GAZ ABSORPSYONU SSTEMLER TASARIMI

Tanm:
Gaz absorpsiyonu, bir gaz karmnn ierdii bir ya da birden fazla bileeni zmek zere uygun bir sv ile temas ettirilerek, gaz bileenlerin sv zeltilerinin elde edilmesi ilemidir.

rnekler:
* Baca gazndaki SO2nin alkali zeltisi ile uzaklatrlmas

* CO2in yanma rnlerinden sulu amin zeltileri ile ayrlmas * Doal gazdan propan ve daha ar bileenlerin hidrokarbon ya ile absorpsiyonu

ABSORPSYON L2, x2

DESORPSYON L2, x2

V2, y2

V2, y2

V1, y1

V1, y1

L1, x1
Ama gaz karmndaki bir bileeni svya almak

L1, x1
Ama svdaki uucu bileeni bir gaz ile gaz faza almak (striper)
3

Absorpsiyon ilemlerinde temel basamak vardr;

1) Gaz ve svnn uygun bir dzenekte birbiriyle temasnn salanmas 2) ki fazn birbiriyle dengeye gelmesinin salanmas (gazdan svya ktle aktarm) 3) Gaz ve sv fazlarnn birbirinden ayrlmas

2. Basaman hz;
* istenen maddenin her iki fazdaki deriimine * her bir fazn ktle aktarm katsaysna

* maddenin svdaki znrlne * dzenekteki gaz-sv ara yzey alanna

Gaz ve Sv fazlarn temas ekline gre absorbsiyon sistemleri;

1) Kademeli temas(kademeli kolon) 2) Diferansiyel temas ( dolgulu kolon, slak duvar kolonu, sprey kolon)
4

Absorpsiyon sistemi tasarmnda genel amalar;

1) Szkonusu gaz karm iin en uygun zcnn belirlenmesi 2) En iyi kolon gaz hznn bulunmas; kolon apnn belirlenmesi 3) Kolon ykseklii, dolgu boyutu, tipi veya plaka saysnn belirlenmesi 4) Optimum zc hznn bulunmas 5) Kolona giren ve kan akmlarn scaklnn, znme ssnn bulunmas

6) Mekanik tasarm; akm datclar, dolgu destek maddesi vs. belirlenmesi

Tasarmdan nce belirlenmesi gereken parametreler;

1) Giren gazn ak hz, bileimi ve scakl (G1 (veya V1), yi1,T1) 2) Giren svnn bileimi, scakl (xi2,T2) 3) letme basnc (P) 4) Alnan ya da verilen s; adyabatik iletimde Q=0

bu parametreler belirlendikten sonra bile aadaki parametrelerden herhangi ikisinin de bilinmesi gerekir;

1) sv ak hz veya L/G oran 2) ideal kademe says veya kolon boyu 3) bir bileenin ne kadarnn absorplanmasnn istendii

 zcnn zellikleri; Dolgu maddesi zellikleri;

* iyi zme zellii * uucu olmama * ucuz olma * korozif olmama * kararl olma * dk viskoziteli olma * kpk oluturmama * alevlenmeme * korozyona diren * mekanik dayanm * gerekli ak salama kapasitesi * ktle aktarm etkinlii yksek * ucuz * inert

zc geri kazanm iin distilasyon gerekir.

kan gaz karm zcyle doymu olduundan zc kayb ok olur, bu nedenle ucuz bir zc, zme gc yksek olanla tercih edilir.

Dolgu Tipleri

Buhar-Sv Denge veya znrlk Verileri;

1) Arlk veya mol kesri olarak znrlk verileri ya da Henry sabitleri; y=f(x), H 2) Saf bileen buhar basnlar; Pio 3) Denge dalma katsaylar; Ki * eitli sistemlerin denge sabitleri Handbook, Critical Tables,

Properties of gases and liquids gibi kaynaklarda

* Denge verileri, gaz-sv sistemler iin ZNRLK VERLER dir * Bir gazn svdaki znrln belirlemek iin T, Pi, xi
(aslnda toplam basn Pde belirtilmeli fakat dk basnlarda (P<5 atm) znrlk basntan bamsz)

