lNoicc Elicacs Prclininarcs. 5 Vida c Moric. 11 Ncccssidadc dos Aios da Voniadc. 29 Vivcr c Sofrcr. 64 Coniinuidadc da Dor. 70 Eircnos da Vida Hunana. 84 Confirna-sc Quc Vivcr c Sofrcr. 91 Afirnaao do Qucrcr-Vivcr. 96 Origcn do Egosno. 104 A Jusiia Hunana. 108 A Jusiia Eicrna. 135 Conscicncida da Jusiia Eicrna. 146 Dondadc c Maldadc. 150 Viriudc. 163 Anor Puro c Picdadc. 175 Ncgaao do Qucrcr-Vivcr. 180 O Suicdio. 212 Lilcrdadc da Voniadc. 219 O Nada. 229 Noias. 235
O MUNDO COMO VONTADE E HEPHESENTAO Livno lV
SCHOPENHAUEH
EXPLlCAOES PHELlMlNAHES
Esia aric do nosso csiudo arcscnia-sc cono a nais gravc, cn viriudc dc scr aiincnic s acs Iunanas, o quc c un arguncnio quc nos ioca dirciancnic c ao qual ningucn odc crnancccr csiranIo ou indifcrcnic; nuiio ao conirario, c iao naiural no Ioncn o faio dc iudo rcfcrir conduia Iunana quc, cn scguindo o quc qucr quc scja, c scnrc a aric rcfcrcnic a cssa conduia quc clc considcra cono o cscoo das suas invcsiigacs, or ouco quc a naicria lIc inicrcssc, c c csic onio quc icn or Ialiio fiar a nais scria aicnao, ainda quando dcscura dc iodos os ouiros. Ncsic scniido c, consoanic una crcssao conun, a aric dc quc vanos ocuar-nos sc dcnoninaria filosofia raiica, cn oosiao filosofia icorica dc quc aic aqui iraianos. Na ninIa oiniao, cnircianio, a filosofia c scnrc icorica; orquanio, o quc csia na sua csscncia, qualqucr quc scja o oljcio da sua invcsiigaao, c nanicr-sc cclusivancnic no icrrcno da olscrvaao c da analisc, c nao no dc diiar rccciios. Aicniar ara o scniido dc ionar-sc raiica, qucrcr guiar a conduia c rcfornar os caracicrcs sao rcicnscs quc ja vivcran o scu icno; cn nossos dias, cducada cla ccricncia, a filosofia dcvcria r nargcn iais rcicnscs; ois quc, quando sc iraia do valor ou da nulidadc da cisicncia, da salvaao ou da crdiao, nao scrao ccriancnic as frias alsiracs da filosofia as nais rorias a fazcrcn lasiro na lalana, scnao quc aquilo quc ara isso concorrc c a roria naiurcza do Ioncn, o dcnnio quc o dirigc scn sc icr inosio, o qual, ao conirario, foi o rorio Ioncn quc cIanou solrc si, cono diz Plaiao, o scu caraicr inicligvcl, cono diz Kani. A viriudc c o gcnio sao coisas quc nao sc cnsinan; ara clcs a noao c infruifcra, ianio quanio ara a Aric, c odc quando nuiio scrvir dc insiruncnio. Scria iao inscnsaio qucrcr quc os nossos sisicnas dc noral falricasscn gcnic viriuosa, nolrc, sania, cono rcicndcr quc os nossos iraiados dc csiciica criasscn ocias, csculiorcs ou iniorcs. A filosofia nao odc fazcr ouira coisa quc nao scja inicrrciar c clicar aquilo quc c; cla dcvc dar Fazao o conIccincnio claro c caio da csscncia do nundo, quc sol forna concrcia, ou scja no donnio do scniincnio, iodos conrccndcn s nil naravilIas; nas ial inicrrciaao qucr scr arcscniada sol iodas as rclacs c sol iodos os onios dc visia. Por conscqucncia, iudo quanio rocurci clicar nos ircs livros rcccdcnics, con a gcncralidadc roria da filosofia c con ouiras considcracs, rocurci agora dcnonsirar do ncsno nodo ncsia quaria aric, sol o onio dc visia da conduia Iunana. vcr-sc-a, cono linIas acina dizia, quc csic lado do nundo, julgado nao acnas suljciiva, nas ianlcn oljciivancnic, c dc iodos o nais inorianic. Nas considcracs quc scgucn crnancccrci ficl ao nciodo aic aqui scguido, lascando-nc scnrc solrc o quc rcccdc, lcn cono solrc dados adniiidos. o cnsancnio unico, quc consiiiui a sulsiancia dc ioda a olra c quc dcscnvolvi sol iodos os ouiros asccios, scra csiudado agora na sua rclaao con a conduia do Ioncn c, dcsic nodo, icrci csgoiado iudo quanio csiou cn condics dc fazcr ara dar a csic rcsciio a cosiao nais conlcia ossvcl.(1} O nosso onio dc visia, lcn cono o nciodo anunciado, dcian crcclcr suficicnicncnic quc, dcsic livro solrc a ciica, nao sc dcvcn cscrar rccciios ou iraiados dc noral; c nuiio ncnos icnIo cu a inicnao dc forncccr un rincio gcral ou una csccic dc rccciia univcrsal susccivcl dc criar iodas as viriudcs. E ncn ncsno iraiarci do 'dcvcr incondicionado" visio quc ial dcvcr", cono clico na scqucncia dcsic livro, inclui una coniradiao; ncn una lci da lilcrdadc" quc csia no ncsno caso. Dun nodo gcral nao falarci cn dcvcr", csia linguagcn so sc usa quando sc dirigc a raazcs ou a ovos ainda infaniis, c nunca a Ioncns quc sc aodcraran dc iodas as luzcs dun scculo quc aiingiu o scu nais crfciio dcscnvolvincnio. E nao c, orvcniura, una coniradiao crfciiancnic alavcl, o dizcr quc a voniadc c livrc c ao ncsno icno rcscrcvcr-lIc lcis scgundo as quais dcvc qucrcr? Dcvcr qucrcr! E o ncsno quc falar cn nadcira dc fcrro! Dc acordo con o conjunio dos nossos onios dc visia, a voniadc c, nao soncnic livrc, nas ianlcn onioicnic; c roduz nao soncnic a sua conduia, cono ianlcn o scu nundo; ial a voniadc qual a aao c qual o scu nundo; anlas nao sao scnao voniadc conscicnic dc si roria c nada nais; a voniadc sc dcicrnina a si ncsna c dcicrnina con isio a conduia c o nundo, or isso quc scn cla nada cisic. Conrccndida assin, a voniadc c vcrdadcirancnic auinona; conrccndida douiro nodo, c Icicrogcnca. Nossas invcsiigacs filosoficas so odcn icndcr inicrrciaao da conduia Iunana c das nainas iao variadas c coniradiiorias dc quc c a crcssao viva, clica-las na sua csscncia c na sua sulsiancia, rcfcrindo-as s nossas considcracs rcccdcnics c confornc icnos fciio aic aqui a rcsciio dc iodos os ouiros fcnncnos do nundo, rcduzi-las a nocs alsiraias, lcn inicligvcis. Nossa filosofia coniinuara na inancncia". Ficl s grandcs lics dc Kani, nao sc scrvira das fornas do fcnncno, das quais o rincio da razao suficicnic" c a crcssao gcral, cono dun aoio ara saliar or cina do rorio fcnncno, quc c coisa quc so lIc odcria dar un significado, ara aiingir o donnio inconfinado das ficcs vazias, O nundo rcal c visvcl, cn quc vivcnos c quc vivc cn nos, coniinuara a scr o sujciio consianic c o liniic das nossas csquisas. csic nundo c suficicnicncnic rico dc conicudo, dc ial nodo quc nao odcrao cauri-lo as nais rofundas invcsiigacs dc quc c caaz o csriio Iunano. E ois quc ara as nossas rcscnics considcraccs norais. ianio quanio ara as anicriorcs, o nundo rcal c cognoscivcl nao nos dciara nunca faliar naicria c rcalidadc, nao icrcnos ncccssidadc dc rccorrcr a concciios ncgaiivos c vazios, ara dcois nos iludir a nos ncsnos, con a ossililidadc dc icr diio alguna coisa, sc falasscnos con gravidadc dc alsoluio", dc infiniio" dc sucrscnsvcl" ou dc ouiras ncgacs duna ial csccic NcnIuna noao c olscura fora nonc ncgaiivo", (Jul. or. 5}, concciios quc con nais lrcvidadc odcrian dcnoninar-sc, cn scu conjunio, cidadc dos assaros volanics." Nao! Dcn odcnos discnsar-nos do iralalIo dc scrvir-nos dcsscs raios colcrios nas vazios; c finalncnic, agora cono danics, nao vanos coniar Iisiorias ara fazc-las assar or filosofia. Porquanio c ninIa oiniao quc csia ainda infiniiancnic longc dc ossuir un conIccincnio filosofico do nundo, aquclc quc inagina odcr arccndcr-lIc a csscncia Iisioricancnic" sol qualqucr forna quc scja, c quaisqucr quc scjan as finuras quc usc cn dissinula-lo; ial, orcn, c o caso do noncnio cn quc cssc ial, na idcia quc forna da naiurcza das coisas cn si, faz inicrvir a noao dun vir-a-scr, no rcscnic, no assado ou no fuiuro; do noncnio cn quc anics" c dcois" icn ara clc o ncsno significado; do noncnio cn quc, cn scguida, alcria ou Iiocriiancnic, rocura c dcscolrc o onio ondc conca o nundo c o onio ondc acala, con o caninIo quc vai dc un a ouiro; c do noncnio cn quc, con nais razao ainda, o indivduo quc acrcdiia fazcr assin filosofia, salc indicar dc quc nodo o Ioncn vcio a scr osio ncsia vida. ScnclIanics sisicnas Iisioricos conduzcn gcralncnic a una cosnogonia da qual sc dao nuiias varicdadcs; ou ianlcn una douirina dc cnanaao, coisa ja scn rcsigio; ou finalncnic, quando dcscscrados or ianias icniaiivas inuicis fciias ncssc scniido, sc c lanado ara a uliina quc rcsia, rcsulia una icoria da criaao crciua, da dcsccndcncia, da gcraao, do aarccincnio luz do dia, oriundo do scio da noiic, ou do cscuro alisno, ou da naicria-rina, ou do caos scn fundo, c nil ouiras ciravagancias da ncsna naiurcza, faccis alias dc coriar cla raiz. TcnIa- sc cn conia quc ioda una cicrnidadc, isio c, un icno infiniio icndo dccorrido aic ao noncnio rcscnic, iudo quanio odia c dcvia nasccr, ja dcvc icr nascido. Isio orquc, iodos csics sisicnas Iisioricos, or naior quc scja a inoriancia dc quc rcicndan inflar-sc, cono sc Kani nunca iivcssc cisiido, ionan o icno cono un airiluio da coisa cn si, c nao vao alcn daquilo quc Kani cIana o fcnncno cn oosiao coisa cn si, ou daquilo quc Plaiao cIana o quc scnrc sc iorna, nas nunca c", cn oosiao quilo quc c c nao sc iorna nunca, ou cnfin, daquilo quc os ndios cIanavan o iccido dc Maya"; cis rccisancnic o quc caraicriza o conIccincnio sulnciido ao rincio da razao, or ncio da qual nunca sc cIcga csscncia niina das coisas c sc scgucn cicrnancnic fcnncnos, acnas; dcsic nodo sc c agiiado scn ircgua c scn finalidadc ial cono ccrios rocinanics fccIados na sua roda, aic quc, cansados dc ianio giro, sc faa aragcn nun onio qualqucr, arliirariancnic cscolIido, cn alio ou cn laio, c quc sc qucr dcois consirangcr os ouiros a acciiar con o ncsno rcsciio. A unica nancira vcrdadcirancnic filosofica dc considcrar as coisas, a nancira quc nos cnsina a conIcccr-lIcs a csscncia c quc nos conduz ara alcn do fcnncno, c rccisancnic aqucla quc nao sc rcocua con salcr dondc vcn o nundo, ara ondc vai ou orquc cisic, nas canina unicancnic aquilo quc c, scn olIar as coisas do onio dc visia das suas rclacs, dos scus rincios ou dos scus fins, nuna alavra, scn as csiudar sol qualqucr caicgoria do rincio dc razao, anics, ao conirario, ionando or oljcio da sua invcsiigaao, aquilo ncsno quc solra das coisas quc foran csiudadas scgundo csic rincio, suas idcias, a csscncia do nundo quc aarccc nas rclacs scn lIcs csiar sujciia c quc crnanccc scnrc idcniica a si roria. Sin, c ial conIccincnio quc nos conduz filosofia; c ial cono o vinos dar origcn aric assin ianlcn no rcscnic livro vcrcnos quc c clc a fonic dondc dinana cssa disosiao squica, quc c a unica caaz dc conduzir vcrdadcira saniidadc c salvaao.
VlDA E MOHTE(1I
Escro quc os ircs rinciros livros Iajan fciio conrccndcr quc o nundo cono rcrcscniaao c o csclIo da voniadc, no qual a voniadc sc rcconIccc a si ncsna con una clarcza c una rccisao quc vao gradualncnic crcsccndo. no Ioncn csia conscicncia aiingc a crfciao, nas a csscncia do Ioncn nao cnconira a sua crcssao conlcia, salvo na concaicnaao das acs quc clc raiica c c a razao quc iorna o indivduo caaz dc alrangcr dc rclancc c inalsiraio a unidadc conscicnic da sua conduia. A voniadc, considcrada urancnic cn si ncsna, c inconscicnic; c una sinlcs icndcncia, ccga c irrcsisivcl, a qual cnconiranos ianio na naiurcza do rcino inorganico c do vcgcial c nas suas lcis, cono ianlcn na aric vcgciaiiva da nossa vida. nas clo acrcscino do nundo da rcrcscniaao quc sc dcscnvolvcu clo scu uso, cla adquirc a conscicncia do scu qucrcr c do oljcio do scu qucrcr; rcconIccc quc aquilo quc qucr nao c ouira coisa scnao o nundo c a vida cono sao; dizcnos, or isso, quc o nundo visvcl c a sua inagcn ou a sua oljciividadc; c cono o quc a voniadc qucr c scnrc a vida, ois quc a vida ara a rcrcscniaao c a nanifcsiaao da voniadc, rcsulia quc c indifcrcnic c consiiiui uro lconasno sc cn vcz dc dizcr sinlcsncnic a voniadc", disscrnos a voniadc dc vivcr". Scndo a voniadc a coisa cn si, a sulsiancia, a csscncia do nundo; c a vida, o nundo visvcl, o fcnncno, nao scndo nais quc o csclIo da voniadc, scguc-sc da quc a vida aconanIara a voniadc con a ncsna inscaralilidadc con quc a sonlra aconanIa o coro. ondc Iouvcr voniadc, Iavcra ianlcn vida, nundo. A vida csia, orianio, asscgurada ao qucrcr- vivcr, c or quanio isio sulsisia cn nos, nao dcvcnos rcocuar-nos cla nossa cisicncia ncn ncsno dianic da noric. Dcn vcnos o indivduo nasccr c norrcr, nas o indivduo c acnas un fcnncno; nao cisic scnao clo conIccincnio sulnciido ao rincio dc razao, quc c o rincio dc individuaao. ncsia ordcn dc idcias, ccriancnic o indivduo rccclc a vida cono un don. oriundo do nada c dcsojado do scu don cla noric, ao nada rciona. Mas ara qucn, cono nos, conicnla a vida do onio dc visia filosofico, isio c, das Idcias, ncn a voniadc ou a coisa cn si dc iodos os fcnncnos, ncn o sujciio dos conIccincnios, cscciador dos fcnncnos, sao dc qualqucr forna iocados clo nascincnio ou cla noric. Nasccr c norrcr sao coisas quc cricnccn ao fcnncno da voniadc, c aarcccn nas criaiuras individuais, nanifcsiando fugiiivancnic c no icno, aquilo quc cn si nao conIccc icno c dcvc caiancnic nanifcsiar-sc sol csia forna con o fin dc odcr oljciivar a sua vcrdadcira naiurcza. Pcla ncsna razao, nascincnio c noric cricnccn vida c cquililran-sc nuiuancnic cono condics rccrocas, ou nclIor, cono olos do fcnncno ioial. A niiologia Iindu, cnirc iodas a nais salia, crinc csic cnsancnio, dando or airiluio a iva quc sinloliza a dcsiruiao ou a noric (cono Drana, o dcus nfino c ccador da Trinurii, sinloliza a rocriaao, o nascincnio c VisInu sinloliza a conscrvaao}, o colar dos norios, juniancnic con o Lingan, snlolo da gcraao, o qual conscguinicncnic aqui aarccc ara concnsar a dcsiruiao; o quc significa quc nascincnio c noric sao cla sua csscncia corrclaiivos quc sc ncuiralizan c sc concnsan a scu iurno. Pclas ncsnas razcs, Crcgos c Fonanos colrian scus rcciosos sarcofagos, iais cono odcn scr visios no dia dc Iojc, con ornancnios quc rcrcscniavan fcsias, danas, casancnios, caas, conlaics dc fcras c lacanais c colocavan dcsic nodo cn ccna os faios nais aninados da vida crcssos nao unicancnic sol a forna dc divcriincnios, nas ianlcn or ncio dc gruos voluiuosos c aic ncsno dc coulas dc saiiros con calras. TinIa isio o fin cvidcnic dc sulirair ao indivduo ranicado o cnsancnio da noric, ara lcva-lo vida inorial da naiurcza, accniuada con cncrgia, nosirando assin, cnlora csiivcsscn nuiio longc dc ossuir a conscicncia alsiraia dcsic faio, quc ioda a naiurcza nao c nais quc o fcnncno c a rcalizaao da voniadc dc vivcr. A forna dc ial fcnncno c o icno, o csao c a causalidadc, dondc a individuaao, quc icn or conscqucncia quc o indivduo dcvc nasccr c norrcr; nas a voniadc dc vivcr dc quc o indivduo nao consiiiui or assin dizcr, nais quc un ccnlar ou una arccla singular dc nanifcsiaao, nao c criurlada cla noric do scr individual, ianio quanio nao o c o conjunio da naiurcza. Pois quc nao c clo indivduo, nas unicancnic cla csccic quc a naiurcza sc inicrcssa c c dcla unicancnic quc csiuda scriancnic a conscrvaao, circundando-a dc grandc luo dc rccaucs c or ncio da sucralundancia iliniiada dos gcrncs c do odcr incnso do insiinio dc rcroduao. O indivduo, ao conirario, nao icn valor algun ara a naiurcza c ncn odc ic-lo, dcsdc quc c acnas un onio nun icno infiniio c nun csao infiniio quc conrccndc un nuncro infiniio dc indivduos ossvcis. A naiurcza csia scnrc ronia a alandonar o indivduo quc nao soncnic csia cosio a crcccr dc nil nodos c clas causas nais insignificanics, cono ianlcn c, dcsdc o rincio, dcsiinado a una crda ccria, ara a qual c arrcncssado or cla ncsna, acnas Iaja saiisfciio a nissao quc icn dc conscrvar a csccic. Con isio a naiurcza crinc ingcnuancnic csia grandc vcrdadc, quc sao as Idcias c nao os indivduos quc icn una vcrdadcira rcalidadc, isio c, sao a oljciividadc crfciia da voniadc. Ora lcn, scndo o Ioncn a roria naiurcza cnscia dc si no nais alio grau, c scndo a naiurcza a voniadc dc vivcr oljciivada, c naiural c jusio quc o Ioncn, dcsdc quc Iaja aiingido c sc nanicnIa ncsic onio dc visia, sc consolc da noric dos scus c da sua roria, vislunlrando a vida inorial da naiurcza quc nao c nais quc clc ncsno. Eis o quc sc dcvc conrccndcr or iva con o Lingan c or aquclcs aniigos sarcofagos quc con suas inagcns da nais ardcnic vida, griian ao cscciador dcsolado. Nutuu non contstutu (A naiurcza nao sc conirisia}. Un faio quc alcn disso rova nuiio lcn quc nascincnio c noric sao condics incrcnics vida c csscnciais ara cssc fcnncno da voniadc, c quc sc arcscnian anlos sinlcsncnic cono a crcssao nais dccidida do quc consiiiui ianlcn iodo o rcsio da vida. Esia, cfciivancnic, nao c scnao una variaao crciua da naicria con crnancncia invariavcl da forna. nisio consisic igualncnic a dcsiruiililidadc dos indivduos c a consiancia da csccic. A nuiriao c a rcroduao inccssanic nao difcrcn da gcraao c a ccrcao nao difcrc da noric, scnao quanio ao grau. O rcino vcgcial arcscnia-nos o rinciro caso, sol forna facil dc scr conrccndida. A lania or sua naiurcza c una rcciiao consianic da ncsna scncnic, da sua filra nais sinlcs quc sc disc cn folIas c ranos. c un agrcgado sisicnaiico dc lanias scnclIanics quc sc susicn unas s ouiras c cuja unica icndcncia c a rcroduao indcfinida. con csia finalidadc a lania sc iransforna, grau a grau, cn florcs c cn fruios quc rcassuncn a scu iurno ioda a sua cisicncia c iodas as suas icndcncias; aiingc dcsia soric clo caninIo nais curio aquilo quc cra sua nira consianic, rcalizando dc un so golc c cn ccnlarcs inuncravcis, o quc aic cniao so rcalizava cn orncnor, isio c, a sua nuliilicaao. Scu dcscnvolvincnio aic fruiificaao icn rclaao con o fruio, cono a cscriia icn rclaao con a inrcnsa. O ncsno succdc con o aninal. O roccsso dc nuiriao c una gcraao coninua c o roccsso dc gcraao c una nuiriao dc oicncia sucrior. A voluia duranic o coiio c o lcn-csiar rcforado quc rcsulia do scniincnio da vida. Por ouiro lado, a ccrcao, isio c, a rccusa c a cvaoraao da naicria, ccciuando o grau, c idcniica noric quc c o oosio da gcraao. Ora, nos nos scniinos crfciiancnic saiisfciios con o conscrvar a nossa forna, c nao scniinos nagoa cla naicria clininada; c rcciso nanicr ial aiiiudc ianlcn quando a noric vcn rcalizar or grosso c cn nais larga cscala, o quc succdc a cada dia c cada Iora na ccrcao. cono no rinciro caso crnancccnos indifcrcnics, nao dcvcnos csaniar-nos con o scgundo. Dcsic onio dc visia, c iao inscnsaio dcscjar a crciuaao da nossa individualidadc, quc c sulsiiiuida or ouiros indivduos, cono ianlcn c inscnsaio dcscjar a crnancncia da naicria do nosso coro, quc c coniinuancnic sulsiiiuida or ouira naicria. dondc rcsulia quc c iao alsurdo cnlalsanar os cadavcrcs, cono conscrvar con cuidado as nossas dcjccs. E con rcfcrcncia conscicncia individual ligada ao coro do indivduo, vcn o sono iodos os dias suscndc-la ioialncnic. Frcqucnicncnic a assagcn do sono ara a noric, nao c scqucr advcriida, cono or ccnlo no caso cn quc o Ioncn norrc gclado; o sono rofundo, or isso, nao difcrc da noric quanio duraao do noncnio, nas unicancnic quanio duraao do fuiuro; ou or ouiras alavras, quanio ao dcscriar. A noric c un sono dc quc o adornccido or csquccincnio nao foi dcscriado. iudo o nais dcscria, ou anics, crnanccc dcscrio. Anics dc nais nada c rcciso quc nos convcnanos dc quc a forna dc fcnncno da voniadc, ou or ouiras alavras, a forna da vida ou da rcalidadc, c o cscntc, c nao o fuiuro, ncn o assado; csics nao cisicn scnao na alsiraao or ncio da concaicnaao do conIccincnio sulnisso ao rincio dc razao. Ningucn vivcu no assado c ningucn vivcra no fuiuro; o cscntc, soncnic clc, c a forna cclusiva da vida, roricdadc ccria, quc nada odcra janais sulirair-lIc. O rcscnic csia scnrc ali, con iudo quanio alrangc. coniincnic c conicudo qucdan-sc arados, inovcis, cono o arco-ris solrc a caiaraia. Por isso quc a vida c asscgurada voniadc, c o rcscnic c asscgurado inuiavclncnic vida. Ccriancnic, quando cnsanos nos nilIarcs dc anos dccorridos c nos nilIcs dc Ioncns quc vivcran, crgunianos. Quc cran clcs? Quc sc iornaran? Mas lasia-nos cn concnsaao rccordar o assado da nossa roria vida c cIanar vivancnic suas ccnas nossa inaginaao, ara cniao crguniarnos dc novo. Quc c, cniao, iudo isio? A quc sc rcduziu? Cono ara a nossa vida, assin ian lcn ara a cisicncia daquclcs nilIcs dc Ioncns. Ou scria orvcniura ncccssario acrcdiiar quc or Iavcr rccclido o sigilo da noric, o assado Iaja adquirido una nova cisicncia? O nosso rorio assado, ainda o nais roino, o dia acnas iranscorrido, nao c nais quc un sonIo vacuo da Inaginaao, c nada nais quc isio c o assado dc iodos csscs nilIcs dc scrcs. Quc c aquilo quc foi? Quc c aquilo quc c? Aquilo quc foi, aquilo quc c, assin c a vcrdadc dc quc a vida c o csclIo, c o conIccincnio disjunio do qucrcr quc no csclIo vc disiiniancnic cssa voniadc. Qucn qucr quc nao Iaja ainda arcndido ou nao qucira arcndcr csia vcrdadc, quando sc roc as qucsics acina accniuadas solrc o dcsiino das gcracs quc foran, dcvc agrcgar-lIcs ainda una. c rcciso quc sc crgunic a si rorio, cono succdc quc clc, inicrrogador, icnIa a graa dc ossuir ial rcscnic iao rccioso, iao fugiiivo, o unico rcal; or quc razao ianias ccnicnas dc gcracs, csscs salios c csscs Icrois douiros icnos, caran na sonlra do assado, dcsaarcccran cn nada, cnquanio clc, cssc cu" insignificanic, cn rcalidadc cisic? ou, cn alavras nais lrcvcs c lizarras, dcvcra crguniar-sc a si ncsno, or quc cssc rcscnic, o scu rcscnic, cisic rccisancnic ncsic noncnio c nao icnIa ja cisiido Ia nuiio icno. Proondo-sc a csiranIa inicrrogaao, clc considcra a sua cisicncia c o scu icno indccndcnics un do ouiro c a rincira, dc ccrio nodo, cono lanada no scgundo. adniic, a lcn dizcr, dois rcscnics, dos quais un cricncc ao oljcio c ouiro ao sujciio c naravilIa-sc do aforiunado acaso quc os fcz coincidir. Mas na rcalidadc (cono o dcnonsirci na ninIa disscriaao solrc o rincio dc razao} o quc consiiiui o rcscnic nao c nais quc un onio dc coniaio cnirc o oljcio, dc quc o icno c forna, c o sujciio quc nao icn or forna ncnIun dos nodos do rincio dc razao. Ora, o oljcio c a vcrdadc iornada rcrcscniaao c o sujciio c o corrclaiivo ncccssario do oljcio; nas nao sc dao oljcios rcais scnao no rcscnic orquc o assado c o fuiuro conicn acnas alsiracs c faniasias do csriio. orianio o rcscnic c a forna csscncial c inscaravcl do fcnncno da voniadc. O rcscnic, so clc, c o quc c scnrc c quc crnanccc inovcl. Esscncialncnic fugaz, considcrado do lado cnrico, arcscnia-sc ao olIar nciafsico quc vc alcn das fornas da crccao cnrica, cono a unica coisa crnancnic, cono o Nunc sians" dos cscolasiicos. Fonic c oriadora do scu conicudo, assin c a voniadc dc vivcr, ou a coisa cn si. or ouiras alavras, nos ncsnos. O quc nascc c assa scn ircgua, scja or ja icr nascido, scja or dcvcr succdcr dcois, cricncc ao fcnncno cono fcnncno cn viriudc das fornas dcsic, quc ionan ossvcl o nasccr c o norrcr. E rcciso dizcr or conscguinic. ud ut? uod cst; ud ct? uod ut; o quc c rcciso ionar no scniido liicral das alavras c nao cnicndcr con isio scncIuntc nas dcn. Enicndido quc a vida c asscgurada voniadc c o rcscnic vida. Cada un odc dizcr, orianio. Eu sou ara scnrc ossuidor do rcscnic; clc nc aconanIara cono sonlra or ioda a cicrnidadc; or conscguinic c inuiil quc rocurc dondc vcn o rcscnic c cono aconiccc quc cisic rccisancnic ncsic insianic." Podc-sc conarar o icno a una circunfcrcncia quc gira coniinuancnic; a nciadc quc scnrc dcscc scria o assado, c a quc scnrc solc, o fuiuro; ao alio, o onio indivisvcl quc cnconira a iangcnic scria o rcscnic quc nao icn dincnscs; cono a iangcnic nao c arrasiada clo giro, assin crnanccc inovcl o rcscnic, onio dc coniaio cnirc o oljcio, con a sua forna do icno, c o sujciio quc nao icn forna, ois quc c a condiao dc iudo o quc odc scr conIccido, scn quc ossa clc ncsno scr conIccido. Podcria ainda conarar-sc o icno a un rio inciuoso c o rcscnic a una larrcira conira a qual o rio sc frangc scn odcr, iodavia, arrasia-la consigo. A voniadc cono coisa cn si, c iao ouco sulnissa ao rincio dc razao, quanio o sujciio do conIccincnio, quc dc ccrio nodo, vcn a scr, cnfin, a voniadc ou a sua rcrcscniaao; c da ncsna nancira cla qual a vida, o fcnncno, c asscgurado voniadc, assin lIc c asscgurado o rcscnic, unica forna da vida rcal. Nao dcvcnos, or conscguinic, invcsiigar do assado, anics da vida, ncn do fuiuro, dcois da noric. dcvcnos rcconIcccr quc o cscntc c a unica forna sol a qual a voniadc sc aarccc a si ncsna.