MONUMENTA

SPEOTANTIA

HISTORIAM SLAVORM MERIDIONALIM,

EDIDIT

ACADEMIA SOJENOIAKM ET AETIUM SLAVOBUM MEEIDIONAL1UM.

VOLUMEN TRICESIMUM SEXTM.

ZAGRABIAE 1915.
OFFICINA SOCIETATIS TYPOGRAPHICAE.

ACTA
COMITIALFA REGNI CROATIAE DALMATIAE SLAVONIAE.
VOLUMES II.

HRVATSKI SABORSKI SPISI.

URE-DIO

FERDO II,
PRAVI LAN JUGOSLAVENSKE AKADEMIJE.

!NJIGA DRUGA: OD GODINE 1537. DO GODINE 1556. DODATAK: 1.526.1589.

U ZAGREBU 1915.
NA PRODAJU U AKADEMIJSKOJ (ST. KNJIARF UAV. HARTMANA KUGLI).

PREDGOVOR.
Poslije tri godine izlazi druga sveska Hrvatskih saborskih spisa" zapremajui razdoblje od god. 1537. do 1556.. to jest vrijeme Katzianerove neuspjele vojne i priprava za nju (1537.). banovanje Tome Nadasdyja (1537.1539.) i Petra Keglevia (1537.1542.) te Nikole Zrinskoga (1542.1556.). Objelodanjena gradja najveim je dijelom nova. jer od 317 komada prvi ih je put u ovoj knjizi tampano 262. dakle ve od prije poznatih ima samo 55 komada. Jo neobjelodanjena gradja uzeta je iz ovih arkiva: Zagreb: a) kr. zemaljski 4 komada. b) kaptolski 24 c) akademiki 11 Be: a) c. i kr. tajni dravni 124 ?r b) u ministarstvu zajed. fin. 24 J) 2 c) u ratnom 5 > ; Gradac: tajerski zemaljski 52 Budimpeta: a) kr. ugar. zemaljski 11 b) magj. nar. muzeja 5 Krmend: hercega Batthvanyja dok su 3 komada preuzeta neposredno iz tampanih knjiga, naime 1 komad iz osobito rijetke knjige Dresser: Ungnadische Cronika. Leipzig 1602. (u c. kr. dvorskoj biblioteci u Beu: 19. G. 32.) i 2 komada iz djela Kiss: A magvar heljtartotanacs I. Ferdinand koraban es 1549.1551. evi leveles knyve. Budimpeta 1908., u kojoj je objelodanjen jedan zbornik iz arkiva grofova Khuen-Hedervaryja u Hedervaru. Spisi, to ih je objelodanio F r a k n o i iz arkiva bekih i budimpetanskih te krmendskoga, pomnjivo su kolacionirani s originalima (to se pokazalo veoma uspjenim i korisnim poslom), a tako i ostali komadi preuzeti iz Turopoljskih spomenika knj. III. L a s z o w s k o g a i K u k u l j e v i e v i h Jura regni II. Od ovih neobjelodanjenih spisa primio sam iz Smiiklasove zbirke, koja je sezala u glavnom samo do godine 1540., znatan dio gradje iz bekoga dravnoga arkiva (63 komada), a sve ostalo prikupio i kopirao sam ja. Budui da je daleko najvei dio knjige moj posao, odluio sam se, da odsada unaprijed ne objelodanjujem spise pisane njemakim jezikom u originalnoj njihovoj ortografiji (kako sam to uinio kod predanih mi spisa u prvoj knjizi, ostavivi ih nepromijenjene u tom obziru), nego sam ih (prema prijedlogu milnchenskoga profesora Stieve-a) pribliio spoljanom formom m o d e r n o m u njemakom pravopisu, izostavivi sva suvina pismena, ali ne dirajui inae u sam pravopis; to e bez sumnje znatno olakati upotrebu njihovu. Kod latinskih spisa ostala je originalna ortografija ne;J J:

VI taknuta, tek to je tamo amo po gdjekoja pisarska pogrjeka (lapsus ca lami. Schreibfehler) eo ipso ispravljena bez posebne opaske i naglasivanja, kako to i trai izdavanje n o v o v j e k i h spisa, prema zakljuku stvorenom na istom historikom kongresu, gdje je prihvaen i Stieve-ov prijedlog. Isputena mjesta oznaena su vazda crticama ( ), oteena ili u originalu neitljiva mjesta tokama (. . . .), dopunjena mjesta uglatim zagradama ([ ]), dok ono etc. u t e k s t u ne znai, da je ma i rije izo stavljena, nego da je upravo tako (se. etc.) napisano i u originalu; sve tovrijedi ne samo za ovaj svezak, nego i za prvi. I u ovoj sam knjizi pored strogo saborskih spisa svratio pozornost jo i na takove, koji su sadrinom svojom u vezi sa saborskim rasprav ljanjem, a to su: pitanje pop un jenja banske stolice i doznaivanja banske i ostale vojnike plae od strane kraljeve, onda pitanje zemaljske obrane, to jest pitanje prvih poetaka hrvatske i slavonske krajine. Tomu je poglaviti razlog taj, to nam jo uvijek nijesu sauvani potpuni saborski spisi (zapisnici), nego tek tu tamo rastreseni fragmenti, a pored toga bez, sumnje historik treba i hoe da zna, da li su s a b o r s k i z a k l j u c i u i s t i n u i provedeni bili, i uope, ih je s u d b i n a s n a l a . Medjutim, treom knjigom otvara nam se pomalo i ovaj najdra gocjeniji izvor hrvatskoga saborskoga ivota, a onda e prestati potreba objelodanjivanja takih spisa, koji nijesu upravo u najtjesnijoj vezi sa sabor skim radom. Alfabetski indeks izradjen je tako, da tumai sva geografika. a tako i u nekim sluajevima i familijarna imena navedena u spisima. Eazumije se: imena zemalja, gradova ili mjesta u titulama kraljevskoj, banskoj, gene rala krajine, velikih upana itd. nijesu uzeta u obzir, nego samo mjesta, o kojima je govora u spisima. Stoga e indeks mnogome, a naroito ne hrvatskomu istraivau, sluiti kao neke ruke komentar. U Dodatku" sa brao sam neke isprave, koje su utekle mojoj panji kod sabiranja gradje za prvu a i za ovu drugu knjigu. Kod sabiranja i objelodanjivanja gradje pomogla su me neka gospoda drugovi i prijatelji, kojima treba da se napose zahvalim, a u prvom redu onima, koji su sa mnom kolacionirali moje kopije; to su gospoda J u l i j e S z e k f i i i o cl e r i eh Goos u c. i kr. dravnom arkivu u Beu: K a r l o T a g a n y i i S a n d o r H o r v a t h u kr. zem. ugar. arkivu; Josip Holub u arkivu magj. nar. muzeja u Budimpeti. B o g o l j u b Krni^ i E m i l i j e L a s z o w s k i u Zagrebu; kolega J u l i j e Golik bio je pak tako ljubazan, pa mije pomagao kod korekture. Napose jo se zahvaljujem gosp. universitetskom profesoru K a r l u Kadlecu u Pragu na prijaznoj i pohvalnoj, recenziji i objavi moje prve knjige ovih SaborsJcih spisa" (gl. S b o r n i k ved pravnich' a statnich. Eo. XIII. [1612.13.] str. 478.488.), a tako i bivem universitetskom profesoru u Budimpeti, poznatomu izdavau hi storijske gradje i historiku I v a n u K a r a e s o n y i j u , sada kanoniku u Nagyvradu, koji je toliko pohvalno ocijenio moju prvu knjigu ovoga cijela, u magjarskom historikom asopisu zazadok" 191.8., str. 290.291. U Zagrebu na Petrovo 1915. Ferdo Sii.

8ADRAJ.
I. SlavonsKi i hrvatshi sabori Kroz godinu 1537. . 1181 1. 3. j a n u a r a 1537. U Beu. Ferdinand javlja hrvatskom i slavonskom saboru, da je svojim dikatorima imenovao Ivana Katelanovima i Emerika Bradaa 8 2. 16. j a n u a r a 1537. U Beu. Ferdinand alje kao svoje pu nomonike k Ludoviku Pekrvju peujskoga prepota Alberta ocl Perega i Luku Szekelya od Ormua 8 3. 17. j a n u a r a 1537. U Beu. Ferdinand ovlauje peujskoga prepota Alberta od Perega i Luku Szekelya od Ormua. da pregovaraju s Ludovikom Pekryjem, pod kojim e uvje tima primiti bansku ast 4 4. 23. j a n u a r a 1537. U Varadinu. Peujski prepot Albert ocl Perega i Luka Szekely od Ormua izvjeuju kralja Fer dinanda o svojim pregovorima s Ludovikom Pekryjem, koji se izjavio spremnim prihvatiti bansku east, ali uz napose stavljene uvjete 5 5. 31. j a n u a r a 1537. U Beu. Instrukcija kralja Ferdinanda prepotu Albertu i Luki Szekelyu glede pregovora o imeno vanju zavbana s Ludovikom Pekryjem ili s JDiskupom zagre bakim Simonom Erddyjem 9 . 4. feburara 1537. U Grabovniku. Franjo Tahy crta Ivanu Katzianeru nevolju Slavonije poslije pada Poege (15. ja nuara), te ga moli, da bi u kralja izradio pomoi, jer da e inae itava zemlja pasti u turske ruke 11 7. 5. februara 1537. U Grabovniku. Franjo Tahy crta kralju * Ferdinandu nevolju Slavonije poslije pada Poege (15. ja nuara), te moli pomoi, jer da e inae itava zemlja pasti u turske ruke 12 8. 5. februara 1537. U Kretelovcu. Mihajlo Szentivanyi javlja Franji Batthydnyju o nasiljima Ludovika i o napredovanju turskom 13 9. Izmedju 16. i 21. februara 1537. U Passauu. Ferdinand javlja Franji Tahyju, da alje, Slavoniji u pomo Ivana Katzianera 13 10. 21. februara 1537. U Beu. Albert od Perega. prepot pe ujski, alje kralju Ferdinandu uvjete, pod kojima bi Ludovik primio bansku ast . . . . . . . . . . . 14

VIII 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 25. februara 1537. U Sobjeslavi. Ferdinand javlja Ludoviku Pekryju, da e primiti odgovor na njegove predloge do koji dan. im stigne u Prag 27. februara 1537. U Nemetujvru. Franjo Batthyany pie Ivanu Katelanoviu o buduem hrvatskom saboru, na koji lino doi ne e 10. marta 1537. U Pragu. Ferdinand javlja brai Ivanu i Nikoli Zrinskomu, da je imenovao Ivana Katzianera vrhov nim vojskovodjom u slavonskoj vojni protiv Turaka . . . . 11. marta 1537. U Pragu. Ferdinand alje zagrebakom bi skupu Simonu kao svoje pouzdanike prepota Alberta od Perega i Luku Szekelya 11. marta 1537. U Pragu. Ferdinand javlja Luoviku Pe kryju, da e primiti odgovor na njegove predloge preko pre pota Alberta 11. marta 1537. U Pragu. Ferdinand odgovara Luoviku Pekryju na njegove uvjete od 21. februara, pod kojima bi bio voljan da se primi banske asti 11. marta 1537. U Pragu. Ferdinand alje hrvatskom plemstvu kao svoga pouzdanika prepota Alberta od Perega 11. marta 1537. U Pragu. Ferdinand obeaje Luoviku Pe kryju gradove Medvedgrad, Rakovec i Lukavec 14. marta 1537. U Pragu. Ferdinand nalae slavonskom plemstvu, da podupire Ivana Katzianera u njegovim vojnim poduzeima na Dravi i Savi 22. marta 1537. U Ljubljani. General Ivan Katzianer tui se slavonskim staleima poradi zakljuaka stvorenih na sa boru u Krievcima dne 12. marta 1537.. a naroito to je izabran posebni kapetan kraljevstva 13. aprila 1537. U Zagrebu. Ivan Katzianer pie Ivanu Katelanoviu, da se nada, e Petar Kegievi doi na sabor u Krievce 15. aprila 1537. U Krievcima. Zakljuci slavonskoga sa bora odrana u Krievcima 15. aprila 1537. U Krievcima. Adresa slavonskoga plem stva na kralja Ferdinanda sa sabora odrana u Krievcima 23. aprila 1537. U Varadinu. Ludovik odgovara kralju Ferdinandu na neke njegove uvjete, dostavljene mu po prepotu Albertu od Perega . . . 2. maja 1537. U Pragu. Ferdinand odgovara staleima sla vonskim glede zakljuaka, to su ih stvorili na saboru u Kri evcima 15. aprila 2. maja 1537. U Pragu. Ferdinand poziva slavonske stalee,, da dadu ratnu pripomo, potrebnu za obranu zemlje . . . 3. maja 1537. U Varadinu. Ludovik javlja Ferdi nandu o skupljanju turskih eta i moli. da mu se isplati 3000 ugarskih, a ne renskih forinti

21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

IX 28. 5. maja 1537. U Pounu. Prepot Albert stavlja kralju Fer dinandu neke predloge s obzirom na budui sabor slavonski 29. 21. maja 1537. U Pragu. Ferdinand odgovara Ludoviku Pekryju na njegovo pismo od 3. maja i poziva ga. da krepko podupre vojne operacije Ivana Katzianera 30. 10. juna 1537. U Pragu. Ferdinand doznauje prihode Ivanu Katzianeru kao vrhovnom vojskovodji u predstojeoj slavon skoj vojni . 31. Prije 17. juna 1537. U Krievcima. Ivan Katzianer moli slavonske stalee, da se na sadanjem saboru odazovu kra ljevim eljama 32. 17. juna 1537. U Krievcima. Zakljuci stvoreni na saboru slavonskoga plemstva u Krievcima 33. 17. juna 1537. U Krievcima. Adresa slavonskoga plemstva sa sabora krievakoga kralju Ferdinandu 33. 19. juna 1537. U Krievcima. Ludovik moli kralja Ferdinanda, da se ispune oni uvjeti, to ih je utanaio s prepotom Albertom od Perega. a podjedno moli i grad Mali Kalnik poradi zasluga, to ih je stekao sazvavi posljednji sabor slavonski (od 17. juna) 35. 29. juna 1537. U Pragu. Ferdinand odobrava saborske za kljuke slavonskoga plemstva, no zahtijeva, da se oni ostvare i ispune 36. 29. juna 1537. U Pragu. Ferdinand odgovara na pismo Ludovika od 19. juna i hvali zasluge njegove, to to ih je sebi stekao sazvavi sabor od 1.7. juna u Krievce 37. .21. septembra 1537. U Beu. Ferdinand trai od Franje Batthyanyja, zagrebakoga biskupa Simona Erddyja i Ludo vika , (a tako nesumnjivo i od ostalih velikaa i plemstva slavonskoga,), da podupru vojnu poduzetu proiiv Turaka za oslobodjenje Slavonije 38. 8. oktobra 1537. U Beu. Ferdinandov proglas na stalee ugarske i slavonske poradi Katzianerove vojne 39. 8. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand alje slavonskim veli kaima i plemstvu kao svoje pouzdanike Trajana Auersperga i Vilima Bumpfena 40. 18. oktobra 1537. U Beu. Kraljevski nalog kancelaru Adamu Oarolu, kako da sastavi obznanu na slavonsko plem stvo i velikae o imenovanju Nikole Juriia kapetanom mjesto Ivana Katzianera . . . . . . . . 4.1. 18. oktobra 1537. U Beu. Fverdinand javlja Franji Battyanyju, biskupu zagrebakomu Simonu Erdodyju i ostalom plemstvu, da je uinio slavonskim kapptanom mjesto Ivana Katzianera Nikolu Juriia . 42. 19. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand doznauje Nikoli Juriiu prihode glavnoga kapetana slavonskoga 39 41 42 43 45 49

50 51 52

58 53 56

56

58 58


43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 0. 19. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand javlja Luoviku Pe kryju, da je uinio slavonskim kapetanom mjesto Ivana Katzianera Nikolu Juriia 19. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand nalae slavonskom plemstvu, da se pokorava Nikoli Juriiu, koga je uinio mjesto Ivana Katzianera kapetanom slavonskim 20. oktobra 1537. U Beu. Kraljevski nalog' kancelaru Adamu Oarolusu, da sastavi pismo na Ludovika Pekryja, da se pobrine za zatitu Slavonije 20. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand nalae Luoviku Pekryju, da se pobrine za zatitu Slavonije, dok ne stignu nove pomone ete 23. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand alje prepota Alberta od Perega kao svoga pouzdanika Luoviku Pekryju i zagre bakom biskupu Simonu Erddyju 23. oktobra 1537. U Beu. Instrukcija dana prepotu Albertu od Perega, da pregovara s Ludo vikom Pekryjem glede nje gova imenovanja banom 23. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand javlja Ivanu Katelanoviu, da alje na slavonski sabor peujskoga prepota Alberta 28. oktobra 1537. U Beu. Ferdinand javlja staleima sla vonskim, da je imenovao svojim komesarima na saboru Ni kolu Juriia, Franju Batthyanyja, Alberta od Perega i Luku Szekelya 28. oktobra 1537. U Beu. Instrukcija dana kraljevskim komisarima Nikoli Juriiu, Franji Batthynyju, Albertu od Pe rega i Luki Szekelyu za slavonski sabor sazvan u Dubravu za 5. nuvembra Prije 5. novembra 1537. (U Brinjama?) Vuk Frankapan oazivlje se pozivu kralja Ferdinanda, da podje na sabor u Dubravu te ga podjedno moli. da bi mu darovao budi umberak s Uskocima, budi grad Lupoglav (u Istri) . , . . . 6. novembra 1537. U Dubravi. Zelje slavonskih stalea predane njihovim poslanicima, koji e poi sa sabora u Du bravi pred kralja Ferdinanda u Grac 7. novembra 1537. U Dubravi. Izvjetaj Nikole Juriia i prepota Alberta od Perega kralju Ferdinandu o slavonskom saboru u Dubravi 11. novembra 1537. U Gracu. Ferdinand prima na znanje izvjetaj peujskoga prepota Alberta Od 12. do 23. novembra 1537. U Gracu. Ferdinand ta jerskim staleima o prisutnosti slavonskih poslanika u Gracu Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Predstavka poslanstva izaslana sa slavonskoga sabora u Du bravi na kralja Ferdinanda 59'

60 61 61 62 63 68

68

51.

69

52.

77 79 80 81 82 86

53. 54. 55. 56. 57.

XI Izmedju 12, novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Ulomak kraljevskoga predloga slavonskim saborskim posla nicima, to ih je otpremio pred kralja Ferdinanda sabor sa zvan u Dubravu za 5. novembra Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Propozicije kralja Ferdinanda slavonskim saborskim posla nicima, to ih je pred njega otpremio sabor sazvan u Du bravu za 5. novembra Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Odgovori slavonskih saborskih poslanika na kraljevske pro- pozicije Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. li Gracu. Odgovor kralja Ferdinanda na odgovore slavonskih saborskih poslanika na kraljevske propozicije Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Odgovor slavonskih saborskih poslanika na odgovor kralja Ferdinanda Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu. Kraljevsko rjeenje na elje istaknute po saboru u Dubravi 6. novembra 4. decembra 1537. U Gracu. Ferdinand doznauje banu Tomi Ndasdyju banske prihode 5. decembra 1537. U Aflenzu. Ferdinand alje banu Tomi Nadasdyju Nikolu Juriia 9. decembra 1587. U Kremsu. Ferdinand javlja banovima Tomi Nadasdyju i Petru Kegleviu, da im alje nalog na stalee, da im se imadu pokoravati 9. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand nalae staleima da se pokoravaju banovima 9. decembra 1537. U Kremsu. Obrazac pozivnice, kojom je Ferdinand pozvao velikae na slavonski sabor u Krievce za 6. januara 1538 9. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand pozivlje hrvatsko i slavonsko plemstvo, na sabor u Krievce za . januara 1538. 9. decembra 1537. U Kremsu Ferdinand trai od gjurskoga biskupa Franje Ujlakyja, da mu to prije poalje instrukciju za krabevske komisare, koji e poi na slavonski sabor . . . 15. decembra 1537. U Pounu. Franjo Ujlaky javlja kralju Ferdinandu, da mu alje zatraene spise za slavonski sabor, koje e neki Nadasdvjev ovjek odnijeti u Slavoniji . . . . 17. decembra 1537. U Pounu. Prepot Albert od Perega moli kralja Ferdinanda, da izdade rjeenje o pitanju slavonske tridesetnice, kojom je dosada upravljao Luovik . . . Prije 18. decembra 1538. Predloi i elje bana Tome Nadasdyja iznesene kralju Ferdinandu prije sastanka krievasabora od 6. januara 1538

87

89* 9 9698100 10(> 101 10 102 103 104 104 105 105 106

XII 74. 57. 76. 18. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand nalae austrij skom vicedomu, da dade napraviti obim banovima banske zastave . . . 18. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand nalae gjurskom biskupu Franji Ujlakyju, da otpremi neka po njemu potpisana pisma, po banskom ovjeku u Slavoniju . . . . 18 decembra 1537. U Kremsu. Kraljevska instrukcija za kraljevske komisare Nikolu Juriia i Franju Batthyanija, koji e poi na slavonski sabor, sazvan za 6. januara 1538. u Krievce 18. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand javlja slube nicima tridesetniarima u zagrebakoj i varadinskoj upaniji, da je Lnoviku Pekriju oduzeo upravu tridesetnice . . . . 18. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand nalae Luki Szekelyu, da pred komorom u Pounu poloi raun o upravi slavonske tridesetnice, kojom je zajedno s Ludovikom Pekryjem dosada upravljao 19. decembra 1537. U Kremsu. Ferdinand javlja hrvatskoslavonskim staleima, da alje na sabor u Krievce kao svoje komisare Nikolu Juriia i Franju Batthynyja 23. decembra 1537. U Kremsu. Uputa Nikoli Juriiu glede doznake plaa banovima Tomi Ntiasdvju i Petru Keglevicu 24. decembra 1537. U S r v r u . Ban Toma Nadasdy moli Nikolu Juriia, da mu to prije posije novaca za podmi renje slubenika, jer inae ne moe na sabor krievaki ni on ni oni; stoga neka kralj za sluaj, da mu ne moe po slati novaca, odgodi sabor na zgodniji as 25. decembra 1537. U Kisegu. Nikola Jurii odgovara banu Tomi Nadasdyju, da su zatraeni novci na putu u Ptuj i da e on doi na sabor u Krievce 27. decembra 1537. U Pragu. Instrukcija slavonskim sa borskim dikatorima Pavlu Bornemisszi i Pavlu Peselu . . . 27. decembra 1537. U Pragu. Ferdinand javlja banovima Tomi Nadasdyju i Petru Keglevicu, da alje kao dikatore svoje na krievaki sabor Pavla Bornemisszu i Pavla Pesela 27. decembra 1537. U Pragu. Instrukcija slavonskim sabor skim dikatorima Pavlu Bornemisszi i Pavlu Peselu . . . . 27. decembra 1537. U Gracu. Ferdinand nalae svojim komisarima Nikoli Juriiu i Franji Batthyanyju, da uzna stoje na saboru, da se odredi sabiranje zaostale dike . . . 28. decembra 1537. U Pragu. Ferdinand nalae, da se bano vima Keglevicu i Nadasdyju isplati svakome po hiljadu fo rinti iz slavonske dike 28. decembra 1537. U Gracu. Kraljevski nalozi s obzirom na slavonsku tridesetnicu 28. decembra 1537. U Gracu. Ferdinand nalae eni Ludovika Pekryja, da izrui Pavlu Bornemisszi sve, to je u vezi sa slavonskom tridesetnicom

109 109

110 117

77. 78.

118 119 119

79. 80. 81.

lg 0 122 123 125 126 127 127 128 129

82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89.

XIII 29. decembra 1537. U Pragu. Ferdinand nalae, da se banu Tomi Nadasdyju imade iz ugarskih prihoda isplati hiljadu forinti 91. 29. septembra 1537. U Pragu. Kralj Ferdinand nalae Ahaciju Schrottu. da umjesto Ludovika Pekryja nadje zgodnu linost za upravu slavonske tridesetnice . 92. 30. decembra 1537. U Pragu. Ferdinand nalae Pavlu Peselu. da s Pavlom Bornemisszom podje kao dikator u Sla voniju 93. 31. decembra 1537. U Pragu. 0 podmirenju banske place 90.

130 130 131 132

II. Slavonshi i hrvatski sabori Kroz godinu 1538. 137246 94. 3. januara 1538. U Pragu. Ferdinand nalae, da se na saboru (slavonskom)ispitaju nedjela Ludovika Pekryja . . . 137 95. 6. januara 1538. U Krievcima. Slavonski sabor daje Ivanu Ungnadu svjedoanstvo, da se poteno ponio u proloj vojni na Turke ' 137 96. 6. januara 1538. U Krievcima. Zakljuci slavonskoga plemstva stvoreni na saboru u Krievcima 139' 97. 12 januara 1538. U Pragu. Ferdinand javlja banu Tomi Nadasdjju, da se nije njegovom krivnjom zgodilo, to nije za vremena primio obeanu plau, poradi ega nije htio, da ide na sabor krievaki 148 98. 15. januara. 1538. U Pragu. Ferdinand nalae, da se onih hiljadu forinti, to ih je primio ban Toma Nadasdy u Ptuju putujui na slavonski sabor (u Krievce), odbije od njegove banske plae 149 99. 24. januara 1538. U Sempti. Aleksij Thurzo javlja kralju Ferdinandu o nasiljima Ludovika Pekryja 1 Poetkom 1538. Presluanje Antonija Nagyvatyja slu benika Ludovika Pekryja 151 100. 30. januara 1538. Pokraj Kretelovca. Bani Petar Keglevi i Toma Nadasdy prikazuju kralju Ferdinandu nepo voljno stanje Hrvatske i Slavonije poslije krievakoga sabora, od ijih zakljuaka ne e biti nita, ako i on ne pomogne, kako je obeao 156' 101. 1. februara 1538. U Ptuju. Izvjetaj Pavla Pesela o sla vonskom saboru i o varadinskoj tridesetnici . 163 10*2. 2. februara 1538. U Nemetujvru. Franjo Batthyany zauzimlje se kod kralja Ferdinanda na elju krievakoga sa bora za Ivana Katzianera i Ludovika Pekryja 16 103. 4. februara 1538. U Pragu. Ferdinand nalae, da se ima Ivan Katzianer uhititi . . 169 104. 4. februara 1538. U Pragu. Proglas Ferdinandov, da se imade Ivan Katzianer uhititi 169 105. 11. februara 1538. U Pragu. Ferdinand stavlja do znanja kraljevini Hrvatskoj, da j.e povjerio brigu oko dobrobiti zemlje Nikoli Juriiu i Ivanu Ungnadu . 170

XIV 106. 15. februara 1538. U Ustilonji. Bani Petar Keglevi i Toma Nadasdy javljaju kralju o akciji Katzianerovoj i kako im se slabo tko odazvao koci izgradnje Jasenovca, premda je to bilo zakljueno na krievakom prolom saboru 16. februara 1538. U Ustilonji. Bani Petar Keglevi i Toma Nadasdy prikazuju kralju Ferdinandu tuno stanje zemlje, jer ih unato saborskoga zakljuka ne pomau veli kai, niti im oni daju obeanu pomo 18. februara 1538. U Krapini. Vuk Frankapan Brinjski uvjerava Ferdinanda o svojoj vjernosti, a naroito time, sto nije polazio ni na jedan od dojakonja tri sabora hrvatske gos pode u Steninjaku 20. februara 1538. U Pragu. Ferdinand odgovara banima na njihovo pismo od 30. januara 1538. i obeaje im svaku pomo U februaru 1538. (U Zagrebu.) Neki plemi obavjeuje Ahacija Schrota o saboru hrvatske gospode u Clvozdanskom i o djelovanju Ivana Katzianera 23. februara 1538. U Ustilonji. Ban Petar Keglevi moli Ferdinanda, da ga oslobodi dunosti obrane gradova Eipa i Bia, jer ne dobiva u tu svrhu nune potpore . . . . 27. februara 1538. U Pragu. Ferdinand odgovara bano vima na njihov izvjetaj od 15. februara 27. februara 1538. U Ustilonji. Banovi Petar Keglevi i Toma Nadasdy izvjeuje kralja Ferdinanda o prilikama u Hrvatskoj i Slavoniji, a naroito s obzirom na djelovanje Ivana Katzianera 12. marta 1538. U Pragu. Ferdinand nalae Ivanu Zrinskomu, da odmah podje u pomo, prema svojoj obvezi, ba nima kod gradnje Jasenovca 12. marta 1538. U Pragu. Ferdinand hvali zagrebaki kaptol i Petra Erddyja, to su se odazvali banima na njihov poziv 26. marta 1538. U Lepoglavi. Bani Petar Keglevi i Toma Nadasdy izvjeuju kralja Ferdinanda o prilikama u Hrvat skoj i Slavoniji, te ga mole, da ispuni svoja obeanja . . . 31. marta 1538. U Pragu. Ferdinand odgovara banu Petru Kegleviu na njegovo pismo iz TJstilonje od 23. februara . 31. marta 1538. U Gracu. Superintendent kraljevske ko more Prantner ubavjeuje bana Tomu Nadasdyja i Petra Keglevia, da je Ferdinand odredio 3000 for. za plau ban skih eta . 31. marta 1538. U Pragu. Uputa Luki Szekelvii glede slavonske tridesetnice 20. aprila 1538. U Varadinu. Sofija vojvotkinja Mazovska, ena Ludovika , moli bana Tomu Nadasdyja za za titu u poslu tridesetnice, a onda i zato, da se na saboru slavonskom, koji je upravo sazvan, zauzme za oslobodjenje njezina mua

171

107.

173

108.

177 180 181 183 184

109. 110. 111. 112. 113.

185 187 189 189 193

114. 115. 110. 117. 118.

194 195

119. 120.

196

XV 121. 122. 123. 26. aprila 1538. U Varadinu. Sofija knjeginja Mazovska. ena Ludovika , moli bana Tomu Nadasdyja. da joj bude u pomoi u njenim poslovima 198 29. aprila 1538. U Kostelu. Ban Petar Keglevic stavlja do znanja svome drugu banu Tomi Ndasdyju svoje namjere glede hrvatskih posala 199 29. aprila 1538. U Pragu. Ferdinand javlja banovima Petru Kegleviu i Tomi Nadasdyju, da alje u pomo dvije hiljade konjanika, pa da se stoga nadju sa Lukom Szekelyem u svrhu razdijeljenja istih 201 29. aprila 1538. U Pragu. Ferdinand nalae zagrebakom biskupu Simonu i drugim nekim velikaima, da se nadju na . sastanku s Lukom Szekelyem u svrhu razdiobe u pomo poslatih 2000 konjanika / 203 1. maja 1538. U Kostelu. Ban Petar Keglevic javlja banu Tomi Nadasdyju, da je sazvao u Zagreb za 19. maja zajed niki sabor i slavonskoga i hrvatskoga plemstva 204 5. maja 1538. U Vinici. Pavao Bornemissza javlja kralju Ferdinandu, da e ga ukupno hrvatsko i slavonsko plemstvo preko svojih poslanika zamoliti, da pusti na slobodu Ludo vika 205 5. maja 1538. U Kanii. Ban Tomo Nadasdy prigovara poslovanju Pavla Bornemissze, jer ne odgovara zakljucima krievakoga sabora od 6. januara 205 7. maja 1538. U Kostelu. Ban Petar Keglevic istie kralju Ferdinandu zasluge svoje, no banske asti ne moe dulje obnaati, ako ne bude redovito dobivao plae 208 8. maja 1538. U Krievcima. Podban Andrija Tharnczy javlja banu Tomi Nadasdyju medju ostalim politikim novo stima i to, kako se 12. maja sastaje hrvatski sabor u Kri iu, a slavonski 26. maja u Zagrebu 213 10. maja 1538. U Kanii. Ban Tomo Nadasdy podupire molbu svoga druga Petra Keglevia 215 IO. maja 1538. U Pragu. Ferdinand ubavjeuje bane Petra Keglevia i Tomu Nadasdyja, da je postavio Ivana Ungnada ratnim svojim komisarom u Ptuju, pa ih stoga pozivlje, da sklone stalee na slijedeem saboru na to vee rtve . . . 217 12. maja 1538. U Krievcima. Poclban Andrija Tharnoczv javlja banu Tomi Nadasdyju, da je ban Petar Keglevic sa zvao sabor u Zagreb za 19, maja, to je opa elja cijeloga plemstva 218 12. maja 1538. U Krievcima. Pavao Bornemissza javlja banu Tomi Nadasdyju o uspjehu sabiranja poreza . . . . 220 12. maja 1538. U Kostelu. Ban Petar Keglevic pozivlje svoga druga bana Tomu Nadasdyja, da dodje k njemu u Lobor, otkuda e onda zajedno na sabor u Zagreb, sazvan za 19. maja 220

124.

125. 126.

127. 128. 129.

130. 131.

132.

133. 234.

XVI 135. 136. 15. maja 1538. U Krievcima. Podban Andrija Tharnoczy javlja banu Tomi Nadasdyju. da je ban Petar Keglevi iznenada odgodio sabor sazvan u Zagreb za 19. maja . . . 21. maja 1538. U Zagrebu. Banovac Andrija Tharnoczv javlja banu Tomi Nadasdyju. e se slavonski sabor sastati 11. juna u Krievcima, a podjedno ga izvjeuje o prilikama i naroito o pobiranju ratne dae 21. maja 1538. U Zagrebu. Ban Petar Keglevi izvjeuje kralja Ferdinanda o saboru to ga je sazvao u Zagreb na glas o padu Dubice 26. maja 1538. U Kanii. Toma Nadasdy saopuje Ungnadu svoje nepovoljno stanje i trai, da mu pritee u pomo novcem 31. maja 1538. U Ptuju. Ivan Ungnad pozivlje bana Tomu Nadasdyja u Ptuj na sastanak, da s Nikolom Juriiem i banom Petrom Kegleviem rijei neke vane posle . . . . 4. junija 1538. U Krievcima. Banovac Andrija Tharnoczy izvjeuje bana Tomu Nadasdyja o zagrebakom saboru dranom 19. maja 7. juna 1538. U Kanii. Ban Tomo Nadasdy obavjeuje banovca Andriju Tharnoczyja, da e se odrei banske asti. ako kralj ne uredi njegove trabine 10. juna 1538. U Ptuju. Ivan Ungnad javlja banu Tomi Nadasdyju, da ban Petar Keglevi polazi iz Ptuj a u Krievce na sabor sazvan za 19. juna, te ga moli, da i on odmah tamo podje 13. juna 1538. U Kanii. Ban Toma Nadasdy javlja Ivanu Ungnadu i ostalim kraljevim ratnim savjetnicima, da ne moe sluiti (kao ban) bez plae 14. juna 1538. U taboru kraj Gudovca. Podban Andrija Tharnoozy javlja banu Tomi Nadasdyju o nedavnom saboru krievakom 17. juna 1538. U Loboru. Ban Petar Keglevi javlja su drugu svomu banu Tomi Nadasdyju, da obeanih novaca u u Ptuju primio nije, te da je sabor sazvan u Krievce morao radi nezadovoljstva stalea odgoditi 20. juna 1538. U Grabovniku. Franjo Tahy opisuje Aleksiju Thurzonu nevolju Slavonije i trai obeanu pomo za pogranine gradove 25. juna 1538. U Olomucu. Ferdinand poruuje slavon skim staleima, da se sporazume s njegovim komisarima u Ptuju ' 9. jula 1538. U Linu. Ferdinand hvali bana Petra Keglevia, to se prihvatio one misije, koju su mu isporuili Ni kola Jurii i Ivan Ungnad 26. septembra 1538. U Linu. Ferdinand poruuje banu Petru Kegleviu, da se sporazumi u Ptuju s njegovim kome sarima glede ete od dvije hiljade konjanika .

222

223 224 226 228 228 230

137. 138. 139. 140. 141. 142.

231 232 233

143. 144. 145.

236 238 239' 239 240-

146. 147. 148. 149.

XVII 150. 151. 152. 153. 28. septembra 1538. U Linzu. Ferdinand daje Leonardu Kubinyiju instrukciju o upravi slavonske triesetnice . . . 26. oktobra 1538. U Hraiei-Novigradu. Ban Petar Keglevi tui se kralju Ferdinandu, da ne prima nikake plae, stoga ne moe zemlju braniti od turskih napadaja . . . . 15. novembra 1538. U Bisagu. Ivan Katelanovi, Franjo i Ivan Alapi pozivlju bana Tomu Nadasdyja, da sa zove sabor na vijeanje poradi turske nevolje 20. novembra 1538. U Beu. Ferdinand javlja banu Petru Kegieviu, odgovarajui mu na njegovo pismo ocl 26. oktobra, da je poprimio nune mjere radi obrane Hrvatske od Turaka, te ga pozivlje, da dobro uva gradove Bijelu Stijenu i Ustilonju . . . 15. decembra 1538. U Devenvaru. Sofija, ena Ludovika Pekrvja, moli kralja Ferdinanda, da joj pusti mua na slo bodu, a njoj da pomogne u tekoj bijedi 240 242 243

244 145

154.

III.

Slavonski i hrvatski sabori kroz godinu 1539. . 247281

155. 12. j a n u a r a 1539. U Beu. Ferdinand pozivlje stalee hrvatske, da budu njegovim panjolskim etama, poslanima u pomo protiv Turaka, na ruku 156. 27. februara 1539. U Beu. Ferdinand nalae, da se banu Petru Kegieviu isplati 1000 forinti iz poreza upanije va radinske 157. 28. februara 1539. U Beu. Ferdinand se obavezuje, da e banu Petru Kegieviu ili njegovim batinicima isplatiti dunu svotu od 20.000 ugarskih forinti (dukata) 158. 28. m a r t a 1539. U Beu. Ferdinand saziva sabor hrvatskih i slavonskih stalea u Krievce za 24. aprila 159. 28. m a r t a 1539. U Beu. Instrukcija za kraljevske komisare Franju Batthynyja i Luku Szekelya za slavonski sabor sazvan u Krievce za 24. aprila 160. 31. m a r t a 1539. U Beu. Ferdinand nalae Luki Szekelyu, da isplati banu Petru Kegieviu 3225 ugarskih forinti . . . 161. 14. aprila 1339. U Brnu. Ferdinand alje kao svoga komisara na slavonski sabor Luku Szekelya 162. 14. aprila 1539. U Brnu. Ferdinand alje kao svoje komisare na hrvatski i slavonski sabor Franju Batthyanya i Luku Szekelya . . . . 163. 14. aprila 1539. U Brnu. Kraljevska vjerodajnica kome sarima Franji Batthynyju i Luki Szekelyu za slavonski sabor, sazvan za 24. aprila u Krievce 164. 14. aprila 1539. U Brnu. Instrukcija kjaljevskim komisarima Franji- Batthyanyju i Luki Szekelyu za slavonski sabor sazvan za 24. aprila u Krievce . . . . . . . . . . . .

249 249 250 251 251 252 253 253 254 255 II

XVIII 165. 16. aprila 1539. U Brnu. Ferdinand nalae eni Ludovika , da primi u grad Varadin one ete, to ih alje u pomo zemlji 166. 16. aprila 1539. U Brnu. Ferdinand nalae (Varadincima), da imadu u grad primiti poslane im pomone ete . . . . 167. 21. aprila 1539. U Kanii. Ban Toma Nadasdy moli kralja Ferdinanda, da poradi prekratkoga vremena odgodi sastanak sabora, koji je sazvan za 24. aprila u Krievce 168. 2. maja 1539. U Toronyu. Franjo Batthyany javlja kralju Ferdinandu, da bi sabor sazvan u Krievce za 24. aprila, trebalo radi prekasno stiglih pisama odgoditi na 8. maja u Dubravu 169. 8. maja 1539. U Dubravi. Zakljuci slavonskoga plemstva sabrana na saboru u Dubravi 170. 11. maja 1537. U Krievcima. Nikola Jurii javlja Gaparu Paradeiseru, da mu je ban Petar Keglevi javio sa sa bora u Dubravi, dav Turci kane provaliti u zemlju . . . . 171. 6. juna 1539. U azmi. Zagrebaki biskup Simon tui se na kralja Ferdinanda, da su ga rjavi ljudi oklevetali, da se na minulom saboru u Dubravi izjavio za Ivana Katzianera . 172. 5. jula 1539. U Sraici. Ban Petar Keglevi ubavjeuje kralja Ferdinanda o pregovorima sa Zrinskim . . . . . . . 173. 7. jula 1539. U Dubravi. Ban Toma Nadasdy moli u kralja Ferdinanda pomo, jer e inae ovo kraljevstvo propasti . . 374. 12. jula 1539. U Wiener-Neustadtu. Ferdinand hvali bana Petra Keglevia 175. 12. jula 1539. U Wiener-Neustadtu. Ferdinand odgovara banu Tomi Ndasdyju na njegovo pismo od 7. jula . . . . 176. 3. oktobra 1539. U Srvru. Ban Tomo Nadasdy izvje uje kralja Ferdinanda o nepovoljnim obrambenim prilikama u Slavoniji 177. 12. oktobra 1539. U Loboru. Ban Petar Keglevi moli kralja Ferdinanda za pomo na obranu Hrvatske 178. 22. oktobra 1539. U Beu. Ferdinand odgovara banu Tomi Ndasdyju na njegovo pismo od 3. oktobra i tjei ga, da e njegovim molbama poradi obrane zemlje udovoljiti . . . . 179. 25. oktobra 1539. U Beu. Ferdinand trai od bana Petra Keglevia, da ustraje u obrani Hrvatske i da se zadovolji sadanjom pomoi , 180. 23. novembra 1539. U Beu. Ferdinand oslobadja posjede crkve i kaptola zagrebakoga od poreza 181. 27. decembra 1539. U Beu. Ferdinand nalae Ivanu Katelanoviu i protonotaru Mihajlu od Eavna. da ispitaju, koji od stalea nijesu prema zakljuku sabora dali novaca ni hrane na obranu zemlje

258 259 259

261 263 266 266 268 269 270 $71 271 276 278 279 280

'280

IV, Slavonshi i hrvatshi sabori Kroz godinu 1540. 283300 182. 12. januara 1540. U Beu. Imenovanje Ivana Ungnada zapovjednikom hrvatsko-slavonske krajine 285

XIX 183. 184. 18. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. 195: " 196. 197. 198. 12. j a n u a r a 1540. U Beu. Ferdinand imenuje Petra Keglevia jedinim banom . 13. j a n u a r a 1540. U Beu. Ferdinand alje banu Petru Kegleviu kao svoga pouzdanika Ivana Katelanovia . . . 29. j a n u a r a 1540. U Beu. Kraljica Ana (ena Ferdinandova) poruuje banu Petru Kegleviu, da radi u svrhu obrane zemlje sporazumno s Ivanom Ungnadom . . . . . . . . ' 2. februara 1540. U Ivaniu. Jerolim Laski javlja Nikoli Juriiu, daje utanaio primirje sa sultanom Sulejmanom . 2. februara 1540. U Varadinu. Jerolim Laski javlja Ivanu Ungnadu, da je utanaio sa sultanom primirje od 1. januara. 1540 12. februara 1540. U Srvaru. Toma Nadasdy moli.u kraljice Ane pomo za svoje pogranine gradove u Slavoniji 31. m a r t a 1540. U Nemetujvaru. Franjo Batthyny tui se kraljici Ani, da se Turci ne dre primirja u Slavoniji . 2. aprila 1540. U Topuskom. Ban Petar Keglevi tui se Ivanu Ungnadn na tune svoje prilike 14. aprila 1540. U Nemetujvaru. Franjo Batthyny tui se kraljici Ani, kako Turci ne dre primirja 19. maja 1540. U Loboru. Petar Keglevi tui se kraljici Ani to ne dobiva pogodjene plae za vojsku 24. maja 1540. U Beu. Kraljica Ana odgovara banu Petru Kegleviu na njegovu tubu, to ne prima uredno plau za svoju etu 23. juna 1540. U Beu. Kraljica Ana trai od bana Petra Keglevia, da glede obrane zemlje sporazumno radi s kape tanom Ivanom ngnadom . 13. jula 1540. Hagenau-u. Kralj Ferdinand imenuje Jerolima Laskoga banom dalmatiusko-hrvatsko-slavonskim . 18. oktobra 1540. U Wiener-Neustadtu. Ferdinand na lae, da se grad Ustilonja oskrbi hranom, streljivom i vojskom 20. oktobra 1540. U Ebersdorfu. Ferdinand trai od bana Petra Keglevia, da uznastoji oko ubiranja ratne dae (dike), dozvoljene po saboru 19. novembra 1540. U Gjurgjevcu. Ban Petar Keglevi obrie kralju Ferdinandu, da e se postarati oko ubiranja ratne dae, to ju je dozvolio sabor u Zagrebu SlavonsKi i hrvatsKi sabori od godine 1541. do 1543. 286 287 287 28.8 289 290 291 292 294 295 296 297 298 299 299 BO O

V. 199.

14. j a n u a r a 1541. U Wiener-Neustadtu. Ferdinand na lae banu Petru Kegleviu, da podje u Grac, gdje e se sa stati s njegovim pouzdanikom Ivanom Ungnadom 200. 27. aprila 1541. U Beu. Ferdinand nalae Stjepanu Gyulayu, da ima osigurati Franji Batthyanyu neku svotu iz pri hoda tridesetnice

303 303

XX 201. 20. septembra 1541. U Linu. Ferdinand sazivlje za 9. oktobra vijee svojih savjetnika, da odluci glede mirovnih pregovora s Turcima . .., . . . 304202. 28. septembra 1541. U Linu. Ferdinand trai od Franje Batthynya, da mu javi, koliko mu ima platiti zaostala duga 305 203. 14. aprila 1542. Aleksije Thurzo izrie kralju Ferdinandu svoje miljenje o popunjenju banske stolice . . . . . . . 30& 204. 28. novembra 1542. U Brnu. Ferdinand alje odgovor Tomi Ndasdyju glede njegova grada Steninjaka . . . . 307 205. 24. decembra 1542. U Beu. Ferdinand javlja hrvatskoslavonskim iteljima, da je imenovao Nikolu Zrinskoga banom 307 306. 26. decembra 1542. U Beu. Ferdinand imenuje Nikolu Zrinskoga banom hrvatsko-slavonskim . 308 207 30. januara 1543. U Nemetujvru. Franjo Batthyny javlja Tomi Nadasdyju, kako je bio u svojstvu kraljevskoga komesara na slavonskom saboru . 309' 208. 31. januara 1543. U,Nemetujvaru. Franjo Batthyany javlja ostrogonskom nadbiskupu Pavlu Vrdayju, da je na saboru slavonskomu s Lukom Szekelyem instalirao Nikolu Zrinskoga kao bana, a onda jo neke ratne novosti o bojevima s Tur cima na krajini 310 209. 25. februara 1543. U Nrenbergu. Ferdinand nalae Lilgenbergu, da se neki gradovi u Slavoniji po elji slavonskih stalea oskrbe svima, to im treba 312. 210. 16. jula 1543. U Dubravi. Kler zagrebake crkve moli kralja Ferdinanda za zatitu poslije smrti zaslunoga biskupa Simona 312. 211. 9. oktobra 1543. U Pounu. Ferdinand nalae Varadin cima,, da se imau Ivanu Ungnau i njegovim batinicima pokoravati kao svojim gospodarima 313 212. 22. novembra 1543. U Pragu. Ferdinand alje Jurju Frankapanu Slunjskom u poslu grada Steninjaka bana Ni kolu Zrinskoga, Nikolu Salma, Nikolu Juriia, Franju Batthynyja i Tomu Kamaraya .<. . 314 213. 1. decembra 1543. U Pragu. Ferdinand daje Ivanu Ungnadu grad i upaniju varadinsku . . 315VI. Slavonski i hrvatski sabori od godine 1544. do 1548. 317142. 214. 18. januara 1544, Pragu. Ferdinand nalae vicedomu ; tajerskomu u Gracu, da odmah otpremi sedam centi puanbga baruta zagrebakom biskupu Nikoli Olahu . .. . . .. 319 215. 25. januara 1544. U Zagrebu. Zakljuci slavonskoga plem stva sabrana na saboru u Zagrebu 25. januara 1544. . . . . 319'

XXI 216. 31. marta 1544. U Speieru. Ferdinand nalae kapetanu Luki Szekelyu, da ne smije Zagrebane, koji nijesu za vrijeme posljednjega sabora pustili njegovih eta u grad, napastovati i zlostavljati, ve tititi i braniti . 28. maja 1544. U Spieru. Ferdinand nalae Luki Sze kelyu, da naplati putni troak Emeriku Bradau i Mihajlu Eavenskomu, koji se od njega vraaju do bana i hrvatskih velikaa 2. septembra 1544. U Lukavcu. Ban Nikola Zrinski pie kaptolu zagrebakomu, da se kod stalea zauzeo za izgradnju utvrde u Sisku . . . . , ' . . 20. septembra 1544. U Beu. Ferdinand javlja staleima, da odobrava predlog o izgradnji utvrde u Sisku, te u tu svrhu daje i od svoje strane pripomo 25. septembra 1544. U Beu. Ferdinand odobrava nakanu kaptola zagrebakoga o izgradnji utvrde u Sisku 29. septembra 1544. U Beu. Biskup zagrebaki Nikola Olah obavjeuje kaptol zagrebaki o kraljevskom rjeenju glede gradnje utvrda u Sisku 30. septembra 1544. U Beu. Ferdinand nalae Tomi Nadasdy-u, da se pobrine oko obrane ostataka Slavonije . , 3. novembra" 1544. U Beu. Ferdinand naredjuje banu Ni koli Zrinskomu. da uznastoji oko stalea, da na saboru do zvoljenu novanu pripomo za gradnju utvrde u Sisku i ostvare 4. decembra 1544. U Beu. Ferdinand odredjuje kaptolu zagrebakomu pripomo za izgradnju utvrde u Sisku . . . 5. decembra 1544. U Beu. Ferdinand nalae banu Ni koli Zrinskomu, da skloni stalee na to, da kaptolu zagre bakomu plaaju desetinu u svrhu ntvrdjenja Siska . . . . 21. februara 1545. U Trnavi. Ugarski sabor odobrava gradnju utvrde u Sisku te zagovara, da se poradi toga kaptol zagrebaki podupre 18. marta 1546. U Beu. Ferdinand I. daje Krsti Batthyanyu i Luki Szekelyu instrukcije za sabor zagrebaki od 2. maja " 20. marta 1546. U Beu. Ferdinand I. alje Luku Szekelya od Ormuda i Krstu Batthynija na slavonski sabor od 2. maja u Zagreb kao svoje poslanike 21. marta 1546. U Beu. Ferdinand nalae Ludoviku Pekryju, da podje na slavonski sabor u Zagreb, sazvan za 2. maja 1546 81. augusta 1546. U Pragu. Ferdinand nalae banu Ni koli Zrinskomu, da uznastoji, da se ne oporezuju posjedi kap tola zagrebakoga, kako je to nedavno zakljuio slavonski sabor 7. oktobra 1546. U Zagrebu. Sabor slavonski ponovno proglauje privilegij kralja Vladislava II. od 4. marta 1498. o kompentenciji banske sudbenosti

823

217.

324 324 825 326 327 328

218. 219. 220. 221. 222. 223.

328 329 231 331 332 334 335

224. 225. 226. 227. 228.. 229. 230.

336 336

231.

XXII 232. 233. 25. j a n u a r a 1547. Spomen na slavonski sabor 24. a u g u s t a 1548. U Beu. Ferdinand oslobadja kaptol za grebaki od poreza u svrhu izgradnje utvrde o Sisku . . 234. 13. d e c e m b r a 1548. U P o u n u . Ferdinand alje poslanike svoje na slavonski sabor, da urede sporno pitanje izmedju bana Nikole Zrinskoga i opine Turopolja 23. 13. d e c e m b r a 1548. U P o u n u . Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu. da se ima pokoriti njegovim saborskim poslanicima u parnici s Turopoljcima 338338 340' 341

VII. S l a v o n s k i i hrvatski sabori k r o z g o d i n u 1549. . 343361 236. 237. 238. 239. 12. j a n u a r a 1549. U Beu. Ferdinand alje na slavonski sabor od 1. marta kao poslanika Krstu Batthynyja i Luku Szekelya 12. j a n u a r a 1549. U Beu. Ferdinand daje Krsti Batthyanyju i Luki Szekelyu instrukcije za slavonski sabor od 1. marta 15. f e b r u a r a 1549. U Ozlju. Ban Nikola Zrinski pozivlje kaptol zagrebaki na sabor sazvan u Krievce za 10. marta 12. m a r t a 1549. U Krievcima. Ban Nikola Zrinski pre pisuje na saboru u Krievcima za Petra Erddyja dvije li stine, jednu kralja Ludovika II. od . maja 118., a drugu kralja Ferdinanda I. od 8. decembra 148., koje se tiu Cesargrada u upaniji varadinskoj 5. a p r i l a 1549. U Gracu. tajerski zemaljski odbor odgo vara na poruku slavonskih stalea radi raspre izmedju Petra Erddyja i plemia Stubenberga zbog Cesargrada 15. a p r i l a 1549. U P o u n u . Ostrogonski nadbiskup i ugarski namjesnik Pavao Vardav javlja Ferdinandu, da je Kritof Batthyany obavio zadau svoju na prolom slavonskom saboru u Krievcima 15. m a j a 149. U P r a g u . Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu. da Turopoljcima vrati Lukavec, jer u parnici vodjenoj na prolom slavonskom saboru svoga prava nije dokazao 24. j u n a 149. U P r a g u . Ferdinand nalae ugarskoj ko mori, da uznastoji oko ostvarenja one ratne pripomoi, koju mu je votirao slavonski sabor u Krievcima dne 10. marta 1549. 24. j u n a 1549. U P r a g u . Ferdinand istie s priznanjem rad Kristofa Batthyanyja na prolom saboru u Krievcima 4. j u l a 1549. U P o u n u . Ugarska kraljevska komora javlja banu Nikoli Zrinskoma, da alje kraljev odgovor na zakljuke prologa krievakoga sabora protonotaru Mihajlu od Ravna 4. j u l a 1549. U P o u n u . Ugarska kraljevska komora alje protonotaru Mihajlu od Ravna odgovore kraljeve na zakljuke krievakoga sabora

34346347

348. 358-

240. 241.

242.

3483589 360>

243. 244. 24. 246.

XXIII 247. 18. n o v e m b r a 1549. U P o u n u . Kraljevi ugarski savjet nici javljaju banu Nikoli Zrinskomu i hrvatsko-slavonskim staleima, da je kralj Ferdinand odgodio za 30. novembra sazvani sabor slavonski na 6. januara 1550.

361

VIII. SlavonsKi i hrvatsKi sabori od godine 1550. do 1553. 363287 248. 5. j a n u a r a 1550. U Beu. Ferdinand nalae kanonicima zagrebakoga kaptola, da se pobrinu za bolju obranu grada Siska .\ . . .' ' 367 249. 26. o k t o b r a 1551. U Cazinu. Kninski biskup Matija prika zuje kralju Ferdinandu stanje na hrvatskoj krajini, te mu stavlja predlog o njenoj obrani 366 250. 7. a p r i l a 1552. U Beu. Ferdinand izuzima posjede kap tola zagrebakoga od plaanja poreza u svrhu izgradnje utvrde u Sisku 369 251. 17. m a j a 1552. U Zagrebu. Ban Nikola Zrinski javlja Tomi Nadasdvju o poloaju u zemlji, o kojem e raspraviti sabor sazvan za 5. juna . . 370 >252. 1. a u g u s t a 1552. U akovcu. Ban Nikola Zrinski javlja Tomi Nadasdvju, da je sabor hrvatski poslao kralju Ferdi nandu protonotara Mihajla od Ravna . 371 253. 7. a u g u s t a 1552. U Beu. Instrukcije ekoga kralja Maksimilijana Krsti Batthynyju za slavonski sabor od 10. augusta 372 254. 6. s'eptembra 1552. U Beu. Ferdinand upuuje kaptol zagrebaki, da se brine oko utvrdjivanja grada Siska, te i sam u tu svrhu obeaj pomoi 373 255. 9. s e p t e m b r a 1552. U Beu. Biskup zagrebaki Pavao Gregorianec javlja kanonicima, da je kralj Ferdinand obeao pruiti pomoi Sisku i Zagrebu 374 256. 27. o k t o b r a 1552. U Zagrebu. Ban Nikola Zrinski, Luka Szekely, Gjuro Herberstein, Jakov Lamberg, Ivan Lenkovi i ostali plemii kranjski, tajerski i koruki svjetuju sa svoga sastanka kralju B'erinandu, kako da se u smislu saborskoga zakljuka zatiti Zagrevb 374 257. 13. m a j a i553. U Sopronu. Ferdinand nalae banu Ni koli Zrinskomu, da uznastoji, da stalei plate kaptolu zagre bakomu desetinu u svrhu izgradnje utvrde u Sisku . . . 380 258. 15. j u l a 1553. U Beu. Ferdinand poruuje kaptolu zagre bakomu, da je naloio banu Nikoli Zrinskomu i generalu Ivanu Ungnadu, da Sisak oskrbe vojskom 380 259. 11. s e p t e m b r a 1553. U Beu. Ferdinand javlja komori, da je zatraio od bana Nikole Zrinskoga, da bi sazvao sabor sla vonski u svrhu votiranja ratne pripomoi 381 260. 19. o k t o b r a 1553. U Sisku. Ivan Ungnad javlja kralju Ferdinandu, kako je posljednji sabor hrvatski u Zagrebu za kljuio utvrdjenje Siska i Ivania, pa kako se stoga dao na provedenje toga zakljuka 372

XXIV 261. 262. IX. 263. 264. 265. 266. 267. 268. 269. 19. decembra 1553. U Celju. Ivan Ungna javlja banu Nikoli Zrinskomu o radnjama oko Siska prema saborskom za kljuku 885 v 22. d e c e m b r a 1553. U akovcu. Ban Nikola Zrinski od govara Ivanu Ungnau na njegovo pismo od 19. decembra, 386 SlavonsKi i hrvatsKi sabori Kroz g o d i n u 1554. 389419 8. j a n u a r a 1554. U Celju. Ivan Ungnad tui se kralju Ferdinandu, na bana Nikolu Zrinskoga 391 5. f e b r u a r a 1554. U Celju. Ivan Ungnad javlja kralju Fer dinandu o radnjama na obranu hrvatske krajine 393 10. f e b r u a r a 1554. U Celju. Ivan Ungnad moli Ferdi nanda, da nalozi banu. da to prije sazove slavonski sabor. da se pristupi izgradnji nunih utvrda 394 4. m a r t a 1554. U Celju. Ivan Ungnad moli ponovno kralja Ferdinanda, da naloi banu Nikoli Zrinskomu, da sazove to prije sabor poradi gradnja novih utvrda , 396 16. aprila 1554. U P o u n u . Ferdinand oprata kmetove zagrebakoga, sisakoga, topuskoga i kotaj mekoga okruja od plaanja daa u korist izgradnje Siska 399 2. j u l a 1554. U Varadinu. Pavao Kattkay daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 400 15. j u l a 1554. U Zagrebu. Ivan Ungnad moli kralja Fer dinanda, da bi odustao od svoga naloga, da se umanji broj konjanika na krajini i javlja kralju Ferdinandu o tegotnim prilikama na obim krajinama 401 3. a u g u s t a 1554. U Zagrebu. Izvjetaj Ludovika Ungnada o pregovorima s banom Nikolom Zrinskim o krajini . . . 408 7. a u g u s t a 1554. U Beu. Ferdinand opredjeljuje novanu pripomo slavonskoga sabora za isplatu plae vojnika u Sigetu 410 6. o k t o b r a 1554. Brnu. Ferdinand nalae Krsti Batthyanyju, da podje na hrvatsko-slavonski sabor 410 6. o k t o b r a 1554. U Brnu. Ferdinand pozivlje kaptol za grebaki na sabor, to e ga urei ban Nikola Zrinski po njegovom nalogu 411 15. n o v e m b r a 1554. U Beu. Instrukcija dana Ferdinanclovim poslanicima Pavlu Hutinskome i Krsti Batthyanyju za hrvatsko-slavonski sabor sazvan za 1. decembra u Zagreb . 411 15. n o v e m b r a 1554. U Beu. Kralj Ferdinand alje Petru Kegleviu svoje saborske komisare, biskupa Pavla od Hutine i Krstu Batthyanyja 413 16. n o v e m b r a 1554. U Beu. Ferdinand alje na hrvatskoslavonski sabor sazvan za 1. decembra u Zagreb kao svoje poslanike Krstu Batthyanya i Pavla Hutinskoga 4.14 1. d e c e m b r a 1554. U Z a g r e b u . Spomenica krajikoga ka petana Ivana Ungnada na stalee slavonske, sabrane na sa boru u Zagrebu 415 1. d e c e m b r a 1554. U Z a g r e b u . Izvadak iz zakljuaka sla vonskoga sabora odrana 1. decembra 1554. u Zagrebu . . 418

270. 271. 272. 273. 274. 275. 276. 277. 278.

XXV X. Slavonski i hrvatsKi sabori Kroz godinu 1555. i 1556.421456

279. 7. j a n u a r a 1555. U Vinici. Sabor slavonski nalae upa nima i podupanima i plemikim sucima upanije vara dinske i zagrebake, da utjeraju zaostalu desetinu za kaptol zagrebaki 280. 20. j a n u a r a 1555. U Augsburgu. Ferdinand hvali Krsti Batthyanyju, to je obavio poslove na hrvatskom saboru . . 281. 28. j a n u a r a 1555. U Beu. Kralj Maksimilijan dostavlja ugarskoj komori zakljuke slavonskoga sabora na izvrenje . 282. 27. aprila. U Celju. Ivan Ungnad izvjeuje kralja Maksimilijana o nepovoljnom poloaju na krajini uza sve primirje s Turcima i saborske zakljuke 283. 21. maja 1555. U Novim Dvorima. Ban Nikola Zrinski saopuje Ivanu Ungnadu neke zakljuke posljednjega sabora u Zagrebu, uinjenih u svrhu zemaljske obrane 284. 22. maja 1555. U Novim Dvorima. Ban Nikola Zrinski podsjeava Ivana Ungnada na neke zakljuke zagrebakoga sabora od 1. decembra 1554 285. 1. juna 1555. Hrvatski i slavonski krajiki kapetani i vojvode mole kralja Maksimilijana, da ih podupre i da im pomogne 286. 2. jula 1555. U Varadinu. Bernard od Dekovca daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu . . . . . . . . . 287. 2. jula 1555. U Varadinu. Petar Semoveeki daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 288. 4. jula 1555. U Varadinu. Pavao Rattkay daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 289. 4. jula 1555. U Varadinu. Ivan Puhakoveeki daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 290. 15. decembra 1555. U Zagrebu. Slavonski sabor alje palatinu Tomi Nadasdyju neke svoje pouzdanike 291. 27. decembra 1555. U Zagrebu. Podban Gapar Gusi daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 292. 27. decembra 1555. U Zagrebu. Podban Gapar Gusie daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu za godinu 1553. 293. 26. j a n u a r a 1556. U Pounu. Ferdinand oslobadja kme tove zagrebakoga, sisakoga, topuskoga i kotaj nikoga okruja od plaanja daa poradi izgradnje Siska 294. 4. februara 1556. U Varadinu. Stjepan od Fejerkewa daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 295. 26. m a r t a 1556. U Varadinu. upanija varadinska daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu 296. 25. augusta 1556. U Zagrebu. Ivan Lenkovi izvjeuje kralja Ferdinanda o poloaju na krajini 297. 19. decembra 1556. U Gracu. Maksimilijan, kralj eki, javlja Krsti Batthyanyju, da je sazvan sabor u Zagreb za 15. januara 1557

423 424 425 425 443 444 445 446 447 448 448 449 449 450 451 452 452 453 456

XXVI Dodatak ( 1 5 2 6 - 1 5 3 9 ) 298. 299. . 457481

300. 301. 302. 303. 304.

305. 306. 307. 308. 309. 310. 311. '312.

1. januara 1526. U mjestu Cetinu. Hrvatski sabor bira hrvatskim kraljem Ferdinanda kralja ekoga i nadvojvodu austrijskoga Poslije 29. maja 1532. U Zagrebu. Nikola Zrinski moli sa sabora u Zagrebu Tomu Nadasdyja, da naloi svojim lju dima u gradu Stenienjaku, da ne zlostavljaju hrvatske ple mie ,v 9. jula 1532. U Dubravi. imon Erddy, biskup zagre baki i ban hrvatski javlja Tomi Nadasdyju, da mu o vara dinskom saboru nije nita poznato . . 15. augusta 1532. U Virovitici. Ivan Banfty javlja Tomi Nadasdyju, da je ban (biskup Simon Erddy) sazvao sabor za 28. juna. a bilo bi bolje, da je sazvan za kasnije vrijeme 20. augusta 1532. U Stenienjaku. Kler iz okoline Steninjaka moli Tomu Nadasdyja. da dade nalog njegovim Ijudma. da puste na slobodu Petra Jelaia 24. augusta 1532. U Budimu. Stjepan Brodari poziva Tomu Nadasdyja, neka svakako dodje na slavonski sabor . . - 23. septembra 1532. U Ivaniu. Stjepan Brodari pie ponovo Tomi Nadasdyju i Ludoviku Pekryju te ih moli, da zgodnim nainom otprave Ibrahim pai pisma, koja im on alje 1. oktobra 1532. U azmi. Stjepan Brodari izvjeuje kralja Ivana Zapoljskoga (pod adresom Tome Nadasdyja) o povratku sultana Sulejmana i turske vojske 24. oktobra 1532. U Virovitici. Ivan Bnffy zove Tomu Nadasdyja, da dodje u Slavoniju poradi presudnih zemaljskih posala . . . . . v. . . . v 22. jula 1533. U azmi. Simon Erddy, biskup zagrebaki i ban hrvatski, javlja Tomi Nadasdyju o odranom saboru Ferdinandovaca u Topuskom 30. aprila 1534. U Stenienjaku. Provizor Gjuro javlja Tomi Nadasdyju neke novosti iz Hrvatske 30. maja 1535. U Beu. Ferdinand nalae hrvatsko-slavonskom plemstvu, da odsada unaprijed daje kaptolu zagreba komu ,desetinu, budui da su se svi kanonici njemu pokorili 9. januara 1536. U Beu. Instrukcija dana Pavlu Bornemisszi u poslu dike slavonske, koju e raspraviti naredni sabor 19. jula 1536. U Innsbrucku. Ferdinand javlja Tomi Na dasdyju, da je s Ivanom Zapoljskim utanaio primirje, pa ga pozivlje, da ga se dri 21. decembra 1538. U Velikoj. Ban Toma Ndasdy pri kazuje kralju Ferdinandu prilike u Hrvatskoj i Slavoniji, te mu stavlja svoje predloge o njihovoj obrani; izrijekom bavi se novodoseljenim Srbima (Vlasima)

459-

461 462 463 464 464

465 406 40? 468 409 470 470 473

474

XXVII 313. 20. januara 1539. U Becu.Ferinan odgovara banu Tomi Nadasdyju na njegovo pismo iz Velike od 9. januara . . . 314. 15. septembra 1539. U Beu. Ferdinand javlja banovima Tomi Nadasdyju i Petru Kegleviu, da je dao nalog gene ralu Nikoli Juriiu u pogledu banskih eta . 315. 21. novembra 1539. U Zagrebu. Ban Petar Keglevi nalae zagorskom plemstvu, da daje kaptolu zagrebakomu desetinu 479 480 481

Vanije tamparske pogrjeke.

Pored sve panje potkralo se nekoliko krupnijih tamparskih pogrjeaka u obim knjigama ovih Saborskih spisa", koje treba svakako ispraviti, da ne kvare smisla kod upotrebe. U knjizi prvoj Str. .. 5.1. redak 22. (odozgo) mjesto rex 151. 17. 30. 7. (odozdo) 23. (odozgo) 6. (odozdo) 23. (odozgo) Possegha, bona dominorum subductum perictus 4. marta 1530. 4. marta 1529. .. ,. 281. 175. Lad. More od Gyule U Grdjevcu ., od Csule. (Osula u hunyadskoj up.) Grabovniku. comitatus Possegha bona dominorum Zempchey", treba da bude comitatus Zemchey". U drugoj knjizi: Str. 11. redak 12. 2. (odozgo) mjesto U Grabrovniku
n

treba da bude ex..

?: r.

sub duetu.
r> r>

v.

>:

penitus.. .. 219.

r,

li 16.
n

Grabovniku.
n

t:

Grabovniku..

XXX Str. 13. redak IB. (odozgo) mjesto Johannis Thuriczy treba da bude Thuroczy.
;:

Johannis 14. ,. 80.

Wererocze

r.

Werewcze. 20. 3. (odozdo) , ,. ,, Divbcyze possed Sossed. 1. nobilne Sawrh Markwcz dt , Thaniztra cum sum. Sawr Saivc. U Grabrovnilm U . ,. ,. ,. ,. ,. Bienger B. A. d. Carolus Ad. 12. (odozdo) Anno Hum
n
n 1

Dwbycze. redak ,. 122. 150. 173.

;;

13. (odozgo) .. ,.

nobilem. Sawch. Mankwcz.

,: Ct.

185. 206. 2.14. 234. 238. 287.

5. (odozdo) . 12. 18. 2. (odozgo) 13.

thaniztra.

Grabovniku. Bienger. Carolus.

n

296. 315. 10. (odozgo)

Anna.
V. II

nanum.

XXXI v>tr. 315. redak 10. (odozgo) mjesto quern ., ., 335. ,. ,. ,. 28. 89. 19. .. ,, ,, ,. ., eorumquem comprobauerit sabor treba da bude que. ,. ,. eorumque. ,, ,, sabor. comprohauerint.

I.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1537.

MONUMENTA HISTOR. XXXVI. ACTA OOMITIALIA II.

1.

3. januara 1537. U Beu.

Ferdinand javlja hrvatskom i slavonskom saboru, da je svojim dikatorima imenovao Ivana Katelanovia i Emerika Bradata. Eeuerendis, speetabilibus. magnificis, egregiis et nobilibus vniuersitati nobilium regni nostri Oroacie et Sclauonie fidelibus dilectis. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, arehidux Austrie etc. Eeuerendi, spectabiles, magnifici, egregii et nobiles fideles dilecti. Non dubitamus, quin ad hoc subsidmm in publicam vestram tranquillitatem defensionemque contribuendum equo animo sitis consensuri, facturi preterea omnia ea, que pro conseruaeione vestra per fidelem nostrum egregium Joannem Kastellanffy de Zenthlelek, aule nostre familiarem, vobis nunciauimus. Ne desit autem ordo et modus, quo oblatum per vos subsidium et administrari possit et ad gencium tandem solucionem conuerti, elegimus dicatores fideles nostros prefatum Joannem Kastellanffy et Emerieum Bradach. Hortamur fidelitates vestras et eisdem committimus, vt eos pro dicatoribus vestris per nos constitutis recognoscere, fmita uero, ut moris est, connumeracione subsidii, pecuniam omnem ad manus dicti Joannis Kastel lanffy dare et administrare debeatis, per eum, iuxta informacionem sibi datam, gentibus ad defensionem regni primo quoque tempore conscribendis sub bono computo distribuendam. Secus ne feceritis. Datum Vienne. tercio die ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. Ferdinandus. Albertus Scepusiensis. Original s kraljevskim- peatom u kr. zem. arkivu u Zagrebu; congregationum I. (1500.1690.). 2. Acta

16. januara 1537. U Beu.

Ferdinand alje kao svoje punomonike k Ludoviku peujskoga preposta Alberta od Perega i Luku Szekelya od Ormuzda. Magnifico fideli nobis dilecto Ludovico Pewkri de Petrowyna, gentium nostrarum leuis armature capitaneo. Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum ac Hungarie, Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum, arehidux Austrie etc.

4 Magnifi.ee fidelis dileete. Gommisimus venerabili et egregio lidelibus nobis dileetis Alberto Pereg. preposito Quinqueecclesiensi, secretario nostro et Luce Zeckel de Ormosd, nonnulla tibi de nouo nomine nostro referenda. Que cum ex mente et vohmtate nostra omnino proueniant, te itaque omni studio requirimus, vt eis in iis, que sic de mandato nostro tibi uel ambo uel eorum alter exposuerit, pronam et indubitatam fidem adhibeas, non aliter, quam si nos coram loquentes audires, nostram expressam in eo voluntatem executurus. Datum in ciuitate nostra Vienna, die XVI mensis ianuarii, anno domini M. D. XXXVIL, regnorum nostrorum romani VII, aliorum vero vndecimo. Ferdinandus Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. B(ernardus) cardinalis Tridentinus. 1 Original s tragovima kraljevskoga peata u c. i kr. dravnom u Beu, Hungarica. 8. arkivu

17. januara 1537. U Beu.

Ferdinand ovlauje peujskoga prepota Alberta od Perega i Luku Szekelya od Ormuda, da pregovaraju s Ludovikom Pekryjem, pod kojim e uvjetima primiti bansku cast. Venerabili et deuoto ac egregio lidelibus nobis dilectis Alberto pre posito Quinqueecclesiensi, secretario nostro et Luce Zeckel de Ormosd. coniunctim uel diuisim. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum ac Hungarie, Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Venerabilis, deuote et egregie Meles dileeti. Visum est nobis haucl abs re esse vobis per presentes literas nostras mandare, vt in euentum, quo nondum cum magnifico fideli nobis dilecto Ludouico Pewkri de Petrowyna etc., iuxta eas conditiones, quas ei nomine iussuque' nostro per vos proponendas duximus, conuentum et transactum esset ipseque eas nullo modo aecipere velle, vobis videretur antequam res prorsus infecta remaneat. ei nomine et loco nostro, presertim ubi nullum aliud remedium plane reliquum esse posse sentiretis, banatus dignitate et que alioquin ad hoc munus spectant, promittatis. sub his tamen conditionibus obligandique for mula, vt is non solum nobis per omnia summam, ut confidimus, fidelitatem et obedientiam prestare dictisque audiens esse, neque offitio illo vel ad minimam vltionem aut suarum iniuriarum persecutionem, vel contra emulos et osores suos, quouis modo aut quocunque tempore, uti verum etiam omnes inimicicias contra quosuis susceptas et agitatas, posthac nunquam exercere, quin potius deponere offensasque et noxas quascunque in To je B e r n a r d Cles biskup tridentinski i kardinal s naslovom St. Stephani in Coeli monte".
1

5 vniuersum remittere et condonare, neque quidquam de facto violenterque preterquam iuris via mediante aduersus Bathorios aut Alexium Turzonem, aut alias personas qualescunque quibuscum sibi eontentio, dissidium acrisque controuersia hactenus extitit, agere seu quomodolibet attentare debeat et possit. Preterea, quod nobis obligatus et obstrietus sit, contra omnes et singulos hostes et aduersarios nostros, nemine exeepto, pro virili et omni possibilitate sua inseruire et presto esse, nominatim vero contra Valentinum Tereck studeatque Franciscum Capolnay magis magisque ad nostri deuotionem attrahere. Quod si ante literarum illarum. nostrarum receptionem a prefato Ludouico Pewkri. nullo tractationis secum habite effectu consecuto recessissetis. mandamus vobis firmiterque precipimus, vt vel utrique simul. vel alter vestrum cum his annexis Uteris nostris credentialibus ad eundem Ludouicum redire nostramque illi bene deliberatam voluntatem ad amussim explieare et aperire. ac nostro secum nomine, loco viceque rem totam futi prefertur) conficere et concludere sine omni mora curetis. Vbi vero iam per vos secum conclusum est, uolumus de hac nostra intentione sibi quicquam indicari, vllamve mentionem fieri, nostram in his expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum in ciuitate nostra Vienna, die XVII mensis ianuarii, anno domini MDXXXVII, regnorum nostrorum romani VII, aliorum vero vndecimo. Ferdinandus. Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium B(ernardus) cardinalis Ad(amus) Oarolus. Tridentinus. Original s tragovima kraljevskoga peata; ima jo i koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Jffungarica.

4.

23. januara 1537. U Varadinu.

Peujski prepot Albert od Perega i Ltika Szekely od Ormuda izvjeuju kralja Ferdinanda o svojim pregovorima s Ludovikom , koji se izjavio spremnim prihvatiti bansku ast, ali uz napose postavljene uvjete. Sacratissime regie maiestati Eomanorum, Hungarie et Boemie etc' domino nostro clementissimo. Sacratissime rex, domine clementissime. Humilimam seruitutis nostre commendacionem. Peruenimus hue Warasclinum itinere satis difficili decima nona huius et quemadmodum lussi a maiestate vestra fuimus, eiusdem nomine amonuimus hortatique 19. j ; sumus dominum Ludouicum Pewkry, vt se erga maiestatem vestram in fide contineat, paciatur se aliorum consiliis a pristina constancia seduci, seruiat maiestati vestre et afflicto huic regno, ea qua maiori in presenti calamitate diligencia posset, quod si faciat, pro bonis eius meritis rietur re ipsa, maiestatem vestram fore sibi dominum clementissimum. Diximus hoc quoque, maiestatem vestram ad defensionem et conseruacionem huius regni copiis paruis vicinis prouinciis suis collectis -

6 diuisse magniftcum dominum Joannem Catzianner, quem etsi maiestasvestra per totum regnum Hungarie et prouincias illi subiectas generalem prefecerit capitaneum, taraen vt et ipse dominus Pevvkry, suum statum, suum honorern tanquam eapitaneus penes dominum Oatzianer obtineret haberetque, mutuoque consilio et voluntate defensioni regni incumberent, cum maiestas vestra seruitoribus suis et aliis Hungaris in hac expedicione capitaneum esse vellet degissetque promotura eundem in alciorem eciam statum, vbi tandem eadem maiestas vestra generalem expedieionem cum aduersus Thurcam turn vero domestieos hostes reprimendos instaurabit, nee defutura est maiestas vestra eundem Pewkry aliis eciam elemencie sue honoribus deeorare. modo cum se in seruiciis maiestatis vestre exhibeat, quem fides et constancia vnius cuiusque boni seruitoris erga suum dominum postulat. In hae autem expedicione quamuis visum fuisset ipsi domino Pewkry solucionem ex prouentibus huius regni ad trecentos equites fieri, sed quum intelligat maiestas vestra eum maiorem equitum numerum habere, contenta eadem esset solucionem sibi facere ad equites quadringentos et quingentos, quod quum vehementer diffieultaret, nos solucionem sibi fu turam ad equites sexcentos respondimus. Demum hortati sumus eundem maiestatis vestre nomine, ad concordiam cum reuerendissimo domino Zagrabiensi ineundam, non destitimus deinde alia eciam omnia facere et consulere eidem Pewkry, que ad leniendum eius animum. ne a fide maiestatis vestre diseederet, pertinere agnouimus, qui tandem heri hoc responsum nobis dedit. Se conaturum perpetua fidelitate et seruiciis apud maiestatem vestram promereri, que de eius seruiciis per hos retroactos annos constantissime exhibitis elementer reeordaretur. nosque nuncios ad eum mittere est dignata, preterea vt deinceps quoque eius seruicio maiestas vestra vti velit cupiatque, nam et sua in hunc vsque diem constans voluntas fuit nulli vnquam principum preterquam vni maiestati vestre seruire perpetuo, sub cuius eciam nomine, quandocunque deus volet, vitam suam terminare decreuisset. Verum non sine graui ignominia et detrimento suo factum esse queritur, eorum nun(c) istic Vienne nil ad effectum esse perductum. quod cum ipso proxime in Grecz de suo statu et promocione per maiestatem vestram fuisset transaetum et cuius eciam rei graeia per eandem Viennam venire iussus fuisset, non enim delatorum suorum verba tam fuissent per maiestatem vestram admittenda, quam habenda racio seruiciorum, que ipse ab ipso regiminis maiestatis vestre inicio optime et sanguinis efusione, proborumque seruitorum multa occisione eidem exhibuisset. qui eciam in presenti expedicione et si qua alia futura est, melius vtiliusque nouit maiestati vestre et regno suo seruire, quam sui delatores. qui eius promoeionem apud eandem inuidia pocius dueti quam vlla legittima causa extante nunc impediuissent. Turbato nimium animo hoc quoque audiuit, quod ei cum domino Catzianer in gerendo et administrando hoc bello Sclauonico parem authoritatem potestatemque non fecerit maiestas vestra velitque ilium generalem esse capitaneum, ipsum vero Hungarorum saltern, que res magnam afieret honori et statu suo iacturam. Quandoquidem optime meminisse maiestas vestra posset, hunc capitaneatus honorern sibi per eandem Uteris suis ante plures annos in hoc regno datum esse, nullo prorsus adiuncto collega, ideo cupit in presencia quoque hunc honorern capitaneatus integrum

ibi conseruari, neque displiceri ei capitaneatus domini Catzianner, modo ipse ei ad omnem belli administraeionem aequali potestate adiungatur, hoc est, tantum et hie valeat gentibus vtriusque nacionis imperare. quantum ille. Alioqui dicit, nemini honorem concedere, neque vllum admittere sibi in hoe regno superiorem, neque hoe se eupere in diminucionem honoris domini Catzianner, cui in gerendo bello et aliis exereieiis militaribus magnam laudem tribuit, mereri tamen se a maiestate vestra, vt subr limetur.pocius quam deprimetur in statu suo et honore. Oeterum que ipse Pewkry sibi dari in presencia eupiat, si eum maiestas vestra seruitorem suum habere et in fide eontinere cupit, hec sunt. Petit ad a n t i q u a s e r u i c i a nunc primum, siue in pecuniis siue in panno n u m e r a r i sibi vnam certain p e e u n i e su-mmam. d e i n d e ad e q u i t e s (quos q u idem nondum n o m i n a u e r i t hact e n u s nobis, ad quos c e r t a m solucionem d a r i eupiat, credimus tamen fore c o n t e n t u m s e x c e n t u m e q u i t i b u s , quos i am nos o b t u l i m u s ) c u p i t mox ad vnam q u a r t a l e a n n i fieri 1 ) solucionem. relique vero solucioni certum locum assignari, vnde infallibiliter et sine defeetu singulo quoque mense soluatur. Nihil enim se confidere dicit in futura regni contribucione, nam neminem esse dicit, qui velit de bonis suis quicquam dare, sed quisque pro se ipso illam tenebit et exiget. Preterea dicit preteriisse propemodum tres annos integros, vt bona quondam Joannis Torquati, in manibus comitum de Zrinio existencia, ex obligaeione ei reddere maiestas vestra debuisset, que et modo libentissime habere vellet. Si tamen ob causas maiestati vestre notas ilia nequeant sibi dari, petit, arcem Oomarouiensem, in insula Charlokewz sitam, viginti millibus florenorum sibi ab eadem maiestate vestra inscribi, breuemque terminum prefigere, quo areem illam manibus suis assignabit, super qua re postulat literas eeiam a maiestate vestra dari, Vltra hec optat arcem Zomzedwara et castellum Zthwbyeza in recompensam bonorum quondam Joannis Torquati eidem donati quidem, sed nondum restituti, perpetuo sibi donari, ad earum vero expugnacionem se curam gesturum asserit, absque aliquo tedio vel grauamine maiestatis vestre. Item, iniuste secum actum esse queritur, vt cognitam sentenciam in causa wlneracionis sue, siue ilia sibi suffragabitur siue erit aduersa, ad multas suplicaciones in hune vsque diem pronunciare maiestas vestra distullisset, petit itaque literas a maiestate vestra, quibus certificetur constituto aliquo die, quem nominari cupit, 'vt sentenciam cognitam maiestas vestra sine dilacione adueniente die nominato pronunciandam inter se et aduersarium suum Mauricium a Fyuersich dignabitur. De concordia autem cum domino Zagrabiensi ineunda dicit se nescire, quomodo paciseatur in hoc statu rerum suarum, nisi prius ad hec prescripta vltimam maiestatis vestre deliberacionem intelligat, que, si ex sentencia, sua erit, paratum se et coneordiam et solidam pacem cum ipso suscipere, alioqui si quam eciam antea faceret, rumpi necesse omnino debere. Si forte eogitur statum suum immutare et se ad alia consilia conferre, quesiturum enim se affirmat bonam et se dignam condieionem et seruieium vbieunque reperire poterit. Si maiestati vestre sua seruicia minime placePodcrtano u originalu.

8 bunt, nil enim aliud ab eo peti, quam quo antea per eandem maiestatem vestram sunt oblata et Uteris coniirmata, addit preterea, non eum in causa esse, si a seruiciis maiestatis vestre discedet, sed maiestatem vestram, que paruam admodmn racionem seruiciorum suorum habuisset. Quum igitur sacratissime rex, nullis nostris adhortacionibus admonicionibusque flectere animum hominis huius potuissemus, ne prescriptis suis peticionibus ma iestatem vestram, multis alioqui euris nunc occupatam, grauaret, rogauimus, esset ea saltern condicione satis honesta contentus, que sibi medio nostri per maiestatem vestram essent oblata. Seruiret maiestati vestre et regno, euitaretque amore patrie, ne authore ipso in dissensionem aliquam regnum hoc satis aflictum veniret. Pacatis tandem rebus foret maiestas vestra ei dominus clementissimus, que non solum ea datura esset, que obtulit queve reddi Pekry postulat, sed multo eciam plura largiretur, responsum quod dedit, ad maiestatem vestram nos scribere voluimus, vt videat, quid deliberandum de hac peticione hominis censebit. Constanter dicit se minime permansurum, nisi maiestas vestra de prescriptis rebus cum eo bene deliberet. Ego autem Albertus prepositus, hac hora hine me soluam profecturus recta ad reuerendum dominum Zagrabiensem, intellecturusque voluntatem eiusdem tarn de pace cum Pewkry suseipienda, quam de rebus clefensionem regni eoncernentibus confirmaboque, quantum in me erit, animum eius, no in aliquam incidat desperaeionem, nam Joan nes Zapolyay frequentibus et Uteris et nunciis ad defeccionem vnumquemque in hoe regno maximis quibus potest pollicitacionibus sollicitat. Vespere hue venit quidam Emerieus Thoth apud Joannem non infimum locum tenens, missus acl dominum Pewkry. Hie eciam homo prirnum eiusdem Joannis nomine adierat vxorem Pewkry in Simigio nunc agentem, deinde hue venit. Quid iste attulit, ignoramus quidem, aduentu tamen suo dominus Pekry faetus est loecior et elacior. Si quid decern ere maiestas vestra in hae re voluerit, vel nobis agendum amplius aliquid cum Pewkry iniunget, vsque duodecimum diem eadem dignetur significare. Ad eum enim diem nos hie expeetare responsum hoc poterimus. Maiestatem vestram deus optimus maximus conseruet et foelieem et incolumem. Datum Warasdini 28. ianuarii, anno domini 1537. Eiusdem sacratissime maiestatis vestre humiles seruitores Albertus prepositus Lucas Zekelh Quinqueeeclesiensis ' manu propria Oeterum dominus Paulus Bakych flagitat suppeeias ab isto Ludovico Pewkry sibi ferri aduersus Valentinum Therek, quod iste libenter se facturum promittit. Modo expectat de hac sua suplicacione quale respon sum maiestas vestra ei dabit et preterea wit committi sibi a maiestate vestra per literas, an auxilium dominus Bakych aduersus Valentinum Therek ferat. Original s tragovima prstenom ustisnuta peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

9 5.

31. januara 1587, U Been,

Instrukcija kralja. Ferdinanda, prepostu Alberiu i Luki Szekelyu glede pregovora o imenovanju za bana s Ludovikom Pehryjem ili s biskupom zagrebakim Simonom Erddyjem. PrepositoAlberthoetLuceZeckel. Ferdinandus etc. Venerabilis, deuote et egregie fideles dilecti. literis vestris Warasdinio ad nos datis, abunde intelleximus, que ad commissionem nostram cum magnifico fidele nobis dilecto Ludouico Pewkry de Petrowyna egistis. queque ipse contra respondent et quibus conditionibus se nobis imposterum constanter seruire velle ostenderit. Ne autem ipse aliquo modo suspicari posset, nos sernitia sua negligere minimeque grata et accepta habere, deliberauimus ante paucos dies ei banatus dignitatem, vti benemerito, sub certis paetis in proximis uteris nostris de data XVII presentis, quas per 17. jan. proprium nuntium et heroaldum nostrum ad vo.s mittendas duximus, elare expressis concedere, cuius copiam hisce inclusam videbitis, persuadentes nobis, quod iuxta prefatorum Hterarum nostrarum tenorem cum eodem denuo egeritis ipsumque in bonam sententiam adduxeritis. Si vero neque ilia oblatione nostra super banatum sibi dan do contentari potuerit et pertinaciter adhuc in petitionibus suis persisteret, decreuimus eerte hominein ilium, quern pro forti semper viro et optimo seruitore tenuimus, nequaquam a nobis alienare. Quamobrem eius postulatis quamuis magnis grauibusque pro communi regni nostri Sclauonie bono conseruationeque tali modo, vt sequitur, morem gerere statuimus, vt videre nimieque et sentire possit, nos omnino cupere ipsum honoriiice et pro meritis suis tractare. Primum dabimus et concedemus ei, vt in proximis literis explicauimus, banatum cum conditionibus ibidem expositis: vti nobis citra omnem exceptionem vbiuis locorum et contra quoslibet nemine excepto seruire teneatur; et Franciscum Kapolnay in fide erga nos et seruitiis retineat: inimicitias contra quasuis priuatas personas susceptas deponat et iniuriarum obliuiscatur: a contentionibus et controuersiis discedat easque prorsus relinquat: cum Zagrabiense concordiam ineat; Paulum Bakith contra Valentinum Terek violentiam pro virili iuuare et defendere studeat. Deinde eonstituemus eidem intertentionem ad numerum quinque centum equitum, pro quorum solutione ipsum bene et sufficienter ex prouintiis nostris assecurabimus ad sex menses in loco tuto ita. quod uno quolibet mense habebit pro prefatis equitibus stipendium debitum. Quantum ad bona Ioannis Torquati, in manibus comitum de Serinio existentia, nos cum dictis comitibus agi et tractari faciemus et tentabimus. ea ex manibus ipsorum recuperare, eique ad hoc terminum dimidii anni vel quinque mensium aut ad minimum quatuor mensium prefigemus. Si vero consequi nullo pacto poterimus, dabimus eorum loco bona equiualentia dicto Ludouico Pewkri alibi, de quibus contentetur, nam de arce Oomaromensi cum sit opignorata et in longum tempus inscripta, pro nunc disponere non possumus, vt ei inscribamus. In casu autem, quod in prefixo

10 termino vnius dimidii anni vel quinque aut ad minimum quatuor mensium, sibi predicta bona Joannis Torquati aut eorum loco equiualentia dare non possemus, assignabimus ei arcem Zomzedwara et castellum Zthuwbicza, sed ita tamen, vt prius omnem moueatis lapidem. ne ad hoc deueniatur et omnino cum aliter concludi non queat, ad hoc vltimum quasi descendetis, quum nulla spes sit amplius eum posse contentari. In causa sue wlnerationis, diem cognoscende sententie censtituemus ad Martini vel ad summum Natalis domini. quia citius fieri posse non arbitramur propter futuram expeditionem belli, quod nos attendere oportebit. Porro de antiquis debitis suis, confidimus ipsum hoc quidem temporis a sua petitione amoueri posse, premissorum intuitu que ei impresentiarum concedere conclusimus, ob quas causas merito longiorem patientiam habere debet, de qua re omnem curam et studium nos adhibere uolumus. Si autem huic omnino inhereret, poteritis ei nomine nostro promittere summam mille et quinque centum florenorum hungaricalium vel ad maius duorum millium, cuius quidem vnam partem in panno, alteram in parata pecunia in defalcationem debitorum suorum post vnum mensem ab eo tempore computando, quo secum ex parte nostra concordatum fuerit, et ipse conditiones illas prefatas acceperit, persoluendum curabimus. Et si negotium hoc ita concludi et transegi contigerit, super omni bus iam dictis ei necessarias et oportunas literas expediri mandabimus et ad vos transmittendas curabimus. Illud turn imprimis animacluerti debet, vt hec res in secreto teneatur, ipseque de ea nulli homini quidquam reuelare aut significare velit, donee nos de transactione habuerimus literas et deinde per nos ipsos regnieolas e t status super iis admonere possimus. Oeterum si ad hec omnia nullo pacto consentire vellet et prorsus a seruitiis nostris recedere mentem haberet, vobis harum serie firmissime committrmus et potestatem damus per presentes, vt banatum nulla videlicet spe reliqua de Pewkry, reuerendo, deuoto, fideli nobis dilecto Simoni episcopo Zagrabiensi nomine nostro promittatis et super eo iis conditionibus concludatis, vt prefer regni Sclauonie debitam curam spondeat pro aliis statibus et proceribus dieti regni. qui in fide nostra mansuri sunt et coniunctis viribus saluti communi intendent. Item, qui ex vacillantibus nunc seu aduersariis quotquot poterit ad deuotionem nostram attrahere dubiosque et suspensos confirmare omnino curet nihilque prettermittat ad persequendum ipsum Pewkry suosque conatus omnibus modis debilitandos et infringendos et quos ad hoc idoneos et vtiles esse videbit. eis intertentionem ad honestum peditum numerum verbis nostris promittat. Pro cuius quidem Zagrabiensi statum circiter tercentum aut quatuor centum equitum intertentionem ordinabimus. Super quibus omnibus vos firmam et diligentiam adhibere volumus, vt vno vel altero modo de hac re transigatur, prout vos ex debito officii et fidelitatis vestre facturos esse plane confidimus et erga vos gratia nostra regia recognoscemus, nostrum in iis expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum Vie'nne vltima ianuarii 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

11
6.

4. februara 1587. U Grabrovniku.

Franjo Tahy crta Ivanu Katzianeru nevolju Slavonije nakon pada Poege (15. januara), te ga moli, da bi u kralja izradio pomoi, jer da e inae itava zemlja pasti u turske ruke. Spectabili ac magnifico domino Ioanni Koezyaner supremo capitaneo et consiliario regie maiestatis, domino et fratri amicoque nobis obseruando. Spectabilis et magnifiee domine frater et amice nobis honorande atque obseruande, salutis et seruieii nostri commendationem. Hiis superioribus temporibus miseramus specialem seruitorem nostrum, egregium Vitum Sterlich erga regiam maiestatem, dominum nostrum clementissimum. causa desolacionis et ruine huius miserimi regni, turn eciam negociorum nostrorum, cui commiseramus, vt vestre spectabili et magnifiee dominationi omnem ruinam et desolacionem huius miserime patrie de verbo ad verbum recitare debuisset, sed vestram speetabilem ac magnificam dominationem Vienne inuenire non potuit. Nunc iterum regnum Sclauonie ac tota Posega in maiorem ruinam ac periculum deuenit, ex quo castrum Sagouina per Turcas edificatum et paratum est, ex quo dietim regnum Sclauonie deuastant. Quis enumerare potest, quot spolia, quot captiuos abducant, nisi ipse deus. Nunc opulentissima ciuitas Posegauar feria secunda proxime post octavas Epiphanie domini capta est, ac in die eonversionis beati Pauli apostoli castrum eiusdem per machinarum ingenia expugnatum extitit; castra Posega zent Peter ac Prepostwara vitro sese ipsis Turcis subiecerunt ceteraque castra expugnare nituntur, si aliquod subsidium a serenissimo domino domino nostro Ferdinando rege, domino nostro clementissimo, cito non huic miserimo regno non subuenerit. Intelleximus autem, quod regia maiestas, dominus noster clementissimus, vestram speetabilem ac magnilicam dominationem in medio nostri specialem capitaneum suum deputauit huic regno et nobis in auxilium, super quod maxime congratulamur et vestram speetabilem ac magnifieam dominationem cum magno desiderio venturam expectamus. Quare rogamus vestram speetabilem ac magnificam dominationem causa dei omnipotentis et fidei cristiane, eadem laborare velit apud regiam maiestatem, dominum nostrum clementissimum, vt sua maiestas huic naufraganti regno subuenire ex sua eonsueta gracia velit neque vestram speetabilem ac magnifieam dominationem retardare ab hoc saluberimo proposito velit, quousque hoc miserimum regnum in maius detrimentum de ueniet, quod si sua maiestas vestram speetabilem ac magnificam dominatio nem retardauerit, sue miestati maior expensa vestreque spectabili et magnifiee dominacioni maior labor augmentaberit 1 et regnum hoc in maius periculum deueniet. Hoc autem facit bassa Nandoralbensis, Mehmetbegh dictus, qui castra in Posega expugnat et eundem pro se occupat, ex altera vero parte bassa Boznensis obsedit castrum Dubieha, quod si obtinuerit, quod deus auertat, totum regnum Oroacie ac regna Alemanica prope adiacencia depopulabuntur et peribunt. Dahi 2 Perentz etc,
1 2

Mjesto augmentaverit. Ovako u originulu mjesto Tahi.

12 Geterum optime constat, vestram speetabilem ac magnificam dominationem quanta familiaritate ac amicicia cum genitore nostro charissimo pye memorie quondam magnifico domino Ioanne de Tah vita ipsius comiter vtebamini nobiscumque. Habita racione illius familiaritatis et amieicie, rogamus vestram specialem ac magnificam dominationem. causa seruitutis nostre, nos regie maiestati eadem commendare velit, quia nos omnia bona nostra per Turcos amisimus, solum castra in eonfmibus tenemus, quorum nmros comedere non possumus. Si prouidencia et auxilium sue maiestatis nobis defuerit, post modum neque sue maiestati neque nobis vtiles erimus. In reliquo vestram speetabilem ac magnificam dominationem in hoc nouo anno feliciter valere optamus. Datum in castro nostro Gorbonok, in die dominieo Sexagesime, anno domini 15S7. Original s tragovima prstenom utisnuta peata u c. i Jer. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 7.

5. februara 1537. U G-rabrovniku.

Franjo Talig crta kralju Ferdinandu nevolju Slavonije poslije pada Poege (15. Jan.), te moli pomo, jer da e inae itava zemlja pasti u turske ruke. Serenissimo principi domino domino Ferdinando diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. regi semper augusto, infanti Hispaniarum, arehiduci Austrie etc., domino michi clementissimo. Sacra regia maiestas princeps domine domine clementissirne. Seruiciorum meorum commendacionem. Perieula et deuastaciones, castra et vaa aecepta per infideles Turcos in comitatu Posega et regni Sclauonie, maielo. jan. Sj-a|.j v e s tre sacre nota sunt, que indies augentur. Nunc castrum Sagouina 25. ism. P e r Turcas restauratum est. Ciuitas Posgauar feria secunda post octauas Epiphanie domini capta est castrumque eiusdem in festo eonuersionis beati Pauli expugnatum est; castra Posega zent Peter et Prepostwara vitro sese subieeerunt < conanturque cetera castra et castella in Posega expugnare. Hoc facit bassa Nandoralbensis Mehmetbegh dictus, ex altera parte bassa Boznensis Vhrumbegh dictus obsedit castrum Dubicha iam secunda vice. Prima vice illud expugnare non potuit; nescio autem, si hac vice illud obtinebit, exinde deuastabitur regnum Croacie ceteraque regna Alemanica prope adiacencia depopulabuntur. Quamobrem suplico vestre sacre maiestati, quatenus eadem sacra vestra maiestas ex innata sua clemencia circa hoc, miserimum regnum, quod desolatur indies, pyo auxilio prouidere velit et dignetur, quovsque in maius periculuin deueniet. In reliquo deus optimus conseruet vestram maiestatem per multa tempora felicem, conseruet et incolumem semper victoriose. Ex Gorbonok in festo beate Agates virginis, anno domini 1587. Eiusdem vestre sacre maiestatis seruitor Franciscus de Tah etc. Original s tragovima prstenom utisnuta peata ti c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

18 8.

5. februara 1587. U Kristalovcu.

javlja Franji Batthynyju o nasiljima Ludovika Pekry ja i o napredovanju turskom. Magnifieo domino Francisco de Bathyan, domino michi admodimi graciosissimo. Magnifice domine michi admodum graciosissime post seruiciorum meorum recommendacionem. Do ad scitum vestre magnificencie talem famam, quod pro nunc sumus in maxima tribulacione, angustia doloreque, quia dominus Ludouicus Pekry bona vestre magnificencie dietim minatur depredare deuastareque et quod est quod eciam castella vestre magnificencie istine habita expugnare et occupare pretendit. Zemlecham iam ad Warasdinum occupauit, castellum Goleez. ac Ludbregh Iohannis Thuriczy simili ter expugnauit et occupauit, et eciam ad plura vires suas extendere intendit rusticosque, qui sese sibi subdere nolunt, ipsos capere fecit et sic vinctos ad castrametata sua adduci facit. Ex vnaquoque parte ipsius insultaciones et depredaciones irruemus, ex altera autem ipsorum Thurcarum molestias et deuastaciones. Jam enim ipse Thuree vsque. Mogher et Kristhallowcz venerunt, ex Megereche quoque annonas multas abduxerunt. Igitur rogamus omnes vestram magnificenciam, quatenus eadem vestra magnificencia ad bona vestre magnificencie aliquam curam gerere dignetur, quia nos soli, quot istine summus 1 , par non habemus tot vires, quod nos possemus sese defendere ab insultibus et tribulacionibus ipsius domini Ludouici Pekry et eciam ab exercitu eiusdem, quia pro nunc in maxima tribulacione positi summus 1 . Igitur etc. Oeterum ipse Thuree Posseghawar iam expugnauerunt et occupauerunt. Zenth-Nykloos2 desertum nostri reliquerunt. Et nunc castrum Bahoeza magnifici domini Ludovici More obsederunt et expugnarunt et nonulla male hie nun(c) aguntur. Et eandem vestram magnificenciam vnacurn suis altissimus deus felicissime conseruet, Ex Kristhallowcz feria secunda in festo beate Agathe virginis et martiris, anno domini 1537. Michael Zenth Jwany etc. seruus fidelis vestre magnificencie. Original s tragovima prstenom utisnuta peata u . i Jer. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. 9. Mihajlo Szentivdnyi

Izmedju 16. i 21. februara 1537. U Passauu.

Ferdinand javlja Franji Tahyju, da alje Slavoniji Katzianera. u pomo Ivana F r a n c i s c o Dah. Ferinandus etc. Egregie fidelis dileete. Legimus, que nobis per literas tuas ex Gorbonok in festo beate Agathes virginis de insperatis quidem hoc tempore 51 2

iebr

Mjesto suraus. Mjesto Zenth-Mykloos.

14 bassarum tam Nandoralbensis qu.am Bosnensis conatibus nunciasti, que certe non libenti animo audiuimus. Quippe quos sub hoe. tempus hyemale eiusmodi minime tentaturos esse suspicabamur, tam en vti iampridem constituimus Joannem Catzianer cum non paruo gentium numero in subsidium Sclauonie premittere. ita priusquam ex Vienna discessimus ea re tota conclusimus ipsumque expediuimus. quem nunc iter ingressum et versus partes istas accelerare omnino nobis persuademus; qui etiam in hoc omni cura incumbimus, vt generali expeditione tempestiue succurrere possemus, quam quidem vt primum per tempus licebit. Id est breui instructam habebimus vobis omnibus omnino persuasum esse, volentes nos patriarum nostrarum salutem conseruationemque nullo modo neglecturos esse, quandoquidem earn ipsam omnibus fortunis nostris anteferendam semper putauerimus. lam enim in actu continui sumus, et quam maximas copias ex omni parte prouinciarum nostrarum contrahimus, quibus contractis subditorum nostrorum necessitatibus subuenire, aduersariorumque ac hostium nostrorum vires et debilitare et infringere nos posse plane speramus. Tu vero interim fac fide et diligentia tua, nos magis magisque tibi clementes reddere studeas, et quantum potes enitere a. violentiis istis, tam arees tuas communire custodireque, quam aliorum istic in discrimine positorum rationes afflictas opera et consilio tuo adiuuare, nosque de singulis, que oecurrerint sicuti facis, quam accuratissime- continueque admonere non pretermittas, id quod non solum tuo officio conueniet. verum erga te quoque clementer recognoscemus. Datum ex Patauia 1 ** februaru 157. Koncept (moda i neekspediran, jer nije datum ispunjen) u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 10.

21. februara 1537. U Beu.

Albert od Perega, prepost pecujshi, alje kralju Ferdinandu kojima hi Ludovik primio bansku cast. uvjete, pod

Sacratissime regie maiestati, domino meo clementissimo. Sacratissime rex domine domine clementissime. Seruiciorum meorum in graciam maiestatis vestre humilimam commendacionem. Proximis his diebus priori responso, quod ad maiestatem vestram cum domino Luca Zekel perscripseramus, a Ludouico Pewkry accepto, quum ab eodem Viennam redire ad maiestatem vestram festinarem, Viennaque iam duodecim saltern milliaribus abessem, exhibite mihi sunt litere maiestatis vestre, quibus ex ordine per articulos ad ipsius Ludouici Pewkry peticionem graciose respondit. Intellectis illis de ipso itinere ad Pewkry regressus sum, cui, dum maiestatis vestre voluntatem eo modo, quo faciundum esse nobis iusserat, cum domino Luca Zekel retullissemus,
1 Po drugim izvorima nalazio se kralj Ferdinand u Passauu izmedju 16. i 21. februara; stoga sam tako i datirao ovu ispravu. Grl. G e v a y Itinerar Kaiser Ferdinand's I (15211564). Wien 1843.

15 que nobis ad earn deliberate et eonstanter respondit, quibusve legibus se permansurum in fide et seruicio maiestatis vestre pollieitus est. eas in articulos digestas ad eandem maiestatem vestram transmisi, vt intellects illis. antequam ipse ad earn peruenero. an eas velit maiestas vestra aceeptare, deliberare possit. Mora enim in hac re nulla est faeienda, nam vltra eum nuncium Ioannis waywode, quam ad maiestatem vestram perscripseram, iterum venerat alter, qui postulauit ab ipso Pewkry certum diem et locum, in quo conuenire homines illi cum ipso possent, quos tres ad eum ex pocioribus suis Ioannes esset breui missurus, quibusve dedisset faciiltatem omnia que cuperet cum Pewkry disponenda, quern ego eo quidem multis precibus adduxi, vt respondent se cum illis, eeiam si venerint, nil intra meum ad ipsum reditum certi faeturum neque constans et certum aliquod verbum illis daturum, rogans tamen plurimum, vt citissime ad ipsum redeam. Nam nisi maiestas vestra cum eo transsegerit(I) negocium suum et ita quidem eonstanter, vt et firmum sit a,tque stabile effectumque suum habeat, vacuum se relinqui in nuda terra absque domino non pacietur. Hoc sepius inculcans. malle se apud maiestatem vestram decima parte earum rerum et solucionum permanere, quam que sibi per Ioannem darentur. Vt autem hunc hominem maiestas vestra retineat in seruicio suo, omnes ferme illius regni subditi earn orant et obsecrant. Ego hine recta me Pragam conferam, nam quo mihi reccius maiestatem vestram quesitum eundum sit, nemo eerto dicere potest. Sunt qui Patauii in Bauaria earn asserant occupari, alii Lincium rediisse, vnde Pragam breui esset itura, alii item iam Prage esse maiestatem vestram affirmant, quo et fama verior fert eandem ire debere ad conuentum, cui eelebrando dies breuis esset constitutus. Eanem maiestatem vestram deus optimus maximus conseruet foelicem et incolumem ad augmentum reipublice christiane. Datum Vienne 21 februaru, anno 1537. Eiusdem saeratissime maiestatis vestre fidelis et humilimus seruitor Albertus de Pereg prepositus Quinqueecclesiensis. Oeterum saeratissime rex, existenti mihi apud dominum episcopum Zagrabiensem narrauit Michael Eawony, director causarum maiestatis vestre, Tranquillum quendam, qui Ludouici Gritti seeretarius fuisset, teneri in arce Chasmensi apud dominum Zagrabiensem, et aliquocies ex Yeneciis per ea loca venisse ad Ioannem et iterum incolumem rediisse. Earn rem veram esse, didici ego per certos exploratores, veniensque Zagrabiam commisi maiestatis vestre nomine iudici et iuratis ciuibus, vt Tranquilli ad Veneeias reditum obseruarent, quern tandem altera die eius diei in aurora sub ciuitate euntem, iudicis rogatu, servitores dominorum Ludouici Pewkry et Luce Zekel, qui in trieesima illic agunt, comprehenderunt captumque ad Warasdinum duxerunt, inde tandem ductus est ad domum domini Luce Zekel Ormosd, vt postea ad maiestatem vestram mittendum curarent. Si ergo Tranquillus ille, existens regis Francie seruitor, videtur aliquid sua ligacione facta aliquocies ad Ioannem in maiestatem vestram excessisse, iubeat ilium ad se duci, vel id de eo statuere, quod ei visum merit. Ego quidem hortatus sum dominum Lucam Zekel, vti ilium sine mora mittendum ad maiestatem vestram curaret. Non possum tamen intelligere eum per hec loca missum fuisse ad vestram maiestatem.

16 Transactio cum domino Ludouico Pewkry. Agit multas gratias de clemencia maiestatis regie, quod cupiat eum in fide et seruicio suo inter alios fideles habere et tenere, idque contendit perpetuo fidelibus seruieiis apud maiestatem suam promereri. Quamuis autem dignitatem banatus hoc presertim tempore tam periculoso non libenter suscipiet, memor tamen fidelitatis illius, qua maiestatem suam ab ipso regiminis sui inicio constanter seruiuit, alioqui eciam boni seruitoris officium esse dicit, se voluntati domini et principis sui accomodare; memor eciam verborum suorum, quibus non semel maiestati regie sese obtulisset, velle se in eo loco seruire, vbi seruicium magis necessarium esset; non videri igitur sibi posse alio in loco seruicia maiora et magis necessaria exhibere, quam in eo regno Sclauonie, per hanc totam aestatem et nunc varus calamitatibus affecto. Horum igitur respectu paratum se obtulit assummere banatus officium, bono tamen modo et ordine. In quo dum fuerit ex clemencia maiestatis regie constitutes. paratum se obtulit, tam a domini locumtenentis, quam eciam aliorum maiestatis sue subditorum odio et vlciscendi cupiditate discedere et se, vt bonum banum et seruitorem decet, tenere hoc excepto, ne iniuria aliqua vel damnum sibi eciam ab aliis inferatur; si quod casu contingeret, id iure inter eos cognoscatur. De annuo salario bani nihil ex se dicere velit, sed omnem ordinationem et modum arbitrio maiestatis regie submittit. Orat tamen hoc vnura vehementer, vt in limitando salario bene maiestas sua perpendat necessitates regnorum Oroacie et Sclauonie maiores multo, quam fuissent vnquam antea, in quibus alioqui iam hostes habitare ceperunt: deesse preterea prouentus et vectigalia, que antiquitus ad solucionem banorum conuertebantur, sumptus vero faciendi nunc sunt multo maiores, quam erant antea, dum hostes remocius a regnis preseriptis aberant, debebit enim banus assidue intendere et aduertenciam ad hostes habere, ne in subditos maiestatis regie irrupcionem more ipsorum faciant. Optat autem seruicium ratione banatus ad equites mille, quemadmodum eum numerum maiestas regia obtulisset ei Prage, dum anno abhinc quarto vltra vel citra, de hoc officio banatus cum eodem Pewkr}r tractaret; hos vero equites ita instituere wit, vt quingenti continue parati sint ad queuis regni seruicia, trecentos ex iis pixiclarios ordinabit, ducentos item armigeros, si reperire poterit, conducet. Salarium autem, vt prescriptum est, submisit arbitrio maiestatis regie limitandum, in qua maiestas sua non ignorare hoc quoque debet, bano saltern ad particularia quedam negocia impensas multas esse faciendas; mittendi enim sunt ad multa loca exploratores non pauci, item profugis, qui plerumque ex Thurcia ad banum veniunt, munera danda, damnum seruitoribus, si quod in equis capient, refundendum, curia denique bani pro authoritate maiestatis regie frequens et ampla esse debebit, in quam veniunt nonnumquam magnates et alii regni proceres tractatum negocia maiestatis sue et regni, que solent pro temporis racione euenire, qui omnes per banum honeste et excipiendi sunt et tractandi liberaliter, quod fieri impensis non paucis poterit.

17 Item, in presenti diuisione regni non medioeris cura bano incumbit attendere in vicinos Sclauonie comitatus, nempe Zaladiensem et Simigiensem ac Oastriferrei, qui eeiam nunc infestari a Valentino Thewrek ceperunt, ne occupentur, in quos omnes necessarium erit, dum res postulabit, gentes bano mittere. Item, quia obtulit maiestas regia domino Pewkry in sex menses solucionem facere ad equites quingentos, si hunc equitum numerum ad racionem banatus teneri ab eo maiestas sua cup it, dicit Pewkry, parum esse, nichilominus tamen, si extra officium banatus eosdem quingentos equites in solucionem sex mensium ex prouinciis hereditariis maiestatis sue, vt se obtulit faciendam maiestas regia tenendos esse cupit, paratus est sic quoque Pewkry tenere, verum ad racionem banatus ordinacionem aliam et ad dimidium anni solucionem presentem habere cupit. Ordinacionem autem priorem cum maiestate regia factam, hanc fuisse dicit, tunc dum in partibus regni superioribus cum domino Catzianner militarent, vt ad singulos equos per mensem singulis quatuor florenos habuit, preterea ad mensam quolibet mense florenos centum. Item, banatus officium cupit sibi ea authoritate dari et publicari, qua predecessores bani illud tenuerunt, et publicacio ipsa breui et certo die per pociorem aliquem ex seruitoribus maiestatis regie fiat. Item, quia dominus Pewkry dicit se inuidos multos habere, qui forte eum in banum acceptare nollent, huiusmodique honori suo impedimento esse cupiunt. optat se assecurari per literas maiestatis regie, vt in hoc casu contra tales, si qui fuerint, maiestas sua, iustis tamen et legittimis in rebus, sibi adiumento sit eumque minime deserat. Preterea, si quid per ipsum Pewkry tale committeretur, quod plane factum esse contra banatus officium videretur, id inter eum et alteram partem iure et iusticia mediante reuideri et cognosci cupit. Item, quod externus capitaneus, si quis cum gentibus externis in regnum illud Sclauonie vel Croacie venerit, se ad officium banatus ne intromittat, sed illius officii libera administratio maneat penes banum, capitaneo namque ipsi dominus Pewkry pro exigeneia sui status eum honorem et reuerenciam exhibebit, quem meliorem poterit; si quid autem in seruicio maiestatis regie et regi agendum fuerit, id mutuo consilio et intelligencia faciant. Oeterum obtulit maiestas regia eidem domino Pewkry duo millia florenorum, vnum in pannis. alterum in pecuniis soluenda intra vnum mensem, in defalcaeionem debitorum ab eo tempore computando, quo totaliter fuerit cum eo concordatum. Petit autem ipse hanc solucionem sibi ad seruicia Vetera deseruita a maiestate vestra fieri, petit vero quatuor aut ad minimum tria millia florenorum infra mensem in pannis et pecuniis in loco certo, et si fieri potest, Pethouie soluenda. Terminum, quem maiestas regia ad pronunciandam sentenciam aduersus aduersarium suum racione wlneracionis constituit, dicit nimis Iongum esse; petit ideo prefigi ad pronunciandam sentenciam spacium trium mensium, vt intra hos sentenciam pronunciari maiestas sua iubebit, qualis qualis ilia sit futura; et super hys petit sibi literas dari assecuracionis, nam usque festum diui Martini, quem diem maiestas regia ofiert sentencie pronunciande, alter eorum mori poterit. Wit eciam inseri Uteris,' vt si
MONUMENTA HISTOR. XXXVI : ACTA COM1TIALIA II.

IS quem eorum intra hos tres menses decedere contingat, nihilominus sentenciam ipsam maiestas regia fratribus superstitibus pronunciandam iubebit. latamque exequueioni demandari committet; quod si hec peticio domini Pewkry graue forte videretur maiestati regie, quamuis iusta et honesta est, supplicat dari sibi a maiestate sua potestatem aduersarium vlciscendi hanc indignam wlneracionem. Bona Ioannis Torquati (quamuis ilia sibi dari cupiat), si tamen nequeunt reddi, bona dari petit illis equiualencia, quemadmodum maiestas sua offert, et vt bona hec ad festum Natiuitatis beati Ioannis Baptiste proxime venturum ad manus suas entur, quod si minime succederet. petit dari Hteras a maiestate regia, vt liceat sibi cum honestate discedere a seruiciis maiestatis sue. Solucionem prescriptam ad seruicia antiqua cupit fieri Pethowie per dominum Achacium Srooth. Contra Valentinum Therek insurgere et omnia ea facere paratus est. queeunque maiestas regia iusserit, vnacum Francisco Kapolnaj, qui nunc Warasdini cum eo agit. Supplicat in hac eciam re intelligere maiestatis regie voluntatem, quid faciendum sibi erit cum Bathori, quem ad Joannem defecisse certum est: gentes enim sue vbique coniuncte cum gentibus Valentini versantur. Preterea, dicit sibi ex partibus varus nunciari, vt se tueatur; multos enim esse, qui vel toxico aut aliis insidiis vite sue insidiarentur. Nuper. maiestas, dum vna cum domino Catzianner in Sclauonia fuissent, consilium maleuolorum quorundam fuit, vt ipse a domino Catzianner caperetur; non deesse eciam quosdam, qui asserunt, id iussu maiestatis regie fflos facere voluisse. Supplicat iccirco, inueniat maiestas sua modum aliquem, vt possit ipse Pewkry secure et intrepide inter subditos et seruitores maiestatis sue versari, siue in curia siue extra, vel eciam in seruiciis et castris fuerit occupatus. Item ad extremum cupit, vt maiestas sua faciat refundere iure exigente damnum illud, quod fuerat ei eo anno prope Nouam Ciuitatem illatum, quo Vienna obsidebatur. Franciscus Kapolnay paratus est seruire maiestati sue vbicunque locorum maiestas regia voluerit, modo solucionem habeat; idem dicit, se multa iam antea ad debilitandos Valentini Therek conatus potuisse facere, si Pewkry permisisset. Original s tragovima prstenom utisnuta peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 11.

25. februara 1537. U Sobjeslavi.

Ferdinand javlja Ludoviku Pekriju, da e primiti odgovor na njegove predloge do koji dan, Um stigne u Prag. Ludouico Pewkry. Ferdinandus etc. Magnifice fidelis dilecte. Accepimus literas vnas ad nos ab honorabili Albertho de Pereg ex Vienna die 21 huiuis scriptas, quibus adiuneti

19 -erant certi articuli negocii tecum nomine nostro transigendi. Et quia infra triduum Prage futuri sumus, dictusque Alberthus eo a nos properaturus est, eo putauimus tibi per hasce literas nostras obiter significandum esse. nos tu arum postulationum debitam rationem habituros illumque ipsum Alberthum cum graciosa resolutione super omnibus ad te rursus et incunctanter expedituros, ita vt speramus, te de deliberatione decretoque nostro, quod ad seruitia personamque tuam attinet. bene contentum fore. Petimus autem interim abs te, vt de nobis omnia expectes, que quidem seruitori fideli et benemerito a rege liberali et perbenigno expectanda veniant. Non enim dubitamus, quin, ut semper tuam egregiam in nos fidem et eonstantiam cognitam et probatam habuimus, deinceps etiam in eadem firmiter permansurus sis, quod vt facias, te etiam atque etiam vehementer hortamur, sic enim et honori tuo optime consules et officio probi fidi hominis functurus es, nostramque in te clementiam tibi magis magisque accumulabis. Datum in itinere versus Pragarn in oppido regni nostri Bohemie Zobislo, die 25 februaru 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

1.2.

27. februara 1537. U Nemetujvaru.

Franjo Baitydny pise Ivanu Katelanoviu o buduem hrvatskom saboru, na koji lino doi ne e. Egregio domino Ioanni Castellanfty de Zenthlelek etc, domino et amico honorano. Egregie domine et amice nobis honorande salutem. Certo constat dominacioni vestre legacio et relacio, cum quali eandem regia maiestas, dominus noster clementissimus, Vienna dimisit, quam eidem in futura congregacione in medium producere necesse esset. Nostra quoque eandem fortasse non latet, cum qua et nos acl congregacionem descendere volebamus et mouere, sed ex quo hodie allate sunt nobis litere a domino Koczzaner, quibus insinuat nobis, quod ipse adhuc, vt cont-lusum erat. simul cum exercitu sue maiestatis, quia gentes nondum omnino in promptu habet, ad congregacionem presentem venire non potest, ob quam causam et nos mocionem nostram distulimus. Nihilominus. si congregacio erit, rogamus eandem, quatinus et eadem intret et si viderit oportunum fore, dominacio vestra legacionem sue maiestatis in medium producat; si vero non, extunc eadem pocius sit in pace, alioqui et sue maiestati dedecus et regno nulla vtilitas esset, eademque sua legacione, eciamsi et nos adessemus, parum perficeret, ex quo nee domini reliqui aderunt. De hac re et domino reuerendissimo scripsimus, eandem eciam rogamus, vt erga suam dominacionem accedere velit et de hac re consultare, vt quando et dominus Koczaner cum gentibus promptus erit, quod tunc fieret matura congregatio et regno et sue maiestati nobisque commodum allatura. Nos domino Koczaner scripsimus. quod quando paratus erit, vt nobis intimare velit. alioqui si inconueniens congregacio esset, sue maiestati dedecori foret et

20
nobis nulli vtilitati, hostis quoque pocius audaciam cum externus turn internus acciperet, posteaquam non videret paratum auxilium et idoneam congregacionem. Igitur hoc hae de re differendum arbitramur. Quod do mino reuerendissimo tantummodo et dominacioni vestre significare voluimus,. quod apud eandem rogamus ad tempus vt remaneat. Scripsimus ecce et ad communitatem literas, quas eadem, si vobis cum domino reuerendissimo videbitur, ultro presentare velitis. Alioqui sint aput vos, quoad ad hec maturius prouidere poterimus, et vsque aduentum et presenciam domini Koczaner cum parato exercitu rem differatis, si de auxilio erit mencio, quod in promptu cito erit, vt nobis scribitur. In reliquo eandem felicissime valere optamus. Ex castro nostro Nemethwywar feria tercia post Eeminiscere,. anno domini 1537. Pranciscus de Batthyan. Original s udarenim peatom u arkivu jugosl. akademije u Zagrebu..

13.

10. marta 1537. U Pragu.

Ferdinand javlja brai Ivanu i Nikoli Zrinskomu, da je imenovao Ivana Katzianera vrhovnim vojskovodjom u slavonskoj vojni protiv Turaka. O o m i t i b u s de Z r y n i o . Ferdinandus etc, Magnifici fideles dilecti. Venit ad nos paucis ante diebus homo vester nobisque affatim exposuit causas, quamobrem impediti fueritis. quominus ad euocationem et mandatum nostrum ad nos venire potueritis. Quam quidem excusationem vestram aequo animo accipimus et admittimus, tametsi multo libentius vidissemus, vti aput nos comparuissetis, id quod fortasse ex vsu et commodo vestro accidisset. De incursionibus vero Turcarum, que nobis per dictum seruitorem vestrum mmciastis, molesto animo audiuimus; sed vestram in propulsandis eorum conatibus operam studiumque non vehementer laudare commendareque eiusque laboris et sumptus vestri vti aliquem fructum, quemadmodum promereri videmini, a nobis percipere possitis, pro regia beneficencia Hberalitateque nostra curabimus. Beliquum est, vt sciatis, nos pro defensione istius regni nostri Sclauonie copias iam non. aspernandas premisisse, reique istic gnauiter ac pro vestra omnium incolumitate tuitioneque gerenda nobilem fi.delem nobis dilectum loannem. Oatzianer belli ducem constituisse, cui de omnibus necessariis debitisque modis ad arcendas incursiones prouidendis ac precipue super munitionibus et quibuscunque ad vsum belli necessariis congerendis suoque loco distribuendis. expressam informationem dedimus, confidentes omnino deo adiutore impressionibus irruptionibusque Turcarum iter intercludi arcesque per eos expugnatas et, ademptas iam tandem recuperari posse, cuius quidem rei curam nos summam indefessamque suscepisse omnino credere debetis, hortantes vos,. vt.in animi vestri fortitudine perseueretis, nullumque pro salute patrie vetre adire periculum formidetis. Vestrorum enim seruitiorum

21 meritam rationem habebimus, neque dubitare nos volumus, quin vos -quantum fieri poterit, ex erumnis et presenti oalamitate aliquando forti manu simus vindicaturi, quod vobis ad literas vestras" clementer respon dendum duximus. Datum Prage -mo martii 1637. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Uz ovaj ekspedirani koncept nalazi se na istom mjestu pridodan jo i ovaj neekspedirani, koji se znatno razlikuje od prvoga: ComitibusdeZrynio. Ferdinanus etc. Magnified fideles dileeti. Dedit nobis homo uester, quern ad nos in eertis negotiis uestris destinandum duxistis, literas uestras, ex quibus excusationem, quod ad nos iuxta mandatum nostrum non aceesseritis, intelleximus, causasque, per quas minus id fieri potuerit, omnes sane clementer admittimus, licet summopere cupiuerimus, idque propter varias rationes, ut apud nos constitueremini, non magis quia negotia quaedam ita ferebant, quam quod in summum uestrum commodum cessurum videbatur. Verum quoniam vestra absentia Turcarum conatibus maxime obstitit resque feliciter gestae sunt, prorsus benigne interpretamur, nilque minus quam offensi sumus vos omni studio requirentes, ut pro uestra rerum bellicarum peritia ac animi fortitudine. interim omnia, que pro regni istius nostri defensine ac uestra omnium incolumitate faciatis, etiam atque etiam cogitetis omnes actiones consiliaque uestra eo quam maxime intendentes. Ita enim fiet, ut quae hostium sint incommoda, et quo loco modoque rectius opprimi possint facillime deprehendi queat. Nos quoque, ut loca ilia validioribus presidiis munirentur, que in hac temporis necessitate subito colligere potuimus, non sane exiguum militum numerum isthue dimisimus nobilemque fidelem nobis dilectum Ioannem Caczianer etc, exercitus ducem constituimus, cui de omnilDus prudenter ac ordine transigendis, ac precipue super munitionibus et quibuscunque ad usum belli necessariis conquerendis suoque loco distribuendis, expressam informationem dedimus, confidentes omnino deo adiutore impressionibus irruptionibusque Turcarum non solum iter intercludi, sed et eos longius profligari posse, ita ut nee de reditu unquam amplius sint cogitaturi, cuius quidem rei curam nos, ut necessariam, ita ummam indefessamque suscepisse constanter uobis polliceri prorsus debetis. Peticionum autem uestrarum, quoniam breui omnino ita rebus nostris poscentibus Viennam redituri sumus, dignam clementemque rationem ha bebimus tantumque neeesse erit, ut nos denuo admoneatis uteris, quibus omnium certius fixiusque meminisse possimus, summa enim erga uos propter fidem, constantiam et perpetuam in nos obseruantiam uestram dementia afficimur, cuius ut uberrimos et euidentissimos fructus quandoque percipiatis, non modo occasionem nullam pretermittemus, sed ultro captabimus aucupabimurque, non modo uos meritis premiis ornaturi, sed et noluntati nostrae desiderioque plane satisfacturi. Datum Pragae ex arce nostra regia die . . .

22

14.

11. marta 15B7. U Pragu.

Ferdinand alje zagrebakom biskupu Simonu kao svoje pouzdanike pota Alberta od Perega i Luku Szekelya. pre-

Simoni episcopoZagrabiensi. Ferdinandus etc. Eeuerende, deuote, fidelis, dilecte. Oommisimus venerabili deuoto et egregio, fidelibus nobis dilectis, Albertho de Pereg, preposito Quinqueecclesiensi et Luce Zeckel de Ormosd, quedam deuotioni tue nomine nostro exponenda, requirentes earn, vt eisdem in iis, que verbis nostris tibi dicent, plenam fidem adhibere teque super iis ita exhibere velis, prout in te coniidimus et debite fidelitatis in nos tue studio conuenire videtur, nostram in eo expressam executurus voluntatem. Datum Prage 11 martii 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

15.

11. marta 1587. U Pragu,

Ferdinand javlja Ludoviku Pekryju, da e primiti odgovor na njegove predloge preko prepota Alberta. Luouico Pewkry Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dilecte. Quemadmodum tibi per literas nostras ex Zobisla de XXV februaru proxime preteriti ad te datas significaueramus, nos cum hue venissemus, tuarum postulationum dignam rationem habituros ac secretarium nostrum prepositum Albertum de Pereg cum gratiosa resolutione nostra ad te remissuros esse, ita nunc id facimus. b eo enim omnem mentem, deliberationem responsumque nostrum ad optata et petita tua abunde percipies, nostreque in te propense et perbenigne voluntati pro tua constanti erga nos fide procul dubio acquiesces itaque putabis nos de te tam pro meritis tuis, quam ex reipublice vsu statuisse, quippe qui ob tuam animi fortitudinem inque rebus publicis gerendis peritiam te huic tam amplo muneri perficiendo aliisque facile perferendis aptum esse existimauerimus, presertim cum arbitremur, te omnium maxime posse et velle patrie tue charissime, regno scilicet nostro Sclauonie. insigniter prodesse. Quod quidem nostrum de virtute tua iudicium vt ne nos fallet, tuum erit pro virili curare eoque magis quam nobis omnium, que a fidelissimo seruitore expeetanda sunt, de te firmissime pollicemur. reliquum est, vt prefato Albertho in iis que tibi ex verbis et responso nostro dicet, plenam et indubitatam fidem adhibeas, teque talem erga nos geras, qualem te antea fidelem et gratum seruitorem semper agnouimus, nostram in eo vniuersam executurus voluntatem. Datum Prage XI martii 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

23

16.

11. marta 1537. U Praga.

Ferdinand odgovara Ludoviku na njegove uvjete od 21. februara? pod kojima bi bio voljan da se primi banske asti. Eesponsum. Responsum sacre regie maiestatis Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. domini nostri clementissimi, ad magnifici domini Ludouici Pewkry petita, per v.enerabilem dominum Alberthum de Pereg, prepositum Quinqueecclesiensem, in scriptis allata In primi, quod ad banatus dignitatem attinet, maiestas sua regia consyderata ipsius Pewkry' dexteritate et in rebus gerenis exercitacione experientiaque respectumque subinde habens ad multiplicia et vtilia illius seruitia. non abs re se facturam putauit dictum Pewkry ad hoc officium assumere. quod ipsum bene ad recte eum administraturum esse plane non dubitat. Nam nisi maiestas sua turn eum huic muneri obeundo parem, aptum idoneumque fore iudicasset, turn de fidelitate sua precipuam eonfidentiam opinionemque eoneepisset, non vtique eiusmodi inire consilium putasset concedendi committendique prouintiam ei illam tanti momenti, quam pro eximia industria ingeniique solertia ac animi sui fortitudine eundem Pewkry non solum ad vtilitatem salutemque patrie sue totiusque reipublice christiane gesturum pro certo habet, verum etiam inde sibi magnam virtutis sue ostendende comprobandeque materiam suppetituram, atque sempiternam inde laudem beneque actorum perennem memoriam, presertim si vti vir fortis et de patria principeque suo benemerendi cupidus et studiosus (qualem nimirum maiestas sua ilium ipsum Pewkry iudicat), totis viribus offitio et magistratui huic satisfaeere curauerit, comparaturum fore omnino credit. Quamobrem maiestas sua regia, concepta ea spe et Mutia de prefato Pewkry tan quam bono fideli valdeque vtili et accommodo seruitore, ipsum banatus proinde officio honoreque ornare decreuit idque sub conditionibus antea sibi maiestatis sue nomine per dictum prepositum explicatis, vt scilicet summa per omnia maiestati sue fidelitate et obedientia prestita obligationeque facta illud ad nullam ne minimam quidem vltionem aut iniuriarum suarum persecutionem, sed ita et tali modo pro commodo et vtilitate saluteque dicti regni Sclauonie et pro maiestatis sue omniumque subditorum suorum bono et augmento exerceat, prout facere debebit tenebiturque ipsiusque sedulitati studioque conueniet. Preterea cum hac eciam speciali adiecta vltra alias conditione, vt b'ranciscum Soos libertati restituat, bonaque ipsius, si que abstulit, reddat, similiter eeiam cum Paulo Rtkay et loanne Golez faciat, insuper bona Oristophori Bathyan, Zamlacha et Remetync vocata, remittat et ab vlteriore insectatione resistat etc. Banatum autem maiestas sua ei datura est cum ea authoritate, fa-. cultate potestateque agendi regendique, quanr alios banos superiores tam Ludouici quondam regis, quam maiestatis sue tempestate habuise constat, et perinde etiam fiet circa intertentionem sine, salarium suum annuum, quod quidem ex dicis et tricesimis cum bono ordine computoque habebit.


Quantum vero ad seruitium rati one banatus, maiestas sua regia ordinabit et concedet ei eum numerum equitum, qui sub prioribus banis teneri consueuit, et pro illis equitibus intertenendis ordinabitur sibi solutio ex vectigalibus et redditibus dicti regni Selauonie, vbi magis quadrare et commodum esse videbitur, cum consensu et beneplaeito maiestatis sue. tamen inter illos equites recipere tenebitur seruitores maiestatis sue eos, quos volet et deputabit. Quoad equites quingentos, de quibus maiestas sua die to Pewky solutionem facere obtulit, maiestas sua istorum equitum solutionem ad sex menses pro nunc ex prouinciis hereditariis faciendam sibi in defalcationem futuri stipendii sui singulis mensibus dandam statuit. De ordinatione autem ad singulos equosper mensem obseruabitur consuetudo, prout aliis dari solet. Oirca publicationem creationis in banum, ea statim futura est, postquam iuramentum coram maiestate sua prestiterit et sese, vti debet, obligauerit. Quantum ad artieulum, in quo idem Pewkry dicit se habere multos inuidos, qui forte eum in banum acceptare nollent, hoc maiestati sue quasi mirum videtur ex eo, quod ipse Pewkry maiestati sue semper conlirmauerit, omnes ordines et status totamque adeo multitudinem ipsum in banum expetere et optare; tamen maiestas sua non permittet eum friuolis aut iniquis modis a quoquam infestari, sed eum, vti iustum est, manutenebit. Circa articulos illos, si qua iniuria siue damnum ab aliquo sibi inferretur, vti iure inter eos cognosei debeat, similiter si contra banatus offitium aliquod ab eo factum videretur, vt iustitia mediante inter eum et alteram partem reuideatur, cum aequum sit, maiestas sua perfacile admittit, ita tamen, vt ipse sicuti dictum est, omnino cauere debeat, ne aliis det vllam iniuriarum conquerendiue causam et incitamentum, sed se erga quoslibet pacificum et quietum gerat, De capitaneo vero, si quispiam cum gentibus externis in regnum Selauonie vel Oroatie venerit etc., cum pi eteritis temporibus fuerit inter capitaneum et banum bona intelligentia ac mutuus semper consensus voluntatisque soeietas, putat maiestas sua, idem deinceps quoque facile posse fieri, vt ambo ita sese gerere debeant, vt ne vnus alterum impediat, sed vterque partes suas agat et administret absque discordia et simultate, vti tenentur facere, imo vero fraterne inter se conueniant et mutua inteligentia, sieuti in tali casu requiritur fierique debet, vtantur1). Quod ad pecuniam petitam ratione preteritorum seruitiorum suorum atinet, maiestas regia faciet sibi intra spatium vnius mensis a transactionis tempore computando, ad rationem veteris seruitii duo millia florenorum Pethouie persolui, vnum scilicet in panno, alterum vero in pecunia. Si vero de eo haud vilo modo contentari vellet, poterit addi tertium mille, ita tamen, vti longior tune solutionis terminus constituatur, nempe trium aut duorum saltern mensium. Circa termin um pronunciande sententie ratione vulnerationis aduersus aduersarium suum. respondet maiestas sua, id hoc tempore, vbi ) Naknadno dopisano.

25
nimirum de tutandis potius patriis agitandiim sit, ocium miniine superesse 1. nov. posse, sed ad festurn diui Martini in inense noiiembri. indicium fieri curabifc et ita se erga eum geret, vt pro administratione iusticie, etiam si contingeret alterum eorum mori, contentus esse possit. Interim vero debet ipsum mo derate ferre et temporis isti us rationem habere, cuius conditio nimirum longe aliud exposcit, quam vt iuditia exerceantur, iam enim quemadmodum bellum recte geratur, hostibusque propulsandis occurratur, . viendum est. Quantum ad bona Ioannis Torquati, maiestas' sua manet in priori deliberatione, quod scilicet ei dabuntur tria ilia castra Medwe, Rhokonok et Lwkawecz infra spatium dimidii anni vel quinque aut ad minimum quatuor mensium, vel si fieri non poterit, dabit maiestas sua eorum loco aequiualentia ad idem tempus suprascriptum cum sufficient! assecuratione, de qua iuste ac merito contentari queat. I)e Bathory maiestatis sue mens est, vt si ad Ioannem defecerit et cum Valentini1) gentibus versabitur, contra gentes suas tunc agere et pr.ocedere possit; ad bona tamen eius nequaquam se intromittat, sed ab iis abstineat maiestatemque suam super eo admoneat vlteriorem superinde comrnissionem maiestatis sue expectet, quid eum circa hoc facere velit. Circa persone sue tuitionem ab insidiis etc., non habebit timere. inquantum in fidelitate sua erga maiestatern suam pormanserit, neque permittet ei nocumentum iniuste afferri. Quantum ad id, quod petit, vt maiestas sua sibi faciat refundere iure exigent damnum sibi prope Nouam Ciuitatem illatum etc., maiestas sua curabit sibi iustitiam administrari. De Francisco Kapolnay, maiestas sua ferre potest, vti reeipiatur ab eo ad stipendia inter alios per eum tenendos, pro quibus, vti supra positum est, solutio fiet. Datum Prage die XL mensis martii anno domini MD XXXVII-mo. Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. Ad. Oarolus. Original: Diversae inslructiones fasc. VI. nr. 173. u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti. Spolja pripis: Instructio regie maiestatis ad Pekry. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u , Hungarica. 17.

11. marta 1537. U Pragu.

Ferdinand hrvatskom plemstvu kao svoga pouzdanika prepofa Alberta od Pereg a. E m e r i c o B r a d a c h de L o d o m e r c z , a u l e r e g i e fa m i l i a r i. Ferdinandus etc. Egre^ie fidelis dilecte. Commisimus venerabili euoto fideli nobis dilecto Albertho de Pereg, preposito Quinqueecclesiensi, secretario nostro, quedam tibi referenda, sicuti ab eo coram inteliges. Que cum ex mente et voluntate nostra prorsus procedant, fidelitati itaque tue mandamus et volumus, vt ei in iis. que ita nomine nostro tibi exposuerit, plenam et

alje

) To je Valentin Trk.

26
indubitatara fidem adhibere teque sic superinde gerere velis et debeas, prout in te confidimus et fidelitate in nos tue debito conuenit, nostram in eo expressam executurus voluntatem. Datum Prage XI-ma martii 1537. In simili: Egregii fideles dilecti: Ad loannem Castellanffy de Zenthlelek, aule regie familiarem. Ad Paulum de Bathka, aule regie familiarem. Ad loannem Golecz de Zotheczkha Magnifici: Ad comitem loannem de Zrinio. Ad Nicolaum comitem de Zrinio. Ad Anream de Bathor comitem comitatuum Zathmariensis et de Zabolch. Aliquot alie ad egregios, similiter ad magnificos, absque superscriptione. 5 ad egregios 4 ad magnificos. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 18.

11. marta 1587. U Pragu.

gradove Medvedgrad, Rakovac i Lukav ec. I^erdinandus etc reeognoseimus per presentes, quod nos donationo de bonis quondam Ioannis Torquanti. alias magnifico fldeli nobis dilecto Ludouico Pewkry de Petrouina, gentium nostrarum leuis armature capitaneo generose factam, ratam et gratam habentes, eandem assecurandum duximus, prout haruni per tenorem assecuramus. promittendo sibi in verbo nostro regio, quod tria castra Medwe, Eokonokh et Lukowecz infra dimidii anni spatium uel citius ei dabimus. In euentum uero, quod commode fieri non posset, eorum tamen loco de aequiualentibus bonis ipsum post elapsum tempus prefatum dimidii scilicet anni bene contentum reddere curabimus, harum testimonio litterarum sigilli nostri impressione munitarum. Datum Prage XI-a martii 1537. Prijepis u zbirci Beichsregistratur" (Frivilegia Ferdinandi I regis) J[, 281., u c. i kr. dravnom arkivu u Beu. 19. Ferdinand obeaje Ludoviku

14. marta 1537. U Pragu.

Ferdinand nalae slavonskom plemstvu, da podupire Ivana Katzianera u njegovim vojnim poduzeima na Dravi i Savi. P a t e n t e s ad r e g n u m S c l a u o n i e . Ferdinandus etc. Vniuersis et singulis fidelibus nostris, dominis prelatis, baronibus, egregiis, nobilibus, comitibus, vicecomitibus, iudicibus, iuratis, ceterisque

27 hominibus et subditis quibuseunque per regnum nostrum Sclauonie et partes eidem subiectas uel adhaerentes ubilibet eonstitutis, ad quos praesentes literae nostrae peruenerint, uel qui earundem iidedigno testimonio requisiti fuerint, gratiam nostram regiam ac omne bonum. Cum propter Turcarum non solum hostiles machinationes ac bellicos apparatus, in quibus eos versari omnino exploratum habemus, sed quia pleraque etiam loea et fortalieia in prefato regno nostro Selauoniae oecupata munitaque tenent, adeo ut non nisi maximum periculum omnibus regnis nostris exeidiumque intentare videantur, summopere necessarium sit, quacunque ratione possimus, ingruenti omnium ruinae ac calamitati occurrere. Oonsiderantes igitur pro paterno in regnicolas nostros omnes affectu ea omnia, quae quidem ad propulsandos immanissimorum nostrum impetus stabiliendosque regnorum nostrorum fines inprimis fieri queant, omnino id quidem longe vtilissimiim fore duximus, si classi Turcarum super Trauo et Sauo fluminibus ducendae protinus aquarum cursu fracto aditus intercluderetur. Ideoque nobili Meli nobis dilecto Ioanni Kaczianer, baroni in Kaczenstain et Fladnegg, consiliario et prouinciali Carniolae, nee non supremo regni nostri Selauoniae capitaneo, expresse mandauimus, ut nauigia ac rates, prout ei caeterisque consiliariis nostris visum fuerit, primo quoque tempore adornari curaret, quod ipsum profecto, quoniam toti isti regno nostro ac uestrorum cuilibet summo sane usui, defensioni futurum esse constat, uobis omnibus et sigulis summa cura pro cuiuscunque facultate connitendum est, ut eiusmodi munitionis ratio non minus debite et, ut par est, quam prompteceleriterque conficiatur. Quapropter committimus vobis firmissime districteque praecipientes mandamus, ut ad praefati loannis Caczianer, supremi capitanei nostri etc., requisitionem commissionemque in instituendis, construendis ordinandisque praefatis nauigiis ratibusque operas sumptus et quaeuis necessaria accomodetis citra difficultatem aut contradictionem et ne quicquam in nobis desiderari queat amplius. Mandamus omnibus et sin gulis, nemine excepto, qui quidem colonos sub se habent, ut eosdem ad eiusmodi labores et operas faciendas adhortentur et adigant, prout et regni totius salus ac vestrarum uxorum ac liberorum vita incolumitasque postu lant, nostram expressam et omnimodam in iis exequuturi voluntatem. Datum Prage 14 martii 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, 20. Hungarica.

22. marta 1537. U Ljubljani.

General Ivan Katzianer tui se slavonskim staleima poradi zakljuaka stvorenih na ahom u Krievcima dne 12. marta 1537., a naroito sto je izabran posebni kapetan kraljevstva. Eeuerendissime, speetabiles, magnifici, egregii, nobiles, cireumspeeti omnium ordinum viri, domini et amici obseruantissimi, post plurimam salutem ac seruiciorum nostrorum perpetuam commendacionein. Intelleximus ex sermone et Uteris quorundam amicorum et fautorum nostrorum, qualiter certa quaedam pars dominorum regnicolarum regni Sclauonie in proximo preterite feto saneti Gregorii pape apu sanetam Crucem con-

28 uentum quendam et dietam publicam non legitime indictam habuerint. capitulacionesque ac artieulos quosdam confeeerint, que omnino non videntur conuenire iis, que proxima hveme a dominis regnicolis regni Hungarie et Sclauonie ac ipsorum oratoribus apud sacram regiam maiestatem Vienne fuerint traetata ac, deliberate, precipue vero, qua videlicet via et quibus mediis perpetuo Christian] nominis ac sanguinis bosti esset obuiandum. Et quoniam dominaciones vestre clarissime non ignorant, quod potentissimus princeps et dominus dominus Ferdinandus Romanorum, Hungarie ac Boheraie rex etc., dominus noster graciosissimus, dies noctesque in eo potissimum consuinauerit, qualiter miseris ac iam fere deploratis Hungarie et Sclauonie regnis iam toeiens ab infidelibus dilaeeratis in hac rerum omnium perturbacione succurreret, tantumque apud principes christianos ac sue maiestatis subditos paterno quodam affectu commotus efficit, vt nunc bona pars iusti exercitus in vestri presidium sit collecta ac reliqua pars, cum primum per anni tempus licebit, congregabitur. Sed pro hoc, dolor, videmus omnem curam et laborem sacratissime sue maiestatis esse vanam et irritam, ac nonnullos ex dominis regnicolis pro tanta sui principis in eos liberalitate ac humanitate ingratos, inprimis deo optimo maximo sue maiestati regie, preterea ceteris principibus ac prouinciis esse, dum enim hec quidam ex vobis cogitant ac moliuntur, precipuus interim belli apparatus negligitur. Primum enim incertum est, qualiter victualia tantis copiis necessaria et sine quibus exercitus persistere non potest, constituant; dein dominaciones vestre non ignorant, ad huiusmodi bellicam expeditionem fidelem ac diligentem exploracionem plurimum conducere, preterea castra et propugnanda in confinibus sita firmissime esse munienda, postremo quonam loco copie regie maiestatis, que in procinetu sunt, vestris sint coniungencle, donee et cetera exercitus pars, que ad calendas maii proxime futuras in castra est ventura.. Timeo enim, domini et amici obseruantissimi, multuinque dubito exercitum et copias vestras non posse tandem sine auxilio christianorum principum tante Turcarum potencie resistere. Existimabamus autem, ac omnino michi persuadebam, vos omnes racionem imprimis sacre maiestatis regie habituros, preterea extremi periculi, quod religioni, patrie, uxoribus liberisque vestris, postremo nobis omnibus videtur imminere, ac iam in cervicibus esse. Taceo nunc de factionibus inter vos, que fuere eruntque pluribus populis magis exicio, quam bella externa, quam fames, morbiue, sicut facile historie nostrorum temporum indicant et testantur. Quare vos omnes ac omnium ordinum status tarnquam dominos et amicos nostros obseruantissimos hortamur monemusque fideliter, ac per deum obtestamur, meminerint extremo hoc periculo sue antique ac pristine virtutis patrum, ac progenitorum suorum, vtpote qui se semper strenue ac viriliter pro tuenda religione ac patria gesserunt perindeque maximam ac perpetuam laudem sunt consecuti gratique esse velitis imprimis deo optimo maximo, deinde ceteris c-hristianis fratribus. ac vicinis dominacioniim vestrarum. qui vobis, patrie ac liberis vestris tarnquam eoniunctis membris ac sanguine Ohristi dei filii xedemptoris succurrere sunt paratissimi. Preterea sacre regie maiestati domino et regi vestro naturali fidelitatem debitam prestate, neque vllomodo paciamini vos a nonnullis, qui parum de conseruanda religione ac patria cogitant, a regia maiestate abduci et auelli, prout vestre dominationes pro sua singulari prudencia melius poterint considerare.

29' Pfeterea illud domin.acionibus vestris signifieare presentibus visum fuit, qualiter sacra regia maiestas me ad huiusmodi in regnum vestrum expedicionem supremum eapitaneum elegerit ac nominauerit et hac condicione ad vos descendere cum copiis iussit, omnes, quicunque ii sunt, qui inique suam maiestatem verbo aut facto offendissent. in sue maiestatis graciam admittere, demum omnes inimieicias et simultates, odia atque inuidiam, que sunt malorum omnium seminaria, si que in regno ac inter vos essent, quantum per nos licebit, medio tollere. eos vero, qui reuerti renuerint, vestro consilio et aucthoritate punire et vt iobagiones ac- rustici dminacionum vestrarum nullo modo in non persoluendis victualibus grauarentur. Postremo, quod et precipuum est. auxilio et consilio dominacionum vestrarum ac tocius regni eas arces et oppida. que nuper a Thurcis sunt capta, recuperare et iis quorum erant, restituere, licet non desint qui omnia sinistre interpretentur meque non tanquam defensorem, sed velut raptorem et predatorem, quod longe semper ab me abfuit, ad vos descensurum. Quare vestre dominaciones et qui alcius rem secum reputant, rogamus denuo obtestamurque, ne paciamini vos in earn sentenciam ab aliis abduci, nam nos earn fidelitatem, quam et religioni et sacre regie maiestati et vobis omnibus debemus, opere eciam, quantum in nobis erit, prestabimus. Dignetur nos quamprimum reddere cerciores, an adhuc in eadem sentencia permaneatis. vt me in eapitaneum supremum a rege declaratum habere velitis, quatenus et ego rebus meis prouidere potero, ne rebus infectis cum contemptu tandem ac maxime rerum nostrarum incommodo redire cogar. Insuper hortor dominaciones vestras, ne in hunc conuentum, quern prope diem estis habituri, paciamini vos seduci ab iis, qui vel inique de regia maiestate sentiunt, vel non perpendunt periculum, quod capitibus nostris imminet. Nam ea vergerent in maximum detrimentum et commune periculum, nedum regni ac patrie vestre. sed tocius christiane reipublice. Quare cogitate in animis vestris diligenter, quid ex ea re sit futurum, vita enim ipsa breuis est quidem, benefacta vero siue malefacta perpetua existunt. Intelleximus preterea, quomodo quidam factiosi et sacre regie maie statis infideles non parum animos vestros solicitant pro creanclo in hoc publico conuentu supremo belli capitaneo; verum non dubito, dominacio nes vestras latere id omnino futurum contra iura et priuilegia regie potestatis et regni vestri, nam bani ac supremi bellorum capitanei non ab aliis, quam a maiestate regia hactenus semper fuerunt electi ac declarati. Priuati autem capitanei, ut qui militibus regni presunt, vestro consensu eliguntur. Quare cogitate, ne in regalia et alienam possessionem ex subito vestro consilio temere irruatis, quod vos tanquam viros sapientes ac rerum omnium expertos facturos minime dubitamus. Postremo dominaciones vestras hortamur, vt si quid dominacionibus vestris videtur in hoc nuper celebrato conuentu fuisse tractatum contra maiestatem regiam, dignentur ea penitus extinguere ac abolere, neque vllo modo paciantur iura regalia aliqua ex parte infringi et contaminari, sed apud iudices et dicarum exactores diligenter dominaciones vestre curabunt, vt interim exactioni predicte supersedeant. Speramus enim maiestatem

30
regiam propediem vobis omnibus publicum eonuentum indicturum in vestri omnium salutem, neque enim sua maiestas in alio nunc se occupat, quam vt se tanto tarn immanissimo hosti in tempore paratus opponat. Rogantes easdem dominaciones vestras, dignentur hiis meis scriptis quamprimum respondere, quibus me et seruicia mea ae operam meam mnem offero. Scripta sunt hec festinanter ac calamo tumultuario et vt temporis breuitas paciebatur. Datum Labacii feria 5 proxima post dominicam ludica, anno domini 1537. Earundem dominacionum vestrarum deditissimus Joannes Katzianer baro in Katznstain et Flednihk. romane regie maiestatis consiliarius et capitaneus generalis etc. Suvremeni prijepis Temeljna zbirka. u arkivu ugar. narod, muzeja u Budimpeti.

21.

13. aprila 1537. U Zagrebu.

Ivan Katzianer pie Ivanu Katelanoviu, da se nada, Keglevi doi na sabor u Krievce. e Petar

Egregio domino Ioanni Oastellanffy de Zentblelek, amico nobis honorando. Egregie domine honorande. Salutem ac propensam beneuolentiam. Quamuis dominus Petrus Keglowych etc. nobis seribserit, sese propter equorum nimiam defatigationem ad congregationem Crysiensem venire non posse, tamen rogatus iterum a nobis per litems, venturum eum speramus. Oeterum quod vestra egregia dominacio nos iterum rogat de prouidenda pecunia, ita exhausti sumus, vt profecto iam nihil dare poterimus, nam et priorem summam ex proprio nostro marsupio eidem vestre egregie domi nation! dedimus. In ceteris vero quibus possumus rebus vestre egregie dominacioni gratificari, faciemus perlibenter. Que bene valeat. Zagrabie XIII die aprilis, anno etc. XXXVII. Iohannes Catzyaner baro in Katzn stain et Fladnek et capitaneus generalis inferiorum Austrie partium etc. Original s utisnutim peatom u arkivu Jugoslav, akad. u Zagrebu.

31 22.

15. aprila 1537. U Krievcima,

Zakljuci slavonskoga sabora odrana u Krievcima. A r t i c u l i d o m i n o r u m ac r e g n i c o l a r u m r e g n i Sclauonie in c o n g r e g a t i o n e e o r u m g e n e r a l i pro dominica M i s e r i c o r d i a domini O r i s u c e l e b r a t a facti anno 1537. Gratias agimus sacratissime regie maiestati, domino nostro graciosissimo, eiusque benivolenciam et graeiosam liberalitatem in nos ostensam Meli obsequio reseruire studebimus, quod maiestas sua defensioni nostre prouidere dominumque Catzyanner, eapitaneum sue maiestatis generalem, cum gentibus ad confinia huius miserimi regni mittere dignata est, quern beniuolo atque diligenti animo excepimus, cum condicionibus infrascriptis, quibus clominus quoque eapitaneus consensit. Item. Quia dissensiones inter plerosque ex nobis per hec tempora orte componi, sedarique minime poterant, erant autem maximo obstaculo omnibus expeclicionibus ad nostram defensionem ftendis, ideo conclusum est. vt vniuersi domini nobiles ac regnicole huius regni Sclauonie vsque festum Natiuitatis domini nunc venturum sint inter sese pacific!, lesiones etiam et damnificaciones, quas quisque infra dominicam Oculi proxime preteiitam, diem videlicet nostre congregacionis de mandate regie maiesta tis indicte, vtcunque et a quocunque susceperit ac passus est, interim pacato animo ferant, et amore sincero sese amplecti et prosequi debeant: nee alter alteram racione quarumcunque accionum ante prescriptum diem dominice Oculi patratarum, aut verbo aut factis ofiendere ledereque et deturbare ausus sit. Cum autem regia maiestas. dominus noster elementissimus, certis ex causis banum nobis dare non potuit et regnum hoc iudice suo ordinario careat, elect! sunt ad dirigenda negocia regni reuerendissimus dominus episcopus Zagrabiensis ac magnifici domini Ludouicus Pekry, Pranciscus Bathyany et Petrus Keglewych, vt interim, donee regia maiestas banum nobis dederit, habita mutua intelligencia cum domino capitaneo regie maiestatis omnibus regni necessitatibus ad defensionem pertinentibus provideant et consulant. Iudicia eciam omnia racione quorumcumque negociorum seu actuum potenciarum. a predicto die dominica Oculi vtcunque vsque predictum festum Natiuitatis domini emergencia. prescript! quattuor domini, vel absentibus aliis, solus dumtaxat dominus reuerendissimus, assumptis penes se egregiis Emerico Bradaeh, Michaele Eawony directore causarum regie maiestatis, Balthasaro Hobethych et Stephano Praschoczy ac iudicibus nob ilium et ceteris sedis iudicarie assessoribus, vbicumque idem dominus reuerendissimus, deo duce, constitutus fuerit, sine intermissione eelebrare administrareque valeant atque possint absencia vnius vel plurium assessorum iudicio ipsi minime obstante; et quod onera ac grauamina talium iucliciorum in quibuscunque causis, vltra centum florenos et solutionem damnorum se extendere non possint, demptis casibus facti homicidii; amoniciones autem et euocaciones fiant pro XV. die per iudices nobilium.


Modus vero iudicandi in castris manebit in suo iure exercituali atque bellico, et in manibus ac potestate domini capitanei et domini Ludouici Pekry. Viso insuper et considerato periculo huic regno imminenti, cupientes etiam vocibus regie maiestatis obsequi, amore denique patrie, et pro sa lute ac defensione nostra, vires et facultates nostras exponere volentes, statutum est, vt statim et de facto octingenti equites et ducenti pedites pixidarii conducantur, conseruentur et ad regni defensionem teneantur, quibus, licet iuxta regni consuetudinem medio vniuersitatis nobilinm capitaneus eligi debebat. tamen, quia gentes ipse tarn .repente, prout necessitas exigebat. inuenire non poterant, requisiuimus dominum Ludouicum Pekry, vt sua dominatio auxilio eciam ceterorum dominorum gentes ipsas conducat et eis presit, curamque eorum in se assummat; ita tamen. vt si regia maiestas sua magnificum dominum ad aliqua alia seruicia ponere voluerit, libere sua dominacio illo se conferat; et quod, assumpto prescriptorum dominorum consilio, habita eciam mutna intelligencia cum domino capitaneo regie maiestatis vbique, dum opus fuerit, in defensionem regni penes eundem dominum capitaneum cum prescripts gentibus et aliis quoque, quas si leuauerimus, assistat. Conclusum eciam est, vt omnes domini ac nobiles de singulis decern sessionibus, iuxta numerum presentis dicacionis, vnum peditem pixidarium semper paratum, similiter nobiles vnius sessionis, de singulis decern ses sionibus conseruare debeant. vt cum primum de consilio ac voluntate prescriptorum electoruin dominorum eommissum et proclamatum fuerit, statim huiusmodi pedites ad diem et locum per eosdem dominos prefixum et deputatum statuere et bene solutum mittere debeant et teneantur, quibus similiter idem dominus Ludouicus preesse debebit, eosque diriget, habita tamen semper mutua intelligencia cum domino capitaneo et assumpto con silio dominorum; preterea vt omnes domini nobiles et regnicole ita parati se teneant, vt, si necessitas postulaverit. statim viritim insurgere et contra hostem proficisci valeant. Kogamus insuper et supplicamus, vt dominus Kotzyaner -capitaneus regie maiestatis residuam partem gencium per regiam maiestatem ad nostri defensionem oblatarum, que nondum aduenit, pedites scilicet et armigeros, sine mora adducere et confinia locaque ad id necessaria ponere velit. Item, quod presens subsidium vnius floreni ad conseruationem gen cium inpositum infra octauum diem presentis congregationis ad maims domini Emerici Braclach, thezaurarii regni, administretur. peracto autem ipso octavo die, idem dominus thezaurarius homines suos cum iudicibus nobilium, more alias consueto, ad depredacionem bonorum subsidium ipsum persolui negligentium mittere debeat; vbi vero idem dominus thezaurarius ad huiuscemodi exequutionem administracionemque prescripti subsidii contra quoscumque non sufliceret, extunc dominus Ludouicus Pekry cum consilio dominorum eidem thezaurario auxilia prestare teneatur. Moneta autem Germanica et Hungarica vtrique in suo genere ac valore recipiatur et currat. Victualia vero, cuiusuis generis existant, iuxta limitacionem et registrum exinde factum per gentes prescriptas soluantur et gentes ipse vbique pecuniis vtantur: si quis autem ilia violenter receperit, puniatur iuxta demerita.

33 Ad limitaeionem et estimacionem victualium det dorairms eapitaneus duas personas, quibus adiungendi sunt nostri ad id eleeti homines ae iudices nobilium, qui tandem eonsiderata et gentium copia et victualium quantitate faciant de eis limitaeionem et estimacionem. penes quam et in eastris et corpore regni veniri possint. Ad exequueionem denique prescriptorum iudiciorum eligatur per predictos dominos ex vniuersitate nobilium, qui nomine viceeomitis omnia, que iudicio conperta fuerint, cum iudice nobilium exequi debeat et administrare: vbi uero ille ad premissa non sufficeret, dominus Ludouicus sibi. dum opus fuerit, auxilia prestare debeat. Finaliter, quia'ad huius regni defensionem et manutencionem plura pertinere videntur, que secreta et non publica esse debent. ideo omnia etera, que pro comodo et vtilitate regni necessaria fore videbuntur. commissa sunt con silio et direccioni prescriptorum dominorum etc. Si quis autem premissa obseruare recusaret. extunc contra eum et gentes omnes leuentur et nos omnes capitatim insurgentes eundem iuxte demerita tanquam violatorem conclusionis nostre puniemus. Suvremeni prijepis u dva komada u e. i Jer. dravnom arhivu u Hungariea. Na ledjima:^ Conelusio. regnicolarum Sclauonie" i Artiauli in conuentu regni Sctavonie facti 15. aprilis 1537." Fraknoi: Mon. com. II., 190193. s nekim pogrjekama. Beu,

M.

15. aprila 1587. X Krievcima, T

Adresa slavonskoga plemstva na kralja Ferdinanda u Krievcima. sa sabora odrana

Serenissimo principi et domino domino Ferdinandu diuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. regi. arehiduci Austrie etc.. domino nobis graciosissimo. Sacratissima regia maiestas et domi'ne domiue noster graeiosissinie. Seniieiorum iiostrorum et perpetue iidelitatis humillimam commendacionem. Gracias irnmortales agimus vestre saeratissime regie maiestati. vt nostre calamitati defensionique prouidere ac capitaneum suum generalem cum auxiliariis copiis pro nostra tuicione et conseruacione huius afflicti regni sui mittere dignata est, quod vestre maiestati fideli obsequio in eum reseriiire studebimus. Dominum capitaneum vestre maiestatis excepimus honore quo debuimus: vires eciam nostras, maiores quas potuimus. illi admnximus dedinmsque niodum et ordinem, qui nobis pro fidelitate vestre maiestati obseruanda et pro patrie liberorumque iiostrorum liberacione vtilior videri potuit, vt, dum necessitas exigeret, maiora eciam auxilia hiis addere valeamus; nee dubium nobis est, quin dominus capitaneus omnia, que in conuentu nostro deliberauerimus, vestre maiestati serio sigirificauerit. igitur supplicamus eidem vestre maiestati tanquam principi et domino
HIST. XXXVI. ACTA 111 II. M

34 nostro naturali atque grai-iosissinio. dignetur nostras -onelusiones gratas ot ratas habere graeiose. quam deus optimus maximus eonseniet felicissiinam et ad vota. pro commodo tocius reipublice ehristiane. Presentes autom ])ropter abseneiam sigilli nostri maioris sigillis iudiemii nobilium eomitatus Crisiensis feeimus eonsignari. Datum in congregaeione nostra pro dominion Miserieordia omini Crisii celeb rat a. anno domini millesimoquingentesimo trioesimo septimo. Eiusdem vestre saeratissimc maiestatis tideles humillinii vniuersitas dominonmi ac rognieolarum regni vest.ro maiestatis Selauonie. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu Bocu, Hungarka. Fraknoi o. <: TI.., 193194.

2-). aprila 1537. U Varadinu.

Ludovih Pekri/ odgovara hulju Ferdinandu na neke ujegorv nrjct-e, dostavljene mu po prepotu. Alhertu od, Perega.Saeratissime regie maiestati Komanoruiu. ITungarie. Boliemie etc domino domino mihi olementissimo. Saeratissime rex. domine domine cleinentissime. huniilimani seruitutis eommenaeionem. Summam maiestatis vestre in me minimum seruitorem graciarn ot beneuolentiam ex responso. quod ad me nomine ma iestatis vestre venerabilis dominus Albertus propositus Quinqueeolesiensis. sekretari us oiusdem, Praga detulit. plane aceepi. quod vita miehi comite. vt optimum oonstantissimumque decet seruitorem. eonabor studiosissimo apud ma i es tatom vestrain promereri. tametsi gracia eiusdem diu mihi perspoc-ta eoiamnuin nulla prorsus dubitaeione fuerim pereulsus, verum vndo et quibus Causis data fuerit oceasio ab emulis meis meam omnem seruitutem et graues erumna.s in partem peiorem interpretantibus me a soj'uiciis maiestatis vestre retrahendi, intelliget maiestas vestra ab oodem domino Alberto preposito vel uteris suis, in quo. si excess! contra maiestatem vestrain. dignetur errorem nunc meum miohi remittere ot condonare graeiose meque inter' constantissirnos quosque seruitores suos cum 1 agnosi-ere et tenere seruitorem, qui i am decreuerim simul et viuere et mori in tide ao seruiciis maiestatis vestre. modo ne ab ipsa reiciar. neve prius me ab emulorum vel poeius inuidorum acciisacione abiectum a se esse velit, quam moam quoque dofensionem aduersus illos clementer audiet et cognosoat. Oeterum suplioo maiestati vestre. dignetur iuxta/ ipsius domini Alberti prepositi mecum factam transactionem, tam ad vetora seruicia apd dorainum Srooth Pethouie. quam eeiam ad quingentos eqiiites solucionem a maiestate vestra deeretam, per magnifioum dominum Ioannem Oazianner.
1

Cum ovdje u znaenju et.

85 maiestatis vestre capitaneum etc.. ad sex menses absque longiore aliqua mora faciendam iubere, \rt queam seruitoribus ineis aduersus Thurcas in confinis i am ante aliquot menses' absque debita solucione agentibus aliquid suppeditare eosque ad seruicia maiestatis vestre et huius regni meliori quo fieri potent modo ad instantem expedicionem armare et preparare. Nisi enim hii in partibus illis aduersus hostes presidio stetissent, quern adrnodum ab aliis suis subditis intelligere maiestas vestra potent et ab ipso domino Alberto preposito similiter, non parum certe dampni periculaque miseris eristianis fuissent hacteims lllata, vt autem inichi vestra ma iestas graciosam eamque relacionem citissimam faeere dignetur ad presentem suplicacionein. Eidem eciam atque eciam humilime suplico, quam deus optimus maximus felicem conseruet et incolumem, cuius grade me et ser uicia mea iterum commendo. Datum Varasdini vigesima tercia die aprilis. anno domini 1587. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis f i delis seruitor Ludouicus Pekry de Petrowyna. Original s udarenim peatom . i . dravnom arhivu u Ihmgarica. Beu,

%. maja 1537. Pragu.

Ferdinand, odgovara staleima slavonskim glede zakljuaka, stvonli na saboru u Krievcima 15. aprila. su ih

tatibus et v n i u e r s i t a t i r e g n i c o l a r u m r e g n i Sclauonie. Ferinandus etc. Reuerendi. spectabiles inagnifici. nobiles, egregii, prudentes et circum spect! fideles dilecti. Eeddite .sunt nobis litere vestre, quibus nobis gracias ag'itis de eo. quod generosum Ioannem Oatzianer etc. capitaneum nostrum generalem, pro vestri defensione et regni istius nostri conseruatione cum auxiliaries copiis ad vos miserimus; id, quod pro paterna nostra, in vos ornnes totumque regnum istud nostrum eiusque regnicolas cura solicitudineque libenter sane fecimus cumque articulos in congregatione generali, proxime Orisii habita, per vos omnes vnanimi consilio et sententia conel usos et ad nos per dictum Ioannem Oatzianer transmissos legissemus. placuit nobis vosmet ipsos rationem inire statuisse, qui cum fortunis et rebus vestris consultum fore ex aliqua parte existimaveritis. Primum eniin quod ad dissensiones ( inter plerosque vestrum exortas attinet, non possumus improbare, vos, cum sedari minime possent, ita reipublice causa decreuisse, vt istiusmodi controuersiarum actiones plane omnes vsque ad festum Natiuitatis domini suspendantur et interim quisque pati studeat et ab offensionibus abstineat; tamen exoptatum nobis fuisset, vt quicquid dissidii altercationisque reliquum est. conponi, sopirique quoquomodo potuisset; iiihilominus constitutionem illam vestram, vt maxime necessariam et ad presentium rerum statum idoneam plurimum eommendamus, nihil dubi-

36 tatites, quin tam in his. quam in aliis, vestro omnium consensu i'ta mature deliberatis ordinatisque, strenuam operam daturi sitis. vti debita vbiqueexecutio fiat, prout necessitas ipsa expostulat; nam quod pro salute et defensione vestra octingentos equites et du centos pedites statim conducendos statueritis. id ipsum nobis, vt ingenue fateamur, non solum probatur, verum etiam persuasum habemus, vos pro totis virions et facilitate vestra multo niaiora auxilia subministraturos fore, cum res exigat, presertim, qui vestrum in hoc periciilum agi versarique facile diiudicare possitis, quorum vtique interest, vt in communem defensione'm alaerius eoniimgantur opemque simul conferant; qnare singulari fi.de/-et studio in nos vestro freti, pro certo habenius, vos ex omni parte curaturos, sicut maiorem in modum ciipinius desideramusque, vti cum prefato generali capitaneo nostro mutuam intelligentiam et correspondentiam teneatis, eique quouis modo., pro regni istius commodo vestrumque omnium tranquillitate et vtilitate. in omneni casum auxilio adiumentoque sitis nee non in lis. que ad eripiendos nos a presentibus periculis aduersitatibus discriminibusque reducendosque in tranquillum statum, spectare accomodaque et vtilia esse videbuntur, omnem possibilem opem viresque, sine difficultate et inipedimento. cum effectu prestetis. Porro, de victualibus confidimus vos eiusmodi prorsus ordinem daturos, qui neque vlli nocumento prouintialibus istis, neque genu bus nostris grauamini sit futurus, quin potius vtilis et vniuersis ad pacem et expeditionis nostre milit.ibus pro sustentacione victus eorum tolerabilis: in qua re omnino habendarn rationem illorum censemus, qui alioqui in facultatibus suis pro malignitate temporis damna passi sunt et ad angustias <^uodammodo redacti. videntur. ne illius oneris pondere grauentur, plus quam par sit> De subsidio vero porrigendo impositioneque facienda videtur nobis presens tempus longe raagis aptum esse, vti fiat contributio. quam quod, expectetur, donee necessitas maior vos opprimat; nam quod deus auertat, si tunc, primum. cum hostis est pre foribus. remedia ilia querere volueritis. sera amodum colleetio erit. credite nobis, subsidionum illarum et non tanta haberi poterunt, propter ingentia mala; nunc vero longe cornmodius est, vti congregentur ea in tempore viaque meliori, quibuscum contra hostes apparatus fieri, periculis propellendis prospici queat; id quod vosponderaturos plane existimamus: quod si feceritis, non est dubitandum. quin in co vos ita faciles et promptos exhibebitis, vti nedum nos cupimus. verum vestra propria vtilitas exigit offitiumque vestrum requirit; maxime cum persuasissimum vobis esse debeat, nos vobis et regno isti nostro omni paterno et benigno auxilio. ope. iuvamine, subsidioque nostro. in quocunique rerum conventu. semper affuturos et pro defensione adeo vestra, ta.nquain fidelium regnicolarum nostrorum. turn corpus nostrum, turn facili tates exponere minimo dubitat.uros. que vos. cum de nostro in vos animo propenso impresentiarum ignorare noluimus. turn ad literas vestras gratiose vobis respondenda duximus. Datum Prage secunda maii 1587. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Frakni o. v. IT, 105W7.

37 26.

(2. 1537.) Pragu.

poziva slavonske stalee, da dadu ratnu pripomo, potrebnu sa obranu zemlje. Ferdinandus etc. Reuerendissimi, reuerendi.' speetabiles, magnifici, egregii et nobiles fideles dileeti. Vidimus artieulos constitution um, quas in dieta ad domini ram Misericoria prosime preterita Crisii celebrata. omnium ordinum votis consentientibus. ad vestram publieam franquillitatem defensionemque atque etiam, v t o m n i s controuersie et diffentiarum materia fomesque e medio vestrum tollatur, confecistis. Probamus eas laudamusque, nil in illis tale uidentes, quod non bonum quodue ad publicum uestrum oinmodum non esset ordinatum. Vestra itaquc iam interest curare, ut adueniente termino ea omnia, que per vos sunt constituta, eiietum suum habeant. Y'olumus tarn en vobis in memoriam reuocare, exactos esse annos plus quam quattuor, quibus nullum prorsus a vobis subsidium in hunc usque diem est nobis oblatum. Non quidem dubitamus. quin animum liabuissetis ad hoc prestandum prop ens urn et beniuohim, certis tamen moti respeetibus. pepercimus vobis, sperantes amino alacriori AOS nobis daturos, quocl postea a vobis peteremus. Quum itaque non pauci siut seruitores nobis, quibus in isto regno nostro iuxta nostram limitation em faci en da est solutio, quosue ad seruicia regni paratos esse uolumus. ideo fide! i fates vestras hortamur, vt habita ratione necessitatum variarum. qua et ad defensionem istius regni et aliarum rerum 1611611110-, veliti.s nobis do singulis colonis vestris, singulos ducentos denarios in subsidium contribuere. curare preterea, vt hec pecunia de omnium bonis sub numero et ,ratione presentis contributionis vestre ad manus fidelis nostri egregii loannis Oastellanffy. quem ad huius subsidii exactionern iam pridem delegimus, infra quindecim clierum spacia veniat et administretur. quod vobis omiii gracia et beneuolentia nostra recognoscere volumus. seens nulla ratione facturi. Datum etc Koncept u <:. i kr. dravnom arhivu- u Beu, Hungarica. F r a k no i 0. c II, 200201 datira u junu 1537. Ferdinand

27.

o. maja 1537. U Varadinu.

Laovik Fekrg javlja Ferdinandu 0 skupljanju turskih eta i moli, da mu se isplati 3000 ugarskih, a ne venskih forinti. Sacratissime regie maiestati Romanorum. Hungarie. Bohemio etc, domino domino clementissimo. Sacratissime rex. domine domine mini clementissimo. post perpetuam seriiiidorum meorurn in graciam maiestatis vestre humilimam commendacionem. Optimo credo, domine clementissime, intellexisse aperte, maie-

statem vestram a plerisque fidelibus suis ealamitatem et excidium hiiins regni sui, vbi ego quantum in me fuit maiestati vestre et huic regno nonnichil sum famulatus cum certorum familiarium meorum sanguine et iactura et graui eerte surnptu. Nunc maiestati vestre significare possum, exercitum Bbznensem Turcorum in campo Orbaz, qui Ozeczen appellatur. eondescendisse et equos eorum ad pascua erbarum dimisisse. Similiter fee-it et exercitus illius Memhetbeg 1 in Sirimio et circa oppidum Ezek. Yna. deinde pars exere-itus Tureioi equos eorum prope eastrum meuin Petrouina, in loco duobiis saltern miliariis terre distanti. in gramine pascunt. qui omnes per quinque vel sex dies simul esse et congregari possunt. expectant saltern, vt equi eorum in itinere i lio ad Klyz fatigati, recreentiuet vires assumant. Hiis habitis. ad excidium huius regni mouebunt, pro i it ego id domino Oaczianer et. domino quoque Acacio Sroth. cum quo lieri vna fui, habunde signiiicaui. Et quanmis intelligam maiestatem vestram sacratissimam ex sua erga cristianani religionem affection et cleniencia huic misero regno suo prouisionem competentem constituisse. que si adueniet, spero in deum, vt per fortunam maiestatis vestre magna seruieia deo et maiestati vestre exhibere poterimus et regnuin. hex-, ab boste vindieare. Suplico tarn en maiestati vestre, tanquant domino meo clementissiiiio. dignetur dominis eapitaneis suis seriose mandare, vt presidia per inaiestatem vestram decreta ternpestiue adueniant. Nam Turca. vt premisi, equonim saltern suorum in herba respiracionem prcstolatur. Mox venerium suum vt vipera euomet. Nam si presiia ipsa decreta rem oral) un tur et hosteui reddunt audaciorem et non solum huic regno, verum et aliis prouinnis maiestatis vestre perieulimi aceersunt manifestnim Nam et nunc vnam arcem dom in i Ladislai More. Yywar apellatam. in Posega adiacentem. Turee ceperunt. Preterea domine cleuientissime. scio maiestatem vestram i am accopisse transaction em nieum per dominuiu Albertum preposittim facta m. tarn ex parte veterum meorum, quam eciam. futurorum seruieiorum. Terminauit. meeum pro illis tribus mille tiorenis hungariealibus. quorum duo mil i a iam reddi debuissent, super quibus duin elomino Srooth mencionem fecissem. dixit se a maiestate vestra super tribus milibus tiorenis non himgaricis sed renensibus mandat um habere, quorum duos ad diem decimum venturum in pecuniis et in panno se restitutimmi obtulit.2 Suplico tamen maiestati vestre, tanquam domino meo elementissimo, dig netur eommittere reddi florenos hungaricales, nam defectum pacior sexingentorum florenoruni. ex quo mille floreni renensens hie et Pethouie saltern, octingentos florenos faciunt hungaricales. J)e illis quoque equitibus quingentis nullam habeo solucionem, immo ne diem quidem et. locum certnm scio. vbi et. quando rehabere possem, suplico maiestati vestre, iubeat so lucionem illam mihi numerari absque mora. Nam serenissime rex, seruitores mei omnes abire conantur ob nou solucionem, ex quo et pars altera, bostis scilicet maiestatis vestre. vbique in suis habunele stipendia proclamare facit, neque, quod nunc mille tiorenis agere possem us. id tandem Grjekom mjesto Mehmetbeg. Sa strane pripis: Disen artikl ad cameram elem liomi iiochmaister zuzestellen, darauf notturfftig- verordnung ze tlran."
3 1

39 triplo exequi facile valemus. Proinde a inaiestate vestra serenissima graeiosam et optatam, tanquam a domino meo clementissimo, expeeto relacionem, cuius in graciam - et seruicia inea totamque spem meam singulariter eommendo, quam deus optimum conseruet incolumem et felicem diutissime. Ex Warasdino in festo Inuencionis sancte Crucis. anno domini 15-:)7. Eiusdem vest-re serenissime maiestatis ftdelis senator Ludouicus Pekiy de Petrovyna, Original s utisnutim peatom <. i kr. dravnom arhivu u Beu, .

28.

. maja 1537. Pounu.

stavlja kralju Ferdinandu neke predloge s obzirom na. budui sabor slavonski. Sacratissime regie maiestati, domino meo clementissimo, Sacratissime rex, dom ine domine clementissime. Humilimam seruitutis mee in graciam maiestatis vestre commendacionem. Postea quam perscripsissem ad maiestatem vestram ex Waras dino, quo 'online transegerim negocium cum domino Pewkry, tandem efieci hoc quoque, vt loanni Golecz reconciliatis prius inuicem ademptum castellum Pewkry restituit, bona eciam occupata a domino Bathyany restituta sunt, bobus quatuor et porejs a curia domini Bathyany abductis soluit dominus Pewkry fiorenos triginia duos, cum Kathkay nulla prorsus Con cordia fieri potn it, null is ettenim dominovum Orisii in conuentu existencium petieionibus flecti potuit. vt restituerct bona, que ab affine suo, indebite occupauit, quamqnam offerebatur < i indicium ad festum diui Martini epi> scopi, vt hec atque alia omnis controuersia inter eum et affinem saum 11. nov Gasparem Keczer orta. i ure inter eos cognosceretur. Petebat Eatkay damnorum refussionem tie qua eciam re dominus Pewkry se i ure responsurum ill i in ipso die diui Martini episcopi offerebat, nam aperte confessus est Pekry damnum nullum esse sibi per Keczer illatum, sed a gentibus suis, tunc dum ipse Keczer ad bona per Kathkay occupata per exereitum suum restitueretur. Ego hoc negocium in hoc statu reliqui. Yerum dominum Catzianner Orisio abeuntem oraui plurimum. vt inducat Kathkay ad remission em bonorum affmis sui, qua facta omnis discord ie materia inter eum et Pewkry extinguetur. Oeterum qtmm 27 aprilis prope Sopronium Posonium veniendo iter faeereni, exhibitus est mihi fasciculus literarum maiestatis vestre, in quo vnas rep eri mihi sonantes. lubet maiestas vestra, me literas obligacionis a domino Pewkry accipere, vt se deinceps in nu mero tidelium subditorum maiestatis vestre constanter et Meliter tenebit, nee vllum inibit cum nunciis Toannis tractatum. Hec omnia ego, sacra tissime rex. antequam Warasdino soluissem, fperegi dempto hoc, quod literas nullas aJb ipso Pewkry exiraxi, quia non fui premonitus, alioqui fortassis has quoque dare minime recusasset, Eeclire autem ad cum. quum Prepost Albert

4-0 plane circiter viginti quirique milliaribus ab illo abessem, non est, visum, turn propter frequentiam militum Valentini Therek, qui in partibus illis vbique grassantur, turn quod vix dominum Pewkry Warasdini reperissern. Dicebat enira, se profecturum secundo die mei ab eo diseessus ad partes regni illius inferiores conscribendarum geneium ad racionem regni causa. Ego tamen cum literarum mearum exemplo adiunctis uteris maiestatis vestre assecuracionis totum hoc negocium expediendum transmisi ex hoc conuentu Thyrnauiense per dominum Franciscum Bathyany ad dominum loannem Catzianner, qui aeque hoc expediet, atque ego si illic presens adessem. hoc vnum apud maiestatem vestram affirmare possum, nullum amplius esse dubium maiestati vestre in domino Pewkry. Seruiet enim perpetuo et fideliter eidem, modo ne um deseret maiestas vestra hocque. quod est nunc conclusum cum ipso, effectum suum habeat. Solus mihi narrauit dominus Catzianner, non videre se in toto eo regno, qui preter Pewkry posset aliquid maiestati vestre seruire; alii quales sint, quidve prestare possint, credo iampridein ab aliis maiestatem vestram accepisse. Si quid tamen cupit adhuc eadem per me in hoc negocio fieri, dignetur eadem primo quoque tempore mihi significare, facturus sum omnia, quecunque maiestas vestra mihi iusserit. Franciscus Kapolnay in die diui Adalbert! Warasdinum venit. hactenus nullum ab aliis leuauit stipendium {)r. expectacione solucionis maiestatis vestre, quam si ei factura est maiestas vestra, bonum esset, vt redderetur cercior, vel pocius daretur per dominum Catzianner sibi aliqua pecunia, nam nullam prorsus habet prouisionem. Credo eciam euin venisse in auxilium Pauli Bakyth, sic enim se fakturu in. dicebat, dum Warasdini vna cum eo essem. Preterea regnicole nunc ex singulis colonis singulos centum denarios contribuere ad conseruacioneiu octingentorum equitum et ducentorum peditum in eo regno Sclauonie deereuerunt, proptereaque subsidium, quod ab eis nomine maiestatis vestre petitum est, diferri debuit. Opere precium itaque est, maiestati vestre iamprimum ad totum illud regnum literas expedire, quibus dilatum maiestatis vestre subsidium ab eis petatur. j)ubium nullum, quin illico sint regnicole concordibus animis ad oflerendum illud eonsensuri. Misi maiestati vestre articulos in conuentu regni Sclauonie confectos. Misi item ibrmulam literarum. <]ua litere maiestatis vestre ad regnicolas pro petendo subsidio meo iudicio orunt conficiende. Diem vero diete facile doininus Catzianner pro temporis racione decernere poterit. Ex hoc enim subsidio seruitoribus jnaiestatis vestre solucio opportuna fieri poterit; ex contribucione autem, que nunc fit, soluuntur tantummodo gentes ad racionem regni conducte. Negocia maiestatis vestre hie non in bono loco, quantum ego conicere potero, sunt locata. Doininus enim locumtenens Posoniuui venire, locum communi regnicolarum voto pro regimine ordinatum, non wit, suo pocius volens genio morem gererc quam cominodis reipublice, a cuius vohmtate et dominus Strigoniensis et alii omnes dissenciunt. Aliud quoque est. vt grams satis controuersia inter eos nunc incidit de quo ego nil seribatn. seio nainque fusissime hac de re alios nonnullos ad niaiestatem vestram scripsisse, hoc vnum tacere nolens, dignetur eadem maiestas vestra domino locumtenenti striccius committere, abstrahut se a. eonsuetis deliciis et iuterdum meininerit suscepti officii, studeat rebus maiestatis vestre et regni alacrius attenclere. Vanam esse suam excusationem de inclementi aere Posoniensi ad aerem Semphauiensem et Thyrnauiensem collate, nemo est

41 qui nouit. Vidi oculis propriis nobiles non pancos. qui Posonium hue turn iudicii habendi, turn vero aliarum rerurn causa venerunt, nemine uero hit reperto. facta in capitulo protestacione frustra abiis.se. Si vnquam opus fuit regimen hie Posonii fieri, nunc plurimum esset ob vicinos istos comitatus. qui ob impeticionem Valentini Therek in summo positi sunt discrimine et nisi prospectum illis mature sit. tota ea ditio in potestatem aduersariorum mox preeipitabitur, in quibas eciam omnibus continua peeuniarum exaecione miseri coloni vexantur. Opus est, sacratissime rex. binis man dati s ad dominum iocumtenentum et comitem Posoniensem, vt curent restancias dice preterite de comitatibus vieinis ad cameram maie statis vestre administrare, quod eadem maiestas vcstra vt dignetur mittere eidem. humilime suplico. Item, optinuimus in presenti conuentu, quod dica. que ad racionem maiestatis vestre nunc exigitur, nimirum quinquaginta denarii ad cameram administrabuntur. verum huius potior pars iam ad regni et maiestatis vestre negocia est erogata ex bonis eciam domini locumtenentis, que petunia ad. cameram dari deberet. apud se retinuit. Dixit pro ea impetranda se ad maiestatem vestram scripturum. Videat eadem. si concedet ei. ego non video, vnde nazadistis fieri queat solutio, qui acleo miserrime se habent, vt nil tertius quam attepta quatuinque otcasione in partem aduersam abeant. Joannes enim Ffylleres iampridem illo se dicitur proripuisse. Verum eius vxor est Thyrnauiam traducta agitque apud Beneditturn Erdcuhegh). Deus optimus maximus maiestatem vestram seruct incolumem. Datum Posonii 5. maii anno 1587. Eiusdem sacratissime maiestatis vestre seruitor humilinius Albertus propositus. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom arkicn u, Rem, /arira.

29.

21. maja 1587. U Pragu.

