EUKARIOTI

svi ivui organizmi potekli su od jedne primordijalne stanice nastale prije 3 milijardi godina takva stanica je nadrasla ostale i povela je vodeu ulogu u procesu diobe i evolucije Vrlo vaan dogaaj u kontekstu evolucije dogodio se je prije 1.5 milijardi godina kada je dolo do prijelaza prokariotskih stanica u naprednije, vee i radikalno kompleksnije eukariotske stanice

 akumulacija molekularnog kisika u atmosferi utjecala je na anaerobne mikroorganizme te su: izumrli razvili kapacitet za respiraciju pronali uvjete u kojima je kisik bio potpuno odsutan i gdje su nastavili s anaerobijom razvili asocijacije s aerobnim tipom stanice ivei s njima u simbiozi i to je najprihvatljivije objanjenje za metaboliku organizaciju danjanjeg modela stanice eukariotskog tipa (mitohondriji i kloroplasti - organeli simbiotskog porjekla) ENDOSIMBIOTSKA TEORIJA ( mitohondriji su odgovorni za respiraciju eukariotske stanice i iskljuivo u njima se odvija proces disanja)

Eukarioti ukljuuju:
alge protozoa gljive vie biljke ivotinje

 Stanica je osnovna strukturna i funkcionalna jedinica ivota

Stanice su razliitih oblika iz razloga to imaju razliite funkcije neke izvravaju sve ivotne funkcije (npr. jednostanine euglene), dok druge su ekstremno specijalizirane za tono odreene funkcije)

 Tipina eukariotska stanica aproksimativno je 1000 x vea i kompleksnija od prokariotske stanice

STANINA STIJENKA
jednostavnije strukture ne sadre peptidoglikan koji ini okosnicu prokariotske st.st. Komponente stanine stjenke: Kod algi izgraena od polisaharida celuloze (biljke) Gljive mogu sadravati celulozu, no uglavnom izgraena od hitina (polimer sainjen od jedinica N-acetil glukozamina, NAG Kvaeva st.st izgraena je od polisaharida glukana,manana i hitina (1-2%) Amebe i sluzave plijesni nemaju staninu stjenku Protozoa nemaju karakteristinu staninu stijenku imaju elastinu ovojnicu ili pelikulu

CITOPLAZMATSKA MEMBRANA

Izgraena od: 1. lipida fosfolipidi i steroli 2. proteina integralni i periferni J. Singer i G. Nicolson (1972) su predloili model tekueg mozaika kao model ope organizacije biolokih membrana. Membrane su dvodimenzionalne otopine usmjerenih globularnih proteina i lipida.

Osnovna funkcija: Visokoselektivna barijera izmeu citoplazme i stanine okoline Sadre specifine molekulske crpke i propuste - reguliraju molekulski i ionski sastav unutarstanine tvari

1. 2. 3.

Razlikuje se od prokariotske stanice:

Po sadraju proteina Ugljikohidrati predstavljaju receptorska mjesta Sadre sterole sprjeavaju lizu stanice u sluaju poveanja osmotskog pritiska

Transport tvari kroz citoplazmatsku membranu: Jednostavna difuzija Olakana difuzija Osmoza Aktivan transport

Endocitoza dodatni mehanizam dio citoplazmatske membrane koji okruuje manju ili veu molekulu ulazi u stanicu (jedan je od naina kojim virusi ulaze u ivu stanicu)

CITOPLAZMA

Sastoji se od: Citosola blago kisele koloidalne tekuine, pH 5 6, u kojoj su otopljene: - tvari male i srednje Mr - otopljeni proteini - makromolekularni agregati (ribosomi, proteasomi, lipidne estice - enzimi Organela endoplazmatskog retikuluma - Golgijevog aparata - vakuola - mitohondrija - kloroplasta (kod biljaka) Citoskeletne mree omoguuje strukturalnu organizaciju (oblik, prostornu organizaciju - sastoji se od mikrofilamenata i mikrotubula

JEZGRA
STRUKTURA: Kuglasta oblika Najee najvea struktura u stanici, sadri sve nasljene informacije - DNA dvostrukom membranom odvojena od citoplazme JEZGRIN OMOTA (NUCLEAR ENVELOPE) Sitne pore omoguavaju komunikaciju jezgre s membranskom mreom u citoplazmi, endoplazmatskim retikulumom, te izmjenu sitnih proteina izmeu jezgre i citoplazme Nukleoplazma

 U bazofilnom dijelu jezgre nalazi se JEZGRICA (polumjeseevog oblika ) nestaje za vrijeme mitoze i ponovno se pojavljuje za vrijeme interfaze odgovorna je za sintezu ribosomalne RNA sadri petlje DNA koje izlaze iz nekoliko kromosoma, svaka od njih sadri klaster rRNA gena - svaki od tih klastera tvori regiju nukleolarnog organizatora mjesto transkripcije rRNA i procesiranja, ukljuena u procesiranje pre-mRNA i sklapanje podjedinica ribosoma

 genetski materijal je organiziran u KROMOSOME - svaki sadri jednu molekulu linearne ds DNA koja je povezana s HISTONIMA koji formiraju KROMATIN sadri ponavljajue jedinice NUKLEOSOME Jezgre nukleosoma se sastoje od 140 pb DNA, vezanih na oktamer histona Kada se stanica ne razmanoava DNA i udrueni proteini pojavljuju se kao vlakanasta masa - KROMATIN

Namatanje DNA oko jezgre nukleosoma pridonosi pakiranju DNA

nukleosomi skrauju DNA i predstavljaju prvi korak u kondenzaciji DNA - osnovna strukturna jedinica kromosoma.

