Induktivitet Nadzemnih Vodova

Induktivitet nadzemnih vodova
1/29
SADRAJ

2. PODUNA INDUKTIVNOST/REAKTANSA NADZEMNOG VODA ....................................... 2
2.1 Definicija induktiviteta .................................................................................................................
2.2 Ulaneni fluks beskonanog ravnog vodia punog krunog presjeka .........................................
2.3 Ulaneni fluksevi i induktivnost vodia u sistemu od dva paralelna beskonana ravna vodia
punog krunog presjeka ............................................................................................................ 7
2.4 Ulaneni fluksevi i induktivnost vodia u sistemu od n paralelnih, beskonano dugih, ravnih
vodia punog krunog presjeka ................................................................................................ 9
2.5 Preplet (simetriranje) vodia nesimetrinog trofaznog voda ................................................... 18
2.6 Metoda srednjih geometrijskih udaljenosti .............................................................................. 22
2.7 Srednji geometrijski radijus (GMR) i meusobna srednja geometrijska udaljenost (GMD)
vodia u snopu ........................................................................................................................ 26
2.8 Srednji geometrijski radijus (GMR) dalekovodnog ueta ........................................................ 27

2/29
2. PODUNA INDUKTIVNOST/REAKTANSA NADZEMNOG VODA

Poduna reaktansa voda x
V
, rauna se kao:

V V
l x = (2.1)

gdje l
V
predstavlja podunu induktivnost voda (H/m), a f 2 = krunu uestalost. Induktivnost je
svojstvo petlje da se suprotstavlja promjeni struje, jer svaka promjena struje izaziva
promjenu obuhvatnog fluksa, a ta promjena indukuje u petlji napon suprotnog smjera.
J edinica za mjerenje induktivnosti je Henry (H). Induktivnost od 1H ima onaj strujni krug u
kojem se inducira napon 1V, ako se struja ravnomjerno mijenja za 1A u 1 sekundi.

Za niske uestalosti koje se koriste u EES-u (f=50Hz) mogue je koristiti pojam statike
induktivnosti.

Poduna pogonska induktivnost je parametar koji se daje po fazi, te za sluaj simetrinih
radnih stanja moe se prihvatiti kao dovoljno taan predstavnik za modelovanje efekta
magnetnog polja. Odnosno, sa pretpostavljenom simetrinom geometrijom (vodii trofaznog
sistema postavljeni u vrhove jednakostraninog trugla) i simetrinim strujama efekat magnetnog
polja se moe predstaviti pomou induktivnosti jedne faze, koja se tada naziva pogonska
induktivnost. Dakle, pogonskom induktivnosti mogue je korektno modelovati ukupni efekat
magnetnog polja na trofaznom vodu, uz uvaavanje magnetnih sprega izmeu faza. Formalno se
moe to uraditi samo kada je:

0 I I I
c b a
= + + , (2.2)

jer se tada mogu koristiti monofazne ekvivalentne eme. Prethodna formula vai i za trenutne
vrijednosti struja u simetrnom trofaznom sistemu:

t sin I 2 ) t (
a
= i

( ) 3 2 t sin I 2 ) t (
b
= i

( ) 3 2 t sin I 2 ) t (
c
+ = i , (2.3)

gdje I predstavlja efektivnu vrijednost struje.

U praksi sistemi nisu sa idealnom geometrijom, niti su struje idealno simetrine, ali su
odstupanja, osim kod jaih nesimerija nastalih uslijed nesimetrinih kratkih spojeva,
umjerena i u granicama ininjerske tanosti.

2.1 Ulaneni fluks beskonanog ravnog vodia punog krunog presjeka

Za vodie nadzemnih vodova prije svega je znaajno izraunati ukupni obuhvatni fluks oko
usamljenog provodnika, neograniene duine, poluprenika r, sa strujom I ravnomjerno
rasporedjenom po povrini poprenog presjeka. Kako bi kontura bila strogo odreena potrebno je
zamisliti i povratni vodi negdje u beskonanosti.
3/29
Linije magnetnog fluksa ine koncentrine krugove, na koje je vektor magnetnog poljaH tangenta,
ba kao i vektor dl (slika 2.1).

Slika 2.1. Magnetno polje izvan i unutar vodia

Primjenom Amperovog zakona na konturu C
1
koja se nalazi izvan provodnik na rastojanju x (x>r) i
obuhvata kompletnu struju I, dobija se magnetna indukcija:

= I dl B
0
c
1

( ) I dl , B cos dl B
0
c
1
=

I 0 cos dl B
0
c
1
=

I x 2 B
0
=

x 2
I
B
0
= , (2.4)

uz
7
0
10 4

= [Vs/Am =H/m], na tom radijusu vrijedi:

x
I
10 2 B
7
=

[Vs] (2.5)

odnosno, jaina magnetnog polja izvan provodnika:

x 2
I
H
= [A/m]. (2.6)
4/29

Slika 2.2. Izraunavanje fluksa oko provodnika

Elementarni fluks koji prolazi kroz povrinu pravougaonika irine dx u radijalnom smjeru na
mjestu x, te duine 1 m u pravcu ose vodia (sila 2), iznosi:

( )
x
dx
I 10 2 dx 1 B dS , B cos dS B dS B d
7
= = = = [Vs/m]. (2.7)

S obzirom da je ovaj elementarni fluks ulanen s cjelokupnom strujom I, on istovremeno
pretstavlja i elementarni ulaneni fluks izvan vodia:

= d d
v
(2.8)

elementarni ulaneni fluks od radijusa vodia r do udaljenosti
ax
D x= odreuje se ukupni ulaneni
fluks izvan vodia (do te udaljenosti):

r
D
I 10 2
x
dx
I 10 2 d
ax 7
D
r
7
D
r
v v
ax ax
ln

= = =

[Vs/m] (2.9)

U cilju odreivanja unutarnjeg ulanenog fluksa (i dalje uz pretpostavku ravnomjerne gustoe struje
po presjeku, J =J
x
) izraza za struju
x
I , obuhvaenu krunicom radijusa r x< , je:

J
x
=J
2 2
x
r
I
x
I
,

2
2
x
r
x
I I = . (2.10)
x
r
J
J
x

Slika 2.3: Podjela povrine presjeka cilindrinog vodia u svrhu
proraunavanja unutarnjeg fluksa

5/29
Primjenom Amperovog zakona dobija se magnetna indukcija i magnetno polje na udaljenosti x od
ose vodia kao:

= I dl B
2
c
,

( )
x
c
I dl , B cos dl B
2
=
,

2
2
r 0
c
r
x
I 0 cos dl B
2
=
,

2
2
r 0
r
x
I x 2 B = ,

2 r
7
r
x
I 10 2 B =

[Vs] , (2.11)

x
r 2
I
x 2
I B
H
2
= [A/m]. (2.12)

Kod cilindra jedinine duine, prolazi fluks kroz pravougaonu povrinu dx 1 unutar vodia je:

dx 1 B 0 cos dS B dS B d = = =
dx
r
x
I 10 2 d
2 r
7
=

[Vs/m] (2.13)