Ferdinand odgovara Ludoviku Pekruju na njegovo pismo od S. maja i poziva, ga, da krepko podupre vojne operacije Ivana Kafzianera. Ludouico Peukhri. Magnifice. tidelis. dileete. Legiinus literas tuas> quas ad nos in festo sanete Orucis cledisti eaque. que nobis inter alia de Turcharuin conatibus -significasti, pro nostra erga regnum istud nostrum atfettione non libenter audiuimus, licet eiusmodi peritula non parum ex subditorum nostrorum istic diuisione et diseordia euenire vieamus. Versamur autem nunc pro defensione subditorum et prouintiarum nostrarum et pro tonseruatione satre torone nostre Hungarie at prouintiarum Sclauonie et denique pro communi bono totius christianitatis in validis preparationibus et ordinationibus faeiendis toto pectore indefessaque . vt ex omnibus quoque partibus regnorum et prouintiarum nostrarum decreta auxilia eeleriter in expeditionem edueantur. Sed quia eiusmodi auxilia et gent.es ex longinquis

- maj

4-2 partibus eonportande veniunt, tu ipse consyderare potes diutumiori etiam tempore opus habere et licet nullum tempns pretermittamus in hac rc. tamen maiori cum eeleritate minime fieri haetenus potuit. Confidinins autem iam omnino futurum, ut sine longiori mora eondescendant.. ad quavn rem accelerandam ct ad faciendum omnia, que pro valida resistentia conducere videbuntur, nihil pretermissuri sumus te interim generose requircntes, vt tu cum gentibus tuis. quantum fieri et sine periculo esse possit. omnia facias et nihil eoruni pretermittas, que in rem et vtilitatem suhditorum et prouinciarum nostrarum futura existimabis. sicuti etiam generali capitaneo nostro Iohanni Catzianer mandauimus et te pro tua erga nos tide facturum ininiine dubitamus, imo generose confidimus. Nee debes mirari, quod gentes nostre tarn cito congregari non possint, quia. sicuti supra diximus, in causa est, quod ex pluribus iisque remotis et longinquis partibus educende sunt, verum eo firmiores et prestantiores in hostem expeditionem sumpturos conspicies. Cum autem, sicut tue Htere ostendunt. Turce tibi adeo propinqui shit, arbitramur, quod facile intelligere possis. in quo numero existant. quidque facere aut quo tandem progredi inten dant; eonsultum itaque erit, vt ea omnia per certum et fidelem exploratorem intelligere cures; potes enim ex te scire, quain bene et recte rebus omnibus prospici possit cognita inimicorum intentione et quicquid sic certo exploratum habueris, nobis et prefato Ioanni Catzianer continue perscribes. Preterea id quoque non libenter audiuimus. quod Turce arcem Ladislai More ceperint, licet nesciamus, an facilis ad expugnandimi vol munita fuerit. Speramus tamen expulsis Turcis ex illis partibus, quod tam dicta arx, quam alie hactenus occupate, non poterunt se manutenere. Nos enim regnum nostrum Hungarie et alias Sclauonie prouintias cum dei optimi auxilio recuperare omnino intendimus et in hoc nihil, quod nobis possibile erit, pretermittemus. Quantum ad ilia 3000 ducatorum attinet. mentem nostram per alias literas nostras intelliges, circa vero illos quingentos equites cum iam pre fato Iohanni Catzianer tibi solutionem fieri debere commissimus (!), non dubitamus, quin ita factum sit. Si autem quidquam deerit. preter ham paruam moram nihil te passurum dispendii credes, tibi enim omnino solutio fiet, que omnia te generose latere noluimus. Datum '21.. maii 1587. Koncept u ci kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

30.

10. juna 15B7. U Pragu.

Ferdinand doznauje prihode Ivanu Katzianera kao vrhovnom vojskovodjl u predstojeoj slavonskoj vojni. H a n s e n Catzianer b e s t a l l u n g auf den zug in W i n d i s c h -

and. Wir Ferdinand etc. bekennen oflenlich mit diem brieve, das ir den edln unsern lieben getreuen Hansen Catzianner, freiherrn zu Catzcnstain und Fladenneckh. unsern rate und landshaubtman in Crain. zu

4 unserm obristen veldhaubtman unsers furgenomen zugs in Wmdischland wider den Trken bestellt und aufgenomen haben. Thuen das auch hiemit wissentlich und in kraft diz briefs, also das er in solhem unserm zug ber alles und jedes nnsrer Mdersterreichischen lande und unser kriegsfolk zu ross und fuss, sovill wir des beyenander haben und noch darzu durch uns bestellt werden rucht, unser obrister veldhaubtman sein, derselben obristen veldhaubtmanschaft naeh seinem pesten verstand. als wir unser gnedigs vertrauen zu ime setzen. treulieh unci mit hchstem vleiss nac-h inhal't unsrer instruction und gegeben gewalts unci als am getreuer aufreehter obrister veldhaubtman seinem herrn zu tun sehuldig ist, auswarten und vorsein. Darumben wir ine mit nachvolgendem stat zu underhalten und die besoldung darauf durch unsern velclzalmaister berrts zugs ervolgen zu lassen bewilligt und zugesagt, nemlich zwayunddreissig geriisste pherd, auf jegeliches derselben pherd des monats je dreissig tag. fr ainen monat zu reehnen zehen gulden reinisch; auf zwainzig trabanten, jeden acht guldin reinisch; drey raiswagen, auf ainen veden zwainzig guldin reinisch : und fur tail gelt dreihundert guldin reinisch. je sechtzig kreutzer oder fnlzehen patzen fr ain guldin zu raiten, tnonatlichen bestimt und bewilligt. Und solle ime solche bestallung am ersten tag des negst verschinen monats aprilis angeen. und hinfuran solang solh zug von neten sein. und er durch uns nit abgefordert wirdet wie obsteet. durch unsern velclzalmaister, derselben besoldung entricht und bezalt wer den ongeverlich mit verkund diz briefs. Geben Prag am X tag iimiL anno etc. im XXXVII etc. Osterr. Gedenkbuch ic ark ivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu. Hofcamerregistratur de annis 1536.37.u fol. 199b:200a, n. r. i kr. dravnom arkivu u Beu. 31.

Prijo 17. juna 1587. U Krievcima.

Ivan Ka.tzianer moli slavonske stalee, da se na sadanjem saboru odazovu kraljevim eljama. Eeuerendissimi, reuerendi, spectabiles, magnifici, egregii, prudentes et circumspecti domiui et amici obseruandissimi, honorandissimi ac dilecti. Oum sacre regie maiestati domino nostro elementissimo conclusionem per uestras reuerenissimas, spectabiles, magnificas et egregias dorainationes, in proxime hie Orisii celebrata congregatione, factam, significassem. et ipsas vestrarum ominationum literas et conelusionis illius exemplum ad eius regiam maiestatem transmisissem, responit quidem tunc statim eius regia maiestas ad illam vestrarum ominationum conclusionem per illas literas, quas vestris dominationibus nunc exhibeo, committendo mihi. vt vestris dominationibus eiusmodi literas reddendas curarem, quod etiam hactenns neutiquam facere intermisissem, tarn reddi illas, nisi in publica huius regni regnicolarum congregatione, nee integrum nee satis commodum et frugiferum esse mihi visum fuit. Peto igitur a vestris dominatio nibus diligenter. ne iniquo animo seu egre hoc ferant.

44 Ceterum, cum vestras dominationes non lateat. quantas vndique nunc expensas et sumptus ipsa regia maiestas in tanta rerum necessitate et prouidendis eonficiendisque negotiis, vt cum ceteris suis regnis, prouinciis. fidelibusque subditis consulat, turn preeipue in defensionem et eonseruationem vestrarum dominationum, adeoque totius huius regni, patrie vestre, facere cogatur, quos sumptus vero absque suorum fidelium subditorum suorum regnorum et provintiarum subsidio sustinere et ferre minime profecto. lit ipse dominationes vestre facile seeum perpendere possunt. Proinde, rogo vestras dominationes etiam atque etiam, ipsasque nomine eiits4 regie maiestatis diligenter requiro, vt nunc, in hac congregatione. ad gratiosam eius maiestatis regie postulationem de contribuendo eiusmodi subsidio concludere, seseqne in hoc obedientes et fideles prestare velint: id quod vestras dominationes haud grauatim facturos spero: quippe quod sese id ipsum facere ita velle, in prosima hie celebrata congregatione bona ex parte, obedienter et beneuole. ad meam consimilem petitionem et requisitionein. obtulerint. Deinde, constat vestris dominationibus, qualent nunc expeditionem ipsa regia maiestas. iam pridem in hoc regnum et pro illius salute et totius christiane reipublice cominodo. aduersus nostre, hoc est sacrosancte catholiceque fidei et nominis hostes, Tun-as ipsos, instituerit. quam vt mature et facto ipso aggrediamur, necosse modis omnibus esse mini videtur. vt nunc statim sine vlteriori mora, vires nostras vniuersas colligamus. coniunctisque illis eo proiiciscamur. quo necessitas et ipse nunc instans vrgensque hostis nos vocat. Cum igitur vestris dominationibus probe constare arbitror, inferioris Austrie prouintiarum auxiliares copias maiori ex parte ad me aduenisse, inter quas multi profecto optimi strenuique viri sunt, comites videlicet barones et alii proceres ac magnates, qui etsi nullain magis ob causam adsint. quam quod vestrarum dominationum et totius regni salutem ardenter exoptent. eiusque rt causa vitam suani quibusiiis periculis atque ipsi inorti exponere parati; tamen tanta illarurn copiarinn vis et nurnerus esse non videtur. vt ipse sole id conficere ac exeqni possint. quod divina ope libenter vellent. audereque et conari non detrecteni: sed opus est, vt eedem ille copie vestris viribus et supplemento adaugeantur: quare cum tandem, vt dixi, preposituni illud iam pridem deliberatum ac conclusum, ad eum, quern cupimus et optamus, tinem et scopiini dirigamus. hortor vestras dominationes nomine regie maiestatis et pro officio meo, rogoque easdem quam diligentissinie. velint nunc certo concludere et statuere, vt singulus quisque dominorum. nobilium et regnicolarum viritim ac personaliter contra dictum hostem insurgat, et nos coniunctim tunc in locum aliquem erga hostern commodum, castra nostra ponamus. vbi preter dicta etiam exterarum nationum copias auxiliares expectare possimus, vel interim ea, que factu opus esse erique debere et posse videbuntur, agamus; quod vt vestre dominationes faciant, admonet ipsas easdem vrgentis et propernodum nunc instantis hostis necessitas. salus sua, honorisque ratio, quippe cum alienas nationes sibi tantum auxilii attulisse videant, ne ipse vestre dominationes sibi ea in re defuisse videantur, que licet plerisque regnis et prouintiis et multum quidem. tamen nemini magis quam huic regno salutifera esse et tantum commodi aft'ere potest: quod futurum ita spem'niaximam in cleo habeo, modo, ut admonui, ita viritim vestre dominationes nunc insurgant. et coniunctis viribus id aggrediamur. quo scopus noster tendit.

45 Porro cogitandum et eoneludendum hac in eongregatione summopere necessarium est, vt tantus exercitus commeatu siue victualibus necessario prouideatur, constituenturque vecture et currus, quibus exercitui contirmo aduehantur et postremo, vt cuiusque generis victualia, quomodo, quantique diuidi et emi debeant, estimentur, estimationesque ille postea per facta registra et edicta passim in hoc regno public entur. Preterea, yt singuli quique domini prelati, eomites, barones, ceterique proceres, iuxta huius regni consuetudinem, eum gentium numernm nunc mtertineant pajaiumqjie ha.beant et suo proprio stipendio abint, quern in eiusmodi necessitatibus regni pro defensione et commodo ipsius tenere et habere tenentur. Que predicta et omnia alia, que ex re huius regni esse adque illius salutem spetare videntur, ita nunc vestras dominationes deliberate ras conelusurasque confido, quemadmodum suam illam et regni huius patrie sue salutem charam habent. Quod ad me attinet. videbunt et experientur vestre dominationes, me pro virili, observantiaque et chad tate mea erga ipsas, omnia, que mei officii orunt, fideliter et sincere acturum, et in nulla re defuturum. quibus me diligenter amieeque commendo obsequiaque mea offero. Ioannes Oaczianer, baro etc, generalis capita.neus regie maiestatis etc. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungariea.. # r a k no i o. c 197200.

33.

17. jium 1537. U Krievcima.

Zakljuci stvoreni na saboru, slavonskoga plemstva u Krievcima. A r t i c u l i d o m i n o r u m ac r e g n i c o l a r u m r e g n i S c l a u o n i e ini c o n g r e g a t i o n e i l l o r u m g e n e r a l i Orisii pro d o m i n i c a p r o x i m a post festum b e a t o r u m Viti et Modesti m a r t i r u m c e l e b r a t a , editi et confecti a n n o M.DXXXVII. Oum sacra regia maieslas dominu noster clementissimiis in prouidendis conficiendisque rerum atque necessitatum nostrarum negotiis et in defensionein patrie nostre ac omnium nostrum eonseruationem maxim asexpensas erogauerit. facturamque suam inaiestatem non dubitemus. voluimus nos quoque, tan turn fideles et subditi sue maiestatis. am ore etiam patrie, auxilia, que pro presentis temporis conditione et- nostra inopia maiora potuimus. jsue maiestati prestare, obtulimus subsidium vnius nVeni de omnium bonis,* iuxta connumerationem nouissime factam, statim et quani primum exigendum exoluendumque et administrandum. Quia autem luiiusmodi subsidium ex Vna parte generosus et magnificus dominus IoannesOazianer, generalis capitaneus regie maiestatis, domini nostri clementissimi. cum uteris et mandato sue maiestatis, ex alia vero parte dominus Ioannes, Oastellamphy, similiter cum uteris et commissione regia, a nobis postularunt, noluimus vllis uteris ac dignitati. obseruantie sue maiestatis dcroo-are ac contrauenire.


Meo conclusimus, vt ipse dominus capitaneus. generalis perpendat ostimetque, que litere regie maiestatis sint in hac parte obseruaride, et cuius manibus sit subsidium ipsum administrandum. Oeterum, vt gentes nostre nuper conduete sine intermissione pro regni defensione conseruari valeant, neque solucio illarum quoquomodo deficiat. conclusimus, vt denuo prefer omnem moram de bonis, omnium doininorum et regnicolarum penes nouissimam connumerationem vnus rlorenus exigatur et ad manus domini Emeriei Bradach thezaurarii nostri eontribuatur et administretur. Quoniam autem commune est periculuin. communis etiam prouisio et contributio pernecessaria est potuimus in tarn grani et fere vltima necessitate regni etiam personis ecclesiasticis parcere. sed illos vna nobiscum ad subsidium periclitanti prope regno cormocare: visum est nobis. vt singuli flomini plebani, qui ita vberes fruetus plebaniarum habent, vt duos vel tres eapellanos teneant, fiorenos quattuor, qui vero vnum vel milium capellanum alunt et eonseruant, singulos duos fiorenos, rectores vero altarium et prebendarii singulum vnum florenum, capellani vero et graeiarii singulum medium florenum singuli ad tam saluberrimam ditionem contribuere et exoluere sint obligati. Que quidem contributio personarum ecclesiastiearum pro media parte regie maiestati domino nostro clementissimo, reliqua vero media pars ad inarms domini thesaurarii regni. pro eonseituatione gentium eonduetarum, administrari debebit.' Vt autem huiusmodi contributio tam dominorum ac regnicolarum. quam etiam personarum ecclesiasticarum citius ad imminentia nobis pericula exigi valeat. statuimus, vt vsque quindeciin dierum spatium absque omni tergiuersatione administretur. casu vero, quo per quoscunque infra, terrainum prescriptum non exolueretur, dominus thesaurarius huiusmodi subsidium ab omnibus doininis et regnicolis per solita onera et grauamina. ab ecclesiasticis vero personis cum pena dupli extorqueri possit et valeat, Deinde, quia in priori congregatione nostra certos articulos pro regni consuetudine confeceranms, inter quos vno articulo deliberauimus. quo omnes viritim ita paratos et bello instrueto nos teneremus. vt dum et quamprimurn presidia. regie maiestatis aduenerint et necessitas regni postulauerit. possimus sine mora, penes capitaneum insurgere. quem articulum nunc quoque roboramus, in ea tamen reformamus. vt omnes et singuli nobiles, qui stipendia quorumcunque bonorum assumpserunt. aut qui officia quorumcunque castrorum detinerent, ac illi etiam, qui senio grauati ac egritudine preuenti essent. vidue etiam possessionate, pro per sonis suis singulum equitem habere et comparare teneantur; nobiles vero vnius sessionis, quoniam instar colonorum subsidium conservations gentium regni contribuerunt, peditesque pixidarios de medio eorum ordinauerunt. ab exereitatione immunes et exemptos fecimus. Preterea, commeatuum siue victualium, ingeniorum ac aliorum irripedimentorum ad belli expeditionem necessariam prouisionem ac ordinationem dominus capitaneus generalis ex subsidio vnius ftoreni. regie maie stati. domino nostro clementissimo. oblato, curain et solutionem habeat. ifa tamen, vt domini et nobiles ad hoc deputati, currus, apud eos desi gnates, in pleno numero paratos tenere, ac dum ominus capitaneus commiserit, pro solutione constituta et in registro estimationis victualiuih conscripte, iilo, quo opus fuerit, dare et mittere debeant.

47 Estimatio vero victualium, quemadmodum prioribus articulis nostris conclusimus, fiat per personas ad id deputatas, adiunctis illis quatuor personis idoneis domini eapitanei generalis. Qui, ponderata ac discussa temporis annoneque qualitate, secundum deum et iustieiam limitent, estimentqiie valorem omnium victualium, registrumque superinde edere et eonscribere teneantur. penes quod vniuersi extra castra viuere ae exercitum ducere possint et valeant saluo, quod in castris alio regesto vt necessarium sit futurum: nam illo commeatus inuehere maiores et expense et fatige sequentur hoc expresso, quod nemo victualia ducens solutione thelonei impediatur. sub assecuratione et saluo conductu prefati geneialis eapitanei regie maiestatis. Deliberauirnus etiam. vt domini, qui banderia sua erigere, ex regni diuturna constitutione. obligantur, alii etiam magnates et nobiles poeiores. videlicet: dominus reuerendissimus episcopus Zagrabiensis, dominus Ludouicus Pewkry, dominus comes Zriniensis, dominus Caspar Ernusth, do minus Pranciscus Bathyany, dominus Petrus Erdewdy. dominus Thomas Nadasdy, dominus Petrus Eeglewyth, dominus Franciscus Thahy, dominus Stephanus Bamffy, dominus Ladislaus More, comes Wolfgangus de Frangepanibus, dominus Stubnberger, Stephanus Gywlay. Paulus Bathkay. Joannes et Melchior Castellamffy, Emericus Bradach, capitulum ecclesie Zagrabiensis et Ohasmensis, clausfcrum heremitarum Lepaglawa, relicta quondam Nieolai Dersfy, heredes quondam Pauli Rerechyny, nee nonde.bonis eastri Zomzedwara et Ztwbycza, ac de castro Zamobor, gentes et exereitus pro conditione et facilitate eorum tempore insurreetionis viri tim iiende leuare teneantur. Quoniam autem plerique dominorum ac nobilium certain partem bonorum suorum per vim et oecupationes Thurearum, ehristiani nominis hostis, amittere sunt coacti, ideo dominus eapitaneus generalis et dominus Ludouicus Pewkry, capitaneus regni, cum consiliariis ipsorum diligentissime et exactissime discutiant. quid gentium quisque dominorum predietorum ad tam salutiferam expeditionem leuare et prestare debeant. Compertum denique est. nonullos victualia et alia presidia hostibus iidei administrare; ideo deereuimus. vt in dectirsu Drawy reuerendissimus dominus Zagrabiensis. dominus Ladislaus More a<- Ladislaus Bamffy. in Zawo autem domini de Zempche ac officiates in Welyke et alii quicunquc Christi fideles, qui videlicet huiusmodi impios homines ac inimicos erucis Ohvisti vbicunque reperire possent, eapere, si viuos habere vlerent, capitaneis supradictis present-are. si vero scse defendere ausissent, capita ipso rum referre non dubitarent. res demuin vniuersas, quas deducerent et senim haberent, pro se ipsis occupare ac in vsus suos conuertere" possint et valeant, Placmt superinde nobis, vt omnibus dominis et regnicolis, damna per gentes quascunque conductas illata ac testimonio vnius judicis nobi lium. vel eius vicegerentis comprobata, per dominum capitaneum generalem ac thesaerarium regni ex peeuniis gentibus solui solitis restituantur ac plenarie persoluantur. Et vt deinceps secundum regestum victualium gen tes conucticie viuant, alioquin per dominos capitaneos pena condigna coherceaiitur ac mulctentur. Et quod curie nobilitares nobilium, ac domus canonicales. plebanorum ac personarum ecclesiastic-arum, pro vetustissima eonsuetudine et libertate ac priuilegio cleri et nobilitatis. a descensu exereitandi sint liberi et immime^.

48 Omnes articuli in priori (et) nouissima -ongregatione editi et promul gate, in suo esse et vigore ae robore permaneant. Conclusimus fmaliter, potestatemque et facultatem plenariam dominis capitaneis dedimus. vt omnes et mgulos, qui premissa obseruare nollent. sed ausu teraerario infringere eonarcntur. per occupationein bonorurr^ tanquam infidelium, art id compellant oceupataque bona talium ad rationeni regie maiestatis. domini nostri clementissimi, tamdiu eonseruent. quoad, voluntas sue maiestatis et alia deliberatio fuerit: vnde literas vnanimi voto ac consensu eisdem dominis capitaneis deimus. a quibus vicissim, quod ]ios in nostra antiqua Hbertate et immunitate articulorumqiie premissorum debita exequutione consernare teneantur. habere volumus. Numerus gentium dominorum ac pociorum nobilium. Dominus reuerendissimus Zagrabiensis equites ., Ludomcus Pewkry comes Zrvniensis '., Caspar Eniwsth Franeiscus Bathvanv Petrus Erdeuv" * Thomas Nadasdi Petrus Keg]owyth .. Franeiscus Thahy . .. Stephanus Bamffy .. .. Ladislaus More .. Wolfgangus comes de Frangepanibus ., Stubnberger Stephanus Gywlay Paulus Eathkay ., Emericus Bradaeh De bonis castri Zomzedwara De castro Zamobor Oapitulum Zagrabiense Oapitulum Ohasrnense Olaustrum Lepaglawa Relicta quondam Dersfi Heredes condam Pauli Kerechyny 300 200 1(10 200 100 . 200 100 ()0 25 (>(} 100 25 32 ' 12 0 32 25 40 20 8 12 8

.. .

Currus conscripti, eommeatus et ad conducenda victualia. Apud dominum reuerendum episcopum Zagrabiensem currus Apud dominum Petruin Erdewdy Apud dominum Ladislaum More Apud d. comitem Zrynyensem Apud cl. Oasparum Ernwsth Apud d. Franc iscum Bathyany Apud capitulum Zagrabiense Apud capitulum Ohasrnense Castrum Ohazarwara Castrum Zomzedwara . . . . . --32 25 25 3(5 25 20 15 20 10

49 Oastrum Zamobor 5 Apud dom. Petrum Keglowyth et Wolfgangum comitem . . . . 15 Stephanus Gyvvlay 5 Paulus Eatkay Ciuitas inferior et superior Orisiensis 10 Oiuitas Montisgrecensis 6 lohannes Thwrozy Quibus solutio iiet ad vnum currum sex equorum pro singulo die crueiferi 20 Istorurn curnmm altera pars ita parata sit cum lateribus et cooperturis, vt panes et similia, que a pluuia custodiri debent, tute perferri queant. Suvremeni prijepis u arhivu <\ i kr. zajednikoga ministarstva financija u , Hungarn, fasc. 1. F r a k n o i o. c. II., 201206 (s pogrjemim datumom 23. juna 1537.).

17, juna 1537. U Kri ov (/.ima,

Adresa slavonskoga plemstva sa sabora krizevackoga kralja Ferdinandu. Serenissimo principi et domino Ferdinando, diuina fauente clemencia Romanorum, Hungarie, Bohemie etc regi semper auguste, in lan ti Hispaniarum. arehiduci Austrie etc., domino nobis graciosissimo. Sacra regia maiestas et domine domine noster gratiosissirne. Pidelitatis nostre perpetue humillimam commendacionem. Immortales gratias aginms vestre maiestati pro sua liberali munifieaque, immo paterna cura, qua nos et hoc regnum suum gratiose prosequitur, vt pro nostri defensione ct conseruacione huius regni copias auxiliares miserit, quod vestre maiestati omni officio obsequiorum reseruire studebimus. Intelleximus eciam Jiteras et mandata vestre maiestatis ad nos data, quibus ex animo obteinperare cupientes penes dominum capitaneum vestre maiestatis inaiora, que pro nostra inopia potuimus, fecimus maiestatique vestre subsidium vnius floreni primo quoque tempore exoluendum contribuimus. que omnia vestra maiestas ex eodem domino capitaneo clarius intelligei'e poterit. Igitur humilime supplicamus vestre maiestati, dignetur presencia obsequia nostra et nostram seruiendi promptitudinem animo gracioso accipere. quam deus optimus maximus conseruet felicissimam et ad vota pro commodo tocius reipublice christiane. Ex congregacione nostra generali pro XVII die junii Orisi i celebrata, anno 1537. Presentes vero, ob absenciam maioris sigilli nostri, sigillis iudicum nobilium fecimus consignari. Eiusdem vestre maiestatis fideles humillimi vniuersitas dominorum et regnicolarum regni maiestatis vestre Sclauonie. Original s tragovima viseega peata u arkivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu, Hungarn, fasc. 1. F r a k n o i o. c. JI, 207.
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA 01. 4

50 34.

19. juna 1587. U Krievcima-.

Ludovik moli kralja Ferdinanda, da se ispune oni uvjeti, to ih je utanaio s prepotom Albertom od Perega, a podjedno moli i grad Mali Kalnik poradi zasluga, to ih je stekao sazvavi posljednji sabor slavonski (od 17. juna). Sacratissime regie maiestati Komanorum. Hungarie et Bohemie etc domino domino michi elementissimo. Sacratissiina regia maiestas domine domine clementissime. Post seruiciorum meorum in graciam maiestatis vestre humilimam eommendacionem. Perscripsi nuper maiestati vestre ea. que ex parte basse Boznensis michi sunt allata. Que nunc sunt noua, perscripsit (non dubito) maiestati vestre magnificus dominus Ioannes Kaczianer. maiestatis vestre capitaneus generalis. Omnia ettenim ego pure et syneeriter cum illo communicaui et communicaturus sum. deinceps defensionem regni et cetera maiestatis vestre negocia concordibus animis et syncera charitate curaturi. Graciosissime domine. ego importune cogor semper maiestati vestre suplicare. Transactionis illius maiestatis vestre medio domini Albert! prepositi mecum facte vestra serenissima maiestas optiine meininit, Supplico vt habeat raeionem seruiciorum meorum et iubeat illam transactionem effectui mancipari. tercium illud mille tiorenorum dominus Acacius Sroth nondum restituit. Super illis trerentis florenis ad mensam nieam per vestram maiestatem decretis nichil mihi ex voto hactenus responsum est. Ego quan tum in me est. fideliter et diligentissime enitor .maiestati vestre seruire. que vtinam maies.tas vestra aliquando videre et conspicere posset, Nunc in hiis comiciis. que per me ad hum- diem dominieum nunc preteritum proclainata sunt, agimus omnia pro dignitate maiestatis vestre. prout ma iestas vestra postea clarius accipiet. Preterea serenissinie rex, vt inea facta a me ipso accipiat. volui ipse maiestati vestre declarare et pure coniiteri. Est in hoc regno arx vna parua. in rupe vna. Kyskemlok nuncupata, exigui eniolumenti in tantum, vt de vniuersis illius pertinenciis in subsidio hiis diebus regno connumerato sessiones saltern quatuordecim sunt dicate, Arx hec Nicolai Balsa erat. qui ab inicio loanni Scepusiensi maiestatis vestre aduersario in hac arce exploratores tenuit, immo postea solus vna cum vxore. rebus et tota familia se ad Ioannem Transsiluaniam versus contulit, niteltatur arcem suain tradere ad manus subditi loannis per concambium. Ne autem ex hac arce fidelibus maiestatis vestre dampna et violencie inferantur. ego arcem in meas manus accepi. Supplico maiestati vestre tanquam domino meo clementissimo, dignetur ex sua regia Hberalitate arcem ipsam Kyskemlek cum suis pertinenciis michi graciose donare. quam a maiestate vestra perpetuis meis seruiciis contendam promereri. quam deus qptimus conseruet diutissime incolumem et felicem. in cuius gratiam me et seruicia mea recommendo. Ex Crisio decima nona die iunii anno 1537. ' Eiusdem vestre serenissinie maiestatis fidelis seruitor Ludouicus Pekry de Petrovyna.

51 Pripis (Res o] u t i o ) . Kunigliehe maiestet hat beslossen, dem Pekri Lauseh in antwort zii sehreiben, daz erstlich ir maiestet sein getreu befurderung und handlung zu alien gnaden vnd wolgefallen annemen und solhs, in gnaden bedenken nicht vergessen wollen, und sovil betrefft den abgang an den 500 pherden. desgleiehen des taflgelts, haben ir maiestet gnedigiste verornung gethan. az er derhalben zefriden gehalten werclen solle. Versehen sich auch ir maiestet. er werde sich in solchem fall, vveil die handlung daz vaterland berur. Jeienlieh halten und ob gleich die vollig bezalung darauf nit jede mal verhanden wer. darin ain undertanige geduld tragen. soli er nit zweiflen. daz er i elites daran verlorn haben sollt. sonder ir maiestet well sich in dem und anclern gnediglieh gegen ime halten. Waz dan antrift daz schlssl. sey ir maiestet ine in dem unci andern mit alien gnaden genaigt unci sover sohlh schloss ir maiestet anderst haimbgefall, so wollen ime ir maiestet dasselb ganez gnediglieh bewillt haben. Ex eonsilio regio 28 iunii 1537. Original s tragovima peata u r. i kr. dravnom arhiou u Beu, Hung ari ca.

V>6.

29. juna 1537. U Pragu.

odobrava saborske zakljuke slavonskoga plemstva, no zahtijeva, da se oni ostvare i Ispune. P a t e n t e s ad S c l a u o n i a m . Ferdinanclus etc Fidelibus nostris vniuersis et singulis dominis prelatis. baronibus. egregiis, nobilibus. eomitibus, vieeeomitibus. iudieibus, iuratis eeterisque hominibus et subditis qiiibuseunque per regnurn nostrum Selauonie et partes eidem subiectas vbilibet eonstitutis. ad quos presentes litere nostre peruenerint. vel qui earundem fidedigno exemplo requisiti fuerint. grac-iam nostram regiam et omne bonum. Quum quemadmodiim istam vestram dietam et congregationem generalein non nisi ad ea traetanda consultanda eoneludendaque per vos fieri voluimus, que vestram ae regni istius nostri salutem et liberationem ae paeem et tranquillitatem eoneernere viderentur. sic nobis facile persuademus. quo plane eonfidiinus. vos proeul dubio eonsyderatis huius temporis neeessitatibus et angustiis imminentibusque perieulis nihil deliberaturos et eonclusione ista vestra statuturos fore aut iam statuisse, quod plane non sit pro tantis auertendis malis vtile. eonunodum et necessarium. Oonsyderamus autem frustra iniri consilia et in iis que proficua sint eoneludi, nisi etiam efiectus ipsorum. que eoneludantur. eonstanti et firmo proposito siibsequatur nosque eonclusiones istas vestras laudantes et approbantes ac gratas habentes velimus eas firmiter et inuiolabiliter teneri et obseruari. Ideirco fidelitati vestre et euilibet vestrum. nemine exeepto. haruin serie suit inficlelitatis amissionisque bonorum pena eommittimus et distriete preeipienclo mandamus, quatenus prefatas conFerdinand

52 clusiones in huiusmodi congregatione factas sen ad hue faeiendas cum earundem articulis in omnibus et per omnia firmiter et inuiolabiliter teneatis et obseruetis, nee contra eas quouis quesito colore aut ingenio ire aut facere audeatis siue presumatis, sicuti vnumquemque pro fidelitatis sue in nos debito ac patrie rerumque suarum salute salubribusque hisce mandatis nostris libenter obtemperaturum esse plane confidimus et ita quoque sub predicta pena omnino volumus mandamusque. Datum Prage 29 iunii 1.537. Koncept . i kr. dravnom arkivu u Been,, Himgariea.

36.

29. juna 1537. U Pragu,

Ferdinand odgovara na pismo Ltidovika Fekryja od. 19. juna hvali zasluge njegove, sto ih je sebi stekao sazvavsi sabor od 17. juna u Krievce.. L u d o u i o P w k r . Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dileete. Ex Uteris tuis Crisio die XIX hums mensis ad nos datis libenti sane animo intelleximus. te cum generali capitaneo nostro loanne Catzianer. barone etc.. omnia, que ad defensionem regni istius nostri pertinere, eque re nostra esse cognoscis, syncere communicare solere. vosque concordibus animis coniunctisque voluntatibus atque studiis negotia nostra pro mutuo curare, id quod de te quoque prefatus Catzianer abunde nobis et amanter perscripsit, adeo ut ex ea re baud exigua letitia afl'eeti fuerimus. maxirne eum in comitiis per te ad 17 huius indictis te nihil non pro digni tate et commodo nostro agere iam aeturumque esse nobis eonfirmes. de quo nullum dubium nobis esse potest, cum tuam in nos fidem mentisque constantiam intuemur. Quare vt eiusmodi tua tani propensa in nos studia offitiaque nobis vale plac en t. ita omni quoque gratia nostra eomplectenda duximus eorumque hand vnquani immemores futuri sumus. Ceterum quod ad reliqua. transactionem scilicet tecum medio Alberthi prepositi factam, attinet. in qua tibi non omnia integre prestari grauiter fers equidem. eum ordinem clementer dedimus. vt istorum ration satis contentus posthac esse possis. Confidimus autem te, cum de patrie rebus tutandis iam nunc agatur, equo animo laturum, si quidem integra solutio desit et que non semper ita ad manum et in promptu esse queat, nihil enim in eo preter aliquam exigui temporis moram amissurus es. que tibi ob id leuius omnino ferenda est, quo nos tu i semper perbenignam in his et aliis quibuseunque rationem habituros esse minime dubitare debes. Nam si arx ilia, de qua seribis, eo modo, vti iudieas, acl nos deuoluta esse indicatur, non nisi lubentes certe facimus, vt tibi earn nos dono daturos per has nostras promittamus maiora etiam daturi pro meritis tuis. eum oeeasio tulerit. Datum Prage 29 iunii 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, H/utgarica.

$ 53 37.

21. septembra 1537. U Beu.

Ferdinand trai od Franje Batthydnyja, zagrebakoga biskupa Simona Erddyja i Ludovika , (a tako nesumnjivo i od ostalih velikaa? i plemstva slavonskoga), da podupru vojnu poduzetu protiv Turaka za oslobodjenje Slavonije. Magniflco fideli nobis dilecto b"Yancisco de Bathyan. comiti comitatus Oastriferrei. eonsiliario nostro etc. Ferinandus diuina fauente dementia Romanorum Hungarie et Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum. archidux Austrie etc. Magnirice Melis dilecte. Te procul dubio non preterit prouintiarum et patriarum nostrarum contra hostes decreta et ad expeditionem istam nos tram concessa auxilia, quippe que non nisi ad sex menses promissa fuerint, breui dissolutum iri. nisi debite prouideatur, presertim cum iam .finis dictoruiri sex mensium instet eo sane tempore cum uel maxime opus sit. at cxpeditio ista continuetur. Quoniam uero dissolutionem illam omnino auertere intendimus, ueluti que nobis, si tierot victorie nanciscende tarn commode oblatam occasionem penitus ereptura esset tuque ex present! rerum ct expeditions istius statu et progressu facile consyderare potes. quod si exercitus non dissoluatur, sed potins hostem iam quasi fugientem proseqiiatur. sicuti cepit, id iam nunc effici possit, quod postea longe maxim is impensis fieri hand queat. Idcirco imprimis perpendendum esse iudicamus, si diuina ope victoria contra hostes cesos uel pulsos et fugatos obtineatur. maxime turn necessarium fore, uti vlterius insistatur et quarn latissime fieri possit loca ista occupata in potestatein nostram redigantur. presidiisque impositis tandem muniantur. ad quod felici success u peragendum nullum magis idoneum et commodum tempus. quam nunc est. expectari potuisset. Propterea quod vtrique basse Bosnensis et Belgradensis nullum magnum auxilium a Thurca mitt! posse ex pluribus causis coniici liceat. potissimum uero ex eo, quod ipsum Thurcam nunc magnis pluribusque expedicionibus bellicis distentum esse certum sit, vncle dissolutio istius nostre expeditionis et maxime si victorie contra hostes. quam nobis diuino auxilio mediante pollicemur, obtinende nacta oportunitas dimiteretur. nobis sane et vniuersis regnis, prouintiis subditisque nostris incredibili irreparabilique damno incommoditati et iacture sine dubio futura esset. nam preterquam quod hactenus maximas impensas totque arduos labores ac curas et uigilias a nobis incassum susceptas perderemus. subditi vniuersique Christifideles in maximum periculum et discrimen reclucerentur nouissimaque essent peiora prioribus, sicuti hec omnia tu ipse pro tua prudentia contemplari perspicereque potes. nosque ob id easdem tarn legittimas causes longius recensere omittimus; contra uero si hostem exercitus noster ut debet inseqiiatur et istiusmodi recuperandorum locorum oblatam occasionem non pretermittat. turn sane id non solum regnorum et subditorum istorum nostrorum, verum etiam ceterorum omnium defensioni eliberationique a tarn frequentibus calamitatibus conducturum quiuis saltern non stupidus intelligere queat. Quapropter si petita in hac congregatione nostra a prouintialibus nostris decretorum auxiliorum prorogatio non obtineretur, abs te clementer etiam atque etiam requirimus. uti consycleratis prenarratis causis. quantum in te erit interea temporis.

54 consilio, monitioiiibus hortationibusque tiiis, quibus melioribus scies, quodcunque tibi necessariuin uiebitur, eo persuadere idque efficere summis tu is uiribus contendas, ne finitis dictis sex mensibus dissolutio gentium et peditionis ulJo modo fiat, sed potius earn quibuscimque uiebitur rationibus auertere et ad eontinuationem excitare studeas. Namque nos uicissim obligari uohmius et promittimus, quod si prorogationem huiusmodi auxiliorum in presenti uel aliis futuris eongregationibus non obtinuerimus a dictis ])rouintialibus nostris. quod tamen nobis nullatenus persuademus, nos ipsi dictis gentibus pro eo tempore, quo nobis ultra dictos sex menses seruient. solutionem et stipendia cum effectu euraturi sumus. de quo penitus nihil addubitare debes, et quidem confidimus, cum id potissimum pro defensione, pacifreatione eliberationeque prouintiarum et subditorum nostrorum cupiamus. nullum prestantem militem isto in exercitu fore, qui non libenter huic petioni nostre acquiesrat aut excusationein ullam quesiturus sit. Ad hec non pretermittemus interim iustam aliquam pecuniarum summam, quam isthic transmittamus, eontiare. quibus illis tan turn, qui omnino egeni sunt, pro sustentatione interim subueniatur: te itaque iterum clementer monemus atque tibi omni studio iniungimus, efficere coneris. ut turn ista dissolutio prorsus prepediatur. turn exercitus nosteu ad prosequcndos hostes occupandaque queque obuia loca in tanta rei bene gerende oportunitate excitetur et progrediatur deque retrocessione uel dissolutione minime cogitet. In eo tibi etiam nullum dubium esse debet, si quid pecuniarum abs te pro intertentione militum subjninistratum et nobis in eo accommodum fuerit, quod te et illos quicunque fuerint sub uerbo et fide nostra regia indemues preseruare ac debitam satisfaetionem nobis curare atque omni gratia erga vos recognoscere uolumus. Quanta insuper apud omnes. si hanc speratam \ictoriam consecuti fueritis, tua et militum omnium gloria et laus futura, sit. facile per te exputare potes et non immerito quidem, quippe cum hide multorum salutem et uitam dependere nemo nesciat. Pro qua victoria obtinenda et continuanda nos sane nihil eorum suscipere et aggrecii preter mittemus. que nobis quacunque ratione possibilia et in potestate nostra sita esse uidebuntur sperantes proinde et omnino confidentes te plane omnia iacturum summisque studio, opera et diligentia curaturum, quo id. quod nos pro comuni pace et tranquilitate tanto animi desjderio optamus. vti vide licet gentes Sclauonie in expeditione ista vna quam diutissime contineantur. abunde consequamur. que omnia tibi rei nimirum magnitudine et neces sitate ita postulante significare uoluimus nostram in eo expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum in ciuitate nostra Vienna die XXI mensis septembris anno domini MDXXXYK regnorum nostrorum Romani septimo. aliorum uero vndecimo. Pripis: In simili ad episcopuni Zagrabiensem mutatis mutandis. Magnifico fideli nobis clilecto Ludouico Pewkry de Petrowyna. gentium nostrorum leuis armature capitaneo. Koncept uinjen kao istopis u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hunaarica. Uz ovaj jo dva koncepta, jedan uinjen kao istopis s doslovno istim tekstom na Ludovika Peknjja.

00

38.

8. oktobra 1537, U Beu.

Ferdinandov proglas rta stalee ugarske i slavonske poradi Kafziauerove , : vojne. P a t n t s. Ferdinandu etc. Fidelibus nostris vniuersis et singulis doininis. prelatis. baronibus, egregiis. nobilibus ceterisque gentibus regnorum nostrorum Hungarie et Sclauonie ad exeivitum nostrum contra Turchas profeetis inque tam salutifera expeditione nostra operam suam nauantibus, cuiuseunque status, ordinis aut conditionis existentibus, presentes nostras lecturis aut. visuris salutem ac graciam nostram regiam et omne bornim. Tametsi nimquara dubitauimus. quin quisque vestrum turn ad tutanclam patriam suam, turn vero ad expellendos Turchas prompto paratoque animo expedition! isti nostre bellice, ])ro efensione vestrorum omnium recuperationeque amissoruin loeorum a nobis paterne suscepte. presto affuturus esset, tamen cum vos vna omnes certatim adeo ad hoc bellum confiuxisse itaque viriliter et animo se hactemis operam studiaque vestra deckrasse multorum uteris sermoneque cogmtum habeamus, vt quemadmoduin strenuos fortissimosque viros ac. vere christianos homines decet. pro religione nostra deique nomine ac gloria sempiterna vel sanguinem vitamque vestram effundere hand dubitare videamini, equidem pro eo ac debemus vehementer ex ea re letati smmis. minimeque pretermittenclum duximus, quin, quain grata et accepta nobis hac vestra offitia laboresque indefessi acciderent, quos pro regni istius nostri salute tranquillitateque imo vero pro vita, coniugibns. liberis fortunisque vestris alacriter sumpsistis, vobis impresentiarum signi/iearemus Nam vos omnes primum sic existimare volumus, earn vestram tbrtitudinem coniunetissimosque ad defendendam patriam amnios vestros tamque preclara facinora strenuaque facta vestra. quibus nomen vestrum immortal! gloria exornare pergitis, ita a nobis maiorem in modiim probari commendari laudarique, vt propter ea vobis summas hie graoias et habendas et referendas esse eenseamus, sicuti certe habenms et. referre etiam qnacunqvie oocasione studebimus. Deinde vero vobis persuasissinium esse c-upimus, nos cle salute, incolumitate, quiete vestrum omnium ac amborum istorum regnorum conseruatione ita solicitos et in vestri auxilium paterne inelinatos esse, vt omnibus viribus facultatibusque nostris pro redimendis vobis a Tiircharum rabie feroeiaque et intolerabili plane iugo elaborare hand eessaturi. neque vllo unquam tempore sen loco vestris eommodis vtilitatibusque. vti bonum christianum clementeinque decet regem. defuturi. min potius in earn curam tot i sedulo quidem incubituri sirnus. vt vos regnaque ista nostra in tran quill um stat'um rechuanius confidentes vos vicissim hac oblata oecasione omnes nemos intensuros nullisque laboribus sumptibusque parsuros esse, quo non postremum lo::iun in ista expeditione tam laudabili tain pia. tam villi et salutari continuanda et ad optatum tinem dedueenda inter bellicosissimos viros redimendeque patrie stucliosissimos athletas meri to habuisse videri possitis, id quod, etsi vestra sponte vos haud segniter facere eonspicimus, tamen. vt ardentius inceptis illis vestris perseueretis et progrediamini. vos omni studio hortamur et requiri-

56 mus, quandoquidem preterquam quod in iis vestre in deutn pietatis ac patriam eharitatis offitio functuri estis, eiusmodi studia et salutaria opera vestra erga vos omnes et singulos preeipue gratia et dementia nostra regia cum effeetu reeognoseemus. Datum Vienne 8-ua oetobris 1537. Konrept u c. i kr. dravnom arkivu u Beru, Hunc/arica.

39.

8. oktobra lo37. U .
alje slavonskim velikaima i plemstvu kao svoje pouzdanike Trajana Auersperga i Vilima Rumpfena. L u d on ico w k r v . Ferdinandns etc. Magnifice, fielis. dilecte. Oommisimus nobili Traiano ab Aursperg et Guilhelmo Bumphn eonsiliariis et commissariis nostris. fidelibus nobis dileetis, nonnulla tibi nomine nostro coram exponenda. Que cum ex omnimoda mente et voluntate nostra procedant. te propterea omni studio requirimus, vt eisdem non solum plenam et indubiam fidem in his, que verbis nostris referent, adhibeas. verum etiam te superinde sic exhibeas. prout turn rei exigentia tueque in nos ficlelitatis studium exposcit. turn te onmino faeturum esse confidimus id, quod crga te generose reeognoseemus. Datum Vienne 8-ua oetobris 1537. Fiant in simili decern cum titulo: magnifice. fidelis dilecte". detain cum titulo: egregie fidelis dilecte". absque subscriptione. Item ad Pauluni Bakytb. Franciseum Bath van. episeopum Xagrabiensern. Koncept r. I kr. dravnom arkivu u Been, Himc/arira. Ferdinand

40.

(18. oktobra 1?. U Been.)

Kraljevski nalog kancelaru Adamu Carolu, kako da sastavi obznanu na slavonsko plemstvo i velikae o imenovanju Nikole Juri/a kapetanom mjesto Ivana Katzianera. Domino Adanio Oarolo etc. Kunigliehe maiestet hat beslossen und bevolhen, auf herrn Niclasen Juritschicz. freyherrn in Ginss. als obristen veldhaubtman credenez ze stellen, als neinlieh an bisehof in Agraru. Woithani 1 und ander Windisch heri'n audi ettlieh uimbersehriben mit diser eingeenden narration, wie ir kgl. Mt. commissari verordent, di nadi glegenhait der sachen daz best sellen lielfen. handeln und ratslagen arzue, ir kgl. Mt. herrn Juritschicz als obristen veldhaubtman geordent hette ganz gestroster hofmung und zuversicht. Ir Mt. wollte mit irer vaterlichen und genedigen hilf imd artbun
1

Franjo Batthyny.

Di

disen besehehen unzeitigen unfal vviderbringen und nichts zu irer erledigung und befridung daz muglich war underlassen: daz sy dannoch gedachten Juritschicz guten glauben geben und sich ermassen inen selbst zu woP lart und guten halten, wie ir Mt. nicht zweifle. Dann so solle dem Pekri, naehdem. an seiner person nicht wenig gelegen, in sonderhait geschriben werden. nemlich wie ir kg]. Mt. auf den vergangen unzeitigen unfal sich entslossen, alles das ze tun furzenemen und zehandlen, daz zu widerbringung desselben auch sonst zu der Windischen versicherung anderst dinstlich sey. Darin well ir Mt, ungespart ires leibs und guts nicht underlassen. dergleichen was zu besezung der granizen von noten ist, inen billig verordmmg zuthun. Und wiewol sich der Caczianer der obristen veldhaubtmanschaft weiter zubeladen bewilhit, so hette doch ir Mt. ine auf sein ersuchen, unangesehen solhs. derselben haubtmanschaft entladen undanheims zeziehen erlaubt, Und aus dem. daz ir Mt. den Juritschiez bisher in irer Mt, und auch gemeiner christenhait dinsten eerlich, aufrichtig und tauglich erkennt und. filrneinlich dieweil er sonst mit dem Pekri in guter freundschaft unci einigkait vcrwant, so hette ine ir Mt. zum obristen iirgenomen und geordent. nemlich daz er aufs eilendist mit ainer anzal geriissten pherd. dergleichen knecht, auf Pettau ze Ziehen verschafien and nemlich daramben, clamit mittlerweil di grenizen versichert und aller nachtail so sonst entsten niochte verhuet werde. J)erhal))en hetten auch ir Mt. firgenomen noch ain anzal genisster pherd. und nemlich zu den 500. so er vorhin in bestallung hett, noch 1500. daz dann zwaytausent geriisster phercl weren und nemlich di so also in solher anzal vorgedient zehalten. Und wcil nun Waghits 1 in seinen getreuen diensten tods abgangen und an seiner stat ain andere person ze thim von nten. so hetten ir Mt. ine zu fuerung solher 2000 pherd fr geschikt und landen und leuten nuzlich und anschenlich. als der auch derselben ort gesessen und geliebt ist. fargenouien. und hetten ir Mt, auch bevel geben der bestallung halben auch mit ime ze handeln und 7,e sliessen. And wer dermal noch ir Mt, genediges begem, er wollte sich gen Pettau verfuegen und sich auf solh handhmg gutwilhi halten, darnach auch in alien sachen dem wesen zu guten hilflich und retlich erscheinen. Dann er samt andern sollen sich gewishch vertrsten, daz ir Mt, treulich und vorderlich zu inen sezen und den dasigen schaden widei"bringen will, dan ir Mt. befinden di glegenhait nud weg wider di unglaubigen ze streiten, di vor nie verhanden gevvest. wie er dan zu irer Mt, ankunft gen Gracz lautercr vernemen wirt, damit er also nit allein mit seiner person getrost sein. soncler auch ander trosten solle und solh haubt manschaft anzenemen in dainem weg wieder[e]. Fiat dem Juritschicz ; auf ein gehorsamsteii' brief auf daz lmegsfolk Daz alles soil sovil muglich ist, gefurdert werder;. Original u c. i kr. dravnom lim u Bebu, Hung ari .
1

Pavao Baki.

58 41.

18. oktobra 1587. U .

Ferdinand javlja Franji Batthyanyju, biskupu zagrebakomu Simonu Frddyju i ostalom plemstvu, da je uinio slavonskim kapetanom mjesto Ivana Katzianera Nikolu Juriia. Oredentiales. F a n i s c o a t h a n. Ferdinandu* etc. Magniti.ce fid el is dilecte. Doputauimus cortos ronsiliarios et coinmissarios nostros, qui iuxta qualitatem et exigentiam rerum presentium pro communi patrie istius salute vrgentiquo necessitate queque optima et vtilia vobiscum consultare et tractare debeant. quas ad res agendas prouidendasque magniticum ndelem nobis dileetum Nicolaurn Juritschiez. baron em in Guns, consiliarium et cam erari u in nostrum, tanquam generalom exercitus nostri in Sclauonia et inferioris Austrie capitaneuin elegimus et ordinauimus, sperant.es et contidentes cum dei inprimis dementia et adiumeiito ac nostra paterna ope auxilioque omnino fore. vt. inopinatus casus i lie aceeptaque clades ocyus reparari et resarciri possit. quandoquidem nihil eorum, que ad vestrum omnium liborationem isti usque regni afflictiones et pericula auertenda idonea et possibilia esse qiieunt, omissuri sumus. Bequirent.es itaque te oinhi studio, vt dicto Nicolao Juritschiez, generali capitaneo nostro. in i is, que tihi verbis nostris referet. plenam et. indubitatain fidem habeas toque ita super eisdem oxhiboas. prout tuo in patriam debito offitio et charitati conuenit. nosque te sedulo factnrum esse minim dubitamus. id quod erga te gratiose recognoscemus. Datum Vienne XVIII octobris 1587. Dodatak : In simili mutatis mutandis ad episeopum Zagrabiensem. Et quam plures sine superscriptione cum titulo magnifice et egregie : tiant sex cum titulo magnifice et sex cum egregie. Koncept u <. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

42.

19. oktobra 1587. U Beou.

Ferdinand doznauje Nikoli Juri.Hu prihode glavnoga kapetana, slavonskoga. H e r r n X i c l a s e n J u r i t s c h i t z e n b e s t a l l u n g der o b r i s t e n v 1 d h a u b t m a n s c h a ft. Wir Ferdinand etc. bekennen offenlich mit diesem briefe. dass wir den edlen unsern lieben getreuen Niclasen Juritschitz, freiherrn zu Gns. unsern rat und eamrer. zu unserm obristen veldhaubtman unserer Niedersterreichischen und Windisehen 1 ancle wider clen Trken und andere unsere veind bestellt unci aufgenomen haben. Thuen clas auch hiemit wissentlich und in craft diz briefs, also dass er ber alles und jedes unserer Niederstcrreichischen lande und unser kriegsvolk zu ross und fuss.

59 soviel wir des beieinander haben unci noch darzu durch uns bestellt werden mchte, un'ser obrister veldhaubtman sein, derselben obristen veldhaubtmanschaft nach seinem best-en verstand als wir unser genedigs vertrauen zu ime sezen, treulieh unci mit hehstem vleiss nach inha.lt unserer instruction und gegeben gewalts. unci als ein getreuer aufrechter obrister veldhaubtman seinem herm zu thun schulclig ist. auswarten und vorsein. Darumben wir ine mit nachvolgenden stat zu underhalten und die besoldung darauf durch unsern veldzalmaister ervolgen zu lassen bewilligt und zugesagt, nmlich zwayunddreissig geriissten pherd, auf jedliches derselben pherd des monats jc dreyssig tag fr einen nionat zu rechnen, zehen guldin reinisch; auf zwainzig trabanten jedem acht guldin reinisch. drey raisvvagen. auf ainen jeden zwainzig guldin reinich ; und fr tafigelt dreiIiundert guldin reinisch. je sechzig kreuzer. oder filnfzehen pazen fur ainen guldin zu raiten, monat.lich.en bestimbt unci bewilligt, Und solle ime soliche bestellung von heut dato anzuraiten angeen und hiefuro solang er durch cms nit abgefordert wirdet, wie o))steet, durch unsern veldzalmaister derselben besolduug entricht und bezalt werden. ongeverlic-h mit verkund diz briefs. Geben zu Wien den XVIII tag octobris, anno etc. im XXXVII. Osier. Gedenkbuch u arhivu c. i . zajednikoga ministarstva, a Beu.

4;i

19. oktobra 1537. U .

Ferdinand javlja Ludo viku Pekrpiu, da je uinio slavonskim kapetanom mjesto Ivana Katzianera Nikolu Juriia. L u d o u i c o P e vv k r v . Ferdinandus etc Magnitice. iidelis, dilecte. Intellect*) hisce dieluis inopinato asu, qui oxercitui nostro in Sclauonia, ut scis. euenit. deliberauimus et decrei dm us omnia ea farere. aggredi et efiicere. que quoquomoclo ad instaurationein illius insperati casus facere et acl defensionem tuitionemque rcgni nos tri Selauonie necessaria esse uideantur et in hoc nullis parcere cxpensis sine lahori bus cliu noctuque et similiter ordinem dare non pretermitteni us. ut celeriori qua fieri poterit ratione necessaria prouisio acl defendencla iuenclaque connnia nostra adhibeatur. Quamobrem quia magnitieu fidelis nobis dileetus Nicolaus Jurisehitz, baro in Gunss. consiliarius et camerarius noster, in nostris et reipubliee ehrisiane seruitiis fidelis. rerum experientia prestans ac equi bonique studiosus et ad res agendas idoneus nobis cognilus est, illique tecum bonam amieitiam et concordiam intcreedere non ignoramus, proincle eundem capitaneiim generalem in locum Ioannis Oatziancr data sibi eaclem potestate et authoritate. quam dictus Catzianer a nobis habet, constituimus et cleputauimus illique remisimus et ordinem dedimus. vti quam celerime sese cum certo numero equitum grauis armature atque peditum Potouiam conferat illisqiie communicate inprimis tecum consilio pro assecurandis tutandisque confinium locis, vbi magis opus esse videbitur. vtatur. eaque mala, que euenire forte possint, precaueantur. Quum vero

60 aliquem etiam numerum equitum leuis armature et nempe ad illos quingentos. quos modo sub tuo duetu babes, adhuc mille et quingentos, ita ut numero duo millia eiusmodi equitum coniectatis tuis existant, intertenere prorsus deereuiinus, neeessum sit. do fidei igitur tue erga nos constantia atque rerum agendarum et rei militaris experientia et cognition plene confisi minimeque ignari te omnium maxime regionum istarum situm moresque nosse ac subditis istis nostris apprime gratum esse, his huiusmodi duobus millibus equitibus preesse volumus, conmiisimusque prefato Nicolao Jurischitz. designate capitaneo nostro generali, vti tecum super liuiusmodi conductione tractet et agat atque eoncludat seque in omnibus, vti decet et conuenit, ergo te amieabiliter gcrat et tali modo. vt mutno in commune consulates, cui ideo in premissis fidem indubiam adhibcbis. Subinde te omni studio graciose requirentes, vti Pethouiam te conforas et in hisce rebus omnibus promptum et paratum cxhibeas et denique bonum el vtilitatcm patrie studio, consilio et opera quantum in te erit promoueas. sicuti in te plane confidimus. Et tibi ceterisque omnibus pcrsuasum omnino esse debet, quod nos paterae hisce rel)us consulere et que neglecta sunt resareire dimno auxilio mediante omnino cu.rab.imus. sicuti a dicto Nicolao he:- et alia latins intelliges. Pac itaque et 11011 solum tu ipse bono fort i que sis animo. verum etiam alios quosque confortari eorurnque animos erigere studeas teque pro rei magnitudine virum tam patrie studiosissimum. quam voluntatis nostro obtemperantem prestos, id quod peculiari beneficentie nostre munerc recognoscemus. Datum Vienne XIX octobris 1537. Koncept -. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungariea.

44.

19. oktobra 1537. V Beu.

Ferdinand nalae slavonskomu 'plemstvu, da se pokorava Nikoli Jurii u, koga je uinio mjesto Ivana Katzianera kapetanom slavonskim. Liter obedientiales. Ferdinandus etc. Vniucrsis et singulis magnificis nobilibus egregiis fidclibus nobis dileetis. eapitaneis. prefeetis. vexilliferis. centurionibus et quibuscunque ofiitialibus et militibus tarn equestris quam peclestris exercitus nostri in regno nostro Sclauonie existentibus gratiam regiam et omne bonum. Signiiicandum vobis graciose duximus. quod nos magniiieum fidelem nobis dilectum Nieolaum Juritschiez, baronem in Guns, eonsiliarium et camerarium nostrum, ex elementi fidutia, neenon industrie sue rerumque belcarum experience peculiari intuitu in generalem et supremum ducem et eapitaneum exercitus nostri in regno Sclauonie et inferioris Austrie nostre copiavum constituimus, creauimus omnique ebita potestatc et authoritate instruximus. Mandamus itaque vobis et vnicuique vestrum firmissime precipimus. vt memoratnm Nieolaum pro supremo et generali exercitus nostri in prefato regno nostro Sclauonie ac gentium Austriacarum capitaneo reputetis. honoretis teneatisque et in omnibus et singulis raandatis suis aut inhibitionibus rem bellicam eoncernentibus tangentibusque morem gerere

61 obedireque absque contradictione velitis et debeatis earn absque omni vestra [mora] promptitudinem declarantes, vt prefatus noster supremus capitaneus in sua functione debitam obseruantiam et obedientiam vobis nunquam deesse sentiat itaque vna vobiscum non solum, que ad regni istius salutem liberationemque. sed et totiusque reipublice christiane tranquillitatem pertineant, agere perficereque possit, nostram in his omnibus expressam et omniinodam executuri voluntatem. Datum Vienne XIX octobris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkimi a , Hangariea.

45.

(.20. oktobra 1537, U Beu,)

Kraljevski nalog kancelaru Adamu Carolusu, da sastavi pismo na Ludovika Pekriija, da. se pobrine za zatitu Slavonije. Domino Aamo Carolo etc. Kunigliche maiestet hat beslossen dem Pekri Lausch ze schreibem \vie ir Mt. des etlichen kriegsvolks ankunft auf Walpo bericht worden und furuemlich, daz er mit den andern geringen pherden auch lenger verharet und von dem andern kriegsvolk nieht verrggen wellen. welhs ir Mt. von ime zu sondern hohen gnaden mit merer erkanntnuss seines ritterlichen gemuets annemen und dieweil ir Mt. gedenkt das Windischlande in keinem weg zu lassen sonder ferer ungespart irs leibs unci guts vaterlich zu inen ze setzen, so soy ir Mt. gnediges begern, er welle mit besezung der granizen in aller eil bis auf weiter und stattlichere ir Mt. fursehung daz best thun. wie er dann nach gelegenheit der notturft sonderlich so vil di ge ringen pherd betrifft. thun kan. so welle ine ir Mt. aller sachen gnediclich zufriden stellen auch sonst weiter mit 2000 geringen pherden gnediclich unterhallten. darin di 500 so er vorgehabt gerechent sein, und sonst sein getreu ritterlich dienst in alien gnaden beenken wie er mit den werk befinden sollt, welhs er auch von ir^r Mt. vvegen den andern Windischen herrn auch anzaigen sollt. Original u. c i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

46.

20. oktobra 1537. U Beu.

Ferdinand' nalae Ludoviku , da se pobrine za zatitu Slavonije, dok ne stignu nove pomone ete. L u d o u i c o P w k r . Ferdinandus etc Magnifice, fidelis, dilecte. Informati sumus, copias nostras in Sclauonia ad eastrum Walpo sospites peruenisse et te presertim pro animi tui fortitudine et magnanimitate cum ceteris leuis armature equitibus et strenuis militibus illis apud exercitum nostrum permansisse et cum eis etiam

(52 periculuin immineret, illos destituere nequaquam voluisse, id quod abs te gratiosissimo animo suscipimus tuum ilium inuictum animum et egregium facinus summe laudamus et extollimus agnoscentes nimirum tanto magis tuam in re militari prestantiam inque periculis pro patria obeundis et suscipiendis eximiam strenuitatem. cuius meritos immortalis glorie fructus perceptions es, eaque plane aniinositate nostram in te beneficentiam magis magisque auxisse certo tibi persuadere debes. Et quia regnum istud Sclauonie subditosque nostros nullo pacto derelinquere sed eorum potius defensioni et saluti haud vllis parcendo expensis et, laboribus paterne consulere intendimus. abs te ideo gratiose requirimus tibique omni studio iniungimus. uti in nmniendis confinium locis necessariis vbique presidiis illisque tuendis et defendendis solitam tuam diligentem operam cum omni celeritate adhibere cures, donee a nobis pro ea re vlterior et opportunior prouisio fieri possit, sicuti te pro rei qualitate et exigentia precipue, quantum ad equites leuis armature attinet, scire, facere et facturum esse minime dubitamus : tibi autem pro omnibus tin's nobis fldeliter prestitis seruitiis graciose satisfacturi sum us teque cum cluobus in ill ib us equitum. computatis tuis inter eos quingentis, intertenere clementer statuimus et preterea tuam hane animi fortitudinem et magnanimitatcm ceterorumque nobiliurn et prestantiuin militum Sclauonie nobis semper, sicuti cum effectu sensuri estis, cordi et cure futuram esse scite; id quod ipsis etiam abs te nomine nostro confirmari et polliceri omnino volumus nostris in iis votis et voluntati omnimode responsurus. quemadmoduin in te clementer confidimiis. Datum Vienne 20 mensis octobris 1537. Koncept ,, i \ dravnom arkivii u Bebu, Hunyarira.

47.

'Z'd. oktobra 1587. U Beu.

Ferdinand alje preposta Alberta od Perec/a kao svoga pouzdanika Ludov'tku i zagrebakom biskupu imonu Erddyju. Oredentiales. L u d o u i c o P w k r . Ferdinandus etc. Magnifice fidelis dileete. Oommisimus venerabili cleuoto fideli nobis dileeto Alberto de Pereg, praeposito Quinqueecclesiensi. consiliario et secretario nostro. nonnuUa tibi nomine nostro coram exponenda. Que cum ex omnimoda mente et voluntate nostra procedant. te propteroa omni studio requirimus, vt eidem non solum plenam et indubiam ficlem in his, que verbis nostris referet, adhibeas, verum etiam te superinde sic exhibeas, prout turn rei magnitudo et exigentia exposcit, turn te pro tue in nos fielitatis studio omnino facturum esse confidimiis, id quod erga te graciose recognoscemus. Datum Viennae . octobris 15S7. in simili mutatis mutandis ad episcopum Zagrabiensem. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

(>S 48.

23. oktobra 1537. U Beu.

dana prepostu Albertu od Perega, da pregovara s '.Ludovikom glede imenovanja hanom,. I n s t r u c t ] ' o ad S c l a u o n i a m . A d L u d o u i c u m P \v k r . Ferdinandu etc-, Instructio do iis. que venerabilis deuotus fidelis nobis dileetus Albertus de Pereg, prepositus Quinqueecclesiensis. consiliarius et secretarius noster. apud magnificum iidelem nobis dileetum Ludouieuin Pewkrv de Petrowyna etc. nostro nomine agere et tractare debet, Inprimis post redditas sil)i literas nostras credentiales exponat ei gratiam nostram regiain et orane bonum. Deinde referat, nos non sine animi nostri merore intellexisse inopinaturn et. infelicem casum, qui ex inordinatione quadam siue improuidentia exercitus nostri. dum pedem referret. contigit, quem nos scilicet omnibus rebus, munitionibus. armamcntis instructissimum selectissimorumque omnis generis militum prestantia robustissimum tantis laboribus et impensis non solum pro recuperandis arci bus et locis iliis, que a Turcis erepta sunt, verum etiam in euidentem istius regni nostri Sclauonie simul et Hungarie defensionein eoi"umque fidelium subditoi-um ac regnicolarum nostrorum tranquillitatem pacificationemque contraxeramus, vti re ipsa cognoscere potuerit. quippe qui oinnino in dei dementia speraueramus, rem istic feliciter successuram, presertim cum nihil prorsus defuerit. quod ad eiusmodi egregiam expeditionem. qua vix vllam multis amiis apparatu ipso militumque robore insigniorem fuisse constet. pertinere vsquam potuerit. posteaquam vero vel omnipotentis dei permissu. vel nostrorum incogitantia consternationeque eiusmodi infortunium preter omnem expectationem accident, nos id, quod infectum reddi non queat. moderate tamen fortiterque ferre ei tanto magis deliberasse et decreuisse omnia ea subire. agere, perflcereque. que non modo ad restaurationem istinsmodi tarn inopinati euentus resartiendaque damna malaque ilia ex inconsulta retrocessione nostris quoquo modo illata facienda videantur. verum etiam ad necessarian! tuitionem dicti regni S<-lauonie ac casus illius qualiscunque reparationem ac queuis pericula auertenda oportuna idoneaque nee non possibilia esse possint, in hoc vtique dies noctesque elaboraturi, viresquc et facultates tam nostras quam patriarum et prouintiarum nostrarum imo personam nostram propriam plusquam paterne et promptissimo nimirum animo allaturi, vt regnicolas illos nostros ab imminentibus calamitatibus eorum eripiamus et liberemus, quemadmodum conatus et superiores actiones nostre cum tanto ardore studioque suscepte, id hactenus demonstrarint. Nos igitur de ipsorum rebus, fortunis saluteque, prout optimum regem et clementissimum dominum decet, etiam atque etiam vehementer sollcitos iidelissimamque curam gerentes, statim atque audiuimus ilia inique quodam fato et ex incomposito precipitique recessu copiarum nostrarum euenisse. in omnes vias rationesque incumbere cepisse. vt de confinium locis tutandis arcibusque et fortalitiis necessario presidio muniendis quam velocissimum remedium adferretur. itaque misisse magnificum fidelem nobis Nicolaum Iurischick(l), baronem in Gunss. consiliarium et camerarium nostrum lJettoInstrukcija

64 uiam cum certo numero equitum grauis armature atque peditum. quibus pro exigentia et necessitate rerum istarum pro Lit magis opus esse ipsique Pewkry consultum videbitur. pro assecurandis tutandisque confinibus vtaturr securaque tanquam collega et generalis capi tan us in locum loannis Catzianer constitutus consultet, tractet, agat et prouideat queeumque hoc tempore pro coramuni patrie istius bono et incolumitate optima et vtilia esse simul iudicabunt, nosque ad hoc munus tan to libentius ipsum Iuritschitz deputasse et elegisse, quod sihi cum dicto Ludouico Pewkry bon am et synceram amicitiam atque eoneordiam interceclere cognoueriinus. Et licet commissarii et consiliarii nostri Pettouie existentes magniiirum fidelem nobis dilectum Balthasarem am fly in capitaneum deputauerint, sub cuius ductu et auspitiis- duo millia equitum leuis armature ad stipendia nostra conduct] iuxta qualitatem present! status inseruirent presidioque rebus istis accisis essent, tamen nobis illnd consilium eorum JIOII modo displicuisse. verum etiam aliud visum fuisse statuere. nempe cum Ludouici Pewkry incredibilem in nos constantiam rerum agendarum ac militaris scientie singLilarem experientiam cognitionemque et lidelissima eius seruitia exploratissima haberemus. neque nobis obscurum esset, quan tum ipse omnium vnus vel maxime anthoritate et gratia et sui obedientia apud omnes subditos et iideles istos nosfcros polleat et precellat, quaque industria ct fortitudine res nostras ac regni istius gesserit, nos igitur plurimis causis et rationibus adductos esse, vt existimauerimus nemini potius hanc prouintiam coinmittendam esse quam prefato Pewkry. vtpote omnium in hac re exercitatissimo et honore illo dignissimo. Proinde nos firm iter decreuisse et velle. vt clictus Pewkry preter quingentos suos 6)quites. quos sub suo ductu habet. cum consilio prefati Nicolai Iuritschitz adhuc mille et quingentos equites leuis armature conducere et ad stipendia nostra intertenere, eisque preesse curet. eos tamen pre ceteris et inprimis acceptando, qui nobis hactenus istic seruiuerint et antea ad stipendia nostra assumpti fuerint. deinde alios adiungendo. qui ipsis aptiores ac magis idonei esse videbuntur ita, vt in numero sint duo millia equitum. donee de ampliori auxilio ordinem dare possimus, nos eniin prefato Nicolao Iuritschitz designato capitaneo nostro generali commisisse. vt secum super huiusmodi conductione nomine nostro tractet et concludat. Quamobrern dictus consiliarius noster Alberthus de Peregk prefatum Ludouicum Pewkry verbis nostris quam vehementissime mouebit et adhortabitur, vt capitaneatum ilium suscipere nullo pacto recuset. seel potius se virum pro rei magnitucline tam patrie studiosissimum. quam voluntatis nostre obternperantem prestet. quemadmodum in se non mediocrem spem et paternam prorsus fidutiam collocauerimus. neque aliter nobis persuadere possimus, quin omnia libenter sit facturus, que a tali imperterrito fortissimoque homine expectari solent et debent, id est vt nihil consilii. operae, laboris, industrie pretermittat. quibus, quantum in se erit, patrie istius saluti consulat. pro qua re studioque suo dictus Alberthus pollicebitur et recipiet ei nomine nostro. nos benemerita et f'ortia facta sua peculiari beneficentie liberalitatisque nostre munere et cum eftectu quidem erga se ac omnes suos recognituros esse et idcirco graciose requirere ilium, vt cum orani celeritate Pettouiam ad Nicolaum Juritschicz proficiscatur et secum tarn super conductione equitum leuis armature prefata, quam cle aliis, que ad presentem necessitatem oportuna et commoda esse possunt, fideliter et <liligenter deliberare. consultare. agere et tractare laboret.

05 Et quia super prouisionibus mature faciendis iis. que ad defensionem conseruationemque regni istius nostri eiusque fidelium regnicolarum solamen inprimis spectent, dietam et conuentum in oppido nostra Gratii ad festum diui Martini proximo futurum conscripserimus et indixerimiis, oui etiam in propria persona nostra interesse omnino velimus, propterea. vt rebus istis pro communi bono agendis tractandisque presentique adeo consilio disponendis et explicandis, prout summa necessitas expostulat paternaque cura nostra, quam in omnes subditos nostras fideles gerimus, requirit propinquiores esse, necnon publice istorum saluti precauendisque periculis eo magis attendere et incumbere possimus/ idcirco prefatus Alberthus, consiliarius noster. dictum Ludouicum Pewkry suinmo studio adhortetur et requirat. 2 vt ad prescriptum diem Martini vel paululnm post Gratium se prorsus conferat, vt ibi de omnibus incumbentiis regni istius mature et exaete secum et cum aliis nobilibus et primoribus regni Selauonie, quos eo venire etiam iussimus, deliberare. tractare constituereque ac singula denique agere et perficere commodius possimus, que pro ratione temporis exiguntur agique debent, Preterea dicat etiam eidem Ludouico nos circa promissiones et concessiones sibi a nobis factas eodem in loco ita clementer secum transacturos esse, vt non nisi optimam suorum gratissimorum serdtiorum et persone illius nobis apprime accepte rationem habuisse nos re ipsa cognoscere et sentire queat et quantum ad banatus offitium attineat, de illo similiter ei certissimum promissum faciat nos a pristina oblatione et tractatu secum concluso nequaqnam discedere velle, sed potius quecunque polliciti simus. in efl'ectum deducencla curare, de quo nullo modo dubitare debeat, vtpote qui etiam in maioribus sibi benefacere cumulatioremque gratiam nostram ostendere maxime cupiamus et inclinati sumus. Insuper nos istius regni nostri Sclauonie proceres, status prdinesque omnes ad certum locum et diem pro celebrando inter se particulari conuentu in hoc conuocare statuisse. vt aliquot magis idoneos et habiles eligant, quos cum plena facilitate et potestate ac sufficient! mandato ad dictum conuentum generalem Gratii acl nos mittant super agendis tractandisque rebus et prouisionibus, quibus present! necessitati obuiari possit (conuocare statuisse) nempe vt ipsorum quoque vires et opes, quantum licet, cum nostra paterno auxilio ceterorumque regnorum et patriarum nostrarum succursu suppetiisque coniuncto ad vtilem et salutarem expeditionem simul et necessariam defensionem contra Turchas conuertantur et subministrentur, ad quod commodius et facilius assequendum obtinendumque nos multum sane spei in bona et iideli opera ipsius Ludouici Pewkry posuerimus. ita vt ex illius directione promotioneque nos haud parum boni pro votis optatisque nostris efl'ecturos confidamus, ex quo is vnus ex primoribus existat, qui ceteros ad tarn pium et necessarium opus persuadendi miral.lem vim facultatemque plane efficacissimam habeat. Proinde^nos eum summopere requirere et pro sua, qua plurimurn valet, authoritate ita rem agere et dirigere stueat, quo ex primoribus istius regni melior pars cum plenissimis et sufficientibus mandatis ad tractandum Sa strane dodano: Absolute. Sa strane dodano: Ponatur etiam fuisse vocatos alios primores regni Sclauonie.
2 1

^ HISTOR. XXXVI ACTA . II.

66

et concludendum in tali negotio, quod eorum propriam nimirura salutem et quietem concernit maximamque celeritatem desyderat, bene instructa ad nos mittatur, namque omnes minime dubitare, sed penitus confidere debere, quod eos istis in periculis et angustiis nequaquam derelinquere velimus, quin potius certi sint et firmissime credant, nos totis viribus dies noctesque in eorum curam cogitationemque incubituros omniaque tarn nostra. quam dominorum nostrorum auxilia admouere etiam atque etiam connisuros, vti regnum istud nostrum ex Turearum faucibus liberemus et in tranquilliorem statum diuino auxilio. mediante reducamus, presertim cum eius rei maiorem quam vnquam antea hoc tempore occasionem oblatam esse videamus ex eo, quod illustrissimus Venetorum senatus et respublica sese contra Turcham aperte hostem declarare fedusque tarn offensiuum quam defensiuum cum summo pontifice cesareaque et catholica regia maiestate etc. atque nobis aduersus eundem Turcharum tirannum inire non clubitauerit, quo quidem nihil melius, nihil vtilius, nihil magis expediens toti reipublice christiane accidere potuisset, nam inde certo eonseeuturum esse, quod Turcha dissipatibus viribus suis in multasque partes diuisis non tan turn, quantum amino menteque sua conceperit, christianitati nocere posset, quandoquidem certo sperandum sit tarn potentissimos principes christianos coniunctis inque vnum collectisque viribus suis et numerosissimis robustissimisque copiis classibusque eorum instructissimis congregatis Turcham ita oppugnaturos ac mari et terra aggressuros fore, vt impossibile ei fuerit potentiam suam vno eodemque tempore aduersus regna nostra pleno marte conuertere, quippe cum ex omni parte loca et ditionem suam inuasum iri perspiciet, maxime cum dictum Venetorum dominium vt est potentissimum et terra numerosissimas copias contra eundem Turcham expediuerit et mari munitissimam multarum triremium nauiumque classem ad illius tiranni vires vndequaque conterendas miserit, iamque aliquot loca illius feliciter et animose ceperit et non minus idem Turcha cum rege Persarum, qui procul dubio bellicosissimo gentis sue exercitu tirannum ilium opprimere pessumdareque adnitetur, sicuti nunc quidem totis viribus in eo versari pro certo fertur, agere habebit, cui quidem federi nunc tandem ex diuina dispositione concluso etiam nos ipsi ita conglutinari accedereque studuimus et ex hac con federation et vnione magnum defensionis sue commodum bonumque tarn regnum nostrum Sclauonie quam Hungarie vna cum ceteris dominiis nostris capere possit. Quapropter dictus Ludouicus Pewkry non solum per se invicto et forti animo esse velit, verum etiam ceterorum omnium mentes melioribus quibus potest consolationibus connrmare, confortari certissimaque paterne opis et auxilii nostri spe expectationeque indubia, vtpote qui pro eis eorumque vxoribus, liberis, fortunis tuendis saluandisque non solum nullis sumptibus. expensis, laboribus parsuri simus, verum etiam vitam et corpus nostrum pro eorum salute in discrimen ponere non dubitemus, erigere et in sue erga nos fidelissime constantie offltio continere vsquequaque studeat. (Demonstrando sane illis, quod, vel ex hoc paternam nostram iu regnum istud affectionem, curam solicitudinemque perspicere abunde possint, quod et illum Turcharum tirannum non attento inito nobiscum federe et pace in ipsum regnum irruptionem facere vidissemus, nos statim decreuisse arniis illi pernitiosissimo hosti resistere, quam vilo modo permittere, vt sub ilia pace et federe subditi isti nostri in aliquod grauius periculum deuenirent.)

6? Et quamuis inopinatus casus ille aliquam calamitatem attnlisse videatur, tamen tantam non esse, quin breui communi ipsorum regnornmque et patriarura nostrarum auxiJio resarciri repararique queat, ad quod eerte omnes vires facultatesque nostras eonuertere statuerimus, ita vt re ipsa sentire possint, nobis ipsorum salutem quietemque haud seeus ad nostram propriam magne cure esse; aceedere etiam hoc, quod non tarn magnus militum nuraerus amissus neque tanti momenti artellaria perdita fuerit, vtcunque alias res infeliciter eessisse videatur. Habere enim longe . maiora tormenta et munitiones in parato, quibus percepta damna restaurari pos sint et ne nobis etiam milites desint, ad id feliciter peragendum omnino paraturi sumus. Ad extremum vero hortabitur dietus Albertus memoratum Pewkry verbis nostris, vt in premissis omnibus ita se et talem prorsus exhibere velit, prout in present! necessitate optimi et fidelissimi seruitoris et patrie sue peramantis deque re Christiana benemerendi sua sponte eupidi debito offitio conuenire videtur, nosque eum facturum esse plane confidamus et erga se_ liberaliter, vti supra diximus, recognoscemus. Oeterum premissis expeditis iuxta instructionis huius nostre seriem sepedictus Alberthus de Pereg cum reuerendo, deuoto, fidele nobis dilecto Simone episcopo Zagrabiensi nomine nostro aget, exponendo sibi scilicet paternam istam mentem nostram ad succurrendurn regno illi nostro propensissimam ac quantum denique pro defensione eliberationeque iilius dies noctesque laboremus sieque instructionis iilius tenorem accomodabit. vt que erga personam ipsius in hoc negotio quadrare videbit, ea solum referat reliquis pretermissis, requirendo eundem nomine nostro, vt ad diem diui Martini vel circa infallanter Grecii nobis presto esse seque nullo modo absentre velit. Sicuti pro sua industria et agendis rebus dexteritate dietus prepositus optime sciet se applicare, qui de iis omnibus, que suceesserint queque nos scire debere arbitrabitur, quam citissime et vberrime nos admoneat nostram in premissis expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum Vienne 23. octobris 1537. P o s t s c r i p t a. Idem prepositus Alberthus de paterno animo et propo siti nostro ceteros quoque primores et optimates regni nostri Sclauonie, ad quoscunque diuerterit et quos in profeetione sua obuiam habebit, diligenter informet et in spem optimam erigat, presertim magnificum Thomam de Nadasdy et alios eiusmodi, quorum in nos fides et obseruantia ac debitum in patriam studium eognita et perspecta sunt. Datum vt supra. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

68 49.

23. oktobra 1537. Beu.

Ferdinand javlja Ivanu Kastelanoviu, pa alje na slavonski sabor pecujskoga preposta Alberta. Egregio Ioanni Castelanffy de Zenthlylek, aule nostre familiari, fideli dileeto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie eto. Egregie fidelis dileete. Misimus ad dietam istius regni nostri hunc Melem nostrum venerabilem Albertum prepositum Quinqueecclesiensem, secretarium et consiliarium ac prefeetum camere nostre, cui deimus priuatim ad te quoque mandata. Oommittimus igitur tibi, vt eidem fidem indubiam adhibeas. Secus ne feceris. Datum Vienne feria tercia proxima post festum Vndecim millium virginum, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. Ferdinandus. Wylaky. Original s ostacima kraljevskoga peata u kr. hrv. zem. arkivu u Zagrebu. Acta, congregationum 15001690. 50.

28. oktobra 1537. U Beu.

Ferdinand, javlja staleima slavonskim, da je imenovao svojim komisarima na saboru Nikolu Jurisia, Franju Balthydnyja, Alberta od Ferega i Luku Szekelya. S t a t i b u s r e g n i S c l a u o n i e cr e d e n ti a l e s . Ferdinandus etc Eeuerendi, speetabiles magnifici. nobiles, egregii, pruentes et cireumspeeti fideles nobis dileeti. Commisimus generoso Nicolao Iuritschicz, baroni in Gunss, supremo exercitus nostri in regno isto Sclauonie et inferioris Austrie capitaneo, magnilieo Francisco de Bathyan, comiti comitatus Castri nostri Ferrei, venerabili deuoto Albertho de Pereg, preposito Quinqueecelesiensi et egregio Luce Zeckel, consiliariis et commissariis nostris fidelibus nobis dileetis, quedain vobis nomine nos tro exponenda, sicuti ab iis coram intelligetis, requirentes vos omni studio, vt illis ipsis non solum plenam et Listinu sam ovu donio u prvoj knjizi Hrv. sabor, spisa" na str. 364365. sa datumom 25. okt. 1536. Tada nijesam imao u rukama originala ve samo moderni prijepis u gradji, to sam je primio od akademije. Medjutim sam naao original u kr. zem. arkivu (Acta congregationum 15001690.), pa sam opazio, da je kopista rgjavo proitao sexto mjesto septimo u godini; koja je ispisana slovima (mill, quingent. trices, s e p t i m o ) . Ova je li stina neko odista bila u arkivu Jugoslavenske akademije (u zbirci gro fova Keglevia), pa je tada i uinjen pomenuti prijepis. Ispravu treba _ dakle brisati u prvoj knjizi ovih spomenika (str. 364365).
1

69 indubiam fidein in iis omnibus, que verbis nostris referent, habeatis, verum etiam super eisdem sic vos geratis et exhibeatis. prout turn vniuscuiusque vestrum in patriam debito offitio et amori necnon fidelitatis erga nos studio conuenit. turn vos seduio facturos esse plane eonfidimus, id quod erga vos singulos gmtiose recognoscemus. Datum Vienne 28. octobris 1537. Koncept u c. i . dravnom arkiou u Be u, Hungarica.

51.

28. oktobra 1537. U Bovu.

Instrukcija dana kraljevskim kondsarima Nikoli Jurisiu, Franji Batthijdnijju, Albertii od Perega, i Luki Szekelyu za slavonski sabor sazvan u Dubravu za . novembra. In s true ti o a cl S c l a u o n i a m etc. Ferdinandus etc. Instructio de iis, que generosus Nicolaus Iwryssych. baro in Guns, generalis gencium nostrarum tam in Sclauonia quam inferioris Austrie eapitaneus. magnificus Franciscus de Bathyan. comes comitatus nostri Ferrei 1 . venerabilis deuotus Albertus de Peregk. prepositus Quinqueeeelesiensis et egregius Lucas Zeckel. consiliarii et commissarii nostri. fideles. nobis, dilecti simul omnes. vel quotquot ex eis commode adesse poterunt cum vniuersis statibus et ordinibus regni nostri Sclauonie nostra nomine agere et tractare debent. Primum sese ad dietam et conuentum per nos indictum et in oppido siue loco Dombro ad. diem diui Emerici. id est quinta nouembris. proxirne futuri celebraudum summa cum celeritate conferant, ibique dictis ov statibus et toti vniuersitati. procul dubio obedienter comparituris. post redditas nostras literas credentiales salutem. graciam nostram regiam et omne bonum conucnientibus verbis exponant. demonstranclo eisclem nos ab eis dementi gratoque animo suscipere istiusmodi suarn morigeram et ol>edientem comparacionem. Deinde referant nobis nullum dubiurn esse, quin optime conipertum memorieque infixum liabeant. quemadmodum nos pro vniuersorum regnorum. dominorum. prouinciarum fideliumque subclitorum nostrorum bono, commodo. quiete et tranquillitate, pacem cum Turcha superior! tempore iniuerimus, illamque integre et inuiolabiliter ten ere et obseruare studuerimus. licet per eiusdem tyrrani (!) homines pleraque multa mala et damna nostris subditis inferri non ignorassemus, sperantes et confidences nimirum. nos tali suscepta et firmata pace nostra regna, dominia, patrias et fideles subditos in exoptatam et dulcem quietem ociumque perducturos. eaque assecuturos et obtenturos omnino fore, per que fideles regnicole illi nostri non solum a perpessis malis et calamitatibus, in quibus iam diu versati sunt, respirarent et liberarentur. verum etiam bonorum suoruin iactura refici, amisseque opes et facilitates cum omni melioris fortune incremento Ovako u originalu mjesto Castriferrei.

70 recuperari possent; neque cessasse interim etiarn omnes vias querere, quibus regnis et patriis nostris solidam quietem pacifieaeionemque pararemus. intestinaque bella ciuilesque eontenciones mutua dissidia extinguerentur atqui tot tantaque studia et vigilias nostras pro ea re nanciseenda impensas non tantum fructus hactenus attulisse, quantum merito afferre debuissent, nosque eerto allaturas speraueramus, per quos autem steterit. quique in causa fuerint, quominus quicquam profecerimus, quodque onmis labor noster irritus et inanis abierit, nulli non apertissimum, manifestissimumque atque adeo palam esse, vt quiuis sciat in nos ne minim am quidem culpam eius rei deriuari posse; clarum autem et liquidum esse, quod Turcha eciam atque eciam procurare solitus, vt christianorum principum regna populique in factiones partesque dissecentur mutuisque odiis concurrant, quo vnum post alium pro more suo tan to facilius opprimere deuorareque possit, quanto ardenciori animo ad delendum nomen ehristianum extirpandumque dei populum ac quasque prouincias. que veram religionem profitentur, extirpandas et deuastandas inhiat, nobilissimum regnum nostrum Hungarie, per intestinas digladiaciones. opera et instinctu suo excitatas, sensim exinanire. clebilitare comminuereque studuerit, tantum ob hoc, vt deinde totum illud populis exhaustum in potestatem suam redigere et penitus deglutire posset; id quod non obscure demonstrauerint bine illius expediciones, quas tanto apparatu numerosissimoque exercitu per dictum regnum nostrum Hungarie in Austrian! fecerat; quomodo enim fidem suam non solum nobis, sed Ioanni eciam, aduersario nostro obstrictam promissaque et pollicitaeiones quibusdam subditorum nostrorum factas seruandas curarit. ex illius operibus satis superque ab omnibus non sine maximo dolore perspectum fuisse. Nos tamen nihil pretermisisse eorum, que acl conseruandum secum pacem pertinere putaueramus. quippe qui multocies per literas, deinde uero per peculiares et viuos nuncios ilium ipsum requisiuerimus adhortatique fuerimus, vti iureiurando suo in tcnenda nobiscum pace satisfaceret et licet ad requisiciones istiusmocli nostras multa nobis bona uerba et in scriptis dare et per nuncios tarn suos quam nostros significare non dubitauerit, tamen in factis suis semper contrarium ab iis, que receperat, nobis deprehenclere licuerit, adeo, vt facile animaduertere et certisyima couiectura assequi potuerimus, Turcham totam regni nostri Hungarie coronam sibi pro suo proprio regno vindicare et waywoclam non aliter, quam pro sclavo et seruili mancipio suo ducere et reputare, et quod plus est, cleclarare et ostendere non ueritus sit vniuersam coronam Hungarie, armis et framea a se deuictam, potestati sue cessisse, illamque vnacum omnibus partibus sibi adherentibus. suam fecisse, illiusque populos sibi subiectos esse debere; quod si ad hec inclignissima consentire voluissemus, facile nos cum ceteris clominiis et patriis nostris durabiJem perpetuamque pacem apud Turcham habuissemus nostrique subditi securi et in quiete inclubie permanere potuissent; sed quia statim ab inicio dictara pacem ita cum Turcha acceptaueramus et coneliiseramus, vt in ea vniuersa regna et dominia nostra ne vno quidem exeepto essent comprehensa, noliiisse neque debuisse nos regnum nostrum Hungarie aut vllam eius partem deserere et in dietam tirrani istius seruitutem vitro tradere, quin pocius omni paterna ope auxilioque protegere prout decuit curasse; sed verum esse, quod Turcha, non obstantibus requisicionibus nostris, super seruanda pace instanter apud se factis, non modo arcem nostram Olyssiensem preter

71 omnem eausam obsideri et prope illam duo castra. ad oecupandam earn, prout deinde occupata fuit, extrui et aedificari curavit: verum etiam in regnura nostrum Sclauonie impressionem impetumque per milites et sanciaehos suos fecerit, offenclendo et damnificanclo scilicet in eo innumeros subditos et fideles nostros eosque partim crudeliter occidendo, partim in miseram captiuitatem abripiendo multaque loca, arces, fortalicia expugnando et occupanclo ita, vt euidenter cerni potuerit, ilium pacem nobiscum saneitam dedita opera fregisse, quod factum suum non solum nos, verum etiam waywodam concerneret. quandoquidem. si illius impietati diutius conniuere voluissemus, reel u c to in potestatem suam regno nostro Sclauonie. mox ad Hungarian] euertenclam vires suas conuertisset et quamuis forte wayuodam inea parte, quam tenet, tantisper dimisisset, donee rem scelusque suum in ahis locis perfeeisset, tamen quicquid fuisset reliqui. vel vno die sibi subdere nulloque quasi negocio occupare potuisset. Cum igitur eiusmodi ita esse reuera sensissemus, non recusasse nos ad quoscunque honestos tractatus pacis cum wayuoda ineundos pro eomliiuni regni nostri Hungarie beneficio et salute demittere. nee quidquam in nobis defuis.se, quo necessaria resistentia tarn permciosis Turchi conatibus, adiunetis prouinciarum nostrarum suppetiis, obuiam iri possit; sed wayuodam ipsum nunquam hactenus adduci potuisse, vt acquis et tolerabilibus conclicionibus pacis, in quibtis eciam plurimurn de i ure nostro remittere statueramus. locum declisset: quippe qui ne hoc emiclem conceclere voluerit, vt succedente concordia vna nobiscum contra communem christianitatis hostem et offensivum et defensivum bellum susciperet. seque aduersus eundem Turcham pariter atque nos apertum hostem declararet. id quod si aliquibus incredibile forte videretur. literarum sigillo corroborafarum testimoniis comprobare possirnus: nos antem vt christianus princeps et singularis amator Hungarie, vtpote cuius verus. naturalis legittimusque rex essemus, nequaquam voluissc permittere. vt regnum nostrum Hungarie et Sclauonie in manus infidelium perveniret neque adeo nos hostis illius potencia deterritos esse, quin, cum pacera, seme! nobiscum initam. improbe violari videremus. nos ad arma capi en da defensionemque parandam instrueremus: proincle pro auertendis periculis di<-to regno nostro Sclauonie a Turchis imminentibus, ea i am dudum auxilia ex omnibus dominiis patriisque nostris hereditariis comparasse. eumque exercitum omni apparatu instructissimum conilasse. qui plurimarum nacionum iudicio lauclatus et approbatus fuerit ita sane, vt non tantum ad sustinenclas vires Turcarum idoneus, verum etiam ad profligandos illos aptissimus maximeque sufficiens existimaretur; nam nisi vna omnium voce opinioneque confirmatum fuisset, iilas copias ad debellandos Turchas quantouis numero superiores satis superque preualere posse, nedum ad defensionem regni istius nostri suflicere, nos certe non commissuros fuisse, quin maiorem eciam manum illuc destinassemus, sicuti per hoc tempus in earn curam summo studio et diligentia incubuissemus, vt vrgente grauiori necessitate in omnem vtique euentum dictum exercitum nostrum maiori supplemento augeremus validioremque ad quosuis casus redcleremus. Et quamuis capitaneis nostris bellique ducibus vel imprimis iniunxissemus. vt maturo consilio beneque discussa deliberacione omnia agerent proniderentque, que ad proteetionem iidelium istorum regnicolarum nostrorum spectarent, seque fortune diseri-

72 mini obiicere omnino euitarent nihilque tale temere aggrederentur, in quo dubitandum esset, vtrmti feliciter an secus succederet, tamen quo malo fato ct infausto easu euenerit, vt expedieio ilia nostra longe alium progressum et exitum habuerit, quam sperari potuerit, ex eo. quod dicti eapitanei nostri mandatorum nostrorum immemores inconsulte, imo prepostero ordine. relictis post se eommeatibus vltra hostes exercitum duxerint, seque ex poeiori loco in apertum quasi periculum recipientes ab hostibus circimicludi passi fuerint victualiaque adimi: id ipsis, vt qui maiori ex parte interfuerint. abunde cognitum esse; quantam autera molcstiam animique dolorem ex eiusmodi intempestiuo progressu inordinalaque tandem retrocessione merito eeperimus, onines quidem status ordinesque illos per sese facile perpenclere posse, quibus de indigno casu illo ex animo compateremur, quem quidem non tamen grauiter permolesteque ferendum duceremus. si non pocius ex inordinacione quadam quam vlla providencia accidisset: omnibus enim optime liquidoque eonstare posse, nos paterno nostro auxilio pro defensine eliberationeque eorum minime deiuisse, id quod coram deo hominibusque vere testari possimus. qua re sola recreari consolarique vicleamur. vt. cum extra omnem culpam simus, casum ilium aliquando leuiori animo feramus. Quoniam vero infortunium hoc, vt premissum est, ex precipiti et incomposita retrocessione preter omnem spem expectacionemque successerit. non posse inopinatum et tristein euentum ilium aliter emendari neglectaque resarciri. quam si ea rursus et incunctanter in manus sumantur. que ad restauracionem istiusmodi casus et oportuniorem tuitionem regni istius nostri fieeri queant et ad recuperanda clamna quoquomodo illata conducere videantur. Quapropter nobis ex re et necessitate visum faisse, illico in locum loannis Gatzianer alterum capitaneum generalem nempe generosum fidelem nobis dilectum Nicolaum Jwrjssych. baronem in Guns etc., vt quem eis non nisi optime cognitum et probatum, necnon summe acceptuin gratumque esse cognouissemus, proque viro stremio et fortissimo, siinul et militari sciencia claro et prestanti semper hactenus habitum fuisse non ignoraremus, istuc ad eos clestinare et transmittere, data sibi commissione expressoque ordine, vt sine omni mora preter quinque aut sexcentum equites grauis armature et aliquot centum pedites cluo millia equitum leuis armature conducantur et interteneantur, qui propediem cum bono consilio dicti Nicolai Jwryssych tanquam generalis eapitanei aliorumque consiliariorum et commissariorum nostrorum in Sclauonia existencium cone'regati ad ea loca adhibeantur. vbi ma^is meliusque regnum istua subditique nostri tutari possint, queque loca celeriorem pro defendendis finibus prouisionem exposcant. idque ob earn causam potissimuni, vt interim tan to raaturius et expeditius maiorique cum fructu de amplioribus subsidiis cum prouincialibus riostris agere et tractare queamus. vtque interea temporis loca manibus Turcharum recens erepta et recuperata, necessario presidio imposito. retineri sicque postea ad reprimendos et infringendos Turcharum insultus validiora auxilia afferri vehemensque expedicio suscipi possit et pro eo effectu exaccius consequendo magnum nos opere preciuin facere censuisse, vt iis locis. vbi grauius periculum versaretur. confestim appropinquaremus et coram m persona propria matura consilia iniremus. quomodo prosentibus malis futurisquc 'I'iircharum impressionibus pro regnorum et dominiorum nostrorum euidenti vtilitate omnium optime occurri queat, vt cura et diligencia nostra

I h

in ci tati. omnes prouinciarum nostrarum subditi eo tempestiuius sese ad ea auertenda propulsandaque, ^ue ipsa necessitas requirit, succinetos et paratos reddere curarent, ne scilicet per negligeneiam. aut incuriam aliquod detrimentum sen damnum respublica caperet. Quamobrem contra morem pristinamque consuetudinem in vnum locum vnumque diem, nempe a.d diui Martini festum, in ciuitatem Greciensem prouinciarum nostrarum Stirie. Oarinthie. Oarniole et comitatus Goricie status conuocasse, vt ne vllum tempus de necessariis remediis tractandi amitteremus. quibus cum omnibus de rebus, que ad supprimendas presentes difficultates opus sint, totis viribus agere decreuimus et cum ob eas causas turn eciam. vt omnia, que hue spectent, tempestiuius fierent nosque temporis commoclitatem maiorem lucrifacere possemus, adductos fuisse ad indicendum conuentum et dietam illam in regno nostro Sclauonie tarn prepropere. quo cum eis tanquam iis, qui periculo magis expositi essent, nomine nostro trac tare tur ita, vt. que imprimis expedire necessariaque esse ad amoliendas quas:'unque preseneium rerum incommoditates viderentur, de iis larius consultari. deliberari decernique posset, et quia ipsimet facile animaduerterent, quantopere tam illorum. quam nostra intersit. vt sine orani dilacione ad lucrifaciendum tempus matura eonsilia capiantur quantumque commodi et vtilitatis eisdem inde prouenire queat, dicti consiliarii et commissarii nostri omnibus melioribus racionibus et causis, quas sciunt et possint in medium adductis et propositis, prefatos status ordinesque serio et quam accuratissime verbis nostris requirere et ab eis postulare debent. vt vnanimi consensu aliquos pociores et primores inter sese eligant. quos cum plenissima facultate et potestate amplissimisque mandatis suffultos ad nos Gratium mittant, ita. vt in die sancti Martini vel paulo post ibidem nobis presto esse queant, quo eisdem paternam curam et cogitatus nostros salutariaque proposita et consiliariorum nostrorum raciones patefacere et cum ill is non minus atque ceteris prouincialibus nostris eodem vocatis deliberare et concludere possimus, quemadmodum nunc et postbac Turcharum potencie resisti oporteat et quicquid ita pro communi bono et defensione ab eis statu turn, decretum et conclusum fuerit, id omnes absque vlla contradictione excusacioneue ceteri non modo gratum, ratum .finnumque habeant, verum etiam execucioni demandare et confieere quamprimum curent, presertim cum optime sperandum et expectanduin sit ex eiusinodi neiessariis tractacionibus non paucos neque exiguos fructus emannaturos. primo, quod regnum Sclauonie eiusque vniuersi incole et fldeles nostri cum omni celeritate edoceri poterunt de certa eorum conseruacione, liberacione clefensioneque; secundo. quod si aliquis defectus sew impedimentum in prouisione presencium necessitatum appareret vel reperiretur, is mature et confestim sarciri queat; tertio, quod que ita teinpestiue iam nunc tractabuntur et concludentur, Iongius tempus acquirent et lucrabuntur ad faciendam efficaciorem execucionem omnium istorum, que decernentur: quarto, quod ex huiusmodi necessaria, vtili providaque tractacione et conclusione procul dubio futurum est, vt tam vicinis quam remotis prouincialibus causa prebeatur et incitamentum. quo minori cum difficultate suas vires opesque amice frateraeque conferant et quod in nostris postulacionibus illorum causa fiendis omnes subditos et fideles nostros faciliores et promptiores ad prestanda auxilia experiemur; vnde etiam consecuturuin sit, vt Turcha in istis locis non tantum efficiet, quantum pretermissis prouisionibus nostris

74 sese erfecturum eogitet et torte tanto minus illi regno nostro posthac imminebit, cum de nostro apparatu et prouisione audiet; que eum vlterius tentantem in grauissimos sumptus faciendos aducere possit; que quidem omnia alioquin non fierent et fortasse reliquarum prouinciarum et patriarum nostrarum subsidia non tarn facile impetrari possent. nisi ipsos eius rei principium facere eognoscant. Cum autem ita se res habeat. vt nihil vtilius magisque expediens sit, quam vt, sicuti supra demonstratum est, certos manclatarios ex eorum medio ad nos Gratium mittant, nos plane in eis confidere nulloque pacto dubitare, quin iustissime requisicioni illi nostre obtemperaturi sint. attento, quod si recusarent. quod tamen baud credere possumus, sibi ipsis irrecuparabilium damnorum et erumnarum causa essent, que res nos incredibili dolore afnVeret: nam que inde lacius sequerentur mala, eorum sane culpam quivis eisdem merito imputandam et attribuendam diceret. Nos vero vt persuasum omnino habemus. quod aliquos ad dietam (iratii a nobis indictam missuri sint. ita eis certissimum esse velim us nos cum clictis prouineiis et patriis nostris Austriacis. simul et regni& nostris talimodo tractaturos eaque media viasque et opportunas raciones quesituros fore, quod cleprehendere re ipsa possint, paternam curam. sollicitudinem stucliaque nostra ardentissima pro vita, pro salute, pro liberis, vxoribus fortunisque ipsorum suscepta elaboraturi nempe dies noctesque vt pro uirili proque facultatibus nostris. i mo cum propria, si opus sit, persona eis vsquequaque auxilio simus omnibusque modis succuramus. eaque agamus et meditemur, que ad officium studiosissimi ipsorum regis acerrimique defensoris propugnatorisque spectent, ita vt nequaquam a nobis derelinquantur. Et quamuis apud illos et alios prefata retrocessio indeque facta iactura aliquanto grauior et formidolosior censeri queat, tamen nos ita existimare et vere sentire. quod quamtumvis incommode cesserit casus ille, non tantum animos ipsorum commouere deiicereque clebeat, vt spem instaurande defensionis resistencieque propterea omnino relinquendam esse arbitrentur seque percepta damna recuperare posse diffidant; nam eciam si aliquot pecias artellarie et numerum aliquem militum, qui remanserint, id quod ex animo clolemus, amiserimus, tamen earn iacturam et perditionem neque potencie. neque animositati, neque vlli fortitudini Turcharum adscribendam, sed potius infortunii illius culpam omneiri vel inordinate retrocessioni militum nostrorum. vel quod in victualibus defectum passi sint, attribuendam esse; habere enim nos longe niaiora tormenta in parato, ne que deesse gentes et robustissimam manum, quibus accepta eiuscemodi mala ocius reparare possimus; siquidem id, quod ex improviso ita evenit, vetuti experimentum esse turn nobis, turn subditis nosuis et gentibus, vt,. quemadmodum sese in tali casu posthac gerere debeant. melius sciant, periculo scilicet cerciores facti in prouidendis malis. turn vt in futurum ornnes defectus eterrores tollantur, qui hac in expeditione capitaneorum inprouidentia incogitanciaque suborti sunt, vt fuit interceptio commeatuum, ex pociori loco in deteriorem et periculosiorem discessus et ad fluuiorum commoditate[in] secessio. Quoniam vero Turcharum rex non solum nobiscum pacem frangere. verum e<-iam, quam iam diu cum Venetis habuit. earn quoque violare voluit, ex quo manifesto apparet, perpetuum ilium christiani nominis hostem nullis legibus, nullis racionibus, nullis federibus. quamtumuis sancte sti-

7 pulatis, nulla denique fide adeo teneri obstringiue, quin semper ad christianorum excidium quacunque arrepta occasione anhelat suisque prouinciis tinitima ac vicinaque loca cleuastare et in potestatem suam redigere laboret, simulans scilicet pacem, si quam cum aliquo ehristiano principe suscepit, se servaturum. donee sibi earn ad scelera sua peragenda commodam et idoneam esse arbitretur, sicuti erga nos demonstrauit palamque fecit; arbitrari nos ex singulari quidem dei optimi maximi gracia id factum esse, vt dictus Turcha vno eodemque tempore non solum cesarean! maiestatem, verum eciam nos et Venetos ipsos contra pacis federa secum firmata inuadendos putarit, vt inde planius perspiceretur sua perfidia sceleratusque animus ad rumpendam pacem semper inclinatus, illoque exemplo tandem omnis Christiana respublica monita vehemencius cogitaret mutuis sese opibus ab illius immanissimi hostis attrocitate defendere nullamque christianitatis partem in discrimine et periculo. quod vtique laeius, nisi obsistatur, peruagaretur, relinquere: videri enim non humano consilio, sed diuinitus donatum et oblatum, vt, dum Turcha Venetos acrius adoriretur, indignitate rei impulsi illi sese contra ipsum apertos hostes declarare fedusque tarn offensiuum, quam defensiuum cum summo pontiiice, sacra t-esarea et catholii-a regia maiestate aduersus eundem inire non dubitarmt iamque et terra numerosissimas copias et ad ea quidem Dalmaeie loca, que grauiores incursiones a Selauonia facile prohibere auertereque possint, contra eundem Turcham expediverint, et mari quoque instruetissimam multarum nauium triremiumque elassem ad conterrendas illius tyrrani vires niiserint ipsiusque adeo loca nonnulla non parui momenti feliciter et animose ceperint; vnde certo fore sperandum sit, quod bassa Bosnensis dorai retinebitur, neque ita ad deuastandas regni nostri Sclauonie aliasque partes excurrere audebit. Preterea consecutum et illucl esse, quod ad nos quoque, id quod summis votis incredibilique cum desiderio optaueramus, pro qua re tarn frequenter et tanta sollicitudine iam olim insteteramus, vt scilicet generalis liga confederatioque inter christianos principes contra Turchas h'eret. iam vitro clelatum sit, nempe vt foedus illucl ingredi uelijnus, ad quod sane paratissimi simus, sperantes omnino preter pontiiicem, cesarem, Venetos, alios eciam multos reges, principes, potentatusque christi anos ad eandem conl'ecleracionem accessuros. in quo assequendo, quantum in nostra cura, opera, laboreque positum sit. sedulo admisuri simus, ex quibus omnibus nil aliud cercius expcctari possit, quam quod Turcha vires et potenciam suam in multas partes dividere cogetur. cum ex pluribus loers dominia dicionemque suam a potentissimis christianis principibus contractis vndiquaque robustissimis copiis mari terraque invasum iri, seque ac suos oppugnari conterique sentiet, ita, vt quasi impossibile sibi futurum sit, suam potenciam aduersus regna et dominia nostra pleno Marte conuertere; cui accedet, quod non minus idem Tun-ha cum Soph}^ rege Persarum, qui procul dubio bellicosissimo gentis sue exercitu tirannum ilium vndiquaque opprimere pessundai'ique adnitetur, sicuti nunc quidem totis viribus in eo versari pro certo refertur, agere habebit, pro qua re eciam maiestas cesarea dictum Sophy vehementer sollicitare non intermittat; qua ex re vltra predicta multa alia commoda nasci possint, primum, quod Turcha. dissipatis viribus suis. minus regno nostro Sclauonie nociturus sit, deinde. quod vieiniores illi populi multo Jubeneius alacriorique animo auxilia subministrabunt. postremo, quia per clictam confederacionem

76 partes ille ne dum tueri, verum et in bona quiete tranquillitateque facilius retineri et eonseruari, turn vero adempta christ-ianitatis loca, nunc in manibus Turcharum existencia, recuperari queant. ad quod omnes opes, fortunas. facilitates, corpus denique et vitam nostram exponeve inclinatissimi simus: et cum tot commoditates ex diuina gracia emerserint, dignum et iustum esse, vt non tan turn, qui in confmibus deg'entes periculis proximiores sunt, verum eciam remociores incendantur immenso studio conferendi pro sua quisque porcione expectata subsidia, maxime oblata tarn oportuna occasione verum bene gerendarum. que nullo modo pretermittenda sit. pvesevtim. cum inicium illud open's vsque adeo vtilis ot salutaris vnius cuiusque diligencia opevaque promptissima ita vrgeri debeve existimernus, ne per socordiatn et negligenciam vursus disrumpatur; nos etenim toto pectove in hoc inuigilaturos, vt optiinos quosque fruetus istius vegni nostri fidelibus subditis, simul et aliis prouinciis nostris, ex pvefate lige societate afferamus nihilque in vniuersum pretermit tamus. quod ad eorum commoda. salutem reclempeionemque pertineat. Quocirca nos summatim et conclusiue ab eis peteve. vt bene ponderatis rebus et commoditatibus jam dictis ita animum mentemque suam parent et instituant. vt laudabile pi-opositum et consilia nostra non retardentur, sed pocius accedentibus illorum benevolis animis optatum effectum sortiantur; (juoniam sic ornnino dispositi simus, quod cum ipsorum commisariis. quos eligent et deputabunt. simul et cum ceteris prouincialibus Gratium accevsitis. omnia paterne et lideliter ageve, tract-are concludereque velimus. que non nisi in euidentissimam eorum vtilitatem et increment-urn certamque protectioncm cedere possint: et proinde cupere et efflagitare nos. vti suos designandos commissarios Gratium. quo ad diem diui Martini aut paucis post cliebus certo ibi apud nos constitui queant. mittere curent, vt tempus nimirum lucrifaciamus iisque prouidendis rebus attendere ])ossimus. que inprimis eorum eliberacionem complectantur, id quod preterquam quod in eo debito officio sueque erga nos fidelitatis studio fungentur. se plane facturos esse nobis persuadeamus et confidamus. Dict-i autem consiliarii et commissarii nostri nostram in pvemissis accurate dilucidoque sermone recensendis addendisque iis, que ad erigendos confirmandosque animos istorum alioquin quadrare aptaque esse ad persuadendum videantur, expressam et omnimodam sunt executuri voluntatem. quibus eciam iniungimus, vt preter eos. qui a statibus istius vegni eligentuv. eciam alios proceres et nobiles verbis nostris requirant et inducant, vt ad nos se personaliter Gracium conferant. vt tanto maturius et grauius de omnibus illorum eciam interuentu tractari et statui possit. Datum in ciuitate nostra Vienna die XXVIII mensis octobris. anno clomini MDXXXVII, regnorum nostrorum romani sept-imo. Hungarie vndecimo. Bohemie vero duodecimo. Original u kr. zem. arkivv u Budimpeti, zbirka Trtmelmi emUkek. Bel fasc. I." Prijepis fdosta lo) u . i . dravnom arhivu u Beu, Hungariea (s datumom: Datum. Vienne 27 octobris 1>37). F v a k n o i o. c. II, 208219 (po bekom prijepisu f/rjeaka i vie isputenih lujesfa). s mnogo po-

7? 52.

Prije 5. novembra 1537. (U Brinjama?)

Vuk Frankapan odazivlje se pozivu kralja Ferdinanda, da fipdje na sabor u Dubravu, te ga podjedno moli, da bi mu darovao budi Zumberak s Uskocima, budi grad Lupoglav (u Istri). Serenissime ac illustrissime rex, domine domine mihi clementissime post seruitiorum meorum fielium humilem commendaeionem. Hiis proxime elapsis diebus accepi litteras sacre regie maiestatis vestre binas, vbi in primi literis maiestas vestra regia mihi mandat, vt non terrerer, uel non mirarer de infortunio presentis periculi, quod contigit exercitui sacre regie maiestatis vestre, et hoc, vt si hostis Turcus appropinquaret huic regno uolens depredare, ut non pigre una cum capitaneo sacre regie maiestatis vestre, videlicet cum domino Ioanne Oatzianer, in propria persona in armis cum peditibus interesse deberem, si necessitas cogeret. In aliis literis vestra regia maiestas mihi scribit et mandat, vt in congregatione coram nunciis sacre regie maiestatis vestre in Dombra constitui deberem. ubi maiestas vestra propositum suum per eosdem nuntios enodaret. In primi gratiarum actiones habeo vestre maiestati super clementiam et beneuolentiam ac tuitionem iuvamenque, que vestra maiestas mihi promittit. Post hec humillime supplico sacre maiestati vestre, ut eadem maiestas vestra in memoriam reduceret, vt postquam effectus sum seruitor maiestatis vestre et postquam nos Oroati sacram regiam maiestatem vestram elegimus in clementissimum principem ac regem pri us quam alia regna, ego semper conatus fui inseruire regie maiestati vestre; et ubi primo in militari re repertus fui, una cum capitaneis maiestatis vestre id quod potui penes fidem christianam ac penes maiestatem vestram, ubi vestra sacra maiestas prout intellexifc aliqua seruitia mea, aliqua non. Et ex hac re inseruiui maiestati vestre, si alibi sub alis maiestatis vestre locum possem habere, ut ex hoc perdito loco haberem refugium me mouendo; et, ut puto, hoc querente propria persona ac per nuntios meos tanta exposui, ut unum eastellum aut castrum possem competentem emere. Et sepius cognoui, quod maiestas vestra benevola fuit erga me, ut eadem mihi daret aliquod refugium, quod possibile esset dandum. Et sepissime maiestas vestra mihi. scripsit et per nuntios intimauit, quod si alibi aliquod refugium potest inueniri, quod posset condonari, vestra maiestas mihi daret. Supplico ma iestati vestre pro castello Syhylberg ac pro Vskoczys et hoc cum commissione domini Iohannis Phulyar; vestra maiestas bene novit. ob quam causam et cuius mihi non dedit. Tandem supplicaui Prage pro castro Lupoglaw, quod castrum pie memorie Petrus Orusith seruauit; vestra ma iestas mihi scribit, ut ad partes istas venire vult et hoc revidere secundum testamentum legationum dicti Orusith, potueritne dare an non. Illustrissime ac serenissime domine, quod, si ego centum annos viuerem, quod est impossibile, non possem expectare, quod vestra maiestas posset aliquod mihi dare sine lesione alicuius et si quis prius uel post pro illo non supplicaret. Ego tamen sic intelexi, ut dietus Crusith habuit literas vestre maiestatis super castrum illud, quod eidem obligaretur florenos Ehenenses tredecim millia, vestra vero sacra maiestas regia mihi penes veram rationem Vienna per reuerenclum dominum pie memorie Labacensem episcopum obligaretur

78 rloreiios hungaricales octo millia; itaque video, quod vestre sacre maiestati grave esset oflendere orphanam vel sororein dicti Crusith. Attamen nee me persoluere non esset iustum, sed sacra maiestas vestra ex propriis seruitiis meis dictam orphanam eontentare dignaretur et dictum castrum mihi resignaret. Oeterum illustrissiine domine signifieare vestre maiestati valeo de absentia mea inter regnicolas ac exereitus vestre maiestatis pro quo beneuole prout obligor, obtemperare vestre maiestati, sed causa quia apud capitaneum vestre sacre maiestatis ac ceteros dominos locum huiusmodi habere non potui, prout decet huiusce personam. Nam offitia omnia a eapitaneo generali iam distributa fuerunt, antequam vocatus fui, licet habui equites in exercitu vestre maiestatis quadraginta, quibus etiam vix locum obtinui. -Attamen ego etiam potuissem habere in seruitiis vestre maiestatis ducentos aut trecentos equites, si stipendia unde potuissem habere. Et si sacre maiestati vestre aliquis aliter dixerit, dictis suis locum ne det. Insuper humillime supplico sacre regie maiestati vestre, quatenus eadem sua solita benignitate in me suum Melem oculum misericordie sue inspicere velit, nam crebris infestationibus quotidianis infestor a malignis Turcis, cruris Ohristi persecutoribus, quos aliquando verbus, aliquando donis hucusque, nolens perere ea pauca bona que habeo, etiam ea si perdidero, spero in clementissima maiestate vestra habere refugium, quo caput inelinarem. Insuper reducatur memorie vestre maiestatis, quoniam elapsis temporibus predecessores mei quanta seruitia impenderunt illustrissimo principi cesaree maiestati domino domino olim pie memorie Maximiliano cesari, super que predecessores mei habuerunt literas ad multas promissiones pecuniarum ac possessionum, quas ego ostendi cesaree maiestati invictissijno domino Carolo Komanorum imperatori, fratri vestre maiestatis ac etiam maiestati vestre in Augusta ciuitate imperiali. Tandem etiam inseruiui maiestati vestre quantum potui et seruire curabo, quo fidelia servitia mea ostendi sub Thuyno ac sub Belay, nee non super Segniam in montibus, intellexitque maiestas vestra aliqua, aliqua uero non. Super que omnia humillime supplico maiestati vestre pro castello Syhylberg et pro Vskoczys, quo iuvamine et donatione maiestas vestra potest me habere perpetuum servitorem. Et hoc solus estimo, quod maiestas vestra levius .potest mihi hoc condonare ; quam aliquid aliud et mihi esset eommodius. Nam eonarer cum ipsis inservire maiestati vesfre, vbi necessitas exigeret haberetque vestra sacra maiestas in me bonuni scutum in confinibus Oarniole. Si maiestas vestra nolit ilia excipere manibus domini lohannis Pulyar, extunc supplico maiestati vestre pro castro Lupoglaw. Equidem maiestas vestra exemat ex propriis meis servitiis a salariis, quibus maiestas vestra mihi obligatur. Itaque hanc misericordiam ac benignitatem maiestatis vestre in me exhibitam probet me ipsum, ubicunque maiestatis vestre necessitas exegerit, me paratum inveniet maiestas vestra. Et ut sit locus mihi condecens, qui. me cerneret, ac ordo exauditionis subditorum, si tunc non inserviero maies tati vestre: in manibus maiestatis vestre ego et omnia bona mea erunt, cui me humillime commendo et gratiosum responsum expecto. Eiusdem sacre regie maiestatis vestre humillissimus seruitor Wolfgangus de Frangepanibus comes Brignie etc. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u ^ .

79 Pripis s polja: pro Wolfgango comite de Frangepanibus Keglewyth. (Rjeenje.) Auf dise suplicacion ist der hern \on Crain, als vil der jetzt allhie 1 versamlt diser ratschlag und gut bedunken, dieweil di rm. kgl. Mt., unser allergenedigister herr, graff Wolfen von Prindel thuen und lassen numals woll und grndlich bericht; demnach wissen ir Mt. ir selbs auch derselben irer Mt. landen und leuten noturft zu bedenken; wofer aber ir Mt. nochmals die sachen beratschlachn lassen wellen, mugen ir Mt. soliches an ain ersam landschaft zu jetzt gehalten landtag langen lassen, oder aber alhie bei etliehen personen, derselben ort gelegenhait wissen zu erkundign.

53.

(6. novembra 1537. U Dubravi.)

elje slavonskih stalea predane njihovim poslanicima, koji e poi sa sabora u Dubravi pred kralja Ferdinanda u Grae.2 Vt vestra maiestas faciat proclamare dietam in regno Sclauonie, ad quam mittat oratores suos pro subsidio petendo. qua in re nos non deficiemus agere, ut vestra maiestas voti compos fiat. Vt vestra maiestas talem dicatorem preficiat in regno Sclauonie, ne tarn in connummerancla, quam exigenda dica damnum paciatur, turn etiam, vt ex dicatore possit vestra maiestas intelligere, quantus numerus equitum complebitur, dando.de quibuslibet triginta sex iobagionibus vnum equitem. Vt vestra- maiestas preficiat in capitaneum Nazadistarum dominurn Balthasarum Banffy, cuius consilio vestra maiestas plures waiwodas, centuriones his. quos vestra maiestas habet, conducere faciat. Vt maiestas vestra dignetur nobis de illo principaliori articulo, vide licet de restituendis bonis omnium per quoscumque occupatis, generosam relationem facere. Postremo, quod vestra maiestas dignata est nobis respondere velle absque mora in medium nostri banos creare et dare, supplicamus maiestati vestre, vt ipsos iureiurando adigat. vt ipsi ante omnes alios, quibuslibet cum eis litigare volentibus, iuri stabunt et satisfactionem de se ipsis im pendent. Suvremeni prijepis u c. i kr. arkivu u Beu, Hungarica. F r a k n o i o. c. II, 239240.
1 2

Naime u Gracu. Kraljevsko rjeenje na ove elje gl. pod br. 62.

80 54.

7. novembra 1537. U Dubravi.

Izvjetaj Nikole Juviia i prepota Alberta od Perega volju Fevdinanduo slavonskom saboru u Dubravi. Sacratissime Bomanorum. Hungaric et Bohemie etc regie maiestati etc domino nosti-o clementissimo. Serenissime ac potentissime rex, domine clementissime. Etsi vestra regia maiestas nobiscum magnifk-os dominos Franciseum de Bathyan et Liicain Zkl ad ea. que nunc hie in Dombrow eeJebrata sunt, comitia eommissarios nomine sue maiestatis esse voluit, tamen cum ipsorum neuter eomparuerit, forsan ob id. quod neutri eius rei causa a vestra regia maiestate scriptuni sit vel non satis in tempore, quod etiam dominus Lucas Ziikl, a me Nicolao Juritsyth cum suis leuis armature equitibus iam dudum in Wereroeze expeditus est, ad confinium ibidem huius regni Sclauonie tutationem. Egimus igitur nihilominus nos heri omni cliligentia studioque ea coram dominorum regnicolarum vniuersitate, que a vestra regia maiestate in mandatis habuimus. iuxta videlicet vestre regie maiestatis instructionem et viua voce et scriptis datam, ad que omnia ae singula a nobis ita proposita et acta sese omnes profecto regnicole plane obedienter et beneuole obtulerunt, neque mediocri affecti sunt gaudio. cum post proxime perpessum ilium calamitosum casum tarn paternam et fidelem defensionis eonseruationisque sui consolationem intellexerint, qua in re ne sibi ipsi cleesse vel minus id prestare veil videantur, quod a regia ma iestate vestra postulatur, vltroque offertur pro sua ipsorum omnium scilicet maxime salute. Delegerunt igitur Gracium ad vestram regiam maiestatem suo nomine et loco mittendos eos dominos et regnicolas, quorum nomina in adiuncta hie scheda1 aimotata sunt atque adeo vere vestre regie ma iestati scribere possumus regnicolas quosque in vestram regiam maiestatem fideliter et syncere affectos esse, quantum quidem et privatim (nam antea, quam in publico conuentu vestre regie maiestatis vokmtatem et mandata proposuimus. cum potioribus quibusque agere minime intermisimus) et postea publice cognoscere potuimus; quam synceritatem et alacritatem eciam in eo ostenderunt, quod vestra regia maiestas me Nicolaum Juritsyth ipso rum supremum capitaneum preficere dignata sit, obedientiam ob id debitam omnem in rebusque gerendis pro temporum et rerum presentium statu promptitudinem alaeriter pollicentur, eaque ex causa vehementer petienmt, vt idem ego Juritsyth interim, dum dicti domini et regnicole tanquam legati apud vestram regiam maiestatem agunt, in regno hoc et nominatim Varasdini commorari non grauarer, donee iidem ipsi legati redeant; quod ipsis, quatenus id modo et vestra regia maiestas clementer admiserit, me facturum recepi. Ceterum dedit dominus Ioannes Oatzianer quasclam literas ad vniuersitatem regnicolarum, que etiam heri in conuentu publice exhibite et v - perlecte sunt, in quibus sese in numerum eeterorum regnicolarum propter arcem Zomzeclwara illique pertinentia inscribi accipique cupit. offerens sese, queque et bona et mala cum ipsis sustinere paratum esse idemque Nijesam ga mogao nai.

81 ibi de ipsis persuadere; eui vero satis, vt arbitramur, commode responderunt, ibi id absque vestre regie maiestatis voluntate et consensu facere minus integrum esse, neque vero interim ab aliis in eum vocibus srbi temperarunt, e quibus forsan et coram agere non intermittent. Questi sunt deinde plerique regnicolarum domus suas admodum male munitas esse omnis generis presidiis, bombardis scilicet, puluere tormentario atque hominibus, petentes ob id magnopere, vt in his auxilium afieratur, alioquin se eiusmodi domus vacuas deserere cogi; deliberatum itaque et conclusum est, vt in presentia interim illi milites, qui nunc conducti adsunt, in domus illas et castella pro presidio collocentur, donee et ceteris necessitatibus magisque prouideantur. Postremo et hoc vestram regiam maiestatem celare noluimus, summa nos opera laborasse effecisseque, vt nonnullorum male mutuo affecti animi, maxim inter dominum Ludouicum Pewkry et dominum Thomam de Nadasd, aliqua ex parte reconciliati sint, que reconciliatio, vt nobis singulariter grata est. ita rebus omnibus earn, si modo duret diu, et necessariam et magnopere frugiferam futuram censemus speramusque. Atque hec sunt, que de confectis comitiorum illorum negotiis et mandatis vestre regie maiestati significanda duximus, cui nos humilime commendamus. Ex Dombrow VII die novembris anno etc. XXXVII. Vestre regie maiestatis humilimi seruitores Nicolaus Juritschyth p8K6 .1 Albertus prepositus. Original s dva prstenom utisnuta peata u . i kr. dravnom arhivu u Beu. Hungarica. Na ledjima, ispod adrese, suvremeni prlpis: Prompta voluntas . regnicolarum ad tractationem in dieta per dominum Juritschitz et nomina eorum, qui hue 2 ad dietam venturi sunt, indicantur et recensentur; deinde dominum Catzianer propter castrum Zomzedwara in ordinem regnicolarum ascribi petiisse; tertio plerosque regnicolas prouisionem arcium suarum cum pulueribus, tormentariis etc, petere et postremo, quod nonnullorum animi male affecti, precipue domini Pewkri et Nadasti, reconciliati sint." F r a k n i o. c. II, 220222 (nepotpuno). 55.

11. novembra 1537. U Grracn.

Ferdinand prima na znanje izvjetaj peujskoga prepota Alberta. Alberto preposito Quinqueecclesiensi. Ferdinandus etc, Venerabilis, deuote, fidelis. dilecte. Accepimus ex tuis litteris ea, que istic iussu nostro egisti et sane cum actiones istiusmodi tue nobis non nisi Ove je rijei irilovskim pismenima napisao sam Nikola svojom rukom. 2 To jest u Grac.
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II.
1

Jurii

8
apprime plaeent probanturque. tuni ,te nihil eorum pretermisisse facile agnoscimus, que ad presentis temppris statum et raeionem conuenire ao vtilia idioneaque esse videbantur. Ynde-nos ; quidem multa ad effeetum deducere speramus; que nobis non parum proficua esse poterunt. Quantum uero ad vulnerationem Ludouiei Pewkri attinet, non erimus immemores, id negpcii apud ipsum Pewkry. in aliud magis opportunum et CQnueniens rtempus et meliorem occasionem commode protrahere. Similiter-circa dicas et alia, de. quibus nobis scripsisti, generose suo tempore recordabimur. Et hec sunt, que ad literas tuas tibi respondere duximus. Datum Gratii XI novemb'ris 1537>. Koncept u e. i kr. dravnom arhivu u Beu, HungaHca.

56.

Od 12. cio 28. novembra 1537. U Gracu.

Ferdinand tajerskim staleima o nazonosti slavonskih saborskih posla nika u Gracu.

Die rmisch kgl. Mt. etc. unser allergenedigster herr, nemen erstlich ainer ersamer landschaft irer Mt. frstenthum Stevr gehorsamlich erscheinung, atif jetz ausgeschribnen landtag zu sonder geniidigen gefalln an. und geben ir kgl. Mt. derselben irer landschaft ferrer gndiffst zu erkennen, nmlich, das ir kgl. Mt. kamen zweifl. tregt. sonder die landschaft hab in guter gedchtns, welcher gestalt ir Mt. jtingstlich mit derselben fiinf NiderOsterreichischeii landeausschssen zu Wien handlung geptlegen, wie auch ir Mt, im azumal gndiglich angezaigt und vertraut, wie"- der Trk ber alle : eingegangne und zugesagte handlung den frid gebrochen, was er volgends auch mit Cliss und dami mit antastung und einnemung der fleken und befestigungen in Windischland' von tag zu tag gehandlt; also wo ir Mt, in vermug des fridestands lenger zugesehen imd sich zu kainer gegenweer geschikt, das er dardurch in kurz dasselb Windisch- auch das ganz Hungerland in sein gehorsam und gewaltsam gebracht und dardurch nieht clainen, sonder grossen vor'tl und vorstraich irer Mt. Nideresterreichische land verrer anzutastn, zu bekriegen und zu verderben erlangt; unci ir Mt. mit derselben iren landen sich nieht lenger ainicher versicherung als ver (!) es sein gelegenhait gewest, versehen hetten mugen; und wiewol ir Mt. derhalbeii bei ime dem Tiirken schriftlich und durch botschaften handln lassen. sich dem friden gemss zu erzaigen und. das Windischland und andere ort unbelestiget zu lassn. so hat doch ir Mt. solichs in kainen weg bei ime erhalten knneii oder mgen. Derhalben ir Mt. dann bewegt und verursacht worden, bei den landen zu der gegenweer hilf zu ersuechen und zu begern. Avelches dann die ermeltn ausschuss gleicherweis auch fr nottrfrig unci unvermeidlieh beclacht: sich darauf also in hilf eingelassn und durch ainen volgenden gehalten landtag in wilrkliche volziehung gericht und gebracht hettn; so hilten ir kgl. Mt, nit underlassen, sonder bei andern irn kunigreichen und landen auch urnhilf zu handln wie si dann dieselb erlangt und furnemlieli ainer ersamen

83'

lanschaft wissen war. welchermassn sich die cron Beheim samt den* zugethanen landen mit irer hilf erzaigt imd beistendig bewisen! Es hetten auch ir kgl. Mt. den ermelten ausschlissen dazumal sovil weiter zu versteen geben, das ir kgl. Mt. nicht allain vorhett den krieg: gleichwol aus bedrengter not imd gegenweer gegen dem Tiirken zu fiiren. sonder auch ain ansehenlieh kriegsfolk gegen dem weida zu haltn, alles von wegen erlangung zimlichen fridens und sieherung irer Mt. lande. Wie dann ir Mt. denselben krieg gen Hungern erstlich nicht von wegen ires aignen nutzs oder herschung viler lande, sonder allain von merer erhaltung' der lande wegen, wie ain lanschaft von irer Mt. mermals inderung empfangen an sich genomen hette. Damit war der Mden also mit zimlichen conditionen erlangt, das da durch die hilfen von alien ortn auch dest statlicher erhebt, das Hungerland zu verainigung gebracht und alsdann gegen dem Tilrkn dest statlicher widerstand gebraucht werden meht, ir' kgl. Mt. hetten auch derhalben mit sonder besehwerliehem irem costn ain aigen heer wider den weida gehaltn. der mainung wie vorsteet, ine zu ainem leidenlichen friden zu bewegen und allain das an die hand zu nemen, das an ainich verhinderung zu gegenweer und tampfung des Tiir ken dienstlich sein het mugen. Und w'iewol ir Mt. ganz getroster hoffnung gewest den friden also zu erhaltn, wie dann irer Mt. liebsten herrn und bruders, der romisehen kaiserlichen Mt, etc. orator der erzbischof von Lunden auf des weida selbst ansuehen naehent ain iar handlung gepflegen. so hat doch ir Mt, in solcher sachen anderst nit dann wo von dem weida bsen, listigen und nachtailign aufzug und umfilrung befunden. Derhalben ir Mt. dann iren landen zu gutn und zu verhtung merern nachtails nicht unigeen mugen. soner ain solchen costen mit underhaltung aines sondenr volks aufzuwenden und clits vergangen jars und noch sich erst in solchen fall noch beschwerlicher anzugreifen verursacht angesehen, wo gegen dem weida die gefasst hand nicht vor augen gewest oder sich das kriegsfolk zertrennt und verlaufen. das die fridshandlung gar zerstossen worden, darauf dann verrer wie ain lanschaft zuerwegen wissen. vil nachtail und unrats gestanden und berrt ware. Nun hette ir kgl. Mt, die begerte und erlangte hilt gleichwol ins werch unci zug gebracht, und nmlich die sach clahin gericht, das dieselben hilfen den Windischen landen zu gutem zugezogen, das auch die in Windischlanden sich neben iren andern landen auch angegriffen uiid ire hilf gethan. So hette auch ir kgl. Mt. neben demselben aus irem camergut sich auch ires vermugens nicht gespart, sonder ain anzal geringer pfrd und nemlich tlber zway tausent underhalten, neben dem grossen costen der auf ir Mt. mit underhaltung des obristen und der bevelchsleut des geschtltzs, munition, profant und anderer krigsnotturft geloffen und hette in suma zu volziehung dits werchs, so anderst muglich gewest, underlassn. Ir kgl. Mt. hette gern auch solche hilf gern ee gefurdert. so habe doch dieselb iiber irer kgl. Mt. furgewentn muglichen vleis, mile und arbait nicht eher auf die pain gebracht werden mugen. wo auch solche hilf nicht vorhanden gewest, so war nichts anders gefolgt. allain das der Turk (naehdem er dazumal in Windischlande ainen fleken naeh dem anderii <einnam) das ganz Windischland in sein gwaltsam gebracht, welches aber

8-4 dannoch dureh das gegenwrtig volk verhiit und im solich sein furnemen, das er nicht weiter herauf komen, gespert worden ist. So hette ir kgl. Mt. derselben haubtleutn ordnung geben, weliehermassen si mit rat den zug ftirn und allenthalben handln und sonst sovil muglich all gefrlichter verhten solln, angesehen, das ir Mt. derselben kunigreichen, landen und leutn und volgents gemainer cristenhait nicht wenig daran sonder zum hchsten gelegen war, ir Mt. hette in den haubtleutn auch nichts undertrglichs oder beschwiiichs in solchem fal an die hand zunemen aufgelegt. wie dann solehes ir instruction in zugestellt mit sich braehte, aus dem nu ain ersame landschaft beiinden abnemen und erkennen mugen, das des alles dem landen zu gutem von ir Mt. getreuer vaterlieher mainung beschehen und das ir Mt. in kainen weg merers oder anders in solchem handln komen oder mugen, oder ir auch anders zu verordnen zugestanden hat, wie dan ain landschaft nicht anders bisher verstanden, dann das ir Mt. des alles zu verhoffenlicher wolfart landen und leutn ungespart ires leibs und vermugens gethan und nichts so zum selben furdersam und dienstlich gewest, underlassen haben, zu was beschluss sich aber solich treffenlich vorhaben liber und wider der haubtleut selbst trostlich schreiben und ungezweiflter wolfart wider irer kgl. Mt. gemilt und mainung und on derselben schuld in alien sachen zu ainem unordenlichen abzug zugetragen, das war laider augenscheinlich,. des dann ir kgl. Mt. ain gnedigs und herzlichs mitleiden und misfalln trg ir kgl. Mt. kontn auch derzeit die sachen in disem fl nicht anders anzaigen, dann sovil irer Mt. bisher furkomen, ir Mt. wolltn sich aber grund und gestalt derselben laidigen handlung wie es aigentlich ergangen erkundigung haltn und darin als dann nach gutem zeitigem rat nach gelegenhait solcher handlung wie ainem kunig und herrn cles kriegszustand wie sich gebtirt handln, wiewol ir kgl. Mt. auch gedachtn, das solcher fal aus verhengntis und straf des almechtigen um unser tglichen unaufhrlichen stind und verplentung wegen gefolget war. Und dieweil aber nun dasjenig so beschehen und sich in disem beschwrlichen fal zugetragen anderst nicht zuwiderbringen war, allain es werde zu verhtitung verrern unrats und verderbens mit dem werk und der gegenweer, ferrer darzu mit furderung gethan, so haben demnach ir kgl. Mt. fur hochnottiirftig und unvermeidenlich geacht, in eil ainen gemainen landtag ausziischreiben und um befurdrung willn der sachn, zum ersten mit den ersamen landschaften irer Mt. dreier furstentum Steyr. Kerndtn und Krain sambt der grafschaft Grz gnediglich und vertreulich von disen beschwerlichen obligen auch gegenwrtiger und ktinftiger fiirsehung zu handln. Damit dasjenig so fur not angesehen um sovil fruchtparlicher unci zeitlicher in das werch gebracht werden mug, darumben ir Mt. dann fiirs best angesehen sich nicht beschweren zulassen solichen landtag aigner person zu besuchen und alles so zu widerpringung und erholung angezaigts obligens. auch zu verhtitung kiinftigen merern unrats und verderbens anderst muglich und dienstlich ist zu handln und ins werch zu richten. Ir kgl. Mt. hetten auch dem wesen fur furdersam, nutz und gut bedacht in die Windischen lande auch ainen gemainen landtag auszuschreiben und derselben landschaft irer kgl. Mt. gndigs und vterlichs gemt si unangesechen des so gevolgt ist, nicht zu verlassen auch zu

85 endteken und das si deninach um soleher knftigen frsehung willn, iren ausschuss mit volkomenlichem gewalt gen Grtz abfertigen und schiken, alsdann ir kgl. Mt. nieht zweifln, so si dermassen irer Mt. willen und trost vernemen, si werden sich in dem fal als den die not nit am wenigisten ob und angelegen gehorsamlich und darzu ganz gutwillig und beraitsam erzaigen und darin kain waigerungssuchen. Und damit nun des alles deststatlicher und mit mererer und besserer frucht erhebt. auch die in Windischen landen in solichem fal ain ungezweiflt hoffnung empfangen und der zweifl der verlassung bei in gnzlich ausgelescht werde, so hab ir Mt. unangesehen alles ires treffenlichen chostens den ir Mt. bisher erlitten mitterweil die grnizen in Windisclb landen irer Mt. getreuen erblanden und sonderlich den begemeltn dreien landen zu ainem vorschild zu fiirsehen furgenomen und demnach in aller eil bevelch geben, das ain anzal gerster pfrd, zwei tausent geringer pfrd, und ain anzal teutseher und Windischer fussknecht underhalten werdn und nmlich zu obristen liber solich volk herrn Niclasn Juritschitsch, freiherrn etc., als der derselben ort und des wesens gegen den veinte bekannt und bisher in seinen dienstn dermassn gehalten. daraus erschiesliche frucht komen ist, verordent. So haben ir kgl. Mt. tiber die geringen pfrd den Pekry Lausch zu haubtman geordent, der dann dem wesen in vil weg nieht undienstlich sein mag und im also ir Mt. aufgelegt, in eil all schlsser so ir Mt. disen summer vom Trken erobert. der notturft nach zu besetzen, die griinizen auch sovil muglich ist zu erhalten und zu erweitern, damit der Turk um sovil weniger in seinen vorhaben vorbrechen mug. mit dem gnedigistn erbieten, das ir Mt. nieht allain dise fursehung, sonder alles anders so zu der befridung diser lande raiehen mag. nieht underlassen welle. Achten also ir kgl. Mt. mit diser eilunden fursehung. werden die Windiseh land schaft widerum getrst und beherzigt und vor dem abfall gnzlich verht, auch dahin sovil mer bewegt und genaigt gemacht, ir hilf und verrnugen zu disem landen auch getreulich zu setzen. Und dieweil auch ir kgl. Mt. ainer ersamen landschaft zu vilmaln angezaigt, was den landen an der eron Hungern gelegen und furnemlich wo die in der veind hande volkommenlich komen sollt, des der Allmechtig nit zugeben welle, zu was merklichem nachtail, verderben, unrue und gevar es den erblanden geraiehet, so wollten es ir Mt. jetzo nieht widerum verneuen oder repetiern, sonderlich dieweil sich dieselb sorg nieht gemindert, soner nur gemert und ain ersame landschaft bei ir selbs aus der erfarung wol abnemen mag, was guts aus der erhaltung der cron Huii-; gern und hinwiderum so die verlassn fur nachtails volget. Und nachdem ain ersame landschaft auch gut wissen triig. was den dreien landen als Steyr, Kerntn und Orain samt Grz an den Windischen landen gelegen, was vormauer und guten grniz, so das aufrecht si daran zu irer befridung haben, so hetten derhalben ir kgl. Mt. gedacht, den an-, fang kilnftiger hilf mit inen den ersamen Iandschaften anzufahen, damit bei den Windischen disen landen zuzuretten - auch statliche hilf erhebt und erlangt, si auch dieselb migespart ires leibs und guts on alien scheuch zui thun, sovil begierlieher und trstlicher sein werden, wil dann ir kgl. Mt. daran nieht zweifln, sonderlich so si sehen und vernemen, das sich ir

86 Mt. und derselben lande auf den besch.ehen abzug' nd erlitten schaden derinassn so tapfer und unerschroken wider zu der gegenwer und rettung Bchiken, dann sonst wo die in Windischlande bei disen landen nicht derraassn wie gemeldet ist tatliche und. trostliehe. hilf sehen. so wtlrde bei denen in Windischlanden ein verzweifl.ung volgen und wie ernstlich zu besorgen, die sach dahin geraichen, das si vileicht die weg an die hand nemen, die disen landen zu unwiderbringliehen nachtail und verderben volgen wrden, also das es pesser gewest, solehe handlung war nie besehehen. Aber ir Mt. haben dem wesen und disen landen pessers und furtrglichers nicht befinden mugen, dann die im Windischland bei genaigtem nachparlichem willen zu erhalten. Iza toga zatrai Ferdinand: XX tausend gulden reinisch auf volgend termin: als nmlich auf mitvasten den ersten tail, den andern auf Johannis und den dritten auf Bartolomei negstkiinftig" i to irer Mt. zu erholung des gesc-htltz, zu beraitung pulfers, audi .der schiffung auf der Thuenau und Sau". No stalei tajerski to odbie, jer da je zemlja istroena, pa da se bojati bune u narodu (dva puta, 12. i 23. nov.). Suvremeni prijepis u zem. arhivu u Gracu, Kriegsahten fasc. 557.

57.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537, U Gracu.

Predstavha poslanstva izaslana sa slavonskoga sabora u Dubravi na kralja Ferdinanda. Sacratissima regia maiestas, domine omine nobis clementissime Supplicant maiestati vestre sacratissime medio nostri vniuersi prelati barones nobilesque et omnes ordines regnorum vestre sacratissime maiestatis Oroacie et Sclauonie: Imprimis, vt maiestas vestra dignetur in medium illorum creare et dare banos duos, vt habeant curam regnorum vestre sacratissime maiestatis tarn in defensione regnorum predictorum, quam eciam in administracione iuris; tales autem banos vestra maiestas creare et dare dignetur, qui sint viri probi, militares et iusti. Secundo, vt vestra maiestas iam tandem dignetur bona omnium per alios occupat reddi facere. ad quod alioqui vestra maiestas et publiee et private gratiose nobis obtulit et per literas suas nos assecuravit. Tercio; vt maiestas vestra sacratissima iam tandem faciat cessare in regno sue maiestatis direptiones tarn per militares, quam per alios potentes, nam alioqui, eciamsi a multis hostibus externis vexaremur, impossibile est regnum stare posse. Quarto, vestra maiestas faciat eos contentare, qui per nonnullos sunt intolerabilibus damnis in personis, bonis et rebus affecti, et quod maius est, multorum patres, fratres et amici crudelissime non solum rebus et.

8< 7
bonis, verum eciam vita priuti sunt, sieut vestra sacratissima maietas cognosce!,',' dum in omnibus iuieium administraiierit. .!'., Eiusdem vestre ,sacratissime maiestatis fideles ' ' -,' ;! prelati,:.baronesyet nobiles ; -,, . ; ;. oratores r e g n o r u m Croaeie ,-;> ',;.: ;; '; ,j: e t Sclauonie. ,v ., > Suvremeni prijepis u c. i kr, dravnom arhivu u . !> ' F r a k n o i o. e. II. 238239. ."\'.: ' r'[\ -"' !!: -.58. : '.! .... .. ll: 'I :

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1587^.,-11 Gracu.

Ulomak kraljevskoga predloga slavonskim saborskim poslanicima, sto ih je otpremio pred kralja Ferdinanda sabor 'sazvan u Dubravu za 5. no vembra. - - - die landschaft durch ihre commissarii auf jetzt gehaltenem landtag, irer Mt. gemuet und die ursaehen irer hierforderung vernomen, deshalben als unnotilrftig dieselbigen unnotilrftig weiter ausgefuert lassen vvellen. Allein, das ir Mt. einer ersamen landschaft undertenig bewillig, so auf ir Mt. begerung mit sehikung irer gesanten gethan und gehorsam der gesanten erscheinung zu gnedigen gefallen annemen; und dieweil si aus vergangne geschikten und gegenwertigen leuften ,bei inen selbe bewegen und bedenken mugen, das kunftiger noturftiger und guter fursehung ir Mt. und derselben land noturft zu hechsten erfordert, ir. Mt. auch dahin geneigt an ir Mt. veterlich und getreue darthuen nichts erwinden zu lassen, so hat ir Mt. achten naeh von derselbigen fursehung noturftiglich ratschlagen und handlen nutzlich und gut angesehen, solch eigener person mit iren getreuen landen zuthuen. Derhalben sich ir Mt. hierher 1 verfuegt und mit irem getreuen landschaften diser furstenthumben an anfang krftiger hilf unci fursehung gethan, der Ungrisch ,zuversicht ain statliche expedition zu erlangen; dieweil um die Windisehland yetzt der vorschilt und den geferliehkaiten am negsten gelegen und der hilf zum hechsten bedurftig, so hetten ir Mt. fiir noturftig angesehen und bedacht, mit inen als den gesandten und volmechtigen gewaltragern der Windischlande sich veterlich und getraulich zu reden und handlen: wie und welchermassen gegenwrtig und knftig des feindes besehwarungen entgegengangen und landesversicherung bedacht werden mocht. Und erstlichen von inen ir undertenig und getreu . gutbedunken zu vernemen, welchermassen si achteten, das disen geferlichkeiten durch si .entgegen gangen werden mochten, nemlich in den so mit irer hilf als den neggesessen bescliehnen mocht, dieweil auch aus jetzigen zug aller mangel und gepreehen, so-die wolfart guter ausriehtung verhindern erlernt und erfaren, wie demselbigen mangl erstattung zu thuen sei, zu verstehen U Gracu boravio je Ferdinand od 11. nov. do 4. dec. 1537. (Gevay Itiner ar.)
1

88 auf wasser im land, zu ross iind fuss, und so das wasser mit schiffunggeprauch; wie dann ir Mt. fur am hochnoturft achten, wie und in welchen orten dieselbig schiffung mit der geringisten kostung in beraitschaft gepracht werden mug, mit was volk auch dieselbige schiffung besetzt und iiberkumen werden mochten ; was besetzung und wo die verwarung der granitzen beschehen, da es dem land am nutzlichsten und den undertanen zu noturftiglichen bewarung auch ir bedenken und gutbedunken anzaigen, damit der unkosten. so auf die verwarung des lands gelegt mit frucht angelegt werde. Und nachdem ir Mt. aus allerlei erkundigungen befinden, das diser nachtailig und beschwerlich abzug am meisten aus erhungerung des kriegsvolks [beschehen], so will auch von denselben vorzureden und dieselben in wrkung zu pringen, das dieselbigen profant ordentlich bestellt und in zeit der not gepraucht werden mocht; dann wo zu solchen nit ain ansenlich. und ganz gegriindter anfang zu stand gemacht, der auch bei meniglich erscheinen. so wiird nit wenig zu besorgen sein, das ganz kriegsvolk an andern kunigen und landen hilf auf die jetzt ervolgt mangel der profant ferer in Hungern bewegen zu lassen, zu was schaden und nachtail ir Mt. alien landen und gemeinen christenreichen ain jeder verstendiger bei ime selber zu bedenken. Hinwiderum so es statlich und hotiirftiglich versehen, das es ain ansenlichen willen aines grossen znzuges nd guter ausrichtung gesteen wird. ir kgl. Mt. befinden auch zum hegsten ain noturft sein von wegen und mitteln zu reden, welchermassen die (ge)ringen pherd hinfir an angenommen und vesoldt werden sollen, angesehen, das ir Mt. befinden, das ain staigerung in der besoldung und daneben ain grosser mangl an gutn pherden entstehen, das dient in aufriehtung gegen den feind ain grosser nachtail und mangl landen und leuten erwechste. Damit nur ir Mt. und derselben getreuen undertanen ntitzlich und notilrftig gedient werde. so begern si die gesanten von ainer gezimlichen besoldung reden und sich derhalben vergleichen, wie und was massen auch dieselben gemustert und fur gut angenommen werden sollen. das wider ir Mt. achten nach gemainen land in erhaltung derselbigen zu fruchtnutz und gnten komen, anderii kunigreich und land des nit allein ein fried emphahen, sondern auch dester begeiiicher und lieber mit der sterken irs leibs und guts helfen, ir Mt. und das land werden auch die gegenwer und das kriegswesen demselben landen zu guten dest leuchter erhlten und desto mer ausrichten mugen, das alles sonst wo es nicht dermassen besehech bei moniglich in contrarium angenommen wiird. Das alles ir Mt. den gesanten zu ainem anfang anzaigen wellen. ir gutbedun ken darauf zu vernemen dariiber, alsdann ferer und weiter das und anders so fur notilrftig ansehen und befunden, so dessen handlung auch anhngung gnediglich und veterlich handlen und furnemen wellen. Dann was ir Mt. kunden und mugen /bedenken, das zu erhaltung des lands und erweiterung desselben dienstfich daran an irer Mt. person und darthun nichts erwinden lassen, so ist es jetzt an den, das den Tilrken widerstand zu thuen und das vaterland zu erledigen von seinen beschwrungen keine bessere und gelegensamere zeit nie gewest, die auch ir Mt. nit gern verlieren wollen. Wie dann ir Mt. an men sich darthuen, nichts erwinden.

89 sich dessen auch bei inen als getreuen untertanen unzweifelieh versehen und mit alien gnaden erkennen und wider bewiiren wollen. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom arkivu u Bemf Hungarica. Ovo je oito njemaki prvotni koncept za naredni spis napisan la tinskim jezikom.

59.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu.

Propozicije kralja Ferdinanda slavonskim saborskim poslanicima, to ih je pred njega otpremio sabor sazvan u Dubravu za 5. novembra. P r o p o s i t i o facta o r a t o r i b u s r e g n i Sclauonie. Sacra regia Bomanorum, Hungarie, Bohemie etc. maiestas, dominus noster clementissimus, arbitratur regni sui Sclauonie status omnesque ordines in proxima dieta et conuentu in Dombrow habito per ipsius eommissarios specialiter eo deputatos satis superque cognoscere potuisse, cum paternani eius mentem animumque ipsorum salutis magnopere studiosum, turn causas etiam. quamobrem maiestas sua illos hue 1 ad se uocandos accersendosque putarit; quocirca superuacaneum prorsus fore existimat easdem causas hie rursus repetere, preterquam quod maiestas sua dementi admodum animo suscipit illorum fidelium regnicolarum suorum morigeram obedientieque plenam voluntatem, quam in eo osteuderunt, quod suos nuntios et mandatarios eosque potiores hue ad maiestatem suam destinare haud distulerunt, quorum quidem commissariorum aduentum libentemque comparitionem maiestas sua non secus atque rem plurimum expectatam et acceptam et gratam habet. Et quia tarn ex preteritis rerum sueeessibus, quam presentis temporis statu eonditioneque facile animaduertere et per sese consyderare queant. quam non solum expediat. verum etiam summa necessitas, vt pro communi maiestatis sue suorumque regnorum et dominiorum vsu, commodo ineuitabilique exigentia prouisiones dehinc fiant in omnes partes idonee, oportunae exquisitaeque, quibus quaeque ingruentes tempestates, difficultates incommoditatesque qualescunque depelli extinguique possint; ad quod assequendum et perficiendum maiestas sua omnem paternam et Melem opem auxiliumque suum pro virili adhibere gratiose propensa et inclinata existit. Maiestas igitur sua opere pretium censuit, vt super eiusmodi prouisionibus et remediis eonsultandis matureque tractandis sese in. propria persona ad fideles subditos suos, qui istis malis propinquiores essent, conferret et ob earn causam hue potissimum maiestas sua profeeta est, vbi iam cum istarum prouintiarum suarum subditis et fidelibus de futuro auxilio prouisionibusque tractandi initiuni fecit indubie sperans se proficuam expeditionem et non aspernenda subsidia ex istis ducatibus suis obtenturam. U Gracu boravio je Ferdinand od 11. nov. do 4. dec. 537. (Gevay : Itinerar).
1

90 ''' Quohiam vero Sclauonia ipsa iam veluti clypeus, immanissimorum hostium continuis iaeulis propositus, Tuf eorum impressionibus omnium rnaxime obiecta conspicitur, quoque his periculis ealamitatibusque vicinior est, eo magis auxilio proteetioneque egere videtur; hinc est, quod maiestati regie summe necessarium expediensque visum. fuit, cum illis veluti nuntiis ac mandatariis omnium statuum prefati regni Sclauonie plena nimirum facultate et potestate suflultis paterne et confidenter loqui agereque. Primum videlicet quomodo quaque via tam presentibus, quam futuris Turcharum vexationibus depopulationibusque occurrendum regnumque illud ac cetera maiestatis suae dominia ab illorum impetu preservanda tuendaque sint; super qua re maiestas sua regia inprimis eorum opinionem fideleque consilium et sententiam intelligere cupit et postulat, nempe quibus rationibus istiusmodi difficultatibus eorum auxilio commodissime obviari posse censeant ita, vt per se ipsos tanquam periculis propinquiores omni oportuniori quo fieri potest modo impendentia sibi mala propulsentur. Deinde cum in proxima superiori expeclitione varii defectus erroresque, qui speratum feliciorem belli successum impediuerunt, suborti iam haud obscure edocuisse videantur, quis modus quaeue ratio ducendi. belli posthac instituenda sit, maiestas sua pariter ab eisdem nuntiis scire desyderat, quibusnam modis eiusmodi defectus dehinc per oportunas prouisiones aufierri et. in eorum locum, quae opus sint, restitui posse existiment, id quod de singulis ad expeditionem bellicam in hoc genere requisitis maiestas sua subintelligi vult, vtpote quid quoque loco quatinusque et aqua et terra tam equitum, quam pediturn vsu operaque prouideri debeat, et si res per aquam nauibus gerenda et administranda sit, id quod maiestas sua valde necessarium esse putat, quibus in locis et quam minimo sumptu naues parari adornarique possint, quantus iis militum numerus imponendus sit et vbinam contrahi conflarique queant, quae cuiusmodique presidia et vbi locorum tutandorum finium cura omnium optime haberi ordinarique debeat. vt scilicet ordo is ex omni parte et regno quam vtilissimus et subditis maxime necessarius pro defensione eorum capiatur neve sumptus et impense in conservationem regni faciende frustra et absque fructu collocentur. Ceterum cum maiestas sua ex non paucis explorationibus fidedignisque relationibus compererit, quod damnosa pernitiosaque ista retrocessio, vt plurimum ex ingenti et intolerabili fame, qua exercitus laborauit, consecuta sit, -videtur itaque maiestati sue etiam de victualium commeatusque ac rei frumentarie ratione disputanum et conferenduin esse, vt eius copia tanta, quanta satis est, suppeditetur et in promptu habere possit sicque bono ordine conducantur victualia, vt quocunque tempore, cum opus fuerint, no clesint, sed potius in parato habeantur. Nam nisi ad hoc statim et ante omnia notabile aliquod principium sumatur et eiusmodi prorsus, quod omnes homines sentiant in ea re satis et cum fundamento prouisum esse, haud parum timendum esset, quod ceterorum regnorum et prouintiarum gentes et auxilia vix commoueri possent ad merenda rursus stipendia istis in locis presertim ob consecutum hactenus defectum victualium. Sed que damna, quanta denique iactura inde non solum maiestati sue, sed omnibus prouintiis ac toti ehristianitati expectancla essent, quiuis vel parum intelligens facile, consyderare potest; contra vero si istiusmodi recte et ex ordine prospiciantur, nihil certius sperandum, quam quod omnes promptissimo

91 animo ad illam ipsam expeditionem catervatim convolaturi sint nemoque propemoum futurus sit. quin libens huic militie augende se adscribat, adeo vt ingens militum numerus ex omni loco procul dubio hue accessurus eredatur, resque ex animi sententia perlici possit. Insuper maiestas regia non minus considerat vrgentissimam necessitatem efflagitare de medii et rationibus eolloqui, quibus equites leuis armature posthae eondueantur et quo stipendio eonduei possint; quando^ quidem maiestas sua euidentibus argumentis deprehenit, nimis grauem stipendii auetionem fieri et magnam quoque penuriam bonorum equorum hactenus comparuisse. que res ambe haud medioerem incommoditatem et defectum in rebus bene agenis contra hostes pepererunt non minus maiestati sue, quam omnibus prouintiis.et subditis ipsius. Quocirca, vt et maiestati sue et ipsius fidelibus subditis vtiliter et necessario inserviri et aeeomodari queat, maiestas sua petit a dictis nuntiis, vtvltra premissa de competenti etiam stipendio gentibus dando inter sese disserant et vnanimi voce conveniant; videlicet, quomodo milites et quanto stipendio eondueendi qualisque delectus eorum haberi debeat, presertim cum iuxta opinionem maiestatis sue hoc genus tractandi non solum communibus dominiis et patriis in conservatione ipsarum ad singularem vtilitatem eommodumque vergere poterit, verum etiam reliquis regnis et pro uintiis et solatium et gaudium afferet, ita- quod tanto: ardentius et Hbentius pro suis viribus et faeultatibus, non pareendo personis et bonis suis, huic bello adesse. studebunt suppetiasque ferre properabunt et hine futurum est etiam, quod maiestas sua et regnum Sclauonie eo efficaciorem contra Turchas resistentiam faeere poterunt et ista rei bellice expeditio facilius ad optatum finem perduci queat; que omnia, nisi ita fiant et procurentur, apud quoscunque in peiorem partem interpretabuntur et recipientur. Quamobrem maiestas regia istiusmodi veluti pro initio rerum presentium indicare et ostendere voluit ipsorum vtique opinionem et sententiam desuper cupiens cognoscere, qua intellecta deinde latius et vberius de his et aliis rebus hue spectantibus, quatenus opus esse videbitur gratiose et paterne cum. eisdem agere et tractare proposuit; quicquid enim maiestas sua pro salute et conseruatione dicti regni sui et ampliation ipsius deservientia excogitare poterit, in iis neque proprie persone, neque vllis sumptibus parsura est. Manifestum autem est, nunquam fuisse aut commodius tempus aut meliorem occassionem Thurcis resistendi et patriam istam ab erumnis liberandi, quam nunc est, quam quidem occasionem maiestas sua haud libenter amittere vellet, sicuti re ipsa hactenus demonstravit et vlterius, quantum in se erit, demonstrabit, eonfidens ipsos quoque tamquam fidelissimos subditos ipsius absque dubio omni ope auxilioque presto futuros, quemadmodum erga omnes et singulos ipsos precipua gracia et munificentia regia recognitura est. Koncept i dva istopisa u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, garica. F r a k n o i o. e. 2 2 2 . - 2 2 6 . Hun-

92 60.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. II Gracu.

Odgovori slavonskih saborskih poslanika na kraljevske propozicije. Sacratissima regia maiestas, domine domine nobis clementissimeQue nobis visa sunt ad propositions, per vestram sacratissimam maiestatem nobis porreetas, respondimus, prout inferius patet. Supplicamus vestre sacratissime maiestati, dignetur boni consulere tanquam princeps et dominus noster elementissimus. Quantum ad p r i m a m pro p o s i t i o n em sentencia et consilium nostrum est, vt maiestas vestra confinia. que adhuc supersunt, tam in regno Oroacie quam Sclauonie firmet tam equitibus quam peditibus terrestribus et naualibus ac pulueribus et ingeniis: nam in dandis signis per ictus bombardarum magna vis pulveris consumitur et sine auxilio maiestatis vestre fieri non potest, quoniam sunt castra ilia deserta et illorum possessores carent omnibus proventibus, qui quotidianos impetus et excursiones hostium retardare et hostes arcere possirit. ' Ad hanc autem provisionem videtur adminus opus esse in Croatia mille equitibus leuis armature, in Sclauonia duobus millibus leuis armature et quingentis armigeris ac: mille peditibus pixidariis et mille nazadistis; his autem opus est absque omni mora ante futuram generalem expeditionem, nam si maiestas vestra non provident, adhuc hac hyeme et futuro primo vere tota Sclauonia et Croatia desolabitur, ita vt maiestas vestra tandem tempore generalis expeditionis saltern deserta regna habebit. Quantum ad auxilium nostrum attinet, nos sicut hactenus ita eciam deinceps non parcemus penes maiestatem vestram et pro defensione patrie nostre ac reipublice christiane capita nostra, fortunas et facultates nostras fortune exponere et omni auxilio adesse, quicquid sufferre poterimus, nam eciam in preterita expeditione, que saltern circiter medium annum duravit, de singulo colono dedimus singulos quinque florenos. insuper omnes personaliter interfuimus; accedit eo, quod multi ex nobis sunt, qui tenemus castra finitima. ad que nullos habemus prouentus. Sed ante omnia nobis videtur et supplicamus, vt maiestas vestra cum omnibus aduersariis suis et presertim cum Ioanne Scepusiensi concordet, vt maiestas vestra illas copias, quas contra ilium alere teneretur, posset contra Turchas convertere et eciam loannes suas copias cum copiis maiestatis vestre coniungere. Preterea, vt vtreque ripe Danubii et Draui pro viribus naualibus maiestatis vestre possint esse libere: insuper, vt durante expeditione quilibet fidelium maiestatis vestre possit domi securus esse, nam timemus. quod maiestas vestra non sufficiet ad varias partes distracta. Ceterum. vt maiestas vestia in futura generali expeditione exemplo sacratissime cesaree maiestatis fratris sui et aliorum principum christianorum atque eciam exemplo quondam dominorum regum Hungarorum. personaliter iiiteresse dignetur, nam alioqui timemus, quod res nostre non prospere suecedent. Hoc quoque indubie speramus, quod si maiestas vestra

93 expeditioni interesset, ex multis nationibus homines magnarum eonditionum et statuum ad stipendium maiestatis vestre confluerent et multi eciam propriis sumptibus ipsorum cum vestra maiestate in expeditionem proiiciscerentur. Quantum vero ad generalem expeditionem, videtur nobis, quod siue maiestati vestre negocium erit cum ipsomet Turcharum cesare, siue saltern cum istis bassis fmitimis, quod, quanto maiorem exercitum et terra et aqua contrahere posset, tanto maiorem eontraheret; hoc verum est, quod si maiestas vestra habebit rem saltern cum bassis, non indigebit vestra maiestas tanto exercitu. In hoc tamen specialiter maiestati vestre supplicamus, sicut semper supplicavimus, vt maiestas vestra tarn in parciali, quam in generali expeditione talem curam habeat de viribus naualibus. vt si non superiores, saltern pares habeat, nam sine viribus naualibus nulle res contra Turchas bene geri possunt, sicut experiencia docuit et qui erit forcior in aqua, illius erit regnum. Postremo videtur nobis, vt maiestas vestra tarn apud cesaream ma iestatem, quam apud alios principes christianos et eciam apud Venetos instantissime agere dignetur, vt ipsi quoque tarn in presenti parciali ex peditione, adhuc hac tiyeme, quam in futura generali exhibeant negotium Turcis. Speramus autem, quod maiestas vestra poterit efficere apud Venetos, vt saltern illis mille equitibus, quos consulimus maiestati vestre in Croacia tenenos, stipendium solvant, presertim cum illi poterunt in avertendis Turcis a ditione Venetorum ab incursionibus vsui esse. Ad tenenos exploratores maiestas vestra talem curam gerat, quod sine illis nihil fieri potest, Ad s c u n d a m propositionm.

Quantum ad parandas disponendasque naues attinet, licet nos libenter onus huiusmodi nauium in nos assumeremus, sed nos non habemus ligna abiegna; quercina vero vel alia ligna, que in nostris silvis habentur, sunt cruda et alioqui in talibus locis, vbi propter Turchas non possent disponi, nisi ipsi laboratores cum bello custodirentur. Oaremus eciam molendinis et servis, quibus asseres pro nauibus scinduntur; caremus eciam magistris. Et dato, quod eciam si in nostris partibus naues disponerentur. congelatis fluminibus mitterent Turci aliquot millia hominum et eas comburerent vel dissecarent; et sic iudicamus apud nos difficulter et magnis impensis magnoque periculo, ne perirent huiusmodi naues, fieri posse. Sed consulimus. maiestati vestre, vt huiusmodi naues faciat disponere in prouinciis suis penes fluuios Draui, Saui et Mure, vbi et lignis abiegnis et asseribus molendinisque ac seruis. et magistris maiestas vestra abundat et leuioribus impensis parari possunt et eciam absque periculo ibidem, vsque dum erunt necessarie, poterunt conservari et tandem, quo opus erit, deduci. Vbi autem querit maiestas, vestra, quantus numerus militum in naues imponi debeat, in priori articulo diximus, maiestatem vestram debere si non maiores, saltern pares vires in aqua habere sicut hostis maiestatis vestre; ex hoc coniicere potest maiestas vestra, quot nauibus opus erit et quantus numerus militum ad eas imponendus sit.

94 Vbi querit maiestas vestra. vbi conscribi et vnde conduei milites debeant, maiestas vestra penes flumina Danubii, Saui et Draui sufficientes, nazadistas habere poterit, modo deputet ad hoc idoneos et fidos ac speciales homines et tempestiue. Vbi querit maiestas vestra, huiusmodi presidia quibus in locis maxime opportunis colloeari debeant, respondimus in priori articulo, quanto presidio nunc, hoc est hac hyeme, opus esse iudicamus; vbi autem colloeari debebunt, retulimus domino Jwrysyth adhuc in Dombrensi congregacione. Vbi querit maiestas vestra, quo acies educi deb.ebunt, ad hec maiestatem vestram clocebit tempus et modus belli gerendi aduersarii sui. Ad t e r c i am p r o p o s i t i o n em. Vbi querit maiestas vestra, quo pacto perfici possit, ne victualia desint ad 'expeditionem necessaria, videtur nobis, quod victualia suffieientia ad futuram generalem expeditionem in regnis Sclauonie et Oroacie haberi non possunt, cum propter preteritam expeditionem, turn vero propter modernum. parciale bellum, quod maiestas vestra' debebit vsque . ad futuram expeditionem in regnis Sclauonie 'et roacie tenere, ad quod bellum non parua quantitas victualium hac hyeme consumetur. Preterea turn propter progressionem preterite expeditionis, turn propter desolationes a Tureis faetas',: hoc anno non potuerunt in maiori parte regni Sclauonie seminare, imo nee anni preteriti seminata colligere, nihilominus maiestas vestra,. siue per banum, quern creauerit, siue per generalem capitaneum, quern in regnis prefatis habuerit, faciat perlustrare in omnium dominorum et nobilium bonis, que victualia haberi possunt et ea tandem statute iusto pretio convehantur ad loca idonea. De locis vero, ad que ipsa victualia eonvehi et vbi colloeari possint. videtur nobis, vt collocentur victualia vna pars Zagrabie. quo et ex Oroacia, si quid haberi poterit, et ex prouinciis maiesfatis vestre tam per aquas, quam per terrain conportari possunt et rursus per terrain et aquam demitti. Altera vero pars eolloeetur Varasdini, quo similiter et per aquas et per terrain, tam ex prouinciis maiestatis vestre, tam ex regno Sclauonie et ex confluente Draui et Mure omnis generis victualia eonvehi et locari possunt. Sed quod caput est rei, maiestas vestra liberet comitatus citra Danubium existentes et presertim comitatus Zaladiensem, Simigiensem. Tholnensem et Baraniensem, vnde copiosissima victualia tam per terram, quam der aquam haberi poterunt. Preter hoc quicquid tam de castris ac bonis nostris, quam eciam de domibus et bonis nobilium habere poterimus progrediente expeditione eo, quo exercitus se deflexerit, tam per terram, quam per aquam deferendum curabimus; modo eo tempore faciat maiestas vestra bonum ordinem observare, vt victualia secure ad castra pervenire possint et rursus homines ea ducentes cum iumentis ipsorum et preeio venditorio victualium ad propria redire valeant, ne ab eis vel victualia eundo, vel iumenta aut precia victualium redeundo vi auferantur, sicut contigit multis in preterita expeditione. Nam eciam in preterita expeditione nullus defectus commeatuum fuit, sed propter inordinationem ad castra non sunt delati; si qui autem id nobis impingere vellent. parati sumus coram maiestate vestra nos excusare et defendere. modo vestra maiestas

95
faciat talem nobis in oculurn Joqui, quia a. nobis nihil est neglect um, sed quiequid nobis per generalem capitaneum maiestatis vestre, fuit commissum, omnia fidelissime et obedientissime exequuti sumus. >> Ad -quartam-. p r o p o s i t i onem. Quantum ad stipendia. quo equites leuis armature conduci debent, [non] videmus, quo pacto inaiestas vestra nunc mutare posset illud stipendium,' quo a principio regiminis sui inaiestas vestra vsa est in conducendis et solvendis leuis armature equitibus, licet illi, qui a maiestate vestra habent salaria, tenentur singulis mensibus ad quemlibet equum content! esse duobus florenis; nam vt audimus, Veneti proclamant stipendia ad quemlibet equum per sex florenos et vltra hoc prebenda equis ipsorum. Preterea a Ioannistis quoque. vt audimus, sollicitantur et vltra hoc permittunt ipsis predam liberam in regno maiestatis vestre. Propterea non videmus. quod maiestas vestra hoc tempore posset diminuere stipendium; alioquin periculum esset, ne maiestas vestra in equitibus levis armature ' defectum paciatur. nam partim ad Venetos se conferent, partim ad loannistas, partim malebunt se domi continere, quam minori preeio militari veluti pedites, nam vni peditum dantur floreni tres denarii viginti; cogitare autem poterit maiestas vestra, si minori impensa vnus eques perveniet quam vnus pedester. ' A c cedit eo, quod omnia sunt cariora in foro, quam integro et vnito regno erant. nam eo tempore militares versabantur in confinibus, vbi eciam non parum lucri habebant, quo sese iuuabant. Non videtur autem nobis, quod maiestas vestra possit, stantibus sic rebus, facere mutacionem in stipendiis, sed dum maiestas vestra liberabit et vniet regnum, poterit tunc de his communiter commode concludere, qua in re et nos et ceteri domini stabimus penes maiestatem vestram, nam et nobis, qui post maiestatem vestram gentes tenemus, satis graue est. maiori stipendio s.eruitores tenere, quam olim tenebantur, sed non possumus aliud facere propter rationem temporis. Sed maiestas vestra habet in educendis in aciem equitibus maiorem commoditatem, quam nemo principum christianorum in toto orbe terrarum. N a m si maiestas vestra personaliter in aliquarn expeditionem proflciscetur, tenentur cum maiestate vestra propriis ipsorum expensis vniuersi prelati, barones et nobiles per singula capita in expeditionom proficisci et durante expeditione militari. Hec premissa ad articulos per maiestatem vestram nobis porrectos visa sunt nobis. Postremo ex quo videmus maiestatem vestram absque continuo bello propter continuas hostium incursiones, imo propter hostem in visceribus regni habitantem non posse regnum neque ab externis neque ab internis hostibus liberare, videtur nobis, vt vniuersi prelati, barones ac nobiles et alii cuiuscunque status et conditionis homines possessiones tenentes de quolibet triginta sex iobagionibus dent per integrum annum vnum equitem leuis armature, loricatum, galeatum, clipeatum et hastatum ac frameatum et sint tam homines, quam equi apti ad bellum et tales equites habeant capitaneum et mittantur, ad confinia sub capitaneatu capitanei, quern maiestas vestra elegerit. Preterea si vestra maiestas se personaliter in expeditionem mouerit, extunc eciam omnes prelati, barones; nobiles et alii possessionati homines debebunt personaliter cum vestra maiestate propriis, ipsorum expensis interesse, hoc tamen declarato, quod si aliquis prelatorum,

96 baronum, nobilium et aliorum quorumlibet posssessionatorum hominum a maiestate vestra vel ab aliquo domiriorum Stipenium assumserit, vtique pro persona sua obligetur alium conducere et in expeditionem mittere, hoc quoque declarato, quod domini possint in castris suis aliquos nobiles seruitores suos domi relinquere ita tamen, vt tales nobiles domi relicti pro se ipsis alios mittant. Hoe autem propterea maiestati vestre consulimus, quod vidimus ex dicis magnas fieri dissipationes et paucas conduci gentes et nihil vel parum eciam ad manus maiestatis vestre ex illis peruenire, sed saltern quosdam privates homines ex ea ditari non sine pernicie regnorum maiestatis vestre, hoc autem specificato, quod in huiusmodi missione equitum nee banus, nee vieebanus, nee comes, nee magister prothonotarius regni, nee iudices nobilium, nulli denique cuiuscunque status et conditionis homines sint exempti. Ultra hoc soluantur proventus regii ab antiquo consueti. Nobiles vnius sessionis triginta sex mittant vel teneant vnum equitem nee quispiam ex lis sit exemptus. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu u , Hungarica. Na ledjima pripis: Negocia Sclauoniea." F r a k n o i o. e, 226232.

61.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu.

Odgovor kralja Ferdinanda na odgovore slavonskih na kraljevske propozicije. saborskih poslanika

E e s p o n s u m r e g i e m a i e s t a t i s ad eos a r t i e u l o s , q u i b u s oratores r e g n i Sclauonie r e s p o n d e r a n t ad p r o p o s i t a sue m a i e s t a t i s Vbi domini oratores et eommissarii responderunt ad primum artieulum et proposieionem sue maiestatis. quod opus esset eonfinia, que super sunt, tam in Oroacia, quam in Sclauonia firmare equitibus peditibusque terrestribus et naualibus pulueribus et ingeniis ete. Maiestas sua respondit: Summam curam se habuisse tuendi illius regni Croacie et Sclauonie et nunc quoque potissimum hane solam ob eausam sua maiestas voluit ad has partes venire, vt cum ipsis dominis oratoribus presens tractaret atque iniret aliquam racionem, qua regno et partibus illis efensio ae tranquillitas parari posset; idque eertum firmum habeant ipsi domini oratores et vniuersi regnicole. suam maiestatem omnes eonatus, omne studium cum fraterna eesarea maiestate in id impendere. vt ipsos ac partes illas non modo liberaret a tirannide atque grassaeionibus Thurcorum, verum eciam vt domestica quies tranquillitasque illis parari posset, ad quam rem maiestas sua adeo propensa est. vt neque regnis prouineiisque et quibusuis dominiis neque proprie persone parcere vult. Ybi autem domini oratores propommt ad defensionem confiniorum, que in regno Oroaeie et Sclauonie adhue supersunt, opus esse equitibus peditibusque tam terrestribus quam naualibus, ae pulueribus et ingeniis etc.,

97 deliberavit sua maiestas duo rnillia equitum leu is armature et mille pedites in locis necessariis vtriusque regni hac hyeme conseruare. Quod autem ad pulueres attinet pro dandis signis, maiestas sua ad hoc ipsum ordinauit iam Pethouie sufficientes pulueres. De nauibus autem apparandis et conducendis nazadistis maiestas sua iuxta consilium ipsorum oratorum mox providebit et citra omnem moram expediendos eos curabit. Quod autem ad arces, castella, oppida et alias municiones attinet, quas ipsi oratores aiunt indigere pulueribus, ingeniis, peditibus aliisque necessariis rebus, maiestas sua iuxta consilium ipsorum oratorum deliberauit nunc primum prouidere per capitaneum et banos vnicuique locorum secundum necessitatem loci et condicionem possidencium. Quod autem oratores suadent. vt cum aduersariis nostris concordiam aliquam iniremus etc., maiestas sua respondet, nunquam se abnuisse bonam pacem et sub bonis condicionibus neque nunc abnuere. Vbi autem oratores certas ob causas optant, vt in futura expedicione in propria persona interesse dignaremur, sua maiestas respondit; nihil se magis et ardencius optasse, quam ut in preterita eciam expeditione inter esse potuisset, tamen tot ac tam arduis negociis implicita fuit sua maiestas, vt suis votis nequaquam satisfacere potuit, sicuti aliquibus ex ipsis oratoribus sua maiestas partem aliquam eius impedimenta significauit. Nihil ergo dubitent fideles subditi, quin sua maiestas vitro ad id propensa parataque sit et cum eis sit interfutura in propria persona. Item, vbi domini oratores admonent suam maiestatem, vt solicitaret fraternam eciam cesaream maiestatem aliosque principes christianos atque dominium Venetorum. vt- ipsi quoque studia sua impenderent ad defensionem reipublice christiane : Maiestas sua neque hactenus pretermisit, quitquid ad hanc rem pertinere existimauit, neque autem cessat solieitare eos, vt tam pium opus diligencius capessant. De victualibus quoniam intelligit sua maiestas ex ipsis oratoribus et eciam aliunde ad generalem expedieionem ex ipsis regnis Croaeie et Sclauonie sufficientem prouisionem fieri non posse, maiestas sua de aliis quo que locis clementer prouidere dignabitur. Cupit tamen sua maiestas, vt quitquid ab ipsis quoque prestari poterit, fideliter et diligenter prouidere curent, presertim quod sua maiestas precia omnium persolui faciet. Loca autem ad conuehenda victualia iuxta consilium ipsorum orato rum placent sue maiestati, videlicet Zagrabia et Varasd. Vbi autem oratoribus videtur, vt vniuersi prelati, barones ac nobiles et alii cuiuscunque status et conditionis homines possessiones tenentes, de singulis triginta sex colonis dent per integrum annum vnum equitem leuis armature, loricatum, galeatum, clipeatum et bene instructum, ac tam personam eius [quam] equum bello aptum. vtque tales mittantur ad confinia sub capitaneatum capitanei, quern sua maiestas elegerit etc. : Probat sua maiestas consilium oratorum, quod ita propensi sunt ad clefensionem patrie, tamen sua maiestas hortatur oratores ipsos. ut efficiant apud regnicolas in futura dieta. ut habita ratione presentis temporis viginti quinque coloni dent singulum equitem bene, vt predictum est,
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA 11.

98 instructum, vt de numero istorum compleatur numerus duorum millium equitum per suaiu maiestatem oblatus. Item, vbi facta est mencio de prouentibus regiis ab antiquo consuetis, hortatur sua maiestas oratores, vt bene perpendant, quantis neeessitatibus prematur hoc tempore sua maiestas ad eorum defensionem. Itaque missura est sua maiestas oratores suos ad futuram dietam, cum quibus ipsi oratores agant apud regnieolas, vt ad hane tarn necessariam rem saltern vnum . et dimidium florenos contribuant persuadentes eis, quod sua maiestas ipsam contribucionem.non in alium vsum sit eonuersura, quam ad defensionem patrie ipsorum. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arkiviM u Beu, Hungariea. F r a k n o i o. c. 235238. 62.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu.

Odgovor slavonskih saborskih poslanika na odgovor kralja Ferdinanda. Supplicamus maiestati vestre, vt si ilium numerum militum, quern consuluimus vestre maiestati hac hyeme tenere, noluerit seruare, saltern ilia tria millia hominum, que vestra maiestas medio domini Jwrysych in congregatione Dombrense, vigore instructions, sigillo et subseriptione manus vestre maiestatis munite, suis impensis seruare obtulit,'ne velit diminuere; que exquo videmus non sufficere, ob id et nos, sicut iam semel obtulimus, de quolibet triginta sex iobagione per totum annum continue dabimus vnum equitem et preterea proventus vestre maiestati debitos soluemus, quos poterit vestra maiestas in solutionem militum suorum conuertere. Nam si vestra maiestas diminuerit illum numerum, veremur, ne regnicole incidant in desperationem. Nunc quoque regnicole Oroaeie quid moliantur. intelliget vestra maiestas a domino Keglewyth. Quantum ad stipendia attinet, sicut et prius diximus, stantibus sic rebus, nobis non videtur posse vestram maiestatem diminuere stipendium; vtique faciat vestra maiestas traetare cum suis familiaribus iam conductis et inposterum conducendis, si poterunt induci, vt minori stipendio contententur. Quantum ad hoc attinet, ne familiares vestre maiestatis multis equitibus conducantur, nobis quoque videtur ob causas per vestram maiestatem allegatas. Quantum ad naues attinet, videtur nobis, vt vestra maiestas in locis Draui et Mure vicinis faciat disponere centum quadraginta saykas in euentum. vt si forte naues per Danubium non possent ad Drauum demitti, ne defeetus eontingat; in locis autem Saui vicinis faciat vestra maiestas disponere saykas sexaginta, nam ad Sa.uum neque ex Drauo, neque ex Danubio possunt naues commode transferri. Turce vero possunt suas naues tarn ex Danubio. quam ex Drauo in Sauum transferre, sint autem tarn ad Drauum, quam ad Sauum sayke simplices. Quantum ad nazadistas attinet, videtur nobis, vt maiestas vestra statim conducat capitaneum nazadistarum et vaiuodas et illi conducant decuriones; et hoc fiat absque mora. Tandem erit officium capitanei, vaivodarum et decurionum alios gregarios milites querere et assecurare et tandem conducere.

Nomina arcium in Croacia existentium, que indigent peditibus et pulueribu: Byheffh ^ Benach ) mie maiestatis omini nostri clementissimi. . %$] domimZriny. V "' '
Gthok ) T -01
: Bwssowyth) d o m i n i 1 ^ %%*] domini Zluny. : y Isachych: Pauli de eadem. Thersaez ) , . . ' _., " Dresnvk ) dommi de Thersaez. Kobazyth: Georgii de eadem. '"... Gradeez cum.) . . , - . , . . ciuitate "i ^ P ^ u n Zagrabiensis. Hrazthowyeza ) ; . . ' . . ,. duo eastra in ciuitate murata ) reuerendissimi domini Zagrabiensis. Kozthanycza ) . ,. 1 Dwbcvze ) quondam despoti. Nomina castrorum in Sclauonia: Velyke: domini Nadasdy. . Zombathel | Vywar J nobilium de Zemehe. Brithwychewyna) Eassa ) , . . . Pekrecz ) d o m m i Z r m y Feyerkew; domini Keglewyth. . . . Pethrowyna: domini Pekry. Chakoocz ) -, . . m1 , Kewwar ) d o m m i T h a h ^

Zvrch ) nobilium Oastellanfly. Monasterium Zerdahel: domini Nadasdy. Krystallooez: omini Batthyany. Dijanvara: Petri Palffy. Desnyeze: variorum nobilium. Athyna: Vrbani Batthyany. Eahocza : domini Ladislai More. Bela et ) ' , . . T_ . porocz) -brancisci Kapolnay. Ze a X Z MyHos) quondim Ladislai Banffy. Korogh: Balfchasari Banffy. Berzewcze: nobilium Kerecheny et Krwsyth. Paschyncz: Georgii Paska. Eachyza Zenth Isthwan: domini Tahy.

1 Ceterum vestra maiestas habeat talem curam de edificando castelb Jasenoez, ne, si Turce illius edificationem preripuerint, tota pars Sclauonie et Oroacie, que Sauo et Vn fluminibus est vicina, pereat; vel saltern vestra, maiestas habeat medio capitanei vel banorum talem curam, ne Turce. edificare possint. Si vestra maiestas illud edificaverit, solum poterit suos ex eo defendere, verum eciam hostes illinc continue premere et vel numerosissimum exercitum Turcarum eciam ab aliqua ingenti expeditions illinc diuertere, tanquam olim ex Belgrado, nam locus ille et exercitui terrestri et classe alenda longe est Belgrado commodior. Bonum esset tamen, vt vestra maiestas mitteret ad videndum locum ilium aliquem peritum architectum suum, qui tandem posset vestram maiestatem et de loci illius, conditione et commoditate et quantis sumptibus et laboribus edifk-ari et conservari possit informare, nam nunc quoque deus ex sola sua misericordia ilium locum liberavit manibus Turcarum. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arJcivu u , Hungarica.. F r a k n o i o. c 232235. 63.

Izmedju 12. novembra i 4. decembra 1537. U Gracu.

Kraljevsko rjeenje na elje istaknute po saboru u Dubravi 6. novembra.* De termino diete cum ipsis oratoribus concludet sua maiestas. De dicatoribus idoneis, vt ipsi optant, maiestas sua bene prouidebii Ad capitaneum nazadistarum de Baltasare Banffy contenta est sua maiestas. Kestitucionem bonorum sicuti prius obtulit sua maiestas, ita. graciosa exequi vult. Vt bani ante alios mri stare debeant,2 maiestati regie digna res visa est, vt de omnibus, que a tempore regiminis sue maiestatis patrata sunt,. i uri stetur. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica^ F r a k n o i o. c. 240. 64.

4. decembra 1537. U Gracu.

Ferdinand doznauje banu Tomi Ndasdyju prihode.. Nos Ferdinandus diuina fauente dementia Bomanorum, Hungarie,. Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austria etc., recognoscimiis per presentes, quod cum fidele nostro magnifieo Thoma elje stalea slavonskih gl. br. 53. (str. 79.) Iz ovoga kao da je dozvoljeno zakljuivati, da su u asu ovoga kraljevskoga rjeenja ve bila oba bana (Toma Nadasdy i. Petar Keglevi) Imenovana, dakle pada ovo rjeenje odmah u poetak decembra 1537.
2 1

101 de Nadas, regnorum nostrorum Dalmatie, Croatie et Sclauonie bano, racione officii sui banatus sic concordauimus: vt teneat ad seruitia nostra dueentos equites leuis armature, ad quos pro annuo salario ad quemlibet equum viginti iiorenos, preterea singulis mensibs ad quemlibet equum singulos duos florenos, insuper ad vestituram et intertentionem mense sue duo millia florenos; ad exploratores vero conseruandos quingentos florenos a nobis habebit, ita tamen, quod si ad exploratores contingeret eum plus exponere, extunc nos facto prius cum ipso Thoma Nadasdy rationabili vero et iusto compute de talibus expensis ipsum contentabimus. Super quibus omnibus premissis prefatum Thomam de Nadasd etc. per presentes litteras nostras assecurandum duximus, prout et assecuramus, harum nostrarum vigore et testimonio Htterarum mediante. Datum in oppido nostro Grecz, in feto beate Barbare virginis et martiris, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. Ferdinandus. u Wylaky. arhivu Benignae resolutiones regiae", fol. SO b, u kr. ugar. zem. Budimpeti. II.

Noviji prijepis u zbirci Trt. emlekek" fasc. Ibidem.

(15411550.)

Nema sumnje, da je istoga dana izdano jo i posve nalicno kra ljevsko rjeenje za bana Petra Keglevia, dok je samo imenovanje obojice banova, koje nam se nije sauvalo ili se jo nije nalo, uslijedilo nepo sredno pred tim, dakle najdalje oko 1. decembra.

65.

5. decembra 1537. U Aflcnzu.

Ferdinand alje banu Tomi Nadasdy ju Nikolu Junia. T h o m a e Nadasdy, Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dilecte. Accepimus litteras tuas, quibus nobis earum rerum capita, que celerem expeditionem postulari videntur, annotasti. Quare cum magnifico, fideli nobis dilecto Nicolao Jiiritschitz barone in Guns et generali capitaneo nostro super iis disseruimus, qui breui dato tibi ordine a nobis pro necessario ad te venturus est, a quo singula abunde intelliges, cui etiam fidem in his, que nomine nostro exposuerit tibi, habeas, volumus. Datum in vico Aphelentz 5-ta decembris 1537. Magnifico Thomae Nadasdy, regnorum nostrorum Croatie et Sclauo nie bano etc., fideli nobis dilecto. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

102
' ' .

