dilerin yap maddesi nedir? di mine, dentin, sement ve pulpadan (di z) oluur.

mine: vcuttaki en sert maddedir. dii en dtan koruyucu bir katman olarak evreler. iinde sinir hcreleri olmad iin duyarl deildir. % 97si kalsiyum tuzlarndan oluur. Di minesi altgen apatit kristalleri eklinde dzenlenmitir. Minenin yapsna giren kalsiyum tuzlar, organik di maketi zerinde yava yava kelerek birikir ve kristalleir. Bu birikme, ana rahminde iken balar. Anne, gebelik sresince baz ilalar alrsa veya ocuk mine teekkl srasnda bir hastalk geirirse mine birikimi aksakla urayabilir. 0 zaman diler sar, gri veya kahverengi olur. Bazen de eksik (hipoplazik) teekkl eder. dentin: minenin altndaki tabakadr. yetikin bir insan diinin %75'ini oluturur. kemikle ayn younlua sahip olmasna ramen sya ve dokunmaya duyarldr. gerektiinde ierdii tamir hcreleri ile yeniden dentin dokusu oluturabilirler. Diin asl kitlesini dentin (fildii) tabakas oluturur. Dentin, ta ksmnda mine; kk ksmnda da sement ile rtldr. Dentin canl bir yapdr ve % 70i mineral tuzlar; % 20si organik madde ve % 10u da sudan oluur. Dentinde ok sayda kanalck ierir. Bu kanalcklarn ii di z snrndaki dentin yapc hcrelerin uzantlar olan iplikiklerle doludur. Dentin yapan hcrelere Odontoblast denir. Dentin kanalcklarnn milimetre karede saylar 10.000e. yaklar. Di, dolgu veya kaplama yaplmak iin oyulur veya kltlrse bu kanalcklar aa kar ve o zaman souk, scak, tatl ve ekiden ar duyulur. pulpa (di z): diin orta ksmna ve burada bulunan yumuak dokuya verilen addr. kkn ucuna kadar devam eder. bu ksmda kan damarlar yer alr ve bu damarlar sayesinde di enfeksiyondan korunur ve daima aktif halde kalr. ayn zamanda pulpada ar duyarl sinir hcreleri bulunur ve bu hcreler sayesinde scak, souk ve basn gibi duyular hissedilir. Pulpa ad da verilen di z, dentin tarafndan oluturulan bir odack iinde yerleen klcal atar ve toplar damarlar; duyu sinirleri ve btn bu yaplar koruyan bir destek dokusundan oluur. Di znn d evresi dentin yapc hcrelerle (odontoblast) kuatlmtr. Bu hcreler, rk ve dier zararl etkenlere kar, dii koruyan kale muhafzlarna benzer. Her hangi bir nedenle oluan re kar dentin yapc hcreler stn gelirlerse bu hcreler di z kalesini dentinle svarlar; yenik derlerse di z alr ve iltihaplanr. Bu etkinlik gen insanlarn di znde daha youndur. sement: kkn etrafn kaplayan kemiksi bir tabakadr, ok incedir. di kknn ene kemiine tutunmasn salar. %65i inorganik maddedir. Bazen kk etrafnda ve kk ucunda ar sement birikebilir. Buna Hipersemontoz denir. yukar

diler ne ie yarar? Diler sindirim sisteminin banda besinlerin ufalanp paralanmasna, koparlmasna yardm eder. kendini evreleyen destek dokular korur ve gelimelerini salar. konumay ve seslerin doru bir ekilde kmasn salarlar. estetik olarak yzle bir btnlk iindedir. Dilerin Grevlerine Gre Farkl Yaplar Vardr; 1- Kesici Diler Alt ve st enedeki n diler Kesici Di olarak adlandrlr. st enede genilii 9-10 mm. olanlar orta kesici; 6-7 mm. olanlar ise st yan kesicilerdir. Alt orta ve yan kesicilerin genilikleri ise 6-7 mm. arasndadr. 2- Kaninler (Kpek Dileri) Kpek dii ve gz dii ad da verilen kaninler kesici dilerden sonra gelir, alt ve st enede sal-sollu birerden drt (4)tanedir. Ular sivri olup koparmaya yararlar. 3- Az Dileri Kaninlerin arkasnda, az dileri yer alr. Yap olarak birbirinden farkl olan az dileri, her bir yarm enede, iki kk az, de byk az olmak zere beer tane ve bir enede toplam on (10) tanedir. Btn kk azlarn ineme ve kenetlenmeye yarayan ikier tmsekikleri vardr. st enedeki byk azlarn drder tmsekii; alt enedeki byk azlarn beer tmsekii vardr. Bu tmsekiklere tberkl ad verilmektedir.

