upada; (de lub ex re in alqd) spa z czego na co; (o rzekach) spywa; (o sowach) pada; (przy losowaniu) przypa w udziale; zgin. animo cadere straci otuch. caus cadere przgra proces. in alqd cadere popa w co (in morbum, in suspicionem). in oculos cadere wpa w oczy. sub alqd cadere podlega czemu. caedo, cecdi, caesum 3 rba, bi, cina, w pie wyci. sermones caedere gawdzi. calo, cali, (calitrus) 2 by ciepym, arzy si. cano, cecni, cantum 3 piewa, gra, trbi. bellicum (classicum, signum) canere da sygna do ataku. receptui canere da sygna do odwrotu (dat. finalis). capo, cepi, captum 3 chwyta, wzi, zdoby co (gloriam); opanowa (np. senatum metus capit); zjedna kogo (np. alqm auctoritate sua capere); (alqd ab alqo) przyj co od kogo (pecuniam); poj, zrozumie co. arma capere chwyta za bro. consilium capere powzi zamiar. detrimentum capere ponie szkod. fructum ex alqo capere cign z czego korzy. fugam capere rzuca si do ucieczki. mente captus chory na umyle, szalony. oculis et auribus captus pozbawiony wzroku i suchu. pecuniam ab alqo capere da si przekupi przez kogo. portum capere zd a do portu. caro, cari, - 2 (alqa re) by wolnym od czego, by pozbawionym czego. nulla re caret nic nie brakuje. communi sensu carere by pozbawionym zdrowego rozsdku. publico carere nie pokazywa si publicznie. carpo, carpsi, carptum 3 skuba, zrywa. diem carpere korzysta z dnia. viam (iter) capere wyruszy w drog. supremum iter carpere umrze.

3 cavo, cavi, cautum 2 (alqm, alqd lub ab alqo, a re) strzec si kogo, czego, wystrzega si, uwa a na co (ab insidiis cavere uwa a na zasadzki); (alicui) troszczy si o kogo, czuwa nad kim; rozporzdzi co (alqd lege, testamento zgodnie z prawem, testamentem). cavere ut... stara si o to, aby... cave + inf. lub con. nie, np. cave putes nie myl. cedo, cessi, cessum 3 i, kroczy; (+ abl. lub ex, de re) odej; (alicui) ustpowa komu, czemu (fato, fortunae, tempori); (alicui alqd) przyzna komu co. e vita cedere umrze. loco cedere uciec. nihil alicui cedere w niczym komu nie ustpowa. celo 1 (alqd, alqm) kry, tai co, kogo. alqm de alqa re celare lub alqm alqm rem celare ukry co przed kim. censo, censi, censum 2 ocenia, szacowa czyj majtek (censum); (alqd; ut, ne; + ACI) mniema, sdzi; (o senacie) uchwala; (alicui alqd) przyzna komu co. cerno, crevi, cretum 3 oddziela, odcza; spostrzega, poznawa; postanowi; (de, pro re) walczy. hereditatem cernere ogosi si spadkobierc, obj spadek. in alqa re cerni da si pozna przez co (por. amicus certus in re incerta cernitur). vitam cernere walczy o ycie. cio, civi, citum 2 w ruch wprawia, porusza, wzrusza; zawoa; o ywi, wznieci, sprawi. ad arma ciere wzywa do broni. alqm in alqm ciere pobudzi kogo przeciwko komu. bellum ciere wywoa wojn. lacrimas ciere wywoa pacz. cingo, cinxi, cinctum 3 opasa, przepasa; towarzyszy komu. alqa re cingi uzbroi si w co (gladio). ense latus cingere przypasa miecz do boku. latus alicui cingere towarzyszy komu. claudo, clausi, clausum 3 zamyka, koczy. agmen claudere tworzy tyln stra . cogto 1 (de alqa re) myle, rozmyla, rozwa a o czym; (+ inf.) zamierza zrobi co. toto animo cogitare oddawa si rozmylaniom. male cogitare de alqo le komu yczy. cognosco, cognvi, cogntum 3 poznawa, studiowa; (alqd ab, ex alqo) dowiedzi si czego od kogo, (de alqa re) dowiedzie si o czym; bada, dochodzi. cognito na wiadomo, dowiedziawszy si (np. cognito vivere Ptolemaeum). (hac) re cognita (his rebus cognitis)- na t wiadomo, dowiedziawszy si o tym. litteras cognoscere czyta list. cogo, cogi, coactum 3 zebra, sprowadzi; zjednoczy, zgromadzi; (o wojsku) cign; (alqd ex re; + ACI; ut) wnioskowa co z czego; wpdzi, zniewoli, wymusi co; (ad alqd) zmusi do czego. ad militiam cogere rekrutowa do su by wojskowej. agmen cogere zamyka pochd, tworzy tyln stra . alqm in ordinem cogere do adu kogo przywie. ex quibus cogi potest... z czego mo na wycign konkluzj, e... colo, coli, cultum 3 hodowa, (rol) uprawia, (ciao) pielgnowa, (bogw) czci, (cnot) praktykowa, (miejscowo) zamieszkiwa; (alqd, alqm) dba o co, o kogo; szanowa, miowa. artem colere wykonywa zawd. pacem colere szanowa pokj, dochowywa pokoju. conscisco, conscvi (consci), consctum 3 wsplnie postanowi; (sibi alqd) wzi co na siebie, cign na siebie. mortem sibi conscicere zada sobie mier.

4 consisto, constti, - 3 zej si; istnie; (in re) opiera si, polega na czym; (ex re) wynika z czego; (o wojsku) wstrzyma pochd, stan obozem; (o okrcie) stan na kotwicy; sta silnie, nie ustpowa, utrzyma si; opanowa si. animo (mente) consistere zachowa zimn krew. in causa consistere wygra proces. consto, constti, (constatrus) 1 stan; (ex re) skada si z czego; (in re) obstawa przy czym (in sententia przy swoim zdaniu); (in re) opiera si si na czym; (alicui rei, cum re, in re) zgadza si, harmonizowa z czym. constare + abl. lub + gen. pretii kosztowa. quanti constat? ile kosztuje? parvo constat tanio kosztuje. constat (inter omnes) + ACI wiadomo (powszechnie). sibi constare by w zgodzie ze sob. consuesco, consuvi, consutum 3 (+ inf.) przyzwyczaja si co robi; mie w zwyczaju. ut consuevi jak mam w zwyczaju, wedle mego zwyczaju (perf. praesens). conslo, consuli, consultum 3 zebra si na narad, (de re) naradza si nad czym; (alicui) stara si o kogo, myle o kim, komu pomaga; (alqm de alqa re) radzi si kogo w jakiej sprawie. alqd boni consulere uzna co za dobre, pochwali co. contendo, contendi, contentum 3 napina (arcum), nat a; (cum alqo, contra alqm, de re) wspzawodniczy, walczy z kim o co; (pociski) miota; d y do czego usilnie, (alqd ab alqo) da czego od kogo; (+ ACI) zapewnia. contendere ab alqo, ut... usilnie domaga si od kogo, aby... rem cum re contendere porwnywa dwie rzeczy ze sob. contino, contini, contentum 2 razem trzyma, opasa, otacza; obejmowa, zawiera; powstrzyma, powciga; okiezna. alqd ab alqa re continere co od czego z daleka trzyma. contineri alqa re ograniczy si do czego. in re se continere upiera si przy czym. vix me contineo quin + con. ledwie si mog powstrzyma, aby (czego nie zrobi). coquo, coxi, coctum 3 gotowa, piec. corrgo, correxi, correctum 3 prostowa, poprawia. corrumpo, corrpi, corruptum 3 zepsu, zniszczy, udaremni co; (sposobno) omin, nie wykorzysta. alqm pecuni corrumpere przekupi kogo. tabulas publicas corrumpere sfaszowa oficjalne tablice ustaw. credo, creddi, credtum 3 (alicui alqd) powierzy co komu (pecuniam); (alicui) ufa, wierzy komu; (+ acc. duplex) uwa a co za co, kogo za kogo; (+ ACI, NCI) sdzi. credres mylaby kto, mo na by sdzi (con. potentialis). cro 1 stworzy, wywoa, powoa do ycia; spowodowa. alqm consulem creare mianowa kogo konsulem (acc. duplex). cresco, crevi, cretum 3 rosn, powstawa; przybiera, wzrasta, zdoby znaczenie. cretus (ab lub + abl. originis) urodzony, pochodzcy z, od (a sanguine Troiano) cubo, cubi, cubtum 1 le e, spoczywa; spa; le e chorym. cubitum ire i spa. sub divo cubare spa pod goym niebem. cupo, cupvi (cupi), cuptum 3 (alqd;+ inf.) po da, pragn, chcie; (alicui lub alicuius causa) sprzyja komu, by komu yczliwym, interesowa si ywo kim. curo 1 (alqd, alqm; alicui; ut; inf.; acc. gerund.) troszczy si o co; (de re; inf.) myle o czym; (interesy) zaatwia; (chorych) pielgnowa (prowincj) zarzdza. corpus curare wzmacnia si. cura alia! troszcz si o co innego! bd spokojny! cura ut valeas troszcz si, aby by zdrowy (formua po egnalna w licie).

5 mandatum curare wypeni rozkaz. curro, cucurri, cursum 3 biec, spieszy si, pdzi; (okrtem) pyn; (o rzeczach) upywa. subsidio currere biec z pomoc (dat. finalis). custodo 4 pilnowa, czuwa, strzec. se custodire mie si na bacznoci.