6 6 .

9. decembra 1587. U Kremsu.

Ferdinand javlja banovima Tovni Nddasdyju i Petru Kegleviu, da ,im alje i nalog ha stalee, da im se imadu pokoravati. Banis Oroatie et Sclauonie. Ferdinandus etc. Magnifici, fideles dilecti. Preter alias complures litteras intimande iete, etiam adiunctas circa obedientiam vobis vti banis a fidelibus regnorum istorum nostrorum prestandam expediuimus, quibus . suo loco atque tempore uti poteritis et rem communiter administratis facile, quemadmodum de vobis gratiose confidimus. Datum Orembsii, IX decembris 1587. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

' Ferdinand

67. banovima.

9. decembra 1587. U Kremsu.

nalaze staleima, da se pokoravaju L i t e r e obedientionales pro bano in C r o a t i a et Sclauonia. Ferdinandus etc. Omnibus et singulis reuerendis, spectabilibus, magnificis. nobilibus, egregiis, pruentibus ac circumspectis ceterisque statibus etc vniuersitati regnicolarum regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie. fidelibus nobis dilectis. salutem, gratiam regiam et omne bonum. Oum non obliti essemus vos ardentissimis votis et vnanimi quasi voce a nobis iamdiu at que adeo sepius precatos fuisse, vti ex veteri more institutoque regnorum istorum nostrorum proque communi eorundem bono vtilitateque 1 vnum atque alteram crearemus, administrandisque rebus publicis istis preficeremus idque ipsum nos, pro eo vtque regem decebat, sui populi perstudiosum primo quoque tempore facturos fore gratiose vobis promisisse recordaremur, cumque preterea per oratores vestros ea de re rursus nomine vestro illorumque in Grecio nuper admoniti, vestris iustissimis desideriis ac postulatis presertim suadente et impellente nos quoque temporis huius . conditine rerumque statu, morem omnino gerendi promissaque nostra prestanda duxissemus, idcirco de magnificonim fidelium nobis dilectorum Thome Nadasdj et Petri Keglowyth de Busyn agendis rebus experientia singularique indstria animique fortitudine et longo rerum vsu nacta prudentia plenam notitiam habentes deque illorum virtute deuotissimaque erga nos voluntate plurimisque documentis probate et comperte fidelitatis constantia optime confisi, illos ipsos in prefatorum regnorum nostrorum legitirnos et veros banos maturo consilio animoque bene deliberato et ex certa scientia nostra eligendos creandosque censuimus, sicuti de regie potestati.s nostre plenitudine elegimus et creauimus. Quamobrem vobis omnibus et singulis harum serie firmissime precipientes mandamus, vt dictos Thomam Nadasdy et Petrum Keglewyth pro veris banis sic a nobis creatis suscipiatis et

108 agnoseatis illisque non solum debitum honorem exhibere, verum etiam in omnibus, que ex offitio suo iuxtaque rognorum istorum ordinationes, rituin et consuetudinem fecerint iusserintque, beneuolis animis obtemperare obedireque euretis, ita vt munus suum per omnia recte aclministrare eaque exequi vestramque obedientiam ab antiquo magistratui isti prestari solitam vbiuis possint et valeant, que ad communem vestrorum omnium salutem, pacificationem et regnorum istorum nostrorum incolumitatem et conseruationem merito spectant, Quemadmodum vnumquemque vestrum, prout decet et conuenit, non nisi ex porrecta fronte futurum esse certo confidimus et. speraiims, nostram in e'o expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum in oppido nostro Orembsii IX deeembris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. F r a k n o i o. c, II, 240242.

68.

9. decembra 1587. U Kremsu.

Obrazac pozivnice, kojom je Ferdinand pozvao velikae na slavonski sabor u Kn.zevce za G. januara 1538. Ferdinand us etc, Mag'iiifice. fielis dilecte. Licet cum oratoribus, quos communes reg norum istorum nostrorum status atque ordines ad nos Grecium superioribus diebus miserunt super defensione et conseruatione non minus futura, quam presenti lidelium regnicolarum nostrorum, multa paterae tractauerimus, tamen cum ex his atque aliis pleraque superessent, que partim dicti oratores ad vniuersos status jreferri debere putarent, partim vero nos per peculiares commissarios nostras' eisdem de consiliiset studiis nostris ad ipsorum salutem incolumitaternqe spectantibus exponere decreuissemus, vt vnamini scilicet eorundem voluntate et consensu, . ipsa concluderentur; opere pretium sane existimauimus pro rebus istiusiiiodi mature conficiendis alium conuentum et dietam. indicere, quam vtique ad festum Trium Eegum 6. . proxime futurum in (ciuitate nostra Orisiensi) indiximus et conscripsimus celebrandam. Quare. cum eo certos comissarios nostros, vt diximus, qui omnem mentem nostram declarent, emandaturi simus ibidemque ex omnibus statibus quam plurimos conuenire velimus, tibi proinde lirmiter committinms et mandamus, vt ad prefixum diete terminum cdnuentui isti, vbi, que vestrum omnium ac totius adeo .christianitatis commodum rationesque concernunt, agentur, omnino intersis teque nullo modo absentes, nostram in eo expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum in oppido nostro Orembsii, die 9-na deeembris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. F r a k n o i o. e, II. 242.

104 69.

9. decembra 1537. U Kremsu.

Ferdinand pozivlje hrvatsko i slavonsko plemstvo na sabor ti Krievce za 6. januara 1538. Ferdinandus etc. Egregii et nobiles fideles dilecti. Comittimus vobis, vt vniuersis dominis prelatis, baronibus et vniuersitati regnieolarum istius regni nostri Croa6. jau. tie et Slauonie ad festum Epiphaniarum domini proxime venturum dietain generalem ad declarandos banos nostros et ad eligendum magistrum prothonotarium in ciuitate nostra Crisiensi celebrandam. more solito proclamare ac promulgare debeatis. Aderunt autem ad idem tempus oratores quoque nostri, quos Orisium missuri sumus. Secus igitur facere non presummatis. Datum etc Koncept u c. i h\ dravnom arkivu u , Hungarica. F r a k n o i II, 243. K u k u l j e v i Jura regni II. 89 (grjekom pod 27. decembrom u Pragu).

70.

9. decembra 1587. U Kremsu.

Ferdinand trai od gjurskoga biskupa Franje Vjlakyja, da mu to prije poalje instrukciju za komisare kraljevske, koji e poi na slavonski sabor. Wylaky. Ferdinandus etc. Venerabilis, deuote, fidelis dilecte. Expectabamus eas abs te litteras, per nos subscribendas, quibus ad Sclauoniam pro intimanda dieta idque genus reliquis opus fore Grecii iudicatum fuit, ac per te confici et - * pediri debebant. quarum quando nihil adhuc ad nos allatum est, iussimus lucrandi temporis causa, quod quidem satis breue est, his adiunctas literas eonscribi iniungentes tibi, ut eas abs te notatas et sigillo nostro obsignatas subito perferendas cures, ita, ut in tempore ac suo quoque loco reddi possint. In qua re nullam prorsus moram interpositurus sic cuncta scilicet ad expeditionem illam necessaria et opportuna constituas atque ordines. vt nihil pretermissum aut neglectum videri queat. nostram in iis expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum Crembsii nona decembris 1537. Postscripta. Volumus, ut cum omni celeritate per dies noctesque ad nos exemplum responsi oratoribus Sclauonicis a nobis Grecii dati transmittendum cures, quia eo ad instructionem commissariis dandam indigemus. Insuper in singulis litteris, vbi relicta spatia sunt, nomen loci, in quo dieta celebrabitur. ponas, quia id ignoramus. Datum XI. decem bris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

105 71.

15. decembra 1637. U Pounu.

Franjo Jljlaky javlja kralju Ferdinandu, da mu alje zatraene spise za slavonski sabor, koje e neki Nddasdyjev ovjek odnijeti u Slavoniju, Sacratissime Eomanorum regie maiestati, domino elementissimo. Sacratissime rex, domine clementissime. Post humilem fidelitatis ac seruitutis mee in graciam maiestatis vestre commendacionem. Hodie aeeepi maiestatis vestre literas in negoeio Selauonie. Sacratissime rex, ne existimet maiestas vestra ex negligenc-ia vel obliuione mea esse pretermissum, quin maturius ipse litere non sint ad maiestatem vestram misse, sed quia dominus banus Thomas Nadasdi dixerat, se velle hine profkisci ad maiestatem vestram, iceireo(!) per ipsum mittenas eas deereueram. Aceeptis tamen Uteris maiestatis vestre misi ipsas literas ad eanem, quas iam ego antea confeceram et expediueram, iuxta consilium ipsius domini bani et reliquorum dominorum. Dignetur maiestas eas subseriptas hue Posonium remittere. Eeliquit enim hie vnum hminem suum dominus banus, per quern litere ipse mox et in tempore peri'erent.ur in Sclauoniam. Misi item literas in negoeio Stirie et preterea articulos et responsum in negocio regni Selauonie. Ego compositis intra paucos dies negociis domesticis, properabo ad maiestatem vestram sine mora. Deus omnipotens seruet maiestatem vestram felicissimam. Posonii 15 decembris 1537. Maiestatis vestre seruus humilimus Wylaky. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom arkivu u Hungarica.

72.

17. decembra 1537. U Pounu.

Frepot Albert od Perega moli kralja Ferdinanda, da izdade rjeenje o pitanju slavonske tridesetnice, kojom je dosada upravljao Ludovik . Sacratissime regie maiestati domino nostro elementissimo. Sacratissime rex, domine domine clementissime. Humilimam perpetue seruitutis in graciam maiestatis vestre com mendacionem. In Uteris, quas proxime nomine camere ad maiestatem vestram scripsimus, significauimus nobis quibusdam Uteris opus esse et ad promouendam dieam comitatus Castriferrei et oecupandam tricesimam regni Selauonie, quam dominus Ludouicus Pewkry tenuit, suplico maiestati vestre, domino meo elementissimo, dignetur circa eam rem voluntatem suam, quid faciendum esse censebit, signifieare literasque sine mora longiore signatas remittere ad eameram suam generose, nam vt administraeio trieesimarum regni Selauonie a camera pendeat, plurimum eondueit rebus maiestatis vestre, ob eam potissimum eausam, quam in aliis Uteris com-

106 muniter ad maiestatem vestram perscripsimus. Camera enim hec ad earn redaeta est inopiam, vt huic domino Paulo ad hane suam ad maiestatem vestram profeecionem ne nummum quidem pro expensis dare potuinms, -qui de> statu eiusdem camere plura. maiestati vestre dicturus est. Suplieo eidem dignetur clementer verbis suis fidem adhibere indubiam. Eandem maiestatem vestram deus optimus maximus conseruet incolumem. Datum Posonii 17 decembris, anno domini 1537. Eiusdem sacratissime maiestatis vestre humilis seruitor Albertus prepositus. Original s tragovima udarena peata u c. i kr. dravnom arkivu u , Hungarica.

Prije 18. decembra 1537.

Predloi i elje bana Tome Nddsdyja iznesene kralju Ferdinandu sastanka sabora krievackoga od 6. januara, 1538. prije

Saeratissima regia maiestas, domine domine mihi semper clementissime. ' Post perpetue Melitatis et seruitutis mee in gratiam vestre maiestatis humillimam subiectionem. Mandauit mihi vestra maiestas, vt deberem ea, que celeri expedicione necessaria viderentur, in scriptis redigere et ad vestram maiestatem mittere'; Que hec sunt: Yt vestra maiestas dignetur statim dare ordinem, vt vnacum collega meo saltern ad minus habeamus solucionem ad vnum quartale anni ad illos quadringentos equites, ad quos vestra maiestas nobis ambobus ordinem fecit,1 Vt vestra maiestas dignetur dare talem ordinem, ne illi duo inillia equitum et mille peditum habeant defectum in solucione. alioquin tantundem est, si non essent.1 Vt vestra maiestas det literas ad occupandas tricesimas, quas Ludouicus Pekri possedit, nam dominus Lucas ekel vult absque Uteris vestre. maiestatis de parte Ludouici Pekri cedere.2 Oollega meus supplicat vestre maiestati, vt ostendat sibi vestra maiestas, quis tractabit secum de seruiciis suis antiquis et quis tandem de illis sibi satisfaciet.3 . Ego autem -supplico vestre maiestati, vt ad illos ducentos equites meos, quos paratos in Welyke habeo, vestra maiestas hine mittat pecunias. nam Pripisi sa strane: 1 Der bezalung halben wellen ir Maiestet genedigiste fursehung thun. 2 Des artikels halben wellen ir Maiestet bedacht sein und waz ir Maiestet mit fueg thun megen dasselb nicht underlassen. 3 Die kunigeliche Maiestet will derhalben raitung erfordern unci sich nach gelegenheit derselben liber dise petition genedigist erzaigen.

107 in horas iam cogentur seruire et sunt in tali 'loco, vbi nihil victualium in credentiam neque pro se, neque pro equis ipsorum habere possunt, immo nee pecuniis possunt ibi habere victualia, sed remotis ab'lllinc locis querere, coemere et illuc dueere. Propterea in horas indigent pecuniis.4 De hoc quoque nomine meo supplico vestre maiestati, vt dignetur dare facere1 literas germanicas, quibus mandet vestra maiestas, ne contra Laurentium Jankowy th. ciuem Petouiensem. mei subditi arestentur. Ego vero sum paratus illi iuri stare, quahdocumque et vbicumque vestra maiestas voluerit 5 Ceterum vestra maiestas dignetur committere magnifico domino J)on Petro, magistro stabuli vestre maiestatis, yt ilia duo banderia tempestiue disponere et pingere faciat, vt ad festuin'Trium Eegum, dura ingrediemur 6. jan. dietam, habeamus banderia ipsa.6 Postrem sacratissime rex, de Kapolnai vestra maiestas :det ordinem, vt vel medio domini Jurischyth, vel aliunde prouideat sibi, si non ad quartale anni,-saltern ad duos menses, nam alioq.uin non poterit seruitores suos ex Sclauonia mouere, quia ipse in preterita lustracione gencium non habuit solucionem et si tardabitur sibi solucio fieri, seruitores sui dispergentur, vbi autem vestra maiestas ordinauit fieri domino Kapolnai solucionem ex dica comitates Oastriferrei, ego aperte dico vestre maiestati, antequam ilia dica connuiiieretur et exigatur, multa seruicia vestre maiestatis negligentur. 7 Eiusdem vestre sacratissime maiestatis (Thomas Nadasdy) fidelis seruitor et regnorum vestre maiestatis. Dalmaeie Croatie et Sclauonie banus etc.

Sacratissima regia maiestas, domine domine mihi clementissime. Hec sunt, de quibiis vestra maiestas mandauit mihi, vt memoriale conscriberem. ' Yt vestra maiestas de bonis in regnis Croatia et Sclauonie vacantibus, que excederent nuinerum colonorum per banos ex gratia vestre maiestatis conferri solitorum, non disponat, antequam non merit per banos de qualitate talium bonorum informata, -vt eo magis tandem possit vestra maiestas re intellecta pro dignitate et commodo suo de illis transigere. 1 :. Vt vestra maiestas dignetur dare ordinem, vt tam per Drauum. quam per Szauum disponantur aliquot naues transfretatorie.2 * Ir Maiestet wellen in disem fal verordnung thun. 5 Ir kunigliche Maiestet wollen dermassen schreiben, doch daz er in ainer benannten zeit di sach wie sich gebuert ausfuere., warum di aufhaltung gegen ine nicht stat haben sllt. 6 Sollichs ist beschechen ' ' 7 Ir kunigliche Maiestet wellen derhalben auch fursehung thun. 1 placet hie articiilus eixisque Maiestas sua gratiose erit memor. 2 commissum est iam sua Maiestate vt fiant.

108 Vt vestra maiestas committat eapitaneis Stirie et Oarintie, vt si subitus aliquis ineursus a Thurcis fieret, vel ab aliquibus internis turbatoribus aliquid emergeret, quibus bani resistere non possent, sint ipsis auxilio.3 Vt vestra maiestas committat eapitaneis Segniensi et Otoczacz, vt habeant bonas explorationes a montana maritima et quidquid intellexerint de excursionibus hostium ad Carniolam aut Jstriam, subito significent ad Metlyka et Lublan et illinc banis, vel eorum vices gerentibus in Croatia. vt vnus alteri suppetias ferre et Thurcis tarn in exeundo, quam in redeundo resistere possint.4 Vt vestra maiestas habeat postam in Bakaspurg, quo bani debebunt mittere literas, ita tamen, vt ex Eakospurg vnus nuncius vadat ad Grecz, alter ad Ftirstenfeld, illinc ad Guns, tandem ad Aizenstat, postremo Viennam; committat tamen vestra maiestas serio magistro postarum, vt com mittat nunciis, ne se mercatorum negociis implicent, quia solet aliquando contingere, vt nuncii vadunt cum Uteris mercatorum et sic litere vestre maiestatis iacent in hospitiis postarum, interim dum nuncii redeunt.5 Vt vestra maiestas nomina et numerum transfugarum seu Vskokorum in Oarniola existencium faciat in scriptis dare banis et committere capita neo ipsorum, vt habeant intelligentiam cum banis. 6 Vt vestra maiestas ordinet aliquot magistros rotharum, qui poterunt habere soliicionem inter pedites, quos vestra maiestas tenebit in Sclauonia, vt tales magistri rotharum doceant plebem ducere et obseruare ordines militares. Debebunt autem tales capitaei et magistri rotharum per comitatus et tandem per districtus comitatuum distribui. vt ter vel quater in mense diebus testis doceant plebem. Vt vestra maiestas dignetur habere curam de muniendis et edificandis restaurandisque castris finitimis, sine quibus vestra maiestas regna sua conseruare non potest. Posset autem vestra maiestas vel ex solis birsagiis seu mulctis, que vulgo penfal vocant, labores castrorum finitimorum magna ex parte perficere et huiusmodi proventus non possent in magis pios et salutares vsus conuerti. Posset etiam vestra maiestas aliqua beneficia va cantia ad hos vsus deputare, ita tamen, vt vestra maiestas in singulis arcibus suis habeat prouisorem suum. qui poterit habere solucionem inter pedites vestre maiestatis, qui erunt in castris ipsis. 7 Maiestas sua aget cum prouintialibus super isto articulo. mandatum est sicuti petitur a maiestate sua. 5 Maiestas sua ordinem dabit, vt ex Rakerspurg litere dirigantur semper ad Gretz et deinde per postas Viennam. 6 Iniunctum est capitaneo Scheyrer. 7 et de illo quoque Maiestas sua dabit ordinem quod ad mulctas attinet, maiestas sua pro parte sua erit memor et si casus contingat, maiestas sua vult, vt bani optimam quoque animaduertentiam habeant; quoad beneficia, maiestas sua cogitabit, quod optimum factum merit; circa prouisorem in singulis arcibus tenendum, maiestas sua putat loquendum esse cum generali capitaneo Mcolao Juritschitz que nam arces tenende sint, nee ne; maiestas sua de illo similiter curam quam potest et debet habebit.
4 3

109 Postremo, quod caput est toeius rei, vestra maiestas dignetur ad munienda et eustodienda flumina Draui et Szaui earn curam habere, vt pos^it esse par hostibus suis in aqua, quia tota intentio hostis ea est, vt, ex illis iluminibus deuastent regna et provincias vestre maiestatis. Fidelis seruitor Nadasdij etc, Pripis : De Valentiny Terek cum Nadasdy inteligentia. Jn cedula de mille florenis hungaricalibus iam(?) commissum est. carnere Hungariee. Original (?) u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

74.

18. decembra 1537. U Kremsu.

nalae austrijskom vicedomu, da dade napraviti obim banovima, banske zastave. B e v e l d e n z w e n b a n e n in W i n d i s c h l a n d fan m a c h e n z el as sen. Ersamer, gelerter, getreuer lieber. Nachdem wir die wolgebornen unser lieben getreuen Thomam de Nadasdi und Petern Keglowitsch zu unsern banen in Windischlanden aufgenumen, und sich gebiirt. ainem jedem ainen seidein fanen zu solchem ambt zuzustellen, demnach 1st unser ernstlieher bevel, das du also zwen seiein fanen, wie wir dir mtlndlich. bevolen, machen lassest und gedachten unsern banen, dem Nadasdi und Keglowitsch, jedem ainen zustellest. Und was die gesteen oder costen werden, das solle dir auf disen unsern bevel und gebtirlich certification in deiner raitung fiir gut ausgab gelegt und passiert werden; und du thuest. daran unser ernstliche mainung. Gfeben Krembs den XVIII-teii tag decembris. anno etc. im siben und dreissigisten. A n v i z t h u m in O e s t e r r e i c h . Osterr. Gedenkbuch u arkivu c. i lr. zajednikoga ministarstva fi nancija u Beu. Ferdinand

75.

18. decembra 1587. U Kremsu.

Ferdinand nalae gjurskom biskupu Franji Ujlakyju, da otpremi neka po njemu potpisana pisma, po banskom ovjeku u Slavoniju. Wylaky. Ferdinandus etc, Venerabilis, deuote, fidelis, dilecte. Eemittimus tibi literas a nobis subscriptas, vti videbis, exceptis paucis, quas ob bonos respectus subseribere

110 noluimus. Tu itaque fac cures, vt ille ipse, quemadmoduni scripsisti. per hominem a bano istic in hoc relictum subito in Sclauoniam perferantur, nostram in eo express.am executurus voluntatem. Datum in oppido notro Orembsii, die XVIII. decembris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

76.

18. decembra 1537. Kremsu.

Kraljevska instrukcija za kraljevske komisare Nikolu Jurisia i Franju Bathynyja, koji e poi na slavonski sabor, sazvan za . januara 1538. u Krievce. I n s t r u e t i o ad c o m i t i a r e g n o r u m O r o a t i e et S c l a u o n i e . Ferdinandus etc. Instructio de iis, que magnifici fideles nobis dileeti Nicolaus Juritsehitz, baro in Gi'ms, general is capitaneus noster etc, Franciscus de Bathyan, comes comitatus Gastriferrei, consiliarii et commissarii nostri apud vniuersos status regnorum nostrorum Oroatie et Sclauonie in publico conuentu et dieta una congregatos nomine nostro agere et tractare debent. Inprimis, post redditas Hteras nostras credentials eis graciam nostram regiam et omn'e bonum exponant. Deinde referant, ipsos in proxima Dombrensi congregatione facile intellexisse paterna studia animumque nostrum ad eorum omnium salutem istorumque regnorum nostrorum defensionem et conseruationem maiorem in modum inclinatum, et quantopere in faciendis prouisionibus necessariis et oportunis animati simus, et quam ingentem curam susceperimus ipsorum causa, quippe qui omnes cogitatus nostros eo destinassemus, vt non solum ipsorum erumnis et aduersis rebus, fortunis ac rationibus consulamus. verum etiam ea omnia pro nostra paterna erga illos sollicitudine clementique voluntate agamus, que cum ad resartienda ipsorum damna et iacturas facere, turn ad protectionem et liberationem eorundem, tanquam fidelium regnicolarum nostrorum, spectare idoneaque ac vtilia esse possint: in qua quidem re, vt nullis nos neque laboribus neque impensis pepercisse hactenus sensissent, ita dehinc etiam, que auxilia quasque suppetias fideles subditi a perclementi principe atque rege suo sperare possint expectareque debeant, ea ne a nobis desiderentur, omni studio proque virili nostra curaturi simus; id quod vel ex eo perspicere liquido potuerint, quod post inopinatum easum exercitus nostri mox Gratium non paucarum prouintiarum et patriarum nostrarum status conuocare, eoque in propria persona nos conferre haud dubitauerimus, in hoc scilicet, vt super necessariis subsidiis pro defensione regnorum istorum nostrorum eorumque fidelium subditorum tam futura, quam presente prestandis tanto maturius et maiori cum fructu tractaremus. vnde etiam merito adducti fuerimus ab illis ipsis petere. vt ad nos eodem tempore suos. oratores cum plenis mandatis Gretium destinarent, quibuscum de modis atque

Ill remediis pro dictorum regnorum nostrorum auertendis difficultatibus et impendentibus necessitatibus adhibendis gratiose consulere, agere, transigereque possemus. sicuti hec et alia pleraque propositi nostra in superiori eonuentu, in Dombro habita, eisdem latius per commissarios nostros explieata fuissent, que superuum sit ac minime opus rursus hie commemorare atque repetere. Ex quo autem prelibati status ad requisitionem nostram suos oratores ad nos expediuissent, nos sane illorum aduentum, simul et nostri obseruantie obedientieque plenam voluntatem, quam nobis per hoc dicti ordines ostendissent, dementi admodum gratoque animo suscepisse, prout ipsorura oratoribus testati essemus, primo scilicet congressu; cum quibus etiam perquam gratiose et confidentissime tractare cepissemus, eisque cuncta, que per communi bono atque commodo memoratorum regnorum eonstitui ordinarique summopere oportere existimauimus, dihgenter aperuissemus; subinde etiam, que petitio nostra de futuro subsidio per status illos nobis prestando existeret, vna quoque explicassemus, non sine commemoratione causarum; quamobrem id et nobis expetere visum sit et illi prestare merito debeant, prout a suis oratoribus iam nunc procul dubio iis de rebus omnibus satis abunde perceperint. Et quam vis. valde turn necessarium, turn expediens fore putauerimus vt primo quoque tempore et cum efficaci fundamente istiusmodi propositiones et postulationes nostre, nonnisi ad dictorum regnorum eorumque vniuersorum fidelium euidentem vtilitatem, sicuti dare apparet, tendentes, concluse et acceptate fuissent, absque vlteriori nimirum prorogatione et dilatione earum rerum, quibuscum necessaria defensio simul et liberatio solidaque quies regnicolis istis parari possit; attento eo potissimum, quod regna ista Croatia et Sclauonia, licet nimis intolerable onus ferant multaque damna et erumnas haetenus a Turcis perpessa fuerint, tanto tamen maiora auxilia pro tuencla nimirum patria sua suppeditare deberent, quanto periculis ipsis locorum propinquitate magis sunt exposita, vt eorum scilicet exemplo finitime queque, illisque proxime prouintie ac patriarum nostrarum subditi vsque adeo magis incitarentur ad ampliores suppetias suppeditandas, quo istorum regnorum populos non minus propriis opibus quoad possent, Turcharum potentiam depellere seseque ac fortunas. suas vel extremis auxiliis mutuaque pro cuiusque facultatibus contributione defendere, quam aliorum magna subsidia expectare, inque illis tantum summam spem suam posuisse videbunt. Attamen nos apud prefatos oratores, etiamsi habuerint plena mandata, obtinere illud non potuisse, vt iuxta petitionem nostram et pro vrgenti rerum necessitate annuere remque concludere voluerint, quin potius quicquid fuit petitionis nostre, ad communes status referri debere eensuissent, non obstante, quod ipsimet affirmarint, summam necessitatem exposcere plurimumque vtile fore, vt de iis rebus sine mora transigeretur, conclusioque pro petitionis nostre equitate fieret; cum vero in sententia eorum sic perstitissent negotiumque ad omnium statuum in communi congregatione aures reiiciendum vnanimique istorum consensu absolvendum et determinandum omnino existimassent, non absque legitimis causis moti simus, aliam dietam (ad festum Trium Eegum), 6- Jan. per vniuersos status celebrandam, indicere et proelamare; turn, vt que nos

112 cum oratoribus suis Grecii agitauerimus, de iis perspiciie informari possent, turn vt latius atque amplius de omnibus rebus pro eorum bono quieteque ordinandis tractaretur. Nostre a litem petitionis summam hane fuisse et esse: primum, vt pro conseruatione regnorum istorum proque tutandis confinibus ae fidelibus subitis singuli prelati, barones, nobiles, ceterique status omnes, de quolibet vigesimo quinto iobagione. adminus vnum equitem per integrum annum, similiter pro vnaquaque domo seu foeo duos florenos hungarieales dare et contribuere velint et quod ista contributio et connumeratio cum tali bono ordine fiat, vt inde et regna ipsa pro conseruatione et defensione sua et nos pro intertenendis gentibus istuc debitos fructus atque commoda capere et sentire possimus et ne, sicuti prius contigerit, inutiliter talis pecunia dilabatur et inter manus eorum, qui in proprios vsus conuertant, absque publico nimirum emolumento euaneseat: et quoniam ineuitabilis summaque adeo necessitas requirat. vt sibimet ipsis, dum nos vnacum patriis et provintiis nostris hereditariis optimos adiutores habebimt, opem ferre manusque inuicem porrigere cogitent omniaque possibilia auxilia prestare studeant, nee non onus suis humeris et facultatibus aliquanto grauius imponere non reeusent, ob id quod eorum res atque fortune magis quam aliorum in discrimine periculoque versentur eonstituteque sint: eapropter nos ab eis impensissime petere et efflagitare, vt postulatis nostris eo minus satisfacere grauentur, quo magis cernunt et animaduertunt, nos in omnes curas incumbere et toto quasi pectore invigilare. vti eos tarn nostris, quam omnium dominiorum nostrorum collectis auxiliis ab imminentibus malis eripiamus ipsorumque fortunas subleuemus et in tranquillum statum reducamus et collocemus; quare equum et conueniens esse, vt, cum hec ita sint, aliquid vltra vires hoc tempore faciant onusque illud, quantumuis graue, pacienter ferant, presertim cum quicquid hac in parte contributuri sint, illud totum sibi ipsis turn bono commodoque eedet, turn salnti vtileque erit, quandoquidem non in alios, quam in proprios ipsorum vsus inque patrie sue defensionem "eiusmodi pecunie erogacionem adhibitum iri facile sciant; [ex] quibus vtique causis tanto vehementius commoueri et persuaderi debeant ad prestandum petitum a nobis auxilium, tarn vnius equitis de 25 jobagionibus, quam duorum florenorum hungaricalium de quolibet foco; maxime cum inde non solum sibi ipsis eommodare ac prodesse possint, rerum etiam apud omnes homines maximam pietatis offitiique sui laudem atque gloriam certo comparaturi sint. Namque nos interea temporis. turn pro defensione confinium regnorum istorum. turn Turcharum arcendis repentinis incursionibus ac omnium fidelium regnicolarum nostrorum quiete bis mille equites leuis armature ac mille pedites alere sustinereque gratiose annuisse, sicuti a suis ora toribus et ex responso nostro eisdem in scriptis nouissime Grecii dato, sine dubio intelligere potuissent; quamuis consyderauerimus vel propter hybernum tempus. vel quia exigua Turcharum copia iam in confinibus remansisse pro certo dicatur, pauciorem etiam militum numerum pro nunc ad tutanos fines regnorum istorum sufficere posse; itaque illorum inditio perpendendum relinqueremus, an ad parcendum grauioribus impensis ac sumptibus, quos nos ad intertenendos ter mille bellatores hoc tempore,

113 quo hyems ipsa Turchas domi eontinere et ab impressionibus facile prohibere consueuit, facere oporteat, numero illi aliquid detraheretur, vti ad instantem scilicet estatem, dum magis opus sit, dumque expeditio generalis suscipi queat, a pecuniis paratiores essemus; omnino enim ex istiusmodi parsimonia, que potius prouidentia appellanda sit, conseeuturum fore id,a quod imminente aeerbiore necessitate regnis istis a Turcha tanto copiosius eis suecurri posset: que tamen ipsa nequaquam in earn partem ab illis accipi siue intelligi velimus, quasi mens et voluntas nostra sit vllis impensis parcendi, quae istorum necessitas ac merita defensio requirant, sed quia ex re non minus ipsorum quam nostra esse possit, vt si minori gentium numero per hosce menses hyemales confinia ita custodiri queant, vt a regnicolis periculum absit, in eo quidem et temporis et nostri etiam ratio habeatur, propterea quod sciant et satis superque cognitum illis sit, nos tot tantisque sumptibus hinc inde factis continueque faciendis immensum in moclum grauari et exhauriri, deinde quod non ignorent, quos pecuniarum aceruos aeeumulare necesse habeamus, vt nos nostros ad futuram estatem pro obuiando Turcharum potentie, vbi penetrare tentaverint, in suscipienda neeessaria expeditione ex omni parte paratos et succinctos reddamus efficiamusque. Quapropter nos firmiter sperare et confidere neque quidquam dubitare, quin ex supradictis causis petitis nostris sine omni recusatione vnanimique adeo consensu morem sint gesturi, presertim cum in eo ipsorummet commodum a nobis paterne procurari videant et quemadmodum et antea ipsis in proxima dieta ostendi fecissemus, quam ingens spes redimende vel vniuerse cbristianitatis a Turcharum rabie ferocitateque omnibus Ohristi fidelibus ex eo affulsisset, quod confederationem inter cesarem, papam, nosque et Venetos suscipiende generalis contra Tureham expeditionis feliciter. inchoatam et tractatam esse audiuissent, ita eosdem etiam nunc haud clam esse veliemus, eandem confederationem ad optimum effectum tendere adeo, quod si vnquam alias, nunc vel maxime debellandi Turce commodissima occasio diuinitus reipublice ehristiane oblata esse videatur; cui preterea accedat et hoc, quod eosdem latere noluerimus, nempe inter cesaream maiestatem ac regem Gallorum inducias esse nouissime factas, clictumque regem, cum numerosissimo exercitu trans Alpes in Longobardiam profectus esset. rursus in Galliam redire cepissse spemque non mediocrem afferri, quod bona pax consecutura sit, ad quam procurandam et opera et consilio et hortationibus subinde nostris nos minime deessemus. Que quidem si deo bene propitio suceesserit, tanto magis aduersus Tureham vires christianorum per metum coniunctum iri et vndiquaque illius potentiam fracturos fore credendum sit. Atque nolle nos eos fugere etiam illud, quod in eonfederationis capitulis propositis et conceptis a nobis requiritur, vt pro parte nostra exercitum non paucorum millium hominum contra Tureham comparare et intertenere debeamus, quocirca maiorem in modum necesse esse, vt in eo, quod nobis ratione eonfederationis imponitur, non negligentes simus, quin potius pro rata nostra nos sic exhibeamus. vt omnem confederatorum expectationem satisfaciamus, alioquin si recusaremns prestare ea, que a nobis hac in re petuntur, periculum esset, ne nos eonfederationis participes fieri possemus; id quod certe incomparabile
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 8

114 damnum et iacturam turn regnorum istorum, turn omnium, provintiarum et dominiorum nostrorum vergeret; vnde omnino animati simus in hac confederacione etiam atque etiam curare, vt pro communi bono fidelimque regnicolarum nostrorum consolatione partes nostras subeamus, quandoquidem in casu, quo Turcha cum omni potentia regna nostra inuaderet. omnium confederatorum auxilia presto futura sint; sed vt hec, prout a nobis postulant, prestare et efficere possimus, sicuti profecto cupimus et volumus, in regnicolis istis, quorum res commodumque agitur, haud parum, imo multum situm esse, vt quid sibi, quid patrie, quid liberis. quid aris focisque ac penatibus ab hostibus defendendis in tanta rei bene gerende occasione, in tarn oportuno tempore debeant, vbi nimirum preter nos ornnes christianos principes, reges, potentatus coniunctis viribus istius belli tarn salutaris et necessarii adiutores paratissimos habituri sint, etiam atque etiam vident. et nunc potissimum auxiliatrices manus porrigant; nam indubitato sibi persuadere debeant. nos totis viribus nostris illorum salutem, protectionem ac quietem procuraturos, ac nihil penitus pretermissuros fore, quod ad fortunas ipsorum nostra ope arrnisque tuendas pertineat, quodue illis vsui ac commodo vlli esse posse existimauerimus. Ceterum, quod ad ipsorum postulata attinet, que quidem oratores sui nobis in scriptis obtulere, prefati commissarii nostri dicant nos super iis, vti clementem eorum regem decet, non minus paterae, quam gratiose respondisse, quod quidem responsum, per Hteras a nobis datum, non dubitemus ipsos a dictis oratoribus suis iam nunc accepisse. Nam quoad puluerem tornientarium, de quo necessariam prouisionem a nobis fieri postularunt, in eo gratiosum quidem ordinem et commissionem prefato magnifico Nicolao Juritschitz generali capitaneo nostro etc. dedissemus, sicuti ab eo coram intelligent; qui autem a seipsis habeant, vnde castris suis de munitionibus necessariis prouidere possint et ex propriis bonis et facultatibus sibimet auxiliari queant, illos sane equum sit et conueniens pro bono patrie sue id facere. Circa tractatum vero pacis cum waywoda. arcium prouisionem, personalem profectionem nostram ad bell um, potuisse illos ex suis oratoribus cognouisse, que mens ac voluntas nostra in iis sit, queque in eo genere prestare obtulerimus: vnde facile deprehendere possint, quam omnibus modis cogitemus ipsorum curam gerere illosque haudquaquam derelinquere. De nauibus parandis dicant prefati commissarii nostri nos nullum tempus negleeturos fore, vt in locis commodioribus edificentur, statim enim ordinem dedimus de lustrandis lignaminibus, et in quibus locis propter lignorum commoditatem ac fluuiorum vicinitatem omnium optime naues construi queant, vt inde, cum opus sit, ad aquas deduci et transportari possint. Super prouisione victualium, etiam nos eandem summopere necessariam ac minime posthabendam esse iudieasse, vt turn ex omnibus locis in regno, turn aliunde etiam, quo meliori modo fieri poterit, colligantur. et ad certa ac idonea loca eomportentur, vbi ad ingruentes necessitates belli conseruari et eorum copia in parato, quantum opus sit. haberi possit: de quibus, nee non aliis, plura prefato capitaneo nostro generali cum banis et omnibus statibus regnorum istorum nomine nostro pro eorum benefitio

115 agenda et tractanda commisissemus, sicuti latius ab illo cognituri essent men tem et consilia nostra. Porro autem, quod ad omnium ordinum vota desideriaque attineret de ereandis a nobis banis, nos ex varus pluribusque causis merito adductos pro bono et commodo regnorum istorum duos banos (nempe magnificos fideles nobis dilectos Thomam Nadasdi et Petrum Keglewyth de Busyn) elegisse et creasse, quo offitio illos recte prudenterque fungi posse non dubitarenms, quibus nimirum, iureiurando ab eis prestito et aceepto, iniunxissemus, vt tarn in administratione iustitie, quam in ceteris rebus per illos ratione offitii ab antiquo fieri consuetis, nee non in defensione regnorum istorum munus suum quam studiosissime integerrimeque obirent; ita scilicet, vt non minus pauperi quam diuiti ius ipsum equa lance prestare debeant, prout ''ommissariis nostris mandabimus, vt eosdem in presenti dieta istic nomine nostro insinuent et publicent; quibus banis preter alia iinposuerimus, vt ex veteri more et antiqua vtriusque regni consuetudine omnibus iuditium iusto administrare ae vnicuique ius suum reddere, nemine nimirum exeepto, et ut eos, qui indigne indebiteque suis bonis spoliati sunt, iu're mediante in possessionem eorundem restitui faciant et omnia preterea agant, que turn iustitia, turn equitas et omnis ratio dictitat. Ceterum de reliquis articulis petitionis ipsorum relationem deliberationemque nostram ex responso, quod ipsorum oratoribus dedimus, illos abunde posse percipere. Circa tenendos vero exploratores idque genus alia, nos banis curam illam imposuisse. Cum igitur turn ex supradictis, turn sepe nominato responso nostro efl'usissimam voluntatem jngentemque paterni animi nostri erga eos propensionem immensaque studia. que ad istorum regnorum salutem, defensionem ac omnium ipsorum eliberationem parandumque otium conferre nunquam dubitauimus, perspicue animaduertere queant; non posse nos de il lis nobis aliter persuadere. quam quod vicissim sese erga nos in satislkiendo iustis petitionibus nostris ita gerent et exhibebunt, vti fidelissimos subditos suique regis et propugnatoris obseruantes studiososque apprime decet, quos vtique pro nostra liberali gratia regioque munere semper tuendos curabimus, nee vnquam eis auxilia nostra deesse patiemur; id quod non solum indubitato credere, verum etiam omnia a nobis denique expectare debeant, que quique boni ac fideles subditi ab optimo et clementissimo rege merito sperare possunt. Et in iis omnibus ordine recensendis prefati consiliarii et commissarii nostri expressam nostram executuri sunt, voluntatem. Datum Orembsii 18. decembris 1537. Prilezi jo napose ovaj dodatak samoj instrukciji, koji je zapravo nastavak (po svoj prilici napisan u oi sabora od kralj, komisara): Insuper prefati oratores nostri referant nos hactenus non sine magna animi nostri molestia cognouisse et perspexisse^miserabiles calamitates, erumnas, damna. malaque, quibus fideles subditi "rili nostri non solum a Turcis, verum etiam ab ipsismet incolis et prepotentibus quibusdam omni violentie rapinarumque genere crebro aff'ecti fuere; quarum rerum indigni-

116 tatem p'opulique notri vextiones etsi grauiter aeerbissimeque semper, ut par fuit, tulerimus illisque ineonuenientibus omni ratione, consilioque obuiare, quoad eius fieri potuit, studuerimus. tamen non potuisse nos tot tantisqiie monitis preeeptisque nostris apud unum atque alterum efficere, uti ab iniuriis inferendis sese continerent quietique potius ac paci incumberent. Quamobrem nos. uti vere christianum prineipem et dominum illorum, ad salutem tuendam perieulaque propellenda propensissimum, etiam atque etiam cogitasse, quasnam rationes extinguendarum istiusmodi discordiarum intestinarum mutueque simultatis tollende iniremus, ita ut sublatis eontentionibus animorumque dissensione fideles nostri non tarn paueorum vi immoderataque occupandi aliena cupiditate, quam iustitia, virtute nimirum suum cuique tribuente regerentur, exercendoque ex equo iudicio in oeio tranquillitateque retinere possent, neque innocentes ullius improbi violentique hominis potentiam libidinemque time're posthac haberent, ne per fas nefasque illorum bona eriperentur; putasseque vel ipsorum omnium consilio id ipsum per banorum creationem reete fieri constituique posse. Proinde visum fuisse nobis ad hoe muneris Ludouieum Pewkry eligendum sibique eollegam aliquem addendum; et quamuis secum hae de re Greeii non nisi diligenter agi tractarique feeissemus, ut in administranda iustieia, quemadmodum equum, rationabile et conueniens esset, ipse quoque iuri stare seque illi submittere teneretur, si quispiam contra eum quouis modo actionem haberet ut habiturus esset, non solum id arroganter impudenterque recusauerit, verum etiam talia tantaque preter omnem causam petierit, et nisi eius iniustis petitionibus aequiesceremus sibique in hiis satisfaeeremus et secum concluderemus, rebus suis aliter prouisurus esset, non veritus etiam pro sua audacia temeritateque multa istiusmodi contumeliosa et minatoria verba superaddere, que malam mentem suam ad deficiendum rursum a nobis et eoncitandum res nouas tnmultumque in regno isto nostro facile demonstrarunt; quapropter pro intereipiendis malis et perieulis, que ex illius audaeissimi hominis cogitatibus facile istis regnis notris nostrisque fidelibus subditis et nobis euentura prospiciebamus, neeessario nos adductos fuisse, ut ilium eapiendum et in custodia retinendum putaremus. idque, non minus pro commodo et quiete subditorum istorum nostrorum. quam quod in memoriam reuocaremus omnia ea, que antea et multoties quidem tarn contra nos, quam fideles subclitos nostros violenter, contumaciter. seditiose, cum maximis et intolerabilibus innocentium iniuriis admisit et perpetrauit, sicuti eis omnibus satis superque compertissimum esset; adeo. ut nefas esse duxerimus suam audaciam minasque ad ruinam subditorum nostrorum tendentes diutius tolerare suisque flagitiis conniuere cum iactura et damno fidelium nostrorum, qui ab homine isto neque tuti neque securi vnquam esse potuerint. Quibus rebus acesserit etiam hoe, quod vere' timendum erat, ne pro sua natura et eonsuetudine, quippe qui non semel, dum eius libidini et iniquo desyderio obstitimus, a fidelitate nostra desciscere seque cum aduersariis nostris coniungere velle palam cominatus est. usque adeo, ut ilium amplissimis semper pollicitacionibus a suo nephario(!) proposito retrahere necesse fuerit, etiam hoc tempore vel cum Valentino Tereck in pernitiem istorum regnorum conspiraret, vel alioquin ad partes aduersarij nostri concedens

117 totam rempublicam perturbaret. Quo factum est, ut ilium, nihil nisi minas atrocitatemque spirantem, in custodiani duci iure quidem meriro debere idque non absque consilio suasuque unanimi eorum, qui a regnicolis istis ad nos oratores missi fuere, arbitrati simus, eamque rem omnibus probatum iri minime dubitemus. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, F r a k n o i o. e. 243253. Hungarica.

'77.

18. decembra 1587. U Kremsu.

Ferdinand javlja slubenicima tridesetniarima u zagrebakoj i varadinskoj upaniji, da je Ludoviku oduzeo upravu tridesetnice. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungariae, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie, dux Burgundie etc., fidelibus nostris egregiis et nobilibus officialibus Ludouiei Pewkry in Yarasdiensi et Zagrabiensi ciuitatibus aliisque in locis tricesimarum regni nostri Sclauonie vbilibet constitutis et existentibus, presentes visuris salutem et graciam. Quoniam nos certas ob causas decreuimus tricesimas istas, quas dictus Ludouicus Pewkry hactenus in isto regno nostro a nobis tenuit, ab eodem aufferre, committimus iccirco vnicuique vestrum sub grauissime indignacionis nostre pena firmissime, vt requisiti presentibus mox tricesimas prescriptas, tarn in Varasdiensi quam eciam Zagrabiensi ciuitatibus aliisque in locis earundem filialibus existentibus, huic homini nostro presencium ostensori dare et assignare debeatis. Preterea vt racio debita de his omnibus recte cognosci queat, que ab eo tempore sunt percepta, quo tricesimas ipsas a nobis prefatus Ludouicus Pewkry inscriptas habuit, volumus, vt requisiti presentibus atque eciam fidelium nostrorum prefecti ceterorunique consiliarium eamere nostre Hungarice Uteris coram ipsis certo die, quern vobis nominauerint, cum regestis vestris racionem bonam et veram daturi compareatis, seeus nulla racione facturi. Datum in oppido nostro Orempez, feria tercia proxima ante festum beati Thome apostoli, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo septimo. Albertus prepositus Quinqueecclesiensis. Cistopis bez Ferdinandova potpisa i peata te spoljanje adrese u c: i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

118

78.

18. decembra 1587. U Kremsu.

Ferdinand nalae Luki Szekelyu, da pred komorom u Pounu poloi raun o upravi slavonske tridesetnice, kojom je zajedno s Ludovikom dosada upravljao. Ferdinanus diuina fauente dementia Komanorum. Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifice, fidelis sincere dilecte. Volumus earn partem tricesime istius regni nostri Sclauonie, quam Ludouicus Pewkry hactenus vna tecum administrauit, ad cameram nostram Hungaricam applicare. Propterea committimus tibi firmissime, vt acceptis presentibus hominem ilium, quem fideles nostri prefectus ceterique consiliarii camere nostre ad occupanam eiusmodi partem tricesimarum nostrarum et fiHlium earundem miserint, admittere remotisque abine dicti Ludouici Pewkry officialibus, quicqtiid deinceps prouentuum in ea fuerit, id pari racione et mutua intelligentia percipere et administrare debeatis. Preterea commiseramus tibi et ipsi Ludouico Pewkry superioribus diebus per literas nostras, vt dum per prefatos prefectum et consiliarios camere nostre requisiti fieretis, ad eum diem, quem ipsi vobis nominarent. absque omni mora de perceptis prouentibus trice simarum ipsarum rationem daturi ad cameram nostram veniretis, quod quia hactenus minime factum esse intelligimus sitque valde necessarium in hoc presertim rerum statu rationem ipsam quamprimum cognoscere, committimus iterum tibi firmiter, vt dum super hac re admonitus fueris, Posonium ad cameram nostram venire aut rationistam tuum cum regestis necessariis rationem daturus mittere debeas, Eegesta eciam alia, que apud officiates Ludouici Pewkry habentur, si ilia ipsi dare recusarent, vel, sicuti eis precepimus, ad dandam racionem venire nollent, ab eisdem auferre et ad cameram mittere ne negligas. auctoritate nostra presentibus tibi in hac parte attributa, secus nulla racione facturus. Datum in oppido nostro Orempcz, decima octaua decembris, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo zeptimo. Albertus prepositus. Pripis. Quod Lucas Zekel hominem maiestatis vestre ad partem tricesime, quam Ludouicus Pewky tenuit, admittat, veniat vocatus ad ca meram pro danda ratione. Idem faciant et officiales Pekry. Cistopis bez Ferdinandova potpisa i peata, kao i spoljasnje adrese u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

119

79.

19. decembra 1537. U Krerasu.

Ferdinand javlja hrvatsko - slavonskim staleima, da alje na sabor u Krievce kao svoje komisare Nikolu Juriia i Franju Batthynyja. S t a t i b u s r e g n o r u m D a l ma t i e . Or o a t i et S c l a u o n i e . Ferdinandus etc. Omnibus et singulis dominis prelatis, baronibus, egregiis, nobilibus, prudentibus et circumspectis. ac toti vniuersitati regnicolarum regni nostri Croatie et Sclauonie, in generali dieta Orisii congregatis, salutem et gratiam regiam et omine borum. Oommisimus magnificis fidelibus nobis clileetis Nicolao Juritschitz, baroni in Guns, generali capitaneo istic nostro et Francisco de Bathyan. comiti comitatus Oastriferrei, consiliariis et oratoribus nostris, nonulla vobis nomine nostro exponenda. Que cum ex mente voluntate nostra proficiscuntur et ad regnorum istorum nostrorum vestramque omnium salutem et defensionem pertineant, vos omnes impense requirimus. vt non solum dictis oratoribus in hisque verbis nostris referent, plenam et indubitatam fidem adhibeatis, verum etiam sic vos pro communi patrie vestre bono exhibere studeatis, prout in vos paterne coniidimus et erga vos gratia et liberalitate nostra regia paterne recognoscemus. Datum Crembsii XVilli, decembris 1-537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u , Hungarica.

80.

23, decembra 1537. U Pragu.

Uputa Nikoli Jurii u glede doznake plae hanovima Tomi i Petru Kegleviu. Nddasdyju

A r t i c l aus h e r r n N i c l a s J u r i t s c h i t z i n s t r u c t i o n zwaien ban in W i n d i s c h l a n d , K e g l o w i t s c h und Nadaszdi, besoldung h a l b e n . Erstlich, soil er sich demnegsten in di ermelten Windischen lande verfuegen, und nachdem wir jezo jungslich zu Graz Petern Kheglowitsch und Tomas Nadassdi zu ban furgenomen und geordent, deren jedem wir zwai hundert geringe pherd unerhalten und darauf jedem zwai tausent guldin hungerisch auf ain ganz jar fr taflgelt, und dann fiinfhundert guldin hungerisch auf kundschaft zu geben und verfolgen zu lassen bewilligt, soil er mit denselben unsern gesetzten ban handlen, damit si soleh anzal der vierhundert pherd in guter riistung und on abgang albeg halten, damit dieselben jeder zeit in furfallender notturft und abbruch des veinds furnemen, gebraucht werden mugen; so solle inen nach gehabter musterung auf solh ir bestallung und taflgelt, sovil die muster mit sich bringt, ain monat sold von stundan und sonst die volgend kunftig

120 bezalung auch ordenlich geraicht, und inen die bezalung auf jede pherd jrlich zwanzig gulden, und sonst mcmatlich zwen guldin gegeben werden, wie dann derhalben mit inen beschlossen ist. Datum Prag den XXIII decembris anno etc. im XXXVII. Ungar. Gedenkbuch 1 fol. 97. u arhivu c. i kr. zajednikoga starstva financija u Beu. mini

81.

24. decembra 1537. U Srvru.

Ban Toma Ndasdy moli Nikolu Jurisia, da mu sto prije posije novaca za podmirenje slubenika, jer inae ne moe na sabor krievaki ni on ni oni; stoga neka kralj za sluaj, da mu ne moe poslati novaca, odgodi sabor na zgodniji as. Generoso et magnifico domino Nicolao Jwrysych, baroni in Gewncz generali capitaneo regie maiestatis in regno Sclauonie et inferioris Austrie, prouinciarum etc., domino amico et fratri obseruandissimo. Magnifice domine ac amice et frater nobis obseruande obseruandissime. salutem et nostri commendacionem. Sciat vestra magnifica dominatio. quod nos sabbato preterito ante auroram domum venimus et sumpto prandio mox ad Kermend profecti sumus, vbi rebus omnibus bono modo confeetis eeiam ad eommemoracionem dice regie dicatores ex comitatu isto ellectos exmisimus, sed timendum est, ne a Valentinianis interturbentur. Intelligimus autem dominum Kapolnay et alios regie maiestatis stipendiarios hic existentes pecuniis omnino carere, quibus opus esset, vt vestra magnifica dominatio de pecuniis prouidere curaret, vt facta solucione suorum dicam . ipsam saluam et integram exigendam deffenderent, vnde ipsis tandem solucio fieri debeat. Quoniam si quid ipse Valentinus in contrarium pretendere voluerit, ista exaccio dice tarde fiet ad huiusmodi solucionem, vt quitquid voluerit interim, quoad exigetur, facile perpetrare poterit. Oeterum venit nunc quidam seruitor noster de Yelyke, qui reffert, familiares nostros illic relictos adeo pecuniis deffecisse, vt non solum nobis ad congregacionem Krysianam obuiam venire nequeunt. verum ne de vna quidem villa in aliam proficisci poterint, rebus ipsorum bellicis hine et hane impignoratis. sine quibus nos ad congregacionem ipsam nullomodo ingredi licebit. neque dignitati regie neque honori nostro conueniret cum tribus aut quattuor adolescentibus, cum regio banderio eo ludibrio exhibere. Propterea pecunia opus est, quoniam sine pecuniis nee illi se mouere poterunt neque nos. Vt hoc capitale negocium pecunie regia maiestatis tarn ad nostrorum familiarium et college nostri solucionem, quam ad sue maiestatis stipendiariorum totum in vestram magnificam dominacionem iniecisse retulit, earn ob rem vestra magnifica dominacio mittat nobis quamprimum pecunias, quas ipsis promittamus, vt obuiam venire valeant et eisdem informacionem dare possimus, quo veniant et vbi nos expectent. Sed nos ingenue fatemur, quod dominus Bathyany nobis satis confidenter retulit. quod pecunia ipsa

121. nondum ad vestram magnificam dominationem peruenisset. Si sic est, longe sacius fuisset dietam ipsam non indixisse, sed in vlteriorem terminum prorogasse, quam sic confuse et ignominiose relinquere quoniam literas ad publicandam dietam iam dudum transmisimus et nec nos neque vestram magnificam dorninacionem absque seruitoribus interesse poterimus. Quapropter bonum esset, si pecuniam ipsam vestra magnifica dominacio ita repente habere non poterit. regiam maiestatem per postani informare, vt dietam ipsam per certas exquisitas occasiones verisimiles in alium terminum vlteriorem et comodiorem differre mandaret, que honestius et comoclius celebrari posset et id quam citissime fieri deberet. Et si maiestas regia prorogauerit dietam, tunc vestra magnifica dominacio nobis signifieare velit, vt seruitores nostros interim euocare faceremus, quoniam ibi iam amplius degere nequeunt pre carencia victualium, eeiam si pecunias haberent. quoniam primo quoque die ingressus nostri victualia sufficiencia in oppido minime repererunt, nisi coacti sunt de foris importare, quamuis non mediocriter timeamus, ex ista prorogacione diete tam periculum illi regno miserimo, quam diminucionem dignitatis regie euenire posse. Ex quo autem statuerimus, vt ad festum diui Stephani prothomartyris cum 26. dec. domino Bathyany vna constitueremur et sic ingrederemur ad dietam, sciat vestra magnifica dominacio, quod si pecunia non erit et tot diebus ante, vt seruitoribus nostris premittere valeamus, qui nobis ad aliquem locum obuiam venire possint. nos nec ad festum prescriptum sancti Stephani neque diui Johannis nec ad alium diem ire possumus. donee pecunias habuerimus. quia nolumus pati verecundiam. Sed si solucio ad medium annum nunc aliquomodo fieri non poterit, solummodo ad vnum quartale anni fieret, ne maiestatis regie negocium interturbaretur. Oeterum instruccionem regie maiestatis simul cum uteris credencialibus vestre magnifice dominacioni vnacum domino Bathyany datam remisimus, quam quum perlegissemus. vnum prim-ipale negocium inter ceteros articulos non reperimus, quod sua maiestas in Grecz nuncciis regni Sclauonie intimandum se obtulit. videlicet, quod causam et rationes, ob quas Ludouicum Pekry captiuare fecisset, per nunccios suos ad futurain dietam per suam maiestatem mittendos nuncciarit. Propterea vestra magnifica dominacio per vnam celerem postam a sua maiestate informaeionem et instruccionem superinde quoque acciperet. vt ad que se obtulisset. ne silencio preteriret, Preterea literas ad clominos Valentinum Therek. Andream Bathory. Ladislaum More et Bernaldum Henyey miseramus, quales fecerit relaciones dominus Bathory, seruitor noster eharissimus, vestre magnifice dominacioni remisit in nostra absencia. heri in Kermend litere domini Valentini Therek venerunt. que vterque nobis scribant easdem in specie eidem vestre ma gnifice dominacioni misimus. quas rursum vestra magnifica dominacio perlectis remittat. Nos quoque libenter vellemus intelligere, quid vestra magnifica dominacio scripserit. A Ladislao More et Bernaldo Henyey nichil adhuc aceepimus, quamprimum habuerimus. mox vestre magnifice dominacioni mittere curabimus. Nos enim duos pociores familiares nostros ad Valentinum Therek transmittemus, ex quo iam sibi perscripsimus et literas quoque salui conductus ab eodem aceepimus. Igitur vestra magnifica dominacio velit

122 dare nobis instruccionem vel raodum aut aliquam viam, quibus mediantibus ipsum ad fidelitatem regiam alliceremus, vel si id fieri non posset. saltern vt supersederet, ne subditis regie maiestatis insidieretur, aut si neutrum premissorum consequi possemus, quid agendum sit et si euni super premissis assecuraremus et qualiter. De omnibus hiis a vestra magnifica dominacione celerem relacionem et pecuniam expectamus, et vestram magnifieam dominacionem quam felieissime valere desideramus. Ex arce nostra Sarwar. in vigilia natiuitatis domini. admodum sero anno eiusdem 1. 5. 3. 7. Thomas de Nadasd banus et comes eomitatus Castriferrei etc-. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

82.

25. decembra 1537. U Kisegu.

Nikola Jurii odgovara banu Tomi Nddasdyju, da su zatraeni na putu u Ptuj i da e on doi na sabor u Krievce. novci

Volgeborner herr und lieber herr bruder, eu(-h sein mein willig ienst zuvor. Ich hab allsheut eur sehreiben emphangen und vernomen: hab gern gehrt eur gliicklich ankunft, auch das ir zu Gurmendt die sac-h. alsvil es eur amt geburt, gut fursehung habt gethan. Alsvil es sieh betrifft des gelts halben. wisst, das das gelt nun auf den weg demnegstn gen Pettau verordent ist. eshalben sehick ic-h widerum des phenigmaister diener hinaus, damit es nur mit dem frderlichstn zeucht und das kain mangl eurm begern nac-h gesc-hehen solle; wiewol ich hab vermaint, das gelt soil dem weg hie durehziehen, alsdann het ich euch verordent auf eur begern, das ir zufriden wrt gewesen. Dieweil aber der pheningmaister und must.ermaister sieh der strassen halben unsicherhait entschuldigen unci also den negsten Aveg hinein Ziehen muss jehs geschehen lassen, und derweil nmlieh der musterplatz zum Kreutz den dritten tag nach dem landtag benennt ist. so kan ic-h den mustermaister und phenigmaister dester weniger filr iibl haben, damit si also am negsten unci sieheristen mit solichen treffenlichen gelt ziehen. Darum bit ich euch. ir wellt euch der und den landen zu gut mit dem furderlichisten verfttgen hinein in das Windischland und so die musterung zum Kreutz beschehen wird, eshalben ir kainen schaden kumt haben; ir wisst auch eurn gesellen solhs also zu verkundigen. Ich hab auch den brief emphangen von eurm diener, so der Wathori Wona mir geschriben hat. Ich hab denselbigen brief der kgl. Mt. zuegeschickt. Er erbeut sich ganz wol, aber er begert dienst, auch das man im das recht nit verkurtzen soil, von wegen des possed Stubitza und Schelin und auch zum beschluss, das im der Peckry Lausch widerum das seinig kern sol, mitsambt den schaden.

123 Solh handlung hat der Wathori Wona auf den Turzo gestellt mit der kgl. Mt., zu besliessen. Damit wisst ir, was mir der Wathori Wona geschriben hat, so Schick ich euch auch hiemit ain copei des sehreibens. so mir der Turek weiland gethan hat. Ich lass euch auch wissen, das ich mich von haimat an dem nachsten samstag erheben will, und dieselbig naeht zu Gussing ligen, und 29. dec alsdann am negsten ins Windischland zu dem landtag. Darum bit ich euch, ir wellt mich wissen lassen. wenn ir euch erheben wellt, den meines achtns es war gut. das ir ee drinnen wart, aber die pherd. so wider den Turck weilend ligen, nemlich der Kapanei Ferentz, bischof von Wesperin, und die zwen Wackhitsch, der von Weisprach und der von Furst, derselbigen bezalung ist auf den Turzo meins achtns beschehen, wie dann jetz der Michael Wackhitsch deshalben bei im ist; sie haben warlich aber bisher, nit vil ausgericht. Darum wisst ir bei dem Turck weilend dem land zu gut um anstand oder frid zuhandln. doch fur euch selbs und auf kgl. Mt. wolgefallen. wie ir dann in dem und in alien sachen dem genedigen vertrauen nach so die kgl. Mt. in euch setzt. wol wisst zu handln. Die instruction, credenzbrief, vonwegen des landtags, so ir mir zugeschickt habt. hab ich emphangen und befind gleichwol den mangl darin betreffend des Peckry Lausch. aber ich halt, es hats der kgl. Mt. secretari tibersehen, doch wenn wir zusamen auf den landtag kumen, wellen wir denselbigen articl beratslagen und meins achtns die sach dermassen furbringen, damit es der kgl. Mt. zu kainen nach tail kom en solle. Das hab ich euch der notturft nach nit wolln verhalten. Hiemit alzeit was euch dienst und lieb ist. Datum Guns am 25. taa" des monats decembris. anno etc. XXXVII-o. Niclas Jurischitz freiherr etc. An herrn Xadasti ban in Windischland etc. Pripis s polja: Abschrift des sehreibens an herrn Nadasdy lautund. Suvremeni prijepis u . i Jer. dravnom arhivu u Beu, ^

83.

27. decembra 1537. U Pragu.

slavonskim saborskim dikatorima Pavlu Bornemisszi i Pavlu Peselu. Ferdinandus etc. I n s t r u c t i o de i i s , q u a e e g r e g i u s P a u l u s B o r n e m i s s a s e c r e t a r i u s n o s t e r et P a u l u s P o s e l h e r a l d u s n o s t e r . fidelis n o b i s d i l e c t i , s u p e r e x a c t i o n e d i c e , q u e i n r e g n o no s t r o S c l a u o n i e p o s t c o n u e n t u m p r o x i m e in C r i s i o ad f e s t u m T r i u m E e g u m f u t u r u m n o b i s offer t u r , a g e r e d e b e a n t . Instrukcija


Quia in ornni funetione et rerum administratione fidem et diligentiam semitorum requirimus itaque facta regnicolarum nostroriim in conuentu dieti regni nostri Sclauonie cum oratoribus nostris. quos illo missuri sumus, deliberatione studebunt id primum prefati Pauli Bornemissa et Posel omni studio et industria, ut die a ipsa fideliter et absque detrimento de omnium bonis administretur, in qua re exequenda si personae suae minus sufficerent nee ad omnia loea percurrero soli possent idque summa neeessitas expostularet. substituant dicatores viros fidedignos. probos et honestos accepto ab eis fidelitatis et recte administrationis iuramento, qui dieam ipsam sine fraud et dolo adrainistrent sed ita et quantum possibile est. coram interesse studeant, Volumus autem earn diligentiam et solieitudinem circa hanc administrationem ab ipsis Paulis Bornemyssa et Posel adhiberi, ut propria in persona omnia et sigula loea perlustrent quantitatemque uillarum siue in montibus, vallibus siue in planicie existant, circumspiciant. et de eis explorent colonorumque numerum inteligant, vt melius scire possint, quantum de unaquaque illarum dandum erit dieatoribus. preterea quos quanto minimo possunt sumptu condueant et interteneant sua presentia. quo diligentius dicaturam exequantur, audaciam et animi alacritatem plerumque adferant et exhibeant hortando eos. ut pro temporis condicione negociumeis commissum fideliter exequantur. In qua re si impedimentum aliquod interuenerit, ad auertendum illud consilium et auxilium a eapitaneo nostro generali et duobus banis petant. quoties necessarium fuerit. Item, eomites et vieecomites auctoritate prefati capitanei ac banorum fidei et officii admoneant solicite, ut quisque se circa administrationem dire nostre fideliter gerat. damnum omni diligentia euitet. nee patiatur. ut quispiam in administratione dice impedimentum uel fraudem committat quoquomodo.Item, iudiees nobilium per eundem eapitaneum et banos nostros sub fide astringat. quod quisque eorum in proeessibus fideliter procedet. timore, fauore et kiero nel priuato commodo suo abjeetis et bona quorumcumque dieatoribus ostendet et non eelabit, idque solum prestare studebit, quod equum et iustum. quodue ad augmentum prouentuum nostrorum pertinebit. denique vt omnes prouentus ostendent et iuste administrabunt. Item, vt raeio et uia connumerationis uerius dignosci queat, iidem iudiees nobilim iustum eomputum de singulis eolonis quantum fieri potest teneant et una cum regesto dicatorum signatum et sigillo munitum ad eameram nostram transmittant. Item, studeant ipsi Pauli preeauere, ne domini uel nobiles aliquam possessionem uel uillam per se icent uel dieare audeant, dieata etiam que fuerint, earum pecuniam eisdem dominis uel aliis exigere nulla ratione permittant, sed de singulis villis et possessionibus iudiees uillarum uti per dieatorem eonnumerabitur pecuniam exactam per se importare et ad maims exaetorum nostrorum dare et presentare teneantur non ad manus dominorum suorum uel officialium iuxta decreta regnicolarum. Item, inducendi sunt regnicole, vt combusti trium annorum res in ualore sex florenos habentes dicentur, quemadmodum hoc conclusum est alias in dieta Posoniensi.

125 Item, finita connumeratione statim omnia regestra dicti Pauli reuideant et exemplum illorum aecipiant, vt cognita summa ipsa, que prouenire debet, sciant se commise solutioni conformare, quorum etiam regestrorum exemplum transcriptum ante ipsam exactionem dice transmittere ad cameram nostram debebunt, ut prouentuum integra summa cognita metiri et estimari commode possit, quantum unicuique seruitorum soluendum erit. Item volumus, vt earn pecuniam, quam exegerint et collegerint, singulo quoque tempore ad manus Blasii Spuler magistri solutionis presentent. qui commissionem a nobis nimirum habet, vt eiusmodi pecuniam pro intertentione salarii banorum eorumque equitum necnon pro stipendio gentium turn leuis armature, quam peditum ad defensionem regnorum istorum lustratione facta eonductarum et conducendarum erogare et dispensare debeat, quandoquidem nolumus, vt talis pecunia in alios quam vt dicimus vsus conuertatur. Similiter debent prefati exactores nostri pecuniam ex tricesimis, quos hactenus habuit Ludouicus Pewkry prouenientem fideliter exigere et ad manus dicti Blasii Spuler assignare in vsus prefatos quoque conuertendam. Eeliqua uero, que ad hoc negotium conficiendum pertinere uidebuntur, ea fidei diligentie et industrie eorundem relicta et commissa esse vo lumus. In quibus nostram omnimodam et expressam executuri sunt voluntatem. Datum Prage 27. decembris 1537, Koncept u c. i kr. dravnom arJcivu u Beu, K u k u l j e v i c Jura regni II. 37.39. Hungarica.

84.

27. decembra 1537. U Pragu.

Ferdinand javlja banovima Nddasdyju i Petru Kegleviu, da alje kao dikatore svoje na krievaki sabor Pavla Bornemisszu i Pavla Peseta. an is N a d a s d y et K e g i e w y t h , c o n i u n c t i m vel d i u i s i m . Ferdinandus etc. Magnifici fideles dilecti. Quoniam egregium Bornemyczam, secretarium nostrum, et Paulum Posel heraldum nostrum, fideles nobis dilectos. ad exigende dice prouintiam, que nobis in proxime futuro conuentu Orisiensi offeretur, a nobis deputatos et constitutes cum certa instructione, quemadmodum videbitis, istuc expediuimus et omnino volumus, vt eis in eiusmodi negotio recte ac debite administrando conficiendoque omni consilio, directione. auxilio et assistentia manuque ductione quoties et quatenus opus sit, adesse studeatis, atque ita plane et a vobis plenissime informati quo scilicet modo et ordine meliori negotium illud subsidii connumerandi colligendique ag-

126 gredi oportere censeatis, prefatam dicam in regnorum istom nostrorum commodum et eonseruationem necessariam omni maxime fidelissimeque exigere possint, nostram in ed expressam et omnimodam executiri voluntatem. Datum Prage 27. decembris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

85.

(27. decembra 1537. U Pragu.)

Instrukcija slavonskim, saborskim dikatorima Pavlu Bornemisszi i Pavlu Veselu.

I n s t r u c t i o. Ferdinandus etc. Instructio de iis, que egregius Bornemycza curie nostre familiaris et Paulus Posel heraldus noster, fideles nobis dilecti. in exigenda recipiendaque contributionis seu subsidii generalis nobis a fidelibus regnicolis regnorum nostrorum Croatie et Sclauonie pro eorundem defensione conseruationeque ad petitionem nostram in communi dieta et conuentu Orisiensi promissi vel promittendi agere curareque debeant. Inprimis, se ad magnifieos Nicolaum Juritschitz baronem in Guns, generalem capitaneum nostrum etc. et Thomam Nadasdy Petrum Keglewyth de Busyn prefatorum regnorum nostrorum Dalmatie. Groatie et Sclauonie banos. fideles nobis dilectos recta sineque mora conferant illisque cum graciam nostram regiam et omne bonum exponant, turn vero dicant. se a nobis ad exigendi subsidii prouintiam singulariter deputatos esse, prout in Uteris nostris propterea ad eos datis latius essent intellecturi. Qua re, capta ab iis sufficienti plenissimaque informatione. quo modo et ordine meliori vtiliorique ipsos istiusmodi connumerandi colligendique subsidii negotium aggredi oportere vnusquisque illorum censeat. summam mox eamque diligentissimam operam adhibere studeant. vt per singulos comitatus omnibusque adeo in locis et a quibusuis nemine excepto debita et fidelissima dicte contributionis admiiiistratio ad manus eorum fiat illamque sic ad amussirn et integre exigere et vndiquaque recipere laborent et per eos nihil penitus neglectum omissurus(!) quouis modo esse videatur, imo volumus. vt diet! exactores nostri ipsimet omnia perquirant et perlustrent atque de vno coniitatu et loco in alium ordinate procedendo id vbique agant, quod eorum erit offitii ita nempe, vt se nullibi decipi aut falli sinant. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

Sa strane oznaeno sa nihil", sto znai, da taj akt nije ekspediran, ve onaj drugi (pod br. 83.).

127

86. 27. decembra 1537. U Pragu.

Ferdinand nalae svojim komisarima Nikoli Jurisiu i Franji Batthy, da uznastoje na saboru, da se odredi sabiranje zaostale dike. N i e o l a o J u r i t s c h i t z et F r a n c i s c o B a t h y a n . Ex proxime uentura dica regni Sclauonie facienda. Ferdinandus etc. Magnified dilecti fideles. Inter alia, que vobis iuxta instructionem nostram in publico istic conunentu proponenda et tractanda commisimus, etiam illud vobis summopere iniungendum putauimus, vfc cum vniuersis regnorum istorum nostrorum statibus nomine nostro agitis, quo restantes dice preteriti temporis apud illos, qui nondum soluerunt, requirantur et exigantur atque ad manus exactorum nostrorum dentur, quo deinde solu tionis registro secundum ordinationem nostram presentari possint. non in alios quam regnorum istorum vsus et defensionem impendende, prout vos sedulo et omni meliori modo curaturos esse prorsus confidimus, nostram in eo expressam executuri voluntatem. Datum Prage 27. decembris 1537. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

87.

28. decembra 1537. U Pragu.

Ferdinand nalae, da se banovima Kegleviu i Ndasdyju isplati svakome po hiljadu forinti iz slavonske dike.

D e n z w a i e n w a n e n in W i n d i s c h l a n d h a l b e n tail i r e r b e s o l d u n g , das i s t j e d e m ain U u s e n t g u l d i n h u n g e r i s c h zu f i i n f u n d s i b e n z i g k r e i z e r n , v o n d e n a n s c h n i t e n zu b e zalen. Getreuer lieber. Nachdem wir zu einpringung der anschnit so uns in Windisehen landen jezo bewilligt worden. unser getreu lieb Pauln Bornemissa unsern secretarien und Pauln Pesel, unsern ernhold verordnet und inen under andern bevolen haben, dir alles gelt so si einpringen werden, further gegen geburliehen quittungen zu festellen, darauf bevelen wir dir mit ernst, wann si dir also gelt uberantworten, das du dasselb in deinen emphang unsers kriegszalmaisteramts annemest, darum quitirest, und da von erstlich beden unsern banen in Windischen landen halben tail irer besoldungen, das ist jedem ain tausent guldin hungerisch zu fiinfundsibenzig kreuzern bezalest unci den andern halben tail mit der zeit auch raichest, "und dann das tlbrig gelt, so' dir von gemelten unsern verordenten jeder zeit zuegestellt undber berrte ausgaben bevorsteen wirdet, auf unser kriegsfoik der (ge)ringer pherd und fuessfolk in Windischlanden, was inen nach beschehner musterung gepurt, nach rat und mit vorwissen

128 unsers obristen, mit guter ordnung ud richtigkait wendest, und von selben ansehniten in anderweg ausserhalb unsers sondern bevels sunst kain ausgab thuest. Daran beschiet unser ernstlich mainung. Geben Prag den XXVIII tag deeembris. anno etc. im XXVII. An Spi 11 . Ungar. Gedenkhuch I. fol. 97. u arhivu c. i kr. zajednikoga mini starstva financija u Beu.

88.

28. decembra 1537. U Pragu.

Kraljevski nalozi s obzirom na slavonsku tridesetnicu. 1. L i t e r e ad banos pro t r i e e s i m a . Magnifici fideles dilecti. Oommisimus fideli nostro egregio Paulo Bornemyza, seeretario nostro. vt omnes tricesimas, quas Ludouicus Pewkry hactenus in illo regno Sclauonie tenuit, occupare. apud manus suas tenere, prouentus illarum colligere et in eos usus illos conuertere debeat, in quos a nobis est abunde de hac re instruetus. Fidelitati itaque vestre per presentes eomittimus, ut tam in occupacione dictarum tricesimarum. quam in collectione prouentuum illarum prefato Paulo Bornemyza contra quoscunque turbatores omni ope et auxilio adesse debeatis et teneamini. seeus nulla racione facturi. Datum Prage 28 deeembris 1537. Domino capitaneo Jurisyth in hanc sententiam litere expediantur.
2.

L i t e r e c l a u s e ad b a n o s pro d i c a t o r i b u s . Magnifici fideles dilecti. Expediuimus fideles nostros, egregios Paulum Bornemyza secretarium nostrum et Paulum P(osel) cum instructionibus omnium negociorum illius regni nostri Sclauonie eisdem datis, vt subsidium, quod proxime a regnicolis illius regni nobis datur. connumerent et exigant omnemque pecuniam huius subsidii prefatus Paulus Bornemyza ad suas manus recipiat ac eo eroget, quo a nobis abunde super his est informatus. Fidelitati igitur vestre harum serie committimus, vt prefatis dica toribus et exactoribus tam in negocio connumerationis, quam exactionis omni auxilio adesse debeatis. quociescunque opem vestram implorauerint et vos nostro nomine requisierint, seeus non facturi. Reliqua ab eisdem intelligetis. quorum relatibus fidem adhibere debeatis. Datum etc, Domino capitaneo Jurisyth expediantur litere in eandem sententiam.

129
').

Ad c i u e s Z a g r a b i en ses. Prudentes et circumspecti, fideles dilecti. Oommisimus fideli nostro egregio Paulo Bornemyza, seeretario nostro, vt omnes tricesimas, quas Ludouicus Pewkry hactenus in illo regno Sclauonie tenuit, oecupare, apud manus suas tenere prouentusque iliarum colligere et in eos usus illos conuertere debeat, in quos a nobis est de hac re abunde instructus. Fidelitati itaque vestre per presentes strictissime committimus et mandamus, vt loea queque tricesimarum tarn in ea ciuitate nostra Zagrabiensi, quam in territoriis eiusdem existentia prefato Paulo Bornemyza oceupanda singulosque prouentus iliarum pacifice exigendos permittere debeatis, secus nulla racione faeere presumatis. Datum etc. Prage 28. decembris 1537. In simili ad ciues oppidi Mura Zombath. Similes Htere erant expediende Thurzoni. Koncepti u c. i kr. dravnom arhivu u Bebu, Hungarica.

Na posljednjoj strani ima pripis: Minute Hterarum ad banos. comissarios et ciuitatenses pro rlicatoribus et tricesimatoribus.

89.

28. decembra 1537. U Pragu.

Ferdinand nalae eni Ludovika , da izrui Pavlu sve, to je u vezi sa slavonskom tridesetnicom. Bomemisszi

A d d o m i n a m c o n i u g m L u d o u i c i P e w k r y. Ferdinand us etc. Illustris dileeta et iidelis. Oommisimus fideli nostro egregio Paulo Bornemyza, secretario nostro, vt omnes tricesimas, quas Ludouicus Pewkry hactenus in illo regno nostro Sclauonie tenuit, oceupare, apud manus suas tenere prouentusque iliarum colligere et in eos vsus illos conuertere debeat, in quos a nobis est abunde de hac re edoctus. Fidelitati itaque tue per presentes committimus et mandamus, vt loca queque tricesimarum in ciuitate Varasdiensi eiusdemque territoriis existencia prefato Paulo Borne myza oceupanda singulosque prouentus iliarum pacifice exigendos permitere debeas, secus nequaquam factum, Eeliqua dicet nostro nomine is presencium exhibitor, cuius relatibus tidem adhibeas. Datum Prage 28 decembris 1537. Sophia dux Mazouie. Koncept u c. i kr. dravnom arkivii u Beu, Hungarica.

MONUMENTA HISTOR. XXXVI. ACTA OOMITIALIA II,

130 90.

29. decembra 1537. U Pragu.

Ferdinand nalaze, da se banu Tomi Nddasdyju imade iz ugarskih pri hoda isplatiti hiljadu forinti.

T h o m e N a d a s d y c o n s e n s u s p r o m i l l fl or en is h u n g a r i al i b u s ex p r o u e n t i b u s b u n g - a r i <i s a. s s i g n a n d i s. Honoralibis, egregii, iideles dilecti. Promisimus et polliciti sumus ex certis et rationalibus causis, magnifico fideli nobis dilecto Thome Nadasdy, regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie etc. bano, videlicet nos eidem ad presens mille florenos hungaricales, florenum septuaginta quinque cruciferis computando, ex prouentibus nostris hungaricis assignaturos et numeraturos. Quamobrem uobis enim serio iniungimus et comittimus, quod eidem Thome Nadasdi eosdem mille florenos prefati ualoris. siue ex presenti subsidio et dica eomitatuum nostrorum Oastriferrei, Oomaromensis, Posoniensis uel Mosoniensis, aut aliis nostris prouentibus nostre administrationis numerari et persolui faciatis, ita ut predictus Nadasdi iuxta huiusmodi nostram promissionem sibi per nos in Gratz factam. quam primuin fieri poterit contentetur. in quo quidem omnino seriosam nostram executiri estis voluntatem. Dato Prage XXIX decembris, anno domini etc. XXXVII. A d ni i n i s t r a t o r i b us p r o u c n t u u m i n r e g n o H u n g a r i e. Ungar. Gedenkbuch I, fol. 98b. arkivu c. i Jer. zajed. ministarstva financija u Beu.

91.

29. decembra 1537. U Pragu,

Kralj Ferdinand nalae Ahaciju Schrottu, da umjesto Ludovika nadje zgodnu linost za upravu slavonske tridesetnice. Pekryja

Z u innmung Ludwig n P kr i d r is sig istn h a1b n ainer person naehzugedenken. Lieber getreuer. Dir ist wissend, das Ludwig Pekri den halben tail unsers dreissigisten in Windischlanden neben dem edln unsern Heben getreuen Lucasen Zkl. herrn zu Fridau etc, bisher eingenomen und in handen gehabt, welhen halben tail wir nach gestalt der sachen hinfran durch ain taugiiche person, die uns darzu gelobt sein solle. dero wir aber noch kaine wissen, handlen und einnemen zu lassen entschlossen sein. Und emphelen dir darauf mit ernst, das du ainer oder mer personen die zu ainer solchen verwaltung des dreissigisten tauglich. der Huiigerischen auch anderer sprachen zu solher dreissigist haiidlung der enden notttirftigen bericht, auch sonst aufrichtig und guts verti'auens. auch unser landsass ware, nachfragest, Wie wir dann bedenken. das um Pettau und

131 der orten wol zu bekomen seien, mit derselben davon redest und handiest und uns des mit dem ehisten berichtest, vvie dieselb mit underhaltung und in anderweg darin du uns zu gutem ausringist abzukumen waist, zu halten sein werde. Darauf wollen wir alsdann unserm genedigen willen noch ferrer ordnung und beschaid geben. Daneben wir dir nit verhalten wellen. das wir mitler zeit solhen dreissigsten durch Emerichen de Waragna verwalten und handlen lassen, welher aber ains gegenschreibers bediiri'tig sein wirdet. Demnoch wellest gedaeht sein, jezo mit dem ehisten mit ainer taugiichen person, so nit allein dem Waragna, sondern auch dem Ziikl mit gegenschreiben bei unsern dreissigisten gewartig sei von unsern wegen fiirsehung zu thun. doch ob dieselb person, di du jezo also in eil verordnen wirdest, nit genugsam oder auch bei dem arnt nit pleiblich, mitler weil ainer andern oder mer inmassen wir mit versehung des dreissigisten amts nat-h gedenkest und uns des zu deiner ankunft be richtest; und ist ferrer unser bevel, wann du obberitrte versehung des dreissigisten auch gegenschreiberamts, die du in kurz verrichten magst, gethan hast, das du dich dann mit dem fiirderlichisten on ainichen verrern verzug an unsern hof verfiigest und langer nit aussenbleibest, dann wir deiner person notturftig. Daran beschicht unser genedigs wolgefallen unci ernstliche mainung. Geben Prag den XXIX tag decembris in ausgang des siebenunddreissigisten jars. An Ac h a t zi en S c h r o t t e n . linear. Gedenkbuch I. fol. 98b, u arhivu c. i kr. zajednikoga nistarstva financija u Beu. mi

92.

80. decembra 1537. U Prago.

Ferdinand nalae Pavlu Peselu, da s Pavlom Bornemisszom podje kao dikator u Slavoniju.

P a u l P e s e l s o l i s i c h n e b e n dem B o r n e m i s s a zu i n n e m u n g d e r a n s c h n i t in W i n d i s c h l a n d e r h e b e n . Getreuer lieber. Nachdem wir dich neben unserm secretarien und getreuen lieben Pauln Bornemissa zu einbringung und erforderung unserer anschnit, dergleichen zur erforderung und einnemung des dreissigisten in Windischland von Ludwigen Pekri hausfrauen und freunen, sovil gedachter Pekri desselben ingehabt und denselben alsdann Emerichen Baragna einantwurten, und ime auflegen, euch die gefel desselben dreis sigisten jeder zeit zuzustellen, die ir alsdann ferrer samt den anschniten zu handen unsers veldzalmaisters Blasien Spiller inhalt eurer instruction zu stellen und iiberantworten sollet, verordend also, das ir auf Trium Eegum Q negst ki'mftig gewisslich daselbst in Windischlanden ankomen und die handlung an die hand nemen sollet. Demnach haben wir euch beiden ain instruction und was not ist aufrichten und fertigen, und gedachten


Pauln Bornemissa zustellen lassen, und emphelen dir darauf mit ernst, sobald der Bornemissa zu VVien ankumen und sich bei dir anzaigen wirdet, das du dich von stundan mit samt ime den negsten erhebest und hinein in Windischland verfgest, und unserer instruction und bevel miteinander nachkomet, und neben den Bornemissa dein fleissig aufmerken habest. damit uns solche gefell ordentlich eingebracht werden. So wellen wir dir die zeit, so du also in unsern dienst in Windischlanden sein wirdest, die besoldung und underhaltung monatlich auf zwai pherd genediglich erfolgen lassen, der du dieh auch also von denselben gefellen des anschnits bezalen und vermuegen megst. So haben wir verordnung gethan. das dir unser hofzalmaister auf beiligenclen weehselbrief in abslag deiner ausstndigen besoldung, und damit du dich zu angezaigter rais dest statlicher rssten und gesehikt ma.-hen mugest, vierzig gulden reinisch raichen und geben soKe, die du also bei ime zu erfordern und emphangen waisst. Das wollen wir dir gnediger mainung nit verhalten, und daran beschicht unser ernstlicher willen und mainung. Geben Prag den XXX tag decembris, ausgeenden sibenunddreissigisten jar. A n P a u l n P e s e l er en h o l d u n d v e r o r d e n t e r d e s a n s c h n i t s i n W i n d i s c hi a n d en. einnemer

Tin gar. GedenkbucJi I. fol. 97b, u arhivu c. i kr. zajednikoga mi nistarstva financija u Beu.

93.

31. decembra 1537, U Pragu.

0 podmirenju banske plae. A n s c h n i t u n d P e k r y d r e i s s i g i s t in Win d i s e h l a n d auf b e z a l u n g d e r b a n u n d k r i e g s f o l k s b e s o l d u n g zu w e n den. Getreuer lieber. Als wir dir gleich hievor geschrieben und angezaigt, welhermassen wir zu einpringung der anschnit in Windischland unsere getreuen lieben Pauln Bornemissa. secretarien und Pauln Pesel unsern ernliold, verordent. haben, darauf fuegen wir dir ferrer zu wissen, das wir bemelten unsern eiiinemmern. dem Bornemissa und Pesel, daneben aufgelegt und bevolen haben. unsern dreissigist in Windischlanden. sovil Ludwig Pekri bisher .verwaltet unci inngehabt, in unsern namen von sein des Pekri hausfrauen und freunden auch zu erfordern und die verwaltung desselben mit unsern getreuen lieben Emerichen de Waragna. bis wir clerhalben ferrer ordnung geben, zu versehen, also das ir men die gefel desselben dreissigisten, sovil jeder zeit gefallen wirdet, tlberantwurten und si alsdann desselben ferrer samt den anschnit zu deinen handen raichen und geben sollen. Demnoch emphelen wir dir mit ernst, warm si dir solch dreissigist gefell samt den anschniten tlberantwurten werden, das du dieselben auch in deinen emphang unseres kriegszalmaisteramts annemest,

183 darum quittirest und avon beden unsern banen in Windischland ire besoldungen auf si und ire geringe pherd, darzu aueh auf die andern geringen pherd und unser kriegsfolk, inhalt des vorausgangen unsers bevels, nach rat und mit vorwissen unsers obersten, mit guter ordnung und richtigkait entriehtest und bezalest, und hierin nit anders handiest; daran besehicht unser emstliche mainung. Gegen Prag den letzten tag dec-embris, im ausgang des sibenunddreissigisten jars. Ungar. Gedenkbmh I. fol. 99 u arhivu c. i Icr. zajed. ministrastva financija u Beu.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1538.

137 94.

3. januara 1538. U Pragu.

Ferdinand nalae, da se na saboru (slavonskom) ispitaju nedjela Ludovika . T u r z o n i. Ferdinandu etc. Spectabilis et magnifice fidelis dileete. Haud ignoras Ludouicum Pewkry iussu nostro captum in custodia haberi. Quia vero nostra presertim interesse et ad reipublice vtilitatem commodumque spectare arbitramur. vt de iis omnibus, que superioribus annis lam contra nos. quam fideles subditos nostros violenter. contumaciter seditioseque admisit et perpetrauit, et quot quatumque euique immerentique iniurias preter legitimam causam et contra inhibitionem nostram intulerit. ad unguem et plenissime edoceamiir, idciro tue cure1 committimus. vt quantum tu eius facinorum et iniustarum actionum memoria tenes. vti cum per te reminisci. turn in present! istic conuentu inuestigare potes. tantum in commentarios diligenter redactum et conscriptum ad nos sine mora transmittas, nostram in eo expressam executurus voluntatem. Datum Prage 3 ianuarii 1538. In simili ad episeopiim Zagrabiensem mutatis mutandis. Nicolaum Jurisi-hitz, Thomam Nadasdy. Franciscum de Bathyan (et Turzoni). Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

95.

6. januara 1538. U Krievcima.

Slavonski sabor daje Ivanu Ungnadu svjedoanstvo, da se poteno ponio u proloj vojni na Turke. Wir Georg von Orottes gnaden bischof zu Sercaw bekennen mit diesem oflnen brief gegen meniglich dem er furkomt. da.ss hw uns kommen ist der wolgeborne unser sonder lieber freund. herr Hans Ungnad. freiher zu Sonneg. roni. kais. Mt. rat. oberster fursehneider und landshauptinan in Steyer. hauptman und vizdom zu ile etc., und uns furbracht einen ofFnen lateiniscrhen brief auf pergamen geschrieben. ausgehend von ei.ner ersamen landschaft des Windischen lands, mit der freundlichen bitt. dievveil er seiner notturft nach desselben briefs in teutscher sprach notttirftig war. dass wir ihm zu lieb unci freimdschaft ein glaubvvtirdige teutsche copei von gedac.htem lateinischen original ausziehen. vidimiern und in ein glaubwrdige form stellen lassen wolten.c Dieweil wir denn solch seiner freimdschaft begern fr erbar geacht, haben wir nachfolgend copei gegen dem original, das wir an papier, schrift und siegel iinversehrt erkant. besehen und dem original, die
1

Za biskupa Simona deuotioni tue".

188 so viel sprat-hen an ihnen selbst erleiden mgen, an der translation gleichmessig befunden, und desshalben dieselben copei in dis vidimus oder otienen brief einleiben und transferiren lassen, und laut solehe copei von wort zu wort wie hernach folget: Wir die ganze versamlung der herrn und adelsleut, auch landleut des Windischen lands, entbiten alien und jeden, den durchleuchtigisten, durchleuchtigen, grossmchtigen. wolgebornen, gestrengen. edlen und vesten, ersamen und weisen was standes die sein und dieser gegenwertiger brief furkomt, unsern gruss zuvorn und was wir guts vermgen. Wir zweifeln nicht, ihr, darzu schier die ganze christenheit, sei gnugsamlich erinnert, wie gar ein erbermlich und uns alien klegliehes und sehedliehes end auch ausgang genommen hat. die treffentliche kriegsriistung welcher der allerdurchleuchtigste ftirst und herr, herr Ferdinandus von Gottes gnaden rmischer, auch zu Hunger und Bhm etc. knig, infant in Hispannie, erzherzog zu Osterreich, unser allergnedigster herr. wider den feind des ehristliehen glaubens, den Ttirken, diesen negstvergangenen sommer und herbst in dem Windischen land gehalten hat, in welcher benenter rustling eine grosse anzahl der ritterlichslen manner, auch hochberiimten kriegsvolk gevvesen, bei welcher auch gewest 1st der wolgeborne, gestrenge und grossgeachte herr, herr Hans Ungnad, freiherr zu Sonneg, rin. kais. Mt. rat, landshauptman in Steyer, hauptman zu Oile. Nun haben wir vernommen, das von seinen mssgnnern an viel orten ein solches geschrei ausgebreitet und in die gemein kommen sei, als were er herr Hans Ungnad dieser erbermlich en schlacht und abzugs ein verursacher gewesen. Damit aber aus iesen unbillichen beschuldigungen und naehreden kein falsch geschrei von diesem ritterlichen und trefflichen kriegsman weiter erwachs, haben wir von dieses menseben tapferer bestendigkeit und kriegstaten, alsweit uns wissent ist, mit diesem unsern brief zeugnuss geben wollen. Derohalben sollen eur herrschaft gewisslich glauben und eur jetztlicher warhaftiglich dafitr halten, dass der Ungnad sich nicht allein in abzug, sondern auch also lang der krieg geweret und in dem ganzen zug dermassen gehalten. auch sein untergeben kriegsvolk also regieret und gefiihret hat, dass nichts von ihrn unterlassen ist worden, das einem guten hauptman und kriegsman wrol anstehet und zugehrig, und ihr kgi. Mt. pflicht nach gebiirt, auch der ganzen christenheit verwentniiss nach gekund hat, welches alles nicht allein wir. sondern auch eine jede nation so in diesem zug gewesen, es were dann sach, das sich einer nicht sehamen wolt die warheit zu verschweigen, warhaftiglich also sagen mgen. Darum ermanen wir von herzen, euer herrschaften wollen diesen falsehlichsten ertichten geschrei gar keinen glauben geben oder zuhren, sondern die selben, wie denn euch wol geziemet, zurucktreiben. Gott wolle euer herschaften glticklichen behiiten und thun uns demselben befehlen. Datum in unser gemeiner versamlung zum Creutz1, den 6. januaru, anno 1538.

Grjekom tampano zum Grtz".

139 Das alles zu warer urknnd haben wir unser unci unsers stifts insigel an diesen brief gehangen. der geben ist zu Grz den 11 tag februari, anno 1538. M a t t h a e u s D r e s s e r : Ungnadisehe Ohronika. Leipzig 160 pg. 4345. Od ove rijetke knjige ima jedan primjerak c. kr. dvorska biblioteka u Beu (19. G. 32.), kojom sam se i ja posluio.

96.

6. januara 1538. U Krievcima.

Zakljuci slavonskoga plemstva stvoreni na saboru u Krievcima. O o n s t i t u t i o n e s i n co n g r e g a t i o n g e n e r a l i u n i v e r s i t a t i s d o m i n o r u m et n o b i l i u m r e g n i S c l a v o n i a e , p r o f e t o E p i p h a n i a r u m d o m i n i . a n n o e i u s d e m M. D. XXXVIII. C r i s i i c 1 b r a t a, i t a e.

A. r t i c u 1 u s 1. Contributio regi oblata. Inprimis obtulimus sacratissimae regiae maiestati. domino nostro gratiosissimo, subsidium duorum florenorum per anni eirculum, in duobus terminis, de omnium bonis persolvendis: . 1. Ita, ut si maiestati suae visum fuerit, faeiat denuo regnum dieari, et in ipsa dieatione illi inordinati liberi, qui hactenus eximi solebant (demptis villicis ac praeeonibus illisque, qui in domibus. allodiis et curiis dominorum nobilitaribus, ac nobilium residentiam faciunt), pro liberis et exemptis minime serventur. . 2. Eustici etiam, non habentes bona sex florenos valentia. ne dicentur. . 3. Media autem pars illius subsidii, hoc est unus florenus, ubique statim, postquam dicatio bonorum quorumcunque facta fuerit, decimo quinto die immediate sequenti ad manus exactorum debeat administrari. . 4. Praeterito autem ipso decimo quinto die mox domini bani ad exigendum ipsum subsidium more solito spanos extramittere possint. . 5. Aliter vero iiorenus penes eandem dicationem ad festum Pen- 9. jun. tecostes nunc venturum solvi debeat et administrari.

140 A r ti c u i u s 2. Exercitatio Sclavorwm.

Unusquisque dominorum ac nobilium de singulis tringita sex jobagionibus seu fumis iuxta praemissam dicationera numeratis pro custodia et tuitione regni singulum unum equitem bene armatum, galeatum, loricatum, clypeatum et hastatum, per integri anni revolutionem, in confinibus penes capitaneum regni (ubi domini bani iusserint) continuo conservare debeant et teneantur. . 1. In conservatione autem hujusmodi equitum nee domini bani aut vice-bani, nee magister protonotarius aut iudices nobilium, nee alii cuiusvis status et conditionis homines atque offieiales exempt! esse valeant.

A r t i c u i u s 3. Magnatum et dominorum in helium profectio. Omnes etiam domini magnates et ipsi quoque domini, qui banderia propria levare non sunt soliti, gentes huiuscemodi de bonis eorum dari debendas sub capitaneum regni dare debeant et teneantur.

A r t i c u i u s 4. Nobiles quomodo in helium vadant ? Oonclucum insuper est, ut universi domini, nobiles ac regnicolae continuo parati se in bellum teneant. ut si hostis ipse maioribus viribus atque copiis viscera regni intraverit. aut castrum sive fortalitium aliquod obsederit et necessitas ipsa postulaverit, mox viritim et cum quinta, parte rusticorum. vel autem necessitate ipsa magis exigente, cum pleno numero (prout, iidem rustici; per dicatores numerati fuerint) armati insurgere. et penes capitaneum regni illo, quo opus fuerit et quo domini bani iusserint, sine mora proflcisci debeant et teneantur.

A r t i c u i u s 5. Capitaneus bellum quomodo promulget?

Dum autem haec necessitatis insurrectionis accesserit, dominus capitaneus regni accepta informatione et commissione dominorum baronum curet ad singulum iudicem nobilium unum specialem ad idque idoneum hominem mittere:

141 . 1. Penes quern ipse iudex nobilium in suo processu sen iudicatu proclamationes superinde faeere huiuscemodique gentes per omnia remedia leva-re tenebitur. . 2. Quas tandem idem homo doniini capitanei ad loea necessaria due ere debebit.

A r t i e ul us 6. Veeturo machinarmn hellicarum.

Ad vehenda vero ingenia. quae regia maiestas, dominus nosfer gratiosissimus. ad praesentem partieularem expeditionem dare dignita est. eivitas Orisiensis equos sedeeim et eivitas Zagrabiensis sive montis Graecensis viginti quatuor una cum rhedis et alis eiusdem generis attinentiis; ad vehendos vero pulveres et alios ingeniorum illorum apparatus fratres heremitae de Lepaglava et alii heremitae in hoe regno degentes duos currus et equos duodeeim similiter cum omnibus attinentiis semper paratos tenere et conservare ae ingenia ipsa atque pulveres eo. quo domini bani iusserint, vehi et eonduei faeere omnibus temporibus debeant et teneantur. . 1. Quae quidem eivitates ae fratres heremitae ratione huiusmodi conductionis pixidum sive ingeniorum a eonductu victualium infra conscriptorum liberi sint et exempt!.

A r t i e u l us 7. Arces fmitimae perlustrandae.

Supplicandum denique est sacratissimae regiae maiestali. domino nostro gratiosissimo, ut sua maiestas aliquem idoneum hominem in hoe regno conservare dignetur, qui pro singula quart a parte anni castra fini-, tima (assumpto penes se eapitaneo regni) perlustrare revidereque ae defectum eorum reformare. vel illi. eui opus iuerit, recitare debeant.

A r t i c u i u s 8. Signa adventus Turcarum edenda,

Oonclusum est etiam, ut, clum incursiones Turcarum accesserint. quae regno et vieinis provinciis australibus noeivae esse possent, omries et singuli domini atque nobiles vieini per ictus et sonitus bombardarum ae per ammas ignis et alia omnia signa, quae fieri poterunt, eisdem provinciis signifieare sub poena in deereto expressa debeant et teneantur.

142 A r ti c u i u s 9. Banis quaedam commendata.

Caetera vero. quae ad for title ationem confmiorum. ad exeubias, ad vigilias et etistodiam regni pertinere et non manifestanda videbantur, eommendavimus dominis banis. A r t i c u i u s 10. Nbilium, sacerdotum domus a condesccnsione militum immunes.

Gentes et stipendiarii quorumcunque in domibus ae curiis dorainorura et nobilium ac etiam plebanorum nulibi eonclescendere audeant neque praesumant. A r t i c u i u s 11. Vietualium cura.

Supplicandum etiam est regiae maiestati. ut sua maiestas dignetur mittere in hoc regnum unum magistrum vietualium. qui huius rei sen officii peritus sit: 1. Penes quern parati sumus nostrum hominem conservare. qui curam vietualium et aliarum eiusdem generis necessitatum habeant et gerant. A r t i c u l u s 12. Pro commeatu currus parati habeantur. Omnes domini nobiles et regnicolae de singulis viginti fumis, penes numerum dicationis computando. unum eurrum paratum semper et victualibus oneratum tenere et ad exereitum ac loca depositionis, prout magister vietualium iusserit. conducere debeant. . 1. Quae quidem victualia iuxta limitationem exinde fiendam pretio dividenda erunt. . 2. In qua conductione vietualium iusta series et ordo per magistrum vietualium servetur. ne alter altero maioribus fatigiis gravetur. A r t i c u l u s 13. Currus iuxta priorem dieationem praestentur.

Quia autem connumeratio et dicatio ipsa morosa fore videretur. victualia vero continuo neeessaria sunt, ideo conclusum est: interim quoad dicatores connumerationem ipsam perfeeerint. penes priorem dieationem huiuscemodi currus servari.

143 A r t i e u l u s 14. Quibus in locis victualia deponantur?

Loca depositions victualium erunt: Vereze. Ujudvar et Velike, donee aliter superinde provisum erit. . 1. Et altera pars regni. quae est penes Dravum, videlicet comitatus Varasdiensis et ab illo comitatu usque ad Verrze, huiuscemodi victualia ad idem oppidum Vercze. Altera vero pars regni, videlicet eomitatus Zagrabiensis, ex utraque parte Savi usque ad flumen , non bona episeopatus Zagrabiensis et pertinentiae castri Monoszlo. ae integer portus, ad Velike; tertia denique et interior pars regni: ad Ujudva(r) conducere locareque debeant et teneantur.

A r t i e u h i s 15. Victualia ad confinia quomodo contribuantur?

Insuper ne et eastra finitima casu aliquo vietualibus destituta maneant defectuqe victualium (quod facile contingere solet) iacturam patiantur, conelusum est: . 1. Ut universi domini magnates et nobiles regni atque etiam eapitula vigesimam partem frugum, tritiei scilicet ac siliginis et millii, ad confinia ipsa contribuere teneantur. . 2. Ac dum dieatores regni in dicatione processerint, dicatori regio hominique suo coram iudice nobilium unusquisque dominorum ac nobiHum fideliter omnes fruges trituratas et non trituratas ostendere et demonstrare deb eat. . 8. Ubi dicator ipse vigesimam partem earundem sequestret et apud manus eiusdem domini vel nobilis relinquat. . 4. Quam tandem vigesimam partem frugum singuli domini atque nobiles eo, quo omini bani iusserint, propriis laboribus, faligiis et sumptibus dare et deferri facere debeant, teneantur et sint adstricti.

A r t i cul us 16. Ecclesiasticarum person arum eontribiitio deputata. Et quia tempore proximae expeditionis personis etiam eeclesiasticis parcere non poterarrms, ed in eos quoque contributionem imposueramus. quam ad privatas regni necessitates exponendam deputaveramus, nunc autem intelligimus regiam maiestatem, dommum nostrum gratiosum. ipsam contributionem personarum ecclesiasticarum aliter erogandam commisisse:. . 1. Quare supplieandum est regiae maiestati, ut sua maiestas dignetur contributionem illam nobis exigendam et ad regni necessitates exponendam concedere gratiose.

144 . 2. Interim autem, donee a sua maiestate exinde relationem veram obtinuerimus, universi presbyteri ac plebani et aliae personae ecelesiasticae contribution em ipsam penes se conservare debeant.

A r t i c u i u s 17. Bonorum occupatorum restitutio in regno Sclavoniae. Primum et ante omnia iuxta commissionem et gratiosam concessionem regiae maiestatis universa et quaelibet bona haereditaria sive possessionaria atque etiam eastra, hisee disturbiorum temporibus per quoscunque violenter occupata. statim et defacto per dominos banos absque omni litis motione, spoliatis restituantur. . 1. Damna vero illata semper iure requirenda sint. . 2. Ne autem aliqui perine animati, causas eorum sinistre interpretahtes. iustis etiam detentoribus et possessoribus bonorum iniuriam facere valeant. domini bani penes unumquemque spoliatum ad requisite nem eius teneantur dare vice-comitem et iudicem nobilium, qui spoliatum ipsum ad bona ab eo violenter occupata introducant et ilia a detentoribus eorum una cum castris ac fortalitiis seu curiis nobilitaribus illi spoliato repetant. . 3. Ubi vero detentores bonorum huiusmodi bona restituere etiam modo recusaverint, per eundem iudicem nobilium evocentur in praesentiam dominorum banorurn. . 4. Qui ad literatoriam relationem ipsius iudieis nobilium absque omni ulteriori prorogatione, si se detentores ipsi ab ipsa violenta et ulteriori detentione bonorum legitime expurgare non poterint. cum onere capitalis sententiae in decreto expresso. per omnia remedia. bona ipsa et eastra spoliato restituant. 5. Non obstante etiam eo. si iidem detentores aliqua iura super eisdem bonis se habere praetenderint.

A r t i c u l u s 18. Causae universae pro dominica Reminiscere 17. mart. iudicentur.

Iudicia incipiantur pro dominica Eeminiscere nunc futura, ei uni versae causae tarn factorum bonorum et iurium possessionariorum. quam etiam actuum potentiariorum tangentes a tempore felicis regiminis et coronationis regiae maiestatis. domini nostri gratiosissimi exortae. donationes quoque regiae iudicentur. . 1. Vigore autem quorumcunque iurium antiquorum nemo in causam se ingerere valeat. . 2. Causae tamen facti pignoris, omnes, etiam quantumvis veteres. iudicentur et iusto iuris tramite discutiantur.

145 A ti c u i u s 19. Citationes sive evocationes quomodo fieri debeant ? .Fiant evocationes dominorum et nobilium possessionatorum per testi monium capituli et homines banales, pro quinto deeimo die.

A r t i c u l u s 20. Taxa literarum.

Pro redemptions vero literarum evocatoriarum atque relatoriarum magistro protonotario solvantur denarii quinquaginta, et capitulo similiter denarii quinquaginta. . 1. Evocationes vero nobilium unius sessionis fiant per iudieem nobilium.

A r t i c u l u s 21. Colonorum migratio et eius licentia. Traductio colonorum. quae hactenus dementis quidem rusticorum exigentibus inhibita rat. interdum etiam inordinata quadam et danmabili consuetudine in plerisque loeis fieri solebat. omnium dominorum ac no bilium et regnicolarum uno voto et consensu admissa et concessa est modo et ordine infrascripto.

A r t i c u l u s 22. Modus accipiend.i liceniiam colono. Si quis colonum alterius ad bona sua traducere voluerit, assumpto penes se iudice nobilium comitatus illius accedat dominum illius coloni vel officialem aut villicum eius; et iudex nobilium, depositis prius pro terragio denariis quatuor, repetat colonum et licentiam abeundi illi recipiat. . 1. Becepta tandem licentia, relinquat colonum in loco suae residentiae infra spatium quindecim dierum, ut interim omnia debita. quibus domino suo terrestri aut alteri cuipiam, qui ilium ibidem requisitum liabuerit, persolvat: . 2. Vel si dominus eius terrestris benevolum in bonis suis reservare potent, liberam superinde habeat potestatis facultatem. . 3. Ubi vero idem dominus terrestris huiusmodi colonum benevolum apucl se et in bonis suis reservare non poterit, extunc ipso quinto deeimo die iterum iudex nobilium illo vadat et colonum ipsum clara die, cum
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA.

10

146 omnibus suis rebus mobilibus illi domino aut nobili. qui ilium recipere voluerit, restituat et colonus restitutus iterum infra terminum aliorum quindecim dierum immediate sequentium libere se cum rebus suis omnibus recipere et traducere valeat.

A r t i c u i u s 23. Seminatura coloni migrantis.

Seminaturae autem, si quas idem colonus in sessione ilia sua, quam relicturus est, habeat, sub nomine eiusdem pacifice maneant: . 1. Quas, ubi opus fuerit. idem rusticus recludere et sepire et praeeustodire ac, dum maturescerent, deposito proventu terragii domino terrestri iuxta loci consuetudinem pro se recipere et levare possit. . 2. Si quis colonorum ac hominum illius domini terrestris aut etiam ipse dominus terrestris in seminaturis ipsis sive in aliis quibuscunque rebus quoquo modo damna illi intulerit, extunc talia damna colonus ille vel dominus eius terrestris iure requirere valeat.

A r t i c u I u s 24. Colonum contra ius et aequum detinentis poena. Ubi vero aliquis dominorum aut nobilium huiusmodi colonum modo praemisso repetitum et Hcentiatum pacifice dimittere nollet et eundem violenter detineret: . 1. Extunc col'onus ille per comites et viceeomites ac iudices nobilium cum onere viginti quinque marcarum per eQsdem super violentum detentorem talis coloni irremissibiliter exigendarum domino aut nobili, qui colonum petiturus fuerit, restituere debeant et teneantur.

A r t i c u i u s 25. Ad expensas regni communis contributio.

Praeterea, diversis negotiis regni instantibus, certis vicibus oratores ad regiam maiestatem mittere et pro expensis eorum mutuum contrahere vel se obligare fuimus coacti. . 1. Accesit etiam, ut pro faciendo iudicio electi sint assessores sedis. quibus similiter de expensis providendum erat. . 2. Itaque impositae sunt pecuniae fumales decern denariorum. ut de omnium tarn dominorum. quam nobilium bonis ac etiam a nobilibus unius sessionis iuxta numernm novissimae dicationis exigantur et ad manus dominorum vicebanorum administrentur.

147

. 3. Domini autem vieebani de eisdem pecuniis fumalibus solvant magnifico domino Francisco Botthani ducentos et sedecim florenos, quibus eidem in sortem illarum expensarum suarum, quas anno praeterito in legatione nostra ad regiam maiestatem missus exponere fuit coactus, debi t-ores extiteramus. . 4. Similiter oratoribus, qui nuper ad Gerecz ad regiam maiestatem profecti erant, singulis eorum florenos decern. . 5. Assessoribus vero et iudicibus nobilium, qui in iudiciis manebunt, singulis eorum pro singula hebdomada duos florenos solvant. . 6. Eesiduum autem pecuniarum conservent ad alias necessitates regni. . 7. Et quod iuxta commission em et voluntatem regiae maiestatis ab egregio Emerico Bradach de universis regni proventibus cuiuscunque generis fuerint, anno proxime elapso ad manus suas administratis iusta ratio recipiatur. . 8. Ad quam recipiendam electi sunt: Ioannes Golecz de Zotezka et Stephanus Praschoczi, ut ad diem et locum per spectabilem et magnificum dominum Thomam de Nadasd, banum, praefigendum accedere et ipsam rationem recipere debeant: quo et regia maiestas hominem suae maiestatis missura est. Art i cuius 26. Omnis generis moneta suo in valove maneat et recipiatur. Moneta omnis generis in suo valore currat et recipiatur. . 1. Oruciferi quoque septuaginta quinque pro uno floreno et grossi quatuor cruciferorum, similiter pro sedecim viennensibus, recipiantur. Victualia. , In Vercze Hajdona j In Ujudvar
I In Velike

. . . . den. 2. 1 32.
J 32.

Ozirok Pinta vini, infra quadragesimam Bos urms arabilis Vacca mulgibilis Porcus castratus saginatus Porcus castratus non saginatus Porca una Porcus medii anni Suellus unusj ^ g | den. 4. f Anser unus ) < ^ l 3. ) ! Capo O. CD Gallina 2. I i

^, | g^M [

20. ,, 2. fior. 12. 6. 2. 1. ,. 1. den. 50. ,, 5. ,. 4

4.

-9* J J

3.

148 Pullus imus Oarnium bovinarum funta ima Carnium porcinarum funta una Capreolus unus Capra una eD. 1. cruc. 1. den. 2. (3. 25.

Nikaki nam se rukopis nije uuvao o tim saborskim zakljucima, ve su oni, uavi u Corpus iuris Hung arid", tampom objelodanjeni prvi puta u Decreta. constitutiones et articuli regum inclyti regni Ungariae", u Founu 1584. (str. 400406), a odavle su onda pretampavani u svako naredno izdanje istoga Corpus iuris". Najkritinije izdani su u milenijskom izdanju: Magyar trvenytar 10001895. Vol. III. Budapest 1899. str. 4857 (s magjarskim prijevodom), po kojemu smo ih i mi donijeli. Imaduihjo: Ku k u l j e vic Jura regni III. (Zagreb 1862.) 2128. i F r a k n o i o. c, II.. 253262,

97.

12. januara 1538. U Pragu.

Ferdinand javlja banu Tovni Nudasdyju, da se nije njegovom krivnjom zgodilo, to nije za vremena primio obeanu plau, poradi ega nije htio, da ide na sabor krievaki. T h o m e N a d a s d y b a n o etc. Ferdinandus etc. Magnifice fidelis delicte. Ex Uteris tuis intelleximus te, cum Petouiam venisses. neque pe-uniam neque puluerem tormentarium secundum assecurationem tibi a Nicolao Juritschitz, generali capitaneo nostro etc. lactam inuenisse. supplicando nobis, quod cum propterea ad clietam Sclauonicam ire non potueris, tibi ignosceremus. x\d quae tibi breuiter respondemus. nos satis tempestiue ordinasse et pecuniam et pulueres Petouiam perferendos, quod autem eo tempore, cum illuc aduenisti, nonclum perlata fuerint, nostre negligentie imputari non debet neque potest, sed alii, quibus negotium commissum fuit, banc culpam sustineant necesse est. Tametsi omnia paulo post eo apportata et te ad conuentum istum, vti par fuit, profectum, certo credainus. Id quod ad literas tuas rescribere voluimus. Datum Prage XII ianuarii 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

149 98.

15. januara 1538. U Pragu.

Ferdinand nalae, da se ono hiljadu forinti, to ih je primio ban Toma Nddasdy u Pluju putujui na slavonski sabor (u Krizevce), odbije od njegove banske plae. T h o m a s e n N a d a s d i ain t a u s e n t guldin. so er d u r c h d e n S c h r o t t e n zu P e t a w e m p h a n g e n , an seiner b a n b e s o l d u n g abzuziehen. Getreuer lieber. Naehdem wir dir clen achtundzwainzigisten tag des monats decembris neehstversehinen geschriben und bevolen, das du von den gefellen der ansehnit in Windischen landen unsern banen in Windi schen landen, Thomasen Nadasdi und Petern Keglewitsch, halben tail vir jarbesolungen oder taflgelt. das ist jedem ain tausent guldin hungerisch, zu fnfundsibenzig kreitzer gerait. rak-hen, und den andern halben tail mit der zeit auch bezalen sollest etc. Darauf geben wir dir zu wissen, das unser rat Achatzi Schrott geachten Nadasdy, als er zu Petthaw auf dem zug in Windischland zu den landtag gewest, on den gelt ferrer nit verreiten wellen, ain tausent guldin reinisch aufpraeht und berantwurt hat. Das zaigen wir dir darum an, damit du wissest. gedachtem Nadasdi dieselben ain tausent guldin abzuziehen und autzuheben, und sonst du mit dem andern gelt, so dir auf unser verordnung aus den anschniten und in ander weg zukomen wirdet, die bezalung auf die ban und under unser kriegsvolk. vorausgangen unserm bevel und unsers obristen veldhaubtman verordnung nach zu thun; das wollten wir dir nit verhalten. Geben Prag den XV tag ianuarii, anno etc, im XXXVIII. An l a s i S p i l l e r . Ungar. Gedenkbuch I fol. 102, u arkivu c. i . zajed. ministarstva Jinancija .

99.

24. januara 1538. U Sempti.

Alelcsij Thurz javlja kralju Ferdinandu o nasiljima Ludovika Pekri/ja. Saeratissime regie maiestati, domino meo clementissimo. Sacratissima maiestas regia. domine clementissime. Premissa fidelium seruiciorum meorum humillima commendacione. Scribit ad me maiestas vestra et iubet, vt ea. que Ludouicum Pekry scirem contra maiestatis vestre auctoritatem necnon in perniciem et oppressionem fidelium suorum egisse, describerem. Volui igitur maiestatis vestre mandatis satisfacere et licet malefacta illius innumera sint et vsque adeo clara, vt omnibus notissima esse debeant, quicunque in Sclauonia, Simigio, comitatibus Oastriferrei et Zaladiensi morantur, fere enim vniuersi quam-

150 quam inviti, senserunt illius nocentes manus. Ex innumeris autem pauca quedam consignaui et his uteris inclusi. Dedi tamen ad quosdam literas, a quibus ampliorem descriptionem expecto, missurus eas ad vestram maiestatem quam primum accepero, licet non facile sit omnes occupaciones bonorum, spoliaciones et violeneias omnes eonscribere. Est et alius modus inquirendi publice vsitatus, nempe vt maiestatis vestre homo cum testimonio capituli alicuius procedat et ab omnibus et singulis exacto iuramento cognoscat, quid cuique constet. Hie modus quia et publicus et in iudiciis vsitatus est, autenticus habetur. Ego illo secreciori modo procedere iam incepi. Alius vero si vestre maiestati placebit, dignetur me inform are. Cum iis maiestati vestre fidelia seruicia mea humiliter eommendo. Ex Sempthe 24 die ianuarii 1538. Fidelis servitor Thurzo etc. De L u d o u i c o Pekry. Quod cum loanne sub conuentu Kenesiense coniunctim cum Valentino Therek tractauerit, literas et condiciones accepit, et si prestari per loannem potuissent, que erant promissa, discedebat a fidelitate regie maiestatis. Quod et nunc habeat intelligenciam et confederacionem cum Valentino, aduersario regie maiestatis, et quod nullibi sui ilium offendunt. Quod se contra regie maiestatis manpatum et publicas regnieolarum constituciones erexerit et per hec tempora. quibus oficium comitatus Castri Ferrei tenuit, nunquam mandata regia et publicam administracionem dicarum ac aliarum eonstitucionum exequueioni demandari permisit, imo regios homines et dicatores exclusit, regiam auctoritatem contemnens se contra publicum statum erexit. Quod violenter et armata manu (quod notam infidelitatis importat) contra omnem equitatem et iura communia arc em Andree Bathory Izdencz expugnauit. Quod nuncium regie maiestatis, pro hoc ipso negocio ad eum missum, dominum Oasparem Horwath admittere noluit, imo nunciauit se non obtemperaturum et nihilifacturum literas et mandata regie maiestatis, eciam si currus oneratus Uteris regiis ad eum mitteretur. Preterea, quod iniuriosa verba in personam principis et regis sui evomuit, toti Hungarie notissimum est, quo tempore nisi dominus Caspar Horwath mature retrocessisset, periciitatus in persona fuisset. Quod multa alia castella et curias nobilium possessionesque in Sclauonia per se et per suos occupauit, bona plurimorum in predam conuertit, de quibus nominatim publica facienda esset inquisitio, nam ista sunt plurima et ad multa millia florenorum se extendencia, Quod tamen specialiter egit violenter contra sepissimas inhibiciones regie maiestatis in loannem Golecz atque eciam alios, quod est omnibus notum. Hue accedunt infinite spoliaciones quibus ille et sui officiates tarn in Sclauonia, quam circa Dewen fideles maiestatis vestre et signanter mercatores affecerunt. Item cum esset comes Castriferrei contra debitum officii sui et iuramentum prestari solitum, nobilme Franciscum Sos in eodem comitatu

161 residentem, nocturno tempore in curia sua ac domo cum vxore decumbentem captiuari et extrahi fecit captumque et ad se adductum postea pro arbitrio suo tractauit tamquam hostem Turcam. Que omnia cum apertissime notam infidelitatis et penas a iure statutas importent. idemque adeo se rebellem et reluctantem exhibuerit, vt nee mandata regie maiestatis nee leges communes vllam in eum vim vel auctoritatem habuerint, non fuit necesse ipsum Ludouicum Pekry de iure regni propter hec delicta citare et conuictum punire? Sed quum ipse fuerit capitaneus, seruitor et stipendiarius. ac in comitatu Oastriferrei officialis regie maiestatis, potuit eum regia maiestas ad se voare, captuiare et punire, sicuti pro sua dignitate eciam debet, atque de eius negocio ita prospicere, ne ex parua scintilla magnus ignis exoriatur. -Alia cum particular iter per me exquisita et intellecta fuerint, maiestati vestre significabuntur, verum tamen nulla racio videtur id admittere, quocl maiestas vestra capitaneum suum et officialem, imo stipendiarium cum iis gentibus, pro quibus a maiestate vestra stipendium accipit, grassantem et ipsam contemnentem et se contra statum publicum erigere conantem punire extraordinarie non posset. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom Hungarica. Uza nj priloen je ovaj spis: arkivu u Beu,

Poetkom 1538.
Presluanje Antonija de Nagyvihya, slubenika Ludovika . Ego Anthonius de Naghwath captiuus ad quesita magnified domini Ioannis Hoffman, supremi consiliarii regie maiestatis, nomine maiestatis sue facta, fassus sum hoc modo. Dominus Ludouicus Pekry, dominus ineus. ab eo toto tempore, quo accepit in matrimonium illustrissimam dominam Sophiam ducissam, condam domini palatini (cui ego ab inicio regiminis maiestatis regie vsque ad illius mortem seruiui) relict-am. vsus est opera mea in scribendis Uteris tarn publicis quam priuatis ad regiam maiestatem, alii saltern scripserunt me absente vel egrotante, que aliquocies. contigerunt. Vsus est preterea opera mea in distribuendis pecuniis seruitoribus suis et in curandis rebus curie sue hominumque. De practica, quam dominus Pekry habuit cum Joanne, id scio: olim dum Vienne apud maiestatem regiam erat, ipse et Valentinus Terek et quondam dominus Paul us Bakyth, quia non est datum illis seruicium. prout optabant. discesserant quilibet in domos suas; domi nus Pekry dicebat se licenciam accepisse a maiestate regia et ex eo libere, quern vellet, seruire se posse aiebat. Inter hoc incepta est me nesciente practica cum Ioanne, sed quid Ioannes domino Pekry obtulerat et quid uicissim dominus Pekry illi vel promisit, vel nunciauit, penitus ignoro, quia in hac re clandestine est processum et nuncii rerum iuerunt Laurentius Palffy de Kapolna, seruitor domini mei et Michael Ravony, qui nunc est director causarum regie maiestatis. Dum hec agerentur, forte rescierat

152 dominus episcopus Vesprimensis, cancellarius, practicam, descendit Vesprimium et vocato ad se domino meo egit cum illo multa; quid tractarunt, nescio, sed id scio, quod conseruauit dominum Pekry in fidelitate regie maiestatis per donacionem castrorum Lykawa et Vywar, quia domiims mens dicebat castra ilia prius tenuisse se saltern in inscripcione. Dum autem dominus cancellarius cum domino Pekry conclusisset, vocatus est dominus meus per regiam maiestatem Viennam, quo dum iter pararet volens se aliquas literas deferre ad regem, iussit me reuoluere literas ipso presente in ladula sua, inter quas reperi literarum vnum cumulum clausum, quern iussit aperire et apertis illis vidi literas aliquot priuilegiales in pergameno scriptas : Nos Joannes dei gracia" etc., quas illi referens dixit: Sine illas. Sum litere Ioannis regis; ipse mihi multa dedisset. si dominus cancellarius mecum non conclusisset". Literas autem omnes Ioannis dicebat se ad regiam maiestatem portare, sed iterum omiserat. Dum autem Viennam ascendissemus, dicebat se nobis maiestati regie tanquam confessori omnia confessum esse et a maiestate regia absolucionem accepisse. Hec scio in facto per me practice. Item, dum superiori vtputa anno iterum ad regiam maiestatem Viennam ascendisset et multa de suis rebus medio Georgii Spychko tanquam inter prete cum rege et cum domino de Eogendorff egisset, non valens, nescio quam ob causam, negocia sua pro voto suo perficere, discessit Vienna contra voluntatem, vt dicebant, regie maiestatis, cui licet dominus de ogendorfi et Paulus Bakyth scripserant ad Deven. sed ipse iam descenderat ad Kezy. Illinc scripsit per me magnas literas domino Bogendorft de rebus suis. sed earum continencie iam mihi non occurrunt, sed ita recordor, vt in calce literarum scripserat, se de rebus suis prouisurum. Dum autem ex K'ezy mouimus, vna nocte in Tata pernoctamus; ibi venit ad dominum meum Matias Baranyay et multa anibo sunt collocuti. De quibus rebus facta sint verba, nescio. Tandem venimus ad Varasinum, ibi dum ad aliquot tempus fuissemus, superuenit quidam Emericus Toth, aulicus, vt dicel)ant, Ioannis, et multa cum domino meo tractauit, qui dixit tandem mihi, se de rebus suis priuatis cum eo tractasse, ex quo bona sua habet ille prope Varasinum. Sub id tempus precise venerunt a maies tate regia domiims Lucas Zekel et dominus Albertus prepositus et illi quoque multa cum domino meo egerunt. Dimissis utrisque nunciis, descendimus ad Izdencz contra Turcas. vbi dum Turcas tarn equestres, quam pedites plagiarios profligassemus, reuersi sumus et obuiam habuimus Petrum Markos, Ioannis consiliarium, quem dum ad Razynya duxisset, casu illic reperimus et prefatum dominum Albertum prepositum. Quibus auditis Petrum Markos mox dimisit et ominum Albertum prepositum duxit Varasinum et cura eo illic transegit omnia negocia: et tandem scripsit maiestati regie et domino RogendorfF et aliis, se iam ad extremum vsque spiritum regie maiestati constantissime seruire decreuisse. Et deinde petiit super transactionibus suis sibi dari literas regias, quas dum dominus Albertus exhibuisset. non sunt sibi vise, quas tandem dominus Albertus illi remisit et denuo restitute sunt sibi Pethovie per dominum Cotzianer, qui ambo paucis post diebus venerunt Crisium, vbi accepto mandato regie maiestatis, medio ipsius domini Cotzianer, concordauit cum dominis, quibus

158 simultatem agebat. Cum domino episcopo Zagrabiensi prius concordauerat, remisit tune bona et eastellum Ioannis Golecz, que ab illo occupauerat. Imo omnes discordias supersedit iuxta voluntatem domini Ootzianer vsque fest um Nativitatis domini, de quibus quidem transactionibus cum ipso domino Alberto preposito factis scit regia maiestas et ipse dominus Albertus. Tandem in ipso Crisio electus est in eapitaneum regni et regnieole sese taxarunt. Domino meo solvit thezaurarius regni ad equites ducentos et pedites totidem. Maiestas vero regia iuxta transaetionem soluit sibi ad equites 500 per dominum Koezianer; pecunia regia ad man us domini mei non peruenit, sed ad manus Emerici Bradaeh, thezaurarii regni. Postea eongregatis ex omni parte gentibus descenderunt ad expugnandam ciuitatem Ezek (niehil habentes naualium eopiarum). Nondum adhuc sub Ezek ventum erat, cepit gens alienigeria deficere morbo. Deinde dum ad Valpo venimus, putabat forte dominus Koezianer hostem nobis conflictum daturum. Tussit nos apparare victualia ad dies quinque. Per hoc multi. qui habebant victualia. in Valpo reliquerunt. Dum sub Ezek venissemus, hostis retrocessit et ex altera parte ciuitatis eonsedit. Nos hostem secuti relinquimus ciuitatem a tergo. Illic quatriduo. si bene recolo. morati, mouerunt castra (nam adempta erant nobis per hostem non solum victualia. verum et aqua in aliqua parte.) Videns autem populus, quod ciuitatem expugnare postmisisset, cepit se clam, qui poterat, noctu a hello subducere, presertim oceiso Paulo Bakyth et ceteris aliis viris militaribus, qui poterat discedere. discedebat. Dum autem ventum est ad (Jara. Ladislaus More cum Ohristophoro Zempchey et aliis suis seruitoribus et complicibus sero discessit tandem consilio habito. Quid decreuerunt. nescio, sed scio. quod omnes. qui redire potuerunt, redierunt, Tamen dominus meus dicebat. se non esse in causa, quod fugierint, et dicebat se submittere ad dominos omnes. qui consilio adfuerunt, tarn Hungaros. quam etiam Alemanos et Bohemos: interfuerunt dominus Jacobus Trukzaz et Blasius Spysser consilio. Cum primum autem Varasdinum venimus. dominus meus per duos eommissarios vocatus est Pethouiam. Ipse Pethouiam iuit et ex alio latere prefatum Laurentium Palffy de Kapolna ad regiam maiestatem Viennam misit cum suplicacionibus maiestati regie eognitis. Pethouie denuo dominus Nicolaus Iurysyth, capitaneus supremus. cum eo conclusit pecuniamque sibi pro stipendio dedit, qui nomine maiestatis regie rogatus pro quadam summa in Valpo relieta reportanda profeetus est ad Kalmarehe, vbi videns se frustratum esse per castellanum de Valpo, traiecit Drauum et venit ad comitia festi Emerici ducis ad Domboru. Illinc cum domino 5. ipso Nicolao Iurysyth rediens. cum eo fuit Varasdini octo diebus, vbi habita lustracione geneium despenderunt ad Izdencz et gentes ad loca finitima collocarunt; illinc insimul redeuntes magna cum gratulacione mouit et secutus est dominum Nicolaum Iurysyth (nam ipse precesserat) et venit ad (iretz ea spe plene concepta. vt omnia eius negocia iuxta transaetionem premissam bono fine terminarentur. Vbi dum die dominico (exhibitis arti- (2 c.ulis) mane et a prandio diutius cum dominis de Eogendorfi* et Nicolao Iurysyth tractauit. qui circa vesperum vocauit me et dixit: se multa tra' tasse cum dominis de Eogendorff et Iurysyth, sed timere, ne sua negoeia

154 infecta manerent. Dixit negocium Fafyneh(?) prorogatum esse; de hoc dixit, se palam aperuisse dominis, quod iam amplius maiestatem regiam superinde non molestarent, sed ipse superinde prouideret. De bonis illis quondam comitis Torquati dixit, se petiisse loco eorum castrum Komarom hereditario hire, castrum autem Posoniense pro oppilatione, cum et alioquin illud (a) maiestate regia de propriis impensis tenetur, castrum autem deberet de bonis ad ilium pertinentibus teneri et indignum esse, quod bona castri alius possideret; in hoc se servicium bonum regi facere posse dicebat, quod pertinencias arcis rectificaret. De banatu dicebat, se petiise in collegam dominum Nicolaum Iurysyth, alium neminem. Tandem subiunxit palam illis dominis se dixisse. quod si cum eo non concluderetur. domum iret et cum inimicis, quos pro tuicione dignitatis maiestatis regie conflasset, concordaret et prout alius regis subditus domo sua tideliter seruiret, nam alioquin eiiceretur de Simigio per Valen tin um Terek et Andream Batory. qui magnam partem bonorum iam ab eo orcupassent. Cum ego dixissem id fieri non posse, quia alter alteri nichil conoederet, respondit: Videbo, si concordare non possum cum Valentino et si rex aliquod subsidium contra eum non dederit, congregabo omnes, quos potero, amicos et seruitores et intrabo in comitatum Oastriferrei, qui a multo iam tempore regie maiestati dicam non contribuit et exigam illic taxam. si possum per tres fiorenos, et habita pecunia vadam contra Valentinum ita, ut vel ipsum de Simigio expellam. vel eciam reliqua bona, que adhuc restant inoccupata, vel eciam caput amittam". Cum hec diceret, venit ad eum dominus Keglewyth et dominus Bathkay et cenarunt '6 dec. simul. Feria autem secunda aseendit curiam ad mandatnm regie maiestatis. Dum autem domini Hungari in consilium sunt vocati et ipse exmissus est, post aliquot spai-ium hore dixit presente domino Luca Zekel: Nunc scio dominos Hungaros meam causam coram maiestatem regiam corrodere. sed cum primum per regem aduocabor, respondebo illis et ita, vt non Hbenter sint ex me audituri." His dictis mox vocatus est et ab eo die ilium non amplius vidi. Magnam habebat in maiestate regia fidm-iam propterea, quod nunquam vacillaverit et propter Hteras illas valde graciosas, quas a regia maiestate post lugam exercitus acceperat; dicebat maiestatem regiam sibi respondisse, quod nunquam condempnaret eum, nisi audita eciam causa ipsius; ipse autem constanciorem seruitorem, quasi aliis dominis dicebat se fuisse et esse. Quod autem cum Valentino Terek haberet intelligenciam, me sciente certe nullam habet neque habuit cum eo aliquam practicam, sed olim ante scilicet transactionein cum domino Alberto factam, A-'alentinus Terek nunciaverat sibi per Blasium Swlyok; imo solus ipse postea eum Andrea de Bator ad dominum meum venerat petens dominum meum. vt cum Batory concordaret, qua habita. dixit, quod vellet cum eo secreto de talibus rebus tractare, que vtrique eorum essent vsui. sed quia concordia cum Batory

155 fieri non potuit, Valentinus Terek cum indignatione discessit. Ab eo tempore alter alterum non vidit, neque litere sunt vtrimque misse meo sritu. Ybi regia maiestas cupit scire, quos habeat in curia fautores. certe ipse supra omnes alios (decedente domino cancellario) in patroeinio domini Rogendorff specialiter fidebat, dominum Mcolaum Iurysyth denuo in amicum intimum subigere contraxerat et ilium plurimum laudabat; alios fere omnes suspectos habebat, saltern constantie et viribus propriis fidebat. Quod autem aliquem ex invidia vita priuasset. nescio; hoc scio, quod multos occidit pro fide maiestatis regie et dominum Zagrabiensem ter profligauit et contra omnes Ioannistas suis armis Sclauoniam dicioni regie subdidit. Quod autem alicui pene innocenti bona eripuisset, non recordor, sed si quis illi iniuriam intulit, mox quantum licuit, vindicavit. Villain verum domini Batyany, scilicet Zamlacha, occupaverat, quia dicebat sibi fuisse olim obligatum, sed rursus remisit. Occupaverat, vt dixi, bona Goletz. sed iterum remisit. Depredauerat bona Pauli Bathkay ob non solucionem subsidii. sed cum eo quoque concordauit. Occupauit castrum Izdencz domini Andree de Bathor, acceperat et alia certa illius bona pro dote domine vxoris sue et pro iuribus generose virginis Anne, filie quondam domini Stephani de Bathor palatini, quam eque concernunt fere omnia bona, ac Andream(!) Batory castrum prescriptum et nunc tenet in manibus; alia bona vero reoccupauit a manibus domini mei Valentinus Terek et Batory. Occupauit insuper vnum castellum in Sclauonia, Ohakocz vocatum a quodam seruitore suo, qui ab eo male discesserat, in quo castello dicit Golecz ius aliquod habere; ilium et modo tenet, Quod autem aliquam summam pecunie violenter exegisset, nescio aliam, nisi in comitatu Varasdiensi accepit subsidium aliquod, quod sibi oblatum erat per nobiles dissencientibus dominis. Preterea acceperat aliquam summam per Franciscum Soos, sed ille superinde eum expeditum reddidit. ^ Item an contra Mauritium Fafynch (?) aliquas insidias tetenderit, nescio, sed scio ilium non habere erga ilium bonum animum et saltern a regia maiestate expectasse hactenus. lam enim puto, quod olim ilium aperte temptasset. Quantum autem dice accepit in comitatu Varasdiensi, scit Baltasar Herkffy, viceeomes illius comitatus, qui earn exegit; hec poterit sciri ab eo et a iudicibus nobilium; sed estimo eum non accepisse duo milia fiorenorum, quia nullus dominorum restituit sibi dicam preter dominum Stomberger, sed ipse quoque cum consensu regie maiestatis superiori anno in Gretz dato, medio domini Eogendorff. De tricesimis autem regni Sclauonie quos habeant redditus, nescio; id sciunt illi, qui exegerunt, seruitores domini mei et domini Luce Zekel. Scit et dominus archiepiscopus Strigoniensis, qui aliquocies thezaurarius fuit regni Hungarie. Audiui turn facere annuatim fiorenos 15.000 superioribus temporibus. Dominus Ludouicus cum nemine habuit eonfederacionem, preter dominum comitem de Zrynio, sed illam quoque rescidit; iam nullum scio ei esse confederatum,

156 quia paucos habebat ex dominis amicos, quia nemini eorum concedebat ius suuni, sed fauor communitatis erat erga eum bonus. Si cum Maylat babuerit aliquam intelligeneiam, nescio. Tuream ex natura odiuit et ab adolescencia est persecutus cum multa sanguiuis sui effusione. Nunquam scripsit ad Maylath uel verb urn quidem. De seruitoribus domini mei nichil dicere scio veri, qua ab eo tempore, quo relicti sunt, aliquot centum in Izdencz, aliquot centum missi sunt ad Hungarian! pro tuicione bonorum contra Valentinum et Andream Batory: ego illos non vidi, tameri puto illos dispersuros propter insolucionem, licet usque festum 18. okt. Luce fecerunt solucionem. Filia domini palatini, quondam domini mei, agit iam ut puto nouem annos, nemini est desponsata, tamen facta est aliqua obligacio inter dominum meum, dominam meam ab vna ac dominam relictam quondam domini Ioannis Banfly, qui erat palatinus Ioannis. sororem videlicet carnalem omini Luce Zekel et filium ipsius domine relicte Stepbani Banffy: bee facta sunt puella ignorante, sed ilia (estimo), quod rescindetur, quia audiui superinde aliquid. Si domini vel alii in regno Sclauonie habeant intelligenciam cum Ioanne, nescio, sed audiui ex ore domini mei tunc, dum transactio agebatur per dominium Albertum prepositum, hec verba: Naghvaty, vide, quales sunt hominum mores. Nunc si ego vellem et nisi ine timerent, totum regnum fere paucis exceptis parati essent se Ioanni subdere". De domino Voltfgango Pekry, fratre domini mei, id scio: superiori anno indignatus, quod dominus meus castra, que ad manus suas dari petebat, illi non restituit. preter scitum certe domini mei ascenderat ad Petrum Pereny; dominus meus volebat ilium exheredare et commiserat, ne ad aliquot castrorum intermiteretur. Hie videns se male fecisse, penituit et seruitorem suum ad dominum meum misit, petiturum ab illo gratiam, qui per preces multorum et presertim domine matris sue reconciliatus, reuocauit ilium et duxit eum ad regiam maiestatem, vt commendaret ilium inter aulicos et stipendium daretur illi ad centum equites vel prout concordatum fuisset cum regia maiestate. Quid autem habuerit in animo et an causa exploratarum rerum maiestatis regie rediit, nescio, neque aliquid vnquam superinde intellexi. Na istom mjestu u c. i kr. dravnom arhivu u Beu.

100.

30. januara 1538. Pokraj Kretelovca.

Bani Petar Keglevi i Toma Nddasdy prikazuju kralju Ferdinandu ne povoljno stanje Hrvatske i Slavonije 'poslije krievackoga sabora, od ijih zakljuaka ne e biti nita, ako i on ne pomogne, kako je obeao. Sacraiissime regie maiestati Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. domino nostro nobis semper clementissimo. Sacratissima regia maiestas, domine domine nobis semper clemens. Post perpetue fidelitatis et seriiitutis nostre in gratiam vestre maiestatis

157 humilimam subiectionem. Poterit vestra maiestas gratiose recordari, dum superiori tempore vestra maiestas in oppido suo Graoz nos in banos istorum regnorum suorum elegerit et pronunciauerit, licet nobis insufficientiam nostram cognoscentibus (vel teste vestra maiestate) et satis superque reluctantibus, non potuimus tamen obstare gratiose voluntati vestre maiestatis et ad ea omnia confidentes in gratiam vestre maiestatis. que vestra maiestas voluit, condescendimus, ac turn quidem satis habunde turn nostra negotia, turn istorum regnorum statum et conditionem pro ratione moderni temporis, vestre maiestati declarauerimus et postea unus nostrum vestram maiestatem vsque ad oppidum suum Crembs secutus est, itidem instande pro nostris et istorum regnorum negotiis. Sed vestra maiestas fere omnia negotia ad magnificum dominum Nieolaum Iurysych, generalem capitaneum suum reieeit, qui cum imprimis Pethouiam et tandem Crisium peruenisset, existimabamus suam dominationem ad medium annum uel adminus unum quartale anni. gentibus vero vestre maiestatis. tam equitibus quam peditibus, de ipsorum seruitiis deseruitis (nam plerique ex illis iam unum mensem absque solutione seruierant), solutionem facturam, sed nos a sua dominatione preter solutionem vnius mensis habere non potuimus, licet iam paruui restet, quin duos menses compleuerimus. Illis vero, qui prius a sua dominatione conducti et ad unum mensem soluti fuerant et qui rursus alium mensem sub confidentia solutionis compleuerant, volebat quidem sua dominatio facere solutionem ad unum mensem nouum, sed illi nolebant aceipere, nisi pro preterito mense prius deseruito. Quid tandem sua dominatio cum illis concluserit, nobis non constat. Hoc possumus vestre maiestati pro certo scribere. quod in istis confinibus nemo est nobiscum preter gentes domini Batthyany et domini episeopi. Venefant eciam aliqui seruitores Ludouici Pekry ex Izdencz. qui uno dumtaxat die nobiscum fuerint et iterum abierunt. Quantum vero ad futuram solutionem tarn nostram quam gentium vestre maiestatis, equitum videlicet et peditum pertinet, nos a domino Iurysych nullam resolutionem habere potuimus, qui dixit, se nullam a vestra maiestate habere informationem. nisi ut nobis faceret solutionem ad ilium primum mensem. De futura avitem solutione nos nullo modo assecurare potuit. Quibus intellectis. sacratissime rex, vt ingenue confiteamur. profecto non mediocri perturbatione animorum nostrorum affecii sumus et incidimus in maximas curas et arixietates, cum vicleamus agi imprimis non de istis regnis, saltern verum etiam de tota cristianitate. preterea de dignitate vestre maiestatis, tandem honore et vita nostris. Finita itaque dieta Crisiensi (vbi vtique opera dominorum fratrum et amiconmi familiarum nostrorum pro moderni temporis perturbatissima ratione omnia pro voto vesire maiestatis sunt conclusa), cum sciremus nostri officii esset, vt mox defiendendorum istorum regnorum curam oapesseremus et aliquid pro dignitate vestre maiestatis et pro honore nostro contra hostes attentaremus, hoc quoque non ignorantes, quod hostis quoque noster hiisdem cogitationibus agitaretur, qui, quorumlibet banorum vires et industriam iam inde ab initio quam primum officium ingressi sunt, tentare sunt assueti, cogitantes, quod si nos in aliquo loco ab hostibus remoto latitaremus et oberraremus, regnicole atque eciam ipsi hostes dicerent, vestram maiestatem ipsis non de banis, sed saltern de nomine ba-

158 norum prouidisse. Nos quoque non offitium sed inane nomen offfieii gestare videremur, licet hoc quoque Versabamur in animo, ut si cum paucis ad confinia descenderemus, netfue impetum in ditionem hostium facere possemus, neque si hostes cogmta paucitate nostra in nos irruerent, possemus illorum insultes excipere, sed eogeremur retrocedere et nobis quasi inspicientibus hec regna vestre maiestatis hostibus diripienda relinquere, atque enim non parum periculi fore, ne nos per vestigia nostra insequentes hostes attingerent. sic quod vel in campo deberent vel in aliquod castellulum ligneum occluderent et illinc extraherent; nam cogitare poterit vestra maiestas, quid nos cum quadringentis equitibus facere possemus contra hos precipuos zanczakos, Samandrienses videlicet et Boznenses, quorum vel unus vayda cum aliquot milibus equitum et peditum contra nos progredi poterit, Nostri vero quadringenti equites non sufficerent saltern ad tenendas excubias, quoniam a Drauo usque ad Zawm. incipiendo a Werecze, quod non longe a ripa Drawi iacet, usque Velyke, quod item non longe a ripa Zawi adiacet, totam terram, que inter ista duo flumina continetur, vsque Belgradum infra, isti duo zanczaki possident. Accedit eo, quod mox traiecto Zawo Thurkarum ditio est et ubique ipsi habent terram et vietualibus et populis et munitionibus plenam, omnia vada in manibus, nos contra terram desertam. locum nullum munitum, presertim in illis locis, unde potissimum in dies a Thurcis urgemur, vadum nullum. Illud quoque frequenter nobis obrepebat ante oculos, quod dum Belgradum esset in manibus Hungarorum, Iaycza caput Bozne similiter, item omnes arces ad ripam Zawi. multa castra in Croatia denique nullibi Thurca in Hungaria et Sclauonia pedem firmum flxerat, vtique bani non erant suffieientes ad tuitionem istorum regnorum vestre maiestatis, sed ex Hungaria erat banderium regium penes banos, erant aliquot banderia dominorum prelatorum et baronum tain ex Hungaria quam ex Sclauonia, erant gentes aliquorum comitatuum ex Hungaria, erant gentes huius regni Sclauonie, acceclebant frequenter etiam auxilia prouinciarum vestre maiestatis, vtique hec omnia non suffieiebant ad deffensionem istorum regnorum. Licet hec et alia, quibus vestram maiestatem nunc impedire nolumus, diligenter considerassemus, communicate consilio, etiam cum certis dominis huius regni et imprimis cum generali capitaneo vestre maiestatis, visum est tam nobis quam ipsis atque etiam domino generali, vt ad ista confinia descenderemus, quod eciam fecimus; nam recta ex Orisio ad ista loca deserta descendimus, ea confidentia freti, ut et gentes vestre maiestatis tam equites quam pedites ad nos expedirentur, atque ad illarum conspectum etiam gentes regnicolarum ad nos venirent, sed in hunc vsque diem, prout prescripsimus, nulle gentes preter nostras et domini Batthyany ac domini episcopi nobiscum sunt. Eramus in ea spe, ut si Thurce nondum intellecta presentia et paucitate nostra aliquam parcialem excursionem facerent,- nos illis quantum possibile esset in nobis obstaremus. Dum quod hoc consilio per ista loca deserta oberraremus, dispositis excubiis sew speculatoribus, missis eciam exploratoribus non longe a Petrowynya, qui locus saltern tribus miliaribus a Gradysche Rewe distabat, obequitantes et expectantes excursionem Ttmrcorum, interim incidimus in pedites plagiarum Thurcos, quos wulgo martholoez vocant, quos cum

159 auxilio ei profligauimus, captis aliquot ex ipsis una cum ipsorum prefecto (quem ipsi lingua eorum harambassa vocant), quos partim leuibus verbis partim minis atque etiam tormentis satis diligenter examinare feeimus. sed cum videremus eos nolle veritatem fateri, tandem feeimus unum ad veru trahere, qui fassus est, Thurcos et equites et pedites et etiam nazadystas in Gradysche Rewe congregari, qui locus a nobis ubi tunc eramus distabat tribus miliaribus, et velle hoc regnum invadere et etiam castellum Iazenowcz edifficare et quod ipsi per Sawk waydam fuissent missi ad capiendam linguam. Itidem et alii omnes fassi sunt, quos unum* post alium usque ad sex tamquam primicias officii nostri imolando verui affigere feeimus, qui et in veru Meti varia retulerunt, inter cetera dicebant, illud castellum. quod erat ex ista parte Zawi esse custodibus vacuum et in eum usum seruatum, ut illud disicerent et nauibus inponerent et ad Iazenowcz ducerent, ibique erigerent et saltern expectari Mwrath waydam. Licet nos non satis credebamus, sed quia etiam nudius quartus captus erat unus Thurca eques, qui idem fatebatur et etiam comuni fama diuulgabatur, misimus exploratores, quos et premiis presentibus et futuris promissis induximus, vt ponant se ad periculum et videant, si castellum esset vacuum; quod si ita reperissent, incenderent. Qui profeeti prima quidem nocte repererunt hominibus refertum et ex altera parte Zawi multitudinem Thurearum congregatam, quod ex multis ignibus eonstructis coniiciebant. Sequenti nocte iterum iuerunt et deo volente repererunt castellum vacuum et illud incenderunt. Ad cuius lumen videbant magnum tumultum Thurearum ex altera parte Zawi, nee quisquam ausus est ea nocte traiicere, suspicantes nostrates esse in insidiis colloeatos. Et sic castellum ipsum funditus exustum est. Interea vero Mwrath woywoda eo appulerat, volens illud castellum ad Iazenowcz transferre, quo inspiciente hec acta sunt. Qui cum videret, se deceptum et carere lignis promptis, volens hanc iniuriam ulcisci. mouit post paucos dies equites et pedites una cum tribus bombardis, sub Olisio anno superiore adeptis. et traiecto Zawo feria secunda post conversionem 28. jan. beati Pauli apostoli castrum Rassa obsedit circa horam vesperarum vel paulo tardius et eo quidem die non ultra octo ictus in areem bombardis iaculatum est, dicente castellano, quod non deberent castrum diruere et pulueres perdere, nam sequenti die mane illud castrum redderent ipsis. Mwrath, Mankwcz, Sawk wayde ingenti leticia affecti earn noctem letam transegerunt. Tandem lueescente die ceperunt petefe castrum; castellanus respondit (honor sit dignissimis auribus vestre maiestatis): canis det, inquit, quoniam utrique bani sunt retro istis montibus, et vos hine fugabunt; et sic castellanus cepit eos sagittare. Mox Turce ira commoti ceperunt acriter ex bombardis sagittare et dum iam sexaginta duobus vicibus sagitassent. ceperunt ex aree Feyerkw clamare. vt se viriliter deffenerent (nam castrum Rassa tantum distat a Feyerkw, vt vox illinc audiri et inteligi potest). Feyerkwensibus etiam sagittantibus ad castra Thurearum, que licet erant in tali loco posita infra colliculum quendam inter Feyerkw et Rassam, ut non commode eos ex Feyerkw sagitare poterant. Dum hec agerentur, siue quod Thuree crediderunt nos venire Rasse in auxilium, siue quod viderunt. se non posse tarn eito vt sperauerant castro potiri, relicta obsidione eodem die post meridiem reuersi sunt versus Gradysche Rewe, quod uobus mili

160 aribus illinc istat. Venerunt ex ipsis duo transfuge, qui retulerunt magnam vini plagiariorum missam ad montes Sopronze et Babagora, totam autem plebem Boznensem, quam ipsi Zarahoriam vocant leuatam, et scindi et preparari ligna et velle citissime castellum Iazenovvcz edifficare, quibus finitis waywodam Murath velle rursus ad maritima redire. Preter hec scribit nobis Stephanus Skelanawycz. cesarem Thurcarum adiecisse ditioni zanczyakatus Samanriensem, cui Mehmethbegh preest. totam terram usque ad Iwanka; ab Iwanka vero usque ad Kobas dedisse pro nouo zanchyakatu filio ipsius Mehmethbegh, qui dicitur nunc in Posega congregari et iam habere usque ad equites mille paratos et velle fortunam novi zanchyakatus sui tentare. His itaque rebus sic stantibus nescimus quid agere, siquidem in hunc vsque diem nemo est nobiscum preter gentes domini Batthyany ac reverendissimi domini episcopi, qui saltern paucis ante diebus ad nos venerunt, licet nos omnes familiares vestre maiestatis instantissime vocamus: seripsimus et domino Iwrysycz, ut ad nos festinet. lubemus nomine vestre maiestatis etiam regnum insurgere, sed gentes vestre maiestatis non veniunt, excusantes se non habuisse solutionem, regnicolarum vero gentes equitum videlicet propterea non posse leuari. quod dica vestre maiestati oblata tantum abest, ut esset dicata, quod ne dieator quidem vestre maiestatis in hunc usque diem venit, qui si venisset ad dietam Orisiensem, illinc idem omissus esset et iam magnam partem dice non solum connumerare, sed etiam exigere et ad necessitates regni vestre maiestatis conuertere licuisset. Si autem dicatio perfecta fuisset. ita sciremus equites regnicolarum leuare. nam antequam non intellexerimus numerum iobagionum cuiuscunque, nescimus equites . . . triginta sex iobagionum leuare . . . eadem non possulnusquintam partem rusticorum leuare, que iuxta connumeracionem dice leuari deberet; imposuerant regnicole etiam aliqua victualia ad conseruationem castrorum finitimorum, que similiter iuxta dicationem exigi deberent. Accedit eo, quod quousque non viderint gentes vestre maiestatis; tarn equites quam pedites, impossibile erit regnum leuare.' Itaque supplicamus vestre maiestati. tanquam domino nostro clementissimo, imprimis pro deo et tota republica cristiana atque etiam pro dignitate vestre maiestatis, postremo pro perpetuis et fidelibus servitiis nostris. dignetur ex sua innata dementia istorum regnorum vel potius cristianitatis atque etiam nostri curam gerere, vti possimus vestre maiestati et post vestram maiestatem cristianitati et his regnis seruire, quod aliter fai-ere non poterimus. nisi si vestra maiestas nobis et aliis gentibus suis. tarn equitibus quam pedibus atque etiam nazadistis solutionem fererit, nam si vestra maiestas alias gentes equites et pedites et nazadistos preter quadringentos equites, ad quos vestra maiestas nobis ordinem fecit, cum continua solutione non tenuerit, nos consulimus et etiam supplicamus vestre maiestati, vt etiam nobis non solvat, sed potius rebus suis et regnorum suorum aliter prouideat, quum nos cum istis quadringentis equitibus sine aliis gentibus vestre maiestatis ista regna vestre maiestatis deffendere non possumus et tantum est, ac si vestra maiestas illam pecuniam, quam nobis daret, in lutum proiiceret. quoniam in confinibus melior est hora una, quam unus annus. Et si nunc habuissemus ilia duo milia equitum et mille peditum, sperassemus in deo altissimo, quod habuissemus victoriam contra hostes et forte etiam ingenia, que secum

161 habebant, adimere potuissemus. Ita deus eos in manus nostras adduxerat. Oeterum supplicamus vestre maiestati, dignetur, si nondum raisit, mittere tandem dieatorem, sed saltern det vestra maiestas nobis aliquam informationem, quid in ea re facere debeamus, quia veremur, si vestra maiestas duo milia equitum et mille peditum non conseruauerit, peribit bona pars regni, priusquam connumerabitur. Jje tricesimis quoque vestra maiestas hue-usque nullam dedit informationem nobis, licet aliquam partem deeipere feeimus, sed maiorem et utiliorem partem adhue tenent Pekryanii. Ttaque vestra maie stas dignetur omnes trieesimas dare ad manus nostras. Sumpmus (!) eontenti. vt sit penes trieesimatores nostros eontraseriba vestre maiestatis, qui intelligat omnes proventus et eonferet ad seruitia nostra, nam nos non possumus semper pro singulorum mensium solutione vestram maiestatem impedire. neque possumus ad unum mensem seruitores conducere. Nam licet habeamus equites, ad quos a vestra maiestat-e ordinem habemus, sed multos ex illis dimittere debemus. partim quod nolunt seruire vel potius, vt ipsi dieunt, esurire in istis confinibus, partim quod raulti sunt ex illis, qui ita longe hie habitant, quod etiam si vellent, non possent absque magno detrimento rerum suarum domestiearum continue hie apud nos esse. Sunt etiam aliqui ex istis, loco quorum libenter alios conduceremus, sed ad unum mensem bonos et militares et nobiles viros invenire non possumus, sed cogimur eos ad integrum annum conducere. Igitur supplicamus vestre maiestati tamquam domino nostro elementissimo, dignetur nobis ad medium annum solutionem facere, vt possimus seruitores in tempore conducere, quia si vestra- maiestas non fecerit, et isti. quos habemus, abibimt, et alios postea habere non poterimus. Nam credimus vestram maiestatem non latere, Venetos undique stipendia proclamare: comites quoque Croatie sub ea specie, quod-volunt alii mittere, alii soli ad stipendia Venetorum ire, condueunt gentes et suspicamur, eos aliquid mali moliri contra vestram maiestatem. Nam pro certo intelleximus, quod miserant ad loannem nuntium ipsorum. quendam Gasparum Barthakowycz, qui a Joanne rediit, quern acluc ante progressum belli cum Koczyanrier cum ea informatione miserant, ut Ioannes signiflcarot illis, si possit efhVere, quod Thurce eos non depopularentur. qui nuntius ante dietam Crisiensem rediit aliquot diebus. cum qua relatione, nondum potuimus intelligere, sed vidomus, quod fere omnes Croati a vestra. maiestate alieni. Miserat ad loannem etiam Wolfgangus Zemchey, qui ab initio fuit loanista, quendam Ladizlaum Erwenczey, qui similiter rediit et, ut intelligimiis, ipsemet quoque Zemchey tandem ad loannem ire vult, Gaspar quoque Pen\ sycz. qui a Joanne redierat et a domino Iurysyeh solutionem duorum mensium ad centum, vt dicitur. equites habuerat, iierum deficit et ad loannem rediit. Praeterea, vt intelligimiis, seruitores Valentini Therek vadunt recleuntque frequenter l\rarasdinum, rursus ex Warasclino vadunt frequenter ad eum. Igitur vestra maiestas det nobis informationem, quid de hiis facere debeamus. Ceterum vestra maiestas mittat eeiam, qui intersit in aecipienda ratione a Bradach iuxta regnicolarum conclusionem. Quantum ad solutionem peclitum mille, ex quibus tam plagiarios tenere, quam ad castra finitima distribuere et in campum produeere deberemus, et quantum etiam ad conseruationern castrorum iinitimorum, miserat nobis dominus Iurysyeh dueatos centum et octuaginta, quos sue dominationi
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 11

162 iterum remisimus, quia cum illis nihil facere scimus, et ex bus eognoseat vestra maiestas, quo in statu stent negotia nostra et regni sui et castrorum finitimorum et eondactio mille peditum. Igitur amore dei iterum suppiieamus vestre maiestati, dignetur de solutione tam nostra quam illorum duorum milium equitum et mille peditum et castrorum finitimorum curam habere, ne fiat defectus, alioquin peribit regnum. Et si vestra maiestas non fecerit solutionem et quidem continuam ad prefatum numerum equitum et peditum. profecto etiam nobis ad equites quadringentos frustra solutionem faciet, quia cum illis etiam contra unum waiclam zanchyaky Boznensem nihil poterimus facere. Nee existimet vestra maiestas. ex isto regno nee prouentus neque gentes se habere posse, si vestra maiestas gentes suas et equites et pedites et iam etiam nazadystas non habuerit. Et nisi vestra maiestas ad conducendos nazadistos nunc providerit, hie postea haberi non poterint, nam isti aceole Zawi. ex quo nee preterito anno nee presenti seminare potuerunt, quamprimum herba exierit, una cum uxoribus et liberis se acl alia loca conferent. Igitur suppiieamus vestre maiestati, ut huic quoque rei gratiose prouidere velit. Oeterum ista confinia valde indigent bombardis illis ferreis siue cupreis ad danda signa aptis, nam multe sunt arces, in quibus non sunt alia ingenia nisi barbate, quarum sonitus non potest longe audiri. Igitur suppiieamus vestre maiestati, velit aliquot huiusmodi ingenia ad danda signa et ad faciendum magnum sonitum apta mittere, vt possimus ea distribuere ad loca neeessaria, ibi quoque semper erunt vestre maiestatis. Oeterum serenissime rex suppiieamus vestre maiestati, dignetur nobis mittere aliquot bombardarios solutos, vt, siue eos in eampum duxerimus siue ad aliquod castrum, cui videremus perieulum imminere. inposuerimus, possint vestre maiestati seruire. De ingeniis campestribus illorurnque globi et pulueribus et aliis attinentiis. vestra maiestas det nobis informationem, vbi ilia reperire et accipere, dum erunt necessarii, possumus. De Byhegh et Repaeh vestra maiestas habeat curam et vel a nobis accipiet, vel ad ea solutionem faceret, super quo misimus' vestre maiestati registrum. Oeterum intelligimus iam pridem multos esse, qui dicunt, se habere deputationem a vestra maiestate super ista cliea hums regni, inter alios dominus Batthyany iam ostendit literas vestre maiestatis deputatorias. Si vestra maiestas istam dicam aliis deputauerit, non videmus, quid proderit vestre maiestati. Dignetur tales deputationes reuocare et nobis mandare, ne eas obseruemus. De dica presbiterorum quid vestra maiestas conclusit et si cui deputavit vel non, velit nos cer ti ores reddere, vt seiamus de ea quid agere. Arehiteetus, qui debebat insulam Iazenowcz revidere et formam edifiieandi castelli ostendere, nondurn venit. Murath waywoda, uti transfuge retulerunt. reuidit et eciam formam prescripsit, qui iam in dies expectatur, vt insulam ingrediatur et castellum erigat. Nos vero neque equites, neque pedites neque ingenia, neque nazadistas habemus. quibus eum prohibere ab ingressu vel nos ingredi insulam possumus. Vrgemus quidem regnum ad insurgendum, sed non habent penes quem insurgant, cum vident, nos hie cum tot equitibus ambulare, qui vix sufficerent ad cogendum regnum insurgere. Suppiieamus vestre maiestati tanquam domino nostro clementissimo et imprimis pro deo, tandem pro sua innata dementia et pro perpetuis et fidelibus seruitiis

163 nostris, nobis gratiose ignoseere dignetur, quod tarn importune et diffuse negotia istorum regnorum suorum et eeiarn nostra vestre maiestati prescribere ausi sumpmus(!). Maluimus enim vera et neoessaria vestre maiestati seribere, quam dictu speciosa, veriti, ne vestra maiestas cum tempore dixisset, nos debuisse vestre maiestati tempestiue omnia signifieare. Nos quidem parati sum pm us (!) cum capitibus nostris vestre maiestati prout debemus, fideliter et constanter seruire, modo habeamus cum quibus. Et ne vestra maiestas nobis desit, quod si ex defectu aliquid mali accident, protestamur et deo et vestre maiestati et toti mimdo: nos non fore causam, et hee vestra maiestas clem enter existimet. nos seme] pro semper vestre maiestati omnia perscribere voluissc. ad que omnia a vestra maiestate gratiosam et citam relationem expectamus. Deus optimus maximus vestram maiestatem felicissime conseruare dignetur. Datum prope Cristalocz feria quarta post conversionem beati Pauli apostoli, anno domini 1588, 30 ianuarii. Eiusdem vestre sacerrime maiestatis lideles seruitores Thomas Nadasdy etc. Original s dva prstenom utisnuta peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungariea.

101.

1. februara 1588. U Ptuju.

Izvjetaj Pavla Peseta o slavonskom saboru i o varadinskoj trideseinici. Der rmischen zu Hungern und Beheim etc. kg]. Mt, etc., erzherzogen zu Osterreich etc, meinem allergenedigisten herrn. AUerdiirchleuchtigister. grossmchtigister rmisch etc. kunig und kg]. Mt. sein mein undertnigist gehorsam und willig dienst, ungesparts leibs und alles vermugens aus schuldiger pflicht allzeit bereit. Allergenedigister herr. Als mich E. kg]. Mt. neben Paulen Boi'nemissa (mit dem ieh noch l)isher wol zufriden) herein in Windischland (mit instruction und bevel betreffend den anschnit und Pekri Lois tail dreissigist etc) verordnet, befind ich, das wol guet gewesen were, ob wir auf versehinen Trium 6- Jan. Regum zu dem landtag erschienen hetten rnugeu. So ist mir aber E. Mt. bevel nur 2 tag vor Trium Eegum zuegestellt und so Bornemissa noch in Beheim gewesen. Jedoch hab mich aufs beldest aufgemacht unci di ander wochen darnach in wunderpsen wegen, als ich kauin gsehen, hinein gen Agram (und der Bornemissa etwo vier tag nach mir) komen. Alsbald haben wir den banen (dieweil der oberst nit im land gewesen), unser ankunft und bevel hinab an die grniz zuegeschriben, aber noch kain antwurt empfangen. Und als wir. erfaren, das wider ain versamlung gen

164 Agram auf suntag den 27 januari ausgesehriben worden. haben wir aselbs gewart l)aidsamen und sonderlich allem den wir gebiirlich unci not vermaint, bei herrn, edln, burgern und paurn, Hungern, Orabaten, Winden und alien denen. die wir E. Mt. getreu geacht, mit vleis nachgefragt. und uns villerlai erkundet, audi daneben angefangen zu der handlung zu greifen, davon auf ditzmal mir alain (clieweil E. Mt. uns baid darzue verordnet) zu schreiben net zimen will. Nachdem aber auf bestimten 27 januari weder di banen, noch ander landleut nit (villeicht aus den ursachen, das die Turken ain sloss, von welch em on zweifl di banen und ander E. Mt. grundlieh anzaigen gethan, setzen wellen), alain herr Lucas Zekl unci etlieh edlleut komen, haben wir montags darnaeh audi verzogen. Und da cli banen nit erschinen, wider bei aigen gewissen leuten ain schreiben zuegeschickt und sein also am ertag den 29 januari aus Agram nach Warastyn in mainung daselbs cles Pecri tail dreissigist einzunemen. Und als wir am niigsten mittwocli alda ankomen. ist des Pecri hausfrau den tag davor verrukt und zeueht hinein zu E. Mt, Ni(dits destweniger haben wir irem amtman unci obersten radlfiirer Ketschkez Paul uns an zaigen lassen und ergert mit ime. in . Mt. namen etwas zu rcden. Und als er nach langein bedaeht zu lest zu uns kommen. hat er von stund an angfangen in gegenwurt viler hussarn : warum doch E. Mt. seinen herrn gfangen'? Obs darum sei, das ime . Mt. vil zuegsagt und niehts geben. ocler obs darum beschehen, das er. Pekri. E. Mt, sovil gedient, und ob er darum gfangen sitzt, das er das ganz Windisehland E. Mt. in die hend und zu gehorsam bracht? Da soil jederman sehen, was man seinem herrn fur ain Ion geb ! Und gleich halb und halb gegeu hussarn gered. als sollten sie sich vor E. Mt, dinsten hueten etc, olh und dergleieben wort hat er vil E. Mt.-en verelainung und schraach nachgered, di er nimernier laugnen kan. Also bin ich im in di red gefallen und gesagt, es gebnr ime nit davon zu reden oder disputirn. Wir sein nit darum. soncler warum wir cla. das soil er hren. und in dem E. Mt, schreiben an di Peerin lautend (darauf wir vorhin gsehriben ipsa absente officialibus suis) zuestellen. doch er kainswegs annemen. ber das haben wirs verantwurten und clen brief selbs aufprechen wellen. er soil nur alsdann E. Mt. bevel vollziehen. Darauf er gsagt: wiss wol was di inhalt sei (das wir ime dami bekennt und endekt), unci ob im E. Mt. hundert bevel schiket, wolt er kainen annemen; was ime aber sein herr bevel und selbs schreib. das well er thuen. Damit haben wir misern abschied nemen miissen. So sei. (wie) wir auch bericht. das di vilialdreissigist auf dem land um Warastin, allenthalben durch die Peerin mit puxnsehutzen wol besetzt, dardurch willen wir alsbald beslossen. der Peerin unsern bevel zuezusehreiben und E. Mt. brief mit zusehiken, mit beger ir antwurt etc, Dieweil aber kain pot beim hals der Peerin iren brief zueztifuren sieh understeen durft, bin ie-h an gestern herauf gen Petta geriten und ir der Peerin allien aigen boten naehgsehikt und bevel, nit von ir zukoinen. er hab dann ain schriftlieh antwurt diesell uns zuruk gon Agram (dahin der Bornemissa auch von stund an geriten) zu bringen. Verrer. allergenedigister. sehmirzt mieh das gemain gsehrai von allerlai personen, so hoeh, das ieh ineiiier pflieht nach nit verhalten jnag doch etwas wenigs meldung zu thun, nemlieh, das im

165 ganzen land kainen rechtgschafen. frumen man hr, der ctvvas guets oder ainieh erbarkait von clem Ketsehkesch oder seincm herrn saget und sorgen will, er, , werd ledig, dafr wolltens gleich so gern Turk im land haben: davor wssten si sich irs achtens zu hueten, bas als under im. Ja ieh hr. das auch dijenigen so schriftlich und muntlich fur im gebeten, 11 lieber wolltn, er. Pecri were tod. dami si sorgen, ob si dein Pecri ir furbet gegen E. Mt. versagt und er, Pecri, ledig wrd, er sich alsdann an inen rechen etc., und ich glaub, den Pecri, Ketschkesch und ander etlich (davon ich alain nichts schreiben will), denen vil naehgeben und tibcrsehen worden, nit ain klaine ursach sein. das warlich wenig vorcht, gehorsam, lieb und tren gegen E. Mt, im ganzen land gespurt wirdet, dami es siecht und maint dern jeder, E. Mt, durft im nichts thun. Der graf von Z dry ni hat vor wenig tagen ofTentlich gsagt am platz zu Agram vor den brgern, als di sich billich wider im (darum das er ire lent an lan gon gwalltigelieh plndert, gfangen und gschatzt) beschwrt, si sollen inen di banen helfen haissen: thucn si di banen das, er will di Turken auf all ire gueter fuern; werden sich aber E. Mt. iro aimemen und helfen, well er den Turkisch kaiser ins ganz land einfuren etc.; und ob di burger sich vor den andern grafen, sein bruder, nit ))esorgt hetten und das er auch in der stat gewesen, were mains erfarens ain aufrur wider si entstanden. In gleichen modi gossen ist der maist haufen im land; eren E. M't. mit dem lufzen, aber ir herz ist vorr hindan. Jeder will nur mit betrug oh E. Mt. und den arm en paurn reich werden, und. sonst in niclite ge horsam sein. Solches alles hab ich aufs eilendest E. Mt,. die on zweiti dises land und leut untreu thuen und wesen fter gehrt, in aller getreuester gueter mainung unangezaigt nit mgen lassen, imtei'thuiiiglich bittend mit gnaden aufzunemen, und uns obberurter dreissigist halben (die jetz ain woch sovil als in der vasten in vieren ertragen) furderlich genedigist bescheid gelien, claim wir achten gewiss, die Pekrin \verde uns auch ain ausfluchtige lere antwurt geben. So sein di banen (ob di gleich nichts anders zu thun hetten). gegen Varastin zu wenig manns, wie es der Ketschkesch selbe gsagt und si veracht hat. Thue mich E. kgi. Mt., meinem allergenedigisten herm zu gnaden allerdemutigist befelen. Unter Pettau. freitag den ersten febi'iiar. anno doinini 38. E. kgl. Mt. underthnigister gehorsamei' diener Paul sterreich. ernhold manu propria. Original u arhivu c. i kr. zajednikoga , Landtage in Hungam fasc. I. ministarstva nancija u

166 102.

%. februara 1538. U Nemctujvaru.

Franjo Batthijciny zauzimljc se kod kralja Ferdinanda po volji krievackoga sabora za Ivana Katzianera i Ludovlka . Sacra regia maiestas, princeps etc., domine domine clementissime. Post fidelium seruiciorum meorum humillimam eommenaeionem. In proximo preterita eongregaeione dominorum et nobilium regnicolarum n'delium maiestatis vestre Crisii celebrata. aderat et homo domini Kocezaner et domine cousortis Ludouiei supplicantes et rogantes dominos regnicolas reliquosque nobiles maiestatis vestre fideles in eo. vt erga maiestatetn vestram in negocio istorum duorum hominum aliquem e medio ipsorum in eoriiin expensis dirigerent et suppliearent pro ipsorum eliberacione sub bona eondicione et bono ordine assecuracioneque idonea. Itaque domine et princeps clementissime, quoniam ipsi coram dominis regnicolis et tota communitate fidelium maiestatis vestre in hoc supplicarunt. non potuerunt ipsi domini et nobilium communitas denegare, quin supplicacionem ipsorum non acceptassent modo quo decet. Domini regnicole intellecta ipsorum supplicacione rogauerunt me, vt ego negocium istud et legacionem erga maiestatem vestram assummerem in eorurn expensis. quod profeeto non sine diffieultate assumseram. attamen petitis tot proborum dominorum regnicolarum et nobilium regni fidelium maies tatis vestre mini obedire et satisfacere derens rat. precipue quia intellexi, quod ipsa legacio in nullo digni tati maiestatis vestre derogabat aut offendiculo erat. alioqui non sum adeo fatuus, quod et pro tribus regnis aut quopiam talem legacionem assumenmi erga maiestatem vestram. Sed quia domine clementissime ipsi expensis suis pepercenmt raihique expensas non misei'unt, ego mea pro eis exponere non teneor. quia et in eorurn expensis hoc difiiculter assumseram iam vt video vix erga maiestatem vestram prolk-iscar, eo quod expensas non miserunt. Nihilominus domine clementissime, quia iam' nunc intelligo ipsammet dominam consortem Ludouiei Peki'y pro negocio suo erga maiestatem vestram profeetam fore. animaduerti necessaiium fore. maiestati vestre legacionem ipsorum domi norum regnicolarum pro vtroque eorurn, qualis erat. significare et perscribere. quam vtramque maiestas vestra sic accipiat. Negocia itaque domini Kocezaner in eolloquio dominorum regnicolarum corundem pro eo erga maiestatem vestram pure relietum graeie et clemencie maiestatis vestre veluti principis iusti et quod maiestas vestra respeetu pristinorum seruici orum suorum quoque graciam suam ab eo non auerteret, sed nihilominus misericors esse dignetur, fortasse adhuc et maiestati vestre et dominis regnicolis seruire post graciam posset et post bona verba. Pro negocio vero Ludouiei Pekry. quia domina consors sua coram omnibus dominis et regnicolis in persona sun se obtulit et respondit, quod omnes, quoscunque lesisset aut damnificasset, placatos et contentos reddere vult, maiestati vestre hoc modo suppiicatum extiterat et maiestas vestra eum ista eondicione dimitteret. si prius obseruabit, que promittit et maiestatis vestre voluntatem et dignitatem placaret. Igitur domine et princeps clementissime. exquo

167 audio, quod tam apud regem Polonie et alios dominos laboratum et percursum est, vt apud maiestatem vestram pro eliberacione sua laborarent et intercederent, quos baud paucos credo futuros, attamen domine clementissime opinione mea, licet ego insuffieiens sim maiestati vestre in hoc consulere, maiestas vestra bene consideret et perpendat. si maiestas vestra ipsum dimittet, quomodo et qua condicione id faciet. Intelligo enim pro certo. quod negocium suum compositum fuit apud Ioaimera et quomodocunque ipse promittat dubiurn mihi est eum obseruaturuni, sed timeo quod a parte loannis incipiet cum maiestate vestra litigare. in quo maiestas vestra exemplo Yalentini Therek potest edoceri. Constat maiestati vestre, quomodo et ipse promittebat et se obligabat, quo autem modo perstitit. i am maiestatem vestram non latet, in negoeio Valentini maiestas vestra grauabatur erga dominos, qui pro eo erant idque merito, attamen in negoeio istius maiestas vestra ad quenquam grauari poterit. nisi ad semet ipsam. quia in manibus maiestatis vestre est. Si maiestas vestra ipsum nunc dimitteret, statim obiei posset, quod maiestas vestra non potuit proponere causam pro qua ipsuin detinuerat et ipse quoque fortasse proponeret, sieuti et Valentinus Therek nunc dicit se propositurum, si vnio et concordia succedet, quod maiestas vestra dedit occasionem defectionis sue a maiestate vestra. In negoeio doniinorum de Zrinyo simili modo et iste proponere posset. exquo maiestas vestra et castrum Medwewara et Rokonok dare fuit pollieita. quam proposicionem ab illis. qui sunt ei amiei, audio loqui et proponere et. quod nescirent causam captiuitatis sue. Licet regnicole pro eo maiestati vestre per me supplicauerant, vt maiestas vestra eum sub tali condicione, que se offert dimitteret, attamen multi quos oppressit et damnificauit. qui non audebant in publico loqui et qui in futurum quoque timent a tyrranyde et crudelitate sua, veniebant et rogabant, vt maiestas vestra ne ista quidem condicione ipsum ante tempus dimittat. Istis preterit!s diebus Valentinus Therek dederat ad me literas. quas reuerendissimo domino Francisco Wylaky, secretario maiestatis vestre. miseram. ex quibus. si eas hactenus maiestati vestre non ostendit, maiestas vestra intelliget, quod Valentinus Therek dolet eaptiuitatem et quod halmit aliquam composicionem ad partem aliani. Igitur maiestas vestra bene videat negocium suum, quia quicquid mali deinceps faceret, si maiestas vestra nunc ipsum dimittet et coram deo et coram hominibus redcleret racionein et non concordaret cum eo, quod maiestas vestra in Gracz dicebat, quod et haetenus acta et causam sue captiuitatis prius intelligere vult, vt omnibus constet. eum non sine causa per maiestatem vestram detentum fore, que omnia iuxta mandatum maiestatis vestre in regesto mittere curabo. Si alia causa non esset saltern ilia, quam pure contra dignitatem maiestatis vestre egit, ingeniis expugnando castra et dicando regnum sine voluntate maiestatis vestre, adhuc nescio. quot niortes promeruisset. Si maiestas vestra eum inordinate et sine lege dimittet, maiestas vestra consideret. quid poterit oriri, quod fortasse illi, qui pro eo instabant et laborabant, apud maiestatem vestram intantum non intelligunt neque perpenclunt. Ego vero maiestati vestre. sicut decet probum seruitorem, significare teneor, ne et posthac aliquomodo iusticie et consilio maiestatis vestre in aliquo contraclici valeor. seel vt omnes agnoscant et iiitelligant, maiestatem vestram iuste

168 operatam fuisse. Insuper mihi viclctur, quod maiestas vestra domine eoniugi sue et aliis, qui pro eo laborabant, istiusmodi relacionem dare potest idque idoneam et maiestati vestre faci lem. illi vero valde ponderosam, quia et si centum capita haberent. singulum oporteret decidere prius, quam id efficere posset, quod sicuti se coram dorn in is rcgnicolis obligauit, reddat contentos prius omnes, quos lesit. oppressit et damnificauit et postea quando maiestas vestra deo duce hue ad regnum istud suuin veniet. maiestas vestra videbit, quid cum eo ex sua gracia faciet. Que relacio a maiestate vestra erit satis pia et iusta. illis vero satis pondcrosa et videbit maiestas vestra. quod tempus occupabit. Ego maiestati 'vestre. vt prescripsi, non sum sufficiens in hoc consilium dare, nihilominus opinioue mea hoc modo satis commodam relacionem eis poterit dare. Maiestatem vestram rogo. vt maiestas vestra in hoc mihi non imputet. quod et nuncius siun in eo negocio et eonsulo maiestati vestre reducoque in nicmoriam. quid esset faciendum; non miretur maiestas vestra in hoc. quia maiestati vestrc maiori teneor, quam illis; intelligo onim. quid exinde oriri posset, si inordinate negocium suum transigeretur. Ceterum istis preteritis diebus maiestas vestra scripserat mihi, pro quodam vino maiestati vestre mittendo, quod iam ad voluntatein et mandatum maiestatis vestre misi. In eisdem uteris aliquot verbis scribit maiestas vestra ex parte castri Zalonok. vt ad manus communes homo iste domum illam daret, quam non dedit neque dabit. Ego pro beneuolencia maiestatis vestre erga me tanquam domino et principi clementissimo ago gracias et reseruire conabor, attamen miror. quod maiestas vestra illi credit, qui iam maiesUitem vestram Ins in hoc negocio decepit. Rogo igitur ac suplico tanquam domino et principi clementissimo, vt maiestas vestra dare dignetur literas ad illos. qui mihi auxilio adessent. vt iuxta clemenciam maiestatis vestre in eo negocio procedere valeam, quia video, quod solummodo verbis id ad finem non poterit deduci. J.) ceteris negociis meis maiestati vestre medio revei'endissiini domini Erancisci Wylaky, secretarii maiestatis vestre. nunciaui, ad que omnia veluti a domino et principe cle mentissimo graciosam expecto relacionem. Literas istas. si maiestas vestra alicui monstrare voluerit, sit libera, cuperem tamen ]>ro aliorum negocio, pro quibus scribo. eas lacei'ari, qui ab homine illo timent. Pro me ipso non euro, quia id. quod scribo. ei et ad oculum dicere audeo. In reliquo maiestatem vestram tanquam dominuin clementissimum felicissime valere cupio. Datum in castro meo Nemethwywar die 2 februaru anno 1538. Eiusdem maiestatis vestre seruitor deditissirnus Eranciscus cle Batthyan. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Bebu, Hungarica.

169 1,03.

4. februara 1538. U Pragu.

Ferdinand nalae, da se ima Ivan Katzianer uhititi. T u r z o n i, S t i g o n i n s i, N i c o 1 a o J u r i s c h i t z, T h o m e N a d a s d , K g ] w t h. Ferdinandus etc. Spectabilis et magnifice iidelis clileete. lamiam perlatum ad nos est. loannem Catzianer ex oustodia, in qua Vienne captiuus habebatur, euasisse, qua re grauiter sane commoti sumus dabimusque operam, vt ii, quorum culpa aufugerit, haud impuniti maneant, Et quia tu ipse vides, quantum nostra ac totius reipubliee intersit, vt hie homo perditus leseque maiestatis crimini obnoxius, qui se procul dubio vel in Hungariam vel ad Selauoniam Oroatiamue oeeulte proripiet et multa variaque attentare poterit, propter commune bonum rursus per omnes vias possibiles capiatur et ad manus nostras aut viuus aut mortuus perducatur. Tibi igitur firmissime iniungimus et mandamus, vt quarumeunque personarum medio hominem ilium inuestigare intercipere summo quo potes studio vigilantiaque labores. tibi enim plenam per has nostras literas potestatem facimus promittendi in verbo nostro regio. sex, septem, octo et vsque ad decern millia florinorum in pecuniis vel in bonis, illis scilicet, quicunque istum eaptiuauerint et ad manus nostras viuum restituent. Huic autem, qui mortuum adduxerit, medietatem dicte summe nomine nostro polliceri volumus, ita et taliter, quod non obligentur nobis ilium, cum ceperint, dare, priusquam vel summam pecuniarum promissam habuerint vel de bonis tanti valoris sufflcienter a nobis assecurati sint. Quod si ex wayuodanis aliquis id facturus esset, i 111 similiter graciam clementer faeiemus de capite et de bonis suis et super hoc melius dirigendo et ad eftectum perducendo; si qui petent literas assecuratorias, eas statim expediri et ad te transmitti curabimus, qui ultra iamdictam summam pecuniarum. cuiuscunque opera auxilio promotioneque ille eapietur, hunc singulari certe gratia compleetemur et erga se talem operam recognoseere volumus, seel inprimis fae aduertas et hanc rem quam seeietissime agas et disponas, vt astu et dexteritate quaclam capi possit, nostram in eo expressam execuhmis voluntatem. Da tum Prage 4-ta februaru 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u , Himgarica.

104.

4. februara 1538. U Pragu.

Proglas Fo'dinandov, da se imade Ivan Katzianer uhititi. Ferdinandus etc, Vniuersis et singulis cuiuscunque status, gradus, ordinis, conditionis aut preeminentie existant, ecclesiasticis et secularibus, vbilibet tam per

170 regim nostra Hungarie, Dalmatie. Croatie et Sclauonie. quam cetera do minia et prouincias nostras hereditarias eonstitutis et habitantibus. neinine excepto et presertim iurisdictionem, superioritatem et alias prefecturas ofliciaque habentibus, fidelibus nostris gratiam nostram regiam et omne bonum. Significamus vobis, quod cum nuper Joannes Gatzianer ultra ae contra id, quod illi pro deducenda et verificanda eius defensione et exeusatione super illo infelici casu, qui proxime in Sclauonie nostre regno ex militum diuisione fugaque accidit. satis temporis aliaque ad id oportuna et necessaria ad ipsiusmet seriptis factam oblationem et instantiam concesserimus, ex eustodia nostra aufugerit, nos earn ob eausam nobilibus, fide libus nobis dilectos Nicolao Jurischitz, baron i in Giins, camerario et su premo regni Sclauonie, prouintiarum Austrie inferioris eapitaneo, ae Ioanni Vngna baroni in Sonegg et prouintiali eapitaneo Stirie ae vieedomino Cilie, consiliariis nostris omnia ea agere et exequi eommisisse, que ad recuperationem persone dieti loannis Catzianer facere videantur. Quucirca vobis expresse et serio eommittimus et mandamus ac volumus, vt prefatis generali et prouinciali eapitaneis nostris ad illorum requisitionem omnem opera., consilium et auxilium in hoc casu. sicuti vobis ab eis demonstraturn fuerit, re ipsa prebere illisque sine ulla excusatione contradictioneue adesse debeatis. quemadrnodum singulos vos pro vestre erga nos fidelitatis debito faeturos esse omnino confidimus, nostram expressam et omnimodam in eo oxecuturi voluntatem. Datum Prage XI februaru 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, .

105.

11. februara 1538. U Pragu,

Ferdinand stavlja do znanja kraljevini Hrvatskoj, da je povjerio brigu oko dobrobiti zemlje Nikoli Juriiu i Ivanu tJngnadu. Patentes. Ferdinandus etc. Vniuersis et singulis subditis et fidelibus nostris ecclesiasticis et secularibus, cuiuscunque status, gradus, ordinis aut conditionis existant, vbilibet tam per regna nostra Dalmatie. Croatie et Sclauonie, quam cetera dominia et prouintias nostras hereditarias eonstitutis et habitantibus, et presertim offitia, iurisdictiones, prefecturas et superioritatem habentibus, gratiam nostram regiam et omne bonum. Cum presentium rerum status et conditio sese undiquaque clitficilis et periculosa offerat et propterea una atque altera uia curam haberi tempestiuam maturamqne prouisionem fieri magnopere necesse sit, per quam huiusmodi difficultatibus et periculis oc cur i i possit, nosque earn ob (ausam nobilibus fidelibus nobis dilectis Nicolao Juritschitz, baroni in (runs, camerario et generali regni Sclauonie et prouintiarum Austrie inferioris eapitaneo, et Ioanni Vngnad, baroni in Sonneg, prouintiali eapitaneo Stirie et vieedomino Cilie, consiliariis nostris,

171 iniunxerimus, vti in omnibus rebus necessarian! prouisionem facere et quibusuis instantibus malis rerumque difficultatibus quantum possibile sit oceurrere illaque precauere diligenter studeant curentque, que nobis subditisque nostris quoquomodo damnum et iacturam parere posse videantur. Quare vt prefati eapitanei et consiliarii nostri huiusmodi mandatum et commisionem nostram eo melius debite exeeutioni demandare possint et valeant, vobis omnibus et singulis expresse et serio com mittimus et man damus ac volumus, vti eisdem capitaneis nostris, vbi, quando et quoties ab eis in hoe asu requisiti fueritis, omnem opem. consilium et auxilium re ipsa prebere et pro roi exigentia omnino adesse vosque promptos morigeros et obedientes demonstrare debeatis, prout turn vestre in nos fidelitati conuenit, turn vos singulos diligenter facturos esse conftdimus, nostram expressam et omnimodam in eo executuros voluntatem. Datum Prage XI februaru 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

106.

15. februara 1538. U Ustilonji.