(2} csia forna nao lIc faliara nunca, c nunca dcccrio vira a falcccr-lIc. Qucn ana a vida cono c, qucn a afirna con iodo o odcr, odc, con ioda a scgurana, considcra-la infiniia c afasiar o avor da noric con una ilusao quc lIc faz icncr scn razao a ossililidadc dc crdcr algun dia a ossc do rcscnic c quc lIc accna con a inagcn falaz dun icno quc nao icria rcscnic. Essa ilusao cn rclaao ao icno, c o ncsno quc cn rclaao ao csao, c cssa ouira ilusao cn viriudc da qual cada un inagina csiar no alio o onio or si ocuado solrc o glolo icrrcsirc, cnquanio iudo o nais csiaria cnlaio. assin, igualncnic cada un liga o rcscnic sua roria individualidadc, inaginando quc con cla iodo o rcscnic dcsaarccc c quc dclc fican cniao o assado c o fuiuro dcsojados. Mas cono cn nosso glolo, o alio sc cnconira cn qualqucr onio, assin o rcscnic c a forna dc ioda vida. icncr a noric orquc nos iira o rcscnic nao c nais razoavcl do quc icr ncdo dc cair do glolo icrrcsirc icndo a foriuna dc sc lIc acIar no alio, no noncnio aiual. A oljciivaao da voniadc icn or forna ncccssaria o rcscnic, onio indivisvcl quc ialIa o icno rolongando-sc ao infiniio nas duas dirccs c quc crnanccc inovcl, ial cono un cicrno ncio-dia quc ncnIuna noiic aagassc, ou cono o Sol rcal quc lrilIa, coniinuancnic, conquanio nos arca quc incrgc no scio da noiic. icncr a noric cono dcsiruiao c cono sc o Sol no crcusculo cclanassc, gcncndo. Ai dc nin quc vou crdcr-nc nuna noiic cicrna!".(3} Mas, vicc-vcrsa, ianlcn o conirario c vcrdadciro. aquclc quc, orinido clo cso da vida, c cnlora a anando c afirnando-a lIc icnc as dorcs c, solrciudo, nao qucr suoriar or nais icno o irisic dcsiino quc lIc ioca, cn vao cscra cnconirar a lilcriaao na noric c salvar-sc con o suicdio. o orio quc lIc ofcrccc o Orco, cscuro c gclado, cuja calna o airai, nao c nais quc una vazia niragcn. A Tcrra gira inccssanicncnic do dia ara a noiic; o indivduo norrc. nas o Sol ardc scn ircgua c o ncio-dia c cicrno. A voniadc dc vivcr csia ccria dc vivcr. a forna da vida c un rcscnic scn fin; c ouco inoria quc os indivduos, fcnncnos da Idcia, nasan c norran cono sonIos fugacs. O suicdio, orianio, dcsdc ja nos aarccc cono un aio inuiil c orvcniura inscnsaio. na scqucncia das nossas considcracs Ia-dc sc nos arcscniar sol un asccio ainda nais dcsfavoravcl. Mudan os dognas c c falaz o nosso salcr, nas a naiurcza nao sc cngana janais. o scu asso c scguro c cla nao o cscondc. Tudo ncla c conlcio c cla cfciivancnic c conlcia cn iudo. A naiurcza icn o scu ccniro cn cada scr aninado. o aninal cnconirou con scgurana o caninIo ara cnirar na cisicncia, cono con scgurana o cnconirara ara sair dcla. ncssc cnircicno vivc scn icnor da dcsiruiao c scn cuidados na conscicncia dc scr a roria naiurcza c cono cla incrccvcl. O Ioncn, soncnic o Ioncn, lcva consigo a convicao alsiraia da roria noric. nas, coisa csiranIa! Tal convicao nao o inquicia scnao a inicrvalos, quando alguna circunsiancia lIc cvoca ncnic. A rcflcao c quasc inorianic conira a odcrosa voz da naiurcza. No Ioncn, orianio, cono no aninal quc nao cnsa, rcina crnancnicncnic csia scgurana, oriunda da conscicncia rofunda dc scr clc rorio a naiurcza c o nundo; o quc incdc quc o scniincnio duna noric incviiavcl c scnrc inincnic o ioriurc dc nodo dcnasiado vivaz, cnquanio lIc crniic lcvar avanic iranquilancnic a vida, cono sc csia nunca iivcssc quc ccssar; isio cIcga aic ncsno a ial onio, quc sc odcria afirnar quc ncnIun Ioncn ossui a convicao rcal c viva dc quc icn dc norrcr; scn o quc nao odcria sulsisiir una difcrcna iao grandc cnirc o scu csiado Ialiiual dc csriio c o dun condcnado noric. cada un ossui, a lcn dizcr, csia ccricza in- alsiraio c cn icoria, nas cada un a c dc aric, cono sc cosiuna fazcr con nuiias vcrdadcs icoricas quc nao cnconiran alicaao raiica, c nao lIc da nunca accsso na sua conscicncia vivcnic. Para qucn csiuda aicniancnic ial disosiao csccial ao Ioncn, c claro quc ncn o Ialiio, ncn a rcsignaao sc rcvclan suficicnics ara clica-la c quc dcsic faio, a vcrdadcira fonic, lcn nais niina, c aqucla quc acalanos dc indicar. Isio, alias, nos clica cono succdc quc o dogna duna coniinuaao qualqucr do indivduo dcois da noric cisiiu scnrc, c foi iido cn grandc considcraao junio dc iodos os ovos, ainda quc as rovas solrc as quais sc aoia dcvan icr sido scnrc nuiio insuficicnics, cnquanio as da icsc coniraria sao forics c nuncrosas. anics, csia uliina odc cn rigor discnsar rovas, or isso quc o scnso conun a rcconIccc cono un faio quc vcn nclIor corrolorar a ccricza dc quc a naiurcza nao ncnic ncn sc cngana janais, c quc nosira franca c ingcnuancnic o quc c c o quc faz c quc sonos nos quc vclanos iudo isio con as nossas iluscs, con a finalidadc dc lIc dar una inicrrciaao no scniido quc nclIor convcnIa aos Iorizonics liniiados do nosso csriio. Vinos assin, clarancnic, nao scr scnao o fcnncno individual da voniadc o quc rinciia c acala no icno, cnquanio nao conccrnc voniadc cono coisa cn si, ncn ao corrclaiivo dc iodo oljcio, o sujciio cognosccnic c janais conIccido; vinos, ianlcn, quc voniadc dc vivcr c scnrc asscgurada a vida. nas csias rcflccs nada icn con os dognas da crciuidadc ora vindos cn qucsiao. Porquc a voniadc considcrada cono a coisa cn si, c o uro sujciio cognosccnic, olIo cicrno do nundo, quc cisicn anlos fora do icno, nao conIcccn un nclIor quc o ouiro, a crnancncia c a dcsiruiao quc sao condics icnorais. Assin, o cgosno do indivduo (csic fcnncno ariicular da voniadc, csclarccido clo sujciio do conIccincnio} nao odcra colIcr nos Iorizonics quc acalci dc cor, alincnio ncn conforio ara o scu dcscjo dc durar indcfinidancnic, cono ianlcn nao os odcria colIcr na ccricza dc quc dcois da sua noric o rcsio do nundo coniinuara a cisiir; o quc c a crcssao do ncsno nodo dc vcr, nas dun onio dc visia oljciivo c, orianio, aiincnic ao icno. Por isso quc, sc c consianic quc o indivduo crccc unicancnic cono fcnncno; c cono coisa cn si, c indccndcnic do icno, a salcr, cicrno, or ouiro lado, c scnrc cono fcnncno quc c disiinio dos ouiros oljcios; cono coisa cn si c a voniadc quc sc nanifcsia or ioda aric; a noric acnas vcn dissiar a ilusao quc scara a sua conscicncia da conscicncia univcrsal. cis aqui, orianio, a crciuidadc. A iscnao da noric, airiluio cclusivo da coisa cn si, coincidc cono fcnncno con a duraao do rcnancsccnic do nundo cicrior.(4} A conscicncia rofunda, nas cn csiado dc sinlcs scniincnio, daquilo quc acalanos dc clcvar ao csiado dc noao disiinia, rcscrva, cono disscnos, o rorio scr doiado dc razao dc vcr a sua cisicncia cnvcncnada clo cnsancnio da noric; c o quc cfciivancnic lIc da cssa coragcn dc vivcr quc susicnia iudo o quc vivc c quc o faz rosscguir galIardancnic avanic cono sc a noric nao cisiissc, ao ncnos or iodo o icno cn quc clc ana c rocura a vida; o quc nao incdc, coniudo, quc quando a noric sc lIc arcscnia cn rcalidadc, ou ncsno soncnic na inaginaao, c clc icnIa dc fiia-la facc a facc, nao scja doninado clo ncdo c nao rocurc or iodos os ncios salvar a roria vida. Por isso ncsno quc, sc a sua inicligcncia, cnquanio cra dirigida solrc a vida cono vida, dcvia rcconIcccr ncla a cicrnidadc, quando a noric sc lIc arcscnia dcvc rcconIccc-la or aquilo quc c, a salcr, clo fin naiural do Ioncn naiural. O quc icncnos na noric nao c a dor, orquc, or un lado a dor cisic cvidcnicncnic, dcsic ouiro lado da noric, ou invcrsancnic, rcfcrinos frcqucnicncnic suoriar os nais crucis sofrincnios ara sulirair-nos un insianic quc scja a una noric quc iodavia scria ronia c facil. A noric c a dor sao, orianio, aos nossos olIos, dois nalcs disiinios. o quc icncnos na noric c cfciivancnic a dcsiruiao do indivduo orquc csianos sol cssa forna cn quc cla sc nos arcscnia alcriancnic; c cono o indivduo c a voniadc dc vivcr cn qualqucr oljciivaao, iodo o scu scr sc rclcla conira a noric. Mas ondc nos falIa o scniincnio, vcn a razao quc vcncc cn grandc aric csias inrcsscs cnosas, clcvando-nos a un onio dc visia dondc ossanos conrccndcr o gcral no lugar do ariicular. Un conIccincnio filosofico da csscncia do nundo, una vcz aiingido o onio a quc cIcganos, ncsno scn ir nais adianic, odcria ajudar o Ioncn a vcnccr os icrrorcs da noric, c isio na roorao cn quc nclc a rcflcao doninassc o scniincnio incdiaio. Un Ioncn quc csiivcssc foricncnic cncirado cla vcrdadc quc csialclcci, nas quc, ou or ccricncia roria, ou or caacidadc sucrior da ncnic, nao csiivcssc cn csiado dc rcconIcccr quc o faio da vida c un coninuo sofrincnio; quc, ao conirario, csiivcssc saiisfciio con a vida c sc cnconirassc ncla crfciiancnic voniadc c quc rcflciindo a sanguc-frio dcscjassc quc a vida lIc durassc indcfinidancnic ou rcconcassc inccssanicncnic; un Ioncn, cnfin, quc ossuissc suficicnicncnic o ardor da vida ara agar-lIc as alcgrias ao rco das nolcsiias c dos iorncnios aos quais csia sujciia, cssc ousuu con c scguo soIc o soo Icn Iutdo du ctcnu nuqunu otundu" c nao icria coisa alguna a icncr. nunido da conscicncia quc lIc infundinos, con visia indifcrcnic vcria cIcgar a noric solrc as asas do icno; fiia-la-ia qual niragcn ncniirosa, qual inoicnic faniasna, fciio ara csaniar os dclcis, nas quc nao icn odcr solrc qucn salc quc c aqucla ncsna voniadc dc quc o nundo iniciro c a oljciivaao ou a coia, solrc qucn salc quc ara scnrc lIc foi asscgurada a vida, cono ianlcn o rcscnic, forna rcal c unica do fcnncno da voniadc; ncnIun assado c ncnIun fuiuro infiniio cn quc clc nao cisiissc odcria iniinida-lo, ois quc clc os considcraria cono vazia niragcn, cono o iccido dc Maya; a noric scra ianio or clc icnida, quanio a noiic clo Sol. Tal c o nodo dc vcr con quc KrisIna, no DIagavai Ciia, cnsina a scu disculo csircanic, Ardjuna, quando csic, ao asccio dos ccrciios quc csiavan na inincncia dc conlaicr, c ionado dc irisicza (quasc cono Xcrcs} c qucr rcnunciar luia ara cviiar a noric dc ianios nilIarcs dc Ioncns. KrisIna cIcga a convcncc-lo, c dcsdc cniao a dcsiruiao dc ianias cisicncias nao nais o rcicn. da o sinal dc conlaic. E ianlcn o quc crinc o Proncicu dc CociIc c csccialncnic quando diz. Eis-nc a fornar Ioncns ninIa inagcn, una raa igual a nin, ara sofrcr, ara cIorar, ara gozar, ara divcriir-sc c ara nao dar-sc dc ii cuidados cono fao cu!". A csic rcsuliado igualncnic conduzirian as filosofias dc Ciordano Druno c dc Sinoza sc os crros ou as incrfcics nao vicsscn iurlar ou cnfraqucccr a convicao. Na filosofia dc Druno nao cisic una vcrdadcira noral; a noral da filosofia dc Sinoza nao rcssalia con cfciio das suas douirinas. conquanio lcla c louvavcl cn si ncsna, nao sc lIcs aicn scnao or ncio dc arguncnios dclcis c sofisnas alavcis. Finalncnic, c a csic onio dc visia quc icrian sido lcvadas nuiissinas cssoas sc o scu conIccincnio roccdcssc dc ar con a sua voniadc c fosscn caazcs dc rcclir qualqucr ilusao a fin dc conrccndcrcn crfciiancnic a si ncsnas. Porquc csic c, ara o conIccincnio, o onio dc visia alsoluio da afirnaao do qucrcr-vivcr. Enicndano-nos solrc a voniadc quc sc afirna. Inda quc a sua oljciividadc, isio c, a vida c o nundo, lIc icnIan fciio conIcccr niiidancnic c inicirancnic sua roria csscncia sol a forna dc rcrcscniaao, ial conIccincnio nao dcicn, iodavia, o scu qucrcr; coniinua a dcscjar a vida cono c c cono arcndcu a conIccc-la; c do nodo cono a qucria, cono or ccgo inulso, scn conIccc-la, assin ianlcn a qucr agora dcois dc a icr conIccido, cono conscicncia c rcflcao. Eis a voniadc quc sc afirna. O oosio, a ncguuo du uontudc dc uuc, icn lugar quando o conIccincnio aniquila o scu qucrcr; os fcnncnos isolados quc rcconIccc nao agcn nais solrc cla cono notuos ara csiinula-la; anics, na conccao das Idcias quc rcflcicn a sua roria inagcn c lIc cnsinan a rcconIcccr a csscncia do nundo, cnconira un scdaiivo quc a acalna c a lcva a anular-sc livrcncnic a si ncsna. Esias nocs, inicirancnic novas c difccis dc conrccndcr, crcssas sol fornas gcrais, ionar-sc-ao, assin o cscro, lasianic claras quando iivcr cosio os fcnncnos, ou anics, ncsic caso, as acs or cujo inicrncdio sc nanifcsian; or un lado, a afirnaao nos scus difcrcnics graus c or ouiro, a ncgaao. Salido quc anlas dcrivan na vcrdadc do ncsno conIccincnio; nao dc un conIccincnio alsiraio quc cnconira crcssao crfciia cn alavras, nas anics dun conIccincnio vivo quc sc nao clica scnao or ncio dc faios c da conduia do Ioncn, indccndcnicncnic dc qualqucr dogna quc lIc ossa ocuar a razao sol forna dc nocs alsiraias. Aqui ncu cscoo unico c o dc as cor a anlas c dc rocurar iona-las lcn conrccndidas, scn as inor ou rcconcndar alsoluiancnic una ou ouira; o quc scria alias iao alsurdo quanio inuiil, visio quc a voniadc c cn si, alsoluiancnic livrc, dcicrnina-sc unicancnic or si ncsna c nao conIccc lcis. Esia lilcrdadc c a sua rclaao con a ncccssidadc, cis o quc dcvcnos agora caninar c rccisar con ioda a caiidao anics dc roccdcr a quanio linIas acina cuscnos; dcvcnos, alcn disso, arcscniar solrc a vida, dc quc a afirnaao ou a ncgaao c o nosso rollcna, algunas considcracs gcrais incrcnics a voniadc c aos oljcios da voniadc; iudo isio nos ajudara nuiio a conrccndcr na sua nais rofunda csscncia o significado noral da conduia quc c o oljcio do nosso csiudo. O rcscnic iralalIo, ja o dissc, nao c nais quc o dcscnvolvincnio dun cnsancnio unico; dondc sc scguc quc iodas as suas arics icn cnirc si a nais csirciia rclaao; nao soncnic cada qual icn rclaao ncccssaria con a quc lIc rcccdc incdiaiancnic c quc sc suc conIccida clo lciior, cono c o caso ara iodas as olras dc filosofia quc sc concn unicancnic duna scqucncia dc dcducs, nas cada aric sc liga ianlcn s ouiras adniiindo-lIcs o conIccincnio. ial nciodo rcqucr quc o lciior rcicnIa rcscnic na ncnoria nao acnas o quc rcccdc incdiaiancnic, cono ianlcn iudo quanio aic ali rcccdcu, dc nancira quc ossa conjugar o cnsancnio aiual ao cnsancnio anicrior, qualqucr quc scja a disiancia quc os scarc; condiao quc cigc igualncnic Plaiao, orquanio nos scus Dialogos, dc iao conlicado roccsso, nao rciona a icsc fundancnial scnao dcois dc longos cisodios, quc scrvcn coniudo ara nais csclarcccr o scu cnsancnio. Na rcscnic olra, ial condiao c olrigaioria, visio quc o ncio quc iinIa ara arcscniar ncu cnsancnio unico cra o dc dccon-lo c o-lo sol a forna dc quairo considcracs, forna quc or nada c csscncial nas anics, ariificial. Para cor c fazcr conrccndcr nais facilncnic o ncu cnsancnio, disiingui quairo onios c iivc o culdado dc lcn juniar, concaicnando, a naicria igual c Ionogcnca; cnircianio, a naiurcza do assunio nao adniiia o caninIo cn linIa rcia, cono o adniic a Iisioria, c nc ins una ordcn nais conlicada; dondc rcsulia a olrigaao dc lcr a ninIa olra nuiias vczcs, osio quc c csic o unico ncio dc arcndcr a cngrcnagcn dc cada una das arics con qualqucr ouira dclas, c c cniao soncnic quc, conquanio os quairo livros nuiuancnic sc csclarcccn, o scu conjunio odcra rcvclar-sc con ioda a clarcza.
NECESSlDADE DOS ATOS DA VONTADE
Quc a voniadc cono ial scja livrc, dcriva do faio quc, ial cono a considcranos, cla c a coisa cn si, a sulsiancia do fcnncno. Esic, cono salcnos, c inicirancnic sulnisso ao rincio dc razao nas suas quairo caicgorias; c cono salcnos ianlcn quc sc ncccssuo c idcniico a sc ccto dunu cuusu dudu, quc as duas nocs sao rccrocas, dai rcsulia quc iudo o quc cricncc ao fcnncno, a salcr, iudo o quc c oljcio ara o sujciio cognosccnic cono indivduo, consiiiui a causa or una aric c, or ouira, o cfciio, quc crnanccc dcicrninado ncccssariancnic ncsia uliina qualidadc c dc ncnIun nodo odc scr divcrso daquilo quc c. Tudo quanio a naiurcza conrccndc, o conjunio dos scus fcnncnos, c alsoluiancnic ncccssario c a ncccssidadc dc cada aric, dc cada fcnncno, dc cada aconiccincnio odc scr dcnonsirada cn qualqucr caso, dcsdc quc sc ossa cnconirar a causa dc quc dccndcn cono duna conscqucncia. Isio nao ofcrccc ccccs c rcsulia da auioridadc iliniiada do rincio dc razao. Por ouiro lado, o nundo, cn iodos os scus fcnncnos, c oljciividadc da voniadc, a qual, nao scndo cla roria ncn fcnncno, ncn rcrcscniaao, ncn oljcio, nas a coisa cn si, nao csia sulnciida ao rincio dc razao quc c a forna dc qualqucr oljcio. nao c, orianio, o cfciio duna causa, nao c, or conscguinic, ncccssaria; isio qucr dizcr quc c livrc. O concciio dc lilcrdadc c, orianio, un concciio ncgaiivo, orquc conicn, unicancnic, a ncgaao da ncccssidadc, Isio c, a ncgaao da rclaao dc cfciio ara causa, scgundo o rincio dc razao. Enconiranos aqui, lcn ronunciado, o nivclancnio dun grandc conirasic, a uniao da lilcrdadc con a ncccssidadc, dc quc ianio sc icn falado nos uliinos icnos c solrc o quc nada sc icn diio, quc cu saila, dc claro c dc scnsaio. Qualqucr coisa, cono fcnncno, cono oljcio, c alsoluiancnic ncccssaria. cn si, cssa c a voniadc inicirancnic c cicrnancnic livrc. O fcnncno, o oljcio, c ncccssariancnic c inuiavclncnic dcicrninado na concaicnaao das causas c cfciios, quc nao adniic inicrruao dc soric alguna. Mas a cisicncia cn gcral dcsic oljcio c o scu nodo dc cisiir, isio c, a Idcia quc sc nanifcsia nclc, ou, or ouiras alavras, o scu caraicr, c fcnncno incdiaio da voniadc! Esia scndo livrc, cssc oljcio odcria, cfciivancnic, nao cisiir, ou scr ouiro, original c csscncialncnic; nas ncssc caso, ianlcn ioda a cadcia, dc quc c ancl, c a qual c ianlcn fcnncno da voniadc, scria dc iodo difcrcnic; nas, una vcz rcalizada, cssc oljcio ionou na scric dc causas ou cfciios un lugar ncccssariancnic fiado c ja nao odc scr ouiro, cono nao odc irocar, ncn sair da scric, ncn dcsaarcccr. O Ioncn c, cono qualqucr ouira aric da naiurcza, oljciividadc da voniadc; or conscguinic, o quc acalanos dc dizcr alica-sc, igualncnic, a clc. Cono qualqucr coisa na naiurcza icn as suas foras c as suas qualidadcs quc conira una aao dcicrninada rcagcn duna dcicrninada nancira, c consiiiucn o 'scu caraicr, assin ianlcn o Ioncn icn un caraicr, cn viriudc do qual os noiivos lIc rovocan os aios dc ncccssidadc. E or ncio dcsics aios quc sc nanifcsia o scu caraicr cnrico, quc rcvcla a scu iurno o caraicr inicligvcl, a voniadc cn si, dc quc clc c o fcnncno dcicrninado. Mas o Ioncn c o fcnncno nais crfciio da voniadc. a sua conscrvaao cigia quc fossc assisiido or una inicligcncia dc ial soric dcscnvolvida quc fossc caaz dc clcvar-sc aic ao onio dc iornar-sc, na rcrcscniaao, una rcciiao adcquada da csscncia do nundo; csia rcciiao, csic csclIo quc rcflcic o nundo c a conccao das Idcias. arccndcno-lo no livro icrcciro. A voniadc no Ioncn odc, orianio, cIcgar ao lcno conIccincnio dc si. odc conIcccr clarancnic c inicirancnic a sua roria csscncia ial qual sc rcflcic no nundo iniciro. O conIccincnio rojciado a csic grau, da origcn aric, cono cus no livro icrcciro. Mas a scqucncia das nossas considcracs nos nosirara ianlcn ouiro rcsuliado. vcrcnos quc csia faculdadc, cnrcgada cla voniadc cn csiudar-sc a si ncsna, crniic-lIc afirnar-sc ou ncgar-sc no scu nais crfciio fcnncno. dc nodo quc a lilcrdadc, quc douira nancira so cricncc a coisa cn si, odc cn ial caso nanifcsiar- sc ianlcn no fcnncno; c cono cssa lIc surinc a csscncia cnquanio o indivduo coniinua a cisiir no icno, assin rovoca o aniagonisno do fcnncno consigo ncsno, criando assin o csiado dc saniidadc ou dc rcnuncia. Mas iudo isio so sc nos iornara conrccnsvcl no fin do livro. Para o noncnio qucro soncnic cor aqui, dc nodo gcral, quc o Ioncn sc disiinguc dc iodos os ouiros fcnncnos da voniadc, nisio quc a lilcrdadc, isio c, a qualidadc dc nao dccndcr do rincio dc razao, qualidadc quc cricncc acnas coisa cn si c quc csia cn coniradiao con o fcnncno, odc cvcniualncnic surgir ianlcn ncsic uliino, ondc sc nanifcsia faialncnic cono una coniradiao do rorio fcnncno. En ial scniido sc odc ccriancnic dizcr, quc nao soncnic a voniadc cn si, nas ianlcn o Ioncn c livrc, o quc odc scrvir ara disiingui-lo dc iodos os ouiros scrcs. A scqucncia nos cnsinara cono sc dcvc cnicndcr iudo isio; do quc nao vanos ara o noncnio ocuar-nos. Por isso quc, anics dc nais nada, dcvcnos r nargcn o crro quc consisic cn acrcdiiar quc a conduia dun indivduo dcicrninado nao csicja sulnissa ncccssidadc, isio c, quc o odcr do noiivo scja ncnos osiiivo quc o odcr da causa, ou duna conclusao ciraida dc rcnissas csialclccidas. A lilcrdadc da voniadc cono coisa cn si, alsiraao fciia do unico caso ccccional acina rccordado, nao sc iransniic dirciancnic ao fcnncno, ncn quilo cn quc a voniadc aarccc nais visivclncnic, isio c, ao aninal racional doiado dun caraicr individual; or ouiras alavras. cssoa Iunana. Esia nao c nunca livrc, cnlora scja o fcnncno da voniadc livrc, or isso quc c rccisancnic un fcnncno ja dcicrninado or cssa voniadc livrc; sulncicndo-sc forna dc iodo oljcio, ou scja, ao rincio dc razao, cla dcscnvolvc, c vcrdadc, a unidadc da voniadc cn acs inuncravcis, nas ial luraridadc dc acs conscrva o rigor dc una lci naiural, or causa da unidadc ciraicnoranca dcssa voniadc cn si. Ao ncsno icno, cono c rccisancnic a ncsna voniadc livrc quc sc nosira na cssoa c cn ioda a conduia Iunana, a quc sc rcfcrc con una noao sua dcfiniao, assin, cada aao isolada dcvc scr ianlcn airiluida voniadc livrc, c assin, scnrc cono livrc, a voniadc sc arcscnia conscicncia, dc rincira visia. cis ois, c ja o disscnos no livro scgundo, or quc razao qualqucr Ioncn, a o (qucr dizcr aqui, or un scniincnio riniiivo} sc crc livrc cn qualqucr dos scus aios, no scniido cn quc, cn qualqucr caso, acrcdiia odcr cunrir qualqucr aao. soncnic a ostco, or ncio da ccricncia c ncdiiando solrc cla, clc sc acrcclc dc quc scus aios rcsulian con inicira ncccssidadc do scu caraicr conlinado con noiivos. Eis a cono succdc quc os Ioncns vulgarcs, aic os nais inculios quc nao ouvcn scnao o rorio scniincnio, susicnian calorosancnic a crfciia lilcrdadc dc iodas as acs isoladas, cnquanio os grandcs cnsadorcs, c aic as douirinas rcligiosas nais rofundas, a ncgaran. Mas quando sc cIcga a scr concncirado crfciiancnic dc quc ioda a csscncia do Ioncn nao c scnao voniadc, quc o rorio Ioncn nao c nais quc un fcnncno dcssa voniadc, quc ial fcnncno icn o rincio dc razao aqui lci dc noiivaao or forna ncccssaria c ja rcconIccvcl do onio dc visia suljciivo, nao sc odc duvidar da faialidadc da aao, dados quc scjan o caraicr c os noiivos, cono nao sc odcria duvidar dc quc no iriangulo a sona dos ircs angulos c igual a duas rcias. A ncccssidadc dc qualqucr aio da conduia foi con suficicncia csialclccida or Pricsiicy na sua Doctnc o PIosoIcu Ncccsst; nas foi Kani(1} qucn icvc o ncriio cnincnic dc icr sido o rinciro a dcnonsirar nao scr a ncccssidadc inconaivcl con a lilcrdadc da voniadc cn si, ou scja, fora do fcnncno, fazcndo rcvclar a difcrcna cnirc o caraicr inicligvcl c o caraicr cnrico. cu adniio lcnancnic ial disiinao, or isso quc o caraicr inicligvcl c a voniadc cono coisa cn si cnquanio aarccc nun grau dcicrninado nun indivduo dcicrninado, c o caraicr cnrico c o fcnncno ial cono sc nanifcsia no icno or ncio da conduia do Ioncn c no csao or ncio da sua roria cororizaao. A nclIor crcssao ara fazcr conrccndcr a sua rclaao c a quc adoici na disscriaao quc scrvc dc iniroduao rcscnic olra, ondc cu dizia quc o cuutc ntcguc c un aio ciraicnoranco da voniadc, conscguinicncnic indivisvcl c invariavcl, cujo fcnncno, dcscnvolvido c nuliilicado no icno, no csao c nas fornas do rincio dc razao, consiiiui o cuutc cnco quc sc rcvcla ccrincnialncnic no conjunio da conduia c cn ioda a cisicncia do indivduo. Cono a arvorc c o fcnncno, rcciido scn ausa, dun so c ncsno gcrnc quc icn a forna nais sinlcs, cuja filra, folIas, fusics, ranos c ironco rcrcscnian consianic c visvcl agloncraao, assin ianlcn iodas as acs do Ioncn sao a nanifcsiaao scnrc rcnovada c quc varia ligcirancnic so na forna do scu caraicr inicligvcl; a induao rcsulianic da sona das varias acs nos da o scu caraicr cnrico. Adcnais, nao rcicndo rcciir aqui, rciocando-a, a ininiiavcl cosiao dc Kani. dcvo adniiir quc o lciior a conIca. En 1840 iraici a fundo c con iodo o dcscnvolvincnio, o inorianic arguncnio do livrc- arlirio na ninIa nonografia rcniada.