D
damno 1 (alqm alicuius rei) skaza, potpi, uzna winnym kogo za co (gen. criminis); gani; (alqm + inf.) zobowiza kogo do zrobienia czego. capitis (capite) damnare, ad mortem damnare skaza na kar mierci. debo, debi, debtum 2 (alicui alqd) by du nym komu co (pecuniam pienidze; gratiam wdziczno); (+ inf.) mie obowizek, musie; (alicui alqd) zawdzicza komu co (parentibus beneficia). debentia dici rzeczy, ktre powinny by powiedziane; to, co nale y powiedzie. decdo, decessi, decessum 3 odej; (o urzdnikach) ustpi ze stanowiska; (alicui) ustpi komu. de vita decedere umrze. decerno, decrvi, decrtum 3 oddzieli, okreli; (alqd; + ACI; ut) zarzdzi, postanowi; (+ acc. duplex) uzna kogo kim; (alicui alqd) przyzna co komu. acie (proelio, armis, exercitu) decernere wyda bitw. classe decernere wyda bitw morsk. pugnam (proelium) decernere stoczy bitw rozstrzygajc. dcet, decit (nieos.) (+ ACI) wypada, przystoi. defendo, defendi, defensum 3 odpycha, powstrzymywa, odpiera (hostes, pericula); (alqm, alqd ab alqo) broni kogo, czego przed czym; speni zadanie. dico, dixi, dictum 3 (alqd; + ACI; ut) mwi; (+ acc. duplex) mianowa kogo czym, nazywa kogo kim; wygasza mow (pro alqo contra alqm); (pie) piewa. causam dicere prowadzi spraw przed sdem. facile, difficile dictu trudne, atwe do powiedzenia (abl. limitationis). sententiam dicere wygosi przemwienie (w senacie). diffro, differre, distli, diltum roznie; rozproszy, rozgosi; odsun, odwlec (alqd in tempus); (alqm) udzi, zwodzi; (ab alquo, inter se) r ni si. poenam differre odroczy kar. diripo, diripi, direptum 3 rozszarpa, rozerwa; rabowa; porwa, wydrze. urbem diripere spldrowa miasto. disco, didci, - 3 uczy si; (alqd ab alqo; inf.; + ACI) dowiedzie si; rozumie. do, dedi, datum 1 da; (bogom) powici; (pienidze) wypaci; (wojsko, wiadkw) wystawi; sprawi, wywoa, stworzy. alqm in fugam dare zmusi kogo do ucieczki. manus dare podda si. operam alicui rei dare troszczy si, stara si o co, dba. poenas (poenam) dare ponie kar. se dare alicui rei odda si jakie sprawie. doco, doci, doctum 2 (alqm alqd lub alqm alqa re; + ACI) uczy kogo czego (np. doceo pueros grammaticam); (alqm de re) powiadomi kogo o czym. fabulam docere wystawi sztuk na scenie. dubto 1 (de re, alqd) wtpi w co; (+ inf.) waha si co zrobi; (quin) wtpi, e... dco, duxi, dctum 3 cign, prowadzi; (powietrze) wdycha; (napoje) pi; (metale) ku; (rowy, way, ulice) budowa; (alqd ab, ex, de + abl.) wyprowadza co z czego; obliczy, szacowa; (+ acc. duplex) uwa a co za co; (+ ACI) mniema, sdzi. alqm in numero hostium ducere mie kogo za wroga. arcum ducere naciga uk.

6 bellum ducere przeciga wojn. uxorem ducere o eni si. somnum ducere sprowadzi sen. sortes ducere cign losy, losowa. versus ducere pisa poezj. do, di, sum 3 je. do, eddi, edtum 3 wydawa; urodzi; (pisma) rozpowszechnia; (rozkazy) wydawa; (wieci) rozsiewa; (zabawy) urzdza; (alqd; + ACI) donie, zdradzi. clamorem edere wyda krzyk. scelus edere popeni zbrodni. egredor, egressus sum 3 (ex re lub abl.) wyj, wyruszy; (o okrcie) wypyn. o, re, i, tum i, kroczy; (o czasie) mija. eo + supinum wyra a cel, np. cubitum eo id si poo y. equis ire jecha konno (pedibus ire i pieszo) in sententiam alicuius ire skoni si do czyjego zdania. subsidio alicui ire i komu z pomoc. erro 1 bdzi, tua si; (in alqo) myli si w czym. exerco, exerci, exerctum 2 wprawia w ruch; niepokoi, drczy, dowiadcza; (alqm re lub alqm in re, ad rem) wiczy, ksztaci kogo w czym; wykonywa, prowadzi; zysk cign zarzdza; (uczucia) wywiera, okazywa. ferrum exercere ku elazo. medicinam exercere uprawia sztuk lekarsk, by lekarzem. memoriam exercere wiczy pami. milites exercere musztrowa onierzy. exgo, exgi, exactum 3 (alqm ex re) wypdzi, przepdzi kogo skd (hostem e campo); (pienidze) ciga (tributum); (alqd ab alqo) da czego od kogo, domaga si; bada, ledzi, dochodzi; naradza si, zastanawia; wykona, doprowadzi do skutku; (okres czasu) przeby, prze y, ukoczy. alqm vit exigere zabi kogo. ensem exigere wepchn, wbi gboko miecz. poenas (poenam) ab alqo exigere ukara kogo. tela exigere miota pociski. uxorem exigere odesa on, rozwie si. existmo 1 ceni; (+ acc. duplex) uwa a za co; (+ ACI) mniema, sdzi, myle. expedo 4 (alqm a re lub + abl) uwolni, wyzwoli kogo od czego; (trudnoci) pokona; (interesy) zaawtwi; (pociski) wyrzuca; (sowa) wykada; (alqd) przygotowa co; expedit alicui + inf. jest korzystne dla kogo, by.... expedito loco w atwo dostpnym miejscu. se ad pugnam expedire przygotowa si do bitwy. se expedire uj, umkn. experor, expertus sum 4 (alqd) dowiadcza, prbowa; pozna co.

F
faco, fci, factum 3 czyni, robi; (most) budowa; (obz) rozbi; (pisma) ukada; (pienidze) zarabia; (zbrodni) popeni; (bitw) wyda; (przyja, pokj) zawrze; (uczucia) wywoywa; (+ gen. pretii) ceni, szacowa; (+ acc. duplex) uczyni, mianowa kogo kim; (alicui alqd) u yczy komu czego; (cum lub ab alqo) trzyma z kim, trzyma czyj stron; (ad alqd) by przydatnym do czego; postpowa (bene, male); (+ ACI) przypuszcza; skada ofiar. alqm certiorem facere poinformowa kogo. contra leges facere postpowa wbrew prawu.

7 damnum (detrimentum) facere ponie szkod. finem facere + dat. poo y kres czemu. praedam ab hoste facere zupi wroga. pro nihilo alqd facere mie co za nic, bardzo nisko ceni. stipendia facere su y w wojsku. fallo, fefelli, falsum 3 przywie do upadku, oszuka; uj czemu. fidem fallere zama przysig. me fallit myl si, nie wiem. vestigium fallere zmyli trop, wymkn si. fastido 4 (alqd) czu do czego odraz, brzydzi si; gardzi czym. fator, fassus sum 2 wyzna, przyzna; okaza. fatgo 1 znu y, zmczy; nka, drczy; (probami) mczy, baga. favo, fvi, fautum 2 (alicui) sprzyja komu; przyklasn. linguis (lingua, ore) favere zachowa cisz, milcze. fero, -, - 4 uderza, bi; zar n, zabi. foedus ferire zawrze pokj. fro, frre, tli, ltum nie; (zo) znosi, cierpie, wytrzyma; (alqd; quod; + ACI) by niezadowolonym; (up, nagrod) zyska; porwa, uprowadzi; wrczy, uici, donie, zawiadomi; (ustaw) wnosi, zgasza; wprawi w ruch, porusza. ad astra alqm ferre wynosi kogo do gwiazd = wychwala kogo. alicui opem (auxilium) ferre nie pomoc komu. ferre et agere zagrabi i uprowadzi. fertur (+ NCI) wie niesie, e ... ferunt (+ ACI) mwi, opowiadaj, e... prae se ferre alqd okazywa co, da co pozna. praemium ferre otrzyma wynagrodzenie. se ferre (ferri) porusza si, pdzi. suffragium (sententiam) ferre gosowa. ventrem ferre by w ci y. festno 1 spieszy si; (alqd) przyspiesza co. fdo, fsus sum 3 (alicui) wierzy komu. fgo, fixi, fixum 3 przymocowywa, umocni, zawiesi; (budynki) wznosi; (alicui alqd) wpoi komu co; (alqd) trafi co, ubi. decreta figere obwieci uchway. legem figere ogosi ustaw. fingo, finxi, fictum 3 ksztatowa, tworzy; budowa, rzebi; obrabia, ksztaci; (alqd, + ACI) co sobie przedstawia, obmyla; wymyla, zmyla; faszywie przedstawia. ars fingendi rzebiarstwo. equum fingere tresowa konia. hilaritatem fingere udawa rado. se fingere ad alqd zastosowa si do czego. fino 4 ogranicza, zamyka, koczy; umrze. fo, firi, factus sum (niereg.) powsta, sta si; wystpuje jako strona bierna czasownika facio: by zrobionym; (+ gen. pretii) by szacowanym; (alicui) by powiconym komu. fit, ut + con. zdarza si, e... fieri potest, ut + con. mo liwym jest, e... fieri non potest, quin + con. konieczne jest, eby... ut fit jak to si zdarza, jak to jest w zwyczaju, jak zwykle. fiat! niech bdzie! bardzo dobrze! frmo 1 umacnia, krzepi; (alqm) dodawa odwagi komu. flagto 1 (alqd alqm lub alqd ab alqo) domaga si usilnie, da czego od kogo.

8 flecto, flexi, flexum 3 gi, krzywi; (alqm) nakoni, zmikczy kogo; (in, ad alqd) zwrci si dokd. animo flecti by wzruszonym. flectere arcum napi uk. iter (cursus, viam) flectere zmieni kierunek, skierowa si inn drog. oculos flectere odwrci spojrzenie, skierowa wzrok gdzie indziej. ora retro flectere odwrci si. vitam flectere zmieni dotychczasowy tryb ycia. vestigia flectere skierowa kroki (poet.). floro, flori, - 2 kwitn; byszcze, lni si; (in alqa re ) by znacznym, pot nym, wyr nia si w czym; by w kwitncym stanie, by penym si. aetas florens kwitncy wiek = modo. flo, fluxi, fluxum 3 pyn; (o czasie) upywa, przemija; sabn, wtle. fodo, fdi, fossum 3 kopa; ku. oculos (lumina) fodere ku, rzuca si w oczy. for, fari, ftus sum mwi. fando ze suchu, ze syszenia. fovo, fvi, ftum 2 ogrzewa, trzyma ciepo; pielgnowa. frango, frgi, fractum 3 ama; (o okrcie) rozbi si. dolore, metu frangi doznawa blu, strachu. foedus, fidem frangere zama przymierze, obietnic. fror, fructus sum 3 (+ abl.) u ywa czego, korzysta, cieszy si z czego. fugo, fgi, fugtum 3 ucieka; i na wygnanie; (alqm, alqd) ucieka przed kim, przed czym; odrzuca, gardzi czym. me fugit + inf. zapomniaem. fgo 1 zmusi do ucieczki, wygna, wypdzi. fulgo, fulsi, - 2 byska; byszcze, promienie. fundo, fdi, fsum 3 la, wylewa; (kruszce) topi; (pociski) miota; (sowa) wydawa z siebie; (nieprzyjaci) powali, pokona. hostium copias fundere rozbi zastpy wroga. lacrimas fundere paka rzewnie. preces fundere wylewa, wygasza wiele prb. fungor, functus sum 3 (+ abl.) odbywa, zarzdza, dokona czego. fato fungi dopeni swego losu. diem (morte) fungi umrze. munere fungi wypeni obowizek.