4- Akl Dileri - nc Byk Azlar = Yirmi ya Dileri Akl dileri ayr blmde incelenmitir (yirmi ya dileri). Burada, sadece ekillerinin ve kk saylarnn ok deiik olduunu belirtmekle yetiniyoruz. yukar Dilerin Dzgn Konumaya Etkisi: Konuma, insan ilikilerinin en nemlilerindendir. Ayrca, politikaclk, aktrlk, spikerlik, arkclk gibi baz meslekler, byk lde dzgn konumaya dayanr. Dzgn konumada dilerin nemli rolleri vardr. Aada ki birka rnein bu rol vurgulamaktadr. 1- DE ve TE sesleri, dil ucunun, st kesicilerin damak tarafndaki eiminden destek almasyla kar. 2- FE ve VE sesleri ise, alt dudan, st kesicilerin kesici ularna temas etmesiyle kar. 3- SE sesi, kark bir ilemle kar. Alt ve st kesiciler birbiriyle temas halindeyken, dilin, azlarn dil tarafndaki yzeyinden destek almas ve dil ucunun da (kesiciler arasnda bir oluk yapp) hava borusu oluturmasyla gerekleir. E ve JE sesleri de buna benzer bir ilemle gerekleir; fakat bu srada dil ucu greve katlmaz. Diler ene kemikleri, dietleri, dil, damak, bularn hepsi, ineme, tat alma. yutkunma ve konuma ile ilgili grevlerini bir btn halinde yrtrler. yukar dilerin oluumu ve geliimi ne zaman oluyor? Embriyolojik hayatta (anne karnnda) az boluuna ait oluum belirtileri 3. haftada grlmesine ramen, dilerin geliimine ait ilk belirtiler 6.haftaya rastlamaktadr. 7.haftadan itibaren dilerin tomurcuklar hafta hafta belirmeye balar. st dileri nasl tannr? St dileri, ocuk alt aylkken kmaya balar ve 2.5 yanda alt ve st enede 10ardan (20) tane olarak tamamlanr. St kesicileri ve st kaninleri, kalc dilere gre daha kktr. St azlar da kalc azlara gre daha kk yapdadr. ocuk bydke, st dilerinin kkleri altnda yer alan kalc diin kk, srme etkisiyle erimeye balar; kk tamamen eriyip diin yalnz kuronu kalnca da di kendiliinden der. Baknz, ocuk Az ve Di Sal hangi di ne zaman kar? lk di yaklak alt aylkken kar. Akl dileri de 18-20 yanda... Demek ki di karma sreci, insann 20 yln alr. Ama hangi di ka yanda kar? Bunu zetleyen bir tablo hazrlanm ve aada verilmitir. Tablodaki yalarn yaklak rakamlar olduunu; 1-1,5 yl nce veya sonra srmesi gereken diin vakitsiz srebileceini, bazen de gecikmeler olabileceini belirtmeliyiz. DLERN SRME TABLOSU ST DLER SRME DME KALICI DLER SRME I Orta 6-12 ay 7 ya 1 Orta kesiciler 7 ya kesiciler II III Yan kesiciler 6-12 ay 18-24 ay 8 ya 10 ya 2 Yan kesiciler 3 Kaninler 8 ya 10 ya

IV Kaninler V 1.st azlar 2.st azlar

12-18 ay 24-30 ay

9 ya 11 ya

4 1. Kk azlar 5 2. Kk azlar 6 1. Byk azlar 7 2. Byk azlar 8 3. Byk azlar

9 ya 11 ya 6 ya 12 ya 18 yandan sonra

srma ve tme nasl gerekleir? Kesici diler, yiyecekleri srmaya ve kesmeye yararlar. st di kavisi, alt di kavisinden daha genitir ve onu her ynde taar. Alt enenin aaya kaymasyla az alr ve lokma kesici dilerin arasna girer. Az kapatlnca, srma hareketi ile st kesiciler alt kesiciler zerinde bir makasn az gibi kayar ve yiyecekleri koparr. tme ilemi alt ene eklemi ve ineme kaslarnn uyumlu almas ve yana hareketlerle gerekleir. Besinleri iyi tebilmek iin di dizilerinin dzgn ve eksiksiz olmas arttr. yukar di etinin yaps Bir diin dardan sadece ta ksm grlr ve dier ksmlar ene kemii iinde gizlenmitir; zeri dieti dokusu ile rtldr. Di eti, sert, lifli ve kan dolam ile iyi beslenen bir yap olup; normal rengi uuk pembedir. Sert ve kemie sk-skya yapan 4-5 mmlik dieti daha yumuak bir balant ile yanak ve dudak iini der; bu yapya Mukoza denir. Yanak ve dudaklarn i yz ile di dizileri arasnda Vestibl = Dalz yer alr.

