Você está na página 1de 7

MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.

net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
4
2. RE-VISO: PRINCPIOS BSICOS DE HARMONIA

HARMONIA: produo e estudo das relaes de tenso e
relaxamento entre as notas.
"Tcnsao" c "rclaancnio" sao icrnos alsiraios quc scnrc acalan surgindo na liicraiura solrc icoria
nusical, icniando noncar a scnsaao criada cla ccciaiiva dc "icrnino" do irccIo nusical, ou dc
final (ou dc nao-final, isio c, dc coniinuidadc} do discurso nusical.
TENSO RELAXADO
Sensao de proximidade do
trmino
Sensao de trmino (ou
pontuao) do trecho musical
Mas c lasianic difcil dcfinir caiancnic o quc viria a scr cssa scnsaao. Essa dcfiniao cscaa do
anliio da sinlcs icoria nusical, ncccssiiando dc concciios da crccao nusical, dc cogniao
nusical (ou scja, o roccssancnio ccrclral da nusica} c da cinonusicologia (ou scja, o csiudo das
difcrcnas nusicais cnirc culiuras divcrsas}. Mas odc-sc aoniar algunas caracicrsiicas da
"icnsao/rclaancnio".
Ela no depende de notas sImuItneas;
Ela csia associada a reIaes especIIcas de notas, o quc crniic scu csiudo scarado dc ouiros
concciios dc icoria nusical (aliuras nusicais, riino, forna nusical cic.};
Ela c o prIncpIo IundamentaI de organIzao da msIca tradIcIonaI (dc origcn curocia, ional}.
Assin, cla nao so csia ro iras das cscolIas c roducs da nusica crudiia (ou dc ioda a nusica
ocidcnial, ional}, nas as fornas dc classificaao c csiudo ncssa iradiao nusical sao as nais
sisicnaiica c Iisioricancnic alrangcnics, c or isso cssas fornas dc classificaao sao usadas
ianlcn ara csiudar a Iarnonia dc ouiros sisicnas nusicais.
ESCALA: conjunto de notas com diferenas de altura determinadas e
relaes harmnicas bem definidas. Ex. escala maior:

rclaao Iarnnica fundancnial. DO a nota maIs reIaxada.
TONALIDADE: a nota mais relaxada de uma escala musical, a
partir da qual formada a escala:

MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
5
GRAU: cada uma das notas de uma escala independentemente de
sua tonalidade.
Dc acordo con os csqucnas acina, o funcionancnio das cscalas nao dccndc dc noias csccficas (o
DO, ou o FE}, nas da osiao quc ocuan na cscala (c. a rincira noia da cscala}. Cada osiao dc
noia dcnirc da cscala scra associada a una dcicrninada funao Iarnnica (a una dcicrninada icnsao
ou rclaancnio}. Scndo assin, c facil crcclcr a vaniagcn dc sc csiudar a reIao puramente IormaI
cnirc as noias, nais do quc as rclacs cnirc noias concrcias dcniro dc una ionalidadc csccfica.



Os graus sao iradicionalncnic indicados cn nuncros ronanos.
o csiudo das rclacs cnirc os graus (alsiraia, csqucnaiica} quc dcfinira as rclacs Iarnnicas. E c
o csiudo or graus o rinciro ccnlo da infiliraao do sisicna ional no csiudo dc ouiros sisicnas
nusicais, associando as roricdadcs dc cada grau sua disiancia da inica, a onio dc sc odcr falar
no "grau V" dc una cscala cniainica, or ccnlo, cono coincidcnic cscala naior, cnlora nao scja
a quinia noia da cscala.

DO RE MI SOL LA DO
I V

INTERVALO: a diferena de altura entre dois graus de uma escala.
Os inicrvalos sao indicados cn nuncros odnus, idcniificando a rincio a quaniidadc dc guus
cisicnics cnirc dois graus dc una cscala.



MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
6
Qualidade intervalar: serve para distinguir a diferena de altura
exata entre as notas de um intervalo.
Da figura acina, odc-sc disiinguir quc difcrcnas dcsiguais sao classificadas con o ncsno inicrvalo.
Da ncsna forna, noias sinilarcs odcn indicar inicrvalos difcrcnics (c. do-fa= / do-soll}. A
qualidadc inicrvalar dcsfaz cssas anliguidadcs, c scrvc ianlcn ara dcicrninar rclacs csccficas
cnirc os inicrvalos. No ccnlo, a 3
a
con 2 ions c a 3
a
nuo; c a 3
a
con un scniion c ncio, a icra
ncno.
Sao dois os iios dc qualidadc inicrvalar.
MaIor (M} ou menor (n}. sao os inicrvalos dc 2a, 3a, 6a, 7a.
Justo (J}, aumentado (aun} ou dImInuto (din}. sao os inicrvalos dc 4a, 5a.
Quando sc invcric a ordcn das noias dc un inicrvalo, icn-sc una Inverso IntervaIar. Das
roricdadcs das invcrscs.
2a iorna-sc 7a 3a iorna-sc 6a 4a iorna-sc 5
J iorna-sc J M iorna-sc n aun iorna-sc din
c vicc-vcrsa.
Consonncia e dissonncia:
A dcfiniao dcsics icrnos c nuiio variavcl c ncsno olcnica cn icoria nusical, rincialncnic or scr
nuiio cvidcnic a influcncia dc faiorcs culiurais c Iisioricos; isio c, cada culiura c cada crodo
Iisiorico icra sua roria classificaao dc consonancias c dissonancias. A idcia lasica c a dc quc
dcicrninados inicrvalos sao nais "agradavcis", ou ncsno nais "csiavcis" Iarnonicancnic
(consonanics}, c ouiros inicrvalos sao nais "dcsagradavcis", ou nais "insiavcis" Iarnonicancnic
(dissonanics}.
Hojc cn dia sao usadas ircs classificacs ara inicrvalos quanio sua consonancia.
ConsonncIa perIeIta. sao os inicrvalos dc 4a c 5a auncniados c dininuios, c 8a.
ConsonncIa ImperIeIta. sao os inicrvalos dc 3a c 6a.
DIssonncIa. sao os inicrvalos dc 2a c 7a naiorcs c ncnorcs, c iodos os inicrvalos auncniados c
dininuios.
Propriedades dos intervalos: Sendo relaes entre graus, os
intervalos revelam tambm relaes harmnicas entre as notas.
As rclacs inicrvalarcs dcvcn rcvclar ncccssuuncntc rclacs Iarnnicas. Assin, alguns inicrvalos
considcrados "ossvcis" dcniro da icoria nusical (c. 3a auncniada, 5a nais quc dininuia cic.} nao
icn scniido algun do onio dc visia funcional.

As rclacs dc consonncIas perIeItas sao sinilarcs cnirc si ( 4aJ c
invcrsao dc 5aJ}. Elas condicionan nao so as rclacs cnirc a
roinidadc das rclacs Iarnnicas cnirc as ionalidadcs (ciclo da
5as - alaio}, nas ianlcn os rincios ionais das rclacs dc
icnsao c rclaancnio cnirc os graus (cono vcrcnos nais alaio}.
Olscrvc as sincirias do ciclo das 5as (ao lado}. clas rcroduzcn nao
so as rclacs dc consonancia crfciia (4as c 5as}, nas ianlcn os
acordcs naiorcs do cano Iarnnico c os graus rinciais das ircs
MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
7
funcs Iarnnicas lasicas (vcr alaio}, c ianlcn a ordcn cn quc as noias sao alicradas con
susicnidos (cn 5as} ou cn lcnois (cn 4as}, ara sc conscguir as alicracs ncccssarias ara una
cscala naior (cono rcrcscniada acina}. Na ariiiura, csia ordcn c rcrcscniada cla armadura de
cIave, quc indica as noias alicradas dc acordo con as alicracs c a ionalidadc da cscala vigcnic. A
arnadura dc clavc alicra iodas as noias iguais nas quais agc (c. fa naior > iodos as noias si sao
alicradas con lcnol}.


Acordes: so organizaes de notas simultneas.
Trades: so acordes formadas por duas teras sobrepostas.
A iradc c o nodclo do iio dc acordc uiilizado iradicionalncnic na nusica curocia ional. Sc sao dois
os iios dc inicrvalo dc icra, sao quairo os iios dc conlinacs dc iradcs ossvcis.



Cifras: smbolos que representam a nota em que est fundado um
acorde e seu tipo de organizao (maior, menor etc.)
Os noncs da noia fundancnial da iradc sao rcrcscniados con scu aniigo nonc, ainda vigcnic nos
ascs anglo-sacs (Inglaicrra, AlcnanIa cic.}.
A B C D E F G
LA SI DO RE MI FA SOL
Aos noncs dc cada iradc assin indicada, odcn scr associados sinais quc indican dc quc iio cla c.
Fm = F menor; FdIm ou F: F dImInuto; cic.}.
MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
8
Ttrades: acordes com quatro notas a trade mais uma tera
sobreposta nota mais aguda (formando uma stima com a nota
fuindamental)
Trades com notas acrescentadas:
A rincio odcn scr associadas s iradcs qualqucr noia, scnrc considcrada cono un inicrvalo da
noia nais gravc (ou fundancnial}. Dc acordo con as varias ossililidadcs dadas clos graus das
difcrcnics cscalas, clos inicrvalos, clas qualidadcs inicrvalarcs c clos nciodos dc cifragcn, o csiudo
da Iarnonia airavcs dos acordcs odc sc iornar lasianic conlco.


