D/A-KONVERTORI D/A-konverzijata pretstavuva transformacija na digitalen vo analogen signal i opfa}a dve fazi: dekodirawe i regeneracija.

Dekodiraweto se sostoi vo ednozna~no generirawe na analogno naponsko nivo za digitalen slog. Pri dekodiraweto, povorka od digitalni slogovi se pretvora vo skalest signal. Regeneracijata se sostoi vo pretvorawe na skalestiot izlezen signal od dekodiraweto vo vremenski i amplitudno kontinuiran signal, odnosno vo analogen signal. Pod D/A-konvertor se podrazbira sklop koj go vr{i dekodiraweto. Regeneracijata redovno se izvr{uva nadvor od D/Akonvertorot so soodvetno niskopropusno filtrirawe na izlezniot signal od D/A-konvertorot. D/A-konvertorite mo`at da bidat direktni ili indirektni, a direktnite ponatamu se delat na paralelni i seriski. Zaradi nivnata pogolema va`nost, ovde vo pogolemi detali }e gi razgledame razli~nite tehniki na direktna paralelna D/A-konverzija, a samo }e gi spomneme principite na direktnata seriska i na indirektnata D/Akonverzija. Zaradi ednostavnost na izlagaweto }e pretpostavime deka vleznite digitalni slogovi odgovaraat na binarni broevi vo prirodniot binaren kod, deka se pozitivni i deka se pomali od 1. Spored toa, zapisot:

X=

a 2
i i =1

(1)

}e ni ja dava decimalnata vrednost X na digitalniot slog a1a2....an, Na primer, za n = 8, bajtot 1001000 ima decimalna vrednost X = 0,5625. Paralelni D/A-konvertori Generalnata struktura na eden paralelen D/A-konvertor e dadena na slikata 1. Digitalniot slog vo paralelen format, so decimalna vrednost XP, se prifa}a vo vlezniot stacionaren registar i se koristi za konfigurirawe na otporni~kata mre`a na toj na~in {to

D/A-konvertori (2006/7)

aktivira odredena kombinacija analogni prekinuva~i, odnosno preklopnici. Poradi referentniot napon, {to e priklu~en na otporni~kata mre`a, niz nea te~e soodvetna kombinacija strui koi se sumiraat vo izlezniot stepen i na negoviot izlez formiraat naponsko nivo VO koe e proporcionalno na decimalnata vrednost na digitalniot slog. Konstantata na proporcionalnost sekoga{ mo`e da se nagodi da bide ednakva na vrednosta na referentniot napon, odnosno da va`i VO = VRXP, kako {to e nazna~eno na slikata 8.1 (iako toa ne zna~i deka ova sekoga{ i se pravi).
VR analogni prekinuva~i i otporni~ka mre`a izvor na referenten napon VO = VRXP izlezen stepen

a1 a2 an

Slika 1 Generalna struktura na paralelen D/A-konvertor Spored ka`anoto, paralelnite D/A-konvertori se razlikuvaat glavno spored primenetata otporni~ka mre`a. D/A-konvertor so te`inska otporni~ka mre`a Na slikata 2 e prika`an D/A-konvertor so te`inska otporni~ka mre`a. Kako {to se gleda "te`inite" na otpornostite, odnosno nivnite vrednosti se dadeni so:

Ri = 2iR,

i = 1, 2, .... n

(2)

Ottuka, strujata Ii niz otpornosta Ri e dadena so:

Ii = ai2-iVR/R

(3)

213

i postoi ako e ai = 1. Zbirot na ovie strui te~e niz povratnata vrska na operacioniot zasiluva~, pa izleznoto naponsko nivo e dadeno so:

VO = R

i =1

Ii = R

VR R

a 2
i i =1

= VR X P

(4)

i e proporcionalno na XP.
- VR

I1 R I

a1 2R I2
-

VO a2 4R I3
+

a3

2n-1R

In

an
Slika 2 D/A-konvertor so te`inska otporni~ka mre`a

Nedostatocite na D/A-konvertorot so te`inska otporni~ka mre`a se vo toa {to e potreben {irok dijapazon na vrednosti na otpornicite, a ova te{ko se ostvaruva imaj}i na um podednakva to~nost

D/A-konvertori (2006/7)

i podednakov temperaturen koeficient na site otpori, osobeno vo ramkite na edno monolitno integrirano kolo. D/A-konvertor so skalesta otporni~ka mre`a

D/A-konvertorot so skalesta otporni~ka mre`a e prika`an na slikata 3. Skalestata otporni~ka mre`a e sostavena od otpornici so samo dve vrednosti, no zatoa nivniot broj e dvojno pogolem otkolku kaj prethodnata.
Skalata ima osobina otpornostite na sekoi tri granki {to izleguvaat od daden jazel da bidat ednakvi na 2R, taka {to strujata {to izleguva od daden jazel sekoga{ e sostavena od dve dvojno pomali strui {to dotekuvaat vo toj jazel.