G
gmo, gemi, gemtum 3 wzdycha, jcze; brzmie; (alqd) opakiwa co (malum suum swoje nieszczcie). gro, gessi, gestum 3 nie, nosi; wydobywa, wywoa; zachowywa si, postpowa (ita, sic, honeste); wykonywa, zaatwia, sprawowa; (urzdy) sprawowa, peni, zarzdza, zaatwia; pass. dzia si, sta si. alicui morem gerere spenia czyje yczenie, wol. bellum gerere prowadzi wojn. personam alicuius gerere gra czyj rol. prae se alqd gerere okazywa, objawia co. pro alqo se gerere zachowywa si jak kto, nosi si niczym kto (pro cive jak obywatel). rem bene (male) gerere sprawy dobrze (le) zaatwi; pomylnie (niepomylnie) walczy. res gestae czyny (wojenne), historia (scriptor rerum gestarum historyk). gigno, geni, gentum 3 rodzi; wywoa, spowodowa co, zrodzi (amicitiam, insaniam, sitim).

9 genitus (+ abl. originis; de, ab, ex alqo, re) zrodzony z... (pellice, Iove). gignentia, ium twory, stworzenia. gloror 1 (re, de re; inf.) chwali si czym, chepi; (in re) szuka w czym swojej chway. gusto 1 gustowa, smakowa. primis labris scientiam gustare musn jakie wiedzy (nauki), ledwie jej dotkn. amorem vitae gustare zasmakowa rozkoszy ycia.

H
habo, habi, habtum 2 mie, trzyma, dzier y; (alqd sibi) zatrzyma co dla siebie; (+ acc. duplex; pro alqo) uwa a kogo (co) za kogo (co); (+ nom. duplex) uchodzi za co; wiedzie, zna (consilia); (zwierzta) hodowa; (o stanach) opanowa, ogarn; (+ inf.) zdoa, mc co zrobi, mie do zrobienia. alicui honorem habere okaza komu cze. alqd pro certo habere uwa a co za pewne. alqm ludibrio habere wymiewa si z kogo. alqm male habere obchodzi si z kim le. bene (male) se habere dobrze (le) si czu. comitia (contionem) habere przewodniczy zgromadzeniu ludowemu. nihil habeo quod dicam nie mam nic do powiedzenia. orationem habere wygasza mow. oratio in senatu habita mowa wygoszona w senacie. senatum habere przewodniczy obradom senatu. vitam habere y. habto 1 mieszka; (alqd) zamieszkiwa co. in oculis habitare by cay czas na widoku, by wystawionym na spojrzenia. haero, haesi, haesum 2 (in re; ad rem; + dat.) wisie na czym, trzyma si czego, przylega do czego; (in re;+ dat.) obstawa przy czym, mocno si czego trzyma, trwa przy czym (in sua sententia); zatrzyma si, by bezradnym. in equo haerere siedzie dobrze w siodle. in luto haerere ugrzzn w bocie, by w kopotach. alqd animo haerere mie co na sercu. in oculis haerere - by cay czas na widoku, by wystawionym na spojrzenia. alqd in memoria haeret co dobrze tkwi w pamici. hauro, hausi, haustum 4 (alqd ex, de, a re) czerpa (aquam de puteo wod ze studni); (radoci) dozna; poyka, zje, pochon; (o ogniu) trawi; dokadnie pozna a fontibus Stoicorum haurire czerpa ze rde nauki stoickiej. alicuius sanguinem (cruorem) haurire przela czyj krew. cineres haurire zebra prochy. corpus haurire przeszy, przebi ciao. honro 1 czci, uczci, wyr ni. horro, horri, - 2 je y si, wzdryga si; (z trwogi) dr e, lka si; osupie, zdumie si. hortor 1 (alqm ad alqd; + ut, ne; + inf.) zachca, pobudza, popdza do czego; dodawa odwagi. res hortatur ut + con. okolicznoci sprzyjaj, aby...

I
iaco, iaci, - 2 le e, by poo onym; le e chorym; polec, pa trupem; (o ubraniu) wlec si po ziemi; by przygnbionym, zaamanym; (in alqo) by pogr onym w czym (in maerore); mie nisk warto. graviter iacere by ci ko chorym. iacentes, ium polegli.

10 iaco, ici, iactum 3 rzuca, miota; (o sowach) wymawia, miota; sypa, budowa, wznosi (murum). ancoram iacere zarzuci kotwic. fundamenta (+ gen.) iacere ka podwaliny czego. odorem iacere wydawa zapach, wion. semen (semina) iacere sia. umbram iacere rzuca cie. iacto 1 rzuca, miota; (w mowie) czsto wzmiankowa; mie na ustach, chepi si; grozi; uwija si, krci si; alqm convicio iactare obrzuca kogo obelgami. rem iactare- roztrzsa spraw. se iactare in re krzta si wok czego, wiele si czym zajmowa. semen iactare- sia. vulnera iactare- zadawa rany. iaclor 1 rzuca pociskiem; strzela, zabi; (alqd) ubiega si o co. co, ci, ictum 3 uderzy, ugodzi. colaphum alicui icere wymierzy komu policzek. foedus icere zawrze przymierze. ictus (alqa re) dotknity, przejty, zaniepokojony. imtor 1 (alqm, alqd) naladowa kogo, co; by podobnym. immino, -, - 2 (+ dat.) stercze, wisie nad czym; uciska; (o nieszczciach) wisie nad gow, zagra a; (alicui rei, in lub ad alqd) d y do czego, czyha na co (in occasionem); (miejscowo) opanowa. collis urbi imminet wzgrze dominuje nad miastem. alieno imminere czyha na cudzy majtek. impedo 4 wiza, wika, wizi; (miejscowo) czyni niedostpn; (alqm lub alqd alqa re lub ab, in re; ne; quominus, quin; + inf.) przeszkadza komu, czemu w czym, sta na zwadzie, wstrzymywa. impro 1 (alicui alqd; ut, ne; + ACI) rozkazywa, nakazywa komu co; nad kim panowa, mie wadz. alqo imperante pod czyimi rozkazami. irae imperare ujarzmi gniew. sibi imperare by panem samego siebie. incdo, incdi, - 3 (in alqd; alicui rei) wpa na co, rzuci si; (o rzekach) wpada; (in alqm) napa, natrze na kogo; (in alqm, alqd; + dat.) niespodzianie napotka kogo, co; zdarzy si, nastpi; (alicui) przytrafi si komu. in morbum incidere zachorowa. terror incidit exercitui strach ogarn onierzy. incdo, incdi, incsum 3 (alqd in rem lub in re) naci, wyry, wyku co na czym; rozci, przeci; zakoczy. spem incidere pozbawi nadziei. incpio, coepi, coeptum 3 (alqd, ab alqa re; + inf.) zacz, przedsibra co. proelium incipitur- zaczyna si bitwa. inclno 1 nachyla, zgina; (o wojsku) zachwia si, cofa si; (ad alqd) skania, zwraca si ku czemu; doprowadzi do upadku; pass. upada. animus inclinat, ut + con. skaniam si do tego, by... culpam in alqm inclinare zrzuci na kogo win. eo inclinat sententia, ut + con. moje zdanie przychyla si do tego, aby... genua inclinare uklkn. in fugam inclinare rzuci si do ucieczki. se inclinare (o socu) zachodzi; (o dniu) koczy si. indco 1 (alicui alqd; de re; + ACI) donosi, oznajmia komu o czym.

11 indulgo, indulsi, indultum 2 (alicui) by poba liwym dla kogo, ustpowa komu; (+ dat.) odda si jakiej sprawie, troszczy si o co. sibi indulgere pozwala sobie na wszystko. valetudini indulgere oszczdza zdrowie. intero, interre, interi, intertum (niereg.) upada, gin. interit ira mor gniew mija wraz z czasem. publica pecunia interit pienidze publiczne zostay roztrwonione. intersum, interesse, interfi (niereg.) (inter alqd) by midzy czym; (in re ; + dat.) bra w czym udzia; r ni si. intrest (alicuius + ACI) zale y komu, eby... np.: Romanorum plurimum intererat Carthaginem deleri Rzymianom bardzo zale ao, by Kartagina zostaa zburzona. me (tu, su, nostr, vestr, su) intrest zale y mi, np. Caesar dicere solebat non tam sua quam rei publiae interesse, ut salvus esset Cezar zwyk mawia, e nie tyle jemu, co republice zale y, aby by cay i zdrw. invto 1 (alqm in, ad alqd) zaprosi kogo na co (in prandium- na niadanie, in hospitium w gocin). alqm domum suam invitare zaprosi kogo do swojego domu. alqm tecto ac domo invitare zaprosi kogo pod swj dach. irascor, irasci, irtus sum (alicui; in alqm) gniewa si na kogo (amicis). de nihilo irasci gniewa si za nic. iubo, iussi, iussum 2 (alqm alqd; de re; + ACI; pass. + NCI; ut, ne) rozkaza, zarzdzi poleci co komu; (+ acc. duplex) wybra lub ogosi kogo kim; postanowi, zatwierdzi (legem, foedus). rem aliquam facere iubeor mam rozkaz wykona jak rzecz. iudco 1 by sdzi; (alicui de re; + gen. criminis) sdownie rozstrzyga o czym, zasdzi komu co (capitis kar mierci, pecuniae grzywn; (alqd. lub de re) wydawa wyrok o czym; (de re; + ACI) sdzi, mniema, myle o czym; (+ acc. duplex) uzna kogo za co (alqm hostem kogo za wroga). iungo, iunxi, iunctum 3 w jarzmo zaprzc; (alqd ad alqd) przyczepi co do czego; (alqd cum re lub + dat.) poczy co z czym. amicitiam iungere zawrze przyja. fluvium (amnem) ponte iungere przerzuci most przez rzek (potok). pacem cum alqo iungere zawrze z kim pokj. iuro 1 (per alqm; in alqd) przysiga na kogo, na co. iuratus sprzysi ony. iuvo, iuvi, iutum 1 (alqm; + inf.) bawi, cieszy kogo; (alqm in re lub re) pomaga komu w czym. me iuvat + inf. podoba mi si co robi. audentes fortuna iuvat los sprzyja odwa nym. lbor, lapsus sum 3 lizga si; spada; (o czasie) upywa; (in, ad alqd) popa w co; potkn si, upa, zbdzi. lapsi, orum ci, ktrzy na skutek przeladowa wyrzekli si wiary chrzec. mente labi straci zdrowy rozsdek, rozum. labro 1 (alicui, in re; de re; ut, ne; + inf.) pracowa, dba o co; (+ abl, ab, ex, in re) cierpie (a frigore z zimna; ex aero alieno z powodu dugw); (alqd) przygotowywa, opracowywa co. de alqo laborare martwi si o kogo. lacrmo 1 paka. largor 4 (alicui alqd) szczodrze dawa, obdarowywa kogo czym; dozwala, dopuszcza. lato, lati, - 2 by ukrytum, schowanym; pozosta nieznanym.

