Home Bi ting Vit Lincoln v bn thng cuc

Lincoln v bn thng cuc

February 25, 2013 By Alan Phan 504 Comments T/S Alan Phan 15 Feb 2013 Tt ri, mt ngi bn Nht Bn khng v nc nn mi ti xng t theo tc l Vit; ri n ti. Sau , c 2 gia nh m ln cun phim mi Lincoln cng ngi coi. Cun phim bt ngun t mt cun sch kho st v tng hp cc s kin lch s trong 4 thng sau cng ca cuc i Tng Thng M Lincoln (Tc gi: Doris Kearns Goodwins ; tn sch, Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln). Thi im l thng ging nm 1865, vo nhng ngy cui ca cuc Ni Chin Bc Nam (Civil War); ko di 4 nm v tn ph 600,000 sinh mng ca lnh 2 bn. Lnh t ca bn thng cuc

Lc ny, phn thng coi nh trong tm tay ca min Bc (i Union). Min Nam (i Confederate) ang xin thng thuyt mt cuc u hng vi vi l bi cn li. Cho nhng ai cha quen thuc vi cuc Ni Chin, nguyn nhn bt u l s xa b ch n l trong x hi M. Kinh t min Nam, ch yu l n in nng tri, rt cn cc n l t Phi Chu iu hnh. S gii phng n l (mt loi ti sn) s to mt mt v khng hong kinh t su rng; trong khi min Bc khng chu nh hng kinh t ny nn ch mun tin ti mt x hi cng bng v nhn quyn ca mi ngi c tn trng hn. Lincoln va thng c nhim k hai v c c tri bnh dn yu chung nh ti hng bin trn cc din n v li sng gin d; trong khi cc tng lp thng lu ca gii chnh tr v t bn khng mn m vi nhng t duy tin b m h cho l qu mo him cho quc gia.

Cu chuyn quay quanh c gng ca Lincoln ly cho c s chp thun ca H Vin (cn 2/3 s phiu) thng qua Tu Chnh s 13 ca Hin Php M t h thng s hu v iu hnh n l ngoi vng php lut trn mi tiu bang. L do l d thng trn, nu n l vn cn l ti sn hp php ca ngi dn v ty thuc vo lut l ca tiu bang, ngha s thng trn ca phe min Bc coi nh cng cc. Trong khi , v chin thng cn k v mi ngi mi mt qua 4 nm mt mt, nn d ng Cng Ha hay Dn Ch, khng ai mun ng chm n chuyn n l ny na. Cui cng, Lincoln v nhng ngi n l hn hoan mng thng cuc, trn chin trng v ngh trng, em vn n l ra khi lch s M t . Hai thng sau, Lincoln b m st cht v 143 nm sau, Obama tr thnh Tng Thng da mu u tin ca M. Cun phim dn dng rt cng phu v chi tit theo ng li hp dn khn gi ca o din Spielberg; nhng ngoi vic ang c c cho gii Oscar ca phim hay nht trong nm, phim cn l mt bom tn trn th trng. iu ny hi l v khng ai ngh l ngi dn M quan tm n mt ti kh khan ca lch s, nht l nhng tranh lun v th thut chnh tr trong qu kh xa vi. Vi ti, n tng nht l cun sch v phim Lincoln gip cho ti 4 gc nhn mi v cc s kin 150 nm v trc trong bi cnh ca thc ti hin nay. 1. 1. y mi gi l nghin cu v kho st lch s

Rt nhiu t tng hin ti v quc gia, v cc nhn vt lch s v v h qu ca cc hnh x chnh tr hay qun s thng da trn nhng nh kin v nhng ti liu xa xa cha nhiu huyn thoi v sai lm. Ngay c trong 100 nm tr li y, khi tin b v khoa hc v nhn vn ph thng ton cu, phn ln nhng trch dn v d kin lch s ca Vit Nam li n t ghi chp ca cc s gia nc ngoi. Cc ti liu ti c v s Vit cho thy nhng bi vit rt hi ht, ch quan v mang tnh cch tuyn truyn cho mt trng phi no trn quan im chnh tr hay x hi (y l kt lun c th sai lm ca ti v cha c nhiu v t cc s gia Vit?). Ngay c khi mt gi thuyt nghi ng v thn th ca mt nhn vt lch s quan trng xut hin trn mng, ti ny c bn tn si ni v b mt bao quanh s kin. Mt cuc kho st DNA mt 5 pht c th cho ta li gii p chnh xc. Nhng khng mt s gia no c php lin quan. Khi khoa hc v minh bch i vng, th gc nhn ca mi ngi nht nh phi b mo m v thui cht. Cun sch ca Goodwin ch ph trm 4 thng ca cuc i Lincoln v ch t trng tm vo s kin Tu Chnh 13 ca Hin Php M. Nhng nhng chi tit trch dn cho thy mt cng trnh khoa hc, khch quan v c th dy cho chng ta phn bit th no l lch s v th no l tiu thuyt. Nhng ci hay, ci p, ci thin c phi by r rng cng vi nhng ci d, ci xu, ci cca cc nhn vt v mi trng sinh hot 148 nm trc. Ngay c nhng rc ri kh khn trong gia nh Lincoln, nht l vn ca v con, cng c phi by tng tn. Santayana ni l nhng ai qun qu kh s phi tr gi cho s ti din. Liu s ngu dt ca chng ta v s tht khng nhum mu chnh tr trong cc s kin lch s ch mi xy ra cha n 100 nm c th l mt gnh nng vn ha v t duy cho nhiu th h sau ny ca Vit Nam?