(2} Dcnonsirci csccialncnic dondc nascc a ilusao cla qual sc crc dcscolrir na roria conscicncia, cono faio rcal, una lilcrdadc alsoluia da voniadc, conIccida cniricancnic, Icun uItun ndccntuc. or isso quc cra rccisancnic solrc csic onio, cscolIido con nuiio criicrio, quc csiava osia a qucsiao ara o concurso. Fcconcndo-a, orianio, ao lciior cono fao ianlcn con o 10 da ninIa ouira ncnoria dc concurso solrc o fundancnio da noral. Os dois iralalIos csiao ullicados c rcunidos sol o iiulo. Os Dois Prollcnas Fundancniais da Moral". Por conscguinic surini na rcscnic cdiao aquilo quc solrc csic onio dizia na rincira, dc nodo ainda nuiio inconlcio, solrc a ncccssidadc dos aios da voniadc, c sulsiiiuo-lIc una lrcvc clicaao dcsiinada a r lcn clara a ilusao dc quc acina falava. ial clicaao quc rcssuc o caiulo 19 do volunc scgundo, nao odia conscguinicncnic scr dada na nonografia linIas acina rccordada. Scn coniar con quc do noncnio cn quc a voniadc c a vcrdadcira coisa cn si, orianio, rinaria c indccndcnic, os scus aios, ainda quc ja dcicrninados, dcvcn igualncnic scr aconanIados na conscicncia do scniincnio da sua naiurcza riniiiva c auinona, a aarcncia duna lilcrdadc cnrica da voniadc (cn lugar duna lilcrdadc iransccndcnial quc cfciivancnic lIc cricncc}, isio c, da lilcrdadc das acs, una or una, rcsulia ianlcn da osiao scarada c sulordinada do iniclccio cn rclaao voniadc, dc quc iraianos no caiulo 19, do 20 volunc, rincialncnic no solrcvcrso 3. O iniclccio, con cfciio, so c infornado das dcciscs da voniadc a ostco c cniricancnic. Nao ossui, orianio, dados ara salcr qual scra cssa dccisao cn rcscna duna cscolIa a fazcr. Isio cla razao dc nao icr ncnIun conIccincnio do caraicr inicligvcl cn viriudc do qual, csialclccidos os noiivos, una so dccisao c ossvcl c, or conscqucncia, ncccssaria; nao odc conIcccr scnao o caraicr cnrico c isio cn scguida or ncio dos scus aios singularcs. Parccc, cniao, ao cnicndincnio conscicnic (iniclccio} quc, arcscniando-sc ial caso, duas rcsolucs oosias scrian igualncnic ossvcis ara a voniadc. E cono sc disscsscnos quc una Iasic vcriical, novida da osiao do scu cquillrio c oscilanic, odc cair dirciia ou csqucrda; csic odc so icn scniido suljciivo c cn rcalidadc significa. cnquunto nos sao conIccdos os dudos. orquc oljciivancnic a dircao da qucda c ncccssariancnic dcicrninada acnas rinciia a oscilaao. O ncsno succdc ara a voniadc individual. sua dccisao so c dcicrninada ara o scu cscciador, o iniclccio; a indcicrninaao c rclaiiva c suljciiva, ou scja, cisic unicancnic cn rclaao ao sujciio cognosccnic; nas cn si c oljciivancnic, cn rcscna duna cscolIa a fazcr a dccisao c incdiaiancnic dcicrninada c ncccssaria. Acnas a dcicrninaao nao cIcga ao nosso conIccincnio scnao or ncio da dccisao quc a scguc. Ha, ianlcn, un ncio ara nos convcnccr cniricancnic dc quc assin vao as coisas. quando, or ccnlo, nos cnconiranos dianic duna cscolIa inorianic c difcil, nas sulnciidos anics dc iudo a una condiao, cuja rcalizaao nao vcio ainda, dc nodo quc ara o noncnio nada odcnos fazcr c dcvcnos ficar assivos. Nao nos onos cniao a rcflciir solrc o ariido a ionar, anics quc sc rcalizcn as circunsiancias quc virao dar-nos a lilcrdadc dc aao c dc dccisao. Mui frcqucnicncnic succdc quc un dos ariidos c rcconcndado cla rudcncia c a razao, cnquanio o ouiro c nais confornc nossa icndcncia incdiaia. Enquanio icnos dc crnancccr inaiivos, ioda a rcondcrancia arccc csiar do lado da razao; nas ja rcvcnos con quc fora o ouiro lado nos airaira quando cIcgar o noncnio dc agir. Aic cssc noncnio iralalIanos con o fin dc nos inicirar dos noiivos quc niliian a favor dc cada una das alicrnaiivas. friancnic csanos o c o contu, a fin dc quc iais noiivos, cIcgado o noncnio, ossan agir con ioda sua fora solrc a nossa voniadc, c a fin dc quc un crro do iniclccio nao a induza a dccidir-sc difcrcnicncnic do quc o faria sc iudo agissc dc nodo unifornc. E cis, ois, aqui ioda a aric quc o iniclccio assunc cn rcscna duna cscolIa a fazcr. nao odc scnao cor clarancnic as razcs rcscciivas. Con rcfcrcncia dccisao dc faio, o iniclccio csia cn ccciaiiva assiva, c con a ncsna fclril curiosidadc cono sc sc iraiassc da dccisao duna voniadc csiranIa. , orianio, nuiio lcn conrccnsvcl quc do scu onio dc visia as duas dcciscs lIc arcan igualncnic ossvcis. ora, aqui rccisancnic csia o quc consiiiui a ilusao duna lilcrdadc cnrica da voniadc. A dccisao nao cIcga, c vcrdadc, ao conIccincnio do iniclccio scnao or ncio da ccricncia, cono rcsuliado final da qucsiao; nas cla nascc da naiurcza niina, do caraicr inicligvcl da voniadc individual no scu confliio con os noiivos csialclccidos c or conscguinic con una alsoluia ncccssidadc. En iudo isio o iniclccio soncnic odc csclarcccr, quando scja ossvcl c dc cada lado, a naiurcza dos noiivos; nas nao odc dcicrninar a voniadc ncsna, or isso quc, nao soncnic nao lIc c dado dc nodo algun cIcgar aic cla, nas ianlcn, cono ja o vinos, a voniadc c ara clc cfciivancnic inconrccnsvcl. Sc nas ncsnas circunsiancias o Ioncn udcssc agir una vcz dun nodo c ouira vcz dc ouiro, scria rcciso quc no inicrvalo a sua voniadc iivcssc odido nodificar-sc. o quc suoria quc cla cisiissc no icno, no qual soncnic c ossvcl una nudana; nas cniao, dc duas una. ou a voniadc nao c scnao fcnncno, ou cniao o icno c un airiluio da coisa cn si. Con o quc vcnos quc a discussao accrca da lilcrdadc dc cada aao, accrca do Icun uItun ndccntuc vcric cn rcalidadc solrc a qucsiao dc salcr sc a voniadc cisic no icno, ou nao. Sc, cono cnsina Kani, c cono rcsulia ncccssariancnic dc quanio cus, a voniadc c a coisa cn si, osia fora do icno c dc qualqucr forna do rincio dc razao, scguc-sc nao soncnic quc o Ioncn nas ncsnas condics dcvc agir da ncsna nancira c quc qualqucr aao na c scgura garaniia duna infinidadc dc ouiras nas acs quc o indivduo dcuc concicr c quc nao odc sulirair-sc a concic-las; nas ianlcn, cono o diz Kani, sc o caraicr cnrico c os noiivos udcsscn scr lcnancnic conIccidos, scria facil calcular anics no Ioncn a conduia quc scguira, cono sc calcula un cclisc dc Sol ou dc Lua, O caraicr c iao conscqucnic quanio a naiurcza. iodas as acs, una a una, sc cunrcn cn Iarnonia con o caraicr, rccisancnic cono iodos os fcnncnos sc rcalizan dc acordo con a sua lci naiural. a causa, no scgundo caso, c os noiivos, no rinciro, nao sao nais quc causas ocasionais, cono o dcnonsirci no livro scgundo. A voniadc, dc quc ioda a csscncia c a cisicncia Iunana sao a ncra nanifcsiaao, nao odc dcsncniir-sc nos casos isolados c, o quc o Ioncn qucr no ioial, dcvc scnrc qucrc-lo ianlcn no orncnor. Esia Iioicsc duna lilcrdadc cnrica da voniadc, dun uc-uIto dc ndccnu, csia iniinancnic ligada ao faio dc icr osio a csscncia do Ioncn nuna alna quc originariancnic scria un scr cognosccntc, ou nclIor ainda, un scr cnsuntc uIstutuncntc c quc cIcgaria soncnic dc scgunda nao c cono dc conscqucncia a fazcr-sc un sc uotuo, dando assin voniadc una naiurcza sccundaria, cnquanio ao conirario, cn rcalidadc c sccundario o conIccincnio. A voniadc foi ianlcn considcrada cono un nodo do cnsancnio c idcniificada con a faculdadc dc julgar (juzo}, csccialncnic nos sisicnas dc Dcscarics c dc Sinoza. Dc acordo con csic nodo dc vcr, iodo Ioncn sc icria iornado o quc c, cn scguida ao scu conIccncnto. clc vcn ao nundo cono un zcro noral; conIccc cniao as coisas ca dc laio c sc dccidc cn scguida a scr ial ou qual ouiro, a conduzir-sc dc ial ou qual nodo; odcria nuiissino lcn, adquirindo novos conIccincnios, adoiar nova conduia, iornar-sc, orianio, ouiro Ioncn. Alcn do quc, con csia icoria clc concaria or conIcccr quc una coisa c Iou c or isso a qucrcria. cnquanio, ao conirario, rincirancnic a quc c dcois c quc a qualifica dc loa. Con cfciio, do nundo ncsno da ninIa icoria rcssalia quc o rinciro nodo dc vcr c o iransiorno conlcio da vcrdadcira rclaao. O rinordial, o riniiivo sin c quc c a voniadc; nais iardc vcio unir-sc-lIc a inicligcncia, sinlcs insiruncnio cricnccnic ao fcnncno da voniadc. En conscqucncia iodo Ioncn c aquilo quc c or ncio da sua voniadc c o scu caraicr c riniiivo, ois quc o qucrcr consiiiui a lasc do scu scr. Por ncio do conIccincnio quc sc lIc vcio unir clc arcndc, cn curso da ccricncia, uquo quc c, ou scja, arcndc a conIcccr o scu caraicr. Porianio sc conIccc cn conscqucncia dc sua voniadc c conforncncnic naiurcza dcla cnquanio, na vclIa icoria, quc conscguinicncnic c conforncncnic ao scu conIccincnio. Scgundo ial sisicna, o Ioncn so icria quc rcflciir cono lIc agradaria nclIor scr, c assin o scria. cis o scu livrc-arlirio. E csic cn rcalidadc consisic nisio quc o scr Iunano c a sua roria olra, criada luz do conIccincnio. Quanio a nin, digo ao conirario, quc clc c a sua roria olra anics dc qualqucr conIccincnio, c quc csic vcio juniar-sc-lIc ara csclarccc-la. Nao odc janais iroca-lo. o quc c, c una vcz or iodas, c o conIccc dcois. No ouiro sisicna o Ioncn quc o quc conIccc; no ncu, conIccc o quc qus. Os grcgos dcnoninavan (C. g.} o caraicr, c (C. g.} as suas nanifcsiacs, ou scja, os cosiuncs; ora, csia alavra dcriva dc Ialiio; clcs a iinIan cscolIido con o fin dc crinir nciafisicancnic a consiancia do caraicr or ncio da consiancia do Ialiio. (C. g.} Da alavra ctIos, ou scja, caraicr quc vcn dc IuIto, dcriva ctcu dc Ialiiuar-sc, diz Arisioiclcs (EiI. nagna, 1, 6, . 1186; EiI. Eud. . 1229; c EiI. Nic. . 1103}. Siolcu rclcva. Os Esioicos, cn vcrdadc, scguindo as douirinas dc Zcnon, dcfincn nciaforicancnic o caraicr fonic da vida dc quc roccdcn as acs cscciais", II, Ca. 7. Na rcligiao crisia, o dogna da rcdcsiinaao, conscqucncia da clciao graa c dcsgraa (Esi. aos Fonanos IX, 11- 24}, dcriva cvidcnicncnic da crcna scgundo a qual o Ioncn nao nuda nunca, quc sua vida c sua conduia, isio c, o caraicr cnrico, nao sao scnao a nanifcsiaao do caraicr inicligvcl, o dcscnvolvincnio dc disosics dccididas c invariavcis, ja rcconIccvcis na criana, c quc or conscguinic a conduia c, or assin dizcr, lcn dcicrninada dcsdc o nascincnio, crnancccndo nos iraos csscnciais igual aic ao fin. Esiou crfciiancnic dc acordo con iudo isio, nas accrca das conscqucncias rcsulianics da uniao dcsics onios dc visia iao jusios, con os dognas quc ja cisiian na rcligiao judaica, c quc dcran origcn s naiorcs dificuldadcs, roduzindo aquclc inciricavcl no gordio cn iorno do qual vcric a naior aric das discusscs da Igrcja, nao assuno a iarcfa dc os dcfcndcr, dcsdc quc o rorio aosiolo Paulo nao o conscguiu no scu aologo do olciro, or clc conosio csccialncnic con ial fin; c dcois o rcsuliado scria o quc dizcn os scguinics vcrsos. Es ucItc dc Gttc Dus McnscIcngcscIccIt! Sc Iutcn dc HcscIut In cuqcn Hundcn. Und Inncn sc IuucIcn Vc`s Incn gcut. (Quc a raa Iunana icna os dcuscs! Elcs icn o odcr nas suas naos cicrnas c odcn usa-lo cono lIcs araz.} Mas, cn vcrdadc, iais considcracs sao csiranIas ao nosso assunio. Passcnos, orianio, a coisas nais uicis c canincnos a rclaao quc cisic cnirc o caraicr c o conIccincnio quc lIc fornccc iodos os scus noiivos. Os noiivos, quc consiiiucn o quc dcicrnina a nanifcsiaao do caraicr, a conduia, agcn or inicrncdio do conIccincnio. ora, o conIccincnio c nodificavcl; oscila frcqucnicncnic cnirc o crro c a vcrdadc, corrigindo-sc cn rcgra gcral scnrc naiorncnic no curso da vida, nas cn graus nuiio difcrcnics. dondc sc scguc quc a conduia dun Ioncn odc nudar dc nodo noiavcl, scn quc sc ossa dali rcduzir a nodificaao do scu caraicr. O quc o Ioncn qucr rcal c rincialncnic, a icndcncia do scu scr niino c a finalidadc a quc, or conscguinic, icndc, sao coisas quc ncnIuna influcncia cicrna, ncnIun cnsinancnio odcrao, janais, alicrar. scn o quc odcranos rcgcncra-lo. Di-lo Scncca adniravclncnic. Vcllc non disciiur" (nao sc arcndc a qucrcr}, c dizcndo-o rova quc anava a vcrdadc aic nais quc os scus csioicos quc cnsinavan odcr a viriudc scr arcndida" (doccri ossc viriuicn}. Os noiivos soncnic odcn, clo cicrior, agir solrc a voniadc. Mas nao odcn nunca nodifica-la, or isso quc nao icn odcr solrc cla, scnao sol a condiao dc scr cla rccisancnic ial qual c. Tudo o quc odcnos fazcr c, orianio, nodificar a dircao das suas asiracs, ou scja, lcva-la a rocurar o quc nao ccssara dc rocurar, solrc una vida divcrsa da quc iinIa aic cniao lcvado. Cono os cnsinancnios, assin ianlcn un conIccincnio nais crfciio, orianio, una influcncia cicrna odcra fazc-la arcndcr quc sc cnganava nos ncios, c odcra ianlcn dccidi-la a rocurar or caninIos divcrsos, ou a colocar solrc ouiro oljcio, o cscoo a quc nao ccssa dc nirar cn viriudc da sua naiurcza niina; nas nao sc conscguira fazc-la qucrcr qualqucr coisa alsoluiancnic divcrsa do quc icnIa qucrido scnrc; isio c inuiavcl, orquanio c o quc consiiiui a voniadc ncsna, a qual scria, cniao, ncccssario surinir. Por ouiro lado, a nodificaao ossvcl do conIccincnio, logo, da conduia, vai iao adianic quc, ainda quando o cscoo invariavcl fossc, or ccnlo, o araso dc Maonc, a voniadc rocuraria aiingi-lo, ora no nundo rcal, ora nun nundo inaginario c cscolIcria os scus ncios cn conscqucncia, rccorrcndo, no rinciro caso, rudcncia, fora ou fraudc; no scgundo coniincncia, jusiia, caridadc ou crcgrinaao a Mcca. Mas a sua asiraao ncn or isso nudou, ncn sc nudou cla ncsna. Sc a sua conduia dc faio nos arccc difcrcnic cn cocas divcrsas, o scu qucrcr, cn concnsaao, crnancccu conlciancnic o ncsno. Nuo sc ucndc u qucc, ucc non dsctu. Para quc os noiivos ajan nao lasia a sua rcscna; c ianlcn rcciso quc scjan rcconIccidos. c or cssa razao quc, scgundo a jusia crcssao dos cscolasiicos, u cuusu nu ugc nuo cononc u suu csscncu cu, nus cononc u csscncu cconIccdu. Por isso quc, or ccnlo, a rcsciio dc ccrio Ioncn sc onIa laila a rclaao cnirc o cgosno c a conaiao, nao c suficicnic quc clc ossua riquczas c quc vcja a niscria alIcia; urgc quc saila, igualncnic, cono odc scrvir-sc das riquczas nao soncnic ara si, nas ianlcn ara os ouiros. ianlcn nao lasia quc sc acrccla das dorcs alIcias, dcvc ianlcn salcr o quc c dor c o quc c gozar. Talvcz nao soulcssc clc iudo isio na rincira ocasiao, cono na scgunda; c sc, ois, cn caso scnclIanic sc conduz difcrcnicncnic, scra acnas orquc na aric rclaiiva ao conIccincnio, as circusiancias cn fundo sao divcrsas, ainda quc arcan idcniicas ao rinciro asccio. Pclo ncsno nodo cn quc a ignorancia das circunsiancias rcalncnic cisicnics lIcs iolIc qualqucr aao, assin ianlcn, cn concnsaao, circunsiancias dc iodo inaginarias odcn agir cono a rcalidadc, c isio nao acnas no caso duna ilusao unica, nas ianlcn dc nancira gcral c coniinua. Quando sc cIcga, or ccnlo, a convcnccr un Ioncn dc quc cada aio dc lcncficcncia lIc scra ago clo ccniulo na vida fuiura, ial convicao icra ara clc o valor c os cfciios duna lcira dc canlio crfciiancnic scgura c a longo razo c cssc ial odcra, cniao, dar or cgosno, cono or cgosno odcria ianlcn ionar, sc iivcssc una convicao difcrcnic. Mas clc ncsno nao nudou. Vcc non dsctu. Esia odcrosa influcncia do conIccincnio solrc a conduia, nalgrado a inuialilidadc da voniadc, faz con quc o caraicr nao sc dcscnvolva scnao rogrcssivancnic, c con quc os scus varios aios nao sc nanifcsicn scnao grau or grau. Eis a razao cla qual clc nos arccc difcrcnic cn cada idadc da vida, c una juvcniudc violcnia c inciuosa odcra scr succdida or una virilidadc rcousada c calna. Coniudo c csccialncnic o lado nau do caraicr quc o icno faz rcssaliar sol corcs cada vcz nais forics. nas ainda assin, algunas vczcs o Ioncn cIcga a rcfrcar voluniariancnic aics a quc sc alandonava na juvcniudc, c isio orquc arcndcu a conIcccr os noiivos conirarios. Eis or quc cn origcn sonos dc iodo inoccnics, o quc significa quc ncn a nos, ncn aos ouiros c noioria a crvcrsidadc da nossa naiurcza. csia nao sc aicnicia cn viriudc dos noiivos, quc sao conIccidos acnas con o icno. Longc iranos con isio dc nos conIcccr a nos ncsnos, c nos vcnos lcn difcrcnics do quc cranos scr u o. csaniano-nos frcqucnicncnic. O uccndncnto nao nascc nunca do quc c a voniadc (orquanio scria inossvcl}, nas sin do quc c o conIccincnio, o qual sc nodificou. Pclo quc Iaja dc csscncial ou dc csccial quc cu quis, dcvo qucrc-lo ainda, orquc sou cu ncsno csia voniadc quc sc s fora do icno c dc qualqucr nodificaao. Assin, nao osso janais arrccndcr-nc do quc quis, scnao do quc fiz, or isso quc, guiado or falsas nocs, fiz algo quc nao cra confornc ninIa voniadc. Colrar o conIccincnio disio, quando a conscicncia sc ajusiou, cis a o uccndncnto. E isio nao c vcrdadc acnas no quc sc rcfcrc ccricncia da vida, cscolIa dos ncios c ao jusio arcancnio do cscoo nclIor adaiado ninIa vcrdadcira voniadc; c ianlcn vcrdadciro do lado urancnic noral da conduia. Por ccnlo, osso icr agido con nais cgosno do quc o conun ao ncu caraicr, cn viriudc dc icr sido induzido cn crro or una idcia cagcrada solrc a ncccssidadc cn quc cu ncsno nc acIava, ou solrc a asiucia, a falsidadc, a nalvadcz alIcia, ou ainda or icr roccdido con nuiia rcciiiaao, ou scja, scn rcflcao, dciando-nc dcicrninar nao clos noiivos niiidancnic rcconIccidos in-alsiracio, nas or noiivos dc sinlcs iniuiao, or inrcssao dc noncnio, cla cnoao quc sc lIc dcrivou c cuja fora foi ial, quc nc iolIcu dc ccria guisa o uso da razao; nas, ainda ncsic caso, o rciorno rcflcao nao c nais quc un conIccincnio, quc sc anunciara scnrc or ncio dc csforos icndcnics a rcarar o assado do nclIor nodo ossvcl. Olscrvanos, iodavia, quc, con o fin dc nos cnganar a nos ncsnos, rcaranos s vczcs rcciiiacs aarcnics, quc sao, no fundo, aios sccrciancnic rcncdiiados. Porquc nao Ia cssoa quc nclIor cngancnos c adulcnos con ariifcios suiis, do quc a nos ncsnos. Mas odc succdcr o conirario do caso ciiado. dcnasiada confiana cn ouircn, ou ignorancia solrc o valor rclaiivo dos lcns da vida, ou ainda algun dogna alsiraio cn quc ja nao crcia, odcn dccidir-nc a agir ncnos cgoisiicancnic do quc o quc c confornc ao ncu caraicr, c rcarar, assin, un arrccndincnio douiro gcncro. O arrccndincnio, orianio, c scnrc un conIccincnio nais rcciso da rclaao cnirc a aao c a inicnao rcal. Assin cono a voniadc, cnquanio nanifcsia suas idcias soncnic no csao, ou scja, or sinlcs configuraao, cnconira o aniagonisno da naicria ja sulnissa ao odcr dc ouiras idcias, isio c, das foras naiurais quc rarancnic crniicn figura icndcnic a ionar-sc visvcl, roduzir-sc crfciiancnic clara c disiinia, isio c, cn ioda a sua lclcza, assin ianlcn a voniadc quando sc nanifcsia, soncnic no icno, ou scja or ncio dc aios, cnconira un incdincnio analogo no conIccincnio quc rarancnic lIc fornccc dados lcn rccisos, o quc faz con quc a aao nao cIcguc a corrcsondcr inicirancnic voniadc, rcarando assin o arrccndincnio. Fciio, orianio, quc o arrccndincnio nascc scnrc dun conIccincnio rciificado c nunca da nodificaao inossvcl da voniadc. O rcnorso quc roduz un aio, nao c arrccndincnio; c a dor quc faz rovar o conIccincnio dc si ncsno ionado cn si, isio c, cono voniadc. Funda-sc rccisancnic na convicao adquirida dc quc a voniadc crnancccu scnrc a ncsna. Sc a voniadc sc iivcssc nodificado, sc o rcnorso nao fossc scnao arrccndincnio, csic sc anularia a si rorio, visio quc o assado nao odcria acordar angusiias na conscicncia, ja quc scria a nanifcsiaao duna voniadc quc nao c nais a do arrccndido. Na scqucncia dcsia olra voliarci con nais orncnorcs solrc o rcnorso. Esia influcncia quc o conIccincnio, na sua qualidadc dc agcnic inicrncdiario dos noiivos, ccrcc nao solrc a voniadc, nas solrc a nanifcsiaao dcsia or ncio dc aios, csialclccc ianlcn a difcrcna rincial cnirc a conduia do Ioncn c a conduia do aninal, c csia c a razao or quc scus nodos dc conIccincnio difcrcn considcravclncnic, dun ara ouiro. O aninal, con cfciio, nao icn nais quc rcrcscniacs iniuiiivas; o Ioncn, cn viriudc da razao, ossui, ara alcn, rcrcscniacs alsiraias, nocs. Sc lcn quc os noiivos ajan con a ncsna ncccssidadc solrc o aninal c solrc o Ioncn, ccsic uliino soncnic quc icn o rivilcgio duna crfciia dctcnnuuo clciiva, quc frcqucnicncnic foi considcrada cono consiiiuinic da lilcrdadc da voniadc nas acs, ainda quc ouira coisa nao scja scnao a ossililidadc dun confliio quc dcvc scguir aic un rcsuliado dcfiniiivo cnirc nuiios noiivos, dos quais o nais foric dcicrnina cniao ncccssariancnic a voliao. Mas ara isio c rcciso quc os noiivos Iajan rcvcsiido a forna dc concciios, ois quc nao c scnao or inicrncdio dcsics quc una vcrdadcira dcicrninaao, isio c, un arcancnio dc noiivos dc conduia oosia, sc iorna ossvcl. O aninal so icn cscolIa cnirc noiivos rcscnics c visvcis; a cscolIa, orianio, c rcsiriia csfcra liniiada da sua conrccnsao aiual c iniuiiiva. Por isso, soncnic nos aninais a ncccssidadc con quc sc cfciua a dcicrninaao da voniadc or ncio dos noiivos, igual do cfciio ara a causa, odc nanifcsiar-sc visvcl c dirciancnic, clo quc o olscrvador icn sol os olIos dc nancira incdiaia sinuliancancnic os noiivos c scus cfciios; no Ioncn, ao conirario, os noiivos sao quasc scnrc rcrcscniacs alsiraias quc o cscciador ignora, c alcn do quc, a ncccssidadc dc aao dclcs sc dissinula clo ncsno agcnic aiivo, sol o scu confliio. Efciivancnic nao c scnao in-alsiraio, sol forna dc juzos c dc concaicnacs dc concluscs, quc nuliilas rcrcscniacs odcn cocisiir na conscicncia c rcagir dcois, unas conira as ouiras, lilcrias dc qualqucr condiao dc icno, aic quc a nais cncrgica vcna c dcicrninc a voniadc. Eis a crfciia dctcnnuuo cctuu, ou faculdadc dclilcraiiva quc o Ioncn ossui dc rcfcrcncia ao aninal, c quc sc lIc fcz suor un livrc- arlirio orquc sc sus quc o qucrcr cra un ncro rcsuliado dc ocracs iniclcciuais, quc nao sc fundava solrc ncnIun inulso insiiniivo, cnquanio cn rcalidadc os noiivos nao agcn scnao solrc a lasc c con a condiao dun insiinio lcn dcicrninado, o qual c no Ioncn insiinio individual, or ouiras alavras, caraicr. Enconirar-sc-a una cosiao nais orncnorizada dc ial faculdadc dc dclilcrar c da difcrcna quc csialclccc na voliao conscicnic no Ioncn c no aninal, na olra. Os Dos PoIcnus Funduncntus du Etcu (l. cdiao, ag. 35, c scg.; II cd. ag. 34 c scguinics}; a cssa lciiura convido o lciior. Adcnais, ial faculdadc dc dclilcraao, no Ioncn, faz aric das coisas quc lIc iornan a cisicncia infiniiancnic nais dolorosa quc a do aninal; or isio quc, cn gcral, as nossas naiorcs dorcs nao sc cnconiran no rcscnic sol forna dc rcrcscniacs iniuiiivas c dc scnsacs incdiaias, nas sin na razao sol forna dc nocs alsiraias, dc cnsancnios quc nos ioriuran, o quc nao ossui o aninal quc vivc soncnic no rcscnic c, or conscguinic, nun csiado dc dcscuidada quiciaao quc dcvcnos invcjar-lIc. O faio clo qual, no Ioncn, a faculdadc dc dclilcraao dccndc da dc alsiraao, c orianio ianlcn a faculdadc dc julgar dccndc da dc concluir, arccc icr induzido Dcscarics c Sinoza a idcniificar as dcciscs da voniadc con a faculdadc dc afirnar c dc ncgar (Juzo}. or ondc conclua Dcscarics quc sc dcvia airiluir voniadc, doiada scgundo clc da lilcrdadc dc indifcrcna, ianlcn a cula dc qualqucr crro icorico; Sinoza conclua ao conirario quc os noiivos dcicrninan a voniadc rccisancnic cono os rincios dcicrninan or ncccssidadc o juzo;(3} isio c caio c nos ofcrccc o ccnlo duna conclusao vcrdadcira iirada dc rcnissas falsas. A difcrcna quc acalanos dc fazcr rcssaliar cnirc o