12 laudo 1 (alqm, alqd) chwali, sawi, wielbi kogo, co. lvo, lvi, lautum (lavtum) 1 my, kpa; pass. my si.; zwil y, skropi. lavatum eo id si umy. lgo, lgi, lectum 3 zbiera, gromadzi (ossa, spolia); (nici) zwija; (oddech) chwyta; (rozmow) podsuchiwa; (morze, las) przebywa; wybiera, kra; czyta. oram legere eglowa wzdu brzegu. vela legere zwija agle. libro 1 (alqm ab, ex re lub + abl. separationis) uwolni kogo od czego; uwolni od opat; (w sdzie) uzna niewinnym. crimine liberare uwolni od oskar enia. fidem liberare dotrzyma sowa. nomina liberare spaca dugi. lcet, licit, lictum est 2 (nieos.) (alicui + inf.; + ACI) wolno, mo na, jest dozwolone. per me licet nie mam nic przeciwko temu. licet + con. byleby tylko, jeli tylko, choby (jako spjnik podrzdnoci), np. fremant omnes licet, dicam quod sentio choby wszyscy protestowali, powiem, co czuj. lco 1 (alqd in re) umieci co gdzie; (kobiet) za m wyda; (pienidze) po yczy; wynaj, wydzier awi. filiam nuptiis (in matrimonio, nuptum) alicui locare da komu crk za on. lquor, loctus sum 3 mwi; (cum aliquo de aliqua re) rozmaiwa z kim o czym; (alqd) omawia; oznajmia, twierdzi. ldo, lusi, lusum 3 (alqa re) bawi si czym; (alqd) gra co; taczy, artowa, igra; drwi, kpi. tesseris ludere gra w koci. lugo, luxi, - 2 smuci si; (alqm, pro alqo) nosi aob po kim; (alqm) opakiwa kogo.

M
macto 1 (alqm alqa re) uwietnia, wyr nia kogo czym; ukara; (alicui alqd) ofiarowa, powici na ofiar komu co; zabi na ofiar. deos mactare przebaga, przejedna bogw. morte alqm mactare ukara kogo mierci. maero, maeri, - 2 smuci si; (alqm) opakiwa kogo. mlo, malle, mali (niereg.) wole, wybiera. mando 1 (alicui alqd) powierzy, poleci co komu. mano, mansi, mansum 2 (in re) zosta gdzie; nocowa; trwa, istnie; (in re) trwa, obstawa przy czym; (alicui) by komu przeznaczonym; (alqm, alqd) oczekiwa na kogo, na co, zagra a komu, czemu. memni, meminisse (perf.) (+ gen. memoriae; + ACI) pamita; (+ gen. lub de re) wspomina o czym. memento mori pamitaj, e umrzesz. mentor, menttus sum 4 by kamc; (alqd; + ACI) skama co, zmyla. mero, meri - 2 i meror, mertus sum 2 zasugiwa; (alqd) zyska co, osign; (alqd) zasu y na co (laudem, praemia); cign na siebie (odium, poenam); zaskarbi sobie aski, zasu y si (bene, male). stipendia merere su y w wojsku (za od). equo (equis) merere su y w jedzie. scelus merere popeni zbrodni. mergo, mersi, mersum 3 (alqd in rem, in re) zanurzy, zatopi co w czym; pass. uton; (alqd) ukry co. mto, messi, messum 3 , kosi, cina; (wrogw) w pie wyci, zniszczy. ut sementem feceris, ita et metes jak posiejesz, tak zbierzesz.

13 meto, meti, - 3 (alicui; de alqa re; ne non; ut) ba si o kogo, o co (de vita sua); wstydzi si, waha si; (alqm) ba si kogo, obawia si metuens (+ gen.) troskliwy o co, o kogo. mnor 1 stercze; (alicui alqd lub alicui alqa re; + ACI) grozi komu czym (hosti mortem wrogowi mierci); obiecywa, zapowiada. mino, mini, mintum 3 zmniejsza, uszczupla; pass. male; (alqd) zw a, ogranicza (sumptus wydatki). gradum minuere zwalni kroku. memoria minuitur pami sabnie. suspicionem minuere rozwia podejrzenia. mror 1 dziwi si; (alqm, alqd) podziwia, czci kogo, co. misco, misci, mixtum 2 (alqd alqa re; alqd + dat. lub cum re) domiesza co do czego, miesza co z czym (aquam vino); poczy, zaburzy; napenia co czym (domum gemitu). animum alicuius cum suo miscere poczy si z kim gbok przyjani. manus miscere przej do walki wrcz. rem publicam miscere wprowadza zamt w pastwie. mitto, msi, missum 3 (alqd) rzuca, ciska, miota co; (alqm) posa kogo (legatos), (alqd alicui) posa co komu; odesa, zwolni kogo; (zgromadzenie) rozwiza, rozpuci; (w mowie) pomin; zaprzesta, zaniecha. mitte me pu mnie! sub iugum mittere- zaprzc w jarzmo. mono, moni, montum 2 (alqm de re) przypomina komu o czym; doda odwagi; (alqm; ut, ne) ostrzega kogo; kara, karci; przepowiada zwiastowa. monstro 1 (alicui alqd) pokazywa komu co; zaleci, wskaza. mordo, momordi, morsum 2 ksa, gry; (alqm) dogryza komu, dokucza. moror, mortus sum 3 umiera. mror 1 przebywa gdzie, zwleka, marudzi; (alqm a re; + inf.; + ACI; quominus) wstrzymywa kogo przed czym. nihil moror jestem gotw, chc; (+ ACI) nie mam nic przeciwko temu, eby... movo, mvi, mtum 2 porusza; (alqm ad alqd) zachca kogo do czego; (o uczuciach) wywoa (admirationem), wzruszy; powodowa co; oddali co. arma movere chwyta za bro. castra movere zwin obz. motus (alqa re) poruszony, wzruszony czym. muno 4 murowa, (mury) wznosi; (drogi) budowa; obwarowa (arcem), czyni bezpiecznym; (alqd contra alqd lub a re) ochrania co przed czym. mto 1 (alqd alqa re) zmienia co czym; przemienia, przeksztaca. pacem bello mutare zamieni wojn na pokj, osign pokj. tempora mutantur et nos mutamur in illis czasy si zmieniaj, a my zmieniamy si wraz z nimi. vestem mutare wo y aob.

N
nanciscor, nactus sum (nanctus sum) 3 (alqd) osign (summam potestatem); otrzyma co; napotka przypadkiem, korzysta z napotkanej okazji (nactus turbidam tempestatem korzystajc z gwatownej burzy) morbum nancisci zachorowa. narro 1 (alicui alqd; + ACI) opowiada komu co, (alicui de re) wspomina komu o czym, mwi. bene (male) narrare- przynosi dobre (ze) wiadomoci. narro tibi zapewniam ci.

14 nascor, ntus sum 3 (+ abl. originis lub ex alqo) rodzi si, pochodzi (patre certo); (ex alqo) powsta, pocz si, wypyn z czego (ex palude amnis) ex hoc nascitur, ut + con. z tego wynika, e... viginti annos natus majcy dwadziecia lat. nto 1 pywa; waha si, by nie pewnym. navgo 1 eglowa, pyn; (alqd) przepywa co. plenissimis velis navigare pyn na penych aglach. necto, nex()i, nexum 3 wiza, sple; (alqd alqa re) owin co czym; spta, uwizi; uknu co. neglgo, neglexi, neglectum 3 (alqd) zaniedbywa co; lekcewa y, gardzi czym; przeoczy co. neglegens (+ gen. lub in re) niedbay, obojtny na co. ngo 1 mwi nie, przeczy; (alicui alqd) odmwi komu czego. deos negare zaprzecza istnieniu bogw. nesco 4 (alqd; + ACI) nie wiedzie, nie zna czego; nie mc, nie rozumie. Latine (Graece) nescire nie zna aciny (greki). nescio an mo e ( nescio an dormiat mo e pi; nescio an non dormiat mo e nie pi). ntor, nixus sum (nisus sum) 3 (alqa re; in alqd) podpiera si, opiera si na czym; powsta, wspina si; (in, ad alqd) rwa si naprzd, d y do czego usilnie; (in re lub + abl.) polega na czym (in consilio alicuius na czyjej radzie); (ut, ne) mczy si, nat a si. ad maiora niti mie wy sze cele, wy ej mierzy. milites nitebantur onierze stawiali opr. noco, noci, noctum 2 (alicui) przeszkadza komu; (o rzeczach) by przeszkod. nlo, nolle, noli (niereg.) (alqd; + inf.; + ACI; z samym con.) nie chcie; (alicui) nie sprzyja komu. nolens volens chcc nie chcc. noli + inf. nie (noli id facere nie rb tego; nolite id facere nie rbcie tego). nomno 1 nazywa; pass. nazywa si; (+ acc. duplex) nazywa co czym; mianowa kogo kim. nosco, nvi, ntum 3 pozna, dowiedzie si. novi wiem (perf. praesens). numro 1 liczy; (alqd in re; inter alqd) wlicza w co, policzy midzy co; (+ acc. duplex) uwa a co za co. nunto 1 (alicui alqd; + ACI) donosi komu co.

O
obliviscor, obltus sum 3 (+ gen. memoriae; + acc.; + inf.; + ACI) zapomina o czym. obsido, obsdi, obsessum 2 (alqd) obsadzi, mie w rku co; (miasto, warownie) oblega; (alqd) strzec czego, uwa a na co. obsto, stti, sttum 1 sta na przeciw; (alicui) sprzeciwia si komu, czemu. nihil obstat nic nie stoi na przeszkodzie. obtino, obtini, obtentum 2 (alqd) trzyma mocno, posiada, dzier y; (miejsce) obj w posiadanie, obsadzi; (urzd) piastowa; (twierdzenia) broni; otrzyma, dosta, naby (sapientiam). fortunas suas obtinere zachowa swj majtek. litem obtinere wygra proces. me obtinente pod moj administracj, pod moimi rzdami (abl. absolutus). provinciam obtinere zarzdza prowincj. rem obtinere odnie sukces, zwycistwo. silentium obtinere zachowa cisz. occdo, occdi, occsum 3 gin. occdo, occdi, occsum 3 zabi.