Ovaj elementarni fluks, meutim, nije ulanen s cjelokupnom strujom, nego samo s njezinim
dijelom u omjeru
2 2
/ r x (koji naime tee unutar radijusa x).

dx
r
x
I 10 2
r
x
d d
4
3
r
7
2
2
u
= =

[Vs/m] (2.14)

Ukupni unutarnji ulaneni fluks
u
dobije se integriranjem elementarnog ulanenog fluksa
u
d od
0 do r :

4
I 10 2
4
x
r
I 10 2
dx x
r
I 10 2
r
7
r
0
4
4
r
7 r
0
3
4
r
7
u

=

=

=

[Vs/m] (2.15)

Ukupni fluks magnetskih silnica koji se odnosi na 1 m duine vodia i koji je unutar radijusa
x
D
ulanen sa strujom vodia, jednak je zbiru vanjskog i unutranjeg ulanenog fluksa:

|
.
|
\
|
+ = + =

4 r
D
I 10 2
r ax 7
u v
ln [Vs/m] (2.16)

6/29
Koristei jednakost
4 /
r r
e
4

=
ln , jednaina (2.16) moe se napisati u slijedeem obliku:

4 /
ax 7 4 / ax 7
r
r
re
D
I 10 2 e
r
D
I 10 2

=
|
.
|
\
|
+ = ln ln ln [Vs/m] , (2.17)

to za 1
r
= daje:

e
ax 7 4 / 1 ax 7
r
D
I 10 2 e
r
D
I 10 2 ln ln ln

=
|
.
|
\
|
+ = [Vs/m], (2.18)

gdje je:

r 7788 , 0 re r
4 / 1
e
= =

. (2.19)

Smisao ekvivalentnog poluprenika r
e
, svodi se na injenicu da se prstenastim provodnikom
takvog poluprenika ekvivalentira u magnetnom smislu pun cilindrini provodnik
poluprenika r. Dakle, to je ekvivalentni poluprenik punog provodnika krunog presjeka
mjerodavan za proraun induktivnosti.

Ekvivalentni poluprenik esto se naziva i srednji geometrijski radijus vodia (Geometric
Mean Radius) i oznaava se s GMR. U sluaju Al-Fe uadi, to je standardna praksa na
nadzemnim vodovima, ekvivalentni poluprenik se sa dovoljno tanosti izraunava kao:

r 95 , 0 r GMR
e
= .

Uz ovu oznaku, ukupni je ulaneni fluks koji se odnosi na jedininu duinu vodia:

GMR
D
I 10 2
ax 7
ln
= [Vs/m] (2.20)

Izraz (2.18) za ukupni ulaneni fluks moe se shvatiti i tako da nema unutarnjeg magnetskog polja
jer se jednaina sastoji iz samo jednog lana. Zapravo, djelovanje unutarnjeg polja uzeto je u obzir
tako, to je vodi punog krunog presjeka radijusa r ekvivalentiran s prstenom poluprenika GMR
i beskonano tanke stijenke. Vanjski ulaneni fluks ovakvog prstenastog zamjenskog vodia
odgovara zbiru vanjskog i unutarnjeg ulanenog fluksa stvarnog vodia.

Sada je jednostavno induktivnost jednog provodnika dvoinog voda po jedinici duine dobija
dijeljenjem sa strujom I:

e
ax 7
r
D
10 2 ln l
v

= [H/m],

ili

e
ax 4
r
D
10 2 ln l
v

= [H/km].
7/29
2.3 Ulaneni fluksevi i induktivnost vodia u sistemu od dva paralelna beskonana ravna
vodia punog krunog presjeka

Na osnovi jednaine (2.20), u okolini vodia a magnetski fluks po jedinici duine vodia do neke
take x, ulanen s vlastitom strujom I
a
, iznosi:

a e
ax
a
7
aax
r
D
ln I 10 2

= [Vs/m] (2.15)

Neka je sada prema slici 2.3 povratni vodi b smjeten u zraku s 1 =
r
, na udaljenosti
ab
D od
vodia a, pri emu vrijedi: r r r
b a
= = i r D
ab
>> .

ab
D
bx
D
ax
D
a
r
a
b
r
b
ab
D
b
I I =
a
I I =

Slika 2.4: Magnetsko polje u okolini dva paralelna beskonana ravna vodia punog krunog
presjeka

Kako vodii pripadaju istom strujnom krugu, njihove struje zadovoljavaju uslov:

0 I I
b a
= + (2.16)

Koliki e dio ukupnog vanjskog fluksa izazvanog strujom I
b
biti ulaneno sa strujom I
a
?
S obzirom na to da su u ravnini okomitoj na vodie magnetske silnice generisane strujom I
b

koncentrini krugovi s centrom u vodiu b, taj e ulaneni fluks
abx
oigledno initi silnice koje
obilaze vodi b izmeu radijusa
ab
D i
bx
D (
ab bx
D D > ). Dakle, smatrajui vodi a u ravnini
crtanja takastim, u izrazu (2.9) za vanjski fluks integriranje treba provesti od
ab
D do
bx
D .

8/29
ab
bx
b
7
abx
D
D
I 10 2 ln
= [Vs/m] (2.17)

Ukupno ulanenje struje vodia a do take x s vlastitim silnicama i dijelom silnica vodia b, uz
I
b
=-I
a
, iznosi:

a e
ab
bx
ax
a
7
ab
bx
a e
ax
a
7
abx aax ax
r
D
D
D
I 10 2
D
D
r
D
I 10 2 ln ln ln

=
|
|
.
|
\
|
= + = [Vs/m] (2.18)

Ako x , tada 1
D
D
bx
ax
, i tako ukupni ulaneni fluks vodia a postaje nezavisan o x:

a e
ab
a
7
a
r
D
ln I 10 2

= [Vs/m] (2.19)

U ravnini simetrije izmeu vodia vrijedi jednakost udaljenosti take promatranja x od oda vodia:
bx ax
D D = . To znai da je njihov omjer 1 / =
bx ax
D D i ulaneni e fluks vodia a (odnosno b) biti
nezavisan o poloaju take x unutar ravnine simetrije. Dakle za ulaneni fluks dobije se isti izraz
(2.19) kao u sluaju veoma udaljene take promatranja koja se nalazi izvan ravnine simetrije. Ako
su poluprenici i materijali vodia a i b jednaki, tada jedan vodi i ravnina simetrije ine
nadomjesnu sliku para vodia b a .
Podijeli li se ukupni ulaneni fluks vodia a prema (2.19) s vlastitom strujom, dobije se
induktivnost ovakvog nadomjesnog vodia po jedinici duine:

a
e
ab 7
a
a
1 a
r
D
ln 10 2
I

=
= l [H/m]. (2.20)

Isto razmatranje, ali sa aspekta vodia b dalo bi slian rezultat:

b e
ab 7
b
b
1 b
r
D
ln 10 2
I

=
= l [H/m]. (2.21)

Zbog serijskog spoja odlaznog i povratnog vodia, ukupna induktivnost petlje jednaka je zbiru
induktivnosti obadva vodia:

1 b 1 a 1 , petlje
l l l + = [H/m]. (2.22)

U sluaju vodia jednakih konstrukcija ( )
e b e a e
r r r = = , o emu e kasnije jo biti rijei, za
induktivitet oba vodia vrijedi:

e
ab 7
1
r
D
ln 10 2

= = = l l l
b1 a1
[H/m]. (2.23)

Tada za induktivitet petlje naravno treba uzeti dvostruku vrijednost od one zadane formulom (2.23):

GMR
D
10 4 2
ab 7
1 1 , petlje
ln l l

= = [H/m]. (2.24)
9/29
2.4 Ulaneni fluksevi i induktivnost vodia u sistemu od n paralelnih, beskonano dugih,
ravnih vodia punog krunog presjeka

Na slici 2.5 vidi se presjek sistema od n a j ,..., = paralelnih, beskonano dugih, ravnih vodia
punog krunog presjeka.