aninal c o Ioncn quanio ao nodo clo qual os noiivos agcn solrc clcs, ccrcc ianlcn a naior influcncia solrc o scu scr cn gcral, c consiiiui o clcncnio rincial dcssa difcrcna rofunda c nuiio aarcnic quc lIcs scara o gcncro dc vida. O aninal c scnrc novido or alguna rcrcscniaao iniuiiiva. O Ioncn, ao conirario, csfora-sc coniinuancnic or dciar nargcn ial nancira dc noiivaao c or dciar- sc dcicrninar unicancnic clas rcrcscniacs alsiraias; uiiliza-sc, assin, con a naior vaniagcn do scu rivilcgio da razao, iorna-sc indccndcnic do noncnio, c, cn lugar dc cscolIcr o razcr fugaz ou dc fugir dor assagcira, rcflcic nas suas conscqucncias. Na naior aric dos casos, salvo nas acs insignificanics, nos dcicrninan noiivos alsiraios, ncdiiados, c nao as inrcsscs da Iora. Qualqucr rivaao isolada, orianio, nos rcsulia lasianic facil ara o noncnio, nas qualqucr rcnuncia nos c solrcnodo difcil; or isio quc a rincira so csia ligada ao rcscnic fugiiivo, cnquanio a scgunda sc csicndc ao fuiuro c guarda consigo rivacs inuncravcis das quais c o cquivalcnic. Por conscqucncia, a causa das nossas dorcs ou das nossas alcgrias, nao rcsidc, dc ordinario, na rcalidadc rcscnic, nas cn cnsancnios alsiraios; c sao csics quc sc nos iornan frcqucnicncnic nolcsios aic ao onio dc nos criar iorncnios a cujo confronio iodas as dorcs dos aninais sao insignificanics, ois quc iais ioriuras norais nos incdcn s vczcs dc advcriir aic ncsno as nossas dorcs fsicas c ois quc, sol o incrio dc sofrincnios iniclcciuais circnos, rocuranos os sofrincnios fsicos con o unico fiio dc disirair a nossa aicnao daquclcs ara csics. razao cla qual vcnos o Ioncn doninado or violcnia dor noral, arrancar os calclos, laicr o ciio, arranIar o rosio, rolar or icrra, ncios violcnios ara disirair-sc dalgun cnsancnio iornado insuoriavcl. igualncnic orquc os sofrincnios norais, cono os nais forics, nos iornan inscnsvcis aos sofrincnios fsicos, quc o suicdio sc iorna quasc facil ao Ioncn dcscscrado ou a qucn sc sinia dilaccrado or una irisicza norlida ncsno quando no csiado anicrior dc calna fsica ou noral csic cnsancnio o iivcssc fciio rccuar. Da ncsna nancira os afas ou as aics, quc sao novincnios do cnsancnio, consoncn o coro nais raida c rofundancnic do quc o icrian fciio os nalcs fsicos. Con razao, orianio, diz Eicio... (Nao as coisas or si ncsnas iurlan o Ioncn, nas os dccrcios das coisas} V, c Scncca. Dao- sc nuiias coisas as quais nais do quc nos orincn, nos csanian, c nui frcqucnicncnic sonos angusiiados nais cla idcia do quc cla rcalidadcs", (E. 5}. Eulcnsicgcl, quc ria na sulida c cIorava na dcscida, zonlava assin, con nuiio cngcnIo, da naiurcza Iunana. Mas Ia nclIor. a criana quc sc fcrc, nuiias vczcs nao griia ncn sc lancnia dc dor, scnao quando sc lI'a cIora; dcsic nodo, c o cnsancnio quc sc lIc acordou quc a faz cIorar. Tais sao as incnsas difcrcnas na nancira dc agir c dc vivcr quc dcrivan da divcrsidadc cnirc o nodo dc conIccincnio do Ioncn c o do aninal. Alcn do quc, a nanifcsiaao do caraicr individual lcn niido c dccisivo quc disiinguc o Ioncn do aninal, ossuidor quasc quc unicancnic do caraicr da csccic, icn igualncnic or condiao csia cscolIa cnirc noiivos divcrsos, cscolIa iornada ossvcl clas nocs alsiraias. Eis a razao or quc, nao c scnao quando Iouvc cscolIa rclininar, quc as rcsolucs, quc difcrcn nos divcrsos indivduos, scrao a narca do caraicr individual variavcl dc Ioncn ara Ioncn. no aninal, ao conirario, o aio nao icn or condiao scnao a cisicncia duna inrcssao, suosio, lcn cnicndido, quc csia consiiiua cn gcral un noiivo ara a csccic. Finalncnic, no Ioncn, aos scus rorios olIos cono aos alIcios, soncnic a rcsoluao c o signo auicniico do scu caraicr c nao o sinlcs dcscjo. E a rcsoluao nao sc iorna ccria, ianio ara si quanio ara os ouiros, scnao or ncio da aao. O dcscjo c sinlcsncnic a conscqucncia ncccssaria da inrcssao aiual, scja quando csia dcrivc da cciiaao cicrna, scja quando dcrivc da disosiao inicrna iransiioria; c iao ncccssario dirciancnic c iao inconsidcrado quanio a aao do aninal c cono csia, cfciivancnic, crinc acnas o caraicr csccifico c nao o individual; qucro dizcr quc nanifcsia o quc scria caaz dc fazcr o Ioncn cn gcral c nao o indivduo quc dcscja. Cono a aao, cnquanio c aao Iunana, rcqucr scnrc una ccria rcncdiiaao; cono alcn do nais, o Ioncn c, ordinariancnic, scnIor da sua razao, isio c, rcflcic, ou cn ouiros icrnos, sc dccidc cn viriudc dc noiivos alsiraios c ncdiiados, scguc-sc da quc nao Ia nais quc o aio cccuiado quc crina a naina inicligvcl da sua conduia, quc scja o rcsuliado da sua nais niina voniadc. a aao conarccc cono una das lciras da alavra quc dcscnIa o scu caraicr cnrico, quc ouira coisa nao c, nais quc a nanifcsiaao no icno, do scu caraicr inicligvcl. Eis a razao or quc, quando o csriio nao c docniio, soncnic os aios c nao os dcscjos csan na conscicncia. Isio orquc clcs rcrcscnian, aos nossos olIos, o csclIo da nossa voniadc. Quanio a cssas acs dc quc falanos anicriorncnic, conciidas scn rcflcao alguna no ncio ccgo duna aiao, clas sao qualqucr coisa dc inicrncdiario cnirc o sinlcs dcscjo c a rcsoluao. or isio un arrccndincnio sinccro, un arrccndincnio quc sc nanifcsic con faios, odc canccla-las cono aio falIo, da inagcn da nossa voniadc, ou scja, da nossa cisicncia. Fao noiar, dc assagcn c a iiulo dc curioso confronio, quc a rclaao cnirc o dcscjo c a aao icn una analogia, dc iodo acidcnial, nas crfciia, con a rclaao quc cisic cnirc a disiriluiao c a conunicaao clcirica. Cono conscqucncia do conjunio dcsias considcracs solrc a lilcrdadc da voniadc c solrc o quc lIc diz rcsciio, acIanos quc a voniadc, conquanio livrc, onioicnic aic, ionada cn si c fora da sua nanifcsiaao, c dcicrninada dcsdc quc sc olscrva ncsscs fcnncnos individuais quc csclarcccn o conIccincnio dos Ioncns c nos aninais, or ncio dos noiivos conira os quais cada caraicr csccial rcagc rcgular c ncccssariancnic c scnrc do ncsno nodo. Vcnos, ianlcn, quc o Ioncn, doiado dun conIccincnio alsirado ou dc razao, icn solrc o aninal a vaniagcn dc ossuir a faculdadc dc dcicrninaao clciiva; nas csia faculdadc ncsna faz dclc un cano dc laialIa clo confliio dos noiivos a cujo donnio nao o sulirai iodavia; cla c cn vcrdadc a condiao quc iorna ossvcl a nanifcsiaao conlcia do caraicr individual, nas nao sc dcvc considcra-la cono consiiiuinic do livrc- arlirio ara o indivduo, ou cono voniadc lilcria da lci da causalidadc or isio quc, a ncccssidadc da causalidadc sc alica ao Ioncn cono a qualqucr ouiro fcnncno. Aic aqui, c nao ara alcn, sc csicndc a difcrcna quc a razao, ou conIccincnio alsiraio, cria cnirc a voliao Iunana c a voliao do aninal. Da-sc, coniudo, un fcnncno da voniadc lcn difcrcnic, inossvcl no aninal, quc odc roduzir-sc no Ioncn, quando, rcjciiado o conjunio do conIccincnio das coisas ariicularcs, quc c o nodo dc conIcccr fciio clo rincio dc razao, c clcvando-sc ao conIccincnio das Idcias, a sua inicligcncia cncira o rincio dc individuaao. cIcgado a csic onio iorna-sc ossvcl una rcal nanifcsiaao dc vcrdadcira lilcrdadc da voniadc, or cujo ncio o fcnncno sc c cn ccria coniradiao consigo ncsno, coniradiao dcsignada cla alavra ncgaao dc si c quc odc, cn uliina analisc, cIcgar aic o aniquilancnio da roria csscncia do fcnncno. ial nanifcsiaao ariicular, a unica dirigida or un livrc-arlirio quc sc roduz no ncsno fcnncno, nao odc ainda scr cosia dc nodo a iornar-sc lcn conrccnsvcl. farcnos dcla o oljcio final das nossas considcracs. Mas cono iudo quanio cuscnos aic aqui nos da clarancnic dcnonsirada a inuialilidadc do caraicr cnrico, quc nao c scnao o dcscnvolvincnio do caraicr inicligvcl ciraicnoranco, c assin ianlcn a ncccssidadc con quc, do scu cnconiro con os noiivos dcrivan as nossas acs, urgc anics dc nais nada r nargcn una conclusao quc dali sc odcria facilncnic iirar cn rovciio dc nas inclinacs. Efciivancnic, ois quc o nosso caraicr c o dcscnvolvincnio no icno dc un aio voluniario quc, cisiindo fora do icno, c indivisvcl c invariavcl. cn ouiras alavras, c o dcscnvolvincnio do caraicr inicligvcl, or cujo ncio iudo quanio Ia dc csscncial cn nossa cisicncia, ou scja o scu conicudo noral, c dcicrninado dc nodo invariavcl c dcvc conscguinicncnic crinir-sc no scu fcnncno, consiiiudo clo caraicr cnrico, cnquanio o quc Ia dc nao-csscncial cn ial fcnncno, a forna cicrna da nossa cisicncia, dccndc do asccio sol o qual sc arcscnian os noiivos sc odcria concluir quc scria iralalIo crdido cansar-sc a corrigir o rorio caraicr ou a rcsisiir ao odcr das nas inclinacs, c quc o nclIor ariido a ionar scria rcsignar-sc ao quc nao sc odc nudar c ccdcr logo a qualqucr icndcncia, ainda quc na. Mas con ial qucsiao succdc cono con a icoria da faialidadc c da conscqucncia quc sc lIc cirai, cIanada cn nossos dias dc utusno ocntu. Cccro, no scu livro, Dc Faio (cad. 12 c 13}, arcscnia a loa rcfuiaao quc, scgundo sc diz, foi dada or CIrysio. Dc faio, ainda quc iudo ossa scr considcrado cono irrcvogavclncnic csialclccido a riori" cla soric, csia nao o c, coniudo, scnao cn viriudc do concaicnancnio das causas. En ncnIun caso, orianio, odc icr sido csialclccido quc nasa un cfciio scn causa, O aconiccincnio nao c rcncdiiado ura c sinlcsncnic, nas sin cono rcsuliado dc causas anicriorcs. a soric nao dccidc acnas o rcsuliado nas ianlcn as circunsiancias dc quc dccndc. Por conscguinic, sc os ncios nao sc roduzircn, cvidcnicncnic nao sc roduzira o rcsuliado; as duas cvcniualidadcs csiao sulnissas s dcciscs da soric, nas nos nao o salcnos scnao osicriorncnic. Assin cono c cn viriudc da soric, isio c, do concaicnancnio scn fin das causas quc succdc qualqucr aconiccincnio, assin ianlcn as nossas acs sc cunrcn scnrc dc confornidadc con o nosso caraicr inicligvcl. nas assin cono nao conIcccnos anicriorncnic o dcsiino, assin ianlcn nao conIcccnos a riori" o caraicr; soncnic a osicriori", or ccricncia, arcndcnos a nos conIcccr a nos ncsnos c aos ouiros. Sc o nosso caraicr inicligvcl c fciio dc nodo quc nao ossanos ionar una loa rcsoluao scnao dcois dc rolongada luia conira alguna icndcncia na, c rcciso quc ial luia a rcccda c so icnos a cscrar clo ciio. As rcflccs solrc a invarialilidadc do caraicr, solrc a fonic unica dondc cnanan iodas as nossas acs, nao dcvcn lcvar-nos a rcssagiar cn favor duna aric ou douira, solrc a dccisao a quc nos conduzira o caraicr. c cla rcsoluao quc lIc dcrivara quc conIcccrcnos a naiurcza dc quc sonos conosios c odcrcnos conicnlar-nos no csclIo das nossas acs. Isio nos clica a saiisfaao ou a angusiia dc anino con quc volvcnos ncnialncnic ara o curso dc nossa vida. nao nasccn iais scniincnios orquc os aios do assado sulsisian ainda. csscs succdcran, foran c ja nao sao; o quc lIcs da a nossos olIos iao alia inoriancia, c o scu significado, c o scrcn a inagcn do caraicr, o csclIo da voniadc a quc nao odcnos dciiar os olIos scn vcr o nosso cu nais niino, scn rcconIcccr a sulsiancia da nossa voniadc. Cono anicciadancnic nada conIcccnos dc iudo isio, cono nao o arcndcnos scnao nais iardc, ioca-nos iralalIar ou luiar duranic a nossa cisicncia no icno, a fin dc quc o quadro quc rcsuliar dc nossos aios scja dc naiurcza a conforiar-nos c nao a inquiciar-nos. Quanio ao significado dcssa inquiciudc ou dcssa ansicdadc dc anino, nais adianic o csiudarcnos, cono ja o dissc, alias. Mas cn concnsaao, cis o lugar ara cor a considcraao scguinic quc osso arcscniar isolada. Ao lado do caraicr inicligvcl c do caraicr cnrico, un icrcciro cisic, difcrcnic dc anlos, dc quc icnos quc iraiar aqui; c cssc o cuutc udqudo quc so sc olicn no curso da vida, or ncio das rclacs con o nundo; c a clc quc sc faia quando sc louva a algucn o icr caraicr ou quando sc lancnia a sua falia. Na vcrdadc odcria crcr-sc quc, dcsdc quc o caraicr cnrico, fcnncno do caraicr inicligvcl, c invariavcl c conscqucnic consigo ncsno cono qualqucr fcnncno naiural, ianlcn o Ioncn dcvcria arcccr scnrc scnclIanic a si rorio c crnancccr conscqucnic, c quc nao icria ncccssidadc dc criar ariificialncnic un novo caraicr, con a ccricncia c con a ncdiiaao. Enircianio, nao c assin, c, cnlora crnancanos scnrc os ncsnos, ncn scnrc cIcganos a nos conrccndcr a nos ncsnos; anics, con nuiia frcqucncia nos dcsconIcccnos aic quc icnIanos adquirido ccrio grau do vcrdadciro conIccincnio dc nos ncsnos. O caraicr cnrico, sinlcs insiinio naiural, c cn si dcsrovido da razao. suas rorias nanifcsiacs sao incdidas cla razao c isio ianio nais quanio nclIor c o Ioncn doiado dc rcflcao c dc fora iniclcciual. Por isso quc suas faculdadcs lIc arcscnian scn ircguas aquilo quc cricncc ao Ioncn cn gcu cono caraicr da csccic c o quc lIc c ossvcl cono qucrcr c cono agir. O quc lIc agrava a dificuldadc dc rcconIcccr aquilo quc, no ncio dc iudo isio, cn viriudc da sua individualidadc, qucr c odc cclusivancnic. Enconira cn si disosics ara iodas as asiracs c ara iodas as foras, iao divcrsas c rorias a Iunanidadc; nas scn o aulio da ccricncia nao odc conIcccr clarancnic o grau dc cncrgia quc clas icn na sua individualidadc. c ainda quc sc cnircguc soncnic aos inulsos conforncs ao scu caraicr, scnic, coniudo, ariicularncnic cn ccrios noncnios c cn ccrias disosics una icndcncia quc o conduz a inulsos oosios, os quais dcvc sufocar inicirancnic sc qucr alandonar-sc aos rinciros scn olsiaculo. Porquc, ial cono o nosso caninIo naicrial solrc a icrra nao c una sucrficic nas una linIa, assin ianlcn na vida, quando qucrcnos aodcrar-nos dc alguna coisa c conscrva-la, c rcciso quc nos rcsigncnos a alandonar una incnsidadc dc ouiras. Nao salcr rcsolvcr-sc, csicndcr, cono as crianas nas fciras, a nao ara iudo o quc na assagcn nos icnia, c una conduia alsurda, c qucrcr nudar cn sucrfcic a linIa da nossa vida. corrcnos cniao cn ziguczaguc, cono fogos-faiuos crranos or aqucn c acalanos con cIcgar a nada. Tcnicnos ouira conaraao. scgundo a icoria do dirciio cn Hollcs, cada Ioncn cn origcn ossui un dirciio solrc iodas as coisas, nas csic dirciio nao c cclusivo; ara quc sc iornc ial solrc ccrias coisas, c rcciso quc o Ioncn rcnuncic ao rcsio c cn concnsaao os ouiros farao o ncsno cn rclaao ao quc foi cscolIido or clc; assin succdc na vida, cn quc nao odcnos crscguir scriancnic c con cscranas dc ciio, qualqucr asiraao dcicrninada, o razcr, a gloria, a riqucza, a cicncia, a aric ou a viriudc, scnao sol a condiao dc rcnunciar a qualqucr ouira rcicnsao, dc dcsisiir dc quanio scja csiranIo ao cscoo dc nossos csforos. Eis or quc o sinlcs qucrcr c odcr nao lasian or si ncsnos; o Ioncn dcvc ianlcn salcr o quc qucr c salcr do quc c caaz. cniao soncnic dara rova dc caraicr, cniao soncnic fara convcnicnicncnic quanio cnrccndcr. Anics dc cIcgar a csic onio, a dcsciio da cocrcncia naiural do caraicr cnrico, scra dcsrovido dc caraicr c conquanio dcva, cn suna, crnancccr ficl a si ncsno c scguir o scu caninIo, scra arrasiado clo scu dcnnio; c dcsic nodo nao dcscrcvcra una linIa crfciiancnic rcia, nas dcsigual c scrcnicanic; vacilara, dcsviar-sc-a, rcvolvcra solrc scus assos c Ia dc scncar arrccndincnios c dissalorcs. iudo isio orquc vc, nas grandcs cono nas cqucnas coisas, iudo quanio csia no odcr c ao alcancc do Ioncn cn gcral, scn disiinguir cn ial confusao, o quc c confornc sua naiurcza, o quc odc cnrccndcr, cono ianlcn o quc odc dar-lIc razcr. Invcjara cssoas or osics c condics quc convcn ao caraicr dclas c nao ao scu c quc o farian orvcniura infcliz, quc ialvcz lIc iornarian insuoriavcl a cisicncia. Cono o cic nao vivc lcn scnao na agua, o assaro no ar c a ioucira sol a icrra, assin ianlcn o Ioncn nao sc scnic voniadc scnao no anlicnic quc lIc c aroriado. o ar das corics, or ccnlo, nao c rcsiravcl a iodos. Por nao salcr isio suficicnicncnic, nais dc un indivduo icniara infruiuosos csforos; nos orncnorcs fara violcncia ao scu rorio caraicr c dcvcra ccdcr-lIc ainda no scu iodo. o quc adquirir assin, cnosancnic c dc nodo conirario sua naiurcza, nao lIc irara razcr; ficara lcira noria, o quc arcndcr cn iais condics. Tanlcn no icrrcno noral, una aao dcnasiado nolrc ara o scu caraicr, aao quc nao ariir dc un inulso csonianco, nas anics dc algun concciio ou dc algun dogna, crdcra o scu ncriio, ncsno a scus rorios olIos clo arrccndincnio cgosia dc quc scra succdida. Vcc nou dsctu. Quanio aos ouiros, dcsdc quc a ccricncia nao nos Iaja convcncido dc inflcililidadc do caraicr, inaginanos ingcnuancnic odcr, con salios consclIos, con sulicas c insiancias, con o nosso ccnlo c con a nossa gcncrosidadc, rcduzi-los corrcao dc scus naus Ialiios, a nudarcn dc conduia, a nodificarcn o scniincnio, ialvcz ncsno a dcscnvolvcrcn as suas faculdadcs. a nossa siiuaao ara conosco ncsnos c rccisancnic igual. A ccricncia c quc dcvc cnsinar-nos o quc qucrcnos c o quc odcnos. anics dcla nos o ignoranos, sonos, cono sc cosiuna dizcr, scn caraicr, c o nais das vczcs, nos consirangcn a quc scnccnos, cn nosso caninIo, os ascros solavancos do nundo cicrno. Quando cIcganos, cnfin, a salcr iudo isio, nos, cono sc diz conuncnic, ossunos caraicr, o caraicr adquirido, o qual nao c ouira coisa scnao o conIccincnio nais crfciio ossvcl da nossa individualidadc; o conIccincnio alsiraio, claro, orianio, das qualidadcs inuiavcis do nosso caraicr cnrico c assin ianlcn do grau c da dircao do nosso odcr iniclcciual c fsico. or conscguinic, do conjunio dc foras c fraquczas da nossa crsonalidadc. Esia aric cssoal, inuiavcl cn si, quc vnIanos aic agora susicniando dc nodo dcsrcgrado, odcrcnos doravanic dcscncnIar con rcflcao c nciodo, colrindo, sol guia dc nocs fias, as lacunas oriundas dc faniasias c dclilidadcs. A conduia, quc ja nos foi iraada cla naiurcza individual, lascia-sc solrc rincios scnrc claros, scnrc rcscnics nossa conscicncia, aos quais nos confornanos con a ncsna scgurana con quc rcciiaranos una liao arcndida, scn nos dciar dcsviar cla influcncia assagcira do Iunor, ou cla inrcssao do noncnio, scn nos dciar cnlargar cla anargura ou a doura dc qualqucr ariicularidadc cnconirada cn ncio do caninIo, scn Icsiiacs, scn inccriczas, scn incocrcncias. Nao sonos ja dcsscs novios quc dcvcn cscrar, rovar, iaicar anics dc salcr o quc qucrcn c o quc odcn. salcno-lo ja c duna vcz or iodas; quando nos cnconiranos cn rcscna duna cscolIa nao icnos scnao quc alicar rccciios gcrais a un caso ariicular c cIcgarcnos logo a una dccisao. ConIcccdorcs da voniadc gcral, ja nos nao dcianos induzir or disosics dc Iunor ou or circunsiancias cicrnas, a qucrcr no ariicular aquilo quc lIc c conirario no conjunio. ConIcccnos, adcnais, o grau c a naiurcza da nossa fora c da nossa fraqucza c dcsic nodo cviiarcnos nuiios nalcs. Porquc razcr nao cisic, a lcn dizcr, scnao no cnrcgo c no scniincnio dc nossas foras c nao Ia dor naior do quc a crccao da roria fraqucza, quando sc icn ncccssidadc dc scr foric. Por conscguinic, aos icr conIccido quais sao os nossos lados forics c quais os dclcis, dcscnvolvcrcnos as nossas disosics naiurais nais arguias, as quais alicarcnos scnrc ara as dirccs cn quc foran uicis c ncccssarias; cviiarcnos alsoluiancnic, ainda quc ial dcvcssc cusiar una viioria solrc nos ncsnos, iudo quanio csia fora dc nossas faculdadcs naiivas, c nos guardarcnos nuiio lcn dc cnrccndcr coisas cuja falcncia c ccria. Unicancnic aquclc quc aiingir csic onio, scra scnrc, inicirancnic c con lcna conscicncia, o Ioncn quc c; scu cgo nao o iraira janais, orquc salcra scnrc o quc dclc sc odc cscrar. Tal Ioncn rovara nao oucas vczcs a saiisfaao dc scniir- sc foric; dc raro sofrcra a dor dc scr cIanado ao scniincnio dc suas fraquczas, coisa quc consiiiui una IunilIaao quc rovoca ialvcz as nais vivas angusiias do csriio; ial a IunilIaao quc faz con quc sc suoric nais facilncnic a ccricza duna dcsgraa quc a ccricza duna inaiidao. Quando ossunos a firnc conscicncia da nossa fora c da nossa fraqucza, nao icniarcnos nunca fazcr aaraio dc qualidadcs quc nao ossunos, nao jogarcnos con nocda falsa, orquanio qualqucr iraaa dun ial gcncro acala scnrc con fugir ao scu fin. O Ioncn, no scu iodo, nada nais scndo quc o fcnncno da voniadc, nao odc, na vcrdadc, Iavcr naior alsurdo do quc o qucrcr-sc dclilcradancnic scr qualqucr coisa quc nao scja aquilo quc sc c. iraia-sc duna coniradiao dircia da voniadc consigo ncsna. Iniiar qualidadcs ou ariicularidadcs alIcias c coisa quc iraz vcrgonIa nuiio naior do quc vcsiir-sc dc alIcios irajos. consiiiui a dcclaraao dc quc nao sc icn valor rorio. ConIcccr as rorias icndcncias c as rorias qualidadcs dc qualqucr soric quc scjan, c assin ianlcn os liniics quc nao sc odcn uliraassar, cis, a ial rcsciio, o caninIo nais scguro ara cIcgarnos naior saiisfaao ossvcl conosco ncsnos. Porquanio o quc succdc conosco, c o ncsno quc con os aconiccincnios cicrnos, qucr dizcr, nao Ia consolaao nais cficaz do quc a crfciia ccricza duna ncccssidadc inflcivcl. Nao nos ioriura ianio una dcsgraa quc nos golcia, quanio o cnsancnio das circunsiancias or cujo ncio odcria icr sido dcsviada; nada, orianio, conirilui nais ara nos acalnar do quc considcrar iodos os aconiccincnios sol o onio dc visia da sua ncccssidadc, ou scja, cono insiruncnio dun dcsiino solcrano, c a dcsdiia rcscnic cono a conscqucncia dun concurso incviiavcl dc circunsiancias inicrnas c cicrnas. dondc o faialisno, faio or quc, a lcn dizcr, ncn cIoranos, ncn rcclananos, scnao aic ao onio cn quc cscranos agir assin solrc os ouiros, ou quando qucrcnos cciiar-nos a csforos surcnos. Mas, crianas ou Ioncns quc scjanos, lcn salcnos rcsignar-nos, acnas consiganos vcr clarancnic quc nada odcria nudar o quc succdcu. No coraao c donado o anino cla ncccssidadc" ScnclIanos clcfanics risionciros quc sc dclaicn raivosancnic or alguns dias, nas quc, cnfin, rcconIccida a inuiilidadc do furor, acciian con iranquilidadc o jugo, ara scnrc doncsiicados. Fazcnos cono o Fci Davi quc, aic ao insianic cn quc o filIo rcsirava, nao ccssou dc inlorar Jcova, nosirando-sc dcscscrado, scn sc dar nais cuidados dcsdc quc o filIo norrcu. Pcla ncsna razao iania gcnic suoria con indifcrcna iao grandc scquiio dc nalcs, or ccnlo, dcfornidadc, niscria, laia condiao, lruialidadc, alojancnio infccio; coisas dc quc sofrcn cono dc cIagas cicairizadas, unicancnic orquc salcn quc alguna ncccssidadc inicrna ou cicrna nao lIcs crniic nuda-las cn nada, cnquanio os nais aforiunados nao conrccndcn cono ossa algucn fazcr frcnic a ianios nalcs. Tal cono ara a ncccssidadc cicrna, coisa alguna nos rcconcilia nclIor con una ncccssidadc inicrna, do quc o rcconIccc-la lcn niiidancnic. Dcsdc quc icnIanos arcndido, una vcz or iodas, a rcconIcccr crfciiancnic nossas loas c nas qualidadcs, nossas foras c nossas dclilidadcs, c dcsdc quc cn rclaao con clas icnIanos ordcnado nossa vida c ionado ariido solrc o quc nos rcsulia inaccssvcl, dcsdc cniao fugircnos con scgurana, dcsdc quc o crniia nossa individualidadc, nais anarga dc iodas as dorcs, ao dcsconicniancnio dc nos ncsnos, incviiavcl conscqucncia da ignorancia ou da falsa oiniao solrc o nosso cgo, lcn cono da rcsunao quc dali dcriva. Os scguinics vcrsos dc Ovdio alican-sc naravilIosancnic lcn a csic anargo caiulo do conIccincnio dc si ncsno. Fcconcndano-los. Otnus c unn undcx ucdcntu cctus Vncuu qu ut, dcdoutquc scnc. (Foi grandc lilcriador da alna aquclc quc roncu os vnculos quc orinian o ciio c sc docu una so vcz.} Eis iudo solrc o cuutc udqudo; nais do quc na ciica roriancnic diia, icn clc inoriancia na vida social, nas o iraio dc ial assunio cnconira lugar ao lado do arguncnio solrc o caraicr inicligvcl c o caraicr cnrico, ondc o caraicr adquirido forna una icrccira csccic. iivcnos dc csiudar os dois rinciros con algunas ariicularidadcs, a fin dc cIcgar a conrccndcr clarancnic cono a voniadc sc acIa sujciia cn iodos os scus fcnncnos ncccssidadc, cnquanio cn si ncsna c livrc, ou anics, onioicnic.