15 occpo 1 (alqd) obsadzi, zaj, owadn, osign, zyska co; porwa, napa. pecuniam occupare + abl. ulokowa pienidze (na jaki procent). occurro, (cu)curri, cursum 3 biec naprzeciw; (alicui) spotyka kogo; nastrcza si, okazywa, stawa przed oczyma; (+ dat.) sprzeciwia si, przeciwdziaa czemu. mihi occurrit + inf. przychodzi mi na myl, eby... offendo, offendi, offensum 3 trci; (in re) uderzy w co; ponie szkod; wzbudza niech, by ra acym; trans. (alqd) natrafi na co, (alqm) spotka kogo; rani, urazi. apud plebem offendere sta si niepopularnym. offensus obra ony, ura ony. omitto, omsi, omissum 3 opuci, straci z oczu; (+ inf.) przesta (mirari dziwi si); (alqd lub de re) pomija co, zrezygnowa z czego. mulierem omittere oddali on, rozwie si. animam omittere umrze. opero, operi, opertum 4 pokrywa, zasania; ukrywa, tai. opnor 1 (alqd; de re; + ACI) mniema, przypuszcza, sdzi. ut opinor jak sdz (wtrcone). oprtet, oportit, - 2 (nieos.) (+ inf.; + ACI) nale y, potrzeba, powinno si. legem brevem esse oportet prawo powinno by zwize. opto 1 wybiera; (alqd; ut; + ACI) yczy czego. optato wedug yczenia. oror, ortus sum 4 podnie si, powsta; (ab, ex re) pochodzi, wypywa z czego; (ab, ex alqo lub + abl. originis) rodzi si z kogo, pochodzi od kogo; (a re) zaczyna si, bra pocztek od czego. orno 1 (alqd alqa re) uzbroi, zaopatrzy, wyposa y co czym; ozdobi; czci, uwietnia.

P
paciscor, pactus sum 3 (cum alqo; ut; + inf.) ukada si, godzi si; (alqd) wmwi sobie co; wymienia co. feminam pacisci zarczy si. pacta, ae narzeczona; pactus, i zarczony. paenito, paeniti, - 2 (+ gen.) aowa czego. me paenitet (+ gen.; + inf.; + quod) auj czego, jestem z czego niezadowolony. pando, pandi, passum 3 rozwin, rozpi, rozcign; pass. rozszerzy si, rozprzestrzeni si; suszy; otwiera; (drog) torowa; objania. moenia urbis pandere zrobi wyom w waach miasta. parco, peperci, (parsrus) 3 (+ gen.; alqd) oszczdza, oszczdnie si z czym obchodzi; (+ dat.) szanowa kogo, co; zaprzesta, zaniecha, wystrzega si czego. linquam parcito! milcz! paro, pari, - 2 zjawi si, by widocznym; (alicui) by posusznym; sprzyja, ustpi. paret (nieos.) okazuje si, jest pewnym. paro, pepri, partum 3 (alqd) wyprowadza, wyda; spodzi, porodzi, wyda na wiat; wynale; naby zyska; spowodowa. parta, orum zdobycze, nabytki. pro 1 przygotowa, zaatwia, zbroi; (+ inf.) zamierza; zyska, naby (divitias). patefaco, patefci, patefactum 3 otwiera (portas, oculos); uprzystpni, utorowa (vias); (alicui alqd) odkry, zdradzi komu co. aditum patefacere stworzy dostp do czego, uprzystpni co. verum patefacere wyjawi prawd. pato, pati, - 2 sta otworem (iter); by dostpnym; rozciga si; by widocznym; by wystawionym na co (insidiis, morbis). patet (nieos.) (+ ACI) jest jawnym, widocznym, e...

16 pator, passus sum 3 (alqd; + ACI; ut) cierpie, znosi (pauperiem), dopuszcza, pozwoli (facile, aegre); dozna czego, ucierpie. quantum patiuntur facultates w miar mo liwoci. aevum (aetatem) pati y. pecco 1 bdzi, grzeszy; (o koniach) potyka si. pecto, pexi, pexum 3 czesa. pello, pepli, pulsum 3 wprawia w ruch; (strzay) wyrzuca; (struny) trca (lyram); (alqd) bi, uderza (humum pedibus); (alqm) wywrze wra enie na kim; (alqm ex, de, ab re lub + abl. separationis) odepchn, wypdzi kogo skd, wygna. alqm in exilium pellere wygna kogo. animum alicuius pellere wzruszy kogo. famem pellere zaspokoi gd. hostes (subeuntes) pellere pobi wrogw, zmusi do ustpienia, rozproszy. sitim pellere ugasi pragnienie. pendo, pependi, - 2 wisie, zwisa; by powieszonym (in arbore); (ex re lub + dat.) by zawisym od czego, polega na czym, zale e od czego; (de aliqa re) by niezdecydowanym, niepewnym; by bliskim upadku. ab ore alicuius pendere sucha kogo bardzo uwa nie. animi (animo) pendere by niezdecydowanym. arbitrio alicuius pendere- by na czyjej asce. (tenui) filo pendere wisie na wosku, by w niebezpieczestwie. pendo, pependi, pensum 3 wiesza, powiesi; wa y, odwa y; (alqd ex alqa re lub alqd alqa re) rozwa a, ocenia co na podstawie czego; (alqm, alqd + gen. pretii) ceni, szanowa kogo, co (magni, parvi wysoko, nisko); (pienidze) zapaci. nihil pensi habeo (nihil pensi mihi est) nie przywizuj wagi, nie dbam o to. poenas pendere ponie kar. permitto, permsi, permissum 3 rzuca; (alicui alqd; + inf; ut) powierzy komu co; (alicui alqd; + inf; ut) pozwoli komu co. equos in hostem permittere puci cwaem konie na wroga. persuado, persusi, persusum 2 namwi; (alicui; ut; + ACI) nakoni kogo; (alicui de re; + ACI) przekona kogo. mihi persuadetur radz mi, namawiaj mnie. mihi persuasum est jestem przekonany. pertino, pertini, pertentum 2 rozciga si, siga; (ad alqd) tyczy si czego; su y do czego, by odpowiednim, stosownym do czego. quod ad famam vestram pertinet- co si tyczy waszej reputacji. perturbo 1 wzburzy, w niead wprowadzi; niepokoi. perveno, pervni, perventum 4 (ad, in alqd) doj, dotrze do czego, osign co. pto, petvi (peti), pettum 3 (alqd) d y do czego; uda si dokd spiesznie; (wrogw) napada; szuka czego, stara sie co osign, po da czego; (alqd; ut, ne) da, domaga si czego; (sdownie) skar y o co (is qui petit- oskar yciel; is unde petitur oskar ony) salutem fug petere szuka ratunku w ucieczce. pget, pigit, - 2 (nieos.) gniewa, budzi niezadowolenie, gniew. me piget + gen. gniewa mnie kto, co. pingo, pinxi, pictum 3 malowa, haftowa; zdobi. verba pingere ubarwia swj styl. placo, palci, plactum 2 (alicui) podoba si komu. mihi placet uznaj za dobre. placet (nieos.) (alicui; + ACI; + inf.;) podoba si, postanawia si. senatui placet, ut + con. senat rozporzdza, aby... si placet jeli aska. sibi placere by zadowolonym z siebie.

17 plco 1 wyrwna, wygadzi; uspokaja, agodzi. deos placare bogw przejedna, udobrucha. alqm alicui placare pogodzi kogo z kim. iram alicuius placare umierzy czyj gniew. plango, planxi, planctum 3 (alqd) uderza; opakiwa; pass. gono narzeka, paka. plecto, plexi, plectum 3 ple, splata. polo 4 (alqd) gadzi; doskonali co. pollo, polli, - 2 (in re)wiele mc, by silnym w czym. pollicor, pollictus sum 2 (alicui alqd; + ACI) obiecywa komu co. pollo, polli, polltum 2 splami, zhabi, zbezczeci, sprofanowa. pno, posi, postum 3 (alqd in re) ka, sadza, stawia co na czym; (drzewa) sadzi; (zmarych) grzeba; (pienidze) ulokowa; (wosy) uporzdkowa; wystawi (statuam in foro); zbudowa co, zao y (domum, castellum); zo y, zdj (vestem, arma); doprowadzi do jakiego stanu, ustanowi co; (prawa) nadawa; porzuci, usun, pozby si czego (curas, vitia). castra ponere rozbi obz. curam in re ponere doo y stara do czego. in re esse positum polega na czym; opiera si na czym. pro certo alqd ponere uwa a co za pewnik. spem in re ponere pokada w czym nadziej. porto 1 (alqd) nie, przynie, wynie co; pass. jecha. posco, poposci, - 3 (alqd ab alqo lub alqm alqd; + ACI) da, wymaga czego od kogo; szuka czego, bada, pyta; woa, przyzywa. possum, posse, poti (niereg.) (+ inf.) mc, zdoa; sprawi, dokaza, mie znaczenie. potest, ut + con. mo liwe jest, e... multum posse mie znaczenie, by wpywowym. postlo 1- (alqd ab alqo; alqm alqd) da, domaga si czego od kogo; (+ inf.; + ACI) po da, mie ochot na co; (alqm de re) pozwa kogo przed sd za co (de maiestate za obraz majestatu). potor, pottus sum 4 (+ abl. lub + gen.) opanowa, osign, owadn co (urbe). rerum potiri zagarn wadz. praebo, praebi, praebtum 2 (alicui alqd) dostarczy komu czego; powodowa; wywiadcza. se praebere alqm okazywa si kim (se misericordem praebere). praesto, praestti, praesttum 1 sta na przedzie; (alicui alqa re) wr nia si (inter suos), przewy sza kogo w czym; okaza, wykaza (virtutem odwag); (alqm; alqd; de re; alicui alqd; + ACI) wzi na siebie, zarczy; urzdzi, da, udzieli (pecuniam). fidem alicui praestare dotrzyma sowa komu. praestat (+ inf.; + dat. cum inf.) lepiej jest. se praestare alqm okaza si, wykaza si (fortem, constatntem). suum munus praestare wypeni swj obowizek. praesum, praeesse, praefi (+ dat.) sta na czele, dowodzi czym (classi flot). prcor 1 (alqm; alqd ab alqo; ut, ne) prosi kogo, co od kogo; modli si; (alicui alqd) yczy komu czego; (alicui) przeklina kogo. prmo, pressi, pressum 3 cisn; wyciska, wytacza (caseum ser); (alqd) nastpi na co (humum na ziemi); (alqm alqa re) obadowa, obci y, trudzi kogo czym (magno onere wielkim ci arem); pochowa, ukry; napiera, dokucza, uciska (hostes wrogw); trzyma w jarzmie, panowa; pass. by w ci kim poo eniu. litus (litora) premere pyn tu przy brzegu. solem premere rozo y si na ziemi. vestigia alicuius premere i czyimi ladami. vocem premere zamilkn.