Slika 2.5: Prostorni raspored sistema od n vodia

Radijusi vodia
j
r i njihove meusobne udaljenosti
ji ij
D D = su konstantne i u svakome tee
struja. Vodii pripadaju istom strujnom krugu, tako da za struje i ovdje vrijedi:

0 I
n
a j
j
=
=
(2.25)

Ovo naravno znai da sistem vodia ima stepen slobode ( ) 1 n , dakle slobodno se moe odabrati
( ) 1 n struja u ( ) 1 n vodia, a u preostalom vodiu tee u suprotnom smjeru zbir tih struja.
Udaljenosti pojedinih vodia od take promatranja x oznait e se s
jx
D , a za meusobne e se
udaljenosti pretpostaviti da je { } { }
j ij
r max D min >> . Nadalje, u prostoru gdje se vodii nalaze
1 =
r
.

Na temelju prethodnih razmatranja, prvo e se napisati jednaina za ukupni ulaneni fluks vodia
a, dakle fluks dobijen ulanenjem vlastite struje s magnetnim silnicama vlastitog polja i silnicama
polja nastalih od svih ostalih struja. Slino izrazu (2.18) dobije se:

anx acx abx aax ax
... + + + + = (2.26)

U gornju se jednainu uvrtavaju izrazi slini jednaininama (2.15) i (2.17), s time da se umjessto
oznake
j e
r , iz razloga praktinosti, za srednji geometrijski radijus koristi oznaka
jj
D Uz ovu
oznaku taj se poluprenik moe nazvati reduciranim poluprenikom vodia, koji pretstavlja
udaljenost osi posmatranog vodia j od vlastite struje I
j
koja tee u beskonano tankoj
stijenci zamjenskog prstenastog vodia. Uzimajui u obzir prethodno navedeno, dobija se:

10/29
|
|
.
|
\
|
+ + + + =

an
nx
n
ac
cx
c
ab
bx
b
aa
ax
a
7
ax
D
D
I ...
D
D
I
D
D
I
D
D
I 10 2 ln ln ln ln [Vs/m] (2.27-a)

ili u saetoj formi:

aj
jx
n
a j
j
7
ax
D
D
I 10 2

=
= ln [Vs/m]. (2.27-b)

Nakon preureenja, jednaina (2.27-b) postaje:

|
|
.
|
\
|
+ =

= =
n
a j
n
a j aj
j jx j
7
ax
D
1
I D I 10 2 ln ln [Vs/m] (2.28)

Ako x , tada sve udaljenosti
jx
D , pa se njihove ln-funkcije mogu izvui ispred sume u
prvom lanu jednaine (2.26):

|
|
.
|
\
|
+ =

= =
n
a j
n
a j aj
j j jx
7
a
D
1
ln I I D ln 10 2 [Vs/m] (2.29)

Prvi lan u zagradi, shodno uslovu (2.25), jednak je nuli, tako da jednaina (2.29) prelazi u oblik:

=
n
a j aj
j
7
a
D
1
ln I 10 2 [Vs/m] (2.30-a)

Za ostale vodie u sistemu mogu se naravno napisati slini izrazi:

=
n
a j bj
j
7
b
D
1
ln I 10 2 [Vs/m] (2.30-b)
.
.
.
=
n
a j nj
j
7
n
D
1
ln I 10 2 [Vs/m] (2.30-n)

Matrini oblik sistema jednaina sastavljenog od jednaina (2.30-a) do (2.30-n) glasi:

11/29
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
(
(
n
b
a
nn nb na
bn bb ba
an ab aa
7
n
b
a
I
.
.
.
I
I
D
1
ln . . .
D
1
ln
D
1
ln
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
D
1
ln . . .
D
1
ln
D
1
ln
D
1
ln . . .
D
1
ln
D
1
ln
10 2
.
.
.
[Vs/m] (2.31-a)

Uvedu li se oznake
nn ac ab aa
L L L L ..., , , , za lanove matrice koeficijenata, koji pretstavljaju tzv.
induktivne koeficijente po jedinici duine vodia, moe se napisati novi oblik jednaine (2.31-a):

(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
(
(
n
b
a
nn nb na
bn bb ba
an ab aa
n
b
a
I
.
.
.
I
I
L . . . L L
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
L . . . L L
L . . . L L
.
.
.
[Vs/m] (2-31-b)

(Treba napomenuti, da je iz razloga jednostavnosti, kod lanova matrice | | L u indeksu pored
oznake vodia izostavljena uobiajena jedinica, koja ukazuje na to da se radi o veliini po jedinici
duine vodia.)

Matrina jednaina (2.31-b) u saetom obliku glasi:

| | | | | | I L = (2.31-c)

Matrica | | L je dakle matrica induktivnih koeficijenata i odreuje vezu izmeu ulanenih
flukseva pojedinih vodia i struja u tim vodiima. Opti izrazi za elemente te matrice glase:

Elementi na glavnoj dijagonali:

n a j
D
L
jj
jj
,..., ;
1
ln 10 2
7
= =

[H/m] (2.32)

Vandijagonalni elementi:

k j n a k n a j
D
L L
jk
kj jk
= = = =

; ,..., ; ,..., ;
1
ln 10 2
7
[H/m] (2.33)

12/29
Induktivni koeficijenti prema gornjim formulama slie koeficijentima samoindukcije i
meuindukcije, jer pomnoene sa strujom daju ulaneni fluks po jedinici duine vodia. Meutim,
ipak to nisu pravi induktiviteti. Naime, da bi argument ln-funkcije u izrazima elemenata matrice
| | L bio bezdimenzioni broj, potrebno je da u formulama induktivnih koeficijenata tipa
jj
L i
jk
L
dimenzija brojnika odgovara jedinici duine. Vrijednost 1 u argumentu ln-funkcije znai dakle, da
kod raunanja ulanenog fluksa za odreivanje npr. elementa
aa
L , integriranje treba izvriti od
a e
r
(odnosno
aa
D ) do jedinine udaljenosti (do udaljenosti od 1 m ako je
a e
r izraen u metrima), kao
to je to na slici 2.5-a prikazano.