VlVEH E SOFHEH
Esia lilcrdadc, csia onioicncia, dc quc o conjunio no nundo visvcl c o fcnncno, a nanifcsiaao, a inagcn, dcscnvolvcndo-sc rogrcssivancnic scgundo as lcis quc conoria o nundo do conIccincnio, odc nanifcsiar-sc una scgunda vcz, isio no scu fcnncno nais crfciio, ncssc fcnncno dondc saiu a conscicncia conlciancnic adcquada da sua csscncia; cssa nova nanifcsiaao odc cunrir-sc or duas nanciras. ou, aiingido quc for, o suno do conIccincnio ou da conscicncia dc si, a voniadc qucr o ncsno quc qucria ccga c inconscicnic, c, ncssc caso, o conIccincnio, ariicular ou gcral coniinua scnrc a scr ara cla un noiivo; ou cniao, invcrsancnic o conIccincnio iona-sc un scdaiivo quc faz calar-sc c anular qualqucr qucrcr. Eis a afirnaao ou a ncgaao do qucrcr-vivcr dc quc falanos anicriorncnic dc nodo gcral. do onio dc visia do indivduo, nao sc iraia duna nanifcsiaao ariicular voniadc, nas sin duna nanifcsiaao gcral; nao inicrronc, ncn nodifica o dcscnvolvincnio do caraicr c nao sc crinc or aios singularcs, scnao quc sc iraduz dc nancira viva, or ncio da accniuaao cada vcz nais ronunciada, ou, conirariancnic, or ncio da nodificaao dc qualqucr conduia aic cniao scguida, a naina livrcncnic adoiada cla voniadc, iornada conscicnic. As considcracs aic aqui arcscniadas incidcnialncnic solrc a ncccssidadc c solrc o caraicr, faciliiaran c iniciaran a cosiao nais conrccnsvcl dc ioda csia naicria; ial cosiao, cnircianio, Ia dc iornar-sc ainda nais clara quando, difcrindo-a nais una vcz, iivcrnos rcionado o fio do nosso csiudo solrc a vida ncsna, orquanio a grandc qucsiao consisic caiancnic no qucrcr ou no nao- qucrcr-vivcr. conduzircnos ial csiudo dc nodo a icniar o conIccincnio cn gcral daquilo quc odc ganIar, afirnando-sc a voniadc, cssa csscncia niina da vida univcrsal; dc quc nancira c cn quc ncdida ial afirnaao a saiisfaa, sc odc, coniudo, saiisfazc-la; cn lrcvc caninarcnos qual odc scr a sua condiao gcral c csscncial ncsic nundo quc lIc cricncc sol iodos os asccios. Anics dc nais nada, co ao lciior rccordar-sc da rcflcao arcscniada no fin do scgundo livro, quando rocuravanos o cscoo quc a voniadc icn cn visia; cn lugar duna rcsosia, fiz vcr quc a voniadc, cn iodos os graus do scu fcnncno, dos nais laios aos nais alios, nao icn alsoluiancnic ncnIun cscoo final, quc asira scnrc, orquc sua csscncia c una asiraao crciua quc ncnIun cscoo aiingido conscguc caurir, quc nao odc, orianio, icr saiisfaao final, quc os olsiaculos so odcn roduzir suscnsao, nas quc cn si, a voniadc sc crscguc ao infiniio. Ja o consiaianos ara o nais sinlcs dos fcnncnos naiurais, ara a gravidadc, quc nao ccssaria dc funcionar c dc icndcr ara un onio ccniral scn cicnsao, ainda ncsno quc iodo o univcrso sc conccnirassc nuna unica nassa c ainda quc a roria gravidadc, con ioda a naicria, sc aniquilassc aiingindo cssc onio. Vcno-lo, igualncnic, cn iodos os ouiros fcnncnos sinlcs da naiurcza; o quc c solido icndc or fusao ou or dissoluao, ao csiado lquido, quc c o unico cn quc suas qualidadcs qunicas adquircn lilcrdadc dc aao. a rigidcz c un csiado dc risao naniida clo frio. A naicria no csiado lquido, asira cvaoraao, a quc cIcga acnas ossa sulirair-sc rcssao. Nao Ia coro scn afinidadc, ou scja scn asiraao, ou ainda, cono sc crinc Jaco DcInc, scn aics c scn aciiics. A clciricidadc roaga ao infiniio o scu auio-aniagonisno, cnlora a nassa icrrcsirc lIc alsorva coniinuancnic o cfciio. O galvanisno, or iodo o icno cn quc funciona a ilIa, c igualncnic un aio scn cscoo, scn ircgua rcciido, dc discordia c dc rcconciliaao consigo ncsno. Tanlcn a vida da lania c una asiraao coninua a gcrninar airavcs dc fornas gradualncnic rogrcssivas, aic ao noncnio cn quc o onio final, o fruio, rciona ao onio inicial. E iudo isio sc rccic ao infiniio scn quc cisia janais un cscoo, scn quc Iaja una saiisfaao final, scn quc Iaja un insianic dc rcouso. Ao ncsno icno odcnos cvocar ncnic o quc cus no livro scgundo c rccisancnic isio quc, cn iudo, as varias foras naiurais c as fornas organicas conicndcn con a naicria, cn quc qucrcn nanifcsiar-sc, orquc cada una dclas nao ossui scnao aquilo quc iirou s ouiras, durando assin ad- crciuun" una luia dc vida c dc noric; da qual nascc caiancnic a rcsisicncia cla qual cssa asiraao, cssa csscncia niina dc iudo, ou c or iodo nodo airavancada, ou agc inuiilncnic, scn odcr nodificar a sua naiurcza, crsisiindo cn ncio dc nil iorncnios, aic quc ial fcnncno crca c ouiros lIc ioncn avidancnic o lugar c a naicria. Muiio Ia quc arcndcnos scr cssa asiraao, a sulsiancia c o cn s dc cada coisa, idcniica quilo quc sc cIana uontudc, cn nos, quc sonos aquclcs cn qucn cla sc nanifcsia nais disiiniancnic c luz da conscicncia nais crfciia. Quando surgc un olsiaculo cnirc cla c o scu cscoo noncnianco, cIananos a ial olsiaculo sofrincnio; scu lon succsso ao invcs c o quc cIananos sutsuuo, lcn-csiar, fclicidadc. Podcnos alicar csics ncsnos noncs aos fcnncnos do nundo inconscicnic, nais dclcis quanio ao grau, nas idcniicos quanio naiurcza. Vcno-los, cniao, a scu iurno rcsos da dor c scn csiavcl fclicidadc. Porquanio cada asiraao nascc duna ncccssidadc, dun dcsconicniancnio con o rorio csiado; cisic, orianio, sofrincnio aic quc ial asiraao nao scja saiisfciia; nas nao cisic saiisfaao duravcl. csia nao c scnao o onio dc ariida duna nova asiraao, scnrc cnlargada or ioda nancira, scnrc luiando, orianio, scnrc causa dc dor. ara cla janais un cscoo final, janais ara cla un liniic ou icrno dc sofrincnio. Mas aquilo quc nao odcnos dcscolrir na naiurcza inconscicnic, scnao or ncio da nais cnciranic olscrvaao c ao rco dc grandcs fadigas, sc nos nosira disiiniancnic na naiurcza conscicnic, na vida aninal, cujo coninuo sofrincnio c facil dc dcnonsirar-sc. Porcn, scn rciardar-nos ncssc dcgrau inicrncdiario, qucrcnos cIcgar logo quclc cn quc, csclarccido cla conscicncia nais luninosa, iudo sc rcvcla con niiidcz, scja diio a vida Iunana. Porquanio ncdida cn quc o fcnncno da voniadc sc acrfcioa, na ncsna ncdida sc iona o sofrincnio cada vcz nais aicnic. Na lania cn quc nao Ia scnsililidadc, nao Ia, orianio, ncnIuna dor. os aninais infcriorcs, infusorios c radiados, nao ossucn ccriancnic, scnao un grau nnino dc sofrincnio. igualncnic nos inscios a faculdadc dc scniir c dc sofrcr c lasianic liniiada; c cono o crfciio sisicna ncrvoso dos vcriclrados quc cssa faculdadc aiingc un grau clcvadssino c ianio nais clcvado quanio nais for a inicligcncia dcscnvolvida. ncdida quc o conIccincnio sc iorna nais claro c cn quc a conscicncia auncnia, o sofrincnio crcscc, cIcgando no Ioncn ao grau surcno; c c ncsic onio ianio nais violcnio quanio nclIor c o Ioncn doiado da lucidcz dc conIccincnio, quanio nais c ccclsa a sua inicligcncia. aquclc cn qucn csia o gcnio, c scnrc aquclc quc naiorncnic sofrc. Ncsic scniido, isio c, cono conIccincnio cn gcral, c nao cono sinlcs salcr alsiraio, cnicndo c ciio a scnicna do Eclcsiasics. u uugct sccntun, uugct doIcn (ucn uccscc u ccncu, uccscc tunIcn u do}. TiscIlcin, vcrdadcirancnic inior-filosofo, ou filosofo-inior, criniu nun dcscnIo con rcrcscniacs naravilIosas c quc arcccn falar, csia rclaao caia cnirc o grau do conIccincnio c o grau do sofrincnio. A aric sucrior do dcscnIo nosira algunas nulIcrcs a qucn foran os filIos roulados c quc cn varios gruos c cn aiiiudcs divcrsas crincn iodos os graus da dor, da angusiia, do dcscscro naicrno; a aric infcrior rcrcscnia, analganadas c disosias do ncsno nodo, ovclIas a quc sc iolIcran os cordcirinIos. cada calca, cada aiiiudc Iunana do alio icn o scu cnconiro c a sua analogia con os aninais dc laio, dciando dcsiaric crcclcr clarancnic a rclaao cnirc a dor ossvcl a una conscicncia oliusa cono a dun aninal, c a angusiia violcnia dc quc sc iorna caaz a lucidcz do conIccincnio, a clarcza da conscicncia. Pclo quc, alias, caninarcnos qual ossa scr na cxstcncu Iununu o dcsiino rorio c csscncial da voniadc. Cada un odcra rccnconirar a analogia crcssa con difcrcnics graduacs, nas con nais dclilidadc, na vida do aninal, c convcnccr-sc, ianlcn, or ncio do sofrincnio dos aninais dc quc, cn csscncia, VIVEF SOFFEF. (LcIcn cdcn st.}
CONTlNUlDADE DA DOH
A voniadc, cn qualqucr dos scus graus dc oljciivaao csclarccidos clo conIccincnio, aarccc scnrc a si ncsna cono indivduo. Lanado na infinidadc do csao c do icno, o indivduo Iunano, quaniidadc finiia, incrcciivclncnic cqucna cn confronio con as ouiras duas, nao ossui visia dcssas incnsidadcs, una cisicncia cujas condics scjan alsoluias; sao-lIcs rclaiivos o quundo c o ondc, orquanio sua duraao c sua siiuaao sao arics finiias, dun iodo quc c infiniio c iliniiado. Sua cisicncia roriancnic diia csia unicancnic no rcscnic; c csic fogc scn ircgua ara o assado, scndo ial fuga un caninIo inccssanic ara a dcsiruiao, una noric crciua. alsiraao fciia das conscqucncias ossvcis ao rcscnic, lcn cono do icsicnunIo quc iraz solrc a naiurcza da voniadc da qual c o cunIo, sua vida assada sc cnccrra cn dcfiniiivo; c noria c ja nao cisic c razoavclncnic ara o Ioncn dcvcria scr indifcrcnic quc Iouvcssc sido rclcia dc iorncnios ou dc alcgrias. Mas, cn suas naos, o rcscnic sc volvc consianicncnic assado; o fuiuro c dc iodo inccrio c scnrc dc fugiiiva duraao. Porianio, ainda quc nao a considcrasscnos scnao sol a forna, a vida dcssc Ioncn c una coniinua rcvcrsao ao assado, una noric coninua. Sc a considcrarnos agora sol a rclaao fsica, c cvidcnic quc, assin cono o caninIo nao c cn rcalidadc scnao una succssao dc qucdas cviiadas, ianlcn nossa vida cororca nao c scnao una noric inccssanicncnic incdida, una dcsiruiao do nosso coro scnrc rciardada; cnfin, a aiividadc do nosso csriio nao c nais quc un csforo consianic ara dcsviar o fasiio. Cada soro da nossa rcsiraao afasia a noric quc nos assalia; luianos conira a noric a cada scgundo, c luianos ainda con largos inicrvalos ioda vcz quc nos alincnianos, quc dorninos, quc nos aqucccnos, cic. Mas a noric c dcsiinada, cnfin, a vcnccr. orquanio nos iornanos sua Icrana dcsdc quc nasccnos c cla nao faz nais quc lrincar con sua rcsa anics dc dcvora-la. Aic la nanicnos nossa vida con iodo o cuidado a fin dc fazc-la durar o nais longancnic ossvcl, ial cono sc infia una lolIa dc salao o nais grandcncnic c longancnic quc sc ossa, ainda quc icnIanos a ccricza dc quc csia or csiourar a iodo noncnio. Sc ara a naiurcza ininicligcnic ja consiaianos quc sua csscncia c una asiraao consianic scn finalidadc c scn ircgua, o ncsno consiaianos con nuiio naior clarcza no Ioncn c no aninal. Qucrcr c asirar, cis ioda a sua csscncia, csirciiancnic igual a una scdc quc nada odc niiigar. Mas a lasc dc cada qucrcr c una falia, c una indigcncia, c a dor; cla sua origcn, cla sua csscncia, o qucrcr csia, orianio, dcsiinado a sofrcr. Ainda quc nao iivcssc oljcios a dcscjar, una saiisfaao dcnasiado facil dc suliio lIos iolIcria, c o Ioncn scniir-sc-ia invadido or un vacuo csanioso c clo fasiio, cn ouiros icrnos, scu scr c sua cisicncia sc lIc iornarian un cso insuoriavcl. A vida, orianio, oscila cono un cndulo cnirc a dor c o fasiio quc sao, dc fciio, os clcncnios quc a consiiiucn. Faio csiranIo quc dcvcis crinir dc nancira assaz csiranIa. dcois dc icr colocado no infcrno iodas as dorcs c iodos os sulcios, o Ioncn nada cnconirou ara colocar no araso, alcn do icdio. Tais csforos coninuos quc fornan a csscncia dc qualqucr fcnncno da voniadc, quando cla galga os graus nais clcvados da sua oljciivaao, cnconiran a sua razao dc scr nais inorianic c nais gcral ncsia circunsiancia quc ali a voniadc sc rcvcla a si ncsna sol forna dc coro vivcnic quc lIc ordcna incriosancnic o nuiri-lo. o quc da iania fora a csia ordcn c o faio dc o coro nao scr ouira coisa scnao o qucrcr-vivcr oljciivado. Scndo o Ioncn a nais crfciia oljciivaao dcsia voniadc dc vivcr, c, orianio, ao ncsno icno, o nais ncccssiiado dc iodos os scrcs; nao c dc circno a circno scnao voliao c ncccssidadcs concrcias, odc-sc dizcr ncsno, agloncrado dc nil ncccssidadcs. E, con iudo isio, cnconira-sc solrc a Tcrra, alandonado a si ncsno, inccrio dc iudo, salvo da sua niscria c das suas rcciscs. isio faz con quc dc ordinario ioda a sua vida scja ocuada clos cuidados rcclanados cla nanuicnao duna cisicncia sulnciida a cigcncias iao csadas c quc, cnircianio, rcnasccn iodos os dias. A iais cigcncias, uncn-sc ainda as da roagaao da csccic. Ao ncsno icno, crigos dc iodo gcncro o circundan or iodo lado, c olrigan-no a dilaiar una vigilancia dc cada insianic ara cviia-las. Nao odc scguir sua csirada, scnao con asso circunsccio, clorando os arrcdorcs con olIarcs ansiosos, orquc nil acasos c nil ininigos o csrciian. Assin caninIava ouirora no csiado sclvagcn; c assin caninIa, ainda, na vida civilizada. ara clc nao Ia janais scgurana. uuIus n tcncIs utuc quuntsquc ccs! Dcgtu Ioc ucu quodcun quc cst! (Luc., II, l5} Dcsiaric, ara a naioria dos Ioncns, a vida nao c scnao una luia cla cisicncia, con a ccricza duna dcrroia final. Mas o quc os faz crscvcrar cn iao cnoso conlaic nao c ianio o anor da vida, quanio o icnor da noric quc, scnrc incviiavcl, scnrc visia, odc a cada insianic rojar-sc solrc clcs. A roria vida c un nar scncado dc cscolIos c dc alrolIos quc o Ioncn cviia con rudcncia c cuidados circnos, cnlora nao ignorc quc acnas lIc icnIa cscaado, cada novo asso o aroina dun naufragio lcn divcrsancnic fornidavcl, dun naufragio ioial, incviiavcl c irrcaravcl, da noric ara a qual navcga dirciancnic; icrno final da faiiganic iravcssia, orio nais icrrvcl quc iodos os cscolIos cviiados. E inorianic noiar logo aqui quc, or un lado, as dorcs c os iorncnios da vida odcn aiingir facilncnic ial roorao dc inicnsidadc, quc a noric vcnIa a iornar-sc dcscjavcl c quc sc rccorra a cla voluniariancnic; c quc, or ouiro lado, acnas a ncccssidadc c a dor dcicn un noncnio dc rcsiraao, scn duvida solrcvcn logo o fasiio, c o Ioncn sc vc consirangido a rccorrcr a algun assaicno. O quc ocua c nanicn cn aiividadc iodos os vivcnics c o dcscjo dc vivcr. Mas una vcz asscgurada a vida, ja nao salcn o quc fazcr dcla. dondc o scgundo noior quc os faz agiiar-sc, c o dcscjo dc aliviar-sc do cso da cisicncia, dc iorna-lo ncnos scnsvcl, dc nutu o tcno, isio c, dc fugir ao fasiio. Assin c quc vcnos iodos aquclcs quc sc uscran a salvo da indigcncia c dos cuidados, dcois dc icrcn alijado o dorso dc qualqucr ouiro cso, iornarcn-sc un cso ara si ncsnos, c considcrarcn cono ganIas as Ioras quc conscguiran fazcr assar, cada arcclazinIa quc lograran sulirair a cssa ncsna cisicncia cn cuja conscrvaao, nais longa ossvcl, unIan aic cniao iodos os cuidados. O icdio nao c un nal cqucnino, ncn dcsrczvcl. acala or dar ao coniorno fisionnico o cunIo do dcscscro. Por sua causa c quc succdc quc scrcs quc iao ouco sc anan cono os Ioncns, sc rocuran, iodavia, con ansicdadc. o icdio sc iorna orianio una fonic dc socialilidadc. Assin c quc, or salcdoria oliica, sc ionan conira o alorrccincnio ncdidas ullicas cono conira ouiras calanidadcs gcrais, orquc csic flagclo, jusiancnic cono o scu circno oosio, a fonc, odc lanar os Ioncns aos naiorcs cccssos. c rcciso dar ao vulgo uncn ct cccnscs. O scvcro sisicna cniicnciario dc Filadclfia, quc inc o isolancnio c a inaiividadc, fcz do icdio un ncio dc uniao; c iao icrrvcl o sulcio quc ja lcvou os dciidos ao suicdio. Sc a niscria c o consianic flagclo do ovo, o icdio, cn concnsaao, c o do alio nundo. Na vida lurgucsa o fasiio c rcrcscniado clo doningo c a niscria clos ouiros scis dias da scnana. A vida Iunana iranscorrc, orianio, ioda inicira cnirc o qucrcr c o conquisiar. O dcscjo, or sua naiurcza, c dor. a saiisfaao lcn ccdo iraz a sacicdadc. O fin nao cra nais quc niragcn. a ossc lIc iolIc o rcsiigio; o dcscjo ou a ncccssidadc novancnic sc arcscnian sol ouira forna, quc do conirario vcn o nada, o vazio, o icdio, c conira isio c iao cnosa a luia cono conira a niscria. Quando o dcscjo c a sua saiisfaao sc scgucn a inicrvalos ncn nuiio roinos ncn nuiio disianics, cniao o sofrincnio quc irazcn anlos c nnino c a cisicncia c a nais fcliz. Porquanio o quc sc odcria dcnoninar os nais lclos noncnios, as alcgrias nais uras da vida, rccisancnic c unicancnic orquc nos iolIcn vida rcal c nos fazcn cscciadorcs dcsinicrcssados, nuna alavra, o conIccincnio uro, dcsojado dc qualqucr voliao, o razcr do lclo, o razcr vcrdadciro quc da a aric, iudo isio nao c conccdido scnao a ouqussinos, or noiivo quc ara ial sc rcqucrcn disosics circnancnic raras c quc os rorios rivilcgiados so odcn usufruir cono sonIos fugazcs; c alcn disso ial sucrioridadc dc fora iniclcciual iorna cssas criaiuras susccivcis dc scniir a dor con una inicnsidadc dc quc nao sao caazcs os scrcs ncdocrcs; dando-lIcs ianlcn o isolancnio cn ncio dc criaiuras quc iao ouco sc lIcs asscnclIan; clo quc sc vc quc nao falia a concnsaao. Os razcrcs urancnic iniclcciuais sao inaccssvcis incnsa naioria dos Ioncns; quasc incaazcs dc rovar o razcr dado clo conIccincnio uro, fican rcduzidos unicancnic ao qucrcr. Para quc un oljcio consiga nonoolizar-lIcs a aicnao c ncrcccr-lIcs o inicrcssc, c rcciso, cono lcn o diz a alavra, quc lIcs csiinulc dc qualqucr nodo a voniadc ainda quc nao scja scnao or ncio dalguna rclaao longnqua ou ossvcl con cla; nas c rcciso quc nao falic voniadc a sua aric, visio quc a cisicncia lIcs consisic nuiio nais no qucrcr quc no conIcccr. aao c rcaao consiiiucn-lIcs o unico clcncnio. Nas niinas coisas c nos faios nais conczinIos odcn cnconirar-sc nanifcsiacs ingcnuas dc ial csiado dc csriio. or ccnlo, cscrcvcrao o rorio nonc quando visiiarcn algun siio digno dc scr visio, ara rcagir, assin, ara influir, dcsiaric, solrc o lugar quc lIcs nao roduziu inrcssao alguna; nao sc conicniarao facilncnic con o conicnlar un aninal raro c dcsconIccido; Iao dc qucrcr ianlcn insiiga-lo, irriia-lo, fazcr-lIc lrincos c isio unicancnic ara sc darcn o scniincnio da aao ou da rcaao; nas csia ncccssidadc dc cciiar a voniadc sc rcvcla, dc nodo cfciivancnic csccial, na invcnao do jogo dc carias c no razcr quc ali cnconiran, crcssao vcrdadcira do lado niscravcl da Iunanidadc. Mas, or nais quc a naiurcza, or nais quc a foriuna icnIan odido fazcr clo Ioncn, o quc qucr quc scjanos ou o quc qucr quc ossuanos, da dor, csscncia da vida, nao nos lilcrianos. (C. g.} (Pclcs dcois sc lancniou, fiiando a anlidao do ccu.} E alIurcs. (C. g.} (Por ccrio cra cu filIo dc Jovc Saiurno c iinIa cn vcrdadc infiniias dcsgraas.} Os csforos coninuos ara alIcar a dor nao icn ouiro rcsuliado scnao o dc iransforna-la. Ela originariancnic sc nanifcsia cono rivaao, ncccssidadc, inquiciaao cla nanuicnao da vida. E quando sc icn conscguido, o quc alias c lcn dificil, afasiar a dor sol ial forna, cis quc sc arcscnia sol nil ouiras fornas varianics con a idadc c as circuniancias. insiinio scual, anor aaionado, ciunc, invcja, angusiia, anliao, avarcza, docna, cic., cic. E sc or fin nao cnconirar ouiras nanciras ara iniroduzir-sc, vira sol a irisic c sonlria caa da sacicdadc c do icdio, conira os quais Iao dc rovar-sc cniao, iodos os ncios. Mas sc lograrnos, finalncnic, dcrroia-la ianlcn sol iais fornas, nui dificilncnic sc icra fciio ial coisa scn lIc alrir accsso sol alguna das fornas rcccdcnics c cniao a dana rcconca. orquanio a vida dc iodo Ioncn oscila cnirc a dor c o fasiio. Por irisic quc scja, cssa crscciiva icn un lado ara o qual qucro airair a aicnao, quc odc vir a consolar-nos, ou anics, quc odc nunir-nos duna csioica indifcrcna cn rclaao s nossas cnas. A rclcliao conira as dcsgraas nos vcn, cn grandc aric, or vcrnos quc sao acidcniais, isio c, roduzidas or un concaicnancnio dc causas quc facilncnic odcria icr sido difcrcnic. Dc ordinario, os nalcs alsoluiancnic incviiavcis c gcrais, cono a vclIicc, a noric c ouiras inuncras niscrias dc ioda Iora, nao nos afligcn cn cccsso. O quc accniua as dcsgraas c o rcconIcccr quc as circunsiancias quc lIcs Iao dado origcn solrcvicran or acaso. Ora, ois quc acalanos dc convcnccr-nos dc quc a dor, cono dor, consiiiui a csscncia da vida, dc quc c incviiavcl, dc quc o quc dccndc do acaso c unicancnic a figura, a forna sol a qual a dor sc arcscnia, dc quc o lugar quc ocua no noncnio aiual, una vcz livrc, scria invadido or ouira dor, ora cclusa, dc quc or conscguinic o acaso, quanio ao fundo csscncial, icn ouco donnio solrc nos c claro quc iais rcflccs, sc sc nos ionasscn conviccs scnrc vivas, odcrian insirar-nos grandc dosc dc aiaraia csioica c dininuir solrcnodo a soliciiudc ansiosa con quc vclanos o nosso lcn-csiar. Mas, dc fciio, ara doninar a ial onio a dor, dc quc o scniincnio c dircio, urgc un odcr dc raciocnio quc nao sc cnconirara scnao rarancnic, ara nao dizcr, nunca. Dcnais, csias considcracs solrc o faio dc quc a dor c incviiavcl, dc quc una dor cnvolvc scnrc ouira, dc quc o fin duna aniiga airai o rincio duna nova, odcrian lcvar-nos a cniiir a Iioicsc, aradoal nas nao alsurda, dc quc cada indivduo ossui no sofrincnio a ncdida csscncial a scu scr, quc una vcz fiada cla sua naiurcza, nao salcria ficar vazia, ncn cccdcr-sc quaisqucr quc ossan scr as nodificacs da forna assunida cla dor. Os nalcs ou o lcn-csiar dc cada Ioncn scrian, assin, dcicrninados, nao clas circunsiancias cicrnas, nas rccisancnic or csia ncdida, or csia disosiao quc o csiado dc saudc odcria cn difcrcnics noncnios acrcsccr ou dininuir ligcirancnic, nas quc no ioial crnancccria scnrc a ncsna; isio scria o quc sc cIana o icncrancnio do Ioncn, ou nais rccisancnic, indicaria aic quc onio clc c, cono diz Plaiao no livro rinciro da Fcullica, (C. g.} scja, dc Iunor facil ou dificil. Fala cn favor dc ial Iioicsc, nao acnas o faio nais dc una vcz csialclccido, scgundo o qual as grandcs dorcs nos ionan inscnsvcis s cqucnas c vicc-vcrsa, na falia dc grandcs dorcs as nais ncsquinIas coniraricdadcs nos aiorncnian c nos inquician, cono ianlcn a ccricncia quc nos cnsina quc quando nos solrcvcn una dcsgraa cnornc, cujo cnsancnio nos fazia ircncr, una vcz sucrada a rincira dor, o nosso Iunor crnanccc scnsivclncnic o ncsno, cono ianlcn, no scniido oosio, ao solrcvir-nos una loa nova longancnic cscrada nao nos scniinos ncn nais conicnics ncn nais fclizcs, no ioial c cn cicnsao, do quc rinciro. Anics, no noncnio cn quc iais nudanas sc roduzcn, a cnoao c foric c fogc do conun. nanifcsia-sc, cniao, or ncio dc griios dc dcscscro ou dc ciasc; nas iudo isio lcn ccdo ccssa orquc nao cra scnao o cfciio duna ilusao. Efciivancnic, ial dcscscro ou ial ciasc nao foran rovocados cla dor ou cla alcgria, nas sin cla crscciiva dun novo fuiuro dcniro do qual vivcnos anicciadancnic. O quc lIcs crniic assunir iao anornais roorcs c o faio dc ionarcn dc cnrcsiino solrc o fuiuro; scguc-sc quc nao odcn icr duraao. En aoio dc nossa Iioicsc, ara a qual o scniincnio da dor ou do lcn-csiar c cn grandc aric dcicrninado cono o conIccincnio, suljciivancnic c a riori", fazcnos noiar ianlcn quc a alcgria ou a irisicza Iunana nao sao cvidcnicncnic roduzidas clas circunsiancias cicrnas, cla riqucza ou clo csiado social, una vcz quc cnirc os olrcs cnconiranos rosios alcgrcs ianio quanio cnirc os ricos. olscrvanos ouirossin quc os noiivos dc suicdio difcrcn cnirc si; or isso quc nao odcnos ciiar dcsgraa alguna quc scja suficicnicncnic foric ara aiirar a clc qualqucr caraicr, ao ncnos con rolalilidadc, cnquanio Ia lcn oucas, ncsquinIas aic ao onio dc o nao Iavcr ocasionado. Sc, orianio, o grau dc alcgria ou dc irisicza nao c igual a iodo noncnio, cn viriudc da nossa Iioicsc, airilu-lo-cnos nao nudana das condics cicrnas, nas sin do csiado inicrno, da disosiao squica. E or isso quc, iao logo sc nanifcsic un conicniancnio con inicnsidadc osiiivancnic crcsccnic quc ossa clcvar-sc aic alcgria, csia gradaao sc roduz dc ordinario scn ncnIun noiivo cicrno. Vcnos frcqucnicncnic, c vcrdadc, quc nossa dor c rovocada or alguna circunsiancia cicrna lcn rccisa, quc c a quc nos criurla c nos cnirisiccc. arccc-nos, cniao, quc sc cisiisscn ncios dc sc afasiar cssa circusiancia, grandc alcgria viria afagar-nos. Ilusao. A ncdida do nosso afa ou da nossa alcgria, scgundo a nossa Iioicsc, c fiada suljciivancnic in ioiun c ara cada insianic, c a scu rcsciio o noiivo dc irisicza nao cra nais do quc c ara o coro una vcscula ara ondc sc vcricn iodos os naus Iunorcs, danics alIurcs csalIados. Scn csia causa dcicrninada c cicrna dc sofrincnio, a dor, roria da nossa naiurcza c, orianio, incviiavcl, crnancccria suldividida cn nuiios onios c nanifcsiar-sc-ia sol forna dc nil cqucninas coniraricdadcs ou faniasias a roosiio dc coisas a quc no noncnio nao danos aicnao, orquc a nossa caacidadc ara a dor csia ocuada inicirancnic solrc una aric nais foric, a qual conccnirou nun unico siio iodas aquclas cnas quc aic cniao csiavan divididas cnirc nuiios onios. Igualncnic, quando o ciio fcliz dalgun ncgocio nos lilcria dc grandc inquiciaao quc nos ungia, csia uliina c incdiaiancnic sulsiiiuida or ouira, cuja sulsiancia ja cisiia cn nos, nas nao odia cnirar-nos na conscicncia ara iurla-la orquc a conscicncia nao iinIa caacidadc suficicnic; jazia ial noiivo dc inquiciaao inadvcriido, qual sonlria forna nclulosa solrc o liniic circno do Iorizonic da nossa conscicncia. Mas iao logo sc lIc dcu lugar, avana cono inquiciaao quc sc dclincia, csialclccc-sc solrc o irono dos afas rcinanics na jornada (C. g.} conquanio scja cn nassa nais lcvc quc o iorncnio ouco danics dcsaarccido, salc, coniudo, inflar-sc aic o igualar cn iananIo aarcnic, vindo ocuar inicirancnic o solido, na qualidadc dc rcocuaao rincial do dia. O indivduo caaz do razcr cccssivo scniira ianlcn, consianicncnic, una dor cccssiva; razcr c dor sao condics nuiuas, c icn, or conun condiao, una grandc vivacidadc dc csriio. Anlos rovcn, vino- lo Ia ouco, nao ianio do sinlcs rcscnic, quanio, solrciudo, duna anicciaao solrc o fuiuro. Mas scndo a dor a csscncia da vida c rcsuliando dc dcicrninada rcssao dc suas roorcs solrc a naiurcza do indivduo, nao lIc odcndo, orianio, foriuiias nudanas nodificar o grau, scguc-sc quc dor ou alcgria cccssiva rcousan scnrc ou solrc crro ou solrc ilusao c quc a inicligcncia dcvc odcr cviiar csia cagcraao dc scniincnio, nun scniido ou nouiro. Qualqucr alcgria cccssiva (culiaiio, insolcns laciiiia} dcriva scnrc da ilusao quc nos faz crcr quc cnconiranos, na vida, algo quc nunca sc cnconira, ou scja a saiisfaao duravcl dos dcscjos, ou a calna dcfiniiiva das inquiciacs quc nos ioriuran c quc sc rcnovan scn ircgua. Qualqucr ilusao dcsic gcncro nos scra iolIida infalivclncnic nais iardc c cniao lIc aganos a crda con iania dor, quania fora a alcgria quc nos dcra. Sol ial asccio asscnclIa-sc a una dcssas nonianIas alruias quc sc nao odcn dcsccr, scnao dciando-sc cair, o quc, orianio, c rcciso cviiar. cada rccniina dor, cagcrada, corrcsondc a una qucda dc ial gcncro c crda dcssa ilusao, a qual lIc cra condiao. Scndo assin, dcvcr-sc-ian odcr cviiar os dois cccssos, rocurando-sc scnrc fiiar o conjunio c o concaicnancnio das coisas con o olIar crfciiancnic claro c nao iraiar dc rcvcsii-las dcssas corcs quc sc dcscjaria iivcsscn. A noral csioica icndia, solrciudo, a lilcriar o csriio dcssa ilusao c das rcscciivas conscqucncias c a inculcar-lIc ao conirario una scrcnidadc consianic. Prccisancnic dcsic scniincnio c cncirado Horacio na sua iao conIccida Odc. Acquan ncncnio rclus in arduis Scrvarc ncnicn, non sccus in lonis. Al insolcnii icncraian Laciiiia Todavia, nuiio frcqucnicncnic nos rccusanos a rcconIcccr csia vcrdadc, scnclIanic a ncdicancnio anargo, quc a dor c csscncial vida, quc, orianio, nao nos invadc dc fora, nas quc cada un dc nos lIc icn, dcniro do ciio, una nasccnic incaurvcl. Procuranos scnrc alguna coisa cicrna csccial, un rcicio, or assin dizcr, quc jusiifiquc a dor quc, cnircianio, nao nos dcia nunca. ial o Ioncn livrc quc cria un dolo a fin dc icr un airao. Porquanio, qucrcnos scn ccssar, dc dcscjo cn dcscjo c ainda quc ncnIuna rcalizaao, nalgrado iudo quanio ronciia, ossa saiisfazcr-nos c lcn ccdo dcvanos rcconIccc-la or crro IunilIanic, crsisiinos cn nao conrccndcr quc cccuianos o iralalIo das Danaidcs, c corrcnos inccssanicncnic ara novos dcscjos. Scd dun alcsi, quod avcnus, id csucrarc vidciur Cacicra; osi aliud, quun coniigii illud avcnus; Ei siiis acqua icncni viiai scncr Iianics. (Lucr., III, 1095} E assin ao infiniio, ou cniao, o quc c nais raro c rcssuc ccria fora dc caraicr, aic quc cnconircnos un dcscjo, o qual nao nos c dado ncn saiisfazcr, ncn alandonar; ossunos, cniao, dc ccrio nodo, aquilo quc rocuravanos, ou scja, algo quc sc ossa acusar a qualqucr noncnio dc scr a fonic dc nossos nalcs, cn vcz dc acusar o nosso rorio scr; c isio nos indisc con a soric, nas nos rcconcilia con a vida, afasiando novancnic do nosso csriio a crcna dc quc a dor c aric inicgranic da vida c dc quc qualqucr saiisfaao rcal scja inossvcl. O rcsuliado dcfiniiivo dcsia ncianorfosc c una ligcira disosiao nclancolia; cniao o Ioncn lcva cn si consianicncnic una grandc c unica dor, quc lIc faz dcsrczar iodas as alcgrias c iodas as dorcs ncnorcs. o quc ja consiiiui una aiiiudc nuiio nais nolrc, do quc o fcnncno conun duna corrida inccssanic na crscguiao dc faniasnas quc scnrc varian.