18 prbo 1 (alqd) prbowa, bada; oglda; (alqd; + ACI) uzna, zaakceptowa, przysta na co; (alicui alqd) udowodni komu co (crimen); (alqm) mie szacunek dla kogo. se probare alicui zyska czyje uznanie, wzgldy. hoc difficile est probatu trudno tego dowie. prdo, prddi, prdtum 3 (alicui alqd) poda dalej, przekaza; (alqd; + ACI) ogosi, poda do wiadomoci co; (alqd alicui) zdradzi co komu; (alqm) zdradzi kogo. proficiscor, profectus sum 3 wyruszy, odjecha; podr owa; (in alqm) maszerowa przeciwko komu (in hostes); (a re) pochodzi, bra pocztek. subsidio alicui proficisci wyruszy komu z pomoc (dat. finalis). profitor, professus sum 2 (alqd; + ACI) jawnie wyzna, owiadczy co, obieca, ofiarowa; (alqd) poda jako zawd (philosophiam, medicinam). nomen profiteri zgosi si do su by wojskowej; zgosi kandydatur. se profiteri alqm ogosi si kim (philosophum). profundo, profdi, profusum 3 wylewa, rozlewa; wybucha; ofiarowa, odda. pecuniam profundere trwoni pienidze. vitam pro patria profundere odda ycie za ojczyzn. prohibo, prohibi, prohibtum 2 (alqm, alqd ab re lub + abl. separationis) powstrzymywa, nie dopuszcza kogo do czego; (+ inf.; + ACI; ne; quominus; quin) przeszkodzi; zabroni, nie dozwoli; (alqd ab re lub + abl. separationis) strzec, uchroni co przed czym (rem publicam a periculo). commeatu prohibere odci dowz ywnoci. senatu alqm prohibere wykluczy kogo z senatu. promitto, promsi, promissum 3 (alqd) pozwli rosn, zapuszcza (capillos, crines wosy); (alicui alqd lub de re; + ACI) obieca, przyrzec komu co; lubowa; (alicui alqd) zapowiedzie komu co. pdet, pudit (nieos.) wstydzi si. me pudet + gen. (lub + inf.) wstydz si czego, wstyd mi (eum pudet culpae suae wstydzi si swego bdu; non me pudet fateri nie wstydz si wyzna). pugno 1 walczy, stacza bitw, spiera si; (cum alqo de re) kci si z kim o co (ut, ne) d y do czego. pto 1 (alqd. + gen. pretii) ceni, szacowa co (magni, parvi wysoko, nisko); (alqd) zastanawia si nad czym, rozwa a co; (alqd; + acc. duplex; + ACI) sdzi, mniema, uwa a; (drzewa) obcina, porzdkowa, przycina (vitem krzew winnej latoroli). deos putare wierzy w bogw. in hostium numero alqm putare mie kogo za wroga, zalicza kogo do wrogw. pro nihilo alqd putare mie co za nic.

Q
quaero, quaesvi, quaestum 3 (alqd) szuka, stara si o co; (alqd ab, de, ex alqo) pyta kogo o co; prowadzi ledztwo; (de re) naradza si nad czym; d y do czego, yczy sobie czego. quror, questus sum 3 (alqd; de re) ali si, skar y si na co. quiesco, quivi, quitum 3 spoczywa, wypoczywa, le e, spa; zachowywa si spokojnie; milcze; (w polityce) pozosta neutralnym.

R
rdo, rasi, rasum 3 skroba; ostrzyc, ogoli; (alqd) i, eglowa obok czego, dotyka czego, oblewa co. rapo, rapi, raptum 3 porywa, gwatownie chwyci; piesznie co wykona; (o mierci) zabra, wydrze; szybko usun; med. i pass. uda si popiesznie dokd; rabowa, zdoby jako up. fugam rapere rzuci si do ucieczki, szybko ucieka. oscula rapere wykra pocaunki, skra causa.

19 recipo, recpi, receptum 3 (alqd) odebra na powrt, cofn co; (alqm ex re) uwolni kogo z czego; (alqm, alqd) przyj; wzi w posiadanie; pozwoli, dopuci; (alqd) wzi na siebie co (officium obowizek); (alqd; de re; + ACI) co obieca, przyrzec. alqm tecto suo (domum suam) recipere przyj kogo pod swj dach. anhelitum (spiritum, animam) recipere zapa dech w piersiach. in fidem alqm recipere przyj kogo w opiek. se recipere cofn si (signum recipiendi sygna odwrotu). se recipere ex re przychodzi do siebie, ochon. reddo, redddi, reddtum 3 (alicui alqd) odda, zwrci komu co; (+ acc. duplex) co czym uczyni (mare tutum morze bezpiecznym); odpaci komu co (hostibus cladem wrogom klsk); (dugi) spaci; przekaza, wrczy; przyzwoli, wywiadczy; naladowa, odtworzy, przedstawia; tumaczy, przeo y (alqd Latine co na acin). ius reddere wyda wyrok. poenas reddere ponie kar. vota reddere wywiza si ze swych lubw. redo, redre, redi, redtum (niereg.) powrci; (ad alqd) wzi si do czego; (ad alqm) przej na kogo (imperium ad alqm redit wadza przechodzi w czyje rce). ad gladios redire chwyci za bro. ad rem redire wrci do tematu. ad se redire wrci do dawnego stanu, odzyska przytomno. exilio redire powrci z wygnania. in gratiam cum alqo redire pojedna si z kim. redgo, redgi, redactum 3 odpdza, spdza; (alqm, alqd in alqd) doprowadzi, zmusi do jakiego stanu (in servitutem, in inopiam). ad vanum (ad irritum) alqd redigere udaremni, zniszczy co. in potestatem (in dicionem) redigere podbi (Galliam). in provinciam redigere zamieni w prowincj. refro, referre, retli, reltum (niereg.) odnie; odwraca, zawraca; zwraca; odtwarza; donosi, opowiada; zdawa spraw, referowa; wpisa, wciga w rejestr (in tabulas). castra referre cofn si z obozem. pedem referre (se referre) cofn si. gratiam alicui referre odwdziczy si. refert, referre, retlit (nieos.) zale y na tym. me (tu, su, nostr, vestr, su) refert + gen. (+ ACI lub + inf.) zale y mi na czym, (por. interest). rgo, rexi, rectum 3 (alqd) kierowa (navem, rem publicam), rzdzi czym; panowa; prowadzi (equum). relinquo, relqui, relictum 3 (alqd) opuszcza, zostawia co; odej od czego. reliquitur, ut + con. brakuje jeszcze, aby..., pozostaje, aby... repero, reppri, repertum 4 (alqd) znale co; spostrzec, dowiadczy, osign; wynale, wymyli co. respico, respexi, respectum 3 spoglda za siebie, oglda si; myle o czym, rozwa a co, troszczy si o co; (ad alqm, alqd) odnosi do kogo, czego. respondo, respondi, responsum 2 (alicui alqd; de re; + ACI) odpowiada komu co; (+ dat.) zgadza si z czym; odwzajemni si komu. restito, restiti, restittum 3 postawi na dawnym miejscu; odprowadzi, odnie; przywrci do dawnego stanu; odbudowa, odnowi; wynagrodzi. se alicui restituere zaprzyjani si z kim na powrt. revertor, reverti, reversus sum powraca, zawraca (domum do domu). ad propositum reverti powrci do tematu. rido, risi, risum 2 mia si; (ad alqm lub alicui) umiecha si do kogo; byszcze, promienie; (alqd) wymiewa co.

20 rgo 1 (alqm alqd) pyta kogo o co; (alqd ab alqo; alqm alqd; ut, ne) prosi kogo o co. alqm sententiam rogare zapyta kogo o zdanie. legem rogare wnie projekt ustawy. magistratum rogare postawi czyj kandydatur. rumpo, rpi, ruptum 3 rozama, rozerwa; pass. pka. viam rumpere torowa drog. ro, ri, rtum 3 spada, rzuca si, biec, spieszy; upada, zapada si, wali si; (alqd) rzuci o ziemi, powali, obali, rozbi, wywrci (vis venti naves ruit sia wiatru wywraca okrty).

S
saepo, saepsi, saeptum 4 ogrodzi, zagrodzi; (alqd alqa re) otoczy co czym. saevo 4 (in alqm) wcieka si, sro y si, by wciekym na kogo. salo, sali (sali), - 4 skaka, podskakiwa, taczy; (o wodzie) wypywa; (o rolinnoci) wyrasta. salto 1 (alqm) pozdrawia kogo; tytuowa; odwiedzi. salvo, -, - 2 by zdrowym, czu si dobrze; salve! salvete! witaj! witajcie! bd, bdcie pozdrowieni! sapo, sapi, - 3 (alqd) trca czym, mie smak czego, smakowa; czu smak; mie rozum, by roztropnym, rozumie, pojmowa. homo sapiens czowiek rozumny. recta sapere susznie uwa a. satisfaco, satisfci, satisfactum 3 (alicui) zadouczyni, zadowoli kogo; paci; usprawiedliwia si; (alicui; + ACI) udowodni. scando, scandi, scansum 3 wstpowa; (alqid; in alqd) wej na co (malum- na maszt). scindo, scdi, scissum 3 rozci, rozer n; rozdzieli, rozerwa; przeszkadza; (o sowach) zacina si. dolorem scindere odnowi bl. sco 4 (alqd lub de re; + ACI) wiedzie co; (alqd ab alqo) dowiedzie si; rozumie, by biegym; mc, by w stanie (= umie co zrobi). Latine scire mwi po acinie, zna acin. scrbo, scripsi, scriptum 3 ry, drapa; (alqd alicui lub ad alqm; de re; + ACI) pisa co komu; (ut) pisemnie poleci, rozkaza co; (alqd) napisa, spisa, opisa co; (+ acc. duplex) mianowa kogo kim. milites scribere zacign onierzy. sco, seci, sectum 1 ci, rozci; zrani skaleczy; przeci = przeby (mare navibus); oddziela, rozstrzyga. sedo, sdi, sessum 2 siedzie; przebywa, zatrzymywa si gdzie; usi, osi. senesco, seni, - 3 starze si; marnie, niszcze, sabn. sento, sensi, sensum 4 (alqd; de re; + inf.; + ACI) czu, spostrzega co; (duchowo) spostrzec, zrozumie; mniema, sdzi, myle; (pro alqa re) gosowa za czym (pro causa mea). dicam quod sentio powiem, co myl. eadem de alqa re sentire to samo o czym sdzi. famem sentire dowiadcza godu, by godnym. gaudium sentire cieszy si, by zadowolonym. male sentire de alqa re mie o czym z opini. se miserum sentire czu si nieszczliwym. squor, sectus sum 3 (alqm) i za kim; (wrogo) ciga, goni kogo; (o czasie) nastpowa, upywa; (logicznie) wynika; ustpowa, poddawa si; stosowa si do czego. exemplum sequi i za przykadem. in re publica viam sequi i drog kariery politycznej. leges sequi postpowa zgodnie z prawem. officium sequi wywizatwa si ze zobowiza.