Assin.
Tipo de acorde notas que
compem
o acorde
Exemplo da
melhor cifragem
( ex. do)
Exemplo de
cifragens
evitveis (ex. do)
Acorde maior do-mi-sol nenhum sinal adicional
(C=do maior)
CM ; C+
Acorde menor do-mi -sol Cm C-
Trade diminuta do-mi -sol Cdim Cm( 5) ; C
Trade aumentada do-mi-sol# C(#5)
Ttrade1-Trade com stima menor
(um tom abaixo da oitava)
do-mi-sol-si

C7 C7-
Ttrade2- Trade com stima maior
(um semitom abaixo da oitava)
do-mi-sol-si

C7M C7+
Trades com notas acrescentadas,
formando intervalos maiores e
justos
do-mi-sol-la
do-mi-sol-re
do-mi-sol-fa
C6
C9
C11

Trades com notas acrescentadas,
formando intervalos menores,
diminutos ou aumentados
do-mi-sol-la


do-mi-sol-re#
do-mi-sol-fa#
C( 6)
C(#9)
C(#11)


Ouiros ccnlos scrao visios na Apos111o De V1o1o Gu11orro Vo12.

MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
9
Funes: so os nveis de tenso harmnica associados a cada um
dos graus da escala.
Sao ircs as funcs rinciais.
Funo de tnIca: Associada scnsaao dc cuxuncnto. roduzida rincialncnic clo grau I, c,
cn ncnor quaniidadc, clos graus VI c III.
Funo de domInante: Associada scnsaao dc tcnsuo. roduzida rincialncnic clo grau V, c,
cn ncnor quaniidadc, clos graus III c VII.
Funo de sub-domInante: Associada scnsaao dc cuuuo du tcnsuo. roduzida
rincialncnic clo grau IV, c, cn ncnor quaniidadc, clos graus II c VI.
Ainda c ncccssario frisar quc cn gcral o acordc (a iradc} c nais inorianic ara a dcicrninaao da
funao Iarnnica dc un irccIo nusical (sua icnsao" Iarnnica} do quc as noias isoladancnic.
No dccorrcr da aosiila nuiias vczcs scrao ciiados os graus c suas funcs; dc nodo gcral, vai sc
csiar falando das funcs dos acordcs dc cada grau.

Campo harmnico: o resultado de trades (ou ttrades) formadas
a partir de cada grau de uma escala, usando apenas as notas da
respectiva escala:


Da noao dc cano Iarnnico odc sc dcduzir o scguinic.
Trcs graus csiao associados a iradcs nuocs. sao os graus I, IV, V. Esics graus csiao scarados
or inicrvalos dc 5a crfciia (IV/I /V; cn do. F/C/ C}.
Trcs graus csiao associados a iradcs ncnocs, ianlcn scaradas or inicrvalos dc 5a ( II / III /
VI; cn do. Dn / An / En}.
Un grau csia associado a una iradc dnnutu (o grau VII}. Esic grau icra assin roricdadcs
cscciais, difcrcnics dos dcnais graus.
Acordcs con fundancniais scaradas or inicrvalos dc tcu icn noias cn conun. Assin, o grau
I (C. do-ni-sol} icn noias cn conun ianio con o acordc do grau VI, una icra alaio (An. la-do-
ni} quanio con o acordc do grau III, una icra acina (En. ni-sol-si} . Na Iarnonia unconu,
csics acordcs sao cIanados dc cutuos ou unt-cutuos cntc s. Assin.



MARCELO MELLO - Harmonia Avanada Apostila http://www.marcelomelloweb.cjb.net
(I Festival de Msica de Ourinhos 2001)
10
O cano Iarnnico dc iciradcs (iradcs con sciinas acrcscniadas} icra una
disiinao un ouco nais clara cnirc os difcrcnics acordcs, dcsiacando-sc a singularidadc da
sciina do grau V (sciina da doninanic}.







ero1o1os: consiruir os canos Iarnnicos (iradcs c iciradcs} dc todus as ionalidadcs
naiorcs.

Você também pode gostar