EXTHEMOS DA VlDA HUMANA
Qualqucr saiisfaao, o quc vulgarncnic sc cIana fclicidadc, c, na rcalidadc, dc csscncia scnrc ncgaiiva, c dc ncnIun nodo osiiiva. Nao c una fclicidadc csonianca c quc cIcga dc cr si; dcvc scr scnrc o cunrincnio dun dcscjo. Porquanio dcscjar, isio c, icr ncccssidadc dc alguna coisa c condiao rclininar dc iodo gozo. Mas, con a saiisfaao ccssa o dcscjo c, orianio, o razcr. A saiisfaao ou a fclicidadc, nao odc, conscqucnicncnic, scr ouira coisa scnao a surcssao duna dor, duna ncccssidadc; ois a csia caicgoria cricnccn, nao acnas os sofrincnios rcais, nanifcsios, cono ianlcn qualqucr dcscjo cuja inoriunidadc nos criurla o rcouso, alcn do icdio norial quc da cisicncia nos faz un cso. E dcois, cono c difcil aiingir un fin, cIcgar-sc ao quc qucr quc scja! Cada rojcio nos oc dificuldadcs c cigc csforos scn conia; a cada asso sc acunulan os olsiaculos. E quando, finalncnic, Iouvcrnos sucrado iudo c aiingido a ncia, quc ouiro rcsuliado icrcnos oliido afora o nos Iavcr lilcriado duna dor ou dun dcscjo, isio c, dc nos cnconirar rccisancnic no ncsno onio cn quc nos cnconiravanos? Dado dirciancnic nao c scnao a ncccssidadc, a dor. A saiisfaao c o gozo nao odcn scr conIccidos scnao indirciancnic, or ncio da rccordaao do sofrincnio c da rccordaao assada, os quais ccssaran con a arcscniaao dos rinciros. Vcn- sc a isio quc nao scniinos, ncn arcanos suficicnicncnic, os lcns c as vaniagcns quc ossuinos dc fciio, arccc-nos quc dcvcn csiar cn nos, orquc so nos iornan fclizcs ncgaiivancnic afasiando-nos o sofrincnio. Nao nos acrcclcnos do scu valor scnao quando os crdcnos, orquc soncnic a ncccssidadc, a rivaao, o sofrincnio sao osiiivos c sc fazcn scniir dirciancnic. Eis orquc a lcnlrana dos nalcs assados, dissalorcs, docnas, olrcza, cic., nos c graia. c o unico ncio dc rovar o lcn rcscnic. Dcvcnos confcssar, ianlcn, quc sol csic asccio, c do onio dc visia do cgosno, o qual c a forna do qucrcr-vivcr, o csciaculo ou a narraao das dcsgraas alIcias nos da una docc saiisfaao, analoga ao quc sc diz con franqucza c cn lclos vcrsos no rincio do livro scgundo dc Lucrccio. Suuuc, nu nugno tuIuntIus ucquou ucnts, c tcu nugnun utcus scctuc uIocn; Non quu ucxu qucnquun cst ucundu uoutus, Scd, quIus sc nus cucus, quu ccncc suuuc cst. Mais adianic vcrcnos, orcn, quc a alcgria dcvida valorizaao do rorio lcn-csiar cn idcniicas circunsiancias, csia lcn roina da vcricnic dc quc dcriva a nalvadcz osiiiva c rcal. A vcrdadc cla qual a fclicidadc c dc naiurcza ncgaiiva c nao osiiiva, nao c una calna, un conicniancnio duravcl c odc, quando nuiio, lilcriar- nos dun sofrincnio ou duna ncccssidadc, logo scguidos dc novos afas ou dc unguocs, dc asiracs vazias c dc alorrccincnio; csia vcrdadc, rciio, c confirnada ainda cla aric c, solrciudo, cla ocsia, csclIo ficl da csscncia do nundo c da vida. Con cfciio, qualqucr conosiao cica ou dranaiica nao odc icr or sujciios scnao luias, csforos, laialIas, dirigidos ara a conquisia da fclicidadc, c nunca a fclicidadc ncsna, duravcl c crfciia. Conduz o scu Icroi ao fin, airavcs dc nil dificuldadcs c nil crigos; acnas aiingido o oljciivo, arcssa-sc a fazcr dcsccrcn as coriinas. Porquanio dali ara dianic so lIc rcsiaria nosirar quc a ncia gloriosa cn quc o Icroi acrcdiiava cnconirar a fclicidadc, ouira coisa nao fcz nais quc iludi-lo c cono, icndo-a aiingido, nao sc cnconira nclIor quc danics. A fclicidadc osiiiva c duravcl, scndo coisa inossvcl, nao odc consiiiuir oljcio dc aric. O idilio icn or fin iniar ial csiado, nas facilncnic sc crcclc quc o idlio nao odc crnancccr cono uro idlio. Enirc os dcdos do ocia iornar-sc-a cico, c scra cniao cocia insignificanic, conosia dc cqucnas dorcs, dc cqucnas alcgrias c dc cqucnas anlics. c ial c o caso nais frcqucnic; ou cniao, scra ocsia dcscriiiva quc caniara os cncanios da naiurcza, ou scja, o conIccincnio uro c livrc da voniadc, o quc dc faio consiiiui a unica vcrdadcira fclicidadc, quc ncnIun afa c rivaao alguna rcccdcn, c a quc janais o arrccndincnio, a dor, o vacuo, a sacicdadc, succdcn ncccssariancnic. acnas, ial fclicidadc so odc ocuar cscassos noncnios c nunca una cisicncia inicira. O quc vcnos na ocsia cnconiranos na nusica, dcsdc quc rcconIcccnos quc ncla a nclodia narra cn gcral a Iisioria niina da voniadc conscicnic dc si, as vcrcdas oculias, as asiracs, as irisiczas c as alcgrias, o fluo c rcfluo do coraao Iunano. A nclodia caninIa, scnrc sc aariando do ion rofundancnic, scguindo nil rcnoios c caricIosos scniidos, assando clas dissonancias nais dolorosas, aic quc novancnic rccnconira o ion fundancnial, quc crinc a saiisfaao c a calna da voniadc, nas con quc, scguidancnic, ja sc nao salc o quc fazcr. nanicr, cniao, nais longancnic, a noia fundancnial, roduziria csada c ociosa nonoionia, a qual corrcsondcria ao icdio. Tudo quanio as aiuais considcracs iinIan or finalidadc clucidar, isio c, a inossililidadc dc sc cIcgar a un duravcl conicniancnio, lcn cono o caraicr ncgaiivo da fclicidadc, cnconira clicaao naquilo quc disscnos clo fin do nosso livro scgundo, ou scja, quc a voniadc, da qual a vida c a oljciivaao, lcn cono os ouiros fcnncnos, c una icndcncia scn finalidadc c scn ircgua. Fcvclavanos-lIc ial cunIo dc cicrnidadc cn iodos os clcncnios arciais quc lIc concn o fcnncno, dcsdc a forna nais gcral, icno c csao infiniios, aic nanifcsiaao nais conlcia, vida c asiracs Iunanas. Podcn-sc cn icoria adniiir ircs circnos da vida Iunana c considcra-los cono clcncnios da vida rcal do Ioncn. En rinciro lugar, a oicnic voliao, as grandcs aics (FadscIa-Cuna}. E quanio sc nanifcsia nos grandcs caracicrcs Iisioricos c consiiiui o sujciio da cocia c do drana. odc rcvclar- sc ianlcn nas csfcras ncnorcs, orquanio a roorao dos oljcios icn aqui sua ncdida no grau con quc iurlan a voniadc c nao nas suas rclacs cicriorcs. Dcois, cn scgundo lugar, o conIccincnio uro, a conccao das idcias quc icn or condiao una inicligcncia livrc do scrvio da voniadc. c a vida do Ioncn do gcnio (Sutuu-Gunu}. Finalncnic, cn icrcciro lugar, a lciargia naina da voniadc, lcn cono da inicligcncia quc lIc c anca, a asiraao vazia, o icdio quc cniorccc a cisicncia (Tunu-Gunu}. A vida individual, lcn longc dc nanifcsiar-sc nalgun dcsscs circnos, nao os galga scnao rarancnic; o nais das vczcs nao dcscrcvcnos scnao narcIa lcnia c Icsiianic quc nos aroina dun ou douiro dcsscs csiados; c un dclil qucrcr dc oljcios ncsquinIos quc sc rcnova dc coninuo ara fugir assin ao icdio. rcalncnic incrvcl quanio, visia dc fora, a cisicncia da naior aric dos Ioncns assa insignificanic c fuiil c quanio, scniida inicrnancnic, iranscorrc irisic c inconsidcrada. E una asiraao vaga, surdo afa c caninIo inccrio dc criaiura adornccida, airavcs das quairo idadcs da vida aic noric, iudo aconanIado dc una scric dc iriviais cuidados. Honcns dc ial fciiura arcccn rclogios carrcgados, quc sc novcn scn salcr or quc. Cada vcz quc un dcsscs c concclido c dado luz, o rclogio da vida c novancnic carrcgado a fin dc quc rciia frasc or frasc, laiida or laiida, con incrccivcis variacs, o ncsno lancnio infiniias vczcs ccoado. Cada indivduo, cada figura Iunana con a sua cisicncia nao c nais quc un lrcvc sonIo quc rcfaz a cicrna voniadc dc vivcr, o gcnio inorial da naiurcza; nada nais quc un jaio iransiiorio quc dcscnIa solrc sua agina infiniia do icno c do csao, quc dcia durar un insianic dc nodo rclaiivo incrcciivclncnic lrcvc, c quc dcois canccla ara dar lugar a novas inagcns. E iodavia, c csic o lado scrio da vida; cada un dc iais jaios noncniancos, cada qual dcsscs caricIos insalidos, dcvc scr ago dc iodo o qucrcr-vivcr, na lcniiudc da sua vccncncia, con nil dorcs rofundas c finalncnic ao rco anargo dcssa noric quc foi longancnic icnida c quc cIcga scn falia. Por isso succdc quc a visia dun cadavcr nos iorna scrios dc rccnic. A vida dc qualqucr indivduo, considcrada no scu conjunio c na sua gcncralidadc c unicancnic nos faios nais salicnics, c, cn rcalidadc, scnrc una iragcdia; nas, caninada nos orncnorcs, icn o caraicr duna concdia. Porquanio o andancnio c os iorncnios dc cada dia, as inccssanics anolacs do noncnio, os dcscjos c os icnorcs da scnana, os alorrccincnios dc ioda Iora quc nos foran nandados cla soric scn ausa ocuada cn cscarncccr-nos, iudo isio sao dcvcras ccnas dc concdia. Mas, as anlics scnrc dcsiludidas, os csforos scnrc inuicis, as cscranas csnagadas scn icdadc cla foriuna, os crros faiais dc ioda vida, con a dor quc vai auncniando c con a noric or conclusao, cis cn vcrdadc a iragcdia. Dcsic nodo, c cono sc dcsolaao da cisicncia a soric iivcssc qucrido juniar ainda a ironia, a nossa vida dcvc conrccndcr iodas as dorcs da iragcdia, scn quc ao ncsno icno nos scja ossvcl conscrvar ao ncnos a dignidadc das crsonagcns iragicas; dcvcnos, ao conirario, nas largas ariicularidadcs da vida, scr, forosancnic, vulgarcs caracicrcs cnicos. Ainda quc os iorncnios grandcs c cqucnos cncIan a cisicncia Iunana c a nanicnIan coniinuancnic agiiada c inquicia, nao odcn, coniudo, oculiar a insuficicncia da vida ara ocuar iodo o csriio, o vacuo c a inanidadc do vivcr, ou ara afasiar o icdio ronio ara invadir qualqucr noncnio dc ircgua quc a inquiciaao nos conccda. Cono conscqucncia, o csriio Iunano, nao conicnic con os iorncnios, con os afas c con as ocuacs quc lIc inc o nundo rcal, cria ara si, alcn do nais, sol a forna dc nil sucrsiics divcrsas, un nundo inaginario, a cuja ncrcc sc cnircga inicirancnic c ao qual consagra icno c foras, acnas o nundo rcal lIc acordc un noncnio dc rcouso quc c incaaz dc gozar. Succdia, assin, originariancnic con csscs ovos a quc a suavidadc do clina c a fcriilidadc do solo iornavan a vida facil. rincirancnic con os Hindus, dcois con os Crcgos c os Fonanos c osicriorncnic con os Iialianos, os EsanIois, cic. O Ioncn cria, roria inagcn, dcnnios, dcuscs c sanios, aos quais dcvc dcois ofcrcccr coniinuancnic sacrifcios, oracs, ornancnios, voios, crcgrinacs, ricas inagcns, cic. O culio sc lIcs confundc cfciivancnic con a rcalidadc, anics, olscurccc-a. os aconiccincnios da vida sao cniao considcrados cono una rcaao dcsscs scrcs; a corrcsondcncia con clcs ocua ncia cisicncia, nanicn consianicncnic a cscrana c con os airaiivos da ilusao sc iorna frcqucnicncnic nais inicrcssanic quc as rclacs con cssoas rcais. E isio a crcssao c o siniona duna dula ncccssidadc no Ioncn. or un lado, ncccssidadc dc auilio c dc assisicncia c, or ouiro, ncccssidadc dc ocuaao c divagaao; c sc nui frcqucnicncnic clc iralalIa cla rincira, gasiando inuiilncnic, ao solrcvircn dcsvcniuras ou crigos, cn rcccs c sacrifcios, fora c icno rcciosos, quc con rcsuliado odcria cnrcgar cn dcsviar o nal cn concnsaao scrvc ainda nclIor scgunda, cnircicndo- sc faniasiicancnic con o nundo dos csriios quc falricou. cis o lcncficio, nao dcsrczvcl, dc iodas as sucrsiics.
CONFlHMA-SE QUE VlVEH E SOFHEH
Agora quc nos convcnccnos, dc ccrio nodo, a o or ncio das considcracs nais gcrais, con o csiudo dos rinciros caracicrcs clcncniarcs da vida Iunana, dc quc csia, clo rorio conjunio da sua disosiao, c lcn incaaz dc cnconirar a vcrdadcira fclicidadc c dc quc, or sua csscncia, nao c scnao sofrincnio sol nil fornas divcrsas, c csiado alsoluio dc infclicidadc, odcnos, dc igual, lcn nais vivancnic acordar cn nos csia ncsna convicao a ostco, sc, ionando cn canc faios rcais, arcscniarnos ncnic os quadros ou os ccnlos da dcsgraa scn nonc quc nos ofcrcccn a ccricncia c a Iisioria, ara ondc qucr quc dciicnos o olIar c dirijanos nossas csquisas. Mas o caiulo iria ao infiniio c dcsnaiuraria o caraicr dc gcncralidadc do onio dc visia quc convcn solrciudo filosofia. Dcnais, ial dcscriao odcria facilncnic scr sulsiiiuda or una sinlcs dcclanaao solrc a niscria Iunana, cono ja sc icn visio nuiias vczcs, c iaada dc arcialidadc, orquc dcduzida dc faios isolados. A dcnonsiraao u o, fria c filosofica, roccdcnic dc considcracs gcrais, do sofrincnio inscaravcl da vida, ial cono a icnos dado aqui, colocando-lIc a lasc na roria csscncia, fica inunc dc qualqucr susciia ou dc qualqucr acusaao dcssc gcncro. Mas a sua confirnaao a osicriori c facil dc scr cnconirada, ara iudo. Un Ioncn qualqucr, curado dos sonIos da juvcniudc, quc sc dc conia da sua ccricncia c da alIcia, quc Iaja raiicado a vida, quc conIca a Iisioria dos scculos assados c do scu icno, cono ianlcn a olra dos grandcs ocias, a ncnos quc un rcjuzo irrcvogavclncnic radicado nao lIc aralisc o raciocnio, cIcgara infalivclncnic conclusao dc quc csic nundo c o rcino do acaso c do crro, dc quc o govcrnan scn icdadc ianio nas grandcs cono nas cqucnas coisas, c quc ao lado disio, ianlcn a nalvadcz c a csiuliicc agiian os scus lrandcs. sol ial rcginc o lon nao alrc caninIo scnao a cusio, c o quc c nolrc c salio dc raro odc nosirar-sc, agir c cnconirar cco; ao conirario, o alsurdo c o crro no donnio do cnsancnio, a irivialidadc c a csiuliicc no donnio da aric c, finalncnic, a naldadc c a asiucia no donnio da aao, conscrvan o odcr cfciivo quc nao c suscnso scnao or lrcvcs c cvcniuais inicrrcgnos. a crfciao, dc qualqucr gcncro quc scja, nao c nunca scnao un caso ccccional, unico cnirc nilIarcs dc ouiros; or isio quando sc roduz una olra duravcl, csia, dcois dc icr solrcvivido aninosidadc dos conicnorancos, crnanccc isolada; c c conscrvada cono un acroliio, oriundo duna ordcn dc coisas, difcrcnic da quc rcina ca or laio. Quanio vida do indivduo, cada liografia c una Iisioria dc dor. orquanio cn rcgra gcral, cada cisicncia c una scric coninua dc grandcs c cqucnas dcsvcniuras quc cada un, c vcrdadc, cscondc o nclIor ossvcl, orquc salc quc os ouiros rarancnic dcnonsiran inicrcssc ou icdadc c quasc scnrc saiisfaao, visia dos afas dc quc no noncnio csiao salvos; nas ialvcz nunca un Ioncn, no fin da vida, sc c quc ossui ioda a sua razao c c ao ncsno icno sinccro, dcscjara rcconca-la c, dianic duna ial crscciiva, anics rcfcriria o nada. A sulsiancia do fanoso nonologo dc Hanlci c csia. A nossa condiao c iao niscravcl quc o nao-scr alsoluio lIc c rcfcrvcl. Sc o suicdio cfciivancnic nos iroucssc o aniquilancnio, dc nodo quc a alicrnaiiva Sc ou nuo sc rcalncnic cisiissc cn ioda a cicnsao da alavra, cniao conviria rccorrcr a clc infalivclncnic, cono nais dcscjavcl soluao (a consunnaiion dcvouily io dc wisI'd}. Mas Ia cn nos qualqucr coisa quc nos diz quc assin nao c, quc ncsno con isso ncn iudo acala, quc a noric nao c o aniquilancnio alsoluio. O ai da Hisioria crinc a idcia (Hcrodoio, VII, 46} nao ainda, quc cu saila, rcfuiada, dc quc nao Ia Ioncn no nundo quc nao icnIa nais dc una vcz dcscjado nao solrcvivcr ao AnanIa. Isio adniio, o quc ainda Ia dc nclIor na cisicncia c a lrcvidadc, con iania frcqucncia dclorada. Sc sc uscsscn sol os olIos do Ioncn as dorcs c as ioriuras a quc a vida lIc csia cosia, clc sc scniiria doninado clo icrror. o nais olsiinado oiinisia, sc o fizcsscn crcorrcr os Iosiiais, os lcrosarios, as salas dc ocraao cirurgica, as riscs, as canaras dc ioriura, os currais da cscravaiura, sc o conduzisscn aos canos dc laialIa, c aos lugarcs dc sulcio, sc o fizcsscn cncirar na cscuridao dcssas cIoas cn quc a niscria cnvcrgonIada sc oculia ara sulirair-sc aos olIarcs da curiosidadc fria, sc lIc crniiisscn, cnfin, lanar os olIos Torrc dc Hugolino csfainado, lcn dcrcssa acalaria or conrccndcr dc quc naiurcza c csic nundo, o nclIor dos nundos ossvcis". Aondc, ois, Danic colIcu o naicrial ara o scu Infcrno scnao cn nosso nundo rcal? E fcz, cnircianio, un Infcrno cn crfciia rcgra! E quando quis, ao conirario, dcscrcvcr o Paraso c as suas lcn-avcniuranas cnconirou dificuldadc insulaniavcis, cla razao dc quc a nossa icrra nao fornccc os clcncnios ara coisa alguna dc scnclIanic. Nao lIc rcsiou, orianio, ouiro ccdicnic, alcn do dcscrcvcr-nos, cn lugar das alcgrias do Paraso, os cnsinancnios quc rccclcu dos anccsirais, da sua Dcairiz c dc varios sanios. Isio dcnonsira lasianic quc csccic dc nundo c o nosso. vcrdadc quc o lado da vida Iunana, cono o dc qualqucr ncrcadoria quc nao rcsia, rcsicndc sol una luz falsa. Qucn sofrc sc oculia scnrc; ao conirario, cada qual c cn cvidcncia aquilo quc odc adquirir cn fausio c nagnificcncia, c quanio nais lIc falia a saiisfacao inicrna, ianio nais dcscja assar or fcliz na oiniao alIcia; a csiuliicc dos Ioncns c dc ial nodo fciia quc a oiniao alIcia c un dos cscoos rinciais da sua cisicncia, ainda quc a nulidadc dcssc cscoo csicja crcssa crfciiancnic lcn cn quasc iodos os idionas, cn quc a alavra vaidadc, vaniias, significa cn origcn, vacuidadc, nada. Mas ianlcn sol cssc cslcndor ciniilanic, os iorncnios da vida odcn facilncnic assunir roorcs iananIas, cono succdc coiidianancnic, quc nos faan rccorrcr con ansicdadc a cssa ncsna noric, quc cn ouiras circunsiancias ianio sc icnc. E nais ainda. quando a soric qucr clicar ioda a sua crfdia, odc iolIcr a qucn sofrc ianlcn csic rcfugio dcrradciro, dciando-o ncrcc dc ininigos crucis, dcsiinado, scn salvaao ossvcl, a lcnias ioriuras. En vao o infcliz cIana, cniao, or scus dcuscs cn socorro. Fica incoravclncnic alandonado a scu dcsiino. Mas csia inossililidadc dc salvaao nao c nais quc o csclIo da naiurcza indonavcl da sua voniadc, dc quc sua cssoa consiiiui a oljciividadc. Tanio quanio una fora cicrna c inoicnic ara nudar ou surinir a voniadc, na ncsna razao ncnIuna fora csiranIa odc lilcriar o Ioncn das dorcs incrcnics vida, a qual c o fcnncno dc ial voniadc, O Ioncn csia scnrc consiriio s rorias foras cn qualqucr caso, scn ccciuar o nais inorianic. En vao cria dcuscs ara olicr-lIcs con sulicas ou adulacs aquilo quc soncnic sua fora dc qucrcr odc dar-lIc. Sc o VclIo Tcsiancnio fcz do nundo c dos Ioncns una olra dc Dcus, o Novo, cn concnsaao, ara cnsinar-nos quc a salvaao c a rcdcnao da niscria do nundo nao odcn vir scnao do nundo ncsno, sc viu consirangido a incarnar cssc Dcus. A voniadc do Ioncn c c scra scnrc aquilo dc quc iudo dccndc ara clc. Manacos, nariircs, sanios, qualqucr quc Iaja sido scu crcdo ou o scu nonc, livrc c voluniariancnic sc sulncicran a iodos os suildos, orquc nclcs o qucrcr-vivcr iinIa ccssado; c cniao a lcnia dcsiruiao do scu fcnncno sc lIcs iornava cn vcrdadc dcscjavcl. Mas nao qucro anicciar-nc solrc o oljcio das considcracs roinas. Dcnais, dcvo dcclarar quc o otnsno, sc nao c un sinlcs dcsroosiio dc gcnic cujo ccrclro vulgar nao cnccrra nais do quc alavras, arccc-nc oiniao nao acnas alsurda cono ianlcn nia, orquanio consiiiui una dccisao anarga cn facc s inuncravcis dorcs da Iunanidadc. Nao c rcciso crcr quc a douirina dc Crisio scja favoravcl ao oiinisno, orquc cfciivancnic, cn scnso conirario, nos EvangclIos o nundo c o nal sao icrnos cnrcgados nais ou ncnos cono sinninos.