Bani Petar Keglevi i Toma Nadasdg javljaju kralju o akciji Katziancrovoj i kako im se slabo tko odazvao kod izgradnje Jasenovca, premda je to bilo zakljueno na krizevakom prolom saboru. Sacratissime regie maiestati Romanorum, Hungarie. Bohemie etc.. domino nostro nobis semper elementissimo. Sacratissima regia maiestas. domine domine nobis clementissime. Post perpetue fidelitatis et servitutis nostre in gratiam vestre maiestatis humillimam subiectionem. Litteras vestre maiestatis, datas Prage 4. presentis mensis. praeterita media node accepimus. quibus scribit vestra maiestas de loannis Oatzianner eliberatione, que res certe admoum difficilis nobis et quasi impossibilis videtur. Nihilominus quidquid facere poterimus, iuxta mandatum vestre maiestatis et pro nostra n'delitate id faciemus. Intelligimus apud eum fuisse aliquos dominos Croatie et etiam ex nobilium et militariuin ordine. tam Sclauonie quam Croatie. quos reinimeratus esse dicitur. Alia negocia horum regnorurn suorum ex aliis Uteris nostris vestra maiestas aecepit. Eramus in hoc, vt castellum Jazenocz erigeremus et ora fluminum Savi, On et Kupi hostibus oceluderemus. Sic etiam vestra maiestas manaverat et regnicole, tara domini, quam nobiles, in congregacione preterita ad hoc se obtulerant, sed tanelem nemo neque gentes misit neque venit, Et stipeniariis regie maiestatis vestre nemo est nobiseum, preter dominum Castellanfi et Ohristophorum Semczei et aliqui rustici domini Erdewdi et capi tuli Zagrabiensis, licet iam est pene imus mensis, quod - eos vocamus, sed non venerunt neque volunt venire. Iam habebamus et ligna et alia omnia parata. sed cum vidimus nos esse insufficientes ad Jazenocz. eepimus hie penes Savum, vbi iluvius Lonna

172 inciit in Savum, si Thurei permittent. qui iam 4 railiaribus a nobis di stant, unum castellum erigere et utique Savum et Kupim, qui supra Imne locum incidit in Savum, eustodire ex eo. Quid nos cum nostris HIE. centum equitibus et nostris rusticis faeere possumus, vestra maiestas iudicet, presertim cum simus insoluti, et iam etiam nostri servitores abibunt propter non solucionem, si quidam duos menses cum dimidio servivimus et preter solueionem vnius mensis non habuimus. Ceterum antequam etiam non fuisset eliberatus Catzianer. nonnulli tam ex Croatia quam ex Sclavonia erant alienato animo a vestra maiestate. Si igitur vestra maiestas cum loanne vel pacem firmam non fecerit, vel longiores inducias non pepigerit, in tempore provideat nobis tam de equitibus, quam de peditibus et viribus navalibus, quoniam et Thurei non dormient et isti omnino aliquid mali contra vestram lnaiestatein maehinabuntur. Nos quidein cum capitibus nostris constanter atque fideliter volumus vestre maiestati servire, sed sine gentibus et servitoribus regna vestre maiestatis neque ab internis ncque ex externis hostibus defendere poterimus. Expectamus a vestra maiestate citissimum et graeiosum responsum, in cuius gratiam nos et perpetua fideliaque servitia nostra commendamus. Joannes Catzianer miserat nobis literas petens, ut nos vestre maiestati pro gratia sibi impetranda supplicaremus, sed nos opinamur. eum misisse ad explorandum nos, quomodo sinnus et cum quantis et quo animo erga eum. Nos dedimus illi bona verba, seel quidquid vestra maiestas nobis mandaverit, cordialiter curam gereinus, sicut et decet pro nostra iidelitate, mandata vestre maiestatis pro posse nostro exequi. Datum in Hwztilonna XV. februarii 1538. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis tideles servitores Keglevich et Nadasdy etc. P o s t s c r i p t a , Arenit ad nos vicebanus noster Andreas Tarnoci, per quern nobis reuerendissimus dominus Zagrabiensis nunciauit, quod tota Croatia adhesit Ioanni Catzianner et quod misit ipse Catzianner ad Valentinuni Therek Wolgangum (!) Szemczei. et credit eum illinc ire ad loannem pro interturlianda pace et quod Catzianner cum suis sequacibus volunt promulgare dielam. Preterea Zryni dixit (qui tunc ibi erat apud reuerendissiiniim dominum), quod Catzianer fecit adclucere bombardas ex Lublano; et IIC barbatas. Prelerea ibidem a quibusdam ipse vice banus noster intellexit. magnani partem Carniole ipsi Catzianer adhesisse. Preterea dixit reuerendissimus dominus, quod a Valentino Therek iuissent nuncii ad ipsum Catzianner ofi'erentes sibi auxiliiim in propria persona sua. His omnibus vestra maiestas potest occurrere, si subito subito (!) gentes et pecunias miserit, quia si tarcle miserit, isti conduecnt omnes gentes et mox cum illis multa mala agent, nam reuerendissimus dominus nunciauit, quod Catzianner stipendia proclamat et omnes ad eum conrlent. Preterea petebat a nobis reuerendissimus dominus authoritatem cum ipso Catzianner conueniendi, sed nos non fuimus ausi ; neque audebimus absque scitu vestre maiestatis. Vestra maiestas dignetur hiis cito cito citissime prouidere. Periculurn est in mora. Original s dva prstenom utisnuta peata u c. i kr. dravnom u Beu, Hungarica. arhivu

17 107.

16. februara 1538. Ustilonji.

Bani Petar Kcglevi i Toma Nddasdy prikazuju kralju Ferdinandu tuno stanje zemlje, jer ih unato saborskoga zakljuka ne pomau veli kai, niti lm on daje obeanu pomo. Sacratissiine regie maiestati Romanorum, Hungarie, Bohemie etc.. domino domino nostro nobis semper clementissimo etc. Sacratissima regia maiestas. domine omine noster nobis semper clementissime. Post perpetue /idelitates et servitutis nostre in graeiam vestre maiestatis humillimam subieccionem. Hesterna die postquam iam Hteras ad maiestatem vestram expedieramus. adducti sunt nobis quattuor Thurci captivi, cap per nostros non longe a, ftradysche Bow, qui retulerunt1, quod Mwrath et Sawrh ae Markwcz wayuode congregantur, equitibus et peditibus ac viribus naualibus leuatis eciam omnibus Walaehis Boznensibus, et volunt vel cast.rum Bassa iterum obsidere, vol edificacioni Jezanocz imcumbere. Quibus cum nos non satis eredebanms, superuenerunt litere presentibus incluse, que idem confirmant. se nos opinamur, eos velle venire hue contra nos. nam excubie ipsorum tercia ab hinc noete venerant cum quattuor saycis vno saltern ab hinc miliari. reliqua vero vis naualis tota in insula Jezanocz eondescenderat: excubie vero ipsorum iterum sunt per nostros retro pulse et per totum urn diem fere vsque ad occasum solis in insula manserunt, tandem conscensis nauibus iterum descenderunt versus firadysche Bewe. iam ccrto fore ex hiis arbitramur, eos unum ex prescripts tribus negociis aggressuros. sen caslrum Bassa cxpugnabunt. quod nuper eciam diuino auxilio liberatum est ab oltsidione. occludent mox ex illo castro portas castrorum Feyerkyw et Peki'eczh. et tandem edam illis arcibus potientur. ex quibus quanta damna et que pericula regnis maiestatis vestre immineant. ex illis. qui illorum locorum non sunt ignari, maiestas vestra bene intelligere poterit. Hoc pro corto scimus. si ilia castra amittentur. maiestas vestra magno bello ea recuperare poterit. Igitur supplicamus maiestati vestre tanquam domino nostro clementissimo. dignetur serio scribere comiti de Zrinio.2 vt habeat curam non solum castrorum Bassa et Pekrecz, sed eciam aliorum castrorum finitimorum in manibus suis existencium. nam supra quam clici potest, ilia inordinatissime tenet, licet nos sepius eum monuimus eciam in generali preterita congregacione et nunc quoque frequenter monemus et Uteris et nunciis. "seel laterem lauamus, nam eciam ea, que promittit. venti sunt, quoniam nunquam sibi constat; nam in presenti quoque expedicione eificaeionis castelli eTezanocz, bis per literas suas, et tereio medio Pauli Batkay, vicebani nostri, 3 quern propterea ad eum miseramus, policitus fuerat. se personaliter cum equitibus et pedi tibus, atque eciam montanistis suis vnacum nouein saycis nobis in auxilium venturum, et, eciam diem mocionis sue prefixerat, sed cum ad rem
1 2 3

Sa strane: Nova de conatibus Thurearum. Petunt scribi et mandari per maiestatem vestram comiti de Zrinio. Querele de comiti Zriny.

174
venturn est, neque venit, neque vnicum hominem misit, immo alios eeiam quos potuit, ne nobis auxilium ferrent abalienavit, licet reverendissimus dominus Zagrabiensis1 sit nobis bonus dominus et amicus, sed magis arnica Veritas ipsa et fidelitas nostra erga maiestatem vestrain, que nos vera fateri eogit. Ipse quoque dominus Zagrabiensis nee vnicum quidem hominem misit. qualibus Uteris ipsum hortati sum us. immo illi quodam modo siipplicauimus et eciam vnum ex vicebanis nostris ad eum miseramus; qualesque literas ipse nobis rescripserit et quid per vieebanum respondent, eum tempore maiestas vestra omnia intelliget. Nos in presenciarum hoc possumus scribere, quod de illo nihil boni nobis persuadere possumus, nam ad extremum petebamus ah illo saltern vnicum bombardarium et aliquot carpentarios. et nee hoc impetrare potuimus, licet illis habundet et in presenciarum illis non eget. Preterea videmus comites Oroacie ad eum frequenter conuenire et rursus ab eo ad Oacianner2 pro.ficisci, et illinc iterum ad se redire: ipse quoque. sicuti iam maiestati vestre ])erscripsimus, petebat a nobis authoritatem cum ipso Oaczianner conueniendi. ex quibus omnibus nos nihil boni elicere possumus, vt nunquam accidat. Nos hie operi incepto incumbemus et iam castellum in altitudinem vnius hominis ereximus et dies et noctes eontinuamus, licet satis rudi forma et labore, vt qui neque architectuin neque carpentarios habere potuimus, sed saltern rustica manu nostroque exili ingenio rem agimus. Si Thurci venerint contra, nos, studebimus illis cum auxilio omnipotcntis dei quanto melius sciemus et poterimus obstare iuxta possibilitatem nostram. IIeri venerunt ad nos eciam gentes. equites et pedites domini Batthany. Supplic.amus maiestati vestre tanquam domino nostro graciosissimo dignetur rebus regnorum suoruin ac nostris mature prouidere. nam si deus altissimus dederit bonum fin em in ediiicaeione istius castell i, nos postea neque sciemus, neque poterimus quidquam agere sine gentibus et sine nostra solucione. Et si isti, qui ad tarn longas et frequentes inquisiciones nostras non insurexeriint, non puniuntur. nos deinceps neminem ad insurgendum rnonebimus, quia frustra moneremus. Hi maiestas vestra coinpleuisset istos quadringentos equites. ad quos nobis ordinem fecit, ad duo milia equitum et addidisset nobis illos mille pedites. quos maiestas vestra sc nobis daturum ol.itullerat et si maiestas vestra misisset architect-um et carpentarios, iam pridem et castelluin Jazenocz erectum staret et eciam excursionem 2. febr per Thurcos in festo Purificacionis Marie lactam, que se quasi vsque ad Kaproncha protendit, cum adiutorio dei prohibere potuissemus. Licet eciam cum istis paucis gentibus ea quo facere potuissemus Hbenter fecissemus, sed nobis ita erat relatuin. quod isti Thurci. qui dictam excursionem fecerunt, ad edificacionem Jazenocz conuerterent et cum eo tempore habebamus spem in dominis et regnicolis, veniinus ad istas partes, vt nos primi insulam Jazenocz oceupparemus et sic medio tempore facta est ista incursio. Preterea si maiestas mittebat dicatores tempestiuc. iam maiestas vestra potuisset habere aliquam pecuniam, qui licet iam venerint et eciam connumerare ceperint, sed si maiestas vestra nobis gentibus et pecuniis
1 2

Querele de Zagrabiense. Catzianaer.

lib
mature non prouidebit, timemus quod, antequam exigatur, bona pars regni peribit, sicuti ante eonnumeraeionem bona pars periit. Iterum supplieamus maiestati vestre. velit cito cito eitissime rectus regnorum suorum ac nostris prouidere, quia perieulum est in.mora, quod non alia raeione fiet. quam missione genciurn et peeuniarum, aut si maiestas vestra gentes mittere noluerit. mittat peeunias, quibus hie gentes, equites et pedites ac vires nauales conducantur. Nam si maiestas vestra expectat exaccionem istius dice priusquam exigatur. magna pars regni peribit. et eciam seruitores nostri propter non solucionem dispergentur. alii eciam aliter rebus ipsorum prouidebunt. Quid tandem nos ambo cum solis capitibus nostris maiestati vestre servire poterimus, iudicet maiestas vestra. Oeterum magister solucionum maiestatis vestre sit semper nobiscum cum pecuniis et soluat illis. qui nobiscum erunt, et habeant solucionem continuam. alioquin et pecunia in vanum dilapidabitur et regnum peribit, nam nunc quoque eciam ex illis. quibus facta est solucio. nemo est nobiscum preter dominum Castellanfy et Sempchei et hy quoque insoluti: alii omnes se cum hoc excusant, quod cum facta est illis solucio ad vnum mensem prius i am seruierant. alii duos alii tres menses, et earn solucionem, que illis facta computarunt ad Vetera servicia, et nemo illorum ad nos venit. sic et pecunia in vanum periit. et seruicia maiestati vestre nulla sunt exhibita; deinceps quoque ex huiusmocli solucione nulla vtilitas regno et maiestati vestre sequetur. Ceterum in dies concurrunt ad nos castra miitima tenentes, petentes victualia. pulueres. pedites et solucionem. sod nos non babemus illis quid dare. Multi sunt eciam ex illis, qui oflerunt castra sua maiestati vestre ad tuendum. sed nos non audemus ab eis aceipere, quia non habemus curn quid tenore. Sunt preterea multi qui intendunt arces sua vel exurere vel vacuas relinquere. insuper sunt multe arces, quibus presentanea obsidio Thurcorum imminet. sicuti maiestras vestra ex inclusis litteris aliqua experte intelliget. \rellemus ex animo si maiestatem vestrain melioribus nouitatibus tenei'e possemas. sed propter penuriam gencium et non solucionem facere non possumus, que si nobis non defuissent. iam aliquocies tales occasiones fuerint oblate, quod cum auxilio oinnipotentis dei potuissemus maiestati vestre seruire et bonas nouitatcs maiestati vestre scribere. Ignoscat maiestas vestra nobis, quod semper omnibus litteris cogimur maiestati vestre esse opportuni, ad quod cogit nos dignitas maiestatis vestre et pericula i'egnis suis imminencia; postremo eciam honor noster, ne maiestas vestra posset nobis imputare, quod omnia maiestati vestre ad scitum non dedissemus. Ceterum cum ego Nadasdy fuissem apud maiestatem vestram in oppido suo Crembs. ex parte tricesimarum maiestas vestra ita mecum concluserat. vt ipsas tricemas ego vnacum domino collega meo teneremus. et maiestas vestra suos contrascribas penes tricesimatores nostros haberet. vel homines maiestatis vestre ipsas tricesimas tenerent, et penes eos nos contrascribas teneremus. et quidquicl in istis tricesimis prouenirent, id ad seruicia nostra et alias necessitates huius regni eonuerterentur. De dica autem maiestas vestra sic meoum concluserat, vt ego vnacum domino collega meo haberemus homines nostros penes dicatores.1 vt facta eonnumeracione
1

Fiant litere per cameram de dicis et tricesimis.

176 intelligeremus, quantam summam dica faeeret; et etiam intelligeremus, quot equites quilibet dominorum et nobilium racione triginta sex iobagionum tenere deberet. Seel Paul us Bornemyza adduxit literas maiestatis vestve mandantes, vt trieesimas ipsas ad manus suas assignaremus, quod et feeimus. tanquam fi deles et obedientes seruitores maiestatis vestre1. De contraseribis autem dixit sibi a maiestate vestra esse eommissum, vteos ab Achaeio Schroth peteret; de diea autem dixit se null am a maiestate vestra habere inforuiaeionem. vt homines nostros penes dieatores mitteremus; de prouentibus autem tricesimarum et dice earn informaeionem a maiestate vestra habere se dixit, vt quidquid vtrinque prouenerit. id ad manus magistri solueionum assignaret. Ex hiis omnibus nos ineerti sum us, a quo sperernus et a quo petamus nostram solucionem et vt ingenue fatemur, est nobis non paruo dedecori, quod maiestas vestra trieesimas ipsas nobis et quidem magistratum post maiestam vestram fungentibus possidendas non relinquerit. atiis autem priuitatis seruitoribus suis. et qui nee ad seruieia quidem ipsorum prouentus tricesimarum computarunt aliquot annis tenendas concesserit, similiter eeiam dicas aliquot ipsis exigendas permiserit, sed fiat in omnibus graciosa voluntas maiest-atis vestre. precamur deum, vt omnia eedant pro clignitate maiestatis vestre et clefensione regnorum suorum et tocius reipubblice christiane. Postremo supplicamus vestre maiestati. dignetur seribere literas graciosas domino Petro Erdewdy et capitulo Zagrabiensi.2 qui primi omnium et peditibus et equitibus in auxilium nostrum venerunt. quas literas dignetur maiestas vestra ad nos mittere. et tandem nos illis remittemus. Tieliquuni est. dominus Ladislaus Mo: iam frequentibus nunciis et uteris nos requisiuit. vt maiestati vestre supplicaremus pro fienda sibi solucione. quibus seruitores suos et castra finitima. que magne impor tance in manibus suis habet, intertenere et conseruare possit, et semper protestatur se sine solucione maiestatis vestre neque seruitores neque castra intertenere posset, et nisi maiestas vestra de solucione sibi prouideret, cogeretur rebus suis aliter providere, neque posset fame mori. Igitur supplicamus niaiestati vestre. velit huius quoque negocii graciosam curam habere, et antequam aliter prouidere potent, dignetur, vt saltern primo quoque tempore aliquas literas graciosas et confortatorias ad eum seribere3, ex quibus cognoscat se maiestati vestre cure fore, et nos quoque pro ipso maiestati vestre siipplieasse. mvm periculum est. ne dominus More rebus suis male consul at, vnde eeiam maiestati vestre magna cura oriri posset. Expectamus a maiestate vestra cituni et graciosuni responsum, in cuius graciam nos nostraque omnia ae perj>etua fideliaque seruieia nostra humillime subieimus. Dens optimus maxim us vestram maiestatem felieissime conserVarc dexteramque suam contra, omnes inimieos suos ae reipubblice christiane exaltare dignetur. Datum ex Hwzthylonya XVI die mensis febru aru, anno domini 158.
1 Vbiuis terrarum est consuetudo, vt proprii oftieiales ad peeuliaria oflitia deputentur ? 2 Petunt literas graciosas ad Petrum Erdewdy et capitulum Zagrabiense. 3 Graciosas et confortatorias literas ad Ladislaum More.

177 (Drugom rukom.) Literas vestre maiestatis ad Franciscum Thahi et Franciscum Zai in negocio Catzianner scriptas retinuimus, quoniam illi duo sunt animae ipsius Catzianner; vestra autem maiestas scripsit, vt ea res secretissime agatur. Dum haec scriberemus, superuenit Mathias literatus precipuus ciuitatis Zagrabiensis, missus ad nos a iudice et ciuitate Zagrabiensi, per quern nunciarunt nobis, quod Catzianner coram commisisset illis, ne nos et homines nostros intromitterent in ciuitatem 1 et quod ipse haberet intelligenciam cum episcopo Zagrabiensi et Valentino Therek et dominis Croacie. Praeterea. quod ipse Catzianner ostendisset ipsi iudici vnas literas vestre maiestatis, quibus vestra maiestas mandasset sitoi, vt si expedicio contra Thurcas bene successisset, deberet omnes dominos decolare facere. Ex his vestra maiestas intellegit, eos velle omnino contra vestram maiestatem aliquid mouere; illas autem literas vestre maiestatis ostendit et dominis, qui apud eum fuerunt. Igitur citissime provideat vestra maiestas his rebus; nos parati sumus cum capitibus nostris vestre maiestati seruire, modo habeamus cum quibus. Eiusdem vestre saere maiestatis fideles servitores Kegleuich et Nadasdy. Original s dva prstenom utisnuta peata u c. i Jer. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

108.

18. februara 1538. U Krapini.

Vuk Frankapan Brinjski uvjerava Ferdinanda o svojoj vjernosti, a na roito time, io nije polazio ni na jedan od dojakonja tri sabora hrvatske gospode u Steninjaku. Sacre regie maiestati Eomanorum, domino domino meo clementissimo etc. dentur. Illustrissime ac potentissime domine clomine rex, meorum seruiciorum humilem ac Melem comendacionem. Scire dare valeo sacre maiestati vestre, quoniam nescio quo infortunio seuo in seruicio meo incidit super caput meum indignaeio maies tatis vestre et ignominia non parua inter socios sew consodales meos dominos Croacie, vbi eosdem non meliores me estimo, inter quos ego maiestati vestre ac terris eiusdem plus inseruire studui, quam ipsi. Attamen ipsi omnes iam in ostensione moderna in Ztenychnak facta, aceperunt (!) solarium (!) ad centum, aliqui ad ducentos equites; me autem inscripserant ad equites quinquaginta. Iam hyeme preterita dominos Croacie inscripserant ad equites quinquaginta, me autem solum ad equites XXV. Hec omnia mihi ad aures venerunt, quod mandatum maiestatis esset, quod hec
1

Nota: Catzianner.
12

MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA 11.

178 ignominia super me agi tur. Videns autem ego me sic esse derismn, nolui asunpmere (!) ad equites quinquaginta. Attain en miseram equites meos XX. vt se iuuiseiit(l). Et illis viginti equitibus non dederunt nee auensem (!); nisi, vt deberem, cum hys supranotatis equitibus quinquaginta propria persona venire. Ego autem nolui nee volo nedum maiestatem vestram seruire cum tarn paucis, sed nee vnum mihi similem cum tantis seruire. Super hee omnia, illustrissime domine domine rex. causa illius seruicii, quod hactenus capite ineo maiestati vestre seruiui et vita durante seruire volo. mihi securare velit maiestas vestra. estne mandatum maies tatis vestre pro me. prout mihi dictum est. Si est mandatum maiestatis vestre, cur ego ea promerui. Vniuerso orbi reus esse possum, maiestati vestre in nullo. Si maiestas vestra ante proponit suscepcionem Iohannis Kochjaner. non venit ad me, nee mecum constitutus. nee ambulaui in ocursum (!) illi, nisi mihi sepisime (!) scribebant domini Croacie me rogando, vt ad eos venisem (!). Ad terciam eorundem congregacionem iueram. et ibi penes maiestatem vestram fui plus quam omnes illi. et non feci nee volui vllam subseripeionem facere cum dominis Croacie. quousque non se promisit ac ligauit fide sua Koehyaner stare iudicio maiestatis vestre. Itaque. illustrisime (!) domine rex, non iuisem (!) ad illam eeiam terciam congregacionem eorundem, sed compulsus erain a seruitore maiestatis vestre Luca Zekel. qui die noctuque volebat mihi accipere castrum Krapyna. Itaque, illustrissime domine domine rex. bene prouerbium illud in me did potest: patres nostri comederunt vua acerba. dentes autem filiorum obstupeseunt. J)eus nouit. quod sub regimento alii regis non conputarer pro puero inter dominos Croacie. sed postquam sic vult maiestas vestra. vt percepi. fiat. Itaque iam sepisime (!) suplicaui maiestati vestre solus et per nuncios meos. vt sacra maiestas vestra permiteret (!) mihi alicubi dominum querere. vbi possem loeum habere, vbi saltern caput inclmarem. Omnia ea expeetans. que mihi continguntur aput (!) maiestatem vestram et a vestra maiestate, eausam habeo, vt me ipsum mendicare oportet: quo maiestas vestra me mitit (!) et capitanai maiestatis vestre. Insuper maiestas vestra eommendauerat me eapitaneo vestro Nieolao Jurysych. loco boni et iuuaminis et etiam auxilii; percepi maximum dedecus et ideo doleo illam eomendacionem maiestatis vestre erga me expositam in uanum. Ne habeat pro malo maiestas vestra de scriptis. nam cor triste et oeuli lacrimosi non posunt (!) nil hillariter (!) loqui vel scribere. Insuper a maiestate vestra nil aliud opto. nisi vt sim liber a maiestate vestra et si ominum in hiis habere potuero, qui mihi solueret et non me vilipenderet, Si.autem iter erit mihi ex Croaeia, ne maiestas vestra et capitanei eiusdem mihi resistant ilium libere seruire, qui me solueret ad aliquos centum homines, ad quod spero habere solucionem. Isti autem, qui me propugnant a maiestate vestra, ad ipsos omne debitum meum existens aput maiestatem vestram mitto. vt tempore naeto maiestas vestra illis per merita eorum soluat. Insuper serenisime domine rex, bene recordor. vt maiestas vestra in quibusdam articulis scribit ominis Croacie. et mihi penes illos. vt sunt ex nobis vni, qui pacem cum Turcis habent absque scitu maiestatis vestre. et vni. qui paeem destruunt, qui cum Turcis spoliant. Ego hunc articulum maxime ad me accepi, vt si etiam maiestas vestra non me nominat. Ego possum

179 mitere (!) ad maiestatem vestram, ad quam sepissime misi nuncios et solus suplieaui, vt maiestas vestra prouidisset erga me, quo caput inclinassem. In fine pro pecuniis meis nil habere potui. In fine rogatum habui maies tatem vestram ad centum equites, et capifaneos vestros Oarniole. In hiis eorum congregacionibus nil habere potui. Ego autem tributum dabam T u r d s tempore belli, quod factum fuit sub Bellay. Non inspexi tributum, seel iui mox seruire fidei christiane ac maiestatis (!) vestre, prout bene notum foret. Pro spoliacione autem a Turcis tempore tributi maiestas vestra alios querat. Ceterum maiestas vestra illos quatuorcentum ranenses,1 quos dat ad Brinye omni anno, ipsis pixidaxiis do. Quoeumque ego proficiseerem, suplico maiestati vestre, huiusmodi subsidium maiestas vestra illo castro in confinibus denegare uelit. quod est sub mandate maiestatis vestre insuper hoc castrum in Sclauoiiia, Krapyna voeatum. Intollerabiles taxe a miserimis colonis omni mense acipiuntur (!); et postquam secundum velle non sit dominorum banorum ac eorum vices gerentum (!). mox predadone minantur, si alicui pro necesitate (!) est, soluat eum, mihi maiestas vestra vel alia bona pro eo dare velit, nam satis reformationes in eo feci, postquam incidit in manus meas. Super hiis a sacra maiestate vestra benignam relacionem op to. Eiusdem maiestatis vestre seruitor Volfgangus de Frangepanibus comes Brinii. Serenissime rex, clementissime domine domine michi graciosissime humilli (!) ac clebita comendacione premissa. In maximis angustiis positus, mitimus (!) ad vestram regiam maiestatem hunc maiestati vestre ac michi fidelem capellanum Matheum nomine, obsecro humillime maiestatem vestram. dictis ipsius mea ex parte fidem adhibeat maiestas vestra, vtj persone mee proprie, cui se humillime comeno et a qua maiestate vestra graeiosam relacionem expecto. Ex castro nostro Krappina, secunda feria ante festum Mathie apostoli 1538. Eiusdem vestre sacratissime regie maiestatis humillimus seruitor Bollkangus(!) de Prangepanibus, comes Brignii etc. manu propria. Original s udarenim Hungarica. peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu

1. e. florenos renenses.

180

109.

20. februara 1538. U Pragu.

Ferdinand odgovara banima na njihovo pismo od 30. januara obeaj im svaku pomo. 1538. i

an is. Ferdinandus etc. Magnified fideles dilecti. Eeddite sunt nobis Htere vestre prope Cris30. i an. talocz feria quarta post conuersionem beati Pauli apostoli ad nos communiter scripte et certe non possumus non vehementer probare studium et fidelem operam illam vestram, qua cum magistratus vestri in capessenda regnorum istorum nostrorum defendendorum cura tarn sedula et prompta offitium auspicati estis, presertim in exurendo castello illo, quod Murath woyuodam ad Jazenowcz transferre voluisse scripsistis. Hortantes proinde et requirentes vos singulari studio, vt qua cepistis diligentia offitium vestrum continuare alacriterque prosequi curetis nullasque eius partes omittatis, quemadmodum in vos plene confidimus, nam quod ad gentes nostras attinet, significauit nobis magnificus Nicolaus Juritschitz baro in Guns etc. supremus capitaneus noster, in proximis uteris suis, quod iam plures soluto iam stipendio conduxerat, quos demiramur nondum ad vos peruenisse, existimamus autem cum istis simul et equitibus regnorum illorum ratione triginta sex iobagionum. si coniunguntur, promissum tenendarum gentium rmmerum propemodum completum iri. Ceterum dicatores nostros cum plena instrucione a nobis expedites istuc iam nunc aduentasse non dubitamus, quibus tarn de dicis connumerandis et exigendis, quam etiam tricesimis, quas Ludouicus Pewkry habuit, extorquendis ea mandata dedimus, sicuti procul dubio ab eis intellixistis, vt, quicquid inde collectum prouenerit, in nullos alios vsus, quam ad vestram et gentium nostrarum intertentionem . conuertatur, neque vllas deputationes super istius regni dica fieri permittemus, reuocantes per presentes, si quas vni vel pluribus dedissemus vobisque firmiter harum virtute mandantes et precipientes, vt eos minime obseruare debeatis. De bombardis ferreis iam ordinem dedimus, vt ex armamentario nostro Gretii aliquod ad vos perducantur; similiter ducentos archibusos, qui vulgariter hagken appelari solent, istuc ordinauimus. Ceterum in accipienda ratione a Bradatz iuxta regnicolarum consuetudinem Paulus Bornemysza commissionem a nobis habet. De nazadistis erit nobis cure; de Byhegh et Bepacz iam datus est ordo per Nicolaum Juritschitz; de dica presbiterorum, est ea quidem a nobis episcopo Zagrabiensi deputata, sed tantum ad rationem antiquorum seruitiorum; architectum iam illuc venisse opinamur; de bombardariis prospicere cogitabimus, similiter etiam de ingeniis eampestribus, globi et pulueribus. Porro super antiquis seruitiis tuis, Petre Keglewyth, Erasmo de Turri et Wolfgango a Lamberg commisimus, vt tecum nomine nostro tractant, rationemque et computum debitorem abs te recipiant et in eo nos erga te, vt par est, clementes exhibebimus, saltern modicam patientiam habeas.

181 Extremum illud est, vt pro vestra singulari in nos et iamdiu cognita et perspecta fide omnia, quae ad tuitionem et conseruationem regnorum istorum nostrorum pertineant, totis viribus agere, aministrare prouidereque euretis, idque tanto magis vos facere oportet, quod iam die noctuque laboramus, vt cum potenti exercitu et maioribus etiam viribus iis, quos superiori aestate contraxeramus, primo quoque tempore nos contra hostes paremus et instruamus, ad ferendas scilicet suppetias et succursumpaternum, ubi vbi necessitas postulauerit; quandoquidem ea de re cum prouinciis et dominis nostris in tractatu continuo non nisi diligentissime vigilantissimeque versamur, sperantes in deo optimo maximo res nostras felicius successuras. Quare confidimus vos propter istas curas et sollicitudines, quas istorum fidelium subditorum nostrorum protegendorum causa suscepimus, illic quoque summo studio, consilio, labore aduisuros cauturosque esse, ne respublica detrimentum capiat neue hostes impune grassentur pro libito suo. id quod erga vos vberiori aliquando gracia benefitioque digno recognoscere plane volumus. Datum Prage 20. februaru 1538. Pripis sa strane. Mittere qui intersit in aceipienda ratione a Bradaz iuxta regnicolarum consuetudinem; de nazadistis. de Byhegh et Eepacz; de dica presbiterorum; de architecto; de bombardaris; de ingeniis campestribus. globi, pulueribus, aliis attinentiis vbi aecipere informationem petunt. Ceterum in aceipienda ratione a Bradath iuxta regnicolarum con suetudinem Paulus Bornemyza commissionem a nobis habet. De nazadistis erit nobis cure; de Bvhegh et Kepach iam datus est ordo per Nicolaum Juritschitz. De dica presbiterorum, est ea quidem a nobis episcopo Zagrabiensi deputata, sed tantum ad rationem antiquorum seruitiorum; archiectum iam illuc venisse opinamur; de bombardariis prospicere agitabimus, simi liter etiam de ingeniis campestribus, globi et pulueribus. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

110.

21. februara 1538. (U Zagrebu.)

Neki plemi obavjeuje Akacija Schrotta o saboru hrvatske gospode u Gvozdanskom i o djelovanju Ivana Katzianera. Wiss, das Georg Neuhauser zu mir kumen ist und mich gepeten mit im gein Agramb ze reiten, daselb also weg ze suechen, seinen son zu erledigen; der ligt zu Essegkh gefangen und hat sich um tausent ducaten in gold geschezt. Wie wir under den Sosseth komen sein, sein wir innen worden. das der Oaczianer anhaim komen ist, haben wir uns anzaigt und da hat er uns zu im in das schloss ervordert und uns zwen tag nit weglassen wellen. bis das er uns seinen diener. ainen Casper Krisenitsch zuegeben hat, der hinab gein Essegkh zeucht. den zu erledigen. Und hab also sein wesen und furnemen gesehen und erfarn. Da hat er gross zureiten von grafen und adl imd nimt jederman auf dienstvolk, dingt mit

182 inen auf ain jar. Und dieweil wir da gewesen sein, hat er an phards ain oder zwai hundert aufgenomen und man reit im teglieh noeh zue. Zu Gosstantzga haben die Krabatisehen graven ain versamlung gehabt wider die kgl. Mt., wie er anhaim komen ist. Demnach si wellen den Nadasty zu kainem ban haben. besehweren sich ser wider die kgl. Mt.. clas si einen wissentlichen pswicht inen zu ainem ban maoht. Aueh der Jhaniseh weyda saumt sich in den saehen nit, und hat sein potschaft zu den Windischen herrn und zu inen geschiekt und an si begert, als ferr si weUen im undertan maehen, so will er mit dem Turgen handlen, das er inen alle die sehlesser und furt, so er im Windischen lancle gewunnen, einantwurten will, und si den haratsch auch frei halten. Auf solches sein si all zum Caczianer kumen. der von Serin, der von Slim und der von Plaguy, und die herrn aus Windischland schier all in potschaft bei ime gehabt unci all zu im geschworn und in gepeten, das er ir obrister sei in Krabaten und Windischen landen, dabei ime wellen si ir leib und guet lassen. Also hat er si gepeten, das si ime ain klaine zeit zu ainem bedacht liessen; er wollt vorsehen. ob ime die kgl. Mt. in sein gueter greifen wollt lassen oder nit. Und or sich noch zu verhr und recht erpitten wollt an end und stet. da er seines leibs sieher war. Darauf besorg ich, wiirclet man im in seine gueter greifen, es wird sich der krieg anheben. Darauf biss wol bedacht und huet dich, gib kain ursach ime. das sein einzuziehen. Er zaigt an. als er aus der gefenkniiss kumen ist, sei er niderkniet und Gott dankt und jeclerman vergeben und Gott die rach haimgesezt, oder doch wer sich understeen will, ime das sein zu neraen, das will er sich wren. Und ich versiech mich, es sei ain gliik, wie der Schwab hat than, der durch den Struden gefarn. Der bischof von Agramb, der ist als vorgestern bei ime zu Sosseth oder er bei ime zu Agramb gewesen, und als ich von ferren vernim, so will er im das capitl auch often lassen, wenn er ime zu ainem son aufgenomen hat. Auch wiss, das der graf von Serin im Kruppa zuegesagt hat einzeantvvurten und alle die schlsser, die so er an der Wnna hat, often zelassen. Kastanawieza und Dubicza hat er, glaub ich. schon innen. Wen der ain pfieger ist gestorben, der ander ist jeez bei ime zum Sosseth gewesen. Da hat er im gelt und pulfer geben. Der Tahy Ferencz hat sich auch zu ime geschworn. Der handpogen hat auch sein potschaft bei ime gehabt. Des Pekhry Lauseh diener sein alle zu im gefallen. Da magst du nun dabei abnemen, soverr man im in seine gueter greifen wiirclet, was man fur ain feuer anziinden wtirdet, das uns alien zu' grossen nachtl raieht. Darum ist mein freimtlieh bitt an dich, du wellest clis mein schreiben, so ich dir in vertrauen thue. nimand anderst offenwaren, wen man es sonst von andern palt innen wtirdet. Datum den XXI-ten tag februaru, anno 38. An A c h a c z e n S c h r o t t e n a u s g a n g en. Suvremeni prijepis u zem. arhivu u Gracu, Kriegsakten fasc. 557. Drugi suvremeni prijepis medju obiteljskim spisima u arhivu c. Jer. austrijskog ministarstva naneija u Becu} a taJco jedan i u Rudolfinu u Ljubljani.

183

111.

23. februara 1538. U Ustilonji.

Ban Petar Keglevi moli Ferdinanda, da ga oslobodi dunosti obrane gradova Bia i , jer ne dobiva u tu svrhu nune potpore. Serenissimo principi et domino domino Ferclinando diuina fauente clemencia Romanorum, Himgarie. Bohemie etc regi etc.. domino mihi clementi.ssimo. Sacratissima regia maiestas et domine clomine graciosissime, seruieiorum meorum perpetueque fidelitais humilimam eommendacionem. Constat vestre serenissime maiestati. nuper in Gracz castra vestre maiestatis Byhegh et Rypach, que de manibus meis vestra maiestas recipere proposuerat. me et dominum collegam meum, consilio quidem ipsius domini college mei, rursum ad manus nostras recepisse, quo respectu illorum castrorum domini Croati et alii quoque fideles vestre maiestatis ad fidelitatem et obsequia eiusdem penes nos prompciores alacrioresque et feruenciores redderentur, ac faeilius gubernari possent. ea tamen spe. quo vestra maiestas ad conseruacionem eorundem castrorum conignam prouisionem solucionemque nobis factura sit. Cum autem. serenissime princeps, ad conseruacionem ipsorum castrorum nulla prouisio nullaque solucio facta sit, dominus collega meus curani ictorum castrorum assumere recusat. sed ab eo toto tempore, mea dumtaxat cura meisque expensis grauissimis. castra eadem conseruantur, quod, quanti mihi oneris sit, vestra maiestas ipsa estimare potest cum presertim iam alio quoqe eius officio oneratus sim et non valeam ipse in duas partes sufficienter inuigilare. Memineri clenique potest vestra maiestas, me eidem racione solutionis preteritorum seruiciorum meorum pluries, vltimo vero in Gracz personaliter. ac tandem in Kremz medio domini college mei supplicasse. vbi vestra maiestas earn mihi fecit relacionem. vt dominum Nicolaum Jwryss.ych instruere vellet, vt mecum exinde tract-are debeat. Quern cum hiis diebus requisitum habuissem. fassus est nullani a vestra maiestate de hiis meis negociis accepisse instruccionem. Cum igitur videriin. mea seruicia apucl vestram maiestatem tarn facile posse oblita esse, non potui, clementissime domine. non exacerbari, quoniam ab initio cum summa diligencia atque ficlelitate vestre maiestati seruire studui, prout vestre quoque serenissime maiestati constare potest, quod semper, vbi necessitas ipsa postulauit. contra hostem vestre maiestatis et contra Turcas cum meo exercitu paratus fui. alias certe pro aliqua parte solutus, alias vero preter omnem solucionem, vncle acl extremam pene deueni inopiam, maxime cum etbona. que melliora(!) habui, per Thurcas partim amisi, partim vero desolata extitere. Fateor tandem ingenue officium quoque banatus, spe in graciosis pollicitis vestre maiestatis locata, assumpsisse. Quare supplico vestre maiestati humillime. dignetur predicta castra de meis manibus recipere et manare domino Krvsathaoz, cui et prius ilia dare instituerat, vel alteri cuipiam. vt castra ipsa ad manus recipere debeat. nam. vt predixi, vereor. ne cura vnius officii implicitus altenim negligere cogar.

184 Deinde ex parte prescripte solucionis meorum preteritorum seruiciorum dignetur iam tandem finem facere et mihi exinde prouidere. nam aliter vix potero quandoque ad seruicia vestre maiestatis sufficiens paratusque fieri. Vt autem vestra maiestas de meis debitis aliquamtumper edoceatur, pro comperto eidem fieri potest, quod, dum in anno 1583 medio Osualdi Sybrik vestra maiestas hie in regno Selauonie cum suis seruitoribus racionem posuerat, extiterat mihi vestra maiestas racione meorum seruiciorum de bitor XXV-M florenis et ab illo anno vsque ad presens annum prope XXXX-M florenis mihi obligaretur. Iterum igitur atque iterum eidem supplico, dignetui. quanto cellerius fieri poterit, mihi superinde prouidere graciose. Relacionem optatam expecto, quia serenissime rex. iam amissis bonis meis, post deum et maiestatem vestram nulla alia spes mihi restat preter seruiciorum meorum solucio. In reliquo deus optimus maximus conseruet vestram maiestatem felicissimam et ad vota pro commodo tocius reipublice christiane. Ex Wzthylonya XXIII februaru 1538. Eiusdem vestre maiestatis fidelis seruitor Petrus Kyglewych banus etc. OHginal s utisnutim peatom u arhivu c. i kr. zajednikog mini starstva financija u Beu, Hungarn fasc. I. Pripis s polja: Petrus Keglewyth banus de rastro Byhegh et Rypach et antiquis debitis etc. Rjeenje: Ad cameram. Begert die 2 slosser Wihitsch und Repeteh wider von ime tlberzunemen, dann er dieselben neben der wanschaft nit versehen moge; mer bezalung XL-M; ( = 40.000) gulden ausstendiger schuld; dieweil hievor dem von Thurn und Wolfgang von Lamberg bevolen seine sehulden und annordnungen zu vernemen, die aber noch bisher nit bericht gethan. will ir Mt. derselben handlung vernemen, er sol mittler zeit und bis sich ir Mt. ankunft in die erbland nahere, gedult tragen. 30 marci 38.

112.

27. februara 1538. U Pragu.

Ferdinand odgovara banovima na njihov izvjetaj od 15. februara. an is. Ferdinandus etc. Magnified fideles dilecti. Allate sunt nobis heri litere vestre, quas ex Hwztilonna ad XV huius mensis dedistis. Et quod ad Ioannis Oatzianer negotium attinet. remittimus nos ad ea. que vobis Nicolaus Juritschitz et loannes Vngnad iuxta commissionem nostram proeul dubio iam exposuerunt nomine nostro. confidentes vos pro eommuni bono vestraque erga nos addictissima fidelitate nullo loco neque tempore defuturos. quo votis nostris in hac re satisfiat. Id quod vos identidem hortamur et gratiose requirimus. circa prouisiones faciendas tam pecunie quam militum curam habemus non vulgarem. a vobis etiam atque etiam petentes, vt que diea ista com-

185 munium regnioolarum absque impedimento et mora exigi et in vsus destinatos conuerti possit, totis viribus eontendatis, sicuti vos promptissimis animis hec et alia, que ad regnorum istorum salutem conseruationemque spectant, facturos esse nequaquam dubitamus. Et quia pro present! temporis conditione valde necessarium esse existimamus, vt eiuitas nostra Zagrabiensis aliquo presidio et maiori prouisione muniatur vos curam suseipere volumus. vt pro auertendis grauioribus ineommodis periculisque, que a seditiosis perfidisque hominibus timenda sunt et nullo negotio excitari possunt, ex conductorum peditum videlicet trecentorum numero circiter quadraginta vel quinquaginta potius dicte ciuitati Zagrabiensi veluti pro presidio imponatis et iuxta loeorum commoditatem et dispositionem, quoad eius fieri queat, vos ipsi propius aeeedere, resque emergentes gnaviter agere prouidereque curetis et alioquin omnia facere tractareque celerique consilio suseipere studeatis. quibus imminentia damna et pernitiose practice siue a Catzianer, siue aliunde proueniant, precaueri impedirique possint, nostram in eo expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum Prage 27 februaru 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

113.

27. februara 1538. U Ustilonji.

Banovi Petar Keglevi i Toma Nddasdy izvjeuju kralja Ferdinanda o prilikama u Hrvatskoj i Slavoniji, a naroito s obzirom na djelovanje Ivana Katzianera. Saeratissime regie maiestati Eomanorum, Hungarie. Bohemie etc. do mino et domino nostro nobis semper clementissimo. Post perpetue fidelitatis et seruitutis nostre in graciam vestre maiestatis humillimam subieccionem. Iam aliquot Uteris significauimus vestre maiestati statum et negocia istorum regnorum suorum, ac eciam nostra, et licet de conatibus hostium tarn internorum, quam externorum, vestram maiestatem admonuerimus, sed iam cerciora possumus vestre maiestati scribere, nam dominus collega mens et dominus Oastellanfy habent fratres et amicos in Croaeia et Sclauonia, ex quibus sunt eciam seruitores ipsius Catzianner et comitum et aliorum illius farine dominorum. qui nobis se crete et Uteris et nunciis significarunt, affirmantes rem certissimo sic se habere, quomodo omnes domini regni Oroacie confederati et coniurati sunt cum Catzianner. vt vnus alteram in nullo rerum euentu relinqueret et quod Valentinus Therek miserit specialem hominem suum ad ipsos, medio cuius tarn ipsi Catzianner. quam ipsis Croatis nuncciauit. quod Ioannes promisit ipsis, quod caesar Thurearum regna Sclauonie et Croatie amplius depopulare non faceret, et quod ipsis totum Sjrmium dt Posegam et earn partem Sclauonie, quam occuppasset, remitteret, modo sint vnanimes et dimittant vestram maiestatem et Ioanni adhereant, et quod finalis conclusio esset inter Valentinum et Catzianner ac alios complices suos super premissis facta, et ob id iam Catzianner profectus est in Croaciam oomitantibus

186 ilium dominis Croatis vsque ad Gozdanczky, Valentinum autem profectum esse ad loannem, vt preueniret nunceios per Catzianner et Croatos ad loannem missos. Quam primum autem Valentinus a Ioanne rediret. mox potent! manu hoc regnum intrabit et banos eonstituet et volens restituisse Zrynyo Chorgo et Sanctum Laurencium, et ipsum Zryny iam misisse ad occupacionem. Et quod tandem isti omnes simul vnacum Thurcis vellent contra vestram maiestatem belligerari. et quod Catzianer res et pecuniae suas ex Labaco et aliis locis in dies afferre facit. Hec noua licet non multum differunt ab M s , que prius vestre maiestati scripsimus, et ab hiis que estate preterita per Croatos sunt acta, seel hoc quoque inducit nos, vt credamus, quod ipsi comites Blagay et Zlwny pecunias vestre maiestatis accipere noluerunt. Hoc autem non est dubium, quin Catzianner ad peiora que poterit ipsos inducet, Accedit eo, quod iam fere omnes militares pociores ad ipsum Catzianner et ad comites confluxerunt, et in dies confugiunt. habentes ab eo liberalem solucionem. nam dat illis ad quemlibet mensem florenos quattuor et vltra hoc pro anno salario ad quemlibet equum aliis viginti. aliis sedecim. aliis quattuordeeim florenos. pro personarum condicione soluit et neminem in prima conduccione irremuneratum vltra premissa relinquit. Quantum hec solucio duret, ignoramus, ipse quidem Catzianner iactat. se habere ducenta millia florenorum et expectare se eciam ex tali loco habiturum pecunias, vnde nemo crederet. Preterea iam aperte ex bonis comitis Zryny dicatores sunt expulsi. similiter ex bonis Catzianner et fere omnium nobilium ad ipsos pertinentium. Quamobrem vestra maiestas dignetur mature rebus istorum regnorum suorum et nobis prouiclere et succurrere. quoniam nos cum nostris familiaribus sufiieientes non sumus, quoniam tan turn abest, vt haberemus aliquos equites vestre maiestatis nobiscum, vt nee nomina illorum recto scimus, qui conduct!, quique soluti sunt, nam nunc demum scribit nobis dominus Jwrvssytz, cuius litere date sunt VIII februaru, quod locumtenens magistri solucionum presentabit nobis copiam lustracionis, vnde nos cognoscere poterimus, quo pacto quisque et cum quot equitibus conduct! sint. quocl tamen nondum est factum, licet audiuimus, prius per dominum Jwryssyth aliquos conductos et solutos fuisse, sed nemo vsque in hunc diem ad nos venit, prefer dominum Castellaniiy et Cristoforum Szemchey et gentes domini Batthyany, immo ex illis alii ad loannem. alii ad Valentinum, alii ad Catzianner, alii ad Zryny sunt protect!. Preterea scribit in eisdem Htteris dominus Jwryssyth seruitores Ludouici Pekry conductos esse, de quibus nos prius neque sciuimus neque audiuimus et vt nunc intelligimus, iam fere est vnus mensis. quod fuerunt conduct! et soluti, et ne vnicam quidem horam seruierunt, et credimus illos quoque, ex quo non habent solucionem, alios alio abituros. Et vt ad nos reuertamur, iam nostri quoqe seruitores cogentur nos ob penuriam solucionum eserere et dispergi, nam misit hue dominus Jwryssyth. locumtenentem magistri solucionis, vt accepta dica nobis et aliis solucionem faciat, de qua dica nos niillam spem habemus, nam iam eciam connumeracio ipsa cepta est interturbari. Oogitare possumus, quid futurum erit de exaccione, quoniam isti aduersarii vestre maiestatis iam non quiescent, sed statim incipient aliquid. Nos vero quid agere possimus cum solis nostris equitibus, iudicet vestra maiestas Ab vna parte

187 habemus Thureas supra caput, ab alia istos domesticos hostes et videmus res nostras eo redactas esse, vt vel expellemur ex regno, sicut olim dominus Oarlowyth et Batthyany existente cum ipsis domino Jwryssyth, Petouiam vsque pulsi fuerunt. vel occludemur in aliquam arc em nostram. Si vestra maiestas dedisset nobis ilia duo millia equitum et mille peditum, hec omnia preuenire potuissemus et etiam ipsum Catzianner in Szomzegwara (!) oecludere potuissemus. Et talia seruicia vestre maiestati forte cum auxilio omnipotentis dei exhibere potuissemus, que vestra maiestas a nobis gratissimo animo aceipere potuisset. Nostrum consilium, nostra suppKeacio hec est, vt vestra maiestas mittat eitissime ex Stiria et Carintia ac Oarneola et equites et pedites Zagrabiam. et pecunias. quibus fiat solucio tam nostris, quam aliis equitibus leuis armature vestre maiestatis. si qui interim ex illis non clispergentur et si quos ex illis. qui aduersariis adheserunt, partim minis, partim bonis verbis ac solucione diuellere possemus; que si omnia non proficerent, tunc iuxta omnem possibilitatem nostram eos ad obedienciam vestre maiestatis omnibus viis et modis compelleremus. racione eciam dica connumerari et exigi posset et regnicole promissos equites racione triginta sex iobasionum prestare eogerentur: preterea secluderemus acluerserios ab invicem, ita vt Catzianner cum Oroatis ne posset traiicere Sawum in Sclauoniam. nee Valentinus Drawum, in quern vsum iam iam essent necessarii nazadiste et naues, sed si nondum edificate sunt, mittat saltern vestra maiestas pecuniam, quibus conducantur naza diste, qui vel minoribus nauigiis. quousque nazadi venient, poterunt passus fluminum Drawi et Sawi oecludere, et quod caput est rei. istis gentibus et pecuniis non solum poterimus istos, si cito ista fient. reprimere, sed Thureis eciam obstare cum auxilio dei omnipotentis totis viribus studebimus. que omnia vt vestra maiestas pro conservacione istorum regnorum suorum, vel pocius tocius reipublicae ehristiane et pro sua regia dignitate, postremo pro honore nostro et pro perpetuis et fidelibus seruiciis nostris prestare dignetur supplicamus. oramus. obsecramus et obtestamur. nam si vestra maiestas nos non asseeurasset de illis duobus millibus equitum et mille peditum. et cle nostra continua solucione. parati luissemus pocius in carcere vestre maiestatis putreseere, quam istud officium Eissumere, quia timemus, ne dicatur de nobis, quocl tempore nostri banatus vestra maiestas amisit ista regna, ex quibus procul dubio perirent eciam vicina regna maiestatis vestre. Amore dei supplicamus vestre maiestati. dignetur nobis graciose ignoscere. quod vestram maiestatem tocies obtundimus, ad quod nos eogit tidelitas nostra, quam vestre maiestati debemus, atque eciam honor noster, cuius ita amantes sumus, vt (modo saluo eo possumus) non dubitabimus personas nostras cuiuis perieulo exponere, sed eertum est, quod pericula capitum nostrorum nihil vestre maiestati proderunt, si interim nihilominus vestra maiestas regna sua amittet. Et cum hoc humillime imprimis deo, tandem vestre maiestati protestamur, quod nos nullorum malorum causa erimus, quoniam nos soli non sumus sufficientes tantis hostibus internis et externis obsistere, nihilominus ad quidquid cum personis nostris sufficere poterimus, parati erimus tanquam fideles seruitores vestre maiestatis. Postremo hoe nolumus vestram maiestatem latere, quod si cum consilio nostro fuissent equites ad seruicia vestre maiestatis conduct!, et hie (vbi

188 nos dietim in seruiciis vestre maiestatis occupati fuimus) soluti, nos tales personas reperissemus et nominassemus, qui cum pecuniis non auffugissent et penes nos in horas vestre maiestati seruiuissent, sed nos non meruimus, vt nos consuluissent, quales, quos et cum quot equitibus conducere debuisssent, immo tantum abest, vt ad nos venissent, vt nee registrum illorum conductorum et solutorum equitum ad nos miserunt. Negocium huius castelli iam cum auxilio dei eo processit, vt speremus infra vnam ebdomadam, si ab hostibus internis et externis non impediemur, nos periicere posse, cuius fossate iam sunt perfecte, Sawum quoque occlusimus ita, vt quousque castellum hie stabit, magna difficultate magnoque damno hostes per aquam ascendere possent. Deus optimus maximus vestram maiestatem felicissimam conseruare ad conseruacionem reipublice christiane et dexteram suam contra omnes hostes suos exaltare dignetur, in cuius graciam nos iterum supplices commendamus et graciosum ac citum responsum expectamus. Datum ex Hwzthylonya 27 die februaru 1538. Eiusdem vestre maiestatis fideles seruitores Petrus Keglewyth et Thomas Nadasdy bani etc. Original s dva prstenom otisnuta peata u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Barabds: Zrinyi Mikls levelek es okiratok. Vol. I, 49. Ovei odlomak donosi Bucholtz: Ferdinand I. Vol. IX, 278281.

114.

12. marta 1538. U Pragu.

Ferdinand nalae Ivanu Zrinskomu, da odmah podje u pomo, prema obvezi svojoj, banima kod gradnje Jasenovca.

l o a n ni c o m i ti S r i n i i . Ferdinandus etc. Magnifiee fidelis dileete. Perfertur ad nos te ad castra tua munienda istis periculosis temporibus continuisque Turcarum excursionibus non perinde atque necessitas requirit inuigilare et attendere, perque banos istos nostros frequenter monitum, et cum equitibus et peditibus tuis expeditioni ad edificandum castellum Jezanoez nuper suscepte presto esses, nullum prorsus auxilium misisse, quamuis te omnino venturum pollicitus fueras. Qua de re non solum miramur te banorum nostrorum requisitiones negligere, verum etiam indigne ferimus. eos ipsos auxilio manuque tua destitutes fuisse presertim in eo negocio, quod ad regnorum ipsorum defensionem pertinebat et omni scilicet ope adiuvandum fuerat. Quocirea tibi harum serie firmissime precipientes mandamus, vt singularem. hoc tempore de tuendis castris tuis Eassa et Pekrecz aliisque finitimis in manibus tuis existentibus curam habeas, in quo meliori quo potes ordine custodiaque

189 teneas, necnon pro regni istius necesitatibus debitam obedientiam dictis banis nostris in ferendis suppetiis prestes, nostram in eo expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum Prage XII martii 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

116.

12. marta 1538. U Pragu.

hvali zagrebaki kaptol i Petra Erddyja, io su se odazvali banima na njihov poziv. Oapitulo Zagrabiensi. Ferdinandus etc. Honorabiles deuoti fideles dileeti. Renunciatum est nobis per literas magnificorum Thome de Nadasd et Petri Keglewyth, banorum in regnis nostris Dalmatie Croatie et Sclauonie fidelium nobis dilectorum, vos omnium primos et peditibus et equitibus in auxilium ipsorum uenisse et pro defensione regni istius nostri, vti fideles subditos deeet, omnem laborem subire non detreetare et ad ipsorum requisitionem in his, que ad patrie vestre tuitionem propulsandosque Turcharum eonatus attinent, vos egregie propensos et paratos exhibere solere. Id quod a vobis dementi sane animo accipimus. offitiumque illud vestrum maximopere eommendamus, hortantes vos, vt cum pro dignitate nostra, turn pro asseruanda patrie vestre libertate, nullum periculum nuhumue onus subterfugere velitis et sicuti cepistis, in offitio vestro perseueretis et strenue pergatis, prout id ipsum et vos omnino facturos esse haudquamque dubitamus, et erga vos singulos omni gratia beneficentiaque nostra regia recognoscemus. Datum Prage die 12 martii 1538. In simili ad Petrum Erdewdy mutatis mutandis: Magnifice fidelis dilecte". Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Ferdinand

116.

26. marta 1538. U Lepoglavi.

Bani Petar Kegtevi-e i Toma Nddasdy izvjeuju kralja Ferdinanda o prilikama u Hrvatskoj i Slavoniji, te ga mole, da ispuni svoja obeanja. Sacratissime regie maiestati Bomanorum, Hungarie, Bohemie etc., domino domino nostro nobis semper elementissimo. Saeratissima regia maiestas, domine domine noster nobis semper clementissime. Post perpetue fidelitatis et seruitutis nostre in graciam vestre maiestatis humillimam subieccionem. Accepimus aliquot literas vestre maiestatis. non multo interuallo vnas post alteras, quibus vestra maiestas

190 respondit ad nostras, Quod vestra maiestas nobis ad omnes literas nostras tarn graciose respondere dignata ost. et quod seripta nostra boni consuluerit, et quod vestra maiestas solita sua dementia hiis regnis suis atque eciam nobis succursurum se tam benigne obtulerit, denique quod, vti ex uteris vestre maiestatis plane perspeximus, nos singulari gracia sua prosequitur et nos adeo clementer officii nostri admonet. ea omnia nos perpetuis et fidelibus seruiciis nostris vestre maiestati reseruiemus et ita nos gerere studebimus. vt in dies magis ac magis graciam vestre maiestatis erga nos prouocare possimus. sed quanto breuius poterimus, respondebimus vestre maiestati ad ea, de quibus wit vestra maiestas a nobis informari. Quantum pertinet ad confessionem castellani de Jazenocz. scimus quidem comitem de Zrinio superiori estate, antequam ))ellum vestre maiestatis progrederetur. misisse in Thurciam quenclam Ioannem Karynchyth. castellanum castri Krwpa, eo nomine, quod mittcret eum pro pactacione et redempcione Ioannis Alapy, neque possumus nobis persuadere, quod medio ipsius Karynchyth aliud egerit. quoniam nouimus ipsum Karynchyth hominem probum militarem et religioni christiane adeo addictum. vt, si eciam voluisset dominus suus medio ipsius aliquid cum Thurcis practicare, quod fuisset contra christianitatem. nunquam potuisset eum inducere: hoc quoque resciuimus. quod antequam Caczyanner se contra Thureas mouisset, miserat quendam seruitorem suum in Thurciam. qui tunc rediit, cum nos incumberemus edificacioni castelli Jazenocz, nos tamen non potuimus intelligere, quod medio ipsius aliquid mali ibi practicasset. Preterea hoc pro comperto habemus, habere ipsum comitem de Zrinio quendam seruitorem nomine Paulum Jankowyth, qui tenet quodclam castellum ipsius Zriny in ripa fluminis On situm, quod saltern quattuor miliaribus a castro Thurcico Kewar vocato clistat. et quitquid ipse Jankowyth ex istis partibus et de rebus ac negociis christianorum intelligere potest, dies et noctes Thurcis significat: vix possunt ex Oroacia vel Sclauoniacum II 0 vel III C equitibus incursionem sub aliquod castrum Thurcicum faeere, quin per ipsum Jankowyth pri us admoneantur et sepius per me Keglewyth et eciam per alios comes Zriny fuit rogatus, vt ipsum Jankowyth puniret et eciam castellum ab eo acciperet, sed neutrum hactenus faeere voluit. Nos tamen nescimus, si hec ipse Jankowyth facit ex voluntate domini sui, vel non. Quantum ad Ladislaum More attinet. hoc certum est, quod illius homines, et presertim capitalis seruitor suus, qui est Eascianus, habent assiduas practieas cum Thurcis et vitro eitroque frequentes mittunt nunceios et remunerant se mutuo. in quem tamen finem, certe nobis hactenus constare non potuit. Quod ad practieas comitum Oroacie et episeopi Zagrabiensis spectat, omnes practice, omnes denique conatus ipsorum iam apud vestram maiestatem adeo sunt note, vt non opus sit nobis amplius vestre maiestati de ea re scribere, preter hoe. quod forte nondum peruenit ad aures vestre maiestatis, quod ipsi eomites ordinauerunt dicam medii floreni in Croaeia. nos tamen prohibuimus tam eonnumeraeionem quam exaccionem illius. Episeopum autem Zagrabiensem nos ex hiis arbitramur harum practiearum esse partieipem, quod eomites Zriny et Blagay fuerunt apud episeopum, et illinc iuerunt ad Caczyanner et a Caczyanner iterum redierunt ad episeopum, et hec aliquocies facta sunt. Preterea instantissime petebat a nobis,

191 vt coneederemus ibi. vt posset conuenire cum ipso Catzyanner. Acceclit ad hoc. quod nonnuli ex capitulo Chasmensi vicebanum nostrum Andream Tharnoczy in secretis admonuerunt. quod omnino episcopus idem sentiret cum comitibus Croacie, sed saltern expectaret tempus eommodum, quo se dei-lararet. Ipsemet eciam Zryny, adhuc ante eliberacionem Catzianner, mihi Keglewyth dicebat, se et alios comites idem esse cum episcopo. Hoc quoque pro certo possumus scribere vestre maiestati. quod non solum colonos suos prohibuit ab administracione taxe. sed eciam capitulum Zagrabiense sub amissione beneficiorum prohibuit, ne ex bonis ipsorum dicam exsoluant. Ex hiis omnibus profecto nos non possumus nobis persuadere, ipsum episcopum cum vestra maiestate ac eciam nobiscum sincere agere. Quantum ad apparatum Thurcarum et de repentina inuasione regnorum vestre maiestatis pertinet, hiis diebus adducti sunt nobis per seruitores nostros aliquot captiui, ex quibus nommlli sunt Adrinopolitani, et non multo ante ex Adrinopoli discesserant, qui dicunt, cesarem Thurcarum. postquam ex Albania discessit, recta Adrinopolim fuisse profectum, et ab eo tempore semper ibi fuisse et proclamari fecisse per totum imperium suum, vt omnes tarn equites quam pedites se bello instruant, quia personaliter wit facere expedicionem. Preterea dicunt se auclisse Constantinopoli ingentem classem conscribi; dicunt, quod alii communi fama dicunt, ipsum cesarem per terram in Italiam per Sclauoniam progressurum, alii dicunt eum in Hungarian! venturum; dicunt preterea Memeth begum omnia ilia ingenia a Ootzyanner lucrata iam preparasse et aliqua fortalicia velle eum obsidere, et quod ipsi audissent eum velle Walpo obsidere. Hoc tamen pro certo possumus scribere vestre maiestati. quod ciuitatem Gredyschye Rewe vallis et bastionibus valde muniunt et eodem conuehunt magnis et multis nauibus onerariis ex Syrmio per Sawum omnis generis victualia. Hec sunt, que de conatibus Thurcorum nunc scribere possumus. Ceterum iuxta mandatum vestre maiestatis vnus nostrum, videlicet ego Keglewyth. fui constitutes cum domino Jwryssyth, cum quo quid concluserimus, arbitramur vestram maiestatem per dominum Jwryssyth iampridem edoctam esse. Nos et in hiis et in aliis omnibus ad omne mandatum vestre maiestatis parati erimus. Ceterum cum post edifieacionem castelli Wzthylonya ego Keglewyth profectus fuissem ad dominum Jwryssyth, ego vero Nadasdy mansissem in Welyke, cum per regnicolas vrgeremur, vt essemus ipsis auxilio versus Drawum, vbi tarn per equites, quam pedites plagiarios misere in dies vexarentur, miseramus gentes nostras cum vno ex vicebanis nostris versus Drawum. Interim Thurci Boznenses circiter cum III M equitum fecerunt excursionem vsque ad Monozlo et aliquot millia animarum abduxerunt vnacum pecoribus ipsorum et non paucas villas combusserunt. Que mala profecto nos eciam cum effusione sanguinis nostri libenter propulsassemus, si fuissemus sufficientes, sed ex quo nullas alias gentes habere potuimus preter nostras, nisi quod hodie intelleximus a vicebano nostro, quod alique gentes ad eum venissent. Nam si habuissemus ilia duo millia equitum et mille peditum, sperassemus nos hec et alia mala, que secuta sunt, et veremur, ne in dies plura sequantur, prohibere, si non totaliter saltern maiori ex parte propulsare potuisse. Quantum ad quinquaginta pedites Zagrabiam ex numero II C peditum mittendos

192 attinet, ex hoc suspicamur vestram maiestatem ab aliquo informatam esse nos habere III 0 pedites. Nos vero, licet mille habere debebamus, sed in hunc usque diem nee vnicum habuimus, preterquam quod dum circa Cristalocz versaremur et cum videremus neminem nobis in auxilium venire, ex colonis nostris leuaueramus circiter ducentos pedites, quos circiter per vnum mensem nobiscum habuimus et quidem non sine aliqua solucione, quos tandem propter penuriam solucionis dimittere coacti sumus. Igitur supplicamus vestre maiestati, dignetur nobis de solucione equitum et peditum graciose et mature prouidere, nam sine auxilio vestre maiestatis hanc dicam exigere posse non arbitramur, cum multi earn non permiserint connumerare et nonnulli, qui eciam connumerare permiserunt, nolunt exsoluere, et si eciam absque omni deffectu hec dica connumerata et exacta fuisset, adeo paucam summam facit (vti vestra maiestas a suis dicatoribus cognoscet), quod non suffieeret ad conseruacionem duorum millium equitum et mille peditum. lam vero in dies maioribus copiis vestra maiestas in istis regnis suis indigebit, equites vero regnicolarum, quousque ista dica non habuerit progressum suum, non se mouebunt. nam nee illi, qui non permiserunt bona ipsorum connumerare, nee illi. qui connumeratam dicam exsoluere nolunt. equites dabunt, quousque ita non adigentur. Nos autem quid possumus facere cum III C equitibus ad tot et tanta tarn interna quam externa negocia, iudicet vestra maiestas. Igitur iterum supplicamus vestre maiestati tanquam domino nostro graciosissimo. dignetur nobis et pecuniis et gentibus primo quoque tempore prouidere, vt imprimis pro dignitate vestre maiestatis et tandem pro honore nostro possemus vestre maiestati et regnis suis seruire. Nos quoque nichil pretermittemus. quidquid facere poterimus, tarn in dica exigenda, quam in equitibus regnicolarum leuandis, atque ob id habuimus hodie hie aliquam congregacionem. Hinc vero ego Nadasdy conferam me iuxta mandatum vestre maiestatis in Grecz mihi iniunctum ad Muray-Zombath pro reuidendis metis et aliis differenciis inter Hungariam et Stiriam, quo et dominum Batthyany et alios per vestram maiestatem vna mecum ad id deputatos cum pleno mandate plenque informacione et instructione expecto. Ego vero Keglewyth invigilabo rebus et negociis vestre maiestatis et regnorum suorum, cum meis et college mei familiaribus, et si quas alias gentes interim habere poterimus, nam preter Castellanffy nemo est nobiscum. De Byhegh et Eepach ego Keglewyth expecto a vestra maiestate graciosum responsum, nam licet scripserit vestra maiestas per dominum Jwryssych, datum esse ordinem, vti illis arcibus prouideretur, seiat tamen vestra maiestas in hunc vsque diem nullum ordinem datum esse, licet Chrissatacz profectus fuerit illuc cum aliquot peditibus, sed de illis nee vnicum ad arces dedit, sed saltern ad custodiam civitatis tenuit. Ego vero et prius tenui et nunc teneo propriis et solis meis expensis ilia castra. Igitur supplico vestre maiestati tanquam domino meo clementissimo, vt si nondum fecit mihi relacionem per hominem meum, quern pro hac re acl vestram maiestatem miseram, dignetur iamtandem mihi graciosum et finale responsum facere. Ceterum supplicamus vestre maiestati, vt scribat Chrissatacz, vt reddat Georgio Wragouyth castrum suum Szokol, de quo castro homines ipsius Wragowyth, vti nobis dictum est, exclusi sunt per ipsum Chrissatacz tunc, cum eum intromisissent ad videnda neeessaria illius

193 castri fmitimi, que res multum alienauit eciam aliorum animos. Quantum ad falsas literas. quas Catzyanner eireumtuKsse et ostendisse dicitur attinet, nostrum officium erit apud omnes mendacia scellerati hominis ita refutare, ne quid ea res dignitati vestre maiestatis obesse possit, licet non existimamus quemquem mortalium ita desipere, cui ilia menacia vel saltern verisimilia videri possint. Deus optimus maximus vestram maiestatem felieissimam eonseruet pro salute reipublice christiane, in cuius graciam nos iterum supplices commendamus. Datum ex Lepaglawa feria tercia post festum Anunctiacionis beatissime virginis Marie, anno domini 1538. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis fideles seruitores Hetrus Keglewyth Thomas Nadasdy bani etc. Original s dva prstenom utisnuta -peata u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Pripis s polja: Ad consilium bellicum. An hof. Litterae et supplicaciones diuerse Hungarorum ad regiam maiestatem, de anno 1538.

117.

31. marta 1588. U Pragu.

Ferdinand odgovara hanu Petru Kegleviu na njegovo pismo iz Ustilonje od 23. februara.

Magnifico fideli nobis dilecto Petro Kegiowitsh e Busin, regnorum nostrorum Dalmatie, Croatie et Sclauonie etc. bano. Ferdinandu* diuina fauente dementia Romanorum, Hungarie Bohemieque etc. rex semper augustus etc. Magnifice fidelis dilecte. Exhibite sunt nobis litere tue de XXIII elapsi mensis februaru ex Wzthylonia. in quibus nos partim propter maiorem prouisionem ratione castrorum Wihigy et Repetsh faciendam, partim uero pro antiquis tuis debitis requirimur, quarum quidem seriem gratiose intelleximus. Oumque ad presens in iis et aliis similibus omnino arduis negociis simus occupati, et tue etiam admonitionis gratiose memores erimus. Quantum uero attinet ad debita tua, que tibi apud nos restare scribis, commisimus iam antea nobili ac honorabili, deuoto et fidelibus nobis dilectis Erasmo baroni de Turre et Grace, ordinis beate Marie virginis Theutonicorum commendatori, et Vuolfgango a Lamberg, consiliariis nostris, quo te coniunctim uel diuisim nostro nomine ratione huiusmoi debitorum requirant et abs te particulariter intelligant, undenam talia debita proueniant, an sint liquida aut fideigne desuper extent recognitiones et in quantum etiam sese extendant et quomodo ilia deprehenderint. quod de illis omnibus nos informent. eertiores reant et de huiusmoi literis et
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II.

13

194 recognitionibus aut quicquid desuper extiterit, fidedigna exemplaria ad nos transmittant, ita et in illis nos iuxta exigentem nostram neeessitatem reuidere et super iisdem ulterius resoluere possimus. Que informatio pre dictor um commissariorum nostrorum tamen ad manus nostras hactenus non peruenit. Quam ob rem te gratiose requirimus et hortamur, ut interim et usque ad aduentum nostrum propiorem in patrias nostras hereditarias nobiscum equi bonique eonsulere et tuo offitio et rebus nostris strennue ac sedulo adesse uelis. quern admodum de te nobis omnino pollieemur et tibi gratiose confidimus. Datum in arce nostra regia Prage. die ultima martii, anno domini etc. XXXVIII. regnorum nostrorum Romani octauo, aliorum uero duodecimo. Ferdinandus. Ad mandatum domini regis proprium. Johan Zott v(on) Plaiegk H. Hofrnan. Original s velikim kraljevskim peatom u arkivu jugoslavenske aka demije u Zagrebu. 118.

31. marta 1538. U Gracu.

Superintendent kraljevske komore Prantner uhavjesuje bana Tomu Na da dyj a i Petra Keglevia. da je Ferdinand odredio 3000 for. za plau banskih eta. Spectabilibus ac magnificis dominis Thome Nadasti et domino Petro Keglobitsch(l), Oroatie ac Sclauonie banis etc., dominis et amicis suis obseruandis. Spectabiles ac magnifici domini, salutem et officia mea paratissima. Yestris magnificenciis latere nolo me iussu maiestatis regie in sue maiestatis prouinciis non nihil pecuniarum contrahere, ad futuros sue maiestatis belli apparatus et necessarios vsus in eos vero potissimum, qui nullam moram admittere volunt, vti in comparando comeatu, instruendis nauibus etc. Cum vero sua maiestas omni studio mihi iniunxerit, vt aliquid pecuniarum equitibus, qui vestris auspiciis in Sclauonia militant, quamprimum mitterem, effeci, vt in breui tria milia ad manus sue maiestatis exercitus solutoris Blasii Spiler, vel ipso absente suas vices gerenti per vicedominos Stirie et Carniole mittentur, quas ipse scitu et consilio vestrarum magnificenciarum ac suprerni capitanei domini Mcolai Jurischitz dictis equitibus distribuet. Easdem vestras magnificencias nomine regie maiestatis monitas meoque rogatas esse velim, vt cum dictis equitibus omni studio agere et efficere velint, ne hanc paruam moram grauatim accipiant, seque in seruiciis maiestatis regie fideliter contineant et gerant, neque dubitent a sua maiestate regia ipsis breui vberius prouisum fore, suamque maiestatem regiam omni dementia erga ipsos cognituram. Quemadmodum vestras magnifi-

195 cencias pro sua prudentia facturas minime dubito, me iisdem vt dominis et amicis honorandis officiose commendans. Datum Graez, vltima marcii, anno etc. XXXVIII. W. Prantner magister ordinis diui Georgii, regie camere superintendens.1 Original s tragovima utisnuta peata u arhivu jugoslavenske aka demije u Zagrebu.

119.

31. marta 1538. U Pragu.

Uputa Luki Szehelyu glede slavonske tridesetnice. D r e i s s i g i s t e n in W i n d i s c h e n l a n d e n h a l b e n a n t w o r t an Z k h 1. Edler, lieber, getreuer. Als du hievor in ainem demem schreiben an unsern furstand superintendenten unserer hof earner, Wolfgangen Pranndtrier, hoehmaister Sand-Georgen ordens, ausgangen, so er uns furbracht angezaigt, was beswarungen dir in unserm dreissigisten deiner verwaltung furfallen und nemlich das die von Agram die zwaihundert guldin reiniseh, die wir inen aus dem dreissigisten zu bezalen verordent, selbst innebehalten wellen und der Khesstki Paul, des Pekri Lays diener, den handwerchpersonen und kaufleuten ire giiter niderwerf, aueh sonst etlich burger und undertanen sich des dreissigisten frei zu sein vermainen etc. Darauf ist unser mainung und bevel, das du niemand wer der sei. so nit sondere freihait des dreissigisten halben von uns furbringt, dreissigistfrei durchkomen noch passieren lassest, sonder darob vestiglich handhabest, aueh des Khesskhi Paul handlung gegen den kaufleuten sovil inndert muglich und die gelegenhait der lauf der orten in Windischen landen erleiden mugen, abstelfest, sovil aber die von Agram betrifft, sollest du gegen inen niehts ferrer handlen, sonder aus beweglichen ursachen ditsmals obgemelter freihait halben bis auf ferrern unsern beschaid unangefordert bleiben lassen. Das alles wollten wir dir auf beruert dein schreiben zu antwort nieht verhalten. Geben Prag den XXXI-ten tag martii. anno etc. im aehtunddreissigisten. An h e r r n L u c a s Zkhl. Ungar. Gedenkbuch I, fol. ministarstva financija u . 104h, u arhivu c. i kr. zajednikoga

Potpis uinio je Prantner vlastoruno. *

196

120.

20. aprila 1588. U Varadinu.

Sofija vojvotkinja Mazovska, ena Ludovika , moli bana Tomu Nddasdyja za zasutu u poslu tridesetnice, a onda i zato, da se na saboru slavonskom, koji je upravo sazvan, zauzme za oslobodjenje njezina mua. Magnifico domino Thome Nadasdy regnorum Dalmacie, Oroacie etc. bano, domino et amico nobis confidentissimo. Magnifice domine amice nobis honorande, salutem. Oedimus dominacioni vestre bene constare, ab illo tempore, quo regia maiestas, dominus noster clementissimus, ominum et maritum meum detineri et captiuari faeit, in quanta calamitate. dolore, tristicia et exnunc positi sumus, et fatigas quantas habuimus, quantas eeiam expensas in eliberaeione domini mariti mei aput maiestatem suam laborantes exposuerimus. Nunc vero quid super nos accidit, non satis constat nobis, si cum scitu et iussu dominacionis vestre magnifice est factum aut ; cogimur dominacioni vestre magnifice lamentabiliter explicare. Hiis diebus dominus Andreas Thernowczy1 vicebanus in oppidum Nedewcze ad seruitores nostros, qui in tricesimis fuerunt, irruit, ipsos captiuandos abduxit, res et bona ipsorum vnacum equis abstulit, regie maiestati eciam non parum damni intulit, nee sperassemus vllo pacto super nos euenire. Nam si cum scitu domina cionis vestre magnifice est factum, credidissemus pocius si non ob amiciciam domini et mariti mei, sed inspicientes ad orbitatem nostram, ad quam deuenimus. et si quispiam alter talia super nos facere voluisset, dominacionem vestram et viam modumque, ne taliter accidisset, tenuisse. Quandoquidem nos cum domino Paulo Bornemyza per dominum Stephanum Gywlay ad certum tempus in talem vnionem deuenimus, vt tam a tricesimis, quam a taxa presenti esset pacificus, quod dominus Paulus Bornemiza omnino id annuit et concessit, vt a taxa pacificus erit ac secure et libere in tricesimis serui tores nostri forent et exigerent. Proinde et dominacionem vestram rogamus sumopere tanquam amicum confidentissimum, nam nos post deum semper in dominacione vestra magnifica fiuciam et spem in necessitatibus nostris habuimus et exnunc habemus, velit ad calamitates doloresque nostras considerare, ad quas deuenimus, seruitores nostros captos emittere ac equos et alias res ipsorum ablatas quascumque reddere ac restitui facere. Dominacio vestra factura est et coram deo nobisque rem gratissimam, quod nos vnacum domino et marito meo, postquam annuente deo eliberabitur, omni posse nostro dominacioni vestre magnifice recompensabimus. Preterea dum aput regiam maiestatem hiis diebus proxime elapsis fuimus, dominacio vestra magnifica meminisse poterit, scripseramus eidem, vt pro eliberaeione domini et mariti mei aput regiam maiestatem laboraret, quod dominacio vestra magnifica obtulit se libenter id facturum. Nunc vero intelligimus, dominacionem vestram magnificam propediem congregacionem habere; rogamus earn et obsecramus, cum ipsa congregacione
1

Ovako u originalu mjesto Tharnoczy.

197 celebranda properare velit, tandem prout melius intelligit iuxta industriam suam aput dominos et regnicolas laborare et ipsos ad id habere, vt vnacum dominacione vestra magnifica aput regiam maiestatem pro eliberacione domini et mariti mei velint. laborare et intercedere; nam dominus maritus meus post deum in dominacionem vestram magnificam. speeialem confidenciam habet, prout hiis diebus, dum aput suam dominacionem in Greez fuimus, ex ore audiuimus, et credimus in optimo deo, postquam eliberabitur, cum dominacione vestra magnifica bona amicicia et fore et regraeiari. Dominacioni vestre magnifice eciam significamus, cum present! taxa regia nos vehementer coguntur vti administrare deberemus; constat autem dominacioni vestre magnifice perbene, castra finitima nobis habere Petrowjnam et Izdenz, in quibus omnino nulli prouentus habentur et nunc indies tam castellani, prouisores nec non portarii, vti ipsis solucionem faceremus sollicitant, minent; si cum solucione ipsis facta tardauerimus. tunc ipsa castra nobis non sunt necessaria. Sed dominacionem vestram magnificam rogamus. cum ipsa taxa ad exigenclum festinare nolit, quin pocius et si exaeta esset, velit considerate presenti periculo ad castra ipsa finitima ipsam taxam annuere et concedere, vt ipsis solucionem facere possemus, eciam pulueres et alias necessitates ordinare possent daremus. Nam deus auertat, si quid periculi ipsis castris accident, quanquam nostrum damnum esset, sed dominacio vestra magnifica perpendere poterit. Exinde et toto huic regno miserrimo et regie maiestati non parum periculi accideret. Id autem dominacioni vestre magnifice certo signifieare possumus, vt in toto hoc regno non plures iobagiones nobis spectantes ha bentur solum III 0 et dominacio vestra magnifica cogitare poterit, si solum castellanis et ceteris cum solucione et aliis necessitatibus ad ipsa castra pertinentibus peruenire possumus. Deinde eciam dominacioni vestre magnifice ad scitum damus. sed dominacio vestra magnifica, vt tam pluribus earn impedimus quouismodo nobis imputare nolit, nam deum testamur, cui necessitates nostras explicare possemus, preter dominacionem vestram magnificam scimus neminem. ex quo et alienigena sumus. et qui pro nobis in minimo respondere aut in necessitatibus nostris subueniret ignoramus; sed confisi in dominacionem vestram magnificam quo(d) spectat ad tricesimas, dominacio vestra magni fica velit ab occupacione ipsarum tricesimarum esse pacificus. Interim quoad regiam maiestatem. adibimus, velit eciam ab omnibus impetitoribus tueri et deffendere, nam in istis istiirbiorum temporibus non sunt adeo tanti prouentus in ipsis trieesimis prout dominacioni vestre magnifice declarant. Tandem si sua maiestas iusserit nobis ad quorumcumque manus dare, sine omni dilacione parati sumus dare et resignare. A dominacione vestra magnifica de premissis omnibus negociis nostris optatam et citam relacionem expectamus et eandem valere semper optamus. Ex castro nostro Warasdiensi sacro sabato 1538. Sofia dux Mazouie, magnifici domini Ludouici Pekry consors. Original s tragovima it crveni vosak utisnuta peata u kr. ug. zem, arhivu u Budimpeti, Ndasdy leveltdr.

198

121.

26. aprila 1538. U Varadinu.

Sofija knjeginja Mazovska, ena Ludovika , moli bana Nddasdyja, da joj hide u pomoi u njenim poslovima. Tomu

Speetabili ae magnifieo domino Thome de Nadasd, thauernieorum regalium magistro, eomitatus Castriferrei (comiti), ae regnorum Dalmacie,. Oroacie et Sclauonie bano, domino et amieo nobis honorando. Magniiiee domine et amiee nobis honorande, salutem. Literas dominaeionis vestre intelleximus; quibus vero eadem seribit, vt regia maiestas dominus noster elementissimus dominacioni iussisset, vt trieesimas oceupassetis. nos semper regie maiestati obedientes fuimus et nune sumus, tamen dominaeio vestra intelligere velit, concluseramus ad aliquot terminum medio domini Stephani Gywlay cum domino Paulo Bornemyzya ita, vt vsque illud tempus tarn a taxa quam a trieesimis esset paeifieus, quod omnino faeturum se obtulit. Nos autem super id confisi seruitores nostros illo miseramus. Quid exinde nobis euenit. dominaeionem vestram non latet. Dominaeioni autem vestre signifieamus, a regia maiestate, postquam ad domum nostram Warasdiensem venimus, nullas literas ex parte tricesimarum habuimus, sed heri allate sunt nobis a maiestate sua litere, eciam a do mino Paulo Bornemyzya. Quid sua maiestas nobis seribit, super id dominum Stephanum Gywlay ad se voeauimus, medio euius omnem relaeionem faeturi sumus, dominaeio vestra ab homine sue maiestatis intelliget. Prout autem dominaeio vestra seribit, vt ilium deprehensum seruitorem vellet ad regiam maiestatem mittere ad racionem dandam, ipse solum seruitor in trieesimis fuit et si regia maiestas optauerit racionem habere ab illo tempore, quo cum domino Paulo Bornemyzya, vt a trieesimis paeifieus esset, determinaueramus, presto sumus reddere. Si vero maiestas sua non crederet tanti prouentus quanti prouenerunt exigui, ex registris omini Luce Zekel intelliget. Nam quanti prouentus prouenerunt, plus damni quam eomodi aecepimus. Earn ob rem dominaeionem vestram rogamus, velit ipsum vnacum rebus omnibus ablatis dimittere ae dimitti facere. Dominaeio vestra seribit, vt Nicolaum Loranth, familiarem eiusdem, homines nostri persecuti sunt, ita vt vix euasit, alias istud negoeium a nemine intelligere nee audire potuimus. Nieholominus dominaeionem vestram rogamus tanquam amieum, Nicolaum Loranth cum alio seruitore eiusdem sine omni dilaeione hue mittere velit, dicat et monstrat, qui fuerunt, tandem fiat reuisio iuris et quitquid ius adinuenerit, videbit dominaeio vestra, iuxta demerita ipsorum puniri faciemus. Seribit eciam dominaeio vestra, vt multi turn nobiles, eeelesiastici et ceteri lamentabiliter conqueruntur, vt homines nostri bona ipsorum occuparentur et depredarentur. Nos seruitores tales non habemus, qui talia perpetrarent, nam quos habemus, satis pauei existunt. Sed rogamus earn, significet nobis nominibus ipsorum et qui conqueruntur, eciam seruitores nostros, qui talia faciunt, nos a iuris reuisione prohibere nolumus,

199 Preterea quemadmodum dominacio vestra seribit, vt Paul us Keczkes contra regiam maiestatem et dominacionem vestram collegamque dominacionis vestre aliquibus illicitis verbis oblocutus fuisset, nos statim perlectis literis dominacionis vestre ipsi satis superque locuti fuimus et eciam interrogauimus. Ipse nil aliud dicit, solum submittit se ad hoe, vt quieumque dominacioni vestre id retulit, significare vellet; paratus esset facie ad faciem respondere et videre, si aliqua verba talia protulit. Nos quoque dominacionem vestram rogamus, velit nobis significare et vt personaliter constituantur. Nam nunc et si lapides loqui possint, forsitan et ipsi in eliberacione domini mariti mei essent in impedimento. Quemadmodum autem dominacio vestra seribit. vt ex parte domini mei eliberacionem aput regiam maiestatem prius viam habuit, sed nunc non habet, dominacio vestra nunc talem viam habere potest, sicuti et prius. Proine earn rogamus, velit ob intuitu captiuitatis domini mei tandem intueatur nostrum dolorem et mestieiam ad quam deuenimus, pro elibe racione domini mariti mei vnacum domino collega vestro aput suam maiestatem laborare, quod nos, postquam, annuente deo, dominus meus eliberabitur, quoad vixerimus, vnacum ipso omni amicicia promereri curabimus. Valere eandem semper optamus. Ex castro nostro Warasdiensi feria sexta proxima ante dominicam Quasimodo 1538. Soffia (!) dux Maszouie magnifici domini Ludouici Pekry consors. peatom u . . arkivu u Budimpeti;

Original s utisnutim Nddasdy leveltr.

122.

29. aprila 1538. U Kostein.

Ban Petar Keglevi stavlja do znanja svome drugu banu Tomi svoje namjere glede hrvatskih posala. Nddasdyju

Magnifico domino domino Thome de Nadasd, regnorum Dalmacie, Croacie et Sclauonie bano ac comiti etc., domino fratri, amico et college nostro nobis obseruandissimo. Magnifiee omine frater, amice et collega nobis obseruandissime, salutem et seruitiorum nostrorum commendacionem. Literas regie maiestatis, domini notri clementissimi. quarum exemplar sabbato ante Palmarum magnifice dominacioni vestre transmiseramus, in specie presentibus inclusas eidem mittimus, quarum tenorem nos isto modo intelligimus, videlicet, vt essemus solliciti. si quem illorum. per quos Ioannes Catzianer cum Valen tino Therek mutuam habuit intelligenciam, in potestatem regie maiestatis possemus facere devenire, potissimum vero ad personam loannis Katzyaner vt invigilaremus, ne ad hostem, hoc est ad Ioannem waywodam. proficisceretur et ex Oroacia elabi ne posset. His itaque regie maiestatis mandatis obtemperare volentes versus Kaproncza proficisci institueramus et eandem

200 eo venire hortabamur, vt si quomodo ipsi Kaczianer eontigisset transire ad ipsum loannem waywodam, vel si aliquam ipsorum personarum in uteris regie maiestatis nominatarum redire ab ipso Valentino Therek ad Caezianer accidisset, possemus seruicium domino nostro elementissimo exhibere. Sed quia, dum hec facere cogitabamus, interim Wolfigangus Zempchey domum rediit, Ioannes vero Gatzianer in Gwozdanzky cum equo cadens sic contractus est, vt difficulter superstes remansit, qui adhuc ex confraetione ilia non convaluit, nee certa spes est valetudinis eius. Cum igitur sic evenisse ista vidimus siue intelleximus, duximus non esse de necessitate infra deseendere, nisi eadem aliud censet. Dicet forsan magnifica dominatio vestra, quid tan to tempore hie agimus. Primum est, quod expectauimus illos homines, qui a regia maiestate erant deputati, vt de antiquis nostris seruitiis nobiscum racionem ponere debuissent, que necdum posita est neque ponetur in instanti, aliud vero est, quod pecuniam cum qua infra ad nostros descenderemus, habere non potuimus; si autem absque peeunia infra deseendissemus, nostri de dandis pecuniis nos nimium sollieitarent, et si non haberemus quid dare illis. forsan aliqui eciam licenciarentur a nobis, et ideo deseendere non fuimus ausi. A Turcis eciam multum timoris non habuimus. quia bassa Bosnensis ad partes maritimas cum suis profectus est, paucos in confiniis his reliquit, ducentos vel ad summum trecentos equites; et illi eciam equos eorum vbique ad pascua emiserunt, neque vsque ad plenitudinem lune formidandum est ab illis. Sed si dominacio vestra magnifica velit pro eonsulto accipere, videtur nobis, quod, cum plena luna lucebit, ordinaremus homines mille et quingentos. vel si paulo minus, nihil ergo, et intraremus agrum Lewaehmezew vel Posegam et cum dei voluntate faceremus, quod honori nostro congruum esset. Si propter macilentiam equorum in alterius lune plenitudinem iter nostrum differremus (!), forsan interim bassa redibit domum et que modo per paucos. postea per multos effici non poterunt, Equites et pedites vndiquaque ordinaremus, quantum nobis satis videretur. Ex his quid eadem sentit, nobis rescribi petimus cum eft'ectu. Scripsit nobis dominus Paulus Eathkay, vicebanus noster, quod ad faeiendam in'-ursionem profectus esset et locus, quem invadere wit, certe longe est. videlicet Zapolya, qui si rediit cum aliquo luero. ignoramus. Item nobis quandam sehedam scripsit. quomodo cum domino Ladislao More loquutus est, quam presentibus inclusam eidem mittimus. Item literas Valentini Therek et Wolfgangi Zempchey eidem mittimus, ad quas rescripsimus, nos non posse relacionem facere absque consensu magnifice dominaeionis vestre. 20. apr. Item alias literas regie maiestatis, quas in sacro sabbato accepimus, eidem in specie transmittimus, de administratione dice presentis, ex quibus intelligimus, bona reuerendissimi Zagrabiensis non esse excepta. de quibus sicut de aliis. si est intelligendum, nobis consulat, quid inde agere habeamus. Item de statu et condicione faccionis Oroatice eidem scribere possumus. quantum intelligimus admodum penitudine ducitur et friget; alter in alterum viemm reiicit et nunc quorum bona connumerare non sunt admissa, ad indices nobiliuin et ad dicatores veniunt rogantes. vt eorum bona eon-

201 numerarentur. Potissimum autem facit hec iunior Zryny et consors Kaczyaner et alii etc. Item misimus frequenter ad dominum Paulum Bornemyzza rogantes pecuniam, inprimis eidem magnifice dominacioni vestre et tandem nobis, cum quibus gentes nostras curari possemus. qui dicit nondum exactam fuisse dieam et vnde daret, dicit .se non habere. Nobis autem vicecomites pro ipsa dica, qui vadiant, narrant. quod parua restancia ipsius dice est inexaeta. Nescimus, quid ipse dominus Paulus Bornemizza agit. quur (!) nobis pecuniam non dat? Vel dabitur nobis pecunia, vel non. Nos hie tardare nolumus, nisi Oroaciam intrabimus vel ad nouum castellum in Zawo descendemus eiusque consumationi incumbemus. Eadem autem magnifica dominacio vestra nobis scribat, quem in locum istine, vbi nunc agit. iter motura est suum. Illi centum equites cum Desewft'y, qui olim auspiciis domini Ludouici Pekry militabant. vnum medio eorum miserunt ad nos rogantes a nobis pecuniam, quibus nescimus quid dare, nisi si aliquid de dica present! daremus. Nam si aliquid illis non dederimus. discedent omnes et absque eis peius erit. De his et de aliis suprascriptis omnibus eadem suum Judicium nobis scribat detque informationem. quid ex eis agere debeamus. In reliquo valere optamus eandem magnificeneiam vestram vnacum domina eonsorte eiusdem, quam plurima nomine nostro salute impartire oramus. Ex castro nostro Kozthel feria secunda post dominicam Quasimodo geniti, anno 1538. Eiusdem magnifice dominacionis vestre collega Petrus Keglewyth de Bwsyn. comes et banus etc. Original s utisnutim peatom ti crveni vosak u kr. . ugar. arhivu u Budimpeti, Ndasdy leveltar.

123.

29. aprila 1538. U Pragu.

Ferdinand- javlja banovima Petru Kegleviu i Tomi Nddasdyju. da alje u pomo dvije hiljade konjanika, pa da se stoga nadju sa Lukom Szekelyem u svrhu razdijeljenja istih. Ferdinandus diuina fauente dementia Romanorum ac Hungarie et Bohemie etc. rex. infans Hispaniarum, archidux Austriae etc, Magnifici fideles dileeti. Cum in summa festinatione pro eonfirmandis et in spem future eximie ac insignis alicuius defensionis nostre erigendis eonsolandisque animis fidelium subditorum et incolarum regnorum nostrorum Dalmatie. Croatie et Sclauonie de nouo bis mille equites leuis armature in repentinum quasi subsidium isthic ad stipendia nostra conducendos esse decreuerimus. non solum id inpresentiarum vobis, ut pro uestro officio, fide diligentiaque eius rei exequende cum egregio fidele nobis dilecto

202 Luka Zeekel de Ormosd, quem in specialem commissarium ordinauimus, urani suseiperetis signifieandum. sed etiam ne prorsus quicquam in mora esset, diem quoque . . . 1 mensis mai proxime sequentis prestituendum prefigendumque duximus, quo ad agendum eo die habendumque equitum illorum deleetum non tam vos ipsos, quam alios paratos et instructos reddere possitis. Nam de loco, ubi lustratio seu delectus fieri debeat, licet et in Croatia prope Metlingum et in Sclauonia inter Petouiam et Freschinum loca nobis non admodum incomoda videantur, vobis ipsis et prefato Luce Zeckel stamendum relinquimus, ut qui regionum illarum conditiones abunde cognitas habeatis. Curabimus autem et solucionum lustrationumque magistros in tempore isthic esse, quo ad prestitutum diem et vtriusque regni loca presto sint, ne per ipsos quicquam neglectum esse putetis. Porro qui se ad eiusmodi lustrationem conferre debebunt, singulos cum deputato ipsis equitum numero in sceda his adiuncta recenseri iussimus. Sed cum tribus illis posterioribus, videlicet Petro et Michaele Backyth, Francisco Gapolnay. ac Walthasare Wamphy, quoniam iam ante decidimus, et pro eo ut apparet, equitum numero transegimus, nihil nobis uidet esse immutandum. aut huius lustrationis causa eis negotium esse exhibenclmn. cum et, alioqui longius absint. quam ut eo se conferre queant; quos uero a vobis quadringentos scilicet eqaites eonduximus, in eum quoque duorum inillium numerum referri connumerarique uoluraus et statuimus, quanquam nee sic quidem integer et perfectus futurus sit, facile tamen residuum per nobiles quosdam medioeris conditionis et equites magistrorum solutionis et delectus supplebitur. neque vobis dubium esse debebit, quin etiam interea Capitaneos et subditos nostros in sceda descriptos serio requisituri simus, ut unusquisque eorum cum equitibus suis ad loca et diem delectus se preparet et in rem presentem veniat stipendiaque sua pereipiat. Vobis et dicto Luce Zeckel gratiose iniungentes, ut in conducendis lustrandisque equitibus bis mille debitam et indefessam operam nauetis. ut uestro consilio industriaque magnum aliquod in ea re momentum extitisse omniumque animos in certain liberationis sue expectationem uenisse senciamus. quibus vos nomine nostro firmiter et pro eertissimo polliceri nequaquam dubitetis. Nos regni Sclauonie salutem incolumitatemque eo habere studio, ut maiori uix possit, connitique dies et noctes, ut illud tot annis afiiictum, tam grauibus Turcharum incursionibus uexatum tandem ad pristinum traquillitatis statum reducamus. Nam que modo instituimus facere, argumento tantum esse debent mentis erga se voluntatisque nostre, qua se, si qua uis maior ingruat. de iusto amplo'que nostro et sufficienti subsidio certius solentur et in nostra dementia, cura et sollicitudine plusquam paterna fixam fiduciam habeant, alacrioresque insurgant, tanquam a nobis minquam deserendi destituendiue. Vos uero interea, que vestra est summa in nos fides, in patriam uestram pietas, in omnes partes strenue eontendite, agite, elaborate et consilium eapite, quo et comeatus uestri in tuto maneant et eastra locaque, que muniri possunt, firmentur, reliqua autem diruantur et disiecta iaceant, ne misera plebeeula his locis fisa ex improuiso in perpetuam Turcharum durissimamque seruitutem abducatur. Ostalo neispunjeno.

20 Neque uero vos moueat, quod hactenus equitibus in regno nos tro Sclauonie de emeritis stipendiis non est satisfactum. Siquidem tricesima et diea , unde solutio sustinendis vobis gentibusque nostris fieri debebat, nobis adempta sit, ut ex iis nihil penitus emolument! aceesserit. Seel in posterum earn stipendiorum uestrorum rationem habituri sumus. ut uere intelligatis, quemadinodum in aliis, sic in hoc quoque non uulgariter uobis prouisum esse et hec quidem hactenus in premissis autem nostram expres.sam et omnimodam executuri estis voluntatem. Datum in arce nostra regia Prage, die XXIX mensis aprilis, anno domini MDXXXVIII, regnorum nostrorum Eomani octauo, aliorum uero duodecimo. Koncept i istopis bez kraljeva potpisa i peata u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

124.

29. aprila 1538. U Pragu.

Ferdinand nalaze zagrebakom biskupu Simonu i drugim nekim velikaima, da se nadju na sastanku s Lukom Szekelyem u svrhu razdiobe u pomo poslatih 2000 konjanika. piscopo Zagrabiensi. Ferdinandus etc. Keuerendissime. deuote fidelis dilecte. Cum pro auertendis Turcarum incursionibus interim, dum omnes copiarum nostrarum viros exeramus, duo millia equitum leuis armature de nouo conscribere inque regno nostro Sclauonie conducere decreuerimus, idcirco eius rei causa egregium fidelem nobis clilectum. Lucam Zekel de Ormosd in specialem eommissariurn nostrum ordinauimus et deputauimus, volentes nimirum, ut is una cum magnifiers fidelibus nobis dilectis Thoma Nadasthi et Petro Keklowith, regnorum no x strorum Dalmatie. Oroatie et Sclauonie banis. ad diem mensis maii proxime sequentis in loco, quem tibi ceterisque fidelibus et deuotioni tue ceterisque capitaneis et subditis nostris prefinire prefigereque statuerint, delectum equitum eiusmodi habeat ac lustrari curet. Quare deuocionem tuam graciose reqiiirimus et hortamur, 2 ut ad prefatum diem maii et locum, ut diximus, statuendum centum equites tuos 3 nostris stipendiis alendos delectui habendo interesse faciat. neque aliquam moram, quominus ita prorsus fiat, intercidere permittat, presertim cum res ea non modo a tocius istius regni comunem, sed et priuatam omnium salutem incolumitatemque pertineat, ubi uero equitum illorum numerus fuerit initus delectusque habitus, iusta et nequaquam contemnenda stipendia distribuenda statim curabimus, non dubitantes, quin deuocio tua pro publice quietis Ostalo neispunjeno. Varianta: tibi harum serie firmiter precipientes mandamus. 3 Cum 50 equitibus tuis nostris stipendiis alendis delectui habendo omnino intersis.
2 1

204 singulari studio huic commissioni nostre debite sit paritura. l Datum Prage die uigesima nona aprilis, anno 1538. Pripis: In simili scribatur Francisco Thahy, Ioanne Castellamphi, Francisco Sey, Stephano Juli. qui singuH habent sub se equites 50. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

125.

1. maja 1538. U Kostelu.

Ban Petar Keglevi javlja banu Tomi Nddasdyju, da je sazvao u Zagreb za 19. maja zajedniki sabor i slavonskoga i hrvatskoga plemstva. Magnifico domino domino Thome Nadasdy, comiti comitatus Oastriferrei ac regnorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano etc., domino fratri, amico et college nobis obsemandissimo. Spectabiiis ac magnifice domine frater, amice et collega nobis obseruandissime, salutem et seruitii oblationem. Sicuti Wolffgangus Hager per suas literas petiuerat, miseramus hominem nostrum Pethowiam et priusquam Pethowiam intrasset, Mykwlycza Labacum abierat et literas suas apud Wolffgangum Hager reliquerat, quas eidem magnifice clominacioni vestre in specie transmisimus. Isti autem commissarii regie maiestatis vocabunt nos Pethowiam vel ad nos venient. Igitur eidem magniiicencie vestre bonum esset Sclauoniam intrare. Tandem Andreas Tharnowczy nunquam finem faciebat admonere nos. vt congregacionem Zagrabie eelebra19. maj. remus, quam ad diem decimam nonam mensis huius presentis proclamare feci[mus] turn in Sclauonia, turn eciam in Croacia; pre[ci]pi[mus] eciam, vt vnusquisque suos equites et colonos pa[ratos] habeat, vt, cum illis mandauerimus. per singula capita insurgant. Sub Dwbyeze enim conamur proficisei, forsan fortuna fauente earn recuperare valebimus, nam dicunt adhuc nullum militarem hominem esse in ea, nisi solos illos plagiarios, quorum, calliditate fertur capta, hii quoque victualibus carent. Igitur magnifica dominacio vestra ad ipsam congregacionem intrare curet; insuper vbi Mykwlycza meminit in suis Uteris Gaspar(em) Perwssyth, Gregorium Farkasyth. Glawynam intelligimus eum nobis succenseri. Et valere optamus tandem felicissime. Ex castro nostro Kozthel l-o die maii anno 1538. Eiusdem magnifice dominacionis vestre collega Petrus Keglewyth de Bwsyn comes et banus. Original (dosta oteen) s tragovima prstenom utisnuta peata u kr. zem. ugar. arhivu u Budimpeti, Ndasdy leveltdr.
1

nostrum in eo expressam et omnimodam executurus voluntatem.

205

.
5. maja 1588. U Vinici.
Pavao Bornemissza javlja kralju Ferdinandu, da e ga ukupno hrvatsko i slavonsko plemstvo preko svojih poslanika zamoliti, da pusti na slobodu Ludovika . Sacratissime regie maiestati, domino meo clementissimo ad manus proprias. Sacra regia maiestas, domine clementissime. Premissa fidelium seruiciorum meorum in graciam maiestatis vestre sacratissime commendacionem. Pro oerto scribere possum maiestati vestre sacratissime et domino, Ludouicus medio Emerici Bradacz, affinis sui, omnes dominos magnates, proceres, barones. immo quosque nobiles huius regni Sclauonie et Croatie quasi per singula capita rogat suplieiter, ut nomine toeius regni mitant oratores ad vestram maiestatem sacratissimam. quanclo ipsa Vienne constituetur, qui pro Hberacione ipsius maiestati vestre sacratissime suplicent, promitens omnibus, per prefatum suum nuncium, de omnibus damnis et iniuriis omnimodam satisfactionem, si que et quas, casu uel data opera, quibuseunque vnquam intulliset. Qui oratores nomine toeius regni ad maiestatem vestram sacratissimam Viennam sunt uenturi, pro liberatione illius suplicaturi, alioqui absque huiusmodi importima solicitacione ipsius Pekry, nemo faceret apud maiestatem vestram sacratissimam uerbum pro illo imperpetuum, preter suos parentes et affines. Hec ob earn causam maiestati vestre sacratissime significare uolui. ut intelligat, quo animo regnicole illius captiuitate afficiantur. Deus maiestatem vestram sacratis simam ad sua vota conseruet felicern. Datum in arce Veniche domini Gulay, die quinta maii, anno domini 1538. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis perpetuus seruitor Paulus Bornemyza. Original s utisnutim peatom u c. i ki. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Pripis s polja: Supplicatio Bornemitza 1538."

127.

5. maja 1538. U Kanii.

Ban Nddasdy prigovara poslovanju Pavla Bornemissze, jer ne odgovara zakljucima krizevackoga sabora od . januara.

Egregio domino Paulo Bornemizya, secretario regio etc., domino et fratri charissimo.

206

Egregie domine amice honorande, salutem et nostram comendacionem. Quod dominacio vestra ad peticionem domine ducis Mazouie permisit dice presentis et tricesimarum Warasdiensium et Nedeweziensium infra quintum decimum diem retencionem, intelleximus, at nobis hoc factum dominacionis vestre nullomodo videtur, turn quia et aliis datur inde exemplum vel remorandorum vel retinendorum prouentuum regie maiestatis, turn vero quod dominus collega noster fortasse et pecuniosior et thezauro habundancior est, qui saluis suis bonis in regno Sclauonie habet multas comoditates. At vero nobis nullus iobagio est in eo regno residuus, vnde id, preter quod pro racione seruiciorum nostrorum regia maiestas, dominus noster clementissimus nobis deputauit, ex talibus prouentibus sue maiestatis possemus solucionem seruitoribus nostris facere et negociis ipsius regni pro oficio nostro inuigilare. Fecit certe dominacio vestra hac sua indulgencia non parum defectum in negociis sue maiestatis, quomodo non sine causa petita est a dominacione vestra id temporis expectaeio. Nam infra istos quindecim dies vberior prouentus ipsarum tricesimarum futurus est, quod ipsi studuerunt assequi precibus, ne manifeste contra regiam maiestatem agere viderentur. Immo iuxta contenta literarum sue maiestatis non solum debebat dominacto vestra tarn dicam quam ipsas tricesimas repetere, sed --6. jan. eciam vrgere, vt post generalem dietam regnicolarum per nos banos ad festum Trium regum preteritum indictam, quitquid prouentuum regiorum percepissent ex ipsis tricesimis, ad manus dominacionis vestre reddere tenerentur, nam ab eo tempore sepius prohibiti sunt, ne ingererent sese in prouentus regie maiestatis idque eo magis, quod binis ad nos ante missis Uteris ipsa domina dux scripserat nobis superinde cum dominacione vestra concordasse, dum iam clare constat ex istis Uteris dominacionis vestre prius non conuenisse de hac re cum dominacione vestra, sed solumodo nunc, quod si nos dice et tricesimarum restitucionem non vrsissemus, visis Uteris domine ducis secus quam res erat, scriptis fortasse nobis imputasset dominacio vestra, quod illi abutentur prouentibus regiis sine instigatore. Preterea petit dominacio vestra, vt res illorum, qui in ipsis tricesimis reperti sunt, ademptas reddere faceremus, quamuis tanti valoris non fuerint, quanti coram dominacione vestra estimate sunt, nam a Thaniztra vsque kethelvfeck vniuerse res erant in registro conscripte, quod dominacio vestra apud Tharnoezy videre possit. Nichilominus quitquid hoc fuit eciam si maius fuisset pro dominacione vestra redderemus, sed sciat dominacio vestra, quod res omnes illas dedimus eisdem famulis nostris inter se parciendas tanquam illorum, qui tarn manifeste agunt contra regiam maiestatem, quos non solum in rebus puniendos conmiseramus, sed eciam suspendio tradendos; et certe dolemus, quod Tharnoezy commissioni nostre de illis non fecit satis, quod eciam in presenciarum ea informacione dimisimus, vt si non eessabunt cedere tricesimis, puniat illos in rebas et personis. Id tamen ex dominacionis vestre indultu debebit supersederi, vsque dum illi quindecim dies explebuntur. Scribit autem dominacio vestra conpaciendum esse istorum rebus tam aflietis. Certe nos parum monet, ex quo istos nichil ita frenare poterit, quin studeant secundum solitum aliena et rapere et rapta tenere ; et quod

207 indignissimum est. quam mordieus tenent regios prouentus in apertam sue maiestatis contumeliam. Inde est. quod non possumus illis compati. imo bonum est, vt dominacio vestra vel per literas suas vel per dominum Gywlay signifieet domine duci, vt ex domibus suis desistant a continuis direpcionibus iniustis. 'quod quidem ipsi domine duci iam aliquot vicibus scripsimus. sed frustra. Deinceps autem pro hoc non scribemus. sed illos tales non in rebus solum, sed eeiam bonis eorum possessionariis ita eastigabimus, vt agnoscent nobis pro illis ad dominam ducem nullas esse literas dandas. Oeterum interserit se dominacio vestra Wiennam erga regiam maiestatem concedere et interim dum res adueniat, Posonii se moraturum. eo quod serius veniat ad manus vestre dominacionis ista contribucio. N0.4 autem consulimus vestre dominacioni, vt non vadat vestra dominacio Wiennam; enim regia maiestas vix veniet. que dominos Thurzonem et archiepiscopum arcersiri fecit Pragam. Vnde si sua maiestas Wiennam venire vellet, istos dominos. qui iam ad suam maiestatem moti sunt, Pragam voari minime fecisset, sed pocius instet incumbatque creditis sibi prouentibus regiis exigendum. Teste autem dominacione vestra nichil in illis urgendum a nobis vel vicebano nostro pretermissum est. in quibus vires nostre sufieere potuerunt, nam vtrimque celum ruat vel ruinam minetur, sed tamen cum quadringentis equitibus et eeiam cum tali solucione. qualis nobis hactenus facta est. vniuersos hostes regie maiestatis in regno Slauonie1 rebelles domare nullo modo possumus. quamuis nostras seruitores cum nostro Andrea Tharnoczy ad id misimus. modis omnibus detur opera curandorum negociorum regie maiestatis. Nos tamen nisi solucionem habeamus nee personaliter nee cum residuis seruitoribus Sclauoniam intrare poterimus, quomodocunque res sese habeant, nam nos prodigia ex nichilo facere non possumus. Quod Kechkees sese exeusat, asserens nichil vnquam per eum contra nos excessum esse, videat dominacio vestra, si id verum sit. Binis Uteris dominacio vestra nobis demonstrauit, quid de nobis coram dominacione vestra fuit oblocutus, qui non solum non egit aduersum nos, sed ita egit, vt non nisi caput illius periclitandum intendamus. Quod ad pecuniarum per dominacionem vestram restitucionem attinet. nos aliud nollumus, quam quod dominacio vestra non redderet solum, sed longe antehac restituisset, propter quas iam crebrius misimus ad dominacionem vestram, sed frustrati sumus. Longe antehac scripserat dominacio vestra, quod mitteret Welykam quingentos, nobis similiter quingentos alios florenos. Heri misit nobis literas vicebanus noster, qui scribit, Welykam nichil pecuniarum missurn esse. Itaque si iam dominacio vestra misit, bonum est, scribat nobis quoque serio, si sunt apud dominacionem vestram pecunie, pro quibus hominem nostrum mittere debeamus, ne frustra mittamus; nam pertedunt nos tot missiones et cassati pro illis laborum ac expensarum et si dominacio vestra certo nos non asecurauerit deinceps neminem mittemus, sed aliter rebus nostris prouidebimus, Oredimus domi nacionem vestram intellexisse Thurcos castro Dubycza potitos esse. Quod malum videbit dominacio vestra, vt breui longius serpet. Vt ingenue fateamur, cepimus subdubitare, quod domina dux hactenus quoque tenuit Tako u originalu.

208 ipsas tricesimas cum consensu dominacionis vestre; idque ex hoc conieimus, quod in prioribus uteris ad nos datis, scribebat nobis dominacionem vestram id sibi ex conuencione ad tempus concessisse, cuius effeetum iam ex uteris dominacionis vestre presentem accepimus et quod per dominaci onem vestram tantopere pro restitucione rebus illorum predonum requirimur. Dominacionem vestram bene valere cupimus. Ex arc nostra Kanysa dominica ante (festum) Ioannis ante portam latinam 1538. Thomas Naadasdy manu propria. Suvremeni prijepis u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr. 128.

7. maja 1538. U Kostelu.

Ban Petar Keglevi istie kralju Ferdinandu zasluge svoje, no banske asti ne moe dulje obnaati, ako ne bude redovito dobivao plae. Sacratissime regie maiestati Romanorum, Hungarie, Bohemie etc, domino mihi semper clementissimo. Sacratissima regia maiestas domine domine mihi elementissime. Post perpetue fidelitatis et seruitutis mee in graciam vestre maiestatis humilimam subiectionem. Superioribus diebus accepi aliquot litteras maiestatis vestre, partim mihi et college meo communiter, partim mihi soli scrip tas, ad quas maiestati vestre, cum propter absenciam college mei, turn propter statum et condicionem negociorum, de quibus maiestas vestra scribebat, cicius respondere non potui; et si quid in hac re per me erratum est, suplico maiestati vestre tanquam domino clementissimo, velit mihi graciose ignoscere. De hoc quoque a vestra maiestate graciosam veniam peto, quod cogor, tam de publicis, quam priuatis meis negociis prolixius et molestius vestram maiestatem cerciorem reddere, ad quod me cogit turn dignitas maiestatis vestre. turn conseruatio regnorum suorum, posteremo (!) eciam honor meus. Eeducat igitur maiestas vestra in animum suum me ab inicio felicis regiminis sui, maiestati vestre in omnibus quibus sciui iuxta omnem possibilitatem meam fideliter et constanter usque in hunc diem seruiuisse, non parcendo expensis, laboribus et periculis. Quantas autem difficultates. quantosque delectus in seruitiis maiestatis vestre in hunc vsque diem passus sum et nunc quoque in dies pacior, solam maiestatem vestram testem apello. Nichilominus tamen a nullis seruitiis maiestatis vestre me nunquam. retraxi, sperans semper maiestatem vestram aliquando grasiosam racionem seruitiorum meorum habituram et me non solum de hiis, que in seruitiis maiestatis vestre exposui, contentaturam, sed eciam supra id ita mihi prouisuram, vt ego perpetuo vnacum fratribus et amicis meis ex obligate seruitore obligatissimus efficerer, liberi autem mei pro maiestate vestra et heredibus suis perpetuo deum exorarent. Non est opus, vt ego repetam, que et qualia seruitia maiestati vestre pro looorum et temporum condicione exhibuerim, si quidem scio. me tam sapienti et dementi principi seruiuisse,

209 cui quorumlibet seruitorum suorum seruitia constent; hoc tamen ausim affirmari, quod ego omnium primus cum domino Oastellanffy ex istis regnis Oroacie et Sclauonie, non dubitans caput, uxorem, liberos et oranes denique fortunas meas in omnem rerum euentum cuiuis periculo exponere, ad maiestatem vestram sum profectus eamque Budam vsque comitatus, illinc ad persequendum aduersarium maiestatis vestre missus et ab eo vsque tempore, quodcunque genus seruicii per maiestatem vestram impositum mihi fuit, .a nullo me retraxi, quod Hbentissime eciam deinceps facerem, si vires et facilitates suppeterent. Sed iam eo sunt res mee redacte in seruiciis maiestatis vestre. vt nisi maiestas vestra tarn de preteritorum seruitiorum meorum quam de moderni officii mei solucione maturam prouisionem fecerit, non video quomodo maiestati vestre seruire possem, presertim in duas partes distractus. Non sufficio enim vnus et ad gerendum officium banatus et ad tenenda castra ti nitima, presertim adeo omnibus rebus necessariis vacua. Igitur suplico maiestati vestre tanquam domino clementissimo, velit arces ipsas finitimas manibus meis excipere. vt possim maiestati vestre in officio banatus, in campo vnacum collega meo seruire, ad officium autem banatus tarn mihi, quam college meo, turn de preteritis, turn eciam acl futura i ta de solucione prouiclere, et iam tandem tarn equites quam pedites penes nos dare, vt possimus maiestati vestre seruire; nam si inaiestas vestra castra ilia manibus meis non exceperit, licet videam apertissima pericula illis castris imminere illaque omnibus rebus ad defensionem necessariis egere, coget me honor meus in ea ingredi, vt vel ilia defendere et vel ibi a Thurcis honeste perire. quam viuus indecore per orb em vagari liberisque meis in fame nomen relinquere, istos autem, quos ad officium banatus hactenus grauissimis expensis tenui, cogar dimittere. Suplico iterum atque iterum maiestati vestre, velit de his omnibus graciosam curam gerere et mihi citam ac clementem relacionem facere; vel ex hoc cogitari potest maiestas vestra, quale periculum imminet castris illis maiestatis vestre. quod nuper Thurci duas arces munitissimas in Dalmacia feruntur expugnasse, Nadyn et Wrana et aliqua castella quorundam nobilium, que castra licet fuerint et hominibus et commeatu et omni generis municionibus satis bene instructa, sed vtique expugnata. Oogitet igitur maiestas vestra. quid futurum erit castris maiestatis vestre finitimis, qui prescriptis omnibus egent, Iam enim Thurce in dies maiora que poterunt agere tentabunt. Nuper .quoque castro Dubycza potiti sunt, vnde iam extremum excidium magne parti Sclauonie et Oroacie imminet. Accedit ad hane perniciem, bassa Boznensis manifeste dicit: cesarem Turcarum per Sclauoniam et Oroaciam in Dalmaeiam iter facturum, quod si ita erit et arces finitimas vacuas reperierit, procul dubio illis pocietur, in ruinam tocius reipublice christiane. Suplico igitur maiestati vestre, tanquam domino clementissimo, dignetur absque mora ad conducendos pedites, tarn ad castra Bypach et Bychegh, quam ad illud castellum nouum, hyeme exaeto edificatum, pecunias vel gentes conductas mittere, pulueres autem et barbatas pixides et alia ingenia neeessaria in copia et inprimis aliquot bombardarios. Nunc demum valde essent necessarii illi mille pedites, quos vestra maiestas adhuc hyeme exaeto obtullerat, partim ad alia castra finitima distribueni partim in campo contra Thurcicos marthalowchones
MONUMENTA HISTOR. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 14

210 exercendi, mittat maiestas vestra pecunias, quibus gentes et equites et pedites conducantur. Nam in dies homines militares partim ad Venetorum stipendia, partim alius alio disperguntur; extarent adhuc nonnulli, qui sub Ludouico Pekry militauerunt. Si fieret illis solueio, qui et eciam alii confugiunt ad me et collegam meum, quibus non solum non habemus quid dare, sed nee respondere scimus, cum et nos simus in eadem necessitate et nisi deus scit. quomodo hactenus nostros familiares contentauimus, et nos debitis implicauimus et iam, nolimus, velimus. cogimur eos dimittere. nisi maiestas vestra nobis mature de solucione prouiderit. Quantum pertinet ad Hteras maiestatis vestre de Kaczyaner et non nullis aliis personis, medio quarum Yalentinus Therek cum ipso intelligenciam habere dicitur, ego Uteris maiestatis vestre intellects totus fui in hoc, vt mandatis maiestatis vestre morem gererem, sed interim intellexi ipsum Kaczyaner ita cum equo cecidisse et conquassatum esse, vt eciam si voluisset, se quoquam mouere non potuisset. Nichilominus tamen, quo ad personam suam eciam deinceps curam habebo iuxta mandata maiestatis vestre, idem facturus est et collega meus iuxta possibilitatem suam, nam et ipsi voluntatem maiestatis vestre significaui. Quantum pertinet ad Stephanum Banffy et Petrum Markos et Wolfgangum Zempchey et magistrum stabuli Valentini Therek. isti profitentur. se esse Meles et subditos Ioannis. Cum autem ipse Zempchey habeat bona sua in regno Sclauonie, venit nuper domum a Ioanne, et quales literas suas et penes eas, quales Hteras Valentini Therek ad me misit. exemplum earum presentibus inclusum ad maiestatem vestram misi, vt illis intellectis maiestas vestra possit dare nobis vlteriorem informacionem, iuxta quam nos prout debemus procedere studebimus. Quantum ad debita mea attinet, ego iam sepius requisiui iuxta mandata maiestatis vestre dominos Erasmum a Turre et Wolffgangum a Lambergh, sed in hunc vsque diem cum ipsis nullum finem habere potui. Nunc rursus accepi ab illis literas, quibus scribunt se ad festum Ascensionis dornini Petouiam venturos, quo et me vocant; ilium quoque diem, velim nolim, cogor expectare. Scribit mihi maiestas vestra, vt castrum Czazyn reuerendo domino Petro Eypacz, electo Tynniniensi reddere debeam.. ex quo video ipsum Eypach maiestati vestre non declarare obstacula, que me prohibent a restitucione illius castri, sed maiestatem vestram sine fine molestare. Oogor ego maiestati vestre rem totalem quomodo se habeat significare, ne maiestas vestra existimaret mandatorum suorum me esse inobedientem et ipsi Eypach iniuriam facientem. Ees itaque sic se habet, Cum illud castrum Czazyn condam dominus reuerendus Andreas episcopus Tynniniensis tenuisset, habuit vnum seruitorum Ztepan Zrezoye vocatum, qui eo tempore aput ipsum episcopum bene se habebat, in equis et in omni apparatu militari. Cumque ipse episcopus emigrasset ex hoc seculo, possedit bona illius aliquanto tempore Petrus Ewznowyth, inter cetera contigit ipsum Ztepanum Zrezoya deuenire in odium Petri Ewznowyth, vncle ipsum dictus Ewznowyth inearcerauerat, et multo tempore in vineulis tenuit. Fuit autem ipse Eusnowyth per literas vestre maiestatis et eciam per me, qui eo tunc fui commissarius vestre maiestatis multocies requisitus, vt eum ex carcere

211 et vinculis emisisset, quod nullomoo facere voluit, nisi eum ad mortem seruabat in ipso castro Czazyn, qui tandem cum tribus Thurcis captivis et cum vno christiano eliberatus, castrum optinuerat et foras pepullerat omnes in castro existentes. Quo audito comes de Zrynyo cum suis gentibus ad ipsum Ozazyn veniens rogauit castrum ab eo, promittens eidem dona diuersa; comes de Blagay eodem modo, comes Zhvny similiter, sed nulli horum dedit, nisi dixit, quod mihi illud esset daturus. Ex qua autem eo tunc Prage apud maiestatem vestram tribus ferme mensibus fui, audiens Iwycza Karynehyth, tunc capitaneus, pro me castrum illud seruari, congregatis meis gentibus sub ipsum castrum profectus fuit, quo dum venisset, locutus est cum prefato Stephano Zryzoya, vt castrum illud mihi daret. qui promiserat se daturum sub tali condicione, vt ei fide et humanitate mediante promittat castrum nunquam alicui me daturum, quousque seruitia sua, quibus ei obligabatur, ipse Andreas episcopus et dampna, que ei Petrus Rwsnowyth intullerat in rebus suis, non soluerentur ei, ad quod se dictus Iwycza Karynchyth fide sua Christiana et humanitate obligauerat. et si ego obligamenta ilia fide mea seruare nollem, vt ipse eodem modo in castrum immittatur, sicuti ante fuit. Dum igitur ego a maiestate vestra venissem, venit ad me dictus Iwycza Karynchyth, exponens mihi, qualiter fecit composicionem cum Zryzoya et interrogauit me, volone fide mea promittere, me obseruaturum illam composicionem, quam fecit cum illo ipso Zryzoya, cui ego respondi, quod volo et coram multis probis personis nobilibus fide firmaui, quod volo. Ego igitur castrum illud pro nulla alia re seruaui, nisi vt Petrus Eypach satisfaciat ipsi Ztepano Ziwzoya et mihi ab illo de cuius manibus deperierat et a vestra maiestate quittancias det. ne imposterum filios meos vel me aliquis in lites trahat. Ego castrum illud Petro Eypach remittere volo, ego enim pro meo emolumento non seruaui illud, quia non est tante importancie, vt solum castrum posset competenter nutrire, sed ne maiestas vestra inter tot occupaciones suas serias ab ipso domino Eypach inquietetur, dignetur mandare domino episcopo ac domino Francisco Batthyany et college meo, vt assumptis penes se aliquot idoneis personis iuris militaris peritis et iure meiante decernant, si ego absque fidei mee lesione et absque detrimento honoris mei ipsum castrum remittere possum, nee me(!) tandem facturus sum omnia fide et honore meo saluis, quecunque facere potero. Scribit vestra maiestas et mandat mihi et college meo, vt nos in contribucionis negocium presbiterorum non intromitteremus. Sciat vestra, maiestas, nos non intromisimus, ita etiam nunc non intromittemus, sed aliud fuit impedimentum, quominus dominus episcopus ipsam contribueionem hucusque exigere non potuit, id, quod toti regno constat, quoniam dominus episcopus vellet exigere longe maiorem summam, super quamlibet presbiterorum, quam que cuilibet presbitero iuxta ordinacionem regnicolaiis imposita est. Nam quilibet presbiterorum libentissime iam pridem exsoluisset et nunc quoque libenter exsolueret, si dominus episcopus contentaretur, summa super presbiteros iuxta ordinacionem regnicolaris imposita. sed si forte dominus episcopus, vel alii aliter negocium maiestatis vestre declararint, maiestas vestra ita, vt ego scribo, rem fore comperiet.

212 Eeliquum est, quod raaiestati vestre necessario significare cogor, quantum ego eoniectura consequi possum, maiestas vestra credit fortasse, quod poterit me et collegain meum et alias gentes maiestatis vestre, quas pro defensione istorum regnorum hie in istis partibus tenere debebit ex dica Sclauonica et tricesimis contentare. sed ego vnacum collega meo iam pridem maiestati vestre signifieaueramus id fieri non posse, quod iam experiencia ipsa ostendit. Kam antequam dica ista connumerata fuisset, bona pars regni perierat, post connumeracionem vero antequam exigeretur, bona item pars periit, nam in plerisque locis contigit, vt quo die nonnulle possessiones connumerate sunt, sequenti die per Thurcas depopulate sunt et colon! earum possessionum partim trueidati, partim in seruitutem abacti sunt. Accessit eo, quod multi tarn ex dominis, quam ex nobilitate vsque in hunc diem bona ipsorum nee connumerare quidem permiserunt; sunt pretera nonnuli domini, qui de bonis suis connumeratum subsiclium iam pridem pro se ipsis exegerunt. In tricesimis autem neque vnicus quidem obulus mihi neque college meo in hunc vsque diem datus est. Ego autem et collega meus cum istis paucis equitibus, ad quos a maiestate vestra ordines habemus, non possumus tot et tantis rebus sufficere. Habemus Thurcos super capita nostra non solum imminentes, sed in ipsis visceribus regni quotidie versantes. Pacessunt nobis non mediocre negocium eciam isti interni et facciosi et maiestati vestre inobedientes omnes, qui in omnem eventum, modo illis alicunde spes aliqua illucesceret, parati essent pedibus et manibus contra vestram maiestatem agere, nam ante initas istas inducias maiestatis vestre cum aduersario suo, vere ausim affirmare, quod preter dominum Batthyany, Ioannem Casthelanffy, Stephanum Gywlay, me et collegain meum rierninem vidi sincera fide erga maiestatem vestram fuisse et deus scit, quomodo fluctuant eciam modo et que inter sese mutuo turn contra dignitatem maiestatis vestre, turn eciam me et collegam meum mussitant et dicunt, se numqum sperare, quod maiestas vestra amplius illis auxilium ferre posset, cum videant maiestatem vestram neque duos banos cum quadringentis equitibus sustentare posse. Huic est, quod bassa Boznensis nuncciauit comitibus Oroacie : Estote bone voluntatis, negocia vestra penes chezthythy czaarem, hoc est aput felicissimum cesarem, bene ordinaui et placebit cesari vestra obedieneia, sed cum egreclietur, vocabit vos, qui respondete illi et bene erit vobis, quod si non responderitis, in indignacionem eius cadetis: Quid de hac legacione ipsi comites cogitabunt, nescio, tamen hoc scio, quod comes Zrynyensis cum suo Kaczyaner per flumen Zaana vocatum omnium generum victualia et hastilia versus Kamengrad mittit ad vendendum. Amore dei vestra maiestas dignetur, turn pro sua dignitate regia. turn pro suis miseris regnis ac pro pietate in rempublicam christianam in tempore rebus istorum regnorum prouidere et gentes conducere. Nam si maiestas vestra tardauerit et conductionem gencium ad illud tempus. cum iam hostis in visceribus regni istius cum potent! exercitu ingressus fuerit, distullerit, si eciam totius mundi thezauros effunderet, gentes reperire non poterit, presertim equites, qui non ita facile inueniuntiir sicuti pedites, licet eciam conductio peditum in istis regnis non solum est necessaria maiestati vestre, sed omnino sine illis maiestas vestra fieri non potest.

2-13

inprimis propterea, nam nisi illis, qui adhue sub eastris herunt (!) iam i am aliqua solueio fiat, cogentur hinc inde dilabi et mox ilia eonfinia omnino vacua manebunt. Preterea peditibus hie conducendis poterit maiestas vestra et in sicco et in aqua et pro marthalowczonibus ac eciam pro presidiis, ad castra iinitima imponendis, uti, quod alii pedites, aliunde condueti, prestare non possunt. Expecto a maiestate vestra graciosum et citum responsum. Nam hactenus vnacum collega meo, in quantum potuimus. paupertatem et de fectum nostrum celauimus et gloriati sumus iam iam ad futura auxilia maiestatis vestre, et nos quoque in isro regno et equites et pedites ad racionem maiestatis vestre conclucturos, sed profeeto iam vlterius in istis negociis procedere nescimus, nisi maiestas vestra mature nobis succurrerit. Suplico vestre maiestati tanquam domino meo clementissimo, dignetur mihi graciose ignoscere. quod tot et tantis verbis maiestatem vestram impedierim, ad quod me coegit et clignitas maiestatis vestre et necessitas istorum regnorum suorum. Deus optiinus maximus vestram maiestatem felicissimam conseruare dignetur, in cuius graciam me et perpetua mea seruitia suplex commendo. Datum ex castro meo Kozthel, feria tercia proxima post dominieam Misericordia, anno domini 1538. vestre eiusdem sacratissime maiestatis fidelis seruitor Petrus Tveglewjnh de Busvn, banus. Original s utismitim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

129.

8. maja 1538. U Krievcima.

Podban Andrija Thamoczy javlja banu Tomi Ndasdyju medju ostalim politikim novostima i to, kako se 12. maja sastaje hrvatski sabor u Kri iu, a slavonski 26. maja u Zagrebu. Magnifico domino domino Thome de Nadasd, thauernicorum regalium magistro, eomitatus Castriferei ac regnorum Dalmacie, Oroacie et Sciauonie bano etc. domino meo graciosissimo. Magnifice domine mihi graciosissime. seruiciorum meorum eornmendacionem. Hodie mane redii a reuerendissimo domino Zagrabiensi; plurn cum sua reuerendissima dominacione tractaui. Inter cetera rogat vestram magnificam dominacionem, velit eiclem signilieare nouitates precipue ex parte expedicionis regie maiestatis; ipse eciam quicquid habebit de Italieis. statim signilieare curabit. Die-it papam erga serenissimum regem Franeorum iuisse et si concordia erit inter ipsum regem Franeorum et imperatorem Eomanorum, spem eliberacionis patrie habemus, sin autem non, nulla spes est eliberacionis. Eciam elicit, ibi a principe quodam insinuatum fore, si concordia inter prefatos prineipes non erit. extunc eonsilio ipsius

214 principis ad harach regna Sclauonie et Croacie essent ordinanda; istud eciam significauit. Oroate futuro die dominico in Kryschycz habebunt congregacionem, nescio si propter harach. aut propter hoc, quod nuncii ipsorum ad Venetos missi hiis diebus apud eiuitatem Fluminis in portu maris sunt aprehensi et ad regiam maiestatem missi. Scribit eciam regia maiestas in Uteris suis, Oroatas quosdam reuerendissinms dominus tegit beniuolencia erga eosdem, et promisit eisdem solucionem, nee vale" ab ipsis recepit: timor vndique invasit eos et angustie vndique sunt ipsis. In regia maiestate spern nullam habent, catrum Dwbycze periit et iam de flumine Wn fugam pauperes homines petunt; certe et Sthenyehnyak breui senciet Dwbycham, nam in flumine Wn iam vnde sufficienter habent et iam Oroate sencient. si opus fuisset Jazenowcz disponere. Dicit eciam reuerendissimus dominus de Vrbe sibi scriptum, quod alique pfusthe (!) ad hostium Thyberium Thurcales venissent, que in mari super se custodiam habuerunt. Ittem Murath wayuodam dicunt pro certo sub fortalicio Venetorum interemptum, castrum eciam Auranee per Thurcos expugnatum; Venetos dicunt habere quingentos huzarones Oroatos in Sycco, in mari centum galeas expeditas dicunt. centum similiter imperator cum nostro sancto papa; breui reuerendissimus dominus habebit ex Vrbe. aut coneorelia aut discordia erit, et mox vestre magnifice dominacioni significare curabit. Dominus Franciscus Thahy miserabilem cladem passus est. Inerat cum centum equitibus et aliquibus pixidariis ad chatam; circa PosegaZenth-Pether incursiones fecit et Thurci vsque Ffeyerkyw prosecuti sunt ipsos; amisit speciales familiares XVI ac vltra quadraginta pixidarios. Moueret eciam quosdam Posegenses. vt cum ipso exirent. dicit ex ipsis trecentos periisse. Ista hodie castellanus de Thapalocz mihi retulit, qui fuit apud sanctum Stephanum. dum aliqui fugientes redierunt. Oeterum dominus Paulus Bornemyza est hie Ori si i; pecuniam, postquam veni. ineeperunt importare, et misi hodie pro palatino. cui florenos V 0 dabo. Welykam, quos iam habeo; dominacio eciam vestra magnitica post diem dominicum mittat pro pecuniis, quot pecunia inportabitur. Misi equites meos cum vicecomitibus in comitatum Zagrabiensem cum gladiis et fustibus; curam, quam meliorem potest habebo, ne deficiat es. Domino eciam nostro vtriusque antiquo domino Erdevvdy non peperci, sed est vadiatus. Eadyeh multam curam habuit de dica. et statim ineeperunt inportare post dampnum. De reuerendissimo domino nescio, quid cum facturus. Dominus dicator monet me, vt vadiarem ipsum, ipse autem dicit se habere literas a magistro solucionis soluere de dica sua familiares suos, et iniunxit sua reuerendissima dominacio: Domini, inquit, bani, ne vadiate bona mea, quia certe totum dampnum meum vtcumque potero recuperabo, stat in arbitrio regie maiestatis. quidcumque de me faciet, sum fidetis sue maiestatis et iam de cetero familiares meos ad racionem solucionis sue maiestatis non tenebo". Minus instauit domino college meo. quod ipsum iam semel vadiauit. Ego et sue dominacioni reuerendissime dixi, secus me cum collega non posse facere, nisi ad requisicionem domini dicatoris per vicecomites nostros suam dominacionem reuerendissimam vadiare, prout ofticium nostrum exigit.

215 Dominus baims, collega vestre magnifice dominacionis, generalem congregacionem Zagrabie ad dominicam Voem ioeunditatis celebrandam indixit. Scripseram sue dominacioni magnifice satis habunde ex parte congregacionis, quia querimonias nee audire possum, quante sunt, nee alio remedio euitare possunt, nisi iudiciis et satisfaetionibus, que odio vtinam essent, quia est es. Super latronculos certe scirem birsagium extorquere, qui vestram dominaeionem cum suo collega et me sic incipitur quottidie postquam intraui quasi conventiculum habeo, nee respondere pos sum, scriptore eciam careo. Pro equis tricesimator multum suplicauit et certe michi videtur, quod essent vendendi iuxta mare Galilee; ibi nunc vendi possunt, quia semper suplicabant pro eis, et loco illorum in Hungaria alii emi possent. Scripseram pro Sixto Papa, vt sibi vnum vestra magnifica dominacio daret; timeo, quod pauper Sixtus Papa debebit ipsum restituere qualitercumque etc Eciam scripseram literas Francisco Bochkay, vt coram me hodie comparare debuisset et terminum reuisionis, prout se medio iudicis nobilium vestre magnifice dominacioni obtulit, statuisset, presencia vtriusque partis. Dominus Ambrosius Keczer est hie apud me, ille autem nondum venit; si veniet, dominus Keczer eundem requirere debebit iuxta consuetudinem regni. Eestat, vestram magnificam dominaeionem deus conseruare dignetur felicissime vna cum domina mea graciosissima ad vota. Ex Orisio in festo apparicionis sancti Michaelis 1538. Eiusdem vestre magnifice dominacionis perpetuus seruitor Andreas de Tharnocz vieebanus etc. Original s tragovima prstenom utisnuta peata u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti. Nddasdy leveltdr.

130.

10. maja 1538. U Kanii.

Ban Toma Nddasdy podupire molbu svoga druga Petra Keglevia. Sacratissime regie maiestati Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc, domino michi clementissimo. Sacratissima regia maiestas, domine michi clementissime. Seruiciorum meorum perpetuorum et mei in graciam vestre maiestatis commendacionem. Heri allate sunt michi litere a domino collega meo, vnacum liiteris suis annexis, vestre maiestati inscriptis. quas vt ad vestram maiestatem mitterem, me diligenter rogauit, ad hoc quoque rogavit, vt et ego penes eum supplicarem vestre maiestati, vt vestra maiestas castra Byhegh et Eepach manibus suis aeciperet, quia suficeret et in campo et in castro ser-

216 uire. Supplico igitur vestre maiestati tanquam domino c.lementissimo, dignetur iamtandem ilia castra manibus suis excipere. vel earn prouisioneni vtrique nostrum ad ilia castra facere, vt possimus ad ea castellanos eonducere et eciam tam equites quam pedites. Et penes hoc; vestra maiestas prouideat de aliis rebus necessariis ad eonseruacionem et defensionem illorum castrorum necessariis, videlicet ingenia, pulueres, victualia, bombardarios et similia. Irascitur michi dominus collega meus. quod ego nullam curam gero ad ilia eastra; ego vero nullam ordinacionem a vestra maiestate habeo ad ilia, licet vestra maiestas, dum nos creauerat in banos. clixerat, ilia castra apud manus nostras relicturam et de eius conseruacione nobiseum coneordaturam. De ilia autem concordia vsque in hunc diem nichil est nobiscurn conclusum, licet et communiter et seiunctim vestram maiestatem de ea re sollicitauimus. sed nullam finalem deliberacionem et eonclusionem a vestra maiestate habere potuimus. Ego vero neque vestre maiestati, neque college meo promisi me ad ilia castra curam habere, nisi facta ordinacione et solucione ad. ilia per vestram maiestatem. Igitur iterum supplico vestre maiestati. dignetur turn perpensa ruina, que ex illorum castrorum amissione non solum regnis vestre maiestatis, sed toti ehristianitati immineret. turn habita raeione lidelissimorum seruieiorum domini college mei, que ipse rerte ab inicio fclicis regiminis vestre maiestatis constantissime et fidelissime in lioclierimm vsque diem prestitit. iam tandem ipsum ac eciam me in negocio dictorum castrorum exaudire et graciosum finem facere. profeeto si dominus collega meus eciam pro aliqua re sua pri vata tocies vestre maiestati supplicaret, vnde vel mediocre in commoclum vestre maiestati acciclisset, meo iudicio dignus fuisset exaudiri. Si quidem ego neminem scio in regnis Croacie et Sclauonie. qui ab inicio tam constanler vsque hue in fidelitate et seruiciis vestre maiestatis se accoinodasset sir at dominus collega meus et Castellanfy, cum interum alii bis torque folium verterunt, vt die i solet. Dignetur vestra maiestas hue eciam graciose cxpendere, quod paucos bonos et iideles habet in istis regnis Oroaeie et Sclauonie servitores. nam testor omnipotentem cleum. quod nisi iste annuales inducie intercedebant (absit et inuidia et adulaeio) neminem videbam in istis duobus regnis preter dominem Batthyany, douiinum collegam meum. Oastellaanffy et me, qui non fuissent parati a vestra maiestate deficere, Experta est vestra maiestas, quanta mutacio animomm vel ex eliberacione et aduentu inter eos illius percliti mancipii vestre maiestatis Ioannis Kaczianer commota fuerat et eciam in presentem cliem. quam obstinate illi contra auctoritatem vestre maiestatis, partim palam. partim occulte faueatur. quid futurum eenset vestra maiestas. si habuissent aliquod solidius fundamentum, peragrarunt loannem, Yenetos, Thurcam et quiclquid potuissent. libenter fecissent contra vestram maiestatem et nunc lib enter facerent si possent. In tanta igitur fidelium, constancium et militarium hominum paueitate, vestra maiestas dignetur eos, quos a tot annis propria experieneia didicit esse suos, sua regia gracia amplecti et graciosam de ill is raeionem habere, et domino college meo graciosam relacionem facere, in cuius graeiam me et perpetua seruicia mea itterum commendo. Dens optimus maximus vestram maiestatem felieissimam conseruet.

217 Datum in raea Kanysa, deeimo die mensis maii, anno domini niillesimo quingentesimo tricesimo octavo. Eiusdein vestre maiestatis seruitor fidelis Thomas de Nadasd, comes et banus etc. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arkivii u Beu, Hungariea. Pripis: Thomas Nadasdy de castro Byhig et Repach, item multa in commendationem Petri Keglewyth.

131.

10. maja 1538. U Pragu.

Ferdinand ubavjeuje bane Petra Keglevia i Tomu Nddasdyja, da je postavio Ivana Ungnada ratnim svojim komisarom Piuju, pa ih stoga pozivlje, da. sklone stalee na slijedeem- saboru na to vee rtve. Magnificis fielibus nobis dilectis Thome e Nadasi et Petro Keglowith de Bysin, regnorum nostrorum Dalmatie, Croatie Sclauonieque banis. Sclauoniam. Ferdinandus iuina fauente dementia JRomanorum ac Hungarie, Bo li emie etc rex. infans. Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifici fideles ilecti. Cum inter maximas curas actionesque nostras, quas ad defensionem conseruationemque regnorum istorum nostrorum totis viribus parandum conuertimus. haud parum referre censuerimus, Pettouiam aliquem consiliariorum nostrorum ad res bellicas gerendas administrandasque idoneorum numerum destinare. existimauimus de eo consilio et decreta iam sententia nostra vos uel inprimis certiores faciendos. nempe quod nobilem fidelem nobis dilectum loannem Vngnad baronem a Sunnegk. consiliarium nostrum et ducatus nostri Stirie prouincialem capitaneum etc eiuscemodi bellici senatus in Pettouia continue habendi presidentem delegimus et constituimus. Oommittentes proinde harum serie fldelitatibus vestris rirmiterque precipientes et volentes. vt cum a prefato loanne Vngnad ceterisque bellicis consiliariis de rebus arduis necessariisque agendi tractandique causa Pettouiam nomine nostro aecersiti faeritis, eo pro vestra in nos obedientia fideque incunctanter proficiscamini. ac simul cum domino prouinciali capitaneo nostro communi consilio ea agere, tractare, prouidere et in debitum effectum perducere curetis. que ad necessarian! regnorum et patriarum nostrarum tuicionem contra Turchas pertinere conducereque posse pro presentis temporis statu conditioneque facile iudicabitis, sicuti vos pro solite vestre in nos fidelitatis clebito et immenso erga patriam amore haud egre facturos esse confidimus nihilque dubitamus. Et quia ceterarum prouinciarum nostrarum fideles subditi tot tantaque auxilia ad defendenda regna ista nostra Dalmatie, Croatie et Sclauonie vnanimiter prestare consenserunt. par certe erit et consentaneum valdeque expedient.

218 vt non niinori animo studioque dictorum regnorum nostrorum fideles regnicole opem suppetiasque ferant. Quamobrem vobis iniungimus, vt promouendi operis huius tam christiani et necessarii causam omnem apud fideles regnicolas nostros ita agatis dirigatisque, vt id, quod se in proxima generali dieta prestaturos receperunt, nunc cum maxime opus sit, pro suo ipsius bono et salule sine longiori mora adoptatum effectum exitumque deducant, quo hereditarie etiam patrie et dominia nostra tanto magis aceendantur ad subueniendum et suceurrendum ipsis amplioribus subsidiis presidiisque, quam sperare forte potuissent, ad quam rem omnes certe regnicolas presertim cum nostras prouincias nihil non suppeditare velle videant, vt nos iuuandos protegendosque suscipiant toto pectore paratos et suceintos fore, nobis penitus persuademus. Ceterum et hoc a vobis postulamus, vt singulo quoque tempore cum nominato Ioanne Vngnad et ceteris consiliariis bellicis bonam ubique intelligentiam et correspondentiam habere curetis, cum vos ipsi non ignoretis, quanti momenti et vtilitatis sit, vt istiusmodi res non negligantur, nostram in iis omnibus expressam et omnimodam exeeuturi voluntatem. Datum in arc nostra regia Prage, die -ma mensis maii, anno domini MDXXXVIII, regnorum nostrorum Eomani VIII, aliorum vero duodecimo. Ferdinandus Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. Ad(amus) Oarolus. B. Bienger. Original s tragovima velikoga kraljevskoga peata u arhivu jugo slavenske akademije u Zagrebu. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

132.

12. maja 1588. U Krievcima.

Podban Andrija Tharnoczy javlja banu Tomi Nddasdyju, daje ban Petar Keglevi sazvao sabor u Zagreb za 19. maja, to je opa zelja cijeloga plemstva. Magnifico domino domino Thome cle Nadas, comitti (!) et bano etc., domino meo semper graciosissimo. Magnifice domine domine michi graciosissime, seruiciorum meorum humilimam recommendacionem. Hesterno mane allate sunt michi litere a magnifico domino Petro Keglyewych bano etc, collega vestre magnifice ominacionis, in quibus congregacionem die dominico futuro Oantate Za19. maj. grabie celebrandam indixit. Sepius amonui per literas meas suam magnificam dominacionem, vt ista congregacio fieri debeat, turn propter partem castri Dwbyche, turn vero propter iudicia, que fieri debent. Tante enim sunt querimonie a nobilibus, quod nee audiri possunt, nisi per celebraci-

219 onem iudiciorum. In proniulgacione autem diete commisit sua dominacio magnifica nomine vestre magnificencie et suo omnibus dominis regni magnificis, egregiis et cuiusuis status et condicionis1 hominibus per singula capita insurgere in auxilium et in repugnacionem castri Dubycza. Intellexi a nonnulis, eciam Oroatos cum ipsorum Koczianner in auxilium ituros, nescio tamen veraciter. lam Thurci ibi se bene flrmauerunt, et a fluuio Wn et vsque Hrazthowyczam pauperes homines se fuge dederunt, Nescio, si magnifica dominacio vestra potest venire, pernecessarie esset; si autem non, mittere dignetur gentes, quas plures habet, ego cum illis ibo. Commisi eciam toti provincie Zthenychnyak, vt die et noetu sint prompti et parati ire ad bellum cum armis et victualibus, timpanista eciam iste vadit forte, si regnum insurget, necessarie esset. Hodie a domino Bornemyza expeditus est; habet dominus collega vestre magnifice dominaeionis, cui iam completi sunt fl. VIII 0, dominacioni vestre totidem, paladinus administrator iam habet fl. quingentos. Ego in toto a principio habeo fl. Ill 0, cum quibus se hie cum familiaribus vestre magnifice dominaeionis hactenus sustentaui. Habet idem dominus Bornemyza apud se fl. II 0; expectamus a Monozlo pecunias, nam et hominem ad Radych misi; credo post depredacionem iam alii idem debent. Expeetatur hodie pecunia et a Jazthrebarzka et capitulo Zagrabiensi, quam in tota summa dominacioni vestre magnifice mittet Bornemyza, quia loco istius pecunie deputauit domino bano in pertinenciis Ghazarwara fl. IIII C. Misissem per presencium ostensorem istos fl. II 0, sed propter latitudinem (et) Jatronculos mittere non fui ausus. Mittat igitur dominacio vestra magnifica pro pecuniis : quas plures habere poterimus, transmittere curabo. Et si dominacio vestra magnifica venerit, michi significare velit, vt hie Crisii vestram magnificam dominacionem expectarem. Oommisi eciam, vt martholosos versus Dwbyche expediant, si ex castrensibus aprehendere possent, alios autem in sylwam Gradisehe, et si voluerit Deus, vt aprehendant aliquem, commisi Zagrabiam ducere in congregacionem et tandem dicetur, quod magnifica dominacio vestra voluerit. Exploratores eciam nuper aprehensi sunt suplicio pari hie Crisii mancipati; qui fassi sunt anno preterito explorasse Kaczianner et nunc se missos explorare regnum istud. Vnus fuit ex Petouia, nacione alter Hungarus olim familiaris domini Franeisei Kapolnay. Istud eciam dominacioni vestre magnifice latere nolui, Thurci quadraginta ianyczaros pixidarios tenent in Dwbicze, centum martholoczos, equites iam trecenti incursiones fecerunt ab inde-. Alia non habeo. In reliquo vestram magnificam dominacionem Deus optimus cum domina mea generosa conseruare dignetur ad vota. Ex Crisio in dominica Jubilate 1538. Eiusdem vestre magnifice dominaeionis perpetuus seruitor Andreas de Tharnocz vicebanus etc Hodie domini Croacie habent congregacionem in Kryschycz. Habeo ibi hominem specialem, qui omnia intelliget; statim significare curabo.
1

U originalu: condicionibus.

220
(Na posebno priloenoj nos non intimauimus domino vestre magnifice et ignoramus, ficeneie an aliunde, ex quo ad Original u kr. ug. zem. cedulji, pisano drugom rukom:) Ceterum, Alberto preposito aduentum dominaeionis vnde intellexerit, si ex Uteris vestre magniaduentum eiusdem differt de solucione etc. arhivu it Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

133.

12. maja 1538. IJ Krievcima.

Pavao Bornemisa javlja banu Tomi Ndasdyju poreza. o uspjehu sabiranja

Magnifico domino domino Thome de Nadas regnorum Dalmacie, Croacie et Sclauonie bano, comiti Oastriferrei. domino meo obseruando etc. Magnifice domine domine obseruandissime. salutem et seruieiorum meorum commendacionem. Quas literas misit heri michi dominus reuerendissimus Zagrabiensis. ad eandem misi. Visum est domino Tharnoczio et mihi, vt ei XV ierum spacium daremus, quod et dedimus. Quid dominacioni vestre magnifice in hac re nobis faciendum videbitur, nos reddat cerciorem. Non deerit pecunia dominacioni vestre magnifice, si a me adducetur: facietf?) dominus Tharnoczy diligenciam in administranda, cogit quoque ad importandum. Vocaui Bradacz hue ad feriam terciam proxime venturam ad perfieiendum negocium racionis; vocaui Golecz, Praskolczy et dominum Joannem Castellanphi, qui absque magnis expensis hue uenire nolunt. Deeram nuper illis in Veniche ad expensum florenos viginti. nunc rursus vellent habere. Ego uero non possum inter eos iuiclere totarn dicam regiam. Veniant nee ne, ego ex parte regie maiestatis concludam cum eo de racione coram aliquibus testibus. quos pro temporis condicione adhibere potero. Eandem feliciter cupio. Datum Crisii XII maii anno domini 1538. Seruitor P(aulus) Bornemj^za. Ad feriam quintam proxime venturam. iturus sum Varasdinum tricesimas occupandas. Eemitat dominacio vestra magnifica literas domini episcopi. Original s utisnutim peatom u kr. zem. ug. arkivu u Budimpeti ; Ndasdy leveltdr. 134.

12. maja 1538. U Kostelu.

Ban Petar Keglevi pozivlje svoga druga bana Tomu Ndasdyja, da dodje h njemu u Lobor, otkuda e onda zajedno na sabor u Zagreb, sazvan za 19. maja. Magnifico domino domino Thome de Nadasd comiti comitatus Oastri ferrei. ac regnorum Dalmacie. Oroacie et Sclauonie bano etc.. domino fratri amico et college nobis obseruandissimo.

221 Magnifice clomine frater, amice et collega nobis obseruanclissiine, salutem et seruicii oblationem. Literas presentibus obvolutas expediueramus ad magnificam dominaeionem vestram, quibus dum adolescens magnifice dominacionis vestre penes Lepaglawa obvius fuisset, eas ab itinere redire fecit et ideo nihil. Sciat autem magniiiea dominaeio vestra, quod miseramus Pethowyam seruitorem nostrum vnum specialem cum duobus aliis, sicuti ipse Hager per literas suas optabat. Dum igitur ipse seruitor noster cum ipso Hager constitutus fuisset. narrauit eo ipso die, Mykwlyczam LabacLim profectum fuisse ex Pethowya; addidit eciam, tres eommissarios regie maiestatis cum copiosa pecunia Pethowiam futuros. qui omni hora expectantur et quamprimum venerint, vtrumque nostrum advocabunt et pecuniam nobis dabunt, quos iam per informaeionem Mykwlycze homo domini Francisei Batthiani pro aeeipienda pecunia expectat. Ipse vero Hager dixit se a domino suo habere in commissis, vt eurn ac ipsos commisarios Pethovvie expectare debeat et ideo ad nos venire noluit, qui si venisset, actum fuisset, vt eadem scribit. Ipsorum autem eommissariorum eum ipsa pecunia adventus ad istas partes videtur nobis ex tribus [causis]; causam ob vnam esse videlicet, quia forsan Veneti a regia maiestate pro eliberacione castrorum per Thurcas obsessorum auxilium petiuerunt; vel vt in hiis confiniis nostris, donee Thurci erunt in Dalmatia, aliquid ageretur; aut audita fama ure arum cesarem velle agredi adversus ilium apparatus, vt ordinarentur. Propterea cum ipsi commissarii nos sint aduoeaturi, oportet priusquam Pethowiam intraremus. vt simul loqui possemus, quia forsan de talibus nos interrogabunt. in quibus sudandum erit, de quibus si dominaeio magnifica vestra prius nobis intraret et per se interrogaretur et nos similiter per se vel seorsim interrogaremur, fortassis non esset bene. Itaque eadem quo cici us potest veniat ad Lobor. nos illic reperiet, vt tan dem simul Pethowiam intrare valeamus. Similiter eciam habemus aliud negociuin.Xam dominus Tharnoczy nusquam quiescebatnos sollicitare, vt Zagrabie celebraretur generalis congregatio, quam ad diem dominicum nunc futurum proclamare sew proniulgare fecimus. Igitur duabus de causis sumnie necessarium est, vt eadem intraret, nee aliud faceret, Nos cum spe firma in Lobor expectabimus eiusdem magnifice dominacionis vestre adventum. illinc tandern quo ne'.-essarium erit. Zagrabiam vel Pethowiam intrabimus. Tandem dominus Bornemizza iam ter per literas monuit nos, vt mitteremus Orisi urn pro pecunia. Nam nuper scripseramus illi, vt si habeat aliam in formation em vel a regia maiestate vel a dominis regentibus, nisi quam ex uteris regie maiestatis in Lepaglawa intellexit, nobis significaret, quod si ita esset. nunquam amplius pecuniam in racionem banatus nos petere vidisset, Ab illo igitur tempore ipse nobis pluries seripsit, vt acciperemus pecuniam et dominum Thar noczy elicit, ad racionem magnifice dominacionis vestre accepturum pecu niam. Nos igitur nostrum hominem heri ad ilium misimus, quid vel quantum daturus est, ignoramus. Insuper quia ipsos commissarios venturos intelligimus, nobis videtur non esse necessarium. quousque cum eis non loquemur, regie maiestati scribere pro seruiciis nostris, nisi solum, quod non valeo regie maiestati seruire in vna persona in campo et in eastro. Si sua maiestas wit, vt sim in campo. a me castra accipiat et det alteri seruandum. Hoe autem eadem ita scribat si videtur bene. De periculo eciam

222 castri Dwbycze, sicuti eadem magnifica dominacio vestra audiiiit, sic scribat, videlicet quia ab intus proditum est et proditor vnacum ipso castro in manu Thurcarum est-. Tandem de seruiciis nostris viso fine cum commissariis regie maiestati(s) scribere sue maiestati possumus. Eciam de negocio castri Czazyn scribat eadem. Ceterum dominus Mykwlyeza ex scriptis nostris bellum Thurcarum dudum intellexerat esse in Datmatia et de eo nobis scribit. tan quam nos ignoraremus. Hinc eciam coniici potest, non esse noster amicus: vbi meminit Caspar Perwssyth, Farkassyth et Glawyne, ibi eciam manifestat, in nos aliquam irarn. De Jazenowcz eciam aliquid nobis obiicit. non bene nos scripsisse, quod palam fecit nobis permulta argumenta amicitiam suam (!). Et seruator omnium seruare dignetur magnificam dominacionem vestram vnacum suis charissimis felicissime. Ex castro nostro Kozthel, duodecimo die maii, anno 1538. Eiusdem magnifice dominaeionis vestre collega Petrus Keglewyth de Bwsyn; comes et banus etc. Original s tragovima prstenom utisnuta peata u crveni vosak u hr. ugar. . arhivu u Budimpeti, Ndasdy leveltr.

1.35.

15. maja 1588. U Krievcima.

Podban Andrija Tharnczy javlja hanu Tomi Nddasdyju, da je ban Petar Keglevi iznenada odgodio sabor sazvan u Zagreb za 19. maja. Magnifico domino, domino Thome de Nadasd comitti (!) Castriferrei ac regnorum Dalmacie, Croacie et Selauonie bano etc,, domino meo semper graciosissimo. Magnifice domine domine michi semper graciosissime, seruieiorum meorum humilimam recommendacionem. Medio istorum famulorum vestre magnifice dominaeionis misi florenos C, plures habere non potuimus, expeetamus in dies; quam primum habere potuero, statim vestre magni fice clominacioni transmittere curabo. Domini tarn magnates, quam nobiles depredantur, sed homines sunt nimium pauperes, propter hoc prolongatur solucio; vltra Zawum eciam pro maiori parte sunt vadiati. Solus eciam Zagrabie per aliquot dies manebo propter administraeionem dice, si non erit aliqua expedieio. Ceterum eongregacio ad dominicam futuram est diwlgata, sed notarius dom ini college vestre magnifice dominaeionis fecit vicium: in uteris mandat reuerendissimo, magnifieis, egregiis etc. sub pena perpetue infidelitatis et amissione omnium bonorum singulos per singula capita insurgere. Nichilominus commisi iudicibus nobilium. quibus potui dare ita repente ad seitum, ne dominos Uteris ofenderent, sed scripsi reuerendissimo domino et domino Petro Erdewdy literas meas, in quibus significaui congregacionem; et tandem eciam a domino collega venerunt litere domino reuerendissimo et magnatibus, quas mox expediui. Do-

223 minus Thahi amisit quattuor speciales familiares et quadraginta rusticos et cathanas; victualia in Kywwar imposuit. Hodie venerunt ad me litere domini Ladislai More, in quibus scribit Wely May dam Posgensem in aliud officium transum (!) totum et alium quendam waywodam nouum Posegam cum gentibus aduenisse, qui statim est ineursiones facturus. Dominus Kaczianner est in Zomzedwara cum vtroque Zryny. Plagiarii iterum incurrerunt montes istos prope Prodawycz magno numero. Sixtus Papa libentissime seruiret, sed non habet equum, nam equi sui tres sunt combusti. Frena eciam nunc despieari non possunt. ex quo cutes in promptu non habentur. Equum vestre magnifi.ee clominacioni nescio quern mittere debeo: si meliorem pro me retinebo, forte mihi inputabitur per vestram magnificam dominacionem. Equi illi sunt in Sthenychnak in pascuis. Scribat mihi vestra magnifiea dominacio quemcumque voluerit, ilium nolle et velle transmittere debeo. Noua dominacio vestra scribit se nulla habere; ego que habeo vestre magnifice dominacioni significare curabo. Eegia maiestas cum magno apparatu bellico est ventura contra Thurchas. Nazadyste cum galeis in Danubio circa Viennam ordinantur cum ingeniis; dicunt iam apud Eatisbonam ingentem exercitum imperialem ; Bohemi eciam cum magno apparatu bellico venient; pecuniam multam dicunt portatam in Germaniam, sed non vidi; dominus eciam capitaneus est iam Pethouie, sed non cum magno exercitu. Ista dominacio vestra magnifiea poterit et magnifico domino Johanni Zalay significare. Tandem domino reuerendissimo date sunt inducie XV dierum, qui misit Pethouiam circa dominum capitaneum. Alia dicet Nicolaus literatus. Eestat, deus vestram magnifieam dominacionem diu et felicissime conseruare dignetur ad vota vna cum domina mea generosa. Ex Orisio feria quarta post Iubilate 1.538. Eiusdem vestre magnifice dominacionis perpetuus seruitor Andreas de Tharnocz vicebanus etc. Original u kr. ug. drav. arhivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

136.

21. maja 1538. U Zagrebu.

Banovac Andrija Tharnczy javlja banu Tomi Nddasdyju, da e se sla vonski sabor sastati 11. juna u Krievcima, a podjedno ga izvjeuje o prilikama i naroito o pobiranju ratne dae. Magnifico domino meo domino Thome de Nadasd, regnorum Dalmacie, Oroaeie et Sclauonie bano etc. domino mihi semper graeiosissimo. Magnifice domine, domine mihi graciosissime, seruiciorum meorum plurimam commenacionem. Sciat magnifiea dominacio vestra, coiigregacio hie pro presenti acta sub magna lenitate et Concordia eelebrata extitit. domini quoque regni Oroacie obedienciam regie maiestati et seruicia eorum

224 obtulerunt et deuouerunt. Quoniam autem ardua huius regni vrgebant negocia, de quibus omnibus propter absenciam dominorum peragi et com mode concludi non potuit, conclusum itaque est, vt rursus tereio die Penthecostes generalis eongregacio Orisii celebretur ea racione in tantum dilata, vt interim magnifiea dominaeio vestra cum domino collega suo magnifko domino Petro Kegleyth bano etc. necessitatem huius regni maiestati regie significant, quo sua maiestas auxiliares aliquas gentes pro regni huius defensione, penes quas domini et regnieole contra hostes insurgere possent, mittere dignaretur, quoniam hostis in valida manu est. Cui quidem congregacioni et magnifiea dominaeio vestra non modo interesse, verum et prees^se dignetur. Preterea quantum ad aclministracionem taxe presentis attinet, sollicitus fui semper et nunc alias gencium nostrarum cum domino collega meo expediuimus inter Zawum et Kwppam. vt cogant recusantes ad exolucionem eiusdem, eeteras vero reliquemus ex hac parte Zawi. Credo autem per paucos dies eandem plenarie importare et curabo breui magnificam dominacionem vestram peccuniis visitare. Emerserunt quedam negocia magnificencie vestre. propter que hodie versus Zthenychnak progrediar et ad feriam terciam proxime venturam iterum Crisium regrediar. Eegnicole enim ad eum diem gentes eorum a colonis XXXVI missuri sunt, super quod et dominos requisites fecerunt, vt iidem eciam ab eorum colonis easdem mitterent. Nouitates quas mihi ex beneuoleneia sua magnifieencia vestra perscripsit, seruiciis clebitis referre curabo tamquam domino meo graciosissimo, quam in reliquo cleus optimus maximus conseruet ad successus feliciores semper incolumem. Ex ciuitate Montis Grecensis feria 3 a proxima post dominicam Gantate 1538. Cetera dicet Simon. Eiusdem magnificencie vestre seruitor Andreas Tharaoezy vicebanus. Original na papiru, u kr. iig. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdg leveltdr.

137.

21. maja 1538. U Zagrebu.

Ban Fetar Keglevi izvjeuje kralja Ferdinanda o saboru, to ga je sazvao u Zagreb na glas o padu Bubice. Sacre Pomanorum, Hungarie, Bohemie etc. regie maiestati, domino domino meo clementissimo. Serenissime princeps et domine domine clementissime, seruiciorum et perpetue fidelitatis humilimam commenacionem. Potuit vestra maiestas intelligere. qualiter castrum Dwbycze iampridem amissum sit, quod hostibus viam non parvam in hoc regnum maiestatis vestre, et precipue in Croa-

225 <-iam ingrediendi patefeeit, cuius amissione visa, statueram, vt donee hostis illud et viribus et munieionibus maioribus armare forticareque posset, festine idem castrum aggrederem tentaremque; indixeram toti huic regno congregacionem hie Zagrabie celebrandam, vt omnes regnicole viritim et cum omnibus colonis eorum armati ad earn venire debuissent, vt hinc recto et preter moram illo paratus proficisci potuissem. Venerant certe domini regnicole animo satis parato et obedienti, miserant et domini ma gnates speciales oratores suos, sed tarn celeriter non potuit regnum ad arma leuari, maxime quia presidia et gentes vestre maiestatis deerant, respectu quarum domini et regnicole armati insurgere sese hoc proximo tempore obtulerant. Miserant et domini Oroati suos oratores, offerentes se ad omnem defensionem regni et ad omnia obsequia, que facultaiibus eorum sufferre possent. Visi tamen sumus ob defectum gencium vestre maiestatis ad aggrediendum propositum longe impares. Coactus sum mentem mutare, ne hoc regnum maiestatis vestre mea vehementi intencione hoc tempore casum aliquem pateretur. Nam vestra maiestas nouit, quas gentes ego et dominus collega meus penes se habeamus; non latet eciam eandem, quam paucos seruitores hie conductos habeant, qui aiunt, a festo Epiphaniarum domini nee obelli quiclem solutionis habuisse, quos ad seruicia vestre maiestatis leuare minime potui. Lamentabatur dominus Oastellanny quam maxime, quod non habuerit, quibus mecum ad seruicia vestre maiestatis moueri potuisset, qui cum omni apparatu et cum omnibus seruitoribus suis hue venerat, sperans hie aliquam solucionem habere potuisse, que sibi nulla fieri potuit. Venerant eciam ex omnibus fere coniiniis quam plurimi, querulantes eorum paupertates et inopiam eastrorum flnitimorum querentesque presidia, inter quos multi parati erant proprias hereditariasque domus et fortalicia exire desertaque relinquere, facientes exinde coram regnicolis lamentabiles protestaeiones. Quibus cum nulla via prouideri poterat, indixi aliam congregacionem ad feriam terciam proximi festi Penthecostes Crisii celebrandam, vt interim de hiis omnibus vestram maiestatem certain redderem et prouisio maiestatis vestre illis advenire posset, ostendens itaque illis bonam spem cum gentibus meis et domini college mei, quern in horas ad me venturum expecto. Moui me ad illas partes regni Oroacie, que nunc offense sunt maiorique egent custodia, quibus refectis cogor preter moram regredi, quia inter Drawum et Zawum Thurce, quos martholozos vocant, vsque ad viscera huius regni penetrarunt. Quare supplico vestre serenissime maiestati, dignetur tempestive huic regno, in periculis maximis existenti, succurrere, confmia ipsa reformare, de solucione mea et domini college mei ac eciam seruitorum suorum prouidere et gentes maiores hue mittere, ne defectu gencium et nostra insufficiencia ac huiusmodi prouisionis vestre maiestatis hec remanencia regni ruat, ex quo ego et dominus collega meus cum hoc parvo gencium numero in tam grauibus periculis parum vel nihil vestre maiestati et regno eius inseruire possumus. Non parceremus propriis personis et capitibus nostris vitamque nostram opponere parati essemus, modo aesset aiiqua alia facultas. Ne igitur vestra maiestas eulpam aliquam mihi et domino college meo impingere velit, quam deus conservet felicem pro commodo reipublice christiane. Ex Zagrabia XXI. maii 1538.
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 15

226 Oeterum constat maiestati vestre, quam pluries iam eideni supplicaverim, nunc iterum supplico obnixissime. dignetur castra Byhegh et Bypach de manibus meis excipere et hanc curam a me releuare, quia nequaquam possum ad dupplices vigilias atque curas et in duas partes sufficere. Mittat igitur quem maiestas vestra voluerit. vt ilia ad maims recipiat. Venit nunc saltern fama certissima, bassam et vires Boznenses, expugnatis aliquot castris Venetorum. iterum reuertisse et has partes regni obsidere velle. Eiusdem vestre serenissime maiestatis fidelis seruitor Petrus Kyglewych, banns et comes etc. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Fraknoi o\ c. II. 262264. 138.

26. maja 1538. U Kanii.

Toma Nddasdij saopuje Ungnadu svoje nepovoljno stanje i trai, da mu pritee u pomo novcem. Kanisa 1538, 26 maii. ad ominum Vngnad. Heri aecepi literas vestre magnifice dominacionis, atas Gracz 21 huius mensis, quibus scribit vestra magnifica dominacio, se certo ibi polliceri. me a regia maiestate domino nostro clementissimo et ex scriptis sue maiestatis cognouisse ea. que sua maiestas cum vestra magnifica dominacione de rebus Thurcicis et de mea ac domini college mei et domini supremi exercitus capitanei cum vestra magnifica dominacione ceterisque dominis consiliariis bellicis mutua conuencione ad consultandum de imminentibus periculis tractauerit. Sciat vestra magnifica dominacio. me a sua maiestate de hiis ne verbum quidem intellexisse, licet frequenter suam maiestatem et communiter cum domino collega meo et separatim per me ipsum satis superque de omnibus necessitatibus et periculis admonuerimus. Et quia videbam in hunc vsque diem nullam prouisionem fieri, presertim cum iam bellum progredi incipere deberet, audiebam preterea reuerendissimum dominum Lundensem et magnificum ominum Lasky ad Ioannem esse profectos, et interim nichilominus Thurcas nihil earum rerum, que ad excidium nostrum pertinent, pretermittere, nesciebam quorsum huiusmodi silencium su maiestatis interpretari. Et iam, nisi litere vestre magnifice dominacionis supervenissent, nesciebam quidem de seruitoribus meis agere et volebam eos licenciare, saltern expectabam vnicas literas regie maiestatis. Perscripserain enim in vltimis Uteris meis, ad suam maiestatem datis, vt si sua maiestas non mandaret mihi solucionem facere. eogerer seruitores meos dimittere. quos hacteniis non sine grauissimis

227

expensis, intricando me in maxima debita, tenui. Igitur ego neque Pethouiam neque alio me conferre possum nisi habita solucione. Quantum ad hoc pertinet, quod seruitores mei et aliorum deberent se Pethouiam con ferre, mihi non videtur, nam etiamsi Pethouie essent, dies et noetes.ad confinia festinare deberent. Itaque, ex quo iam intelligo ex uteris vestre magnifice dominacionis regiam maiestatem de omnibus vestre magnifice dominacioni commissionem et instruccionem dedisse, rogo vestram magnificam dominacionem, velit mihi tarn ad antiqua quam ad nova seruicia pecunias mittere, quibus habitis mox me in Sclauoniam conferam, et relictis seruitoribus meis in eonfinibus cum competenti comitiua tandem me vel Pethouiam, vel quo eadem voluerit, paratus sum conferre. Quod autem scribo de me, id intelligat vestra magnifiea dominacio de domino collega meo, saltern hoc interest, quod dominus collega meus habet adhuc ali quam commoditatem in Sclauonia manendi, nam bona sua nondum sunt omnino per Thurcas deuastata, mea autem bona iam omnino perierunt. ita vt iam in pertinenciis castrorum Welyke et Megeryche nee vnicum quidem colonum habeo preter oppidulum sub castro Welyke situm, de quo heri venerunt nuncii oppidanorum petentes, vt illis hie in Hungaria aliquam terram darem, quod et feci, et combusto oppido eos educam, ne ibi cum vxoribus et liberis pereant. Hec propterea vestre magnifice dominacioni scribo, vt intelligat, me absque pecuniis in Sclauonia manere non posse, et nisi eadem pecunias miserit, cogor nolim velim seruitores liceneiare et .dimittere. Quantum attinet ad Bakythones et Franciscum Kapolnay, ego de hoc vestre magnifice dominacioni nullum consilium dare possum. Nam cum ego meam solucionem habere non possum, alios assecurare tanto minus possum, licet saltern ad ducentos equites a sua inaiestate ordinacionem habeo, sed neque ad illos solucionem habere non potui, et sub confidentia solutionis tot debitis me intricaui! Oogitet vestra magnifiea dominacio. si debeam me intromittere ad alios conducendos, cum videam, me etiam hos ob penuriam solucionis debere liceneiare et dimittere. Noua, que habeo ex Uteris castellani de Soklyos, eadem cognoscet, quas rogo vestram magnificain dominacionem velit ad regiam maiestatem per postam mittere, nam sua maiestas et personam illius castellani et chyrographum suum optime nouit. Videt eadem ex Uteris suis, quod vellet, vt iterum mitterem ad eum, sed ea condicione, vt etiam ego de bello nostro sibi certa perscribam. Ego vero, deus scit, nescio, quid sibi scribam et propterea ad eurn non mittam, quia nolo sibi mentiri. Nam si scriberem, nos nunc demum velle de imminentibus periculis consulere, cogitet vestra magnifiea dominacio, quam coiisolacionem ex Uteris meis capere et aliis impertiri posset? Eandem deus felicissimam conseruet, cui me ad queuis vota sua paratissimum offero. Datum etc. Izvana: 1538. Ad dominum Vngnad. Nddasdyjev vlasto-mni koncept na papiru u kr. iig. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdy leveltr.
*

228
139.

31. maja 1538. U Ptuju.

Jvan Ungnad pozivlje bana Tomu Nddasdyja u Pluj na sastanak, da s Nikolom Juriiem i banom Petrom Kegleviem rijei neke vane posle. Magnifieo domino Thome de Nadasd, thauernieorum regie maiestatis magistro, comiti comitatus Oastriferrei, ac regnorum Dalmarie, Oroaeie et Sclauonie bano, domino et amico fionorando. Magnifiee domine et amice honorancle, salutem et seruitiorum commendationem. Quas vestra magnificencia ad me Ioannem Vngnad iam dedit literas a XXVI huius mensis maii, aecepi, ad quarum articulos singulos in presentia respondere minime necessarium duximus. Siquidem rerum presentium statu cum primi necessitate regie maiestatis domini nostri clementissimi ita exigente modis omnibus opus est, vt vestra magni ficencia sese hue Pettouiam personaliter conferat, tarn de illis negociis necessario tractandis, propter que vestra magnificencia seribit, quam de aliis, propter que hue a regia maiestate expediti sumus, cuius rei causa etiam dominos Nicolaum Jurisyth tanquam generalem capitaneum. Petrum Keglowyth et alios dominos hue per literas nostras conuocauimus. Quare etiam atque etiam vestram magnificenciam diligenter rogamus, vt ad feriam am 1 futuram certo2 hue aduenire dignetur. Id quod vestram magnifi cenciam indubie faeturam confidimus, que bene valeat. Pettouie vltima die maii, anno XXXVIII. Ioannes Vngnad baro etc. ceterique consiliarii bellici regie maiestatis Pettouie constituti. Original s tragovima dvaju peata prstenom utisnutih u crveni vosak, u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

140.

4. junija 1538. U Krievcima.

Banovac Andrija Tharnczy izvjeuje bana Tomu Nddasdyja bakom saboru dranom 19. maja. o zagre

Magnifieo domino et domino Thome cle Nadasd, regnorum Dalmaeie, Croacie et Sclauonie bano etc, domino meo michi semper graciosissimo. Magnifiee domine et domine michi semper graciosissime, seruiciorum 1. jun. meorum commendation em. Sabato proxime preterito, dum ex Zthe-nychnyak Ovo je mjesto izrezano (s kraja), tako da se po onom a sa znakom kratice (), ne moe nita kazati. 2 Iza certo napisano bjee quam primum, to je brisano.
1

229 versus Orisium proficiscebar, in Thuropolya per Blasium Symonffy, familiarem vestre magnifice dominaeionis, bine litere eiusdem michi sunt presentate. Seripsit miehi vestra magnifica dominacio ex parte congregacionis Zagrabiensis. Eecordor me vestre magnifice dominacioni scripsisse, quod dieta ipsa cum magno silencio est celebrata, et domini Oroacie obedienciam medio nunciorum suorum vna cum Kaczyaner prebuerunt; et ex quo impares ad insureccionem obsedionis et recuperaeionis castri Dobycze amissi domini regnicole sine auxilio regie maiestatis esse videbantur, indixerunt aliam dietam seu eongregaeionem hie Orisii ad feriam terciam festi Pen- 11. jun. thecostes proxime venturam celebrandam, et exinde missuri nuncios ad regiam maiestatem pro impetrando auxilio et aliis necessitatibus regni, quod dominus eollega magnifice dominaeionis vestre regie maiestati serio perscripsit. Sunt eciam in ilia congregacione tres iudices nobilium. comitatus illius Zagrabiensis de nouo creati, et querimonie multe fuerunt, presertim contra Stephanum nepotem magnifici condam Bernardi de Frangepanibus, nam officiates ipsius superioribus diebus pauperes iudices nobilium illius comitatus Zagrabiensis depredari fecerunt propter hoc, quod anno preterito propter dicam cum vice(eomi)tibus vadiauerunt bona ipsius; et ad monicionem college dominaeionis vestre magnifice domini scilicet bani et dominorum regnicolarum aliquam partem restituit, residuitatem et de presenti tenet. Quantum autem ad solucionem vestre magnifice dominaeionis pertinet, dominus Paulus Bornemyza certe satis solicitus fuit inseruire magnificencie vestre. sed pecunias habere non potuit: contra quern eciam magister Blasius Spiller, magister solucionis regie maiestatis, ira eommotus inhibuit ipsum, vt nullam solucionem cum eollega vestre magnificencie faceret sine presencia sua. ita vt ipse videre vellet, cui pecunia daretur. Scripsi ad ipsum dominum Blasium Spiller literas, quarum pariam vestre magnificencie presentibus inclusam transmisi, et qualemeumque relacionem fecerit, mox vestre magnificencie significabo. Ipse autem dominus Bornemyza Posonium oecupatis tricesimis Nedewze et Warasd iuit; breui scribit se rediturum; commisit, vt pecunia ad dominaeionem vestram magnificam teneretur. Deputauerat eciam pertineneias castri Chazarwara domino college vestre magnifice dominaeionis, et aliqualiter est neglectum, pecunia ilia manibus suis non est administrata. Interim a regia maiestate allate sunt litere deputaeionales; scripsi domino college meo, ne deputaciones obseruaret. sed vadiaret, ex quo in comitatu Warasdinensi castrum illud cum pertinenciis in officio scilicet suo est. quia de pertineneiis illis provenire deberent, saltern de vna dica. vltra quam quadringenti floreni. Si magister solucionis pecunias dederit, statim vestre magnifice dominacioni mittere curabo, nam hie in propinquo prope Gwdowz in paseuis interdum ero, quia propter multitudinem plagiariorum remote in confinibus equos paseere non audeo, quia gentes magnifici domini Ladislai More aliqui capita vna cum equis perdiderunt. De Zerdahel autem statim, postquam ordeum maturescet. mittam aliquos equites imponendo eisdem victualia, qui die noctuque illi Thureo Zamowoyzka, quern ego cum gentibus vestre magnificencie et college propugnaueram prope Thalowez preterita quadragesima, nam ille continue incursiones facit, sed nunc adhuc ibi equites manere non possunt, Magnifica eciam dominacio vestra me edoceat. si cum gentibus istis Orisium ad

230

congregacionem venire debebo, aut saltern cum paucis; si magnifica dorainacio vestra venerit, obuiam cum istis gentibus vtrum eidem venire debebo ? Hie nulla noua habemus. Misi Welykam, vt plagiariis irent ad viam ad apprehendendam linguam. Si aliquid habuero, significabo. Thurei in campo Lewach equos pascunt; invigilant, si ad Dobycze quis iret. Kwlyan et bona Heweder hie habere non possumus. Si dominaeioni vestre magnifiee vicletur,' posset vnum de istis vilis latrunculis Thureis exmittere pro huiusmodi rebus apportandis: nihilominus mittam Zagrabiam pro eisdem, sed seio pro certo, quod tarn thelonium quam tricesimam persoluemus, quia ibi omnia chari loro venduntur. In reliquo vestram magnificam dominacionem deus gloriosum ad vota conseruare dignetur. Ex Crisio feria tercia post dominicam Exaudi. anno domini 1538. Eiusdem vestre magnifiee dominacionis seruitor Andreas de Tharnocz vicebanus etc. Iohannes Alapy rediit, et qui ipsum comitati iuerunt de Kywar, Kwppam Oroatos equites videlicet quadraginta profligauerunt. Mathias comes de Zlwnyo venit ad Sybenyk pro certo, nam literas eeiam legi, qui eum in Sybenyk viderunt. Iuit Kakometum, eum quo iuerunt certi presbiteri plebani comitis de Zlwnyo, qui literas scripserunt, eum redisse: in horas Groaciam expeetatur. A domina mea generosa victimam expecto et deus det, vt sit dominacionibus vestris melior frater et afflnis, quam frater ipsius Zwnyogh est. Original s tragovima prstenom udarena peata u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti, Nddasdy leveltdr.

141.

7. juna 1538, U Kanii.

Ban Nddasdy obavjeuje banovca Andriju Tarnoczyja, da e se odrei banske asti, ako kralj ne uredi njegove trabine. Egregio Andree de Tharnocz, vicebano et castellano eastri nostri Sthenichnvak, fratri dileeto. Egregie frater nobis dileete. Literas tuas intelleximus, in quibus scribis, magistrum solucionis dicatori et exactori nullas pecunias nobis cum domino collega nostro commisisse tribuendas, quod videtur nobis ipse nulla id racione faeere ausus fuisset, nisi a regia maiestate superinde haberet informacionem. Vnde certo cognoscimus regiam maiestatem nee nobis nee col lege nostro denique iam faeere intendere solucionem. Quantum tamen ad negocium domini college nostri pertinet, nos rebus eiusdem curam nequimus habere, cuius res secus quam nostras scimus stare. Nos tmen, prout tibi et coram signifieauimus et perscripsimus sepissime, absque pecuniis nee officium banatus tenere nee Sclauonie aut Oroaeie manere nee quidem mtrare scias

231 velle. Nam in seruiciis regie maiestatis Sclauonica bona omnia amisimus, ita vt nee vnius quidem oboli prouentus habemus, castri autem nostri Oroatici pertinenciarum maior pars per subditos sue maiestatis est occupata, que bona (prout modus ipse te non latet) dudum condicione comoda reoccupassemus et aliquid ne(!) forte dampnorum iniuriarumque vleiscissemus, si mandatis regie maiestatis non obtemperassemus. Assecurabat enim sua maiestas nobis ilia bona non solum restituere facere, sed et damynis(!) 1 in illis actis satisfaceionem impendere, quibus a multo tempore expectantibus adhuc nostris egemus. Nichilominus nos personaliter dietam indictam Posoniensem proflciscemur, vbi regia maiestate non reperta ibimus tamdiu, quousque eandem comperiemus, finem negocii nostri imposituri. Tu autem statim cum singulis tuis seruitoribus ad officium tui castellanatus ad eastrum Sthenichnyak ingrecliaris, familiaribus illis nostris tecum existentibus hinc ad te nuper dimissis, ad' nos remissis, ex quibus sciemus, quos vlterius conseruare, quos eciam licenciare nobis fuerit necessarium. Nam quos licenciare voluerimus posito computo cum eis, qui si reseruierunt solucionem nostram, dimittemus, qui autem adhuc seruire debere reperti fuerint, eos terminum solutum complere faciemus. Ad officium tamen banatus deinceps nee nos nee autem te curam habere uolumus, te itaque in nulla negoeia officii illius inmittas, sed a quibusuis sis immunis. Datum in arce nostra Kanysa, feria sexta ante Penthechosten 1538. Thomas de Nadasd comes et banus etc. Original s tragovima utisnuta peata u crveni vosak, u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

U2.

10. juna 1538. U Ptuju.

Ivan Ungnad javlja banu Tomi Ndasdyju, da han Petar Keglevie polazi iz Ptuja u Krievce na sabor sazvan za 19. juna, te ga moli, da i on odmah tamo podje. Spectabili etmagnifieo domino Thome Nadasthy(!) regnorum Dalmacie, Croatie et Sclauonie bano, domino et amico nobis honorando. Magnifice domine et amice nobis plurimum obseruande, salutem et otficiorum nostrorum singularem comendacionem. Plane nobis persuaseramus ad bmas literas nostras magnificam dominacionem vestram non passuram, ut eius presencia hoc maxime tempore careremus, quo ex mandato sacre regie maiestatis pleraque ardua magnique momenti negoeia inter nos tractanda ac inprimis de confmiis nostris a Turcarum insultis tuendis consultandum fuerat. Nihilominus tamen cum magnificus dominus Petrus Keglowyth presens esset, nihil eorum, que in commissis habemus, cum eo conferre pretermisimus. Oeterum ne ignoret magnifica dominacio vestra.
1

Grjekom mjesto damnis.

282
idem dominus Keglowyth iuxta ordinationem nostram ad ciuitatem Cruris 19. jun. subito proficiscetur, ita ut die dominica proxime futura omnino ibi futurus sit, quo facta congregatione equitum, qui isthic conuenire debent, tandem uersus confinia proficisci hostiumque conatus sua presencia, cuius apud Turcas presertim ex officii nomine non leuis est authoritas, interturbare possit. Oum autem nemo nostrum sit, qui non aequissimum esse iudicet. ut et ipsa quoque magnifica dominacio vestra in rem presentem ueniat. ingruentem necessitatem pari studio propius aliquanto contempletur eamque dignitatis et officii sui rationem habeat, quam cum omnium spe atque expectatione sustinet. Eandem itaque summo studio hortandam duximus. uti protinus, ubi he sibi litere reddite fuerint, cum toto equitatu suo se adornet et ad dictam ciuitatem celeriter contendat cumque collega suo constituta de conseruandis nostris confiniis mature consultet, nam alioqui si qua damna ab hostibus inferri aut aliquam irruptionem fieri eontingeret. certe in magnificam dominacionem vestram, quia absens esset, omnis culpa redundaret, quod ipsum pro nostra in se beneuolencia eciam atque eciam consyderandum esse iudicamus. Pecunia, quam a regia maiestate in horas quodam modo expeetamus, nondum allata est. sed ut magnifica dominacio vestra intelligat, nos sui quoque non postremam curam gerere in suam et college sui graciam mille florenos mutuo accepimus, cuius partem magnifica dominacio vestra per hominem suum hie recipiendam curabit. cui in maioribus gratmn aliquid facere ex animo parati accinctique sumus, quam felicissime uiuat et ualeat. Datum Petouie. die decima iunii. anno domini MDXXXVIIL Sin autem magnifica dominacio vestra personaliter ad ciuitatem illam uenire non posset, saltern equites suos mittat, ne in re tarn necessaria opera magnifiee dominacionis vestre defuisse uideatur. Ioannes Vngnad baro ceterique consiliarii bellici in Petouia. Original s tragovima triju peata u kr. zem. iig. arkivu u Budim peti; Ndasdy leveltdr. Na ledjima pripis uinjen Nddasdyjevom rukom: Eecldite 18 iunii 1538 in Kanisa."