ENDOPLAZMATSKI RETIKULUM

Ekstenzivni membranski sustav okruuje uske mjehurie ili vreice razliitih oblika mrea cijevica uronjena u citoplazmu kontaktira s citoplazmatskom membranom i jezgrinom membranom osigurava povrinu za: 1.odvijanje kemijskih reakcija 2.prijenos molekula 3.pohranjivanje sintetiziranih molekula Vazna uloga u st. biosintezi (proteina i lipida)

RIBOSOMI

slobodni u citosolu vezani za endoplazmatski retikulum - HRAPAVI ER sintetiziraju sve do sada poznate sekretorne proteine, ali i mnoge proteine plazmatske membrane, te proteine organela kao to su lizosomi Ribosomi vezani za membranu i slobodni ribosomi su strukturno gotovo jednaki Hoe li ribosom ostati slobodan ili e se vezati za membranu - ovisi o vrsti proteina kojeg sintetizira

 sastavljeni od RNA i proteina mjesto sinteze proteina slobodni ribosomi sastoje se od velike 60S i male 40S podjedinice, tzv. eukariotski 80S ribosomi (za razliku od mitohondrijskih i kloroplasnih ribosoma koji su 70S) egzistiraju kao: pojedinani ribosomi polisomi, skupina ribosoma vezana na istu molekulu mRNA (u toj jedinici pojedini ribosomi rade samostalno i svaki od njih sintetizira kompletni polipeptidni lanac citoplazmatski ribosomi sintetiziraju se de novo (za razliku od memebranom obavijenih organela)

GOLGIJEV APARAT
naslaga plosnatih membranskih vreica (cisterne) s proirenim dnom (vezikule) Osnovna graevna jedinica DIKTIOSOM (sadri 4-6 cisterni) Nastavak ER transportne vezikule prenose proteine nastale u ER u vreice GA FUNKCIJA 1. Makromolekularni promet i sortiranje molekula 2. Kovalentna modifikacija proteina glikozilacija 3. Koncentracija proteina u vezikuli

MITOHONDRIJ
Okruen dvostrukom membranom vanjska - glatka, permeabilna za veinu malih metabolita sadri enzime ukljuene u metabolizam lipida unutranja - naborana - formira kriste poveavaju njenu povrinu, visokospecijalizirana, teko propusna za gotovo sve ione i veinu nenabijenih molekula, sadri enzime kljune za odvijanje staninog disanja, ATP-aza mjesto odvijanja staninog disanja meumembranski prostor sadri adenilat kinazu, koja omoguuje interkonverziju ATP, ADP I AMP Sredite mitohondrija ispunjava tekua tvar matriks - mjesto zbivanja ciklusa limunske kiseline i oksidacije masnih kiselina, sadri ribosome 70S, mt DNA

LIZOSOMI

Kugliasta tjeleca u citoplazmi obavijena jednostrukom membranom

Odvajaju se sa strane Golgijevog aparata Sudjeluju u probavnim procesima stanice, sadre digestivne enzime (hidrolitike enzime) koji cjepaju mnoge vrste molekula- primarni lizosomi, nose kisele hidrolaze ( proteaze, nukleaze, glikozidaze, lipaze, fosfolipaze, fosfataze, sulfataze Pinocitoza unoenje makromolekularnih estica Fagocitoza unoenje ve formiranih estica (bakterija)

KLOROPLASTI

Sade ih alge i biljke, nemaju ih gljive i visoko spec. biljne st Semiautonomni organeli pt DNA, 70S ribosomi
Sadre enzime za odvijanje fotosinteze

CENTRIOLI

Cilindrine strukture koje se nalaze kraj nukleusa Osnovni plan grae: 9 grupa po 3 mikrotubula spojenih u triplete sredinji par nedostaje na dnu ispod bia bazalno tijelo (pri diobi bievi nestaju i odlaze prema centru i postaju centriol) zamjenjiva uloga Uloga: Za rastezanje diobenog vretena (stanino djeljenje) Bazalna tjeleca u tvorbi cilija i flagela

FLAGELUMI I CILIJE

Za kretanje stanice uzdu stanine povrine

Sadre citoplazmu i citoplazmatsku membranu Flagele ako su dugake i malobrojne Trepetljike ili cilije kratke i mnogobrojne Ultrastruktura graena po principu 9+2: 9 perifernih parova mikrotubula poredanih u krug 2 pojedinana mikrotubula (centralni par)

Razlike u kretanju: Cilije aktivni i pasivni zaveslaj Flagelumi sinusoidno gibanje