1. 2.

Chnh tr gia thi no ni no cng th

Trong cuc tranh ginh tng l phiu thng qua Tu Chnh 13, Lincoln v phe nhm ng ta phi dng n rt nhiu th thut c 2/3 s phiu. H phi hi l (khng bng phong b m bng nhng ban pht pht chc v trong chnh quyn mi), phi tha hip vi nhng tay thao tng li ch (power brokers), phi chia tr, phi e da, phi d dnh.Tm li, tt c nhng sp xp sau hu trng (horse-trading) khng khc g nhng gian di mua bn quyn lc v li ch ngy nay trn cc sn khu chnh tr t u M n Phi . Quyn li c nhn ca a s chnh tra gia lun t trn cc li ch quc gia hay l tng cng ng. Do , nu khng c mt th ch phn quyn v minh bch, s lm dng quyn lc s lun lun i qu v to nn nhng thao tng php lut v cng trng trn v to bo. S khn ngoan ca cc bc tr thc khi to dng hin php M v cc tuyn ngn dn quyn em s n nh chnh tr v x hi ca M trong sut 250 nm qua. 1. 3. Tinh thn thng tn php lut

L do chnh khin Lincoln phi vi v a ra biu quyt cho Tu Chnh 13 khi chin thng ca min Bc gn k l s gii thch php lut theo ci nhn ca mt lut gia vi mi vn kin php l. Theo Lincoln, nu hin php khng t chuyn n l ra ngoi vng php lut, th lut vn cho n l l mt ti sn v thuc quyn x l ca tiu bang. Tm li, d thng trn, chnh ph lin bang cng khng c quyn ng n ti sn ca dn v khng th p buc cc ch n l phi gii phng hay chu s tc ot ca bt c thm quyn no. x Trung Quc, khi quan im ca ng Ch Tch Mao l ngi cm sng t ra lut l th khng ai thc mc v nhng vn kin hay iu l tim n c th gy tranh ci ti cc ta n. Chnh v vy, Lincoln tn bao nhiu vn chnh tr, m khng ng, thc thi k sch Tu Chnh 13 c H Vin thng qua. Tinh thn thng tn php lut ca 1 v Tng Thng quyn lc v va thng trn 148 nm trc khng bit c lm cc lnh t b hon ngy nay phi xu h v s ngo mn ch p ln mi lut l v cng l ca x hi? 1. 4. Khng tr th bi qun v dn v khng cp git ti sn

Tuy nhin, iu n tng nht trong cun sch l hai tun trc khi min Nam chnh thc u hng, Lincoln gp tng U. S. Grant, thng soi o qun min Bc cng cc tng lnh ch huy khc, v dn d i li nhiu ln l, khi chin tranh chm dt, hy tr t do mi t nhn chin tranh (bi qun v bi dn) v gip h quay v nh sm mu sinh lo cho gia nh. Tuyt i khng c ng n ti sn ca dn (d thua cuc, tt c by gi u l cng dn), khng c tr th v phi nghim tr mi vi phm php lut, nht l ca cc quan cn chc hay binh s ca phe thng trn. Ngoi ra, trong nhng ngh ngn sch cc nm sau , cc lnh t k tip ca min Bc lun dnh u tin cho vic ti thit min Nam hn gn nhng v v vt cht cng nh tinh thn.

Tinh thn nhn hu v cch i x vn minh ca phe lnh o min Bc to nn mt tin l lch s cho tinh thn x M: lun lun chm lo cho phe thua cuc hn l bm x nhng ming mi ngon b cho phe nhm mnh. Sau trn thng huy hong Th Chin 2, M bm nhiu t la thi vo chng trnh Marshall ti thit u Chu v MacArthur gip Nht rt nhiu xy mt nn tng php l mi cho mt nn kinh t mi. Nhn v qu ca mt chnh sch Bn cht nhn hu, lng thin, tn trng lut php v t li ch quc gia trn quyn li c nhn bin Lincoln thnh mt v Tng Thng v i ca nc M. Cng vi cc thn cn nh Tng Grant, cc B Trng Seward, Stantonh thay i nh mnh ca x M. Ch 25 nm sau, mi thnh kin, th hn v cuc ni chin c xa b trong lng ngi dn M. Gia hai bn, phe thng cuc v thua cuc, nhng ro cn php l hay x hi khng cn hin din. Atlanta vn ln t ng tro tn v tr thnh mt trong nhng thnh ph ng yu nht ca min Nam. 40 nm sau , x M qua mt ch Anh v kinh t v tr thnh mt ch siu cng ch 60 nm sau ni chin tng tn thay th cho ch Anh va tn li. Ti ni vi ngi bn Nht, nu chng ti c mt lnh t nh Lincoln 150 nm trc, lch s Vit Nam s thay i nhiu. Anh bn ci, Lc , chng ti phi xp hng ch qua Vit Nam hc hi cc anh. Sao dn tc M may mn n th? Alan Phan T/S Alan Phan l tc gi ca 9 cun sch v th trng mi ni, ging vin thnh ging ti cc i hc M v Trung Quc, v doanh nhn c 44 nm lm n ti M v Trung Quc. Web site c nhn ca ng l www.gocnhinalan.com. Facebook: http://www.facebook.com/gocnhinalan?fref=ts