3R
11 1 0

IXP

2R
0

R 2R
AS1

2R

VO

- VR

a12

a1

Slika 3 D/A-konvertor so skalesta otporni~ka mre`a Zatvoraweto na ASi pri ai = 1 predizvikuva od jazelot i istekuva struja I = VR/3R, a spomenatata osobina na skalata doveduva toa vo ovaa struja da u~estvuva komponenta Ii = I2-i koja istekuva jazelot 0. Spored toa, strujata {to te~e niz povratnata vrska zasiluva~ot e dadena so IXP, pa va`i VO = VRXP. da do od na

215

D/A-konvertor so invertirana otporni~ka skala

D/A-konvertor so invertirana otporni~ka skala e prika`an na slikata 4. Skalata gi ima prethodno spomenatite osobini.
- VR I a12-1I 2R 2 I + 2-1I 2R 2 I
-2 -1

R I0 VO

a1

a2 2R

2-2I 2-3I

a3

an2-nI 2R 2 - nI

an

2 - nI

2R

Slika 4 D/A-konvertor so invertirana otporni~ka skala Primenetite preklopnici se od tipot "make before break", odnosno go vospostavuvaat noviot kontakt pred da go raskinat prethodniot, so {to se ovozmo`uva niz site otpornici postojano da te~e struja. So ova se obezbeduva parazitnite kapacitivnosti da bidat celo vreme napolneti i da ne vlijaat vrz rabotata na konvertorot.

D/A-konvertori (2006/7)

Pova`ni parameteri na D/A-konvertorite Rezolucijata go odreduva brojot na bitovi na vleznite digitalni zborovi, odnosno brojot na izlezni analogni nivoa (8, 10 ili 12 bita). Kaj idealen D/A-konvertor, ednakvi zgolemuvawa na brojnata
analogen izlez realno idealno

000

001

010

011

100

101

110

vrednost na vlezniot zgolemuvawa na

digitalen

zbor

predizvikuvaat

111

digitalen vlez

ednakvi

Slika 5 nivoto na analogniot izlezen napon. Linearnosta se meri na na~inot sugeriran na slikata 5. Tuka e nominalnata najmala promena na analogniot izlez, odredena so rezolucijata (onaa koja odgovara na promena na najmalku zna~ajniot bit od vlezniot digitalen zbor), a e najgolemoto otstapuvawe od nominalniot izlez za celiot dijapazon vlezni zborovi. Linearnosta ~esto se specificira kako "less than /2", {to zna~i < /2. Linearnosta zavisi od to~nosta na otpornicite i od padovite na napon na analognite prekinuva~i/preklopnici. Bidej}i i dvete veli~ini zavisat od temperaturata, od nea zavisi i linearnosta. To~nosta e merka na razlikata me|u vistinskiot analogen izlez i nominalniot analogen izlez (idealniot). Pokraj nelinearnosta, vrz to~nosta vlijaat i nesigurnosta na referentnite naponi, na zasiluvaweto, na offset-ot itn. Tipi~na specifikacija na sredno to~en D/A-konvertor bi bila "0,2% of full scale LSB/2".

217

vO(t)

t vreme na smiruvawe

Slika 6 Vremeto {to pominuva od promenata na digitalniot vlezen zbor do smiruvaweto na izleznoto analogno nivo e vreme na smiruvawe. Pokraj vremeto na premin, ova vo sebe mo`e da go opfati i vremeto na pridu{uvawe na oscilaciite, predizvikani od parazitnite kapacitivnosti i induktivnosti i od preodnite pojavi vo aktivnite elementi. Tipi~na slika na izlezniot analogen napon pri promena na vlezniot digitalen zbor e dadena na slikata 6.

D/A-konvertor za op{ta namena bi mo`el vo ovaa smisla da bide specificiran kako "500 ns to 0,2% of full scale".
Izleznoto naponsko nivo zavisi od temperaturata poradi temperaturnata osetlivost na referentnite naponi, vrednostite na otporite, na operacioniot zasiluva~ itn. Temperaturnata osetlivost se dvi`i od 50 ppm/oC do 1,5 ppm/oC.

D/A-konvertori (2006/7)