AFlHMAO DO QUEHEH- VlVEH
Tcrninanos agora os dois csiudos quc dcvanos inscrir aqui, un solrc a lilcrdadc da voniadc cn si c solrc a ncccssidadc do scu fcnncno, ouiro solrc a soric da voniadc ncsic nundo, quc c o rcflco da sua naiurcza c cujo conIccincnio dcvc dccidi-la a afirnar-sc ou a ncgar-sc. Proccdcrcnos agora clo iraiancnio nais conlcio da afirnaao ou da ncgaao da voniadc, quc aic aqui nos liniianos a arcscniar c a clicar no scniido gcral. Pclo quc csiudarcnos a conduia ou as acs, orquanio nclas c quc a voniadc sc afirna ou sc ncga, c cujo significado niino rocurarcnos. A unuuo du uontudc c cssc qucrcr cicrno quc a inicligcncia nao sofrcria c quc donina cn gcral a vida Iunana. Assin cono o coro c a oljciividadc da voniadc, ial cono aarccc cn ial grau c cn ial ou ial indivduo, assin ianlcn sc odc dizcr quc a voniadc quc sc dcscnvolvc no icno c, dc ccria nancira, a arafrasc do coro, o concniario quc lIc clica o conjunio c as arics, a rcrcscniaao, ou, or ouiras alavras, arafrasc da coisa cn si, dc quc o coro c o fcnncno. En lugar dc afirnaao da voniadc, odcnos, conscguinicncnic, dizcr ianlcn afirnaao do coro. Tcna fundancnial dc iodos os varios aios voluniarios, c a saiisfaao das ncccssidadcs inscaravcis da cisicncia do coro cn csiado dc saudc, quc nclc cnconiran a sua crcssao c quc odcn scr rcduzidas conscrvaao do indivduo c roagaao da csccic. Mas, indirciancnic, sao scnrc as ncccssidadcs, quc airilucn aos noiivos dc iodo gcncro a rcscciiva influcncia solrc a voniadc, quc dao origcn aos nais divcrsos aios voluniarios. Cada qual dcsics aios nao c nais quc ccnlo da voniadc gcral quc nclc sc nanifcsia. ouco inoria a naiurcza dcssc ccnlo, a forna rcvcsiida clo noiivo c conunicada ao ncsno ccnlo; o csscncial aqui c qucrcr cn gcral c qucrcr cn ial ou qual grau dc cncrgia. A voniadc nao odc iornar- sc visvcl scnao or ncio dos noiivos, assin cono o orgao visual nao aicnicia sua faculdadc dc visao, scnao cn rcscna da luz. O noiivo, ionado cn scniido gcral, nanicn-sc dianic da voniadc cono un Proicu dc nil fornas. Proncic scnrc conlcia saiisfaao, calna scdc do qucrcr; nas, acnas aanIado, iona forna nova ara cciiar novancnic a voniadc scnrc na roorao da vivcza dcsia uliina c da sua rclaao con o conIccincnio. sao rccisancnic os dois clcncnios quc, or ncio dcsias rovas c dcsics ccnlos, nanifcsian o caraicr cnrico. Dcsdc o rinciro dcscriar da conscicncia o Ioncn sc acIa doiado dc voliao, c cn rcgra gcral a inicligcncia lIc crnanccc cn consianic rclaao con a voniadc. Conca or rocurar conIcccr crfciiancnic os oljcios do scu qucrcr c, dcois, os ncios ara aiingi- los. Salc, cniao, o quc dcvc fazcr c nao asira conuncnic a salcr ouira coisa. Agc c sc caurc. A conscicncia dc iralalIar scnrc conforncncnic ao cscoo do scu qucrcr, susicnia-lIc as foras c a aiividadc; nao cnsa nais do quc na cscolIa dos ncios. Tal c a vida da naior aric dos Ioncns; iranscorrc cn qucrcr, cn salcr o quc qucr c cn asirar con succsso suficicnicncnic lon ara quc nao sc rcduzan ao dcscscro c suficicnicncnic nau ara quc nao ossan fugir ao icdio c s rcscciivas conscqucncias, do quc rcsulia una ccria scrcnidadc, ou, ao ncnos, iranquilidadc, quc a riqucza ou a niscria nao odcn criurlar, orquanio, ricos ou olrcs, os Ioncns nao gozan o quc ossucn, orquc, cono vinos, o quc sc ossui nao icn nais quc una oiniao ncgaiiva; gozan unicancnic o quc cscran conquisiar con os rorios csforos. E coniinuan a nourcjar con ioda a scrcnidadc, con gravc asccio, cono as crianas quando lrincan. Podc succdcr, ianlcn, nas c scnrc cccao rara, quc a inicligcncia vcnIa a roncr o curso duna cisicncia inalicrada, quando, lilcriando-sc do scrvio da voniadc c conrccndcndo a naiurcza do nundo cn gcral, o conIccincnio lana o Ioncn, scja conicnlaao na ordcn csiciica, scja rcnuncia na ordcn noral. A ncccssidadc crscguc quasc iodos os Ioncns ao longo da vida, scn lIcs dar icno dc rcflciircn solrc si rorios. En concnsaao, a voniadc frcqucnicncnic sc calia aic ao onio dc solrcassar considcravclncnic a afirnaao do coro; ial csiado c cniao advcriido or ncio dc cnocs violcnias, dc aics cncrgicas, sol cujo incrio o indivduo nao sc conicnia con afirnar a roria cisicncia, scnao quc ianlcn ncga a dos ouiros c rocura surini-la ondc qucr quc lIc causc olsiaculo. A conscrvaao do coro or ncio das rorias foras c un grau iao dclil da afirnaao da voniadc quc, sc as coisas sc naniivcsscn sinlcsncnic ncssc grau, odcranos adniiir quc, con a noric do coro, sc ciinguissc ianlcn a voniadc quc nclc sc nanifcsiava. Mas a saiisfaao do insiinio scual c ja un grau nais clcvado da afirnaao dcssa cisicncia quc ocua iao lrcvc icno; afirna a vida ara alcn da noric do indivduo c or icno indcicrninado. A naiurcza, scnrc vcrdadcira c conscqucnic, na ingcnuidadc do caso nos nosira clarancnic o significado niino do aio gcrador. A nossa conscicncia c a vivacidadc do insiinio nos cnsinan quc cssc aio crinc a nais osiiiva afirnaao do qucrcr-vivcr, uro c scn cncndas; cono rcsuliado do aio surgc una nova cisicncia no icno, na scric das causas, isio c, na naiurcza. cono fcnncno, o scr rocriado c difcrcnic do scu rocriador, nas cn si, ou scja, do onio dc visia da idcia, lIc c idcniico. Tal aio, orianio, rcunc nun iodo cada gcraao dc scrcs vivcnics c cn ial qualidadc os crciua. En rclaao ao rocriador, a rocriaao c acnas a crcssao, o siniona, or cujo ncio afirna cncrgicancnic o scu qucrcr-vivcr; cn rclaao ao rocriado, nao c a razao da voniadc quc nclc aarccc, ois quc a voniadc cn si nao icn razcs ncn conscqucncias, nas c, cono qualqucr coisa, a causa ocasional quc faz aarcccr a voniadc cn ial ou qual fcnncno c cn ial ou qual lugar. Cono coisa cn si, a voniadc dc un c a dc ouiro sao idcniicas, orquc c acnas o fcnncno, c nao a coisa cn si, quc csia sujciio ao rincio dc individuaao. Tal afirnaao, quc uliraassa o coro do indivduo c cIcga a criar aic un novo organisno, afirna sinuliancancnic a dor c a noric, arics inicgranics do fcnncno da vida, dcclarando duna so vcz falida qualqucr rcdcnao quc iivcssc odido scr roduzida cla inicligcncia na nais alia crfciao. Por csia razao rofunda o congrcsso scual c iido na conia dc vcrgonIoso. No dogna da rcligiao crisia ial scniincnio c crcsso clo niio quc nos arcscnia iodos os ariicics do ccado dc Adao (quc cvidcnicncnic nao c nais quc a saiisfaao do insiinio scual} cono assvcis, or cssa razao, da dor c da noric. Sol csic onio dc visia, a douirina dc Crisio sc clcva acina do conIccincnio scgundo o rincio dc razao. Conrccndc a idcia Iunana dc quc os inuncravcis clcncnios, csarsos cono indivduos, sao rcconsiiiuidos cn unidadc or ncio dos liancs odcrosos da gcraao. Por conscguinic, considcra iodo indivduo, or un lado cono idcniico a Adao, rcrcscnianic da afirnaao do qucrcr-vivcr, c cono alandonado or isso ncrcc do ccado (o ccado original}, da dor c da noric, c, or ouiro lado, cn viriudc do conIccincnio da idcia, o considcra idcniico ao Salvador, rcrcscnianic da ncgaao do qucrcr-vivcr, cono ariicianic, cn ial qualidadc, do sacrifcio do Fcdcnior, cono rcnido clos ncriios dcsic c cono lilcrio dos liancs do ccado c da noric, ou scja, do nundo (Fon. 5.12-21}. Na niiologia grcga cnconiranos ouira alcgoria quc sc csraia solrc os ncsnos Iorizonics, solrc a saiisfaao scual considcrada cono un qucrcr-vivcr afirnado ara alcn da vida individual, cono una condcnaao vida ronunciada clo rorio aio, ou cono una rcnovaao do iiulo quc da dirciio vida. iraia-sc da falula dc Proscrina, quc odc rciornar icrra aic ao noncnio cn quc nao Iaja rovado os fruios do Avcrno, nas quc sc iorna risioncira ara scnrc cn viriudc dc icr conido una rona. O vcrso da alcgoria rcssalia nuiio claro na inconaravcl narraao dc CociIc, solrciudo, ncssc asso cn quc, acnas Proscrina acala dc rovar a rona, o coro invisvcl das Parcas cnioa o Iino. Du lisi unscr! NucIicrn sollicsi wicdcrlcIrcn. Und dcr Diss dcs Afcls nacI dicI unscr! singular quc Clcncnic dc Alcandria (Siron, III, c. 15} sc sirva, cn ial assunio, da ncsna inagcn c da ncsna crcssao. Aquclcs quc sc sulirairan ao ccado, clo rcino dos ccus, sao fclizcs alsicndo-sc das coisas do nundo, qu sc custuunt uI onn cccuto otc cgnun cucoun, sunt Icut, u nundo cununt cs. O insiinio scual dcnonsira, alcn disso, scr a nais osiiiva c nais cncrgica afirnaao do qucrcr-vivcr, orquc consiiiuiu ara o Ioncn, no csiado dc naiurcza, cono ara o aninal, o uliino cscoo c o surcno rcsuliado da vida. A rincira icndcncia do indivduo c a conscrvaao dc si; acnas icnIa rovido a ial, nao asira scnao a roagar a csccic; cono criaiura naiural nao odc icr, ara alcn, ouira icndcncia. Tanlcn a naiurcza, da qual c csscncia niina o qucrcr-vivcr, aiira con iodas as suas foras, ianio o Ioncn quanio o aninal, rcroduao. Dcois do quc, quando olicvc do indivduo o rcsuliado quc dclc cscrava, iorna-sc alsoluiancnic indifcrcnic sua dcsiruiao; orquanio na sua qualidadc dc qucrcr-vivcr, inicrcssa-sc unicancnic cla conscrvaao da csccic, c nunca clo indivduo. Jusiancnic orquc a csscncia niina da naiurcza, a voniadc dc vivcr, sc ronuncia con fora naior no insiinio scual, os ocias c os filosofos aniigos Hcsodo c Parncnidcs dizian con nuiio accrio quc Eros cra o rincio rinario, o rincio criador dondc vcio iudo (Arsi. MciaI. 1, 4}. Fcrccidas dissc. Juuc, quccndo cu o nundo, dcuc tc-sc tunsonudo cn dcsco (Proclo a Plai. Tin., 1 III}. Ha ouco rcccli una disscriaao orncnorizada solrc csic arguncnio, dc C. F. ScIocnann, Dc Cuidinc Cosnogonico", 1852. O anor c ianlcn a arafrasc da Maya dos Hindus, da qual iodo o nundo do fcnncno c a olra c o iccido. As arics gcniiais sao, nais quc quaisqucr ouiras, sujciias cclusvancnic voniadc c nunca inicligcncia. A voniadc ali sc nosira indccndcnic do conIccincnio, quasc cono succdc con os orgaos quc scrvcn rcroduao da vida vcgciaiiva, or viriudc da sinlcs cciiaao, c cn quc a voniadc agc ccgancnic cono na naiurcza inconscicnic. Porquanio a rocriaao nao c nais quc a rcroduao iransniiida a un novo indivduo, dc ccria nancira una rcroduao cn scgundo grau, cono a noric nao c nais quc una ccrcao na scgunda oicncia. Dondc rcsulia quc as arics scuais sao o vcrdadciro foco da voniadc, orquanio o olo conirario ao ccrclro quc rcrcscnia a inicligcncia, ou scja, a ouira facc do nundo, do nundo cono rcrcscniaao. Sao clas o rincio quc nanicn a vida, quc asscgura ao icno una cisicncia cicrna; a csic iiulo os Crcgos adoravan cssas arics no Falo c os Hindus no Lingan, quc sinlolizan a afirnaao da voniadc. A inicligcncia, ao conirario, cria a ossililidadc da surcssao do qucrcr, da salvaao or ncio da lilcrdadc, da viioria solrc o nundo c do scu aniquilancnio. Longancnic caninanos, no rincio dcsic livro, a rclaao cn quc a voniadc dc vivcr quc sc afirna, sc acIa con a noric. Vinos quc nao c or cla afciada, csiando a noric ja coniida na vida dc quc faz aric, c a qual c lcnancnic concnsada clo scu oosio, a gcraao, a qual asscgura c garanic coniinuancnic a vida ao qucrcr-vivcr, nalgrado a noric do indivduo, o quc os Hindus criniran con dar o Lingan or airiluio a iva, o dcus da noric. Euscnos, ianlcn, difusancnic, cono o Ioncn, colocado no onio dc visia a afirnaao dccidida da vida, facc a facc conicnla a noric scn ncdo, sc conscrva a lcniiudc do scu raciocnio. A isio nada icnIo a ajuniar. A naior aric dos Ioncns sc nanicn ncsic onio dc visia, alicrando a clarcza do rorio juzo, c nao ccssa dc afirnar a vida. O csclIo quc nos nosira a inagcn dc ial afirnaao c o nundo, con indivduos inuncravcis, no icno c no csao scn ncdida, cn dorcs scn liniic, cnirc o nascincnio c a noric scn fin. O quc nao dcnovc lancniaao alguna, clo faio dc a voniadc rcrcscniar roria cusia a grandc iragiconcdia, cujo csciaculo ao ncsno icno assisic. O nundo c rccisancnic fciio assin orquc a voniadc, da qual consiiiui o fcnncno, c ial c orquc cla assin o qucr. Quanio s dorcs, jusiifican-sc orquc a voniadc sc afirna ianlcn ncsic fcnncno, c ial afirnaao sc jusiifica a scu iurno c sc concnsa con o faio clo qual c a voniadc quc suoria iodas as dorcs. Coisa con a qual ja sc iona ossvcl cnircvcr a jusiia cicrna no conjunio. Para dianic Iavcnos dc rcconIccc-la nclIor c con nais niiidcz ianlcn nos orncnorcs. Mas anics c rcciso falar ianlcn da jusiia icnoral ou Iunana.
OHlGEM DO EGOlSMO
No livro scgundo dcrccndcnos quc ncccssariancnic cisic cn ioda a naiurcza, cn iodos os graus dc oljciivaao da voniadc, una luia inccssanic cnirc os indivduos das varias csccics, c quc con isio sc rcvcla un aniagonisno inicrno do qucrcr-vivcr consigo ncsno. No grau surcno dc oljciivaao, ial fcnncno, cono iudo o nais, sc nanisfcsiara con clarcza nuiio naior c odcra scr inicrrciado nais conlciancnic. Con cssc fin rocurcnos anics dc iudo a origcn do cgosno, quc c o onio dc ariida dc ioda luia. Disscnos quc o icno c o csao sao o rincio dc individuaao, orquc soncnic nclcs c or ncio dclcs sc iorna ossvcl a nuliilicidadc do idcniico. Sao as fornas csscnciais do conIccincnio naiural, isio c, do conIccincnio dcrivado da voniadc. A voniadc ois, vcr- sc-a scnrc a si ncsna, na nuliilicidadc dos indivduos. Tai nuliilicidadc, orcn, nao diz rcsciio voniadc cono coisa cn si, nas unicancnic aos scus fcnncnos. A voniadc cisic inicira, indivisa cn cada un dos scus fcnncnos c vc, cn iorno dc si, a inagcn do scu rorio scr rcciida ao infiniio. Quanio a csic scr, quc c a vcrdadcira rcalidadc, cla o cnconira soncnic cn si ncsna. Por isio, cada un qucr iudo ara si, qucr iudo ossuir ou ao ncnos iudo doninar. Qucrcria aniquilar iudo o quc lIc oc rcsisicncia. A isio sc dcvc juniar, dcnais, con rcfcrcncia aos scrcs doiados dc inicligcncia, quc o indivduo c o oriador do sujciio cognosccnic c quc csic c o oriador do nundo; o quc significa quc, ara o indivduo, a naiurcza inicira, salvo clc ncsno, ou scja, iodos os ouiros scrcs so cisicn na sua rcrcscniaao, orianio, dc nancira indircia c cono cn viriudc dc qualqucr coisa quc dccndc da sua roria csscncia c cisicncia, ois quc, dcsaarcccndo a sua conscicncia, ianlcn o nundo dcsaarccc ncccssariancnic ara clc, isio c, a cisicncia c a incisicncia do nundo assuncn ara clc o ncsno significado c nao odcn scr disccrnidas. Cada scr cognosccnic c, ois, cn rcalidadc c scnic-sc a ioialidadc do qucrcr-vivcr ou da csscncia do nundo c, ao ncsno icno, a condiao inicgranic do nundo cono rcrcscniaao, or conscguinic, un nicrocosno igual cn valor ao nacrocosno. A roria naiurcza, scnrc c or ioda aric sinccra, fornccc-lIc csoniancancnic cssc conIccincnio, indccndcnic dc qualqucr rcflcao, dc nodo sinlcs c incdiaiancnic ccrio. Essas duas qualidadcs, Ia ouco cnunciadas, clican or quc succdc quc o indivduo, quc dc faio dcsaarccc na incnsidao do nundo ianio c incrcciivclncnic cqucno, sc considcra nada ncnos quc o ccniro do univcrso c nao icn, solrciudo, cuidados scnao con a roria cisicncia, c o rorio lcn-csiar; clican or quc, do onio dc visia naiural, csia ronio a sacrificar iudo quanio nao c clc ncsno, a aniquilar o nundo iniciro, ainda quc nao scja scnao ara conscrvar un insianic a nais o scu cgo, cssa goia no occano. Tal disosiao c o cgosno, csscncial a ioda coisa da naiurcza. E ianlcn clc quc vcn rcvclar, do nodo nais icrrvcl, o confliio inicrno da voniadc consigo ncsna. Porquanio o cgosno rccclc a cisicncia c a naiurcza dcssc aniagonisno cnirc o nicro c o nacrocosno; ou scja, nascc do faio clo qual a voniadc, icndo or forna o rincio dc individuaao, sc vc idcniica nuna infinidadc dc indivduos, c cn cada un dclcs inicira c crfciia sol dois asccios (voniadc c rcrcscniaao}. Por conscguinic, cada un vc cn si ioda a voniadc c ioda a rcrcscniaao, cnquanio os ouiros nao lIc sao dados scnao cono suas rcrcscniacs; clo quc, a sua cisicncia c a sua conscrvaao, ara clc, csiao acina das dc iodos os ouiros scrcs cn conjunio. Cada qual considcra a roria noric cono sc fossc o fin do nundo iniciro, cnquanio scnic a noric das cssoas quc conIccc con nuiia indifcrcna, ao ncnos quando nao csia nisso inicrcssado. Na conscicncia quc aiingiu a nais alia crfciao, na conscicncia do Ioncn, o cgosno, lcn cono a inicligcncia, a dor c a alcgria, dcvc icr adquirido o nais crfciio dcscnvolvincnio c o confliio quc rovoca cnirc os indivduos dcvc accniuar-sc dc nodo csanioso. Tal c, cfciivancnic, o csciaculo quc cn iodo lugar sc nos dcara, ianio no grandc, quanio no cqucno. vcno- lo, ora sol un asccio icrrvcl na vida dos iiranos ou dos cclcrados c nas gucrras quc dcsolan o nundo, ora sol o risna ridculo, quc c o icna da concdia c quc sc nosira csccialncnic sol a forna dc rcsunao c dc vaidadc, fraquczas quc FocIcfoucauld nclIor quc iodos soulc colIcr c rcrcscniar in-alsiraio, cnconirano-lo na Iisioria dc iodos os icnos c ascs, cono cn nossa ccricncia cssoal. Mas sc odc rcconIccc-lo nais disiinio quando alguna nuliidao dcscnfrcada roncu iodos os diqucs da lci c da ordcn; cniao sc nosira cn lcna luz aquclc Icun onnun contu onncs dc quc Hollcs dcu o quadro adniravcl no caiulo rinciro Dc cuc. Eniao sc vc cono cada qual nao soncnic roula aos ouiros o quc colia, cono ianlcn dcsiroi a fclicidadc ou a cisicncia dos scus scnclIanics, ainda quc nao scja scnao ara conquisiar un sulcncnio dc ncsquinIssino inicrcssc. Eis a nais niida crcssao do cgosno cujas nanifcsiacs sol csic asccio nao sao uliraassadas scnao clas da naldadc roriancnic diia, da naldadc quc, or uro razcr, rocura o dano c a dor alIcia, scn ncnIuna vaniagcn dircia, do quc dcniro cn lrcvc falarcnos. Foga-sc ao lciior confroniar o rcscnic csiudo solrc a origcn do cgosno con o quc fiz na ninIa nonografia solrc o fundancnio da noral, 14. Una das rinciais fonics da dor, csscncia inscaravcl da vida, c cssc Es, cssa luia cnirc os indivduos, cssa crcssao da inicrna coniradiao, incrcnic ao qucrcr-vivcr, quc sc iona visvcl or ncio do rincio dc ndividuaao. nodo crucl dc a colocar dirciancnic cn lcna luz sao os conlaics cnirc fcras. En ial discordia original rcsidc una fonic incaurvcl dc afas, nalgrado iodas as ncdidas quc a cssc rcsciio sc ionaran c quc logo caninarcnos dc crio.
A JUSTlA HUMANA
Ja cuscnos cono a rincira c nais sinlcs afirnaao do qucrcr-vivcr nao c scnao a afirnaao do coro do indivduo, isio c, a nanifcsiaao da voniadc or ncio dos aios no icno, cnquanio o coro, con a sua forna c con as suas disosics adaiadas ao cscoo, rcrcscnia a roria voniadc no csao, c nada nais. Tal afirnaao sc clica sol a forna dc conscrvaao dc coro con o cnrcgo das rorias foras. A saiisfaao do insiinio scual sc lIc unc incdiaiancnic, ou anics lIc faz aric, orquc os orgaos da gcraao sao arics do coro. Por conscguinic, qualqucr rcnuncia csontuncu, nao fundada solrc algun notuo, saiisfaao dcssc insiinio, c ja una ncgaao do qucrcr-vivcr, un aniquilancnio cfciuado or si ncsno cn scguida a un conIccincnio quc agc cono quctuo. Vc-sc, orianio, quc ial ncgaao c ja una coniradiao cnirc a voniadc c o scu fcnncno. Porquanio cnlora o coro oljciivc nas arics gcniiais a voniadc dc roagar-sc, o Ioncn rcnuncia a ial roagaao. E rccisancnic orquc csia rcnuncia ncga ou surinc o qucrcr-vivcr, quc consiiiui una iao difcil c iao dolorosa viioria solrc si ncsno, dc quc nais adianic falarcnos. Cono a voniadc arcscnia csia afirnaao do coro or ncio dc si ncsno, cn inuncravcl nuliidao dc scrcs, vivcnics un ao lado dc ouiro, o cgosno, rorio a iodos, faz con quc uliraassc facilncnic cn dado indivduo, o grau duna sinlcs afirnaao, cIcgando aic ncgaao da ncsna voniadc quc sc nanifcsia cn ouiro indivduo. A voniadc do rinciro fogc aos liniics cn quc sc afirna a voniadc do scgundo, scja ofcndcndo ou dcsiruindo o coro dcsic, scja consirangcndo as foras dc ial coro a scrvi-la cn lugar dc scrvir o coro cn quc sc nanifcsia; un Ioncn sulirai assin voniadc oljciivada nun indivduo, as foras or cujo ncio cssa voniadc sc clica, ara auncniar c uliraassar douiro ianio as foras ncccssarias roria individualidadc; or conscguinic, quando afirna a sua voniadc, csic Ioncn sai dos liniics do scu coro c ncga a voniadc do coro alIcio. Tal usuraao, solrc os liniics dc afirnaao da voniadc dc ouircn, foi cn iodos os icnos rcconIccida c a sua noao alsiraia icn o nonc dc injusiia. Porquanio anlas as arics sc dao conia do faio insianiancancnic, nao dc nodo claro, sol a forna alsiraia con quc cu o arcscnici, nas cn viriudc dun scniincnio niino. A irruao, na csfcra da afirnaao do coro, da roria ncgaao or aric dun csiranIo, c scniida cla viina da injusiia cono dor noral dircia, dc iodo scarada c divcrsa da dor fsica quc alias o aio lIc faz sofrcr, c do dcsrazcr quc lIc causa o dano. Por ouiro lado, o auior da injusiia, rcconIccc scr cn si, a ncsna voniadc quc lIc aarccia no ouiro coro, acrcclc-sc da afirnaao dcsia uliina nun dos scus fcnncnos con una vccncncia ial, quc solrc-assando os liniics c as foras dcssc coro sc iorna ncgaao dc si ncsna cn ouiro fcnncno; or conscguinic, scnic cono ial vccncncia o coloca cn luia consigo ncsno cnquanio consiiiui a voniadc cn si c cono sc dilaccra dcniro dc si ncsna; ianlcn o culado, rciio, conrccndc iudo isio insianiancancnic nao in alsiraciun", nas or ncio dc ccrio scniido vago. c o quc sc diz cnoso du consccncu, ou, dc nodo nais rcciso no rcscnic caso, scniincnio dc Iuuc utcudo unu nustu. A injusiia, da qual analisanos a noao na sua nais alsiraia gcncralidadc, sc crinc cn concrcio dc nodo nais anlo, nais csccial c nais alavcl no canilalisno. Eis o scu iio nais niido c nais cvidcnic, a inagcn cccravcl do nais inciuoso confliio da voniadc consigo roria, na sua oljciivaao nais clcvada. o Ioncn. Erinc-sc ianlcn con o Ionicdio, cuja cfciivaao roduz incdiaiancnic c con Iorrvcl clarcza o rcnorso, dc quc Ia ouco clicanos cn icrnos lrcvcs c alsiraios o significado, c golcia dc ial nodo a calna do csriio quc csic sc volvc ara scnrc incuravcl; orianio o icrror quc nos faz csircncccr dcois dc icr conciido un assassnio, cono ianlcn o avor quc nos faz rccuar dianic dun Ionicdio quc csianos ara raiicar, corrcsondcn ao iliniiado acgo vida dc quc c cncirado qualqucr scr vivcnic na sua qualidadc dc fcnncno do qucrcr-vivcr. (Alcn do quc, ara dianic, analisarcnos con nais iniinidadc csic scniincnio quc aconanIa a cfciivaao duna injusiia ou dun aio dc naldadc, or ouiros icrnos o rcnorso, ao qual darcnos a niiidcz duna noao alsiraia.} Qualqucr nuiilaao ou lcsao do coro alIcio, fciia inicncionalncnic, cono ianlcn un sinlcs golc, sao coisas quc, cla sua csscncia, cricnccn caicgoria do Ionicdio, do qual difcrcn unicancnic no grau. A injusiia sc rcvcla ainda na scrvidao, na cscravaiura forada c, finalncnic, cn qualqucr aiaquc roricdadc alIcia; csic aiaquc, no quanio a roricdadc consiiiui o fruio do iralalIo, c do ncsno gcncro quc a injusiia rcccdcnic, con a qual icn rclaao cono o faio do sinlcs fcrincnio sc rclaciona con o Ionicdio. Con cfciio, dc acordo con a nossa clicaao dc injusiia, a unica ocdudc quc nao sc odc iolIcr ao Ioncn scn nustu c o fruio do cnrcgo dc suas foras. Quando sc lIc iolIc csic fruio, riva-sc a voniadc das foras do coro no qual csia oljciivada ara fazc-la scrvir voniadc oljciivada cn ouiro coro. Porquanio dcsic nodo o auior da injusiia, acgando-sc nao ao coro alIcio, nas a algo dc inaninado c difcrcnic dcssc coro, irronc na csfcra dc afirnaao da voniadc csiranIa, or isio quc as foras c o iralalIo do ouiro coro sc uniran or assin dizcr, idcniificaran-sc con a coisa. Dondc sc scguc quc iodo dirciio dc vcrdadcira roricdadc, isio c, noral, sc acIa cn origcn inicira c unicancnic fundado no iralalIo cono foi adniiido quasc quc or ioda aric, aic Kani; o nais aniigo codigo dc lcgislaao quc cisic, crinc clarancnic con alavras adniravcis. Os salios quc conIcccn os icnos nais rcnoios dcclaran quc un cano culiivado c roricdadc dc qucn o arou, nclIorou c iralalIou, cono o aniloc c roricdadc do rinciro caador quc o fcriu norialncnic". (Cod. das Lcis dc Manu, IX, 44.} Soncnic a scnil dclilidadc dc Kani odcria clicar o conjunio da sua icoria do dirciio, quc nao c nais quc un csiranIo iccido dc crros quc nasccn uns dos ouiros, ariicularncnic no quc sc rcfcrc ao dirciio dc roricdadc, fundado solrc a rincira ocuaao. Cono c quc, cn vcrdadc, a sinlcs dcclaraao da ninIa voniadc odcria ccluir os ouiros do gozo dc alguna coisa, c criar incdiaiancnic un dirciio a ncu rcsciio? Evidcnicncnic, ial dcclaraao icn ncccssidadc dc aoiar-sc solrc un iiulo dc dirciio, cnquanio Kani adniic quc o consiiiui. Dc quc nodo odcria a conduia dun Ioncn scr cn si, isio c, noralncnic, injusia orquc clc nao lcva cn considcraao ccrias rcicnscs ossc cclusiva duna coisa, quando iais rcicnscs nao sao fundadas scnao na sua sinlcs cnunciaao? Por quc razao Iavcria dc ncssc caso crolar-lIc a conscicncia una aroriaao da coisa, solrc a qual ccrccu foras quc originariancnic sao rorias do indivduo? Efciivancnic, quando, con o auilio dun csforo csiranIo, or ncnor quc scja, una coisa foi iralalIada, cnlclccida, roicgida conira a dcsiruiao, ncsno quc ial csforo consisia acnas cn rccolIcr ou dclulIar un fruio sclvagcn, aquclc quc sc lIc aroria iolIc a ouircn o rcsuliado das foras ccrcidas, cnrcga, orianio, o coro alIcio cn lugar do rorio, ara scrvir a sua voniadc; alarga, assin, a afirnaao dcsia uliina ara alcn do fcnncno quc lIc c rorio c cIcga aic ao onio dc ncga-la no fcnncno csiranIo. Por ouiras alavras, concic una injusiia, O sinlcs uso duna coisa scn iralalIo algun ara culiiva-la ou o-la a salvo da dcsiruiao, nao da a scu iurno dirciio solrc cla, cono ianlcn nao lIc daria ossc cclusiva una dcclaraao da voniadc. Una fanlia quc, duranic un scculo, iivcssc andado caa or dado icrriiorio c nao iivcssc iido o nnino cuidado dc nclIora-lo, nao odcria, scn raiicar una injusiia noral, rcclir un advcrsario quc ianlcn quiscssc caar. O rcicndido dirciio dc rincira ocuaao cn viriudc do qual, or icr sinlcsncnic gozado duna coisa sc lIc rcclana una rcconcnsa, ou scja, a faculdadc cclusiva dc goza-la ianlcn ara o fuiuro, nao cnconira fundancnio noral. O novo advcnicio odcria con nuiio naior dirciio oor a qucn nao sc aoia scnao cn ial iiulo. Pccsuncntc oquc tu gozustc o tunto tcno, c usto quc outcn u scu tuno gozc. Quanio s coisas quc nao adniicn ncnIun iralalIo, ncn ara lcncficia-las, ncn ara garanii-las conira a dcsiruiao, cssas nao adniicn ossc cclusiva noralncnic fundada, salvo no caso duna ccssao voluniaria fciia a algucn or aric dc iodos, or ccnlo, cn rcconcnsa dc ouiros scrvios; nas isio suoc una socicdadc ja rcgulada or una convcnao, ou scja, un Esiado. O dirciio dc roricdadc noralncnic fundado, ial qual o Iavcnos dcduzido, or sua naiurcza da a qucn o ossui un odcr iao iliniiado quanio o quc sc icn solrc o rorio coro; scguc-sc quc or iroca ou doaao, odc-sc iransniiir ial roricdadc a ouircn quc, cniao, assara a ossuir a coisa a iiulo iao jusio cono o cra o do ccssor. Enquanio ao quc conccrnc crciraao duna injusiia, cla odc afciar-sc ou con a uocncu ou con a asiucia, as quais sc cquivalcn cla sua csscncia noral. En rinciro lugar, ara un Ionicdio, c indifcrcnic quc Iaja sido conciido con o unIal ou con o vcncno; c analogicancnic isso c vcrdadc ianlcn ara lcsao dc qualqucr naiurcza. Todos os ouiros casos dc injusiia odcn scr scnrc rcduzidos a csic faio quc, con a injusiia quc raiico, consiranjo ouiro indivduo a scrvir a ninIa voniadc cn lugar da sua, a agir ao salor do ncu caricIo c nao do scu. Por via da violcncia, consigo- o cn viriudc da causalidadc fsica; or via da asiucia, cn viriudc da noiivaao, ou scja, da causalidadc quc agc solrc o conIccincnio; o quc significa quc roonIo voniadc dun indivduo, notuos snuudos, or cuja viriudc, ial indivduo, acrcdiiando scgu u suu uontudc, scguc u nnIu. Cono o anlicnic cn quc sc cnconiran os noiivos c o conIccincnio, nao osso vcnccr scnao falscando o conIccincnio, aio quc consiiiui a ncntu. Esia uliina icn scnrc or finalidadc agir solrc una voniadc csiranIa, influir solrc o conIccincnio alIcio nao solrc o conIccincnio cn si c cono ial, nas cono ncio, ou scja, no quanio o conIccincnio dcicrnina a voniadc. Porquanio a ninIa roria ncniira, ariindo da ninIa voniadc, dcvc icr un noiivo, o qual nao odc scr scnao a voniadc csiranIa c nao o