148.

18. juna 1538. U Kanii.

Toma Nddasdy javlja Ivanu Vngnadu i ostalim kraljevim savjetnicima, da ne moe sluiti (kao ban) bez plae. ratnim

Magnificis dominis Ioanni Vngnad baroni in Sunekh etc. ceterisque consiliariis bellicis in Pethouia. dominis et amicis nobis obseruandis. Magnifici domini et amici nobis plurimum obseruandi. salutem et oficiorum nostrorum singularem commenacionem. Literas dominacionum vestrarum magiiificarum intelleximus. Igitur neque nunc nos aliud scribere

233 vestris dominacionibus magnifieis possumus, nisi prout in prioribus binis nostris literis a easdem datis scripserimus. Nichil tamen quitquam intelligere possumus vestris magnifieis dominacionibus neque adhuc a domino collega nostro percepimus, quid dominaciones vestre magnifice nunc cum ipso coneluserint. Perscripseramus quidem vestris magnifieis dominacionibus, vt quitquid dominus collega noster vobiseum coneluserit, in illis singulis rate persistere volumus, hoc vno dempto, quod absque pecuniarum solueione neque volumus seruire neque (si vellemus) possemus, nam nichil iam prouentuum Sclauonie habemus, vnde seruire possemus. Vbi scribunt dominaciones vestre magnifice nobis cle florenis quingentis, gracias agimus deo omnipotenti adhuc nos in tantam mendicacionem non deuenisse. quod florenis quingentis eareremus vel indigeremus, sed eertum est, vt florenis quingentis regnum Sclauonie nequaquam est possibile defendendum. Nos ista domino college nostro significabimus, licet existimamus vicebanum nostrum ita rebus nostris prouidisse, vt nobis iarn non magna cura Sclauonie erit. Cras deo dante iuxta mandatum regie maiestatis proficiscemur Posonium et postea rebus nostris prouidebimus; valereque asdem foeliciter (!) optamus. Datum in aree nostra Kanysa, in iesto beati Anthonii 1538. Thomas de Naadasd comes et banus etc. Suvremeni prijepis u kr. zem. ugar. arhivu u Budimpeti; Ndasc/y leveltdr.

144.

14. juna 1538. U taboru kraj Gradovea.

Podban Andrija Tharnoczy javlja hanu Tomi Nddasdyju saboru hrievahomu. o nedavnom

i\lagnifico domino Thome de Nadasd, eomiti Oastriferrei ae regnorum Dalmacie, Oroaeie et Sclauonie bano etc., domino meo graeiossimo. Magnifice domine domine mihi semper graciosissime, seruieiorum meorum perpetuam commendacionem. literis magistri solucionis vestra magnifieencia intelliget apertissime, que racio et causa fuerit. quod hactenus vestre magnifice dominacioni aliquam relacionem non fecerim. Seribebat enim ipse magister solucionis. vestram magnifieenciam Petouianl venturam et non tam venturam quam adesse magis earn ob rem iliac. Literas ad vestram magmfieam dominaeionem direxeram, quas hoie reportatas iterum accepi, ex quibus intelliget, quam relacionem super solueione feeerit; illas enim sicuti Petouiam miseram clausas, ita simili modo ocelusas nunc vestre magnifice dominacioni remisi. Hodie autem ad magistrum solucionis Petouiam iterato literas iuxta informacionem magnifice dominacionis vestre misi, quarum paria presentibus inelusa vestre magnifice domi nacioni similiter mitto. ex quibus intelliget eadem, quid eidem scripserim. Quam superinde relacionem habuero, statim signifieare eurabo. Alias literas

334

vestre magnifiee dominacioni sonantes, turn domino reuerenclissimo, turn et domino college vestre magnificencie illieo transmisi. Eciam magnifico domino Petro Erdewdy pro parte violeneie per Simonem facte similiter transmisi recolectis relacionibus eorum omnibus vestre magnifiee dominacioni. quam primum significare curabo, quas acl Kanysam transmittam; illic vestra magnifica dominacio committere velit, qui illas post vestram magnificam dominacionem vbicunque eadem esset perferre deberent. A magistro solucionis relacionem expectabo, qua habita statim vbieumque potero invigilabo. quitquid extorquere exigereque potero; Crisium per magnificum dominum Petrum Erdewdy certa summa pecunie missa fuerat, sed propter defectum toeius summe taxe (nam partem eius dominus Petrus Keglyewych. collega eiusdem, Zagrabie in congregacione leuauerat) exactores leuare reeipereque illam noluerunt, quam summam pecunie, si hactenus per exactorem leuata non est, rogabo statim per literas dominum Petrum Erdewdy, vt interim, quoad personaliter cum sua magnifica dominacione constitui possem, apud se illam retineret. Ego eum Zagrabie effeei per dominum collegam vestre magnifiee dominacionis, vt illam leuaret, ex quo sua magnificencia minus ad partem suam receperat et, vt inteligo, vicemagister solutionis et exactor ea racione moti ira illam leuare noluerunt. Ceterum de missione lingue Thurcice satis solicitam curam habeo, nam plagiarii vestre magnificencie sunt cum hominibus de Izdencz in Babagora, vt intelligo, fere quadraginta vel vltra; illi eum de Izdencz sunt illic expert! et semittas ac vias sciunt; equites eciam in Zerdahel existunt. Ego eciam hie satis sum solicitus, si Turci aliquas incursiones facient, quas dietim expectamus. Nam et hodie ex Zerdahel venit nunctius, qui retullit pro certo infra triduum incursiones Turcas facturos: Mehmethbegh enim, collecto magno exercitu, penes Possegawar castra posuit, vt fertur, et hue versus Gwdocz dictas incursiones facturus. Seripsi eciam domino patri meo, vt et ipse per plagiarios suos de aprehendenda lingua curam habeat; illi enim continui sunt in Dalmacia. Pro certo tamen dicunt Auraneam per Venetos obsessam, in cuius auxilium Boznenses Thurce iuerunt. Malkoehwayda cum Sawr woywoda sunt in Gradyschya-rewe, cuius Malkochy nunctius hodie apud me fuit, pro parte sororis mee. Dominacionem vestram magnificam arbitror non latere, quomodo ille captiuus, quern a bombardis vestre magnificencie habebam, in sortem redempcionis sororis mee euaserit; iam denuo super redempcione eius nouam curam habere debebo. Preterea castellani de Izdencz miserant certum nimctium cum uteris eorum credencionalibus petentes, vt illis a me auctoritas preberetur (eo quod magnificus dominus Ladislaus More bona domini eorum grauissime deuastauerit), quo iidem ferro atque igne in bonis suis vicissim vlciscerentur et nisi id ipsis permitteretur, eastrum Izdencz raanibus Thurcarum tradere propter tam validam ignominiam et iniuriosam velint. Res parve consideracionis non est. Cum relacione tamen ipsum ista expediui, vt solus breui cum magnifico domino Ladislao More constitui volo et suam magnificenciam ammonebo nominibus et in personis dominacionis vestre magnifiee et domini college eiusdem, vt in facto tantarum iniuriarum iure et iudicio reuideatur, ac accepta super hoc relacione ab ipso domino Ladislao vnus ex castellanis ad me venire debebit, eui relacionem fact-am enarrem. Hactenus

23iam fuissem cum ipso constitutes, sed invigilo istis incursionibus Turcarum cum egregio Francisco Desewffy, qui nunc apud me est cum centum vel vltra equitibus; quam primum autem poteio, statim cum sua magnifica dominacione constituar et de plagiariis in montibus inclusis curam habebo. Tandem ex parte gradariis (?) principem concernentem certe nescio vbi possem reperire. Nihilominus Petrus Jelachych hie apud me nunc est, qui ad indictam congregacionem venerat, cui nomine vestre magnifice dominacionis committere volo, vt vbique in partibus Croacie, turn apud amicos suos, turn et alios, vel eeiam dominos tanquam pro sua ardua necessitate perquirat et promittat pignus in rebus argentariis. Infra triduum cum domino Ladislao More constituar et ilia racione vestram magnifieam dominacionem meque illi offerre curabo, vt nihil dubitem, quin, si quis apud eum talis equus fuerit, pro vestra magnifica dominacione ilium obtineam et si obtentus fuerit, quocumque vestra magnifica dominaeio iusserit, illo mittam. Nescio qua racione hec congregacio, que indicta fuerat, dissoluta sit et cui culpam ascribere debeam, ignoro. Eecordor tamen multocies eciam absentibus dominis banis, vicebanos cum dominis regnicolis dietam bono modo cellebrasse (!), iuxta informacionem dominorum suorum. Nam pernecessarium plurium clieta hec fuerat, turn propter instantem terminum administracionis alterius floreni dice vel subsidii regie maiestati oblati, turn et missionem nunctiorum erga regiam maiestatem ad dietam Posoniensem pro vrgentibus neeessitatibus ac calamitatibus et imminente periculo huius regni, turn insuper pro statucione et prefixione terminorum iudiciorum, que iudicia merito fieri deberent, cum non minus iure iustitiaque regi, quam armis defendi regnum deberet, nam quante querele dietim obueniunt ab oppressis nobilibus, vel turn vestra magnifica dominaeio intelligeret, cum sola aclesset. lam tamen merito me mortuum magnifica dominaeio vestra scribere potest, nam si vixissem, primus ego cum collega meo racionem dissolucionis et prorogacionis huius eongregacionis scire debuissem et nunc certe cum racio per dominos vel nobiles a me petitur dissolucionis eius, nichil respondere scio neque adhuc hodie noui; nam aliud quitquam in re scio quam preconem Orisii proclamasse dissolutam esse congregacionem. Frena pro equis curriferis necessariis credo iam vestre magnifice dominaeioni per iudicem Orisiensem transmissa, nam earn curam in ipsum delegaueram. Eeliquum altissimus felicissimam eandem diu conseruare dignetur vna cum domina mea graciosissima. Ex eaupis (!) prope Gwdowcz, feria sexta proxima post festum Penthecostes 1538. Eiusdem vestre magnifice dominacionis seruitor Andreas de Tharnocz vicebanus et comes etc. Domini Croacie certos nunctios in medium dominorum regnicolarum deputauerant. Original s tragom utisnuta peata u kr. ugar. zcm. arhivu u Budimpeti; Ndasdy leveltdr.

236

145.

17. juna 1538. U Loboru.

Ban Petar Keglevi javlja sudrugu svomu banu Tomi Nddasdyju, da obeanih novaca u Ptuju primio nije, te da je sabor sazvan u Krievce morao radi nezadovoljstva stalea odgoditi. Magnifieo domino domino Thome de Nadasd, regnorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano ac comiti comitatus Castriferrei etc.. domino fratri, amico et college mihi obseruantissimo. Magnifice domine frater. amice et collega nobis obseruandissime, salutem et seruicii nostri commendacionem. Ante ingressionem nostram Pethowiam confidebamus magnifieam dominacionem vestram ibidem reperire et vt alterutrius wltum conspexisset simulque constituti vnus alterius voluntatem de nostro officio intelligere potuisset. Nos tamen satis loquuti sumus cum commissariis regie maiestatis de communi nostro seruitio et solutione danda deque aliorum seruitorum regie maiestatis solutione facienda. sed non vt aliquid dedissent vel plures ad regia seruicia conduxissent, verum eciam adeo plures a seruiciis regiis lieenciauerunt, vt sunt equites Ludouici Pekry et alii, dominationi vero vestre magnifice simul et mihi dabant mille florenos renenses. Ego autem petebam ad omnia nostra seruicia solu tionem hactenus seruita, veluti eadem literariam informationem mihi dederat et a persona mea in facie respondi, quod illos accipere nolo quantum ad partem meam, partem vero magnifice dominacionis vestre vt convenient, vt, dum eadem hominem suum pro ea miserit. paratam inveniat, et sic insurgens abii domum. Dominum autem Ioannem CastellanfTy informaueram, vt si aliquid dicti commissarri de recessu meo loquuti fuerint, diceret me ob earn causam recessisse domum, vt seruitores meos a seruiciis lieeneiarem, qui quouis mense mihi bona summa pecunie constant, quod dominus Castellanfiy iuxta meam informacionem. fecerat. Dum igitur domum venissem, mox secundo die nuncius ipsorum commissariorum ad me in legatione venerat, Troianus de Auspergh (!), eorum nomine me petens. ne hoc facerem. alioqui regie maiestati tarn in regno, quam eciam contra hostem Thurcam maximum dammum facerem, nominatim eciam. quod vsque vigesimum diem habuerimus solutionem ad nostra preterita seruicia, interim autem promittens facere solutionem, per quam liceret nobis ipsos viginti dies expectare; quibus ego memet obtuli, quod ipsos viginti dies possum expectando pati, vt et dominacioni vestre et mihi faciant solutionem et vt moueant eandem, si personaliter non posset intrare Sclauoniam, saltern homines suos mitteret, qui, ita se facturum obtulerunt. Deinde quo die ipse Troianus a me diseesserat. mox sequenti venerunt illi, quos regia maiestas deputauerat, videlicet Wolftgangus de Lambergh et alter cum eo Seyrer dictus, cum quibus de meis antiquis seruiciis racionem ponerem, cum quibus quasi biduo domi mee, videlicet in Kozthel, racionem posui; qui dixerunt ipsam racionem se non posse coneludere causam assignantes, quia latino interprete et seriba earerent. Cum quibus scribam meum

237

Georgium literatum, vt finem raeionis cum illis concluderet, miseram Pethowiam et vt videret, quantum dabitur ad ipsorum viginti ierum spacium nobis pro expensis, qui inadierat ipsum clominum Troianum, qui ad nos in legatione venerat, qui fuit vnus commissariorum a regia maiestate dele gatus, qui per magistrum solutionum fecit numerare octingentos florenos renenses et per meum scribam misit. Quibus aceeptis iam descendo in Sclauoniam militaturus tamdiu quoad expense mihi suflferent pecuniamque promissam accipiam, quam si accepero, vt par est, militabo et amplius, alioqui supersedebo, mea exponere nolo, quia, quod eciam hactenus exposui, de meis propriis mihi magni videtur. Tandem quod eadem fert egre non missas a me literas, certe eas scribere feeeram et vidi oculis, vbi scriba meus tubieini dominacionis vestre magnifice in man us porrigebat, qui forsan vel eas accipere noluit, vel acceptas in lutum abiecit irascendo, quod illi pro expensis pecuniam non dederim. Deus autem nouit, quod libenter dedissem, tamen a domo meeum pecuniam nullam acceperam confidendo de dan da Pethowie pecunia et sic saltern hospicium non habui quibus persoluere. Igitur quod eadem meas literas prius non acceperit, id vel scribe mei vel tubicinis vestri vicio factum est. Insuper de rebus regis Persarum et filio imperatoris Thurcarum non recordor me aliquando scripsisse vel nunciasse Paulo Bornemyzze. Yndecumque ille intellexit et quid potuit intelligere, quia is rumor in regno Sclauonie communiter apud onines sparsus est. Inpresenciarum nullas nouitates possum eidem magni fice dominacioni vestre scribere, quia nullas habeo prefer que ex present! inelusis intelligere poterit. Eestat eandem altissimus deus conseruet felirissime. Ex meo (castro) Lobor, feria secunda post festum sacre et indiuidue Trinitatis, anno domini 1538. Eiusdem magnifice dominacionis vestre collega Petrus Keglewyth de Bwsyn, comes et banus etc. Tandem quia Orisiensem congregacionem distulimus, duabus de causis factum est. Primo, quia regie maiestati scripseramus, vt sua maiestas daret nobis aliquod iuuamen ad recuperandum Dwb}Tcze et a sua maiestate nullum responsum adhuc accepimus, quod in congregatione ipsa dominis regnieolis ostendere possemus. Secundo, quia intelligimus, si congregatio esset, in ipsa congregatione dominos regnicolas velle tractare, ne exsolueretur dica regie maiestati oblata, que nunc exigi cleberet, quousque regia maiestas duo milia equites et mille pedites, quos promiserat. in defensionem eorum non miserit. Quodsi congregacionem celebrassemus, saltern clamores regnicolarum concitassemus. Semper enim quandocumque voluerimus, ipsa congregatio fieri poterit, quia ad hoc domini regnicole sunt propensi. Nos enim volente cleo eras hinc versus Orisium iter ingrediemur et cum aliis seruitoribus regie maiestatis coniunctim erimus, vt ipsa dica facilius possit exigi. Nunc eciam Dwbycze de facili recuperari posset, quia bassa ad partes maritimas profectus est. Original s' tragovima prstenom utisnuta peata u crveni vosak u \ zem* ugar. arhivu u Budimpeti, Nddasdy leveltdr.

238 146.

20. juna 1538. U Grabrovniku.

Franjo Taliy opisuje Aleksiju Turzonu nevolju Slavonije i trai obeanu pomo za pogranine gradove. Spectabilis et magnifiee domine domine nobis honorande, post seruiciorum meorum commendationem. Eiem vestre spectabili et magnifice dominationi notum facimus, quomodo iam hostis perfidus, christiane fidei emulus, adversus hoc regnum Sclauonie preualuit osque suum vt draco dilatauit miserimos christianos regnieolas indies magis ac magis fauce draconis absorbet regnumque sine intermissione tam pedites quam equites Turce deuastant et diruunt. Et non est qui adiuuet.. Et iam omnes possessiones nostre sunt dirute atque desolate et solum muri castrorum nostroruin supersunt, nosque intra muros tamen se vertimur. Feria autem tereia 11. jun. Pentecosten noctis in silentio perfidus hostis tam pedes quam et eques oppidum nostrum Gobronak(l), quod tantum supererat, inuasit ex eoque plurimum populum, equos et pecora in magna copia cepit et abduxit. Pre15. jun. terea sabatho in profesto sancte et indiuidue Trinitatis 'exercitus Turearum Boznensis et Sirimiensis bassarum vsque oppidum Kaproncza nocte attigit et exinde cursum prope Orisium et portum Draui fecit, exinde magnam copiam christianorum et predam pecorum ceperunt et abduxerunt. Ex hoc iam omnis wlgus contremuit et desperatus est et fugam iniit transnauigantque Drauum. Populus autem fugam incepit eo, quod nullum subsidium sibi venturum sentit. Ideo eandem vestram spectabilem et magnificam dominationem rogamus, tanquam dominum nobis confidentissimum, velit vestra spectabilis et magnifica dominatio ex propria vestra benignitate de subsidio et liberaeione huius miserimi regni prouidere et regie maiestati consulere superinde, vt sua maiestas eedem et miseriam ab hoc regno amoueat, ex quo si regnum hoc per hostem occupabitur, timendum est. quod et cetera regna sue maiestatis detrimentum periculumque pacientur. Castra enim finitima iam conseruare non possumus, ex quo nobis ad inponenda victualia vires non sunt, quia quinquaginta equitibus iam victualia inponere non possint, subsidium vero nullum habemus nee in uictualia nee in expensis. Eegie maiestati in Ghereez locuti fuimus; sua maiestas ad dominum Nicolaum Iwrysych capitaneum monstrauit. Ipsum dominum Nieolaum sepius superinde requisiuimus. Eequisiiiimus eciam dominos banos, requisiuimus etiam dominos commissarios regie maiestatis, vt prouisionem ad castra finitima faciant et euram earum gerant, Nos ab eis nullum subsidium accepisse sensimus. Ideo castra ipsa iam sunt in ultimo periculo posita. Ideo superinde protestamur. Nos non erimus oceasio perieuli. Eandem valere optamus felicissime. Ex castro nostro Gobronak(!) in festo saeratissimi corporis Ohristi, anno 1538. Pranciscus de Thah etc. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Priloen je pismu Aleksija Thurzona kralju od 25. juna 1538.

239

147.

25. juna 1538. Olomucu.

Ferdinand poruuje slavonskim staleima, da se sporazume s njegovim komisarima u Ptuju.

Ferdinandus etc. omnibus et singulis egregiis et nobilibus ceterisque cuiuscunque status, ordinis condicionisque existant, n'delibus nostris iis, qui hactenus sub stipendiis nostris in regno nostro Sclauonie apud magnifieos Thomam Nadasdy et Petrum Keglewith de Busvn, regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie banos, fideles nobis dileetos, militarunt et nunc quoque militant, gratiam regiam et omne bonum. Oommisimus consiliariis et commissariis nostris bellicis ad eiuitatem nostram Petouiam destinatis, uti uobiscum nomine nostro agant et traetent, ne etiam in futurum nobis fideliter seruire detrectis, sed potius vos pro vestra in nos fide ad huiusmodi futura seruitia nostra promptos et paratos exhibeatis, sicuti ab eisdem commissariis nostris plenius latiusque intelligetis. Vobis idcirco omnibus et singulis predictis omni studio iniungentes, uti eisdem commissariis nostris in his, que uobis super huiusmodi tractatione dicent nomine nostro et exponent, plenam et indubiam fidem adhibere vosque sic superinde gerere uelitis. quemadmodum in vobis conftdimus, id quod etiam. aliquando gratia nostra regia erga vos singulos recognoscemus. Datum in ciuitate nostra Olomucensi 25 iunii 1588. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

148.

9. jula 1538. U Linen.

Ferdinaml hvali bana Petra Keglevia, to se prihvatio one misije, koju su mu isporuili Nikola Jurii i Ivan Ungnad.

P t r o K g 1 w } h. Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dilecte, Significauit nobis cum nobilis loannes Vngnad, turn Nicolaus Jurischitz, capitanei nostri fideles nobis dilecti, quam te promptum et paratum obtuleris in negotio illo, quod tibi nomine iussuque nostro secreto communicarunt. Quam quidem tarn propensam voluntatem tuam dementi admodum animo abs te suseipimus teque impense hortamur et requirimus, vt rei isti ad desideratum exitum perdueende omnibus modis incumbas quemadmodum te iuxta oblationem tuam et pro fidelitate tua non nisi diligentissime vigilantissimeque facturum confidimus, quod nos quidem erga te singulari graeia benefitioque nostro recognoscere omnino volumus, nostram in ea re peroptatam et omnimodam volutatem executurus. Datum in oppido nostro Lintii, nona iuiii 1588. Koncept u e. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

240

149.

26. septembra 1538. U Linu.

Ferdinand poruuje banu Petru Kegleviu, da se sporazumi u Ptuju s njegovim komisarima glede ete od dvije hiljade konjanika. Petro Keglewych. Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dilecte. Accepimus literas tuas, quas ad nos ex Ormosd decima quinta presentis mensis edisti, in quibus omnia bene et gratiose intelleximus, que nobis ratione fidelium seruitiorum tuorum et pro solutione extantis stipendii tui significasti. Quamobrem cum eommissariis et consiliariis nostris bellicis, in Pettouia constitutis, negotium nunc dederimus tractandi circa bis mule equites illos leuis armature, eisdem quoque iniunximus, vt tecum verbis nostris simul agant, sicuti ab eis latius intelliges, requirentes te omni studio, vt super iis, que tecum nomine nostro egerint, te ita obtemperantem facilemque prebeas atque geras, quemadmodum in fidelitate tua nobis a multis temporibus cognita et probata plane confidimus, quandoquidem in omnes vias cogitare non omittemus, vt tibi secundum temporis et rerum oportunitatem de satisfactione salarii prouideamus et aliquo modo pro seruitiis tuis contentum te recldamus, quod te inpresentiarum latere noluimus. Datum Lintii 26 septembris 1538. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu ti Beu, Hungarica.

150.

28. septembra 1538. U Lincn.

daje Leonardu Kubinyiju instrukciju o upravi slavonske tridesetnice. Ferdinandus iuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie Bohemieque etc. rex semper augustus etc. Instructio de iis, que egregius fidelis nobis dilectus Leonhardus de Kubiny circa administrationem tricesime nostre Sclauoniensis agere debeat, cui, quoad se fielem ac diligentem in hoc officio prestiterit, usque ad no strum tamen beneplacitum hunc, qui sequitur, damus ordinem. Inprimis, ut in camera nostra Hungarica iuramentum prestet super fidele seruitium in administration tricesimarum. Insuper etiam prefatus Leonardus Kubiny, tanquam supremus tricesimator, in regno Sclauonie fixus semper maneat diligenterque suos tricesimatores in filialibus tricesimis seruientes obseruet, ut fideliter omnia agant; et si quis ex illis non recte in suo officio egerit, statim ilium reiciat et loco iilius alium idoneum constituat. Debet enim pro omnibus suis seruitoribus fidem facere et de omnibus damnis per eos nobis illatis respondere et satisfacere. Ferdinand

241 Propterea in omnibus locis tricesimarum probos viros et iuratos ponere curet, qui commoda nostra, quantum maxime poterunt, promonere et incommoda uero omni diligentia euitare studeant, Turn quod in omnibus negotiis tricesimarum consilio et opera egregii Pauli Bornemyza, secretarii et prouentuum nostrorum in regno Sclauonie superintendentis. utatur et illi omnia sua impedimenta refferat ac pro superiore eum recognoscat, in absentia uero illius habeat recursum ad cameram nostram curialem. Porro pecuniam, quam ex tricesimis iuxta ordinem et dispositionem nostram iam antea erectam et manibus nostris signatam eollegerit, manibus eiusdem, cui nos singulo quoquo tempore commiserimus, exhibeat et assignet, nosque omni quartali. quales pecunie in promptu extent, informet et curet, ut iuxta commissionem nostram pro conseruatione et defensione illius regni erogari possit, nee eandem pecuniam ex tricesimis eo modo collectam in alios usus quam ut premissum est, quacunque ratione conuertere uel dare cuipiam nequaquam presumat absque speciali commissione nostra iuxta ordinem camere curialis emanata, Deputamusque eidem Leonardo de lvubiny pro annuo salario et intertentione sua et totius familie sue ac tabule quingentos florenos. quos etiam de dictis prouentibus pereipere possit. In quibus omnibus et singulis premissis sepedictus Leonardus de Kubiny una cum ceteris suis personis diligentem ac iidelem operam suam ac studiuni impendat, bonum et vtilitatem ac commoda nostra cogitet et promoueat, damnum auertat. caueat et preueniat, sicuti ad hec ex Melitate et iuramento suo astringitur, tenetur et obligatur, nostram in eo seriosam executurus ^'ohmtatem. Datum in oppido nostro Lyntz. die vigesima octaua mensis septembris, anno domini etc.: tricesimo octauo. anno regnorum nostrorum Romani octauo, aliorum uero duodecimo. (Jistopis bez kraljeva potpisa i peata u arhivu c. i Jer. zajed. ministarstva financija u Been, Hun gam I. Pripisi: Leonhardi de Kubini instruetio wie er die 30isten in Windischland lianndlen solle. (S polja) Dem edlen vnsern lieben getreien Kiclasen Juritschitz, treyherrn zu Gunss, unsern rat, earner und obristen veldhaubtman der Xidersterreichischer lande.

MONUMENTA HISTOK. XXXVI. ACTA 1 IT.

242

IS.1..

26. oktobra 1538. Hraici-Novigradii.

Ban Petar Keglevi tui se kralju Ferdinandu, da ne prima ni kake plae, s toga ne moe zemlju braniti od turskih napadaja. Serenissimo principi et domino domino Ferdinando, dei grada liomaTioriim regi, semper augusto etc. Hungarie, Bohemie etc. domino mihi clementissimo. Serenissime princeps et domine domine mihi clementissime. Post fidelium seruiciorum meorum humillimain commendacionem. Literas maie statis vestre ad me missas, in quibus mandat mihi maiestas vestra, deberem se conferre constitui cum dominis eonsiliariis bellieis Pethowye, intellexi. Et cum allate erant Iitere maiestatis vestre, inieram consilium cum domi nis regni Croacie et cum domino Erasmo de Twrri, capitaneo Byhachyensi, deberemus inuadere confinia Turcharum, quam profectionem credimus maiestati vestre non latere. ipsa causa celsissime domine reuerti eo tempore et cum ipsis comissariis constitui, mandato quoque maiestatis vestre obtemperare non potui, qui si ego retrograderer. profectio ilia nequaquam fuisset. Oredat me maiestas vestra semper obedientem suis mandatis esse, sicuti ab initio fui, sum et ero, nihilominus, domine celsissime, a prefatis dominis consiliariis mcdiantibus Uteris eorurn voluntatein et plenam informacionem maiestatis vestre accepi. vt ducentos equites, ad quos a maiestate vestra ordinem habeo, seruare deberem, illisque a dominis Croacie coadiungere deberentur trecenti, ita vt in toto essent quingenti. et cum hiis confinia regni huius Croacie custodirem ac defenderem et similiter collega meus in regno Sclauonie, additisque mutuis voluntatibus ego illi, ipse mihi alternatim in auxiliuin essemus, percunctet maiestas vestra. si tante gentes ad tuenda confinia regnorum suorum sufficiant. nam prioribus temporibtis a regnis istis basse spacio XXX milliarium inhabitabant et ab iliac in regna ista sepissimas incursiones faciebant, damn a quoque et depopulaciones maximas regnis istis inferebant, modo autem clementissime domine commorantur in Lywacz. prope fhmium Wn, quatuor milliaria et sicut transfretauerit, tunc invadet hunc miserum regnum. si autem illis placuerit cursitare in Sclauoniam, non abest ab eis nisi duo milliaria et hoc semper prius explorare faciunt. quorsum intendunt eursitare. Si aliquas gentes ibidem conperiimt paratas, non libenter cursitant. aliter vbi alique gentes non comperiuntur, illuc cursitant. In regnis istis. celsissime domine, semper maiores depopuliaciones et deuastaciones facere tempore niuis possunt quam tempore estiuo, cum sint regna hec condensa nemoribus, montibus et siluis et si(? he miserime gentes tempore estiuo per nemora et montes fugiunt, tempore vero hyemis, quo fugam darent, loca non habent, quia vbique perqiiireri poterint, regna maiestatis vestre cum hiis gentibus paucis defendi non poterint. Ideo maiestas vestra de ineliori defensione regnorum suorum prouidere vellit, cum deserta regna nullum lucrum maiestati vestre inferre poterint. Pro seruiciis vero meis. celsissime domine, pro quibus supplicaui

243 maiestati vestre, a dietis comissariis rellacio nulla mihi data est. Iterum atque iterum supplico maiestati vestre tanquam domino meo clementissimo, pro seruieiis existentibus in hoc officiallatu banatus maiestati vestre impensis, cum iam octo menses insolutus seruiui. cum pleno exercitu ducentorum equitum mihi persoluere maiestas vestra dignetur et me certum maiestas vestra reddat. a quo aut ex quo loco mihi pro seruieiis meis tribuetur solucio. Qui seruitores meos saltim vsque ad relacionem ad has Hteras meas a maiestate vestra non paruis peticionibus meis retinui et si iam a maiestate vestra mihi solucio non fiet, extunc ipsi omnes a nobis abscedunt. Dimissis vero familiaribus percunctet maiestas vestra, que seruicia solusmet maiestatis vestre impendere valebo, cum ex ilia sollucione familiaribus, exploratoribus et sthrasis meis datur. Istos vero trecentos equites, qui capitaneatu nos tro deputati sunt, iam ad se aceersimus, qui absque solucione venire recusauerunt. Et ideo supplico maiestati vestre tanquam domino meo cle mentissimo, deputare dignaretur maiestas vestra locum, vnde eis solucio tribueretur. A sacratissima maiestate vestra, domino meo clementissimo, benignissimam ac graciosissimam citissimamque relacionem expecto, cuius regna altissimus in longum latumque amplificet. maiestati quoque vestre domino meo clementissimo seruicia mea humillime iterum iterumque commendo. Datis in Hrachycze Wywar XXVI octobris, anno domini 15XXXVIII. Petrus Keglewich de Bwsyn. (Na 'posebnoj cedulji:) Oeterum clementissime domine elapsis temporibus sepius rogatos habui dominos commissarios bellicos Pethouicenses pro sustentacione castrorum meorum Feyerkew et Wzthylonya in continiis existentia, vt ipsis iuuamine prouiderent; ipsi vero oinnino dicta castra prouidere renuerunt. Igitur excepto magnifico domino Nicolao Jwrisych, generali capitaneo etc., qui cum castellum illud in littore iiuuiorum Sawy et Wzthylonya edih'caretur, nobis in subsidium tribuit florenos centum, in quo castello Wzthylonya semper in propriis expensis tenuimus pixidarios 70. Cum autem per Thwrcas pars maior domi nostre plane desolata foret, nos vnde iam fata castra seruare quibus non habemus: nunc autem maiesta.tem vestram uteris nostris testamur, si aliquid dictis castris evenerit. ex tunc non mea causa erit. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 152. Eiusdcm maiestatis vestre fidelis

15. novembra 1538. U Bisaga.

Ivan Katelanovi^ Franjo Talry i Ivan Alapi fozivlju hana Tomu Nadasdyja, da sazove sabor na vijeanje turske nevolje. Magnifico domino Thome de Nadasdy, regnorum Croacie et Sclauonie bano et comiti. domino et amico nobis honorando.

244 Magnifice domine, amice nobis honorande, salutem et seruiciorum commendacionem. Scimus non latere manifestum periculum huius miserimi regni vestram magnificam. dominationem, nam in dies per seuissimos Thurc-as opprimitur et depopulatur. Ideireo licitum et conueniens foret vestram magnificam dominationem nos admonere, ex quo estis officium banatus gerentes, nee non membrum istius regni, vt in vnum locum simul eonueniremus et tractaremus de statu et commodo istius regni, nam bene et elare constat vestre magnifi.ee dominationi, quocl nullus euram gerit huius regni; eciam que pauce gentes erant. sunt omnino dissolute et nescimus si ex consensu regie maiestatis, domini nostri clementissimi, an ex persuasione dominorum consiliariorum suorum. Ergo nos satis habuncle traetauimus in animo nostro, quomodo foret prouidendum de statu et commodo istius regni, nobis vero sumopere videretur, vt vna congregacio dominis regnicolis prowulgaretur. Quare rogamus et hortamur vestram magmiieam dominacionem, vt vnam eitam eongregationem vnaeum domino eollega vestro proclamare facere dignaremini, vnde eciam oratores erga regiam maiestatem mitterentur. Vestram magnificam dominacionem felicissinie val ere optamus. Datum in Bvgzad. feria sexta proxima post festum Brietii 1538. Iohannes Castellanffy de Zenthlelek capitaneus et Franciscus de Thah, nee non alter Iohannes de Allaph etc. Original s tragovima od dva utisnuta peata u arhivu jugoslavenske akademije u Zagrebu. Nema sumnje, da je isto takovo pismo odaslano i banu Petru Kegleviu.

153.

20. novembra .1538. U Beu.

Ferdinand javlja banu Petru Kegleviu, odgovarajui mu na njegovo pismo od 26. oktobra, da je poprimio nune mjere radi obrane Hrvatske od, Turaka, te ga pozivlje, da dobro uva gradove Bijelu Stijenu i Ustilonju. Magnifico fideli nobis clilecto Petro Kegle\\T3th de Busyn, regnorum nostrorum Dalmacie, Croacie et Selauonie bano. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex etc, Magnifiee fidelis dileete. Ex Uteris tuis die 26 oetobris proxime pre^ leriti ad nos per seruitorem tuum allatis, gratiose intelleximus, te mandatis nostris pro tua in nos fide parere haud recusare et a eommissariis nostris de ducentis equitibus tenendis informationem accepisse. Nolumus autem te latere, nos cogitare iam bonum gentium numerum ad istas partes expedire


idque propediem, cum quibus speramus Turcharuin impressiones incursionesque hac hyeme facile depelli posse et arceri, presertim si regnorum istorum accedant auxilia. Bequirentes proinde te ingenti studio, vt in offitio illo tuo diligentem vigilantemque te geras tibique persuadeas. nos de solutione stipendiorum tibi tuisque equitibus debitorum per omnes quas possumus meliores vias curaturos esse. Circa sustentationem vero castrorum tonim Feyerkew et Wzthylonya, in confinis existentium, equum est. vt tu ilia ex facultatibus tuis custodire studeas, ne forsan in manus Thurcharum perueniant, donee his et aliis melius prouidere possimus. Omnino eniui confidimus te sedulam operam daturum. vt omnia in isto munere tuo pro regnorum vsu defensioneque abs te gesta esse cognoscamus, id quod erga te non nisi clementer recognoscemus. Datum in ciuitate nostra Vienna, die XX mensis nouembris anno domini MDXXXVIIL. regnorum nostrorum Romani octauo. Hungarie duodecimo, Bohemie vero XITI:' Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. Ad(amus) Carol us. Original s kraljevskim peatom u arhivu jugoslavenske akademije u Zagrebu. Koncept u c. i hr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica; papir je na rubovima pri kraju i sa strane znatno oteen. Ferdinand us.

154.

1. decembra 1538. U Devenvarn.

Sofija, ena Ludovika Pekryja, moli kralja Ferdinanda, da joj mua na slobodu, a njoj da pomogne u tekoj bijedi. pusti

Sacratissime regie maiestati. Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. domino domino mihi clementissimo. Sacratissima regia maiestas, domine domine clementissime. Post seruiciorum ac oracionum mearum in graciam maiestatis vestre perpetuam ac humilem commendacionem. Quamquam maiestas vestra serenissima ad supplicacionem meam nuper mihi graciose responderit. meque ex sua singulari gracia et liberalitate certo subsidio prouidere dignata sit, tamen quia littere maiestatis vestre clesuper emmanari tunc nequiuerunt, misi nunc ad maiesfcatezn vestram litteras ipsas, manu reuei-endi domini Iauriensis signatas. Supplico maiestati vestre tanquam domino meo clementissimo. dignetur eas chirographo suo graciose roboratas mihi immerite aneille sue remittere. Preterea quum neminem habeam patrein atque patronum post deum preter maiestatem vestram, ad quern in meis necessitatibus eonfugiam, ob id supplico maiestati vestre humilime, dignetur me nunc aliquo panno iuxta graciosum maiestatis vestre benepiacitum prouidere, quo possim pauculos seruunculos meos ad hanc hiemem vestire. Gra-

246 ciosam et optatam expecto a maiestate vestrarelacioneiii. quam deus optimus, maximus conseruet diutissime incolumem et foelicem, in cuius graciam me oppressam ancillam et causam domini mariti mei captiui iterum eommendo. Ex arce Deuen decima quinta die mensis decembris. anno MDXXXVIIT. Biusdem vestre sacratissime maiestatis fidelis et perpetua ancilla Sophia a Masouia domini Ludouici Pekry consors oppressa. Original s peatom u c. i h: draonom arhivu u Bern, Hungarica.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1539.

155.

12. januara 1539. U Beu.

Ferdinand pozivlje stalee hrvatske, da budu njegovim panjolskim poslanima u pomo protiv Turaka, na ruku. etama, Ferdinaiiclus diuina fauentc dementia Eomanorum, Himgarie. Bohernie etc. rex semper augustus. infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. fielibus nostris uniuersis et singulis dominis prelatis. baronibus, comitibus, castellanis, nobilibus, iudicibus, ciuibus ac alterius cuiusuis status et condicionis hominibus ubiuis in regno nostro Sclauonie constitutis et existentibus presentes uisuris, salutem et graciam. Misimus istuc a defensionem istius regni et uestrum omnium copias nostras Hispanorum, cum quibus ima aderit fidelis noster egregius Toarmes Oastellanffj de Zenthlelek. consiliarius noster. Iccirco fidelitati uestrae et uestrum cuilibet harum serie mandamus firmissime et sub pena inignationis nostrae, ut dum et quociescumque per praefatum Ioannem Oastellaniry presentibus litteri nostris admoniti fueritis. uel aliquis uestrum fuerit admonitus, eisdem Hyspanis omnia genera uictualium iusto et competenti praecio uenenda administrare, aliisque etiam modis eisdem auxilio et consilio adesse debeatis. secus facere non ausuri: presentibus perlectis. exhibenti restitutis. Datum Viennae duodecima die mensis ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. Ferdinandus. Original s udarenim malim kraljevskim peatom u arhivu jugosla venske akademije u Zagrebu.

156.

27. februara 1539. U Beu.

Ferdinand nalae, da se banu Petru Keglevieu isplati 1000 fr. iz poreza (ipanije va i -adi)iske.

Ferdinandus diuina fauente clemeneia Eomanorum, Hungariae et Bohemiae etc. rex semper augustus. infans Hispaniarum. archidux Austriae. dux Burgundiae etc.. fielibus nostris egregiis vicecomitibus ac exactoribus proxime futurae dicae regni nostri Sclauoniae, salutem et graciam. Quoniam nos fideli nostro magnifico Petro Keglewyth de Busin, regnorum nostronim Oroatiae et Sclauoniae bano. ex dica proxime in isto regno nostro

250 Sclauonie futura, in comitatu Warasdiensi. mille tlorenos deputauimus ante omnium aliorum deputaciones et quaslibet soluciones soluendos. mandamus icciro nobis firaiissime, ut dietos mille florenos praefato Petro Keg'lewyth bano ex ipsa dica comitatus Warasdiensis ante omnium deputaciones et soluciones. accepta ab eo quitantia. persoluatis. Seeus sub indignacionis nostrae pena non facturi, praesentes uero pro uestra reseruetis expedicione. Datum Yiennae penultima februaru, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. Perdinandus. Albertus prepositus. Original s utisnutim peatom u arhivu jugoslavenske akademije u Zagrebu.

157.

28. februara 1589. U Beu.

Ferdinand se obvezuje, da e hanu Petru Kegleviu ili njegovim bastinicima isplatiti dunu svotu od 20.000 ugar. forinti (dukata). K c o g n i c i o n a 1 s do in i n o P e t r o K k 1 w y th(!). Nos Ferdinandus etc. recognoscimus per presentes litems nostras, quod nos posita racione et compute cum fidele nostro magnifico Petro Keglewyth de Bwsyn, regnorum nostrorum Dalmaciae, Croaciae et Sclauoniae bano eidem tain racione banatus, quam eciam antiquorum seruicioruin, quae ipse nobis uariis in rebus certo equitum numero antea exhibuit, 1. mart, debitores remansimus usque primum diem mensis marcii anni presentis viginti millibus flor. fmngaricis. Volentes autem eundem Petrum Keglewyth banum et per eum generosas Barbaram Sthresemlyey consortem. nee non puellam Annam filiam, item Georgium, Iohannem, E'ranciscum, Gasparem, Nicolaum, Petrum, Simonem et Mathiam Alios eiusdem, pro secura rehabicione dictoruni viginti millium flor. hung, certos reddere. assecurauinius eosdem, prout presentibus assecuramus. ut summam ipsam intra trium annorum spacia a die datarum praesencium computando. hoc est. in primo anno septem mille, secundo toticlem. tercio uero anno sex mille flor. eidem Petro Keg'lewyth uel si eum mori contigerit. praefatis Barbarae uxori aut filiae Annae et filiis suis persoluemus et persoluendum curabimus. Si uero interea temporis bona aliqua ad nos et sacram regni nostri Hungariae coronam iure condescendenciae uacari contigerit. praeter omnes alios de illis bonis, quocunque nomine censeantur. nemini quam uni ipsi Petro Keg'lewyth uel uxori, filiae aut n'liis suis norainatim praescriptis in deductionem praescriptae summae debit! nostri prouidebimus et uolumus harum nostrarum uigore et testimonio literarum. Datum Yiennae vltima mensis februaru, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. regnorum nostrorum Eomani noni. aliorum uero tredecimo. Ferdinandus. ,,'Benignae resolutiones reqiae" u kr. zem. arhivu u Budimpeti. (1/)39, fol. m.

2-51 159.

28. marta 1539. U Bea.

saziva sabor hrvatskih i slavonskih, stalea u Kricvee za 24. aprila. Magniiieo Gaspari Ernusth de Chakthornya fideli nobis dilecto. Ferdinandu diuina fauente dementia Koinanorum, Hungariae, Boemiae etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austriae etc Magnifice fidelis dilecte. Scire te uolumus. quod ad festum diui (ieorgii martyris proxime uentiirum vniuersis regnicolis nostris regnorum 24. apr. nostrorum Croatiae et Sdauoniae dietam generalem Orisu celebrandam indiximus. Quare fidelitatem tuam hortamur eidemque mandamus, vt ad praedictum diem feti diui Greorgii Crisii constitui debeas, tractaturus illic cum aliis fidelibus nostris ea, quae ad nostram patriaeque uestrae conseruationem et tranquillitatem peutinere cognoueritis, secus ne feceritis. Datum Viennae feria sexta proxima post dominicam ladica, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. Ferdinandus. lauriensis. Original s kraljevskim peatom ti kr. zem. arkivii u Zagrebu, Acta eongregationum J (15001690) (neko vlas)iistvo jugosl. akademije). Ferdinand

160.

28. marta 1589. U Beu.

za kraljevske koiuisare Franju Batthi/dngja i Luku Szekehja za slavonski sabor sazvan u Krievce za 24. aprila. I n s t u c t i o a t a m a g n iftc is F r a n a. i s o d a 11 h a n c o ns i 1 i a r i o r e g i e m a i s t a t i s a c L u c e Z k 1 d 0 r m o s d, a d O r o a c i e et c l a u o n i e r e g n a . u i g e s i m a o c t a u a m e n s i s m a r c i i MDXXXIX. Domini oratores salutent dominos et nobiles ac alios status nomine regiae maiestatis, offerentes eisdem eius maiestatis gratiam. Dicant regiam maiestatem fuisse semper sollicitam de conseruatione istorum regnorum nihilque neglexisse hacteiius, quod ad illorum defensioiiem pertinere cognouerit; et si quid auersi hiis diebus ab hostibus illis accidit, non maiestas sua, sed clades ilia exercitus sui inopinata, quam duce Kaf-zianer ammisit(!), in eaussa(!) fuit. Quernadmodum itaque oculis uidere potuerunt. etiam post ammisum exercitiim, maiorem semper, quam potuit maiestas sua. fecit eidem regno prouisionem. Nunc quoque expediuit maiestas sua certas copias tarn equitimi, quam peditum, quas in dies auger etiam non cessabit. Quae quidem copiae, quoniam sine solucione et uictualibus in seruitiis et dclensione istius regni durare non possunt, neque maiestas sua ex proprio marsupio tan turn onus ferre potest. Instrukcija

252 Iceirco hortentur dominos et nobiles ac regnicolas, quum res et sal us ipsorum agatur, non grauentur ipsi quoque tale subsidium in pecuniis praestare, quo copias praefatas maiestas sua ii\ defenssione (!) regni diutius tenere possit. Dicant praeterea domini oratores, regiam maiestatem a ominis et nobilibus ac regnicolis subsidium quoque equitum peditumque et nazadistarum ac victualium cupere. Quod quidem subsidium arbitratur regia maiestas non grauatim do minos et regnicolas praestaturos, eo quod aperte vident et manibus palpant, absque huiusmodi subsidio quieti et tranquillitati eoruin consulere minirae posse. Iceirco liortentur domini oratores status regni uniuersos, cum iant sint in faucibus hostium, ne ad praestanda subsiia huiusmodi diffieiles sese exhibeant, sed tanquam amatores patriae, uxor um et liberorum suorum. maiora quae possunt. praestare uelint. Hortentur iiclem status, quo per eosdem inueniatur modus et uia talis, qua oblatum subsidium. termino constituto. commimiter per quoscunque contribuatur. renitentibus uero et turbantibus pena indicatur. Cetera domini oratores pro prudentia et industria eorum agant et transigant. prout melius poterint. Suvremeni prijepis (moda i koncept) u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Himgarka. Pripis: Instructio oratoribus ad Sclauoniam". To bjee oito piva redakcija kasnije proirenih instrukcija. F r a k no i , 264265.

101.

31. marta 1539. U Beu.

nalae Luki Ssekelyu, da isplati banu Petru Kegleviu 3226 ugar. forinti. K e g l o v i t s c h 8225 g u l e l i n zu b e z a l e n . Edler, Heber, getreuer. Wir haben dem edlen, Jieben unserm getreuen Petern Keglowitsch von Busin. unserer kunigraich Dalmatien, Oroatien und Slavonien etc. ban, in abschlag seiner ausstendigen kriegsschulden von unserm dreissigisten in Windischlanden, sovil du zu einem tail von unsern wegen in verwaltung hast, jetzo dreitausent zwai hundert funfundzwainzig guldin hungerisch, den guldin zu fiinfundsibenzig kreitzer gerait, durch dich raichen und bezalen zu lassen bewilligt, zugesagt. Und ist darauf unser bevelch, das du gedachtem Keglowitschen, angezaigte drei tausent zwai hundert funfundzwainzig .guldin hungerisch von dem ersten und negsten gelt, so in beriirter deiner ambtverwaltung gefallen wirdet. vor alien andern ausgaben von imsern wegen entrichtest und bezalst, und dich daran nichts irren oder verhindern lassest, Und ob wir, unser erben oder jemands von imsern wegen, vor verriehtiing diser unser verwaisung auf angezaigte unsere gefell "des dreissigisten in Windischland diser zuwider Ferdinand

251* ausgeen lassen oder tliun wilrden, so sollest du dock dieselben vor vergngung obberrter Keglowitsehen schulden anzunemen und zu volziehen nit schuldig sein. Und was du also merbenenten Keglowitsch an abgemelter su mina auf diesen unsern bevelch raichen und'bezalen vvirdest, das solle dir auf disen unsern bevel und gepiirlich quittungen in einen raittungen fur gut ausgab gelegt unci passiert werden. Unci hieran beschicht unserer ernstliche willen unci mainung. Geben Wienn den aimmdreissigisten tag martii, anno etc. im neummddreissigisten. A n h e r m L u c as en Z i i k h l . Ungar. Gedenkbuch I. fol. 149 b.. u arhivu e. i kr. ministarstva financija u Beu. zajednikoga

162.

14. aprila 1539. U Brnu.

Ferdinand alje kao svoga koiutsara na slavonski sabor Luka Sz<'kclya. Lua Z eckel. Ferdinandus etc. Magnifice, fidelis, dilecte. Quum te vna cum magnifico Francisco cle Bathyan etc. in commissarium nostrum constituimus. vfc ad futurum conuentum regnicolarum nostrorum Croatie et Sclauonie petendi subsidii causam et id genus alia iuxta instructionein nostram agatis. idcirco tibi harum serie iniungimus et omnino volumus, vt istiusmodi prouintiam non minus pro publico istorum regnorurn commodo, quam nostro subeas et quemaclmodum in te clementer confidimus, pro virili apud omnes status istos eflicere elabores. vt optatis et postiilationibiis nostris sine aliqua difficultate et contradictione respondeant. Id quod erga te singulari gracia recognoscemus. executurus in eo nostram expressa.m et omnimodam vohmtatem.. Datum Prunne 14 aprilis 1539. Koncept u . i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarka.

163.

14. aprila 1539. U Bran.

Ferdinand alje kao svoje komisare na hrvatski i slavonski sabor Franju Batthynyja i Luku Szekelya. Francisco de Bathyan. Ferdinandus etc. Magnifice fidelis dilecte. Mittimus ad te nunc instructionem nostram,. iuxta quam tu et magnificus Lucas Zeckel negotia in conuentu regnicola rum nostrorum Oroatie et Sclauonie proxime futuro proponere et dirigere

254 debeatis, prout te coram, ante discessum nostrum, ea de re cleinenter requisiuimus tuque ad humilem. nostri complacentiam onus illud suscipere non detrectasti. Quare abs te hoc idem rursus et vehementer quidem contendimus, vt, non obstantibus vllis causis, que te remorari possint, prouintiam istam subeas et vna cum prefato Luca Zeckel te ad destinatum conuentus locum statim eonferas; ibique omnem operam des et efficere labores, quo status et ordines isti turn optatis nostris cum effectu respondeant. turn in iis, que ad ipsorum conseruationem spectant, omni ope iuuandis sese promtos et obedientes exhibeant, prout in te plene confidimus. quod pro tua dexteritate, prudentia et singulari in nos fide et perpetuo in patriam tuam studio ilia omnia quam diligentissime curabis et ad optatum exitum perducere laborabis. Quod erga te sane omni gracia nostra recognoscemus. nostram in promissis expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum Prunnae 14. aprilis 1539. Koncept u . i kr. dravnom arkivu u Beu, F r a k n o i o. .c. II. 271272. Hungariea.

164.

14. aprila 1589. U Brnu.

Kraljevska vjerodajnica komisarlma Franji Batthynyju i Luk i, Szekeli/ii za slavonski sabor, sazvan za 24. aprila u Krlevee. C r d n t i a 1 s a d s t a t u s 0 r o a t i t S c1 a u o n i e. Ferdinandus etc. Keuerendi, deuoti. spectabiles. magnifici. egregii, nobiles, prudentes et circumspecti. fideles dilecti. Commisimus magnificis fidelibus nobis dilectis Francisco de Bathvan consiliario nostro et Luce Zeckel de Ormosd. commissariis nostris, nonnulla vobis nomine nostro exponenda. sicuti ab eis vel eorum altero coram intelligetis. Que cum de mente et voluntate nostra mere proeedant et nonnisi ad vestram salutem regnorumque istorum nostrorum conseruationem per vos adiuvandam pertineant. vos omnes et singulos, tanquam fideles regnicolas nostros. requirimus et hortamur enixius. vt non modo dictis commissariis in iis, que sic verbis nostris exponent, plenam et indubitatam Mem adhibeatis. verum etiam ita vos super eisdein gerere et exhibere velitis, quemadmodum turn ipsa necessitas exposcit, turn vestro in patria clefendenda amori offitioque, nee non vestre erga nos fidelitatis et obseruantis anirni debito conuenit. id quod et vos vnanimiter facturos esse nihil dubitamus et erga vos in vniversiim pro regia gratia et dementia nostra recognoscemus. Datum in ciuitate nostra Pnmna die 14. aprilis 1539. Koncept u . i kr. dravnom arkivu u Beu, F r a k n o i II. 271. Hungariea.

255 165.

14. aprila 1589. U Bmu.

Instrukcija kraljevskim komisarima Franji Batliydnyju i Luki Szkeli/u za slavonski sabor, sazvan za 24. aprila u Krievce.

I n s t r u c t i o ad Sci a u o n i a m . Ferdinandus etc. Instructio de iis. que magnifiei Franciscus de Batliyan consiliarius noster et. Lucas Zekel de Ormosd, eommissarii nostri, fideles nobis dilecti, cum vniversis statibus et ordinibus regnorum nostrorum Oroatie et Sclauonie nostro nomine agere et tractare debent. Inprimis post redditas literas nostras credentiales illis salutem. gratiam nostram regiam et omne bonum exponant. Deinde vero referant, postquam ex immani iamdudum proposito et pernitiosis apparatibus Turcharum dare et aperte animaduertimus illique senserunt, quemadmodum gens ilia Turcica regna ista nostra Oroatie et Sclauonie non solum depopulari devastareque, verum etiam in potestatem suam redigere conata est. illucque pedem Agere et in dies magis magisque partium istarum loca occupare studuit, sicuti ne nunc quidem ab iis conatibus cessat; nos, vti elementem regem decet, semper sollicitos fuisse de istoruin regnorum conservatione nihilque neglexisse hactenus, que ad illorum defensionem pertinere cognouimus, quippe qui omnia auxilia omnesque suppetias, quas turn facultatibus nostris, turn patriarum et provintiarum nostrarmn ope contrahere potuimus, pro tuenda coram patria superiori tempore, non sine maximis sumptibus conferre non dubitavimus, sicuti re ipsa deprehendere potuerunt; et licet istiusmodi preterita expeditio. casu quodam infelici, ita obscurata fuerit, vt non per omnia expectationi nostre et ipsorum pulchre concepte spei respondeat; tamen cuius rei culpa et defectu hec ilia secus acciderint, quam nostra studia et tot tanteque opere et impense promittebant, non dubitare nos, quin compertum habeant ipsi et adhuc memoria teneant. Sed quemadmodum oeulis videre potuerunt. etiam post illucl tempus non cessavimus maiores. quas potuimus. istis regnis provisiones facere et sicuti nos ad protection em et liberationem eorum tamquam fidelium regnicolarum nostrorum semper propensos et vigilantes antea exhibuimus. ita nunc et imposterum illi paterne cure et offitio nostro non deerimus, quin potius pro virili curabimus ea, que ad prefatorum regnorum necessitates avertendas idonea et vtilia sint. quoquomodo parare et adferre. Nam simulacque Turcos a solitis et continuis incursionibus devastationibusque istarum partium et confimum neutiquam desistere, sed in dies latius serpere audivimus, non equidem pretermisimus bonam gentium no strarum manum ad regna ista cum celeritate in fidelium regnicolarum nostrorum succursum et defensionem expedire, quarum adventum pro rerum conditione non exiguo etiam vsui et consolation! eisdem fuisse percepimus. easque copias nostras in dies maiori supplemento augere non cessabimus. Preterea banos ipsos cum bono numero gentium et aliis rebus expedivimus, nee non generosum Nicolaum Juritschitz baronem in Giinss.

256 generalem i tan um nostrum, ad hee negotia proeuranda destinavimus, eique certos alios consiliarios adiunximus, qui simul et vnanimiter super necessariis provisionibus, ad c onservationem et defensionem prefatorum regnorum conferendis, consultare et decernere omnesque vias et modos vtiles et idoneos inire et siiscipere debeant. quibus imminentia perieula excursionesque Turcharmn arceri et propelH possint, prout dilueide ex operibus et actionibus, quas habituri sunt, ipsi regnicole intelligent; siquidem consilia capienda esse arbitrarnu, quomodo confmium loca, arces et tbrtalitia turn substruetionibus restaurari, turn validius ad insultus reprimendos eonimuniri queant et clebeant. Item, de constituendis et habendis exploratioribus et signis vitro citroque cum crepitu bombardarum ex eminentioribus locis atque arcibus dandis et id genus aliis ordinationibus. in hoc-, vt eo melius ad defensio nem omnes, exposcente necessitate, parati et ad sumenda arma succincti esse possint. Hec itaque dicant commissarii nostri. nos animo voluere et cogitare, ex quo facile perspiciunt. nos pro nostra paterna sollicitudine in omnes partes elaborare, vt quantum in nostris viribus et facultatibus situm est, regna ista nostra et iideles subditos nostros haud indefensos relinquamus, vt, qui in continuis actionibus indefesse versamur. non solum ex patriis et dominiis nostris paremus illis auxilia. verum etiam externorum principum et potentatuum subsidia pro eorum suscursu et defensione obtineanms er, excitemus. Etenim ordinem dedimus. vt cum gravius aliquod discrimen per Turcas istis regnis nostris immineret. quod deus avertat. statim quoque prouintie nostre, illis viciniores. suam manum porrigant et in ipsorum repentinum auxilium defensionemque concurrant et designate tarn equitum, quam peditum numero illorum patrie tuende presto sint. Quamobrem cum talia pro bono et comodo illorum a nobis constitui et procurari videant, illique incendio isti propinquiores sint et periculis magis expositi. equum esse et eorum in nos fidelitati et in patriam am ori convenire, vt etiam ipsi. cum nos tantos adiutores cum provintiis et patriis nostris habeant. omnia possibilia auxilia prestare studeant, proprieque defensioni maioribus quilms possunt viribus incumbant, noc non onus humeris et facultatibus suis pro tain graui necessitate aliquanto maius imponere non recusent. eo quod ipsorum res et fortune plus aliis nunc in diserimine constitute sint et hoc maxime attento. quod quicquid hac in parte fecerint, illud totum sibi ipsis turn bono commodoque cedet, turn salutare vtileque erit; et si ita sibi inuicem manus porrigant et vltra vires aliquid fecerint, incitabunt et eeterorum dominiorum et populorum nostrorum animos, vt sint tanto alacrius in ipsorum defensionem suppetias et opem laturi. et externorum etiam auxilia habebunt paratiora. His igitur de causis dicti commissarii nostri ipsos status et ordines verbis nostris maiorem in modum requirant et hortentur, vt inter se de contributione ad intertenendos levis armature equites conveniant et in earn vnanimiter eonsentiant talemque ordinem. in exigenda hac ipsa contributione constituant, vt nemo intromittere se audeat in illam impositionem, sed solummodo in prescriptum intertentionis vsum conuertatur et ab omnibus,

257 cuiuseunque ordinis et conditionis fuerit. integre et iideliter persoluatur. Et si aliqui tali ordinationi contraire attentarent, quod contra illos pena de more regnorum istorum proponatur et per banos erga quoscunque, qui decretis 11011 obtemperauerint, debita animaduersione et punitione cum effectu procedatur. Preterea etiam vnanimi consilio et deliberatione de modis et viis cogitent, quibus in maiori necessitate ingruente tormenta belica, commeatns, victualia, aliaque instrumenta militaria et munitiones conduci vehique possint eo, quo opus fuerit, et quod currus et equos et id genus alia necesaria ita parata et disposita habeant, vt cum eis in deputatis et designatis locis semper presto esse possint. iclque sine aliqua contradictione faciant, cum inde multa sane commoda ad defensionem eorum prouenire possint et contra, si neglexerint, incomparabilia mala. Item si in aliquibus locis in regnis istis victualium copia superesset, vt diligenter ordinem et modum prescribant, quo colligatur in vnum, vt ad primam necessitatem ad inanum haberi et ne per hostes diripi et aufferi possit. Item ad necessarias exstructiones et munitiones, diversis in locis et ex tempore parandas pro defensione et conseruatione regnorum et populorum istorum, cum multa requirantur, si velimus ea statim confici nosque ad eiusmodi opera fabros et operarios designauerimus, magnopere necesse erit, vt operas et labores quisque suos prestare curet, et in ea re, iuxta consilium et ordinationem capitanci, banorum et aliorum, qui ad hoc negocii per nos deputabantur, obedientes et promptos sese exbibeant, ne pro bono et tuitione illorum surgentes structure atque opera ipsoruru negligentia impediantur, quominus perfici possint. Et in summa. ita se omnibus rebus parent et accingant, vt cum necessitas postulauerit, quam possunt validissime et robustissime insurgere, et, auxilia sua vnire et coniungere queant, cum eiusmodi nimirum ordine, vt statim ad banorum copias et castra confluant et patriam, liberos, uxores fortunasque suas ex hostium faucibus totis viribus eripere contendant. Nos enim egregiam operam adhibere declarer) t iiclem commissarii nostri, vt copias et exercitum nostrum augeamus et in actu magna diligentia curaque versari, quo omnia possibilia auxilia in istorum regnorum et ficlelium regnicolarum conseruationem et defensionem cJementer conuertamus, nullis vtique sumptibus et laboribus in hoc parsuri, quin etiam facilitates et corpus nostrum pro salute et eliberatione eorumdem oblaturi, si res exposcat. Proinde. cum de effusissima voluntate ingentique paterni animi nostri erga eos propensione, certi esse debeant, et eorum potissimum res agatur, vt qui quasi in faucibus hostium positi sint: nos iion posse dubitare, quin, vt iidelissiinos subditos suique regis et propugnatoris observantes et patrie studiosos viros decet. sese tali modo exhibebunt in satisfaciendo iustis petitionibus nostris et prouidenclis iis, que ad eorum defen sionem spectant. vt maiorem in dies causam habeamus illorum tuitioni et conseruatiom toto pectore incumbere et alii mcitamentum cap i ant illis proniori studio et auxilio subueniendi.
MONUMENTA HIST. XXXVJ. ACTA 11 IT. 17

258
Oeteruin, vltra premissa dieti eomissarii nostri quiquicl ad persuadendos animos ipsorum statuum et in elfectum optatumque finem deducenda et dirigenda supradicta omnia, pro sua prudentia, eondueere et alioquin hue quadrare et apta simiilque necessaria esse videbunt, non omittant summa dexteritate in medium afferre et quanta possunt cura huic commissioni nostre ex animi sententia eonficiende, prout rerum presentium dispositionem et dictorum regnorum necessitatem exposcere animaduertent, inuigilare et attendere laborent; prefatisque statibus et regnicolis nostris omnem paternam et Melem opem auxiliaque nostra conuenienti sermone polliceantur; nostram in premissis omnibus expressam et omnimodam executuri voluntatem. Datum in ciuitate nostra Prunna die 14. aprilis 1539. Koncept (Adama Carola) u . i kr. Hungarica. F r a kn 6 i U, 266270. dravnom arkivii u Beu.

166..

16. aprila 1589. U ,

Ferdinand nalae eni Ludovika , da primi u grad one ete, to ili alje u pomo zemlji. Varadin

D u i M a s o u i v o i L u d o u i c i P w k r . Ferdinandus etc. Illustrissima et generosa nobis grata et fidelis. Cum pro conseruatione et defensione regni nostri Sclauonice auxiliares copias inilitum a nobis transmissas iis in locis versari necesse sit. vbi pro Turearum incursionibus niagis opus esse videbitur, nosque antea etiam tuis et coniugis tue magnifici Ludouici Pewkry castellanis et offitialibus apud Warasdinum iniunxerimus, vt gentes nostras, cum eo accederent, intra oppidum istud recipere eisque portas minim oceludere eberent, presertim cum absque offensione et sine preiuditio tuo tuique mariti illud futurum esset; illi vero tunc non sine magna displicentia nostra iussis nostris obtemperare noluerint, idcirco te per has nostras serio requirendas duximus, vt castellanis tuis in Warasdino cum efiectu preeipias. ne copias nostras ab aditu illi us oppidi vilo modo prohibere posthac presumant, sed ad comrnissionem nostram libere et sine impediments intromittant, attento quod in eo neque tuo vel coniugis tui iurisdictioni et priuilegiis ac libertati preiuclitium fieri intendamus, neque vllum adeo incommodum siue damnum inferri patiemur, quod si secus ieret illique dictis nostris presertim in eo, quod pro bono istorum regnicolarum et communi defensione agimus et suscepimus adhuc inobedientes futuri essent, certe non modo ad indignationem commoueremur, sed et istiusmodi inobedientiam nequaquam feriemiis, quin potius viam per capitaneos nostros iniri iuberemus, vt nihilominiis vluntati nostre in hac re satisfieret. sed non dubitamus te apud prefatos castellanos ordi-

259; naturam, vt non necesse habeamus aduersus ipsos vel maritum tuum iis vti remediis, quibus conpellantur vel inuiti publice vtilitati non obsistere. Datum Prunnae XVI aprilis 1539. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, HungaHca.

167.

16. aprila 1539. U Brmi.

Ferdinand nalae (Varadincima), da imadu u grad primiti poslane im pomone ete.

Ferdinandu etc. Egregii, fideles dilecti. Cum pro conseruatione et defensione regni nos tri Sclauonie auxiares copias militum a nobis transmissas iis in locis versari necesse sit. vbi pro Turcharum incursionibus magis opus esse videbitur nosque antea etiam vobis iniunxerimus, vt gentes nostras cum eo accederent, intra oppidum istud recipere debeatis, presertim cum absque offensione et sine preiudicio magnifici Ludouiei Pewkry coniugisque sue futurum esset. vos autem-tunc non sine magna displieentia nostra iussis nostris minus obedientes fueritis. Idcirco vobis per has nostras sub indignatione nostra grauissima precipimus et mandamus, vt eopias nostras ab aditu illius oppidi nullo modo posthac prohibere presumatis, sed ad eommissionem hanc nostram libere et sine aliquo impedimento intromittatis .attento, quod in eo neque dicti Pewkry sen eoniugis sue iurisclictioni et libertati preiudicium facere intendimus. neque vllum adeo ineommodum seu damnum inferri paciemur. quod si secus faceretis nostrisque diet is presertim in eo. quod pro bono et commimi defensione istorum regnicolarum agimus et suscepimus. non auscultaretis. uobis iam predictum et notum esse volumus. nos non solum ad grauissimam indignationom propterea commotum iri. verum etiam istiusmocli inobedientiam vestrain nequaquam toleraturos, quin potius viam per capitaneos nostros iniri iussuros. vt nihilominus voliintati nostre in hac re satisfiat. Datum Prunne XVI aprilis 1539. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, .

168.

21. aprila 1589. U Kani/i

Ban Toma Nddasdy moli kralja Ferdinanda, da poradi prekratkoga vre mena odgodi sastanak sabora, koji je sazvan za 24. aprila u Krievce. Sacratissime regie maiestati Romanorum, Hungarie, Bohemie etc., domino mihi semper clementissimo.

260 Sacratissima regia maiestas domine. domine mihi semper clementissime. Post perpetue fidelitatis ae seruitutis mee in gratiam vestre sacratissime maiestatis humillimam subieeeionem. Post meum a vestra sacratissima maiestate discessum reliqueram Vienne homines meos. qui a domino Bathyany pannos et pecunias aeciperent, qui licet prius aliquam partem restituit, quam ego in Sclauoniam premiseram, sed post multos dies postea meos ibidem retinuit, tandem tandem remisit eos cum pannis et aliqua parte peeunie, vigesima huius mensis, residuitatem autem vsque mille tiorenos in hunc vsque diem non restituit. Miserat ad me idem dominus Bathyany literas vestre maiestatis super indicenda dieta Sclauonica ad festum diui Georgii, que valde tarde ad me peruenerunt, nam eo die ipr. litere vestre sacratissime maiestatis ex Vienna exierunt, quo die eadem vestra sacratissima maiestates illinc discesserat. et si eo die litere vestre sacratissime maiestatis cepte fuissent in Sclauonia cireumferri. vtique tarde fuisset, nam adminus iuxta consuetuclinem regni quindecim cliebus ante diem eongregacionis debebit dieta promulgari. Nichilominus ego eas misi subito domino college meo, vt alium diem indicende dicte prefigat, sed cribit mihi dominus Bathyany, se a vestra sacratissima maiestate designatum esse in legaeionem ad ipsam clietam, se turn eo non iturum. si sibi expense non darentur et si dieta sancti Georgii celebrata fuisset et nullus orator vestre sacratissime maiestatis illuc venisset. nichil ibi egissemus et si eciam imposterum erit aliqua dieta et orator vestre sacratissime maiestatis non aderit, frustra tempus consumeremus. Nichilominus si quam dietam dominus collega mens indixerit, credo eum domino Bathyany significaturum. ex quo ipse scit, eum per vestram sacratissimam maiestatem oratorem eo delegatum. Hec propterea vestre sacratissime maiestati significare' void, vt et meam moram graeiosc excusatam haberet, quominus hue vsque ingredi non potui et de mittendo oratore certo in Sclauoniam graciosam curam habere dignaretur. Ista mea parua absencia non potuit haetenus incommodare negociis vestre sacratissime maiestatis^ ex quo dominus collega meus iam pridem est intus. Est ibi eciam dominus Castellanfi'y et vicebanus (meus) et domini Nyary et Banfly. quos iam domini Hispani poterunt habere ad manum. Ego quoque diuisis hie pannis inter familiares meos et parte in Slauonia.m missa et accepta resirluitate pecuniarum a domino Bathyany nichil morabor. Deus ojjtimus maxim us. vestram sacratissimam maiestatem felicissimam conseruet. Datum ex Kanysa 21 die mensis aprilis 1539. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis iidelis et perpetuus seruitor Thomas Nadasdy etc. (Na posebno priloenoj cedulji.) Ceterum cum illo homine, cum quo vestra sacratissima maiestas in ipso discessu meo a vestra sacratissima maiestate loquendum et traetandum commiserat, satis superque locutus sum. Audiuit et acceptauit summa alacritate graciam vestre sacratissime maiestatis et dixit se vestre sacratissime maiestati reseniituram. (Quantum ad negocia ipsa attinet. ea sunt in bona,


via, sicut vestra saeratissima maietas ex me cum tempore cognoscet, sed propter vlteriorem tractatum cum illo homine necesse est, vt ego cito intelligam, quid vestra saeratissima maiestas cum Ioanne rege conclusit, quoniam si pax publieabitur, aliter debebunt negocia vestre saeratissime maiestatis proeedere, et si non publicatur, etiam aliter progredientur res vestre saeratissime maiestatis vel si vestra saeratissima maiestas ad tempus aliquod medium tenebit, inter publicacionem et non publicaeionem. id quoque vestra saeratissima maiestatas dignetur mihi signifieare, vt eo melius sciam me negociis vestre saeratissime maiestatis accomodare. Ille idem homo, cum quo ego locutus sum, duxit se etiam cum illo altero ho mine, dum erit tempus, locuturum, hoc tamen etiam modo affirmat, se cum eo habere mutuam intelligentiam, et eum a se non iri diuulsum, de hiis expecto a vestra saeratissima maiestate citam relationem. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 169.

2. maja 1539. U Toronvu.

Franjo Bathydny javlja kralju Ferdinandu, da bi sabor sazvan u Krievce za 24. aprila trebalo radi prekasno stiglih pisama odgoditi na 8. maja u Dubravu. Serenissimo principi et domino domino Ferinando, diuina fauente clemencia Bomanoruin, Hungarie, Bohemie etc. regi, domino meo clementissimo. Saeratissima regia maiestas princeps et domine, domine clementissime. Post fielium seruiciorum meorum debitam commendacionem. Maies tas vestra regia me misit et delegauit hue acl congregacionem futuram, cuius dies per maiestatem vestram constitutus, videlicet festum beat! <ieorgij, iam pretermit eo, quod litere maiestatis vestre tarde sunt allate et dominis banis date, non potuit ad diem prefixum proclamare. Ego vero hue descendi et oportet me iterum hie decimum quintum diem expectare et expensas facere, cum tamen maiestas vestra me sine expensis dimisit et ne vnicum quidem denarium dedit, atque si bursa fuearonum esset apud me, hoc sufiieeret; non latet maiestatem vestram, quantas expensas coactus sum facere et semper vacuam bursam Vienna exportaui, congregacio prorogata est vlterius, si tam arduum maiestatis vestre negocium non esset et necessitas. regnique res non ageretur, ne ad vnum quidem passum me mouerem precipue, quia dieta ipsa futura est ad festum Apparicionis sancti Michaelis proxime venturi in Dombro, oppido vno episcopi Zagrabiensis, g veruntamen mandato et voluntati maiestatis vestre est obediendum: expectabo et intrabo ad diem prefixum. Veruntamen maiestas vestra non cogitet, quod istas meas expensas maiestati vestre in vanum relinquam, ex quo maiestas vestra mihi ne obolurn quidem ad hoc dedit, quod sine

% expensis confici non potest; dabo operam, vt maiestas vestra mihi debitor non remaneat. Maiestas vestra adiunxit mihi in eollegam ad expediendam ipsam legaeionem dominum Lueam Zekel. Ego literas maiestatis vestre sine mora ad eum misi, attamen domi non fuit. sed est in Labaco: facit se curare, quia valde est infirmus. In tan turn maiestas vestra eum Vienne in computo et ration ponenda detinuit, quod in grauem ineidit infirmitatem. lam me solum oportebit exequi legaeionem maiestatis vestre, quia ipse venire non potent. Ceterum nouitatem aliam maiestati vestre nunc scribere non possum, nisi quod nudius tercius dedit ad me literas Franeiscus Tahi, qui scribit, quod Thurce art-em Kewwar in Posega, que adhuc erat in manibus christianorum. aeceperunt; aliam eciam arcem Ohyaklowatz vocatam, que est in regno Sclauonie, obsidere intendunt, ad quam iuuandam ab obsidione dominus Nicolaus Jurissich capitaneus maiestatis vestre cum ipso Fran cisco Tahi et domino bano profecti sunt, ne interea, donee congregacio erit, in vanum sedeant. Quomodo cleus et fortuna fauebit hoc, adhuc nescio. hoc vnum scribere possum, domine clementissime, quod regnum istud plagiarii martalocz pro maiori parte vastant; itaque quia contraria contrariis curantur: si maiestas vestra habebit alicunde solucionem aliquam stipendiariorum et concluctionem gencium, necesse est vt conducantur trecenti vel quadringenti huiusmodi plagiarii ad seruicia regni, qui plus seru ire possent, quam sexcenti equites, qui in montibus non possunt nocere huius modi plagiariis. Preterea habui quendam antiquum seruitorem meum, qui fuit captus per Thureas fere a decern annis, exierat tamen temporibus preteritis cui et redempcionem ordinaueram. vt se redimeret; verumtamen adamata illic vna puella remansit et adhuc illic in Thurcia est. Nunc dedit ad me literas in lingua thurcica et latina. promisit mihi vnum equum. Misi ad eum vnum seruitorem meum non in tantum pro equo, in quantum pro exploranclis rebus eorum. Nunciaui eciam ill i aliqua, si possem modo aliquo illic maiestati vestre eum in seruitorem ordinare. expeeto seruitorem meum breui; quicquid nouarum rerum attulerit. maiestati vestre quam primum signifieare curabo. In reliquo domine clementissime audio dominum Vngnad domum venisse; mihi pecunia necessaria est; ego maiestati vestre me obtuH saltern tam diu expectaturum. donee ipse dominus Vngnad venief. Itaque maiestas vestra vel concludat negocium arcis Wereswar alias Rotonturn cum domino Stombergher, vel ego a domino Vngnad pecuniam meam repetam. prout mihi obligatus est. Maiestati vestre veluti domino meo clementissimo seruicia mea commendo. Datum in possesione mea Thoron die 2 maii 1539. Eiusdem maiestatis vestre sacratissime seruitor Franciscus Batthyany. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom Hungarica. arhivu u Beu,.

26

170.

8. maja 1589. U Dubravi.

Zakljuci slavonskoga plemstva sabrana na saboru u Dubravi. A r t i u ] i r e g n i S c 1 a u o n i in c o n g r g a c i o n g e n e r a l i v n i u e r s i t a t i s dom in or um et r e g n i c o l a r u m e i u s c l e m r e g n i , p r o f e t o A p p a r i c i o n i s b e a t i M i c h a e l i s a r c h a n g e l i Dombri c e l e b r a t a cl i ti 1539. Quia sacratissima regia maiestas dominus noster clementissimus sua innata liberalitate, qua ab inicio sui regiminis nos graeiose prosequi solita est, ad nostram et huius miserrimi regni defensionem nouum validumque exercitum Hispanicum ac eciam capitaneum generalem sue maiestatis dominosque banos cum gentibus non contemnendis nostri in medium inittere dignata est, pernecessarium erat huic genti de commeatu ac victualibus prouidere. Conclusuin igitur est. vt de omnium, tarn dominorum, quam nobilium bonis, penes nouissimam dicacionem de singulo colono singulum vnum quartale seu quarta pars cubuli Crisiensis farine triticee, statim cum primum proclamatum luerit et signanter infra quintumdecimum diem a die proclamacionis, Crisium cliuendendum importetur et administretur, vbi pro singula quarta farine vnusquisque a magistro prouentuum habebit ingulos viginti quinque denarios. Durabit hoc precium pro hac dumtaxat vice, seel si opus fuerit maioribus victualibus, extunc pro secunda et alia vice noua debebit fieri estimacio. Oonclusum eciam est, vt acl castra quoque iinitima, que iam bonis et prouentibus destituta sunt, victualia contribuantur, ad quorum subsidium similiter cle omnium bonis et de singulo colono, penes eandem vltimam dicacionem, singula vna quarta frugum aut milii aut siliginis aut mixture, preter omnem solucionem clebeat administrari; que quidem fruges de comitatu Warasdiensi et de planicie vicina fluiiii Drawe, ad Kapronczam. de residua vero parte regni ad Krysthalocz, vel acl Welyke, quo videlicet cuique comodius ducere visum fuerit, infra prescriptum quindecimum diem, a die dominico rogacionum computandum importare et ducere teneantur. Fruges autem istas. ad confmia oblatas. dominus Gaspar Ernusth in Kaproncza, dominus Franciscus Batthyany in Krysthalocz et dominus Thomas Nadasdy banus in Welyke, vnusquisque eorum per suum proprium hoininem vel ciuem siue officialem excipere et custodire teneantur, de quibus earn habeant curam, vt suo tempore de omnibus racionem reddere iidem domini valeant. De hiis autem frugibus domini bani ipsis castris finitimis prouideant, prout illis visum fuerit et necessitas postulauerit. Cum tandem eo tarn deuentum sit, vt Thurce plagiarii siue martholoczii totos fere montes visceraque regni ingressi sint, visum est, vt illis simili obstaculo resistatur. Propterea ordinatum est, vt trecenti pedites plagiarii conducantur et per integram estatem atque eciam autumpnum conseruentur, quos domini bani conducant et in locis aptis necessariisque collocent, secundum necessitatis exigenciam, quorum curam iidem domini bani in se assumpserunt.

264 Ad conseruacionem vero et solucionein die tor urn plagiariorum oblatum est subsidiiim vnius floreni de omnium bonis, penes ipsam nouam dkaeionem, cuius altera pars, videlicet medius fiorenus, statim et presertim infra deeimum quintum diem, a predicto die domiiiico rogacionum com15. aug. putandum. reliqua vero medietas ad festum Assumciouis Marie virginis. proxime affuturum, manibus egregii magistri Michaelis de Raven, huius regni Sclauonie prothonotarii, qui ad exaccionem huius subsiclii electus est. administretur, et racione primi medii floreni post prediction decimum quintum diem, pretextu vero secundi medii floreni post festum Assumpcionis beatissime virginis Marie, statim vicecomites et iudices nobilium ad depredaciones bonorum accedere valeant. Et licet in administracione huiusmodi subsidiorum hoc regnum vetustam habeat consuetudinem, quam et si immutari non licuit, instante tamen hac vltima necessitate regni, opere precium illam in suis longiscidis processibus abreuiare temporique accomodare erat; vnde post primam depredacionem, si aliquis contumacia vsus, subsiclium ipsum persoluere recusauerit, vice iterata depredacio non ad ecimum quintum diem, sed ad oetauum et vice terciaria ad quartum dumtaxat erit expectandum sine differendum; depredacio autem ipsa fiat cum birsagiis ab olim fieri solitis. Non potuimus in hac vltima necessitate nostra eciam personis eccle siastic-is parcere; determinatum itaque est, vt illi quoque aliquod subsidium prestent, quod videlicet superiori anno eis imposition, minime tamen exactum fuerat; ita vt singulus plebanus, cuius plebania in ea, quantitate prouentus habet, vt non solet capellanum conseruare, similiter et omnes rectores altariurn et alii beneficiati singulum vnum florenum; plebani vero. quorum prouentus maiores sunt, vt solent capellanum vnum tenere, singulos duos florenos; qui vero duos capellanos solent seruare, singulos quattuor et qui tres capellanos habet. singulos sex; capellani autem et graciarii singulum medium fiorenum infra predictum quindecimum diem dominice rogacionum similiter ad maims dicti magistri prothonotarii dare administrareque debeant et teneantur. qui iuxta commissionern dominoruin banorum dispensare debeat. \ r t autem huiusmodi subsidium personarum ccclesiasticarum comodius et absque bonorum et rerum ecclesiastic-arum aliquo dispendio adininistrari posset, conclusum est. vt tarn domini magnates, quam eciam nobiles ac regnicole huius regni plebanos eoruin ac alias personas ecclesiasticas, in bonis ipsorum constitutos et existentes, eciam per priuacionem prouentuum aut beneficiorum eorundem ad solucionein dicti subsidii cogere et compellere debeant et teneantur : alioquin non bona ecclesiastica. sed bona ipsorum dominoruin et nobilium. vbi talis plebanus aut alia persona eccle siastica contumacia vsa subsidium soluere neglexerit, depredabuntur; et huiusmodi contribucio ecclesiastic-arum personarum ad necessitates castrorum finitimorum per dominos banos exponatur, quousque regia maiestas aliter prouidebit. Non latet insuper vniversos reguicolas, qualiter egregius lohannes Alappy de Naghkemlek superioribus annis, in seruiciis huius regni existens. in captiuitatem Thurcarum inciderat, ex qua cum maxima sum ma fiorenorum illius eliberacio fieri debuit. vt eciam modo omnia fere bona sua pignori inscripta existunt. Vt igitur idem lohannes Alapy sua seruicia in

265 eonspectu regni pondus aliquod conciliasse videat, et alii quoque hine exemplari ad seruicia regni alacriores reddantur. obtullimus eidem similiter de omnium bonis, de singulo fumo. singulos decern denarios, statiin cum presenti medio fioreno simul manibus ipsius magistri prothonotharii administrandos. Nobiles quoque vnius sessionis ad solucionem preinissoruin omnium tam victualium, quam eciam subsidiorum astricti sint et obJigati: qui eciam non habentes bona tri um florenorum ad hane solucionem non compel! an tur. Oonclusum tandem est, vt iudicia. de quibus et in prioribus articulis mencio facta est, super vniuersis causis, quorumcunque actuum potenciarum, a tempore felicis coronacionis regie maiestatis in hoc regno Hungarieo adepte, per quoseunque patratorum, necnon dotaliciorum, impignoraticiorum aliorumque casuum in articulis regni ITungarie specificatorum, per formam breuis breuium euoeacionum. inter snbditos ipsius regie maiestatis iudicentur. ac decimo quinto die diei dominice rogaeionum inchoentur fiantque Orisii, vel si metus causa necessarium fuerit in loco tuciori, similiter et Zagrabie. Additum quoque est ad artieulum al)duccionis iobagionum. in dictis prioribus articulis conscriptum, vt si quispiam alicuius iobagionem contra form am illius articuli quocunque modo traduci fa<-eret, vel traduceret, ex tunc talis iobagio, contra seriem articulorum abductus, cum eodem onere, quo et iobagio violenter detentns, videlicet cum solucione viginti quinque marcarum, quinquaginta florenos auri facientes, cum omnibus rebus et bonis, quibus traduetus fuit, per comites vel vicecomites ac iudices nobilium ill i. cuius prefuerat et vbi receptus fuit. restituantur; de dampnorum autem illacione. tempore huiusmodi indebite traduccionis. in bonis illius domini. vbi violencia commisa est. illatorum iure procedendum erit, De iobagionibus fugitiuis aliud est inteiligendum. Nam vbi iobagio fugitimis reperiri poterit, debebit dominus ant nobilis ille. in cuius bonis iobagio roperietur. per iudicem nobilium ad restituendum huiuscemodi iobagionem; qui si ammonitus iobagionem restituere recusauerit, extunc in tali casu ecim iobagiones fugitiui cum prescripto onere restitui debebunt. Preterea conclusum est, vt quotiescunque neeessitas expostiilauerit. sine Thurci cum valido exercitu in regnum irruerent, siue castrum aliquod obsiderent. ex tunc vniuersi omini et nobiles per singula capita ad requisicionem dominorum banorum. simul cum parte vel singulis colonis ipsorum. insurgere et vnacum. dominis banis hosti obuiare debeant: idque sub amissione bonorum suorum, si quis neglexerit. quorum bona domini bani occupare et pro regia maiestate ten ere debeant, Suvremeni prijepis u arhivu c. i kr. zajednikoga ministarstva u Beu, Huncjam" fasc. I. Pripis: Der roni. kgl. Mt. mitzuschliesseir. F r a k 116i o. c. . 272276. financijalnoga

266 171.

11. maja 1539, U Krievcima.

Nikola Juristi javlja Gasparu Paradeiseru, da mu je han Petar Keglevi javio sa sabora u Dubravi, da Turci kane provaliti u zemlju. Dem edlen, vesten Gasparn Paradeiser, verwalter zu Pethau, unserm guten freund. Lieber freund verwalter. Ungever vor dreien stunen sein wir mit den kriegsfolk von Agram. weil von enen Tilrken derselben enden, adurch wir uns daselbsfhin gethan, unsre zusamen gebest. wider ziehen, ankumen. Darauf uns gleicb. in dieser stund von herrn Petrum Keglevitsch ob den landtag zu Dombra. so zwo meii von dannen ligt, kundschaft zukomen, wesmassen ain hauf Tilrken zu ross bis in fiinf tausent stark nach der Sau aufgezogen. des willens fur Tschesrna unci auf Agram zu unci nachdem si imser achtens miser daselbst, gewar worden, sein si auf die nehe seiten der Trau zugerukt. und wie des wan 1 fursag, so werclen si auf Oopreinitz unci Warasdin zuziehen. Deshalben ob der vom Stejer kriegsvolk darunden verhanden. so wolten inen solchen in aller eil zu kunt thuen, damit die gerttssten und geringen phrd um Weinitz 2 oberhalb Warasdin legen und se uns verrer desselb kundschaft zukumt," wie wir am alien bestelt, wollen wir den ngsten gegen inen ruken und sovil mugiich gegebet anzeigen, damit si alsdan uns auch zuziehen. Das mugen si. weil wir von inen ligen, an all sorg thuen. Datum in eil zu Creuz am XI tag mai 1539 urn 9 ur vor mitternah(t). Niclas Jurischitsch freiher, obrist, veldhaubtman und verordneter kriegsrat, Original u zem. tajerskom arkivu u Gracu, Miscellanea fasc. 45 wo. 15. (Nijesam ga mogao nai). S t a r i n e XVII (Lopai), 156. Kako se vidi, prijepis Lopaiev nije ba najpouzdaniji, ali ipak ti glavnom razumljiv.

173.

(3. juna 1539. II azmi.

Zagrebaki biskup Smion tui se kralju Ferdinandu, da su ga rdjavi ljudi oklevetali, da se na minulom saboru n Dubravi izjavio za, Ivana Katzianera. Sacratissime Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. regie maiestati etc., domino et principi semper clementissimo.
1 2

T. j . banov (inae jo i waan). Vinica.

367

Sacratissima regia maiestas prineeps et omine, domine elementissiine. Orationum in domino et obsequiorum meonini siiieerani commendacionem. Non clam maiestate vestra est prioribus quoque uteris meis declaratum, non parum multos esse, qui per omnem operam suam id omnium agerent, vt meam in maiestatem vestram fidem et obseruantiam, si non extinguere, saltern obnubilare possent idque sane nullis meis clemeritis exi gent, sed sola acclamata sua malieia inuidiaque, quod non nouerim eorum pertinaci furori adherere. quodque in celis preter deum altissimum, cui vitam meam refero, aceeptum in terris vero preter maiestatem vestram. cui soli per omnem vitam seruire contendo. neseiam adorare, vel venerari. Sed quam alienissimi sint homines vani a professione veritatis, licet superioribus Uteris paucis contexuerim, vberiorem tamen totius rei veritatem cognoscet maiestas vestra ex domino Nieolao Iwrysych expeditionis sue generali capitaneo. Illam etiam vanam quorundam opinionem qua sese apud homines venditabant nimirum quod particeps fuissem confederacionis loannis Caezianer et alterius loannis Zriny, publica oratione in comitiis nuper inandato maiestatis vestre Doinbri celebratis a me depuli appellando ornnes eos 8- maja. honoris mei prodigos esse, qui hanc falsam opinionem fame mee inurerent. dum nemo sit in mimdo, qui vere mihi obiicere posset cum quopiam dempto domino Thoma Nadasdy, bano, me confederationem fecisse. Non desunt preterea, qui me apud maiestatem vestram detulissent null am prorsus mihi esse curam conseruandorum militum. Olementissime prineeps, etiamsi id in parte verum esset, non magnopere esset peccatum, quandoquidem contestando omnibus ex reliquiis decimarum totius regni, his tumultibus parum vel nihil possum habere. Bona etiam episcopatus mei ab illo presertim tempore, quo domini bani et expeditio maiestatis vestre Iiispanica aduenere, ob continuam eorum residentiam penitus ad nihil urn sunt redacta, et licet irrecuperabilia damna acceperim, accipioque etiam de presenti pro mea tamen in maiestatem vestram fidelitate sperando olim me a maiestate vestra longe plura et maiora accepturuin. pertuli equo animo et perferam deineeps quoque. Ne autem vel hac ratione inuidis prebeatur occasio obtrectandi. certo maiestati vestre eonfirmo me per omnem indigentiam iam pridem tales conduxisse leuis armature milites, quibus pace omnium dixerim tan to numero in toto regno non sunt qui coequentur solum, nedum preferantur. His non grauabor maiestati vestre ad effusionem vsque sanguinis famulari cum his dum fata volunt penes iidelitatem et seruicia maiestatis vestre emori possum, sed cum ad eorum conseruationem impense mee non suppetant, maiorque pars adhuc sit insoluta, suplico maiestati vestre maiorem in modum dignetur perspectis fidelibus obsequiis meis aliquo pecuniario presidio me prouidere, ne miseri ob inopiam expensarum cogantur me derelicto in alienas regiones commigrare; clarum enim est apud generalem maiestatis vestre exercitus ducem vniuersa fortalicia bonaque episcopatus mei facta esse confinia huius regni, ad quorum defensionem et seruicia maiestatis vestre his gentibus non tantum mihi quantum maiestati vestre et regno eius vehementer est opus. Ego vero talein me erga maiestatem vestram gesturum sum qualem oportet fidelem sernitorem et capellanum, de quo nihil vlterius desiderari possit. Graciosam

268 expeeto relacionein. (Jeterum maiestatem vestram altissimus pro sua pietate felicem ae ineolumem conseruare dignetur ad annos desiderates. Ex castro meo Ohasmensi sexta iunii 1539. Eiusdem maiestatis vestre serenissime humillime seruitor et eapellanus Simon episcopus Zagrabiensis propria manu. Original s utisnutim Himgarica. peatom . i . dravnom arhivu it Beu,

173.

5. jula 1539. Sracici.

Ban ubavjeuje kralja, Ferdinanda o pregovorima sa Zrinskima. Sacratissime regie maiestati et domino domino Ferdinanclo. cliuina fauente clemencia Komanorum, Hungarie Bohemie regi. semper augusto etc. domino mini clementissimo. Sacratissima regia maiestas et domine omine mihi clementissime. Sempiternorum meorum fidelium seruiciorum commendacionem. Ad scitum non desisti(!) dare maiestati vestre domino meo clementissinio. quomodo preterita feria sexta proxima post festum sacratissimi corporis Ohristi ex Sclauonia transtulli me vna cum exercitu meo in Oroaciam volens illud secundum posse meuni ab infideliurn hostium cursitacionibus tueri et deiendere. Et cum iliac degerem. Thwrce quasdam cwrsitaciones fecerant in iam fiitum regnum Oroacie. qui nutu dei omnipotentis ibrtuna quoque sacratissime maiestatis vestre per me et exercitum meurn absque aliquali aut minima depopullacione coacti sunt reuerti, nonnulli vero eorum reclacti in captiuitatem nostram sunt, alii vero gladio cesi. Tandem eciani clemen tissime domine maiestas vestra recordari poterit, quale onus, cum ex Vienna a maiestate vestra in Sclauoniam reddieram. mihi imposuerat. ex parte cuius oneris constitutus fui cum Zrjnyniense decima quinta die preteriti mensis iunii. altera vero vicibus XXIV die iam dicti mensis et in hiis duabus constitucionibus cum eodem nil concludere nee deterniinare potui, tercia vero vice constitutus fui cum eodem quinto die presentis mensis iulii. Spero in deo omnipotent^, quod hec erit ilia constitucio. si nutu diuino non peruertetur. qua mediante maiestatis vestre animus explebitur et lias hac ilia eadem hora, qua ab eodem reuersus sum. meas ad maiestatem vestram dominum rneiim clementissimum misi literas; ego quoque domine mihi clementissime pro parte istius negocii die sexta presentis niensis iulii ex Croacia ad inquirendam Sclauoniam ad dominum general em Nicolaum Jwrysych pergere, eunclem quoque de verbo in verbum de omnibus conclusionibus et determinacionibus certum reddere volo et cum cum eodem iam memorato generali in simul fuero. maiestatem vestram dominum Petar Keglevi

269 nostrum clementissimum Uteris nostris mediantibus prepostero clarius eertum reddere volumus. Oeterum clementissime domine solucionem ad gentes nostras conseruandas quam a maiestate vestra aeceperam gentes ille reseruierunt et si maiestati vestre domino meo clementissimo gentes infuturum opportune sunt, ex tunc maiestas vestra ad conseruandas has nostras gentes de solucione prouideat. Maiestatem vestram dominum meum clementissimum deus optimus longa per tempora saluum atque incolumem eonseruet, cuius eeiam regna augeat. Datis in Zrachveze in eonfinis Croacie quinto die iulii anno domini 15XXXVIIII. Seruitor maiestatis vestre Petrus Keglyewych de Bwsyn etc. Original s tragom utisnuta peata u e. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Pripis (s polja.) : Has excepta regia maiestate nullus presumat legere literas.

7. jula 1539. U Dubravi.

Ban Toma Nddasdy moli kralja Ferdinanda kraljevstvo propasti. pomo, jer e inae ova

Sacratissime regie maiestati liomanorum, Hungarie. Bohemie etc., domino meo clementissimo. Sacratissima regia maiestas domine omine mini clementissime. Post perpetue iidelitatis et seruitutis mee in graciam vestre sacratissime maie statis humillimam subiectionem. Quid hie in regno vestrae maiestatis egerim, quid ago, quidue acturussum, vestra sacratissima maiestas ex domino generali capitaneo et suis bellicis consiliariis et ex domino magistro campi cognoscet, quos rogaui, vt in nulla re mihi parcendo, omnia acta mea et bona et mala vestre sacratissime maiestati iideliter perseribant. Hoc vnum ego vestre sacratissime maiestati scribere volui, neque me neque dominum eollegam meum neque alios aulicos vestre sacratissime maiestatis et potissimum clominum Ladislaum More, do minum Franeiscum Thahy. dominum Castellanfy. dominum Franeiscum Zay, neque dominos commissarios Oroatie posse in regnis his absque continua solu cione manere, illud quoque vestra sacratissima maiestas sibi pro certo persuadeat, quod in hoc regno neque victualia habere poterimus, neque arcibus finitimis aliquarn prouisionem facere valebimus, neque vecturas victualium vel ingeniorum supportare poterimus et nisi vestra sacratissima maiestas alicunde ex aliis regnis suis huic regno prouiderit, actum erit de eo et ex amissione huius regni amittemur alia etiam regna vestre sacratissime maiestatis. Igitur amore dei vestra sacratissima maiestas dignetur graciose nobis et his regnis suis prouidere. na?Ti deus scit, si nuper non mendieas-

270 sera peeuniam mutno in Ivanicz a stipendiariis vestre saeratissime maiestatis, non potuissem mauere in eonfinibus, et si nunc non mendicarem hie. non possem redire ad eonfinia. Vtrum autem tenui illos trecentos equites, refero me ad dominem generalem et ornnes alios. Expecto graciosum responsum a vestra sacratissima maiestate. Datum ex Dombro feria secunda post [diem] visitaeionis Marie 1539. Eiusdem vestre sacratissimae maiestatis. Vestra sacratissima maiestas non confidat quod hactenus vtique vtcumque <ix speciali gracia et miserieordia sua nos ita iuuerit, quod tam potentissimus hostis non potuerit nos expellere ex regno, imo neque nos expectare et hucusque forfcunauerit negocia sua, sed statim statim rebus suis ali'ter prouidere. Fidel is et perpetuus seruitor Nadasdy. Original a utisnutim -peatom . i . dravnom Hungarica. arhivu u Beu,

175.

12. jula 1539. U VViener-Neustadtu.

Ferdinand hvali bana Petra Ker/lev/a. Petro Keglewyth. Ferdinandus etc. Magnifice fidelis dilecte. Gratae nobis fuerunt literae tuae, quibus scribis Tureas in regnum nostrum Croatie incursiones facientes a te aliisque c.opiis nostris viriliter repulsos, nonnullos ex hiis raptos. plures eaesos esse. neque quicquain aut minimum certe damni subditis nostris istie intulisse, quare nos iligentiam istam tuam in rebus aduersus bostes fortiter et animose persequendis et clementer agnoscimus et in spem venimus res nostras istis in locis te duee non nisi auspicate successus habituras. ad quod ut enitaris uelut hactenus magnoque animo contendas etiam atque etiam magnopere te hortamur, nullum quippe nobis dubium est, modo prudenter diligenterque inuigiles, te in tuendis istius regni nostri finibus arcendisque hostibus breui maius quoddam operae pretium facturum. Oaeterum quod scribis de solutione et vlteriori intertentione gentium nostrarum, que sub tuo et eollegae tui duetu stipendia faciunt, generali capitaneo nostro magnifico fideli nobis dilecto Nicolae Iuritschitz etc. commissionem ordinationemque dedimus, sicut ab eo coram latius cognosces: nos enim in his. quae ad commodum et utilitatem tuam pertinent, nostra sponte gratiose propensi et inclinati sumus, quod tibi ad literas tuas in presentiarum respondere duximus. Datum in Noua Oiuitate die XII. iulii 1539. , Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

271 176.

12. jula 1539. U.Wiener-Nenstadtu.

Ferdinand odgovara banu Tomi Nddasdyju na njegovo pismo od 7. jula. T h o m e N a d a d . Ferdinandus etc, Magnifi.ee fidelis dilecte. Ex Uteris tuis feria secunda post visitationis Mariae ex Dombro ad nos datis dementi sane animo intelleximus id, quod nobis etiam generalis capitaneus noster bellicique consiliarii nostri communiter scripserunt. quam bene et fortiter te cum tuis equitibus gesseris quamque strenuam operam nunc impendere studeas, vt vsque quaque offitii tui partes impleas. Quare nos diligentiam istam tuam in rebus aduersus hostes gnauiter gerendis et animose susceptos labores non solum impense laudamus et probamus, verum etiam grata memoria conseruabimus, ita vt aliquando a nobis beneficentia liberaliori illos recognitos fuisse sentias, tu cura id quod te etiam atque etiam vehementer inhortamur sic administrando muneri tuo sedulo inuigilare et alaeriter te cum equitatu ad tutanda confinia recipere. vti nostram de industria tua expectationem vincas nedum ei respondeas. Quod ad equites Ladislai More. Francisci Thahy, loannis Kastellamphy, Francisci Zay et comitum Croatie sustinendos eorumque stipendia attinet, iam antea ad generalem capitaneum nostrum mandata dedimus de quibuscunque modis et viis cogitandi, qui bus hoc tarn necesario tempore illi ipsi interteneri possint. Oeterum de trecentis equitibus, quos tenere debebas, nolunms te latere nos haud ex vno loco certificatos esse, quod neque tu neque collega tuus magnificus Petrus Keglewyth integrum istorum equitum numerum alueritis quemadmoclum vterque debebat, presertim cum in earn rationem vobis stipendium numeratum esset, vtcumque tamen sit, commisimus prefato capitaneo nostro generali, vt super intertentione tua Petrique Keglewyth vestrisqiie stipendiis tecum et cum collega tuo agat et constituat, sicuti ab eo coram et latins intelligetis. Datum in Nona (Jiuitate 12 iulii 1589. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 177.

3. oktobra 1539. U Sarvaiii.

Ban Toma Nddasdy izvjeuje kralja Ferdinanda o nepovoljnim obram benim prilikama u Slavoniji. Sacratissime regie maiestati .Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. domino meo mihi semper clementissimo. Sacratissima regia maiestas domine, domine mihi semper clementissime. Post perpetue fidelitatis et seruitutis mee in graciam vestre sacra tissime maiestatis humillimam subieccionem.

272 Hodie accepi literas vestre saeratissime maiestatis datas Vienne 29 die mensis septembris, quibus vestra saeratissima maiestas dignata est, ad meas graciose respondere, et eodem tempore supervenerunt ad me bine Htere, vne vicebani mei, quem ad dominum generalem premiseram, altere capitanei mei. quem cum gentibus rneis in clauonia in seruieiis vestre saeratissime maiestatis reliqueram. Quos tractatus dominus generalis nomine vestre saeratissime maiestatis cum vieebano meo et cum domino eollega meo, idque aliquoeies in subvrbio Varasdiensi habuerit, satis abunde mihi perseripsit, sed ne videar summis oceupacionibus vestre saeratissime maiestatis multis obstrepere, ex extraeto literarum ipsius vicebani mei presentibus ineluso vestra saeratissima maiestas cognosced Quid autem eapitaneus meus scribat, ex uteris suis presentibus inclusis, et ex Bernardo Thahy, familiare meo. vestra saeratissima maiestas lathis cognoscet; volui tamen breuiter et ego, vti mihi ipse Bernardus Thahy nomine capitanei et aliorum familiariorum meorum retulit, vestre saeratissime maiestati perseribere. In festo beatorum Oosme et Dainiani cum auxilio dei omnipotentis et cum fortuna vestre saeratissime maiestatis profiigauerunt vltra ducentos niartholosos. ex quibus captiuarunt viuos viginti nouem, alios fere omnes trucidarunt, ita vt pauci euaserint, ademerunt illis magnum numerum iumentorum, tandem ex eaptiuis vnum ex sanehakatu Boznensi, alter urn ex saiidchakatu Samandriensi. pro lingua vnacum ipsorum inartholosorum vili banderio, quo ipsi in siluis vti solent, ad mo miserunt, reliquos viginti sex palis affixerunt. vnum pro cuiusdam ehristiani redempeione reliquerunt, illos autem duos captiuos ad me missos, vnacum banderio vestre saeratissime maiestati per eundem Bernardum Thahy transmisi, quos vestra saeratissima maiestas grato animo aeeipere et ipsum Bernardum Thahy graciosis oculis intueri et cum gracioso respoiiso remittere dignetur, vt eito ad seruieia vestre saeratissime maiestatis reclire possit. Quid autem isti eaptiui refenmt. poterit vestra saeratissima maiestas ab eisdem seiscitari et intelligere facere, que si v.era sunt, breui actum erit de regnis Oroaeie et Sclauonie, nisi post deuin omnipotcntem presidio vestre saeratissime maiestatis aliter prouisum fuerit. Igitur supplieo vestre saeratissime maiestati, dignetur pro sua regia dignitate et benignitate ad ilia i-egna sua clementer curam gerere. et mihi quoque et domino college meo graciose de solucione, tarn preteritorum, qtiain instaneium seruiciorum prouidere, vt possimus ambo vestre saeratissime maiestati et regnis suis seruire: eogitare enim poterit vestra saeratissima maiestas, quo animo crunt regnieole, si in tantis periculis imminentibus intellexerint, vestram sacratissimam inaiestatera mihi saltern ad centum quinquaginta equites et domino college meo ad totidem solucionem facere velle, et eciam ad illos equites saltern pecunias mensuales, pro sallario autem et pro interteneione mense ac expioracionum et zthrasarum nihil vellet dare dominus generalis: et deus videt. quod cum solis pecuniis mensualibus non poterunt viuere familiares nostri in Selauonia, presertim in confinibus, vbi omnium rerum et victualium, tam pro hominibus, quam iunientis maxima penuria est, hyeins eciam instat. et nudi seruire non

278 possunf; Thurci aut em eeiain hveme non cessant ab exeursionibus; si a-utem manebunt vel Varasdini, vel in alio loco et non in eonfinibus. deus scit. tantum est. si non essent in rerum natura, sine exploracionibus aiitem et zthrasis quantumuis magnus exercitus nihil seruire posset. Ego autem. dens videt, quod si eciam vellem, absque solucione in Selauoma manerc non possem. nam de meo amplius tantos sumptus'Sfferre non possum, nam post meum hue reditum miseram familiaribus meis hine in Sclauoniam. quos illic in pleno numero reliqueram. florenos hungaricales quingentos nonaginta sex cum dimidio, alioquin fuissent dispe'rsi. Preterea coactus sum sol u ere non paruam summam illis. a quibus ad firmissimas obligaciones meas preterita estate in Sclauonia in seruiciis vestre sacratissimc maiestatis leuaui: instat eciam tempus. quo debeo soluere domino generali fiorenos quingentos quinquaginta, quos ab eo partim Donibri, partim Zagrabie leuaui: coacta fuit me absente eciam vxor men aliqua bona sua hereditaria, ne vsura in infinitum cresceret. redimere. que bona, dens scit, magna ex parte in seruiciis vestre sacratissime maiestatis impignoraueram. et licet vestra sacratissima maiestas hyeme exacta ad racionem seruiciorum meorum deseruitorum pro redempcione dictorum bonorum vxoris niee deputauerat florenos mille, sed in hunc vsque diem ex illis ne obulus quidem mihi redditus est: vltra hec incumbit humeris ineis conseruacio castri et oppidi (initimi Welikensis in regno Sclauonic et castri et oppidi finitimi Sthenychnak in regno Oroaeie. et licet vestra sacratissima maiestas pro auxilio inducendorum propriorum victualium meorum ex Hungaria ad conseruacionem diet i castri et oppidi Weryke ducentos florenos deputauerat. sed de illis quoque nee vnicum obulum hucusquo habui. Instant preterea priuate et domestice ac quottidiane necessitates mee et saltern deus scit. quomodo partim ex exiguis prouentibus meis. partim ex agrieultura, quam exerceo. vitam sustento. Hec omnia propterea coactus sum tarn, diffuse et vsque ad tedium vestre sacratissime maiestatis declarare. quo intelligat vestra sacratissima maiestas iustas causas meas. quominus neque ego, neque mei absque solucione vestre sacratissime maiestatis in Sclauonia manere possumus. Xani si ex meo possem. non solum ista regna vestre sacratissime maiestatis defendere, sed eciam alia lucrari et acquirere. deus videt cor meum. libenter facerem, quia semper ex sinceri cordis mei affect u et am ore seruiui et seruio, et quousque vixero. seruiam vestre sacratissime maiestati et liberis suis. Misi nihilominus Pefouiam cum ea informacione, vt quidquid panni et pecuniarum datum fuerit. accipiant et i'ecta ducant vicebano. qui omnia inter ipsos familiares meos fliuidat, et in confiniis maneat et seruiat vestre sacratissime maiestati. quousque durabit ilia solucio pannorum et pecuniarum et interim expectarernus vnacum domino collega meo vlteriorem resolucionem et responsum vestre sacratissime maiestatis, de quibus eos vel coram, vel per Hteras breui cerciorem redderem. Igitur iterum supplieo vestre. sacratissime maiestati, vt se graciose resoluere et tain mihi.quani domino college meo graciosam relacionem facere dignetur. Ceterum de conseruacione castrorurn ftiiitimorum dominus generalis nihil tractauit et nihil conclusit cum vicebano meo: iam Cristoforus Senchey aliud non potest facere de suis castris et castellis. quam vel vacua
MOXUMEXTA HIST. XXXVI. ACTA 1 II. 18

374 relinquere. vel eomburere. duo quidem castella. videlicet Hrythwychyiwt et Apparocz. ex quo sunt lignea. possunt ex fundamento comburi, sed ilia duo eastra. videlicet Szoboczky et Szen chewy war. ex quo sunt ex muro. eciam si comburentur. non piohibebitur. quominiis hostes ea reparatis saltern portis et teotis pent, nam ipse Szenehey non habei tan fas vires, vt muros illorum castrovum diruere et fossas implere posset, quoniam id sine exercitu. qui ibi aliquoi diebus maneref et demolitores murorum et repletores fossarum custodiret. fieri non posset. De eonseruando autem illo i-astello no no YVzthyloua vocato. quod vnicum fortalicium iam penes ripam Sawi extat. vestra sucratissima maiestas <*uram ha beat, quod qiiam primum Thuivi eo poeientur. vsque Zagrabiam. dens seit. omnia ferro et flam .ma miscent el consummenf el subito Oroaciani a Selauonia sedudent. Presertim cum iam edih'carunt ciuitatem Dwbycze. de bus omnibus cogor propterea tain dill use vestre sacratissime maiestati uteris meis unporfunus esse, quod video ad dignitatem vesti'e sacratissime maiestatis et ad conseruaeionem regnorum suoruni pertinere et alioquin. habeo in mandatis. vt vestram sacratissimam maiestatem de hiis et similibus frequenter a-draoueam et cerciorem reddam. et. quod omnium priinum. et poiissimum est. video ex amissione regnorum Oroacie et Selauonie extremum periculuin non solum regnis et pvouineiis vestre sacratissime maiestatis. sed tori reipublif-e ohristiane immiuere. Deus optimum maximus vestram sacratissimam maiestatem (eliissimain conseruare clignetur. Datum ex Sarwar fori a soxia ante festum beati Eranoisci confessoris anno domini 1o3il. Eiusdem vesfrae sacratissime maiestatis lidelis el perpetuus sevuitov N'adasdy e\^. Priloeni) na posebnoj cedulji : x t r a c t u s x i i t r i s i n i. In Cesto beati Vencezlai duels dom i mis generali s in snbvrbio Warasdiensi domino college vestre magnitice dominacionis c.t. milit produxit (piasdam literas regie maiestatis ( scriptas et dixit in i His IIHcontineri. quod regia maiestas breui vnurn commissariuin mittet, qui ra<-ionem ponet cum vest.ra inagnilu-a. dominacione et 011111 collega sim de preteritis seruioiis: et sua inaiesias pollicita est. vestram iriagmfbam dominacionem et doininum collegam suuin solnere: preterea quod vestra magniftea domina.cio haberot soliicionem ad centum qiiinquaginta equit.es ad duos menses, ad vnum mensem cum panuis. ad alium cum pecuniis. similiter et. dominus collega vestre magiiifice dominacionis: ad zthrasas. mensam. exploraeiones et alia nihil respondit se daturum. Insuper dixit dominus generalis in uteris regie maiestatis contineri. quod Franeisus Thahy. Joannes Alapii. Paulus Hathkay. quilibot eorum adiungeretur vestris magnificis dominacionibus eura quadraginta equitibus. Optabat autem dominus generalis. vt dominus collega vestre magiiifice dominacionis tales quittancias daret. quod ipse cum centum quinquaginta equitibus vellet seruire in Oroacia in officio banatus. Ego eciam tales dare debuissem expeditores. quod vestra magnifica dominacio in eonfuiiis Sclauonie cum centum et

5 quinquaginta equitibus seruire deberet. Ad hee dorninus coliega vestre magnifice dominacionis respondit se non posse cum tanto numero equitum in Oroacia nomine officii banatus manere. licet acl hoc se offerebat. vt doinimis generalis daret sibi trecentos equites et parafus esset cum illis in Oroacia seruire. et sic non potuerunt concordare; et dorninus coliega vestre magnifice dominacionis vale recepto versus castrum suum Kozthel se mouit. Ego vero respondi domino generali me accepisse relacionem a regia maiestate, quod sua maiestas dixit mihi proprio ore: Habebitis stipendia a nostro generali, cui commisimus. vt provideat. tarn de preteritis quam futuris;" dixi eciam. qualem supplieaeionem sue maiestati porrexeram. eciam dixi domino generali, quod dominacio vestra magnifica cum regia maiestate habet ordinarionem ad equites trecentos et nullam authoritatem me habere /acore alinm ordinem pro parte evercims dominacionis vestre magnifice, nisi si wit ipse dorninus generalis dare pecuniam ad seruicia vestre ma gnifice dominacionis et iuxta illam ordinacionem. (juam vestra magnifica dominacio cum regia maiestate habet. paratus sum pecuniam recipere et statim mittere pro vestra magnifica dominacioiie, et vestra magnifica do minacio parata est venire ad confinia et seruire regie maiestati in suo officio fotis suis viribus: et sic ego quoque non potui concordare cum do mino generali et volebam eciam ego discedere. sed dorninus generalis me hodie iiic retinuit. et tandem vocauit me ad domum illam. vbi iacebat, et intorrogauit, quod decreuissem facere in isto negocio. Dixi nihil, nisi dixi me daturum scire vestre magnifice dominacioui et dominacio vestra ma gnifica habebit responsum. Tandem respondit. si secus fieri non poterit. pecuniam et pannum per rcgiam Maiestatem deputata dabo sabbato proxime venfuro Pethouie et accipiatis ad quamcunque partem vultis. saltern habeatis cumin interim confiniorum. quousque a regia maiestate habebitis relacionem. Igitur domino magnifice. ego eras mane rnouebo me him- versus exercituin vestre magnifice dominacionis. qui est circa, Hwgyno Megeryche. ill if r per aliquot dies expectabo evcursiones Thmvarum. illinc rursus modo in vno. modo in alio loco manebo in continiis. vbi magis necossarium fore videbitur. mitt am eciam pro panm's et pecuniis Pethouiam. (Quantum auteni pertinet ad ingressum vestre magnifice dominacionis. ego non possum consulere. vt eadem in tret ad tarn paruam solucionem et equitum minucionem. quia scit vestra magnifica dominacio. quod preterifa estate quasi omnia victualia. que eadem habuit in Welyke. consumpsit. of bene poterit eadem recordari. quod penuria victualium et solucionis vestram magnificam dominacionem expulit ex isto regno. Ideo vestra magnifica dominacio supplicet regie maiestati. vt tain vestre magnifice domination'), quam domino college suo et gentibus suis faciat solucionem. nam quam primum expirabit tempus. quo pervenieut cum pannis et pecuniis. quas nunc Pethouie dabimt. non potero exercituin vestre magnifice dominacionis retinere. et si vestra magnifica dominacio interim, quo ego Vienne fui. non misisset ipsis pecunias. neininem ex ipsis hie reperissem. sed omnes hinc et hanc abiissont: ego non possum satis mirari. quod vestram magni ficam dominacionem et dominum collegam suum faciunt deseendere, alios anteni ascendere. licet pro racione temporis et genfes vestrarum magnificarum dominacionum a'ugere et alios condticere deberent. et adhuc non *

276 satis essetis contra tain magnum hostem : presertim cum iam Thurci edificarunt duas ciuitates penes Dwbycze. vnam ex alia parte penes castrnm, ali am ex ista parte fluvii Wn. vbi videbit vestra magnitica dorninacio. quod tenebunt Thurci numerosas gentes et ponent; in os Croacie wlgo Zabelath. iam fecerunt vnani excursionem ex Dwbycze vsque Bruinam comitis Blagay. iam eaueat Thopozka et Sthenychnak et reliqua pars Oroacie. Quieumque talc consilium dat regie maiestati. quod vestras magnificas dominaciones minorent et alios extollant. niale far-it, quia tale consilium poeius in ruinam regnorum sue maiestatis. quam in conseruaeionem tendit, nam si regnicole rescirent istam ordinacionem et consilium forte, omnes aliud cogitarent. mala igitur est ista talis spes: nos minoramur. Thurci augmenfantui- in dies et confinia propius ordinant. nos autom versus Pethouiam etc. beus omnia ex sua gracia meliorare dignetur. ve tamen nobis cum talibus consiliis. Iste exercitus. vt intelligo. versus Pethouiam wit ire, presertim armigerorum. Pro deo supplicet et agat vestra magnifica dorninacio apud regiam maiestatem. vt sua maiestas aliter provideat et in tempore <le remedio cogitet. quia timeo. quod tales ordinaciones et talia consilia diu celari non poterunt; reeordari poterit vestra magnitica dorninacio. quod pretcrito anno in congregacione Zagrabiensi. cui ego post vest rain magnificum dominacionem vnacum domino collega equidem interim, ceperant aperte regnicole loqui. quorum caput erat Balthasar Hobetyeh. vfc Thurcis tributuin daretur: timeo. quod ille practice nunc rursus erumpent et fin em qualemeuncque sorcientur. presertim cum non desint nonnulli ex oomitibus Croacie cum Kaezianer. qui ista eciam alias ab aliquo tempore sollicitauerunt. Igitur amore dei vestra magnitica dorninacio omnia ista det ad scitum regie maiestatis. Preterea cum mala fortuna nostra ista ebdomada pedites centum et quinquaginta reuerendissimi domini episcopi apud castrum Garycum sunt prolligati per plagiarios Thurcos; euaserunt. vt fertur. ex rusticis do mini episcopi quadraginta. alii omnes dicuntur periisse: feria quarta pro xime ventura mittam ex Crisio pro plagiariis dueentis, quia iam habetur pecunia ad vnuin mensem. Istos eciam monies vsque Ghereben iam iterum invaserunt Thurci plagiarii. Monozlo eciam per ipsos male tractatur. Original s -utisnutim peatom u <'. i kr. dravnom ark ivu, u .Beu, Hungarica.

ti okt.

178.

IZ. oktobra 1539. U Loborii.

Ban Petar Keglevie moli kralja Ferdinanda za pomo na obranu Hrvatske^ Serenissiino principi et domino domino Ferdinando. diuina fauente dementia Bomanorum. Hungarie. Bohemie regi etc.. semper augusto etc.. domino mihi clementissimo. Serenissime princeps et domine. domine mihi clementissime. iSeruiciorum meorum fidelium perpetuam oblationem. Reeordari dignetur sacratissima

277 maiestas vestra, qualiter his preteritis diebus - et collega mens miseranius- erga sacratissimam maiestatem vestram speciales Reruitores nostros Andream Tharnoczv et Petrum Rebrowych supplicando eidem sacratissime maiestati vestre pro seruiciis nostris, que hac estate seruiuimus. vt nobis persoluerentur et quibus in futurum gentes nostras euraremus in seruiicis sacratissime maiestatis vestre. Seruitores tandem nostri prefati redeuntes a sacratissima maiestate vestra singularem graciam ac benignum responsurn eiusdem sacratissime maiestatis vestre nobis declararunt, videlicet quod solutionem habebimus. Paulo post igitur factum est, quod magnificus doinimis Nieolaus Iuryssych generali capitaneus sacratissime maiestatis vestre nos aeeersitos ad se fecit, a quo intelleximus animum et voluntatem sacra tissime maiestatis vestre hane esse, vt vterque nostrum permaneat in officio suo cum media parte illius gentis, ad quam hactenus conposicionem et literas a. sacratissima maiestate vestra habuimus, et ipse dominus generalis capitaneus etc. dabat mihi ad centum et quinquaginta equites vnius mensis solutionem in pecunia, alterius vero mensis solucionem in panno. ac nomine sacratissime maiestatis vestre dirigebat me in regnum Oroacie, vt defenderem ac per excubias custodirem partes illius regni a flumine Zawi vsque monies maritimos. Itaque domine clementissime hanc ipsam solutionem ad ipsos centum et quinquaginta equites non aceepi: ob hanc causam estimaui enim id esse melius et commodius, nam si earn aecepissem, fortasse plus nocumenti quam vtilitatis sacratissime maiestati vestre fecissem, ex quo Mwrath cum sex milibus peditum et duobus milibus equitum castrum Dwbyeze fortificat ac munit ciuitatenique in circuitu eius edificat, vbi non paruum numerum equitum et peditum per hanc hyemem deputatum ad depopulanda et desolanda regna sacratissime maiestatis vestre relinquet. Est autem aliqua pars dominorum et nob ilium illius regni, que iam treugam cum hoste iniit. maior vero pars sperans et expectans sibi a sacratissima maiestate vestra auxilium et defensionem esse futuram. hosti adhuc in nullo consensu in quorum medium si intrarem cum centum et quinquaginta equitibus: portans Imnderium sacratissime maiestatis vestre. forsitan dicerent, quod hec eorum defensio esset a sacratissima maiestate vestra. et fieri posset, vt desperantes de maiori auxilio etiam illi. qui cum hoste nondum sunt pacem amplexati. earn amplecterentur. Nunc igitur, sacra maiestas domine clementissime. ego respectum habens ad regna sacratissime maie statis vestre et ad commodum eorundem, rebus meis pignori obligatis ingrediar regnum Croacie cum illo numero gencium mearum, videlicet trecentis equitibus. ad quos habeo conposicionem factam a sacratissima maiestate vestra, cum quibus illic manere decreui. vbi maior necessitas regnorum eiusdem sacratissime maiestatis vestre expostulabit. interim donee cursor meus a sacratissima maiestate vestra ad me redibit. Supplico igitur sacratissime Maiestati vestre tanquam domino meo clementissimo, velit mihi persoluere facere aliquam partem eorum, que hac estate cum gentibus meis seruiui. Ut autem in futurum seruire et officium meum commodius supportare valeam. ad vnum trimestre spacium ad trecentos equites. ad quos composicionem habeo a sacratissima maiestate vestra, stipendia mihi daret, efflagito. ex quo clementissime domine aperte et pure fateor. quod ego in media multitudine potentissimorum hostium cum centum et quinquaginta

278 equitibus portare non audeo banderium saeratissirae maiestatis vestre. quam altissimus vna cum re.srnis couseriiare dig'netur felicissimam. vnde benignnm ai- citum responsum expecto. Datum in ca-stro meo Lobor dominico die post Dionisy. anno domini 15o9. Eiusdem sacratissiuie maiestatis vestre I i delis Petrus Kegle-R yi-Ji de Bwsyn bnnno (!) etc. Original s tragovima utisnula peata u c. i kr. dravnom arkivv u , Ififngorica.

Mi).

:>>. oktobra

15H<>. U B e a t .

Ferdinand odgovara hanu Tom't Xddasdyju na njegovo pismo od -J. oktobra i tjei ga, da e njegovim' molbama 'poradi obrane zemlje udovoljiti. T h o m e Na dasi! v. Ferdinandu* etc. Matniifice fidelis dilecte. Heddito sunt nobis bina- liter; abs te vna cum annexis vieebani tui. qims. vt petiisti, ad te remittimns. ex qui bus omnibus laeto ammo co<rnouimus inctirsiones Turcharum a regno isto satis elici casu depulsos fuisse. (Uiius rei successum tua tuorurnque equitum opera industriaque adiutum esse valde probam us. a.c debiti subinde' oftitii tui curam diligentiamque clementer a<rnoseimus. a quo duos illos Turchas i-apiiuos o'ratanter suseepimus cumque an tea neootiorum multitudine obruti obliti fuissemus Bernarduin Tliahy honoratitio mimere ob addnetos captiuos martolosios afficere. impresentiarum Ohristophoro Prasehoczy. familiari tuo. sericum pro duabus honora,riis vestilms dari iussimus. ita vt dimidiam partem iam dict.o Bernardo Thahy nomine nostro reddi facial. Oeteruin, quod ad stipendia tua. ex Uteris nostris animaduertere potuisti perlatum ad nos esse, quod tu cum colleaa tuo constitutum equitum numerum h act-en us integre. ut debebatis, non tenueritis. quocirc^ cum non alls re fore arbitremur. vt queque ordine suo etiam in hoc riant, o-enerah capita,neo nostro necessario mandauimus. vt abs te colle.H'aque tuo ration em sen calculum earurn 'entium. quos aluistis hue vsque. suscipiat et recog'iioscat. Nam subducta i usta ordinariaque calculatione vtrunque vestrum de stipendiis restantibus o'ratiose contentum reddere studebimus: quamobrem abs te petim us. vt interim de ordinaio illo centum et quinquaginta equitum numero per te alendorum contentus sis. idque potius respicia* quam uibus impensis atque sumptibus continue faciendis et intolerabilibus iniinitisque pene on eri bus. exantlandis hoc tempore vndique iinmersi simus. adeo vt vix maiora prestare valeamus. quantumuis mens et voluntas nostra propensissima sit validioribus etiam auxiliis regna ista nostra defendendi. Sic igitur fades, quemadmodiim in tide dilio'entiaque tua plane confidimus.

279 omnia ea, que ad tuitionem consernationemque prefatorum regnorum subditorumque nostrorum neeessaria. apta. idonea vriliaque esse posse videbis. pro solita diligentia inclustria studioque tuo agere proeurareque non omittes: id quod eo faci 1 ins nunc et eommodius fieri queat. quod veterem ilium gentium nostrarum numerum recentibus militi bus iisque non paucis auximus. Porro hand negiigemus tibi etiam. antequam bimestre pretereat, proximam mentem nostram significare do oo. quid amplius fieri abs te velimus. At vero. quod de possessionibus Koszok et Szerdahel seripsisti. sdto. ill as veluti litigiosa bona in iuditio versari itireque decidi oportere. cui non pertineant. quod si nobis adiudieate fuerint. tunc nos erga. te perlementer sane super ista petitione tua geremus. Quod tibi ad literas tuas gratiose respondendum duximus. Datum Vienne XXIT oetobris 15. Koncept it c. i kr. dravnom arhiva u Beht, .

180.

25. oktobra 1539. l' Beru.

Ferdinand- trai od bana FHra Kegfrou-a, da astrqje u obrani i da- zadovolji sadmijom pomoi. Hrvatske

I.'e tr o Kegl \\ t li. Ferdinandus etc MaM'nilire fidelis dilecte. Aci-epinius liieras tuas. ex quibus inter alia te 1-i.ini equitilius tuis tuendis regnorum isforum nostrorum fini bus operant dare elementi animo intellexinms. tametsi. turn rationabilibus eausis adducti. turn pro|)ter grauiores sumptus quos hinc inde continue et incessanter lacere i''0gi.mur. neressario ad hoc consilii descendimus. vt te simul et collegam tuum. magnificiim Thoniam Nadasdy, iusserimus per hosee duos menses pro centum et quad ragi nta cquitibus stipendio rontentum esse debere. presertim <-um alios etiam conduxerimus. quos cum vestris gentibus coniungi velimus. vt tanto validiore contra Thuivharum incursiones resistentia defensioneque vti possitis. Quare i-um pro tua singulari erga nos fide te semper dictis nostris obedieritem morigerumque presti teris, nunc vol maxime te requirimus itihortamurque. vti equo animo per hoc bimestre temp us iam dicto numero centum et quinquagmfca equitum te eontentari patiaris, sicuti collega fuus facit: nam de preteritis stipendiis tibi unique college soluendis generali capitaneo nostro magnified Nieolao Iuritsehitz etc. itemque nonnullis aliis inhmximus. vt ra.tion.es vestras superinde reuideant et reeognoseant. quo facto eitrac nobis erit. vti vtrique vestrum eiusmodi stipendiorum no mine debite satisfiaf. Interim solutionem pro duobus raensibus ad rationeni centum et quinquaginta. vt prefertur. equitum. tarn in parata pecunia. (juam in panno tibi dari afierique rnandauimus. Siquidem elapso istorum (luornin mensum spatio de animo et volimtate nostra quid amplius abs te eollegaque tuo circa -res isfas gerendas fieri velimus, te certiorem reddere non negiigemus. Tu modo far vt auertendis perieulis istorum regnorum

280 nostrorum solita diligentiquo cura inuigilos. id quod peculiari aliquaudo gratia erga te recognoscemus. .Datum Vienne 2. octobris 1539. Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hnngarka.

181.

23. novembra L53i>. II IW'ii.

Ferdinand oslobadja -posjede crkvi: i kaptola zagrebakoga od, poreza. Fordinandus diuina faucnte clemencia Romanorum. Hungarie. Boelnie etc. rex semper augustus. infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. lidelibus nostris magnificis Thome de Nadasd. magistro fauernieorum no strorum. ae Petro Keglewyth de Busvn, regnorum nostrorum Dalmacie. (Jroacic et Sclauonie banis eorumque vicebanis, item comitibus ae vicecomitibus et iudicibus nobilium necnon dicatoribus et oxactoribus quarumque taxarum, censuum et contribucionum regni nostri Sclauonie presentibus et futuris, salutem et graeiam. Quoniam bona capituli ecclesie Zagrabiensis magna in parte iam, ut scitis. per Thureorum arma deuastata ae depopulata sunt et ea eciam ipsa, que paiica supersunt, non medioeriter Hispanorum nostrorum descensu vexata exhaustaqne esse dieuntur. dignum igitur uisum est, ut misera plebs bonorum illorum aliquod releuamen habeat. Bona igitur omnia ipsius ecclesie ac capituli a die datarum presencium ab omnibus nostris censibus et taxis nostris intra triennium eximenda duximus et exoneranda, prout eximimus preseneium vigore mandantes vobis, ut intra prescriptum triennii temp us bona ipsius capituli ad nullam solueionem cen suum et taxarum nostrarum compellere aut ob id bona ipsa ac colonos eorum iniuria aut dam no aliquo aificere presumatis. Presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Vienne in festo diui Olementis pape. anno domini millesimo quigentesimo tricesimo nono. Ferdinantlus. lauriensis. Original s kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola zagre bakog ei; acta antiejua fas . 1. br. 22.

27. decembra 15H9. V Been.

Ferdinand nalae Ivanu Katelanovi-u i protonotaru Mihajlu od Ravna, da ispitaju, koji od stalea nijesu prema zakljuku sabora dali novaca ni hrane na obranu zemlje. Ferdinandu diuina fauente clemencia Romanorum. Hungarie, Boemieque etc. rex semper augustus. infans Hispaniaruni. archidux Austrie

281 etc.. fide!ibus nostris egregiis Ioanni Castellanify de Zenthlelek. aule nostre familiari. ac Michaeli de Rawen. prothonotario regni nostri Selauonie. salutem et graciam. .Deolaratum est nobis, quemadmodum superioribus his diebus fideles nostri regnicole, uolentes defensioni publice eonsulere. certain pecunie summam ad eonscribendos marthaloezones, item frumenta eciam, quo finitimis areibus eommeatu destitutis prouideretur, inter se ordinassent euramque exactionis pecuniarum tibi Michael Bawany specialiter commisissent, esse tarn en nonnullos, qui neque pecuniam neque fru menta dedissent. Preterea inauditum esse, quanta crudelitate prosimis mensibus milites quidam. ut dieunt, banorum et vicebanorum in ea parte regni istius nostri Selauonie, quae a Thurearum imstitate esset adhuc ineolumis, miseram plebem uexassent. bona omnia et facilitates per horrendos erueiatus ab eis auferentes. de quibus praescriptis decreuimus per communem inquisicionem fieri cereiores. ad quam ideo faciendam uos elegimus. mandantes nobis firmissime. ut requisiti presentibus, sine mora eo aeeedere quo eommodum esse uobis uidebitur ibiquc subducta bona racione intelligatis, per quos et pecunia ad conducendos marthaloezones data et frumentum, ad arces finitimas ordinafum. datum sit et per quos non; ex fr um en to uero in quas arces sit facta prouisio et quo reliquum deuenerit. Preterea damna omnia, que a dietis militibus banorum uel aliorum misere plebi illata essent, vbicunque id fieri et intelligi melius receiusque poterit. inquiratis et in regestum conscripta ad cameram nostram Posonium per iidelem nostrum magnificum Balthasarem Banff)7, capitaneum nostrum, mittere debeatis. secus autem poena superinde constituta nulla racione facturi. Datum Vienne in festo Innocentum martyrum, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo nono. Ferdinandus. Albertus prepositus Quinqueeeclesiensis. Original s utisnutim akademije u Zagrebu. kraljevskim peatom u arhivu jugoslavenske

VI.

SLAVONSKI l HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1540.

18:-5.

12. j a n u a r a .1540. IT Been. Imenovanje Ivana Une/nada zapovjednikom hroatsko-slavonske krajine. H r n H a n n s n V n g n a cl n s t a 1 I u n g z u o b i s t n v 1 d h a u b t m a n d N i d o s t c r r i < h i s < h n. W i n d i s c h n u n d 0 r a b a t i s c h n ] a n d o. Wir Ferdinand etc. bekennen. as wir den cclLii unsern lieben getreuen Hansen Vngnaden, Ireiherrn zu Souneckh. unserm rat. obristen fursehneider und landshaubtman in Stever, in ansehung seiner schieldiehait. auch erlichen. recllichen. aufrichtigen und getreuen dienst so or uns bisher erzaigt und wir uns a lis dem besondern genedigen vetrauen. so wir in sein person setzen. hinfur auch zu ime genecligHeh versehen. zu unserm obristen veldhaubtman unser fiinf Niderosterreichischen. Windischen und Crabatischen lande bestellet und irgenomen haben. und uns mit im genedigiich \erglichen also: wan wir oder unsere landschaft ainen veldzug in oder aus unserm Niderosterreichischen landen mitsamt denselben unsern landschaften oder andern unsern kriegsvolk zu thuen furnemen, das er sich alsdenn auf unser erfordrung als obrister veldhaubtman beruerter unser Niderosterreichischen, Windischen und Orabatisehen lande. an die ort dahin es von noten sein wirdet. wider meniglich. nieinants ausgenoinen, was angezaigte Niderosterreichische. Windische und Crabatische lande betrittt. gehorsamlich und guetwillig prauchen lassen soil, unser unci unser land und leut nutz. eer unci pestes. treulichen bedenken. raten furdern, schaden und nachtail warnen und furkomen nach seinem hchsten verstand und vermugen. wie unser genedig vertrauen zu im stehet. Dagegen und auf solche bestallung haben wir i in genedigiich bewiligt also: wan er auf unser erforclerung in das veld mit den landen und unsern zuegeorclneten kriegsvolk zu ziehen beschieclen unci gepraucht wirdet. so soil im nachvolgende bestallung angeen; nemlichen. auf seine person fur taflgelt unci andern uncosten zwaihundert acht und sechsig gulden reinisch: item, auf seehszehen gerusste pherdt. auf jedes zehen gulden, auf vier trumeter. auf ainen jeden zwelf gulden, acht trabanten, jedem acht gulden, zween wagen und bei ainem jeden wagen vier wagenpherd. auf ain pherd funf gulden, ain caplan zehen gulden, alles reinische miintz. thuet sechs hundert gulden reinisch monatiich. durch unsern verordneten krigszalmaister bezalt werden. das alles wir ime durch unser sonder bevelh zu bezalen verordnen wollen. Und wan wir sein person in solcher obristen veldhaubtmanschaft verndern wollen, oder sonst zu halten mit von nten war. so wollen wir ime das allzait ain quatember zuvor verkunden. Desgleichen. wo ime solche veld-

*H<;i

haubtmaitsohali lender zu venveseii aus erliaffen ursaclteii ungelegeii oder er krankhaid halben nit longer darbei bleilten oder dienen mochte. soil er mis audi aiu quatember zuvor auzaigon mid wir ini alsdan gemeltes ambts genediglich entmiiessigeu mid lender darin nit aufhalten. ongevcrHdi mit urkund dieses briefs, (ieben in miser stat Wien. den XII tag der nionats januaru anno im funfzehen h under) vierzigisten, misers reidis des rmisdien im zehenden. mid der andern im vierzehenden. Suvremeni prijepis u /v. zctn. arldvu u Budimpeti, zbirka Trti'iicim'i rmlkek J'asc. J. S polja pripis: Herrn Yngnaden obristen ambtsbestallung der Xiderosterreidiischen. Windischen und Orabatischen lande. anno 1540. D r e s s e r : Ungnadische chronica, Leipzig 1002.. odavle onda Li'inig: Spirileg'ium seculare des Teutschen Reidis-Archivs. I.-II. Th. Leipzig; 1710. pg. 1487. 1X4. 1,2. j a n u a r a 1~>4. V l><vu.

Ferdinand imenuje Petra Kegleria jedinim, hanom. Magniiico tideli nostro dilecto Petro Iveglevvch de Husvn. regnoruin nostrorum Da] made, Oroade et ISdauonie etc bano. Ferdinandu* diuina fauente demenda Romanorum. lTungarie, Bohemie etc rex etc. MairnihVe fidelis dilecte. Preteriere iam mult.i dies, cum litteras tnas. per propriuin bominem ad nos missas. accepimus. ad eas tamen respondere noluimus. prius quam nos de omnibus rebus pro conseruadone tuicioneque regnoruin istormu nostrorum ord.ina.ndis resolueremus sic-quo et tibi mag-is eonueniens et resolntum responsuin dare possonuis. Tibi nunc itaque grad ose significamus nos strituisse cognita ni mir urn Jidei tue pcr|)etue erga nos constanda. animique in re milirari fortitudine et in administrandis rebus istis nostris prudonda. et dexteritate. vt tti solus sine aliquo collega banaius offidmn pro nunc geras. dubitantes. quin te vnus rebus istis dirigendis et gubermmdis (quemadmodum nunc earmn est, status) bene satisfacere possis. noquo collega. opus habeas: et quo ei munei'i commodius preesse possis. decreuimus intertenere tibi trecentos equites iouis armature, quorum opera pro rerum necessitate vtaris. de qua intertendone tibi quouis tempore suppeditanda in proximo couuentu. quem in JSdauonia indiximus. vnacum nonnullis aliis agi et tractari curabimus. contidentes. vfique istius regni status nostre pelicioni in hoc obteinperaturos fore. Quod autem ad stipendia tua preterlta et deseruita attinet, ordinem dedimus. vt tibi nunc Petouie qiiingenti tioreni in tan to panno persohiantur. quem ibi requires et insuper ad .mediam qiiadragesinmm proximo futuram tibi ad bonum computum octingentos ilorenos exsolui curabimus. Preterea nolumus te latere, nos egisse effedsseque apud hos prouindales nostros. quod ipsi iam proniisserunt. circa, medium quadragesinie proxime future inittere ad istas partes iustain militum copiam. vna cum


capitaiieo generali, quein in hoc delegimus et deputauiinus. vt sic defendendis manutenendisque confinium locis propellendisque hostibus. si impressiones aliquas facere conabuntur.' nulla ex parte desiraus. quam ob rem tue fidelitati comittlmus, vt pro eo atque decet tuoque officio conuenit te erga general em capitaneum nostrum geras et muneri tuo diligenter incumbas omnemque operam simul cum copiis nostris ad partes istas mittendis naues. pront te factururn esse plane confidimus. Datum in ciuitate nostra Yiena die . mensis ianuarii. anno domini .1540.. regnorum nostrorum romani decimo, aliorum vero XIIII. Ferdinandus Ad mandat um acre regie maiestatis propriura R. Bienger. A. d. Garolus. Koncept ') eistopis bez kraljeva potpisa i pea.to u . i kr. dravnom arhivu u Bebi, Hungarian. R a t t k a y : Memoria regum et banovinu (Bee 11552). 3VI40.

1.85.

1-). -

!.->4l>. [' .

Petru Kegleviu kao svoga pouzdanika Irana. Katelanovi a. Petro Kegl wjth, Ferdinandus etc, Magnifice tidelis dilecte. Uommisimus egregio fideli nobis dileclo I>aimi Oastellanfii etc.. nommlla tibi nomine nostrn exponenda. sicuti ab eo coram intelliges. que cum de meiit*1 of voluidate nostra perbeuigna proi-edani, tibi committimus. vt illi tum plenam et indubitatam fid em a-dhibeas. tum te superinde i ta- gerere velis, ]>rout tue in nos fidelitati obedientieque conuenit et te facturum esse clementer confidimus. Datum Vienne die 13 januaru anno 40. Koncept, u. <:. i kr. dravnom arhivu u Beu. Hungarica.

Ferdi nana alje bana

18b.

29. .1.540. Heu.

Kraljica Ana (ena Ferdmmidova} poruuje banu Petru, Kegleviu, da radi ti svrhu obrane zemlje sporazumno s Ivanom Thtgnadont. P e t r o Ive gl e w y t h . Anna etc. Magnifice fidelis dilecte. Etsi atitea tibi iniuiixeramus. ut coram sereliissimo principe domino et conthorale nostro dilectissimo pro tue singulari*

28 fidei atque integritatis constantia et rerum gorendarum dexteritate iarndiu perspeeta et cognita tibi soli absque collega banafus officium conereditum et eommissum sit. velles omnem operam dare, uti explorationos. que in re militari preeipuum locum habent et longe maximi momenti sunt, quanio certius et celerius fieri omnino possit. pei' te subornarentur et exercerentur. Verum cum tanta sit eius rei magnitudo et necessitas. ut nisi ea primum omnium instituta sit. omnis belli, apparatus incassum et in irritum sit cessurus. visum nobis fuit eadem mandata nunc quoque repetere teque gratiose inhortari et requirere. ut in earn inuestigandi explorandique curam sedulo incumbas. nilque plane remittas laboris presertim hoc tempore, quo hostium eonatus amplius eelari aut dissimulari non possunt. Xos enim per tc de rebus et oeeurrentiis istiusmodi admoniti. ex tuo etiam consilio et sententia. quam subinde adiungere debes. bonam. opportunam et necessariam prouisionem fa-cere statuimus. ne eommodis et defeitsioni istorum regnorum et fidelium subditorum nostrorum pro funetione et solicitudine. que nobis a prefato serenissimo domino et conthorale nostro dilectissiino imposita est. quiquam in nobis ullo unquam tempore defuisse appa-reat, Quoniam autem etiam capitaneurn generalem ad ea loca designatum esse non ignoras. nimirum magnificum lidelem nobis dilec-tum loannem Yngnad. baronem in Sonnegg, isque te ad certum diem et locum, ut tecum de belli administrandi rationibus aliisque rebus, que ad dictorum l'egnorum tuitionein conseruationemque pertinent, tractet et consultet. euocaturus est, Ideirco mandamus tibi. ut illi ad enocationem istiusmodi. quocunque volet, presto sis. tuaque consilia cum illo communices curesque. ut in omnem euentum pro nostra in te elementi fiducia. nihil a te negleetum aut cessatum esse videatur. nostram in eo onmimodam exequuturus voluntatem, gratia nostra r egia recognoscendam. Datum Vienne 2 ianuarii anno 40. Koncept a c. i kr. dravnom, arhivu a Beat, Himcjariea.

IN 7.

2. fehniara 1540. U Ivaniu.

Jerolim Laski javlja Xikoli Jurisiu. da je utanaio primirje sa sultanom Sulejmanom. Magnifico domino Nicolao Jurischitsch baroni in Keuseg etc.. domino et amico obseruantissimo. Magnifice dornine amice obseruantissime. salutem et multam foelicitatem. Hoc habui a serenissimo domino nostro Eoinanorum etc. rege in mandatis. vt vesire magnificencie deelararern. si quas iuducias apud imperatorem Turcarum confecerim. Quare sciat vestra magnifk-eneia, me illas eonfecisse. Proin.de id. quod ad vestre magnificencie magi stratum et offi cium pertmebit. non dubito i Ham mature et prudenter executurum. Eedidi iam eciam ego cerciores de his induciis, uidelicet magnificos clominos Ladislaum More. JVanciseum Thahy. Franci scum Za-y et hie presentem dorninum reuerendissimum episeopum: hine eciam ad dominos banos scripsi.

289 ne uel secrete uel publice quodpiam abinde hostilitatis exerceantur. Alia non sunt. Comendo me vestre magnificencie ex animo. Ex Hywaniz .die festo Piirifieacionis anno clomini 1540. Hieronimus a Lasko palatinus Siradiensis. fasc. Suvremeni 4. prijepis u c. i kr. ratnom arhivu u Beu, Feldakten

188.

t. februara 1540, U Varadinu.

Ilieronim haki javlja Ivanu Ungnadu, da je utanaio sa sultanom pri mirje od 1. januara 1540.

Magnifieo domino domino Ioanni Vngnad. baroni in Sonnek, capitaneo maiestatis regie generali etc. domino fratri meo obseruandissimo. Magnifice domine, domine amice tanquam frater obseruandissime, salutem et seruitiorum meorum commendacionem. Sciat uestra magniflcencia me apud imperatorem Turcharum inducias suscepisse, apud quern oratorem maiestatis regie domini nostri clementissimi agebam, que inducie primo die ianuarii inceperunt litereque ad omnes sanzachos transmisse sunt, ne uel secrete ac furtim, uel publice dominia maiestatis regie offendantur. Quare uestra magnificencia, id quod ad suum magistratum pertinet, iam sciet. quid factura erit, uideretur tamen mihi. ut sumptui ad presens parcamus, quoniam non deerit nobis breui necessitas, ubi impendiis opus erit. Scriberem ad uestram magniiicenciam multa. sed calamus non satis tutus est nunctius(l). Breui tamen declarabo uestre magnificencie aliquid, cui me diligenter et ex animo commendo tanquam domino fratri meo charissimo. Ex Varasdino ipso die purificacionis Marie, anno 1540. Hieronimus de Lasko pallatinus Siradiensis etc, manu propria, Pripis : Her bruder, ich bin zw dem Turkyschen keyser an gleich gezogen und mein heren nith wenig gedinth. doch ich hab klein hoffnung, das sein knigliche Maiestt sol ethwes(!) gn[a]d(!) mith(!) mir thunn, dorumb 1 das di(!) naid gros isth(!). Original s tragovima peata u c. i kr. ratnom arhivu u Beu, Feld akten fasc. 4.

dorumb das well.

19

MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II.

290 189.

12. februara 1540. U Srvaru.

Toma Nddasdy moli u kraljice Ane pomo za svoje pogranine gradove u Slavoniji. Saeratissime reginali maiestati Komanorum, Hungarie, Bohemie etc, tdomine mee, mihi semper clementissime. Sacratissima reginalis maiestas domina, domina mihi semper elemenssima. Post perpetue fidelitatis et seruitutis mee in graeiam vestre saeraitissime maiestatis humillimam subiectionem. Ex artieulis nuper in diseessu serenissime regie maiestatis Romanorum, Hungarie, Boemie etc. domini mei clementissimi super consoruacione et direecione regni sue maiestatis Hungarie et aliornm in absencia sue maiestatis presenti flenda. per suam sacratissimam maiestatem editis et constitatis. intellexi vestram sacratissimam reginalem maiestatem rebus omnibus in eadem absencia sue maiestatis preesse. Quum igitur ego post vestras sacratissimas maiestates in confinibiis regnorum vestrarum maiestatum Croacie et Sclauonie habeam pre manibus meis aliquot finitima castra. ad que conseruanda contra vires Thurcarum eaesaris ne dum priuata per sona mea suffteeret, sed vniuerso regno vestre saeratissime maiestatis absque prouisione saeratissime regie maiestatis illorum interteneio multum onerosa esset. Qnoniam. autem increbuit rumor magnificum dominum Hieronimum de Lasko cum cesare Thurcarum nomine regie maiestatis aliquas inducias pacis confecisse, non dubito vero, quum iam rediisset, omnia ilium, in quo negocia stant, vestre saeratissime regie maiestati suo modo declarasse, quodsi aliqua Concordia cum Thurca intercessit, castra ilia minori cura interteneri poterunt. Quam ob rem supplico vestre saeratissime maiestati, dignetur vestra sacratissima.maiestas ex reginali sua clemencia me de hiis, que ad communem staturn regni huius maiestatis vestre attinent et que idem dominus Lasky apportasset, quantum mihi fideli seruitori vestre saeratis sime maiestatis licet, cerciorem reddere, quo ego iuxta ilia negoeiis ipsorum castrorum meorum finitimorum me accomodare sciam. Quod si nulle include suscepte sunt, non est mee tenuitatis et facultatis. eadem castra finitima in manibus meis habita absque prouisione vestrarum sacratisimarum maiestatum in tanto rerum omnium defectu et in mediis hostibus diucius conseruare. Quam ob rem supplico vestre saeratissime regie maie stati tanquam domine mee clementissime, dignetur vestra sacratissima maiestas conseruacioni eorundem castrorum ita prouidere et tempestiue curare, ne per aliquem defectum in manus hostium deueniant. Quod si fiet (id quod deus auertat) non modo regno Sclauonie et Croatie, verum et aliis regnis et prouinciis maiestatum vestrarum, immo toti et vniuerse reipublice christiane magno detrimento et periculo futurum esset. Et sup plico vestre saeratissime maiestati dignetur me et super hoc gratiose edocere, vbi, quando et a quo hec maiestatis vestre graciosa prouisio per me expetenda et suscipienda sit. Ceterum supplico vestre saeratissime regie maiestati humillime, ne me super hac sollicitacione designet, nisi enim vestram sacratissimam maiestatem rebus hiis omnibus in hac absencia

291 sacratissime regie maiestatis domini mei elementissimi preesse intelligerem, iilam nequaquam talibus molestare auderem et super hiis a vestra sacratissima maiestate graciosam expecto relacionem, in cuius graciam me iterum et humillima seruicia mea fidelia et perpetua supplex commendo et subicio et in reliquo deus optimus maximus vestram sacratissimam maiestatem cum serenissimis liberis vestre sacratissime maiestatis conseruet ad vota felieissimam. Datum ex castro meo Sarwar feria quinta post cinerum anno -domini 1540. Eiusdem vestre sacratissime reginalis maiestatis fidelis et perpetuus seruitor Thomas de Naadasd etc. Original s tragovima utisnuta peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. 190.

31. marta 1540. U Neraetujvarn.

Franjo Btthyuny tui se kraljici Ani, da se Turci ne dre primirja Slavoniji. u

Sacre reginali maiestati et domine domine Anne, diuina fauente clemeneia Komanorum, Hungarie, Bohemie etc. regine, domine clementissime. Sacra reginalis maiestas et domina domina clementissima. Post fide Hum seruiciorum meorum commendaeionem. Audimus. quod Laczky indueias siue treugas ordinasset, que 1 regnum Si-lauonie minime sentit, quia quottidie desolatur et depopulatur. Die hesterna litere allate sunt mihi ab official! meo ex bonis meis, que habeo in confiniis regni Sclauonie, qui qualem famam scribit, maiestati vestre in cedula presentibus inclusa remisi. quam eciam Franciscus Tahi eodem modo scribit. Itaque maiestates vestre, si inducie hec sunt nee ne, videant; miserimus populus abducitur quottidie magis quam ante induciis factis. Quam famam si maiestas vestra non credit, mittat hominem suum. qui potest ea videre. Hec volui maiestati vestre perscribere, vt maiestates vestre viderent, si Turce inducias obseruant nee ne et neque secus est, nisi si maiestates vestre regnum Sclauonie dono dedissent cesari Turcarum, quod melius fuisset, si dono datum fuisset, nisi vt taliter miserimus populus perit. Preterea nuper maiestati vestre literas miseram, de quibus a maies tate vestra tunc relacionem non promerui. Maiestates vestras deus altissimiis ad uota felices conseruet. Ex arce mea ISTemeth Wywar die vltima march anno domini 1540. Eiusdem maiestatis vestre seruitor Franciscus Batthyani. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.
1

Ovako mjesto quas.

292 191.

2. aprila 1540. U Topuskom.

Ban Petar Keglevi tui se Ivanu Ungnadu na tune svoje prilike. Spectabili ae magnifico domino domino Ioanni Wngnad baroni in Zonek, Eomanorum, Hungarie et Bohemie regie maiestatis consiliario, ge nerali capitaneo Sthirie necnon quinque Australium parcium inferiorum ac Oroacie et Selauonie regnorum supremo capitaneo etc. domino et amieo nobis obseruandissimo etc. Spectabilis ac magnifice domine, domine et amice nobis obseruandissime. Salutem ac officiorum nostrorum commendacionem. Literas vestre 27. marta, spectabilis ac magnifice ominacionis sacro sabbatto scriptas intelleximus, in quibus eadem incitat nos, deberemus sese constitui cum magnifica do29. ili . minacione vestra feria secunda siue tercia saerosaneti pascatis proxime marta, preteriti Petowie, que quidem litere eiusdem allate sunt nobis hodie hora diei ante meridiem decima. Nos itaque prompti et parati sumus obediri (!) et secundum posse nostrum manclatum inprimis reginalis maiestatis domine nostre clementissime, turn eciam magnificentie vestre obtemperari(!) et satisfacere, sed pro nunc vobiscum constitui non possumus racione hac, quia cum ex Pethowya ab eadem discessimus, festino equitatu vnacum exercitu nostro pleno numero descendimus in Croaciam, vt prius veniremus quam Thwrce, quia acceperamus ab exploratoribus turn eciam zthrasis nostris, a Thwrea siquidem vno exintranominato et honorato, quern, cum insimili(!) erimus magnificentie vestre enodabimus, cur profectioni sue distullissent (!) inprimis cum herbe vetuste igne sunt combuste, noue quidem adhuc non creuerunt propter inundacionem eciam harum postremarum niuium, cum hiis in partibus et planis locis, vsque genua creuerant siue ceciderunt nostris, apud ipsos vero, vbi alciores sunt Alpium montes, credimus maiores nines cecidisse, attamen certitudinem accepimus, quod parate sunt cum hominibus et ceteris necessariis et apparatu bellico proxime futuro mense maio ante medietatem has venire in partes, nos ilia magnificentie vestre scribimus, que' a Thurcis exintra intelleximus, cum quibus prius et modo noticiam habuimus et habemus, qui hoc pro solucione et munere nostro faciunt, qui vsque prius non nobis aliquid fefelerunt. Hoc eciam eidem ad scitum dare statuimus, quod Thurce preteritis siue elapsis diebus penes fluuium Zauum subtus Gradischyam vnum milliare penes castellum vocatum Zwynar, quod olim fuit Ladislai More, naues que vocantur nazadi, ceperunt preparari(!) sexaginta, quas vsque prius difinitas siue preparatas non dubitamus, ittidem elapsis diebus duos familiaribus nostris ex castro nostro Belazthena vocato intromiseramus cum Uteris spectabilis magnifice ominacionis vestre turn eciam nostris et cum prouenissent in Gradischya, apparuerunt illis siue visa sunt ligna aut naues vocatas nazadh desuper contexta siue cooperta XXXII sciscitantibus illis, cur tante ibi et tales essent naues. Thwrce quidem illis dicere ceperunt, quod alimente (!) essent in eis defferta. Interim vnus cristianus vni ex iam predictis seruittorum nostris, qui ex Gradischya reuersus est intimauit, quod iam in pretractis nauibus viginti essent machine vocate tharazky, non magne quidem sed paruos iacientes globos thee

298 pretraete naues ex Nan dor Alba regali sunt adducte; alter vero seruittorum nostrorum, qui literas magnificentie vestre et nostras ad zansaccum reportauit, non adhuc rediit, altera vero hec est racio, postquam hac vna cum exereitu nostro intrauimus in partes, non desistimus significare et proraulgari(!) omnibus regnicolis eosdemque confortari (!) ne fugam inirent, promittentes eeiam, quod maiestas regia dominus noster elementissimus eos desolates relinquere nollet, neque a regno siue dicione sua segregari non wit. et ita si nos erga vestram spectabilem ac magnifieam dominacionem proliciseeremur eonstitui cum eandem(!), gentes hee nostre, quos iam plenarie insolutos pec decern menses conseruamus, vnusquisque in propria reddirent, quos quiclem adhuc expectantes a reginali maiestate domina nostra clementissima solucionem conseruamus licet non contentos, quos alites sustinere non potuimus, nisi insedere eosdem cum seruittoribus et equis ipsorum super iobagiones nostros aliendos(!) distribuimus, ita quidem ex huie pro discessu nostro et constitucione cum spectabili ac magnifica dominacione vestra, qui cupiunt inseruire maiestati sue. de nostra insimili con stitucione hilararentur et congauderent. residui vero nolentes tidelitatem et seruicia maiestati sue, faterentur me ob metum medio eorum affugisse, et sic si ex partibus hiis proficiscerer, omnem hunc miserimum populum in dubietatem inducerem et sic vereor. quod ex discessu nostro non paruum dampnum huic miserrimo regno incideret, nam et ipse Thwrce hoc suo inducerent arbitrio, nos ob eorum metum affugisse, cum nihil in hiis aliquid clanclestim, sed omnia aperte et manifeste in has exire conantur partes, et omnes regnicole inhabitantes hunc regnum vociferantur dicentes, quod Thwrce non solum ad occupandum bona comitum de Zrinio, sed totum pocius hunc regnum occupare molliuntur et hec controuersio siue dubietas pro hac ipsa inter eos re voluitur siue tractatur; aliquis ignoro diuulgauit inter eos hanc famam, quod cum regia maiestas dominus noster elementissimus cum eesare Thwrcarum iniisset hanc tragem(!) siue que pro mulgator pacem, medio dictos comites tolleret pace; nilhominus(!) si voluntati vestre spectabilis ac magnifiee dominacionis placitum foret cum eandem (!) me constituere debere et esse necessarium, mittat oro eandem solucionem, in solucionem et sustentacionem familiarium nostrorum distribuendam, vt vel sic solluti hie remanere queant, nos parati quocunque eadem iubet summus (!) ire, et spectabilis ac magnifica clominacio vestra vnum ex suis familiaribus digneatur(!) mittere, qui has nostras monstrare debeat gentes, et quos invenerit bene apparatos, illis sollucio dari debeatur. Si autem displicet reginali maiestati, domine nostre clementissime, vestre quoque magnifiee dominaciom, qui consiliarius et gubernator et generalis in hiis regnis estis capitaneus, vt hec nostre ad seruicia sue maiestati non eonseruarentur gentes, licet multa ex bonis nostris propriis eisdem distribuerimus et adhuc eeiam multa tenemur, nos certos exinde reddat; si non sunt necessarii, eosdem dimitteremus et sic spectabilis ac magnifica dominaeio vestra. turn de ztrasis, turn exploratoribus, turn eeiam pro defensione et de aliis necassariis hvs miserrimis finittimis sue maiestatis regnis invigilet et curam diligentem adhibeat, ne ex inprouisu(!) aliquit contrarii eisdem accidat. Nos testamur serie harum nostrarum literarum et eeiam cum spectabilis ac magnifica dominacio vestra et in quorumcunque dominorum

294 manus hee riostre prouenerint litere. quod nos ex propriis nostris sumptibus has nostras gentes, neque zthrasas, neque exploratores, neque alia necessaria hys regnis opportima conseruare non poterimus. sed si solucio nobis ex parte, vti conposituin est, daretur, parati ad omnia secundum posse nostrum maiestati sue domino nostro clementissim regnisque suis inseruire summus, ad hec ab eadem rellacionem eitissime expectamus, quam et feliciter valere optamus. Datis in Thopozka feria sexta proxima post festa Paschalia anno 1540. Petrus Keglyewych de Bwsyn. regnorum Dalmaeie, Croatie Sdauonieque banus etc. ac comes de Warasdino etc. Oeterum quicquicl hys Michael Woynych specialis seruittor noster presencium exibittor (!) spectabili ac magnifice dominacioni vestre nostri ex parte oretenus retulerit. liuius dictis et rellatibus fidem adhibere dignemini creditiuam tanquam ex ore nostro proprio prolatis. Datum vt supra etc. Original s utisnutim 'peatom u c. i k<. dravnom arkimi u , Hungarica. S polja pripis: Petrus Keglyewich feria sexta post festa Pascalia, anno 1540 Ioanni Vngnad.

192.

14. api'ila 1540. U Nemetiijviru.

Franjo Batihyny tui se kraljici Ani. kako Turci ne dre primirja.. Serenissime domine domine Ane. dei gracia Romanorum, Hungarie^ Bohemie regine etc., domine mihi clementissime. Serenissima domina, domina mihi clementissima. Fidelium seruiciorum meorum commendacionem. Ablate sunt ad me hodie littere vestre sacra4. aprila, tissime maiestatis die quarta aprilis date ad litteras meas paulo elapsis diebus per me vestre sacratissime maiestati missas responclentes, ex quibus litteris vestre sacratissime maiestatis intellexi, qua informacione magnificum dominum Iohannern Vngnad infra miserit, ac dominum Hieronimum Laczky legauerit. Gens tamen ilia, quam vestra sacratissima maiestas domino Vngnad conduci commisit, contra tan turn hostem. quantus pro nunc regno Sclauonie imminet, admodum exigua modicaque et fere nihil est, quod ex litteris Ladislai More hodie acceptis, quas in specie ad vestram sacratissimam maiestatem misi, eadem vestra sacratissima maiestas potest intelligere, nam in dies miserrimum regnum Sclauonie per Thurcas plagyarios et equites deuastatur, nihil autem vestra sacratissima maiestas in domino Laczky confidat, vt ipse in seruandis induciis aliquid apud Thurcas efficere posset, nam sic tarn regnum Sclauonie quam alia sua regna vestra sacra tissima maiestas perdet. Hodie venit quidam castellanus meus ex regno Sclauonie, qui tribus domibus meis preest, cui fides poterit adhiberi; retulit mihi, quod Turce palam et manifeste nunciassent, quod null as treugas seu

295 inducias ipsi seruare volimt. sed quicquid efficere possunt, omnia attentabunt. quod in dies ostendunt. Cum enim seruitor meus prefatus mouit hoc est decimo die aprilis, citra quadraginta homines meos a facie castri mei io. apr. abduxerunt, aliquos vero ex eis ibidem necauerunt; a facie aliarum domuum quoque mearum quosclam ex colonis meis abducunt, alios vero in dies necant et cum ad castrum Ladislai More 'peruenisset, illic quoque dixit, se vidisse seruitores Ladislai More vulneratos per Thurcas induci ad cestrum. Nihil aliud est nisi quod regnum Sclauonie est in periculo. Sin autem vestra sacratissima maiestas in negoeio regni miserrimi dubia est, mittat vnum fidelem hominem suum causa videndi et intelligendi, qualiter negocium regni Sclauonie sub presentibus induciis agitur, quo intellecto videbit et intelliget vestra sacratissima maiestas gentem illam, quam magnifico domino Ioanni Vngnad conduci commisit. contra tantum hostem exiguam admodum et quasi nihil esse. Igitur vestra sacratissima maiestas vsque aduentum maiestatis regie domini mei clementissimi copiosiorem gentem ad expedicionem ipsius regni conduci commitat. ne penitus tarn repente per infidelem hostem miserrimum regnum absorbeatur. Quod autem vestra sacratissima maiestas in quadam ceclula scribit, quod nullas ad eandem vestram sacratissimam maiestatem misissem litteras, miseram do mino magistro curie vestre sacratissime maiestatis pro parte thricesime(!). Reliquum est: deus vestram sacratissimam maiestatem felicissime cum suis conseruet. Ex arce mea Nymet Wywar decimo quarto die aprilis, anno domini millesimo quingentisimo quadragesimo. Eiusdem vestre sacratissime maiestatis seruus Franciscus de Batthyan. Original s tragovima utisnuta peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu. Hungarica. Spolja pripis : Serenissime regine Anne 14 aprilis 1640.

193.

19. maja 1540. U Loboru.

Ani to ne dobiva pogodjene plae za vojsku. Serenissime domine, domine Anne dei grada Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. regine etc. domine mihi graciosissime. Serenissima domina et domina, domina mihi gratiosissima. Post fidelium seruiciorum meorum humillimam commendacionem etc. In memoriam reuco vestre maiestati, 'quomoclo iam pluries supplicarim vestre maiestati, vt de solucione sallarii officii videlicet banatus mei ex sua gratia erga me prouidere dignaretur, quia dum habebam collegam in hoc officio solutus non eram. Postquam autem regia maiestas. dominus meus gratiosissimus, ita voluit. vt omnes res et necessitates huius regni vestre maiestatis dirigendas ad me solum imposuit, ab eodem tempore maiorem habeo curam Petar Kegleui tui se kraljici

296 et expensas et ab eo eciam tempore ne vnum quidem ducatum (ad hoc officium banatus) solucionis habui. tamen semper indeficiens in seruiciis mansi vestre maiestatis et in omnibus rebus et necessitatibus huius regni vestre maiestatis omnibus viribus meis non deffui(!) propria mea, que in paratis habui exponens et res meas argenteas (quas habui) impignorans, ac fidem meam inscribens, nil ea eonsiderans, quod non sim solutus. Nuper autem dominus Vgnoth. generalis capitaneus vestre maiestatis, Pettouium me ad se aceerserat, qui mihi retulit, quo vestra maiestas ibi eommiserit, vt. mihi dueentos aut treeentos duc-atos dare deberet. Ego autem in hoe officio actenus(!) singulo mense in seruiciis vestre maiestatis exposui et me apud alios aceomodaui mille et centum dueatos. Igitur ex sua gratia vicleat vestra maiestas, si est ista solucio officii mei. Earn ob rem suplicco eciam humilime vestre maiestati vti domino meo gratiosissimo, quattinus ex sua gratia vestra maiestas mihi solucionem facere dignetur secundum illam ordinacionem officii huius banatus, quam cum regia maiestate habeo. Nam nunc Thurce equites et pedites in regno Croacie ac Sclauonie vnclique in magna copia invalescunt, vt parati pro uiribus contra illos esse poterimus. A vestra maiestate de premissis optatam ac graciosam relacionem expecto, quam altissimus diu conseruare dignetur felieissime. Datum in castro nostro Lobor feria quarta post Penthecostes anno domini 1540. Seruitor fidelis vestre maiestatis Petrus Keglyewyth banus. Original s udarenim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. S polja pripis: Literae Keglowyth in feto Penthecostes 1540.

194.

24. maja 1540. U Beu.

Kraljica Ana odgovara banu Petru Ke gle vi u na njegovu tubu, to ne prima uredno plau za svoju etu.

P e t r o K e g l e vvy th. Anno etc. Magnifice fidelis dilecte. Reddite sunt nobis litere tue, quibus stipendii tui solutionem flagitas. Vt autem sentires nos interea petitioni tue, donec relatio a serenissimo domino et conthorale nostro dilectissimo afferatar, cui quidem hac de re superioribus iebus ad instantiam capitanei gene ralis magnified fidelis nobis dileeti loannis A^ngna sane diligenter scripsimus. lubens velle aequiescere, commisimus eidem capitaneo generali, quo tibi in defalcationem aliquam stipendii tui quingentos fiorenos renenses numeraret, vti sic aliquando facilius expectare possis. Quoniam autem nul lum dubium. nobis est, quin omnino breui responsum illud simus habiture, idcirco te gratiose hortamur, ut tantisper patientiam habere non graueris banatusque tui officium pro nostra in te dementi fiducia sedulo et fideliter

297 aministres neque permittas, ut, que ad commodum conseruationemque istorum regnorum pertinent, propter exigui temporis morulam per te stetisse videatur. Nostram in eo benegratam exequuturus voluntatem. Datum Vienne die 24 maii anno 40. Koncept u <'. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

195.

23. juna 1540. U Beu.

Kraljica Ana trai od hana Petra Keglevia, da glede obrane zemlje sporazumno radi s kapetanom Ivanom Ungnadom.

Magnifico P e t r o Keglo.wyth. (Anna etc.) Magnified fielis dilecte. Adiunximus magnifico fideli nobis dilecto capitaneo generali Ioanni Vngnad baroni ad reliquum numerum militum nostrorum quasdam copias ad defendendas et eonseruandas illas partes Sclauonie, sicut ab eo intelliges. Videmus enim ea loca ab inimicis parum tuta esse. Quare te requirimus, vt, cum dietus capitaneus noster eo deuenerit. turn eum nostro nomine auxilio et consilio iuues et quibuscunque in rebus, que ad commodum et conseruationem regnorum nostrorum spectant, ab eo requisitus. te ei pro singulari nostra in te fiducia et propensa gratia proque offitii tui debito beneuolum et paratum prebeas talemque ostendas, qui non solum conseruationi regnorum nostrorum studiosus sit. verumetiam qui propter christianam rempublicam quiduis non recuset. Intelligimus autem in Warasdino locum idoneum esse, quo se gentes nostre reeipere commode possent, si quando ita ferret rerum occasio et temporis necessitas. Quare uolumus, vt cum Paulo Keczkesch, prefecto Warasdini, agas. vt ad eum locum aditum liberum capitaneo generali atque huic nostre genti permittat et in hoc nullam moram aut difficultatem faciat. siquidem id serenissimus princeps dominus et conthoralis noster clementer sit recogniturus. Quod vero attinet ad solutionem tuam, quam a nobis toties rlagitasti, scis tibi quingentos florenos interea deputatos esse, donee responsum a maiestate et dilectione sua allatum fuerit, quod quidem non modo ipsum per breui exspectare. sed et de reditus(l) 1 eius intra paucissimas septimanas futuri (I) 1 certain spem coneipere debes. qui cum aduenerit non est quod dubites, quin vberiorem prouisionem factura pacientiamque tuam gratam habitura et clementer acceptura sit. Keliqua vero a prefato capitaneo gene rali cognosces, ad quem te reiicimus. Datum Vienne 23 die iunii anno 1540. " Koncept u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, To jest: reditu futuro. Hungarica.

298

196.

13. jula 1540. U Hagenau-n.

Kralj Ferdinand imenuje Jerolima hakoga banom claim, hrv. L a s s k h i b e s t a l l u n g zu b a n in W i n d i s c h l a n d . Ferdinandus etc. Fateraur et recognoscimus tenore presentium. quod nos consyderantes multiplicia ardua ac fidelia seruitia et obsequia, turn etiam singularem erga nos fidem. deuotionem, industriam rebusque gerendis prudentiara et experientiam. quibus magnificum nobis syncere dilectum et lidelem Hyeronimum Lasko, palatinum Siradiensem, consiliarium nostrum, hactenus eognouimus et expert! sumus, et in quibus etiam in potenim non minori studio et alaeritate sese perseueraturum erga nos otiert et spondct. Ideoque nos eundem Hyeronimum Lasko intuitu huiusmodi seruitiorum suorum et ex singulari gratia in banum regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Selauonie assumpsimus et constituimus. prout tenore presentium assumimus et constituimus. ea videlicet ratione ac lege, ut nos eidem huiusmodi banatum quamprimum ex hac presenti legatione redierit. statim conferre ac deinde pro annuo salario et tota sua intertentione dicti banatus officii quinque millia florenorum renensium. floreno sexaginta cruciferis calculate (in quibus tamen quinque millibus alia ilia mille et dueenta scuta seu mille et octingenti floreni renen. in moneta dicti ualoris, quos ei iam antea pro annua pensione ad vitam eius gratiose inscripsimus. eornputari et comprehendi clebent). assignare et ordinare uolumus. turn etiam ipse omnibus honoribus, dignitatibus, priuilegiis, commodis et emolumentis, quibus et ceteri nostri ante eum ibidem constituti et existent! bani vti, frui et gaudere. Sique per nos durante huiusmodi suo banatus otficio in bellum et militarem aliquam expeditionem clestinatus fuerit. hoc prescripto salario et intertentione quinque millium florenorum contentus esse debebit et de eodem se omnesque suos ministros, quos in huiusmodi expeditione tam pro custodia corporis sui, quam ad alia conduxerit, alere et intertenere obligabitur. qui etiam eidem in nulla lustratione seu monstra exercitus admitti. nostri tamen quos ei adiungemus. propriis nostris solutionibus interteneri debebunt. Super quibus omnibus nos eidem deinde instructionem aliasque literas necessarias erigi et fieri curabimiis. harum testimonio literarum manu nostra subscriptarum ac sigilli nostri impressione munitarum. Datis Hagonae. die decima tertia iulii, anno domini MDXL-mo. Koncept u arhivu c. i kr. zajed. ministarstva Ungar. Gedenkbcher I, 218ab. financija u .Beu. zbirka slavonskim.

299 197.

18. oktobra 1540. U Wiener-Neustadtu.

Ferdinand nalaze, da se grad Ustilonja oskrhi hranom, streljivom vojskom. i

S l o s s W z t y l o n y a zu v e r s e h e n . Edler, lieber getreuer. Uns hat jezo unser rat und ban in Wind is/hland Peter Keglewitsch von Busyn warnungsweise geschrieben und zu erkennen geben, welhermassen Oristoff Zempchey sich mitsambt weib, kindern, seinem sloss Zemche-Wywar und etlichen andern mer befestigungen, so er in Windischland innen gehabt, in des Tiirken gehorsam und gewalt ergeben und nunraer des vorhabens, die Tiirken zu belegerung und eroberung des sloss Wztylonya, so wir verschinen zeit aufpauen lassen, zu fueren; gehorsamblieh pitt unci vermanunt, beruert sloss mit volk, profant, geschiiz und pulfer genedigelich zu versehen. Dieweil dann solhe besezung und fiirsehung bemeltes sloss Wztylonya ain sondere onvermeidliche notturft, demhach ist unser bevelch. das du von stundan von fnfzig bis in sechzig knecht, die der enden des monats um drei guldin reinisch in miinz. wie wir bericht, zu bekomen sein. ongeverlich auf anderhalb monat in unsern dienst bestellest und hinein geen Wztylonya schikest und verordnest. So schreiben wir hieneben unserm kriegszahnaister an den Grabatischen und Friaulischen ortfleken, Hansen Peygerzhamer. den bemelten kneehten auf dein anzaigen ainen monatsold in gelt, und dann dem provandverwalter in Windischlanden Thomen Traunecker, iron ainen halben monatsold in profant hinein geen Wztylonya zu verordnen und zu bezalen. damit solch sloss vonwegen beruerter Tiirken furnemen verwart und versichert sei. Daran beschiet unser ernstlicher willen und maiming. Gebon Neustat am XVIII tag octobris, anno etc im XL-ten. An h e r r n H a n s e n V n g n a d e n . Ungar. Gedenkbuch I. fol. ministarstva financija u Beu. 350., u arkivu c. i kr. zajednikoga

198.

20. oktobra 1540. U Ebersdorfu.

Ferdinand trai od bana Petra Keglevia, da uznastoji oko ubiranja ratne dae (d%k.e), dozvoljene po saboru.

a n o. Ferdinandus etc Magnifice fidelis dilecte. Licet, quemadmodum tu ipse scis. contributio et subsiium de communi statuum ordinumque regni istius consensu et uoluntate nobis promissum sit pro conseruatione et necessitate prouinciarum et fielium subditorum nostrorum, tamen certiores facti sumus eiusmodi

300 dicam seu subsidium et contributionem non recte, ut par esset, solui et adrnmistrari, quin imo esse nonnullos, qui illam a eolonis serio exigunt et in suos proprios usus conuertunt, quorum ausus et actiones ut merito nobis magnopere displicent. Ita fidelitati tue firmissime committimus et mandamus, ut pro officii tui ratione et tanto magis speciali iussu et man date nostro cures atque efficias, ut huiusmodi subsidium seu contributio, pro tarn euidenti urgentique prouintiarum et subditorum necessitate imposita obedienter recte debiteque aministretur et persoluatur, ne quid damni et detrimenti ob illius non solutionem et administrationem aceidat, quod sane totum illis ipsis etiam cum graui inignatione nostra imputaretur. Nos tram in eo expressam et omnimodam executurus voluntatem. Datum in Eberstorfi 20. octobris 1540. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica.

199.

19. novembra 1540. U Gjurgjevcu.

Ban Petar Keglevi obrie kralju Ferdinandu, da e se postarati oko ubiranja ratne dae, to ju je dozvolio sabor u Zagrebu. Sacratissime regie maiestati, principi et domino domino Ferdinando. diuina fauente dementia Romanorum semper Augusto, ac Hungarie, Bohemie etc. regi, infanti Hispaniarum, archiduci Austrie etc., domino mini clementissimo. Sacratissima regia maiestas, princeps et domine, domine mihi clementissime. Fidelium seruiciorum meorum humillimam commendacionem. Literas sacratissime regie maiestatis vestre racione subsidii mihi redditas summo honore accepi, ac intellexi quamuis in proxime transacta Zagrabiensi dieta pro offerendo subsidio tractatum sit, comunitasque regnicolarum singulum florenum medium de singulis eorum eolonis ad conseruacionem peditum plagiariorum obtulerit, ita ut eciam domini magnates et alii sub sidium huiusmodi contribuerent; ad cuius eontribucionem aliquocies eos requisiuerim, literas eciam a domino magistro prothonotario byrsagiales eonfici et extradari postulauerim, quibus mediantibus subsidium huiusmodi adrninistrari fecissem. tamen idem dominus magister prothonotarius literas huiusmodi preter scitum et regnicolarum voluntatem extra conuenticulam eorundem adseruit se minime extradare debere; per has itaque cautelas, administracio subsidii huiusmodi est neglecta atque pretermissa. Sacratissimam regiam maiestatem vestram deus dignetur eonseruare ad vota diutissime et sacratissime regie maiestati vestre me et fidelia seruicia mea iterum commendo. Ex Zenthgyerghwara in festo beate Elisabeth vidue. Anno domini 1540. Eiusdem sacratissime regie maiestatis vestre fidelis Petrus Keglowyth banus et comes. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

OD GODINE 1541. DO 1543.

200.

14. januara 1541. U Wiener-Neiistadtu.

Ferdinand nalae banu Petru Kegleviu, da podje u Grac, gdje e se sastati s njegovim pouzdanikom Ivanom Ungnadom.

Kegiowyeh. Ferdinanus etc. Magnifice fidelis dilecte. Commisimus nobili fideli nobis dilecto Ioanni Vngnad, baroni a Sunnegk consiliario nostro ac generali prouintiarum nostrarum inferior is Austrie capitaneo etc., nonnuila tecum nomine nostro traetanda. Quae cum de mera mente animique nostri voluntate procedunt et non solum ad banatus offitium indeque condependentia, verum etiam ad retinenda conseruandaque in tranquilla pace regna ista nostra Dalmatie. Oroatie et Sclauonie pertineant, fidelitati tue harum serie firmiter precipientes mandamus, vt ad dicti generalis capitanei nostri requisitionem te quamprimum ad oppidum Gretium conferas. coram nimirum ab eo mentem nostram intellecturus, nihilque penitus te in eo impedire remorariue sinas. prout in te plane confidimus, nostram in eo expressam omnimodamque executurus voluntatem. Datum in nostra Oiuitate Noua die 14 ianuarii 1541. Koncept u c. i kr. dravnom arhivu u , Hungarica.

201.

27. aprila 1541. Beu.

Ferdinand nalae Stjepanu Gyulayu, da ima osigurati Franji nyjti neku svotu iz prihoda tridesetnice. Batthyd-

Julaj I s t w a n soli s i c h g e g e n c l e m B a t h i a n i verschreiben d i e g e f e l l d e r d r e i s s i g i s t e n in W i n d i s c h l a n d zu b e z a l u n g e n s e i n e r v e r s c h r i b e n s u m m a zu r a i c h e n . Ferdinanus etc. magnifico fideli nobis syncere dilecto Stephano Iulei, tricesimarum nostrarum in regno Sclauonie administratori graciam nostram regiam et omne bonum. Cum tibi in mense ianuarii proxime elapso a singularem et humilem tuam petitionem tibi administracionem

804

medie partis tricesimarum, quas quondam Leonhardus Kubini et proxime Benedictus Loss nostro nomine receperunt et administrarunt, locauerimus, et magnificus fidelis nobis dilectus Franciscus de Bathian, consiliarius noster, iuxta aliquas inscriptiones et deputationes nostras iam antea pro certa pecuniarum summa super dictas tricesimas Sclauonienses tue administrationis a nobis assecuratus sit, pro quarum solutione praedieti tui precessores et administratores earundem tricesimarum quondam Leonhardus Kubini et modernus Benedictus Loss erga memoratum Franciscum Bathiani sese etiam more consueto obligarunt, videlicet quod eidem, eius nepoti Ohristophoro de Bathian et etiam consorti sue Catharine et in casu mortis eorundem haeredibus omnes prouentus talium tricesimarum dempto duntaxat salario suo et expensis solitis et necessariis ad intertentionem ipsarum tricesimarum usque ad plenam exolutionem eorundem debitorum suorum singulo quoque tempore plenarie et sine omni defectu reddere et exhibere velint et hoc idem etiam per te fieri oporteat. Quamobrem tue fidelitati harum serie iniungimus et committimus. quo te erga antenominatum Franciscum de Bathyan pro securitate sua ratione dictorum prouentuum ex eisdem tricesimis prouenientium, eidem pro satisfactione sua exhibendorum simiiem quoque obligationem sub tuo nomine manuque et sigillo tuo signatam et roboratam erigas et exhibeas, nostram in eo omnino seriosam exequuturus voluntatem. Datum Vienne die XXVII aprilis. anno domini MDXLI. Ungar. Gedenkbcher fol. 43ab, u arhivu c. i Jer. zajednikoga ministarstva financija u Beu.
202.

20. septembra 1541. U Linu.

Ferdinand sazivlje za 9. oktobra vijee svojih savjetnika, da odlui glede mirovnih pregovora s Turskom. Magnifico fideli nobis dilecto Thome Nadasdy thauernicorum nostrorum magistro et consiliario nostro. Ferdinanus diuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifice fidelis dileete. Qualis sit presentium rerum status et facies. non est opus tibi significare, cum iam omnia tibi abunde nota sint. Ea uero, que legati nostri, quos ad Turcarum tyrannum miseraraus, iam ab eo expediti effecerunt retuleruntque, a nobis ipsis intelliges. Quare cum summa necessitas expostulet, ut de his omnibus tecum et cum reliquis consiliariis nostris consultemus, tibi firmiter committimus et mandamus, ut te primo quoque tempore in uiam des ad nosque sine omni mora et dilatione hue uenias, ita ut ad nonam diem mensis octobris proxime futuri coram nobis constituaris, ut de istius tantopere afflicti regni rebus tempestiue tractationem suscipere tuoque et reliquorum consiliariorum nostrorum, quos similiter accersendos curauimus. consilio, quid ulterius agendum

9. okt.

305 sit, statuere possimus, nostram in eo bene gratam et seriam exequuturus uoluntatem. Datum in oppiclo nostra Lintii die XX mensis septembris, anno domini MDXLI, regnorum nostrorum romani vndeeimo, aliorum uero decimo quinto. Ferdinandus. Ad manclatum sacre regie maiestatis proprium Bienger Jo(hannes) Jordanus. vicekantzler. Original s kraljevskim peatom u kr. ugar. zem. arkivu u Budim peti; Nddasdy leveltdr. Nema sumnje, da je kralj doslovno ovakova pisma razaslao i na hrvatske svoje savjetnike, a u prvom redu na bana Petra Keglevia, ali nam se ona ne sauvae.

203.

28. septembra 1541. U Linu.

trai od Franje Batthydnyja, da mu javi, koliko mu ima platiti zaostala duga. Magnifieo fideli nobis syncere dilecto Francisco de Bathyan, consiliario nostro. Ferdinandus diuina fauente dementia Komanorum, Hungarie. Bohemie etc. rex semper augustus etc. Magnifice fidelis nobis syncere dileete. Oonstitutus hie iis diebus proxime elapsis coram nobis magnificus iidelis nobis dilectus Ioannes Vngnad liber baro capitaneus noster Stirie etc.. nos humiliter nobis supplicando summe requisiuit. vti eum a fideiussione et sponsione, qua tibi constrictus et obligatus proque cuius executione te apud eum vehementer instare edocemur. gratiose subleuare et liberare dignaremur. Cum itaque nos eiusdem supplicationi uti aequa petenti benigne inclinati nostraque omnimoda mens et voluntas sit eundem prefatum capitaneum nostrum a recensita hac erga te sua sponsione leuandum et liberum reddendum, postquam autem nos non plane cognitum habemus, quanta summa tibi soluta aut adhuc soluenda sit, aut pro quanta et super quos prouentus nostras regios assecuratus fueris, assecuranclusue sis, postulamus ea ratione abs te tibi clementer iniungentes, ut nos hac de re quam primum et funditus per literas tuas informes et cerciores reddas, quo predictum capitaneum nostrum suo grauamine et sponsione leuare et te restantis debiti tui (in quo omne studium, mens et cogitatio nostra est), aliquem participem reddi et assecurare commodius queamus, confidentes quoque in te clementer, te super prouentus nostras regios tricesimarum nostrarum Sclauoniensium hand grauate propter commemoratum restans debitum tuum si aliquod est assecurari et certiorem reddi passurum esse. In eo enim omnimodam et expressam nostram gracia regia aliquam recognoseendum exequuturus es
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 20

Ferdinand

006 vohmtatem expectantes. ut praefertur indilatum resporisum tuum. Datum in ciuitate nostra Lintio die XXVTII mensis septembris anno domini MDXXXXI-mo. regnorum nostrornra romani unecimo. aliorum uero quinto decimo. Ferdinandus. Ad mandatum domini regis proprium. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthynyja u Krmendu. Acta mem. nr. 206.

204.

14. aprila 1542.

Aleksije Thurzo izrie kralju Ferdinanda svoje miljenje o popunjenju banske stolice.