Slika 2.5: Geometrijske mjere za interpretiranje elemenata matrice | | L u sluaju voda s dva
vodia
a) Prostorni raspored
b) Struje u vodiima

PRIMJER

Neka se sada prikazana metoda primijeni na sistem od dva vodia (jednofazni vod) za to e se
iskoristiti takoer slika 2.5-a. Vodii su istih radijusa ( r r r
b a
= = ) i iste konstrukcije
( GMR r D D
e bb aa
= = = ). Primjena matrine jednaine (2.29-b) na ovaj sluaj rezultuje slijedeim:

(
=
(
b
a
bb ba
ab aa
b
a
I
I
L L
L L

Na osnovu izraza (2.30) i (2.31), za lanove matrice | | L (induktivne koeficijente) dobije se:

GMR D D
L L
bb aa
bb aa
1
ln 10 2
1
ln 10 2
1
ln 10 2
7 7 7
= = = = [H/m]
ab
ba ab
D
L L
1
ln 10 2
7 -
= = [H/m]

Za ovaj sluaj voda od dva vodia jednaina (2.25) glasi:

0 I I
b a
= +

Uvrtavanjem induktivnih koeficijenata u gornju matrinu jednainu, te mnoenjem matrica, dobiju
se dvije jednaine za ulanene fluksove vodia:
13/29

|
|
.
|
\
|
=

ab
a
7
a
D
1
ln
GMR
1
ln I 10 2 [Vs/m]
|
|
.
|
\
|
=

ab
b
7
b
D
1
ln
GMR
1
ln I 10 2 [Vs/m]

Konano, dijeljenjem ovih ulanenih flukseva sa strujama koje ih izazivaju, nastaju izrazi za
induktivitete vodia po jedinici duine, koji su naravno, zbog simetrije jednaki:

e
ab 7
ab e
7
a
a
1 a
r
D
ln 10 2
D
1
ln
r
1
ln 10 2
I
L

=
|
|
.
|
\
|
=
= [H/m]

e
ab 7
ab e
7
b
b
1 b
r
D
ln 10 2
D
1
ln
r
1
ln 10 2
I
L

=
|
|
.
|
\
|
=
= [H/m]

e
ab 7
1 b 1 a 1
r
D
ln 10 2 L L L

= = = [H/m] (2.34-a)

Rezultat je dakle isti kao onaj zadan jednainom (2.23).

Kako je D D D
ba ab
= = , umjesto (2.34-a) moe se pisati:

e
7
1 b 1 a 1
r
D
ln 10 2 L L L

= = = [H/m]. (2.34-b)

S obzirom na realne duine nadzemnih vodova, povoljnije je induktivitet vodia izraziti umjesto po
metru, po kilometru duine:

e
4
1 b 1 a 1
r
D
ln 10 2 L L L

= = = [H/km] (2.34-c)

Uz pomo jednaine (2.34-c) moe se napisati i izraz za induktivnu reaktansu po kilometru duine
vodia u jednofaznom sistemu s dva vodia, koji vrijedi uz frekvencuju Hz f 50 = u direktnom (kao
i inverznom) stemu komponenata:

e
4
e
4
1 b 1 a 1 b 1 a 1
r
D
ln 10 628
r
D
ln 10 2 f 2 L L x x x

= = = = = = [/km] (2.35)

U svrhu ispravne interpretacije ovih rezultata, neka se ponovno analiziraju gornji izrazi za ulaneni
fluks
a
i
b
dvaju vodia, koje preureeni i ponovno napisani uz D D
ab
= , te
a b
I I = glase:

e
a
7
a
r
D
ln I 10 2

= [Vs/m]

14/29
D
r
ln I 10 2
D
1
ln
r
1
ln I 10 2
e
a
7
e
a
7
b

=
|
|
.
|
\
|
+ = [Vs/m]

Da bi se dobilo ukupno ulanenje strujne petlje koju ine vodii a i b sa silnicama magnetskog
polja generiranog strujom te petlje, potrebno je poznavati ulaneni fluks
b
uslijed struje
b
I
umjesto fluksa
b
uslijed struje
b
I (slika 2.5-b).

e
a
7
b
r
D
ln I 10 2

= [Vs/m]

Sabiranjem ulanenih flukseva
a
i
b
dobije se naravno ukupni ulaneni fluks petlje b a :

e
a
7
b a ab
r
D
ln I 10 4

= + = [Vs/m].

Induktivitet koji se dobije dijeljenjem gornjeg izraza s
a
I , naravno je uz D D
ab
= isti onaj zadan
formulom (2.24) i, s obzirom da se radi o jedinoj petlji, pretstavlja koeficijent samoindukcije petlje
b a :

e
7
a
ab
) ab ( ), ab (
r
D
ln 10 4
I
L

= [H/m]

Zadatak 1
Slino se razmatranje moe provesti i za sistem od tri vodia prema slici (2.6).

Slika 2.6: Geometrijske mjere za interpretiranje elemenata matrice | | L u sluaju voda s tri vodia
c) Prostorni raspored
d) Struje u vodiima

Za ulanene flukseve po jedinici duine vodia vrijede jednaine:

|
|
.
|
\
|
+ + =

ac
c
ab
b
a e
a
7
a
D
1
ln I
D
1
ln I
r
1
ln I 10 2 [Vs/m]

15/29
|
|
.
|
\
|
+ + =

bc
c
b e
b
ab
a
7
b
D
1
ln I
r
1
ln I
D
1
ln I 10 2 [Vs/m]

|
|
.
|
\
|
+ + =

c e
c
bc
b
ab
a
7
c
r
1
ln I
D
1
ln I
D
1
ln I 10 2 [Vs/m].

Uvrtenje strujnog uslova
b a c
I I I = dobija se:

|
|
.
|
\
|
+ =

ab
ac
b
a e
ac
a
7
a
D
D
ln I
r
D
ln I 10 2 [Vs/m]

|
|
.
|
\
|
+ =

b e
bc
b
ab
bc
a
7
b
r
D
ln I
D
D
ln I 10 2 [Vs/m]

|
|
.
|
\
|
+ =

bc
c e
b
ac
c e
a
7
c
D
r
ln I
D
r
ln I 10 2 [Vs/m]

Da bi se dobilo ukupno ulanenje strujnih petlji koje ine s jedne strane vodii a i c, te s druge
strane b i c sa silnicama magnetnog polja generisanog strujama tih petlji, potrebno je poznavati
ulaneni fluks
c
uslijed struje
c
I umjesto fluksa
c
uslijed struje
c
I (slika 2.6-b).

|
|
.
|
\
|
+ =

c e
bc
b
c e
ac
a
7
c
r
D
ln I
r
D
ln I 10 2 [Vs/m]

Ulaneni fluksevi petlji a-c i b-c dobiju se sumiranjem odgovarajuih ulanenih fluksova:

|
|
.
|
\
|
+ = + =

ab c e
bc ac
b
c e a e
2
ac
a
7
c a ac
D r
D D
ln I
r r
D
ln I 10 2 [Vs/m]

|
|
.
|
\
|
+ = + =

c e b e
2
bc
b
c e ab
bc ac
a
7
c b bc
r r
D
ln I
r D
D D
ln I 10 2 [Vs/m]