1- HENRY KANUNU;
Birok gaz iin PA<= 1 atm iin Henry Kanunu geerlidir. H=f(T) lineer deil

PA=H.xA 2- RAULT KANUNU; PA= PAo.xA 3- DENGE DAILMA KATSAYILARI; K=y/x

10

KOLON TP SEM
Dolgulu Kolonlar
Korozif akkanla allrken Kpk yapan svlar szkonusu ise Basn dmesinin az olmas istendiinde D<0.6 m olan kk lekli sistemler iin tercih edilir

Kademeli Kolonlar
Byk lekli iletimlerde Sv ak hz dk olduunda Gaz ak hz yksek ise Ard arda soutma gerekiyorsa Akkann tad katlarca kolonun tkanma ihtimali varsa tercih edilir

ANCAK; Sv hz dkken kanallama Gaz hz yksekken tama Is aktarm yapmak zor Sv hold-up daha dk

AYRICA; Sv hold-up yksek Basn dmesi yksek Geni gaz ve sv ak hz aralklarnda kullanlabilir

11

DOLGULU KOLONLARIN TASARIMI

Dolgulu kolon ykseklii; 1- Termodinamik dengeye 2- Belirli bir bileenin ne kadarnn absorplanmasnn istendiine 3- Sistemin ktle aktarm etkinliine baldr 1 ve 2: gerekli teorik kademe ya da aktarm birimleri saysn 3 : kademe verimi ve kademeler aras mesafeyi ya da aktarm birimleri yksekliini belirler

12

TASARIM BASAMAKLARI
1- Dolgu tr (Raschig ve Pall halkalar, Berl ve Intalox eyerleri), dolgu boyutu ve dolgu malzemesi seimi
D, m (ft) DP, mm (in)

< 0.3 (1) 0.3-0.9 (1-3) >0.9 (3)

<25 (1) 25-38 (1-1.5) 50-75 (2-3)

Malzeme:

* seramik * plastik * elik

13

2- Limit ve optimum L/V orannn belirlenmesi Dolgulu kolonlarda belirli bir dolgu boyutu ve tipi ile sv ak hzna karlk gaz ak hznn bir st limiti vardr (Tama hz)
gerek sv ak hz iin iletme izgisi minimum sv ak hz iin iletme izgisi denge erisi y2

y
1

alt
Eim=L/V

st

Eim=(L/V)min

x2

x1

x1(max)

(V1, y1) bellidir (y2) tasarmc tarafndan belirlenir (x2) bellidir L2 seilir

L bykse kolon ap byr, zc geri kazanm da masrafl L kkse kolon boyu dolaysyla maliyet artar Optimum L/V oran 1.5 (L/V)min deeridir

14

15

3- Film ve tm ktle aktarm katsaylar

* Deneysel olarak fazlar arasndaki kesit alannn (film katsaylarnn da) belirlenmesi zor

* Hacimsel ktle aktarm katsaylar belirlenir (a=m2/m3) dA=a.S.dz (dz hacim elemanndaki kesit alan)
kya=kg mol/s.m3dolgu. mol kesri

Kya=kg mol/s.m3dolgu. mol kesri kxa=kg mol/s.m3dolgu. mol kesri Kxa=kg mol/s.m3dolgu. mol kesri kya=kGa.P kxa=kLa.Cort
16

Dolgulu kolonda tasarm

alma artlar : T= 60 C = 333 K P= 1.2 atm=912 mm Hg Besleme Debisi = 150 kmol / h H2S mol oran : 0.4 25 x 25 mm Berl eyeri

17

Minimum zc orannn bulunmas

ncelikle Ya ve Xa deerleri bulunur. Ya1 = Pa1/P Ya1=10/912 Xa1=0.141/(1+0.141) eklinde Ya ve Xa deerleri Bulunur.
Basn(mmhg) znrlk(k-mol/kmol) 10 30 50 70 0,141 0,243 0,314 0,364 0,442 0,545 0,617 0,666 0,706 0,738

100 200 300 400 500 600

18

Minimum zc orannn bulunmas

y 0,010965 0,032895 0,054825 0,076754 0,109649 0,219298 x 0,123576 0,195495 0,238965 0,266862 0,306519 0,352751

Dier Y ve X deerlerimiz bulundu ve Denge Erisi grafii izildi.