21 rem tene, verba sequentur trzymaj si sensu rzeczy, a sowa same si znajd. sequitur, ut + con. z tego wynika, e... sequitur, ut + con. (w mowie) przychodzi kolej, eby... sro, seri, sertum 3 (alqd cum alqo albo ex re) powiza, poczy co z czym. certamina cum patribus serere wszcz spr z senatem. orationes serere ukada przemwienia. sermonem serere nawiza rozmow. sro, svi, stum 3 sia, sadzi; zrodzi, wyda; rozsiewa, rozszerza, powodowa. alqd in sermonibus serere rozpowszechnia jak nowin, plotk. invidiam serere inter zasia niezgod midzy... leges serere stanowi prawa. serpo, serpsi, serptum 3 peza, czoga si; z wolna szerzy si. servo 4 (alicui; apud alqm) su y komu, by niewolnikiem; (+ dat.) oddawa si czemu, by opanowanym przez co, dba o co (famae, corpori, valetudini). servitum ire i w niewol. servitutem servire y w niewoli, by niewolnikiem. tempori servire stosowa si do okolicznoci. servo 1 (alqd) baczy na co, zwraca uwag na co, strzec czego; obserwowa co, pilnowa czego; przechowywa, zachowa; ocali, upilnowa. custodias (vigilias) servare sta na stra y. de caelo servare patrze na znaki na niebie. legem servare przestrzega prawa. promissa servare dochowa obietnic. silo, sili, - 2 by cicho, milcze; odpoczywa; (alqd; de alqa re) przemilcze co; (o morzu) by spokojnym. inter arma silent leges (Musae) w czasie wojny milcz prawa (Muzy). res siletur pomin co milczeniem. silentes, ium zmarli. simlo 1 (alqd alicui rei) uczyni podobnym co do czego; odtwarza; (alqd, alqm; + inf.; + ACI) udawa kogo, co (aegrum chorego). sno, svi, stum 3 pozostawi; (+ inf.; + ACI) pozwoli na co, dozwoli co. sine zostaw, daj spokj, niech tak bdzie. sisto, stti (stti), sttum 3 postawi, przynie, przyprowadzi; zatrzyma, powstrzyma. sito 4 by spragnionym, czu pragnienie. sitiens, entis (+ gen.) spragniony, po dliwy, godny czego. solo, soltus sum 2 (+ inf.) mie zwyczaj, przyzwyczai si. ut solet jak zwykle. solvo, solvi, soltum 3 (alqd ab, de re) rozwizywa, uwalnia co od czego; (o dugach) spaci (pecuniam debitam); (alqm alqa re) uwolni kogo od czego; usun, zama, zakoczy. ancoram solvere podnie kotwic, odpywa. morte solvi umrze. poenam solvere ponie kar. pontem solvere zburzy most. sortor 4 losowa; (alqd) losem wyznaczy, przydzieli co; otrzyma, dosta w udziale. spargo, sparsi, sparsum 3 sypa, rozsypywa; rzuca, ciska, miota; zmarnowa; rozedrze. speco, spexi, spectum 3 widzie, patrze. specto 1 (in alqd) patrze na co; osdzi, oceni; (o miejscu) by zwrconym, rozciga si, le e. spro 1 oczekiwa; (alqd ab, ex alqo; + ACI) spodziewa si czego. spro 1 wia, d; oddycha, y; pass. pachnie; wydawa wo (odorem); (alqd) by penym czego (amores). spolo 1 obna y; upi, rabowa; (alqm alqa re) obedrze, obrabowa kogo z czego.

22 regnum aliquem spoliare pozbawi kogo krlestwa. spondo, spopondi, sponsum 2 (alicui alqd) uroczycie przyrzeka, zobowiza si do czego; (pro alqo) porczy za co; zarczy crk (filiam); spodziewa si czego. sponsus, i narzeczony; sponsa, ae narzeczona. stato, stati, stattum 3 postawi, ustawi; sporzdzi, zbudowa, zao y; (ut) rozporzdzi co; (+ inf.; ut) postanowi, przedsiwzi; (+ ACI) uwierzy, uwa a za co. condicionem alicui statuere postawi komu warunki. de alqa re statuere podj decyzj odnonie czego. tabernaculum stature rozbi namiot. sterno, strvi, strtum 3 rozcign, powali na ziemi; ci, zabi; (alqd alqa re) posypa co czym. equum sternere osioda konia. viam sternere wybrukowa drog. sto, stti, sttum 1 sta; (+ abl. lub gen. pretii) kosztowa (haud parvo drogo); (in alqo; in re) polega na kim, zale e od czego; (o onierzach) nie ustpi, placu dotrzyma; wytrzyma, wytrwa. animo stare mie odwag. in fide stare (promissis stare) dotrzyma sowa. per me non stat quin nie zale y ode mnie, e.... stro, struxi, structum 3 budowa, wznosi; przygotowywa, urzdza. copias struere uporzdkowa zastpy wojsk przed bitw. insidias struere zastawi zasadzk. studo, studi, - 2- (alicui rei; + inf.; + ACI) stara si usilnie o co, przykada si do czego; (+ dat.) sprzyja komu. litteris studere uczy si. suado, susi, susum 2 (alicui alqd; ut, ne) radzi, doradza komu co; namawia, zachca do czego; przekonywa. subgo, subgi, subactum 3 (alqm ad, in alqd; + inf.) zmusza kogo do czego; ujarzmi, pokona (populos armis); drczy, uciska. hostes in (ad) deditionem subigere zmusi wrogw do kapitulacji. sm, esse, fi (niereg.) by, istnie; znajdowa si, mieszka, y, le e; (+ gen. possessivus) nale e do kogo, by czyj wasnoci; (+ gen. lub abl. pretii) kosztowa, mie znaczenie; (+ dat. possessivus) mie, posiada; (z liczbami) skada si z czego (classis erat centum navium). ab alqo esse sta po czyjej stronie. esse alicui dolori by dla kogo powodem blu (dat. duplex). est alicuius + inf. jest obowizkiem, powinnoci, cech kogo co robi (gen. characteristicus), np. regis est tueri cives obowizkiem krla jest chroni obywateli. meum est + inf. jest moim obowizkiem co zrobi. quae cum ita sint poniewa tak si rzeczy maj (cum causale). smo, sumpsi, sumptum 3 bra, zabiera, przyjmowa; (pokarm) spo ywa; (odwagi) nabiera; (dzieci) adoptowa; twierdzi, przytacza, wspomina; przedsibra, zaczyna; (+ acc. dupplex) bra kogo za kogo. animum ingentem sumere obra wielkoduszn postaw. supplicium de alqo sumere wykona na kim kar mierci. supro 1 (alqd) wystawa ponad co; mie przewag; pozosta, prze y; min co; (alqm alqa re) przewy szy kogo pod jakim wzgldem (hostes virtute wrogw mstwem); pokona kogo. suppedto 1 (alicui alqd) dostarcza komu co; nie pomoc komu; by pod dostatkiem, by w zapasie; (alqa re) by w co zaopatrzonym; (ad alqd) wystarcza do czego. surgo, surrexi, surrectum 3 podnie, wznie, wyprostowa; intr. podnie si, wsta; (o mwcy) wystpi; (o wodzu) wyruszy; (o czasie) nadchodzi; r, przybiera.

23 suscipo, suscpi, susceptum 3 podtrzymywa, podpiera; (dziecko) uzna za swoje; (alqd) podj si czego; powzi co (consilium, odium); przedsibra, zaatwi, urzdzi; znie, cierpie; pass. przyj na wiat, urodzi si. iter suscipere obra drog. vota suscipere zo y luby.

T
taco, tacci, tactum 2 (de re) milcze o czym; (alqd) zamilcze co. taedet, taedit (taesum est) 2 czu wstrt. me taedet alicuius rei (lub + inf.) czuj wstrt do czego. tango, tetgi, tactum 3 (alqd) dotyka czego; (o miejscu) doj, dotrze, graniczy z czym; naruszy co, zabra co (alqd de praeda); trafi, uderzy; wzrusza, porusza (vota tetigere deos modlitwy poruszyy bogw); wywrze wra enie na czym; wspomina, przytacza. flumine tactus (de caelo tactus) trafiony piorunem. tgo, texi, tectum 3 (alqd alqa re) kry, pokrywa co czym; ubiera; (zmarego) pochowa; ukrywa, tai; (alqd a re) chroni co przed czym. tempro 1 (+ dat.) z umiarkowaniem u ywa, powcign (linguae, risui); szanowa, oszczdzi co (sociis, templis); (a re lub sibi a re; quin lub quominus) powstrzyma si do czego (a lacrimis, ab iniuria); (napoje) nale ycie zmiesza, zo y; urzdzi, uporzdkowa. irae sibi temperare pohamowa w sobie gniew. rem publicam temperare zarzdza republik. sibi temperare panowa nad sob. venenum temperare przygotowa trucizn. tempto 1 dotyka, maca; napada; (o uczuciach, chorobach) ogarnia; (alqm, alqd) prbowa, wystawia na prb; nci, kusi; (alqd) dowiadcza czego. morbo temptari by dotknitym chorob. tendo, tetendi, tentum 3 (alqd) napi, nacign (arcum); (alicui alqd) dostarczy komu co; (pta) nakada; (pociski) miota; (alqd ad lub in alqd) zwraca, kierowa co do czego, spieszy, da y, udawa si gdzie; (in alqm) napa na kogo; cign si, rozciga; (ad alqd; ut, ne) d y do czego; (contra, adversus alqm) stawia opr komu. tabernacula tendere rozbi namioty. retia tendere zastawi sieci. insidias alicui tendere zastawi na kogo puapk. manus ad alqm tendere wycign rce do kogo (w gecie bagalnym). teno, teni, tentum 2 trzyma; posiada, mie, dzier y, opanowa, obsadzi (colles praesidiis wzgrza stra ami); (o uczuciach) ogarnia, opanowa; powstrzyma co (lacrimas, risum) wizi kogo; (alqd) obstawa przy czym; (alqm in re) przekona kogo do czego; utrzymywa si, istnie, trwa (imber per totam noctem tenuit padao przez ca noc). ab alqo teneri by w czyi rkach. alqo teneri by powstrzymywanym przez co (metu legum lkiem przed prawem). causam tenere wygra proces. foedus tenere przestrzega rozejmu. manu alqd tenere zna co bardzo dobrze. memori alqd tenere pamita co. rem publicam tenere zarzdza republik. se non tenere quin + con. nie powstrzyma si, eby... sensus alicuius tenere rozumie czyje uczucia. summam imperii tenere dzier y najwy sz wadz, najwy sze dowdztwo. tro, trvi, trtum 3 trze; wyciera, zu ywa; (osoby) nu y. tempus re (in re) terere zmarnowa na co czas. terro, terri, terrtum 2 (alqm; ne) straszy, przestraszy; (alqm a re; quominus; ne) odstraszy.