Ove jednaine pisane u formaliziranome obliku glase:

bc , ac b ac , ac a ac
L I L I + =
bc , bc b ac , bc a bc
L I L I + =

Koeficijenti
ac ac
L
,
i
bc bc
L
,
mogu se interpretirati kao koeficijenti samoindukcije (po jedinici duine)
petlji a-c i b-c, a koeficijenti
ac bc bc ac
L L
, ,
= kao koeficijenti meuindukcije izmeu tih petlji.
Sistem jednaina za ulanene flukseve petlji moe se pooptiti za bilo koji broj vodia n u
prijenosnom sistemu. Ako se naime n-ti vodi smatra referentnim, onda se formira 1 n neovisnih
petlji, za koje se moe napisati 1 n matematiki nezavisnih jednaina za ulanene flukseve, koje
se dobiju iz matrine jednaine (2.31-c) koritenjem uslova
1 n b a n
I ... I I I

= :
16/29

n ) 1 n ( , n ) 1 n ( 1 n bn , n ) 1 n ( b an , n ) 1 n ( a n ) 1 n (
n ) 1 n ( , bn 1 n bn , bn b an , bn a bn
n ) 1 n ( , an 1 n bn , an b an , an a an
L I ... L I L I
.
.
.
L I ... L I L I
L I ... L I L I

+ + + =
+ + + =
+ + + =
(2.36)

Odreivanje npr. koeficijenta meuindukcije
jn , in
L izmeu petlji i-n i j-n moglo bi se fizikalno
provesti tako da se na prigodan nain mjeri ulaneni fluks
in
petlje i-n, pri emu jedinina struja
tee samo u petlji j-n, a u ostalim su petljama struje jednake nuli.

Matematiki:

1 n ,..., 2 , 1 j , i ;
I
L
j
in
jn , in
=

= (2.37)

pri emu je za koeficijente samoindukcije i=j.

Gornje razmatranje jasno dokazuje da je fizikalno jedino ispravno govoriti o induktivitetu petlje.
Meutim, jednofazni prikaz trofaznog stema zahtijeva uvoenje ve navedenog pojma induktiviteta
faze odnosno vodia. Induktivitet jednog vodia moe se, kao to se vidjelo, izraunati kod
jednofaznog voda s dva vodia, te kao to e se prikazati kod simetrinog trofaznog voda s
vodiima smjetenim u vrhovima istostraninog trokuta.

Zadatak 2
Simetrini trofazni vod prikazan je na slici 2.7, pri emu naravno vrijede geometrijski odnosi:
D D D D D D D GMR D D D
cb bc ca ac ba ab cc bb aa
= = = = = = = = = ; .

Slika 2.7: Vodii simetrinog trofaznog voda

Jednaina za struje (2.25) glasi sada:

17/29
0 I I I
c b a
= + + .

Zbog simetrije dovoljno je napisati izraz za ulaneni fluks vodia a, uzimajui u obzir da je (takoer
iz razloga simetrije)
ac ab
L L = :

( ) ( )
a ab aa c b ab a aa c ac b ab a aa a
I L L I I L I L I L I L I L = + + = + + =

Prema tome, induktivitet po jedinici duine bilo kojeg vodia dobije se kao:

= =
|
|
.
|
\
|
= =
= = = =

aa
ab 7
ab aa
7
ab aa
a
a
1 c 1 b 1 a 1
D
D
ln 10 2
D
1
ln
D
1
ln 10 2 L L
I
L L L L
e
7
r
D
ln 10 2

= [H/m] (2.38)

Treba uoiti da je, to se oblika tie, dobijen je isti izraz kao (2.34-b) za jednofazni vod s dva
vodia. Induktivitet prema (2.38) pretstavlja tzv. pogonski induktivitet trofaznog voda, dakle
induktivitet s kojim se trofazni vod moe pretstaviti u jednofaznom prikazu. To je ujedno
induktivitet direktnog (jednako i inverznog) sistema u komponentnom prikazu.

Prema tome, u sluaju simetrino izgraenog, napajanog i optereenog voda dovoljno je provesti
jednofazni proraun, s tim da se promatranom (referentnom) vodiu mora pridruiti bezimpedantni
povratni vodi. Dakle u ovom sluaju, nasuprot jednofaznom vodu s dva vodia, induktivitet strujne
petlje s kojom se nadomjetava trofazni vod, jednak je induktivitetu samo jednog vodia trofaznog
voda.

Induktivna reaktansa vodia po km duine simetrinog trofaznog voda na temelju jednaine (2.38),
pri frekvenciji od Hz f 50 = , glasi:,

= = = = = = = =

e
4
1 c 1 b 1 a 1 c 1 b 1 a 1
r
D
ln 10 2 f 2 L L L x x x x
e
4
r
D
ln 10 628

= [/km] (2.39)

18/29
2.5 Preplet (simetriranje) vodia nesimetrinog trofaznog voda

Ako su ose tri vodia trofaznog voda smjetene u vrhove istostraninog trugla, kae se da je vod
simetrian, pa bi sva tri vodia, pod uslovom da im je isti presjek i da su od istog materijala, imali
isti induktivitet. Meutim, konstrukcijom vodova se ta simetrija rijetko postie. Pojedini vodii
istog voda tada imaju nejednake induktivitete, pa zbog toga i nejednake reaktanse. Razliiti padovi
napona u pojedinim fazama dovode u pogonu do izoblienja zvijezde napona i do pogonskih
potekoa.

Ako se trofazni vod po duini podijeli na tri jednaka sektora (slika 2.8), te se fazni vodii u tim
sektorima vode u razliitim pozicijama prema stubu, tada e u odnosu na krajeve voda uz
pretpostavku istog materijala, jednake konstrukcije i jednakih radijusa vodia - induktiviteti svih
vodia ak i u sluaju nesimetrinog voda biti jednaki.

a
b
c
13
D
12
D
23
D
1
2
3
a
b
c
c
a
b
b
c
a
SEKCIJ A I SEKCIJ A II SEKCIJ A III
a
b
c
13
D
12
D
23
D
1
2
3
a
b
c
13
D
12
D
23
D
1
2
3
l/3 l/3
l/3
1
2
3
3
2
1
1, 2, 3 - poloaj
vodia na stubu
a, b, c - oznake faze

Slika 2.8: Preplet vodia nesimetrinog trofaznog voda

Ovakav preplet, koji se vri na dalekovodnim stubovima, obezbijeuje jednake impedanse vodia, a
time i jednake padove napona du sva tri vodia, to je uslov za uspostavljanje simetrinih strujno
naponskih prilika na vodu.
Za ulanene flukseve faznih vodia c b a , , mogu se primijeniti jednaine (2.30). Tako za vodi a
vrijedi:

=
c
a j aj
j a
D
I
1
ln 10 2
7
[Vs/m] (2.40)

Kako se ulaneni fluks po sekcijama prepleta mijenja, potrebno je napisati izraze za ulanene
fluksove vodia a u tim sekcijama, vodei rauna o pozicijama vodia u pojedinim dionicama:

=
|
|
.
|
\
|
+ + =

ac
c
ab
b
aa
a aI
D
I
D
I
D
I
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
7

|
|
.
|
\
|
+ + =

13 12
7
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
D
I
D
I
GMR
I
c b a
[Vs/m] (2.41)
19/29