tkrn bileimi ve etkisi nasldr? Yeni doan bebein az sterildir (mikropsuzdur), fakat birka dakika sonra kirlenir ve yaam boyu da mikroplu kalr. yleyse neden hastalanmyoruz? nk azda bulunan bakterilerin ou hastalk yapmayan mukoza (saprofit) trdendir. Ancak vcudun direnci krlnca bu bakteriler hastalk etkeni olabilir. Azda bulunan bakterilerin hepsi Az florasn oluturur. yukar Dier yandan, az boluunun ok nemli bir koruyucusu daha vardr: Tkrk. Kulak n, ene alt ve dil alt bezleri tarafndan retilen renksiz, zel kvamda, akc bir sv olan tkrk, retildii bezlerden kanalcklar aracl ile az boluuna tanr. Bezler gnde 5 litreye yakn tkrk retirler. Kulak n tkrk bezinin kanal, st 1. byk az yaknnda; dier tkrk bezlerinin kanalcklar da dil altnda aza alrlar. Tkrk iinde bakterilerin remesini durduran fermentler, fluor ve kalsiyum tuzlan bulunur. Tkrk kanallarnn ald yerde di talarnn fazla birikmesi, bileimindeki kalsiyum tuzlarnn kelmesi nedeniyledir. Tkrn az ve dilere yararl etkileri yle zetlenebilir; 1- Tkrk, dileri mekanik olarak temizler. 2- Tkrk, dileri rmekten korur. 3- Tkrk, iinde bulundurduu mayalarla az mukozasn korur. rk tedavisi:

di sert dokularnn madde kayb ile birlikte ilerleyen hastalna rk denir. di sert dokularnda kaybolan maddeyi yerine koyacak bir yenileme ya da tamir olay olmaz. yani rkte madde kaybnn dokularca tamir olana yoktur. ayrca rk boluu rtc etkenlerin yerlemesi, gelimesi ve korunmas iin bir barnak tekil eder.bu nedenle rk tedavisinde balca iki aba vardr: rtc etkenlerin barnan ortadan kaldrmak ve diteki madde kaybn birtakm dolgu malzemeleri ile gidererek tekrar i grr hale getirmek... eer elimizde ryerek kaybolan di dokularn fiziksel, kimyasal ve biyolojik zelliklerine sahip ve tedavi edilecek die mkemmel bir ekilde yapp kaynaabilecek bir dolgu maddesi bulunsayd r temizlemek ve doldurmak basit bir ilem olurdu. ancak bugn bu zelliklerin tmne sahip bir dolgu maddesi olmad iin, n dilerde estetii arka dilerde de dayankll salayan ok eitli dolgu maddeleri kullanlmaktadr. bu maddelerin deiik zellikleri nedeniyle dolgu yapma tekniklerinde en uygun ekil ve yntem diten die deimektedir. Ayrca baknz, rkler yukar rk tedavisinde kullanlan malzemeler nelerdir?

inko ierikli genelde geici amala kullanlan maddeler kalsiyum ieren dii iyiletirici zellie sahip maddeler gm, kalay, inko,altn ieren dayankl maddeler cam, alminyum, fosfat ve yapay reinelerin bir karm olan estetik amal kullanlan maddeler alminyum silikat cam partikllerinden oluan ok eitli amalar ile kullanlan maddeler az dnda hazrlanp die yaptrlan (bonding) blok malzemeler

di gangreni nedir? Diin pulpa tabakasnn (sinir-damar a) mikroorganizmalarca igali sonucu canlln kaybettii baz durumlarda ierdii protein, karbonhidrat ve yalarn kimyasal olaylar sonucu paralanmasdr. re meyilli dilere sahip bireylerin daha ocuk yalardayken ilk kan daimi dilerinde bile ar rk sonucu pulpa gangrenine rastlanabiliyor. di gangreninin sebepleri nelerdir? Ani darbelerle diin krld durumlarda olabildii gibi srekli ve yava yava etki yapan yksek dolgular, szntlar, sinire ulaan rkler de diin lmne sebep olabilir. di gangreninin tedavisi var mdr? Dii canl olarak azda tutmak iin artk ok getir. yaplacak tedavi ekli diin ortasndaki bozulmu yaplarn temizlenmesidir (kanal tedavisi). en son are ise ne yazk ki ekimdir.