De banis Croacie et Sclauonie eligendis non mini profecto satis constat, quid senciam. Video enim regna ilia esse vsque acleo afflicta et attrita ac sine ordine, vt tota fere Sclauonia in vastitatem et solitudinem abitura dicatur. Non poterit maiestas vestra nisi magnis sumptibus banos illic constituere et alere, nee poterunt bani cum ob vastitatem predictam turn insolenciam comitum Oroacie atque inobedientiam illic perseuerare sine maximis praesidiis 1 ; neque video quid subsicliorum ex deserta prouincia colligi possit ad militum stipendium. Quod ad personas ad hanc obeundam prouinciam idoneas attinet2. licet dominus Andreas Bathori sit iuuenis, bone profecto indolis et rei militaris cupidus, tamen cum officium hoc banatus non militaris rei tanturn perieiam, sed eciam industriam iurisdictionis exercende requirat, veluti qui in persona maiestatis vestre et res bellicas et iura moderetur, videtur mihi humeri istius domini Bathori infirmiores et impares, quam qui tanto oneri ferendo sufficiant. rebus maxime in Croacia et Sclauonia sic accisis.3 Sigismundus Balassa est homo satis militaris. admodum tamen valetudinarius. vt qui et modo absit, Venecias profectus sanitatis recuperande gracia; dubito an officium hoc ita affeeto corpore suscipiat4. VTideretur mihi, ut maiestas vestra (posteaquam omnes fere ex Groacia et Sclauonia militares stipendio prouinciarum maiestatis vestre sese addixerint). defferat hanc banorum creacionem vsque ad felicem suum ad nos reditum et quoad appareat certa quepiam fades conseruacionis illorum regnorum.5 Original s utisnutim Hmigariea. peatom ti c. i kr. dravnom arhivu u ,

Sa strane : * De creatione banorum sentencia Turzonis. 2 Quae personae creandae sini. 3 Censet Andream Bathory non satis tanto onere suflicere. 4 Dubitat Sig-ismundum Balassa non aeceptaturum. ' Censet itaque clifferendum eiusmodi creationem.

30?

205.

28. novembra 1542. U Brim.

Ferdinand alje odgovor Ndasdyju glede njegova grada Steninjaka. Magnifico fideli nobis dilecto Thome Nadasdy, thauernicorum nostrorum regalium magistro etc consiliario nostro. Ferinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifice fidelis dilecte. Accepimus literas abs te in negocio castri tui Stenisnyack. quas manu nostra subscribi humiliter petiisti, id quod clementer fecimus. additis etiam chirographo nostro uerbis illis, que addenda optasti easque impresentiarum ad te remittimus. Datum in ciuitate nostra Pruna die XXVIII mensis nouembris anno domini MDXLII regnorum nostrorum romani XII, aliorum XVI. Ferinandus. Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. d(amus) Carolus. Original s kraljevskim peatom u kr. iig. zem. arkivii u Budimpeti; Nadasdy leveltdr. 206.

24. decembra 1542. U Beu.

Ferdinand javlja hrvatsko-slavonskim iteljima, da je imenovao Nikolu Zrinskoga hanom. Ferinandus divina favente dementia Eomanorum, Hungariae, Bohe" miae etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austriae etcSpectabilibus. magnificis, egregiis ac nobilibus universis regnorum nostrorum Croatiae et Sclavoniae siibclitis, fidelibus dilectis salutem et gratiam. Scire vos volumus, quod nos fisi fidei integritati atque industriae speetabilis et magnifici comitis Nicolai de Zrynyo fidelis dileeti, volentes simul vestris ac regni istius rebus turn in aministrandis legibus. turn in t-uendis partibus istis consultnm esse, eundem Nicolaum comitem regnorum istorum banum elegimus, nominavimus ac deelaravimus, dantes eidem omnem illam iurisdictionem, authoritatemque et plenam potestatem; qua ab antiquis temporibus dignitas ilia quomodolibet de iure vel de consiietuine funeta est. Proinde vos universos tenore praesentium requirimus ac nihilominus severe etiam iubemus, uti ipsum Nicolaurn comitem pro vestro bano recognoscere atque habere, ei debitam obedientiam praestare, iussa eius licita et consueta tam in bellis. quam in aliis rebus obedienter exequi,

308 iudiciis eius vicebanorum suorum parere debeatis, secus non facturi.. Datum Viennae, vigesima quarta ecembris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo secundo. Ferdinandus. Iohannes praepositus in Lelez. Original s utisnutim peatom u kr. zem. arhivu u Budimpeti, N. R. A. fasc. 320 nr. 27. B a r a b s Cod. Nicolai de Zrinio 1, 3738. 207.

27. decembra 1542. U Beu.

Ferdinand imenuje Nikolu Zrinskoga hanom hrvatsko-slavonsklm. Ordinacio s a l a r i i domini N i c o l a i c o m i t i s de Z r y n i o s u p e r officio b a n a t u s r e g n o r u m O r o a c i e et S e l a u o n i e . Nos Ferdinandus etc, memoriae commendamus per praesentes litems, nostras, quod, quum regna nostra Oroatiae et Sclauoniae aliquod mensibus praeteritis sine certo duce et bano fuissent, multa inaniter praeteriere, quae turn ad gubernanda clefendendaque ilia, turn vero subditos recte regendos in regnis ipsis fieri debebant, resque illorum omnes non aliud iam deposcerent, quam ut eis ducem et banum praeficeremus. Moti itaque nos virtute et dexteritate fidelis nostri speetabilis et magnifici comitis Nieolai de Zrynio, quibus ipsum turn ingenio, turn vero exercitio atque disciplina militari praeditum esse intelligimus, quarum etiam non semel iam specimen de se praebuit, eundem ad banatus officium in ipsis regnis nostris Oroatiae et Sclauoniae delegimus, prout praesentibus (durante beneplaeito nostro) deligimus et creamus, illudque eidem simul cum omnibus iurisdictionibus, quibus alii praecessores sui bani tenuerunt, dedimus donavimusque, ita tamen. ut officium hoc primum ad dei omnipotentis laudem et gioriam exerceat et quantum in ipso est, summa qua potest cura regna ilia adversus omnem hostilitatem tueatur, subditos in pace et quiete teneat, a raptoribus defendat, nee ullam rapinam fieri a quoque patiatur, iura bus citra personarum delectum administret, ea denique omnia faciat et exequatur, quae ad bonum et fidelem regnorum illorum banum pertinent. Ut vero idem comes Nicolaus de annuo salario suo certior a nobis reddatur, eidem ad sexcentos equites levis armaturae conditionem fecimus. ad quos singulos equites pro annuo salario dabuntur singuli viginti fioreni; dumautem in servitiis nostris et regnorum nostrorum fuerit, pro pecuniis menstruis in singulos menses cuique equiti singulos duosflorenosdabimus; praeterea debebit habere quadringentos pedites, ad quorum singulos per mensem numerabuntur floreni duo; ad conservationem autem mensae suae, exploratorum intertentionem et nunciorum missionem, prout temporis ratio ofiert, dabuntur per annum quatuor mille floreni hungaricales. In.cuiusquidem ordinationis nostrae testimonium et robur praesentes literas nostras.

309 praefato comiti Nicolao de Zrynio dedimus et damus. Viennae vigesima septima decembris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo secundo, regnorum nostrorum Eomani duodecimo, reliquorum vero decimo sexto. Ferdinandus. Ex deliberatione regiae maiestatis in consilio Albertus praepositus. Benignae resolutiones regiae" fol. 49a. u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti. B a r a b a s : Cod. Nic. de Zrinio II, 149150.

208.

30. januara 1543. U Nemetujvra.

Franjo Batthydny javlja Tomi Nddasdyju, kako je bio u svojstvu kraljevskoga komesara na slavonskom saboru.

Magniflco domino Thome de Naas comiti comitatus Oastriferrei ac generali capitaneo regni Hungarie etc., domino et amico nobis obseruandissimo. Magnifice domine amice nobis obseruandissime. salutem et nostri commendacionem. Nos die hesterna a regno Sclauonie venimus cum ma xima clifficultate pre nimios niues; non humanis nunc via est, quia pro nullo premio nisi si pro deo homini ambulare placeret, nam nee homines nee equi, neque aues in presenti via ambulare possunt, sed nos eus nii.raculose eonduxit. Illic omnia bono modo conelusimus; banum illis prefecimus dominum Zrini, instituimus vt continuo iura illis celebrentur, multos qui cliscordes fuerunt in concordiam decluximus, insuper quiqumque valuerit, soluere subsidium duorum florenorum maiestati regie ordinauinms. De negoeio ominacionis vestre non sumus obliti, sed homo domini Zelwny1 nullus illic erat, nisi domini Blagay. Sed per se dixit dominus Zrini, vt personaliter ibit ad dominum Zelwny causa ominacionis vestre magnifice. quia dicit, vt in progenie sua nullus proditor fuit. Scripserat superinde dominis regnicolis Andreas Ohernoczy. Delegerunt duos medio ipsorum, Ioannem Korenyak et Ambrosium literatum ad dominum Zelwny et quam relacionem fecerit, postea intelligemus. Insuper misit dominus Accacius Shrotth vnas literas ominacionis vestre magnifice et credimus, vt eadem dominicam Inuocauit Varasini eonferet causa negociorum n suorum et domini Zrini. Nunc autem imposibile est homini iliac ire, si ista mala tempora non preterierint et via melior non fiet. Igitur quicquid facere voluerit dorninacio vestra magnifica, nos cerciores faciat, si iliac ire voluerit, vt insimul ire deberemus. Oeterum rescribat nobis dorninacio
1

febr.

To je Juraj Slunj ski Frankapan (obino Zlwny).

310 ves.tra magnifica hactenus vbi fuit1 et quid egit. In reliquo eanclem f'eli cissimam valere optamus. Ex arce nostra Wywar 80 die ianuarii anno domini 1543. Franciscus de Batthyan etc. Original s tragovima peata u kr. zem. ugar. arkivu u Nddasdy leveltdr. Budimpeti..

209.

31. januara 1548. U Nemetujvarn.

Franjo Batthydny javlja ostrogonskom nadbiskupu Pavlu Vdrdagju, da je na saboru slavonskomu s Lukom Szekelyem instalirao Nikolu Zrinskoga kao bana, a onda jo neke ratne novosti o bojevima s Turcima na Krajini. Beuerendissimo domino domino Paulo de Warda archiepiscopo ecclesie Strigoniensis et Ioeumtenenti sacre regie maiestatis etc. domino nobis obseruandissimo. Beuerendissime domine domine nobis obseruandissime, salutem et seruiciorum nostrorum commendacionem. Scire volmus (!) dominacionom vestram reuerendissimam, quod a maiestate regia misi(!) fuimus cum domino Lua Zeke] in regnum Sclauonie. omnia negocia (volente deo) bono modo conclusimus. banum dominum Zrini ipsis prefecimus, quern grato animo susceperunt; et vix unquam necessarius ita fuit bannus (!) eis. sicut nunc. Iura continuo ipsis celebrare instituimus, assessoribus illis et sallarium ordinauimus. Tandem in omnibus summam fidelitatem ac obedienciam maiestati regie exhibuerunt; subsidium duorum florenorum maiestati regie dare obtullerunt. in omnibus seriem habent vnum florenum itterum (!) et 13. maja alterum ad festum Penthecosthes dare promiserunt. Coloni, qui sub castris in fuga resident, medium florenum et qui in villis, integrum soluere tenebuntur. quia non tantum per Thurcas quantum per mortem et, fain em deffecerunt(!). nunc quoque defficiunt. Nos maiestati regie et dominacionibus vestris semper iuxta posse nostrum libenter inseruiuimus et deinceps inseruiemus, et omnia (laus deo) bono modo terminauiinus. Tandem feria 22. ian. secunda in festo beati Vincencii martiris, dum premissa omnia ordinaueramus, venerunt familiares loannis Horwath de Cristodia. qui nobis retullerunt, quod bellum Thurcarum exiuisset. Nos audita fama ista cum domino Zrini ac. domino LucaZekel recesseramus in eum locum, vbi aliquam deffenssionem(!) patrie facere potuissemus, quos per totani noctem exspectauimus, sperabamus illo's venturos, sed iam cum dies esset. nullam certitudinem de illis habere potuimus et sic domum reuersi fuimus. Cum iam in via essemus, superuenerunt nobis litere loannis Horwath, qui scribit nobis, vt reuersi fuissent, causam autem reuersionis ipsorum ignoraret, sed dicit aut propter inalam viam et niues maximos, vel quod intellexerunt dominum Zrini vna nobiscum cum gentibus paratos fuisse, quia, qui illinc conuenerant, bene armati fuerunt.
1

Vidljivo samo f t.

811 non tanquam' eonuiue et ideo reuersi fuissent. Preterea scripserant nobis, quod duos de Thurcis familiares eiusdem captiuassent, qui Ioanni Horwath dixerunt, vt Wolffgangum Dersfy filium sororis mee euntem de Kaproneza ad Tappalloez in via captiuauerunt et captum abduxerunt, sed certo nescitur. Tandem dixerunt adhue maius bellum in regno Sclauonie non fuit Thurcarum, vt istud; et reuersi sunt per Each am, vbi Ladislaus More manet. sed parum lueri habuerunt et quasi nihil. Nos vere hesterna die graue et difficile domum venimus propter nimios nines et malam viam. nam decern milliares octo diebus venimus, quia non humanis neque equis via erat. sed nee feris nee auibus, nam feras et aues in alpibus hoc malo et pessimo tempore minime ambulantes aut volantes videre potuimus. Prorsus ignora mus, qualiter hane malam et pessimam viam clominacioni vestre reuerendissime perscribere queamus, quia deus nos mirabiliter conduxit. Nunc quoque duo vehiculi nostri nescimus quo deuenerunt, si in niue perierunt. vel vbi sunt, sed nee in him diem domum venerunt. Solent autem domini camerarii hunc fauorem coram maiestate regia prestare, vt saltern duodecim florenos ad tam grauem et difficilem viam pro expensis dare maiestatem regiam consulent. Hoc autem pro certo sciat dominacio vestra reuerendis sima, quanta passi fuimus hanc viam; si hoc sciuissemus. non aecepissemus pro omnibus bonis et rebus dominorum eamerariorum demptis bonis et rebus domini Alberti prepositi, neque nunc assumeremus, nee vnicus ex dominis camerariis assumsisset. si eciam dupplam alieui ipsorum darent, quod neque nos vlterius facere volmus(!) et hanc consuetudinem postmittemus. Ceterum constat dominacionem vestram reuerendissimam optime via regni Polonie, ad quam a maiestate regia et a dominacionibus vestris cum ceteris dominis electi summus (!). Superinde miseramus per vnum seruitorem nostrum literas dominacioni vestre reuerendissime, in quibus omnes necessitates istius vie eidem perscribi feceramus. sed adhuc nullam rela cionem ab eadem accepimus. Igitur rogamus dominacionem vestram reue rendissimam, quatenus nos de ipsis dominis, si fient aut , et de necessitatibus, quas eidem perscripsimus, cerciorem reddere velit. ne in vanum nos exspenssas (!) facere permittat. quia nos minime superinde dominos camerarios requirere volmus (!), saltern dominacionem vestram reueren dissimam tanquam locumtenentem maiestatis regie. Nam ipsi domini came rarii minime sciunt, que pertinent ad huiusmocli necessitates et que precogitare placeret de honore et quid sit honor, hoc saltern dominacio vestra reuerendissima scit. Tandem fratrem nostrum Christophorum de Batthyan itterum in hoe quadragesima supra mittere volmus (!), vt maiestati regie et dominacionibus vestris inseruire debeat, quem et seruire faciat. Ipsum et causas nostras eidem commendamus. Nos vero semper paratum seruitorem dominacio vestra reuerendissima ten eat. vltimo non habemus hominem, qui nobis relacionem reportaret. Eogamus itterum dominacionem vestram reuerendissimam per ali quem hominem nobis relacionem mittat, Altissimus eandem conseruet ad vota felicissimem (! Ex arc nostra Wywar 31. die ianuarii anno 1543. Franciscus de Batthyan etc. Original s tragovima prstenom utisnuta peata ti crveni vosak u kr. zem. ugar. arkivu u Budimpeti, Nddasdy leveltr.

312 210.

25. februara 1543. U Nrenbergu.

Ferdinand nalae Lilgenbergu, da se neki gradovi u Slavoniji po elji slavonskih stalea oskrbe svime, to im treba. An J o b s t n v o n L i 1 g n b r g o b i s t n p r o f a n t m a i s t . Getreuer lieber. Uns haben die stand in Windischland geschriben und angezaigt, wie des weilend Oastellamphi Ianusehen zway slsser daselbst, auch Horwath Ianuschn sloss Bela genannt, und noch aines mit namen Chakocz, so Thahi Ferenzen zugehrig, mit kainer profant versehen, auch dieselben partayen solche sloss statlich und notttirftiglich zufursehen nit vermuglich sein sollen etc. Dieweil uns dann an erhaltung bertirter slsser und ortheuser zu rettung und gegenwer unsers und gemainer cristenhait erbfeind des Trggen nit wenig gelegen, so haben wir derhalben unserm stathalter und obristen veldhaubtman der Nidersterreichischen landen. Hannsen Vngnaden freiherrn etc, geschriben. sich obberrter sachen zu erkundigen und dann auf dieselben slsser der notturft nach von unser profant, so wir in Windischland ligen haben, zimliche fursehung und verordnung ze tuen. 1st darauf unser bevel, wann du also von gemeltem unserm stathalter und obristen veldhaubtman Hannsen Ungnaden freiherrn etc, angeregter profandierung halben ersucht und ermant wirdest, das du dann solchen fursehung seinem anzaigen und verordnung nach auf berrte slosser in Windischland von unser profant daselbst, tuest und volziehest, wie du zu tuen wirdest wissen; daran beschiecht auch unser ernstlicher will und maiming. Geben Nrnberg den XXY-ten tag februaru, anno etc. im XLIlI-sten. Osterr. Gedenkbuch vol. 1.543 fol. 12613 u arkivu c. i kr. zajed nikoga ministarstva financija u Beu.

211.

16. jula 1543. II Dubravi.

Kler zagrebake crkve moli kralja Ferdinanda za zatitu -poslije smrti zaslunoga biskupa Simona. Sacratissime regie maiestati domino domino Ferdinando diuina fauente clemencia omanorum, Hunffarie, Bohemie. Sclauonie etc, regi, domino et principi nostro, nobis clementissimo. Sacratissima regia maiestas, domine domine et princeps noster nobis clementissime. Fidelitatem perpetuam seruiciorumque obsequiorum humilimam commendacionem. Oonfugere habemus ad sacratissimam vestram regiam maiestatem tanquam ad dominum et principem nostrum clementissimum, supplicamus humilime, dignetur eadem ex innata sua clemencia in nos aliquam habere curam, vt valeamus a Turca, communi scilicet hoste, permanere in fidelitateque et seruiciis sacratissime vestre regie maiestatis

313 persistere. Quoniam deo sic placuit. reuerenissimus dominus Simon episcopus eeclesie Zagrabiensis vitam suam finiuit' temporalem1, et licet quousque viuebat tanquam dominus noster terrestris cum sudoribus et fatigis nostris curam in nos gerebat et licet satis tirrane nobiscum agebat, nihilominus habebamus prefectum et precessorem nostrum. Nunc etenim officiales, qui erant ipsius condam domini episeopi, quilibet pro se ipso laborat, hunc miserimum episcopatum in extremo existentem confinio dislacerare et dilapiclare. vtinam non haberet dominum. Sunt alii quoque certi, seculares persone, qui similiter hoc dominium pro se ipsis optant habere et o^cupare; sunt enim aliqua pauea oppida roboribus munita, nostris laboribus et sudo ribus propriis, que nulli alteri sed sacratissime vestre regie maiestati conseruantur, nee deo volente quispiam alter in ilia immittetur, sed specialis homo sacratissime vestre maiestatis vel ille, qui per eandem delegatus fuerit in legittimum episcopum et dominum terrestrem nostrum, cui cum omni fidelitate et obediencia presto sumus obedire. Supplicamus itaque iterum sacratissime vestre regie maiestatis et obsecramus eandem tanquam domi num et principem nostrum ciementinimum, quatinus dignetur ex innata sua benignitate in nos aliquem graciosum respectum curamque habere nosque vel in suis propriis conseruare manibus sicque salutifera tutela et proteecione a communi hoste Turca prouidere ab aliisque nostris molestiis gracioso presidio aut nobis talem prebere hominem specialem, qui nos in antiquis prerogatiuis, libertatibus preseruare velit ac continuam inter nos residenciam habeat, ne per absenciam ipsius per vim Turcarum in hoc extremo confinio a fidelitate sacratissime vestre regie maiestatis desistamus. Nam nisi eadem sua clemencia in nos prouiderit, in extremo summus periculo, exhinc per hunc nostrum hominem graciosissimam expectamus relacionem atque informationem. Oristus conseruare dignetur sacratissimam vestram regiam maiestatem summa cum prosperitate ad vota. Datis in oppido Doinbrensi in regno Sclauonie et episcopatu Zagrabiensi 1.6 die iulii anno domini 1543. Eiusdem sacratissime vestre regie maiestatis fideles seruitores Vniuersitas episcopatus Zagrabiensis. Original s tragovima peata u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, . 212,

9. oktobra 1543. U Poimu.

Ferdinand nalae Varadincima, da se imadu Ivanu Ungnadu i njegovim batinicima pokoravati kao svojim gospodarima. Ferdinandus. Salutem et gratiam. Significamus uobis nos magnifico fideli sincere nobis dileeto Ioanni Vngnad, consiliario nostro et ducatus Stirie ac comitatus Ojlliensis capita1

Umro je 2. juna 1543. (Barabas Cod. Zr. I7 46).

314 neo, gentium nostrarum in regno Vngarie ac Sclauonie et prouinciis nostris hereditariis eapitaneo generali vni filiorum suorum dictam arcem et civitatem nostram Warasdiensem una cum omnibus attinentiis eiusdem tanquam comitibus nostris Warasdiensibus. uita utriusque durante clementer contulisse et pro certa pecuniarum summa inscripsisse. Ideoque fidelitatibus vestris omni s.erio iniungentes et committentes, quo dictum Iohannem Vngnad et post obitum eius simm filium et heredes suos. quandiu a nobis aut heredibus nostris fuerint ab hac oppignoratione redempti. tanquam dominos vestros agnoscatis eisque consuetos census et operas porrigendo et prestando debitam obedientiam prestetis, nostram in eo synceram et omnimodam exequuturi uoluntatem. Datum in ciuitate nostra Posonio die mensis octobris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo tertio, regnorum nostrorum romani tricesimo, reliquorum uero decimo septimo. Ferdinandus. Nicolaus Olalms. Kriegsakten. Suvremeni prijepis u zem. tajerskom arkivu u Gracu;

213.

22. novembra 1543. U Pragu.

Ferdinand alje Jurju Frankapanu Shmjskom u poslu grada Stenienjaka bana Nikolu Zrinskoga, Nikolu Salma, Nikolu Juri'ia, Franju Batthgdnija i Tomu . Spectabili ac magnifico Georgio Zlunii de Fragepanibus. Segniae Vegliae Modrusiaeque comiti iideli clilecto. Ferdinandus dinina fauente clemencia Eomanorum, .Hungariae. Boemiae etc. rex semper augustus. infans Hispaniarum etc. Spectabilis et magnifice fielis dilecte. Commisimus fidelibus nostris speetabilibus et magnificis Nicolao comiti de Zrinio, regnorum nostrorum Dalmaciae, Oroaciae et Sclauonie bano, Nicolao comiti de Salm, cubicularium nostrorum regalium magistro, Nicolao Iurissyth. Francisco de Batthyan consiliariis et Thomae Kamaray aulico. nostris. vt in negocio arcis Stenvsnyak tecum nonnulla nomine nostro agant. Quare volumus et fidelitati tuae committimus, ut quitquid ipsi praefati consiliarii nostri simul uel diuisim tibi nomine nostro dixerint, credere et nostrae uoluntati atque commissioni te omnino conformare debeas. clementiam aliam maiorem a nobis ob id expectaturus. Aliud ne feceris. Datum Pragae vigesima secunda nouembris, anno domini millesimo quingetesimo quadra,gesiino tercio. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Budimpeti; Original s kraljevskim peatom u kr. ugar. zem. arkivu u kisebb csalddi oklemltdrak, Frangepan.

 1 r*

214.

1. decembra 1543. U Pragu.

Ferdinand daje Ivanu JJngnadu grad i upaniju varadinsku. Nos Ferdinandus etc. memorie commendamus tenore presentium significantes, quibus expedit vniuersis, quod nos non vulgarem habentes respectum ad fidem. integritatem, constantiam, rerum militariuin experientiam et cumulata seruitia fidelis nostri syncere dilecti magnifici Ioannis Vngnad, liberi baronis in Sonegg, consiliarii nostri. eapitanei Styrie a<comitatus Cilie vicedoraini, gentiumque prouintiarum nostrarum heredita ri um in regno nostro Hungarie et Sclauonie supremi eapitanei. quem ipse a multis iam annis primum in aula nostra in his, quibus eum prefeeimus offitiis, deinde in varus prouintiis et expeditionibus nostris eius cure et fidei a nobis commissis sollicite, constanter et summa fidelitate maiestati nostre exhibuit, non animi et corporis laboribus, non sumptibus suis qui-' buscumque parcens. Horum igitur omnium ipsius meritorum intuitu, vt aliqua clementie erga eum nostre indicia sentiat et experiatur, castrum et ciuitatem nostram Warasdiensem vna cum omnibus earundem pertinentiis. iuribus, prouentibus ac honore comitatus eiusdem Warasdiensis eunetisque eius iurisdictionibus ad predictum castrum tarn de iure quam de consuetudine ab antiquo qualitercunque pertinentibus, memorato Ioanni Vngnad vita ipsius durante ac post mortem eius vni ex ipsius flliis pro quinque millibus fioren. renen., quemlibet scilicet eorum per sexaginta cruciferos computandum. obligandum et inseribendum duximus his conditionibus infrascriptis, quod ipse loannes Vngenad et filius.vnus ipsius vita eorum durante pro prefata summa pecuniarum dictum castrum et ciuitatem nostram Warasdiensem una cum honore comitatus predicti ac eorum omnes redditus et iura libere pro se tenere et possidere possint et ualeant. Et post ipsonim vtriusque mortem heredes eorum idem castrum et ciuitatem eorumquem iura et pertinentias quascunque non nisi rehabita a nobis uel heredi)jus et successoribus nostris regibus Hungarie predicta summa quinque millium fioren. renen. nobis remittere et restituere teneantur, ad quam restitution em idem loannes Vngenad se et filios atque heredes suos vigore literariim suarum reuersalium obligauit; et cum predictum castrum una cum ciuitate in confinibus Turcarum sint sita et propugnaculis ac meniorum reparatione egeant, quicquid igitur ambo Vngenad, pater et Alius, pro huiusmodi repa ratione aedifitiorum ad insultus hostium comodius uitandos iuxta exigentem necessitatem (quod tamen singulo quoque tempore cum scitu et assenssu nostro facere debeant) impenderint et id bono compute ac consuetis quietantiis comprobauerit, hoc omne ad prescriptam summam impignoratitiam addemus et adnumerabimus. Ille uero expense, quas ipsi pro extruendis moleninis, piseinis et aliis, que ad prouentus et reclclitus dicii castri et ciuitatis augendos pertinebunt, successiue erogauerint per iilos quibus a nobis aut heredibus suecessoribusque nostris regibus redemptio dicti castri et ciuitatis cum tempore concedetur, heredibus ipsorum Vngenad iuxta aequam tunc temporis fiendam estimationem plene reddi et restitui debeant. Vt autem defensioni et conseruationi eiusdem castri et ciuitatis in hostium

316 finibus existentiurn commodius subueniri possit, ex tricesima regni nostri Selauonie quolibet in posterum anno a die datarum presentium computando ducentos florenos Plungaricales, quemlibet eorum septuaginta quinque cru<-iteris calculando, per modemos et futuros tricesimatores nostros ipsis Vngenad clari et numerari uolumus et iubemus. Quod si autem Turcam expeditionem aliquam insignem ad partes regni nostri Selauonie faeere successu temporis contigerit, nos secundum exigentem eius temporis necessitatem presidia necessaria ad predictum castrum et ciuitatem ordinabimus. Preterea si casus quispiam obuenerit, quo iure mediante ipsi Vngenad predicto castro et ciuitati eorundemque redditibus cedere eogerentur, in eo asu nos aut heredes successoresque nostri teneamur et simus obligati prescripta quinque millia florenorum renen. eidem in pleno numero una cum. impensis ad aedifitia fortalitiaque et menia scitu et annuentia nostra factis, reddere et persoluere aut super eadem summa in aliis bonis in regno nostro Hungarie et Selauonie habitis eosdem Vngenad assecurare et contentare; ea uero, que ad molendina, piscinas et alia ad prouentus castri augendos pertinentia premisso modo erogauerint, hii, ut premissum est, persoluere teneantur, qui dictum castrum et ciuitatem nostram Warasdiensein siue iure siue ex nostra heredumque nostrorum annuentia occupauerint futurique erint possessores, quibus omnibus premissis eisdem Vngenad eorumque heredibus integre persolutis, ita tandem possessione eiusdem castri et ciuitatis Warasdiensis ipsi cedere teneantur siue omni dolo et tergiuersatione, hoc eciam presentibus specialiter declarantes, quod si casu quopiam sinistra (quern dens longe auertat) predictum castrum et ciuitas per hostes ui occuparentur et nos aut successores nostri ea dei auxilio recuperaremus, teneamur nos sub premissis conditionibns ilia eisdem Vnge nad eorumque heredibus restitiiere. Annuimus eciam et concessimus, vt ipsi Vngenad dictum castrum et ciuitatem nostram Warasdiensem pro predicta summa his conditionibus, quibus ilia a nobis ipsi tenent quibuseunque uoluerint, qui tamen nobis et heredibus nostris regibus Hungarie fideles, obedientes et accepti erunt impignorare possint et ualeant, imo inscribimus. obligamus, annuimus et concedimus harum nostrarum, quibus secretum sigilum nostrum, quo ut rex Hungarie utimur, est apensum vigore et testimonio literarum. Datum Frage prima decembris anno etc. XLIII. 1st in der H u n g r i s c h e n C a n z l e i g e f e r t i g t word en. Ungar. Gedenkbueh fol. 15411546, fol. 1412, u arhivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

OD GODINE 1544. DO 1548.

215.

18. januara 1.544. U Pragu.

Ferdinand nalae vicedomu tajerskomu u Gracu, da odmah otpremi sedam centi puscanoga baruta zagrebakom biskupu Nikoli Olahu. An vi z t h urns in S t e . Getreuer lieber. Wir haben dein erwirdigen unserm lieben andiichtigen Nicolao Olaho bischof zu Agram. unserm Hungrischen vicecanzler auf sein undertnigist bitten und ersuchen. zu fursehung dester statlicher underhaltung der schlsser und bevestigungen berrtes bistums Agram in Windischland, daran uns dann und unsern erblanden, furnemlich der herzogtumen Steir, Krnten und Crain nieht vvenig soncler dieselben wie vormaure gelegen, siben centen puchsenpulfers aus unserm zeughaus zu Graz zu gebeu gnediglich bewilligt. 1st demnaeh unser bevel, das du ermeltem bischof zu Agram oder seinern bevelhaber solich bewilligt siben centen puehsnpulvers aus angeregtem unserm zeughaus zu Graz auf sein ersuchen zu geben verordnest. Dieselben sollen auch clem zeugwartambtsverwalter auf disen unsern bevel und beriirts bischoven oder seiner bevel haber quittungen in raitung gelegt und passiert werden. Und du tuest daran unsern ernstlichen vvillen und mainimg. Geben zu Prag den XVII[ten tag ianuarii anno etc. XLIIII-ten. (Jester. Gedenkbuch vol. 1544 fol. 16b17 u arhivu c. i hr. zajed nikoga, ministarstva, jmaacija u Beu.

216.

25. januara 1-544. U Zagrebu.

Zakljuci slavonskoga plemstva sabrana na saboru u Zagrebu 25. januara 1544. A r t i c u 1 i v n i u r s i t a t i s do in i n o r um at; n o b i 1 i u m t r eg n i co I ar um r g n i S c 1 a u on i in o n g r g a c i o n or u m gen e r a l i p r o f e t o c o n n e r s i o n i s b e a t i P a u l i apostoli Z a g r a b i e c e l e b r a t a e d i t i . a n n o 1544. Imprimis gracias immortales agimus sacratissime regie maiestati, domino ac principi nostro clementissimo. vt maiestas sua per suos oratore nos benigne hortatur, quo de vnione et mutua inter se concordia trans-

320

igere sublatisque intestinis discordiis commimi defensioni publieoque commodo attendere stueremus, id quod maiestati sue fidelitate eciam perpetua et eflusione nostre sanguinis reseruire enitemur, pollicemur denique nos omnem operam nostram pro posse eo daturos, vt nisce mandatis sue iestatis humiliter fideliterque obtemperasse videamur. Supplicamus tamen sue maiestati humillime, dignetur eadem seriosius committere dominoque bano, vt nostris bonis hisce conatibus contrauenientes presumptuososque et rebelles auctoritate sue maiestatis omnibus remediis punire ac ad ipsius vnitatis fraterneque eharitatis contractuin eogere et compellere velit. Dignetur eciam maiestas regia efficere apud prouineias sue maiesta tis inferioris Austrie, vt et gentes earum, quas pro defensione regni in medio nostri conseruant, contra tales rebelles sint nobis et domino bano iuuamine, dum per nos aut ipsum dominum banum fuerint superinde requisiti; fiatque exinde ad capitaneos eorum mandatum strictissimum. vt quemadmoclum in aliis regni necessitatibus ad publicam defensionem attinentibus, ita et in hiisce casibus habeant cum domino bano mutuam intelHgentiam. Quod autem maiestas regia de nostra quoque atque de aliorum subditorum suorum huiusmodi obedientie ac fidelitatis promptitudine fiat certior, conclusum est omnium nostrum vnanimi voto et consensu, vt articrili Nouizolienses nouissime ectiti per omnia obseruentur. Conclusum eciam est, vt subsidium duorum florenorum alterius ad 2. marta proximum diem dominicum Inuocauit. alterius vero ad festum Natiuitatis beati Iohannis Baptiste nunc venturum de omnium nostrum bonis iuxta connumeracionem per dicatores regie maiestatis nouissime factam, contri24. juna buatur, ex quibus quemadmodum et in Hungaria singnli viginti denarii ad cameram regie maiestatis illi. cui sua maiestas iusserit. quinque vero ad regni priuatas necessitates manibus magistri prothonotarii huius regni et residui septuaginta quinque ad conseruacionem gencium aclministrentur. Et quia maiestas regia per suos oratores superinde nos benigne requisites habuit, ideo volentes et in his mandatis sue maiestatis obtemperare, conseruacionem huiusmodi gencium seu equitum, quos de bonis nostris iuxta contenta articulorum Nouizoliensium intertenere deberemus, domino bano nostro vice nostra agendam commendauimus. Nos vero predictos septuaginta quinque denarios fideliter sue dominacioni administrare pollicemur et habeat sua dominacio ad exactionem eorum proprios exactores. Nosque habituri sumus priuatum hominum, qui gentes illas suis temporibus lustraturus erit, prout ipse dominus banus id facturum se beniuole obtulit. Visum eciam est nobis, vt hoc regnum Sclauonie non minus peditibus atque equitibus egeat, maxime quidem contra plagiarios Turcicos; ideo deliberauimus, vt tercia pars istarum gencium, quas dominus banus vice nostra conseruaturus est. sit pedestris. due vero partes sint equestres et in confiniis vltra Crisium, vbi maior necessitas postulauerit, conseruentur; dum autem cogebuntur equos in cespitibus alere, semper sint penes, capitaneum eorum simulque cohabitent. Nam si qui diuagi ac per possessiones et domos colonorum aut nobilium discurrentes dampnaque facientes con-

321 perti fuerint, agatur contra tales prout in ipsis artieulis Nouizoliensibus continetur; pedites vero predicti condueantur ex hoc regno et ex confiniis, sed non ex illis perfugis. qui in Choryntia condescensum feeerunt, quia videntur nobis illi quodammodo non saltern inutiles. verum et damnosi. Putauimus denique necessario prouidendum esse, ne in exaction preseriptorum duorura florenorum hiis, quorum bona post ipsam nouissimam dicacionem vel per mortem, que hec proximo anno erudeliter hoc regnum Selauonie vexauit, vel autem alia quacunque racione ad desolaeionem deuenerunt. iniuria aliqua eommittatur, deliberatum est. vt ad requisicionem talis nobilis. desolacionem videlicet suorum bonorum passi, exactor domini bani vel homo sims cum altero ex iudicibus nobilium ad reuidenda ipsa bona desolata proficiscatur et iuxta eorum fidelem limitaeionem dica illius nobilis reformetur. Quantum vero ad insurrectionem viritim fiendam et leuaeionem colonorum, conclusum est, vt. dum ea necessitas adfuerit. vt Thurca vel castrum aliquod in hoc regno existens obsederit et expugnare voluerit, vel cum eis viribus et copiis ingredi inuadereque vellet. vt aliquam partem regni occupet, extunc tarn domini magnates, quam eciam nobiles et regnicole viritim aut, si maior necessitas occurrerit. eciam cum quinta parte colonorum insurgere ac penes dominum banum contra hostem proficisei debeant et teneantur. In tali autem casu dominus banus omnibus viis animaduertere studeat, vt huiusmodi exitum Thurearum debito tempore dominis ac regnicolis ipsis ad noticiam dare diuulgareque possit. quo quisque eorum commode ad locum et diem per eundem dominum banum prefigendum ac statuendum cum suis apparatibus aduenire valeat. Vbi vero in artieulis Nouizoliensibus continetur, vt talis insurrectio fieri debeat, cum generalis expeditio moueretur, in qua regia maiestas personaliter esse futura, consideret sua maiestas. in quibus confiniis he paucissime reliquie regni sue maiestatis posite existant fluuioque Draua quam secluse a regno Ilungarie absi-isseque sint, vt cum Thurca in has partes excursiones depopulacionesque facit, nulla presidia huic miserrimo regno ex Hungaria tarn celeriter venire possunt. quin hostis ipse, priusquam presidia aliqua Drauum transfretentur. voti (compos ad propria redeat, illi insuper per quod regno expeditio i tura est. ipsa expedicio pro scuto et clefensione erit. hec vero confinia eciam turn et gentibus et aliis necessariis munienda essent. Pro eo supplicamus maiestati regie humiliter, ne sua maiestas nos ad hanc insurrectionem viritim et extra hoc regnum Selauonie fienam adstringat. Restat eciam. quod in eisdem artieulis Nouozoliensibus habetur, vniuersi domini ac nobiles et regnicole vltra illos equites, qui de bonis eorum, vt premissum est. eonseruandi sunt, racione singulorum centum eolonorum singulos duos equites propriis sumptibus intertenere debeant. Palam autem et manifestum est. quod nos in eis iam hostium faucibus in eoque perieuli articulo sumus. vt paucissimi sint ex nobis, qui dies noctesque in armis versari ac continuis vigiliis sese ab hostium astutissimis-continuisque excursionibus custodire et in defensionem suam earn copiam seruitorum penes se tenere non cogantur, vt eciam id. quod ad sustentacionem vite proprie seruandum esset. ad solueioneni seruitorum erogare debent; itaque et
MONUMBNTA HISTOR. XXXVI. ACTA COMITJALIA II. 21

322 in hoe casu supplicamus maiestati regie, dignetur nos ista conseruacione duorum equitum exonerates reddere et habere generose. Neque id pretermissum est, quin et in hoi- regno eodem modo vti et in Hungaria, plebani. magistri capellarum, prebendarii, rectores altarium subsidia prestent. Deliberatum itaque est et eonclusum. vt huiusmodi persone eeelesiastice decimam partem suorum prouentuum. quos ex beneficiis eorum quoqunque modo per deeursum vnius anni habituri sunt, pro subsidio contribuant et connumeraeionem istam magister prothonotarius regni et Ambrosius literatus, dicatores regie maiestatis, fideliter peragant. penes quos singulos arehidiaeonus vel eius vie earchidiae onus in suo arehidiaconatu procedere debeat, vt, vbi deposicione iuramenti alicuius persone eeelesiastice opus erit, illius opera exequatur et si iidem archidiaeoni vel vicearehldiaconi in premissis procedere nollent aut negligentes forent, extunc beneficiis eorum per regiam maiestatem de facto priuentur; nichilominus eciam illo absente dicatores ipsi connumeracionem ipsam adhibitis omnibus remediis opportunis peragant. Item, quia castra Pekrecz et Welykhe. que huic regno Sclauonie tanquam scutum et antemurale sunt, omni iam presidio destitute, vltimum agant periculum et nisi illis statim statimque prouisum sit, actum de eis erit, dignetur igitur maiestas sua annuere. vt contribucionem personarum ecclesiasticarum huius regni Sclauonie superius deseriptam. que satis exigua futura est, ad conseroationem illorum castromm dominus banus conuertat et eroget; cetera vero castra finitima, que iam per eos. quorum interesset, nequaquam sine aliquo presidio illis dare manutenere possunt, bona aliqua prouisione sua maiestas muniat, nam aliter actum est de his restanciis regni. Constat tandem maiestati regie, quam extenuata sit camera sue maiestatis hungarica, vt tam soluciones, quibus opus esset, facere nequaquam potest, id quod nostro incommodo non modico comperitur. nam dominus banus noster pluries defectum sue solucionis querulatur. deputaciones vero, quas sua maiestas in solueionein gencium ipsius domini bani iussit fieri, exigi seu administrari nequaquam possunt. Maiestas vero regia tricesimas regni Sclauonie, de quibus pristinis temporibus banis huius regni solucio fieri solita erat. ad cameram geraianicam transtulit. Quare supplicamus maiestati sue, dignetur rursum tricesimas ipsas ad cameram hungaricam conuertere. vt vel ex eis aliqua certa solucio domino bano fieri valeat. Ceterum nimis grauiter querulantur fratres nostri vniuersitatis nobilium comitatus Warasdiensis. quod defectu legittimi comitis illius comitatus in eorum prerogatiuis et aliisque rebus et negociis ipsorum detrimenta paterentur intollerabilia. Quare dignetur maiestas regia comitatui illi comitem aliquum iuxta veterem consuetudinem eiusdem comitatus ex fratribus eorum. qui in medio ipsorum pignora hereditatis habeat. preficere. ne cogantur cum derogamine liberfcatis eorum vlterius legitimo pastore seu comite carere. Palam eciam est coram maiestate regia, quam multi sint eciam ex magnatibus fidelibus maiestatis sue Hungaris per Turcam ex bonis et dominus eorum expulsi, qui non parua seruicia cum sue maiestati, turn eciam toti regno exhibuerunt et coguntur suli tectis alienis latitare miseram-

323

que vitam ducere. Supplicamus igitur maiestati sue, dignetur illis de his bonis, que ad colladonem maiestatis sue deuoluta sunt, prouidere generose. Demum oratores, quos maiestas sua iussit, pro nostra facilitate fideliter Spyram mittendum curauimus, videlicet venerabilem Georgium prepositum Galgonczensem et Valentinum literatum, quos in graciam sue maiestatis humiliter commendamus instruendos, quid agere facereque debeant. Suvremeni prijepis (u dva primjerka) u kr. zem. arkivu u Budim peti, zbirka Trt. emlekek B. fasc. II (15411550).

217.

ol. marta 1544. U Speieru.

Ferdinand nalae kapetanu Luki Szekelyu, da ne smije Zagrepane, koji oiijesu za vrijeme posljednjega sabora pustili njegovih eta u grad, napa stovati i zlostavljati, ve tititi i braniti. Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum et Hungarie et Bohemie etc rex semper augustus. infans Hispaniarum, archidux Austrie etc., fideli nostro magnifico Luce Zekel de Kewend, libero domino de Ormosd, capitaneo nostro, salutem et gratiam. Intelleximus ex fidelium nostrorum prudentium et circumspectorum ciuium ciuitatis nostre Montisgrecensis humili supplicaeione, quod, quum ad dietam proxime preteritam agrabie celebratam tui seruitores non parua manu profeeti ad portam ciuitatis ipsius peruenissent, per custodes eiusdem ciuitatis et portarum conseruatores in tarn trepido et periculoso tempore et, vti moris antea etiam fuit ciuitatisque conseruande ratio postulabat, pro arbitratu eorundem intromissi non fuissent. In huius rei causa ira percitus, etiam a ciuibus ipsis postea reuocatus, ingredi noluisses. Iccirco ciuibus eisdem nostris clades persequutiones et alia malorum atque damnorum eis inferendoruin genera publice minareris et modis omnibus ipsos exponentes oprimere infereris. Quorum supplicatione hae de re intellecta volumus et fidelitati tue harum serie firmiter committimus et mandamus, quatenus receptis presentibus te et tuos ab omnibus huiusmodi persecutionibus, turbationibus, minis et oppresionibus fidelibus ciuibus subditis nostris inferendis abstineas: quod enim seruitores tui tarn numerosi ad civitatem non admissi per eos fuerint, non aliquo in te, tanquam oratorem tunc nostrum, alieno animo commissum esse referunt. sed quod in ciuitate finitima custodia opus sit et perspidendum. qui tempore hoe periculoso admittantur. Quare non modo eos non turbes, graues aut aliqua molestia adficies. sed etiam contra alios uiolentos impetitores cum eorum bonis et rebus protegas, tuearis et defendas auctoritate nostra presentibus tibi concessa ae iustitia m'ediante. Aliud ne feceris, presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Spire ultima marcii. anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s utisnutim kraljevskim velikim peatom u arkivu jugo slavenske akademije.


218.

28. maja 1544. U Speieru.

Ferdinand nalae Luki Szekelyu, da naplati putni troak Emeriku Bradau i Mihajlu Bavenskomu, koji se od njega vraaju do bana i hrvatskih velikaa. Ad L u c a m Zkel. Magnifice fidelis nobis syncere dilecte. Expediuimus egregios et nobiles fideles nostros Emericum Bradach et Mihaelem Rawony, prothonotarium regni nostri Sclauonie, in magnis et arduis negotiis, tam nos quam regnum ipsum concernentibus, ad spectabiles et magnificos nobis syncere dilectos banum et comites regni nostri Oroatie, illic expedientes eputauimusque eisdem ea ratione pro sumptibus et impensis flor. sexaginta hungaricos numerandos. Quapropter tibi committimus omni serio mandantes, uti predictis nuntiis nostris flor. sexaginta hungaricos ex prouentibus tricesimarum nostrarum Sclauoniensium tue administrationis, quo hane ipsis iniunctam a nobis commissionem et legationem commode et sine aliquo impedimento perflcere et necessarios sumptus habere ualeant, his nostris requisitus sine mora et difficultate numeres et soluas. qui turn tibi in tuis rationibus pro legalibus et iustis expositis vigore harum nostrarum et suarum recognicionalium literarum poni et calculari debent atque in eo omnimodam et seriam nostram executurus voluntatem. Datum Spire die XXVIII may, anno etc. XLIIII. Ungar. Gedenkbuch vol. 15411546, fol. 1.55 b. u arkivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu.

219.

2. septembra 1544. U Lukavcu.

Ban Nikola Zrinski pie kaptolu zagrebakomu, da se kod stalea zauzeo za izgradnju utvrde u Sisku. Venerabilibus dominis Georgio preposito Chasmensi, Yaska, Ohasmensi et Beksvn archidiaconis et canonicis eeclesie Zagrabiensis, amicis nobis honorandis. Venerabiles domini amici honorandi salutem. literas dominacionum vestrarum aecepimus. Nos quantum in nobis fuit sollicitauimus plerumque tam dominos quam nobiles ad operariorum demissionem. simul et pecuniarum administrationem. iuxta limitacionem exinde factain ad ereetionem castri Zyzek. Arbitramur illos iamtandem non subticet, sed curare tam operariorum demissionem, quam pecuniarum administracionem. Nos quod prouideri debuimus primum omnium contribuimus. Hodie et homines nostri iuxta constitutionem descendent et continue operi insudabunt. Huic est igitur, quod nemo nobiseum se excusare debet. Alia eciam. que ad hanc extructionem per nos curari debent, non pretermittentur, modo ominaciones.

325 vestre significent, que et feliciter valeant. Ex eastello nostro Lwkawecz 2 die septembris anno 1544. Nicolaus comes perpetuus de Zrynio banus etc. Original s utisnutim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Za grebu, Acta antiqua fasc. 31. nr. 83.

220.

20. septembra 1544. U Beu.

Ferdinand javlja staleima, da odobrava predlog o izgradnji utvrde u Sisku, te u tu svrhu daje i od svoje strane pripomo. Nos Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie, dux Burgundie etc.. memorie comendamus tenore presentium significantes quibus expedit uniuersis, quod nos cum ad intercessionem fidelis nostri reuerendissimi domini Nicolai Olahi, episcopi Zagrabiensis, consiliarii nostri, Hungarie procancellarii etc., nostre propterea factam maiestati, turn uero considerantes et animo bene pensantes erectionem et edificationem castelli, quod fideles nostri honorabile capitulum ecclesie Zagrabiensis uisa confiniorum regni nostri Sclauonie summa et pene extrema necessitate propter arcendas et auertendas Turearum crebras excursiones seruandasque reliquias ipsius regni nostri Sclauonie, ac ad defensionem prouinciarum nostrarum hereditariarum illi uicinarum auxilio ceterorum fidelium nostrorum dominorum et nobilium regnicolarum prefati regni nostri Sclauonie, in possessione sua Zyzya, in comitatu Zagrabiensi. ubi Sauus et Oolapis duo flumina eonfluunt, nunc inceperunt non mediocribus laboribus. fatigis et expensis perficere posse. Nos turn intercessione prefati domini episcopi Zagrabiensis etc. exaudita, turn etiam bono et defensioni reipublice consulere uolentes, tarn necessario operi ex nostra gratia opem ferre colonos omnes prefati capituli ecclesie Zagrabiensis. in quibuscunque bonis, oppidis et possessionibus eorum, ubiuis et in quibuscunque comitatibus in prefato regno nostro Sclauonie habitis . commorantium et existentium, ab omnibus taxis nostris tarn ordinariis, quam extraordinariis, contributionibus ac lucro camere nostre maiestati nostre prouenire debentibus, intra duorum annorum integrorum spacium a die datarum presentium computando, duximus eximendos et supportandos, ita tamen, quod prefatum capitulum pecuniam a premissis colonis exactam non in alium usum, quam ad edificationem et necessitatem dicti castelli Zyzyensis insumere et impendere teneatur, immo annuimus et concedimus per presentes. Quocirca uobis fidelibus nostris modernis et futuris camere nostre Hungarice prefectis et consiliariis, item dicatoribus et exactoribus quorumcunque censuum, taxarum et contributionum nostrarum, tarn orclinariorum quam extraordinariorum, ac lucri camere nostre, necnon regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie predicti bano eiusque vicebano, ac comitibus. vicecomitibus et iudicibus nobilium

826 comitatuum Varasdiensis, Orisiensis et Zagrabiensis harum serie mandamus firmissime, quatinus habita presentium noticia peeunias uniuersas, que in quibuscunque contribucionibus, taxis tarn ordinariis quam extraordinariis atque etiam lucro camere nostre tempus infra premissum provenire deberent, eisdem capitulo Zagrabiensi exigendas et ad edificationem dicti castelli Zyzyensis per eos conuertendas relinquere debeatis et teneamini, eosdemque contra. formam premisse exemptionibus nostre tempus infra pre missum in personis aut rebus et bonis eorum quibusuis impedire, turbare et molestare nusquiam et nullo modo debeatis, nee sitis ausi modo aliquaK. Presentibus perlectis exihenti restitutis. Datum Vienne vigesima mensis septembris anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s kraljevskim peatom u arkivu -prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 31. nr. 79.

221.

25. septembra 1544. U Beu.

odobrava nakanu kaptola zagrebakoga o izgradnji utvrde u Sisku. Honorabili capitulo ecclesie Zagrabiensis etc., fidelibus nobis dilectis. Ferdinandus diuina fauente clemencia Komanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus etc Honorabiles fideles nobis dilecti. Que ad nos scripsistis. intelleximus. Vestrum ad regni istius nostri defensionem in extruendo castello Zyzya propositum non possumus non probare, ad quod periiciendum vbi supplicatis nobis, vt aliquo auxilio vobis adesse dignaremini, et inter alias vias auxilii prestandi petitis eolonorum vestrorum dicas et contribuciones nobis proueniendas eo conuertendas esse, annuimus, turn fidelis nostri reuerendissimi episcopi vestri, turn vestra moti supplicacione, vt id fiat inira duorum annorum spacium, quemadmodum ex aliis Uteris nostris hac de re datis intelligetis. Nam ex tricesimis nichil vobis designare nunc potuimus; earum enim prouentus sunt a nobis ad alias regnorum nostrorum necessi tates et defensiones deputati. De octingentis florenis nobis, vt dicitis, mutuatis non recordamur, nisi produxeritis effieax aliquod testimonium aut litteras nostras obligatorias, que testentur vos earn pecuniam nobis commodasse, quibus visis, quod iustum fuerit. faciemus. Datum Wienne vigesima quinta septembris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s kraljevskim peatom u arkivu grebakoga, acta antiqua fasc. 31 nr. 80. prvostolnoga kaptola za Ferdinand

327

222.

29. septembra 1544. U Beu.

Biskup zagrebaki Nikola Olah obavjeuje kaptol zagrebaki o kraljev skom rjeenju glede gradnje utvrde u Sisku. Keuerendis ac honorabilibus capitulo ecclesie nostre Zagrabiensi etc., fratribus in Ohristo ileetis. Eeuereni ac honorabiles in Ohristo fratres dilecti, salutem. Accepta de manu Feyerthoy, fratris vestri, supplicatione vestra. nostra in conspectum regie maiestatis domini clementissimi pro vobis intercessio non fuit inefficax, id quod ex Uteris sue maiestatis ad vos datis clarius cognoscetis. Decetero quoque in rebus vestris nostra opera non erit defu tura, tan turn agite, vt membra per omnia capiti suo consenciant et cohereant. Quod ad prestandum de bonis episcopatus nostri extruendo fortalicio Zyzek subsidium attinet, ipsi nostis, quanta nobis incumbat finitimorum castrorum episco patus necessitas. Coinmisimus. vt si quid exigi potent, erogatur ad eorum conseruacionem et presentem necessitatem euitandam, quicquid a nobis prestari poterit, id reliquo tempore non negabitur et ne ceteri nobiles et regnicole nostro exemplo subsidium promissum negare possint, fingite a nobis vos iam accepisse, ne hae occasione arrepta causentur se negaturi, nee a nobis quidem negabitur olim. quicquid prestabile erit. Huiusmodi autem subsidium, etiam si posterius ofteretur. nullo tamen non tempore erit gratum et necessarium. De oetingentis florenis, pro qui bus reddentibus regie maiestati supplicastis. sua maiestas non meminit, nisi produxeritis aliquod testi monium aut literas obligatorias sue maiestatis. que testentur suam maiestatem vobis tanto clebere; quibus quidem Uteris obligatoriis visis, nostra eciam intercession aceedente, id faciet sua maiestas, quod iustum erit. De bombardis autem et pulueribus. in subsidium castelli Zyzek dandis, apud regiam maiestatem intercedemus, noster fauor et beneuolencia in rebus vestris non clefutura est, modo tarn in diuinis seruiciis, quam eciam obseruancia erga nos propensum animum vestrum exhibeatis. Valete. Datum Vienne vigesima nona1 septembris, anno 1544. Hoc2 pro presenti necessitate apud suam maiestatem effecimus, vt biennio omnes taxas et lucrum camere sue maiestati a eolonis vestris prouenire debentes, ad edifieaeionem castelli Zyzek 'deputaret, prout ex Uteris exemptionis sue maiestatis cognoscetis. Nicolaus Olahus episcopus Zagrabiensis etc. manu propria. Original s utisnutim peatom u arkivu prvostolnoga Zagrebu; acta autiqua fasc. 31. nr. 82. kaptola u

1 Pisar napisao secunda", u nona" ispravio sam biskup Olah. - Odavle sve do kraja napisao biskup Olah vlastoruno.

328

223.

30. septembra 1544. U Beu.

nalae Tomi Nddasdtjju, da se pobrine oko obrane ostataka Slavonije. Spectabili et magnifico Thome e Nadasd, perpetuo comiti terre Fogaras, iuici curie nostre ac regni nostri Hungarie capitaneo supremo, fieli nobis ilecto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc rex semper augustus etc. Spectabilis et magnifi.ce iidelis nobis dilecte. Fama venit, Turcam collectis copiis et ingeniis bellicis esse in Welyke velleque reliquias regni Sclauonie inuadere et aut episcopatus Zagrabiensis castra aut alia fortalicia eius regni nostri obsidere. Fidelitati itaque tue mandamus firmiter, quatinus acceptis presentibus (quemadmodum antea commiseramus) collectis tarn equitibus quam peditibus ad castrum tuum Kanysa proficisci clebeas. vt inde perspecta Turcarum voluntate conatibus eorum obuiam ire et eosdem a vastacione ipsius regni nostri Sclauonie aut aliarum parcium regiminis nostri castrique obsidione arcere et propulsare possis. Scripsimus aliis Uteris nostris regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano, vt et ipse leuatis gentibus tocius Sclauonie Turcarum aduersis conatibus, habita tecum mutua intelligentia, obuiam eat tecumque paribus presidiis a finibus ipsius regni nostri arceat. Oastrum Somogywar in loco periculoso esse, et illud certis presi diis indigere non ignoras. cui etsi intra paucos dies opem et auxilium ferre decreuerimus. Interim tamen fidelitati tue commitimus rebus necessariis eius castri ita prouideas, ne clefectu rerum necessariarum aliquid aduersi paciatur. Secus non facturus. Datum Vienne vltima septembris, anno domini millesimo quingentesimo quaclragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s kraljevskim peatom u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti, Nddasdy leveltdr. Ferdinand

224.

13. novembra 1544. U Been.

Ferdinand naredjuje banu Nikoli Zrinskomu, da uznastoji oko stalea, da na saboru dozvoljenu novanu pripomo za gradnju utvrde u Sisku i ostvare. Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum etc. fideli nostro spectabili et magnifico Nicolao comiti Zriniensi ac regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano, salutem et gratiam. Expositum est nobis nomine

329 fidelium nostrorum honorabilis eapituli ecclesie Zagrabiensis, quomodo fideles nostri domini et regnicole regnorum nostrorum Dalmatie, Croatie et Selauonie prefatorum, subsidium illud pecuniarium, quod ad edifieationem castelli Zyzek vnanimi voto et consensu se daturos obtulerant. administrare recusassent omninoque recusarent, etiam modo magna salutis et quietis ipsorum iactura. Cum autem prefatum fortalicium Zyzek non in priuatum cuiuspiam commodum, sed publicam omnium tranquillitatem et conseruationem reliquiarum prefatorum regnorum nostrorum sit ceptum edificari, dicaturque capitulum grauari expensarum magnitudine, que in illius edifieationem necessario insummuntur sustinendoque tanto labori penitus impar esse (nisi decretum subsidium administretur). et per hoc (vt credibile est) plurimum metuatur. ne hostis turn potens tum vicinus interruptum opus aut oecuppet (!) aut demoliatur, ad hec non liceat semet publico consensu promissam contributionem detrectare, vt bene ceptum feliciter absoluatur. Fidelitati itaque tue harum serie committimus, quatinus acceptis presentibus omnes et singulos dominos et regnicolas predictorum regnorum nostrorum, qui huiusmodi pecuniariam contributionem in subsidium erectionis dicti castelli Zyzek vnanimi voto sponte in publicum commodum obtulerunt, ad eiusdem administrationem mouere, hortari et inuitos etiam compellere debeas, ne opus tarn necessarium magno suo reliquiarumque prenominatorum regnorum nostrorum detrimento interrumpatur deturque hosti occasio, non solum in reliquiis regnorum nostrorum Croatie et Selauonie, veruin etiam prouinciis nostris hereditariis illis vicinis libere et sine vllo irapedimento clebaechandi et excurrendi. Secus igitur ne feeeris, presentibus perleetis exhibenti restitutis. Datum Vienne deeima tertia mensis nouembris. anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s utisnutim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu, Acta antiqua fasc. 31, nr. 84.

22.

4. decembra 1544. U Beu.

Ferdinand odredjuje kaptolu zagrebakomu pripomo za izgradnju utvrde u Sisku. Nos Ferdinanus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie. dux Burgundie, Brabancie, Styrie. Carinthie, Oarniole, marehio Morauie etc., memorie commendamus tenore presencium significantes quibus expedit vniuersis, quod nos cum ad intercessionem fidelis nostri reuerendissimi domini Nicolai Olahi episeopi Zagrabiensis. consiliarii et prefati regni nostri Hungarie procaneeliarii etc., nostre propterea factam maiestati, tum vero considerantes ereetionem et edifieaeionem castelli. quod fideles nostri, capi tulum prefate ecclesie Zagrabiensis, visa conflniorum regni nostri Selauonie

330 summa necessitate propter arcendas et auertendas Turcarum crebras excursiones seruandasque reliquias ipsius regni nostri Sclauonie ac defensionem prouinciarum nostrarum hereditariarum illi vicinarum, in possessione sua Zyzia, in comitatu Zagrabiensi. superioribus diebus ceptum, non mediocribus laboribus, fatigis et expensis in tantnm erexerint, vt iam portis clausum a custodibus non paucis dies noetesque custodiatur. Pro cuius perfectione et conseruacione cum idem capitulum propriis sumptibus penitus impar esse dicatur, nos turn intercessione prefati domini episcopi Zagrabiensis etc. exaudita, turn eciam tam necessario operi ex nostra gratia opem ferre volentes, vltra illam exempcionem, quam a vobis idem capitulum vigore aliarum literarum nostrarum superinde ipsis datarum. in bonis suis habet. quo commodius opus bene ceptum maturius absolui et foeliciter conseruari possit. rursum ex habundanciori nostra clemencia prefatam possessionem Zyzek cum pertinenciis suis centum et viginti quinque sessiones in se continentes. ab omnibus taxis nostris, tam ordinariis, quam extraordinariis contribucionibusque ac lucro camere uostre. maiestati nostre prouenire debentibus. intra quattuor integrorum annorum spacium a die completionis prioris exempcionis computando, duximus eximendam et supportandam, ita tamen, qnod prefatum capitulum peeuniam, a prefatis colonis exactam, non in alium vsum, quam ad edificacionem et conseruacionem dicti castelli insumere et impendere teneatur. imo annuimus et concedimus per presentes. Quocirca vobis lidelibus nostris modernis et futuri camere nostre Hungariee pretectis et consiliariis, item dicatoribus et exaetoribiis quonimcunque eensuum, taxarum et contribucioiium nostrarum, tam ordinariarum. quam extraordinariarum ac lucri camere nostre. necnon regnorum nostrorum Dalmacie, Croacie et Sclauonie predicti bano eiusque vicebano, ac comitil)us, vicecomitibus et iudicibus nobilium comitatus Zagrabiensis prefati, harum serie mandamus firmissime, quatinus habita presencium noticia pecuniae, que ex quibuscunque contribucionibus taxis, tam ordinariis quam extraordinariis atque eciam lucro camere nostre ternpus infra premissum ad cameram nostram prouenire deberent. eidem capitulo Zagrabiensi exigentibus et ad conseruacionem dicti castelli Zj-zek per eos conuertentibus relinquere debeatis et teneamini eosdemque contra form am premisse exempcionis nostre tempus infra premissum in personis aut rebus et bonis eorum quibusuis impedire. turbare et molestare nusquam et nullo modo debeatis, nee sitis ausi modo aliquali. Presentibus perlectis exhibenti restitutio. Datum Vienne quarta mensis decembris. anno domini millesimo quingentessimo qaadragesimo quarto, regnorum nostrorum romani decimo quarto, aliorum vero clecimo octauo. Ferdinandus. Nicolaus Olahus.

Original s tragovima kraljeva peata utisnuta u crveni vosak, u arkivuprvostolnoga kaptola zagrebakoga; acta antiqua fasc. 31. nr. 81.

831 226.

5. decembra 1544. U Beu.

Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu, da skloni stalee na to, da. kaptolu zagrebakomu plaaju desetinu u svrhu utvrdjenja Siska. Ferdinanus diuina fauente clemencia Romanorum, Hungarie, Boemie,. etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc., fideli nostro speetabili etmagnifico Nicolao, comiti Zriniensi ac regnorum nostrorum Dalmaeie, Groacie et Sclauonie bano, salutem et graciam. Expositum est maiestati nostre in personis fidelium nostrorum capituli ecclesie Zagrabiensis, quomodo essent complures ominis et regnicolis prefatorum regnorum nostrorum Oroacie et Sclauonie, qui decimas prefatis exponentibus et per consequens eci-lesie predicte Zagrabiensi debitas, certis iam annis de bonis, ipsorum administrare noluissent nollentque eciam de presenti, sed eas exactas in vsus suos proprios conuerterent, non sine salutis animarum suarum iactura prefatorumque exponencium et ecclesie eorundem preiudicio ac damno non mediocri, supplicando nobis, vt eisdem superinde de opportuno iuris remedio prouidere dignaremur. Cum autem huiusmodi decime a diuis ohm Hungarie regibus, predecessoribus nostris, ad exercendum cultum diuinum alendosque ecclesie ministros fuerint institute, ipsique exponentes his decimis non solum ad alendos ecclesie ministros personarumque suarum sustentacionem, verum eciam gencium et castrorum suorum finitimorum conseruacionem vti eedemque vigore articulorum Nouizoliensium recldi et administrari debeant, nec conueniat rebus, semel sacris vsibus consecratis, prophane abuti et nos pro nostro regio officio teneamur fidelium subditorum nostrorum et ecclesiarum dei iura defendere, supplicacione prefatorum exponencium exauclita. fidelitati tue harum serie mandamus firmissime, quatinus aeceptis presentibus et premissis sic stantibus omnes eos, qui hactenus manifestaria tem eri tate decimas ipsas prefatis exponentibus reddere et administrare recusarunt. eciam inuitos vigore articulorum Nouizoliensium proque tuo officio per omnia opportuna remeclia compellere debeas et tenearis. Secus non facturus, presentibus perleetis exhibenti restitutis. Datum Vienne quinta mensis decembris. anno domini millesimo quingentesimo' quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Original s kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. IS, nr. 7.

227.

21. februara 1545. U Trnavi.

Ugarski sabor odobrava gradnju utvrde u Sisku, te zagovara,, da se poradi toga kaptol zagrebaki podupre. Nos prelati, barones ac alii proepres regni Hungarie. in conuentu Thyrnauiensi congregati. recognoscimus per has literas nostras, quod cum

332 venerabiles domini capitulum ecclesie Zagrabiensis in confluenti fluuiorum. Zawi et Oolopis(!) quoddam castellum sew fortalieium Zyzek nuncupatum, quo tota ilia regio, que citra arcem Welyke est, defendi potest, ipsorum colonorum suorum sumptibus ac opera erigere ceperint, ac ad tante moli dificacionem non tantum capitulum predictum, quod per plures hostium incursiones maxima suorum reddituum parte caret, sed et opulentissimus quiuis vix sufficere possit, nos communi consensu decreuimus, vt si quod subsidium regnum Sclauonie in medium nostri aut ad conseruacionem illorum finium sew limitum contribuet pro ea porcione, que ipsis dominis canonicis ac capitulo et ipsorum bonis ac prouentibus imponetur, eos exemptos esse censeamus statuamusque, vt id oneris ferre ac subsidium dare ae persoluere predicti edificacionem conuertere possint, quam nostram conclusionem vt maiestasque regia confirmet eique graciose annuat, ac eciam vt non tantum a contribucione huiusmodi. sed eciam ab illis oneribus, que vniuerso clero ac personis ecclesiasticis in hoc conuentu pro expedicione generali imposita sunt, predictos dominos capitulum ac canonicos maiestas sua exemptos habeat, per dominos oratores ac fratres nostros, quos medio nostri mittere constituimus, maiestati sue, supplicare decreuimus, immo decreuimus harurn nostrarum vigore atque testimonio literarum mediante. Datum Thyrnauie sabbato proximo ante dominicam Inuocauit, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quinto. Original s osam prstenom u crveni vosak utisnutih peata u arhivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 1. nr. 29. 228.

18. marta 1546. U Beu.

Ferdinand I. daje Krsti BaMhyan>/ju i Luki Szekelyu instrukcije za sabor zagrebaki od 2. maja. Instruccio sacre regie maiestatis ad futurum conuentum statuum et ordinum regnorum Oroacie et Sclauonie pro ominica Quasimodo Zagrabie celebrandum, magnificis Ohristophoro Battyany pincernarum regalium magistro ac Luce Zekel de Kewend. libero domino in Ormosd, consiliario, oratoribus ue maiestatis data. Inprimis iidem oratores ad diem conuentus ingressi eisdem statibus t ordinibus predietoriim regnorum salutem et graciam sue maiestatis dicant. eferant deinceps, qua diligencia, quoue studio regia maiestas iam inde ab inicio sui regiminis curarit semper fideles subditos suos ab his malis, quibus iam dudum premimur, liberandos, ut nihil a sua maiestate fuerit pretermissum eorum. queciinque ad salutem, efensionem et conseruacionem regni Hungarie parciumque ibi subiectarum pertinere fuerunt visa. Addant preterea, ea potissimum causa suam maiestatem proximis diebus Posonii generalem conuentum statibus et ordinibus regni sui Hungarie eelebrasse. vt dissidentes eciamnum complurium animos, positis odiis et


simultatibus in unionem, paeem et concordiam redigeret, modumque et ordinem poneret, quibus non solum reliquie regni seruari, verum eciam pars amissa recuperari excusso diuino fauore seruitutis iugo in pristinam quietem et tranquilitatem reduci posset, ad quam quidem quietem parandam et asserendam libertatem pristinam status et ordines regni Hungarie obtulissent certain contribucionem sue maiestati cum lucro cam ere dandam. Hortentur itaque domini oratores status et ordines regni Sclauonie, vt et ipsi positis odiis et simultatibus, si quos hactenus inter se non sine magno illius regni discrimine fouerant, ea potissimum curent, que ad conseruacionem patrie salutemque suam pertinere videbuntur et cum hoc iuxta oblacionem statuum et ordinum regni Hungarie Posonii proxime sue maiestati factam. contribucionem pec-uniarum cum lucro camere sue maiestati decernant, qua et defensioni regni et solucioni bani illius regni pro parte aliqua Sclauonie prospici possit. Etsi enim maiestati sue satis note sunt calamitates, quibus per hee tempora status et ordines ipsorum regnorum opressi sunt, necesse est tamen ipsos quoque inter alios ad auertenda imminencia pericula defensionemque ipsorum contribucionem istam facere. Ubi enim, volente deo, tempora fuerint pacaciora, omni graeia et munificencia maiestas sua eos prosequi et subleuare non ommittet. Declarent eciam iidem oratores supplicacionem statuum et ordinum regni Sclauonie nuper Posonii porectam suam maiestatem intelexisse et. propterea expediturum propediem spectabilem et magnificum comitem Nicolaum a Salmis, capitaneum suum generalem, ad visenda confinia, arcesque et fortalicia illius regni Sclauonie. vt que pro regni comodo et defensione seruari debebunt, seruentur provideanturque rebus omnibus necessariis, que vero minus necessaria videbuntur, diruantur distrahanturque et demoliantur. Oommemorent iidem oratores statibus et ordinibus dictorum regnorum, perplures, imo fere omnes esse ex eis, qui decimas ecclesie Zagrabiensis reuerendissimo domino episcopo eiusdem ecclesie Zagrabiensis cancellarioet ad manus administratoris bonorum episcopatus sui, iuxta eonstitucionem olim per eosdem status et ordines factam, non administrarent, sed quisque eas pro se acciperet et retineret, ex quibus quidem decimis cum et cultus. diuinus prouehi et arces fortaliciaque episcopatus Zagrabiensis hosti proxima, in quibus magna pars salutis'et quietis ipsorum eonstistiti!)1. conseruari debent. aclmoneant oratores status et ordines dictorum regnorum. vt quisque eorum iuxta morem et consuetudinem, alias obseruari solitam. decimas de bonis suis, prouenientes ad ecelesiam ipsam Zagrabiensem, manibus videlicet administratori bonorum ipsius domini episcopi sine dificultate administrent ; nam si quid discriminis fortaliciis illis propter negates iustos prouentus accidet. non culpe officialium domini episcopi, sed ipsorum vicio merito ascribere poterunt. Nata est ante aliquot annos controuersia inter spectabilem et magnificum Stephanum Vrsinum comitem de Blagay, ac nobiles generacionis Menych, racione eiusdem possessionis Menych, cuius proprietatem et liberum dominium idem comes de Blagay et maiores sui a memoria hominum habuisse dicitur,..
1

mj. consistit.

334 et se quoque ab obitu serenissimi quonddam(!) principis domini Ludouici regis Hungarie bone memorie in eiusdem possessione fuisse asserit vsque ad id temp us, quo spectabilis et magnificus Nicolaus comes Zriniensis, regnorum. Dalmaeie, Croaeie et Selauonie banus, nescitur ad quorum instanciam de manu ipsius Blagay occupasset; et cum nobiles de dicta Menych dicant. se veros fuisse et esse regni nobiles, nullam erga se iurisdicionem dictum Stephaimm Blagay habere, neque vnquam aliter in possessione eius possessionis fuisse nisi tutorio nomine; contra autem ille asserat, ut non tutorio nomine, sed tanquam verus dominus ipsorum bonoruin ex donacione regum vetere ea bona possideret: domini oratores causam istam adhibitis penes se certis probis hominibus inter partes adiudicent diligenter. perspectis partium iuribus, priuilegiisque et litteralibus instrumentis et si ex probacionibus et attestacionibus certorum proborum nobilium et ignobilium intellexerint prefati Stephanum Blagay maiores ab hominum memoria. ipsum autem ab obitu dicti quoncldam Ludouici regis vsque ad occupacionem de manibus eius per banum fartam, possedisse, eidem restituant, tanquam verum ius et hereditament: si vero aliter compertum fuerit, memoratique nobiles de Menych certis euidentibus testimoniis se veros fuisse et esse regni nobiles, eosdem in eadem nobilitate relinquant. Hec domini oratores apud status et ordines dicti regni Selauonie agant diligenter, que si status et ordines, vt debent, fecerint, regia maiestas omnem regiam elemeneiam ipsis clementer oftert. Datum Vienne 18. marcii, anno domini 1546. Ferdinandus. Nicolaus 01 ah us, episeopus Zagrabiensis. Suvremeni prijepis u arhivu hercega Batthydnyja u Krmendu. Acta -mem. nr. 234.1. F r a k n o i o. c. III, 597600 (s vise isputenih mjesta).

229.

20. marta 1646. U Been,

Ferdinand I. alje Luku Szekelya od, Ormuda i Krstu Batthydnyja slavonski sabor od 2. maja u Zagreb kao svoje poslanike. na

Magnificis Luce Zekel de Kewend, libero domino in Ormosd et Christophoro de Batthyan pincernarum nostrorum regalium magistro, consiliariis nostris etc. ficlelibus nobis dileetis. Ferdinandus diuina fauente clemencia Romanorum, Hungarie. Boemie -etc. rex semper ugustus. infans Hispaniarum etc. Oommissio propria domini regis. Magnifici fideles nobis dilecti. Sciatis nos pro vestra et aliorum fidelium nostrorum adeoque regnorum nostrorum Oroatie et Selauonie conseruatione et vlteriori permansione generalem statibus et ordinibus 2. maja eorundem regnorum nostrorum pro dominiea Quasimodo proxime ventura.

eonuentum Zagrabiae instituisse celebrandum. ad eumque vos oratores nostros cum Uteris credencie presentibus alligatis. mittendos, qui voluntatem et mandata nostra ad publicam vtilitatem iuxta instructionem nostram cum his nostris ad vos missam, eisdem statibus et ordinibus predictorum regnorum nostrorum in conuentu constituendorum nostro nomine proponeretis et doelararetis. Quare fidelitati vestre committimus et mandamus, quatinus ad prescriptum diem dominicum Quasimodo Zagrabiam ad agendum eonuentum proficisci, ibique iuxta eandem instruccionem nostram ea apud fideles nostros status et ordines predictorum regnorum nostrorum agere, tractare et concludere debeatis, que ad publicam eorundem quietem regnorumque nostrorum conseruationem facere videbuntur. Secus non facturi. Datum Vienne vigesima martii, anno clomini millesimo quingentesimo quadragesimo sexto. Original s utisnutim peatom u arkivu hercega Batthynyja u Krmendu. Acta mem. nr. 234.2. F r a k n o i o. e. Ill, 596597. 230.

21. marta 1546. U Been.

Ferdinand nalaze Ludoviku Pekryju, da podje na slavonski Zagreb, sazvan za 2. maja 1546. zabor u

Magnifico Ludouico Pewkry de Pethrowyna, comiti comitatus Lypthowiensis et dapiferorum nostrorum in Hungaria magistro etc. fideli nobis dileeto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum. Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum etc. Oommissio propria domini regis (drugom rukom). Magnifice, fidelis nobis dilecte. Scias nos pro tua et aliorum fidelium nostrorum acleoque regnorum nostrorum Croatie et Sclauonie conseruatione et vlteriori permansione generalem statibus et ordinibus eorundem regnorum nostrorum pro dominica Quasimodo proxime ventura eonuentum Zagrabie instituisse celebrandum et ad eum certos fideles oratores nostros mittendos. qui volimtatem et mandata nostra ad publicam vtilitatem et quietem tibi aliisque fidelibus nostris in die-to conuentu constituendis proponant et declarent. Fidelitati itaque tue mandamus firmissime. quatinus acceptis presentibus ad prescriptum diem dominicum Quasimodo Zagrabiam ad eonuentum per nos edictum proficisci ibique voluntatem et mandata nostra ex eisem oratoribus nostris intelligere. ac ea cum ceteris fidelibus nostris statibus et ordinibus dictoruin regnorum nostrorum illic agere, tractare et concludere debeas, que in tuum atque publicum eorundem regnorum nostrorum commodum et conseruationem facere videbuntur, secus non facturus. Datum Vienne vigesima prima die mensis martii, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo sexto. Original s velikim kraljevskim peatom u kr. zemaljskom arkivu u Budimpeti; zbirka Trten. emlekek fasc. II.

ma a

336 231.

31. augusta 1546. U Pragu.

Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu. da uznastoji, da se ne oporezuju posjedi kaptola zagrebakoga, je to nedavno zakljuio slavonski sabor. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus. infans Hispaniarum, archidux Austrie etc., fideli nostro spectabili et magnifieo Nicolao comiti Zriniensi, regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano, salutem et gratiam. Quum in artieuHs fidelium nostrorum statuum et ordinum regni istius nostri Sclauonie, in proxime preterita eorum congregatione vnanimi voto confectis, insertum sit, vtramque dicam anni presentis ex vniuersis bonis capituli ecclesie Zagrabiensis. secundum nostram gratiosam anno superiori ipsis factam deputacionem ad eclificacionem castri ipsorum Zyzek vocati, exigi et conuerti debere. Icleo fidelitati tue mandamus firmissime, quatinus acceptis presentibus prescriptam vtramque dicam anni presentis tarn scilicet earn, que circiter dominicam 21. marta Eeminiscere proxime preteritam in proximo generali conuentu Posoniensi 10. aug. exigi eonstituta fuerat. quam eciam que ad festum beati Laurentii nunc elapsum exigi debuit, eidem capitulo ad dicti castri eorum Zyzek extructionem exigendam et conuertendam relinquere debeas et tenearis, neque propterea idem capitulum aut colonos eorundem in personis rebusque et bonis ipsorum quibusuis impedire, molestare turbareque aut damnificare presumas, vel per tuos ad teque pertinentes quouismodo molestari turbarique vel damnificari facere permittas. Secus nullo modo facere presumas, presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Prage vltima augusti, anno domini millesimo quinquagesimo quadragesimo sexto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. episcopus Zagrabiensis. Original s kraljevskim peatom ti arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiaua fasc. 31, nr. 86.

232.

7. oktobra 1546. U Zagrebu.

Sabor slavonski ponovno proglasuje privilegij kralja Vladislava II. od 4. marta 1498. o kompetenciji banske sudbenosti. Nos capitulum ecclesiae Zagrabiensis memoriae commendamus tenore praesentium significantes quibus expedit vniuersis. quod nos literas speetabilis et magnifici domini Nicolai comitis perpetui de Zrinio, necnon regnorum Dalmatiae, Oroatiae et Sclauoniae bani, nobis sonantes et direetas, sumrao cum honore recipimus in haec verba: Nicolaus comes perpetuus de Zrinio banus etc., reuerendis dominis capitulo ecclesiae Zagrabiensis, dominis nobis honorandis. Eeuerendi domini domini nobis honorandi, salutem et nostram commendationem. Scribit nobis

387 magnificus ominus Lucas Zekel pro uteris pariis in ultima congregatione nostra preterita conclusis et clandis, puncto Ioannis Gyulay pro defensione iurium suorum super libertate regni Sclauoniae contra magnificum dominum Franciscum Eeway. Eogamus igitur vos et hortamur, ut sibi non recusetis eas secundum nostram et regnicolarum conclusionem extradare. Oupimus easdem feliciter ualere. Ex castro nostro Ozal ultima die septembris, 30. sept anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo sexto. Quibus quidem Uteris receptis nos manatum suae spectabilis et magnificae dominationis in omnibus, ut tenemur, obedire cupientes praetactas litems in sacristia ecclesiae nostrae in ladula, nobis per dominos regnicolas pro conseruatione assignata, fideliter requisiuimus et inuenimus huiusmodi sub tenore: Nos Laclislaus dei gratia rex Ungariae et Bohemiae etc., memoriae eommendamus tenore praesentium significantes, quibus expedit vniuersis, quod fideles nostri egregii magister Nicolaus Woykffy de Keresztur. nunc prothonotarius regni nostri Sclauoniae. ac Paulus Kan de Krawaryna nostram uenientes in praesentiam in eorum ac universitatis nobilium totius regni nostri Sclauoniae personis maiestati nostrae exposuerunt in hunc modum. Quod licet antiqua illius regni nostri consuetudo, a diuis regibus eiusdem concessa et moribus etiam utentium approbata, id requirat, ut uniuersae causae illorum regnicolarum nostrorum in facto possessionariorum et aliorum etiam quorum curnque negotiorum siue breui euocatione mediante, siue octauis maioribus, iuxta formam decreti acl hoc ipsum institutis moto uel mouere in praesentiam banorum eiusdem et vicebanorum regni nostri Sclauoniae tractari et deinde pro meliori earundem discussione in curiam seu praesentiam nostrae maiestatis appellari et deduci consueuerant, nonnulli tamen essent nobilium et aliorum etiam possessionatorum hominum eiusdem regni nostri Sclauoniae et Ungariae, qui contra instituta diuorum regum et libertates ipsorum regnicolarum soliti essent, alios in curiam nostram regiam breui euocatione mediante in causam conuenire istisque damnificare litibusque et expensis grauibus fatigare, in libertatis eorundem regnicolarum nostrorum praeiudicium et damnum non modicum, vnde supplicatum extitit maiestati nostrae in personis eorundem exponentium, ut ipsos in antiquis eorum libertatibus et consuetudinibus gratiose dignaremur conseruare. Nos igitur, qui ex debito regiminis nostri officio tenemur subditos nostros in eorum antiquis et approbatis consuetudinibus conseruare, accepta supplicatione eorundem praescripta eiusdem id gratiose cluximus annuendum et concedendum, ut amodo nullus omnino regnicolarum nostrorum in quibuscunque causis et negotiis contra antiquam eorum libertatem et consuetudinem in curiam nostram regiam breui euocatione mediante alterutrum unquam tempore euocare possit seu valeat. sed huiusmodi breuia iudicia coram bano et vicebanis illius regni nostri prosequantur. Si qui uero ipsorum regnicolarum nostrorum huic nostrae <Joncessioni et libertati a<* consuetudini ausu temerario authoritate propria se opposuerit et aliquem uel aliquos huiusmodi breui euocatione mediante in curiam nostram regiam in causam conuenerit, talis in centum florenorum lucri nomine mulctae siue penae conuictus habeatur, quorum duas partes banus regni nostri Sclauoniae, tertiam autem partem pars aduersa irremissibiJiter exigere et extorquere
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 22

338 possit et debeat. Vbi autem aliquis ipsorum regnicolarum nostrorum de iudicio banali minus contentus fuerit. talis iuxta antiquam et approbatam eiusdem regni nostri eonsuetudinem causam seu causas ad curiam nostram regiam pro earum clariori discussione et deliberatione appellanda. liberam potestatem habeat facultatemque. immo annuimus et coneedimus atque decreuimus hamm nostrarum uigore et testimonio literarum mediante. Datum Budae in dominica Inuocationis. anno domini millesimo quadragesimo nonagesimo oetauo, regnorum nostrorum Ungariae anno oetauo, Bohemiae uero uigesimo septimo. Unde nos uera paria siue tenorem die tar um literarum de uerbo ad uerburn presentibus Uteris nostris inseri et transsummi facientes, eidem domino Ioanni Gyulay pupillo extradare duximus. iurium ipsius ad cautelam. eomrauni iustitia suadente. Datum feria quinta proxima ante festum sancti Dyonisii episcopi, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo sexto. Prijepis u arhivu magj. nar. muzeja u Budimpeti; temeljna zbirka.

233.

25. januara 1547.

Spomen na slavonski sabor. Reddendas capitulo deeimas iussisse Ferdinandum diversa docent instrumenta. Sic: ad preces commendationernque Sclauoniae statuum commitiis feto Oonversionis S. Pauli celebratis, ne, ut dicunt, ministeria diuina minuantur et efensio castrorum finitimorum capituli negligatur, in eivitate Dresda 3 martii 1547 mandat rex Nicolao a Salmis et Neuburgh. cubiculariorum magistro. eomiti Posoniensi et eapitaneo regio generali, vt a bonis suis deeimas capitulo sol vat. K e r e s e l i e h : Hist. eccl. Zagrab. 227.

234.

24. augTista 1548. U Been.

oslobadja kaptol zagrebaki od poreza u svrhu izgradnje utvrde u Sisku. Nos Ferdinandus diuina fauente elemencia Romanorum. Hungarie: Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, arehidux Austrie etc. memorie commendamus tenore preseneium signifieantes quibus expedit uniuersis. quod nos cum ad eertorum fidelium nostrorum humillimam supplieaeionem maiestati nostre factam, turn uero intelligentes edifieaeionem arcis Zyzek, quam fideles nostri capitulum ecclesie Zagrabiensis annis superioribus a fundamento maximis sumptibus et expensis extruere ceperunt et nunc quoque ediftcant pro confiniorum regni nostri Sclauonie tuicione, Ferdinand

339 arcendisque et auertendis Turearumcrebris excursionibus nee non seruandis reliquiis eiusdem regni nostri Selauonie et defensioni prouinciarum nostrarum hereditariarum illi vieinarum, maxim! esse ponderis et momenti, volentes tain necessario et sumptuoso operi, cuius consumaeionem propriis eorum expensis capitulum prefatum Zagrabiense sufferre non posse dicitur. ex nostra gracia opem ferre. colonos omnes eiusdem capituli Zagrabiensis in quibuscunque bonis oppidis et possessionibus eorum ubiuis et in quibuscunque comitatibus in prefato regno nostro Selauonie habitis et commorantibus. ab omnibus taxis nostris tam ordinariis quam extraordinariis. contribucionibus atque subsidiis. tam nostris. quam eeiam regni istius nostri Selauonie ac lucro camere nostre. ad eamerarn nostram prouenire debentibus. intra quinque annorum integrorum spacium a die datarum presencium computando duxiniLis eximendos ct supportandos. ita tamen. quod idem eapitulum peeuniam a prefatis eolonis exigendam non in alium usurn, quam ad eontinuacionem operis edifieacionemque et neeessitatem diete areis Zyzek insumere et erogare teneatur. alioqui presens exemptio nostra nullum vigorem sit habitura, imo annuimus et (;oncedimus per presentes. Quoeirea nobis iidelibus nostris modernis et futuris eamere nostre Hungariee prefectis et eonsiliariis. item dieatoribus et exaetoribus quorumqumque censuum. taxarum et eontribucionum nostraium. tam ordinariarum quam extraordinariarum subsidiorumque, tam nostrorum. quam eeiam regni istius nostri ac lueri eamere nostre nee non regnorum nostrorum Dalmaeie, Oroaeie et Selauonie predict! bano eiusque vieebano ac eomitibus, vieecomitibus et iudieibus nobiliurn cornitatuum Varasdiensis. Orisiensis et Zagrabiensis harum serie mandamus lirmissime. quatinus habita presencium noticia pecunias vniuersas. que in quibuscunque eontribueionibus. taxis tam ordi nariis quam extraordinariis. subsidiis tam nostris quam eeiam regni nostri Selauonie predict!, ac eeiam lucro eamere nostre tempus intra premissuin prouenire deberent. eidem capitulo Zagrabiensi exigendas et ad edifieaeionein diete areis Zyzek per eos insumendas et erogandas relinquere debeatis et teneamini. eosdemque contra formam premisse graciose exemptionis nostre tempus intra premissum in personis aut rebus et bonis eorum quibusuis impedire. turbare et molestare nusquam et nullo modo debeatis nee sitis ausi modo aliquali. Presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum in eiuitate nostra Vienna Austriae. vigesima quarta mensis augusti, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo octauo. regnorum nostrorum romani deeimo octauo. aliorum uero vigesimo seeundo. Ferdinandus. Nieolaus Olabus. episeopus Zagrabiensis.

Original s velikim kraljevskim -peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 13, nr. 97.

340

13. decembra 1548. U Poimu.

Ferdinand I. alje 'poslanike svoje na slavonski sabor, da urede sporno pitanje izmedju bana Nikole Zrinskoga i opine Turopolja. Ferdinandus diuina fauente clemencia Romanorum, Hungarie. Bohemie etc rex semper augustus, infans Hispaniarum. arehidux Austrie, dux Burgundie, comes Tyrolis etc. fidelibus nostris generosis et magnificis futuris eommissariis nostris. per maiestatem nostram ad proximam dietam in regno nostro Sclauonie iussu nostro primitus celebranam elegandis, salutem et graciam. Supplicatum extitit maiestati nostre in proxima dieta Posoniensi pro parte fidelium nostrorum vniuersitatis nobilium Campi Zagrabiensis. vt differencias illas inter ipsos ab vna, ac Melem nostrum spectabilem et magnificum Nicolaum comitem de Zrynyo. regnorum nostrorum Dalmacie, Groacie et Sclauonie banura ab altera partibus, tam racione oppressionum ipsorum exponencium, quam eciam detencionis castelli eorundem Lwkawecz vocati in predicto campo et comitatu Zagrabiensi existentis. habiti, reuideri et eisdem ordine iudiciario manum extremam imponi facere, quietique ipsorum consulere graciose dignaremur. Quorum nos humili supplicacione regia benignitate audita, habito eciam superinde in consilio nostro diligenti tractatu, quia nemo in propria causa et iudex et actor fieri potest, reuisionem et discussionem huiusmodi differenciarum fidei probitatique et consciencie vestre auctoritate nostra regia duximus committendam et clemandandam, prout committimus et deraandamus per presentes; fidelitati igitur vestre harum serie firmiter precipiendo commit timus et mandamus, quatinus habita presencium noticia, adhibitis vobi& magistro prothonotario ac iudicibus nobilium et iuratis assessoribus sedis iudiciarie predict! regni nostri Sclauonie, in prefata dieta vniuersitatis dominorum ac nobilium et regnicolarum eiusdem regni ex edicto nostro regio primitus post harum emanacionem celebranda, causam et differencias huiusmodi partes inter predictas habitas, auditis imprimis proposieionibiis et allegacionibus ipsorum ac tandem perspectis et intellectis iuribus partis utriusque et deinde si opus fuerit eciam admissis vivis testimoniis ipsorum, authoritate nostra regia vobis in hac parte attributa, solum deum et eius iusticiam pre oculis habentes, revidere, discutere et fine debito terminare,. vbi; si que parcium ipsarum vestro iudicio contenta esse noluerit, extunc causam ipsam cum tota eius serie in curiam nostram regiam maturius discuciendam transmittere debeatis et teneamini, sec us non facturi. Datum Posonii tredecima die mensis decembris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo octauo. .Ferdinandus. Xicolaus Olahus, e(pisiropus) Agriensis. Original s utisnutim peatom u arkivu hercega. Batthyunyja u Krmendu. Acta mem. nr. 241. L a s z o w s k i : Povj. spom. Turopolja III, 139140 (prema jednom prepisu u turopolj. opin. arkivu).

841 236.

13. decembra 1548. U Poimu.

Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu, da se ima 'pokoriti njegovim saborskim poslanicima u parnici s Turopoljcima. Ferinandus divina favente dementia Romanorum, Hungarie, Bohemie etc rex semper augustus, infans Hispaniarum. arehidux Austrie etc, ficleli nostro spectabili et magnifico Nieolao comiti de Zrjnyo, regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano, salutem et gratiam. Questi sunt per supplicationem maiestati nostre in proxima dieta Posoniensi presente te lideles nostri universitas nobilium de campo Zagrabiensi, in prefato regno nostro Sclauonie commorantes. qualiter superioribus disturbiorum temporibus post confiictum videlicet Mohachensem, magnificus olim Ioannes Torquatus comes Oorbauie, frater avunculus tuus. castellum ipsorum expo nentium Lwkawecz voeatum, per eos olim in possessione eorum hereditaria similiter Lwkawet-z appellata. in predicto campo et comitatu Zagrabiensi existent!, pro capitum et rerum ipsorum confugio extructum, nescitur quo iure. quave via subintrando, pro se ipso occupasset. hiis non contentus. coadunato sibi ipsi valido exereitu, numero circiter quadringentorum equitum. manu armata et violenti curias nobilitares ac etiam colonorum ipsorum exponentium in predicto campo et comitatu Zagrabiensi existentium irruendo. imprimis certos ex ipsis captivando, alios diris carcerum vinculis mancipasset. alios diversis tormentis et verberis affecisset, alios siquidem universis rebus et iumentis spoliasset, tandem non habita ratione nobilitatis ipsorum expo nentium eosdem unacum x-olonis eorum ad idem castellum occupasset, quos quidem sic occupatos ad quevis onera et servitia ruralia obeunda nee non ad solutionem diversarum pecuniariarum taxarum indebite sibi ipsi coegisset et compulisset, et quoad tarn idem olim comes Ioannes Torquatus, quam etiam post, cum olim magnified senior Nicolaus comes Zryny parens et Ioannes frater tui vixissent, sub eodem disturbio idem castellum Lwkawecz vi detinendo, eosem similibus oneribus ruralibus aggravassent et in eadem oppressione tu quoque eosdem teneres ac maiore modo opprimeres, in preiuclicium nobilitatis dampnumque ipsorum manifestum. Ad quam quidem eorum huiusmodi querimoniam tu coram nobis hie Posonii te ad predietum castellum Lwkawecz et eosdem exponentes satis optimum et validum ius habere,- ac propterea contra te illos iniustam fecisse querelam responderas. Nos igitur turn ipsorum exponentium querela, quam etiam excusatione tua audita, volentes tamen quemlibet subditorum nostrorum in iustis suis iuribus conseruare et manutenere, quia autem nemo in propria causa iudex et actor fieri potest, habito imprimis superinde in consilio nostro sollenni tractatu, causam et differentiam hanc inter te et ipsos exponentes per speciales commissarios nostros in dieta generali dominorum et nobilium atque regnicolarum illius regni nostri Sclauonie iussu nostro primitus post harum emanationem. celebranda, preter omnem exceptionem revidendam et discutiendam ac fine debito terminandam. gratiose demandavimus. Fidelitati igitur tue harum serie firmiter preeipientes committimus et mandamus, ut tu personaliter aut per legitimum tuum procuratorem cum omnibus iuribus

843 tuis. si que superinde habes, in predieto conventii regni nostri Selauonie primitus sic ut prefertur eelebrando, coram premissis commissariis nostris per maiestatem nostram illuc mittendis, nec non magistro prothonotario aliisque iudicibus ordinariis illius regni nostri iudieium et iustitiam recepturus, mois omnibus comparere debeas et tenearis, et deinde sicuti tibi personaliter eommisimus, ita et per presentes committimus firmiter precipiendo, ne prefatos exponentes infra finalem deoisionem huiusmodi differenciarum in personis aut rebus eorum perturbare et inquietare audeas modo aliquali. Sec-us nulla ratione fat* tur us, presentibus perleetis. exhibenti restitutis. Datum Posonii tredecima mensis decembris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo octavo. Ferdinand us. Nicolaus Olahus, episeopus Agriensis.

Original s kraljevskim peatom ti arhivu plemenite opine turopoljske u Velikoj Gorici. L a s z o w s k i: Codex Turopoliensis III, 140142.

Vll.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1549.

237.

12. januara 1549, U Been.

Ferdinand I. alje na slavonski sabor od 1. marta kao poslanike Batthydnyja i Luku Szekelya. Krstu

Magnificis Cristophoro de Batthyan magistro pineernarum et consiliario nostro, ae Lucae Zekel de Kewend libero domino in Ormosd, geneium prouinciarum nostrarum haereditariarum in regno nostro Sclauonie eapitaneo etc.. fidelibus nobis dilectis. Ferdinandus diuina fauente clemeneia Eomanorum. Hungarie. Bohemie et. rex semper augustus, infans Hispaniarum etc. Magnifici fideles nobis dilecti. Commisimus aliis Uteris nostris fideli nostro speetabili et magnifico eomiti Nieolao Zriniensi, regnorum nostrorum Dalmatie. Croatie et Sclauonie bano. vt ad prinmm diem marcii mensis proxime uenturi fidelibus regnicolis nostris istius regni nostri Sclauonie generalem congregaeionem indicere et celebrare debeat. Quare fidelitati uestre harum serie mandamus et committimus. vt ad dietam congregaeionem prefata die per banum nostrum iussu nostro celebrandam aecedere a<* voluntatem et proposieionem nostram cum presentibus uobis scripto missam. fidelibus regnicolis nostris proponere. atque omni cum studio et diligencia instare et soliicitare debeatis. vt omnia ex voto nostro. in conuento isto transigantur et coneludantur. Singula autem, que ibi eoncludentur, inaiestati nostre perseribere preterea debeatis. Aliud non facturi. Datum Viennae duodecima die ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo nono. Ferdinandus m. p. Nicolaus Olahus. episeopus Agriensis. hercega Batthydnyja u

Original s utisnutim peatom u arkivu Krmendu. Acta mem. nr. 242. F r a k n i o. c. III. 600601.

34 3S.

12. januara 1549. U Been.

Ferdinand I. daje Krsti Batthydnyju i Luki Szekelyu slavonski sabor od 1. marta. instrukcije za

Instruccio sacre Komanorum. Hungarie et Bohemie etc. regie maies tatis, magnificis Christophoro de Batthvan, pincernarum regiorum magistro ac c.onsiliario, nec non Luce Zekel de Ormosd, gencium prouinciarum eiusdem maiestatis regie in Sclauonia eapitaneo, oratoribus suis a conuentum regni Sclauonie pro primo de marcii 1549 celebrandum, expedi. tis data. Inprimis nuncii nomine sacre regie maiestatis referant dominis prelati, baronibus ac nobilibus caeterisque ordinibus et statibus regni Sclauonie, in conuentu eorum primo die marcii 1549 congregatis. salutem et gratiam. Deinde exponant satis constare ipsis ordinibus et statibus, quo studio, cura. soHcitudine maiestas sua iam inde ab inicio imperii sui in Hungaria ad defensionem et conseruacionem suorum fidelium regni sui Sclauonie assidue prospexerit, propterea quos labores, sumptus, incommoda perpessa sit, neque quicquam demum pretermiserit, quo sanctissimos suos conatus ad optatum exitum contra vim hostis imminentis diuina ope possit perducere. Cum autem superiori anno maiestas sua vna cum sacra cesarea et catholiea maiestate fratre suo, graui et intestino bello prepedita, voare ad expeditionem prouinciamque istam in Hungaria vel Sclauonia, prout rei magnitudo exposcebat, non posset, alie quoque racionabiles cause acciderent, quam ob rem desistendum per aliquod temporis spacium a gerendo cum Thurca bello paxque vel inducie cum eo ad certum tempus viderentur esse ineunde; inducias maiestas sua in quinquennium cum Thurca iniuit. in eum potissimum finem. vt interim, dum sua maiestas cum prefata cesarea maiestate fratre suo aliis negociis intenta esset, fideles sui tam ex Hungaria quam Sclauonia aliisque regnis et prouinciis sue maiestatis, Thurce vicinis, tuciores ab hostium essent insultibus. Verum cum satis constet. etiam sub induciis Thurcas, pro rerum a temporum occasione vastacionibus et clepopulacionibus occupacionibusque modum facere minime solere oportereque loca inprimis et arces fmitimas continuis et necessariis semper esse firmata presidiis. ad quod precipue in Sclauonia per smim maiestatern inuigilandum est. quemadmodum etiam ipsi nuncii ordinum et statuum illius regni, paulo ante ad conuentum Posoniensem missi. maiestati sue supplicarunt: propterea quemadmodum proximis diebus in conuentu Posoniensi de modo et ordine conseruandi confinia regni Hungarie cum fidelibus suis ordinibus et statibus illius regni tractauit atque conclusit, sic etiam statuit maiestas sua loca et arces ipsas finitimas in regno Sclauonie ita communire, ne insultibus et excursionibus hostium pateant, sed durantibus induciis turn ille conseruentur, turn vero ipsi fideles sue maiestatis ordines et status illius regni ab omni periculo sint diuina benignitate securi.

?1 Licet vero maiestas sua, prout hactenus fecit, contract- ex aliisregms et prouinciis suis ingenti vi pecunie, adeoque omnibus fere redditibus suis aliorum regnorum et prouinciarum suarum ad conseruacionem turn Hungarie, turn Sclauonie finitimorumque locorum in illis existencium prospicere sedulo parata est, cum tamen sine auxilio ipsorum fidelium suorum id rite curare et pro necessitate perh'ci non possit, propterea hortatur maiestas sua ipsos ordines et status regni Sclauonie. vt. quemadmodum non solum regni Hungarie ordines et status, quos potissimum illi clebent imitari. sed ceterorum etiam regnorum et prouinciarum sue maiestatis longius absentum, fideles subditi sue maiestatis faciunt. ipsi quoque ad communem sui ipsorum defensionem quo maius possunt subsidium ferant maiestati sue, vt sic cognita illorum promptitudine non solum maiestas sua. sed caeterique quoque principes christiani saluti et defensioni illorum allacrius incumbant, Hortatur eciam maiestas sua et benigne admonet ipsos fideles suos. vt, quemadmodum in conuentu Posoniensi per ordines et status regni Hungarie proxime conclusum est, ipsi quoque studeant cum ceteris piis et christianis operibus dei optimi maximi in se clemenciam conciliare, turn vero restitucione alienorum bonorum per eos. qui ilia possident, iis, ad quos spectant, et inprimis decimarum bonorumque et prouentuum ecclesiasticorum restitudonem et administracionem, a quorum occupacione vel perturbacione posthac vnusquisque abstineat, nam alioqui maiestas regia pro sui officii racione ad id necessario prospiciet. Data Vienne die duodecimo ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo nono. Ferdinand us m. p. Original s utisnutim peatom arhivu Krmendu. Acta mem. nr. 243. P r a k n o i o. c. , 601608. Nicolaus Olahus, episcopus Agriensis, hercega Batthyanyja u

239.

15. iebruara 1549. U. Oz'lju.

Ban Nikola Zrinski pozivlje kaptol zagrebaki na sabor sazvan u Krievce za 10. marta. Reuerenis dominis capitulo e<;clesie Zagrabiensis, dominis et amicis nobis honorandis. Eeuerendi domini et amici nobis honorandi, salutem et felicitatem. Damus ad scitum dominacionibus vestris, quia regia maiestas dominus noster clementissimus commisit nobis, vt ad primam diem mensis marcii omnibus regnicolis huius regni, dominis videlicet et nobilibus, eongregacionem generalem iniceremus. Iccirco reuerendas dominaciones vestras requirimus et hortamur, vt ad dominicam Inuoeauit proxime venturam, quam videlicet . mar. et aliis dominis et nobilibus promulgauimus Crisii celebrandam, illuc venire velitis, audituri et intellecturi turn ea. que commissarii eiusdem maiestatis

348 regie verbo regio proloquuturi sunt, turn et ea. que ad profectum reipubliee pro futuro eognouerimus tractaturi. Valere easdem optamus. Ex eastro nostro Ozal feria sexta prosima post festum sancti Valentini martiris. anno domini 1549. Nieolaus comes perpetuus Zryniensis. banus etc. Original s utisnutim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu, acta antiqua fasc. 84, nr. 1.

240.

12. marta 1549. U Krievcima.

Ban Nikola Zrinski prepisuje na saboru za Petra Erddya dvije listine, jednu kralja Ludovika II. od 5. maja 1518., a drugu kralja Ferdinanda I. od, 8. decembra 1548.. koje se tim Cesargrada u upaniji varadinskoj. Wir Xicolaus graf zu Serin, in Dalmacieri, Croacien und Sclavonien ban. tuen kund mit diem gegenwurtigen brief, als wir in dem landtag samt den herrn und landleuten des Windischen lands den nechst vergangen 10. mar. suntag zum Oreitz aus ainem sundern beveleh des durehleichtigisten fiirsten und herrn. herren Ferdinanden Emisehen, zu Hungern und Behamb etc. kunig, beiainander in versamlung gewesen, auch neben dem vieeban und obristen lands-secretari in verhr gesessen. aller und jeder beschwrung. klag und handlung angehrt, dieselben naeh vermug des reehtens emrtert. ist der wolgeborn herr Peter Erdewdy von Monierokerek fur uns und ander herrn und landleut kumen. hat uns furbraeht und uberantwort 2 brief, ainen hochgedachter kuniglieher maiestet unseres allergenedigisten herrn. den anclern weilent lblieher gedchtnuss kunig Ludwigs kunig zu Hungern, allbaide brief auf ofmem papier gesehriben und inwendig zu unterist mit baider kunigliehen maiesteten aufgedruekten sigila oder seereten verwart. dises nachvolgnnden inhalts, und bat uns mit sundern hohen vleiss, nachdem er der herr Peter Erdewdy solcher baider brief an vilen orten derselben sieh zu gebrauehen nottiirftig war, und doch solch original oder haubtbrief zu disen gefrliehen zeiten hin und wider zu fieren sorgiich Avar, sunderlieh dieweil die Tirkisehen martalosen mitten in Hungern hin und wider straifen. und in anderwg allerlai spaltung und unainigkeiten entstienden. dass wir im derhalben gedachter seiner zwaier original ain vidimus, transsumpt oder eopei zu geben bewilligiten: und lauten dieselben also: Wir Ludwig von Gottes gnaden kunig zu Hungern, und Behaimb etc. entpieten unserm getreuen dem edlen Petern Erdewdy von Monierokerek unser gnad zuvor. Das schreiben oder supplication unsers getreuen, wolgebornen und hochgeachten herrn Emerieh von Peren, grafen der grafschaft Abauywarien x und unser eron Hungern grossgrafen und riehter der vlker Comani genant. mil welcher seiner supplieation er uns ersueeht hat,
1

Sa sirane: Nota : c in Imngerisch wort.

349 von wegen und in namen unserer getreuen des hochwierdigisten in Gott vater herrn Thoman, des titels sancti Martini in montibus der heiligen rmisehen kirchen priester cardinal, erzpischof zu Gran und patriarch zu Constantinopel und des heiligen rmischen stuel legaten de latere, darzue auch deine und des Stefan und des Wolfgang, welche sun gewesen sein weilent des Valentin Erdewdy von Chabrag, gestellte supplication, haben wir auf dem gegenwurtigen landtag, welcher unsern herrn den prelaten, freiherren und den vom adl auf den abend des heiligen marterer sant 23. apr. Jrgen nechst verschinen ausgeschriben und gehalten ist worden, dieselben berierten schriften und supplicationen haben wir mitsamt den herrn prelaten. freiherren und unsern raten versamblet empfangen und hat lauten also: Dem durchleichtigisten hochgebornen fiirsten und herrn, herrn Ludwigen kunig zu Hungern und Behamb etc., meinem genedigisten herrn, empeut ich Einerich von Peren, graf zu Abauywarien, des kunigreichs Hungern paletin oder grossgraf. richter der Comaner, mein gehorsame dienst mit ewigen bestndigen treu zuvor. Eur inaiestat tregt guet wissen, dass der hochwierdigist in Gott vater und herr, herr Thomas des titels sancti Martini in montibus der heiligen rmischen kirchen priester cardinal, erzpischof zu Gran und patriarch zu Oonstantinopl und des heiligen rmischen stuel legatus de latere etc., darzue auch die edlen Petern Erdewdy von Monierokerek und Stefan und Wolfgang, sun des edlen weilend Valentin Erdewdy von Chabrag, brueder und bruederskinder gedachts herrn Thoman cardinal, vor langer zeit ain handlung geiebt und furgenumen haben betreffend das schloss Chazarwara. teutsch Kaisersberg, genant, in der spanschaft W'arasdin gelegen. auch betrefient die markt, clrfer, stuck giilt und grand und alle gerechtigkaiten, auch die vischereien, meid und aller ancler nuzung und zuegehrung des schloss Kaisersperg, allenthalben wo dieselben gelegen sein, wider die wolgebornen herrn Caspar und Walthasar von Stubenberg, und nachvolgunt nach abgang des herrn Walthasar von Stubenwerg(!) wider herrn Eras(m)en seinen sun, und ist solche handlung mit ordenlichem rechten und gehaltnen gerichtlichen processen der termin bis auf die erkantnuss oder nota der ewigen ungehorsam, auch berdies bei verlierung nit allain des schloss Kaisersperg und seiner zuegehrung, sunder auch aller giieter und gerechtigkaiten, wo dieselbigen allenthalben in eur maiestt Windischland gelegen sein, auch wie dieselben genent mchten werden, zu end gefuert worden/ und ist auch in disem ganzen process ein endurtl diser handlung ergangen, wie dan solches alles der brief meines endurtls, so clerhalben is aufgericht worden, ordenlich und klrlich in sich helt und ausweist. Dieweil nun, durchleichtigister fiirst, verrer in diser handlung kain gerichtlicher process nicht ervolgen mag. sunder dise handlug nach altem gesez und besttigter gewanhait des kunigreich Hungern ein volkumlichs ent erraieht hat, ist von nten. dass solch mein endurtl mit der tat volzogen wert. Aber das schwert, mit welchem die fruendlichen, hochfertigen und den gesetzen eur inaiestat widerwertigen und ungehorsamen, damit dieselbigen der gereehtigkait und geriehfc gehorsam sein, geschlagen werden sollen bezwungen genetigt, das selb -schwert ist und steet allain in eur maiestt henden, und von dannen sollen auch die entlich volziehung aller handlungen herfliessen und zu erwarten sein. Derhalben bit ich eur maiestt mit diemietigistem

350 fieiss, diewel doch ein nial das vorgemelt mein. endturtl mitsamt den gegenwurtigen eur maiestiit berantworten schreiben durdi ire sunderhchen diener, welche eur maiestiit gevellig sein werden, mit kuniglieher autoritet, macht und ausgestrecktem arm die biliich exequution bevelehen und beveleh en lassen bis so lang. dass -all inhalt, clausulen und articl, wie den eur maiestiit aus schuldigem amt ires regiments zu tuen gebrt, gnzlich volzogen werden und die obgedaehten herrn Thoman cardinal, auch den herrn Petern. Stefan und Wolfgang Erdewdy. in die lblich herrsehaft bemelts schloss Kaisersperg, markt. dorfer. giilt stuck grilnd. darzue auch der vischereien, meid und aller ander nutzung und zuegehrung des schloss Kaisersperg. ilberdies auch in alle gereehtigkait. possession obgeclachter Caspar und Erasmen von Stubenwerg. wo dieselbigen (wie ob steet) in dem krais eurer maiestiit des Windisrhen lands sein und ligen. nach vermug obgedachts meines verschribnen endturl wrklich einsetzen und einzusetzen bevelehen. damit meine urtl nicht vergebens und umsunst gemacht geacht wer( n ^ mchten. Datum Ofen an dem test Philippi und Jacobi der apostel anno 1518-ten. Nach dem uns discs schreiben iiberantwort worden in den namen und personen obgedachts herrn Thoman cardinal, auch in deinern namen und irer des Stefan und Wolfgang Erdewdy, an unser maiestiit supplicert worden. dass wir in ansehen der vorbemelten schrift und supplication des herrn Emerich, unsers grossgrafen. ainen andern urtl oder sentenzbrief von wegen des herrn cardinals, auch von dein und der vorgemelten Stefan und Wolfgang wider die vorgedachten Caspar und Walthasar von Stubenberg. und nachvolgund nach absterben des Walthasar wider semen sun Erasmen, in vorgestelter weis und furm geschriben nach der inhalt. wie derselbig in der supplication austricklidi erkliirt ist. mit gewaltiger hand und ausgestrektem arm, auch mit der schrf des schwerts mit welchern die rebelles oder widervvertigen und dein rechtn ungehorsamen geschlagen und bezwungen werden. die exequution zu volziehen und in den herrn cardinal mitsamt dir und den erventen Stefan und Wolfgang Erdewdy in die herrsehaft des vorgemeltn schloss Kaisersperg. drfer, possession, stuck und giild und gercchtigkaiten. so demselbigen schloss gehrig sein. item aller ander gerei'htigkaiten, besitzungender obgemelten Caspar und Erasmen von Stubenberg einsetzen und einzusetzen bevelehen wolten, demnaeh haben vir nicht allain des vorgenanten herrn Emerich grossgrafen. sunder auch des obgemelten herrn cardinals und der erventen Stefan und Wolfgang supplication fur 'billieh. und dem rechtn gemiiss zuezulassen angesehen. unci aus volkumenhait unsers kuniglichen gwalt. auch zuvor niit zeitigem und guetem rat unci vorbetrachtung unser herrn prelaten. freiherrn und der vom adl. dir solches zu erlauben und vergunnen. Erlauben und vergunnen clir auch in kraft discs gegenwurtigen brief, dass du vorgemelt schloss Kaisersperg in unser maiestiit person und autoritet mugst belegern. mit ainer auf'ewarfnen schantz umgeben. mit gesehtz unci alleiiai kriegsrstung sfrmeii. die gschlossinauer niderprechen und mit alien andern kilnsten und wegen. wie es dich am l.iesten gedunkt, dasselb schloss mit strmen so lang mchts blagen, bis so lang. dass du dasselbig schloss mitsamt den vorgemelten drfern. besitzungen, stiicken und alien gerechtig-

351 kaitn, so demselben sehloss rechtlich zugehrn, nach inhalt des endurtl des herrn Emerich von wegen des herrn Thoman cardinal, auch dein und der genenten Stefan und Wolfgang Erdewdy wegen ergangen. eroberst und einnimst. Lberdies auch solst in kraft des herrn Emerit-h endurtl rnaeht und gwalt haben, die vorerventen giiter alle und gerechtigkaiten der vorgemelten herrn Caspar und Erasmen von Stubenberg, wo dieselben allenthalben im Windisehland gelegen sein. gleieherweis mit allerlai kiinstn, weis und wgen einnemen und ewiglich besitzen sollest, und inachts mit unser kuniglichen autoritet und gwalt. welcher dir hir mit diem gegenwurtigen schreiben gegeben ist. Und sollest auch anclerst nicht tuen. mocht auch solch schriften euch zu gutem aufheben und behalten.1 Datum Ofen an sant Johansabend ante portain latinam. den 14 tag imsers ^ ! landtags, anno etc. .151 < vt, supra, unserer reich im dritten ja,r. S Der inhalt des briefs misers allergenedigiston herrn der kuniglicher inaiestet. ist iser wie volgt: Wir Ferdinandus von Gottes gnaden Rmischer, za Hungem und Behamb etc. kunig, zu alien zeiten merer des reichs. infant in Hispanien. erzhrzog zu Osterreich. herzog ZLI Burgund. marggraf zu Mrhen etc. tuen kund und wissen mit diem gegenwurtigen brief alien meniglich. nachdem wir alien stnden imsers kunigreich Hungern auf sant Lucastag is. 0 kt. negst verschinen ainen gemalnen landtag ausgeschriben hetten und den- 1548. selben auf den bemelten sant Lucastag zu Presburg in aigner person gehalten. ist den 20. tag desselben landtags.. der wolgeborn herr unser ti. nov. getreuer Peter, weilend des wolgebornen herrn Petern Erdewdy von Mo il ierokerek sun, in aigner person fur unser maiestet kumen und hat uns fiirbracht und iiberantwort ainen brief weilent des durchleiehtigisten ftirsten herrn Ludwigs. kunig zu Hungern lblicher gedachtnuss, imsers vorvodern und lieben schwager, des datum steet zu Ofen des heiligen sant Johans(abend) ante portam latinam anno 1518.. in sich haltund das endturtl, welches das s<;hloss Kaisersperg genant betreffencl. in der spanschaft Warasdin gelegen. darzue auch die markt. drfer. giiter. griind, stuck und gerechtigkaiten. vischereien. meit und all ander nutzung und zuegehrung desselben sehloss. AVO die allenthalben gelegen sein. belanget, von wegen weilend des hochwirdigisten in Goti, vaters herrn Thoman. des titels sancti Martini in montibus der heiligen rmischen kirchen cardinal, erzpischof zu Gran und patriarch zu Oonstantinopl und des heilign rmischen stuel legaten de latere, darzue auch von wegen der edlen Petern Erdewdy von Monierokerek und Stefan auch Wolfgang, der sun des edlen weilend Valentin Erdewdy von Chabrag. brueder und bruederskinder desselben weilend herrn Thoman cardinals, wider die wolgebornen herrn Caspar und Walthasar. wider seinen sun Erasmen, mit gehaltner ordmmg des rechtens und ordenlichen processen der termin bis zu der nota oder erkantnuss der ewigen ungehorsam, auch bei verlierung nit allain des schloss Kaisersperg und seiner zuegehrung. sunder auch aller gueter und aller gerechtigkaiten der von Stubenberg. wo dieselbign in unserm land Sclauonien gelegen sein und ergangen ist. ist auch erkent worden nach vermug desselben briefliehen urt], dass in
1

Kraj ovoga stavka biljeka sa strane: Locus obscurus et mendosus.

352 diser handlung aJle gerichtliche proeessen naeh gewanhait un rechtn unsers kunigreichs Hungern zuegelassen erfi'ilt und vollendet sein worden. Eben diser Peter Erdewdy hat diemietiglieh an uns suppliciert, dieweil in diser handlung des schloss Kaisersperg und seiner zuegehrung niehts weiteres zu handln bevorstiend, nur allain damit wir das ergangen endturtl in alien seinen punkten. clausulen und articln in kraft unsers kunigliehen arm oder gewalts zu volziehen verschiefen und wir dasselbig dem bemelten Petern Erdewdy. wie den reeht und billieh war, mit unsern kunigliehen gewalt genediglich zu bewilligen. Und dieweil wir angesehen haben gemaines und billiches reehten ergeen zu lassen. und so die gerechtigkait ir exequution oder volzug nit erlanget. so wren die urtl, die mit rechtn erkent und angenumen sein, vergeblich und umsunst, derhalben dieweil wir die undertenig supplication gedachts Petern Erdewdy genediglich empfangen und zuegelassen, als wir auch gesehen und vernumen haben, den obgeschribnen brief weilend des hochgedachten kunig Ludwig ergangen urtl, haben wir denselbigen brief bei seinen krften gelassen und haben gedacht bemelten Petern Erdewdy mit unser kunigliehen volkumenhait. auch der herrn prelaten, freiherrn und andrer unser rt wolbeclaehtem und zeitlichem rat genadiglich zu bewilligen und zu erlauben, dass er Peter Erdewdy von stund an, oder wan es in gefellig' ist, das vorgeschriben schloss Kaisersperg mit unser kunigliehen autoritet, so wir im verlihen haben. belegern, mit aufgeworfner sehantz umgeben, darzue mit gesehtz und anclern kriegszeug und weren mug stiirmen, die schlossmauer zerprechen und mit allerlai weis, kunsten und. wgen. wie im am gelegnisten wircl sein, das schloss anzugreifen und so lang zu stirmen, bis dass er das schloss Kaisersperg mitsamt alien mrkten. drfern, besitzungen, griinden und stucken und mit alien ersessnen gerechtigkaiten, so zu disem schloss von reehten von alterher gehren und gehren sollen, nach den inhalt des urtlbrief kunig Ludwigs, einnemen und besitzen und die wureklieh und ruebig herrschaft desselben schloss erlangen und einnemen mug. Wir gebiieten mit gegenwurtigem sehreiben ernstlich unsern getreuen den wolgebornen grafen Nieolaus von Salben (!) und Neuwurg, unserm obristen kamerergrafen zu Prespurg, obristen felthaubtman und Thoman von Nadast grafen zu Terewegarass(I)1, unserm obristen hofriehter in Hungern, darzue auch dem Lucas Zekl von Kovenclt, freiherrn zu Fridau, unsern der Nidersterreihischen land kriegsvolk in Sclavonien haubtleuten, unsern rten. dass dieselben mergedachten Petern Erdewdy auf sein ersuechen in vorgedachter stirmung oder eroberung des schloss Kaisersperg nach der kraft und furm, so offendlieh furgenumen worden in neehst gehalten landtag zu Presburg, mit aller hilf und beistand erseheinen sollen und sehuldig sein, ja wir bewilligen das, erlauben und gebiieten solches in kraft und urkunt dises unseres brief. Datum zu Prespurg den -ten tag des monet decembris anno domini 1548-ten. Demnach als wir die supplication des oftgedaehten Petern Erdewdy erhrt haben, baide obgeschribne brief nicht durchstriehen, nicht rodiert noch in kainerlai wg verdaehtig, und haben dises gegenwurtig sehreiben
1

Treba da bude terre Fogaras.

358 misers transsumpt darunter inseriert oder vermiseht on alles darzue oder darvonthuen und dem erventn Petern Erdewdy zu ainen berflssigem behelf zu geben bewilligt; tiberdies haben wir das gegenwurtig sehreiben dises transsumpt mit dem sigill cles edlen Casparn Gwzyeh von Thwran viceban und unsers span zum Kreiz verwaren lassen. Datum Kreiz den 8-ten tag vorbemelter linser versamlung, anno domini 1549-ten. Suvremeni prijepis (rracu ; Kriegsakten. (prijevod) u tajerskom zemaljskom arkivu u

241.

5. aprila 1549. U Gracu.

tajerski zemaljski odbor odgovara na poruku slavonskih stalea radi raspre izmedju Petra Erddyja i plemia Stubenberga zbog Cesargrada. Ain ersame lbliche landschaft des jfrstentums Steyer haben der herrn und landleut der ganzen ladschaft in Windischland. weliche jungstlieh auf dem landtag zum Oreuz in versamlung beieinander gewest, abgefertigtn gsantn sehriftlich und mi'mdlich werbung und furbringen. das gschloss Kaiser(s)perg belangend. vernumen, und naeh lengs verstanden pedangt sidi ain landschaft erstliehen der herrn und lantleit ausgeschribnen gottseligen wunsehung und des fraintlichen und nachperlichen erpieten. und wnschen inen gleiehesfalls hinwider die gnade Gottes und alles, was inen zu gliigklieher wolf art ersprieslich ist, mit widererpietung aller freuntlichen guetwilligen naehperschaft und was inen jeer fraintlic-h liebet, Und dieweil dann ain ersame landsehaft under anderm in derselbigen gschriftlichen werbung befinden, das sich gedaehts schloss Kaisersperg zwischen herrn Petern Erdedi ains, und weilend herrn Gasparn und herrn Walthasarn von Stubmberg anersaits. irrung zuegetragen, also das die sach zu ordenlichem rechtn kumen, aueh dariiber herrn Petern Erdedi vorfodern vermug kuniglieher ausgangner bevelch wider die von Stubmberg mit kreftigen urtl das schloss Kaisersperg erlangt haben. aber bisher aus allerlai zuefallendn handlungen zu der execution nit kumben sei, derwegen gedachter herr Peter Erdedi jungstlieh im landtag zu Preshurg bei kuniglieher maiestet verrer urn gnedigiste handlung unterteniglieh suplieies't und urn die volziehung der ergangen urtl gehorsamliliehen gebeten, aueh dariiber von irer maiestet gnedigist bevelch erlangt, ime dem herrn Erdedi bemelt gsehloss Kaisersperg vermug seines erhalten rechtens einzuantworten, darzue sieh die stend des Windisehen lands hilf und rat ervolgen ze lassen, auf sein des herrn Erdedi anruefen zu hanclhabung ires rechtens zu erzaigen bewilligt und versproehen haben. Und aber die gedaehten stend under andern vermelden, wie inen bisher von disem frstentum Steyer in alien iren zuestenden, ntn mit getreuer cliristlicher und naehperlielier hilf zuegung und dieselb gelaist worden sei also, dass si die stend solieher bewisnen guetat irem hchstem vermugen naeh mit dankbarkait vergleiehen und dieselb nit gern dureh solh handlung verwurchen woltn, mit angcMOXUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 23

354 hengtem irem freindlichen bitten den jungen herrn von Stubmberg dahinzuweisen, das er ime nichts war andern leutn zuegeherig mit gwalt zueaignen, sonder das gscbloss Kaisersperg samt desselbigen zuegeherung guetlieh abtretn tue, mit merern ausfuerungen etc.. darauf zaigt ain ersame landschaft beruertn stenden des Windischen lands gueter freundlicher mainung an, dass ir ainer landschaft in Steyer um disen handl als was der anjezo rneist furkumen, nichts bewis, aber noch zu mererm bericht nach verlesung solcher werbung von dem wolgebornen herrn, herrn Hannsen Vngnaden. freiherrn zu Sonnegg und landshaubtman in Steyer etc., audi vermeld und anzaigt worden, wie seiner herrschaft dem herrn wan. gedachtem herrn landshaubtman und herrn Lucas Zggl. als von der kuniglichen maiestet verordenten comissarien, bevolhen und auferlegt sei. disen langen streit und irrung zwischen beden tailn durch guetliehe und vleissige handlung zu vergleichen und sich desselbn zum hehstn befleissen solln, welches ain ersame landschaft ganz gern gehrt, das es zu guetlicher handlung kumen und ainen solchen glimpflichen weg und mitl erraicht hat. Und zweiflt ain ersame landschaft gar nit, si die herrn kuniglichen comissarien werden zwischen den partheien, irem hochweisen verstand und erfarnhait nach, obgemelte handlung und irrung zwischen den parteien zum traulichistem hinzelegen und zu errtern, kainen getreuen vleiss sparn. und wo si die herrn comissari solch irrung in der guet nit hinlegen noch bei den parteien guetliehe handlung nit verpeuklich sein wolt, so werden si die herrn comissari al ir handlung und wie si die sach befmden der kuniglichen maiestet nach lengs itberschicken, und was volgends durch ir kunigiiche maiestet erkent und furgenumen, das werden ungezweiflt die parteien annemen, und solchen der kuniglichen maiestet endschicl mit kreftiger volziehung stattham muessen. Achten auch nit darfitr, dass der jung herr von Stubmberg, oder seine verordenten, gerhaben genaigt seien. ichtes das innen nit zuestet vorzehalten, und wo si der sach unbefuegt warn, das doch zu anfuerung des handls gestelt fur unser personen gern darvon weisen wollen, damit zwischen beden tailn alle freund und nachperschaft erhalten unci gueter bruederlicher und fridlicher willn gepflanzt werde. Dann wo ain ersame landschaft in Steyer den stenden in Windisehland in irem zuesteenden ntn wie bisher treulich und christlich bescheen. beistand, hilf und furderung erzaign und beweisn. das sich die stend des zu ainer ersamen landschaft unzweiflt getrosten solln, und sich auch hhrwiderum bei ainer ersamen landschaft in Steir gegen den herrn und lantleit im Windischland als iren lieben herrn freinten und naehpern in gleichem fall in aller freuntschaft unzweifentlichen verstehen tuen, weliches alles ain ersame landschaft den stenden in Windischland auf beruerts ir gsantn werbung zu freundlicher antwurt nit verhalten wollen, und innen hieneben die gnad Got(tes) wunschend. Datum Grz am freitag vor dem suntag Judica anno etc, im XLVIIII. Koncept u tajerskom zemaljskom arhivu u Gracu, Kriegsahten.

355 242.

1.5. aprila 1549. U Pounu.

Ostrogonshi nadbiskup i ugarski namjesnik Pavao Vrday javlja Ferdi nandu, da je Kritof Batthyny obavio zadau svoju na prolom slavonskom saboru u Krievcima. Sacratissime rex etc. Cognoscet maiestas vestra sacratissima ex his annexis scrip turi, quod actum sit, quidque conclusum in conuentu regni Sclavoniae Orisii celebrate 1 Mihi videtur dominus Christophorus Bathyany. qui unus absente collega domino Luca Zekel propter diversas occupationes suas legationi illi interfuit, satis offitio suo fecisse, quemadmodum maiestas vestra ex iis, quae in dicto conventu vestrae maiestatis autori tate et ipsius opera effecta sunt, elarius cognoscet. Oum autem idem Bathyany ordinarius officialis sit constitutus a vestra maiestate. magister videlicet pincernarum, idemque ofierat continuum se in consilio apud me fore, dummodo suum sibi stipendium solvatur, quod quidem stipendium ex natura officii intelligit maiestas vestra ei deberi; propterea inter alios maiestas vestra dignetur iubere, ut illi quoque solutio fiat, nam et linguam germanicam et latinam novit et pauci sunt, quorum opera rebus interdum gravibus, quae occurrunt, possit adhiberi. Servet etc. Posonii die 15 aprilis 1549. Strigoniensis. Suvremeni prijepis u arkivu grofa Khuen-Hhlervrtjja u Hedervdru. K i s s A magy. helytartotanacs 78.

243.

15. maja 1549. U Pragu.

Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu, da Turopoljcima vrati Lukavec, jer u parnici vodjenoj na prolom slavonskom saboru svoga prava nije dokazao. Ferdinandus divina favente dementia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hyspaniarum, archidux Austrie etc. Meli nostro spectabili et magniiico Nlcolao, comiti de Zrynyo ac regnorum nostrorum Dalmatie, Croacie et Sclauonie bano, salutem et graciam. Gravi cum querela expositum est maiestati nostre in personis fidelium nostrorum universitatis nobilium campi Zagrabiensis quod quamvis in proxima dieta Posoniensi curn ad humillime supplicacionis eorundem nobilium campi Zagra biensis instanciam, te presente apud maiestatem nostram faetam, turn responsionem tuam, quam tunc nobis fecisses, ex nostra in frequenti consilio facta deliberacione tibi uteris nostris firaiissime demandaverimus, ut. quum tu in propria causa et iudex et actor fieri non posses, coram illis commissariis nostris. quos ad dietam fielium regnicolarum illius regni nostri Sclauonie primitus
1

Danas izgubljeno.

356 iussu nost.ro regio celebrandam, ad oppressionem dictorum nobilium responsurus, ac etiam racionem occupacionis eastelli eorum Lwkawecz voeati, in terra hereditaria ipsorum in dicto campo et comitatu Zagrabiensi construct! et habiti, redditurus, cum omnibus iuribus tuis, si que superinde haberes, comparere deberes iudicium et iusticiam recepturus, et licet tu coram fideli nostro magnifico Christoforo de Batthyan. consiliario nostro ac pincernaruin nostrorum regalium magistro, et in dieta proxime nostro iussu in illo regno nostro Sclauonie celebrata commissario nostro. per procuratorem tuum comparueris. tamen nullis tuis iuribus et privilegiis. que, si tu Posonii coram nobis superinde sufficiencia habere allegasses, coram ipso commissario nostro et suis coassessoribus productis, procurator tuus allegasset et dixisset, quod tu contra iura tua et regni illius nostri libertatem coram aliquo commissario aut dativo iudiee nostro iuri stare non teneris, qua allegacione proposita prefatus commissarius noster te ad producenda tua privilegia et iura et ad standum coram eo iuri nequaquam cogere potuisset, quod ex Htteris ipsius commissarii nostri maiestati nostre superinde rescriptis lucide intelleximus, ipsi niehilominus exponentes in eadem qua prius essent a te oppressione bonisque suis et castello prefato iam a morte serenissimi eondam domini Ludouici regis, precessoris et sororii nostri charissinii. violenter et indebite essent privati, immo nescirent, qua ductus temeritate tu quam plures ex ipsis exponentibus contra verbalem Posonii tibi factam et postea eciam litterariam nostram commissionem atque eciam contra asseeuracionem nostram ipsis exponentibus factam, quo a te infra revisionem et cognicionem premisse cause in personis ac in omnibus rebus eorum securi esse deberent, bobus, vaccis, equis, ovibus et aliis mmentis omnibus plusquam ducentis capitibus violenter privasses, insuper curias et domos eorundem nobilitares manu armata et violenti invadi, ac illas universis vietualibus et rebus, necnon cellaria ipsorum penes vineas existencia, similiter manu armata irrui ac vinis penitus spoliari et depredari, et hys quoque non eontentus nobilem Petrum Lwehych vocatum de Kwche. fratrem ipsorum, ac providum Ioannem Kyrynych dictum, eolonum nobilis Bartholomei Therbych, crudeli nece perimi et oceidi fecisses. insuper nobiles Fabianum Pepelych, Gregorium Worossych et Olementem Gorychky, necnon providum Mathiam Pozenyak dictum, eolonum nobilis loannis Modych vulneratos captosque compedibus ferreis conviiiciri et vestibus penitus despoliatos careeribus mancipasses, quos in eisdem tuis vinculis et earceribus eciam nunc detineres, alios vero ex ipsis nobilibus per vim tibi ad subieccionem prestandam iuramento astringi fecisses: alios ita. ut prefertur. omnibus rebus et iumentis despoliatos ex domibus et euriis eorum nobilitaribus propulsos eciam nunc persequereris, ac mortem quoque illis et potissimum Matheo litterato Zalathnoky, civi et notario civitatis nostre Montisgrecensis. fratri scilicet et directori cause eorundem nobilium publice comminatus fuisses, unde ipsi nedum in omibus et bonis eorundem. sed neque in predicta civitate nostra Montisgrecensis propter tuam manifestissimam persecucionem tuti permanere possent, in vilipendium mandatorum nostrorum et libertatis eorundem supplicancium ac tocius nobilitatis detrimentum manifestissimum. Quare supplicatum maiestati nostre per eosdem extitit humillime, ne tam gravi et iniusta oppressione eos tanquam veros nobiles


regni contra iusticiam ipsorum exponencium et nobilitatis tocius privilegia a te premi pateremur. et quia non de proprietate prefati castelli Lwkawecz bonorumque ipsorum possessionariorum. de quibus iam dudum ante mortem dicti serenissimi condam domini Ludouici regis sentencia diffinitiva secundum i ura ipsorum exponencium lata, legitima eciam ac pura introduccio et statucio universorum bonorum ipsorum possessionariorum sine ulla contradiccione inde sequuta fuisset. prout hec omnia ex litteris et privilegiis eorum, coram maiestate nostra productis. lucide cognovimus, sed de spolio, per quod post mortem eiusdem condam domini Ludouici regis prefatis bonis suis, in quibus pacific! fuissent. atque predicto castello eorum Lwkawecz violenter per quondam Ioannem Torquatum com i tern Corbauie. avunculum tuum, et eo mortuo per olim fratrem tuum et te privati et exclusi essent, tota nunc esset accio et questio. dignaremur iuxta contenta Nouizoliensis et proxime preterite Posoniensis dietarum regni nostri Hungarie articulorum eiusdemque Hungarie et predicti Sclauonie regnorum nostrorum publicam et generalem constituckmem eisdem exponentibus dominium et possessionem dicti castelli Lwkawecz et bonorum suorum, quibus post mortem dicti condam Ludouici regis premisso modo spoliati essent. per te restitui facere, qua propter iusta ipsorum supplicacione accepta, ex causis et racionibus ac violenciis quoque preallegatis novissime lite pendente contra prenotata mandata nostra per te commissis. volumus et fidelitat! tue harum serie firmiter committimus et mandamus, ut mox acceptis presentibus et non expectato alio superinde mandate nostro. iuxta contenta preseriptorum articulorum decreti nostri generalis, tarn prescriptum castellum eorundem Lwkawecz manibus ipsorum nobilium supplicancium cum omnibus suis clenodiis et universis pertinenciis tradere et resignare, quam prescriptos et subactos, non obstante huiusmodi eorum violento iuramento, quam eciam annotates captivos liberos et paeiiicos dimittere, necnon prescripta omnia iumenta et res ac victualia ipsorum per te et tuos modo premisso direpta et ablata, integre reddere et restituere. ac super nece dictorum interfectorum ipsos nobiles contentare, aut cum eisdem superinde concordare et deinde ab ulteriori perturbacione, inquietacione et persecucione eorundem nobilium ac colonorum ipsorum. et presertim dicti Matthie litterati Zalathnoky, post hac te et tuos penitus cohibere debeas et tenearis. et si quid juris ad pre tact um castellum aut bona ipsorum nobilium vel contra eos habes, id iure et iustitia mediante et non via facti prosequi modis omnibus similiter debeas et tenearis. Secus sub pena in preallegatis articulis expressa nullo modo facturus; presentibus perlectis, exhibenti restitutis. Datum in aive nostra Pragensi, decima quinta die mensis maii. anno domini millesirno quingentesimo quadragesimo nono. Ferdinandus. Original s utisnutim turopoljske. Nicolaus Olahus. episcopus Agriensis. kraljevskim peatom u arkivu plemenite opine

L a s z o w . s k i Codex Turop. III, 150153.

358 244.

24. juna 1549. U Pragu.

Ferdinand pripomoi, nalae ugarskoj komoru da uznastoji oko ostvarenja one ratne koju mu je votirao slavonski sabor u Krievcima dne 1.0. marta 1549.

Reuerendissimo. venebili et egregiis Francisco Thurzoni de Bethlenfalwa, episeopo ecclesie Nitriensis, prefecto caeterisque camcrae nostrae Hungaricae consiliariis etc., fidelibus nobis dileetis. Ferdinandus diuina fauente clenienciaKomanorum.Hungariae, Boerniae etc. rex, semper augustus, infans Hispaniarum etc. Keuerendissime, venerabilis ae egregii nobis dilecti. Mittimus ad vos 10. mar. opiam articulorum in dominica Inuocauit anni presentis Orisii a fidelibus statibus et ordinibus regni nostri Sclauoniae eitorum et conclusorum vna cum responso nostro. quod ad illos dedimus. 1 Quum autem in eisdem articulis per eosdem fideles nostros subsidiurn nobis offeratur et primus terminus illius persoluendi iamiam instare vieatur, volumus et fidelitati vestre committimus, vt aeceptis presentibus vnum aliquem de medio.vestri vel alium ad id hominem sufficientem et idoneurn deligatis, qui ad pre dicted status et ordines in Sclauoniam nomine nostro per vos missus pesponsum nostrum fidelibus ipsis nostris referat atque dicatores et alios exactores subsidii premissi ordinet, nee non alias eciam res secundum continentias responsi nostri istic rectificet et curet, ne damnum paciamur. Aliud ne feceritis. Datum Pragae vigesima quarta iunii anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo nono. Ferdinandus. Nicolaus Olahus, episcopus Agriensis etc. Original s tragovima, velikoga kraljevskoga peata u . ugar. enu arhivu u Budimpeti; Benignae resolutiones regiae. Vani uz adresu suvremeni pripis: Presentatum 3 iulii 1549. Vt mittatur aliquis idoneus, qui curam oblati subsidii regni Sclauonie habeat. responsum regium proponat statibus et dicatores constituat etc.

245.

.24. juna 1549. U Pragu.

Ferdinand istie s priznanjem rad Kristofa Batthydngja na prolom saboru u Krievcima. Magnifico Christophoro Bathiany, pincernarum nostrorum magistro etc. fideli nobis dileeto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Romanorum, Hungariae, Boe rniae etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum etc.
1

Nijesam mogao nai ovih spisa u arkivu.

359 Magnifice fidelis nobis dileete. Ex uteris tuis ad nos clatis intelligimus, te pro nostra commissione congregacioni regni Sclauoniae proxime Crisii habitae interfuisse et nostram tibi datam commissionem apud fideles status et ordines diligenter exequutum fuisse, quod a te dementi animo accipimus ac nostra clemencia erga te rependeraus. Quod ad articulos per fideles status et ordines eiusdem regni nostri attinet, ad eosdem per proprium hominem nostrum ex camera nostra Hungark-a istuc missum respondimus. sicuti responsum nostrum ab eo intelliges. Quod vero ad castra finitima, de quibus mencionem fads, attinet, postquam ea ex nostra com missione perlustrabuntur, in eorum subsidium faciemus ea, que a nobis prestari poterint. Vbi autem de tua prouisione et expensis nobis supplicas. si Posonii in consilio regiminis nostri Hungarici ad latus locumtenentis nostri cum aliis consiliariis nostris residere volueris, committemus, vt tu quoque, sicut alii nostri consiliarii. expensas istic habeas. Quid igitur tibi superinde facto opus sit, videas. Matthiae Allya commisimus, vt a vexacione tuorum bonorum in comitatu Simigiensi existencium prorsus cesset. Decimas eorundem tuorum bonorum, si illae, vti nobis humiliter significas, ad nullum episcopatum, capitulum, prepositum, abbaciam, conuentum spectant, sed ad dominos terrestres, vti scribis, ab antiquo pertinuerint, concedimus. vt tu habeas. Si vero res aliter se habent in preiudicium alicuius ecclesiae, ea in re nihil agemus. His breuiter nunc tibi respondendum duximus. Datum Pragae vigesima quarta iunii, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo nono. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. episcopus Agriensis. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthydnyja u Krmendu. Acta mem. nr. 243.

246. .

4. jula 1549. U Pounu.

Ugarska kraljevska komora javlja banu Nikoli Zrinskomu, da alje kraljev odgovor na zakljuke prologa krizevackoga sabora protonotaru Mihajlu od Ravna. A cl b a n u m 0 r o a c i t S c 1 a u o n i . Spectabilis et magnifice omine et amice honorandissime, salutem et plurimam nostri commenaeionem. Misit maiestas regia, dominus noster clementissimus, responsum ad dominos status et ordines regni istius sui Sclauonie literas, quas direximus ad manus egregii domini Michaelis Eawony protonotaru, vt medio oratorum predictis sue maiestatis reddantur. Eogamus igitur ominacionem vestram magnificam, velit interponere omneni operam et auctoritatem suam et efficere, vt sine ampliori dilacione admittantur dicatores regii ad connumeracionem et exactionem subsidii oblati. Constat siquidem magnificencie vestre spectabili. multas et graues esse soluciones tum militarium virorum, turn ceterarum necessitatum sue ma-

:560

iestatis et imprimis magnificencie vestre. que non nisi ex contribucionibus fidelium sue maiestatis curari possunt et debent. Persuademus autem nobis, magnifieeneiam vestram totis viribus publicas necessitates et commoda maiestatis sue promoturam. quam optamus valere feliciter. Posonii die 4 iulii 1549. Sacre etc. Koncept u kr. zem. arhivu u Budimpeti, zbirka Erpeditiones camerates fasc. I. (15451550).

247.

4. jala 1549. U Pounu.

Ugarska kraljevska komora alje protonotaru Mihajlu od Ravna odgo vore kraljeve na zakljuke krievakoga sabora.

Egregio domino magistro Michaeli de Eawon, protonotario domini iudicis curie regie maiestatis etc. dicatori regio in regno. Sclauonie etc.. domino et amico honorando. Egregie domine et amice honorande, salutem. Direxerat superioribus mensibus magnificus dominus Ohristoforus Battiany, magister pincernarum. ad maiestatem regiam. dominum nostrum clementissimum, certos artieulos dominorum statuum istius regni Sclauonie in conuentu Orisiensi confectos. ad quos maiestas regia clementer respondet et hortatur fideles subditos et regnicolas suos. vt in tot et tantis necessitatibus publice defensionis contribuere ne negligant. quod iam obtulerunt. Iccirco mittimus ad manus dominacionis vestre egregie tarn responsum regium. quam literas ad status et ordines illos expeditas. Adiunximus eciam nostras ad dominum comitem de Zrinio, banum Sclauonie et Oroacie. vt suo fauore et auctoritate adsit et efficiat, vt sine mora oblatum subsidium exoluatur. cuius aministrandi et colligendi curam per nos dominacioni vestre egregie a nobis miimctam esse significauimus. Hortamur itaque et rogamus ipsam. vt summa qua poterit diligencia huic prouincie incumbat. reddat literas. quibus reddende sunt, instet, vrgeat et homines fideles et idoneos constituat. qui connumeracionem perticiant et exigant eciam sine detriinento regie maiestatis et respectu personarum, et nos quam primum de statu reddat cerciores. vt possimus maiestatem suam regiam de his scire cupientem informare. Ea est nobis in dominacionem vestram egregiam fiducia. vt nulli diligencie nullisque laboribus parsura sit. sed expectacioni et regie maiestatis, domini nostri clementissimi, et nostre abunde responsura. quam valere feliciteroptamus. Posonii die 4 mensis iulii 1549. Sacre etc. Koncept u kr. zem. arhivu u Budimpeti, zbirka E.ipeditiones cameralcs fasc. I.

3().1

248.

18. novembra 1549. U Pounu.

Kraljevi ugarski savjetnici javljaju banu Nikoli Zrinskomu i hrvatskoslavonskim staleima, da je kralj Ferdinand odgodio za 30. novembra sazvani sabor na 6. januara 1550. A cl b a n um. Speetabilis et magnifiee domine etc. Etsi putabamus saeram regiam maiestatem. dominum nostrum clementissimum, dominationi vestrae magniftcae et istius regni Sclavoniae cunctis orinibus denunciasse per Hteras suas prorogationem conventus, quem inaiestas sua pro feto beatae (!) 30. nov. Andreae apostoli prosime futuro celebrari statuerat ad festum Epiphaniae t>. jan. domini subsequentis. quemadmodum sane inaiestas sua nos et universos regni ordines et status proximis Uteris suis ea de re fecit certiores; non alienum tamen esse duximus a nostri officii ratione nos quoque eadem de re Uteris nostris magnifieentiam vest-ram reddere certiores. cum ut prorogaiionem ipsam ex nobis quoque magnificentia vestra intelligeret turn vero ut mature in isto regno Sclavoniae conventu die to tractet ipsa et decernat cum ipsius regni statibus de oratoribus praecipuis non uno vel altero. uti hactenus, seel pluribus aliquot viris praecipuis hue ad generalem conventum atque supradietum diem Epiphaniae deligendis, ut eommuni cum eis consilio ea. quae ad tuendas nostras et nostrorum omnium libertates. de quibus in ipso conventu agi opus erit, pertinere videbuntur. decernere omnes possumus. Valere etc. Posonii die 18 novembris 1549. Oonsiliarii. Koncept u arhivu grofa Khuen-Hi'dervdryja u Hdervdru. Odmah poslije ove isprave ima ovaj pripis: Eodem die in eandem sententiam scriptae sunt ad status et ordines eonmdem regnorum etc K i s s : o. c. 181182.

VIII.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

OD GODINE 1550. DO 1553.

249.

. januara 1. U .
Ferdinand nalae kanonicima zagrebakoga kaptola, da se pobrinu za bolju obranu grada Siska.

Venerabilibus capitulo ecelesie Zagrabiensis, fidelibus nobis dilectis. Ferdinandus divina favente dementia JRomanorum, Hungariae, Bohemiae etc. rex semper augustus etc. Honorabiles, fieies, nobis dilecti. Intelligimus, castrum vestrum Zyzek ob inordinationem illam, in qua esse dicitur. non parum periclitari et gentes ipsas, quas in praesidio illius intertenetis. clandestinam cum Thurcis habere intelligentiam ita. ut verendum sit, ne una dierum in mamis hostium deveniat. Et quia hoc non aliunde eveniret, certum est quoque, quod null us in eodem castro ordo nee ea. quae deberet, a vobis habeatur animadvertentia. Non nisi moleste pereepimus. quod quum nuper gentium [projvintialium in regno isto nostro Sclavoniae capitaneus generalis dictam castri [injorinationein et periclitationem intelligent, certum [miljitum numerum pro firmiori et securiore praesidio imponere voluisset, e[o]s admittere recusavistis. Unde fidelitati vestrae harum serie firmiter committimus et man damus, ut quum non ignoretis dicti castri importantiam et quod precipua reliquiarum Sclauoniae defensio ab illo dependeat, talem illius custodiae curam habeatis, ne incuria et negligentia vestra in manus hostium quod deus avertat deveniat, capitaneum autem nostrum praedictum, dum et quando ad meliorem et securiorem provisionem circa illud aliqua ordinare necessarium duxerit, non modo admittere. verum etiam omni illi auxilio adesse. Oerti alioquin sitis, quod [si castro] eidem aliquid periculi evenerit, in vos iuxta earn, quae publico regni decreto in negligentes arcium tinitimarum amissores constituta est. poenam procedere non omitemus ; secus igitur minime faeturi. Datum Viennae quinta die mensis ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo. Ferdinandus. loannes Listhius.

Original s kraljevskim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu, acta antiqua fasc. 31 nr. 78. Spis je dosta oteen.

366

250.

2(). oktobra 1551. U Cazinu.

Kninski biskup Matija prikazuje kralju Ferdinandu stanje na hrvatskoj krajini, te mu stavlja predlog o njenoj obrani.

Sacratissime Romanorum, Hungarie et Boemie regie maiestati etc, principi et domino domino clementissimo. Sacratissima regia maiestas, prim-eps et domine domine clementissime. Fidei fidelitatisque sincere, seruiciorum meorum indefessorum ac cleprecacionum aput deum deuotissimarum in graciam sac. maiestatis vestre humiliinam commendacionem. Postquam hostis confinia Selauoniea videt ita firmata, decreuit vafer vastare Croatiea. fecit prius excursionem dueto exercitu equestri et peestri in possessiones et opidum castri fidelis eapituli sac. maiestatis vestre Zagrabiensis. Petrinva vocati, sed et vicinas ad eastrum videlicet episcopale Hrazthowycza vocatum pertinentes abduxitque plebis et iumentorarn predam, instruit rursum exercitum pedestrem, qui presensus per exeubias fidelis sac. maiestatis vestre domini bani, dum traiecto fluuio Wn sub castro suo Dwbycze venit ad Koztannycza. castrum domini bani. videns frequenciores passim emiti bombardas reuertitur vacuus. Paratur interim exercitiis basse a Hlywno iunctis sib i zpahys basse a Herczegowyna equestris simul et pedestris. cui quum per dominos banum et loannem Lenkowych, commissarium sac. maiestatis vestre. aliosque dominos prouincie Oarnie nosque, qui in regno sac. maiestatis vestre hiein Oroacia sumus, occursus instruitur. continet se .callidus. et quum hie exercitus vterque hostilis videlicet ad castrum suum Wdwynya sac. maies tatis vestre in confiniis ciuitatis Byhach consident. turn dolosus bassa Boznensis, misso suo exercitu, possessiones castri prefati capituli Gradacz vocati, simul et circumvicinas inuadit illasque ferro, igne ac preda plebis iumentorumque vastat reuersus festive, dispersus exercitus iste, qui ab Wdwynya expectabatur. reliquit nos in vana expectatione et dissolui coegit. Referunt captiui. qui ex hoste contingunt, decreuisse bassas istos regnum istud Croaeie. postquam miles eius Selauoniea et Hungariea est vocatus seruare confinia, vastare velle. Quum igitur discursum rerum gerendarum huius regni sac. maies tatis vestre Oroatici turn et Sclauonici teneam. ex officio fidei fidelitatisque mee sac. maiestati vestre debite id. quod conducere ad defensionem istam videbatur, offero depromptum. Domini banus et Lucas Zekel capitaneus necesse est. vt ad exercitus suos pedestres et equestres semper suis terminis. dico suis terminis, nam quandoque aceidimt insolencie per insolutos milites. habeant pecuniam angarie more suo. vt hactenus; isti enim cum exercitu suo stant veluti scopus, ad quern omnes alii eonfluere debent. Istorum interest, vt exeubias et exploratores teneant fideles, et milites in eonfiniis parciantur et loeent. qui impetus hostiles presertim parciales refrenent. martolozos arceant et confinia affiicta et areciora tueantur. summe tamen inuigilandum. vt exer-

367 citus -locent et parciantur pro modulo et sufficiencia qualitateque confiniorum. nam et si pro victu et sustentacione exereituum solucio impendatur. et exhaustis omnibus populus opprimetur, iumenta sna fame amitere compelletur et cessabit agricultura. Alii autem domini. quum omnes sua confinia passim habeant, necesse est, vt illis inuigilent; vt tamen vel ad mandatum bani vel sonitus eciam bombardarum in omnes partes eoncurrere debeant, dignetur sac. maiestas vestra illis dare ex sua clemencia regia solacium honesti sallarii, accendentur enim omnes in concursum, quoeumque per prefeetos sacre maiestatis vestre et quocieseumque vocabuntur presertim aduentante validiore hoste siue in Oroacia siue in Sclauonia, nunc vbi ex angaria statuta in alios eorum sac. maiestas vestra per annum 5000 florenorum impenderet sallario in regesto eonscripto flor. 2000 eos ipsos contentos reddere potest. Seruient autem propensius, quum omnibus confiniis inuigilauerint. quam in vnum arctati, omnino hosti paterent peruia. Experiencia edocti sumus, quod si. quando exercitu validiori veniat hostis in confinia inuadenda et dum presenciat quantulumcmque exercitum, ilia tueri non lib enter excursionein facit. nam vagus et dispersus in cursu a paucis militibus quandoque non parum defectum in suis sustinet. Ad hoc necesse videtur, vt singulus magnatum et nobilium subditorum sac. maiestatis vestre iuxta qualitatem possessionis sue equites simul et pedites sclopis armatos semper tempore necessitatis statim ad mandatum bani leuare et ducere debeat. Sunt eciam in istis regnis sac. maiestatis vestre nobiles generacionales passim et quidem plurimi, ex quorum instrumentis clare cognosci datur. quia patres eorum propter fidelitatem olim regibus seruatam sanguinisque effusionem sunt nobilitati, hos sac, maiestas vestra dignetur mandare. vt armentur sclopis abiectoque ocio semper parati in occursum hosti consurgant. Et quamuis Veritas odium parit, vincit tamen omnia, scripsi hec et mito sac. maiestati vestre. mito ei regestum. prout pro captu ingenioli visum est sine delectu personarum. Dominus Ioannes Lenkowych. commissarius sac. maiestatis vestre. eciam horum expertus estimo. quia de hiis sac, maiestatem vestram est informaturus. Deus gloriosus sac. maiestatem vestram simul et serenissimos dominos Jiberos suos ac fideles subditos seruet in orani sanctitate et iusticia veritatis felicem semper. Ozaziny 26 die mensis octobris anno domini 1551. Sacratissime maiestatis vestre fidelis clientulus Mathias episcopus Thyniniensis. Priloeno na posebnoj cedulji: Regestum modus tuicionis et solucionis militum pro defensione confiniorum regni Croacie et Sclauonie. Dominus ban us. Necesse est vt habeat pecimias angarie solitas ad equites 500 suis tamen terminis; penes eundem stat robur exercitus.

368 Idem liabeat equites 200, ad quos toilet pro sallario annuali rl. 4000. Dominus Lucas Zekel eapitaneus habeat pecunias angarie ad equites 200. et hoc cum capitaneis suis particularibus. Iste vel eciam dominus banus equaliter habeant sub se pedites haramyas vsque 500. quibus et confinia desolata tueantur et martalozos arceant. Dominus capitaneus intendat ad decursum Drawy. dominus vero banus ad decursum Savvy, et corpus reliquiarum Selauoniearum, vbi quidem copiosiores haramie necessario debent esse frequeneiores. Incumbet istis, vt diuidant exereitus in conflniis iuxta qualitatem et sufficienciam locorum finitimorum, qui erupcionem particuiarem hostis arcere possint. Dominus Petrus Erdevvdy habeat pecunias sallarii ad equites 100. ad quos toilet quatuor terminis Renenses ilorenos 2000. Hie equites suos semper teneat in confiniis Savvy in possessione castri sui Selyn. Dominus episcopus Zagrabiensis habeat pecunias sallarii ad equites ()() Ilorenos 1200; istos tenebit in confiniis suis. Dominus comes Zlvvny habeat equites 100. ad juos toilet sallarium rlor. 2000; hie suos istos equites tenebit in conflniis suis. Dominus comes Tersachky habeat equites 60. ad quos toilet sallarium rlor. 1200; hos tenebit in Tersacz et, Bwzylyewo castris suis. Dominus comes de Blagay deberet habere equites 60. ad quos simi liter deberet habere sallarium similiter, nam arcta confinia et ille tenet. Dominus Keglyewych cum Paulo Rathkay sunt in confiniis Hungaricis. Episcopus Thyniniensis habeat equites 82, ad quos toilet pro sallario rlor. 640. Iste seruabit hos in confiniis satis vastis Czaziny. Istis sic locatis poterit arceri hostis particulars, et si validior ingruerite concurrent omnes ad sonitus bombardarum vel ad inandaturn prefectorum. A nobilitate eciam eorum et aliorum nobilium fiat limitacio i usta. quanto numero equitum quis insurgere et eoncurrere debeat, seel et pedites rteputatos ex ruralibus semper singulis vt; tenet, et occurrat paratus. Nobiles generacionales similiter armati sclopis iubeantur insurger. tempore necessitatis. Item castris et, fortaliciis intendatur aeeuracius. nee pretermitenda. iinmo diucius non dissimulanda fortilieaeio castelli domini Keglyewych. Wztylonya vocati in deeursu videlicet Savvy siti, iam iam enim inueteratum. ruinarn minatur: amissio illiiis ingentem vel cruentam plagam reliqiiiis regni addet et desolatas possessiones per Turcas occupatas faciei statim securas ac Wolahis habitabiles et Tureis. Original -4 utisnutim peratom u c. i k . dravnom arhivu u Beu, Hungarian.

869

251.

7. aprila 1552. U .
Ferdinand izuzima posjede kaptola zagrebakoga od plaanja poreza u svrhu izgradnje utvrde u Sisku.

Ferdinandu diuina fauente clemencia Bomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie, memorie commendamus tenore presencium significantes, quibus expedit vniuersis, quod nos cum ad nonnullorum Melium nostrorum humillimam supplicacionem maiestati nostre factam, turn vero considerantes erectionem et edificacionem castri Zyzek, quod fideles nostri capital urn ecclesie Zagrabiensis, visa confiniorum regni nostri Sclauonie summa et pene extrema necessitate, pro arcendis et auertendis Turcarum crebris excursionibus seruandisque reliquiis ipsius regni nostri Sclauonie ac ad defensionem prouinciarum nostrarum hereditarium illi vicinarum, possessione eorum Zyzia uocata. in comitatu Zagrabiensi existente, ad confluenta fluminum Zaui et Oolapis, annis superioribus edificare cepisse et iam magna ex parte perfecisse dicuntur, volentes tarn necessario operi ex graeia nostra opem ferre, eolonos oranes eiusdem capituli Zagrabiensis in districtibus Zagrabiensis, Zyzek, Thoplycza et possessione Pethrowyna in comitatibus Zagrabiensi et Warasdiensi habitis. commorantibus. ab omnibus taxis nostris tarn ordinariis quam extraordinariis contribucionibusque et lucro camere nostre. maiestati nostre prouenire debentibus. intra spacium duorum annorum integrorum a die datarum presencium eomputando duximus eximendos et supportandos, ita tamen, quod prefatum capitulum pecuniam a dictis colonis ipsorum exigendam uel suo tempore exactam non in alium usum, quam ad edificacionem necessitatemque et conseruacionem dicti castri Zyzek insumere et impendere teneatur fideliter. imo annuimus et concedimus per presentes. Quocirca uobis fidelibus nostris reuerenclo, venerabili et egregiis Francisco Twrzo de Betlenfalwa, episcopo Nitriensi. consiliario nostro, prefecto ceterisque consiliariis camere nostre Hungarice, necnon dicatoribus et exactoribus quorumcumque censuum taxarumque et contribucionirm nostrarum tarn ordinariarum quam extraordinariarum ac lucri camere nostre, necnon regnorum nostrorum Dalmacie, Croacie et Sclauonie predicti bano eiusque vicebano ac comitibus, vicecomitibus et iudicibus nobilium comitatuum Warasdiensis. Orisiensis et Zagrabiensis harum serie mandamus firmissime, quatinus habita presencium noticia pecunias omnes, que in quibuscunque contribucionibus et taxis nostris. tam ordinariis quam extra ordinariis atque eciam lucro camere nostre tempus intra premissum ex prescripts bonis dicti capituli Zagrabiensis nobis et ad cameram nostram prouenire deberent, eidem cpitulo exigendam et ad necessitatem conseruacionemque dicti castri Zyzek per eos conuertendam et insumendam relinquere debeatis et teneamini eosdemque contra formam premisse graciose exempcionis nostre tempus intra premissum in personis aut rebus et bonis ipsorum quibusuis impedire, turbare molestareue nusquam et nullo modo presumatis. nee sitis ausi modo aliquali. Presentibus perlectis
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIAUA. 24

370

exhibenti restitutis. Datum Vienne septima mensis aprilis, anno domini millesimo quingentesimo secundo. Ferdinandus. Meolaus Olahus. episeopus Zagrabiensis. Original s velikim kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 31, nr. 89. 252.

17. maja 1552. U Zagrebu.

Ban Nikola Zrinski javlja Tomi Nddasdyju o poloaju u zemlji, o kojem e raspraviti sabor sazvan za o. juna. Spectabili et magnifico domino, domino comiti Thomae de Nadasd etc. Spectabilis et magnifice domine. domine et frater nobis obseruandissime, salutem etc. Literas Vestrae dominationis spectabilis et magnificae una cum novitatibus eisdem inelusis accepimus et intelleximus, pro quibus eidem maximas agimiis gratias, easque reservire curabimus. Sed ubi scribit nobis dominatio vestra spectabilis et magnifica, quod ad mandata serenissimi regis Maximiliani se Wiennam conferre propter aegritudinem suam non potuit, id cum maxima malevolentia audimus. Cupimus enim audire bonam sanitatem vestrae dominationis spectabilis et magnificae nostram propriam credimusque et non dubitamus, quod si vestra dominatio spec tabilis et magnifica suam maiestatem accedere posset, eadem nedum nobis saltern, sed et toti regno non modico esset ibi commodo; omnia tamen a deo aequo animo sunt toleranda. Sciat preterea vestra dominatio spectabilis et magnifica; quod nobis a maiestate sua adhuc nullae sunt allatae literae. Quod si autem nobis ad istas partes iter fuerit, vestram dominationem spectabilem et magnificam non praeteribimus, sed et si nullum negotium haberemus, semper eandem accedere et eidem inseruire sumus parati, quandocunque vestra dominatio magnifica nobis iusserit. Venerat et egregius Iohannes Hwzar, servitor vestrae dominationis magnificae, cum credentionalibus ad nos, a quo nuneiata vestrae dominationis magnificae pro parte rerum magnified domini Erdewdy fratris nostri intelleximus, reserviemus et hanc benevolentiam eidem vestrae dominationi spectabili et magnificae, unde adpraenses eidem respondere obmisimus, brevi tamen eidem vestrae dominationi spectabili et magnificae ad hoc respondebimus. Oeterum significare possumus vestrae dominationi spectabili et magnificae, quod ex mandate maiestatis regiae die 16 praesentis mensis una cum dominis Luca Zekel et Iohanne Lenezowych conveneramus hue Zagrabiam. ubi de fortificatione huius civitatis tractavimus. Mandaverat autem sua maiestas nobis, ut fortificationem ipsam cum peeuniis tricesimae a civibus exaetis inciperemus, de quibus neque obulum invenimus, sed cives ipsi ducentos florenos sese contributuri ad hunc laborem obtulerunt. Iudicet itaque vestra domi natio magnifica, quantus labor posset cum ducentis florenis perfici. Oonclusimus nihilominus, ut exinde et cum regnicolis huius regni in conventu 5. juna. ad festum Pentheeostes proximum indii-to tractaremiis et conchidamus.

371 Sicque habitis colloquiis dominus Zekel ad Zomzed, dominus vero Lenczowych ad Oarniolam discesserunt. nos etiam eras summo mane hinc ad Eokonok ibimus, ibique per aliquot dies penes gentes nostras manebimus. Habemus enim famam, quod bassa Boznensis cum valido apparatu esset in Lewach, Malkoch vero. qui in Bozna habitabat, nunc autern creatus in zanchacum de Hlewno, similiter promptus esset his diebus ad exeurrendum in Oroatiam vel Sclavoniam profecturi. Intelleximus hoc etiam, quod aliud etiam bellum Turcicum congregaretur circa Ezeek similiter ad depopulandum egressurum. Eogamus iterum vestram dominationem spectabilem et magni ficam, quod dum aliquas novitates habuerit, eas nobiscum communicare velit. quod eidem reserviemus. Et cum hoc eandem deus gloriosus felicissime conservare dignetur. Ex Zagrabia die 17 mensis maii anno 1552. servitor Nicolaus comes perpetuus de Zrynio, banus etc. Original s utisnutim 'peatom u hr. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdy leveltdr. B a r a b a s Codex Zrinyi I. 157159. 253.

1.. augusta 1552. U akovcu.

Ban Nikola Zrinski javlja Tomi Nddasdyju, da je sabor hrvatski poslao kralju Ferdinatidu protonotara Mihajla od Ravna. Spectabili et magnifico domino domino comiti Thomae de Nadasd etc. Spectabilis et magnifice domine, domine -frater amiceque nobis observandissime. salutem etc. Quod ad vestram spectabilem et magnificam domi nationem rarius scribimus, veniam deprecamur. Possemus quidem saepissime scribere, falsis tamen rumoribus aput vestram spectabilem et magnificam dominationem adulari nolumus, quae tamen imminent et accidum, vestrae spectabili et magnificae dominationi scribere possumus. Proxime die sabbati 30 ;\ vesperi per communem hostem Thurcam castrum Werewcze est obsessum, illudque in horas strictissime et sine intermissione oppugnatur. Fusius tarn de his quam etiam aliis rebus ad eandem vestram spectabilem et magni ficam dominationem scriberemus, nam et specialem hominem nostrum ad eandem expedire statueramus, sed quia ex proxima congregatione regnicolarum huius regni Sclavoniae in legatione electus et deputatus est do minus Eawony prothonotarius ad regiam maiestatem, per eurn de omnibus rebus copiosius dominationi vestrae spectabili et magnificae nunciavimus. sua dominatio divertetur ad eandem. In reliquo vestram spectabilem et magnificam dominationem feliciter valere cupimus. Ex Chakthornya prima augusti anno 1552. Nicolaus comes perpetuus de Zrynio. banus etc. Original s utisnutim peatom u kr. zem. arhivu u Budimpeti-; Ndasdy leveltdr. B a r a b a s : Cod. Zrin. 1, 163164.

372

254.

7. augusta 1552. U Beu.

ekoga kralja Maksimilijana Krsti Batthydnyju za slavonski sabor od 10. augusta. Instructio serenissimi principis et domini, domini Maximiliani, dei grada Bohemie regis, archiducis Austrie etc. magnifico (Jhristophoro de Batthyan, magistro pincernarum regalium, ad status et ordines regni Scla10. aug. uonie, pro feto diui Laurentii proxime futuro, edicto regio simul in castra in Sclauonia congregates, die septimo augusti, anno domini millesima quingentesimo quinquagesimo secundo, Vienne data. Inprimis nuntius nomine sue serenitatis referat statibus et ordinibus regni Sclauonie, edicto regio pro feto diui Laurentii congregatis. salutem et gratiam. Deinde exponat satis constare ipsis ordinibus statibus, quo paetosacra maiestas regia statumm habens. iuxta suam oblationem in proximo Posoniensi conuentu factam, modis omnibus defensioni et conseruationi suorum fidelium ex Hungaria prospicere, cum antea propter multas grauesque totius christiani orbis occupacioncs, que quidem ad commodum inprimis Hungarie spectarent, minime potuisset. Superioribus tandem diebus edicto suo in omnes regni Hungarie partes misso fidelesque suos regno Sclauonie in vnum aliquem locum commodiorem pro festo diui Laurentii proxime futuro armatos conocavit, vt inde penes personam maiestatis vel serenitatis sue pro ipsorum ceterorumque fidelium sue maiestatis defensione presto esse possent, quocunque necessitas videretur exigere. Cum igitur aduentante iam termino festi diui Laurentii omnes ex omnibus regni partibus paratos instructosque ad loca eis designata iuxta publicam constitutionem edictumque sue maiestatis futuros esse et felicem in medium eorum sue vel maiestatis vel serenitatis acluentum expectaturos serenitas sua confidat, voluit serenitas sua inter alios fideles sue maiestatis ordines quoque et status regni Sclauonie, quos similiter in vnum certo aliquo in loco opportuniori congregates ad premissum terminum pro rerum ac periculorum magnitudine . iuxtaque edictum sue maiestatis et publicas. constitutiones predictas fore non dubitat proprio inter eos nuntio dimisso hortari eisque committere, vt quemcumque in locum armati conuenerunt coniuncti instructique felicem sue maiestatis aduentum, qui procul dubio circa terminum constitutum futurus est, vt inde quo eos ad personam sue vel maiestatis vel serenitatis reliquasque copias et exercitum conuenireoportuerit, patienter expectare debeant. Interim autem cum hostes vicini in visceribus prope istius Sclauonie regni grassentur oporteatque omnibus viribus eos, quorum inprimis res. agitur, sese illis opponere eorumque impetum retardare, iidem ordines ac status penes personam bani ipsorum, quocunque magis pro eorum salute ac defensione necesse fore videbitur et pericula vocarint, presto adesse et quecunque maiora possunt contra ipsos hostes tentare et facere minime pretermittant. Instrukcija

878 Nam si forte infra aduentum sue maiestatis hostibus interea grassantibus vel negligentia vel alia aliqua de causa ipsos ordines ac status distrahi et interim cladem aliquam, quod deus auertat, istis partibus inferri contingat, extremum plane excidium toti illi regno ex ea dade esset redundaturum, contra vero ipsis ibidem simul maiestatis regie aduen tum expectantibus, omnis impetus hostis diuina ope retardari, et inde maiestate regia adueniente quocunque pro regni defensione fuerit proficiscendum, cum ceteris regnicolarnm copiis sese coniungere et quo necessitas postularit, profieisci poterunt. Datum vt supra. Maximilian us. Nicolaus Olahus. episcopus Agriensis. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthynyja Krmendu. Acta mem. nr. 267. u

255.

6. septembra 1552. U Beu.

Ferdinand upuuje kaptol zagrebaki, da se brine oko utvrdjivanja Siska, te i sam u tu svrhu obeaje pomoi. grada

Venerabilibus capitulo ecclesie Zagrabiensis, ficlelibus nobis dileetis. Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum. Vngarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum etc. Venerabiles fideles nobis dileetis. Vos ipsi scitis, quanti momenti sit pro defensione non modo regni nostri Sclauonie, verum etiam Oroaeie castri vestri Zjzek eonseruatio, que turn demum iiet, si castrum bene rnunitum illique reete prouisum fuerit.*Ac licet intelligamus vos conseruationis eius castri esse studiosos, ita siquidem istius regni conseruationi et vestre permansioni rectissime consulitis, tamen vos clementer hor.tamui\ vt pro posse vestro eius castri munitionem et fortifieationem, quandoquidem perneeessaria est, diligentissime euretis, nam inde non mediocre periculum, quod absit, toti isti regno nostro, simul et Oroaeie oriri posset, nosque vobis et istis regnis nostris bene consultum iri volentes in fortificando eo castro omni auxiiio vobis adesse et quaeunqiie in re vobis in eo muniendo adesse poterimus, id libenter prestare volumus. Seeus non facturi. Datum Vienne sexta septembris, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo seeuno. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. episcopus Zagrabiensis. u

Original s kraljevskim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola Zagrebu; acta antiqua fasc. 31. nr. 90.

374 256. .

9. septembra 1552. Becu.

Biskup zagrebaki Pavao Gregorianec javlja kanonicima, da je kralj Ferdinand obeao pruiti pomoi Sisku i Zagrebu. Venerabilibus dominis capitulo ecclesie nostre Zagrabiensis, fratribus nobis in Ohristo syncere dilectis. Venerabiles domini, fratres in Ohristo dilecti, salutem et mutui amoris commendationem. Vastitas et desolacio periculumque patrie istius nostre maiorem michi merorem parit propter vestram miserorumque hominum oppressionem quam propter me ipsum, qui gratia dei facile pro mea condicione vbique sustentabor. Egi multis verbis et spe narraui et proposui, quia remanentie iste Sclauonie vltra et citra Sauum flu.uium et permanebunt et peribunt, prout arx Zyzek vel permanebit vel peribit. Itaque sua sacra maiestas regia proposuit omnino arcem illam vestram omnibus necessariis et eciam edificiis amplioribus communire. vobisque omnis ge neris auxilium dare. Vestrum erit omnia, que erunt necessaria. suo tempore ostendere. Res procedet bene et sine periculo. Hoc quoque seiatis, suam sacram regiam maiestatem proposuisse omnino nostram quoque arcem Zagrabiensem omni possibili modo ita munire prouidereque, ne vllas Turcicas vires extimescat. Et sic in hac misera rerum condicione habebitis omne possibile auxilium. Hortor autem vos pro deo relictis et eiectis, si que sunt, viciis deum omnipotentem sjaicero corde mutuo puro amore, bonis piisque actibus curate semper implorare, quo loco huic sit proximus. Potens enim est, vt priusquam scripsi, inter omnes has tocius mundi commociones nos istic graciose et paterne preseruare. Valete. Vienne nona septembris 1552. Paul us episcopus Zagrabiensis propria manu. Original s utisnutim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Za grebu; acta aniiqua /'asc. 31. nr. 88.

257.

27. oktobra 1552. U Zagrebu.

Ban Nikola Zrinski, Luka Ssekely, Gjuro Herberstein, Jakob Lambergy Ivan Lenkovi i ostali plemii kranjski, tajerski i koruki svjetuju sa svoga sastanka kralju Ferdinandu, kako da se u smislu saborskog za kljuka zatiti Zagreb. Allerdurchlauchtigister grossmechtigister kunig. Euer rum. kgl. Mt. sein unser untertenigist und gehorsamist dienst in pflichtiger treuen zuvor berait. Allergneigister herr. Wiewol wir bishere nit wenig bedacht, damit eur rm. kgl. Mt. genedigister commission bevelcli zu besichtigung und beratschlagung es gepeus Agram der hohen notturft un vorstehunden gefar halben zum furderlichsten verricht und ins werk gepracht wrde,

375 so hat doch dasselb der schwebunden kriegsleuf halben bisher nit ehe furgenomen werden mgen. Haben demnach aui heutige tagsatzung zu untertenigistem volzug euer rm. kgl. Mt. bevelchs erstlich das capitel, volgents da,s daneben ligend verfallen closter (so hievor ausprennt und seither nie statlich widerpaut worden) besichtigt, volgents die statt Agram mit aller irer gelegenheit beritten und gleichermassen in und auswendig ersehen. Wasmassen nun die statt an zweien orten, und aber das capitel von der statt berhcht ist, des tragen euer rum. kgl. Mt. aus mein bans und Lueasen Zaekels, auch aus mein Hannsen Lencouitschen vorigem schriftlichen und miindliehem berieht genedigiste erinnerung. Und dieweil uns euer kgl. Mt. mit genaden auflegen, das furgenomen gepeu widerum zu beratschlagen, so befinden wir fr das erst, dass die pasteien in der statt zu des capitels und der statt beschutzung an kain gelegner und fueglicher ort, als zuvor abgesehen und beratschlagt ist, gesetzt und aufgerieht werden kan. Zum andern wird befunden, so anders dits werch fruchtbarlich und wlirkHch sein solle, das man in allweg das vorbemelt verbrendt closter und gemeuerwerch zu negst dem capitel, desgleichen des capitelsgubernators haus und andere mer gemauerte heuser, so zu negst zwisehen der statt und capitel gelegen und der neuen pasteien zu beschutzung cles oftgemelten capitels ein grosse verhinderung bracht; item die capellen oberhalb der statt und capitels gelegen samt allem gemeurwerch. so um die statt ligt und clerselben in feindsnten zu schaden komen mocht, abgeprochen werden muess. Dann sonst mocht sich der feind nit allein in solche gemeuerwerch legen und schantzen und aus denselben der statt und capitel verderblichen schaden zuefuegen, sonder es wer auch der merer tail darvon obgemelt ein grosse verhinderung, damit die neu pastei. statt und capitel zu der wehr und rettung nitfrei gegeneinander correspondirn und hilf tuen mchten; ditz erfordert die notturft, sovil die gemeuer auswendig der statt und des capitels betrifft. Aber in der statt muess die kirchen. so zu negst an dem platz mitten in der statt steht samt den en heusern in der statt, so der pasteien durch die paumaister schedlich zu sein erkenten, abgeprochen werden, sonst mocht die befestigung, wo die statt erobert wiirde, keinen freien geraum weder zum ausschiessen noch ausfall in die statt haben, und der feind mcht sich in die kirchen und die heuser. so der befestigung entgegen stehn, dermassen mit dem geschtz legen. das er nach eroberter statt die befestigung inwendig der statt vil mer als ausserhalb der statt zwingen mcht. Zum dritten, so die malstatt, darauf die pasteien am fueglichsten sten mag, der sorgen und gefrligkeit der vorbemeltn gepeu halben (on welcher hinwegraumung sonst solche befestigung unfruehtbarlich were) frei gemacht ist, sodann befinden wir mit rat der zweien paumaister aus Steyer und Orain, das solche pasteien und befestigung auf dreierlei weg gepaut werden mag: Erstlich, von starkem holz und polwerch nach gestalt hie beigelegtei\ entwerfung1. Das modeli liber solch furgenomen gepeu, so euer kgl. Mt.
1

Nema u arkivu.

376 hievor gesehen und mir ban widerum zuegestelt, hab ich der zeit nit beihendig, versihe mich doch, wie auch ich Lucas Zckel und ich Lencouitsch nit anders abnemen megen, solche entwerfung sei dem modeli nit ungleich. Filr das ander mag es mit gemeurwerch aufgericht werden nach gestalt der andern hie beigelegten entwerfung1. Auf dem dritten weg mag man solche befestigung also pauen, dass das fundament gerings herum von den abgebrochnen gemeuern und stuckwerchen bis auf ein clafter hoch tlber die erden aufgefurt und alsdann das hlzen pollwerch darauf geschlossen werde, clann das polwerch bleibt auf dem gemeuer vil lenger als auf der plossen erd bestendig und wehrhaftig, auch so das hiilzen polwerch durch leuerwerch oder sonst mangelhaftig wilrd, mag das prustgemeuer filr ein stand der not gebraucht. auch alwegen dest leichter ersezt werden. Und mit was uncosten ungeverlich auf dise drei weg ein jedes werk aufgepaut und verricht werden mge, haben wir obernannte zwen paumaister laut beigelegter verzeichnuss ein tlberschlag machen lassen1. Wie und auf was w6g nun unter disen dreien formen solche pasteien gepaut werden soil, das wird euer kgl. Mt. nach derselben hohen verstand und erwegung aller gelegenheit der leuf unci uncostens besser als wir zu erledigen wissen. Gleichwol haben wir der gemeinen wissenheit und erfahrung nach zu bedenken, class das gemeuer besser als das polwerch war, entgegen erwegen wir. dass in disen geferlichen leufen und des nahenden feinds halben das polwerch mit dem gemauerten fundament ehe als das ganz gemeuer aufgericht werden mocht. Jedoch, so euer kgl. Mt. solche befestigung von gemeuerwerch zum tail oder gar erpauen zu lassen gefellig ist, haben wir die auszaigung des gepeues clarnach gericht, clamit die stattmauer, so gleichwol allenthalben schlecht und schitter ist, ehe als das gepeu inwendig aufgefurt, abzuwerfen von nten sein wird. Und damit zu furderlichster aufrichtung solcher befestigung, es wercle gleich mit polwerch oder gemeuerwerch durch euer kgl. Mt. zu pauen verordent, sovil mglich an vorrat nichts verhindert werde, so haben wir sovil das gemeuerwerch betrifft, dise fursehung getan, das man von den obbemelten gemeuerwerchen und heusern (die man niderprechen muess) stain genueg haben mag. Es hat sich auch herr Lucas Zckel leitinant erpoten, dass er zwen klch gegen gebrlicher bezalung, desgleichen die gemain statt alhie zwen kleh, so numals geprennt und noch unangenutzt seind, dargeben wollen, und soferr merer kalch von noten. mag derselb hie urn wol bekomen werden, damit also an stainen und kalchen bis zu dem frueling, wann die zueberaitung nur zeitlichen bevolen und angeordent. unsers erachtens gegen zimlicher bezalung kein saumsal erscheinen wird. Sovil aber das holzwerch betrifft, soverr euer kgl. Mt. das gepeu des polwerchs gefellig ist, haben sich herr ban und Ziickel anstat der landschaft in Windischland erpotten, dass geciachte landschaft inner vierzehen tagen den negsten zwaitausent stam holz zu dem vorigen alhie ligenden holz, so ungeverlich funfhundert stm ist, und herr Lucas Zckel fren
1

Nema arkivu.

377

lassen, hieher erlegen sollen und wellen, rait dem verrern erpieten, nachdem sich merernannte landschaft hievor zweinzigtausent stam holz hieher zu erlegen bewilligt, so sie sehen, dass das wereh durch die paumaister fur die hand genomen werde, so wollen si die berigen anzal der achtzehentausent stam holz nach irem besten vermgen auch hieher furdern. Weil auch das landvolk zu graben auswerfen und geschickter landraichung last unschleunig, demnach sehen wir filr guet an, dass euer kgl. Mt. zu befurderung solehs wereks in die zweihundert knecht in Krnten, die zu solcher arbeit kundig, aufnemen und herein furdern Hess. Das aHes aber in gang und ins werck zu bringen, ist der anfnklich haubtpunet, das teugliehe bevelchsleut, denen alle sachen anzuschicken, aueh das paugelt ordendlieh auszugeben und zu verraiten vertraut, hierzue zu ordnen nit verzogen werde haben, derhalben auf euer kgl. Mt. genedigist wolgefallen mit Oasparn Gottall, clen wir als cler teutschen und windischen zungen. aueh diser ort gelegenheit wol erfaren, aueh ein angesessner landman und adelsperson, von jugend auf in Steyer erzogen und fur erbar erkennt worden, fr teuglich achten, gehandelt, das er sich solchen bevelch anzunemen bewilligt, und er soil wochenlich dern haubtmann, so euer kgl. Mt. hieher verordnen wird, in peisein zwaier capitelsherrn und des paumaisters seiner ausgab halben raitung tuen und dem gepeu auswarten; dagegen haben wir ime bedingt, ime auf sein person ain monat lang fiinfundzweinzig gulden reinisch aus dem paugelt zu raichen und daneben, wann er zu solchem amt tritt, seine vier geringe pferd, so er hat under der andern anzal geringen pferden, so alhie in Agrarn gehalten werden sollen, zu befurdern und guetzumaehen, doch das er dieselben pferd inmassen anclere zu aller kriegsnotturft (ausserhalb seiner person, so lang das gepeu wehret) gewrtig halte. Item, ein en paumaister aus disen obbenannten zwaien paumaistern, die numals um alle gestalt und gelegenheit des gepeues wissen, es sei der paumaister aus Steyr oder Orain. welcher euer kgl. Mt. darzue gefellig, das derselb alhie bei dern gepeu bleib und dasselb nit verlass, bis es aufgericht und vollendt wird. Und dieweil zu befurderung und aufrichtung solcher befestigung kein tag noch stund weiter zu verabsaumen, demnach wolle euer kgl. Mt. genedigist bedacht sein, so bald sich euer kgl. Mt. entschlossen hat, auf was weg euer Mt. dise befestigung pauen lassen will, das alsdann euer kgl. Mt. unverzogenlich beschaid und bevelch gebe, damit man den vorrat in ain benannten termin und noch vor clem negstkommenden frueling zueberaite und an die statt erlege. Euer kgl. Mt. wolle aueh nit verziehen den vorbemelten obristen bevelchsman, so derselb euer kgl. Mt. also gefellig. samt clem paumaister unci paugelt zeitlich und aufs ehist hieher zu verordnen, dann es ist zu besorgen, so der feind wissen wird, das man disen flecken zu befestigen furgenomen hat, dass er sich dest ehe und heftiger darumen anzunemen und sein lang gehabte hofmung zu erlangen befleissen werde. Und so lang die bevelchsleut fiber das gepeu und der paumaister die alle cling zu notwendigkeit des gepeus anschicken und an ordnen. nit alhie seind, wird wie zu erachten alles furnemen keinen schleinigen lortgang noch verrichtung haben mgen.