=
|
|
.
|
\
|
+ + =

ac
c
ab
b
aa
a aII
D
I
D
I
D
I
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
7

|
|
.
|
\
|
+ + =

12 23
7
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
D
I
D
I
GMR
I
c b a
[Vs/m] (2.42)

=
|
|
.
|
\
|
+ + =

ac
c
ab
b
aa
a aIII
D
I
D
I
D
I
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
7

|
|
.
|
\
|
+ + =

23 13
7
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
D
I
D
I
GMR
I
c b a
[Vs/m] (2.43)

Gornji ulaneni fluksevi odnose se na po jednu treinu duine voda, tako da se za cijelu duinu L
moe napisati jednaina za srednju vrijednost ulanenog fluksa faze a:

( )
aIII aII aI a
L
L + + =
3

(2.44)

Odnosno ulaneni fluks za jedinicu duine vodia a dobije se kao:

( ) = + + =
aIII aII aI a
3
1

=
|
|
.
|
\
|
+ + =

23 12 13 23 13 12
7
1
ln
1
ln
1
ln 3 10 2
3
1
D D D
I
D D D
I
GMR
I
c b a

|
|
.
|
\
|
+ + =

3
23 13 12
3
23 13 12
7
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
D D D
I
D D D
I
GMR
I
c b a
[Vs/m] (2.45)

Uvodei oznaku:

3
23 13 12
D D D D
sr
= (2.46)

za geometrijsku srednju vrijednost meusobnih udaljenosti vodia, jednaina (2.45) prelazi u
jednostavniji oblik:

=
|
|
.
|
\
|
+ + =

sr
c
sr
b a a
D
I
D
I
GMR
I
1
ln
1
ln
1
ln 10 2
7

( )
|
|
.
|
\
|
+ + =

sr
c b a
D
I I
GMR
I
1
ln
1
ln 10 2
7
[Vs/m] (2.47)

Na temelju uslova pripadnosti svih vodia istom strujnom krugu (2.25) vrijedi naravno:
a c b
I I I = + , to nakon uvrtenja u (2.47) daje:
20/29

GMR
D
I
D
I
GMR
I
sr
a
sr
a a a
ln 10 2
1
ln
1
ln 10 2
7 7
=
|
|
.
|
\
|
= [Vs/m] (2.48)

Podijeli li se
a
s
a
I , dobije se induktivitet vodia a po jedinici duine prepletenog, dakle
simetriranog trofaznog voda:

GMR
D
l
sr
a
ln 10 2
7
1

= [H/m] (2.49)

Ovo znai da se induktivitet po jedinici duine vodia simetriranog trofaznog voda rauna iz izraza
koji formalno odgovara izrazu (2.38) za simetrini trofazni vod. Razlika je u tome, to se kod
prepletenog voda umjesto jednakih meusobnih udaljenosti vodia D u brojniku argumenta ln-
funkcije koristi srednja geometrijska vrijednost
sr
D razliitih meusobnih udaljenosti.
Treba napomenuti da u sluaju kraih, nesimetrino graenih vodova, duine do oko 60 km,
nesimetrija induktiviteta i kapaciteta pojedinih vodia nije znaajna, pa se moe raunati s
matematikom srednjom vrijednou induktiviteta faznih vodia.

Openito vrijedi, da je u sluaju voda s n vodia pri prepletu potrebna podjela na n sekcija.

Kod dvosistemskih trofaznih vodova razlikuje se djelimini (slika 2.9a) i potpuni preplet (slika
2.9b).

Slika 2.9a: Djelimini preplet vodia dvosistemskog nesimetrinog trofaznog voda

Kod djeliminog prepleta meusobni induktiviteti meu vodovima nisu jednaki, pa iako su vodovi
svaki za sebe potpuno simetrirani, simetrija nije postignuta.

Provoenjem prepleta u sluaju dvosistemnog trofaznog voda prema slici 2.9b postie se skoro
potpuna simetrija.

21/29
a
b
c
b
c
a
l/3 l/3
l/3
1'
2'
3'
3'
2'
1'
1,2,3
, ,
polozaj vodica
na stupu
a b c oznake faze
c
a
b
c''
a''
b''
c''
a''
b''
b''
a''
c'' c''
c''
c''
c''
a''
a''
a''
a''
b''
b''
b''
b''
l/9 l/9 l/9
1'' 1''
2'' 2''
3''
3''

Slika 2.9b: Potpuni preplet vodia dvosistemskog nesimetrinog trofaznog voda

Svakoj sekciji preplitanja (svakoj treini) sistema s jednom crtom pripadaju tri sekcije (jedan
potpuni ciklus preplitanja) sistema s dvije crte. Tako vodii sistema s dvije crte poprimaju sve tri
pozicije unutar jedne sekcije, dakle na treini cjelokune duine. Preplet trojke s dvije crte moe se
izostaviti na mjestima gdje je izvren preplet trojke s jednom crtom.

S obzirom na paralelni spoj vodia istoimenih faza u dva sistema, u odnosu na krajeve voda
induktivitet po jedinici duine bilo koje faze ovako simetriranog dvosistemskog voda jednak je
polovini vrijednosti induktiviteta simetriranog jednosistemskog voda:

'
'
7
'
3
'
3
'
2
'
3
'
1
'
2
'
1 7
1
ln 10 2
2
1
ln 10 2
2
1
GMR
D
GMR
D D D
l
sr
= = [H/m] (2.50)

gdje se
'
sr
D i
'
GMR odnose na trojku s jednom crtom. Na slian se nain moe napisati i izraz za
direktnu (i inverznu) induktivnu reaktanciju za Hz f 50 = :

'
'
4
'
'
4
1 1
ln 10 314 ln 10 2
2
1
2
GMR
D
GMR
D
f l x
sr sr
= = = [/km] (2.51)

22/29
2.6 Metoda srednjih geometrijskih udaljenosti

Uslov pripadnosti svih vodia nekog voda istom strujnom krugu 0 =
=
n
a j
j
I omoguava da se,
podjelom tih vodia na osnovu smjera struje u njima u dvije skupine, stvore dva ekvivalentna
vodia: odlazni i povratni koji obrazuju jednu ekvivalentnu petlju. Zatim se izrauna
induktivitet jednog ili drugog ekvivalentnog vodia kojim je obuhvaena jedna ili druga skupina
vodia. Na slici 2.10 prikazana je upravo takva situacija s nekim naznaenim udaljenostima vodia
od vlastitih struja (npr.
aa
D ) i meusobnim udaljenostima vodia (npr. , ,
1 a ax
D D itd.).