24 txo, texi, textum 3 ple, tka; budowa, sporzdza, dokona; ukada. timo, timi, - 2 (alqd; alqm; de re ze wzgldu na co; a re ze strony czego; alicui rei o co; ne; ne non; ut) ba si, lka si, troszczy si; (+ inf.) ba si co uczyni, waha si. timeo ne veniat boj si, e przyjdzie (= nie chc, by przyszed). timeo ne non veniat boj si, e nie przyjdzie (= chc, eby przyszed). tollo, sustli, subltum 3 podnosi (oculos, ancoram); (alqd) wzi na siebie (onus); (alqd de, ex re) usun co z czego; ukoczy, zniszczy, zatrze, zburzy. alqm e (de) medio tollere usun kogo, zabi. animum tollere podnie na duchu, o ywi. clamorem tollere wznie krzyk, narobi haasu. deos tollere zaprzecza istnieniu bogw. dolorem tollere znosi bl. legem tollere skasowa, uniewa ni ustaw. poenam tollere ponie kar. signa tollere wyruszy w dalsz drog po zo eniu obozu. sortes tollere cign losy. tempus tollere marnowa czas. tondo, totondi, tonsum 2 ci, strzyc, goli; skosi; oberwa, obci. torquo, torsi, tortum 2 krci, okrca, toczy; wywija, rzuca; wykrca, wyamywa; torturowa; bada, ledzi; drczy, niepokoi (animus dolore torquetur). tracto 1 wlec, wczy; dotyka, chwyta; (broni) wada; prowadzi, kierowa, zarzdza; (czas) spdza; bada co, roztrzsa, obmyla; prowadzi ukady. trdo, traddi, tradtum 3 (alicui alqd; + gerund.) odda komu co, zawierzy komu (obsides Aeduis custodiendos Eduom stra nad zakadnikami; tradamus nos philosophiae curandos oddajmy si uprawianiu filozofii); wyda, zdradzi; (alqd; + ACI; pass. + NCI) przekaza, donie, opowiedzie. se tradere alicui rei (in alqd) odda si jakiej sprawie. per manus tradere z rki do rki podawa. trho, traxi, tractum 3 (alqm, alqd) cign kogo, co; wlec, szarpa; pobudzi do czego, spowodowa co; wlicza co w co, za co uwa a. pugnam trahere przeciga, przedu a bitw. vitam trahere y. tribo, tribi, tribtum 3 (alqd) dzieli co; (alicui alqd) wydziela, rozdziela, przydziela komu co (praemia militibus); darowa komu co, pozwoli na co; (alicui) sprzyja komu; przypisywa komu co, za co poczytywa (alqd superbiae, virtuti tribuere co poczytywa za pych, za cnot); (o czasie) powici jakiej rzeczy, zu y na co. rem universam in partes tribuere podzieli cao na czci. triumpho 1 (ex, de alqo) odbywa triumf nad kim (ex hostibus); (in re) cieszy si z czego; (alqm) zupenie kogo pokona. tuor, tuttus sum 2 (alqd) oglda co, przestrzega, strzec, broni czego; (obowizki) wypenia; podtrzyma, pielgnowa. tundo, tutdi, t(n)sum 3 uderza, bi; rozgnie, rozdepta; (sowami) nagabywa. turbo 1 wznieca zamieszanie, niepokj; zamci, zakci; sposzy; niepokoi. ttor 1 (alqd ab aliqua re, adversus, contra alqd) broni, kry, strzec czego przed czym; zachowa co, utrzyma.

U
ulciscor, ultus sum 3 (alqd, alqm) mci, pomci co, kogo; mci si na kim; karci, kara. urgo (urguo), ursi, - 2 toczy, pcha, cisn; (alqm, alqd) napiera, uciska kogo, co; (alqd) gorliwie si czym zajmowa. ro, ussi, ustum 3 (alqd) pali co; spustoszy, drczy, niepokoi; pass. pon z mioci.

25 tor, sus sum 3 (alqa re) u ywa czego (dolo podstpu) stosowa co, korzysta z czego (victori ze zwycistwa); (waciwoci, czynnoci) wiczy, dowiadcza; (alqo) obcowa z kim (hominibus improbis) alqd alicui dare utendum po yczy co komu. alqd recipere (rogare, petere) utendum po yczy dla siebie. alqo multum uti by z kim zwizanym. bello uti by w stanie wojny. consilio uti 1) podj decyzj; 2) i za czyj rad. more alicuius uti naladowa kogo. populo Romano disceptatore uti wzi lud rzymski za arbitra. silentio uti zachowa cisz.

V
vco 1 (alqa re) by pr nym, wolnym od czego, nie mie czego (dolore vacare summum bonum esse by wolnym od blu jest najwy szym dobrem); mie wolny czas; (alicui rei) powica si czemu. alicui vacat + inf. wolno, dozwolone jest. corpori vacare wiczy ciao. vgor 1 wasa si, bka si; (o okrtach) kr y; rozszerza si. valo, vali (valitrus sum) 2 by silnym, zdrowym; mie wpyw, znaczenie, mc, znaczy; (o rzeczach) zwyci y, osign skutek; (ad alqd faciendum; + inf.) mc, mie mo no co zrobi; (in alqd) do czego si odnosi; (o dobrach) mie warto; (o sowach) mie znaczenie. vale! valete! egnaj! egnajcie! bd zdrw! bdcie zdrowi! cura ut valeas troszcz si, aby by zdrowy (formua po egnalna w licie). apud aliquem multum valere mie du y wpyw na kogo. vasto 1 spustoszy, ogooci, zburzy, zniszczy. vxo, vexi, vectum 3 porusza; prowadzi (currum wz), wie, nie (onus); cign; (o rzece) unie ze sob; pass. podr owa. per triumphum vehere wie w pochodzie triumfalnym. veno, vni, ventum 4 przyj, przyby; (o czasie) nadchodzi; (in alqd) doj do jakiego poo enia, popa w co (in periculum w niebezbieczestwo; in dubium w wtpliwo; in potestatem alicuius dosta si pod czyje panowanie); (o rolinach) r, dojrzewa; (o nieszczciu) dotkn kogo; (w mowie) przechodzi do czego. res venit ad manus (ad pugnam) dochodzi do starcia wrcz, do bitwy. auxilio (subsidio) alicui venire przyby komu z pomoc (dat. finalis). verer, vertus sum 2 ba si; (alqm) czci, szanowa kogo; (alqd; ne, ne non, ut) lka si o co; (alicui rei) by zaniepokojonym o co; (de re) by w trwodze przed czym. vergo, versi, - 3 (ad, in alqd) skania, pochyla si ku czemu; by skierowanym rozciga si, le e; (o czasie) nadchodzi; (alqd in alqd) wla, wsypa co do czego. verso 1- obraca, krci; pdzi; rozmyla, rozwa a; niepokoi, drczy; med. znajdowa si gdzie; by w pewnym stanie (in timore, in errore); y; (in re) zajmowa si czym; polega na czym. in oculis (ante, ob oculos) versari sta przed oczyma, przychodzi na myl (mors versatur ante oculos mie mier przed oczyma). verto, verti, versum 3 (alqm, alqd) obraca, krci, kierowa; (in, ad alqd) skierowa co na co, nada kierunek czemu; zrobi co czym, uwa a co za co; przekopa, przeora (terram aratro ziemi pugiem); obali, wywrci (arcem, moenia); zniszczy, zgubi; (alqd in alqd; alqd alqa re) zmieni, zamieni, przemieni co w co; przeo y, tumaczy (ex Graeco in Latinum z greki na acin); med. vertor (ad, in alqd) zwrci si, skierowa si dokd; wyj, wypa, wyj na co; obraca si, toczy; by w jakim stanie (in periculo- w niebezpieczestwie); (o czasie) mija; (in re) zale e od czego (virtus tribus in rebus vertitur cnota zale y od trzech rzeczy); (in alqd) zmienia si, przechodzi w co (ira vertitur in rabiem gniew przechodzi we wcieko).

26 alqd alicui vitio vertere skarci kogo za co. anno vertente w przecigu roku. ante ora verti unosi si przed oczyma. iter retro vertere zawrci z drogi. pecuniam in suam re (ad se) vertere przywaszczy sobie pienidze. stilum vertere wytrze to, co napisane. terga vertere (in fugam vertere) uciec. vestgo 1 (alqm, alqd) szuka, ledzi kogo, co. vesto 4 (alqm alqa re) ubra kogo w co; zdobi, upiksza. vto, veti, vettum 1 (alqm, alqd; + inf.; + ACI; pass. + NCI; ne, quin, quominus) zabroni, nie pozwoli, zakaza (equites flere vetabantur zakazane byo ekwitom paka); przeszkodzi, powstrzymywa, tamowa. vexo 1 potrzsa, dokucza, nawiedza; pustoszy, pldrowa; niepokoi, drczy, uciska; niszczy, marnowa. vido, vdi, vsum 2 widzie; (alqm, alqd; + ACI; + acc. cum. part.; pass. + NCI) widzie, spostrzega, zauwa a, pojmowa, wiedzie; (ut, ne) baczy, strzec (vide, ne te decipiat bacz, by si nie oszuka); (alqd) co zaatwia, o co dba; (alqd) zmierza, d y do czego; pass. by widocznym; (+ nom. duplex) wydawa si, uchodzi za co. ut mihi videtur jak mi si zdaje, jak sdz. vigo, vigi, - 2 by silnym, kwitn; syn. viglo 1 czuwa, by ostro nym, mie si na bacznoci; pracowa, tworzy w nocy. vinco, vci, victum 3 (alqm, alqd) zwyci y, pokona kogo, co; przkona, wzruszy kogo; udowodni, dowie. iudicio (iudicium) vincere zwyci y proces. vvo, vixi, victum 3 y, istnie, trwa. miseram vitam vivere pdzi nieszczliwe ycie. ne vivam! obym sczez! (con. optativus). vivat! niech yje (con. optativus). vco 1 (alqm) woa kogo, przywoa, zawoa (senatum); wezwa (in consilium, in concionem na narad); (alqm ad alqd) nci, wabi kogo do czego, prowokowa (hostes in certamina wrogw do walki); (alqm, alqd in alqd) wprowadzi kogo, co w jakie poo enie, w usposobienie (in periculum- w niebezpieczestwo). vlo 1 lata. vlo, velle, voli, (niereg.) (alqd; + inf.; + ACI)chcie, pragn, po da czego; (alqm alqd) chcie co od kogo; (+ ACI) postanowi, uchwali; twierdzi, utrzymywa; znaczy, mie znaczenie. alicuius caus velle by komu przychylnym. bene (male) alicui velle yczy komu dobrze (le). volvo, volvi, voltum 3 (alqd) toczy, obraca co; (w duszy) ywi, chowa co (iram); (czasowi) pozwoli pyn. alqd in animo volvere rozwa a co. librum volvere czyta ksi k. vmo, vomi, vomtum 3 wymiotowa; (alqd) wypluwa, wyrzuca, zion czym. vovo, vvi, vtum 2 (alqd; + ACI) uroczycie obieca, lubowa; (alicui alqd) yczy komu czego.