378 So haben wir auch, allergenedigister kunig und herr, nach volzogner beratschlagung des stattgepeu, wie hie obgemelt, das capitel widerum notturftiglich zu besichtigen nit unterlassen und in demselben die hernachvolgenden mangel der unvermeidenlichen notturft nach abzustellen befunden, nemlichen weil die kirchen im gesehloss mitten in der mauer und an derselben gerings herum nahend gelegen und mit einem hohen und sehr weiten dach von gro&sem holzwerck bedeckt. das dieselb daehung, in ansehung des grossen nachtails und geferligkeit, so in furfallender feindsnot araus entsteen mocht, mit niehte zu leiden, dann vvann das capitel dureh den feind belegert und das dach dureh feuerswerch (darzue der feind alle guete gelegenhait hat) angezind wtlrde, ervolget nit allein, das dureh einfallen desselben das gewelb der kirchen nit on merklichen schaclen der darin ligenden personen ingehn mueste, sonder auch das sieh von hitz des feuers niemand an der mauer, weil die kirchen nahend wie obgemelt gelegen. enthalten moehte. Derwegen wir zu verhuetung solches unwiderbringlichen nachtails das dach abzutragen und ein geringe daehung anstat des jetzigen zu machen fr ein unvermeidenliche notturit geacht. und wiewol euer kg]. Mt. zweifelson genedigist wissen haben, das wir drei: ban, Zckel und Lencowitseh in beschener beratschlagung, so wie auf euer kgl. Mt. an uns ausgangen bevelch verschiner zeit alhie gehalten, gleichermassen solches ftir notwendig und ratsam befunden und derhalben rlas capitel alhie mit vorgeender notturftigen erzelung aller beweglichen ursachen um abreissung des dachs angesprochen, so haben si doch dasselb bis auf die feindsnot bleiben zu lassen zum hchsten gebeten mit vermeldung, das sie es alsdann, wo einiche not furfiele, leichtlieh und unverzogenlich in gar kurzer zeit abtragen mchten und wolten, welche antwort uns auch an heut von inen, als wir mit inen derhalben gehandelt, geben worden. Dieweil wir aber befinden. das ein so gross unseglich gehtllz in einer eil nit so leichfc und bald abzureissen. auch angesehen, das inen der feind darzue nit stalt und raum lassen wiirde, und aber bei denen von (lem capitel nit erheblich, das solche abtragung vor der feindsnot, alda es mit bester gelegenheit beschehen mocht, vemeht wiirde. so ist demnach unser gehorsam bedenken und erachten, das solches dureh euer kg]. Mt. denen vom capitel mit dem ehisten und on alle waigerung zu verrichten und zu volziehen mit ernst aufgelegt werde. Zu dem so ist ausserhalb des gesehloss ein grosser einfang mit vilen hausern, darinnen die tumherrn ire wonungen haben, welchen flecken die vom capitel mit einem verpolwerchten zaun und graben zu befestigen im werch seind. Nun bedenken wir, das. solich gepeu und befestigung der statt und dem gschloss mehr zu sehaden dann zu guetem raichen wiirde, ongesehen. das derselb fleeken vor einem gewalt nit zu erhalten. und wann er dureh den feind erobert wiirde, moehte das gschloss so gar daran raint. desto leichter zu kriegen und zu erzwingen sein. So ist auch nit zu erachten dass die vom eapitl ein solch gepeu dureh ire untertanen, deren sie doch numals wenig haben, in zeit der not verrichten mogen. Und tiber das alles, weil derselb fleeken zwischen der statt und des gesehloss gelegen. dadurch die notwendig rettung und corresponded des gesehloss und der statt, wie zuvor gemelt, verhindert und geschwecht. Demnach haben wir

379, ein notturft geaehtet, solche befestigung an disem ort underwegen zu lassen, sonder in das gschloss zu verwenden und den vorrat an holz hierin in. das gschloss zu fiiren und inwendig in der mauer zu verpolwerchung und v.erschiittung. zu verprauchen, auch einen graben um das gschloss herum vor den mauern zu fueren. Im fali aber, ass man denselben flecken vor einem straifzug oder einfall der Martalosen bewaren wolte, das ein sehreckzaun, wie zuvor gewest, gemacht und herum gefilrt wiircle, welches inen denen vom eapitel in ander wege dienstlich und ntzlieh sein wilrde, dann nit allein der uncosten und das holzwerch so dariiber lauft und darzue verpraueht, wilrde zu ersparen, sonder auch die armen leut, so zu solcher arbeit durch die robbet gebraueht werden, ir muehe und arbeit an befestigung des gschloss wie obgehrt vil nutzlicher arilegen mochten. Dieweil aber solches bei denen vom eapitel eben also wTenig als wie oben verstanden mit abtragung des clachs zu erlangen, wird ein notturft sein, damit euer kgl. Mt. denen vom eapitel solch gepeu und befestigung des obengezeigten fleckens mit dem allerfurerlichsten abzustellen und das eloster und ander gemeuer, so der statt und dem gschloss "wie obgehrt schedlich, abzureissen, gleichermassen mit ernst auegen. Das alles haben wir euer kgl. Mt. zu gehorsamen bericht samt unserm untertenigisten rat und guetbedunken zu derselben euer kgl. Mt. genedigister verbesserung und wolgefallen erinnern wollen, und tuen uns euer kgl. Mt., unserm allergenedigisten herren, hiemit diemuetigist bevelen. Datum Agram den 27-n des octobris anno etc. 52-n. Euer rm. kgl. Mt. untertenigiste gehorsamiste diener Niclas grav zu Zeryn, ban etc. Lucas Zackel, freiherr zu Fridau, leitinant in Windischlanden. Georg freiherr zu Herberstain, landsverweser in Stej7er. Jacob von Lamberg zurn Stain, landsverweser in Orain. Hanns Lencovitsch etc. Und N. der dreien land Steyer, Krnten und Orain mitgesanden, derzait alhie versamlet. Suvremeni prijepisu c. i kr. dravnom arkivu u , Hungarica.

Pripis spolja: Beratschlagung der gepflegten handlung zu Agram uf der versamblung 27 octobris 1552. Durch den herrn Zeckel kon. w. iiberschickt; entphangen 30 octobris 52, a r a b ti s : Codex Zrinyi 1, 188196.

380 257.

13. maja 1553. U Sopronii.

Ferdinand nalae banu Nikoli Zrinskomu, da uznastoji, da stalei plate kaptolu zagrebakomu desetinu u svrhu izgradnje utvrde u Sisku. Ferinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc.. fideli nostro spectabili et magnifico Nicolao comiti de Zrynio, regnorurn nostrorum Dalmacie, Croacie et Sclauonie bano etc., salutem et graciam. Expositum est maiestati nostre in personis fidelium nostrorum capituli ecclesie Zagrabiensis, quomodo essent non pauci in regno isto nostro Sclauonie, qui deeimas ipsis exponentibus debitas hactenus penes se detinuissent eosque persoluere neglexissent et negligerent eciam de presenti, supplicantes nobis humiliter, ignaremur ipsis hac in re graciose prouidere. Quorum supplicacione clementer exaudita. nolentes ecclesias dei et earum ministros iustis et debitis suis prouentibus priuari. fidelitati tue harum serie firmiter committimus et mandamus, quatinus acceptis presentibus et premissis sic, vt prefertur stantibus et se habentibus, ad requisicionem prefatorum exponencium omnes illos, qui decimas eorundem debitas per soluere negligimt, ad reddendas et persoluendas eas per omnia remedia oportuna cogere et compellere debeas et tenearis. Secus non facturus, pre sentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Sopronii tredecima mensis maii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo tertio. Ferinandus. Nicolaus Olahus, Strigoniensis.

Original s velikim kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 13. nr. 8.

258.

15. jula 1553. U Beu.

Ferdinand poruuje kaptolu zagrebakomu, da je naloio banu Nikoli Zrinskomu i generalu Ivanu Ungnadu, da Sisak opskrbe vojskom. Venerabilibus capitulo ecclesie Zagrabiensis etc., fidelibus nobis dilectis. Ferinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boliemie etc. rex semper augustus. Venerabiles fideles nobis dilecti. Cum non vestra solum, sed totius istius regni Sclauonie plurimum intersit, castellum istud Ozyczek(!) rite iugiter esse omni genere presidii communitum ac firmatum, iusserimusque propterea fidelibus nostris et spectabili et magnificis Nicolao comiti de Zrynio, regnorurn nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie bano ac Ioanni Wngnad, libero domino in Sonneg, consiliario et capitaneo nostro Styriensi, vicedo-

381 mino Cilie et supremo capitaneo gentium nostramm in confiniis Oroatie et Sclauonie, vt pro necessitate eius loci capitaneum et gentes aliquas necessario numero in presidium pro defensione et secura custodia eius loci immittant. Fidelitatibus vestris propterea committimus et mandamus firmiter, vt quandocunque vel nunc vel inposterum clicti banus et capitaneus nostri alterue eorum gentes aliquas cum prefecto in earn arcem miserint. eas illico sine difficultate immittere victualiaque eisdem pretio suppeditario. curare et vestris hominibus in ea existentibus iubere debeatis, vt in his. que ad custodiam ac defensionem loci eiusdem spectant, ipsum prefectuin nostro nomine per eosdem banum et Wngnad missum audire et illis obedire teneantur, ne in defectione huiusmodi confusio aliqua cum periculo eius arcis vestroque ac totius regni detrimento sequatur. Habebunt. autem iidem prefectus ac gentes nostre in mandatis, ne se ad redditus aut bona vestra et illius arcis quoquo modo ingerant nosque insuper de restitutione eiusdem vobis per eosdem prefectum et gentes nostras facienda, cum amplius ibi minime fuerint necessarie, vos presentibus uteris assecuramus. Secus igitur ne feceritis. Datum Vienne die decimo quinto mensis iulii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo tertio. Ferdinandus. Fed. Malata.

Original s kraljevskim peatom u arkivu -prvostolnoga kaptola Zagrebu; acta anliqua fasc. 31, nr. 91.

259.

11. septembra 1553. -U Beu.

Ferdinand javlja komori, da je zatraio od hana Nikole Zrinskoga, hi sazvao sabor slavonski u svrhu votiranja ratne pripomoi. da

Eeuerendis et egregiis Francisco Thwrzo, episcopo ecclesie Nitriensu jjref'ecto caeterisque consiliariis camere nostre Hungarice tidelibus nobis dilectis. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus etc, Reuerendi et egregii fideles nobis clilecti. Scribimus ad fidelem nostrum spectabilem et magnificum comitem Nicolaum de Zryno, banum etc., vt conventu fidelibus nostris regni Sclauonie ad certum breuem diem locumque indicto, subsidium ab illis statibus nostro nomine petat deque eius subsidii contribucionis modo atque ordine secundum constitucionem proximi conuentus Soproniensis tractet et concludat, Quare committimus vobis, vt uteris nostris ad eum missis in hoc negotium diligenter incumbatis hominibusque per vos ad id delectis connumerationem aclministracionemque subsiii huiusmodi solicite procuretis, ex qua (vti vos scribitis) stipendiis clicti bani eommodius prospici licebit. Scribimus eciam hiscealiis Uteris nostris ad loannem Krwssvth, vt Franciscum Dobay, prout optatis, ad vos istuc mittat, ex quo raciones, de quibus scribitis. poteritis.

38 coram cognoscere1. Secus igitur ne feceritis. Datum Vienne vndecimo die mehsis septembris, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo tercio. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Strigoniensis etc. Original s dobro sauvanim velikim kraljevskim peatom u kr. ugar. . arkivu u Budimpeti; Benignae resolutiones regiae. Spolja suvremeni pripis: 1553. 20 septembris, quod pro dica petenda in regno Sclauonie litere regie maiestatis ad dominum banum mittantur. Expedite sunt litere ad Gregorium Gregorinczy 26 septembris anno 1553.

260.

19. oktobra 1553. U Sisku.

Ivan XJngnad javlja kralju Ferdinandu, kako je posljednji sabor hrvatski u Zagrebu zakljuio utvrdjenje Siska i Ivania, pa kako se stoga dao na provedenje toga zakljuka. Der rmischen auch zu Hungern und Behaimb kg]. Mt.. meinem allergenedigsten herrn. Allerdurchleuchtigister, grossmechtigister kunig, euer kg]. Mt. sein meine gehorsamisten dienst in willigister undertenigkait zuvor. Allergenedigister herr. Euer kgi. Mt. haben aus meinen vorigen gehorsamisten sehreiben geneigist verstanden, welchermassen durch die lanschaft Windischland in negster versamlung zu Agram beratsehlagt und beschlossen worden. dass die zwen fiecken issek und Jvanitsch, als die so dem veind am nechsten gelegen. zu vorderist etwas stattlicher zu der gegenwehr zuegerieht und befestigt werden sollen. was auch ain lanschaft darzue filr ain anzal robat mit holzfuer und handraiehung bewilligt. welches also anfangs durch den herrn ban angeordent und ins werk gericht. darzue auch etlich sonder personen aus einer lanschaft mittl die auf solche gepeu. damit si vermug der beratschlachung volzogen wurden. achtung haben sollen furgenumen worden. Nun hab ich auch nit underlassen emsig und vleissig anzehalten. auf das die bevestigung baider flecken inmassen dieselben beratsehlagt und durch maister Dominicus. euer kgl. Mt. paumaister ausgesteckt worden, furderlich und schlainig verricht und also der lan schaft bewilligte robat zu nutz angewend wiirde. aber bei denen personen. so wie gemelt. iiber solche gepeu als aufsecher und befurderer furgestellt worden. nit wenig saumsal und nachlessigkait befunden. Darauf ich also verursacht worden, mainen weg auf Ivanitsch und volgends hieher auf Sisseck zu nernen und hab zu Ivanitsch befunden, dass nuer zwo pasteien etwas gepessert und verneuert, aber zu Sisseck ist zu dem gepeu. wiewol dasselb ordenlich ausgesteckt, niemalen griffen worden. und das holz so
1

Ova se stavka, razumije se, ne tie Slavonije.

38

an baiden orten mit der robat hinzue gelegt, ist wenig sehlecht und klain. also das wenig stattlichs darmit zu pauen. Zu dem so greifen si aueh das holz an und machen stall daraus, die si zu negst an das geschlos sezen und mit hei anfllen, das also zu besorgen. wo ainiche feuersnot askam, dass dardurch das schloss in gefar und nachtail gesezt wilrde. Und ist noch ein ansechliche anzal robat der holzfuer, welche nie erschinen, noeh ir gebilr der stam holz erlegt, ausstendig beliben. So hab ieh aueh in erkundigung befunden, wie das schlos Sisseck sehlecht genueg inghabt und verseehen wird, dann kaum liber acht personen und etwo ein drei wachter darinnen gehalten werden. Und als ieh mich nun bei etliehen capitlsherrn von Agram und dem vieeban, welche alhie sein, der ursachen halben, warum das gepeu also aus naehlessigkait stecken beliben erkundigt. hab ich bei inen alain ausfliiehtig ursachen und ausreden befunden. als solite sich der gsterb mit ableibung etlicher personen erzaigt haben und die wasser seer angelofien sein, dass die robater nit arbaiten haben mugen. dardurch also ervolgt, dass die robater so daselbst zu zwaien malen ankommen sein sollen, von einander zertrent und jeder sein weg wider anhaims genumen. welche erzelten ursachen an inen selbst gering und ungnuegsam. dass dardurch ein soleh notwendig nutzlich gepau het sollen verhindert werden, furnemlich. weil ich mich anfangs in namen euer kgl. Mt. und aus derselben genedigisten bevelch erbotten, wan man zu der arbait greift. das ich etlich personen, so den graben ausstecken, und das pollwerk mit erdrich anschiitten wiirden. aufnemen und aus dem kriegszalmaisteramt bezalen will lassen, zu welches verriehtung ich den paumaister geen Ivanich abgefertigt mit bevelch daselbst. dass gepeu wie es ausgesteekt worden, anzeordnen und alsdann geen Sisseck, wann er erfordert wird. zeziechen, daselbst gleichfalls das gepeu ins werk zu richten. Hab aueh Caspar Gottallen, pauzalmaister, zu Agram ein summa gelts zuegestellt und auferlegt, die personen zu dem grabenauswerfen und anschiittung, wann es von noten sein wtirde, aufzunemen und zu besolden, welcher main bevelch und verordnung durch gedachten paumaister und Gottallen nit hat mugen volzogen werden. inbedacht dass der saumsal und hinlssigkait an den furgestelten personen iiber das gepeu und den robatern, so zu grossem tail nit erschinen und die so erschinen wider abzogen, wie obgemelt. erwinden, aus welchem dann abzunemen, dass dise leut ir selbst aignen nutz, schirm und erhaltung wenig zu gemuet nemen, sonder vil mer verhindern und zu irem aignen verderben ursach geben. Wie aber dem allem, weil ich jezo die granizen zu bereiten im zug bin, hab ich nit, underlassen. Georgen von Sigessdorff, kriegsrat, deme ich samt dem Eadkhay Pain und Margetitsch mit ainer anzal pherd hinder mein an der granizen lass zu bevelchen, dass er sich auf kiinftigen landtag verfueg und die erschinen mengl und saumsal an den beratsehlagten gepeuen nach verriehtung eurer kgl. Mt. landtagshandlungen einer landschaft furbring. aueh emsig anhalte, dass ain landschaft gedacht sein wel, mittl und weg furzunemen, damit die ausstendig bewilligt robat gelaist und aueh das gepeu. ob es anderst muglich, noeh dise zeit hinum wider furhanden genumen werde etc., dann zu besorgen, wo der frid zwischen eurer kgl. Mt. und dem Turkisehen kaiser nit beschlossen soil werden, diser saumsal und

384 verhinderung des gepeu mochte eurer kgl. Mt. und den landen etwo zu nachtail und schaden geraichen. Und Aviewol ich gedenk, dass disen winter wenig mer rait dem gepeu. auszerichten, so besehiecht solches allain darum, dass ain landschaft im Windischland sechen und abnemen mugen, dass weder an eurer kgl. Mt. genedigister hilf und bewilligung. noch one meinen eurer kg]. Mt. gehorsamisten dieners emsigen anhalten, was zu irer merern sicherhait und erhaltung dienstlich lusher nicht erwunden ist. Zum Oreucz hab ich noch auf eurer kgl. Mt. uncosten etlieh arbaiter, die daselbst neben der biirgersehaft handraich am gepeu arbaiten, welches merertails darum besehiecht, damit die armen leut, welche sich sonst forcht halben des vainds anderstwohin sezen nioi-hten, desto merern trost emphachen, dann man pau daselbst was man well, so ist. es fur kainen ernst zu befestigen; derwegen ich aueh nit gesint bin. vil gelts auf dasselb gepeu zu verwenden und eracht, wo bisher nit solcher vleiss mit fursechung der fleeken gebraueht war. es Avaren etlieh flecken durch die inwoner Od gelassen worden. Hieneben zaig ich aueh eurer kgl. Mt, gehorsamlich an, dass mein gsanter, den ich mit briefen zu dem wascha in Bossen des gefangnen woyvoda Mureth halben abgefertigt. widerkommen, und was. mir der wascha schreibt, das werden euer kgl. Mt. aus beiligender glaubwirdigen abschrift mit A gnedigist vernemen. So hat aueh gedachter wascha dem herrn wan geschriben, dessen inhalt aus eingeschlossner opi mit zu ersechen, und Schick eurer kgl. Mt hierait ein abschrift zwaier artig mit C, aus des herrn banns an mich getanen sehreiben ausgezogen, daraus euer kgl. Mt. genedigist vernemen werden. dass er herr wan den gedachten gefangen woywoda Mureth bei semen handen hat, desgleichen aueh wie dass das schloss Ostrowieza, so die Tilrken neulich auferpaut, je und alzeit bisher auf eurer kgl. Mt. erdrich gewest, dariiber sich nun euere kgl. Mt. gene digist zu entsehliessen Averclen Avissen. So bericht aueh gedachter mein gsander. desgleichen aueh meine kundschafter, class drinnen von den Tilrken gered wircl, Avie euer kgl. Mt. gsanten von dem Trkischen kaiser ganz AVOI abgefertigt. und das was si gesuecht erlangt und gefunden haben, Avelehes mir aueh glaichfalls mein leitenant herr Hans LenkoAvitsch, so an gestern zu mir komen, das er solches von seinen kundschaftern aueh vernumen angezaigt; zaigt audi an, das der baseha und Tilrken von Avegen des gefangnen woyAvoda Mureth bel zefriden sein, und nit widens sein, solches ungerochen hingeen zu lassen, das ich also eure kg]. Mt. in undertenigister gehorsam erindern, und mich derselben in aller undertenigkait bevelchen wellen. Datum Sisseck den neunzechenden tag octobris anno im dreiundfunfzigisten. Euer rm. kgl. Mt, imdertnigister gehorsamister diener Hans Vngnad freiherr zu Sonneg, obrister veldhaubtman an den Crabatischen unci Windischen grenzen. Original s utisnutim peatom it c. i kr. dravnom arhivu u Beu,. Hungarica. Prilozi navedeni u pismu, djelomino sada fale.

38

261.

19. decembra 1553. U Celju.

Ivan Ungnad javlja banu Nikoli Zrinskomu o radnjama oko Siska prema saborskom zakljuku. D o m i n o bano. Spectabilis generose et magnifiee domine. domine et affinis nobis honorande. seruitiorum nostrorum recommendationem. Literas spectabilis generosae magnificae dominationis vestrae, die 3 huius mensis datas, heri 3. dec. accepimus et intelleximus. Vbi eaem scribit nobis, quod omnibus in comitatu Zagrabiensi existentibus comittet, vt iuxta conclusionem in eongregatione regnicolarum lactam ad labores castri Sisciensis ire debeant. proinde1 et nos etiam perlectis eisdein Uteris statim vicecomiti nostro domino Paulo de Uadka commisimus, vt ipse quoque comitatum nostrum Warasdiensem iuxta conclusionem regnicolarum leuet ad labores in luanieh perficiendos, necnon curet diligenter, vt omnia commodissimo ordine perficiantur. Preterea elapsis temporibus scripsit ad nos sacra regia maiestas, dominus noster clementissimus, quod sua regia maiestas spectabili generosae magnificae dominationi vestrae commiserit, vt eadem woyuodam Mureth, quem quidem haramye in partibus Turciae stantibus induciis pacis ceperunt et spectabilis generosae magnificae dominationis vestrae familiaribus uendiderunt. ad manus nostras tradat.. vt eundem bassae Boznensi, qui ipsum woyuodam tanta importunitate a nobis toties efflagitauit,] remittamus, quas regias literas spectabili generosae magnificae dominationi vestrae dudum allatas esse non dubitamus. Ceterum, praefatum woyuodam eadem adhuc nobis non remisit, propterea hortamur eandem nomine regiae maiestatis, vt prefatum woyuodam Mureth nobis transmittal quo ipsum iuxta regium mandatum bassae Boznensi remittamus, quem alias nullo modo ab spectabile generosa magnifica dominatione vestra petere uellemus, nisi nobis a regia maiestate ita esset inmnctum, nee certe ulio modo cuperemus, vt nobis vel spectabili generosae magnificae dominationi vestrae earn ob causam ulla indignatio apud regiam maistatem immerenter eueniret. His spectabilem generosam magniheam dominationem vestram felieiter ualere cupimus, quamque deus dmtissime incolumem seruare dignetur, cui nos et seruitia nostra recommendamus. Ex Cilia die 19 mensis decembris anno etc. 53. Ioannes Vngnad baro in Sonnegg. capitaneus generalis. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Na ledjima pripis: Copia literatum omini loannis Vngnad ad donnnum banum. A. K a ] a b d s: Codex Znnyi 1, 223224.

XXXVI. 1 IT.

25

886

262.

22. decembra 1553. U akovcu.

Ban Nikola Zrinski odgovara Ivanu Ungnadu 19. decembra. na njegovo pismo od

Domino Ioanni Vngnad baroni in Sonnegg. eapitaneo generali. Speetabilis generose ac magnifice domine, omine et affinis nobis obseruandissime, salutem et seruitiorum nostrorum commendationem. Literas speetabilis generosae et magnificae dominationis vestrae intelleximus, quibus scribit speetabilis generosa magnifiea dominatio vestra domino Paulo Eatkhay, vicecomiti suo eommisisse. vt comitatum Warasdiensem ad labores in Iwanich perficiendos leuasset; nos quoque ipsum dominum Paulum de Eatka superinde admonuimus, qui respondit. quod domini et nobiles in eodem eomitatu Warasdiensi commorantes, exeepto domino Petro Erdewdy, qui de pertinentiis castri Chyazarwara quadringentis laboratoribus teneretur, laboratores suos, quibus debuissent iam dedissent. Ad eastrum vero Zyzeck iusseramus, vt cum laboratoribus vicebanus noster iuisset, qui nobis rescripsit, quod personaliter cum laboratoribus in Zyzeck Iuisset illicque etiam magister architectus speetabilis generosae et magnificae dominationis vestrae adfuisset conclusissentque voto unanimi. vt laboratores ad haec festa domum dimittantur, post testa vero rursum ad labores exercendos et promouendos, qui adhuc laboratores suos pleno numero non dedissent. redeant et numerum suorum laboratorum compleant. Oum istis autem laboratoribus regnicolarum, ad hoc opus perficiendum deputatis, prout nobis uidetur et sicuti antea quoque spectabili magnificae dominationi vestrae diximus. opus hoc nedum perfici, sed nee fundamentum bono ordine iaei et poni poterit, nisi alicunde maior prouisio fiat. Vbi vero speetabilis generosa magnifiea dominatio vestra scribit. nobis ex parte Turcae woywoclae Murath sacram regiam maiestatem, dominum nostrum clementissimum, ad nos scripsisse. accepimus literas sacrae maiestatis suae honore quo decuit humiliter et fecimus humillimam relationem suae maiestati. Id turn spectabili generosae magnificae dominationi vestrae significare possumus, quod nos quoque ita fidelis suae regiae maiestati sumus, sicuti quisque ex fidelibus suae sacrae maiestatis, neminem excipiendo. Nos vero woywodam ipsum non pro pecunia, non pro clonis. non pro equis, neque pro rebus qualibuscunque redimendum seruamus, seel pro redimendis ehristianis. qui ex propriis. nostris hominibus. stantibus his induciis prope ad centum et quinquaginta. exceptis hominibus aliorum, per Turcas sunt capti. Illos cupimus vt restituantur et nos hum- restituemus. Habemus autem in sacra maiestate regia, domino nostro clementissimo. indubitatam confidenciam, quod maiestas sua ipsum Tuream a nobis per vim non accipiet, alteri vero nemini eum beneuole dabimus. Eos vero. qui Tuream ipsum captiuauerunt, speetabilis generosa magnifiea dominatio vestra bene nouit, qui sint et vbi sint. Cum his spectabilem generosam magnificam domina-

38?

tionem vestram felicissime valere optamus, cui nos et seruitia nostra reeommendamus. Datum ex arce nostra Ohaktomya 22 die deeembris 1558. Nicolaus comes perpetuus de Zrynio banus. Suvremeni prijepis u c. i kr. dravnom arhivu u Been, Himgarica. Vani pripis: Oopia literarum domini bani ad dominuni Ioannem Vngnad. B. a r a b a s: Codex Zrinyi I, 224226.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1554.

268.

8. januara 1554. U Celju.

Ivan Ungnad tui se kralju Ferdinandu na hana Nikolu Zrinslcoga. Der rmischen aueh zu Hungern und Behaim kuniglichen Maiestet etc.. meinem allergenedigisten herrn. Allerdurchleuehtigister, grossmchtigister kunig. Eur kgl. Mt. etc. sein meine gehorsambisten dienst, undertenigistes vleuss zuvor. Allergeneigister herr. Ieh bin erinnert, dass der herr ban. zu euer kgl. Mt. hinaus verrugkt, geenk villeieht danim, damit ime auf sein unergeben kriegsvolk die bezalung geraicht werde. Nun hab ieh eur kgl. Mt. hievor gehorsambist angezaigt, das ich die herrn kriegsrt und ander vom adi, so mit mir die beraitung getan, in der bereitung nindert erfragen mugen, wo der herr wan sein kriegsvolk zu ross oder zu fuess halten tuet; so hab ieh auch in den grenizheusern, die ieh und die herrn kriegsrat, aueh ander vom adl, besiehtigt, nit mer kriegsfolk gesehen. allain was in der besehreibung der breitung und meinem gehorsamen berieht. mit weliches verfassung ieh nun im werk pin und meiner obligenden schwachait halben, nit ee und bass befurdern mugen, vermelt ist, und eraehtet derhalben noehmalen gehorsambist, das eur kgl. Mt. ete. mit der bezalung genedigist bedacht sein unci ime herrn ban zuvor genedigist zuespreehen lassen und von ime am verzaiehnuss begern, wo er sein kriegsfolk hat und was fiir edllet under seinen pferden dienst haben. Dann ieh kan eur kgl. Mt. sovil mit grund gehorsambist anzaigen, das mit dem gelt und uneosten so eur kgl. Mt. jrlieh auf den herrn ban verwenden tuet, eur kgl. Mt. und dern vaterland Avenig gedient wird. dann sein kriegsvolk ist an den grnizen nit zu sehen noeh zu erfragen. Und wie ieh die saehen auch erfaren. mugen eur kgl. Mt. mit dem uneosten. so auf den herrn ban und sein kriegsvolk bisher vil jar aufgangen und noeh aufgeet, vil nuzlieher und statlieher handlung, aueh mit wenigern uneosten verriehten lassen, weliches alles ieh allain eur kgl. Mt, aus schuldiger pfiicht gehorsambist erinnern und anzaigen wellen; fiir ains. Zum andern haben mir eur kgl. Mt. hievor genedigist bevolchen, den Trkischen woywoda Mureth. welieher den versehinen sumer im fridstand selbdritter gefangen, auf das Hungeriseh gefuert und von des herrn banus clienern kauft worden, dene der baseha aus Bossen also emsig und mit grossem ernst von mir begert hat, vorgedachten herrn ban zu emphachen und dem baseha aus Wossen wider zuezeschiken, weliches ieh also auf eur kgl. Mt. bevelch ganz beschaidenlieh an herrn ban braeht,

392 mit beger den gedachten woivoda zu meinen handen zu stellen, wie dann eur kgl. Mt. aus neben ligender abschrift meines sehreibens mit A. genedigist vernemen werden. Welichermassen mir aber der herr ban ain ganz unfreundliche antwurt darauf geben, das werden eur kgl. Mt. aueh aus eingeschlossner abschrift mit . genedigist zu versteen haben. Und wiewol ieh genuegsam ursachen hetle, ime ban ain stark antwurt darauf zu geben, so hab ich doch bisher mit erselben aus etlichen ursachen verzogen. Daraus aber mugen eur kgl. Mt. genedigist spueren und abnemen, wie vichtig und lieblich mit dem herrn ban und seinem haufen ze handlen ist. Und naehdem er auch in angezognem seinem schreiben vermeldt, das er gedachten weyvoda Mureth zu erledigung seiner gfangnen, deren ime in die anderthalb hundert in disem fridstand von den Ttirken weggefuert worden sein sollen, behalten welle, kan ich nit wissen, welicherenden ime deselben genumen worden, dann es ist an der granizen kain volk, allain zu Novigrad sein noch ungefrlich in die hundert undersassen und zu Khrupp in die vier oder fiinfhunderfc, weliche fleken ich all mit augen besichtigt und beritten, aber nit gehrt oder verstanden, das ainich volk darvon weggefuert sein worden; ist sich zu verwundern, das er nit vor seinem kriegsvolk, so ime eur kgl. Mt. halten tuet, ain anzal an der grnizen gesehen wird, derhalben dann die Tilrken bei solicher unfursehung guet und sicher zu raisen haben. Und wiewol er mirs auch unlngst also zuegeschriben, so eracht ich doch. es beschehe mer zu ainer ausflucht als das er herr ban die armen gfangen damit zu ledigen gesinnt sei, und het gedaeht, ob ime je soliche beschwrung zuegestanden waren, das er mir als eur kgl. Mt. undertenigisten obristen veldhaubtman die namen der gefangen Oristen zueschiken und meiner hilf begern het mugen, wollt ich dem wascha zueschreiben unci sunst alle mitl furzewenden, damit die armen gefangen wider ledig gemacht wren worden, nit underlassen haben. Ware darmit der sachen meines erachtens vil pass gedient und ordenlicher gehandlt worden, als mit solichein des herrn bans unlieblichen handlungen, dann der veind mchte alsdann von wegen ainer solichen person wie der woyvoda ist, leihtlich ursachen schpfen, eur kgl. Mt. leut und land dero halben zu berziehen. Beschliesslich so zaig ich auch eur kgl. Mt. gehorsambist an, das noch alle bezalung stekt; der herr zalmaister wartet auf gelt, ich wais aber nit wo die verordneten und einnemer in Steyr sein, bei welchen ich doch imer daranhalt: und wo ich jez das gelt gehabt, hette ich wol etwas mit urlaubung etlicher haramien. die ich bei diser winterszeit geurlaubt hette, ersparen mugen. Soliches alles hab ich eur kgl. Mt. allergehorsambist anzaigen unci mich derselben undertenigist bevelchen wellen. Datum Oilli den achten tag januaru anno etc im 54-ten. Eur rmischen kuniglichen Maiestet untertenigister gehorsamister Hanns Vngnad etc. per manum propriam.

393 Original s tragovima prstenom utisnuta peata u e. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Suvremeni pripis na ledjima: Dem herrn Peern zuezustellen, der rmischen Maiestet neben den andern Vngnadischen saehen fuerzupringen. Vom 8 iarmarii anni etc. 54. 264.

5. februara 1554. U Celju.

Ivan Ungnad javlja kralju Ferdinandu o radnjama na obranu hrvatske Krajine. Dem allerdurchleuehtigisten, grossmachtigisten filrsten und herrn Ferdinanden rmischen auch zu Hungern und Behaimb etc. kunig, infant in Hispanien. erzherzogen zu Osterreich, herzogen zu Burgundi, Steyr. Krnten und Crain und Wirtenberg. graven zu Tirol! etc.. meinem allergenedigisten herrn. Allerdurehleuchtigister, grossmchtigister rmischer auch zu Hungern und Behaim kunig, allergenedigister herr. Eur rmischen kgl. Maiestet sein mein undertnigiste und phlichtige willige dienst alzeit ganz gehorsamisten treuen vleiss zuvor. Allergenedigister kunig und herr. Eur rmischen kgl. Maiestet hab ich nochmalen dis mein undertenigistes endschuldigungschreiben hiemit gehorsambist tuen wellen, vonwegen das ich eur kgl. Mt. meinen undertenigisten bericht tlber die bereitung der grnizen und was allendhalben an denselben, auch sumarie bei disem ganzen kriegswesen fur mengel erscheinen, nieht ehe, als ichs dann wol undertenigist gern getan hette, berschikt. Und in warhait, genedigister kunig und herr. ist solicher verzug allain aus disem ervolgt, das dennoch der artic! eben vil. dieselben und der ganze handl nicht clain wichtig, und alles wol und stattlich zu bewegen und davon ratzuschlagen von noten gewest ist. Und das ich am zeit die herrn kriegsrt nicht bei mir haben mugen, auch selbst nun zum mermalen schwach und gar ligerhaft worden, aber beruerten meinen undertnigisten bericht samt etlichen nebenschriften. alles vilbemelter granizbereitung und dem kriegswesen anhengig, tibersendte ich eur Mt. hiemit ganz gehorsambist. Und hab gleichwol auch der mappa samt den abreissungen und gemelten moeln der fleken, darauf sich in diser meiner undertenigisten schrift referiert ist hieher gewart, in denselben mich noeh etwas zuersehen und ob ich noeh ichtes dariiber zu mererm bedeutlichen verstand zu bringen oder notwendigen anzuzaigen befunde, dasselb auch in beruerten meinen undertenigisten bericht ze bringen. Dieweil aber itber all mein verordnung und das mein sun Ludwig mir soliehe herein zueschiken sollen, der verzug an dem maler erscheinet, hab ich nichts weniger vil bemelts hieneben ligent mein undertenigistes berichtschreiben eur Mt. gehorambist one ainichen verzug zuefertigen wellen, und gedachtem meinem sun befolchen, vermelte mappa und die abreissung der fleken von ime dem maler zuemphahen und hierzue disen schriften

894 zu legen. Und do aber noeh widermalen ersehung er mappe ichtes merers furfiele, das wil ich doch eur Mt. durch undertenieistes hienach schreiben zu berichten nieht vergessen. Und do eur kgl. Mt. merbemelt beiligend mein undertenigistes berichtschreiben bei andern so vilen erselben hochen kuniglichen handlungen selbst genedigist anhren mchten, das achtete ich meinem hehsten schuldigen pflichten nach ganz gehorsambist meldent wol von noten, und disem so wichtigen gefrlichen verderblichen wesen, das fiirtreglichiste sein, dann es warlich, genedigister kunig und herr, den gewisen verderben diser eur Mt. erbland samt dem Windisch und Krabatland gleich siehet. Tue eur kgl. Mt. mich hiemit gehorsambist befelchen. Datum Oilli den 5 februari anno etc. im vier und fiinfzigisten. Eur rm. kg]. Mt. undertenigister gehorsamer Hanns Vngnad etc. per manum propriam. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarica. Priloenih spisa sada nema. 265.

10. februara 1554. U Oelju.

Ivan Une/nad moli Ferdinanda, da naloi banu da to prije sazove sla vonski sabor, da se pristupi izgradnji nunih utvrda. Der rmischen auch zu Hungern und Behaimb kgl. Mt., meinem allergnedigisten herrn. Allerdurchleuchtigister. grossmechtigister kunig. Eur rmischen kgl. Mt. sein meine gehorsambisten dienst, undertnigistes vleus zuvor. Allergenedigister kunig und herr. Eur kgl. Mt. hab ich nun zu mermal gehor sambist Vermont, wie die notturft- erfordern will, dass eur kgl. Mt. bei dem herrn ban genedigiste verordnung tuen, dass recht in Windischland mit eheistem auszeschreiben und die herrn und landleut darzue zu erfordern, damit di bewilligt robat mit fuerung der zwainzigtausend stam holz furderlich gelaist unci zu den gepeu cler neuen bevestigung in angenden frueling clesto statlicher gegriften mug werden. So hab ich aber noch nicht verstanden, dass hierinen durch eur kgl. Mt. ainiche verordnung beschehen sei, welicher verzug nicht klaine verlengerung des gepeus bringen wird, dann wo das holz nicht zeitlich hin zuegelegt, ist kain raitung zu machen, dass die neu bevestigung furderlich erpaut mug werden; nemlichen wan die grund festgelegt unci das erdrich ausgeworfen ist, mues von stund an das holz an der hand sein, damit der plaz der bevestigung eingefangen werde. Und soil nun erst das holz hinaus pas, da der undertanen pau und veldarbait angeet, hinzuegelegt werden, haben eur kgl. Mt. genedigist zu erachten, wie beschwrlich es den armen leuten sein wuerde, ir veldarbait, davon si di narung haben muessen, zu verabsaumen, furnemlich Aveil si

395 auch das jngstversehinen jar zu pesserung etlicher ortflecken, als Sissek und Iwanitsch, ir robat gelaist haben. Derhalben und dieweil je ain unvermeidenliche notturft den vorat an holz zum unverzogendliehisten hinzue fueren zu lassen, solches aber ausser versamlung der herrn und landleut im Windischland nit beschechen mag. so ist hiemit nochmalen an eur kgl. Mt. mein gehorsamist vernomen. die wellen bei dem herrn ban genedigist und ernstlich darob sein und versehaffen, dass er das rechten und den landtag zum furderliehisten ausschreib und die bemelt notturft mit der holzfuer zu befurderung der neuen bevestigung verrieht und gehandlt und in kainem lengern verzug gestelt werde, dann wo hierinen eur kgL Mt. nit ernstliche verordnung tuen. ist zu besorgen, es werde eur kgl. Mt. bevelch langsam und ring genueg naehgegangen werden. Dann so ist auch ain notturft. dass sich eur kgl. Mt. genedigist entschliessen. wievil hundert man arbaiter in Ornten und sons zu dem gepeu aufnemen und bestellen soil, dann meines erachtens von neten sein wird. weil zu besorgen. der veind, wo er dises pau halben erinderungempfecht, werde sieh dasselb zu verhindern aller muglichait nach befleissen, dass die neu bevestigung mit aller eheisten eingefangen und mit dem polberch verschlossen werde. damit es der feind nit iibereilen und sich die arbaiter enthalten mugen. Darzue dan anfangs ainer gueten anzal arbaiter von neten sein wird. dass auch eur Mt. derselbe vizdom in Crain bevelchen, den zeug so zu dem gepei geherig auf eheist zueberaiten und nach dem wasser herabfueren ze lassen. darub sich nun eur kgl. Mt. genedigist zu bedenken und mir berdis und vorige ineine gehorsamisten schreiben, darumben hiemit mein untertnigistes pitten genedigisten furderlichen beschaid zu geben werden wissen. Tue rnich eur kgl. Mt. in aller untertiinigkait bevelchen. Datum Oilli den zechenden tag februari anno etc. im vierundfi'mfzigisten. Eur rmist-hen kuniglicben Maiestet unterteniger gehorsamister Hanns Vngnad etc. per manum propriam. Posst schgribta(f). Allergenedigister kunig, so hab ich bisher vleissige nachfrag gehalten. wo des herrn bans kriegsvolk ligt, darauf schreibt mir herr Peter Erdewdy, dass er nindert nicht erfragen mugen, allain dass zu Oostanavicz und Berbecz etlich haramia sein, wie eur kgl. M. aus beiligunder abschrift sein herrn Erdewdy schreiben genedigist vernemen werden. Und weil auch daraus zu vernemen, dass sich seine phfrd rssten sollen, in hoffnung als sollen si gemustert werden, eracht ich gehorsamlich fur ain notturft, dass ich allain aus untertnigkait vermeldt will haben, dass eur kgl. Mt. vleissig achtung in der mustrung haben lassen, was dieselben fiir pferd sein, ob si stts im dienst sein oder nit. dann wo dieselben schon ainen stten dienst haben; sein si doch in bedacht, dass si nit an der grnizen oder dienstlichen orten ligen, gar nit nuzlich, die er mir auch an der bereitung zu meiner belaitung nit zueschicken hat wellen. Sonst zaig ich eur kgl. Mt. gehorsamlich an, dass es an den grenizen jezo ganz still und von kainem hr nicht gehert wird, allain dass die

S96 ciainen esehetta1 heraus zu raisen nicht unterlassen, die aber von meinern imtergebnem kriegsvolk vleussig verhnet und sovil muglich frue kumen werden, weliche auch furnemlich. weil jezo ain grosser schnee widerum gefallen, nit wol heraus raisen mugen. So bin ich auch allain der bezalung Von den landen gewartendt; wan dieselb kumt, will ich widerumben mustern und die bezalung tuen lassen. So vermone ich auch eur kg]. Mt. gehosarablich naehdem zu end dis nlonats mein jar ausgeet. dass eur kgl. Mt. mit furnemung aines andern obristen genedigiste fursehung und verordnung tuen. Datum vt in Uteris. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom Hungariea. arkivu u Beu,

265.

5. marta 1554. U Celje.

Ivan Ungnad moli ponovno kralja Ferdinanda da naloi hanu Nikoli Zrinskomu, da sazove to prije sabor poradi gradnja novih utvrda. Der rmischen auch zu Himgern und Behaimb kgl. Mt.. meinem allergenedigisten herrn. Allerdurehleuchtigister, grossmechtigister kunig. Eur rmische kgl. Mt. sein meine gehorsamisten dienst undertenigistes vleiss zuvor. Aller29. jan. genedigister herr. Eur kgl. Mt. gnedigistes schreiben, so am neinundzwainzigisten tag ianuarii zu Wien ausgangen, hab ich erst am dreiundzwain23. feb. zigisten februaru jiingst versehinen emphangen und inhalts vernumen, welches mich dann nit wenig befremd, das mir soleh eur Mt. schreiben vast ein ganz monat verhalten worden, dessen ursachen mir nit bewisst, darauf ich aber nit underlassen wellen eur Mt. dise mein gehorsamiste antwort darauf ze tuen. Und sovil erstlich belangt, das eur kgl. Mt. von wegen haltung des landrechtens genedigiste handhmg furnemen und meiner gehorsamen antwort beruerend meinen habenden dienst der obristen veldhaubtmanschaft mit gnaden gewarten wellen etc., zweifelt mir nit eur kgl. Mt. etc.; werde nun aus meinen jiingsten gehorsamisten schreiben mein undertenig gemuet und mainung hierber numer gnedigist verstanden haben. Und es bleibe oder werde nun obrister wer da well, so will nicht destweniger die hoch unvermeidlich notturft erfordern, das eur kgl. Mt. genedigist und zeitlieh zu der sachen greifen und dahin richten, damit die neue bevestigung dabei noch gar kain vorrat verhanden und auch gar nit zu verhoffen, das von dem Orabatischen und Windischen volk ainicher vorrat ausser stattlicher und ernstlicher handhmg dahin gelegt werde, mit.echisten zu pauen angefangen wcrrle. Dann wiewol ich die zeit herum nit allain bei der landsehaften im Windischen land, sonder auch dem herrn ban und capitl zu gram vonwegen befurderung der furge1

(.'eta.

397 nummen und beratschlagten gepeu emsig angehalten und sovil an mir gelegen nicht erwinden lassen, so hab ieh doch kaum sovil erlangt und erhalten, das etwas wenigs an den alten eusseristen granizheusern, als nmlieh Sissek, Ivanitseh und Oreuz gebessert und erpaut worden. Wie dann eur kgl. Mt. aus inligendem des paumaisters zu Ivanitseh verzaichnus, so er herrn Georgen von Sigesdorff, kriegsrat, zuegeschiekt, und aueh aus. semen des von Sigesdorff schreiben mit A. und B., was daselbst bisher gearbait und paut worden, wie aueh dasselb gebeu ainen furgang hat,, gnedigist vermainen, die wellen die verordnung des landsrechtens im Windisehland in kainen verzug stellen und die saehen genedigist dahinriehten, damit ein statliehe robat zu erpaung der neuen bevestigung dureh ein landschaft bewilligt und zu der saehen unverzogenlieh gegriflen und sonderlich guete furbetrachtung und verordnung beseheehe, damit aller aigennuz so hierinnen gebt und gebraueht werden moeht. nemlichen, das. etwo die herrschaften clen halben tail der bewiligten robat zu dem angezognen gepeu und den bertail zu ir selbst aignen nuz verwenden, furkomen und abgestellt und aueh sonst gehandelt und beschlossen werde,. welchermassen die andern granizheuser mit dem gepeu gebessert und mit gueten eerliehen und kriegsverstendigen bevelehleuten und kriegsvolk, es. sei in fridlichen oder unfridlichen zeiten, verseehen werden sollen. Was aber antrifft des herrn bans Uskoken, davon ieh eur Mt. gehorsamisten bericht tuen soil, hab ieh solehes eur kgl. Mt. bei meinem leitenant herrn Hannsen Lenkowitsehen undertenigist zuegesehriben und mich auf gemelten meinem leitenant referiert, das eur kgl. Mt. von ime diser saehen halben genedigisten bericht emphachen werden. Dann das eur kgl. Mt. gnedigist vermelden, das eur Mt. dem herrn ban von wegen seines an mich getanen schreibens den gefangnen Murath belangend der gebr nach auspreehen und mir derselben genedigiste mainung hinnach weiter zu versteen geben wellen etc., arauf kan ieh eur kgl. Mt. in undertenigkait nit verhalten. das ieh von personen bericht. worden. das die saehen dahin gedeutet werden will, als sei in obbemelten des herrn bans an mich getanen schreiben mir nicht zuwider gehandelt, oder ichtes darinnen begriffen, des ieh mich anzenemen oder zu besehwren fuegliche ursach haben muge, welches mir doch inbedaeht, das ieh mir dasselb schreiben mit all em vleiss verdolmetschen lassen, davon eur Mt. copi zuegesend und hiemit nochmalen zu dest merern erfrischung der saehen mit 0. gehorsamlieh zuegesehick, etAvas zu bedacht genumen, fur-nemlich; weil ieh ime herrn ban auf eur kgl. Mt. beveleh des gefangnen woyvoda Mureth halben. weleher wo ieh nit so vleissige naehforschung gehabt, gwislichen verhalten und aber cloeh hernaeh iiber vilfeltig verlangnen des herrn bans und seiner cliener an den tag gebraeht worden, denselben zu meinem handen zuezestellen, ganz freundlieh, und mit aller beschaidenhait zuegesehriben und er mir aber entgegen so gar unnoter und unbefuegter weis unfreundliehe antwort gegeben, mit hocher und langer erzelung seiner eur kgl. Mt. erzaigten getreuen dienst (darumben ieh ime doch nie hassig oder neidig gewesen, oder in meinem schreiben davon meldung getan) und das er den gedaehten Murath niemands guetwillig geben well, wie dann solehes aus dem schreiben merers zu verne-

398 men. Daraus ich dann nochmalen nit anderst zu vermueten weiss, allain das er ainichen unwillen, darzue ich ime doch kain ursach gegeben, gegen mir gefasst, das ime villeicht und seinen haufen die bereitung der granizen nit allerdings gefellt, welches dann auch aus andern mer anzaigungen, so mir glaubwierdig furkommen. gnuegsam erseheint; dann ich von etlichen unseehliehen vertrauten personen erinnerung emphangen, das er herr ban in etlichen seinen briefen, so er etlichen sondern personen zuegeschikt; hizig sachen, die mir zu schmpf raichen, welche wo es von nten darhracht mugen werden, wider mich geschriben. Nun ist es bei mir nicht die mainung. gnedigister kunig, das ich mir dis des wans schreiben so beschwerlieh sein lass, dann ich kenn die hndl; so waiss ich auch wol, das der keferlen mer umfliegen werden, wen nur eur kgl. Mt. maines berichts wissen haben. Ich kann wol eur kgl. Mt. und meinem habenden amt zu guet etwas gedulden und mich erzaigen als verstee ichs nicht. Eur kgl. Mt. pit ich aber undertenigist, was fr hand! und beschwer wider mich kumen, mich mit gnaden berichten und mich mit gnaden zu verantwortung, komen lassen; wird eur Mt. alsdann paid finden, wer eur Mt. grund anzaigt, wol oder libel dient. Und naehdem an vil orten allerlai gepeu, nit allain mit der neuen befestigung, sonder auch mit besserung der granizhuser und zuerichtung der profanthauser von nten, und aber maister Dominicus de Zalio, paumaister, noch anhaims und wie ich vernim mit schwachait beladen sein soil, also das ich nit waiss ob jeh seines herauszieehens gwiss bin oder nit, dadurch also, weil ich sonst kainen taugiichen und geschikten paumaister zu bekomen oder zu erfragen waiss, die obangeregten gepeu nit zu klainen nachtl ersizen bleiben warden, derwegen an eur kgl. Mt. mein undertenigist vermainen und bitten, die wellen einen geschickten und rfarnen paumaister zu beratschlachung bedacht sein, damit die notwendigen gepeu furclerlich angefangen und nit stecken bleiben. Beschliesslich so haben auch eur kgl. Mt. aus obgemeltem des von Sigesdorff schreiben genedigist zu vernemen, das er auf m einen bevelch und iiber sein gehabte erkundigung dess herrn bans pherd und fuessvolk, nindert als ein klaine anzal so in seinen schreiben benent, zu Verwoez erfragen mugen, so haben auch eur Mt. aus meinen vorigen vil getonen schreiben numer gnedigist vernumen, das ich auch in Orabaten alle vleissige und mugliche erkundigung gehalten, aber auf kainen grund, wo er ein kriegsvolk halten tuet. kommen mugen. Darumben dann auch eur kgl. Mt. von den herrn Erdeudy Peter, deme ich solche erkundigung ze halten auch bevolchen, gnedigisten bericht emphachen mugen und mag gleichwol sein, das ers etwo verborgner halten mag, clas si aber an dienstliehen orten an der granizen ligen, und gegen dem veind. wie es die notdurft erfordert und darum er herr ban die bsoldung von eur Mt. einnimt, handlen sollen, des kan ich von niemands bericht werden. Zu dem hat mir auch er herr ban in der beschechnen bereitug zu meiner belaitung niemands aus seinen pherden zueordnen oder schicken wellen, wie dann eur kgl. Mt. dis alles aus meinen vorigen sehreiben gnuegsam gnedigist verstanden. Tue mich eur rmischen kgl. Mt. in aller undertenigkait hevelchen.

399 Datum Cilli den fnften gisten. tag martii anno etc. im vierundfunfzi-

Eur rmischen kgl. Mt, untertenigister gehorsamer Hanns Vngnad etc. per manum propriam. Original s utisnutim peatom u c. i kr, dravnom arhivu u , Hungarica.

266.

16. aprila 1554. U Pouim.

Ferdinand oprata- kmetove zagrebakoga, sisakoga, topuskoga i kostajnikoga okruja- od plaanja daa u korist izgradnje Siska. Nos Ferdinandus diuina fauente clemencia Eoraanorum, Hungarie, Bohemie, Dalmatie, Oroatie, Selauonieque etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, arehidux Austrie, dux Burgundie, marchio Morauie etc., memorie commendamus tenore presencium significantes, quibus expedit vniuersis, quod nos cum ad nonnullorum fidelium nostrorum humillimam supplicacionem maiestati nostre factam. turn vero considerantes erectionem et edificaeionem castri Zyzek, quod fideles nostri capitulum ecclesie Zagrabiensis, visa eonfmiorum regni nostri Sclauonie summa et pene extrema necessitate, pro arcendis et auertendis Turcarum crebris excursionibus seruandisque reliquiis ipsius regni nostri Sclauonie, ac ad defensionem prouinciarum nostrarum hereditariarum illi vieinarum, in possessione earum Zyzia vocata, in comitatu Zagrabiensi existente, ad confluenta fiuminum Zaui et Oolapis, annis superioribus edificare cepisse et iam magna ex parte perfecisse dicuntur, volentes tarn necessario operi ex gracia nostra opem ferre, colonos omnes eiusdem capituli Zagrabiensis in districtibus Zagra biensi, Zyzek, Toplycza, Kozthnycza(') et possessione Pethrowyna in coinitatibus Zagrabiensi et Varasdiensi habitis, commorantibus, ab omnibus taxis nostris tarn ordinariis quam extraordinariis contributionibusque et lucro camere nostre, maiestati nostre prouenire debentibus, intra spatium duorum annorum integrorum a die datarum presencium computando duximus eximendos et supportandos, ita tamen, quod prefatum capitulum peeuniam a dictis colonis ipsorum exigendam vel suo tempore exactam non in alium vsum, quam ad edificationem necessitatemque et conseruacionem dicti castri Zyzek insumere et impendere teneatur fideliter, imo annuimus et concedimus per presentes. Quocirca vobis fidelibus nostris reuerendo, venerabili et egregiis Francisco Thwrzo de Bethleenfalwa, episcopo Nitriensi, eonsiliario nostro, prefecto ceterisque consiliariis camere nostre Hungarice, neenon dicatoribus et exactoribus, quorumcumque censuum taxarumque et contributionumque nostrarum, tarn ordinariariim quam extraordinariarum ac lucri camere nostre, neenon regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie predicti bano eiusque vicebano ac comitibus, vicecomitibus et iudicibus

400 nobilium comitatuum Varasdiensis. Crisiensis et Zagrabiensis harum serie mandamus firmissime, quatinus habita preseneium noticia. pecunias omnes. que in quibuscunque contributionibus et taxis nostris, tam ordinariis quam extraordinariis atque etiam Jucro camere nostre tempus intra premissum ex prescriptis bonis dicti eapituli Zagrabiensis nobis et ad eameram nostram prouenire deberent, eidem capitulo exigendam et ad necessitatem eonseruacionemque dicti castri Zyzek per eos conuertendam et insumendam relinquere debeatis et teneamini eosdemque contra form am gratiose exemptionis nostre premisse tempus intra prescriptum in personis aut rebus et bonis ipsorum quibusuis impedire, turbare molestareque nusquam et nullo modo presumatis, nee sitis ausi modo aliquali. Presentibus perlectis, exhibenti restitutis. Datum in arce nostra Posoniensi decimo sexto die mensis aprilis. anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quarto. Nicolaus Olahus. Strigoniensis. Original s velikim kraljevskim peatom u arhivu prvostolnoga kap tola u Zagrebu, acta antiqua fasc. 31 nr. 98. Ferdinandus.

266.

2. jula 1554. U Varadinu.

Pavao Ratkay daje namiru dikatoru Ambrozu Gregorlaneu. Nos Paulus de Eathka. vicecomes comitatus 'Warasdiensis capitaneus regie maiestatis, fatemur et recognoscimus per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryancz, dieator regni Sclauonie, sallarium nostrum de contribucione in eodem regno Sclauonie maiestati regie, domino nostro clementissimo, in anno domini 1558. preterito, per vnum florenum oblata, ac per eundem Ambrosium Hteratum in duobus terminis exacta. racione officii nostri nobis de regni consuetudine proueniens, in eodem comitatu Warasdiensi de quatuor iudicum nobilium processibus, de singulo videlicet processu singulos sex florenos nobis persoluit bonaque nostra possessionaria in prima eiusdem contribucionis exaccione fumos LXII et tandem per deuastacionem a peste quatuor fumorum. saltern fumos LVIII faeientes, et item bona nobilis Georgii Ladomer, vie.egerentis nostri, vnum fumum facientes, ab eadem contribucione similiter de regni consuetudine libera esse permisit, super qiiibus-eimd-em quittum reddimus et expeditum, testimonio preseneium mediante. Datum Warasdini die secunda mensis iulii, anno domini 1554. Original s utisnutim peatom u arkivu ugar. nar. muzeja, u Budim peti, temeljno zbirka.

401

267.

15. jula 1554. U Zagrebu.

Ivan Ungnad moli kralja Ferdinanda, da bi odustao od svoga naloga, da se umanji broj konjanika na krajini i javlja kralju Ferdinandu o tegotnim prilikama na obim krajinama. Dem allerdurchleuchtigisten, grossmechtigisten fiirsten und herrn Ferdinanden. rmischen auch zu Hungern und Behaimbn kunig, infanten in Hispanien, erzherzogen zu Osterreich, herzogen zu Burgundi, Steyr, Krntn, Grain und Wirttenberg, graven zu Tirol, meinem allergenedigisten herrn. Allerdurchleuchtigister, grosmechtigister rmischer, auch zu Hungern und Behaim etc. kunig, allergenedigister herr. Eur rmischen kgl. Mt. sein mein unclertnigist dienst mit diemuetigister gehorsam und hechstem vleiss bevor. Allergendigister kunig und herr. Eur rmischen kgl. Mt. genedigistes schreiben, des datum steet Wien den fiinfzechenden tag jiingst ^ jverschinen monats juni, hab ich an jeziger rais in Crayn gehorsambist endpfangen, darinen eur kgl. Mt. mir geneigist auflegen, nachdem dieselben auch zuvor mir bevolehen, herrn Hannsen Lenckowiezschen, meinen leutinant, von meinen untergebnen geringen pfrden, noch bis in die hundert pfrd, auf die grnizen seiner verwaltung zuezuordnen; dergleichen auch die zwai schlsser Oostanobicz und Novigrad von bemelten kriegsvolk zu besezen und zu versechen, dardurch aber als nach verordnung diser fuersechung eur Mt. genedigister tragender fursorg nach, ich etwas plos und nicht allerdings der nodturft nach versechen sein mchte. Und aber eur kgl. Mt. der gering gerssten pfrd, die eur Mt. sunsten gleichwol das ganze jar hinum beleiben zu lassen geneigist entschlossen gewest, bei disem fridlichen anstand derselben erachten nach gar wol geradten mugen, dass ich demnach dieselben gerssten pfrd von stund an mit guetem glimpfen zu ausgang ieres monats urlaubn und abziechen lassen, und disen uncosten so bisher auf si geloffen, auch die versechung der bemelten baiden schlsser Oastanobicz und Novigrad, dergleichen auch aui obbemelte bewilligung so eur Mt. gedachtem Lenckhowiczschen getan, verordnen und verwenden welle, also dass ich an stat derjenigen so auf besazung der selben schlsser und dem Lenckhowiczschen aus meinen untergebnen leuten verordent werden sollen, ander aufnemen und dieselben von dem uncosten so auf die gerssten pfrd gangen, unterhalten lassen solle. Wo ich aber bei disen fridlichen zeiten von unnten achtet, ander an derselben statt oder doch nicht sovil und ain wenigers aufzunemen, wellen eur Mt. mir geneigist haimgesezt haben. hierinen di nodturft zu bedenken und dasselb auf gressere not zu ersparen. Und im fall, dass irgend di wascha in disem fridlichen anstand was tatlichs furnemen wollten, so werde ich andere gerilsste pfrd von der land bewilligten aufpot und rsstung zu erfordern haben und wissen, dergleichen wo ich zu meiner person ainicher blaitung bederffen werde; so mug ich dieselb von meinen untergebnen geringen pfrden zu mir nemen und erfordern, alles inhalt angeregten eur Mt. genedigisten schreiben und bevelchs. Darauf ich mich auch in den zuvorigen von eur Mt. mir geneigist auferlegten bevelchen widermalen
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA . 26

402

untertnigist ersechen und befunden, dass eur Mt. inhalt derselben genedigisten schreiben und beschaides, so mir ber meinen untertnigen bericht maja der grnizbereitung erfolgt, des datum steet Wien den neunzechenden mai jiingstverschinen, genedigist willigen, ainer statlichen und kriegserfarnen haubtperson geen Orassdowicz ainhundert pfrd, und ain zwai oder dreihundert haromia von denselben die ort und schkartheuser bis geen Novi grad zu versechen, unterzegeben, derhalben ich mich dann mit dem herrn ban, unterreden, ratschlagen und mich mit ime vergleichen solle, ob soliche besazung von meinem oder sein herrn bans untergebnen kriegsvolks beschehen kundte und volgunds derselben vergleichung gemss di sachen ins werch zu richten, bei erzelter willigung und beschaid es eur kgl. Mt. auch hernach inhalt derselben schreiben und bevelchs, des datum steet juna Wien den vierten juni, genedigist bleiben und nochmalen desselben articls abschriften mir zuesenden lassen, doch mit angeheften genedigisten vermelden, dass eur Mt. nich fr ratsam ansechen welle, dass das kriegsvolk so daselbsthin geen Orasdowiez zu verordnen, von des herrn bans volk genumen, sonder nach inhalt obvermelten articls durch uns bede ratgeschlagt werden solle. In angeregtem eur Mt. bevelch ist auch widermalen inhalt aines sondern artikl vermeld, dass eur Mt. genedigist erachten. dass die besazung geen Oostanobicz und Novigrad von des herrn bans volk, weil ime das nur halb gehalten werde, nit wol sein kundte, sonder dass ich die besazung derselben schlsser von meinem untergebnen kriegs volk, sovil diser zeit von neten zu sein fr rtlich angesechen tuen und verordnen solle. Und do es aber je die hoche unvermeidenliche nodturft erforderte, dass eur Mt. nit zuwider, soner derselben genediger willn sei, dass ich an derselben stat wider ander aufhemen und als gar oder zum tail, wie es nach gelegenhait der zeit fur notwendig durch mich und die kriegsrt bedacht werde, die ersezung und erstattung tuen muge. Und juna so sich aber aus obbemelten dritten und jilngstern bevelch von ftmfzechenden juni befundet, dass unangesechen aller diser merern fuersechung der heuser Ohrassdowicz, Oostanobicz und Novigrad, samt was denen entzwischen gelegen, als Winodoll, Widnickh, Swinicza und Gradissa, die merbemelten gering gersten pfrd gar abgeton und ee andere, so auf den fall es je so von neten aufgenumen wurden, von denselben cossten bezalt verden sollen, hab ich mit den herrn kriegsrten und verstndigen, auch in beisein herrn Hannsen Lenckhowiczschen, den ich jezo etlicher handlungen des krigswesens halben zu beratschlagen zu mir hieher beschiden habe, neben aller untertnigister statlichen erwegung obvermelter eur Mt. genedigister bevelch und wie das kriegswesen an disen weiten granizen geschaffen, hievon alles vleuss geratschlagt und dass soliche abtueung der geringen rsstung folgen mchte, nicht fr ratlich beflnden kunden und soliehes aus den hernach erzelten beweglichen punkten. Und wie aber daneben untertnigist bedacht worden um erhaltung willen diser riisstung etwas in anderweg ersparungen z tuen und was sumarie verern austailung halben alien kriegsvolks, weil sich doch auf den friden zu verlassen solle ganz untertnigist bedacht werden, das ist auch in den beruerten hernachvolgunden punctn vermeld, mit ganz untertnigistem pitten, eur kgl. Mt. geruechen allergenedigist zu vernemen.

403

Erstlich, genedigister kuiiig und herr, als ich vermug eur Mt. genedigister verordnung und bevelchs mit dem herrn Erdeudi Petern gehandlet, der dann eur Mt. alda zu Orasdowicz zu dienen und solichen kriegsamt und bevelch treulich zu warten sich erpoten, wie eur Mt. ich hievor zum tail gehorsambist zuegeschriben, hab ich mich mit ime nun dahin vergliehen, dieweil ich nun geen Oostanobicza in zwenundtreissig Teutscher knecht und fnfundzwainzig haromia samt sechs schkartleuten, und tlber dieselben den Lustaller, eur Mt. landman aus Oram, und dann geen Nouigrad zwaizig knecht, so halb Teutsch und halb haromia sein verordent. Und dieselb besazung, die auch, weil sich des fridens etwas zu getresten sein soil, fur genuegsam geacht, aus meinen untergebnen kriegsvolk geton hab, dass er herr Erdeudi demnach neben seinen ainhundertftlnfzig untergebnen pfrden, so er von Iwanitsch alda ich ims zuvor gehalten, dahin geen Orasdowicz nemen, von denselben aber auch etlich geen Oostanobicz und Novigrad gelegt werden sollen, an achzig personen fuessfolk zu der behuet des selben fleckens Crasdowicza, auch zu schcart und bestraifung an den wldern und gegen feind, auch auf den fall der not zu besterkung der andern obbemelten zwaien ilecken Oostanobicz und Novigrad zu geprauchen sich bewegen lassen will, dass also an der anzal der dreihundert haromia, so eur Mt. wie hie oben gemelt, sonsten diser orten zu halten genedigist gewilliget, in ainhundert und treissig erspart wurden. wie eur Mt. aus beiligunder mit A. signierten, sein herrn Erdewdi und der zwaier haubtleut zu Oostanobicz und Novigrad verfasten bestallungen, aigentlicher genedigist zu vernemen. Doch wurde es mit diser besazung allain die zeit des fridlichen anstands, weil eur Mt. sich desselben dermassen genedigist versechen zu versten, sonsten aber auf den fall der krieg wider angieng. an disem vast geferlichen ort diser vlligen anzal aufs wenigist wol von neten sein. So hab ich, genedigister kunig und herr, dem herrn ban, so jezt hieher ankumen, dise obvermelte besazungen der heuser Oostanobicz und Novigrad, und di handlung mit dem herrn Erdewdi auch allermassens gestalt angezaigt, der ims dann allerdings ganzlich gefallen lassen und merern fuersechung derselben mit profantzuefuerung, paupesserungen und in ander weg nach gelegenhait der zeit weitere hilf und fuerderung tuen zu helfen sich guetwillig erpoten und sich auch bewilliget, sein undergeben kriegsvolk zu ross und fues an den ort und enden forter zu halten. wie eur kgl. Mt. das ob beiligender mit . signierten verzaichnus genedigist zu vernemen. Dieweil aber mit entziehung von Iwanitsch der obbemelten des herrn Erdewdi pferden derselb flecken entplst und aber den jeder zeit zimlich besezter zu halten ganz unvermeidenlich von neten sein wird, und ich gleichwol enhalb des geprgs bei der Traa, urn der unversehenlichen einfall willen so von Ftinfkurchen und andern orten auf Frstenfeld, Gleisdorff und andere ort gegen dem land Steyer beschehen mchten, auch weil eur Mt. mir schon mermalen auferlegt, dem haubtman auf Siget auf den fall der not auch beizesezen, der pfrd vast bedurftig wer, derwegen ich si auch anhers in solicher anzal enhalbs geptlrg gehalten, so erzelter massen di veindsnot kumen, dieselben hinber die Traa zu verordnen alspald gefast

404

gewest ware. Und aber jezo der frid bestand haben solle, dannach ist bedaeht, dass meines suns Cristoffen undergebne geringe pfrd, die zuvor herr Pangracz von Windischgrz gefuert, gar oder halb samt des haubtmans Bradatschen untergebnen pfrden dahin geen Iwanitseh verordent werden sollen, damit wuerde dieselb insl, samb den dreien flecken als Iwanitseh, item das Olosster und zum heuling Creuz auch mit etwas ainer besazung wider fuersechen. Auch hab ich mit obgemelten herrn Hannsen Lenckhowiczschen gehandelt und nach allerlai erwegung sovil befunden, wo eur Mt. sich genedigist entschliessen, die gering gerssten pfrd lenger, doch aufs wenigist die sumerszeit hinum zu halten, dass ime aus den andern geringen tlber di obvermelte austailung von fiinfzig pis in sechzig pfard in abschlag der gewilligten ainhundert zusamen geton und zuegeordent werden, derer er sich auch, wo sich eur Mt. je auf dem friden dermassen verlassen und so vil abtuen wollten, benuegen lassen mchte, dieweil aber nochmalen hechlich bewegen worden. Und wie eur Mt. iehs zuvor mermalen untertnigist zuegeschriben, wie weit dise grnizen seiner verwaltung ist, so wird es ime Lenckhowiczschen die vllige anzal der zwaihundert pfrd in massen zuvor, und gleichsfalls bei angestellten fridenszeiten auch beschehen zu halten und zu derselben erstattung noch vierzig pfrd, weil doch alle di ander obvermelte merer fuersechung aus dem zuvor mir auch herrn bans untergebnem kriegsvolk beschiecht, aufzunemen unvermeidenlieh von neten sein. Und damit eur Mt. aber dis costens halben desto weniger beschwrt und soliche geferliche granizen gegen dem feind, dem dann nicht wol zu trauen, dennoch etwas fursechen sei, so ist bedaeht, und des er herr Ieutnant zu tuen sich erpoten, die winterszeit dermassen in ander weg ersparung zu tuen, darurch wo nicht ain merers doch gewiss diser auf die 40 pfrd dise sumerszeit hinum auflauf sunder uncosten wider hereinpracht sein sich gewisslich befinden solite. Mit diser erzelten verordnimg und austailung aber wird es ploslich erkleken, dise weite verdten und vast abkumen zerrssnen grnizen in den ortfleken und dann an den wldern, gepirgen und geferlichisten pssen, fr die tglichen sorglichen einfall und bestraifungen gegen dem feind zu etwas, der hechst unvermeidenlichen schcart zu besezen, und die vermelten schcarten zu halten und warnungen den armen volk zu tuen, und so ich von alien denselben nur aines oder zwaihundert pfrcl abfordern, oder wie dann der veind nachendt mit mir hin und wider zu raisen brauchen wuerden, dieselben ort zu allem gefar entplester steen muessen, dass ich also wie verstanden aus disen besazungen von den grnizen ausser hochen gefars, und wo anders den feinden an den einfallen und martalosischen rauben, des si dann, wie si auch erst gar vor wenig tagen dem herrn ban bei Zerin und Pdell zu zwaien malen volk und viech hinweg gefuert haben, zu ainziger verhrung gar nit lassen gewaret und das arme volk gewarnet auch bei seiner pau und veldarbait, so jez gleieh am pessten, und pis auf die herbstzeit geweret, etwas verhuet werden, zu rechnen, niemands abfordern, noch auf dieselben mir die blaitung hin und wider zu tuen, kain raitung machen kann.

405 So hab ich, genedigister kunig, fuernemlich untertnigist bedacht, destwegen mich auch mit herrn Hannsen Lenckhowitschen unterredt, mit ersten es muglich und etwas gegen der herbszeit die verschlagung der wlder numer furhanden zu nemen, wie ich auch eur Mt. aus jiingsterm meinem untertnigisten schreiben, das derhalben di Krabatischen graven und herrn zu mir ankumen und hierzue durch die ieren hilf tuen wellen, allergenedigist verstanden, das also hoeh und unvermeidenlich not, solite anders hocher sorglicher nachtail und spot so der feind sonsten zuefuegen mchte, verhuet werden, dieselben arbaitenden personen und untertonen mit ainem kriegsvolk verhalten werden muessen. Zu dem von eur Mt. mir auch in sonders auferlegt ist, auf den fal, der veind ainiche flecken, davon dann ain zeit her und noch di kundschaften lauten, auf eur Mt. erdrich zu pauen sich unterstuende, das ich samt dem herrn ban und dem aufpot dasselb wren, und ime veind dagegen abbruch tuen solite, wo dann nun er der feind, wie ime auch nicht zu trauen, in clergleichen vorhaben fortfuere, und ichte pauen oder sonsten sein grnizen weitern wollte, wiste ich ime je sehlechten widerstand zu tuen; und do aber mit solichem mir untergebnem volk samt den gering gertissten pferden, gieich etwas widerstand zu tuen, wuerde ich derselben gering gertissten pferd abermalen sovil desto meer bedtirffen, und obs also zu ainem tuen kme, wisste ich mich auch allain mit dem hussarisehen und Windischen gesind nicht brauchen zlassen, davon ich dann, obs daran kme, wol bewegliche ursachen anzuzaigen hette. So wissen aber auch eur Mt. sich genedigist zu erinnern, dass ich mich nicht allain auf bemelte hussarn, sunder auch dise geringe rilsstung und von beclen tailen auf ain vil merere anzal volks, auf dise seer weiten geferlichen und verdten grnizen zum amt der obristen veldhaubtmanschaft untertnigist bestellen lassen, nichz minder aber auf und neben eur Mt. genedigisten bevelhen nie kainen vleuss unterlassen habe, wie nur aufs gesparigist eur Mt. alda gehaust werden mchte, wie auch nach mein schuldigen undertnigen pflichten nach, auch samt dern kriegsrten, alien unnotwendigen costen muglichist gern verhueten wollte. Im fall aber eur kgl. Mt. etwo fuertragen werden wollte. als ob dise pfrd und rtlstung der orten nit wol zu geprauchen wren, so mgen eur kgl. Mt. mir genedigist glauben sezen, dass ichs mer als kaine andern bisher gepraucht, die mir auch verten die ganze bereitung der grnizen tuen helfen. Und solite es, genedigister kunig und herr, indert gegen dem veind zu ainem tuen und ttlichen wesen kumen, dieweil die hussarisch rilsstung, sonderlich was knecht, die dann bei dem erscheinenden abfall schier nindert mer teuglich zu bekumen, sein dermassen schlecht, unfuersechen und unangesechen, dass ich pisher an derselben sovil doch di zeit erleiden mugen gepessert, also abkumen, dass ichs auch gegen dem wie ichs zuvor gesechen und wol under mir gehabt, schier nicht mer kenne; so wiirde jedem ansechen und alien gelegensamen wesen und meinem gewissen verhoffen nach dise meine undergebnen gering geristen pfrd und reiter, wie sich die auch nun zum tuen geschickt, und etwas der landsort sehon gewonnet haben, pesser zu geprauchen sein, auch merers verrichten mugen, als werens sonsten doch dardurch jemand an seiner

406

redlichait unverclainert, der geringen hussarischen noch ainsten oder hal anderthalb mal sovil. Und solte es auf diem beruen, ob der veind was ttlichs fuernemen welle, er von den landen andere gering gersste pfrd aufzunemen oder aufzumonen und daher zu pringen, das werde ain gar wenige, und nit wol etwas ain hofliche, furgesezte hilf sein, dann weil der feind sich bald besterken und zusamenrucken mag, wie dann seine fleken wolbesezt, auf ieselben vil volks und sunderlich nur auf den ainigen flecken Wreticz, aller der gefangen und kundschafter anzaigen nach, in sibenhundert gewiser personen beschriben, auch alle seine andere fleken, sonderlich Tschasma und Moslawina ser besterkt und in disen zwaien ainigen fleken Wreticz und Tschasma vast mit sovil beschribnen kriegsvolk versechen, als all mein untergeben kriegsvolk ist, so mag er der feind der enden ich mit den kriegsraten zeuch, und mer nit als die gering gersste pfrd bei mir hab, von mer orten, do er nur auf zwo und zu dreien meilen und gar nachend zu mir hat, mich gar bald und geschwind erraichen; wo es dann zu ainen tuen kumen solite, wesste ich mich auf das hussarisch gesind wenig zu verlassen und was sumarie er der feind fur straifzug furnimt, die mag er, wie er in seiner geschwidhait erkennet ist, iner ainen oder zwaien tagen und nachten auf ainen weiten weg, wes er sich endschleusst verrichten und di verwuestung samt der verfuerung des armen cristenlichen volks tuen, das solichem der eil halben zu rechnen unmuglich durch ain volk und riisstung, so erst von den landen aufgemonet werden mueste zu wren. Dann wie beschwrlich auch mit was grossen uncosten es mit solichen aufpoten, do sich imer ainer aur dem andern waigert und leut wie mans haben mag geschickt werden, und so schon ain anzal pfrd, durch vermeldt aufpot zusamen bracht. dieselben sich doch liber die grnizen nicht brauchen lassen. auch was mit denselben zu verrichten ist, samt das si sich obs gleich in ander weg von neuem aufgenumen, des aber auch beschwrlich und langsam zuegen wuerde mit dergleichen so clainer besoldung, nicht enthalten kundten, das haben eur Mt. auch genedigist zu erwegen. Dieweil ich dann hochermelter eur kgl. Mt. diser orten untertnigist gedienet, nichts gefeiret noch meines leibs verschonet, sonder in allem den hechstmuglichisten treuen vleuss angewend, mich auch one rum undertnigist zu schreiben dermassen erzaigt, dass dennoch cli wascha und feind selbst, des ich mich dann in di herrn kriegsrat und ander, so zum tail die kundschaft gehrt, ziechen mchte, sovil geachtet und darfuer gehalten, das eur Mt. dennoch nicht ainen schlechten diener als zum obristen daher geordent haben. Und die oftgemelten gering gerilssten pfard nun abgeton werden sollen, des ich als hie oben untertnigist gemelt, noch in rat nicht befinden kann, so war gewiss anders nicht zu schliessen, weil ich dannoch all eur Mt. untertnigister obrister, des der feind one zweifl jeder zeit sein guetes aufmerken und kundschaft hat, an vermelten grnizen auch neben andern hin und wider raisen, und dem wesen also warten solite und doch von der aussern grnizen niemand abfordern mag, dass ich dardurch anhere mit diem zu rechnen gar geringen erhaltnen geruech, zu nicht weniger verclainerung und schimpf etwo auch zu sundern nachtl verlieren, also dass nicht allain der veind, soner villeicht auch di freund schimpflich

407

darvon reen, und der feind sovil desto ehe schaens zu tuen sich hecher befleissen wuerde, des ich, genedigister kunig, aber warlich, nieht um ainichen eitlen rumsuchens noch nuzens, sonder von eur Mt. selbst und disen derselben ganzen kriegswesens nodturften willen untertnigist melde. Dann wie die hussarn, so es gegen den feind indert zu ainem tuen, wie sichs an solichem hin und wider raisen gar urbarling oder unversechenlich nur paid zuetragen mchte, kme, gesinnet sein, was auch anhere mit inen verricht oder sich auf dieselben zu verlassen ist, tragen eur Mt. bei den anhere verloflnen geschichten auch ain genediges guetes wissen. Das ich also eur kgl. Mt. aus den untertnigisten erzelten ursachen und wie ichs darzue im rat fr beweglich befinde, ausser der vilbemelten gering geriissten pfrd alda nuzlich zu dienen nicht getrauen kundte, und so eur Mt. dieselben je abtuen lassen wollten, hab ich untertnigist bedacht, dass es eur Mt. doch bis zu angendem winter noch genedigist anstelleten, fuernemlich weil auch das obvermelte verhalten der untertonen an verschlagung der wlder beschehen solte, auch weil auf die obvermelten merern besazungen, unangesechen dass eur Mt. auf den fall der not merers aufzunemen mir genedigist zuegelassen, ausser der vierzig geringen pfrd frn haubtman Lenckhowitschen, kain verneuerter merer costen auflauft. So hab ich aber auch, allergenedigister kunig und herr, samt ermelten herrn kriegsrten, dises ganz untertnigisten treumainens gehorsambist erwegen, weil eur Mt. untertnige landschaften das gelt aufs kriegswesen darraichen und mit haltung der personen under vilbemelter geringen rilsstung, die dann in gueter anzal herrn und des adls, und aus bemelten lanen sein, anfenekliehen bei eur Mt. erforderten untertnigen landleuten in beratschlagung zu Graz fuernemlich dis gedacht worden, weil laider der veind disen landen gar angeraindt. dass aus disen vermelten eur Mt. erblanden, auch ier etliche doch die grnizen kenen lernen und eur Mt. alda dienen sollen, dass emnach ob auf dieselben, aus oftbemelter bewilligung gar nichz vorbehalten und erfolgen, oder dergleichen personen gepraucht werden. soliches one zwaifl bei inen den landschaften etwo ein bedenken geperen mchte. Und weil eur Mt., als in derselben genedigisten schreiben begriffen, was aufzunemen sei. mir undertnigist zu bedenken genedigist haimgestellt, hab oft hochermelter eur kgl. Mt. ich meinen schuldigen untertnigisten pflichten also auch der notturft nach, dis mein untertiinigistes und treumainend guetbedunken gehorsambist anzaigen wollen. Und wie es aber eur kgl. Mt. die pfrd noch abzutuen oder (als ichs dann warlich aus den hie oben untertnigist mit kurz erzelten beweglichen ursachen die hoche notturft und nuzlich sein, noch untertnigist erachte) weiter zu halten genedigist gefellig, dariiber bin ich eur Mt. allergenedigisten beschaids untertnigist gewartend und derselben alle schuldige gehorsambiste volziechung zu tuen urpittig. Und wo eur kgl. Mt. obennelte gering gersste pfrd je urlauben, so wrde doch solicher costen schwerlichist verhuetet, sonder zu aufnemung ander pferd, auf die ich oder ain kunftiger eur Mt. obrister sich zu verlassen, verwendt werden muessen. So pitte ich auch eur kgl. Mt. ganz untertnigist mer obvermelter des herrn Erdeudi und der purggrafen zu Oostanobicz und Novigrad

408
bestallungen halben, wie die auch selbst darumben angehalten, mitlerweilen aber die glub und aidspflichten getan, was eur kg]. Mt. darinen derselben genedigisten gefallen nach mindern oder meren zlassen sich genedigist entschliessen, und wie es schliesslich mit denselben gleichfalls auch mit aufnemung von neum der obvermelten vierzig pfrd fur herrn Hannsen Lenckhowiczschen zu erstattung der volligen anzal der zwaihunder pfrd gehalten werden solle allergenedigisten beschaid volgen zlassen. Merhochermelter eur kgl. Mt. mich untertnigist bevelchend, datum Agramb en fnfzechenden iulii anno etc. in vierundfnfzigisten, eur rmischen kuniglichen Maiestet untertenigister gehorsamer Hanns Vngnaden etc. per manum propriam. Posst scriUa(!)1. Allergenedigister kunig und herr. Die hievor bestelten der burggraven zu Oostanobicz und Novigrad bestallungen, hab ich durch den secretari. als mererlai handlungen furgefallen, in fil stellen lassen, also auch des herrn Erdeudi pestallung. Eur Maiestet werden aber daraus was di substanz ist allergenedigist zu vernemen, mir auch sovil betrifft der vermelten burggraven bestallung, darauf si dann mitlerweilen di glub geton, allergenedigisten beschaid volgen lassen wissen; des mergelten herrn Erdeudi bestallung halben aber will ich mit ime herrn Erdeudi, welicher jezt von hinnen anhaim verruckt ist, in diser meiner rais, einantwortung des fleckens Grasdowicz, auch beschliessung derselben bestallung halben, schlieslich handlen; achte es werde bei solicher bestal lung in massen di verfast is bleiben, er herr Erdeudi mit merern articln sich darber auch beschwrlichen einlassen. Und was er sich aber weiter vernemen lsst, will ich eur Maiestet inner drei oder vier tagen hinach gehorsambist schreiben. Datum vt in Uteris. Original s peatom u c. i kr. dravnom arhivu u Beu, Hungarisches Kriegsivesen. 268.

0. augusta 1554. U Zagrebu.

Ungnada o pregovorima s banom Nikolom Zrinskim o Krajini. Eelation herrn Ludwigen Vngnaden freiherrn, haubtman iiber die gering gerissten pferd, herrn Jeorgen von Sigesdorff, kriegsrat und Veitten Gaillel, kriegssecretari verrichtung bei dem herrn ban, auf das von dem herrn obristen herrn Hansen Vngnaden freiherrn etc. sunder empfangnen generalmemorial. Erstlich entpote herr ban dem herrn obristen widerumben sein ganz willigen dienst.
1

Izvjetaj Ludovtka

Priloeno na posebnoj cedulji.

409 Nach abhrung beeder berichtschriffcen an die rmische kgl. Mt., bedrefend die Windischen granizgepeu und was sunsten dasselbst zu Agram mit den capitlherrn und mit dem angeenden herrn pischof gehandelt worden, hat der herr ban ime dieselben gnzlieh gefallen lassen mit vermelten, das die allermassen beratschlagt, gestellt und verfasst werden, also hettens auch mit seinem pdtschier, so er destwegen wol acht tag lang in Agram gelassen, wol verpdtschiert werden mugen. hat also nach vermelter entlicher abhrung die beruerten berichtschreiben verfertigen helfen, die auch samt andern mer des herrn obristen schreiben irer kgl. Mt. zuegefertigt worden. Des kampfs halben und ob man sich dagegen mit ainichen aufpot gefasst machen welle, zaigte der herr ban an, das er von der kgl. Mt. vermelten kampfs halben noch kainen beschaid, sunsten aber sovil aus schreiben von hof verstanden, das ir kgl. Mt. die rt zusamen erfordern lassen hette und ime seines versehens mit eehistem beschaid geben wiirden ; von wegen des aufpots wisste er aber nichts zu verordnen, dan dardurch mochte der veind bait gedenken, als wollte man mit einem gwalt ziehen und dardurch auch desto mer ursach schpfen sich desto gewaltiger zu rssten, doch hette allermassen ims der herr obrist zueentpoten, vermelten aufpots halben seinem wie ban und Ambros diaken bevelch geben. und in den spanschaften soliche verordnung getan, wanns not, das man damit gefasst sein werde. Der profant halben aber, was wenig zu verordnen, auch nicht wo dieselb hinglegt werden mochte ainiche fuer, wisste er auch ausser ainicher zusameukonft und landtags nicht zu verordnen, und herr obrister hette des selbst guet wissen, wie schwerlich die zu bekomen; so aber der herr obrister etlich profant auf Tschurgo legen lassen, wollte er herr wan dieselb durch di undertanen, die er onedas jetzo geen Sant Georgen prauehe, darfueren lassen. Der knecht halben aus dem perkwerch geen Oastanabitz und Novi grad zu geprauchen, welle er herr ban seinem perkrichter daselbsthin schreiben lassen und sehen, ob diese knecht aufzunemen gestat werden mochte. Dieweil euch gemelte herrn gesanten von dem herren obristen in sunders bevelch gehabt, do si herren Lucasen Zgkell bei dem herren ban funden, das si in aus der ob vermelten berichtschriften die zwen articl peder fleken Oopreinitz und Sant Georgen vernemen lassen sollen, aber darinen als ein mit comissari, furnemlich aber ein inhaber derselben fleken claran ichtes zu verpessern wisste, und si gedacht herrn Zgkl alda antroffen, haben si auch der herr ban selbst ine vermant berilerte zwen articl zu ersehen und abzuhren, der sichs aber verwidert und allain gemelt hat, das diser fleken der kgl. Mt. zuegehreten, die wtirdens auch wol zu fursehen wissen. Actum den 8 tag augusti anno etc. im 54-ten. Original 'U c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Vani pripis: Relation der herrn gesandten so bei dem herrn ban gewest sein.

410

269.

7. augusta 1554. U Beu.

Ferdinand opredjeljuje novanu pripomo slavonskoga sabora za isplatu plae vojnika u Sigetu.

Egregio Ambrosio literato e Gregorianez, dicatori regni nostri Sclauonie, n'deli nobis dilecto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Egregie, fidelis nobis dilecte. Mandamus tibi firmiter et sub indignationis nostre pena, vt pecuniam omnem secundi subsidii fidelium nostrorum regni Sclauonie incolarum, tarn earn, que apud manus tuas" iam collecta et parata habetur, quam etiam, quam deinceps eo subsidio colligere poteris, integre et sine omni defectu ad solutionem militum nostrorum in arce Ziget existentium, dirigere atque manibus eorum, qui tibi per fieles nostros prefectum et consiliarios camere nostre Hungarice nominabuntur. prenotandam curare debeas. Secus nequaquam facere presumas. Datum Vienne die septima mensis augusti, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quarto. Ferdinandus. Nieolaus Olahus, Strigoniensis. Original s velikim kraljevskim peatom u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti; zbirka Trt. emlekek P. N.

270.

6. oktobra 1554. U Brnu.

Ferdinand I. nalae Krsti Batthynyju, da podje~ na hrv.-slavon. sabor. Magnifico Christophoro de Batthyan, pincernarum nostrorum regalium magistro etc., fideli nobis dilecto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus etc. Magnifice fidelis nobis dilecte. Oommisimus fideli nostro spectabili et magnifico comiti Nicolao de Zrynio, regnorum nostrorum Dalmacie et Oroacie bano, vt fidelibus nostris statibus et ordinibus regnorum nostrorum Croacie et Sclauonie generalem conuentum acl diem et locum per eum praefigendum indicere ibique de iis, que publicam eorundem regnicolarum nostrorum quietem et permansionem coneernere videbuntur, cum eisdem nomine nostro tractare et coneludere debeat. Fidelitati tuae harum serie firmiter committimus et mandamus, vt ad diem et locum, quern praefatus banus noster praefixerit, praedicto conuentui quoque interesse, ac ea, que idem banus noster ibi nomine nostro retulerit, credere facereque et exequi

411 debeas. Secus non facturus. Datum in ciuitate nostra Bruna Morauiae, sexta die mensis octobris, anno domini millesimo quingentesimo quingentesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus. Strigoniensis. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batthydnyja u Kormendu. Acta mem. nr. 276. F r a k n o i o. c. III, 603604.

271.

6. oktobra 1554. U Brnu.

Ferdinand pozivlje kaptol zagrebaki na sabor, to e ga uredi ban Nikola Zrinski po njegovom nalogu. Honorabilibus capitulo eeclesie Zagrabiensis etc., fielibus nobis dileetis. Ferdinandus diuina fauente dementia Romanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus. Honorabiles fideles nobis dilecti. Oommisimus fideli nostro spectabili et magnifico comiti Nicolao de Zrynio, regnorum nostrorum Dalmacie et Oroacie bano, vt fldelibus nostris statibus et ordinibus regnorum nostrorum Croacie et Sclauonie generalem conuentum, ad diem et locum per eum praefigendum indicere ibique de iis, que publicam eorundem regnicolarum nostrorum quietem et permansionem concernere uiclebuntur, cum eisdem nomine nostro tractare et coneludere debeat. Fielitati igitur vestre harum serie firmiter committimus et mandamus, vt ad diem et locum, quem prefatus banus noster prefixerit, predicto conuentui quoque interesse ac ea, que idem banus noster ibi nomine nostro retulerit. credere facereque et exiqui debeatis. Secus non facturi. Datum in ciuitate nostra Bruna Morauie. sexta die mensis octobris, anno domini millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus, Strigoniensis. Original s velikim kraljevskim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 84, nr. 1.

272.

15. novembra 1554. U Beu.

Instrukcija dana Ferdinandovim poslanicima Pavlu Hutinskome i Krsti Batihynyju za hrv. slav. sabor od 1. decembra u Zagrebu. Ferdinandus iuina fauente dementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae etc rex semper augustus etc.

412 Instructio data fidelibus nostris reuerendo et magnifico Paulo de Hwthyna, episcopo Tinniniensi, ac Ohristophoro de Batthyan, pincernarum nostrorum in Hungaria magistro, ad status et ordines eorundem regnorum Sclauoniae et Croatiae. Imprimis iidem Paulus de Hwthyna et Christophorus Batthyany proficiscantur ad generalem conuentum fidelibus nostris ordinibus et sta tibus regnorum nostrorum Croatiae et Sclauoniae, per banum nostrum iam ex commissione nostra ad primum diem mensis decembris proxime futurum indictam, dieantque iisdem statibus et ordinibus salutem et graciam nostram regiam. Enumerent deinde iisdem ordinibus et statibus in quam perieuloso versentur statu regna ipsa nostra Croatiae et Sclauoniae ob ocupatam per Thureas maiorem iam eorum partem et amissa turn superioribus cum proximis his annis vada fluuiorum et diuersa eciam castra, quae fideles nostros tuebantur, partim ob praesidiorum partim vero munitionum de fectum. Ob quas causas ipsos fideles nostros status et ordines non posse ignorare castra et arces finitimas utriusque regni Croatiae et Sclauoniae turn presidiis maioribus, turn vero precipue munitionibus et fortificacionibus plurimum indigere. Et quamuis sua sacra maiestas hactenus ea omnia loca et castra, quae magis necessaria visa sunt, quatenus a se fieri potuit et vires suae suffeeerunt, non quidem ex eorundem regnorum, qui admodum pauci, imo fere nulli fuerunt, sed ex aliarum hereditariarum prouinciarum et regnorum suorum prouentibus animo perbenigno prouidit illisque graciose subuenit, cogitare tamen fideles status poterunt, suam sacram maiestatem non sufficere suis tantum propriis facultatibus tot locis finitimis prouidere, nisi eorum auxilia accesserint. Opus itaque fore, vt si futurae suae liberorumque et coniugum ac bonorum suorum saluti et permansioni bene consultum iri cupiant, nullis ipsi quoque parcentes sumptibus et laboribus penes sacram maiestatem regiam prouisionem castrorum ipsorum finitimorum imiare promouereque omnibus eorum viribus debeant. Quare iidem Paulus de Hwthyna et Christophorus Batthyany summa qua poterunt cura et diligeneia nomine nostro agant, tractent atque perficiant cum eisdem statibus et ordinibus ipsorum regnorum nostrorum Sclauoniae et Croatiae, vt considerata propria eorum salute et permansione pro auertendis a se mature periculis, de subsidio tarn pecuniario ferendo, quam etiam cle colonorum suorum ad arcium finitimarum vel munitionem, vel si quae necessaria esse non videbuntur, destructionem necessariis labo ribus concludant, ac currus, iumenta et alia instrumenta necessaria, pari et vnanimi voto inter se ordinent et mittant, ne sibimet ipsis deesse resque et fortunas eorum in periculum ponere videantur, si quid difficultatis, quod sua maiestas non credit, ea in re facturi essent. Et quum instabilem mutabilemque nimis hostium Thurcarum animum sibi iam op time cognitum habeant, neque ignorent, quam gestiat hostis ipse astutia et fallacia sua subitos nostros imparatos inopinatosque aliqua clade opprimere, deliberent eciam et concludant inter se, vt quisque fidelium subditorum nostrorum in praedictis regnis nostris Sclauoniae et Croatiae in domibus eorum omni hora et momento armis bene instructi, prompti et esse debeant, vt quandocunque necessitate vrgente ipse banus regnorum

418 illorum nostrorum eos requisierit in expedicinemque vocauerit, statim parati et instruct! cum eo illuc quo necessites postulauerit, proficisci imminentemque ipsis cladem et periculum a ceruicibus eorum repellere hostique fortiter resistere valeant. Significabunt etiam iisdem statibus et ordinibus dicti commissarii nostri, nobis bene constare, quanta cum difficultate et quanto cum defectu administratio iustitiae, quae rerum humanarum gubernatrix est, regnum ipsum nostrum Sclauoniae prothonotario hactenus caruerit. Quum tamen sacra maiestas sua neminem nunc talem sciat, qui ad id muneris sufficiens esse possit, hortatur clementer ipsos banum et alios fideles status suos, vt percunctentur inter se et etiam in aliis locis aliquem virum ad id officii idoneum, quem inuentum postquam suae maiestati nominauerint vel praesentauerint, quiquid ipsis fidelibus suis vtilius salubriusque videbitur, id sua maiestas faciei Denique cum generosus et magnificus Ioannes Wngnad, liber baro in Sonnek ac gentium prouinciarum nostrarum in regno nstro Sclauoniae capitaneus generalis, nostro iussu in medium ipsorum regnicolarum dictorum regnorum nostrorum Sclauoniae et Oroatiae profecturus eosque nomine nostro acl nonnulla requisiturus sit, hortent iidem commis sarii ipsos regnicolas nostras, vt ipsi Ioanni Wngnad se in iis, in quibus eos nomine nostro requisites habuerit, faciles praebeant ipsumque in rebus ad clefensionem ipsorummet necessariis adiuuent et promoueant. Datum in ciuitate nostra Vienna decima quinta nouembris, anno domini millesimo quingentesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus, Strigoniensis. Ioannes Listhius. Original s utisnutim peatom u arhivu hercega Batihynyja u Krmendu. Acta mem. nr. 277. F r a k no i o. c. Ill, 605607. 273.

15. novembra 1554. U Beu.

Kralj Ferdinand alje Petru Kegleviu svoje saborske komisare, biskupa Pavla od Hutine i Krstu Bahydnyja. Magnifico Petro Keglewyth de Bwsyn etc. fideli nostro dilecto. Ferdinandus diuina fauente dementia Bomanorum, Hungariae, Bohemiae etc. rex semper augustus etc. Magnifice fielis nobis dilecte. Oommisimus fidelibus nostris reuerendo Paulo de Hwthyna, episcopo Tyniniensi, magnifico Ohristophoro de Bathyan, pineernarum nostrorum in Hungaria magistro, commissariis nostris in medium regnicolarum nostrorum istorum regnorum Croatiae et Sclauoniae per nos expeditis, vt tibi nonnulla nomine nostro dicere et referre debeant. Quare fidelitati tuae harum serie firmiter committimus, vt quaecunque praefati Paulus de Hwthyna et Ohristophorus Batthyany tibi

444 nomine nostro retulerint, credere ac facere et exequi debeas. Secus non facturus. Datum Viennae decima quinta nouembris. anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus, Strigoniensis. loannes Listhius. Original s kraljevskim peatom u kr. zem. arkivu u Zagrebu, Acta congregationum I (15001690).

274.

16. novembra 1554. U Beu.

Ferdinand I. alje na hrv. slav. sabor od 1. decembra u Zagrebu kao svoje poslanike Krstu Batthydnyja i Pavla Hutinskoga. Magnifico Ohristophoro de Batthian pincernarum nostrorum regalium in Hungaria magistro etc., fideli nobis dilecto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus etc. Magnifice fidelis nobis dilecte. Oommiseramus proximis diebus fideli nostro spectabili et magnifico comiti Nicolao de Zrinio, regnorum nostrorum Dalmacie, Oroacie et Sclauonie bano, vt fidelibus nostris statibus et ordinibus regnorum nostrorum Sclauonie et Oroacie generalem conuentum indicere deberet, quem quidem conuentum cum iam ad primum diem mensis decembris proxime venturum Zagrabiam indixerit, te vnacum fideli nostro reuerendo Paulo de Hwthina, episcopo Tininiensi, commissarios nostros in medium eorundem regnicolarum nostrorum expediuimus, cum instruccione et Uteris credentionalibus, quas vobis cum presentibus transmisimus. Quare fidelitati vestre committimus et mandamus, vt ad diem et locum prescriptum in medium prefatorum regnicolarum nostrorum proficisci ibique cum eisdem secundum instruccionem vobis datam tractare et concludere. vtque se ad ea, que illis nomine nostro proposituri estis, faciles et beneuolos prestent, hortari debeatis. Oommisimus autem fideli quoque nostro generoso et magnifico Ioanni W'ngnad etc., vt ad dictam dietam proficisci ibique nonnulla cum ipsis statibus et ordinibus prefatorum regnorum Sclauonie et Oroacie agere debeat, cui vt in omnibus assistatis eumque iuuetis, vobis similiter committimus. Secus non facturi. Datum Yienne decima sexta novembris, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quarto. Ferdinandus. Nicolaus Olahus, Strigoniensis. loannes Listhius. Original s utisnutim peatom u arkivu hercega Batthydnyja u Krmendu. Acta mem. nr. 278. F r a k no i o. c. Ill, 604605.

415 275.

1. decembra 1554. U Zagrebu.

Spomenica krajikoga kapetana Ivana Ungnada na stalee slavonske, sabrane na saboru u Zagrebu. Sacratissime Bomanorum, Hungarie, Bohemie, Dalmacie, Croacie Sclauonique regie maiestatis, domini nostri communis clementissimi, consiliarius ac parcium earundem rerum bellicarum capitaneus generalis Ioannes . Ungnad, liber baro in Sonnek etc., reverendisimo in Ohristo patri domino Paulo episcopo Tininiensi, necnon magnifieo domino Ohristophoro de Batthian, pincernarum regalium magis tro, in presenti conuentu Zagrabiensi constitutis commissariis regiis, dominis ac amicis obseruandis, amice significat, quod cum a prelibata sua maiestate Uteris diuersis id ipso domino generali specialiter commissum sit, vt ad huiusmodi conuentum compareat. ac conformi voto, eque ac prefati domini commissarii ea omnia, que pro salute et defensione regnorum istorum cedere, maxime in rebus bellicis, scilicet que ad singularem communicionem arcium finitimarum spectare videbuntur, consultare ac perpendere debeat, prout sibi magis necessarium visum fuerit, coram prefatis dominis ordinibus et regnorum statibus omni fidelitate et cliligencia solicitare, tractare et promouere studeat, quemadmodum illucl ipsum clarius ac magis difuse in fine alicuius articuli dictorum dominorum commissariorum instruccione impositum comprehenditur. In quibus omnibus ac singulis communi saluti incumbentibus, que per prematura dominum generalem et commissarios regios propositum fuerit. status et ordines regni faciles sese exhibere debeant, ob quam causam dictus dominus generalis iuxta mandatum sue regie maiestatis adhuc heri, pridie 30. nov. scilicet calendas decembris. Zagrabie obedienter apullit. Que autem fidelis et benesencientis animi indicia sint, quidue commodi vel incommodi sue regie maiestati huicque regno inclyto subsequatur, si illud vel omissum. vel expeditum fuerit, ea omnia status et ordines regnorum articulariter et summatim cognoscere possunt. Et primum, quantum ad instruccionem per maiestatem suam regiam perbenigne, paterne et satis prudenter confectam attinet, procul dubio status et regnorum ordines pro maiori eorundem salute et defensione communi vrgentique necessitate perspicua, de hac quod maiestas sua clementer ab eisdem exegerit, probe concludere posse et inter sese conuenire. Tamen cum dictus dominus generalis ipsemet personaliter omnia istorum regnorum confinia perlustrauerit adeoque cognouerit situm et naturam locorum, vt nihil penitus quam hostis tarn vicini et imminentis insultus perniciosos quottidie expectandum sit, quippe qui totam illam regionem a flumine Drawi ad confinia maritima vsque vicinos suos (prout hactenus compertum fuit) magis magisqiie extendere conuenerit nullaque spes alia relicta, quam vt si status et regnorum ordines vires eciam suas auxiliares, quantum in eisdem situm fuerit, nominatim prestauerint, facile eius maiestatem commoueri posse, vt intentibus omni subsidio et maiori defensione paterna adfutura sit. Quocirca status et utrisque regni Dalmacie et Croacie ordines

416 suis sumptibus minime parcendo, inter se omnino conuenire sciant, quorum exemplo et ceteri ad inferendum eisdem auxilium eo prompciores redderentur. Porro valde neeessarium fore arbitratur, vt hoc loco dominus generalis pro singuli mandati eiusdem regie maiestatis exequueione obedient! enumeret atque solicitet, quatinus status et regnorum ordines statuant atque ordinent, vt omni possibilitate ad finitimorum locorum communicionem robora item et lignorum vectura aliaque fortificacionis opera condigna promouerentur et ad efectum perducantur, attento, quod de induciis parum vel prorsus nihil nobis sperandum sit. Et quantum primum ad fortificacionem arcis Scisciensis, vt ea quae magis necessaria visa fuerint finirentur, idque paucis ebdomadibus (modo ne desint robora prestanda) confici posse, que quidem fortifieacio, si predictarum rerum necessariarum non impedita, certe ad linem deduci potuisset facillime, nam arehitecto et pecuniarum nullus sane defectus merito accusare potest. Oppidum item Iwanych, quod certo ex ipso fundamento nouiter quod et maxime erigendum esset, nam si quid ex vna parte illius oppidi instauratur, altera parte decidit et corruit, quemadmodum id iam antea factum esse comperitur. Orisium nunc plane erectum merito quoque confici deberet. Item et Dombro oppidum minime aspernandum, ad queuis pericula imminencia aptum et commodum nequaquam deserendum. Kaproncha, Sanctum Georgium et Prodawiz, castra et loca finitima magni momenti, quae iam sumptibus regiis incepta omnino confici deberent, robora autem et auxilia manuaria ad talem fortificacionem necessaria a duobus regnorum Dalmacie et Oroacie statibus petenda et inpetenda sint. Item Koztanicza, Nowygrad. Gradecz, Lwdbregh et alia castra finitima, que haetenus non exiguis impensis regie maiestatis reparata fuere, nunc vero plane desolata existunt, ita vt si quid ex vna parte erigitur, altera decidit et corruit; omnino itaque et ilia munienda et que necessaria sunt reparanda. Oeterum facta iam predictorum finitimorum locorum reparacione, neeessarium quoque videtur (prout omnis bellignarus facillime considerare potest), vt istis in partibus regnorum Dalmacie, Oroacie et Selauonie vnum vel alterum fortalicium erigatur, in quo tempore belli congregacio siue hominum concursus ex Germania et aliis regnis et prouinciis fieri et conduci possit commodiusque quidem fortalicia eciam tanquam preseruacio et propugnaculum bono aliquo numero bombardarum, municionum ac victualium vrgente necessitate communiri ac prospici deberent, ex quibus hosti fortiter resistere valeamus, maxime quum haetenus nostro magno dampno nimis sane compertum habemus, quod aduentante hoste nulla locorum commoditas dabatur, vbi per biduum saltern cum gentibus manere et castra commode locare vel eommeatus habere potuissemus; qui quidem articulus iam breuiter attactus bene considerandus. Debeant preterea status et regnorum ordines inter sese conuenire et deliberare, quis modus et ordo seruandus sit, si congregacio et concursus populi istis in partibus et confiniis fieret, nam dominus generalis haetenus videre non potuit, quod ilia cum fructu suscepta fuissent.

41? Et easu quod deinceps in eonfmiis istis milites extranei pro custodia colloearentur, cauendum, ne.preter moum grauentur. sed victualia tam in oppidis et locis, quam foris per eiues et colonos iusto quodam et conuenienti preeio illis aduehi et vendi teneantur; eaque in parte omnino serio modus et :ordo eciam prescribendus esset, nam haetenus non attends uteris commissionalibus sue regie maiestatis, neque iussionibus et petieionibus domini generalis nullo in loco curatur, sed quamprimum oppidum ingressum statim precium victualiurn crescere solitum fuit, adeo quod inter cetera neque fenum neque stramina et vix gramen pro equis, de quo ipsimet prouinciales inter se conuenire non potuerunt. Quo factum est, vt coloni in milites irruerunt et in demptis rebus eorundem grauiter et homines et equos suos ad mortem vsque vulnerauerunt et contumeliis indesinenter adhuc affecerunt miserime. Quum tamen dominus generalis neminem preter equitatem molestare concedit, ad hoc nullus bono fundamento et cum veri tate dicere potest, quod si quis minima de re aggrauatur, eui per prefatum dominum generalem ius et iusticia non administrata quodue acceptum. et depredatum non restitutum fuisset, quemadmodum ominus generalis in presenciarum, si quid grauaminis contra milites sue maiestatis quisque habet vel habuerit, omnia accedente equitate id adhuc sedulo prestaturum et exequuturum pollicetur. Porro cum de vectura (vt premissum est) iam conuencio facta necessarium fore arbitratur, vt ordo quoque suscipiatur, quo in loco deputato ligna ponenda, item quod vectura eciam certa sit. vt hue atque illuc, quo necessitas postulauerit, victualia et huiusmodi res necessarie conuehi eoque modo meliori preeio habere possint. Nam sepius acciderunt, quod cum maiestas sua aliquid per loca ilia tinitima distribui et conuehi voluerit generose, id per defectum curruum non absque iactura obstiterit, neque dominus ipse generalis. quum maxime necessitas vrgebat, neque pecuniis neque bonis verbis aut alio quoc-umque modo habere potuit, omnes namque ac singuli de prestanda vectura se ad conuentum generalem referentes. Quare ne deinceps et parua maior incommoditas et omnium rerum perturbaeio enascitur, opere precium fore diiudicatur et de prefata eomrmini vectura in hoc iam habito et presenti conuentu aliquid certum concludatur et constituatur. Simili quoque modo nunc contingit, vt cum dominus banus pro pre standa robora ad intersectacionem siluarum et concisionem passuum mandata nuper edici fecerat, admodum pauci et ad tale omnino viilissimum opus quasi nemo comparuit, qui mandatis moram fecisset. Cum tamen dominus banus id ipso domino generali significauerit, ea de re (ut pre missum est) plura mandata eircumaliata fuisse, que quidem inequalitas et negligencia nil aliud, quam diuersa et maiora impedimenta in futurum parturiat, eosque qui alias opera et robora sua libenter prestarent, ab institute eorundem abhorreri. Porro cum anno 521 preterito domini regnicole vnanimi voto inter se conuenissent atque viginti millia lignorum et cementum fornaces duas hue ad fortificacionem concessissent, nihil tamen quicquam tale ad fre1

To je 1552.
XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 27

MONUMENTA HIST

418 quentissimam instanciam domini generalis consequi potuit. Hortatur itaque amice et omni studio, quattenus dominus banus, tanquam regnorum Oroacie et Sclauonie primatus, velit cum ceteris dominis regnicolis eo concludere atque eonuenire, vt ligna ilia atque cementum promissum ad predietam fortificacionem conuehatur et subordinetur. Postremo. quamuis maiestas sua regia hactenus in predictis locis fmitimis tormentorum, munieionum, vietualium. fortificacionum exploracionum proque militum solucione diuersis in locis regni Oroacie sub eapitaneatu eciam domini Ioannis Lenkowyth permultas et grauissimas expensas subire coacta fuerit, omnibus patrocinium. auxilium pro posse suo sedulo semper quam clementissime prestiterit et adhuc indies prestare conatur generose, tamen si per status et regnorum ordines iam predictorum breuiter comprehensum articulorum aliisque in rebus bellicis necessariis nulla prouisio atque exequucio hac in parte iteret. timendum ne maiestas sua regia de huiusmodi negligencia merito se aggrauari posse negociumque illud absque fructu et emolumento. non sine dampno et magna regnorum iactura, ita imperfeetum relinquatur. Quae omnia et singula iam premissa, sepenominatus dominus generalis pro sua erga maiestatem regiam fidelitate pro que in patriam communem afflictissimam singulari pietate, vigore eciam commissionis eiusclem maiestatis regie statibus et regnorum ordinibus iam congregatis amice signilicare voluit, quibus opera et seruicia sua semper parata pollicetur omnemque prosperitatem precatur. Iz vana: Propositiones Ioannis Ungnad ex parte suae maiestatis ad status regni Sclauoniae Zagrabiae congregatis factae. Suvremeni prijepis Acta mem. nr. 300. u arkivu hercega Batthynyja u Krmendu-

Fraknoi o. c. IIL, 608613.

276.

1. decembra 1554.'U Zagrebu.

Izvadak iz zakljuaka slavonskoga sabora odrana 1. decembra 1554. u Zagrebu. articulorum regni Sclauoniae de dica oblata.

Extractus

Item status et ordines dictorum regnorum sacre regie maiestati, do* mino ipsorum clementissimo, exnunc afferunt subsidium vnius floreni de bonis ipsorum ex singulis portis seu sessionibus integris in duobus terminis modo infrascripto exoluendum: Primus terminus festum beati Georgii martyris proxime venturi, acl quern de statuum et ordinum bonis iuxta connumerationem proxime preteriti subsidii.de singulis sessionibus integris singuli quinquaginta denarii Hungarici exigantur et ad manus dicatoris regii, per suam maiestatem ad id deputati, clentur;

419 Secundus terminus festum beati Ioannis Baptiste similiter proxime 2 ^ : u n a futuri, in quo itidem de singulis integris sessionibus alii quinquaginta denarii Hungarici ad manus prefati dicatoris regii administrentur; Quod, si qui in solutione huiusmodi subsidii in vno alteroue termino tardiores negligentesque et inobedientes forent, per vicecomites et iudices nobilium, quorum scilicet officio tales subiacere dinoscuntur, per omnia opportuna ab olimque solita remedia et byrsagia ad ipsam solutionem eompellantur. Item, si alicubi in bonis statuum et ordinum post connumerationem prioris subsidii, siue per Thurcas siue per seuiciam pestis aut combustionem vel alio quocunque modo desolatio aliqua subsequuta esse allegaretur, id, siue talis sit dominus, siue nobilis, per iudicem nobilium, cuius scilicet processui talia bona subiacent et alios duos nobiles ipsi iudici nobilium adiunctos, comprobet oeulataque fide doceat, quorum tandem relationi dieator regius iidem prestare et in talibus locis priorem connumerationem rectificare debeat. Et quia comitatus Crisiensis per Turcas depopulatus est, eiusque reliquie in faucibus Turcarum sint, adeo vt propter continuos ipsorum Turcarum insultus vel vna hora vix tuti esse queant, conclusum est, vt comitatus ipse ab hac contributione exemptus sit et nihil contribuat, ita tamen, quod incole eiusdem comitatus syluas siue indagines circa fluuium Halgoneza incipiendo ab Iwancz vsque ad Pethrowach resecare teneantur, ad huiusmodique syluarum et indaginum reseeationem ad festum Oircum- 1. j a D . cisionis dom ini proxime venturi ad Vrbowch conueniant et ipsam reseeationem illico aggrediantur tamdiuque continuent donee perfecerint, quibus in hoc labore perficiendo presint domini loannes Alapy, alter Ioannes Gezthy et Nieolaus Bradach, qui per status et ordines regnorum ad hanc prouinciam obeundam a domino generali petendi sunt et cum his vna vieecomes et iudices nobilium eiusdem comitatus Crisiensis, qui negligentes et inobedientes ad ipsam reseeationem perficiendam tarn per byrsagia quam alia opportuna remedia et onera compellant eisdemque ad hoc litere preceptorie exnunc extradentur. Suvremeni prijepis priloen dopisu kralja Maksimilijana na ugarsku komoru od 28. januara 1555. Suvremeni pripis na hrptu: Extractus articulorum regni Sclauoniae de dica oblata. Benigne resolutiones regiae u kr. zem. arhivu H Budimpeti.. Gl. nie br. 279. ove zbirke.

SLAVONSKI I HRVATSKI SABORI

KROZ GODINU 1555. I 1556.

277.

7. januara 1555. U Vinici.

Sabor slavonski nalae upanima i podupanima i plemikim, sucima upanije varadinske i zagrebake, da utjeraju zaostalu desetinu za kaptol zagrebaki. Nos vniuersitas dominorum et nobilium regnicolarum regni Sclauonie memorie commendamus per presentes, quod cum nos in present! congregatione nostra generali pro festo Epiphaniarum domini proxime preterito hie celebrata, inter alias constitueiones nostras id quoque concluserimus, vt vniuerse decime reuerendis dominis eapitulo ecclesie Zagrabiensis in hoc regno prouenire debentes de bonis omnium nostrorum easdem decimas more solito temporeque debito persolui reeusancium, eo quod forent plerique, qui dei timore spreto non euratisque censuris ecelesiastieis easdem ecimas persoluere negligerent. per vicecomites et indices nobilium regni et per solita birsagia vadiacionemque bonorum talium rebellium eo precise modo, quem ad modum contribucionis maiestati regie administrari solent, cum exaction videlicet birsagiorum, a singulo colono easdem soluere recusante, futuris semper et perpetuis temporibus exigi et extorquere ac administrari eisdem eapitulo debeant atque possint, ea presertim racione, quum omnibus nobis palam sit, eosdem dominos capitulares decimas huiusmodi turn ad conseruacionem arcis eorum Zyzek, per eosdem nouissimis temporibus pro nostra salute cum grauissimis sumptibus a fundamento erecte aliorumque castrorum et fortaliciorum eorundem finitimorum, cum uero ad alias patrie et regni huius necessitates et pro tuicione nostra exponi semper et erogari. Quocirca vobis comitibus et vicecomitibus ac iudicibus. nobilium comitatuum Zagrabiensis et Warasdiensis, presentibus et futuris, tenore presencimn committimus firmiter et mandamus, quatinus dum et quandocumque per eosdem dominos capitulares cum presentibus requisiti fueritis, vel alter vestrum fuerit requisitus, mox elapso festo Purificacionis beatissime Marie % febr. virginis, termino vtputa infra quem decime ipse quottannis introsolui ett administrare debent, iuxta extradatam, que manu et.. slgillo .lectoris. cantoris eiusdem capituli et ecclesie Zagrabiensis, vel alterius eorundem. obsignata fuerit, omnes tales rebelles decimasque ipsas annorum preteritorum et presentis ac futurorum modo premisso persolui recusantes, per solita birsagia vadiacionemque bonorum eorundem, de quibus vtputa decime ipse persolute non fnerint, administrare et ad soluendum compellere possitis

424 et debeatis. authoritate nostra vobis in hae parte attributa vigoreque et testimonio presencium meiante. quas post earum lecturam rursum eidem capitulo reddi iubemus perpetuo valiturum. Datum in Wynnycze feria secunda proxima post festum Epiphaniarum domini prenotatum, sec undo videlicet die congregacionis nostre suprascripte, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quinto. Lecta per magistrum prothonotarium. Original s ostancima utisnuta peata kraljevine Slavonije u crveni vosak, u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu; acta antiqua fasc. 13. nr. 9. Ima i suvremeni prijepis (pod istom signaturom), a s potpisom Lector et vicarius ecclesie Zagrabiensis", te jedan drugi od 28. aug. 1561. uinjen na molbu Benedicti cantoris et Thome Dganwary archidiaconi Dubicensis" (ibidem).

278.

20. januara 1555. U Augsburgu.

Ferdinand hvali Krsti Batthydnyju, sto je obavio poslove na hrvatskom saboru. Magnifico Ohristophoro de Batthyan pincernarum nostrorum magistro etc., fideli nobis dilecto. Ferdinandus divina favente dementia Eomanorum, Hungarie. mie etc. rex semper augustus etc. Magnifice fielis nobis dilecte. Accepimus literas tuas vnacum responso fidelium regnicolarum regnorum nostrorum Croatie et Sclauonie, quibus intelleximus tuam et college tui diligentiam, quatinus potuit fieri per vos prestitam, quam grato et dementi animo a vobis accipimus. Ceterum quum nobis supplieasti de expensis tibi persoluendis. quas diuersis vicibus in nostro commissariatu te insumpsisse scribis, commisimiis fidelibus camere nostre aulice consiliariis. vt de tuis expensis. quas in negotiis nostris fecisti, te omnino contentum redant. Datum Auguste vigesimo die ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quinto. Ferdinandus. Georgius Draskowyth, prepositus in Jazow. hercega Batthynyja u

Original s utisnutim peatom u arkivu Krmendu. Acta mem. nr. 280.

425

279.

28. januara 1555, U Beu.

Kralj Maksimilijan dostavlja ugarskoj komori zakljuke slavonskoga sabora na izvrenje.

Eeuerendis et egregiis Francisco Thurzo de Bethlenfalua, episcopo Nitriensi, praefecto caeterisque consiliariis camerae Hungaricae etc. nobis dilectis, Posonii. Oito, cito, cito, cito, citissime. Maximilianus ei gracia rex Boerniae, archidux Austriae, dux Burgundiae etc. Eeuerendi et egregii nobis dilecti. ineluso praesentibus artieulo constitutionum, quas superioribus diebus fideles regnicolae ac status et ordines regnorum Sclauoniae et Oroaciae in conuentu per sacram maiestatem regiam dominum et genitorem nostrum obseruandissimum ipsis indicto. concluserunt, cognoscetis, cuiusmodi contributionem illi duobus terminis soluendam obtuierint. Vnde vos hortamur et nihilominus autoritate dictae maiestatis regiae vobis committimus, vt secundum earn, quam dicti status et ordines prefatorum regnorum fecerunt ordinationem et conclusionem, procedere dicamque siue contribucionem oblatam ad terminos constitutes per dicatores suae maiestatis exigi facere debeatis, secus non facturi. Datum Viennae vigesima octaua ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo quinto. Maximilianus.1 loan. Listhius. Original s tragovima kraljevskoga peata u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti. Benignae resolutiones regiae (medju spisima). Vani uz adresu ovi suvremeni pripisi: februario 1565., vt iuxta conclusionem regnicolarum Sclauonie procedat camera ad exactionem oblatorum subsidiorum. Eegistrata.

280.

27. aprila 1555. U Celju.

Ivan Ungnad izvjeuje kralja Maksimilijana o nepovoljnom poloaju na krajini, uza sve primirje s Turcima i saborske zakljuke. Dem durchleuchtigisten grossmchtigisten frsten und herrn herrn Maximilian kunig zu Behaim, erzherzogen zu Osterreich, herzog zu Burgundi, Schlesien, Obern und Niedern Laussitz, margrave in Marchern und graven zu Tyrol, meinem genedigisten herrn.
1

Vlastoruno.

26

Durehleuchtigister, grossmchtiger kunig, gendigister herr. Eur kgl. wierde sein alzeit mein untertnige schuldig und gehorsame willige dienst mugliehisten treuen vleiss zuvor. Gendigister kunig und herr. Zwai eur kgk.gendigist schreiben und bevelch, dero datum Wien den 19-ten und 26-ten tag jngst versehinen monats marci gewesen, hab ich ganz gehorsamblich empfangen; durch aines derselben eur kgl. wuerde mir gendigist auflegen und bevelchen, nachdem die rm. kgl. Mt. etc.. mein allergendigister herr, mit dem Trkischen kaiser in ainen fridlichen anstand gegen einander steen und mitlerweilen dractiert und gehandlet werde, das zwischen hochgedachter rm. kgl. Mt. und ime dem Tiirkischen kaiser ain bestndiger friden aufgericht werden solle, das ich der sachen nachgedacht sein, im fall sichs also zu ainem bestndigen friden schicken werde, wievil kriegsvolk zu ross und fues, und an welichen orten dieselben abgetan, der uncosten geringert werden, und dannecht in solichen friden die grniz zimlichen besezt sein mchten, und eur kgl. wuerde darilber meineii gehorsamen bericht, rat und guetbedunken mit erster gelegenhait tibersenden welle, zu untertniger volziechung angeregten eur kgl. Avuerde genedigisten bevelchs ich denselben disen volgunden geborsamen meinen bericht gleichwol lieber ehe und zeitlieher tibersendet hette. So ichs aber samt den herrn kriegsrten .gnzlich dafr gehalten. das dise so wichtige und hochnotwendige sachen statlich und notturftiglich zu beratschlagen und wol zu bedenken von nten sei, so erinnder eur kgl. wuerde ich hiemit ganz gehorsamblich. das ich cliser sachen halben noch vor etliehen tagen zu Pettaw mit dem haubtleuten (denen an der Windischen granizen das kriegsvolk untergeben ist) samendt. dann mit ir jedem ad partem, alien getreuen und pesten vleus geratschlagt, also auch jezo alhie in beisein des herrn landsverwalters aus Grain, welicher dan versehinen jars mit mir persnlich in besicht und beraitung der ganzen granizen mitgewest, unci herrn Hannsen Lenckhowitschens, auch samt den gemelten herrn kriegsrten soliches widerumben fuergenumen und aus gerechtem ganz treumainenden vleiss beratschlagt unci bewegen. Und wieAvol ich, gencligister kunig und herr, fur mein person, also ichs auch an den kriegsrten anders nit vermerkt, anhero mien untertniglich beflissen, Avie der rm. kgl. Mt. etc. und eur kgl. wuerde diserorten am gesparigisten gehaust unci aller unnotwendiger uncosten verhuetet werden mchte, auch noch und pis zur letzten stund ich noch in disem amt pin, so gern als indert ainer was zu ersparen muglich gehorsamlieh furbetrachten helfen wolte, nun hab ieh aber, gendigister kunig und herr, in beruerten untertnigen und traumainenden beratschlagungen nieht fur tuenlich befinden noch eraehten mugen, obgleich mit dem Trken ain fridlicher anstand gemacht und noch weiter beschlossen wird, das ichtes von dem kriegsvolk zu ross oder fues an beden disen Windischen und Orabatischen granizen abgeton werden kunte oder mochte. dabei sich nieht hochengefarlichen nachtails und entplosung zu besorgen; und soliches aus den hernach mit kuerz untertnigist vermelten ursaehen und bewegungen. Erstlich, das sich laicler aus den anhero verlofhen geschichten und der experienz wol zu spieglen und grilndlich .abzunemen ist, do er dise mchtige und glaublose feind gleich ainen frien gemacht oder noch macht, Avie er den zu halten gesinnt ist,

427 und ob er pisher nicht vast den merern tail aller seiner land in den Mdstanden (so er in mitler derselben seiner gelegenhaiten und vortl erwartet und gesechen) erobert, und also mer durch solehe pse practicken als rait dem schwert eingenumen, auch schier nindert kain granizen in den fridstanden ainich gueten ends erwartet, sonder darob die zerreisung und verderbung lezlich erliten hat, also auch der jezt werunde fridstand, inhalt des Tlirckisehen kaiser und seiner wascha anfncklichen ersten und schonen schreiben, so er der kgl. Mt. etc. getan, weliche die rm. kgl. Mt. etc. samt derselben gleichmassigen ernstliehen bevelchen rair kuerzHeh nach antretung in dis ambt der obristen veldthaubtmanschaft gendigist bersendet haben, gleichwol aufs allerpeste mit hochen gepoten und verpoten beschlossen worden. Wie er der feind aber den gehalten, das ist (sonderlich in Hungern) erschinen und noch tglich zesechen, auch wie si sich gar one unterlass gegen disen grnizen mit den einzigen rennen zu ross in zwai dreihundert, item mit halt stossung, etwo auch wol in tausend und zwelfhundert stark darundert und darilber, und sonderlich auch tglichen mit den tscheten ieres martalosischen fuesfolks erzaigt, dardurch verhrt, das cristlich volk hinweck geraubt und zu und um Wiehitsch sich mit dem prahd erzaigt, wiewol ich denselben alter muglichait nach abbruch zu tuen (wie die auch manichemal antroffen durch mein kriegsvolk das arme volk und der raub inen wider abgejagt, etliche der ieren auch vast aus clen maisten denselben tscheten darob erwrgt unci gefangen worden), an meinem getreuen und embsigen hrigen vleiss gehorsamen verhofitens nichz erwinden lassen, zeuche ich mich des um kuerz willen in meine und meines leutinant der rm. kgl. Mt. etc. und eur kg], wuerde getone untertnigiste gegrnclte berichtschreiben und des bei inen den veinden auch noch unaufhrlich geweret, und nun vil gefangene und gleubliehe kundschaften anzaigt und mitpraeht haben und das noch anzaigen, das di wascha soliche einzige renen und straifzug auch zu vier und fiinfhunderten stark offlch frei zu geben, und sumarie ob si auch noch vil sterker zgen, und nur kaine fanen fuereten, dasselb kainen fridpruch zu vergleichen oder es darfur halten und es ist aber hievor auf obvermelten anfnckHchen so ernsten gepotnen fridstand und den sundern hocherinelten der rm. kgl. Mt. etc. hernaeh an mich gefertigten bevelch (als das des kriegswesen wo nit den halben doch den driten tail oder sovil muglich geringert werden solle), dieselb ringerung durch mich und di herrn kriegsrt ganz untertniglich bewegen und schier mer in derselben allenthalben samt der hernaeh gevolgten mit der geringen rilstung abtueung auf die helft als den driten tail und warlich auf ierer rom. kgl. Mt. gencligistes gesteltes vertrauen vast aufs aller klberiste und geneuhiste dahin zu versten, was plosslich zu halten unvermeidenlich von nten gegangen und als wiirde der feind den friden anders und pesser halten, bewegen, und darauf warlich schier ehe ain zu weniges als die notturft an den kriegsvolk gelassen werden, es mchte, gendigister kunig und herr, gleichwol etwo furkumen, wie das hievor auch nur in fiinf oder sechs hundert pfrd in fridlichen zeiten an disen granizen gehalten worden. Da entgegen aber dies mit grund anzuzaigen und wol hoch zu bewegen ist, das es mit der granizen zur selben zeit vil anders gestanden, der veind etliche tagraisen auf der kgl. Mt. erdrich zu Ziehen gehabt, zeitliche warnungen und kundschaften wol

428 kumen mugen, do er aber jezo sonderlich bei der ainigen schwren verlusten des zwaiundfiinfzigisten jars viler ansechenlicher und pester heuser alda in Windischland. ierer Mt. etc erdrich, in tag und nacht von edtlichen orten in wenigen stunden zu erraichen und etwo in ain zvvaien ainigen flecken, sonderlich allain zu Tsehasma und Weroticz, sovil (als sonsten alles ierer kgl. Mt. etc kriegsvolks an diser Windischen grnizen dismals ist) verordenten und beschribenen kriegsvolk, hat ordinariter, allain bei denselben gemelten auch des obberuerten zwaiund fiinfzigisten jars eroberten namhaften flecken zu halten, also so die not ftlrfelt, das dasselb volk in massen es beschriben stracks beiainander ist, so sein die veind jezo alberait im werch gegen Ottoschacz, Prundl und Zenng in der Lickau und Krobaw drei schlsser zu besezen, sonderlich gegen Wichitsch, sich auch noch ansechenlicher zu sterken und haben die wascha sich nun vilmalen vernemen lassen, auch heraus empoten, welicher orten auf der kaurn oder cristengepiet das errich nit mit fruchten angest und gepauet waren, das gehere inen und ierem kaiser zue, und was si dan erobern und an den grnizen besezen, da tuen si auch in ierem land hinten daran stossend alle fursechung und besezen dasselb auch mit volk von stund an hinden hernach neben darzue verordnung aller kriegsstuck. Und ist sumarie er der veind, wie mit kuerz gehorsamlich gemeldet (in meinem vorigen der rm. kgl. Mt. etc. untertnigisten getonen berichtschreiben, aber fiber die ganze grniz bereitung von disen und andern gefrlichaiten endlichen nachtailigkaiten, auch hoch sorglichen endlichen verderben, merers und grundlich gehorsambist anzaigt ist) nun laider dermassen angeraind und mit seiner macht gar fur di ttir kumen, das ganz beschwiirlich ist di kundtschaften mer zu halten, und albegen veind und kundschaften schier zu gleich kumen mugen. nd weils die hrig erfarung abermalen mit laid zeugen tuet, das durch dise des veinds als der mit seiner grnizen und wol fuerseehnen fleken nun so nachend kumen ainzigen straifzug und verhrungen durch den tglichen Martalosenraub und einfal zu ross und fues dem land mer als die gwoltigen hrzug, vor den man ehe gewarnet werden oder zu defension kumen mag, zum verderben und ausser ordnung geraichen, wie dann er der feind albegen mit berlegner macht und an ain zwainzig oder dreissig der unsern mit ainhunderten und mer kumen und wie sein geprauch, so er das geschrai an ain ort zu renen geen last, und dasselbst die gegenwr ichtes merkt. sich stracks an ain anders wenden, ehe man daselbsthin von den weiten orten do das kriegsvolk zerstrter ligt, zusamen kumen oder ine ainichen abbruch tuen mag, und sonderlich so si die veind in Bossen ain hr versamlen, welichen orts man dem begegnet oder angreift, mag er straks am andern ort zurilck einfallen, so gibt es in der gemain, fuernemlich auch bei den haubtleuten und andern so noch im land beguetet sein, auch bei allem kriegsvolk schier ain beschwarlich.es bedenken, so von dem friden gesagt wird, als ob man ofnen krieg fuerete oder hette, mit diem vermelden, obs krieg war, so drft man doch dem feind auch in sein land fallen und abbruch tuen. Also aber je gegen disem mchtigen feind und seinem unersetlichen widercristlichen pluetdurst, dem vilbemelten tglichen raub der armen cristenlichen selen, die ierer kgl. Mt. etc. und eur kgl

429 wierde von got nodi bevolchen sein. und deren geschrai aus ierem jamer und elend fur got dringt, genuegsamlich zuwren vast unmuglich, weil aueh. von dem herrn ban noeh seinem volk (der ich nicht waiss noeh nun in das drite jar nie erfragen noeh seehen mugen, wo oder welieher orten ainiches desselben, ausser was er des verscbinen jars zu seinem vorhabunden kampf endlechnet und zusainenpraeht hat. ligt), noeh aueh sonsten von niemand in dem ganzen land kain hilf gelaistet, one allain was ich und obbemelter mein leitinant herr Hanns Lenekowitseh mit unsern untergebnen wenigen volk durch die ganze grnizen (welche darzue vast und wol in vierzig grosser meil wegs vom Traaflus pis ans meer weit und hin und wider zu versechen sein) clas aufsechen und fursorg muglichisten abbruch und abwrn zu tuen haben muessen, und noeh von etlichen im land darzue begert vvird, inen in ier aigne heuser hilf zu tuen. etliche derselben ierer kgl. Mt. etc, aueh gar eingeantwort worden, zu dem audi sunderlich liber all obvermelte puncten dis nicht wenig zu bedenken, das noeh zur zeit der Wosniseh wascha des obbemelten kauipfs ime durch den herrn ban des verschinen jar angepoten imerdar gedenkt, wie das die gefangnen und kundsehafter anzaigen. und der darzue von seinem kaiser gewissbrief empfangen haben solle, den kaineswegs ungerochen zlassen und ime herrn ban bei alien seinen sehlssern und pis er den feinde zesuechen gleichwol mit diem anhang auf der kgl. Mt. erdrich nicht zu kumben, es ist aber leichtlich zu erwegen. so er der feind also mit seiner macht km; das er (sonderlieh so er audi ierer kg]. Mt. etc, volk bei ime herrn ban ilincle), oder gleieh in ainern als dem andern weg sehlechte unterschit halten wlirde. der was er ainmal erlangt, aueh erwischt und nicht widergibt. noeh sich um fridens wegen mer clavon tding noeh treiben lsst; soliehe kundschaften aus beiligundem mit A singnierten artiel eur kgl. wuerde gendigist zu vernemen weliehes andere mer kundsehafter gleichsfalls anzaigt haben, und des guetlich aueh guet zu glauben ist, das er wascha dis ungerochen nit lassen werde, wie ers hievor mermals aueh in seinem sehreiben anzaigt hat. Das ich also, gendigister kunig und herr, wie hie oben gemelt und als getreulich ichs samt den kriegsrten und den andern anseehenliehen personen und haubtleuten untertnigist bewegen, nicht befunden noeh fur tuenlich achten, oder aus ermonung der schuldigen gehorsamen pflicht nit darzue raten; vil Aveniger mir ainiche verantwortung disfals aufladen kann, das sunderlich di sumerszeit ichtes an dem kriegsvolk an merbemelten Windischen noeh Crabatischen grnizen abgetan werden kundte, dann soliches (weils sonsten davon also in gemain gered wird, sehier mer zum verderben als dem guetem geraichen) ain noeh merers erschreken geperen. darzue aueh sunderlich das fues und gemain volk. sich verziechen und von der bewrung uncl kriegsbung, wie wenig dessen ist, noeh merers abkumen wlirde, zu dem eur kgl. wuerde ich hiemit aueh gehorsamlich anzuzaigen nicht unterlassen kan, das sich obbemelte haubtleut in Windischland lauter vernemen lassen, was in voriger ringerung inen den adsleuten und redlichen ritterliehen personen vil abgetan und di pfrd geringert worden, und durch soliches, sonderlieh die so sich von ferren orten etwo gar mit verkaufung alien des ieren daher geriistet haben, in sondern sehaden kumen und noeh auf iere haubtmanspersonen

430 und bevelch, ainem nur zu zeehen pfrden gehalten werden, das ime jemand beschwarlich ichtes merers hievon abtuen lassen, sonder ehe um pesserung, und weil der Tuerk dermassen mit seiner macht tiberlegen um ain merere rustling, oder do jezu ainem abtuen gegriffen, si ali samendtlich um das urlaub und si weiter ziehen zlassen ir kgl. Mt. pitten wrden, und des inen auch vil wger oder annemlicher wr, als ichtes abzetuen, dan weil der feind albegen so stark kumen mag, das wo ichtes abgeton wiirde, si sich schier gegen ime gar nit regen drften und lezlich fur weiber gehalten werden muesten, und das er der feind der orten auch in ebnen land zu rechnen stundlich ienen ob dem hals sein kan. do in wasser noch anders nicht hindert noch aufhelt, und so allain die Tiircken von Tsehasma heraus fallen, hab ain jeder ieren der haubtleut mit seinem mitergebnen volk gegen denselben zu schaffen genueg, mit merern anzaigen als wie die armen gesellen schier alles versezen, die monatlich bezalung in massen in die vertrst worden nicht hetten, sonder lang damit harren muesten. das si allain um meintwillen auf alzeit das vertrstliche zuesprechen gedult, samt was si sich auch sunsten an diser vast allerbeschwrlichisten grnizen (alda -sich auch, ob mans gleich versuechte, von Hungern oder andern orten, kain volk beschwarlich etwas ain zeit um disen clainen sold geprauchen lassen wiirde) pisher erliten haben, weliches auch als ,das ain fremd volk aus Hungern oder von andern orten alda beschwarlich zu erhalten, hievor die experienz zeugt, also man desselben gleich herein bewegt, alda nit lang erhalten werden mugen, und wo man auch nicht ainer merern fuersechung sich zu verhoffen hette, ieres untertnigisten treumainenden bedenkens schier pesser war, di flecken gar zu verlassen oder auszuprennen und das volk pas an die hie obrigen ort zu sezen, wie dann (als bei dem hftigen gsterb und dem vor jaren und vor antretung zu disem meinem amt raub vom feind pis auf die zeit kaum der drit tail volks pliben, und vilbemelte grnizen so gar schlecht worden) von demselben ilberblibnen volk inen den haubtleuten wol offentlich anzaigt werde, das si sich (weil ieren des kriegsvolk so wenig und so paid si etwas von ainem ort ziehen. dasselb gleich lr bleibe) auch da.von machen und die gefar des tglichen raubs nit mer gewarten wellen, das also, gendigister kunig und herr, wol zu besorgen, sonderlich weil etwo auch in Hungern oder Sibenbiirgen durch furfallend wesen und practicken ain kriegsvolk unterkumen mchte, wo dis-.orts ainiche abtueung furgenumen, das sich dis volk villeicht paid alles oder den meren tail zum wegziehen schicken, und dardurch auch wie verstanden unter der gemain und zu verlierung der granizen wol ain noch hocher verderblicher nachtail und gefar entsteen mchte. So hab ich, gendigister kunig und herr, auch gleichwol der ain hundert pfrd halben so ich meinem sun Oristoffen undergeben, ain furbedenken gehabt, mit dem ich dann insonders sorgfeltig pin, auf das nicht etwo gedacht wiirde, ich wolte um der vterlichen zuenaigung willen etwo darinen das mein suechen, oder ime meinem sun vor andern furdrung erzaigen, ob demnach aus denselben und auch des Salai Tomaschen ftinfzig pfrden, so ich zu disen meines suns pfrden gestossen, ichtes abgetan werden mchte. Dieweil ich ime aber den fleken Warasdin eingeben und

431 ime daselbsthin verordent und an solchem fleken und ansehenliehen haubtschlos (so mit der rm. kgl. Mt. etc. vast schwrem und grossem costen nun nachendt zur vollendung auferpauen und befestigt worden), je insonders hoch gelegen bevorab, weil daselbst, als ichs ir kgl. Mt. etc. oft aus undertnigisten pflichten auch mit beschwrde furbracht hab, von allerlai orten aus Hungern, auch von des feinds gegenden ain versamlt gesind und noch nicht wol zu fuerkumen ist, ass sich nieht allerlai volk von dergleiehen gefrliehen orten so heraufwerz die flucht und sicherung suecht, alda noch tglichs underschlpft, wird es wol imer hcher von nten sein, weil der feind auch nicht underlst in fridenszeiten dergleiehen fleken nachzutraehten, beruerten fleken mit gueter besazung, huet und warming inen zu halten, wie ich das auch jtlngstlich vor ainer ersamen landschaft im landtag zu Graz durch ain offne schrift und supplication, so der kgl. Mt. etc.. auch zu handen eur kgl. wuerde bei derselben landtagshandlung zuegeschickt worden, mit merern treumainenden notwendigen vermonungen angezaigt und ich samt den herrn kriegsrten nochmalen undertnigist bewegen, wie dise vermelten pfrd, so pisher um Warasdin, Wlley und derselben enden herenhalb des geptlrg gelegen, vor andern auf mein person ze warten, item zur pleitung mit hin und widerschicken der herrn kriegsniten, mustermaister und ander zuefelligen sachen halben gebraucht worden. Neben alzeit aber diser weitern bewegung, so di feindsnot furfiele, und ainer besterkung an di untern und eussern ort herenhalb oder hinbers geprg, oder an was orten es war, von nten sein wiirde, dass dise beruerten pfrd gar oder zum tail (one gefrliche emplsung und anderer orten) zu solichem zuesaz und besterkung gepraucht oder, do der feind ins Warasdiner oder Pettauer feld (des alles er paid auch das er endzwischen nit mer als etwo ainsten fuetern darfi, sonderlich von Weretiz und Tschasma zu erraichen) ainen straifzug fuergenumen, durch dise pfrd, obs wol ainen widerstand zu tuen vil zu wenig gewest wren, dannoch desto zeitlichere warungen beschehen und Warasdin gegen dergleiehen unfersechlichen einfallen merers fuerseehen, auch an was ort ich indert zu dem andern haufen des kriegsvolks rilcken het sollen, die pfrd gleichfals bei mir darzue gepraucht. Und soliches mit kainer der andern pfrden, ehe die von den untern und eussern orten daher kumen, der zeit noch muede halben, weil des veind vorhaben nuer auf alle geschwinde gerichtet ist, volbracht hette werden mugen. Das forter durch vilbemelte pfrd (weil di kgl. Mt. und eur kgl. wuerde derselben gendigisten gelegenhait und hochen nodturft nach doch ainen andern obristen oder aber sonsten statliche personen als velmarschalch und kriegsrt tiber dis kriegswesen stt zu halten sich endschliessen werden) soliehes auch verrichtet, wie es dann zuvor denen so di grnizen bevelchen worden, in solicher und merern anzal gepraucht und noch darzue ain tail aus denselben in massens zuvor auch gewest hintiber die Traa gegen dem Hungerischen zu ainer behuet, schcart und warnung von des landes Steyer wegen gelegt werden muesen. Dann jeder feind gegen Fiirstenfeld und paid gar pis an Graz von Vesprim, Ftlnfkirchen und denselben orten bemelts land Steyer unversechenlich zu iiberfallen und zu erraichen het und derwegen, sonderlich so es zun unfriden km. unvermeidenlieh von nten sein wird, bemelten orts um

432

gueter' kmidtschaften und scarten wegen ain anzal pfrd zu halten. als in obaugeregter meiner vor ainer ersarnen landschaft furbraehten und der kg]. Mt. etc. bersendten schriften das alles gehorsamblich mit merern anzaigt, deni allem. nacb ieh samt den kriegsrten noeh nicht befinden noch bewegen kunden. class von vilbemelten pfrden ichtes abgetan oder clen landen der costen auf dieselben aus diesen mit kuerz erzelten ursachen ichtes beschwrlich kunde werden. Darauf ich, gendigister kunig und herr, obgemelten meinem sun Cristoffen, welicher auch nun des zwaiundfnfzigisten jars mit mir in Hungern und nun ins drite jar an disen griiuizen (do er des lands arte und sprachen darzue zimlieh kundig worden) gewest, in disen dienst und. wie gemelt, zur inenhabung Warasdin auch alien tuens also weiter warzunemen verordent) auf ain jar lang. wie dann eur kgl. wrde mir genadigist glauben sezen mugen, ob ich wol anhere urn andere unter den landleuten und vom adl aus den dreien landen mit sonderm vleiss gehandlr, class ich doeh fiber alle dieselbige bemueung niemands clahin be wegen kunden. noch sich jemands diser verwaltung oder bevelehs beladen wellen. sonder di sachen schier bei jedem fur hochgefarliche sonderlich um der unhoflichen endsezung willen des flekens angezogen und mir zum gegenwurf von inen anzaigt worden. jedoch an bemeltem meinem sun unzvveiflichen gehorsamen verboftens (und wie ich noch andere anhere auch im dienst gemerkt und gespuert) ir kg]. Mt. etc. und eur kgl. wrde ainen untertnigisten und getreuen diener. unangesechen das er noch etwas jung, haben werden mugen. den ich auch (one vterliche zuenaigung und ruem zu melden) pisher fur sorgfeltig, gewrtig und liber die ime auferlegten beveleh gevolgig und mit zimlicher verrichtung. wie ich michs in den herrn veldmarschalch unci kriegsrt alles wol ziehen mchte. gespredt. verhofenlich sich je mer gehorsamblich und vieussig erzaigen wird. wofer aber, gencligister kunig und herr, oberzelter massen mit haltung diser pfrden fuernemlich mit der besazung dis flekens nicht allain wie's anhere gehalten, sonder wo auch auf den fal der not di merer besterkung dahin zu nemen, und in ander weg nit ain ordenlich wesen gehalten und fursechung geton, wolte ich ine nit gern in der gefar zu hocher beschwrlicher verantwortung lassen, wie mirs auch nit zu verargen und cles kain verantwortung haben kundte. ob durch unfuersechung und bei clem von allerlai orten versambleten gesind durch pese practiken, des doeh got gendiglich verhuete, der fleken Warasdin in sein des veinds hand km, dardurch dann alle die andern fleken in Windischland und Orabaten samt disen drei landen Steyer, Kherndten und Orain in hechstes gefar gesezt wiirden, wie soliche in obvermelter meiner vor ainer ersamen landschaft fuerbrachten schriften merers anzaigt ist. Ich hab auch, gendigister kunig und herr, pisher gleichwol in fiinfzig janitscharn, als nmlich soliche personen, weliche zu ross und fues wol zu geprauchen sein. gehalten und dieselben mit mir hin und wider an den granizen raisen lassen, und stet aber zu eur kgl. wrde gendigistem gefallen, dieselben forterhalten oder abtuen zlassen. Jedoch sein es soliche personen, wie schlecht si anzusechen, dass ich mir getraut hette, ob ich lenger im amt zu bleiben gehabt, mit enselben wol vor andern als in dergleichen anzal auf den fal der not etwas ntlzlichs zu verrichten,

433

dann die in sonders init ieren puchsen, fuernemlich auch do sichs in den engen wegen und zwischen den geptlrgen und passen zu ainem treffen pegab, statlich zu gebrauchen und wol furtraglieh ware, ob deren noch in merer anzal gehalten wiirde. Mit austailung herrn Hannsen Lenckhowitschens untergebnem kriegsvolk ist es also verordent und zu eur kgl. wrde gendigisten gefallen gestelt. Dieweil die Turken jezo aueh iere ross aufs gras lassen und die zwaihundert provisionierten pehsensehzen aufgemonet und austailt sein, die zwaihundert pfrd auf die zwai monat den april und mai geurlaubt, also dass dieselhen samt den ainhundert Vskoken, so hievor zu besterkung Wihitsch und an di wlder aufzunemen untertnigist bedaeht worden, wo anders mitlerzeit kain andere gefrlichere noch grssere feindsnot furfelt, erst auf den eingeunden ersten iuni wider aufgenumen, und dagegen die pchsenschzen wider abgefordert werden sollen. hierdureh beruerte abtueung mit den pfiirden dann auch in ain aehzechenhundert gulden ersparet wird, und weil eur kgl. wiirde auch am neunzechenden marci ain gendigistes bevelchschreiben an mich ausgeen lassen, dieselben zu berichten oder mein untertnigen rat oder guetsbedunken anzuzaigen, wie es mit austailung sein herrn Hansen Lenckhowitschens kriegsvolk gehalten werclen solle, haben eur kgl. wiirde nun soliches aus disen puncten meines untertilnigisten anzaigens auch gendigist zu versteen. Was aber, gendigister kunig und herr, an allem obermeltem kriegswesen gegen der winterszeit wird abgetan werden mugen, das werden di kgl. Mt. und eur kgl. wiirde mitlerweilen und nach gestalt sein des veinds haltung des fridstand auch auf aines kiinftigen obristen oder der herrn kriegsrt verern untertnigen berieht und bedenken sieh allergendigist zu entschliessen haben. als ich dann dise jar here gegen clem winter auch getan und samt den herrn kriegsrten aufs treulichist bewegen, sovil es imer erleiden mugen. dasselbige abgetan. wie ichs eur kgl. wiirde wol mit guetem grund ausfuerlich untertnigist anzuzaigen w'iste. dasselb auch hievor der kgl. Mt. etc. also gehorsamblich zuegeschriben habe. Sovil aber eur kgl. wiirde mir durch clen andern obangeregten derselben gendigisten bevelch auferlegt und bevolen haben, als di rm. kgl. Mt. etc. gendigist fuergenumen haben und entschlossen sein, das kriegswesen an alien derselben grnizen im jar ain mal oder etliche durch sunder personen, die ansechenlich vertraut und kriegserfaren sein. zu besichtigen und erkundigen zu lassen, wie ierer kgl. Mt. etc. iibergedienet und die grnizfleken hin und wider versorgt und versechen sein, damit die mengl, was also befunden, sovil statlicher abgestelt und gepessert werden mugen. Und aber eur kgl. wiirde der personen so in solichem fall herenhalb der Traa an alle Windischen grnizen und gar in Orabaten bis an das mitagige mr zugeprauchen tauglich nit sondere erkantnus haben, das ich demnach also auf etliche dergleichen personen, di darzue geschickt warn und sieh zu ainem solichen gebrauchen lassen mchten, nachgedacht sein und eur kgl. wiirde derselben gehorsamblich berichten welle, hab ich, gendigister kunig unci herr, solchen handl vilbemelten kriegswesen stracks anhengig, auch clen sundeiiich bei dem friden in massen ichs aus undertnigisten treumainen auch selbst oft, wie es aus meinen hinaus
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA OOMITIALIA II.

28

434

getonnen schreiben zu vernemen gewest ist, vast und hochniizlich auch furtrglich und jez von- hochermelter ierer kgl. Mt. etc. hochweislich furgenumen sein undertnigist bedaeht auch, wie beruerte besicht und erkundigung am statlichisten und durch was fur personen beschehen mchte, ganz treuen vleuss ratgeschlagen, auch dem selbst in merweg naehgedacht und wiewol es (weil ain kunftiger obrister, do di kgl. Mt. etc. und eur kgl. wiirde den gleich verordnen, one das jeder zeit der frid werd nun gemacht wie der welle, der zalung halben. item mit den pesazungen, profandt, gepei, kundschaften und anderm dem kriegswesen anhengig zu tuen genueg haben werden) fueglieh schier durch niemand andern als je zeiten durch den jezigen herrn veldmarschalch und kriegsrat auch den mustermaister, weliche dan ier kgl. Mt. etc. ongezweiflet weiter bei disem kriegswesen erhalten werden, zuverrichten. Und so aber aus den dreien landen, als die auf der kgl. Mt. gendigiste verordnung das gelt aufs kriegswesen darraichen, jemand zu diser handlung verordnet werden solte, hab ich ganz gehorsamblich geachtet, weil obvermelter herr landsverwalter aus Grain di grnizen beriten, das ime solicher ansechenlicher bevelch auferlegt werden mchte, doch mit diser verordnung durch sundere bevelch an bemelter landverordente, damit, so er herr landsver walter im jar ain zwai oder drei mal, oder wie es die kgl. Mt. und eur kgl. wiirde gendigist verordneten, hierzue gelegensambe tag und zeit furnemen, und das den herrn verordenten mitl oder sonsten den -hierzue tauglichen und erfarnen herrn und landleuten aus jedem land ainer zuegesehickt und nach der kgl. Mt. etc. und eur kgl. wiirde gendigister verordnung dise sachen, etwo auch mit abweehslung der personen verricht und durch ainen kunftigen obristen und kriegsrat die nodturftig und statlich blaitung darzue verordent, wo man auch dise personen erst auf den fal der not suechen und nit also zeitlichen verordnen wiirde, dardurch etwo sondere nachtailigkait ervolgen. Und so aber obbemelten herrn landsverwalter hierinen etwo leibssehwachaiten oder amtsgeschfte verhinderten, mchten di kgl. Mt. oder eur kgl. wiirde sich gendigist endschliessen und ds aus erzelten fiirsorglichen bedenken gleich jezt alspald verordnen, an desselben stat dem bemelten herrn veldmarschalch oder einen andern aus den kriegsrten, oder wer ierer Mt. und eur kgl. wiirde sonsten hierzue gendigist gefellig zu gebrauchen. Und ist verrer noch dises ganz undertniglichen bedaeht, ob schon dise vermelte pesicht und erkundigung im jar etliche mal beschiecht, dieweil es aber beschwrlieh so unversechenlich werde furnemen mugen werden, dass mans aller orten sonderlich, wans nun etwas in den geprauch kumt, an den grnizen nit paid oder etwas darvor merken und sich darzue gefast machen, hinach aber jeder sovil er wird mugen und die darzue genaigt sein widerum der aigen nuzigkait warten werde. Das demnach aus disen erzelten ursachen noch dis vast nuz und fuertrglich sein wuerde, das in abschlag des geordenten kriegscostens und under derselben anzal volks ain acht oder zechen sondere teugliche personen, so man etwo in clen landen wol zu finden, durch dise hinigen ganzen Windischen und Crabatischen grnizen gehalten und enselben jeden ain vier pfrd undergeben und also mit inen beschlossen wiirde jeder zeit ier bestes aufmerken zu halten, wer oder weliche dem dienst gepiirlich warten

435 und an di ort si austailt sein, bleiben auch die geptlrlichen schcart, strassa und bestraifung durch die wlder, und was inen dem haubtleuten und bevelchsleuten sumarie inhalt der bestalung einpunden ist, verrichten oder nit, und weliche sich auch one erlaubntls von danen abzeraisen und ieren sachen oder aigennuz zu verabsaumbung des kriegshandls understeen; item weliche sich der profand halben mit erhmmg derselben oder sonsten in ander mer \Yeg eigennuzig erzaigten, des si jeder zeit was si also ungepiirlichen befunden an einen kiinftigen obristen und kriegsrat um geblirliche wendung, dan auch zu den bestimbten zeiten an die personen so oben erzelter massen die besieht und erkundigung zu tuen verordent werden langen lassen und berichten sollen ausser diser personen, die dan stt im werch warn und ploslich zu etlich malen im jar dise vilbemelte besieht und erkundigung zu halten: achte ichs dem wesen wenig wilgklich oder doch bei weitem nit als ob dermassen die staten personen bestellt wiirden, so furtrglich sein, wie ichs dann anhero erfunden. Dann wiewol ich (jiber genuegsame und ernstliche einpindung alien haubt und bevelchsleiten durch die aufgerichten bestallungen) dem wesen dermassen zu warten mit hinundwiderschickung des hern veltmarschalchs, kriegsrat und mustermaister, auch ander mer personen, nicht erwinden lassen, in sonders auch ain stt besoldte person. Oristoff Trautmansdorffer genandt, destwegen gehalten, und was ich also strafmssig befunden dieselben personen furgeforclert und,mit ernst bestraft, etwo auch derselben ilbertreter an den ktten mit mir ber land fueren lassen, so hab ichs doch nit alles wenden noch die aigennuzigkait gnzlich abstellen mugen. Was es aber mit anordnung dergleichen personen nuzen wiirde im werch paid erscheinen ungezweiflet zu verhuetung viler und pisher in merweg offenwarlicher gespuerter aigennuzigkaiten bei disem yilbemelten kriegswesen und zu spueren, wer der kgl. Mt. treulich diene oder nit, dardurch willen ich auch, hette ich noch ichtes lenger in disem amt pleiben sollen oder mugen, dergleichen personen anzuorden gnzlich verursacht worden ware, alles aber zu ofthochermelter eur kgl. Mt. und eur kgl. wrde gendigisten gefallen gestellt; was aber antrifft die mit denen ain obrister an disen grlnizen nicht zu gepieten hat, derselben und ieres undergebnen kriegsvolks halben, di kgl. Mt. etc. oder eur kgl. wiirde auch sonder gendigiste verordnung zu tuen werden wissen. Und ist aber fr rtlich in gehorsamb bewegen, dass auch derselben kaines verschonet, sonder weliche dem dienst nicht warten oder one vorwissen deren von der kgl. Mt. iiber dis kriegswesen verordehten personen, in massen ichs pisher auch also gehalten von iern plzn dahin man si ordent wegraiseten, di wren gleich hochen oder niders stands geurlaubt werden; und dass aber ain kunftiger obrister und kriegsrat auch wisten wo daselb kriegsvolk jeder zeit lag, weil je aines dem andern beisezen muess, so sende ich eur kgl. wiirde hieneben auch mit singniert glaubwierdige abschriften von den bestallungen wie ichs mit dem kriegsvolk zu ross und fues beschlossen und darauf si mir in namen der kgl. Mt. gelobt und geschworn haben, des doch zur nie gewest. Mir ist auch noch aines eur kgl. wiirde gendigistes schreiben und bevelch, des datum steet Wien den zwelften marci, mit eingeschlossner

486 der frau grfin von Plagey supplication zuekumben, dardurch eur kgl. wti re mir gendigist auflegen, mich rmelter frau grfin angezaigten fnf schlsser, was daran gelegen und wie die fuerseehen sein zu erkundigen und eur kgl. wurdq, meinen undertnigen rat und guetesbedunken, mit was anzal pfrden, der si di frau grfin fnfzig pegert, ier geholfen werden muge. Hierauf gib eur kgl. wtlrde ieh ganz gehorsamblieh zu v ernemen, das ich in merberuertem meinem vorigen undertnigisten bericht der grnizbereitung der kgl. Mt. etc. lauter anzeigt. wie dise schlsser gelegen und zu reehnen nichz fuersehen sein; dariiber ier Mt. etc. mir disen gendigisten beschaid geben, dass die Hungeriscben rt ierer Mt. i er guetbedunken anzaigen sollen, was gestalt und von was orten ir der frau grfin zu desto statlichern huet und fuerseehung bemelter schlsser a in hilf getan werden mehte und was ier Mt. etc. sich dariiber entsehliesen. solte mir zuegeschriben werden, siderher ich aber nichts empfangen hab. Sovil dan merbemelter frau grfin etliche pfrd zu halten petrifft, bin ich alhie durch merbemelten meinen leutinant hern flaunsen Lenckhowitschen beriehtet iiber ier wol vor zwai jaren etliche pfrd halten wellen u nter der ime untergebnen anzal, so hab si dieselben aber so schlecht, auch kaine gueten knecht noch ainischen adlsman nit geschickt, dass ers nit annemen kundt. So hab si das jiingst verschinen jar gar niemand ge schickt, auch bei ime Lenckhowiczschen nichts angehalten. Dieweil aber in jeziger austailung fiir tuenlich befunden worden. dass bei ainem derselben schlsser nmblich zu Ostraschacz pfard gehalten werden sol)en. so achte ich gehorsamblieh mergemelter frau grvin mchte unter derse lben anzal mit gendigister eur kgl. wrde willigung ain zwainzig pfrd gehalten werden, so si anders dieselben guet auch samt adlsleuten und g ueten knechten in die mustrung sehicken und halten Iiesse. Dann auch d em herrn graven von Terschacz, der doch mifc seiner aignen person sich im dienst geprauchen liisst, nicht mer als in acht und zwainzig pfard gehelten werden. So ist je oftbemelte frau grvin dannocht fiir andern in Krabaten aines zimbliehen vermugens, auch mit der herrschaft Ootschee auf dem teutschen erdrich beguetet und andern so etwas unvermugiger und wol gar erarmt sein, auch geholfen werden mues; alles zu eur kgl. wrde gendigisten gefallen gestellt und das ich eur kgl. wiirde auf obangeregte derselben gendigiste bevelch hiemit zu undertnigem bericht anzaigen wellen. Verer gendigister kunig und herr, weil ich die herrn und haubtleut samt vilbemelten herrn kriegsrten also dismals alhie peieinander gehabt, hab ich auch noch etliche hernachvolgunde disem kriegswesen anhengig artic'l zu beratschlagen furgenumen. und anfangs in sonders samt obgemelfcen herrn Hannsen Lenkowitschen nochmalen alles gehorsamben vleus nachgedacht, ob mit dem kriegsvolk (clerwegen dann eur kgl. wiirde jiingstlich auch ainem bevelch an mich genedigist vertigen lassen) ainichen abbruchs halben gehandlet werden nichte, soliches aber warlich aus allerlai beweglichen hrsachen. davon ich auch eur kgl. wiirden hievor meinen undertnigen bericht getan. sonderlich aber der wisslichen des kriegsvolks erarmung halben. die dann an den Crabatischen grnizen und ortfleken auch so gross, dass schier ain jeder merers als im in der

537 bezalung volgen wird, schon zuvor schuldig ist. nicht fur tuenlich befmde n mugen, so icli eur kgl. wilrde auch hiemit undertniglich anzaigen welle n. Die weil auch, genedigister kunig und herr, an vilbemelten grnizen dis state kriegswesen zu halten unvermeidenlich von neten sein, do aber auf mein person als obristen, weil ich nun jezo aus soliehem amt ku m, der costen ersparet oder doch villeicht bei dem friden nicht so hoch als der auf mich ainen alten unertanigen ierer kgl. Mt. diener und obristen aufgeloffen sein wird, so ist verer ganz undertniglich bewegen ain so li dere hoche noturft sein, amit neben obvermelter verordnung ernstlich und durch sondere bevelch von der kgl. Mt. oder eur kgl. wrde gendigist verordent und alien haubtleiten, sonderlich aber herrn Lucasen Zckl (als der nun von ierer kgl. Mt. etc. die ortheuser Copreinitz und Sant Jorgen sehlos samt Prodowiz zu verwalten hat) und seinem. sun herrn Jaeoben auferlegt werde, bei den pfrden zu beleiben, auch niemands one vorwissen aines Iranftigen obristen oder wer clas kriegswesen zuhandlen in bevelch haben wird, von den reutern hinweck zu erlauben. Dan ur kgl. wrde mir genaigist glauben sezen mugen, so ich die zeither, wie d as kriegsvolk beiainander sei zu besichtigen, ofti verordenten hab, das je zeiten di adlsleut und reuter, ainer dort der ander da ausgewest und also zu mermalen nit beiainander gefunden worden; und ob ich anders re c ht gedenk, wird sichs hart fallen, sonder noch von monaten zu monaten, o d er doch von ainer muster zur andern beflnden, das allain mit inen he r rn Zckln und ierem undergebnem volk mer als sonsten mit andern, wie das anhero auch erschinen ist, zu tuen sein wird. Und do ich die auch (so si doch die ganzen zwai jar und nun ins drite nuer stil gelegen sein) a in ainiges mal auf Agramb zu raisen aufgemonet hab, und si von iere m leger zogen sein, haten si das mit vilen beschwrlichen und allerlai wort en beredt und sumarie mit ierem volk sich also erzaigt, dass mirs auch (het te ich noch ichtes lenger in disem amt bleiben sollen), mich dermassen z u enthalten nit wol muglichen gewest war, wie ich auch der kgl. Mt. et c. zu handen eur kgl. wrde von disem und anderm, und wie ich umar ie vilbemeltes kriegswesen hinter mir verlassen tue, meinen undertnige n lautern bericht tuen will. Des profandtmaisters halben ist gendigister kunig und herr, untertnigist bewegen. dieweil monatlich in massen er bestelt ist, vast in sechzig gulden seiner unterhaltung halben auflauft. und die profandt nun dise zwai jar her in den vorrat gepracht und gelegt werden, also dass es auch merers nicht bedarf, als zu derselben je zeiten zuezusehen und damits nicht verderbe wans not gegen etwas versilberung desselben. so sich verderblich erzaigte mit erkaufung aines neuen wider zu erfrischen, und dass so ich pisher hier aufgerichtet und verordent hab nicht zerstossen werde, des etwo durch ainen landman oder dergleichen erkandte personen, di auch in der anzal des kriegsvolks mit etwas ainem wenig mererm so ime als zu ainem vortl ze raichen wol verricht werden kundte, dass demnach, so es je zu ainem schliesslichen fridstand kme, mit vernderung sein des profandtmeisters stet dan auch mit etlichen postpfrden der enden es ftir tuenlich befunden wiirde, etwas ain ersparung beschehen. Und weil hoehermelte die rm. kgl. Mt. etc, in derselben gendigisten

488

antwort auf obberuerte Steirerische landtagshandlung zu beschaid geben, dass die landsgesandten zusamenkumben und ratschlagen soil en. demnach von disem und anderm, ob doch ichtes abzutuen in derselben beratschlagung raerers untertnigist bedacht werden mchte. In sonderhait ist auch gehorsamblioh bedaeht, dieweil noch verschiner zeit durch die rm. kgl. Mt. etc. ain sume gelts aines profandtvorrats halben an die Crabatischen grnizen verordent, auch daselbst in Crabaten und Crain gleichfals nun an profant was bestellt und in den vorrat gepracht, dasselbs aber durch die darzue pisher verordenten person etwas langsam und ser unschleinig gehandlt worden; und diser beder orten, als an der Crabatischen und Orainerischen grnizen. auch etliche mit der kg]. Mt. etc. gendigisten vorwissen und willigen gebei weiter zu befurdern und zuvollenden unvermeidenlich von neten sein, dass dem naeh ain teugliche person zu handlung diser beder, nmblich des profand und pauzalmaisteramt etwo in dem land fuergenumen, und derselben, einpunden wrde, auf ainen knftigen obristen oder kriegsrat sein aufsechen zu halten und anfangs einer ersamen landschaft verordenten sein raitung zu tuen.. schliesslich dieselb auch dem obristen und kriegsrten furzupringen. Dann dise person nit wol unter dem andern profandmaister sein, noch derselben instruction gemss das getraid noch mel auf die Wiener mas vergleicht werden kundte, dann es in Crabaten allain handmtilen hat und ainziger weiss. weil das kriegsvolk arm, jezeiten disen und dan jenen orts ain wenig gemalen und das gepacht versilbert werden muess, jezeiten das kriegsvolk aber auch das drait, so si selbst malen lasen und nit das mel kaufen, weliches alles aber dannoch mit einer solichen anordnung und massen auch auf herrn Hansen Lenkowitschens certificationem gehandlet werden mchte, dass es one der kgl. Mt. etc. schaden ware, wo es derseiben auch gendigist gefellig ist gehorsamblich bedacht hier zue diser sachen und verwaltung ainen landman Cristof Gall zum Lueg genandt, zu geprauchen, der um ain soliches auch gesessen und weil hierinen nicht wol ichtes zuvor absaumben, ist ime gemelten Gallen auch zum tail dise sachen auferlegt und schon eingeantwort' worden. alles aber allain zu der kgl. Mt. etc, und eur kgl. wrde selbst gendigisten gefallen gestellt. Eur kgl. wiirde vermane ich hiemit auch nochmalen ganz .gehor samblich. die wellen gemidigist gedacht sein verordnung zu tuen, damit die gepei an den grnizen befurdert werden, dann wiewol vast alle flecken schlecht und zu kainem stand fursechen sein, so referier ich mich doch um kuerz willens auf meinem untertnigisten bericht, welichen ich der grnizbereitung halben und hernach auf oftmals der kgl. Mt. getan, darinen unterschiedlich und lauter zu finden, was an erhaltung derselben gelegen und ist in soners jezo abermalen ganz gehorsamblich bewegen, wofer in Crabaten Wichitsch oder ain ander derselben flecken durch den feind erobert, dass dardurch straks die strassen gegen dem karscht durch Idria auf Triest, Sandt Veit am Pflaum und Grcz, von danen als aus den aufschlegen und mautgefellen, doch jrlichen der kgl. Mt. etc. von fnfzig in sechzig tausend gulden geraicht werden, zu ser hochem nachtail gespert, und die Martalosen in di Pierpaumer wald und dieselben gegenclen

439 geraten und besehwrlichist auch one sonder merkliehen grossen uncosten nit wider zurck zu treiben, und dann des tglichen raubs und verfierung der armen cristen kain aufhren, also auch wo er der feind in dem Windisehland nuer den ainigen flecken Agramb eroberte, ime alsdan ganz Oabaten und der tibrige tail Windischen lands, ausser des ainigen flekens Warasdin als des ime alles weit zu rek gelegen, ungezweiflt ausser aller scliwertstraih huldigen, unci im die strassen in Crain pis an Laibach, auch im dis land Steyer zum tglichen raub frei geffendt sein; wuerde, wie das alles dann in vilbemelten meinem vorigen untertfinigisten bericht mit mererm anzaigt, und je hchst und unvermeidenlich von neten ist, mit den gepeien und pesserung der flecken ain merere fursechung ze tuen und zu demselben die guet zeit so hernach auch unwiderbringlich mit nichte zu verabsaumben. Dann so haben di kgl. Mt. ber merberuerten meinen untertnigisten bericht, dass der flecken Jessenicz daselbst in Krabaten besezt und samt den zwaien flecken Modrusch und Ogulin etwas erpaut werden sollen verordent, zu solichem pau auch fiinfhundert gulden gendigist bewilligt, davon aber noch ain schlechtes an demselben pau verricht, so ist untertniglichen bedaeht unvermeidenlich von neten und vast frtrglich sein, weil je an soliehen heusern. wie in vilberuerten meinen vorigen untertnigisten bericht begriften, auch an erhaltung derselben strassen und pssen in sonders vil gelegen. Und ob Jessenicza darunder wider verlassen, der feind zu hochem seinem fortl denselben aufrichten oder doch aufs wenigist denselben pssen und strassen frei offen haben und die strassen auf Wiehitsch dardurch gar sperer wtlrde. und mit obvermelten zuvor bewilligtem paugelt nun ain anfang gemacht worden, gleichwol jezo alda zu Modrus etliehe pden und tacher eingangen. das demnaeh di kgl. Mt. etc. oder eur kgl. wilrde zu disen gepeien (mitterweilen durch ain kunftige peratsehlagung diser und ander gebei halben ierer kgl. Mt. etc, ain merer untertnigister pericht getan werden mag), aufs wenigist noch ain vier oder fiinfhundert gulden gendigist verwilligten, cles wo nit aus den alten restanten doch der jezigen des lands Crain auf die gepei getonen bewilligung genumen werden mchte. Und in dem auch warlich kain zeit zu veraubsaumben, dann wo sonderlich der vilbemelte flecken Jessenicza nicht merers erpauen, sonder wie er jezo ist gelassen, das volk darinnen sich nit wiirde mugen noch kunden erhalten, soner zerschlaift unci ee gar verlassen werden mueste. des doch wie verstanden zu grossem nachtail geraichete, und aber schon hievor von der kgl. Mt. etc, dass es besezt und samt den andern zwaien flecken etwas erpauen werden solle, gendigist bewilliget werden. Als ich, geniidigister kunig und herr. in obvermelter bereitung der grnizen befunden, dass in dem flecken Wiehitsch bei dreihundert falkanenkugln. zu welichen aber kain reehtes stuck verhanden, sambt ainem andern zerprochenen stuck, hab ich hinach zu Laibach samt den herrn und landleuten auch den kriegsrten fr rtlich und guet befunden. das fon danen Laibach ain gerechtes stuck zu den peruerten kuglen dahin geen Wiehitsch, und dagegen von dannen das ander zerproehen stuck heraus gefuert werden solle. volgend dasselb der kgl. Mt. etc, zuege-

440

schriben, die iers auch genedigist gefallen lassen. Und so es a-ber pisher ansteen pliben und nun an dem erwindet, dass destwegen von ierer kgl. Mt. an den viezdom in Orain kain bevelch ausgangen, und darzue der herr zeugmaister sieh vernemen lassen, do gleich bevelch ausgiengen, dass doch one sein vorwissen nichz aus dem zeughaus gegeben werden solle. demnach -1st ganz gehorsamblich bedacht, dass eur kgl. wilrde obberuerter stuckpuchsen halben an gemelten herrn obersten zeugmeister Maximilian Leisser und dem vizdom in Grain gendigiste bevelch. fertigen und dardurch aber in sonders im herrn vizdom auferlegen lassen wolten, weil aut dises stuck gen Wichitsch und dan etlicher an der munition geschucz, pulver und plei halben, so auf vorige ervolgete beratschlagung und der kgl. Mt. etc. darber getane gendigiste bewilligung in die flecken und grnizen auszutailen verordent, des fuerlon halben etwas aufiaufen wirdet, dass er dise und dergleichen ausgaben jezo und forter aus dem vizdomamt entrichte. Weil der aber anzaigt. das er oft in dem amt mangl an gelt hab und alhie selbst fr rtlich geachtet hat, dass eur kgl. wilrde auch an den aufsehlager daselbst zu Laibach befelch ausgeen liessen, jezeiten auf dergleichen ausgab aus denselben gefellen gelt darzustrecken, des ime dann aus dem vizdomamt hernach wider entrieht werden mchte, so werden eur kgl. wilrde sich in disem auch gendigist zu entschliessen wissen. Eur kgl. wilrde haben aus eingeschlossnen mit 0 singnierten articln gendigist zu vernemen, was obbemelter herr Hanns Lencowitsch mir fr ainen bericht getan von wegen untermsehung etlicher personen unter cli Vskoken, auch zu grundlicher ablainung des waldtmaister Niclasen Aradi destwegen getanen beschuldigung samt sein Lenkowitschens vermanen und piten, ine des leutehantamts zu bemuessigen, und dass er mich dann schliesslich iiisonders gebeten, das ich solches eur kgl. wilrde auch auf vorig sein selbst getan gehorsam schreiben vermonungsweis zuesehreiben wolte, in dem ich ime dann wilfarn und eur kgl. wilrde dises hiemit untertniglichen anzaigen wellen. Eur kgl. wiirde erinner ich auch hiemit ganz untertniglich, als ich in zeit her dis meines untertnigen obristenamts aus der Turkei etliche sondere und bei inen den feinden wolverwandte personen zu dem kunclschaften gebraucht und in denselben ieren gerechten und treuen vleiss in mer weg gespuert, mit denen sichs aber nun also zuetregt. dass si diser handlung halben hart lenger ungeoffenwarter bleiben. auch liber ain zeit. so si mir gar kuerz benennet, und nun nachendt gar vorhanden ist derselben enden in der Trkei sich lenger nicht enthalten werden mugen, dass si mich darauf neben entdeckung diser puncten nun zu mermalen, jiingstlich auch durch den herrn veldtmarschalch, gepeten und vast angehalten, ob ich die herauskumen lassen und inen auf der kgl. Mt. erdrich zu wonungen und grundten verhelffen, wolten sie sich sarnt iren befreundten, auch weib und kiindern von etlichen heusern gar herausziehen und sich in ierer Mt. etc. diensten pis zu schliessung ieres lebens geprauchen lassen, und do inen das hie aussen aber je auf ier hoches pitten und dis ier erpieten zu getreuem dienen nicht ervolgete, so muesten si sich doeh dinen, wie gemelt, von disen ieren wonungen tuen und gar

441

an andere out, do si auch der eristenhait villeicht nimmermer warden dienen mugen, verziehen. Nun hab ich dis alhie samt den herrn in rat ganz untertnigen vleuss bewegen, was die personen, ob mans also herber liessen und im dienste erhielten, noch nuczes geschaffen und durch dieselben auch ainem knftigen obristen und weliche das kriegswesen handleten vil gueter kundschaften befurdet werden mchten, herwiderum auch dises, ob es villeicht bei der kgl. Mt. etc. und eur kgl. wrde des fridstands halben anders und etwo dahin, das solich herberziehen inen nicht zuegestaten gendigist bewegen werden mochte, und darauf soliches an eur. kgl. wrcle untertniglich langen lassen wellen, so si dann selbst sich also wilkuerlich herber ergeben, und do es inen aber nicht erheblich sich nichz minder von den dinigen orten ierer wonung Ziehen wellen und zu demselben bentiget werden, die doch nun ain guete zeit sich von der eristenhait wegen in ierer kgl. Mt. etc. dienst und mir die kundschaften zubefurdern gtreulich prauchen lassen, auch forter nuzes und guets als es undertniglich und treumainendt bewegen worden schaffen kundten, dem allem nach obs eur kgl. wrde gendigist gefellig. so mugen si dise dienstleut samt ierem gesind auf erzelte ier selbst wilkuer also herilber gelassen und pracht worden zu unterpringung derselben als zu wonungen und grundten, weil die kgl. Mt. etc. hievor etliche jennerall bevelch unterpringung der Pribcken halben gendigist fertigen lassen wuerden. hier zue als sie dise leut underzepringen, villeicht auch die gelegenhaiten und mitl gefunden werden, Member die ofthochermelte eur kgl. wrde sich auch gendigist zu entschliessen werden wissen. Der herr landsverwalter und vizdom in Orain samt vilbemeltem meinem leutinant herrn Hannsen Lenckowitschen haben auch alhie der land und unversechnen grnizeri halben fiir ain sondere nodturft sein untertnigist bewegen; als hievor etliche mrser und muschgti gemacht und austailt worden, des eur kgl. wurde ier auch gendigist also gefallen lassen, dass derselben mrser noch etliche an di notwendigisten ort zu dem kreutschussen gemacht und gefertigt, auch an dieselben ort gepracht warden. Demnach an eur kg], wurde mein gehorsambs vermonen und pitten. die wellen erzelter massen noch etliche mrser zuerichten zlassen gendigist willigen, auch dass dieselben durch ine herrn vizdom oder aus der lande bewilligung bezalt und an die notwendigisten ort gefueret werden. bevelch fertigen lassen. So haben eur kgl. wrde inhalt derselben vom sechsten februari jangst verschinen an mich gendigisten ge/ertigten schreibens gleich wolgendigist gewilliget, dass zwai valkanetl gemacht und gen Ogulin gefuert werden sollen, destwegen eur kgl. warde dann an dem vizdom in Orain auch bevelehschreiben ausgeen lassen. Dieweil aber gemelter vizdom alhie anzaigt hat, dass er zu giesung diser falkanet kainen zeug mer hab, auch wie hie oben untertnig gemelt ist, der herr zeugmaister nichz aus dem zeughaus lassen will, er hab es dann insonders von der kgl. Mt. etc. in bevelch, so wird von nten sein, dass eur kgl. warde beruerter falkanet halben, weil die dahin gen Ogulin hoch von neten. ain merere gendigiste verordnung tuen, dabei auch clis untertniglich bewegen worden. ob knftig von Wien daher in Orain und gar an cli Orabatisch grnizen

442

oder zu den meerortflecken forter ainiherlai geschiicz mer geiuert werden solle, dass es mit seer vil ringerm costen zu bekumen. so der zeug, als nmlich das kupfer darzue zeitlichen auf Laibach gesehickt und daselbst das geschiicz zu giessen und auf reder zu pringen verordent wilrde. Eur kgl. wilrde haben auch aus beigeschlossnen mit D. singnierten articl, aus ainen des hern landsverwalters aus Grain mir hievor getonem berichtschreiben gezogen gendigist zu vernemen. was fur ain guete und nczliche gelegenhait es war ainen tuern bei Murawicza zu pauen, weliches ich in jngster walderverschlagung also zu besichten und zu beratschlagen verordent, und ist untertnigist an jezo bewegen, ob eur kgl. wilrde ain zwai oder dreihundert gulden aus der landbewilligung gendigist verodneten, dass soliche erpauung dis tuerns, darzue eben jezo die guet zeit verhanden. nuzlich unci wolpeschehen und befurdert werden mchte, alles zu eur kgl. wrde gencligisten gefallen gestelt. Ich hab gendigister kunig und herr, alhie auf oft hochermelter der rom. kgl. Mt. etc. sondern gendigisten bevelch und commission samt den mir zuegeordenten hern mitcommissarien auch die sachen zwischen herrn Achazen freyherrn von Tuern und Cristoffen Gussitschen, leutinant iiber die Vskoken, in der guete zur vergleichung handlen unci pringen helfen, und ierer kgl. Mt. gendigisten bevelch, also gehorsamblich verrichtet. Auch mit vilbemeltem herrn Hannsen Lenkowitschen etliche notwendige articl dem kriegswesen an der Crabatischen grnizen anhengig, derselben halben ich ine auch hieher erfordert hab, zur erledigung pracht und peschlossen. so eur kgl. wiirde ich hiemit alles zu untertnigistem bericht anzaigen wellen, ofthochermelter eur kgl. wilrde mich hieneben ganz untertniglich bevelhend. Datum Cilli den sibenundzwainzigisten aprilis. anno etc. im fiinfundfiinfzigisten. Eur kgl.- wilrde unclerteniger gehorsamer Hanns Vngnacl. Post scriptum. Gendigister kunig und herr. 1st mir auch gleich in meinem von hinen verrilcken eur kgl. wilrde gendigistes schreiben und bevelch, des datum steet Wien den 18-ten tag dis monats aprilis zuekumen samt nebengeschlossner abschriften eur kgl. wilrde bevelchschreibens an herrn Sigmunden Galler, kriegszalmaister, auch ainem schreiben an den hern velclmarschalch und kriegsrat, so ich inen alsbald angehendigt. Und als eur kgl. wilrde ime herrn marschalch und kriegsrten abbruch aines monatsolds halben mit dem kriegs an den grnizen und in den ortflecken, sonderlich aber mit den reitern zu handlen auferlegt, wiewol als eur kgl. wiirde hieoben aus disen meinem untertnigen schreiben bei beratschlagung desselben, dan si di herrn kriegsrat auch gewest, gendigist verstanden, soliches sich beschwrlich erhandlen lssen wird. Zu scliuldiger und gehorsamer volziehung aber angeregten eur kgl. wilrde gendigisten bevelchs ermelter herr marschalch und Jrg von Sigiesdorft, kriegsrat, erzelter massen mit dem kriegsvolk zu handlen gewillet, und sein destwegen gleich straks, der aine gegen der Crabatischen auf Wichitsch, Zeng und dieselben ortflecken. der ander aber gegen der Windischen grnizen verruckt, als eur kgl. wilrde des auch aus nebenligunden ieren selbst gehorsamen schreiben gendigist vernemen werden.

443 So will ieh auch auf angeregten eur kgl. wrde gendigisten bevelch und zu gehorsamer volzichung derselben dem kriegssecretari Trunetter und Hrpaugger auflegen, dass si ir aufsechen auf oftgemelten herrn veltmarsehalch pis auf verer der rm. kgl. Mt. etc gendigiste verordnung halten. Datum ut in literis. Original s utisnutim peatom ti c. i kr. dravnom arkivu u Hungarica. 281.

21. maja 1555. U Novim Dvorima.

Ban Nikola Zrinski saopuje Ivanu Ungnaclu neke zakljuke posljednjega sabora u Zagrebu, uinjenih u svrhu zemaljske obrane. Spectabili, generoso ac magnifico domino domino Johanni Vngnad, libero baroni in onneck ac eonfiniorum Croacie et Sclauonie eapitaneo generali etc. domino, affini nobis obseruandissimo. Spectabilis generose ac magnifice domine, affinis nobis obseruandissime, salutem et seruiciorum commendacionem. Accepimus literas eiusdem spectabilis magnifice dominacionis vestre hodie a prandio. quibus scribit, serenissimum principem dominum Maximilianum, regem Bohemie etc, dominum et principem nostrum clementissimum nobis mandasse, vt in hoc presenti conuentu Zagrabie cum dominis regnicolis ac nobilibus tractaremus, quo ipsi de priori contribucione lignorum seu roborum in nouissima dieta Zagrabiensi pro municione locorum finitimorum concessa, partem aliquam lignorum ad restauracionem et reparacionem castri Koztainicza contribuerent. Non recordamur suam serenissimam maiestatem tale mandatum ad nos dedisse, licet sua serenissima maiestas ante aliquot tempus scripserat, vt auxilium et aliqua lignorum pars circa municionem arcis prefate Koztanycza preberetur, ad quas sue serenissime maiestatis li teras humiliter reseripseramus, quod per dominos regnicolas et nobiles terminatum et conelusum esset, ad que loea finitima singuli eomitatus huiusmodi ligna et robora conducere debeant, nee esse alicuius domini aut nobilis bona, que a tali limitacione essent neglecta aut exempta. Hoc quoque perscripseramus, si graciosa voluntas sue serenissime maiestatis merit, parati erimus eciam cum illis, qui ad alia loea sunt deputati, ea robora Koztanyezam deduci facere. Vnde sua serenissima maiestas elementer nobis rescripsit, ne comunem dominorum regnicolarum constitucionem immutaremus, nisi si qui forent a tali lignorum seu roborum conuectione exempti, qui neutiquam essent limitati, illi vt ea robora Koztaniezam deducerent. Oum autem nusquam in regno hoc sciamus, qui forent exempti, proinde non est cui iubeamus comportacionem talium ro borum, nichilominus si spectabilis magnifica dominacio vestra nouit quorumpiam bona ab huiusmodi limitacione esse exempta, nobis perscribat, uestigio parati erimus, vt per eos ligna eo eondueantur. Quod autem spectabilis magnifica dominacio vestra scribit, vt in pre senti conuentu Zagrabie tractaremus cum dominis regnicolis et nobilibus,

444 id aequo faceremus animo, verum eadem nouit optime, presentem conuentum non de talibus tractaturum, sed solummodo esse celebracionem mdiciorum, in qua non singuli domini raut nobiles adsunt. sed causantes dumtaxat, quibus si eciam aliquid de talibus per nos propositum esset. responderent, ad talia sine seitu et voluntate fratrum, qui domi sunt, particulariter respondere non posse. Spectabilis magnifica dominaeio vestra ad queuis esse velit, pauca tamen ad efFeetum deducuntur. Eandem in reliquo felieiter valere optamus. Ex nostra Noua Ouria 21 maii 1555. Nicolaus comes perpetuus de Zrinio, banus etc. Original s utisnutim peatom u arhivu c. i hr. zajednikoga minis tarstva financija u Beu.

282.

22. maja 1555. U Novim Dvorima.

Ban Nikola Zrinski podsjeava Ivana Ungnada na neke zakljuke zagre bakoga sabora od 1. decembra 1554. Spectabili generoso ac rnagnifico domino loanni Vngnad, lib ero baroni in Sonegg ac eonfiniorum Oroaciae et Sclauoniae capitaneo generali etc. domino et affini obseruandissimo. Spectabilis generose ac magnifice domine, affinis nobis obseruandissime etc., salutem et obsequiorum comenationem. Literas eiusdem specta bilis magnifice dominationis vestrae, quibus petit exactionem subsiii a ciuibus Warasdiensibus prouenientis tarn diu differre donee a maiestate regia illis relatio alata fuerit, sane intelleximus. Spectabilis magnifica dominatio vestra meminisse poterit, in comeatu prima die mensis decembris 1. dec. proxime praeteriti Zagrabiae celebrate, dominos regnicolas ac nobiles sup1554. plicasse in articulis maiestati regiae, ne subsidium ipsum alias conuerteret, quam ad Iwanith et Ohrisium; nihilominus stat in gracioso arbitrio suae regiae maiestatis quocunque illud conuerti voluerit nobis non obstat, cum aut talis exactio non adeo in nobis quantum in uicecomitibus stat, spectabilis magnifica dominatio vestra poterit suum vicecomitem requirere. de re scribemus nihilominus et nos dicatori regio pro ea ipsa re. Spectabilem magnificam dominationem vestram faelicitef ualere optamus. Ex nostra Noua Ouria 22 maii 1555. Nicolaus comes perpetuus de Zerino, banus. Suvremeni prijepis u arhivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu. Spolja pripis: Par litterarum domini bani ad dominum generalem. 0.

445
283.