0,328947
0,438596 0,548246 0,657895

0,381571
0,39976 0,413834 0,424626

19

0.7

Okunan deer 0.38

0.6

0.5

0.4 Series1 0.3

0.2

0.1

0 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4 0.45

20

Minimum zc orannn bulunmas

21

Minimum zc orannn bulunmas

Y 0,4 0,32 0,26 0,21 0,15 0,1 0,05

X 0,32 0,246724 0,193901 0,151207 0,101491 0,061271 0,022106

22

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4

23
0.45

G ve L debilerinin bulunmas
gaz= PxMagaz/RT Magaz=Yh2s x Mah2s +(1-Yh2s)xMahava dan
Mgaz(kg/kmol) 31,032 30,6256 30,3208 gaz(kg/m^3) 1,347314 1,329669 1,316435

30,0668
29,762 29,508 29,254

1,305408
1,292174 1,281146 1,270118

24

Gaz Debisinin Bulunmas

G= G x yh2s x Ma(h2s) + G x(1-yh2s) x Ma(hava)
G'(kg/h) 4530 4494 4467 4444,5 4417,5 4395 4372,5

25

Sv Debisinin Bulunmas
L=(60-90*(y/(1-y))*32+(61,08*123,36))
(kg/h)

5674,829
6239,535 6582,937 6829,259 7086,594 7274,829 7443,25

26

27

Denkleminden; =5674,8/4530*(1,34/(935-1,34))^0,5 =0,047 bulunur tablodan %50 tama deeri iin 0,012 okunur. Bur deer denklemine eittir.

28

 Berl eyeri iin Cf=110 L = 0,009Pa.s Buradan Gf = 0.46 kg/m2s olur.

Buradan Ugf= Gf/gaz Ugf =0.46/1,34=0,35 Ug = Ugf x Tama yzdesi = 0.35x 0.50 = 0.175

Buradan Dc= 2.61 m bulunur.

29

 Ac=0.785xDc^2 Ac=5.36 m^2

Lw=1.26x10^(-6)<2x10^(-5) Olduu iin sirklasyonlu absorbsiyon yaparz

30

Kx ve Ky bulunmas
Dab nin bulunmas sv iin ; Dab= 14x10^(-5) / b^(1.1) x Vba^(0.6) Dab= 14x10^(-5) /0,009 ^(1.1) x(0.033) ^(0.6) Dab=1.92x10^(-5) m^2/s Dab nin bulunmas gaz iin ; Dab=0.0018583x(1/Ma + 1/Mb)^(0.5) x T^(3/2) x fo/P x ab x ab^2 Dab= 0.163x10^(-4)
31

ab= 0.51 ab =0.3667 T=333 K P=1.2 atm Fo = 1 Hava = 0.3711 H2S = 0.3623

32

 Scg = g/ g x Dabg
ScG 0,493233 0,558541 0,608671 0,651222 0,703242 0,747414 0,792352

33

 Hg deerleri
HG 0,044082 0,045722 0,047018 0,048119 0,049454 0,05057 0,051688

HL deerleri

HL 0,003541 0,003718 0,00383 0,003913 0,004003 0,004071 0,004133

34

k'x 0,333517 0,349286 0,35774

k'y 0,021388

0,020457
0,019774 0,019224 0,018591 0,018088 0,017607

Av= 249 Ac=5.36 Buradan kx ve ky

0,363246 0,368477 0,371949 0,37479

35

Burada; HG : Gaz faz transfer nitesinin ykseklii, m HL : Sv faz transfer nitesinin ykseklii, m (Sc)L : Sv Schmidt says = L / L DL (Sc)v Dc Z K3 : Gaz Schmidt says =

v / v Dv

h h

L*w f1 f2 f3

: kolon ap, m. : kolon ykseklii, m. : yzde tama dzeltme faktr, ekil 11.41 : ekil 11.42den HG faktor : ekil 11.43den HL faktr : Birim alan bana ktlesel sv ak hz, kg. m2.s : Sv vizkosite dzeltme faktr = : Sv younluk dzeltme faktr : Yzey gerilimi dzeltme faktr=

( L V ) 0.16

( W V ) 1.25

( w L ) 0.8

36