Slika 2.10: Podjela vodia nekog voda u skupine odlaznih i povratnih vodia

U vodiima x b a j ,..., , = skupine odlaznih vodia A tee ukupna struja I + , a u vodiima
y i ,..., 2 , 1 = skupine povratnih vodia B ukupna struja I . Ukupni brojevi vodia x i y u
skupinama ne moraju biti jednaki, ali zadovoljavaju uvjet: n y x = + . Dakle:

I I
x
a j
j
+ =
=
(2.52)
I I
y
i
i
=
=1
(2.53)

Pretpostavlja se nadalje da pojedini vodii u skupini A vode upravu x -ti dio ukupne struje, a u
skupini B y -ti dio:

x
I
I
j
= (2.54)
y
I
I
i
= (2.55)

U sluaju nesimetrinog rasporeda vodia, gornja dva izraza mogu biti zadovoljena samo ako se
izvri opisani preplet, odnosno simetriranje vodia.
23/29
Na odgovarajui nain modificirane jednaine za ulanene fluksove vodia skupine A na temelju
stema jednaine (2.30) glase:

=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
+ =

= =
= =
x
a j
y
1 i ai aj
7
x
a j
y
1 i ai
i
aj
j
7
a
D
1
ln
y
I
D
1
ln
x
I
10 2
D
1
ln I
D
1
ln I 10 2
( )
( )x
1
ax ab aa
y
1
ay 2 a 1 a 7
D ... D D
D ... D D
ln I 10 2

=

[Vs/m] (2.56-a)
=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
+ =

= =
= =
x
a j
y
1 i bi bj
7
x
a j
y
1 i bi
i
bj
j
7
b
D
1
ln
y
I
D
1
ln
x
I
10 2
D
1
ln I
D
1
ln I 10 2
( )
( )x
1
bx bb ba
y
1
by 2 b 1 b 7
D ... D D
D ... D D
ln I 10 2

=

[Vs/m] (2.56-b)
.
.
.
=
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
+ =

= =
= =
x
a j
y
1 i xi xj
7
x
a j
y
1 i xi
i
xj
j
7
x
D
1
ln
y
I
D
1
ln
x
I
10 2
D
1
ln I
D
1
ln I 10 2
( )
( )x
1
xx xb xa
y
1
xy 2 x 1 x 7
D ... D D
D ... D D
ln I 10 2

=

[Vs/m] (2.56-n)

Kako u pojedinim vodiima skupine A tee x -ti dio ukupne struje, za ulaneni fluks ekvivalentnog
vodia koji zamijenjuje tu skupinu vodia, moe se uzeti matematika srednja vrijednost ulanenih
flukseva vodia x b a ,..., , :

( ) = + + + =
x b a A
x
...
1

( )
( )
=

=

x
xx xa bx ba ax aa
y
xy x by b ay a
D D D D D D
D D D D D D
x
I
1
1
1 1 1
7
... ... ... ...
... ... ... ...
ln 10 2
2
... ... ... ...
... ... ... ...
ln 10 2
1 1 1
7
x
xx xa bx ba ax aa
xy
xy x by b ay a
D D D D D D
D D D D D D
I

=

[Vs/m] (2.57)

Uvoenjem oznaka:

xy
xy x by b ay a
D D D D D D GMD = ... ... ... ...
1 1 1
(2.58)
2
... ... ... ... x
xx
D
xa
D
bx
D
ba
D
ax
D
aa
D
A
GMR = (2.59)

za ulaneni fluks skupine odlaznih vodia A dobije se konano:

24/29
A
A
GMR
GMD
I ln 10 2
7
= [Vs/m] (2.60)

U ovom je izrazu GMD (u anglosaksonskoj literaturi skraenica od Geometric Mean Distance),
koji kao to se vidi sadri sve meusobne udaljenosti vodia izmeu dviju skupina, zove se
meusobna srednja geometrijska udaljenost.
A
GMR , koji sadri sve udaljenosti vodia od vlastitih
struja unutar skupine A, kao i sve meusobne udaljenosti u toj skupini, je ve poznati srednji
geometrijski radijus, koji se ovoga puta odnosi na skupinu A, dakle na nadomjesni vodi A.
Do induktiviteta po jedinici duine ekvivalentnog vodia A dolazi se nakon to se ulaneni fluks
podijeli sa strujom:

A
A
A
GMR
GMD
I
l ln 10 2
7
1

=
= [H/m] (2.61)

Pri odreivanju induktiviteta pojedinih vodia treba uzeti u obzir, da su vodii po skupinama
paralelno spojeni, dakle induktivitet jednog vodia jednak je n-strukoj vrijednosti induktiviteta
skupine A. Ovo znai da upravo opisana metoda srednjih geometrijskih udaljenosti (SGU)
omoguava odreivanje srednjih vrijednosti induktiviteta vodia.
Nakon slinog izvoenja dolazi se i do izraza za induktivitet po jedinici duine skupine vodia B:

B
B
B
GMR
GMD
I
l ln 10 2
7
1

=
= [H/m] (2.62)

Koristei izraze za induktivitete (2.61) i (2.62) izvedene metodom srednjih geometrijskih
udaljenosti, induktivna reaktancija po km duine skupina (nadomjesnih vodia) A i B odreuje se
prema izrazima:

A
A A
GMR
GMD
l x ln 10 628
4
1 1

= = [/km] (2.63)
B
B B
GMR
GMD
l x ln 10 628
4
1 1

= = [/km] (2.64)

Konano, potrebno je primijetiti, da u sluaju simetriranog voda za odreivanje meusobne srednje
geometrijske udaljenosti GMD, umjesto formule (2.59) treba koristiti izraz za geometrijsku srednju
vrijednost meusobnih udaljenosti vodia
sr
D (2.46). U svrhu dokazivanja toga neka poslui slika
(2.12):

a
b
c
13
D 12
D
23
D
1
2
3 a
b
c
13
D 12
D
23
D
1
2
3
a
b
c
13
D 12
D
23
D
1
2
3
A
B
A
A
B
B

Slika 2.12: Uz odreivanje GMD za simetrirane vodove
25/29

Primjena metode SGU na sve tri sekcije preplitanja voda uz 1 x = i 2 y= , te
GMR GMR GMR GMR
c b a
= = = daje slijedee rezultate:

a) Sekcija I
12 13
D D GMD
I
=
GMR
D D
GMR
GMD
l
I
aI
12 13 7 7
1 ,
ln 10 2 ln 10 2

= = [H/m]

b) Sekcija II
23 12
D D GMD
II
=
GMR
D D
GMR
GMD
l
II
aII
23 12 7 7
1 ,
ln 10 2 ln 10 2

= = [H/m]

c) Sekcija III
23 13
D D GMD
III
=
GMR
D D
GMR
GMD
l
III
aIII
23 13 7 7
1 ,
ln 10 2 ln 10 2

= = [H/m]

Induktivitet koji se odnosi na cijelu duinu faze a jednak je zbroju induktiviteta triju sekcija:

( )
|
|
.
|
\
|
+ + = + + = =

GMR
D D
GMR
D D
GMR
D D
L
L L L
L
Ll l
aIII aII aI a a
23 13 23 12 12 13 7
1 , 1 , 1 , 1
ln ln ln 10 2
3 3
[H]

Za induktivitet po jedinici duine moe se pisati:

=
|
.
|
\
|
= = =

3
1
3
23 13 12 7
2
23
2
13
2
12 7
1
ln 10 2 ln 10 2
3
1
GMR
D D D
GMR
D D D
L
l
l
a
a

GMR
D D D
3
23 13 12 7
ln 10 2

= [H/m]