1. jima 1555.
Hrvatski i slavonski krajiki kapetani i vojvode mole kralja Maksimilijana, da ih podupre, i da im pomogne. Serenissime rex et omine clementissime. Post fidelium seruiciorum nostrorum in graciam vestre serenissime maiestatis humillimam commendation em. Mandata vestre serenissime maiestatis medio generosi ac strennui domini Franeisci a Teufenpah, honore et obedientia qua decuit intelleximus et mandatis maiestatis vestre, prout semper ita et nunc, obedientes sese offerimus et generosis strennuisque dominis Johanni Lenkowycz Georgio Bildenstainer, iuxta graciosam maiestatis vestre commissionem, tanquam supremis maiestatis vestre capitaneis, obedire semper sumus parati. Quia autem tarn exigua solutione, que non vltra quam ad septem cum dimidio cruciferos ad singulum equitem per diem et noctem sese extendit. in his desertis confiniis, vbi omnia caro precio venduntur. difficillimum est nobis seruire et equos ac seruitores nostros sustentare, quia eciam per raritatem ipsius solutionis nimium depaupertati sumus atque in magnam egestatem redacti, tandem quia dominus magister solutionis non considerans huiusmodi tenuem nostram solutionem, a singulo equo per cruciferum accipere consueuit et de cetero quoque ita a nobis extrahere vellet id, quod nobis penes tarn raram et modicam solutionem tolerare grauissimum est et neque in Vngaricis 'con finiis tales cruciferos ab equitibus accipiuntur, maiestati vestre supplicamus humillime, dignetur domino Sigismundo Galler, quondam magistro solutionum, iuxta prius maiestatis vestre mandatum serio committere, vt huius modi extortam pecuniam ratione singulorum equorum nobis restituat. Et tandem maiestas vestra dignetur committere moderno et futuris magistris solutionum, ne nos milites maiestatis huiusmodi cruciferis super nos exigendis aggrauare debeant, nam id nobis alioqui intolerabile foret. Preterea, si quis inter nos mancipem Turcam vel huiusmodi plagiariam personam apprehenderit, supplicamus. ne maiestas vestra ilium a nobis (prout hactenus est factum) recipi non paciatur, vt si qui ex nobis siue ex seruitoribus nostris aliquod damnum a Turcis acceperit, vel alicuius nostrum seruitor per Turcas interceptus fuerit, eundem huiusmodi mancipioredimere siue damnum nostrum refundere valeamus. Oeterum sepius contingit, vt cum dominis capitaneis vestre maies tatis ad expectandas hostium excursiones ad loca confinia et aptiora proficiscamur, vbi si quid damni in herbis (sine quibus equi nostri esse non possunt) per noctem aut diem illatum fuerit Turcas expeetando. tunc mox et de facto ad sedem domini bani iudicandi citamur atque attrahimur,. vnde iam non modico damno sumus affecti et eciam non parua iam solu tione ac birsagio taxati atque conclemnati, id quod in his confiniis antehac nunquam fuit auditum. Quapropter supplicamus vestre maiestati, dignetur eidem domino bano seriosissime commitere, vt tales impetitores et causi-

446

dicos actores a nobis cohibeat, nam cum in publica regni defensione adfuerimus, non liceret illis pro tarn exigua re nos ad iudicium compellere. Postremo serenissime rex cogimur semper pro solutione nostra percipienda Petouiam ascendere et interim confinia ilia nuda relinquere, vnde timendum est, ne quid sinistri (quod deus auertat) confiniis contingere possit. Supplicamus igitur vestre maiestati, dignetur committere et statuere, vt ipsa solutio sicut prioribus temporibus semper fuit ita etiam nunc et de cetero semper Varasdini fiat, eo quod et alioqui grauissimum est nobis Petouie magnas expensas facere, adeo vt nonnulli nostrum diu expectantes eciam totam mensualem suam pecuniam cogantur ibi consumere. Oum his maiestati vestre, tanquam domino et principi nostro elementissimo nos ipsos et omnia negocia nostra suprascripta humillime commendamus, a qua et graciosam atque clementissimam expectamus relationem. Biusdem serenissime maiestatis vestre fideles et obsequentisimi vniuersi capitanei et waywode in confiniis regnorum Oroatie et Sclauonie existentes. Original arhivu c. i kr. zajednikoga ministarstva financija u Beu. Pripisi spolja: Etlich articl herauszuschreiben. Exped. 1. junii armo 55. Suplicatio ad serenissimum principem et dominum dominum regem Bohemie Maximilianum, missa per vniuersos capitaneos et waywodas confiniorum Oroatie et Sclauonie etc. Juni 1555. 284.

%. jula 1555. U Varadinu.

Bernard od Dekovca daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Ego Bernardus de Dewskowcz iudex nobilium comitatus Yarasdiensis. fateor et recognosco per presentes. quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryancz, dicator regni Sclauonie, sallarium meum de contribucione in eodem regno Sclauonie maiestati regie domino nostro clementissimo in anno 1554. preterite per vnumflorenumoblata et per eundem Ambrosium literatum hoc presenti anno in duobus terminis exacta, racione officii mei, de regni consuetudine mihi proueniens, florenos sex mihi plenarie persoluit bonaque mea possessionaria tres fumos facientes, ab eadem contribucione similiter de regni consuetudine libera esse permisit, super quibus eundem quittum reddo et expeditum. Et preterea perhibeo testimonium super eo, quod ante connumeracionem prioris subsidii regii in anno domini 1553 preterite) factam, in processu meo per Turcas conbusta sunt bona nonnullorum dominorum et nobilium, vbi nihilominus post combustionem coloni aliquot condescenderunt, qui licet dicati sint. contribuere tamen non tenentur, vtputa: Obres et Welkowcz Laurencii Palffy fumi duo, item Wydowcz Stephani Herkffy fumi duo. ibidem Ladislai Gereczy fumus vnus, ibidem Gaspari Gottal fumi tres. ibidem Georgii Zapchych fumi tres, ibidem Petri

347 Patachych fumus vnus, ibidem domine Margarite fumus vnus, ibidem Thome Zalay fumus vnus, ibidem Joannis Dwdych fumi duo, item Bwdyzlawcz Balthasari Perhath fumus vnus, idem Thernowcz Bekowyci fumus vnus, ibidem Francisci fumus vnus, item Beretyncz Homzky fumus vnus, item Zamlacha et Nedelyancz domini Batthyany fumi octo, item bona Gayancz et Nedelyancz Laurentii Palffy fumi duo testimonio presencium mediante. Datum Warasdini secundo die mensis iulii, anno domini 1555. Original s utisnutim peatom u arhivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti; temeljna zbirka.

285.

2. jula 1555. U Varadinu.

Petar Semoveki daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Ego Petrus Semoczy, iudex nobilium comitatus Warasdiensis, fateor et recognosco per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryancz. dicator regni Sclauonie, sallarium meum de duabus contribueionibus in eodem regno Sclauonie maiestati regie domino nostro clementissimo in anno omini 1553 per vnum florenum et in anno 1554 preteritis similiter per vnum florenum oblatis et per eundem Ambrosium Hteratum in quatuor terminis exactis, racione officii mei de regni consuetudine mihi proueniens. de singula contribucione singulos sex florenos mihi plenarie persoluit bonaque mea possessionaria sex fumos facientes et item bona nobilis Georgii Semoczy viceiudicis nobilium mei, vnum fumum facientes, similiter de regni consuetudine ab eisdem contribueionibus libera esse permisit, super quibus eundem quittum reddo et expeditum. Perhibeo preterea testimonium super eo, quod precise ante connumeracionem prioris subsidii regii prescripti in processu meo per Thurcas conbusta sunt bona nonnullorum dominorum et nobilium, vbi nichilominus post combustionem coloni aliquot condescenderunt, qui licet dicati sint, contribuere tamen non tenentur, vtputa: in bonis capituli Zagrabiensis Oheperlyncz vocatis fumus vnus, ibidem Stephani Lewrynczffy fumus vnus, ibidem relicte More fumus vnus, item Knegyncz ciuitatis Warasdiensis fumi duo, item Byskwpcz domini episcopi Zagrabiensis fumi duo, Zrachyncz arcis Warasdiensis fumus vnus. Et deinde in eodem processu meo a tempore connumeracionis et infra' se cundum exactionem primi huius subsidii, turn per pestem cum per alias oppressiones et depaupertaciones desolati sunt in bonis Ambrosii literati Zbelyo vocatis, fumus vnus, ibidem Christoferi Palffy fumus vnus, item in Thernowcz arcis Warasdiensis fumus vnus, item in Kochan eiusdem fumus vnus, item in ciuitate Warasdiensi fumi quinque testimonio pre sencium meiante. Datum Warasdini secundo die mensis iulii anno do mini 1555. Original s utisnutim peatom u arhivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti ; temeljna zbirka.

448

286.

4. jula 1555. U "Varadinu.

Pavao Ratkay. daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Nos Paulus de Kathka, vieeeomes eomitatus Warasdiensis ae capitaneus regie maiestatis, fatemur et recognoscimus per presentes. quod egregius Ambrosius literatus cle Gregoryanez dieator regni Selauonie sallarium nostrum de eontribucione in eodem regno Selauonie maiestati regie domino nostro elementissimo in anno domini 1554 preterite' per vnum florenum oblata ac per eundem Ambrosium literatum in duobus terminis exacta, racione officii nostri, de regni consuetudine nobis proueniens, in eodem eomitatu Warasdiensi de quatuor iudicum nobilium processibus, de singulo videlicet processu singulos sex florenos nobis persoluit bonaque nostra possessionaria fumos LYIII. faeientes et item bona nobilis Georgii Ladomer vieegerentis nostri vnum fumum faeientes, ab eadem eon tribucione similiter de regni consuetudine libera esse permisit, super quibus eundem quittum reddimus et expeditum testimonio preseneium mediante. Datum Warasdini quarto die mensis iulii, anno domini etc. 1555. Original s utisnutim peatom u arhivu magj. nar. muzeja u Budim peti; temeljna zbirka.

287.

4. jula 1555. U Varadinu.

Ivan Puhakoveki daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Ego Joannes Pwhakoczy de Pwhakowcz, iudex nobilium eomitatus Warasdiensis, fateor et recognoseo per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryanez, dieator regni Selauonie, sallarium meum de eontribucione in eodem regno Selauonie maiestati regie domino nostro elementissimo in anno domini 1554 preterite per vnum florenum oblata et per eandem hoc presenti anno in duobus terminis exacta, racione officii mei, de regni consuetudine mihi proueniens florenos sex, mihi plenarie per soluit bonaque mea possessionaria duos fumos faeientes, et item bona nobilis Gaspar de Zabok cum fratribus viceiudicis nobilium mei quatuor fumos faeientes. ab eadem eontribucione similiter de regni consuetudine libera esse permisit, super quibus eundem quittum redo et expeditum. Perhibeo preterea testimonium super eo. quod post dicaeionem sew connumeracionem prioris subsidii in anno domini 1553 eidem maiestati regie oblati factam, et vsque oblacionem et exactionem secundi huius sub sidii, in processu meo desertati sunt in bonis Viti Tremzki Marthyncz vocatis fumus vnus. item in Zabok et Gwbassewo Petri Gwbassoczy fumus vnus, item in bonis Andree Lepoych fumus vnus, item in pertinenciis castri Kostel domini Petri Keglewyeh furai nouem, item in pertinenciis.

449 castri Thabor egregii Pauli de Rathka fumi quatuor, item in pertinenciis castri Ohazarwara domini Petri Erdewdy fumi viginti octo, item in bonis Joannis Gregwroczy fumus vnus, item in bonis Francisci filii Vincencii literati fumi duo testimonio presencium mediante. Datum Warasdini die quarta mensis iulii, anno domini 1555. Original s udarenim peatom u arhivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti.

288.

1. decembra 1555. U Zagrebu.

Slavonski sabor alje pnlatinu Nddasdyju neke svoje pouzdanike. Spectabili ac magnifieo domino domino Thome de Nadasd, regni Eungarie palatino ac locum ten enti regie maiestatis etc.. domino et patrono obseruanissimo. Spectabilis et magnifi.ce domine domine et patrone nobis obseruandissime, salutem et seruieiorum nostrorum commendacionem. Misimus certos de medio nostri oratores scilicet nostros presencium exhibitores, ad eomicia ista per maiestatem regiam dominum nostrum clementissimum ad proximum festum Cireumcisionis domini Posonii celebrari indicta. per 1. jan. quos de miseriis et calamitatibus nobis reliquie scilicet regni huius imin- 16 nentibus dominacioni vestre spectabili et magnifice nunctiauerimus. Rogamus igitur dominaeionem vestram spectabilem et magnificam, velit ipsos oratores nostros benigne excipere exaudireque et eorum dictis fidem pre stare credencie; ea enim dicturi sunt, que a nobis referenda acceperunt. Quod superest, dominaeionem vestram spectabilem et magnificam diu multumque felicissimam valere desideramus. Datum Zagrabie in congregacione nostra generali die dominico proximo post festum sancte Lucie virginis et martiris, anno domini 1555. Eiusdem dominacionis vestre spectabilis et magnifice deditissimi Vniuersitas dominorum et nobilium regni Sclauonie. Original s tragovima velikoga zemaljskoga peata udarena u crveni vosak, u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti; Nddasdy levtdr. 289.

27. decembra 1555. U Zagrebu.

Podban Gapar Gusi daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Nos Gaspar Gwzych de Thwran, vicebanus regni Sclauonie, reeognoscimus per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryancz, dicator regni Sclauonie, sallarium nostrum vicebanale ex contriMONUMBNTA HIST XXXVI. ACTA COMITIALIA II. 29

450 bucione in eodem regno Sclauonie in anno domini millesimo 554 preterite maiestati regie domino nostro clementissimo per vnum florenum oblata et per eundem in duobus terminis exacta, nobis de regni eonsuetudine proueniens, in comitatu Zagrabiensi de tribus iudicum nobilium processibus, de singulo process u singulos sex florenos hungaricales nobis plenarie persoluit bonaque nostra sex fumos facientes ab eadern contribucione simi liter de regni eonsuetudine libera esse permisit, super quibus eundem quittum reddimus et expeditum testimonio presencium mediante. Datum Zagrabie ferie sexta proxima post festum Natiuitatis domini, anno eiusdem millesimo quingentesimo quinquagesimo quinto. Idem Gaspar Gwzych, vicebanus, manu propria. Original s utisnutim peatom u arkivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti. 290.

27. decembra 1555. U Zagrebu.

Podban Gospar Gusi daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriamu za godinu 1553. Nos Gaspar Gwzych de Thwran, vicebanus regni Sclauonie, recognoscimus per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregorianez, dicator regni Sclauonie. sallarium nostrum vicebanale ex contribu cione in eodem regno Sclauonie in anno domini 1553 maiestati regie do mino nostro clementissimo per vnum florenum oblata et per eundem in duobus terminis exacta, nobis de regni eonsuetudine proueniens, in comi tatu Zagrabiensi de tribus et in comitatu Grisiensi de duobus iudicum nobilium processibus, de singulo videlicet processu singulos sex florenos hungaricales nobis plenarie persoluit bonaque nostra ocl'o fumos facientes ab eadem contribucione similiter de regni eonsuetudine libera esse per misit, super quibus eundem quittum reddimus et expeditum testimonio presencium mediante. Datum Zagrabie feria sexta proxima post festum Natiuitatis domini, anno eius.iem millesimo quingentesimo quinquage simo sexto. Idem Gaspar Gwzyth, vicebanus. manu propria. Original s udarenim peatom u arkivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti.

451 291.

26. januara 1556. U Poimn.

Ferdinand oslobadja kmetove zagrebakoga, sisakoga, topuskoga i kostajnikoga okruja od plaanja daa poradi izgradnje Siska. Nos Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex semper augustus, infans 'Hispaniarum, arehidux Austrie etc., memorie commendamus tenore presentium significantes quibus expedit universis, quod nos cum ad nonnullorum fidelium nostrorum humillimam supplicationem maiestati nostre factam, turn vero consideratis erectione et ediflcatione castri Zyzek, quod fi deles nostri capitulum ecclesie Zagrabiensis visa confiniorum regni nostri Sclauonie ac ad defencionem prouinciarum nostrarum hereditariarum illi vicinarum in possessione eorum Zyzya(!) vocata, in comitatu Zagrabiensi existenti, ad confluentem fiuminum Zaui et Oolapis annis superioribus edificare cepisse et iam magna ex parte perfecisse dicuntur, volentes tam necessario operi ex gracia nostra opem ferre, colones omnes eiusdem capituli Zagrabiensis in districtibus Zagrabiensis, Zyzek, Thoplyza, Kozthnyeza(!) et possessione Pethrowyna in comitatibus Zagrabiensi et Varasdiensi habitis commorantes, ab omnibus taxis nostris tam ordinariis quam extraordinariis contribucionibusque et hiero camere nostre maiestati prouenire debentibus infra spacium quinque annorum integrorum, a die daturum presentium computando, duximus eximendos et supportandos, ita tamen, quod prefatum capitulum pecuniam a dictis colonis ipsorum exigendam vel suo tempore exactam, non in alium vsum, quara eclilicationem dicti castri Zyzek insumere et impendere teneantur fideliter, imo annuimus et concedimus per presentes. Quocirca vobis fidelibus nostris reuerendo, venerabili et egregiis Francisco Thurzo de Bethlenfalwa, episcopo Nitriensi, consiliario nostro, prefecto ceterisque consiliariis camere nostre hungarice, necnon dicatoribus et exactoribus quorumcumque censuum, taxarum et contributionum nostrarum, tam ordinariarum. quam extraordinariarum ac lucri camere nostre, necnon regnorum Dalmatie, Croatie et Sclauonie bano eiusque vicebano ac comitibus, vieecomitibus et iudicibus nobilium comitatuum Warasdiensis, Orisiensis et Za- grabiensis harum serie mandamus iirmissime, quatinus habita preseniium noticia pecunias omnes, que in quibuscunque contributionibus et taxis nostris tam ordinariis quam extraordinariis atque etiam lucro camere nostre temp us intra premiss um ex prescriptis bonis dicti capituli Zagrabiensis nobis et ad cameram nostram prouenire debentibus, eidem capitulo exigendas et ad necessitatem conseruationemque dicti castri Zj^zek per eos conuertendam et insumenclam relinquere debeatis et teneamini eosdemque contra formam gratiose exemtionis nostre premisse tempus intra prescriptum in personis, rebus aut bonis ipsorum quibusuis impedire, turbare molestareue nusquam et nullo modo presiimatis, nee sitis ausi modo aliquali. Presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Posonii vigesima sexta die mensis ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo sexto. colaus Olahus, Ferdinandus. Strigoniensis. loan. Listhius. Original s velikim kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kap tola u Zagrebu, ada antioua fasc. 31, nr. 92.

452 292. 4. februara 1556. U Varadinu.

Stjepan od Fejerkew-a daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Ego Stephanus literatus de Fejerkew, iudex nobilium eomitatus Warasdiensis, fateor et reeognosco per presentes, quod egregius Ambrosius literatus de Gregoryaneh, dicator regni Selauonie, sallarium meum decontribucione in eodem regno Sclauonie maiestati regie domino nostro clementissimo in anno domini 1553 preterito per vnum florenum oblata et per eundem in anno 1554 in duobus terminis exacta, raeione officii mei de regni consuetudine mihi proueniens florenos sex, mihi plenarie .persoluit bonaque mea possessionaria vnum fumum facientes et item bona nobilis Gaspari cum fratribus, vieeiudicis nobilium mei, tres fumos facientes. ab eadem contribucione- similiter de regni consuetudine libera esse permisit, super quibus eundem quittum reddo et expeditum. Et preterea perhibeo testimonium super e.o, quod in processu meo. post dicacionem sew eommmeracionem et vsque secundam exactionem ipsius subsidii desertati sunt in Zabok Petri Gwbassoezy fumus vnus. item in bonis Andree Lepoych fumus vnus, item in pertinenciis castri Krapyna domini Luce Zekel fumi tres, item in pertinentiis castri Koztel domini Keglewych fumi nouem, item in pertinenciis castri Thabor egregii Pauli de Eathka fumi quatuor, item in pertinenciis castri Ghazarwara domini Petri Erdewdy fumi viginti, item in Gregwrowcz Ioannis Gregwroczy fumus vnus et in bonis Francisei filii Vincencii literati fumi duo testimonio preseneium mediante Datum Varasdini die quarta mensis februaru, anno domini 1556. Idem, manu propria. Original s utisnutim peatom u arkivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti.

293.

26. marta 1556. U Varadinu.

upanija varadinska daje namiru dikatoru Ambrozu Gregoriancu. Nos vniuersitas dominorum et nobilium eomitatus Warasdiensis fatemur et reeognoscimus, ac testificamur per presentes, earn fuisse et esse consuetudinem nostram in hoc comitatu nostro et preecessorum nostrorum tempore a diu obseruatam, quod videlicet quandocunque in hoc comitatu maiestati regie domino nostro clementissimo subsidium aliquod pecuniarium oblatum et exactum fuit, a contribucione et persolucione talis sub sidii bona vicecomitis nostri et eius vicegerentis, necnon iudicum nobilium nostrorum et vieeiudicum nobilium eorumdem semper libera fuerunfc; et insuper ipsi iudices nobilium quilibet in suo processu florenos sex. prefatus vero vicecomes de singulo iudicum nobilium processu singulos sex florenos de quouis integro maiestatis regie subsidio raeione officiorum eorundem, (ex eo, quod ipsi ad persolucionem huiusmodi subsidiorum

453 omnes tam dominos. quam nobiles compellere solent) ab exactore regio habere et percipere fuerunt soliti, testimonio presencium mediante, quas nos sigillis iudicum nobilium nostrorum sigillare fecimus. Datum Warasdini in congregacione nostra generali, die vigesimo sexta mensis marcii ibidem celebrata, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo sexto. Original s etiri utisnuta peata u arkivu magj. nar. muzeja u Bu dimpeti. 294.

25. augusta 1556. U Zagrebu.

Ivan Lenkovi izjeuje kralja Ferdinanda o poloaju na krajini. Der rmischen zu Hungern und Behaim etc. kgl. Mt. etc. erzherzogen zu Oesterreich etc., meinem allergenedigisten herrn. Oito, cito, citissime. cito, cito. Allerdurchleuchtigister. grosmechtigister Bmischer, zu Hungern und Behaim etc. kunig etc. allergenedigister herr. Eurer Em. kgl. Mt. etc. sein main undertenigist schuldig und phlichtig dienst allweg zuvor. Was mir jezo nach mainer ankunft von eurer maiestet kuniglichen hof den neunzehenen gegenwurtigs monats augusti, des wascha aus Wossen und 19. aug. Malkotschweg geschwinten anzugs halben auf dise land, von etlichen meinen geheimen kundschaftern geen Warasdin, dergieichen in das veldlger nachainander zuekumen, hab ich in derselben stund auf Steyr, Krnten und Grain, gleichesfalls an die gentigisten ort baider Windischen und Krabatischen granizen, auch dem herrn grossgrafen in das veltlger under Kanischa und dem herrn wan auf Tschaikenthurn ausfuerlich zuegeschriben und zu kund getan, auch daneben baid jeez wolgedacht herrn um verordnung und abfertigung etlicher hundert geringer phert zu hlf dem armen Windischen und Krabatland gepeten; aus was ursach mir aber derselben phrt kaines zu hlf geschiekt worden, haben eur Born, kgl. Mt. aus sein des herrn grossgrafen und herrn wans schreiben und entschuldigung, die derselben sonders zweifel nunmals zuekumen sein werden. allergenedigist vernemen mugen. Ich aber hab zu Warasdin kain aincziches meiner aigen noch ander phrt bei mir gehabt, sonder in die vierzig besoldt Windisch puchsenschuczen zu ross daselbst zusamben gebracht und am negsten sontag in 23. aug. aller frue aufgewest, tag und nacht gezogen, und am montag mit der sonnaufgang, wie die Turken am Durowo pole am pestem geprent, under Sosseth und von dannen eilends auf Agramb ankumben, daselbst des herrn Erdeudi, herrn Allapi, herrn Walthasar Caczianner, haubtmann Strassers, Herttennfelsers und menigiich besoldt und unbesoldt kriegs und gemeinen volks, ritterlichen scharmiczel und fast wolhaltens grundlichen verstanden und den Turken eenhalb der Saw von Durovo pole bis auf Vukovina gegen Krawarsko etc., (alda sich Agramb und die Krabatischen und Windischen ortflecken allzeit am maisten profantiert) geprent und

454 allenthalben etiieh vil hundert armes cristliehes volk und viech davon getriben und iren abzug under Hrastovicza gegen Castanoviez gen omen, mit meinen augen zueschen muessen. Ir der Turken fuesfolk ist nicht hieher kumben, sondern den umgezeinten iiecken Gradatz angeloffen und ausser der inwendigen wer um die kirchen angezint, verprent und fiinfzig arm cristlich seelen davon gefuert. Dagegen eu'r Em. kuniglichen majestet haramia daselbst ir der Turken ftmfundzwainezig ersehossen, welche an der statt beliben und sich damit sambt dem tibrigen volk und derselben wer um die kirchen schwrlich erhalten. So ist auch alhie zu Agramb ain guet anzalil Turken von dem geschucz auf rdern und handrren tot beliben und clarzwischen fimfzehen lebendiger gefangen worden, daraus ich fnf der jenigen, so die furnembisten sein soil en, auf etiieh. wenig fragstuck mit dem kurzisten examiniern und ire sagen gegri'indt besehreiben lassen, wie es eur Rm. kgl. Mt. hier ingeschlossen allergenedigist sehen werden mugen, dardurch ich in eurer Rom. kgl. Mt, mir aufgelegten handlungen verrichtung um etiieh tag desto langsamer in das vorgedacht veldlger widerum zu kumen verhindert, unci der ursach auf dizmal weder in Krabaten noch, andere ort des Windischlancls von hie nicht weiter ziehen wirde mugen. Und so ich gieich lang hin und wider von ainem flecken zu dem andern ziechen meht, hab ich deren kainen mit lren henden nicht zu helfen, dann ich von herrn Mertten Gallen, leitenandt an den Krabatischen granizen, (welcher auf mein erforderung anheut hieher ankumen) vernomen, wie das Orainerisch aufgemont fuesfolk ausser ainhundert Vsgocken, so zwischen si eingetailt gewest, numals von Wihitsch alles mit einander verlofien und wegzogen. Dagegen aber die jeez wolgedachten herrn aus Orain zu iren vor langist afgemonten zwaihundert provesionierten phrten; (welche die gancz zeit her bei ime herrn leitenand gewest) jeezo von neuen widerum zwen viertelhaubtleut mit vierhundert puchsenschuczen anziehen lassen, die anheut nun in Mettlinger poden ankumben sein, dieselben sambt dem andern kriegsvolk zu ross und fuess auf derselben granizen soil allhie durch mich noch vor meinem abschid, mit rat der herrn mir zuegeordenten kriegsrt, an die eusseristen und gentigisten ort vom mr bis auf Sissek gegen den feinden ausgetailt und glegt werden. Dergleichen entlaufung beschehen von dem Steyrerischen aufgemonten gemeinen mann an mer orten, aber nicht mit haufen. sondcrn zainziger weis. daruni wir noch bischer von inen den wolgedachten herrn aus Steyr liber mein anbringen und eurer Rm. kgl. Mt. allergenedigistes begern kain beschaid zuekumben, ob deselben gemeinen manns zum tail zu urlauben und so vil haramien an irer statt anzunernen bei inen fiir guet angesehen und bewilligt wirdet oder nicht. Wie aber dem alien wo gieich den maisten Windischen oder Krabatischen ortflecken derzeit nit merer hilf und besterckung, (als so vil hie oben davon gemeltj nit geholfen werden mag: so mues doch Hrastowicza und etiieh ander flegken derselben enden zu ngst gegen Castanoviez und andere Turkische ortflecken daselbst bis auf eurer Bm.

455 kgl. Mt. weitere allergenedigiste einsehung (weil es von andern orten nit sein mag) aus dem verordenten uncosten, so vorhin auf jeczgemelt Oastanovicz und Novigrad aufgeloffen, so viel imer muglich, jeczo pas beseczt, gesterkt und mit profiant, merem geringen geschcz, pulfer und plei versehen werden; darimen und in alem andern ich nit feiren und mich nach verrichtung der genotigisten handlungen mit gottes allmeehigen zuegebung widerum in das veldlger fuerdern, und von dannen euer Em. kgl. Mt., dergleichen der fuerstlichen durchleuch, baidien meinen allergen edigisten herrn, dieselb mein verrichtung durch die post undertenigist schriftlich erinndern will, hab ich eur Rm. kgl. Mt. in der eil gehorsambist anzaigen und mich derselben jederzeit undertenigst bevelhen wellen. Datum Agramb den 25 tag augusti im 56. Eur Em. kgl. Mt. undertenigister und gehorsamster diener Hans Lenkhowitsch. Original s utisnutim peatom u c. i kr. dravnom arkivu u Beu, Hungarica. Pripis spolja: Hans Lenkhowitsch ber Turkenscharmtzl vor Agram und das er allenthalben in den ortfleeken gut fursehung thuen wlle, de dato 25 augusti. 295.

19. decembra 1566. U Gracu.

Mdksimilijan, kralj eki, javlja gradu Zagrebu, da je sazvan sabor u Zagreb za 15. januara 1557. Prudentibus et cireumspectis iudici et iuratis ciuibus ciuitatis sacrae maiestatis regiae Zagrabiensis etc, nobis dilectis. Maximilian us ei gracia rex Bohemiae, archidux Austriae, dux Burgundiae etc. Prudentes et circumspecti nobis dileeti. Quanta cura et sollicitudine sacra maiestas regia, dominus et genitor noster obseruandissimus, defensioni et saluti vestrae ab initio regiminis huius sui incubuerit, credimus vobis clarius constare, quam vt longa indigeat commemoracione. Oum itaque imposterum quoque eodem in proposito perseuerans, nihil eorum quae permansioni vestrae et caeterorum suorum fidelium profieua esse videntur ommissura sit, et nunc inter alia officio banatus regnorum suorum Dalmaciae, Oroaciae et Sclauoniae, quo spectabilem et magnificum comitem Nicolaum a Zrinio etc. ad frequentes suas et diligentissimas supplicaciones liberum pronunciauit, de sufficienti et idonea persona prospexerit, ad presentandum vobis pro more et consuetudine antiqua nouum ipsum banum et tractanda alia quaeuis negocia vlteriora dictorum regnorum defensionem concernentia, generalem vniuersis eorundem regnorum suorum incolis diaetam et conuentum certum ad terminum et locum, quintum decimum videlicet diem proxime venturi 15. jan. mensis ianuarii Zagrabiam istuc indicere opere preeium et summe ne- 1557. cessarium esse duxit. Hortamus itaque vos et vestrum singulos, ac autho-

456 ritate prefatae regiae maiestatis vobis harum serie firm iter committimus et mandamus, vt vos quoque diem et locum ad praedictum inter alios maies tatis suae fideles pro agnoscendo nouo bano uestro, ac ad ea, quae vlteriorem, vt premissum est, praedietorum regnorum et consequenter vestram et vestrorum defensionem concernere videbuntur, traetanda et concludenda, per speciales homines et nuncios vestro comparere et dicto conuentui interesse debeatis. Secus non facturi. Datum in ciuitate Gracz die decima nona mensis decembris, anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo sexto. Maximilianus. loan. Listhius. Original s udarenim peatom u arkivu jugoslavenske akademije u Zagrebu. 296.

19. decembra 1556. U Gracu.

kralj eki, javlja Krsti Batthydnyju, da je sazvan sabor u Zagreb za U. januara 1567. Magnifico Ohristophoro Batthyany pineernarum regalium magistro etc. nobis dilecto. Maximilianus dei gracia rex Boliemie, archidux Austrie, dux Burgundie. Magnifice nobis dileete. Quanta cura et sollicitudine sacra maiestas regia, ominus et genitor noster obseruandissimus, defensioni et saluti tue et ceterorum fidelium suorum ab inicio regiminis huius sui ineubuerit, eredimus tibi clarius constare, quam vt longa indigeat commemoracione. Oum itaque imposterum quoque eodem in proposito perseuerans, nihil eorum que permansioni tue et ceterorum suorum fidelium proficua esse videntur ommissura sit. et nunc inter alia officio banatus regnorum suorum Dalmaeie, Croacie et Sclauonie, quo spectabilem et magnificum comitem Nicolaum a Zrinio etc. ad frequentes et diligentissimas suas supplicaciones liberum pronunciauit, de sufficienti et idonea persona prospexerit, ad presentandum tibi et aliis fidelibus sue maestatis pro more et antiqua consuetudine nouum ipsum banum et traetanda alia queuis negoeia vlteriora dictorum regnorum defensionem concernencia, generalem vniuersis eorundem regnorum suorum incolis dietam et conuentum certum ad ter15. jan. minum et locum, quintum decimum videlicet diem proxime venturi mensis 1557. ianuarii Zagrabiam incidere opere precium et summe necessarium esse duxit. Hortamur itaque et nihilominus autoritate prefate maiestatitis regie tibi harum serie firmiter committimus et mandamus, vt tu quoque diem et locum ad predictum inter alios sue maiestatis fideles pro agnoscendo nouo bano tuo, ac ad ea, que vlteriorem, vt premissum est, predictorum regnorum et consequenter tuam et tuorum defensionem concernere vide buntur, paribus et vnanimis votis ac suflragiis traetanda et concludenda comparere et dicto conuentui interesse debeas. Seeus non faeturus. Datum in ciuitate Gracz die decima nona mensis decembris, anno domini mille simo quingentesimo quinquagesimo sexto. Maximilianus. loan. Listhius. Original s utisnutim -peatom u arkivu hercega Batthydnyja u "Krmendu. Acta mem. nr. 292. Maksimilian,

DODATAK.
1527.1539.

459 297.

1. januara 1527. U mjestu Cetinu1).

Hrvatski sabor bira hrvatskim kraljem Ferdinanda vojvodu austrijskoga. kralja ekoga i nad

Nos Andreas dei et appostolice (!) sedis gratia episcopus Tiniensis et abbas Topplicensis, loannes Torquatus Oorbauie, Nicolaus Zriny, Ohristophorus et Wolfgangus fratres ac Georgius de Frangepanibus. Segnie, Veglie, Modrusie, Stephanns de Blagay, comites, Christophorus de , Bernardus Thumpich de Zeehan, loannes Kobazich de Brikouiza, Paulus Jankouich, Gaspar Krisanich, Thomas Ghypchych, Michael Zcoblich, Ni colaus Babunosych, Gregorius Otmich iudex nobilium comitatus Zagrabiensis. Antonius Otmich, loannes Nouakouich, Paulus Isasich, Gaspar Gusvch, Stephanus Zimich ceterique vniuersi nobiles et proceres nec non nobilium comitatiium2), ciuitatum et districtuum populorum regni Croatie vniuersitas, a perpetuam rei memoriam fatemur et recognoscimus notumque facimus tenore presentium vniuersis: Oum serenissimus et potentissimus princeps et dominus dominus Ferdinandus, dei gmtia Bohemie et. Croatie rex, infans Hispaniarum, sacri Romani imperii princeps elector, archidux Austrie, dux Burgundie, Brabantie, Stirie, Carintie, Oarniole, Slesie, Wirtembergie et cetera, marchio Morauie, Burgouie et cetera, comes Tirolis, Celeie, Goritie et cetera, dominus Marchie Slauonice, Portus Naonis et Salinarum, sacri Romani imperii locumtenens generalis et cetera, prin ceps et dominus noster gratiosissimus, miserit his diebus ad nos sacre sue regie maiestatis consiliarios et oratores, reuerendum in Ohristo patrem et dominum dominum Paulum de Oberstain, dei gratia prepositum Yiennensem, artium philosophie et vtriusque iuris doctorem, Nicolaum Iuritschiz, supremum capitaneum, loannem Oatzianer, Ioannem Pucler, areis Meichou prefectum, capitaneos, dominos et amicos nostros singulares, et ipsi prefate regie maiestatis nomine, tanquam pleno et sufficienti mandato ab ea suffulti, nos requisierint, ut suam maiestatem pro nostro legitimo et naturali rege et domino, et serenissimam principem et dominam dominam Annam, Hungarie, Boheimie et Croatie reginam, principem et dominam nostram gratiosissimam, pro nostra et legittima et naturali regina et domina recognosceremus illisque desuper debiram fidelitatis et homagii iuramentum prestaremus, quod nos exacte perpensis et diligenter consideratis iuribus, quibus idem rex noster serenissimus una cum dicta serenissima domina regina, sua consorte et cetera, pro sacro regno Hun) Zabunom ula je kod prve knjige ovih Saborskih spisa" (str. 5052) u tampu kopija suvremenoga p r i j e p i s a ove vane isprave (Hungarica, dr. arkiv u Beu) mjesto moje kopije iz o r i g i n a l a . Budui da original pokazuje neke sitnije varijante spram suvremenoga prijepisa, do nosim ovu ispravu ponovno. ) U originalu bilo je najprije comitatum, knadno, ali istom rukom nad prvim dopisano.
2 x

pa je ono drugo u na

460 garie iure hereditario obtinendo ad plenum et sufficienter fulcitus et prouisus est, preeipue uigore plurium inconuineibilium tractatuum, quos nos ex fundamento uidimus, legimus et relegimus et postremo uigore electionis iuxta decreta et sanctiones regni Hungarie in generali statuum et ordinum lij.dec. illius regni conuentu, die sextadecima mensis decembris proxime elapsi in 1526. oppi^o Posoniensi rite et legitime facte et publicate, nee non attentis pariter tot gratiis, opibus et [em]olumentis, quibus nos et Oroatie regnum sua sacra maiestas sola inter tot christianos principes pluribus annis contra immanissimos Turchas, ne nos illarum seua tyrannide a fide ortodoxa et Christiana republica deficere compeller.emur, benigne con[serua]uit, ac infinitis aliis beneficiis et nos et vniuersas res nostras pro singulari sua dementia et liberalitate sibi continue commendatos habuit, idcirco prefatorum dominorum oratorum iuste et honeste requisitioni, tarn deuote quam reuerenter annuimus et hodie ante sumptum prandium, quum adhuc ieiuni essemus, omnes et singuli vnanimiter vna voce et proclamatione nobis in generali nostro conuentu existentibus, prenominatum serenissimum dominum regem Ferdinandum in verum, legittimum, indubitatum et naturalem nostrum et totius huius inclyti regni Croatie regem et dominum, nee non prefatam serenissimam, dominam reginam Annam in veram, legitimam, indubitatam et naturalem nostram totiusque regni Oroatie reginam et dominam felici omine elegimus, recognouimus, assumpsimus, publicauimus, feeimus. constituimus et proelamauimus proclamarique feeimus per vicos et plateas, prout tenore presentium elegimus, recognoscimus, assummimus, facimus, constituimus, proclamamus et veneramur ambas suas maiestates in nostrum (ut premittitur) regem et dominum, reginam et dominam, omni meliori et alacriori uia. forma, iure, eonsuetudine et solemnitate, quibus melius et efficatius facere potuimus, possumus, debuimus et debemus vna cum prestatione debiti fidelitatis homagii iuramenti, quod similiter publice alta et intelligibili uoce, ut nobis dictus reuerendus dominus Viennensis prepositus sua quoque voce preibat, eleuatis in altum digitis et manibus cum summo gaudio prestitimus in forma, ut de verbo ad verbum sequitur, et est tale videlicet: luramus et promittimus, quod ex nunc in antea erimus fideles semper et obedientes serenissimo principi et domino domino Ferdinando Boemorum regi eiusque consorti serenissime domine Anne, nate regine Hungarie et Bohemie et cetera, dominis nostris clementissimis et gratiosissimis, tanquam veris, legittimis et naturalibus heredibus ac regi et regine regni Oroatie eorumque heredibus et locumtenentibus siue gubernatoribus bonumque et commodum ac salutem eorum cogitabimus et pro virili nostra promouebimus, damna vero et preiuditia eorum pro posse nostro auertemus et precauebimus aliaque omnia et singula faciemus. que bonis subditis et fidelibus seruitoribus erga dominum suum conueniunt et ad que tenentur et astringuntur, quodque nullo unquam tempore deinceps aliquem alium in dominum aut regem nostrum acceptare uel recognoscere uelimus, preter maiestates suas earumque heredes, quod si uero coniunctim uel diuisim comperiremiis, vnam aut plures personas, siue ecclesiastiei siue secularis status et conditionis, que in preiuditium maiestatum suarum, uel verbo aut facto alii uel aliis, in bonum eorundem adherere uellent, nos ubi tales rescierimus, continuo

461
maiestates suas, uel superioritatem nobis per eas datam admonebimus et auisabimus iuuabimusque omnes tales sic inobedientes ad debitam obedientiam reducere, omni penitus dolo et fraude remotis; ita nos deus adiuuet et sancta eius euangelia" Decantato desuper solemniter in ecclesia hie monasterii sancte Marie Visitationis fratrum minorum de obseruantia ad omnipotentis dei laudem, honorem et gratiarum actionem, can tic o Te deum laudamus" et cetera, cum campanarum frequenti sonitu et pulsatione, quo fit inter cetera, quod nos omnes et singuli vna cum heredibus, posteris et successoribus nostris in infinitum sumus facti veri, naturales, legittimi et indubitati subditi prefati serenissimi domini regis et serenissime domine regine nostre, ac suorum heredum in infinitum ex lumbis eorum descendentium. In quorum omnium supradictorum inconcussam et integram fidem et sufficiens testimonium has literas fieri fecimus et ereximus, quas sigillis nostris solitis, ])artim propriis, partini commimibus perpetuo valituras inunimine roborauimus. Datum in oppido Oetinensi, in generali nostro conuentu in supra nominato monasterio celebrate, die prima mensis ianuarii, anno a natiuitate domini Jesu Ohristi saluatoris nostri millesimo quingentesimo vicesimmo (!) septimo. Opis sedam peata, pripise na ledjima isprave, kao i dosadanja iz danja, gl. u prvoj knjizi Saborskih spisa" str. 52.53. 298.

Poslije 29. maja 1532. U Zagrebu.

Nikola Zrinski moli sa sabora u Zagrebu Tomu Ndasdyja, da naloi svojim ljudima u gradu Steninjaku, da ne zlostavljaju hrvatske plemie. Magniffico (!) domino Thome de Nadasdi etc, amico nobis honorando. Magniffice (!) domine amiceque nobis plurimum honorande, salutem. Tandem notiftcamus magnifieencie vestre, quomodo venerunt ad nos egregii ac nobiles huius regni Oroacie Georgius Pyzach de Godinycza,, iudex nobilium. in sua ac Petri Elachych et Johannis Zthanchych persona (et) Marcus Wechkowych, conquerentes graui cum querela contra castellanos vestros castri Zthennychnak, quomodo ipsi Petrum Elachych et Johannem Zthanchych captiuassent et in hodiernum captiuos detinerent, Georgio Pyzach certos colonos et domum propriam in ciuitate Sthennychnak habitam Gregorius Farkasych pro se occupasset et duos ex predictis colonis ad mortem verberasset; immo et eidem minantur et eciam conantur eundem captiuare bonaque sua dissipare non desistunt, similiter et Marco Wechkowych, immo quitquid mali excogitare et facere possunt continuo non desistunt absque omni causa eorum petencium et orancium. Nos tanquam qui cum eisdem et ceteris nobilibus regni Oroacie in obligamine summus(!), ipso onere honoris et humanitatis eosdem defendere protegere secundum ius et iusticiam illorum contra quemlibet eosdem iniuste et absque iure molestantem, vt magnificenciam vestram amoueremus et rogaremus hiis litteris nostris, vt magnificencia vestra suis officialibus committeret desistere de talibus ceptis et actis, se iuri commitendo. Quare rogamus magnificenciam vestram, vt prefatos, quos captos detinent, demitere iubeat aliosque superscriptos molestare non permitat. Si nobiles ipsi in aliqua causa sunt culpabiles vestre magnificencie, mitat

462
eadem ad nos homines suos; obligamus et promitimus eidem ex ipsis nobilibus facere ius et omnem iusticiam et iure mediante satisfaccionem. Quod si feeerit magnificencia vestra, rem profeeto gratam multum acceptam nobis faciet. Si vero id recusabitis, profeeto secundum obligacionem et iusticiam prefatorum nobilium et tenemur et volumus eosem a tali iinpetu et insultu vestrorum iniusto secundum omnem possibilitatem nostram defendere, protegere et tenere vtcumque poterimus et vt nobis opportunum videbitur. Datum ex ciuitate Montisgrecense in communi congregacione dominorum et nobilium regni 1532. Nicolaus comes Zryny etc. Original s tragovima utisnuta peata u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdy levtr. 299.

9. jala 1532. U Dubravi.

Simon Erddy biskup zagrebaki javlja Tomi Nddasdyfu medju ostalim, da mu o varadinskom saboru jo nije nita poznato. Magnifieo domino Thome Naasino. domino et amico honorano. Magnifiee domine et amice honorande salu tem. Nouitates quas nobis vestra magnificencia scribit, gratissimo accepimus animo; fac sic deus, vt inposterum omnia negocia sue maiestatis bene uertat et fortunet. Agimus gratias vestre magnificeneie quam maximas de tanto erga nos amore. Intelhxeramus enim famam a seruitore nostro. quem Budam miseramus. de rjge Ferdinando, quam nos omnino friuolam et uanam estiinabamus. Nunc autem ueriora omnia esse putamus. De domino loanne Zerechen, quod deus auertat, dictum est nobis, ilium esse iam sepultum. De congregacione Warasdiensi et nunciis ad nos deputatis, nos prorsus nihil intelleximus. sed si uenerint, faciemus prout vestra magnificencia consulit. Quod autem a J.-.anne Wagathowidi de hac re per magnificenciam vestram nomine nosl:-o regit maiestati nunciatum est, nobis tarn gratum quam gratissimnm extilit. Yerum ubi vestra magnificencia etiam de re minima, quas nobis grates esse cognoscit curam gerit. facile crediderim in maioribus maiorem diligenciam habituram, quod si superuixerimus profeeto totis uiribus conabimur omni amicitia vestre magnificeneie et fratribus eiusdem reconpensare. Fuit apud nos Farkasich, cui dedimus literas ad comites Orouatos. in quibus scripsimus ipsis, quod nisi possessiones et pertinencia castri magnificeneie vestre remiserint, me non amicum et fratrem, sed potius ex animo inimicum habebunt et teneant; uidebimus quid relationis facient, quod si opus erit, ubi dominus Paul us Kerecseni redierit, mitamus suam dominacionem ad ipsos comites. De pecunia accepta dolemus, presertim istis temporibus, quod si resciri poterit. a quibus ipsa accepta esset, forte cum tempore etiam cum fenore persoluerent. Domino Dionisio et etiam compatri nostro, nos commendatos esse cupimus. Nouitates nullas habemus, quas vestre magnificeneie possimus seribere etc. Valeat vestra magnificencia, cui nos commendamus et omnes nostros orphanos. Ex Dombro in octaua Visitationis Marie 1582. etc Bonus frater et amicus Simon episcopus Zagrabiensis.

463 Ceterum illi qui partes Bozne inuaserant et ineurrerunt, redierunt non paruo numero pecudum; scribunt nobisque adduxissent animos, hoc est captiuos, prope mille, seel et ipsi Germani partim siti et ferro prope octingentos ex suis amiserunt. Original s tragovima u crveni vosak utisnuta peata u kr. zem. arkivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr. itavo k pismo napisao biskup Simon sam svojom rukom. Spolja pripis od Nddasdyjeve ruke: Reuerendissimi domini Zagrabiensis.

300.

15. augusta 1532. U Virovitici.

Ivan Bnfy javlja Tomi hddasdyju, da je ban (biskup Simon Erddy) sazvao sabor za 28. iuna, a bilo bi bolje, da je sazvan za kasnije vrijeme. Magnifico domino Thome de Naasd, domino et amieo honorando. Magnifiee domine et amice honorande, salutem et felicitatem. Literas vestre magnifiee dominacionis intelleximus. Nuper igitur egregius Mathias Brodaryeh, cum erga nos venerat, inter cetera dixit, eandem ad Ludouicum Pekri misisse pro tractandis negociis ad partem regie maiestatis domini nostri clementissimi cedentem, cui nos responderamus, quod libentissime omne bonum audire cupimus et desideramus. Quod autem vestra magnifica dominacio scribit, congregacionem dominis regnicolis huius regni per dominum banum ad feriam sextam proximam post festum Decolacionis 28. juni. beati Joannis Baptiste proxime venturam indictam et promulgatam fore, igitur arbitramur sacius fuisse, quod si huiusmodi congregacio iam facta fuisset vel ad vlteriorem terminum dilata, vt ex dieta regie maiestatis generale ad presens festum Assumpcionis gioriosissime virginis Marie 15. aug. indicta, ad huiusmodi congregacionem, que a regia maiestate dependere debet, inteligentiam haberi potuisset; sic autem hec congregacio tunc fiet, quando iam dicta regie maiestatis fore videre. Vbl autem scribit vestra magnifica dominacio, peracta ista congregacione libencius nobiscum quam cum aliis erga regiam maiestatem ominum nostrum graciosissimum ascendere velle, sciat eadem, quod nisi aliquo casu lesi et exinde grauiter prepediti fuissemus, propter quern manere debuimus, ascendissemus vtique. Et vestram magnificam dominacionem felieissime valere cupimus. Datum in castro nostro Werewcze in festo Assumpcionis gioriosissime virginis Marie 1532. Joannes Banffy de Alsolyndwa comes et palatinus etc. Original s tragovima peata u ugar. zem. arkivu u Budimpeti' Nddasdy levtdr.

464
301.

20. augusta 1532. U Steninjaku.

Kler iz okoline grada Stenicnjaka moli Tomu Ndasdyja, da dade nalog njegovim ljudima, da puste na slobodu Petra- Jelaiea. Speetabili ae magnifieo domimo domino Thome de Naasd etc. do mino nobis graciosissimo. Post deuotarum oracionum sufragia humilimam nostri recommendacionem. Spectabile ac magnifiee domine domine nobis graciosissime. Notum est vestre magnificencie. quod Petrus Jelachych a certis temporibus existit detentus innocens in castro vestre magnificencie Sthennychnyak. qui Petrus multa fidelia seruicia exhibuit castro vestre magnificencie. quern admoduin et in potenim vestra magnificencia clarius intelliget. Oramus igitur et humilime suplicamus vestre magnificencie tanquam domino nostro gra ciosissimo, dignetur eadem vestra magnificencia pretactum Petrum eliberare et emitti facere ad fidem nostram. Nos enim sumus fideiussores pro ipso Petro vestre magnificencie, qui Petrus omnera suam innocenciam purgabit coram vestra magnificencia: quod si vestra magnificencia ipsum Petrum conatur emittere, extunc vestra magnificencia comittat eidem Petro Orisii occurere in presenciam vestre magnificencie, vt cicius idem Petrus vaieat finem facere snorum negociorum coram vestra magnificencia et tandem fideliter seruire vestre magnificencie, tanquam domino gracio sissimo, a quo piam et benignam relaeionem expectamus a vestra magni ficencia. tanquam a domino graciosissinio. Ex Sthennychnyak in festo Stephani regis Hungarie, anno domini millesimo quingentesimo trieesimo secundo. Gregorius plebanus in Zthenychnak. Georgius plebanus saneti Jacobi in Gazi. Martinus plebanus saneti Nicolai in Lwka. Thomas plebanus Omnium Sanctorum in Zlath. Gaspar plebanus sancti Georgii in Huthina. Anthonius plebanus sancte Trinitatis in Fwka. Matheus plebanus beate Virginia in Gradecz, fidelissimi capelani vestre magnificencie. Original s tragom jednoga u zeleni vosak prstenom udarena peata u ugar. zem. arkivu u Budimpeti; Ndasdy leveltdr. 302.

24. augusta 1582. U Budimu.

Tomu Nddasdyja, neka svakako dodje na sla vonski sabor. Magnifico Thome Nadasdino, consiliario regio, domino et uti filio charissimo. Magnifice domine vti fili charissime et honorandissime, salutem et seruiciorum meorum commendationem. Nunc noui nihil habemus aliud, quam quod illustris dominus gubernator oppugnat Strigoniurn. Dominus Stjepan Brodario poziva

465 Lasky fuit hie et cum domino gubernatore optime concordauit, non aliter quam prius; veniet intra paucas septimanas hue cum gentibus suis. Ego mittor in Slauoniam ad dietam proximam. Que legatio licet mihi esset molesta ae non sine periculo, earn tamen eo libentius vel minus inuitus suscepi, vt possem [conjstitui et colloqui cum vestra dominatione, quod summopere cupio ob multas grauissimas causas, quas a me intelliget coram deo volente. Eogo autem, vbicunque nunc est,, velit ad dietam, ipsam venire; poterit ibi multum illi patrie seruire (de Slauonia(!) potissimum loquor). Eogo igitur, oro. obsecro et obtestor, velit illuc venire omnino. Multa a me intelliget seitu necessaria, que uteris committi non possunt nee per nuncios ita bene explicari. Et optime valeat. Dominus noster reuerendissimus se vestre dominationi commendat et dominus Lasky. Ex Buda 24. augusti 1532. Ser[uitor] S[tephanus] Br[odaryth] Sirmiensis subscripsit. Original na papiru u ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdy levtdr.

304.

23. septembra 1532. U Ivaniu.

Stjepan Brodari pie ponovo Tomi Nddasdyju i Ludoviku Pekriju te ih moli, da zgodnim nainom otprave Ibrahim pai pisma, koja mu on alje. Magnificis dominis meis domino Thome Nadasdino et domino Ludovico Pewkry etc., dominis mihi honorandissimis. [M]agnifici domini mihi honorandissimi. Salutem et seruiciorum meorum commendacionem. volutute dominorum et regnicolarum, qui proximis [diebus] ad reuerendissimum dominum meum, dominum Zagrabiensem conuenerant, [misi literas] ad ominaciones vestras, sed nuncius, per quern misse fuerunt, [non po]tuit vestras ominaciones reperire. Nunc eas rursus ad vestras [ominaciones] mitto, et rogo amore dei et ob salutem et eonseruacionem [huijus misere patrie communis, vt velint vestre ominaciones reperire [mod]um, quo iste nuncius ad illustrissimum Ibraym bassam peruenire [poterijt cum Uteris ad eum missis, quas credo firmiter [potissijmum profuturas huie misero regno. Et rogo vestram dominacionem, [dilectje domine Ludouice. vti dominum et filium eharissimum. vt [i]n hoc presenti negocio eandem operam prestare velit, quam [et] dominus Nadasdinus vel alius quieunque nostrum prestaret, prout credo, dominacionem vestram esse
MONUMENTA HIST. XXXVI. ACTA COMITIALIA II. , 30

466

cupidissimum salutis patrie. Et me ac semicia mea vestris dominacionibus; commendo, quas feliciter valere eupio. Ex curia Iwanch 23 septembris 1582/ Vestrarum dominacionum seruitor S[tephanus] Brodaryth Sirmiensis subscripsit. (Pripisak vlastitom rukom:) Istum fasciculum literarum, quern mitto ad dominum Ibraym bassam, dominationes vestre ligent simul in vno folio papiri et suprascriptio sit: vt detur ad manus illustrissimi domini basse etc. Original na papiru s desne strane poneto oteen, u ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Ndasdy leveltr. 805.

1. oktobra 1532. U Oazmi.

Stjepan Brodario izvjeuje kralja Ivana Zapoljskoga (pod adresom Tome Nddasdyja) o povratku sultana Sulejmana i turske vojske. Magnifico domino vti filio meo charissimo domino Thome Nadasdi consiliario regio etc. Sacra regia maiestas, domine domine mihi gratiosissime, seruitutis mee humillimam commendationem. Hiis diebus pluribus Uteris vnis post alias perscripsi ad vestram maiestatem omnia et inter alia de transitu cesaree maiestatis Thurcarum, que, transito ponte Drauo supra Markpurgam, vadit penes Drauum versus Ezeek. Zangiacus autem Boznensis fecit iter per istas partes non longe a l)ombro, et quantum intelligere possumus, vadit per Dobrakocham ad Posegam et prope Kobas, vbi eciam hue veniendo Sauum traiecerat, reuertitur in Boznam. Hie facta sunt magna damna et combustiones et occisiones ac abductiones hominum promiscui sexus et etatis. Oastellum Gwdowcz nescimus si adhuc est expugnatum, oppidum tamen credimus venisse in potestatem Thurcorum cum multis hominum milibus, qui illuc confugerant. Oastellum eciam cognati mei Petri Pogan est crematum, vbi eciam dicuntur periisse ad III milia hominum. De Polyana mea nihil dico, vbi domum paternam. nunc vero fraternam, exustam esse. Magis gratulari debeo quam dolere; indigebat enim reparacione. Eo temporis momento, quo hoc scribebam, supervenit hue cum zan-^ giacis prefatis et cum maximo exer.citu ad centum milia hominum, si non amplius. illustrissimus dominus bassa et consedit in nostro conspectu ad iactum baliste a castro hoc Chasmensi, positis statim custodibus, ne quid damni ciuitati inferretur. Ville tamen omnes circumcirca sunt cremate et victualia rusticorum. Fui propterea cum sua illustrissima dominatione, qui me ob honorem

467

vestre maiestatis beniuole et honorifice exeepit, multa mecum loquutus, que longum esset Uteris comprehendere. Vadit hine recta ad Belgradum. Ipse quidem prohibet fieri damna et incendia, sed nihil remanet intactum. Ego tentabo adhuc, si quid cum istis fieri poterit, redibo ad vestram maiestatem, quamuis reditus erit non sine magno periculo. Et vestram maiestatem deus conservet semper felicem. Ex Ohasma 1. octobris 1532. Vestre sacre maiestatis seruulus Sirmiensis subscripsit. Original na papiru u ugar. zem. arhivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

306.

24. oktobra 1532. U Virovitici.

Ivan Bdnfy zove Tomu Nddasdyja, da dodje u Slavoniju poradi presudnih zemaljskih posala. Magnifico domino Thome de Nadasd, consiliario regie maiestatis. domino et amico nobis honorandissimo. Magnifice domine et amice nobis honorandissime, salutem et commendacionem. Literas vestre magnifice dominacionis intelleximus, in quibus scribit imperatorem Oarolum et regem Perdinandum ex Vienna in superiorem Germaniam reuersos, expedite Koczyanner ad eliberacionem Strigonii et expugnacionem Budensem. Vnde Hquido constat omnibus tam partis regie maiestatis, quam partis Alemanorum, eos nichil aliud afiectare, quam periculum capitis regie maiestatis. non curantes qualitercumque vastetur hoc regnum per Thurcas, nam vident, qualiter Alemani hoc regnum contra eos protegant. Igitur si hactenus peccatis obcecati vnanimes et Concordes effici non potuimus Hungari. vel saltern nunc Concordes efficeremur. Quare rogamus vestram magnificam dominacionem, vt velit quam celerrime erga nos venire, vt de eis, que agenda sunt, mutuam intelligenciam accipiamus. Interim vitro vestra magnifica dominacio posset scribere dominis partis Alemanice eosque racionabilibus causis detinere, ne erga Alemanos proficiscerentur, dum vident Alemanos, qualiter regnum istud protegunt. Nos autem exiguum possumus, quoniam pecunias quas habuimus exposuimus; coloni vero nostri, a quibus habere potuissemus, omnes et singuli per Thurcas sunt deuastati. Nichilominus tamen saltern sit cum quibus, eciam si solo cum proprio capite proficiscendum foret, parati sumus omnia agere, que bono palatino regni decet pro conseruacione capitis regie maiestatis atque patrie permansione. Preterea literas regie maiestatis, quas sua maiestas misit dominis huius regni, iam trasmisimus tam domino Zagrabiensi et bano cum eisque vna vestreque magnifice dominacioni, necnon domino Petro Erdewdy sonantes, rogantes, vt eas vestre magnifice dominacioni mitteret; que verum sint presentate vestre eidem, ignorate. Deinde eciam ad dominum Vrbanum Batthyany, ei atque domino . dezpotho sonantes *

468

transmisimus, quas se illico eiclem destinaturum promiserat. Dominum vero Joannem Thahj duobus in locis perquirere fecimus, qui cum non inveniretur, tandem castellano suo in Gorbonok sunt date, qui prima fronte eas accipiens visisque quod sunt litere regie maiestatis, voluit eas homini nostro restituere, quas homo noster non reaccipiens ipse in Sarampo deposuit. Ideo quanti quidam faeiunt conseruacionem capitis regie maiestatis atque patrie, videat. Et vestram magnificam dominacionem bene valere cupimus. Datum in castro nostro Werewcze feria quinta proxima post festum Vndeeim milia virginum, anno domini 1582. Joannes Banfty de Alsolyndwa, comes et palatinus etc. Original s tragovima peata u kr. ugar. zem. arhivu u Budim peti; ISiadasdy leveltdr.
'601.

22. jula 1533. U azmi.

Simon Erddy biskup zagrebaki javlja Nddasdyju o odranom saboru Ferdinandovaca u Topukom. Magnifico domino Thome de Nadasdh, consiliario regie maiestatis etc., domino et fratri honorando. Magnifice domine domine frater et amice honorandissime. salutem et felicium successuum perpetuum incrementum. Literas magnifice dominacionis vestre simul et dominorum amicorumque eius perlegimus diuersaque consilia etiam ex lectione earum inteleximus. Vbi magnifica dominacio vestra nos consulit, quid illi si[t a]ggrediendum, nobis quidem. vt et magnifice dominacioni vestre videtur, vt nuncii vtriusque nostrum expectentur visis et intellectis negociis, si necessitas desyderauerit. simul constituti et de omnibus consultare coram licebit; si recta in consnectum regie maiestatis progredi opus fuerit, simul ire poterimus, seel ut fateamur ingenue, non libenter ad oscula pedum cesarianorum properabimus. Interim magnifica dominacio vestra excusaciones ac defensiones iustissimas Uteris sis permittere potest, obsessionem videlicet castri sui finitimi per partem factionis alterius. quod et si opera nostra tanquam bani huius regni semel ab obsidione liberatum fuerit, nihilominus tamen nouam moliuntur. Pulyar enim cum illis gentibus. quibus incursionem in Boznam fecerat. in illis partibus versatur, ac comicia partis Germanice diebus proximis in Thopozka celebrabuntur. His et verisimilibus defensionibus magnifica dominacio vestra moram suam exeusare potest; si tamen aliud consilium salubrius magnifice dominacioni vestre videtur, nos illi obtemperare et morem gerere sumus quam paratissimi. Nos profeeto omne id agere et gerere volumus, quod virum bonum et syncerum decet et quitquid causa eius facere valebimus, faciemus libentissime. Ex parte predii Myhaloweh dominus Mathias Brodaryth cum Balthasaro Hobethych iure aget contemplacione magnifice dominacionis vestre. Omne id faciemus, quod ius et

469 iusticia expostulare videbitur, et si tantum de frugum percepcione inter eos controuersia fuerit. Magnificam dominaeionem vestram altissimus vnacum domina consorte sua seruet diu felicem ac ineolumem ad annos desyderatissimos. Ohasme XXII. iulii MD XXXIII. Bonus frater et amicus Simon episcopus Zagrabiensis (manu) propria1). Original s dobro sauvanim peatom biskupa Simona, u kojemu je grb porodice Erddy (nad polovicom kotaa stoji rogati jelen), a nad njim mitra i s lijeva i s desna biskupski tap, u kojima se nalaze pismena : S(imon) E(rddy), u kr. zem. arkivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

308.

30. aprila 1534. U Steninjaku.

Provizor Gjuro javlja Tomi Nddasdyju neke novosti iz Hrvatske.

Ceterum seiat vestra magnifica dominacio, quod ipse Petrus Erdewdy feeerat obsidere castrum Selyn, quod possidebat olim Stephanus Deshazy. Quod cum intellexit Petrus Keglyewyth, contra eundem cum gentibus suis profeetus est, quod intellecto gentes ipsius Petri Erdewdy a castro recesserunt et. vt auditur, ibidem Martinus Balog interemptus est ac certi alii homines eiusdem; castrum autem pro rege Ferdinando seruari dicitur et ipse Petrus Keglyewych esset tutor. Homines eciam ipsius Petri Erdewdy profecti fuerant contra Walachos profugos, quos rex Ferdinandus condesendi fecit circa castrum Sysimberk, quos homines Walachy ipsi profligauerunt. Ac tandem ipse Pwlyar cum eisdem Walachys bona ipsius Petri Erdewdy depredauit hostiliter. Contra eundem eciam Petrum Erdewdy inteligitur partem Ferdinanticam congregari. tanquam induciarum violatorem; nescitur quid sequitur reliquum. Nunc autem certa fama venit, quod exercitus Turearum est venturus in has partes. Ex castro Sthynychnyak feria quinta mane proxima ante festum Phi lip] et Jacobi apostolorum 1534. Eiusdem vestre magnificencie seruitor Georgius, prouisor. Original s tragom peata u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti; Nddasdy leveltdr.

) Ova je posljednja tri retka biskup imon napisao svojom rukom.

470
308.

30. maja 1535. U Beu.

Ferdinand nalaze hrvatsko-slavonskom plemstvu, da unaprijed daje kaptolu zagrebakomu desetinu, budui da su se svi kanonici njemu pokorili. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie et Bohemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie, dux Burgundie et Slesie, marchio Morauie etc. fidelibus nostris vniuersis et singulis, spectabilibus, magnificis. egregiis et nobilibus ac aliis possessionatis hominibus regnorum nostrorum Oroatie et Sclauonie, qui cum presentibus requisiti fuerint, salutem et graciam. Ex supplicacione Melium nostrorum capituli et canonicorum ecclesie Zagrabiensis intelleximus, quod essent nonnulli vobis, qui per hos aliquot annos deeimas de bonis ipsorum, quibus et diuino et humano hire tenebantur, recusassent exoluere, diuisionem canonicorum et quedam alia huiusmodi causantes. Quum autem nunc omnes canonici ad fidelitatem et obedienciam nostram redierint, et officii nostri sit, vt prouentus eeclesiasticorum, qui ob diuine maiestatis cultum instituti sunt, tueamur, quod precessores nostros reges Hungarie religiose fecisse intelliginms, Melitati vestre et cuilibet vestrum mandamus firmiter, vt omnes deeimas, quas hiis annis retinuistis et deinceps quotanis reddere debebitis, dictis canonicis absque vlla excusatione plene et integre reddere et exoluere debeatis. Secus non feceritis, alioqui prouidebimus ipsis de remedio, vt iustis suis prouentibus per vos non fraudentur. Praesentibus perlectis, exhibenti restitutis. Datum Vienne die dominico inter octauas sacratissimi corporis Ohristi, anno eiusdem millesimo quingentesimo trecesimo quinto. Ferdinandus. Wylaki. Original s kraljevskim peatom u arkivu prvostolnoga kaptola u Zagrebu, acta antiqua fasc. 13. nr. 6.

809.

9. januara 1536. U Beu.

Instrukcija dana Pavlu Bomemisszi u poslu dike slavonske, koju e ras praviti naredni sabor. I n s t r u c t i o data fideli nostro egregio Paulo Bornemyzza, a u l e n o s t r e f a m i l i a r i , s u p e r e x a c t i o n e dice, q u e in regno nostro Sclauonie post c o n u e n t u m proxime ibidem f u t u r u m nobis offeretur, atque solucione etiam seruit o r u m n o s t r o r u m in r e g n i s n o s t r i s S c l a u o n i e et O r o a c i e e x i s t e n t i m facienda.

471 Quia in omni functione et rerum administracione fidem et diligenciam seruitorum requirimus hacque facta regnicolarum nostrorum in eonu'entu dicti regni nostri Sclauonie cum oratoribus nostris, quos illo miss'uri sumus, deliberatione, studebit id primum prefatus Paulus Bornemizza omni studio et industria, vt dica ipsa fideliter et absque detrimento de omnium bonis administretur, in qua re exequenda, si persona sua minus sufficeret nec ad omnia loca percurrere solus posset, substituat dicatores viros probos et honestos, accepto ab eis fidelitatis et recte administracionis iuramento, qui dicam ipsam sine fraude et dolo administrent. Volumus autem earn diligenciam et solicitudinem circa hanc administracionem ab ipso Paulo Bornemizza adhiberi, vt propria in persona omnia et singula loca perlustret, quantitatemque villarum, siue in montibus, vallibus, siue in planicie existant, circumspiciat et de eis exploretur, colonorumque numerum intelligat, vt melius, scire possit, quatum cle vnaquaque illarum dandum erit. Dicatoribus preterea sua presencia. quo diligencius dicaturam exequantur, audaciam et animi alacritate plerumque adferat et exhibeat, hortando eos, vt temporis eondieione, statu negocium eis commissum fideliter exequantur. In qua re si impedimentum aliquod interuenerit, ad auertendum illud consilium et auxilium a locumtenente nostro, quern ad regnum illud missuri sumus, petat, quoties necessarium fuerit. Item, comites et vicecomites auctoritate prefati locumtenentis nostri fidei et officii admoneat solicite, vt quisque se circa administracionem dice nostre fideliter gerat, damna omni diligencia euitet, nec paciantur, vt quispiam in administracione dice impedimentum vel fraudem committat quoquo modo. Item, iudices nobilium per eundem loeumtenentem nostrum sub fide astringat, vt quisque eorum in processibus fideliter procedet timore, fauore ac lucro uel priuato commodo suo abiectis et bona quorumcumque dicatoribus ostendet et non celabit; idque solum prestare studebit, quod equum et iustum, quodve ad augmentum prouentuum nostrorum pertinebit, denique vt omnes prouentus ostendent et iuste administrabunt. Item, vt racio et via connumeracionis verius dignosci queat, iidem iudices nobilium iustum computum de singulis colonis, quantum fieri potest, teneant et vnacum regesto dicatoris signatura et sigillo munitum ad cameram nostram transmittal Item, studeat idem Paulus Bornemyzza precauere, ne domini uel nobiles aliquam possessionem sew villam per se dicent vel dieare audeant, dicata etiam que fuerint earum pecuniam, eisdem dominis vel aliis exigere nulla racione permittat, sed de singulis villis et possessionibus iudices villarum, vti per dicatorem connumerabitur pecuniam exactam per se importare et dicatoribus nostris dare et presentare teneantur, non ad manus dominorum suorum vel officialium, iuxta decreta regnicolarum. Item, indueendi sunt regnicole, vt combusti trium annorum res in valore sex florenorum habentes dicentur, quemadmodum hoc conclusum est nuper' in dieta Posoniensi. Item' finita connumeracione statim omnia regesta dictus Paulus Bornemyzza reuideat et exemplum illorum accipiat, vt cognita summa ipsa.

472 que prouenire debet, sciat se commisse solueioni conformare. Quorum eciam regestorum exemplum transcriptum ante ipsam exactionem dice transmittere ad cameram nostram debebit. vt prouentuum integra summa cognita, metiri et estimari commode possit. quantum ynicuique seruitorum solvendum erit. Item, quia pro veteri solucionum more ex illis pecuniis, que seruitoribus nostris distribuuntur, racionum (vt wcant) pecunie excipi solent. hoc est de singulis centum denariorum singulus denarius. Hanc itaque pecu-. niam seruato bono compute ad necessitates nostras conuertere prefatus Paulus Bornemizza tenebitur. Eeliqua vero, que ad hoc negocium conficiendum pertinere videbuntur, ea fidei diligencie et Industrie eiusdem Pauli relicta et commissa esse volumus. S t a t u s s o l u c i o n i s per e g r e g i u m P a u l u m B o r n e m y z z a , aule nos t re fa mili a rem, ex p r o x i m e u e n t u r a dica r e g n i S c l a u o n i e facienda. Eeuerendo fideli nobis dilecto Nicolao de Gerend, electo Transsiluanensi, thesaurario nostro ac locumtenenti banatus regnorum nostrorum Oroacie et Sclauonie ad singulos menses flor. IM. Eeuerendo fideli nobis dilecto domino Simoni episcopo ecclesie Zagrabiensis ad racionem solucionis castri Ohaprag flor. III M . Magnifico fideli dilecto Ludouieo Pewkry ad ducentos equites salarium annuum quattuor millia, ad quartale anni flor. IM. Eidem ad racionem pecunie per nos tempore sue vulneracionis oblate flor. IIM. Magnifico fieli nobis dilecto Petro Keglewyth ad equites quinquaginta. annnuum salarium flor. mille, pro quartale autem anni flor. Ill . Egregio fideli dilecto Ioanni Castellanfify ad equites- quinquaginta salarium per annum flor. mille, ad quartale vero anni flor. III 0 . Egregio fideli dilecto Francisco Thahy ad totidem equites per annum flor, mille, pro quartale flor. III C . Paulo Bathkay ad equites triginta duos annuum salarium flor. sexingenti, (!) pro quartale facit * flor. I c L. Francisco Zay ad equites triginta quinque per annuum csalarium floreni septingenti, pro quartale flor. I LXXV. Michaeli Thewrek ad equos duodecim, annuum salarium flor. IIC XL, pro quartale facit flor. LX. Iwan Thompyth ad equos sexdecim salarium annuum flor. trecenti et viginti, in quartale facit flor. LXXX. Leonardo Grwber ad equites viginti quinque, annuum salarium flor. V c , pro quartale facit flor. 1 XXV. Pro Markos ad equites triginta quinque, per annuum salarium flor. VII c , pro quartale anni facit flor. I c LXXV. Domino Ioanni Oastelanfly ad racionem prioris deputacionis per nos facte eidem soluantur flor. VIII c . Gregorio litterato de Wassarhel pro sua intertencione dentur in toto flor. II o.

478

Wolffango Farkassy in toto flor. Ic. Guspari Orysanyth ad racionem flor. oetingentorum, quibus maiestas regia eidem debet, iuxta obligacionem camere dentur flor. II c . Paulo Isachyeh racione custodie arcis Beressyth, iuxta eomposicionem magnifiei Petri Keglewyth cum ipso factam, per annum flor. I c XX. Oui hie Vienne pro medietate soluti sunt flor. LX. Oomitibus regni Oroacie provt necessitas postulabit, soluantur, quorum nomina et equitum numerus sunt ista: Michael Bwdossyth equites XX. Georgius Zymyth equites XII. Comes Georgius de Zlunio equites L. Comes de Blaga equites XXV. Comes Wolffangus de Frangepanibus equites XXXII. Comes Christoforus de Zrinio equites XXXII. Salarium dicatorum flor. Vc. Quum autem vltra prescriptum statum et hane nostram ordinacionem pro necessitate et magnitudine rerum regnorum nostrorum Oroacie et Sclauonie neeessario soluenda erunt, ea cum scitu et voluntate locumtenentis, prefect! et camere regni nostri Hungarie, quibus id semper significare debebit, facere sit obligatus caueatque soluciones inanes, superfluas et minime necessarias. Equitibus autem prescripts salarium tantum annuum viginti scilicet flor. ad quemlibet equum per annum quando domi residebunt soluere teneatur, cuius solucionem incipiat a prima die mareii proxime venturi. Si vero necessitate regni ita exigente per locumtenentem banatus nostri ad expedicionem aliquam eos cogi oportuerit, soluant eis stipendium secundum temporis exigenciam, quo in huiusmodi expedicione necessarii fuerint. Seeus non facturi. Datum Vienne nona ianuari anno domini 1536. Ferdinandus. Albertus prepositus Regesta per Alexandrum. Benignae resolutiones regiae I. fol. 8. i 9. u kr. ugar. zem. arhivu u Budimpeti. 810.

19. jula 1536. U Innsbrucku.

Ferdinand javlja Tomi Nddasdyju, da je s Ivanom Zapoljskim utanaio primirje, pa ga pozivlje, da ga se dri. Magnifieo Thome de Naasd. thauernicorum nostrorum magistro, fi deli dileeto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum. Hungarie, Boemie etc. rex semper augustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifice fidelis dileete. Quum nos certis bonis respeetibus cum loanne Scepusiensi inducias vsque ad festum diui Michaelis arehangeli proxime venturum susceperimus, vt intra hoc tempus fidelium nostrorum 29. sept.

474

consilio melius ad ea prospicere possimus, que ad pacificandum istud regnum nostrum quietemque publicam spectant, mandamus iccirco tibi sub pena capitis et amissione bonorum tuorum fixmiter, vt indueias ipsas inviolabiliter sancteque obseruare, ab iniuriis parcium aduersarum et damnis quoquo modo inferendis abstinere debeas, quas quidem indueias Ioannes quoque -pena sub premissa suis. obseruandas iussit. Seeus igitur facere non ausurus. Eniponti feria quarta proxima post festum beate Margarethe virginis, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo sexto. Ferdinandus. Wylaky. Original s kraljevskim peatom u kr. zem. arkivu u Budimpeti; Ndasdy leveltr. 811.

21. decembra 1538. Velikoj.

Ban Toma Ndasdy prikazuje kralju Ferdinandu prilike u Hrvatskoj i Slavoniji, te mu stavlja svoje predloge o njihovoj obrani; izrijekom bavi se novodoseljenim Srbima (Vlasima). Sacratissima regia maiestas, domine domine mihi semper clementissime, post perpetuae fidelitatis et servitutis meae in gratiam vestrae sacratissimae maiestatis humillimam subiectionem. Tametsi cum pro publicis istorum regnorum sacratissimae maiestatis vestrae, turn pro privatis meis negotiis admodum necessarium fuisset. me ad vestram sacratissimam maiestatem personaliter proficisci, sed exquo vestra sacratissima maiestas mandavit mihi, ut usque ad aliam vestrae sacratissimae maiestatis informationem hie maneam, non sum -ausus reluctari mandatis vestrae sacratissimae maiestatis. Cum vero iam dominus collega meus personaliter ad vestram sacratissimam maiestatem profeetus sit, tam pro publicis regnorum vestrae sacratissimae maiestatis. quam pro privatis utriusque nostrum negotiis, supplico vestrae sacratissimae maiestati, dignetur ex sua regia benignitate horum regnorum suorum, uti rex et dominus noster clementissimus, graciosam curam gerere et tam domino collegae meo, quam mihi benignam relationem facere. Caeterum etsi officio collegae obligor in omnibus honestis negotium domini collegae mei, quantum in me est et quantum vestra sacratissima maiestas ex sua regia dementia me minimum servitorem suum exaudire dignabitur, promovere, sed deum testem appello, quod non tam pro ipso domino collega meo, licet eius honori et commodo ex anino faveo, quam pro vestra sacratissima maiestate et his regnis suis dico, quod vestra sacratissima maiestas non reperiet in istis regnis suis, salvo sapientissimo iudicio vestrae sacratissimae maiestatis, neque fideliorem, neque constantiorem, neque aptiorem ad istud offieium, praesertim si non habebit defectum in soliitione et gentibus, et si non habebimus tot vicereges, sicut hucusque Eabuims. Nam eo paeto etiam si et solutionem et gentes haberemu, des videt, quod nihil posemus vestrae acratissmae maiestati et regnis suis servire, nani quousque

475 dabitur nobis consilium et iristructio modo ex Labac. modo ex Petoviar actum agemus, cum res bellieae momento oculi verti soleant. De his multa habuissem vestrae sacratissimae maiestati coram referre, si vestra sacratissima maiestas dignabitur annuere me ante suum regium conspectum venire, sed ea omnia spero vestra sacratissima maiestas ex domino collega meo cognoscet. Igitur supplico vestrae sacratissimae maiestati, dignetur ipsum gratiose commendatum habere et finem benign um secum facere et citissime remittere, quoniam in horas hostis imminet in exitium huius regni. Nam heri vesperi habui haec nova per exploratorem meum ex istis confinibus, quod Murat beg indies expectatur ad vadum Gredisthye cum bello ad faciendam maiorem depopulationem quam poterit in isto regno. Deus det, ut sint vana; hie quoque attulit, quod caesar Turcorum est Adrinopoli et ibidem hybernabit, et quod iam edictum et proelamatum sit in tota ditione et in omnibus regnis caesaris, ut quisque bello se appromptuet, quoniam omnino vult caesar personaliter futura aestate contra regna vestrae sacratissimae maiestatis exire, cuius rei non mediocre iudicium est, quam Thurci sponte quaerunt modum redimendi tarn ipsorum captivos apud quoscunque nostratium existentes, quam nostrorum captivos apud eos existentes, qui mos fere semper ante incautas expeditiones Thurcorum est, cum alias et ipsorum captivos. quo leviori redimere potuissent et nostros quo charius redemissemus. Negligere simulant de rebus Moldauicis; hoc dicit, quod caesar reliquerit ibi filium cuiusdam condam waywodae Moldaui et penes eum reliquisse Haszanbegum, cognomento Penehyckchy. qui plus quam ipse waivoda imperat. Mehmet begum dicit iam advenisse Nandoralbam. De rebus marittimis haec dicit, quod Barbarossa prius profligaverat Andream Doriam et ademerat -sibi usque ad XXV ligna, postea rursus Andreas Doria redintegratis et coadunatis viribus agressus est Barbarossam, qui sibi fuga consuluit. quern cum assequi non potuisset, convertit se versus civitatem marittimam. Novi vocatam eamque expugnavit. Barbarossam autem dicit hybernare in Auslan (?). Quamuis haec et alia non dubitem vestrae sacratissimae maiestati ex multis et varus locis, per varios et veridicos exploratores suos perspecta esse, volui tamen et ego ilia, quae mihi allata sunt, vestrae sacratissimae maiestati significare, ut vestra sacratissima maiestas cum aliis explorationibus, quas frequences ad vestram sacratissimam maiestatem deferri scio. conferendo facile diiudieare poterit, vera an falsa sint. Ego neque aliud neque aliter scivi vestrae sacratissimae maiestati scribere, quam uti mihi allatum est. Oaeterum licet vestra sacratisima maiestas mihi de ea re nihil significaverit, audivi tamen communi fama, vestram sacratissimam maiestatem missuram hue pro defensione horum regnorum suorum certum numerum gentium, quod si ita est, deus gloriosus retribuat vestrae sacratissimae maiestati, quod his miserrimis et iamiam tarn ab internis, quam ab externis hostibus labentibus regnis suis ex sua regia et innata sua benignitate providere dignata est, et si bono modo et ordine missi fuerint. in primo eorum hue ingressu de repente et ex improviso plus poterunt vestrae sacratissimae maiestati et regnis suis servire, quam postea fortasse per totum annum vix tantum poterurit servire. Qua de re non dubito vestram sacratissimam maiestatem pro sua regia et singulari magnanimitate et sa-

476

pientia exactissimam curam habituram. Et in ea re poterunt vestrae saeratissimae maiestati bonum consilium dare dominus collega meus et dominus Batthyani, quos nunc vestra maiestas sacratissima ad manum habet, qui id, quod consuluerint, etiam presentia et opera ipsorum adiuvaturi sunt. Non potui tamen me continere, quin etiam importune in hac re me ingeram et non interogatus opinionem meam et consilium meum quantumvis exile vestrae saeratissimae maiestati delegam, quod mihi vestra sacratissima maiestas gra,tiose ignoscere dignetur. Ex quo vestra sacratissima maiestas habet supra Zagrabiam ad ripam Savi naszados paratos, si certi pixidarii, quos audio vestram sacratissimam maiestatem velle hue mittere, recta Zagrabiam proficiscerentur, quo et naves antequam pedites eo pervenirent, cum omnibus instruments et victualibus parate demitti deberent et mox pedites in eas imponi et recta per Savum ad Gredisthye descendere et subito oppidum una cum castello aggredi. Eodem tempore unus banorum cum equitatu deberet campum Levach invadere et illie omnia flamma et ferro miscere, et illinc versus pedites ad Gredysthye properare. Alter vero banorum deberet esse cum peditibus in navibus, sed equites prius deberent campum Levach invadere, quam pedites Gredysthye aggrederentur. nam quam primum pervenerit rumor et clamor ex campo Levacz ad Gredysthye, subito omnes equites et pedites Gredisthyeienses festinarent ad campum Levach, existimantes saltern equites istic depopulates discurrere et sic pedites minori negotio possent Gredisthye invadere. Possent esse etiam indigenae magno adiumento peditibus vestrae saeratissimae maistatis, praesertim Welykenses mei et coloni domini collegae mei, coloni domini Petri Erdeody et aliorum dominorum et nobilium penes flumina Savi, Oupis et On commorantes, qui omnes, etsi non habent navigia apta ad confligendum, tamen talia sufficienter habent, quibus possent descendere, et sic sperarem in deo glorioso, quod unieo hoc itinere et campus Levach depopulari et Gredysthye capi posset, quibus perfectis, si videremus tempus pati, possemus vel alterius descendere et castellum Kobas aggredi, vel redire et castrum Dubicze capere; et nullum prorsus dubium esset, si Gredysthie ex dei gratia capere possemus, quin subito Dubycza sponte se dederet. Non deesset etiam alia occasio, qua eommodissima servicia isti pedites vestrae saeratissimae maiestati et regnis suis exhibere possent, nam cum auxilio ipsorum possemus in insula Jazenocz, ubi Savus et On flumina confluunt, castellum erigere, ex quo inaestimabilia servitia possent vestrae saeratissimae maiestati praestari, tarn ad defendenda regna vestrae saeratissimae maiestatis, quam ad offendendum hostem suum in sicco et in aqua. Sed si vestra sacratissima maiestas dignaretur huius rei curam habere, istud castellum deberet supra Zagrabiam aedificari et rursus ab invieem se poni et tandem ratibus imponi et per Savum una cum peditibus demitti et sic in Jazenocz erigi et profecto si vestra sacratissima maiestas faceret ilium locum revidere, iudicaret ipsamet nullo pacto illo loco, cum ad defensivum turn ad offensivum bellum contra Turcas carere posse, et iuxta exiguum iudicium meum, quousque vestra sacratissima maiestas non habebit aliquem locum munitum in confinibus, ubi semper continuum praesidium equitum, peditum et nazadistarum tenere possit, nunquam poterit regna sua a Tureis defendere. Sed fortassis

477

non medioeris cura angit vestram sacratissimam maiestatem, unde tandem teneat; si aedificabit, fateor, magnam ad hoc curam esse, sed ego tunc ostenderem vestrae sacratissimae maiestati facillimam viam intertenendi. Ego et antea saepe supplicavi vestrae sacratissimae maiestati, ut fbrtifieandi illius loci gratiosam curam habere dignaretur et deinceps nunquarn supplieare desinam, utpote qui et corpore et anima nihil magis in votis habeo, quam perpetuo vestrae sacratissimae maiestati "fidelissime servire. Et credat mihi vestra sacratissima maiestas, quod si Huzrem beg ac Murathbeg non fuissent marittimis expeditionibus distracti, hac aestate insula[m] Jazenoch fortih'cassent, quoniam tam Turcae quam christiani. quicunque ilium locum viderunt, omnes iudicant, locum natura sua longe esse munitiorem, quam Nandoralbam et anno praeterito supplicavi vestrae sacratissimae maiestati et nunc supplico, ut mittat aliquam personam militaris et bellicae rei peritam, et cum eo unum expertum architectum ad videndam insulam illam. Ego vero polliceor eos salvos in insulam inducere et iterum reducere facere; ille idem homo vestrae sacratissimae maiestatis posset arces finitimas perlustrare et diiudicare, quantum quaeque illarum importet et qui habent modum eas ex suis facultatibus tenendi et quod non et quod possent tenere, tales vetra maiestas cogeret ad tenendum ; qui autem non possent, tales vestra sacratissima maiestas ex pietate christiana et ex sua regia dementia dignaretur iuvare. Huiusmodi autem perlustratio tam insulae Jazenocz, quam arcium finitimarum non parvo usui erit meo iudicio vestrae sacratissimae maiestati ad luturam generalem expeditionem contra Turcas, quam omnes speramus vestram sacratissimam maiestatem futura aestate instauraturam; deus omnipotens hunc pium ac sanctum proposition vestrae sacratissimae maiestatis secundet et ad felicem exitum perducat. Postremo, sacratissima regia maiestas, ut negocium more boni concionatoris concludam, supplico vestrae maiestati tanquam domino meo demen tissimo, dignetur de mea et domini collegae mei solutione gratiose recordari et curam gerere, quoniam deus scit, iam hie diucius, praesertim cum equitibus, absque solutione durare non possum, nam ab illis omnibus, qui hoc anno hie in Sclavonia fuerunt, vestra sacratissima maiestas intelligere potuit, omnia victualia in istis confinibus, tam pro hominibus, quam pro equis, chariora esse quam Viennae. Hie autem non video, unde possemus habere aliquam solutionem, praesertim tali modo etordine, nam iam eciam id parvum, quod ex dica provenit, Petoviam defertur, ex proventibus autem tricesimarum nee obulus quidem neque mihi neque domino collegae meo datus est, licet, ut intelligo, aliquot milia florenorum ex ea provenerint. Dominum loanem Castellanffy, Melem et veteranum servitorem vestrae sacratissimae maiestatis, supplex commendo, quod profecto tam pro intertentione equitum ad seruitia vestrae maiestatis, quam pro conservandis castris suis finitimis multis debitis se intricavit et multum defecit, et Ohristophorum Zempchey qui iam solus in istis castris et castellis finitimis Zoneheiensibus1) haeret. Habet enim quatuor fortalitia in manibus et deus scit nee unius obuli proventus; collocavit uxorem et liberos in civitate ) Mjesto Zempcheiensibus.

478

Zagrabiensi, ipse solus modo in uno, modo in alio castro vel castello latitat potius quam habitat. Supplico, iuyet eum vestra sacratissima maiestas ; nudius tercius illi pauperes coloni, qui adhuc sub castro suo Zoboczki habitabant, quorum auxilio hactenus illud castrum utcunque tenuit, victi fame cum uxoribus et liberie discesserunt, tanto magis iam et tanto celeriori auxilio indiget. Idem faciebant mei oppidani Welykenses et Zerdahelienses, nisi triticum, siliginem et milium, quod hie in castro habebamf cum eis participassem. Dominus Ladislaus More quid iam faciat. ignoro, exquo et ipse neque ad conservationem castrorum suorurn finitimorum, neque ad intertentionem familiarium suorurn nullos prorsus proventus habet, nam et bona et res et liberos amisit penes fidelitatem vestrae sacratissimae maiestatis. Venerat his diebus hue ad me et flens rogavit, ut eum vestrae sacratisimae maiestati commendarem; et pro eo supplicarem, ut vestra sacratissima -maiestas ipsum iuvare dignaretur. Dixit, se misisse ad vestram sacratissimam maiestatem servitorem suum. Supplico vestrae sacratissimae maiestati, dignetur illi generosum responsum facere et vel saltern unico verbo eum certiorem. vel per literas vel per hominem suum reddere, me quoque pro ipso apud vestram sacratissimam maiestatem intercessisse. Deus seit, seinditur cor meum super miseriis suis. Iam finem faciam importunis supplicationibus meis, saltern hoc unum addam, quod vestra sacratissima maiestas sive miserit hue gentes, sive non dignetur mittere, ex illis transfugis Walakis, tarn prioribus, quam ex illis, qui nuper exierunt saltern trecentos, quod dividantur in istis conftnibus, quod plus poterunt servire vestrae maiestati in cohibendis et extirpandis plagiariis Turcis de montibus Sopemza(?) et Babina gora, quam duo vexilla peditum Germanorum, nam ex istis multi fuerunt in societate plagiariorum Turcorum et seiunt omnes anfractus et semitas viarum et aipium. Poterit autem vestra sacratissima maiestas eos tali modo conducere et solvere, ut tandem vestra sacratissima maiestas ex propriis ipsorum laboribus et lucris poterit eos contentare. praesertim si volet vestra sacratissima maiestas, ut captivi. per eos aclducti pactentur et dimittantur. Sed ego pro dignitate vestrae sacratissimae maiestatis et pro commodo regnorum suorurn magis consulerem. ut vestra sacratissima maiestas nullum permitteret pactare et dimittere, nisi forte aliquando dignaretur vestra sacratissima maiestas aliquem dimittere in redemptionem alicuius captivi christiani, sed uti caperentur, sic catervatim . ducerent capti ad civitates et castra vestrae sacratissimae maiestatis pro faeiendis quibuscunque servilibus operibus. Faciunt et Turci eo pacto, nam si et ipsi viderent, duci eos in longinquas regiones ad perpetuam servitutem, certe non ita temere venarentur subditos vestrae sacratissimae maiestatis. Sic audivi sanctum Mathiam regem Budae aliquot centum captiuos Tureos tenuisse in terrorem aliorum. Duo autem sunt modi tenendi et solvendi plagiarios. Primus modus, quod cuilibet per annum ad racionem servitii sui datur una vestis more ipsorum, praeterea singulis mensibus quibus serviunt, cuilibet per florenos duos Hungaricales, dum autem aliquem captivum adducunt, pro uno equite dantur illis florenos decern, pro uno pedite florenos quinque, pro una muliere vel puero vel puella similiter florenos quinque; de equis et aliis rebus per eos ductis dantur illis duae partes, tercia cedit domino. Praeterea quotiescunque ibunt ad viam,

479 dantur illis victualia et bochkor. Secundus modus est huic primo sirailis, nisi quod non dantur illis pecuniae mensuales, sed de quolibet equite eaptivo per eos adducto dantur ipsis floreni viginti de pedite, floreni decern de muliere. puero vel puella floreni quinque; de equis et aliis rebus nihil cedit domino. Et iste secunus modus mihi plus placet, quia et frequentiores vias faciunt et diligentiores sunt et ad maiora pericula pro commodo ipsorum se exponunt. Tamen sive primo sive secundo modo conucantur. ita deberet cum ipsis fieri concordia, ne darentur ipsis victualia et bochkor propter penuriam victualium in istis confinibus. Haec propterea volui vestrae sacratissimae maiestati significare, ut huius rei gratiosam curam gerere dignetur, quoniam quousque vestra sacratissima maiestas non reeuperabit omnia vada a Turcis, nunquam poterit Turca ab incursionibus arceri; nam nunquam sanctus rex Mathias potuit Posegam a continuis incursionibus Turcarum liberare, quousque non expugnavit Sabacz, quod saltern unicum illud vadum Turci tunc habebant super Savum. Sed interim quousque deus gloriosus daret vestrae sacratissimae maiestati facultatem recuperandi vada a Turcis, isti plagiarii et equites possent multum prodesse his regnis suis ad reprimendas assiduas incursiones et epopulationes tarn equitum quam plagiariorum Turcorum. peeto a vestra sacratissima maiestate generosum responsum. sub cuius pedum plantas me perpetua fidelia servitia mea iterum supplex commendo et supplico, dignetur hanc meam importunitatem et in scribendo prolixitatem boni consulere, et mihi clementer ignoscere dignetur. Deus optimus maximus vestram sacratissimam maiestatem felicissimam conservet ad laudem et gloriam divi nominis sui utilitatemque nostram totiusque ecclesiae suae sanctae. Datum ex castro meo Welike vigesima prima die mensis decembris, anno domini millesimo quingentesimo tricesimo octavo. Eiusdem sacratissimae maiestatis vestrae fidelis et minimus servitor Nadasdy etc. Docniji prijepis u kr. ugar. zem. arkivu u Budimpeti; zbirka Trtenelmi emlekek". B. fasc. I. (1526.1540.). 312.

20. januara 1539. U Beu.

Ferdinand odgovara banu Nddasdyju na njegovo pismo iz Velike od 9. januara. Magnifieo Thome de Nadasd, thauernicorum nostrorum magistro ac regnorum nostrorum Dalmacie, Oroacie et Sclauonie* bano, fideli dileeto. Ferdinandus diuina fauente clemencia Eomanorum, Hungarie, Boemie etc. rex semper- ugustus, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magniii.ee fidelis dilecte." Litteras tuas ex Welyke feria quinta post Epiphaniarum domini datas accepimus, quas diligenter perlegimus, ex quibus intelleximus studium et diligenciam tuam in seruitiis nostris sedulo per te prestitam. Et licet non potest nobis non molestus esse casus aduersus seruitorum Batthyany, tamen laudamus plurimum tuam diligen-

480 ciain et seruicia fidelia, que certo tibi persuades nobis esse gratissima, hortantes te, vt deinceps quoque eodem studio eademque diligencia qua cepisti res nostras et defensionem istius regni curare ne cesses, nos graeiose seruiciorum tuorum memores erimus. Ceterum credimus iam tibi constare ituras istuc copias nostras Hispanorum, que vbi eo venerint, non deerit vobis facultas, quin aliquid laude dignum auxilio dei cum eisdem copiis tam efendeno, quam oftendendo prestare possis, presertim cum et naues, vt scribis, paratas habeamus. Tue igitur iam partes erunt, ne copie ipse Hispanorum istic frustra tempus terant, nos cetera eciam, que ad de fensionem istius regni pertinere putauerimus. curabimus diligenter. Datum Vienne vigesima ianuarii, anno domini millesimo quingentesimo trieesimo nono. Ferdinandus. Jauriensis. Original s kraljevskim ^peatom u kr. ugar. zem. arkivu u Budim peti; Nudasdy leveltdr.

318.

15. septembra 1539. U Beu.

Ferdinand javlja hanovima Tomi Nddasdyju i Petru Kegleviu. da je dao nalog generalu Nikoli Juriiu u pogledu banskih eta. Magnificis fidelibus nobis ilectis Thome Nadasdy et Petro Keglewit de Busyn, regnorum nostrorum Dalmatie, Oroatie et Sclauonie banis. Ferdinandus diuina fauente dementia Eomanorum, Hungarie, Bohemie etc. rex, infans Hispaniarum, archidux Austrie etc. Magnifici fideles dilecti. Oum nos vestri vicebani ex parte uestra humiliter requisiuissent, ut de intertentione et stipendiis tam uestris quam equitum vestrorum clementer prouidere et ulteriorem ordinem dare dignaremur, nos statim literas ad generalem capitaneum nostrum nobilem Nicolaum Juritschitz. baronem in Guns etc., fidelem nobis dilectum. dedimus, quibus eidem mandauimus, ut quo pacto ulterius dicti equites interteneri debeant, ac de futuris huiusmodi stipendiis et salariis vobiscum agat tractetque, quemadmodum ab eodem totam rem latius intelligetis. id quod vobis quoque gratiose significandum duximus. Datum in ciuitate nostra Vienna die XV. mensis septembris, anno domini MDXXXDL regnorum nostrorum romani nono, aliorum uero . Ferdinandus. Ad mandatum sacre regie maiestatis proprium. Bienger, Vicekantzler. Ad(amus) Oarolus. Original s utisnutim peatom u kr. ugar. zem. arkivu u Budim peti; Nadasdy leveltdr.

481 314.

21. novembra 1539. U Zagrebu.

Ban Petar Keglevi nalae zagorskom plemstvu, bakomu desetinu. da daje kaptolu zagre

Petrus Keglyewych de Bwsyn, regnorum Dalmacie, Oroacie et Sclauonio banus. uniuersis et singulis magnificis, egregiis et nobilibus cuiusuis status et preeminence existentibus in et sub istrictu et cultello decimarum Zagoriensium, vbiuis constitutis et commorantibus, salutem. Noueritis qualiter fideles maiestatis regie, reuerendi videlicet omini capitulum ecelesie Zagrabiensis, grauem admodum querelam tarn apud maiestatem regiam, ominum videlicet nostrum clementissimum, quam eciam apud nos fecerunt super eo, quod demum ipsi semper ad omnia fidelia obsequia ipsius maiestatis regie sint et fuerint parati, et quum eciam teneant castra finitima maximis suis sumptibus et expensis, pro comuni christianorum et confiniorum vtilitate. ac in nullo vnquam defecerint. quod ab eis iuxta fielitatem maiestatis regie fieri debet, forent tamen nonnulli inter vos, qui decimas ipsorum medio vestri eisdem prouenire debentes denegarent in maximum eoruni et prefate ecelesie Zagrabiensis detrimentum. Quum igitur hec sit vna potissima causa propter quam solet venire indignacio diuina, quando videlicet ea, que sunt dei et ecelesie denegantur, ideo nos iuxta commissionem maiestatis regie nobis superinde factam et eciam authoritate officii nostri, vobis committimus et mandamus, quatinus prefatas decimas ipso capitulo ecelesie Zagrabiensis medio vestri proue nire debentes, idem capitulum libere decimare et eommmerare ac more solito exigere permittatis eique capitulo in tali prouentuum suorum percepcione omni et auxilio adesse debeatis, alioquin si quid dampni eidem capitulo per vos contingeret, id totum in vos retorquebitur. Nolumus enim pati, vt ecclesia dei suis iuribus efraudetur. Nec secus faeturi. presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Zagrabie feria quarta proxima post festum beati Martini episcopi 1539. Original s utisnutim peatom u arhivu prvostolnoga kaptola u Za grebu; acta antiqua fasc. 13. nr. 64.

MONUMENTA . '. ACTA COMITIALIA I.

31

ALFABETSKI INDEKS,

Adrianopol gl. Dreuopolje. Aflenz (Aphelentz), mjesto u Stal'erskoj 101. Agram, Agramb gl. Zagreb. Aizenstat gl. eljezno (Eisenstadt). Alapi (Alapy) Ivan od Velikoga Kalnika (de Nagy-Kemlek), ple mi slavonski 190, 230, 244, 264, 274, 419, 453. Albanija, zemlja 191. Albert od Perega, tajnik kralja Ferdinanda i prepot pecujski 3, 4, 8, 9, 15, 18, 19. 22, 23, 25, 34, 35, 38, 41, 50. 52, 63, 64, 65, 67, 68, 69, 81, 106, 117, 118, 152, 153, 154, 156, 220, 250, 281, 309, 311, 474. Alemanica regni gl. Austrijske zemlje. Allya Matija, plemi ugarski 349. Alpe (Alpes) 113, 292.

Ambroz literat gl. Gregorianee Am broz. Ana, kraljica ugarsko-hrvatska 287, 291, 294, 295, 296, 297, 459, 460. Ana, ki pokojnoga palatina Stje pana Bthoryja 155. Antun, upnik u Fuki (danas Vukmani) 464. Apparocz gl, Oporovec. Aradi Nikola, umar 440. Athyna gl. Voin. Augsburg (Augusta) grad u Nje makoj 78, 424. Augusta gl. Augsburg. Auersperg (Aursperg) Trajan, ple mi austrijski 56, 236, 237. Austrijske zemlje (Alemanica regna) 11, 12, 43, 44, 58, 70, 74, 82, 109, 170, 285, 320. Aurana castrum gl. Vrana. Auslan (?) mjesto ili kraj 475.

.
.Babje Gore. (Baba gora), planina kod Poege 160, 234, 478. Babunosi (Babunosych) Nikola, ple mi hrvatski 459. Baki (Wackhitsch) Mihajlo, plemi ugarski 123, 202. Baki (Bakych) Pavao, ugarski ve lika 8, 9, 40, 56, 57, 151, 152, 153. JJaki Petar, plemi ugarski 202. .Bakici (Wackhitsch), braa 123, 227. Bakych gl. Baki. Balassa Zigmund, ugarski plemi 306. Balog Martin, plemi ugarski 469. Bala Nikola, plemi slavonski vlasnik Maloga Kalnika 50. Bnffy (Banffy) Baltazar, kapetan nasadista kralja Ferdinanda 64, 79, 99, 100, 202, 281. Banffy Ivan od- Also Lindve, palatin kralja Ivana Zapoljskoga 156, 463, 468. Banffy Ladislav, plemi slavonski 47, 99.

486 Banffy (Banffy) Stjepan, plemi sla-' vonski 47, 48, 156, 210. Baranyai (de Waragna, Baragna) Emerik, tridesetniar 131, 132. Baranyay Matija, ugarski plemi 152. Baranya, ugarska upanija 94. Barbarossa Kbaireddin, turski voj voda na moru 475. Bartakovi (Barthakowycz) Gapar, slubenik kralja Ivana Zapoljskoga 161. Bthory Andrija, plemi ugarski 5, 18, 25, 26, 121, 150, 154, 155. 156. Bthory Bona (Wathori Wona), ugar ski velika 122, 123. Battbyny (Batyan, Botthani) Franjo, velika ugarski, neko ban hrvat ski 13, 20, 31, 40, 47, 48, 53 56, 58, 68, 69, 80, 99, 110, 119. 120, 121, 127, 137, 147, 157^ 158. 160, 162, 168, 174, 186, 187^ 192, 211, 212, 216, 221, 251, 253, 254, 255, 260, 262, 263, 291, 295, 304, 305, 310, 311, 314, 476, 479. Batthyny Krsto, ugarski velika 23, 39, 304, 311, 332, 334, 345, 346, B55, 356, 358, 360, 372, 410, 412, 413, 414, 415, 424, 456. Batthyny Urban, gospodar grada Voina (Athyna) u krievakoj upaniji 99, 467. Bavarska (Bavaria) zemlja 15. Be (Wienna, Wien), grad u Austriji 3, 4, 5, 6, 10, U . 14, 15, 18, 19, 21, 28, 54, 56, 58, 59, 60, 61, 62, 66, 67, 68, 69. 76/ 77, 82, 108, 132, 151, 152, 153, 169, 205, 207, 223, 245, 249, 250, 251, 253, 260, 261, 262, 272, 275, 279, 280, 281, 285, 287, 288, 296, 297, 304, 308, 309, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 334, 335, 339, 345, 347, 365, 370, 371, 372, 373, 381, 382, 396, 401, 402, 410, 414, 425, 426, 435, 441, 442, 46?,. 469, 473 v 477, 480. Beheim gl. eka. Bekovii (Bekowyci) plemii 447. Bela, katel u varadinskoj upa niji 312. Bela castrum Francisci Kapolnay gl. Bijela. Belaj (Belay, Wlley) katel u Hrvat skoj na Korani 78, 179, 431. . Belgrad gl. Beograd. Beograd (Nandoralba) grad u Srbiji. 100, 158, 293, 467, 475, 477. Beogradski paa (Nandoralbensis bassa) 11, 12, 14, 53, 158. Berbeez gl. Virovitica. Berei (Beressyth) katel 473. Beretinec (Beretyncz), mjesto u va radinskoj upaniji 447. Bernard [Cles] biskup tridentinski i kardinal St. Stephani in Coelio monte" 4, 5. Berzewcze gl. Brezovica. Blagaj ski (Plagay) grof Stjepan, ve lika hrvatski 182, 186, 211, 276,. 309, 333, 334, 368, 459, 473. Blagajska grofica 436. Blagajski grofovi 99. Biha (Byhegh, Wichitsch) grad u Hrvatskoj (na Uni) 99, 162, 18a,. 181, 183, 192, 193, 209, 215. 226, 366, 427, 428, 433, 438, 439, 440, 442, 454. Bienger B. potkancelar Ferdinandov u dvorskoj kancelariji 218, 287,. 305, 480. Bijela (Bela) grad Franje Kpol u krievakoj upaniji (kod Daruvara) 99. Bijela Stijena (Feyerkew = Fejerko) grad Petra Keglevia u upaniji krievakoj (kod Pakraca) 99,. 159, 173, 214, 243, 245. Bildensteiner Juraj, asnik na Kra jini 445. Bisag (Bygzad), mjesto u krieva koj upaniji 244.

487

Bikupec (Bykwpcz), mjesto u va radinskoj upaniji 447. Bocskay (Bochkay) Franjo, plemi slavonski 215. Bornemissza Pavao, dikator slavon ski 106, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 131, 132, 163, 164, 176, 180, 181, 196, 198, 201. 205, 214, 219, 220, 221, 229, 237, 241, 470, 471, 472. Bosna (Wossen), zemlja 158, 428, 463, 466, 468. Bosanski paa (bassa Boznensis) 11, 12, 14, 50, 53, 75, 158, 200, 209, 212, 226, 238, 371, 384, 385, 391, 429, 453, 466. Bosiljevo (Bwzylyewo) grad a Hr vatskoj 368. Boznensis bassa gl. Bosanski paa. Brada (Bradach) Emerik od Ladomerca, blagajnik kraljevine Sla vonije 3, 25, 31, 32, 46, 47, 48, 147, 153, 161, 180, 181, 205, 220, 324, 404. Brada Nikola, slavonski plemi 419. Brezovica (Berzewcze) grad plemia Kerechenyija i Kruia (Krwsyth) u Slavoniji 99. Brinje (Priindl) grad u Hrvatskoj

(izmedju Senja i Kapele) 78, 179, 428. Britvievina (Brithwychewyna) grad slavonskih plemia Svetakih u upaniji krievakoj (danas Jazavica) 99, 274. Brno (Prunna), grad u Moravskoj 253, 254. 258, 259, 307, 411. Brubno (Bruma), mjesto u Hrvat skoj 276. Bruma gl. Brubno. Budim (Bnda, Ofen), grad u Ugar skoj 209, 338, 350, 351, 462, 465, 467, 478. Brodari (Brodarych) Matija, plemi slavonski 463, 468. Brodari (Brodaryth) Stjepan, biskup sremski 465, 466, 467. Budislavec (Bwdyzlawcz), mjesto u varadinskoj upaniji 447. Buoi (Bwdossyth) Mihajlo, hrvat ski plemi 473. Buevi (Bwssowyth) grad grofova Blagajskih u Hrvatskoj (na Uni) 99. Bwssowyth gl. Buevi. Bygzad gl. Bisag. Byhegh gl. Biha.

C.
Capolnay gl. Kapolnay. Carigrad (Constantinopolis) grad u Turskoj 191. Carinthia gl. Koruka. Carolus Adam, kancelar kralja Fer dinanda 5, 56, 61, 218, 245, 287, 307, 480. Castriferrei comitatus gl. Vasvarska upanija. Oazin (Czazyn), grad kninskoga bi skupa u Hrvatskoj (kod Bia) 210, 211, 222, 367, 368 elje (Cilia, Cilli), grad u tajer skoj 385, 3P2, 395, 399, 442. Cesargrad (Chazarwara, Kaisersperg), grad (castrum) u vara dinskoj upaniji 48, 219, 229, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 386, 449, 452. Cetin (Cethyn) grad knezova Fran kapana u Hrvatskoj 99. Cetin, mjesto u Hrvatskoj 461. Cetinski izbor Ferdinandov (1. jan. 1527.) 77. v Chakoocz gl. aklovac. Charlokewz gl. Csallkz. Chazarwara ( = Csszarvara) gl. Cesargrad.

488

Cheperlync = eprlinec?), mjesto u varadinskoj upaniji 447. Chernoczy ( = ernoci) Andrija, plemi slavonski 309. Colopis gl. Knpa. Constantinopolis gl. Carigrad. Copreinitz gl. Koprivnica Oostanavicz gl. Kostajnica. Crain gl. Kranjska. Crassdowicz gl. Hrastovica. Crempcz gl. Krems. Cristodia (?), mjesto u Slavoniji (ili

Hrvatskoj) 310. Croacia, Croatia, regnum gl. Hr vatska. Oroati gl. Hrvati. Csabrag, grad u Ugarskoj 472. Csallkz (Charlokewz) prijejel u Ugarskoj 7. Csurg (Chorgo, Tschurgo), mjesto u omogjkoj upaniji 186, 409. Czazyn gl. Cazin. Czeczen ( = ?) polje uz Vrbas. u Bosni 38. Czyczek gl. Sisak.

c.
Caklovac (Chakoocz) grad Franje Tahyja u krievackoj upaniji (kod Pakraca) 99, 155, 312. Cakovac (Chaktbornya, Tschaikenturn), grad u Medjumurju 371, 387, 453. azma (Chasmensis arx, Tschesma), grad u krievackoj upaniji i sjedite biskupa imona Erddyja 15,266, 268, 406, 428, 430, 431,. 466, 467, 469. Cazmanski kaptol (capitulum Chasmense) 47, 48, 191. esi (Bobemi), narod 153, 223. eka (Beheim, Bohemia) kralje vina 83, 163. Cipi (Cbypchych) Toma, plemi hrvatski 459,

D.
Dahi gl. Tahy. Dalmacija (Dalmacija) zemlja 75, 102, 170, 209, 221, 222, 234. Darnocz gl. Drenovac. Dersfy Nikole udovica 47, 48. Dersffy Vuk, plemi slavonski 311. Desewffy Franjo, plemi iz poeke upanije 201, 235. Deshzy Stjepan, velika slavonski 469. Desnycze gl. Dinik. Dekovaki (e Dewskowcz) Ber nard, plemiki sudac varadinske upanije 446. Deven, grad (castrum) Ludovika u ugarskoj 152, 246. Dijankovee (Dijanvara) grad Petra. Plffyja u krievackoj upaniji (kod Krievaca) 99. Dinik (Desnycze) grad u krievac koj upaniji (kod Garenice) 99. Dobay Franjo, plemi 381. Dobrakua (Dobrakocha), mjesto u, krievackoj upaniji 466. Dobycza gl. Dubica. Dombro, Dombrow, gl. Dubrava. Dominik e Zalio (?), graditelj 382,, 398. Doria Andrija, dud genoveki 475. Draskovic (Draskowyth) Juraj, prepot u Jsz-u (u Abauj-Torna. upaniji) 424.

489 Drava (Dravus, Travus, Trau, Traa), rijeka 27, 47, 92, 93, 94, 98, 107, 109, 153, 158, 187, 191, 225, 238, 263, 266, 321, 368, 403, 415, 429, 431, 433, 466. Drenopolje (Adrinopol), grad u Tur skoj 191, 475. Drenovac (Darnocz) grad pokoj. Ladislava Bnffyja u krievackoj upaniji (kod Orahovice ispod Papuka) 99. Dresden (Dresa), grad u Nje makoj (Saskoj) 338. Drenik (Dresnyk) grad Frankapana Trakih u Hrvatskoj 99. Dubica (Dnbieha, Dwbycze,) grad (castrum) u Hrvatskoj (na Uni) 11, 12, 99, 182, 204, 207, 214, 218, 219, 222, 224, 229, 230, 237, 274, 276, 277, 366, 476. Dubrava (Dombro, Dobra, Dombrow), mjesto biskupa zagrebakoga (u krievackoj upaniji kod azme) 69. 77, 80, 81, 89, 98, 110, 111, 153, 261, 263, 266, 267, 270, 271, 273, 313, 416, 462, 466. Dudi (Dwdych) Ivan, plemi sla vonski 447. Dunav (Danubius, Thuenau), rijeka 86, 92, 94, 98, 223. Durovo pole gl. Turovo polje.

E.
Ebersdorf, mjesto u Austriji 300. Elachych gl. Jelai. Erelj (Transsilvania) zemlja 50, 430. Erdody Petar, velika slavonski 47, 48, 171, 176, 189, 214, 222, 234, 348, 349, 350, 351, 467, 469. 476. Erdody Petar, sin Petra Erddyja, docnije ban, 348, 351, 352, 453, 368, 370, 386, 395, 398, 403, 449, 452, 453. Erdody Stjepan, sin Valentina Erddyja 339, 350, 351. Erdody imon, biskup zagrebaki i ban 6, 7, 9, 10, 15, 22, 31, 47, 48, 54, 56, 58, 62, 67, 137, 153, 155, 157, 161, 172, 174, 180, 181, 182, 190, 200, 203, 213, 214, 220, 268, 288, 313, 462, 465, 467, 469, 472. Erdody Toma, nadbiskup ostrogonski i kardinal 349, 350, 351. Erdody Valentin od Csabraga (e Chabrag), 349, 351. Erdody Vuk (Wolfgang) sin Valen tina Erdodyja, 349, 350, 351. Erdohegyi (Erdewheghy) Benedikt, ugarski plemi 41. Ernut Gapar od akovca, velika slavonski 47, 48, 251, 263. Erwenczey Ladislav, slubenik Vuka Svetakoga 161. Ezek gl. Osijek.

F.
Fafynch (?) Mavro ( = Fiveri Mavro), protivnik Ludovika Pe 7, 154, 155. Farkai (Farkasyth) Grgur, plemi slavonski 204, 222, 461, 462. Farkai (Farkassy) Vuk, plemi 473. Fejerkewy Stjepan, plemiki sudac upanije varadinske 452. Fejerty (Feyerthoy), kanonik za grebaki 327. Ferdinand I. kralj ugarski i hrvat ski 3, 4, 5, 9, 11, 12, 13, 18, 20, 21, 22, 25, 26, 38, 33, 35,

490
73, 42, 4 3 , 49, 51, 53, 5;3. 56, 59, 60, 6 1 , 62 63, 68, 69, 8 1 , 100. 101, 102, 103, 104, 109, 117 118, 119 126, 129, 137, 138, 169, 180, 183, 188 189, 193 194, 201, 203, 217, 218, 239 240, 242, 244, 245 249, 250 251, 253, 254, 255, 258, 259 261, 268, 270, 271, 276, 278 279, 280 281, 286 287, 298 299, 300 303, 304 305, 306 307, 308 312, 313 314, 315 323, 325, 326, 328 329, 330 331, 334 335, 336 338, 339 , 340, 342, 345, 347 348, 351 355, 357 358, 359 365, 369 370, 373 380, 381 399, 400 , 4 0 1 , 410 411, 413 , 414, 424 , 4 5 1 , 459 462, 467 469, 470 , 473, 474, 479, 480. Ferdin andov izbor od 1 jan. 1527. u C etinu 77. Feyerk ew ( = Fe) gl. Bijela Stijsna. Fillere s (Ffyllere ) Ivan, u garski plen ri 4 1 . Fivek \ (Fyversicb , Faffynch) Iklavro, prot ivnik Ludo vika Pekrj Ja 7, 154 , 155.

Flurainis civitas gl. Rijeka. Franjo, sin literata Vinka, slavon ski plemi 449, 452. Franjo I. kralj francuski (rex Galliae) 113, 213. Francuska (Francia) kraljevina 15. Frangepanibus de, gl. Frankapan. Frankapan Bernardin, . velika hrvatski 229. Frankapan Juraj Slunjski, velika hrvatski 99, 182, 186. 211, 309, 314, 459, 473. Frankapan Krsto Brinjski 459. Frankapan Matija Slunjski, velika hrvatski 230. Frankapani Traki (de Thersacz) 99. Frankapan (de Frangepanibus) Vuk Brinjski, velika slavonski 47, 48, 49, 78, 79, 179, 450, 47B. Freschin(P), mjesto 202. Funka (Fwka), mjesto u Hrvatskoj (danas Vukmani) 464. Fiinfkirchen gl. Peuh. Furst, posjed Bakiev 123. Ftirstenfeld, mjesto u tajerskoj 108, 403, 431, Fyversicb. Mauritius gl. Fiveri Mavro.

G.
Gaillel Vid, ratni tajnik Ferdinanov 408. Galilejsko more (mare Galilee) 215. Gallen Martin (Merten), asnik na Krajini 454. Gali Krsto, kranjski plemi 438. Galler igmund, ratni blagajnik 442, 445. Gara gl. Gorjan. Gari (Garycum castrum) grad u krievakoj upaniji 276. Gapar, upnik u Hutini (danas Utinja) 464. Gaza (Gazi), mjesto kod dananjega Karlovca 464. Gayancz gl. Gojanec. Gerec/. gl. Grac. Gereczy Ladislav plemi 446. Gerendi Nikola, biskup, erdeljski 472. Geszthy Ivan, slavonski plemi 419. Ghereben gl. Greben. Gherecz gl. Grac. Gjurgjevac (Zenthgyerghwara), mje sto u krievakoj upaniji 300, 409, 437. Glavina (Glawyna), ime muko 204, 222. Gleisdorf, mjesto u tajerskoj 403. Glogovnica (Halgonca) rijeka 419.

491 Gojanec (Gayancz), mjesto u vara dinskoj upaniji 447. Golec (Golecz), katel u upaniji varadinskoj IB. Golec (Golecz) Ivan od Snteske (de Zotheczkha) [danas Sutinsko u varadinskoj upaniji] 23, 26, 39, 147, 150, 153, 155, 220. Gorbonok gl. Grabovnik. Gorica (Goricia, Grz) zemlja i grad 73, 84, 85, 438. Goriki (Gorychky) Kliment, plemi turopoljski 356. Gorjan (Gara), mjesto u vukovskoj upaniji 153 Gorcz gl. Gorica. Gosstantzga gl. Gvozdansko. Gottal Gapar, slavonski plemi 377, 383, 446. Grabovnik (Gorbonok), grad (castrum) u Slavoniji (danas Klotar), 12, 13, 238, 468. Grac (Gerecz, Gherecz, Gratz) grad u tajerskoj 6, 57, 65, 67, 73, 74, 76, 80, 82, 85, 101, 102, 103, 108, 110, 112, 116, 121, 130, 139, 147, 153, 155, 157, 167, 180, 183, 192, 195, 197, 226, 238, 303, 319, 354, 407, 431, 456. Gradec, mjesto u Hrvatskoj (kod Kupe blizu Steninjaka) 464. Gradec (Gradecz), grad kaptola za grebakoga u Hrvatskoj (danas Veliki Gradac kod Gline) 99, 366, 416, 454. Gradiki brod (Gradische Rewe, Gredyschye R.) mjesto u poekoj upaniji (danas Stara Gradika na Savi) 158, 159, 173, 191, 219, 234, 292, 475, 476. Gradysche Rewe gl. Gradiki brod. Gradusa (Gradissa), utvrda u Hr vatskoj 402. Greben (Ghereben) grad u vara dinskoj upaniji 276. Gregorianec Pavao, biskup zagre baki 374. Gregorianec (Gregoryancz) Ambroz, literat i dikator slavonski 309, 322, 400, 409, 410, 446, 447, 448, 449, 450, 452. Gregorincy Gregorius, plemi 382. Gregurovec (Gregwrowcz), mjesto u varadinskoj upaniji 452. Greguroczy (Gregwroczy Ivan, sla vonski plemi 449, 452. Gruber (Grwber) Leonard plemi 472. Grgur, upnik u Steninjaku 464. Gubaevo (Gwbassewo), mjesto u varadinskoj upaniji 448. Gubassoczy ( = Gubaeveki) Petar, slavonski plemi 448, 452. Gudovec (Gwdowcz), mjesto u krievakoj upaniji 229, 234, 235, 466. Gulay gl. Gyulay Stjepan. Guns gl. Kiseg. Gurmendt gl. Krmend. Gusi (Gwzych) Gapar od Turna, podban 353, 449, 450, 459. Gusi (Gussitsch) Krsto, porunik uskoki 442. Gussing gl. Nemetujvr. Gvozdansko (Gosstantzga), mjesto u Hrvatskoj 182, 186, 200. Gyulay Ivan, plemi slavonski 337, 338. Gyulay '(Gywlay) Stjepan, plemi slavonski 47, 48, 49, 196, 198, 204, 205, 207, 212, 303.

H.
Hagenau (Hagona), grad u Nje makoj (u EIzasu) 298. Hager Wolfgang, slubenik kraljev u Ptuju 204, 221. Halgoncza gl. Glogovnica. Hasanbeg Peniki (Penchyckchy), turski vojvoda 475. Herbersteiu Juraj baron, upravitelj tajerske 379.

492 Hercegovaki paa (bassa a Herczegowyna) 366. Herkffy Baltazar, podupan vara dinski 155. Herkffy Stjepan, plemi 446. Bernard, ugarski plemi 121. Herttenfelser, krajiki asnik 453. Heweder(?) ime 230. Hispani gl. panjolci. Hlivanjski paa (bassa a Hlywno) 366. Hlivno (Hlevno), mjesto u Bosni 371. Hobeti (Hobetych) Baltazar, sla vonski plemi 31, 276, 468. Hofman H., slubenik kralja Fer dinanda 194. Homski (Homzky), plemii slavon ski 447. Horpaugger slubenik kod Ivana Ungnada 443. Horvat (Horvath) Gapar, poslanik kralja Ferdinanda 150. Horvat Ivan, plemi hrvatski 310, 311, 312. Hradek (Vywar = Lipt-Ujvr), grad (castrum) u liptovskoj u paniji u Ugarskoj 152. Hrastovica (Crassdowicz, Hrazthowycza), grad biskupa zagreba koga u Hrvatskoj (kod Petrinje) 99, 219, 366, 402, 403, 408, 454. Hraica-Novigrad (Hrachycze-Wywar), katel Petra Keglevia u upaniji varadinskoj 243. Hrvati (Oroati), narod 77, 161, 164, 182, 183, 186, 187, 214, 219, 225, 230, 405, 462. Hrvatska (Croatia, Krabatenland), kraljevina 11, 12, 16, 17, 24, 86, 92, 93, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 104, 107, 108, 110, 111, 126, 158, 161, 169, 170, 171, 172, 174, 177, 178, 182, 185, 190, 191, 199, 201, 202, 204, 209, 212, 214, 216, 223, 225, 229, 230, 235, 242, 251, 253, 254, 255, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 285, 290, 292, 296, 306, 307, 308, 324, 329, 334, 335, 366, 367, 368, 371, 373, 394, 398, 412, 413, 416, 418, 424, 425, 432, 433, 438, 439, 446, 453, 454, 459, 460, 461, 470, 473, Hungari gl. Ugri. Hungaria pl. Ugarska. Husref-beg (Vhrumbegh, paa bo sanski 12, 477. Huszr (Hwzar) Ivan, slubenik Tome Ndasdyja 370. Hutina (Huthina), mjesto u Hrvat skoj (danas Utinja) 464. Hwztlonna gl. Ustilonja. Hywaniz gl. Ivani.

Ibrahim (Ibrahym) paa, veliki vezir 465, 466. Idrija, mjesto u Kranjskoj 438. Innsbruck (Enipontum), grad u Ti rolu 474. Isachych gl. Izai. Istra (Istria), zemlja 108. Italija emlja 191. Ivan, prepot samostana u Leleszu 308.

Ivan Zapoljski (Zapolyay, Weida), kralj ugarski i hrvatski 8, 15, 18, 25, 50, 83, 92, 150, 151, 152, 161, 167, 172, 182, 186, 199, 200, 210, 216, 226, 261, 47B. Ivani Klotar, mjesto u krievakoj upaniji 404. Ivani (Ivanicz, Hywancz), mjesto i utvrda u krievakoj upaniji 270

493 289, 397, 465. Ivanka Izdencz 382, 383, 385, 386, 395, 403, 404, 416, 419, 444, (Iwanka) mjesto 160. gl. Zdeaci. Izai (Isachych), grad u Hrvatskoj 99. Izai (Isachych) Pavao, plemi hr vatski 99, 459, 473.

J.
Jajce (Jaycza), grad u Bosni 158. Jankovi (Jankowyth) Lovro, gradjanin ptujski 107. Jankovi (Jankovich) Pavao, plemi hrvatski 190, 459. Jasenovac (Jasenocz) katel u upa niji krievakoj kod sastavaka Une i Save 100, 159, 160, 162, 171, 173, 174, 180, 188, 190, 214, 222, 476, 477. Jastrebarsko (Jazthrebarzka), mjesto u Slavoniji 219. Jelai (Jelachych, Elachich) Petar hrvatki plemi 235, 461, 464. Jesenice (Jessenicz) mjesto u Hrvat skoj (kod Plakoga) 439. Jordanus Ivan, kancelar Ferdinandov 305. Juli Stephanus gl. Gyulay Stjepan Juraj, biskup u Gracu 137. Juraj literat, u slubi bana Petra Keglevia 237. Juraj, prepot azmanski 324. Juraj, prepot glogovaki 323. Juraj, provizor steninjaki 469. Juraj, upnik u Gazi (kod dana njega Karlovca) 463. Jurii (Juritschicz) Nikola (Mikwlycza) baron od Kisega, general kralja Ferdinanda i zapovjednik hrvatsko-slavonske krajine 56, 57, 58, 59, 60, 63, 64, 68, 69, 72, 80, 81, 85, 94, 98, 101, 107, 110, 114, 119, 120, 12B, 126, 127, 128, 137, 148, 153, 154, 155, 157, 160, 161, 169, 170, 178, 180, 181, 183, 184, 187, 191, 192, 194, 204, 221, 222, 228, 238, 239, 241, 243, 255, 262, 266, 267, 268, 270, 277, 279, 288, 314, 459, 480.

K.
Kaisersberg gl. Cesargrad. Kakomet(?) ime mjesta 230. Kalmarche ( = Klmncse u omogjkoj upaniji ?) mjesto 153. Kalnik Mali (Kyskemlek)j katel u krievakoj upaniji 50. Kamengrad (Kewar) grad u Bosni 190, 212. Kamengrad (Kew-war = Kvr) grad Franje Tahyja u krieva koj upaniji (kod Pakraca) 99, 223, 230, 262. Kamaray Toma, ugarskijplemi 314. Kania (Kanysa) grad u Ugarskoj i posjed Tome Ndasdyja 208, 217, 226, 231, 233, 234, 260, 328, 453. Kapanei (?) Franjo, biskup vesprimski 123. Kpolnay (Capolnay) Franjo, sla vonski plemi 5, 9, 18, 25, 40, 99, 107, 120, 202, 219, 227. Kaproncha gl. Koprivnica. Kaptol kod Poege (Posega szent Peter, Prepostvra), grad 11, 12, 214.

494 Karini Ivan (Ivica, Iwycza) ple mi slavonski i katelan grada Krupe 190, 211. Karlo V., car rimski 78, 213, 467. Karlovi Ivan (Ioannes Torquatus) ban hrvatski (f 1531.) 7, 9, 10, 18, 25, 26, 154, 187, 341. 357, 459. Kastanavicza gl. Kostajnica. Kastellanffy gl. Katelanovi. Katelanovi (Castellanffy, Kastel lanffy) Ivan od Sv. Daha (de Szent Lelek), velika slavonski 3, 19, 26, 30, 37, 45, 47, 68, 171, 175, 185, 187, 192, 204, 209, 212, 216, 220, 225, 236, 244, 249, 260, 269, 271, 281, 287, 312, 472, 477. Katelanovi (Castellanffy) Melkior, plemi slavonski 47. Katelanovii (Castellanffy) plemii slavonski 99. Katarina ena Krste Batthynyja 304. Katzianer Baltazar, plemi 453. Katzianer (Oatzianer, Koczyaner, Kochyaner) Ivan, general kralja Ferdinanda i zapovjednik na hrvatsko-slavonskoj Krajini 6, 7, 11, 14, 17, 18, 19, 20, 21, 27, 30, 31, 32, 34, 35, 38, 39, 40, 42, 45, 50, 52, 57, 59, 64, 72, 77, 80, 152, 153, 161, 166, 169, 170, 171, 172, 174, 177, 178, 181, 182, 184, 185, 186, 187, 190, 191, 192, 199, 200, 201, 210, 212, 216, 219, 223, 229, 267, 276, 459, 467. Kecskes (Ketscbkez Khesstki) Pavao, slubenik Luovika 164, 165, 195, 199, 207, 297. Keczer Ambrozije, plemi slavonski 215. Keczer Gaspar, rodjak Luovika 39. Keglevi Ana, ki bana Petra Keglevia 250. Keglevi Franjo, sin bana Petra Keglevia 250, Keglevi Ivan, sin bana Petra Ke glevia 250. Keglevi Juraj, sin bana Petra Ke glevia 250. Keglevi Matija, sin bana Petra Ke glevia 250. Keglevi Nikola, sin bana Petra Keglevia 250. Keglevi (Keglowych, Keglewyth, Keglobitsch), Petar od Buina, 3 velika slavonski i ban 30, 31, 47, 48, 49, 79, 98, 99, 102, 109, 115, 119, 126, 149. 154, 163, 169, 172, 177, 180, 188, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 201, 203, 204, 213, 217, 218, 222, 224, 226, 228, 231, 232, 234, 237, 239, 240, 241, 244, 249, 250, 252, 253, 266, 269, 270, 271. 278, 279, 280, 286, 287, 294, 296, 297, 299, 300, 303, 413, 448, 452, 469, 472, 473, 480, 481. Keglevi Petar, sin bana Pavla Keglevia 250. Keglevi imon, sin bana Petra Keglevia 250. Kerecseny (Kerecseni) Pavao, plemi ugarski 462. Kerecheny Pavla batiniti 47, 48, 99. Kewwar gl. Kamengrad. Kezy ( = Nagy-Keszi), mjesto u komromskoj upaniji u Ugarskoj 152. Khesstki Pavao gl. Kecskes Pavao. Kirini (Kyrynych) Ivan, plemi turopoljski 356. Kiseg (Guns), mjesto u Ugarskoj (Koszeg) 108, 123. Kiskemlek v. Kalnik Mali. Klis (Klyz, Cliss) grad (castrum) kraj Spljeta 38, 70, 82. Klyz gl. Klis. Kneginec (Knegyncz) mjesto u va radinskoj upaniji 447. Kobasi (Kobazyfch), grad u Hrvat skoj 99.

495 Kobasi (Kobazich) Ivan Brikoviki (de Brikouica), plemi hrvatski 459. Kobasi (Kobazyth) Juraj, plemi hrvatski 99. Koba, mjesto na Savi u poekoj upaniji 160, 466, 476. Koczyaner gl.' Katzianer. Koevje (Cotschee), kraj u Kranj skoj 436. Komrom (Comaroviensis ) grad u ugarskoj 7, 9, 154. Komromska upanija (comitatus Oomaromensis) 130. Kopa gl. Kupa. Koprivnica (Kaproncha, Copreinitz), grad u krievakoj upaniji 174, 199, 238, 263, 266, 311, 409, 416, 437. Korenjak (Korenyak) Ivan, plemi slavonski 309. Korog (Korogh), grad Baltazara Bnfiyja u Slavoniji (u krievakoj upaniji?) 99. Koruka (CsLvinibia.) zemlja 73, 84, 85, 108, 187, 319, 321, 377, 395, 432, 453. Kostajnica (Kozthanyeza), grad u Hrvatskoj (na Uni) 99, 181, 366, 395> 399, 401, 403, 407, 408, 409, 416, 443, 451, 454, 455. Kostel (Kozthel), grad, u varadin skoj upaniji 201, 204, 213, 222, 236, 275, 448, 452. Kormend (Kermend, Gurmendt), grad Franje Batthynija u Ugarskoj 120, 121, 122. Kranjska (Carniola, Krain) zemlja 27, 42, 73, 78, 79, 84, 85, 108, 172, 179, 187, 194, 319, 366, 371, 375, 377, 401, 403, 426, 432, 434, 438, 439, 440, 441, 442, 453, 454. Krapina, grad u varadinskoj upa niji 178, 179, 452. Kravarsko, mjesto u upaniji za grebakoj 453. Krbava (Krobaw) prijedjel u Hrvat skoj 428. Krems (Crembsium, Crempcz) mjesto u Austriji 102, 103, 104, 109, 110, 115, 117, 118, 119, 157, 175, 183. Kretelovae (Kristhalowcz) mjesto u krievakoj upaniji 13, 99, 163, 180, 192, 263. Kreutz gl. Krievci. Kristhallowcz gl. Kretelovae. Kriani (Krisenitsch, Krisanich, Crysanyth) Gapar, plemi sla vonski i slubenik Katzianerov 181, 459, 473. Kriatac (Krysathacz, Chrissatac), plemi hrvatski 183, 192. Krievci (apud Sanctam Crucem, Kreutz, Creutz) grad u Slavoniji, 27, 30, 31, 35, 35, 37, 39, 43, 45, 49, 50, 52, 103, 104, 119, 120, 122, 123, 126, 138, 139, 141, 152, 153, 157, 158, 160, 166, 214, 215, 219, 220, 221, 223, 224, 225, 229, 230, 232, 234, 235, 237, 238, 251, 263, 265, 266, 276, 320, 347, 348, 353. 355, 358, 359, 360, 384, 397, 404, 416, 444, 464. Krievaka upanija (comitatus Crisiensis) 34, 326, 339, 400, 419, 450. Krii (Kryschycz), mjesto u Hrvat skoj 214, 219. Krobaw gl. Krbava. Krupa (Kruppa, Khrupp) grad u Hrvatskoj nedaleko Une 99, 182, 190, 392. Krui (Crusith) Petar, zapovjednik Klisa 77, 78. Krui (Krwssyth) Ivan, plemi 381. Kruii (Krwsyth) plemii slavonski 99. Kubinyi Leonard, slavonski tridesetniar 240, 241, 304. Kucan (Kochan), mjesto u vara dinskoj upaniji 447.

496 Kupa (Kopa, Kupi, Kwppa. Colopis) rijeka 143, 171, 172, 224, 230, 325, 332, 369, 399, 451, 476. Kwlyan ( = Kuljan) ime 230. Krwsytb gl. Krui. Kywar, Kywwar ( = Ko vr) gl. Kamengrad.

L.
Labacum v. Ljubljana. Ladomer Juraj, plemi slavonski 400, 448. Lamberg Jakob, upravitelj Kranj sko 379. Lamberg Wolfgang, slubenik kralja Ferdinanda 180, 193, 210, 236. Lasky Hieronim, slubenik kralja Ferdinanda 226, 289, 290, 291, 294, 298, 465. Leisser Maksimilijan, oruar u Ljub ljani 440. Lenkovi (Lenkowych) Ivan poru nik onda kapetan i zapovjednik hrvatsko-slavonske krajine 366, 367, 370, 375, 376, 378, 379, 384, 397, 401, 402, 404, 405, 407, 408, 418, 426, 429, 433, 436, 438, 440, 441, 442, 445, 455. Lepoglava (Lepaglawa) samostan pavlinski 47, 48, 141, 193, 221. Lepoi (Lepoych) Andrija, plemi slavonski 448, 452. Levako polje (Lewachmezew, Ler wach campus, Lywacz) polje kod Gradike izmedju ua Vrbasa i Save u Bosni 200, 230, 242, 371, 476. Lika (Lickau), prijejel u Hrvatskoj 428. Likava, grad (eastrum) u liptovskoj upaniji u Ugarskoj 152. Lilgenberg Jobst, oberster Proviantmeister" 312. Lin (Lincium) grad u Austriji 15, 239, 240, 241, 305, 306. Listbius Ivan, kancelar Ferinandov 365, 413, 414, 425, 451, 456. Ljubljana (Lublan, Laibach), grad u Kranjskoj 30, 108, 172, 186, 204, 221, 262, 439, 440, 442, 475. Lobor, dvor Petra Keglevia u u paniji varadinskoj (kod Zlatara) 221, 237, 278, 296. Lonja (Lonna) rijeka 171. Lombardija (Longobardia), pokra jina 113. Longobardia gl. Lombardija. Lrant Nikola, plemi ugarski 198. Lorinezffy (Lewrynczffy) Stjepan, slavonski plemi 447. Loss Benedikt, slubenik kralja Ferdinanda, 304. Lui (Lwchych) Petar od Kuca, plemi turopoljski 356. Ludbreg (Ludbregh) mjesto u Sla voniji 13, 416. Ludovik II. (f 1526.), kralj ugarsko-hrvatki 23, 334, 348, 351, ,352, 356, 357. Luka (Lwka), mjesto na Kupi 464. Lukavec (Lwkawecz) katel u za grebakoj upaniji (u Turovom polju) 25, 26, 325, 340, 341, 356, 357. Lupoglav, katel u Istri 77, 78. Lusttaller, kranjski plemi 403. Lywacz gl. Levako polje.

M.
Malata Fed., kancelar kralja Fer dinanda 381. Malko-beg (Mankawcz, Malkotschweg), turski vojvoda 159, 173, 234, 371, 453. Maksimilijan I. car (f 1519.) 78. Maksimilijan, kralj eki, sin Fer dinanda I. 370, 372, 373, 425, 443, 446, 455, 456. Mankawcz gl. Malkoz-beg.

497 Margeti (Magetich), plemi 383. Maribor (Marpurg) grad u tajer skoj 466. Marko, plemi 472. Marko Petar, ugarski plemi 152, 210. Martin, upnik u Luki (na Kupi) 464. Marthyncz gl. Martinie. Martinie (Marthyncz) mjesto u va radinskoj upaniji 448. Matija, biskup kninski 367. Matija, kapelan 179. Matija Korvin, kralj ugarsko-hrvatski 478, 479. Matija, literat zagrebaki 177. Matija, upnik u Gradecu 464. Maylat, plemi ugarski 156. Medjuraa (Megereche) grad (ca strum) u krievakoj upaniji 13, 127, 2 7 5 . Medvedgrad (Medwe) grad (castrum) u Slavoniji kraj Zagreba 25, 26, 167. Medwe gl. Medvedgrad. Megereche gl. Medjuraa. Mehmet-beg, paa beogradski (ili smederevski) 1 1 , 12, 38, 160, 191, 234, 4 7 5 . Mehovo (Meichou), utvrda u Kranj skoj 459. Memhetbeg gl. Mehmetbeg. Meni, mjesto u Hrvatskoj 333. Menii (Menych) plemii u Hrvat skoj 333, 334. Metlika (Metlyka), mjesto u Kranj>j 108, 202, 454. Metling gl. Metlika. Mihalovec (Mybalowch), mjesto u Slavoniji 468, Mikleu (Zenth-Nykloos, Mikloos), mjesto u krievakoj upaniji 13, 99. Modi (Modych) Ivan plemi turo poljski 356. Modru, mjesto u Hrvatskoj 439. Mogher gl. Mogor-grad. Mogorgrad (Mogher) u krievakoj upaniji tik mjesta Sloboina 13. Mohaka bitka (1526.), 3 4 1 . Monoszlo gl. Moslavina. Montisgrecensis civitas gl. Zagreb. Moravice (Morawicza), mjesto u Hr vatskoj 442. More Ladislav, slavonski velika 13, 38, 42,' 47, 48, 99, 121, 153, 176, 190, 200, 223, 229, 234, 235, 269, 2 7 1 , 288, 292, 294; 295, 311 478. More-ova udovica 447. Moslavina (Monoszlo), grad (castrum) u krievakoj upaniji grofova Erdodyja 143, 191, 219, 276, 406. Moonjska upanija 130. Mura, rijeka 93, 94, 98. Mura-Szombat, mjesto u vasvarskoj upaniji 129, 192. Murat, vojvoda turski 159, 160, 162, 173, 180, 214, 277, 384, 385, 386, 3 9 1 , 392, 397, 4 7 5 , 476. Mykwlycza gl. Jurii Nikola.

N.
Nadasdy (Naadasdy) od Fogaraa, velika i ban 47, 48, 67, 8 1 , 99, 101, 102, 105. 107, 109, 115, 119, 123, 126, 130, 137, 147, 148, 149, 163, 169, 172, 175, 177, 182, 188, 189, 191, 192, 193, 194, 196, 198, 199, 203, 204, 208, 213, 217, 218,
MONUMENTA XXXVI. ACTA OOMITIALIA II.

220, 236, 271, 304, 370, 462, 468,

222, 239, 274, 305, 371, 463, 473,

223, 260, 278, 307, 380, 464, 479,

228, 263, 279, 309, 381, 465, 480.

231, 267, 280, 328, 449, 466,

233, 270, 291, 352, 461, 467,

32

498 Nain (Nadyn), utvrda u Dalma ciji 209. Nagyvtby (de Naghwath) Antun, slubenik Ludovika 151, 156. Nandoralbensis bassa gl. Beogradski paa. Nedeljanec (Nedelyancz), mjesto u varadinskoj upaniji 447. Nedelie (Nedewcze), mjesto u Medjumurju 196, 206, 229. Nedewcze gl. Nedelie. Nemetujvr (Nemetwywar, Gussing), grad' u Ugarskoj 20, 123, 168, 291, 292, 310, 311. Neuhauser Juraj, austrijski plemi 181. Nidersterreichische lane gl. Austrij ske zemlje. Nijemci (Alemani), narod 153, 403, 463, 467, 478. Njemaka (Germania), zemlja 223, 416, 467. Nikola, literat podbana Tharnczyja 223. Nova Curia gl. Novi Dvori. Novakovi (Novakovich) Ivan, ple mi hrvatski 459. Novi Dvori (Ujuvar), katel u kri evakoj upaniji (kod Garenice) 143, 147. Novi Dvori (Nova Curia), mjesto u Medjumurju (magj. Ujudvar) 444. Novi, grad ua hrvatskom primorju 475. Novigrad, grad u Hrvatskoj na Dobri 392, 401, 403, 407, 409, 416, 455. Novi Grad (Vywar = Ujvr), katel u poekoj upaniji nedaleko Broda na Savi 38. Novi (Wywar) grad knezova Zrin skih u Hrvatskoj (na sastavcima Sane i Une) 99. Novska (Vywar, Szenchewywar) grad slavonskih plemia Svetakih (de Zenche) 99, 274, 299. Ntirnberg, grad u Njemakoj 312.

0.
Oberstein Pavao, prepot beki 459. Obre (Obre), mjesto u varadin skoj upaniji 446. Ofen gl. Budim. Ogulin, mjesto u Hrvatskoj 439, 441. Olah Nikola, ugarski potkancelar kralja Ferdinanda, potom biskup zagrebaki 314, 319, 323, 325, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 334, 336, 339, 340, 342, 345, 347, 357, 358, 359, 370, 373, 380, 400, 410, 411, 413, 414, 451. Olomuc, grad u Moravskoj 239. On gl. Una. Oporovec (Apparocz, Oporocz), grad (castrum) u krievakoj upaniji 99, 274. Orahovica (Rahocza), grad (castrum) u krievakoj upaniji 13, 99. Orbaz campus gl. Vrbako polje. Ormu (Orraosd), mjesto u tajer skoj 240. Osijek (Ezek), grad u vukovskoj upaniji 38, 153, 181, 371, 466. Ostrogon, grad u Ugarskoj 464, 467. Ostrovica (Ostrowcza), grad u Hr vatskoj 384. Ostroac (Ostraschacz) grad na Uni u Hrvatskoj 436. Otmi (Otmich) Antun, plemi hr vatski 459. Otmi (Otmich) Juraj, plemi hrvat ski 459. Otoac (Otoczacz), mjesto u Hrvat skoj 108, 428.

499 Otok (Othok), grad grofova Blagajskih u Hrvatskoj (na Uni) 99. Ozalj, grad u Slavoniji na Kupi 337, 348.

P.
Pakrac (Pekrecz) grad knezova Zrinskih u krievakoj upaniji 99, 173, 188, 322. Plffy Krsto, plemi slavonski 447. Plffy Lovro, plemi slavonski 446, 447. Plffy Lovro od Kpolne (de Kapolna), plemi 151, 153. Petar, plemi slavonski i go spodar Dijankovca 99. Paradeiser Gapar, upravnik u Ptuju, 266. Passau (Patavia), mjesto u Bavar skoj 14, 15. Paka Juraj, slavonski plemi i gos podar Painca 99. Paschyncz gl. Painec. Painec (Pascbyncz) grad plemia Jurja Pake u Slavoniji 99. Patai (Patachych) Petar, plemi slavonski 447. Pavao od Hutine (danas Utinja), bi skup kninski 412, 413, 414, 415. Peuh (Fnfkirchen), grad u Ugar skoj 403, 431. Pedalj (Pdell), grad 404. Peigerzhammer Ivan, blagajnik kralja Ferdinanda 299. Pekrecz gl. Pakrac. Pekry (Pewkry, Peukhri) Ludovik (Lau) od Petrovine (de Petrowyna), velika slavonski 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 22, 23, 24, 26, 31, 32, 33, 35, 39, 40, 41, 47, 48, 50, 51, 52, 54, 56, 57, 59, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 81, 82, 85, 99, 105, 106, 116, 117, 118, 121, 122, 123, 125, 128, 129, 130, 131, 132, 137 149, 150, 151, 152, 153, 155, 157, 163, 164, 165, 166, 180, 182, 186' 195, 201, 205, 210, 236, 259, 335, 463, 465, 472. Pekry Vuk (Volffgang), brat Ludovika Pekryja 156. Pepeli (Pepelych) Fabijan, plemi turopoljski 356. Peranski (de ) Krsto [ubi], plemi hrvatski 459. Perhat Baltazar, plemi slavonski 447. Perenyi Emerik, palatin ugarski 348, 349, 350, 351. Perenyi (Pereny) Petar, ugarski ve lika 156. Perui (Perwsycz) Gapar, slube nik kralja Ivana Zapoljskoga 161, 234, 222. Perzijski ah 66, 75, 237. Pesel (Posel) Pavao, dikator sla vonski 123, 124, "125, 126, 127, 128, 131, 132, 165. Petar on (Don Petrus), konjunik kralja Ferdinanda 107. Pethovia gl. Ptuj. Petrinja, mjesto u Hrvatskoj 366. Petrovac (Petrowach), mjesto u kri evakoj apaniji 419. Petrovina, grad (castrum) Ludovika Pekryja u krievakoj upa niji (kraj Pakraca) 38, 99, 158, 197. Petrovina (Pethrowyna), posjed kap tola zagrebakoga (kod Kraia) 369, 399, 451. Phulyar Ivan gl. Piichler Ivan. Pisa (Pyzach) Juraj od Godinice (de Godinicza), plemi hrvatski 461. Plagaj gl. Blagaj ski.

500 Pleieck (Plaiegk) Ivan Zott von, slubenik kralja Ferdinanda 194. Pogan Petar, plemi slavonski 466. Poljana (Polyana), mjesto u krie vakoj upaniji 466. Poljska (Poloniae regnum), kralje vina 311. Poljski kralj (rex Poloniae) 167. Posega gl. Poega. Posegavar gl. Poega. Posega szent Peter gl. Kaptol kod Poege. Posel Pavao gl. Pesel Pavao. Posonium gl. Poun. Poega (Posegavar, Posseghawar), grad u poekoj upaniji 11, 12, 13, 160, 223, 234, 466. Poenjak (Pozenyak) Matija, plemi turopoljski 356. Poeka upanija (Posega) 11, 12, 38, 185, 200. Poun (Posonium) grad u Ugarskoj 39, 40, 41, 105, 106, 118, 124, 154, 207, 229, 231, 235, 281, 314, 332, 333, 336, 340, 341, 342, 346, 347, 351, 352, 353. 355, 356, 359,^360, 361, 371, 410, 425, 449. Pounska upanija 130. Prag (Praga), grad u ekoj 15, 16, 19, 21, 22, 25, 26, 27, 34, 36, 37, 42, 43, 52, 77, 120, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 137, 148, 149, 169, 170, 171, 181, 185, 189, 194, 195, 203, 204, 207, 211, 218, 314, 316, 319, 336, 357, 358, 359. Prantner Wolfgang, metar roda sv. Jurja 195. Praschoczy Stjepan gl. Prakoveki Stjepan. Prakoveki (Praschoczy) Stjepan, slavonski plemi 31, 147, 220. Prakoveki (Praschkoczy) Krsto, slavonski plemi 278. Prodavi (Prodawycz), mjesto u kri evakoj upaniji (danas Virje) 223, 437. Prepostvra gl. Kaptol kod Poege. Pribjezi (Pribcken), puanstvo 441. Priindl gl. Brinje. Ptuj (Pethovia, Pettau) grad u ta jerskoj 17, 18, 24, 34, 38, 57, 59, 60, 63, 64, 97, 122, 130, 148, 149, 152, 153, 157, 164, 165, 187, 202, 204, 210, 217, 219, 221, 223, 227, 228, 232, 233, 236, 237, 239, 240, 242, 273, 275, 276, 236, 292, 296, 426, 431, 446, 475. Puhakoveki (Pwhakoczy) Ivan, ple miki sudac upanije varadinske 448. Pchler (Phulyar, Pucler) Ivan, kranjski plemi 77, 78, 459, 468, 469.

R.
Rachyza Zenth Isthwan domini Tahy gl. Raeiea. Raca (Racha), mjesto u krievakoj upaniji 311. Raia Sv. Stjepana (Rachyza Zenth Isthwan), grad Franje u Slavoniji 99. Radgonja (Rakaspurg, Rakospurg, mjestu u tajerskoj 108. Radi (Radyeh), slubenik 214, 219. Rahocza castrum gl. Orahovica. Rakaspurg, Rakospurg gl. Radgonja. Rakovec (Rokonok, Rokonok) katel u krievakoj upaniji (kod Vr bovca) 25, 26, 167, 371. Ran (?) Pavao od Kravarine, ple mi slavonski 337.

501 Rasa (Rassa) grad knezova Zrinskih u krievakoj upaniji (nedaleko Bijele Stijene) 99, 159, 173, 188. Rasinja (Razynya), mjesto u krie vakoj upaniji 152. Ratisbona, grad u Njemakoj 223. Ratkay Pavao, slavonski plemi 23, 26, 39, 47, 48, 49, 154, 155, 173, 200, 274, 368, 383, 385, 386, 400, 448, 449, 452, 472. Ravenski (Ravony) Mihajlo, slavon ski plemi i protonotar slavonski 15, 31, 151, 264, 281, 324, 359, 360, 371. Rawony Michael gl. Ravenski Mi hajlo. Rebrovi (Rebrowych) Petar, slu benik bana Petra Keglevia 277. Remetinec (Remetyne), mjesto u va radinskoj upaniji 23. Repach gl. Ripa. Reway Franjo, ugarski plemi 337. Rhokonok gl. Rakovec. Rijeka (Civitas Pluminis, Sant Veit am Pflaura) 214, 438. Rim (Vrbs), grad u Italiji 214. Ripa (Repach) grad u Hrvatskoj (na Uni) 99, 162, 180, 181, 183, 192, 193, 209, 215, 226. Ripa (Rypacz) Petar, izabrani bi skup kninski 210, 211. Rogendorff, general kralja Ferdi nanda 152, 153, 155. Rumpfn Wilhelm, plemi austrijski 56. Roszok, ime mjesta 279. Runovi Rwznowyth) Petar, plemi hrvatski 210, 211.

S.
Salm Nikola, dvorski metar i ka petan kralja Ferdinanda 314, 333, 338, 352. Samandriensis zanczak gl. Beograd ski paa. Samovojska (Zamowoyzka) neki od lini Turin 229. Samobor (Zamobor) grad (castrum) u zagrebakoj upaniji 47, 48, 49. Sana (Zaana), rijeka 212. Sant Veit am Pflaun gl. Rijeka. Sapi (Zapchych) Juraj, plemi 446. Srvr (Sarwar), grad u vasvrskoj upaniji u Ugarskoj 122, 274, 291. Sava (Zawa, Saw), rijeka 27, 47, 94, 98, 100, 107, 109, 143, 158, 159, 162, 171, 172, 187, 188, 191, 222, 224, 225, 243, 266, 274, 277, 292, 325, 368, 369, 374, 399, 451, 453, 466, 476. Sauk (Sawk), vojvoda turski 159, 173, 234. Savus gl. Sava. Scheliu gl. elin. Schrott Ahacije, blagajnik u slubi kralja Ferdinanda 18, 34, 38, 50, 131, 149, 176, 182, 309. Sclavonia gl. Slavonija. Sey Franciscus gl. Zay Franjo. Selnyak nobilium Castellanffy gl. Zelinjak. Selin gl. elin. Seyrer, slubenik kralja Ferdinanda 236. Semczei gl. Svetaki. Sempte (Sempthe), mjesto u njitranskoj upaniji 150. Semoveki (Semoczy) Petar, plemiki sudac upanije varadinske 447. Senj (Segnia), grad u Hrvatskoj na moru 78, 108, 428, 442. Serinius gl. Zrinski. Siegesdorf Juraj, kraljev ratni vije nik 383, 397, 398, 408, 442. Siget, grad u baranjskoj upaniji 403, 410.

502 Sikls (Soklyos) grad u baranjskoj upaniji u Ugarskoj 227. Simonffy Bla, slubenik bana Tome Ndasdyja 229. Sira (Zyrch) grad plemia Katelanovia u krievakoj upaniji (kod dan. Daruvara) 99. Sisak (Siscia, Zyzya), grad (castrum) u Hrvatskoj na sastavcima Kupe i Save 324, 325, 326, 327, 329, 330, 332, 336, 338, 339, 365, 369, 373, 374, 380, 382, 383, 384, 385, 386, 395, 397, 399, 416, 423, 451. Siksto papa (neka ala ili prisvarak) 215, 223. Skoblji (Zcoblich) Mihajlo, plemi hrvatski 459. Slatinski (Zalathnoky) Matija, literat zagrebaki 356, 357. Slavonija (Sclavon a, Slavonta, Winischlan), kraljevina 9, 10, 11, 12, 14, 16, 17 18, 20, 22, 23, 24, 26, 27, 28 31, 34, 35, 40, 42, 45, 49, 51 55, 59, 60, 61, 62, 63, 65, 66 67, 68, 69, 71, 73, 79, 80, 82 83, 84, 85, 86, 87, 89, 90, 91 92, 9-i, 96, 97, 99, 100, 104, 105, 107, 108, 109, 110, 111 118, 119, 112, 122; 123, 124 126, 127, 129, 130, 131, 132 133, .137, 138, 139, 149, 150 155, 156, 158, 163, 164, 169 170, 171, 172, 179, 182, 185 187, 190, 191, 194, 195, 202 203, 204, 206, 207, ,209, 210 212, 214, 216, 227, 230, 233 236, 237, 238, 239, 240, 242 249, 251, 252, 253, 254, 255 258, 259, 260, 262, 263, 268 272, 273, 274, 280, 281, 285 286. 290, 291, 294, 295, 296 297, 298, 299, 303, 306, 307 308, 309, 310, 311, 312, 314 315, 316, 319, 320, 321, 322 324, 325, 328, 329, 332, 333 334, 335, 336, 337, 338, 339 340, 342, 346, 347, 348, 349, 350, 351, 353, 354, 355, 356, 357, 358, 359, 360, 361, 365, 366, 367, 369, 371, 372, 373, 374, 376, 380, 382, 384, 394, 395, 396, 399, 410, 412. 413, 416, 418, 423, 424, 425,' 426, 427, 418, 429, 432, 439, 446, 447, 448, 449, 450, 453, 454, 465, 470, 471, 473, 477. Slunj (Zlwn), grad knezova Fran kapana u Hrvatskoj 99. Sobjeslava (Zobislo), grad u ekoj 19, 22. Sofija vojvotkinja od Mazovije, ena Ludovika 129, 151, 164, 197, 199, 206, 246, 258. Soklyos gl. Siklos. Sokol TSzokol), grad u Hrvatskoj (kod^Bia) 192. Somogy (Simigium), upanija i mje sto u Ugarskoj 8, 17, 94, 149, 154, 328, 359. Soproncza (Sopencza?), planina kod Poege 160, 478. Soos ( = Ss) Franjo, slavonski ple mi 23, 150, 155. Speir (Spyra), grad u Njemakoj 323, 324. Spiko (Spychko) Juraj, plemi sla vonski 152. Spiller (Spuller) Bla, blagajnik kralja Ferdinanda 125, 128, 131, 149, 194, 229. Spychko gl. Spiko. Spyra gl. Speier. Spysser Bla, austrijski plemi 153. Sraica (Zrachycza), mjesto u za grebakoj upaniji 269. Srainec (Zrachyncz), mjesto u va radinskoj upaniji 447. Sreice (Zerdahel), samostan u kri evakoj upaniji, onda grad Tome Nadasdyja 99. Sredjani (Zeraheli), mjesto u kri evakoj upaniji 234. Srezoje (Zrezoye) Stjepan, slubenik

503 kninskoga biskupa Andrije Tukaaia 2 1 0 / 2 1 1 . Srijem (Sirimium), biva upanija 38, 185, 1 9 1 . Stani (Zthanchych) Ivan, plemi hrvatski 4 6 1 . Steninjak, grad u Hrvatskoj (da nas Sjeniak) Tome Ndasdyja 177, 214, -219, 223, 224, 228, 230, 2 3 1 , 273, 27G, 307, 314, 461, 464, 469. Sterli (Sterlich) Vid. slubenik Franje Tahyja 1 1 . Stiria gl. tajerska. Stjepan nepos Bernarda Frankapana 229. Stomberg gl. Stubnberg. Strasser, kapetan 453. Stresemley Barbara, ena bana Petra Keglevia 250. Stubica (Zthwbycza), katel u Sla voniji 7, 10, 47, 122, Stubnberg, vlasnik Cesargrada 47, 48, 155, 262. Stubenberg Baltazar, tajerski ple mi 349, 350, 351, 353. Stubenberg Erazmo, tajerski plemi 349, 350, 3 5 1 , 353. Stubenberg Gapar, tajerski plemi 349, 3 5 1 , 353. Subocki grad (Zombathel = Szombathely) slavonskih plemia Sve takih (de Zemche) u upaniji krievakoj (kod Novske) 99, 274, 478. Sulyok (Swlyok) Bla, ugarski ple mi 154. Susjedgrad (Zomzedwara, Sossed), grad (castrum) u Slavoniji 7, 10, 47, 4 8 , 80, 122, 1 8 1 , 182, 187, 223, 371, 4 5 3 . Svetaki (de Zempche) plemii 47, 99, 175. Svetaki (Zempchey) Krsto, plemi
v

slavonski 153, 171, 186, 273, 29,9, 477. Svetaki (Zemchey) Vuk, plemi sla vonski 161. 172, 200, 210. Svinica (Swinicza), utvrda u Hrvat skoj (kod Kostajnice) 4 0 1 . Svinjar (Zwynar), mjesto na Savi u poekoj upaniji 292. Szalay (Zalay) Ivan, ugarski plemi 223. Szalay (Salaij Toma, ugarski plemi 430, 447. Szalonakvr (castrum Zalonok), grad u vasvtirskoj upaniji u Ugar skoj 168. Szekely Jakov, sin Luke Szekelya 437. Sz6kely (Zeckel, Zkl) Luka od Ormuda (de Ormosd), velika slavonski 4, 8, 9, 14, 15, 22, 68, 69, 80, 106, 118, 130, 131, 152, 154, 155, 156, 164, 178, 195, 198, 202, 203, 2 5 1 , 253, 254, 255, 262, 310, 323, 324, 332, 334, 337, 345, 346, 352, 354, 355, 366, 368, 370, 3 7 1 , 375 376, 378, 379, 409, 437, 452. Szemczei gl. Svetaki. Szenchey gl. Svetaki. Szenchewywar gl. Novska. Szentivny (Zenth Iwany) Mihajlo, slavonski plemi 13. Szent-Lorincz (Sanctus Laurentius), mjesto u baranjskoj upaniji 186. Szerdahely, ime mjesta 279. Szerecsen (Zerecheu) Ivan, plemi ugarski 462. Sybenyk gl. ibenik. Sybrik Osvald, slubenik kralja Fer dinanda 184. Syccum ( = ibenik?), mjesto u mle takoj vlasti 214. Syhylbergh gl. umberak. Syrmium gl. Srijem. Sysimberk gl. umberak.

S.
abac (Sabacz), grad u Srbiji 479. Sagovina (Sagovina), grad (castrum) u poekoj upaniji 1 1 , 12. Sarampov (Sarampo) mjesto, u kri evakoj upaniji (kod Ivania) 468.

504 emoveeki (Semoczy) Juraj, plemi slavonski 447. ibenik (Sybenyk), grad u Dalma ciji 230. kiljanovi (Skelanawycz) Stjepan, katelan 160. imon, slubenik podbana Tharnczyja 224. opron, grad u Ugarskoj 39, 380. panjolci (Hispani), vojska kralja Ferdinanda 249, 260, 263, 267, 280, 480. tajerska (Stiria, Steyr), zemlja 73, 82, 84, 85, 105, 108, 187, 192, 194, 217, 266, 319, 353, 354, 375, 377. 392, 403, 431, 432, 439, 453, 454.

T.
Tabor (Thabor), grad (castrum) u varadinskoj upaniji (danas Ve liki Tabor) 449, 452. Tahy Bernard, slubenik bana Tome Nadasdyja 272, 278. Tahi (Dahi) Franjo, slavonski ve lika 11, 12, 13, 47, 48, 177, 182, 204, 214, 223, 238, 244. 262, 269, 271, 274, 291, 312, Tahy Ivan, neko prior vranski 12, 468. Talovec (Thalowcz), mjesto u krievakoj upaniji 229. Tata, mjesto u komaromskoj upa niji u Ugarskoj 152. Tarnczy (Tarnoci, Tharnoczy) An drija, podban 172, 191, 196, 204, 206, 207, 207, 215, 219, 220, 221, 223, 224, 230, 235, 277. Tereck gl. Trk. Teufenpah Franjo, slubenik na Krajini 445. Thalowcz gl. Talovec. Thapalocz gl. Topolovec. Therek gl. Trk. Thernowczy Andrija gl. Tarnezy Andrija. Thersacz gl. Trac. Thoth gl. Tot. Thuenau gl. Dunav. Thurcae gl. Turci. Thurcia gl. Turska. Thurn Ahac, barun kranjski 442. Thurezy Ivan o Ludbrega, sla vonski plemi 13, 49. Thurzo (Turzo) Aleksije, velika ugarski 5, 123, 129, 137, 169, 207. Thurzo Franjo, biskup njitranski 358, 369, 381, 399, 425, 451. Thuyn gl. Tovu nj. Tshurgo gl. Csurg. Tiber (Thyberius), rijeka u Italiji 214. Tolna, upanija ugarska 94. Toma, upnik u Zlataru u Hrvat skoj 464. Topolovec (Thapalocz), grad u krievakoj upaniji (kod dan. Belovara) 214, 311. Topusko (Thopozka), mjesto u Hr vatskoj 276, 294, 399, 451, 468. (Thoron), mjesto u vasvrskoj upaniji u Ugarskoj 262. Tt (Thoth) Emerik, ugarski ple mi na dvoru kralja Ivana Zapoljskoga 8, 152. Tovunj (Thuyn), katel u Hrvatskoj 78. Trk (Thewrek) Mihajlo, plemi 472. Trk (Tereck) Valentin, ugarski velika 5, 8, 9, 17, 18, 25, 40, 41, 109, 116, 120, 121, 123, 150, 151, 154, 155, 156, 161, 167, 172, 177, 185, 186, 187, 199, 200, 210. Traa gl. Drava. Tranquillo, tajnik Ludovika Grittija 15.

505 Transsilvania gl. Erelj. Traunecker Toma, slubenik kralja Ferdinanda 299. Trautmaunsdorfer Krsto, slubenik na Krajini 435. Travus gl. Drava. Trbi (Therbych) Bartol, plemi tu ropoljski 356. Trnava (Nagy-Szombat), grad u ugarskoj 40, 41, 332.' Trnovec (Thernowcz), mjesto u va radinskoj upaniji 446. Trst (Triest), grad na Primorju 438. Trukzaz ( = Trnehses) Jakov, austrij ski plemi 153. Trunetter, ratni tajnik 443. Trac (Thersacz), grad Frankapana Trakih u Hrvatskoj 99, 368, 436. Tschesma gl. azma. Tumpi (Thumpich) Bernard Seanski (do Zechan), plemi hrvatski 459. Tumpi (Thompyth) Ivan, plemi slavonski 472. Turci (Thurcae, Turcae, Turken), narod 6, 11, 12, 13, 20, 21, 27, 28, 29, 35, 38, 41, 42, 44, 47, 53, 55, 5'8, 63, 65, 6, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 82, 83, 85, 88, 90, 91, 92, 93, 94, 98, 100, 108, 111, 112, 113. 138, 141, 151, 152, 156J 159, 161, 164, 172, 173, 177, 178, 179, 182, 1-83, 186, 188, 189, 190, 191, 202, 203, 207, 209, 211, 214, 216, 217, 219, 221, 223, 225, 226, 229, 230, 231 232, 234, 236, 238, 242, 243 244, 245, 255, 256, 259, 262, 263, 264, 265, 266, 268, 270 273, 276, 278, 279, 280, 281 288, 289, 290,, 291, 292, 293 294, 295, 299, 304, 310, 311 312, 313, 315, 320, 321, 325 328, 330, 338, 346, 365, 368 369, 371, 384, 386, 392, 399 412, 419, 426, 430, 433, 445, 446, 447, 453, 454, 460, 466 467, 469., 475, 476, 478, 479 Turovopolje (Thuropolya, Dnrovo pole, Campus Zagrabiensis), prijedjel u zagrebakoj upaniji 229, 840, 341, 355, 453. Turri Erazmo, slubenik kralja Fer dinanda 180, 193, 210, 242. Turska (Thurcia), drava 16, 190, 440. Tukani Andrija, . biskup kninski 210, 211, 459.
123, 158, 175, 185, 200, 212, 222,

U.
Udbina (Wdwynya) grad u Hrvat skoj 366. Ugarska (Hungaria, Ungern), kra ljevina 6, 28, 41, 55, 63, 66, 70, 71, 82, 83, 88, 130, 150, 156, 158, 169, 191, 192, 215, 227, 265, 273, 314, 315, 316, 320, 321, 322, 331, 332, 333, 337, 346, 347, 348, 349, 357, 372, 426, 430, 431, 432, 460, 473. Ugri (Hungari), narod 6, 153, 154, 158, 164, 322, 467. Ujlaky Franjo, gjurski biskup 68, 105, 109, 167, 168, 251, 470, 474, 480. Ujudvar gl. Novi Dvori. Una (Vn, On, Wnna), rijeka 100, 171, 182, 190, 214, 219, 242, 276, 366, 476. Ungnad (Vngnad, Vgnoth) Ivan ba ron od Sonnecka, general kralja Ferdinanda i zapovjednik hrvatsko-slavonske krajine 137, 138, 170, 184, 217, 218, 226, 227, 228, 232, 23P, 262, 285, 288,

506 289, 292, 294, 299, 303, 312, 316, 354, 384, 392, 394, 395, 414, 415, 418, Ungnad Krsto, sin 404, 430, 432. 295, 296, 297, 313, 314, 315, 385, 386, 387, 399, 408, 413, 442, 443, 444. Ivana Ungnada Ungnad Ludwig, sin Ivana Ungnada 393, 408. Uskoci (Vskoczy), 77, 78, 108, 397, 433, 440, 442, 454. Ustilonja (Hwztilonna) mjesto u kri evakoj upaniji na sastavcima Lonje i Save 172, 176, 184, 188, 191,193, 243, 245,274, 299,368.

V.
Vagatovi (Wagathowicb) Ivan, ple mi hrvatski 462. Valentin, literat 323. Valpovo (Walpo), mjesto nedaleko Drave kod Osijeka 61, 153, 191. Varadin (Warasdinum), grad u Slavoniji 5, 8, 9, 13, 15, 18, 35, 39, 40, 80, 94, 97, 117, 129, 152, 153, 161, 164, 165, 197, 198, 199, 206, 220, 229, 258, 266, 272, 273, 274, 289, 297, 309, 314, 315, 400, 430, 431, 432, 439, 444, 446, 447, 448, 449, 452, 453, 462. Varadinska upanija (comitatus Varasiensis) 154, 250. 263, 322, 326, 329, 339, 349, '351, 369, 385, 386, 399, 400, 423, 446, 447, 448, 451, 452. Vrday Pavao, ostrogonski nadbi skup 40, 155, 169, 310, 355. Vasarhelyi (de Wassarhel) Grgur, literat 472. Vasvarska upanija (com. Castriferrei) 17, 105, 107, 130, 149, 150, 151, 154. Veekovi (Wechkowych) Marko, plemi hrvatski 461. Velika (Welyke) grad (castrum) u krievakoj upaniji Tome Nadasdyja (danas Kraljeva Velika) 24, 47, 99, 106, 120, 143, 147, 158, 191, 207, 227, 230, 263, 273, 275, 322, 328, 332, 479. Volkovec (Welkowcz), mjesto u va radinskoj upaniji 446. Venecija, grad i republika 15, 66, 74, 75, 93, 95, 97, 113, 161, 210, 214, 216, 221, 226, 234, 306. Verwocz gl. Virovitica. Vesprim, grad u Ugarskoj 152, 431. Vhrumbegh gl. Husref-beg. Vidnik (Widnickb), utvrda u Hr vatskoj 402. Vidovec (Wydowcz), mjesto u va radinskoj upaniji 446. Vinica (Veniche), grad u varadin skoj upaniji 205, 266, 424. Vinodol, katel u Hrvatskoj (kod Petrinje) 402. Virovitica (Werewcze, Berbecz, VerVPOCZ. Wreticz), mjesto u viro vitikoj upaniji 80, 143, 147, 158, 371, 395, 398, 406, 428, 4B1, 463, 468. Vladislav II., kralj ugarski i hrvat ski 337. Vlasi (Walachi, Wolachi), puanstvo 173, 368, 469, 478. Vn gl. Una. Voin (Athyoa), grad Urbana Batthynyja u krievakoj upaniji (kod Slatine) 99. Vojkovi (Wojkfiy) Nikola, pro tonotar slavonski 337. Vojni (Woynych) Mihajlo, slubenik bana Petra Keglevia 294. Voroi (Worossych) Grgur, plemi turopoljski 356. Vrsvx (Weresvar alias Rotonturu

507 = Rotentnrro), grad u vasvrskoj upaniji u Ugarskoj 262. Vragovic (Wragouyth) Juraj, plemi hrvatski 192. Vrana (Wrana, Aurana), utvrda u Dalmaciji 209, 214, 234. Vrbako polje (campus Orbaz), prijedjel u Bosni 38. Vrbovec (Vrbowch), mjesto u krievakoj upaniji 419. Vukovina^. mjesto n Turovom polju 453.. Vywar ( = Lipt-Ujvr) gl. Hradek. Vywar ( = Ujvr) gl. Novi Grad. Vywar slavonskih plemia Svetakih (de Zemche) gl. Novska.

W.
Waghits gl. Baki. Wamphy Walthasar gl. Bnffy Bal tazar. Waragna de, Emerik gl. . Wathori Wona gl. Bthory Bona, Wdwynya gl. Udbina. Weinitz gl. Vinica. Welike gl. Velika. Werewcze gl. Virovitica. Weisprach, posjed Bakiev 123. Wiener-Neustadt (Nova Civitas), grad u Austriji 18. 25, 270, 271, 299, 303. Windischgrz Pankrac, tajerski plemi 404. Windischland gl. Slavonija. Woithani gl. Batthyny. Wlley gl. Belaj. Wnna gl. Una. Woykffy Nikola, gl. Vojkovi Ni kola. Wywar domini Zriny gl. Novi (na Uni).

Z.
Zaana gl. Sana. Zabelath (?), mjesto u Hrvatskoj 276. Zaboki (de Zabok) Gapar, plemi slavonski 448. Zabok, mjesto u varadinskoj upa niji 448, 452. Zagrabia gl. Zagreb. Zagreb (Zagrabia, Agramb), grad u Slavoniji 15, 30, 49, 94, 97, 117, 129, 141, 163, 164, 177, 181, 182, 185, 187, 191, 195, 204, 215, 218, 219, 221, 222, 224, 225, 229, 230, 234, 265, 266, 273, 274, 300, 319, 323, 332, 335, 356, 370, 371, 373, 375, 376, 377, 378, 379, 382, 383, 414, 415, 418, 437, 439, 443, 444, 449, 450, 453, 454, 455, 456, 462, 476, 477, 478, 481. Zagrebaka upanija (comitatus Zagrabiensis) 143, 214, 229, 325, 326, 330, [339, 340, 341, 369, 385, 399, '400, 423, 450, 551. Zagrebaki kaptol (capital um Zagrabiense) 47, 48, 99, 171, 176, 189, 191, 219, 280, 325, 326, 327, 329, 331, 336, 338, 339, 347, 366, 369, 272, 374, 380, 396, 399, 408, 409, 411, 423, 447, 451, 470, 481. Zaladska upanija (Zaladiensis com.) 17, 94, 149. Zalathnoky Matija, literat gl. Sla ti nski. Zalay Ivan gl. Szalay Ivan. Zalonok (eastrum) gl. Szalnakvr. Zamlaka (Zamlacha) mjesto u va radinskoj upaniji 23, 155, 447

508 Zamlae (Zemlecha), mjesto kraj Varadina 13. Zamobor gl. Samobor. Zamowoyzka gl. Samovojska. Zapoljo (Zapolya), mjesto u poe koj upaniji (kraj dan. Nove Gradike) 200. Zapoljski (Zapolyay) Ivan, kralj gl. Ivan Zapoljski. Zapchych gl. Sapi. Zawns gl. Sava. Zay (Zai, Sai) Franjo, ugarski ve lika 177, 204, 269, 271, 288, 472. Zbelava (Zbolyo), mjesto u vara dinskoj upaniji 447. Zb'elyo gl. Zbelava. Zcoblich gl. Skoblji. Zdenci (Izdencz), katel u krievaekoj upaniji 150, 152, 153, 156, 157, 196, 234. Zdryni gl. Zrinski. Zeckel gl, Szekely. Zelinjak (Selnyak), grad plemia Katelanovia u krievakoj u paniji (kod dananjega Sirca i Daruvara) 99. Zelwny gl. Frankapan Juraj Slunjski. Zemlecha gl. Zamlae. Zempche gl. Svetaki. Zenth Myklos castrnm quondam Ladislai Bnffy gl. Mikleu. Zenth-Mykllos ( = Mikls) gl. Mi kleu. Zenth Iwany Michael gl. Szentivnyi Mihajlo. Zentbgyerghwara gl. Gjurgjevac. Zenng gl. Senj. Zerdahel gl. Sredice. Zerdahal (~ Szerdahely). mjesto 229. Zerechen gl. Szerecsen. Zerin gl. Zrinj. Zimi (Zymyth) Juraj, hrvatski plemi 473. Zimi (Zimich) Stjepan, plemi hr vatski 459. Zlat (Zlath), mjesto u Hrvatskoj 464. Zlwn gl. Slunj. Zobislo gl. Sobjeslava. Zoboczki castrum gl. Subocki grad. Zombathel gl. Subocki grad. Zomzedwara gl. Susjedgrad. Zraehycza gl. Sraica. Zrachyncz gl, Srainec. Zrezoye Ztepan gl. Srezoje Stjepan. Zrinj (Zerin), grad u Hrvatskoj 404. Zrinski Ivan, velika hrvatski 26, 188, 267. Zrinski knezovi (braa Ivan i Ni kola) 7, 9, 20, 21, 47, 48, 99, 155, 165, 167, 172, 173, 182, 186, 190, 191, 201, 211, 212, 223, 268. Zrinski Krsto, velika hrvatski 473. Zrinski Nikola star., velika hrvat ski 459. Zrinski (de Zrinio) Nikola, velika hr vatski i ban 26, 307,308, 309,310, 314, 328, 331, 334, 336, 340, 341, 345, 348, 355, 359, 360, 361, 366, 371, 379, 380, 381, 385, 387, 391, 397, 408, 410, 411, 441, 444, 455, 456, 462. Zthanchych gl. Stani. Zthwbycza gl. Stubica. Zwynar gl. Svinjar, Zwnyogh (?) ime lino 230. Zvrch gl. Sira. Zyzek gl Sisak. Zyzya gl. Sisak.

Z.
elin (Schelin), mjesto u Slavoniji na Savi 122, 368, 469. eljezno (Aizenstat = Eisenstadt, madj. KAsmarton), mjesto u Ugarskoj (u opronskoj upaniji 108. umberak (Sysinberg, Syhylbergh), grad na kranjskoj medji 77, 78. 469.

entorum regnl Croatiae, Dalmatiae et Siavoniae saeculi XIII. L digessit I. Kukuljevi de Saccis. Zagrabiae 1896.; K 12. jta i djela biskupa J. J. Strossmayera i izabrani njegovi spisi: go., rasprave i okrunice. Napisao i sabrao T. Smiiklas. 1906.; K 2. . Statuti primorskih gradova i opina. Bibliografiki nacrt. Napisao dr. Ivan Strohal. 1911.; K 225. Hrvatski spomenici iz ninskoga podruja iz dobe narodnih hrvatskih vla dara: Dvorska Kapela sv. Kria. Napisao dr. Luka Jeli.1911.; K 4. 26. Akcenti u imenica i pridjeva. Napisao uro Danil. 1913. K 2. 27. Pravna povijest dalmatinskih gradova. Dio I. Osnovke razvitku pravne povijesti dalmatinskih gradova. Napisao dr. Ivan Strohal. 1913.; K 6. Razreda matematiko-priFodoslovnoga. 1. Flora croatica. Auctoribus Dr. Jos. Schlosser et Lud. Farka-Vukotinovi 1869; K 12. 2. Fauna kornjaa trojedne kraljevine. Od dra. J. K. Schlossera Klekovskoga. 18771879. Knj. 1., 2., 3. po K 6. 3. Izvjee o zagrebakom potresu 9. studenoga 1880. Sastavio J. Torbar. 1882.. K 4. 4. Flora fossilis Susedana (Susedska fosilna flora. Flore fossile de Sused. Auctore Georgio dr. Pilar. 188B.; K 16. 5. Geografijske koordinate ili poloaji glavnijih toaka Dalmacije, Hrvatske, Slavonije i djelomice susjednih zemalja, imenito Bosne i Hercegovine, Istre, Kranjske itd. Sastavio dr. Gj. Pilar. 1890.; K 8. 6. De piscibus fossilibus. Fosilne ribe Komena, Mrzleka, Hvara i M. Liba nona. Napisao dr. Drag. Gorjanovi-Kramberger. 1895.; K 7. 7. Gragja za neogensku malakoloku faunu Dalmacije, Hrvatske i Slavonije uz neke vrste iz Bosne, Hercegovine i Srbije. Materiaux pour la faune malacologique neogene de la Dalmatie, de la Oroatie et de la Slavonie avec des especes de la Bosnie, de 1' Herzgovine et de la Serbie. Sloio Spiridion Brusina. Sa 21 tablicom. 1897.; K 12. 8. 0 srednjem trijasu Greguri-brijega u Samoborskoj gori i o njegovoj fauni. Sa 5 tablica. Napisao dr. Marijan Salopek. 1912.; K 9. Fosilni proboscidi Hrvatske i Slavonije (De proboscidibus fossilibus Croatiae et Siavoniae). Sa 4 tablice. Napisao dr. Dragutin Gorjanovi-Kramberger 192.; K 250. 10. Fosilni rinocerotidi Hrvatske i Slavonije (De rhinocerotidibus fossilibus Cro atiae et Siavoniae). Sa 13 tablica. Napisao dr. Dragutin GorjanoviKramberger, 1903. K 12 11. ivot i kultura diluvijalnoga ovjeka iz Krapine u Hrvatskoj (De hominis diiuvialis Krapina in Croatia vita et oultura). Sa 15 tablica. Napisao dr. Dragutin Gorjanovi-Kramberger, 1913. K 12.

IV. Znanstvena djela za opu naobrazbu.

1. Historija srednjega vijeka za narod hrvatski i srpski. Napisao N. Nodilo. Knj. 1. Rimski svijet na domaku propasti i varvari. 1898. Knj. 2. Bizantija i germanski zapad do smrti cara Justinijana I. (476565.) 1900. Knj. 3. Varvarstvo otima mah nad Bizantijom, do smrti cara Heraklija (566641) 1905. (Ispor. knjige pod V. 8.); po K 2. 2. Knj. 4. Naa narodna epika. Napisao T. Mareti. 1909.; K 2*50. 3. Knj. 5. Pogledi na biologike i bionomike odnose u Jadranskome moru. Na pisao dr. Krunoslav Babi. 1911.; K 2*50. 4. Knj. 6. Crvi nametnici, s osobitim obzirom na ovjeka. Napisao dr. August Langhoffer. 1911.; K 1-50..

V. Knjige, koje su prele u svojinu Akademije Hi su

izale njezinim trokom:
1. Jugoslavenski imenik bilja. Sastavio dr. B. ulek. 1879.; K 4. 2. Povjestni spomenici junih Slavena. Izdao I. Kukuljevi. Knj. 1. (Acta croa tica.) 1863.; K 6. 3. . . . 3 . ; 6. 4. . li . Ha . ; 2*60. 5. . . ; 2*60. 6. Kurelac: Stope Hristove; K 1. Jake; 2. 7 Eaki: Assemanov evangjelistar; K 6. 8. Historija srednjega vijeka za narod hrvatski i srpski. NapisaorN. Nodilo. Knj. 3. Varvarstvo otima mah nad Bizantijom, do smrti cara? Heraklija (566641.) U Zagrebu 1905. (Vidi knjige pod 4. 1.); po K 2.

VI. Izvjea matematiko-prirodoslovnoga razreda. (Bulletin des travaux de la classe des Sciences Mathematiaues et Naturelles.) 19131915.--^SV, 1.4.

6. Zbornik za narodni ivot i obiaje junih Slavena. (Knj. Knj. 1.6. i 8,19. po K 5. Knj. 7. K 6. Knj. 7. Graa za povijest knjievnosti hrvatske. (Knj. 1.7.) Knj. 1. i 2. po K 3-60; knj. 4. K 3 ; knj. 3., 5., . Dru. L. Gaju) i 7. po K 4. 8. Ljetopis Jugoslav, akademije znanosti i umjetnosti. Sv. 1.29. Svez. 1., 2. i 8. po K 1-20, svez. 3.7., 9.11. po K 2, svez. 12. K 3, svez. 13. K K 1-60, svez. 14.29. po K 2. 9. Diplomatiki zbornik (Codex diplomaticus) kraljevine Hrvatske, Dalmacije i Slavonije. Sabrao i uredio T. Smiiklas. Sv. 2. Listine 12. vijeka (1101. 1200.); sv. o. Listine godina 1201.123.; sv. 4. Listine godina 1236.1255.; sv. 5. Listine godina 1256.1272.; sv. 6. Listine go dina 1272.1290. Svezak po K 10. Sv. 7. Listine godina 1290.1300.; K 6. Sv. 8. Listine godina 1301.1320.; sv. 9. Listine godina 1321.1331.; sv. 10. Listine godina 1332.1342.; sv. 11. Listine godina 1343.1350.; sv. 12. Listine godina 1351.1359. Svezak po K 10. 10. Prinosi za hrvatski pravno-povjestni rjenik. Napisao V. Maurani. Sv. 1. (Atenija). 1908. Sv. 2 (teta -grabe). 1909. Sv. 3. (gradovan kanat) 1912. Sv. 4. (kanatmed-) Sv. 5. (medarodnud) 1914. Svezak po 4 K. 11. Prirodoslovna istraivanja Hrvatske i Slavonije, 1913.1915. Svezak 1.6. Po K 2.

II. Rjenik hrvatskoga ili srpskoga jezika.

Dio 1. Obradio . Danii; sv. 1.4. Dio 2. Obradili . Danii, M. VaJavec, P. Budmani; sv. 5.8. Dio 3. Obradio P. Budmani; sv. 9.12. Dio 4. Obradio P. Budmani; sv. 13.17. Dio 5. Obradio P. Bud mani ; sv. 18.23. Dio 6. sv. 24.-27. Obradili P. Budmani i T. Ma reti. sv. 28. i 29. Obradio T. Mareti. Cijena dijelu po K 24. Dio 7. sv. 30. obradio T. Mareti K 6.; sv. 31., 32. i 33. obradio T. Mareti, po K 4. Popis kniga i rukopisa upotrebljenih za Rjenik hrvatskoga ili srpskoga je zika . . . (Pretampano iz VI. dijela Rjenika) 40 filira. Razreda historieko-fllologiekoga i filosofieko-juridikoga. 1. Dvie slube rimskoga obreda za svetkovinu sv. irila i Metuda. Izdao Ivan Beri. 1870.; K 2. 2. Historija dubrovake drame. Napisao prof. A. Pavi. 1871.; K 250. 3. Pisani zakoni na slovenskom jugu. Bibliografski nacrt dra. V. Bogiia. 1872. K 2-50. 4. Izprave o uroti bana Petra Zrinskoga i kneza Fr. Frankopana. Skupio dr. Fr. Raki. 1873.; K 6. 5. Zbornik sadanjih pravnih obiaja u junih Slovena. Osnovao, skupio, uredio V. Bogii. Knjiga 1. 1874.; K 12. 6. Vetera monumenta Slavorum meridionalium historian) illustrantia. Edidit A. Theiner, toinus 1. Romae 1863., tomus 2. Zagrabiae 1875. Tom 2. K 10. 7. Korijeni s rijeima od njih postalijem u hrvatskom ili srpskom jeziku. Napisao dr. Gj. Danii. 1877.; K 8. 8. Figure u naem narodnom pjesnitvu s njihovom teorijom. Napisao L. Zima. 1880.; K 5. 9. U proslavu petdesetgodinjice prieporoda hrvatske knjige g. 1885. (Rad knj. 80); K 4. 10. Euchologium, glagolski spomenik manastira Sinai brda. Izdao dr. Lavoalav Geitler. 1882.; K 4. 11. Psalterium, glagolski spomenik manastira Sinai brda. Izdao dr. L. Geitler 1888.; K 7. 12. Lekcionarij Bernardina Spljeanina. 1885. Po prvom izdanju od g. 1495. K 3. 13. Nekoje veinom sintaktine razlike izmedju akavtine, kajkavtine i tokavtine. Napisao Luka Zima. 1887.; K 5. 14. Hrvatski spomenici u kninskoj okolici uz ostale suvremene dalmatinske iz dobe narodne hrvatske dinastije. Napisao Frane Buli. 1888.; K 5-20 15. Istorija hrvatskoga pravopisa iatinskijem slovima. Napisao dr. T. Mareti. 1889.; K 7. 16 Dviestogodinjica oslobodjenja Slavonije. 1. dio: Slavonija i druge hrvatske zemlje pod Turskom i rat oslobodjenja. Napisao T. Smiiklas. 1891.; K 3. 2. dio: Spomenici o Slavoniji u 17. vijeku (16401702. Skupio T. Smiiklas. 1891.; K 6. 17. Koluniev zbornik. Hrvatski glagolski rukopis od godine 1486. Izdao M. Valjavec 1892.; K 5. 18. Zadarski i Ranjinin lekcionar. Za tampu priredio Milan Reetar. 1894. K 6. 19. Sbornik jugoslavenskih umjetnih spomenika. Prvi svezak: Zavjetna spomenslika slavenskih apostola i srodni joj spomenici. Razpravio Prof. Dr. Luka Jeli. 1895. ; K 4. 20. ivot i djela dra. Franje Rakoga. Napisao T. Smiiklas. 1895.; K l .

III. Posebna djela, koja je izdala Akademija.