Izraz u brojniku argumenta ln-funkcije je upravo spomenuta geometrijska srednja vrijednost
meusobnih udaljenosti vodia
sr
D prema formuli (2.46). Dakle u ovom sluaju vrijedi:

GMR
D
l
sr
a
ln 10 2
7
1

= [H/m] (2.65)

26/29
2.7 Srednji geometrijski radijus (GMR) i meusobna srednja geometrijska udaljenost (GMD)
vodia u snopu

Izgradnjom zranih dalekovoda sve viih napona bilo je potrebno rijeiti problem prouzrokovan
pojavom zraenja odnosno efekta korone na povrini vodia. U tu je svrhu dolo do primjene ueta
sve veih promjera, pa ak i upljih vodia. Mehaniki problemi i potekoe pri montiranju upljih
vodia usmjerili su traenje rjeenja ka snopovima vodia, to danas pretstavlja najjednostavnije
rjeenje. Jedna faza voda s vodiima u snopu sastoji se od dva, tri, ili vie ueta, koji su smjeteni
na obodu krunice promjera 40 80 cm, simetrino u odnosu na centar krunice (slika 2.13)

a b c
r
r
d
d d
A
ab
D
bc
D
ac
D

Slika 2.13: Trofazni vod sa snopovima od po tri vodia

Meusobni poloaj ueta koji pripadaju pojedinim fazama odrava se posebnim odstojnicima.
Elektromagnetsko polje oko snopastih faznih vodia priblino je istog oblika kao da se ono
izgradilo oko valjka iji polumjer odgovara odreenom, za snop karakteristinom polumjeru. to je
vie vodia u snopu, to se vie oblik elektromagnetskog polja pribliava obliku polja stvorenog oko
valjka. Prilikom prorauna metodom SGU - karakteristinog poluprenika snopa, koji nije nita
drugo nego srednji geometrijski radijus snopa
snopa
GMR , meusobna e se udaljenost susjednih
vodia unutar snopa oznaiti s d, a radijus krunice opisane oko vodia s A, kao to je to
prikazano na slici 2.14 za sluaj snopova od dva, tri i etiri vodia. Nadalje e se pretpostaviti da
bilo kojim vodiem snopa od N ueta tee N-ti dio struje te faze.

d
A
d
A
0
180
3
d
A
r

Slika 2.14: Snopovi od dva, tri i etiri vodia

27/29
Proraun srednjeg geometrijskog radijusa snopa za tri navedena sluaja uzimanjem u obzir
geometrijskih odnosa sa slike 2.14 daje slijedee rezultate (uz napomenu da u nienavedenim
izrazima GMR oznaava srednji geometrijski radijus vodia geometrijskog radijusa r ):

a) Snop od dva vodia
x N = = 2
d GMR d GMR GMR
snopa
= =
4 2 2

A d 2 =
A GMR GMR
snopa
2 =

b) Snop od tri vodia
3 = N
3 2 9 6 3
d GMR d GMR GMR
snopa
= =
A A A d 3
2
3
2 60 sin 2 = = =

3 2
3A GMR GMR
snopa
=

c) Snop od etiri vodia
4 = N
( )
4 3 16
4
8 4
2 2 d GMR d d GMR GMR
snopa
= =
A A A d 2
2
2
2 45 cos 2 = = =

4 3
4A GMR GMR
snopa
=

Prema tome, u sluaju simetrino izgraenog snopa s x vodia moe se izraunati srednji
geometrijski radijus snopa
snopa
GMR iz opeg izraza:

x 1 x
snopa
A GMR N GMR

= (2.66)

Ako se metodom SGU eli izraunati induktivitet voda s vodiima u snopu, tada se pri odreivanju
meusobne srednje geometrijske udaljenosti GMD - smatrajui pojedine snopove faznim vodiima
- u obzir treba uzeti udaljenosti izmeu centara krunica opisanih oko vodia koji ine te snopove
(slika 2.13).

2.8 Srednji geometrijski radijus (GMR) dalekovodnog ueta

Iako je u dosadanjim razmatranjima navedeno da se vodii nadzemnih dalekovoda grade kao ueta
(ili ak snopova ueta), pletena od metalnih ila, ipak u proraunima se utke prelo preko toga i
vodi se smatrao valjkom punog krunog presjeka. Postavlja se pitanje koliki je srednji geometrijski
radijus (reducirani radijus) GMR ueta uz napomenu da, kao to se vidjelo, u sluaju valjkastog
vodia punog krunog presjeka radijusa r vrijedi: r GMR 7788 , 0 = . Da bi se dobio odgovor na to
pitanje, izraz (2.59) za srednji geometrijski radijus skupine odlaznih vodia A traba primijeniti
na jedno ue, smatrajui upravo njegove ile odlaznim vodiima.
28/29
Primjera radi, neka se razmotri sluaj ueta prema slici 2.15, pletenog od sedam ila istih presjeka.

R
2r
r
2r
2r
2 3r

Slika 2.15: Ue pleteno od sedam ila istih presjeka

Tretirajui dakle ile ueta skupinom odlaznih vodia A uz 7 = x , na osnovi naznaenih
udaljenosti na slici 2.15, te formule (2.59) moe se napisati izraz za
ueta
GMR , koji sadri ukupno 49
udaljenosti: 42 meusobne udaljenosti i 7 reduciranih radijusa ila:

( ) ( ) ( ) ( ) ( ) r 1759 , 2 r 4 r 3 2 r 2 r 2 r 7788 , 0 GMR
49
6
12
18 6 7
ueta
= =

Ovaj rezultat treba jo preraunati na radijus vanjske obuhvatne krunice. Radijus te krunice je
r R 3 = , odnosno 3 / R r = , dakle:

R
R
GMR
ueta
7253 , 0
3
1759 , 2
= =

Ovo je oigledno manja vrijednost od R 7788 , 0 , koja bi se dobila za valjak radijusa R.
Rezultate slinog prorauna srednjeg geometrijskog radijusa ueta s razliitim brojem ila sadri
tablica 2.1:

Tablica 2.1
Broj ila u uetu Srednji geometrijski
radijus ueta GMR
ueta
7 0,725R
19 0,757R
37 0,768R
61 0,772R
91 0,774R
127 0,775R

Srednji se geometrijski radijus ueta moe izraziti i u funkciji stvarnog presjeka ueta. Taj presjek
A za ue od 7 ila iznosi:

2
7r A=
29/29

Prema tome, radijus ile r je:

7
A
r =

Konano:

A
A
r GMR
ueta
465 , 0
7
1759 , 2 1759 , 2 = = =

Tablica 2.2 sadri srednji geometrijski radijus ueta u funkciji razliitih brojeve ila u uetu:

Tablica 2.2
Broj ila u uetu Srednji geometrijski
radijus ueta GMR
ueta
7
0,465 A
19
0,490 A
37
0,499 A
61
0,502 A
91
0,504 A
127
0,505 A

Induktivitet Nadzemnih Vodova

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Induktivitet Nadzemnih Vodova

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Induktivitet nadzemnih vodova

ln , jednaina (2.16) moe se napisati u slijedeem obliku:

Você também pode gostar