conIccincnio csiranIo cn si ncsno c or si ncsno, orquc cn ial qualidadc cssc conIccincnio nao odc nunca influir solrc a ninIa roria voniadc, nao odc nunca novc- la, ncn iornar-sc un noiivo dc scus oljciivos. Igual noiivo nao odc scr scnao a voliao c a aao dc ouircn, or ncio das quais unicancnic, orianio dc nodo indircio, o conIccincnio csiranIo odc iornar-sc noiivo. Isio sc alica nao acnas ncniira cvidcnicncnic inicrcssada, nas ianlcn quc c rovocada cla ura naldadc, quc goza con as conscqucncias dolorosas roduzidas cn ouircn clo crro a quc cla ncsna dcu origcn. Tanlcn a sinlcs jaciancia icndc a influcnciar a voniadc c a conduia alIcia con a icniaiiva dc cngrandcccr a considcraao ou dc nclIorar a oiniao quc sc rcicndc gozar da aric dclcs. A sinlcs rccusa dc dizcr a vcrdadc, ou scja cn gcral dc cnunciar un faio, nao c cn si una injusiia; nas o c fazcr acrcdiiar no falso. Qucn sc rccusa a indicar a loa csirada a un viajor iransviado nao c injusio, nas sc iorna injusio sc lIc da una falsa dircao. Dc quanio rcccdc rcsulia quc ioda ncntu, rccisancnic cono iodo aio dc violcncia, c ial iiulo una nustu, orquc, cono o aio dc violcncia, icn or cscoo csicndcr o donnio da roria voniadc solrc a voniadc alIcia, or conscguinic, afirnar a roria voniadc ncgando a alIcia, o quc faz ianlcn a violcncia. Mas a ncniira nais crfciia c a uouuo dun ucodo ussundo, orquc ncsic caso iodas as condics quc Iavcnos cnunciado sc cnconiran rcunidas dc nodo cvidcnic c conlcio. Con cfciio, quando concluo una convcnao, aquilo a quc sc cncnIa o ouiro coniraianic, c or ninIa roria confissao, o noiivo dircio da olrigaao quc csiou or assunir a ncu iurno. As roncssas rccrocas sao rudcnicncnic discuiidas, anics dc scrcn rccanliadas cn icrnos fornais. As dcclaracs rccrocas csiao, or Iioicsc, roinas da sua vcrdadc, cn odcr dc cada un dos dcclaranics. Sc o ouiro coniraianic viola a convcnao, clc c quc nc Ia cnganado. Sugcrindo ao ncu conIccincnio a aarcncia dos noiivos, dirigiu-nc a voniadc scgundo suas inicncs c csicndcu o donnio da sua voniadc aic solrc ninIa cssoa. Dcsic nodo concicu conlcia injusiia. Eis a lasc noral da lcgiiinidadc c validadc das conucnocs. A injusiia conciida or ncio da violcncia nao c ara o scu auior, iao grandc orolrio cono a conciida or ncio da asiucia, orquc a rincira faz dcnonsiraao duna fora fsica quc cn qualqucr circunsiancia sc inc aos Ioncns, cnquanio a scgunda, con o cnrcgo dc caninIos cscusos, aicnicia fraqucza c cnvclIccc o Ioncn fsica c noralncnic duna so vcz; c orquc a ncniira c a asiucia nada conscgucn sc aquclc ncsno quc as uiiliza nao nanifcsia Iorror c dcsrczo or scnclIanics coisas, con o cscoo dc caiivar a confiana alIcia c orquc o iriunfo lIc rcsulia cniao dc icr-lIc sido airiluda una lcaldadc quc nao ossui. A avcrsao rofunda roduzida cla asiucia, a na fc, a iraiao, rovcn disio quc a loa fc c a rolidadc sao o lianc cicrior quc rcunc nun iodo a voniadc discrsa na incnsa nuliidao dos indivduos, c liniia assin as conscqucncias do cgosno rovcnicnic dc ial discrsao. A na fc c a iraiao roncn con csic lianc alrindo dcsncdido cano s conscqucncias do cgosno. O conjunio dc quanio Iavcnos cosio dcnonsirou cono o concciio dc nustu adniic cssa qualidadc dc conduia cla qual o indivduo alarga a afirnaao da voniadc quc sc nanifcsia no scu coro aic a ncgaao da quc aarccc no coro alIcio. Con ccnlos nuiio gcrais fizcnos vcr ondc conca o donnio da injusiia c csialclcccnos, con cqucno nuncro dc nocs rinciais, quais lIc sao os difcrcnics graus, dcsdc os nais clcvados aic aos nfinos. Dc iudo isio rcsulia quc a noao dc nustu c riniiiva c osiiiva, cnquanio a sua oosia, a dc ustu c dcrivada c ncgaiiva. Porquanio c rcciso rcfcrir-sc ao concciio c nao s alavras. Con cfciio, nunca sc icria ouvido falar dc jusiia, sc a injusiia nao sulsisiissc. A noao dc jusiia nao conicn scnao a ncgaao da injusiia; a cla sc rcfcrc ioda aao quc nao uliraassa os liniics quc anics csialclcccnos, isio c, quc nao ncga a voniadc alIcia con o cscoo dc afirnar naiorncnic a roria. Tal liniic dividc, sol a rclaao da qualidadc ura c sinlcsncnic nou, iodo o donnio das acs ossvcis, jusias ou injusias. Dcsdc o noncnio cn quc una aao nao invadc, clo nodo indicado, a csfcra dc afirnaao duna voniadc csiranIa ncgando-a, nao consiiiui injusiia. Assin, rccusar, or ccnlo, o socorro a algucn quc sc cnconirc cn crigo urgcnic, ou conicnlar con inassililidadc a noric dun Ioncn cla inaniao quando sc icn o sucrfluo ara si ncsno, ainda quc scjan aios duna crucldadc infcrnal, nao sao injusiias. Acnas, odc-sc afirnar quc aquclc quc c caaz dc csicndcr aic cssc onio a dcsunanidadc c a durcza dc coraao, csia ronio ianlcn a raiicar qualqucr csccic dc injusiia, dcsdc quc scus rojcios o cijan c quc ncnIuna coaao lIo inca. Mas o concciio dc usto, con o dc nusto, cnconirou a sua rincial alicaao, c induliiavclncnic ianlcn a sua rincira origcn, ncsscs casos cn quc una icniaiiva dc injusiia c rcclida cla fora. Tal rcsisicncia nao odc a scu iurno scr injusia; orianio c jusia, ainda quc a violcncia cnrcgada, considcrada cn si c isoladancnic, consiiiua una injusiia c nao sc jusiifiquc iornando-sc dirciio no caso dado, scnao cn viriudc do scu noiivo. Quando un Ioncn, na afirnaao da sua voniadc, cIcga a invadir a csfcra dc afirnaao da voniadc csscncial ninIa cssoa, c orianio a ncga, a ninIa dcfcsa conira a usuraao nao c scnao una ncgaao dcssa ncgaao; cn ial scniido nao fao dc ninIa aric nais do quc afirnar a voniadc quc or sua csscncia c cn origcn sc nanifcsia no ncu coro c sc crinc inliciiancnic no scu fcnncno; or conscqucncia nao raiico una injusiia c, orianio, fao jusiia. Isio qucr dizcr quc cniao icnIo o dcto dc coniradiiar a ncgaao csiranIa con iania fora quania for ncccssaria ara ncuiraliza-la, coisa quc, facilncnic sc conrccndc, odc cIcgar aic clininaao do indivduo. a aao danosa quc nc ancaa cono violcncia cicrna, odc scr rcclida con rcaao algo sucrior scn quc cu raiiquc una injusiia, orianio, con jusiia; orquanio iudo aquilo quc vcn dc ncu lado crnanccc na csfcra dc afirnaao da voniadc csscncial ninIa cssoa, cono cssoa, c sc crinc or ncio dcsia (ial a csfcra quc forna o cano da luia}; cu nao invado a csfcra csiranIa; ncu aio nao c scnao a ncgaao duna ncgaao, or conscqucncia, una afirnaao; csia ncsna nao c ncgaao; osso, orianio, consirangcr con jusiia una voniadc csiranIa a dcsisiir da ncgaao quando ncga a ninIa voniadc, ial qual sc rcvcla no ncu coro c no cnrcgo das ninIas foras cla conscrvaao do coro, scn ncgar con isio una voniadc csiranIa quc sc nanicnIa nos ncsnos liniics. En ouiras alavras, icnIo aic cssc onio un dcto dc coaao. En iodos os casos cn quc nc cricncc o dirciio dc coaao, isio c, scnrc quc csicja lcnancnic auiorizado a usar dc violcncia ara con os ouiros, osso ianlcn, scgundo as circunsiancias, oor a asiucia violcncia scn concicr una injusiia. TcnIo, orianio, o dcto dc ncntu quc csia cn crfciia roorao con o dirciio dc coaao. Jurar or ccnlo a un salicador quc nos aiaca, quc nada nais ossunos, c agir nui jusiancnic; assin c jusio quc no caso cn quc un ladrao nos cnirc cn casa na calada noiurna, o lanccnos con una ncniira caniina c ali o fccIcnos. Un Ioncn caiurado or salicadorcs diganos, ou or corsarios, icn o dirciio dc naia-los ara lilcriar-sc, ou scja alcriancnic ou scja iraiao. Por isio nao sc fica ligado or una olrigaao ciorquida con a violcncia fisica dircia, orquc a viina dc ial violcncia icn o dirciio dc salvar-sc dos scus orcssorcs assassinando-os c, ainda con nclIor razao, cnganando-os. Quando nao sc odc rcavcr con a fora o lcn quc nos roularan, nao sc raiica injusiia, rcadquirindo-o con a asiucia. Tanlcn quando o jogador joga o dinIciro quc nc roulou, icnIo o dirciio dc jogar conira clc con dados falsos, orquc iudo quanio lIc ganIo ja nc cricncia. Qucn rcicndcssc conicsiar iudo isio, dcvcria conicsiar ianlcn as asiucias dc gucrra quc nao sao nais do quc ncniiras cn aao c confirnaao da scnicna dc Crisiina da Succia. Nao sc dcvc dar crcdiio a alavra dos Ioncns; nuiio ncnos sc odc confiar cn scus aios". Cono sc vc, os confins do jusio iocan incdiaiancnic os do injusio. Dcnais, crcio sucrfluo dcnonsirar cono iudo isio concorda crfciiancnic con o quc airas dissc solrc a ilcgiiinidadc da ncniira c da violcncia, ara scrvir ianlcn clucidaao das csiranIas icorias solrc a ncniira icdosa. Dc acordo con o quc rcccdc, o jusio c o injusio sao, orianio, dcicrninacs urancnic norais, ou scja, nao icn valor scnao no iocanic conduia Iunana cono ial c cn rclaao con o sgncudo ntno dcssu condutu cn s ncsnu. Tal significado sc rcvcla dirciancnic ao Ioncn no scu foro niino no faio clo qual a injusiia c aconanIada, ara qucn a concic, da dor niina quc sc icn, ocasionada cla fora cccssiva da afirnaao da roria voniadc, alargada aic ncgaao do fcnncno da voniadc csiranIa, c assin ianlcn do scniincnio quc nos diz quc, difcrcnics do fcnncno quc sc Ia lcsado, sonos, coniudo, idcniicos a clc. A clicaao conlcia dcsic significado niino dc iodo rcnorso nao odcra, iodavia, scr dada scnao nais adianic. Por ouiro lado, a viina duna injusiia scnic dolorosancnic a ncgaao do scu qucrcr, ial qual c crcsso or ncio do coro ou das ncccssidadcs fisicas cuja saiisfaao a naiurcza confiou s foras do indivduo; scnic ao ncsno icno quc odcria rcclir or qualqucr ncio ial ncgaao, sc as foras ara ianio nao lIc falcccsscn. Esic significado urancnic noral c o unico quc o jusio c o injusio odcn icr ara o Ioncn considcrado cono scr Iunano c nao cono cidadao; scria conlcio, ianlcn, no csiado dc naiurcza, na auscncia dc qualqucr lci osiiiva; forna a lasc c o conicudo daquilo quc, rccisancnic or cssa razao, foi dcnoninado dcto nutuu c quc con naior rccisao dcvcria cIanar-sc dcto nou, orquanio a sua auioridadc nao sc alica ao quc sc adccc, injusiia sofrida, rcalidadc cicrna, nas unicancnic ao quc sc faz, injusiia conctdu; conccrnc uuo c ao conIccincnio inicrno quc csic da ao Ioncn da sua voniadc individual c quc sc cIana consccncu; no csiado dc naiurcza ial conIccincnio nao odc csicndcr- sc a iodos os casos, aos ouiros indivduos, ncn incdir quc a violcncia sulsiiiua o dirciio. No csiado dc naiurcza dccndc unicancnic dc cada indivduo cn qualqucr ocasiao, o nao conctc injusiia, nas nao dccndc o dcxu dc soc-u, orquc isio rovira duna coniingcncia cicrna, da sua fora fsica. Vcnos, orianio, quc os concciios dc jusio c dc injusio icn valor ianlcn no csiado sclvagcn c nao sao or nodo ncnIun convcncionais; acnas scrvcn soncnic cono nocs norais, auiliando a cada un no conIccincnio da roria voniadc. Na cscala dos graus iao divcrsos da fora con quc a voniadc sc afirna nas criaiuras Iunanas csics assinalan un onio fio, cono o onio dc congclaao na cscala icrnoncirica; csic sinal c o grau ara alcn do qual a afirnaao da voniadc roria sc iorna ncgaao da voniadc alIcia. Por ouiras alavras, c o onio ara alcn do qual a voniadc indica or ncio da injusiia o grau da sua cncrgia lcn cono o nvcl aic o qual a inicligcncia csia incrsa no rincio dc individuaao (quc c o nodo dc conIccincnio inicirancnic consagrado ao scrvio da voniadc}. Mas aquclc quc quiscr ncnosrczar ou ncgar o lado urancnic sol o onio dc visia da aao cicrna c dos scus rcsuliados, dcssc odcra, scn duvida, susicniar cono o fcz Hollcs, quc o jusio c o injusio sao dcicrninacs convcncionais, csialclccidas arliirariancnic c, or conscguinic, incisicnics fora da lci osiiiva c janais odcrcnos dcnonsirar-lIc con a ccricncia cicrna aquilo quc a csia nao cricncc. Essc ncsno Hollcs, no iraiado Dc Princiiis Cconcirarun", faz rcssaliar dc nodo assaz lizarro o cnirisno alsoluio da sua icndcncia ncnial, ncgando as naicnaiicas uras roriancnic diias c susicniando con olsiinaao quc o onio icn una cicnsao c a linIa una largura. Ora, cono nao csianos cn condics dc r-lIc sol os olIos un onio scn cicnsao c una linIa scn largura, nao odcnos dcnonsirar-lIc a arioridadc das naicnaiicas, cono ianlcn nao odcnos fazc-lo adniiir a do dirciio, dcsdc o noncnio cn quc clc rcjciia qualqucr conIccincnio quc nao roccda do cnirisno. A douirina do dirciio uro c, orianio, un caiulo da Moral, c conccrnc quilo quc sc faz, nao quilo quc sc udccc. Porquc soncnic a aao c nanifcsiaao da voniadc c c csia quc a Moral iona cn considcraao. Sofrcr a injusiia c un vcrdadciro acidcnic. A noral so odc ocuar-sc dclc indirciancnic c acnas ara dcnonsirar quc iudo o quc sc faz con o fin dc nao sofrcr a injusiia, nao consiiiui aao injusia. O dcscnvolvincnio dcsic caiulo da noral icria or oljcio a dcicrninaao caia do liniic aic o qual o indivduo odc cIcgar na afirnaao da sua voniadc oljciivada no scu coro, scn iornar-sc ncgaao da ncsna voniadc quc aarccc no coro alIcio; dcois, rccisaria ianlcn os aios quc uliraassan diio liniic, quc sao, or conscguinic, injusios c quc odcn, a scu iurno, scr rcclidos scn injusiia. Assin, a aao roriancnic diia coniinua scnrc cono oljcio quc icria cn visia. No nais, cono rcsuliado cnrico cnconiranos agora o faio da nustu udccdu c ncsic asso, con nais niiidcz quc alIurcs, ja o disscnos, sc rcvcla o fcnncno do confliio do qucrcr-vivcr consigo ncsno, oriundo do cgosno c da nuliilicidadc dos indivduos; csics faiorcs icn or condiao conun o rincio dc individuaao, orquc csic uliino c a forna do nundo cono rcrcscniaao ara o conIccincnio do indivduo. Dcnais, vinos Ia ouco quc igual confliio cnirc os indivduos c a fonic incaurvcl dc grandc aric dcssa dor quc forna a csscncia da vida Iunana. A razao, faculdadc conun a iodos os indivduos, aos quais crniic, difcrcnciando-os dos aninais, conIcccr, nao acnas as coisas ariicularcs, cono ianlcn conrccndcr-lIcs alsiraiancnic o conjunio do scu concaicnancnio, fcz-lIcs conIcccr csia fonic dc dor c os induziu a rcflciir solrc a nancira dc aicnua-la c ossivclncnic dc surini-la, fazcndo un sacrificio conun quc scria concnsado cla vaniagcn conun quc lIc dcrivaria. Dc fciio, qualqucr quc scja o razcr quc o cgosno individual cnconirc na raiica da injusiia, csia icn o ncccssario corrclaiivo na grandc cna quc ouircn rova ao sofrc-la. E cono a razao, icndo o odcr dc alraar o conjunio or ncio do cnsancnio, alandonou o onio dc visia arcial do scr a quc cricncc c or un insianic dcsojou-sc do scu acgo aos inicrcsscs dc ial scr, viu o razcr dc agir injusiancnic quc un indivduo rova, uliraassado cada vcz or una dor rclaiivancnic naior ara qucn sofrc a injusiia; c cono aqui iudo csia alandonado ao acaso, rcconIcccu ianlcn quc cada qual odia lcn icncr quc viria gozar do razcr dc raiicar a injusiia con ncnos frcqucncia do quc a dor dc sofrc-la. A razao conrccndcu assin quc, ou fossc ara dininuir a sona dos afas cnirc nos discrsos, ou ara dividi-la con a naior igualdadc ossvcl, o nclIor c unico ncio cra cviiar a iodos a dor dc sofrcr a injusiia, fazcndo igualncnic iodos rcnunciarcn ao razcr dc concic-la. Esic ncio quc o cgosno, alandonando razao o scu onio dc visia cclusivo c roccdcndo con nciodo, cnconirou scn fadiga c acrfcioou rogrcssivancnic c o ucto socu ou a c. Sua origcn, ial cono a conIo aqui, foi ja cosia, or Plaiao na sua Fcullica. A lci c cfciivancnic a unica ossvcl c a unica quc rcssalia da roria naiurcza da qucsiao. Ncn o Esiado odcria igualncnic cn qualqucr as icr iido ouira origcn, orquc c rccisancnic csia origcn, csic cscoo quc fcz do Esiado un Esiado; c nisio c dc faio indifcrcnic quc a condiao quc o rcccdcu cn dcicrninado ovo, Iaja sido ou a duna Iorda dc sclvagcns quc vivian indccndcnics uns dos ouiros (anarquia}, ou a dun lando dc cscravos quc o nais foric govcrna cono lIc araz (dcsoiisno}. En anlos os casos nao cisic ainda o Esiado; csic nascc do acordo conun c c nais ou ncnos crfciio ou incrfciio scgundo c nais ou ncnos govcrnado cla anarquia ou clo dcsoiisno. As rcullicas icndcn ara a anarquia, as nonarquias ara o dcsoiisno; no rcginc consiiiucional invcniado ara scrvir dc ccniro cnirc anlos, govcrnan os dois ariidos. Para sc odcr criar un Esiado crfciio scria rcciso concar con o criar scrcs forjados dc nodo a csiarcn scnrc disosios a sacrificar o rorio inicrcssc ao dos ouiros. Aic csic onio c scnrc inicrcssanic quc Iaja una fanlia unica, cuja roscridadc scja inscaravcl da do as, orquanio, ao ncnos assin nos assunios gravcs a roscridadc nao odcra janais favorcccr ial fanlia scn scr ao ncsno icno uiil aos inicrcsscs dc iodos. Eis o quc consiiiui a fora ou a vaniagcn da nonarquia Icrcdiiaria. Vinos quc a noral sc ocua do jusio c do injusio cclusivancnic do onio dc visia utuo dcicrninando liniics rccisos dc conduia a qucn csiivcssc disosio a nao raiicar injusiia; cnircianio, a cicncia social, a icoria da lcgislaao icn cn nira unicancnic a injusiia sodu c nao sc ocuaria janais da injusiia conctdu sc nao fossc con rcfcrcncia ao scu corrclaiivo ncccssario c inscaravcl, a injusiia sofrida; c csic o ininigo conira o qual iralalIa c solrc qucn lIc crnanccc fia a aicnao. Sc, or inossvcl, sc udcssc idcar un agir injusio quc nao fossc aconanIado or ouiro lado dun soc nusto, o Esiado, logicancnic, nao odcria incdi-lo. Alcn do quc, cono cn noral o qucrcr, a inicnao c a unica coisa quc sc lcva cn considcraao c a unica quc icn una rcalidadc, o firnc roosiio dc raiicar una injusiia, incdida c iornada incficaz acnas cla fora cicrna, icn o ncsno valor, noralncnic, quc a injusiia cfciuada c o irilunal noral condcna cono injusio aquclc quc a qucr. Ao conirario, o Esiado nao sc rcocua con a voniadc ncn con a inicnao or si ncsnas, nas unicancnic con o uto (icniado ou consunado, nao inoria}, or causa do scu corrclaiivo, a injusiia sofrida or ouircn. o aio, o faio, cis o quc Ia dc rcal a scu vcr; cnquanio nao rocura a inicnao scnao naquilo cn quc ossa csclarcccr-lIc o scniido do aio. O Esiado nao roilc a ningucn o cnsar consianicncnic cn naiar con o fcrro ou con o vcncno, dcsdc o noncnio cn quc salc osiiivancnic quc o icnor do cuiclo ou da forca incdira dc coninuo os cfciios dc ial voniadc. Ouirossin, nao icn o lano inscnsaio dc dcsiruir as icndcncias injusias, as nas inicncs, nas acnas c scnrc dianic dc cada noiivo, quc ossa induzir raiica da injusiia, ouiro noiivo sol a forna dc cna incviiavcl, cuja fora surinc a do rinciro c lIc dcicrnina a ccssaao; o codigo cnal c, orianio, o rccriorio nais conlcio ossvcl, dos coniranoiivos quc sc ocn a iodas as acs crininosas rcsunidas ossvcis; ali sao os crincs c os coniranoiivos rcsunidos inalsiraciun, ara quc cnconircn ao succdcr o caso a sua alicaao concrcia. Con ial fin, a cicncia oliica ou a lcgislaao ionan dc cnrcsiino noral o caiulo quc cnsina a jusiia c quc, ao lado do significado niino do jusio c do injusio, fia o liniic rcciso quc os scara, nas unicancnic ara cirair-lIc a uiilidadc ao invcrso. Esscs liniics quc, scgundo a noral, nao dcvcn nunca scr uliraassados or qucn nao cnicndc conctc a injusiia, sao considcrados cla lcgislaao do lado oosio, ou scja, cono liniics quc nao sc dcvc crniiir scjan irangrcdidos, ara quc nao Iaja sofrincnio dc injusiia, liniics, orianio, cn quc sc icn o dcto dc conclir a rccnirar aquclc quc os viola. or conscguinic, a lcgislaao rcfora con as lcis a aric cosia agrcssao. Podc-sc dizcr quc o lcgislador c un noralisia s avcssas; c or isio quc a lcgislaao, no scu vcrdadciro significado, ou scja, cono douirina dos dirciios quc c crniiido dcfcndcr, c o rcvcrso dcssc caiulo da Moral, no qual sc cnsina quais sao os dirciios quc nao c crniiido violar. O concciio do injusio c da sua ncgaao, o jusio, dc nou quc c a na sua origcn, sc iorna udco, clo dcslocancnio do scu onio dc ariida, do lado aiivo ara o lado assivo, isio c, or invcrsao. Tal invcrsao, unida icoria dc Kani solrc o dirciio, scgundo a qual c nui falsancnic dcduzida a insiiiuiao do Esiado, cono dcvcr noral, dc incraiivo caicgorico, frcqucnicncnic ncsics uliinos icnos icn dado origcn ao csiranIo crro clo qual o Esiado c una insiiiuiao dcsiinada a favorcccr a noral, quc nao dcvc a sua origcn scnao a csia icndcncia c quc, orianio, c dirigido conira o cgosno. Cono sc a inicnao inicrna, quc c a unica a quc convcn o airiluio dc noral ou inoral, cono sc a voniadc, cicrnancnic livrc, udcssc scr nodificada dc fora c or una influcncia qualqucr! Ainda nais alsurda c a icsc cla qual o Esiado c a condiao da lilcrdadc no scu significado noral, or conscguinic, da noralidadc; orquc a lilcrdadc sc cnconira ara alcn do fcnncno, c con ianio nais razao or solrc as insiiiuics Iunanas. O Esiado, ja o disscnos, c iao ouco dirigido conira o cgosno cn gcral c cono ial, quc, ao conirario, dcvc a sua origcn ao cgosno quc arcndcu a conIcccr- sc a si ncsno, quc roccdc nciodicancnic, quc Ia assado do scu onio dc visia unilaicral a un onio dc visia gcral c quc sc Ia volvido conun a iodos, or Iavcr assunido, conccnirados cn si, os cgosnos individuais. E acnas ara scrvir csic cgosno quc o Esiado c cIanado, insiiiudo quc foi rccisancnic cla razao da inossililidadc duna noralidadc ura, ou scja, duna conduia jusia, lascada solrc rincios norais, orquc, sc una conduia scnclIanic fossc ossvcl, o rorio Esiado sc iornaria sucrfluo. Porianio, nao c dc faio conira o cgosno, nas sin conira as conscqucncias dcsasirosas c rccrocas quc rcsulian da nuliilicidadc dos cgosnos individuais c criurlan o lcn-csiar gcral, quc o Esiado foi insiiiudo con o fin dc asscgurar diio lcn-csiar. Por isio dissc Arisioiclcs (Dc Fc. III}. (C. g.}. (1} Hollcs ianlcn cs dc nodo scguro c ccclcnic csia origcn c csic fin do Esiado, iais cono sao crcssos dc longa daia no rinio dc qualqucr sisicna oliico. Suus uIcu nu cx csto. (A salvaao ullica, scja a rincira lci.} Sc o Esiado aiingc lcnancnic o oljciivo, o rcsuliado oliido scra o ncsno quc dcrivaria do donnio gcral das inicncs alsoluiancnic jusias. Mas a csscncia inicrna, a origcn dos dois fcnncnos scra divcrsa. Efciivancnic, o scgundo rcsuliaria dc quc ningucn qucrcria conctc injusiia c o rinciro dc quc ningucn qucrcria sofrc-la, isio orquc con ial cscoo icrian sido ionadas ncdidas convcnicnics. Isio nos nosira cono o ncsno fin odc scr aiingido, ainda quc sc aria dc duas dirccs oosias; un carnvoro con a colcira c iao inofcnsivo quanio un Icrlvoro. Mas o Esiado nao salcria ir alcn. O Esiado nao odcra janais roduzir un csiado dc coisas scnclIanic ao quc dcrivaria da lcncvolcncia c do anor rccroco cn gcral. Porquanio, cono vinos Ia ouco quc nao roiliria un agir injusio a quc nao corrcsondcssc un sofrcr injusio c quc nao o rolc scnao orquc c condiao irrcalizavcl, assin vicc-vcrsa, cn viriudc da sua icndcncia dirigida ara o lcn-csiar dc iodos, o Esiado sc ccrcaria dc frcqucnics rccaucs ara quc cada un gozassc ioda soric dc cfciios dc lcncvolcncia c dc Iunanidadc, sc iudo isio nao iivcssc un corrclaiivo incviiavcl na raiica da lcncvolcncia c da caridadc; c no caso, cada cidadao soliciiaria scr cncarrcgado da aric assiva, assaz rcfcrvcl aiiva, a qual or algun noiivo nao dcvcria scr airiluda a un dc rcfcrcncia a ouiro indivduo. Por conscguinic, nao sc odc inor cla fora scnao o lado ncgaiivo quc consiiiui cfciivancnic o dirciio, c nao o osiiivo quc c quanio sc conrccndc sol a dcnoninaao dc dcvcrcs dc Iunanidadc, ou dcvcrcs incrfciios. A lcgislaao, cono ja o disscnos, iona dc cnrcsiino noral a icoria do dirciio uro, ou naiural, c dos liniics do jusio c do injusio, ara alica-la ao invcrso do scu nodo dc vcr, quc nao icn nada dc conun con a noral c ara criar dc confornidadc con isio un coro dc lcis osiiivas con ncios dc sancs idncas. A lcgislaao osiiiva c, orianio, a douirina noral do dirciio alicada ao invcrso. Cada alicaao odc lcvar cn conia, cn cada naao, as rclacs c as circunsiancias cscciais. Mas unicancnic sol a condiao dc insirar-sc scnrc nas suas arics csscnciais, nos rincios do dirciio uro c dc aiingir-lIc o fundancnio dc iodas as suas disosics c a lcgislaao assin criada scra, roriancnic falando, un codigo dc dcto ostuo c o Esiado un ucto cgtno, un Esiado no vcrdadciro scniido da alavra, fundaao noralncnic adnissvcl c nao una insiiiuiao inoral. En falia do quc, a lcgislaao osiiiva nao funda scnao a nustu ostuu. c cla ncsna c cniao una iniquidadc csialclccida cla violcncia c ullicancnic rcconIccida. Dc ial naiurcza c o dcsoiisno c o rcginc da naioria dos Esiados Maoncianos, lcn cono ccrias insiiiuics dc nuiios govcrnos consiiiucionais, cono or ccnlo, a scrvidao, o iralalIo olrigaiorio, cic. A icoria ura do dirciio, ou o dirciio naiural, ou nais roriancnic falando, o dirciio noral, scrvc dc lasc, scnrc invcrsancnic, a qualqucr lci do dirciio osiiivo, do ncsno nodo or quc as naicnaiicas uras sao o aoio dc qualqucr rano das naicnaiicas alicadas. Os onios csscnciais da icoria do dirciio uro, iais cono a filosofia dcvc iransniiir lcgislaao, sao os scguinics. 1.} Elicar o significado niino c vcrdadciro lcn cono a origcn dos concciios do jusio c do injusio con a sua alicaao c scu lugar na noral; 2.} Indicar a fonic do dirciio dc roricdadc; 3.} Mosirar a origcn do valor noral das convcncs, orquc solrc cla sc funda a auioridadc noral do acio social; 4.} Elicar o nascincnio c a finalidadc do Esiado, a rclaao dc ial finalidadc con a noral c scgundo csia rclaao a alicaao nais convcnicnic, orcn invcriida, da icoria noral do dirciio lcgislaao; 5.} Fazcr-lIc dcrivar o dirciio cnal. O conicudo ulicrior da douirina do dirciio nao c nais quc a alicaao dos rincios cosios, c dcicrninaao nais rccisa dos liniics do jusio c do injusio ara iodas as circunsiancias ossvcis da vida, quc scrao con ial fin rcunidas c classificadas sol os divcrsos onios dc visia cn rulricas scaradas. No quc conccrnc a csics cnsinancnios cscciais, os iraiados dc dirciio uro csiao iodos nais ou ncnos dc acordo. Nao c scnao solrc os rincios quc difcrcn dc oiniao, orquc os rincios sao scnrc conccs dc algun sisicna filosofico. No csriio do nosso sisicna, iraianos dos quairo rinciros onios rinciais dc nodo conciso c gcral c iodavia con clarcza c rccisao; falia-nos agora falar clo ncsno nodo do dirciio cnal. Kani rcicndc, crroncancnic, quc fora do Esiado nao cisic dirciio alsoluio dc roricdadc. Scgundo as dcducs quc acina arcscnianos, ianlcn no csiado dc naiurcza cisic un dirciio dc roricdadc crfciiancnic naiural, isio c, noral, quc nao sc odc violar scn injusiia, nas quc scn injusiia sc odc dcfcndcr a iodo iransc. E, ao conirario, c ccrio quc fora do Esiado nao Ia dcto cnu. Qualqucr dirciio dc unir c csialclccido unicancnic cla lci osiiiva, a qual fiou anicciadancnic ara cada dcliio una cna, cuja ancaa scrvc dc coniranoiivo c c dcsiinada a rcvalcccr solrc iodos os noiivos quc lcvarian dclinqucncia. Esialclccc-sc quc ial lci osiiiva Iaja sido rcconIccida or iodos os cidadaos dun Esiado. , orianio, lascada solrc una convcnao conun, quc iodos os ncnlros da socicdadc icn o dcvcr dc olcdcccr cn qualqucr circunsiancia; or conscqucncia sao clcs adsiriios, or un lado a alicar a cnalidadc, or ouiro a sulncicr-sc-lIc; or isio icn o Esiado o dirciio dc consirangcr sulnissao. Dondc sc scguc quc o fin incdiaio da uniao cn qualqucr caso c a cccuao da lci na sua qualidadc dc convcnao. Mas o oljciivo unico da lci c incdir or ncio da iniinidaao quc sc aicnic conira o dirciio alIcio; ois quc os cidadaos sc rcuniran nun Esiado, rcnunciaran raiica da injusiia c incunliran-sc das dcscsas dc govcrno, a fin dc quc cada un scja garaniido conira a cvcniualidadc dc icr quc sofrcr a injusiia. Por ondc sc vc quc a lci c a sua cccuao, ou scja a uniao, icn csscncialncnic cn visia o utuo c nao o ussudo. Eis o quc disiinguc a unuo da ungunu, a qual c noiivada clo faio consunado, isio c, clo assado cn qualidadc dc assado. Qualqucr rcrcsalia quc sc inflija cn conscqucncia duna injusiia, causando dor a qucn foi injusio, scn ouiro fin ara o fuiuro, c vingana c nao odc icr ouiro iniuiio quc nao scja o dar consolaao clo quc sc sofrcu, con o asccio da dor inosia or sua vcz ao auior da injusiia. E isio naldadc c crucldadc c nao cnconiraria jusiificaiiva na noral. Una injusiia dc quc un Ioncn sc iorna culado a ncu rcsciio nao nc auioriza a fazc-lo sofrcr ouira. Pagar con o nal, scn finalidadc ulicrior, nao c noral, ncn noralncnic jusiificavcl, ncn or ncio dc qualqucr noiivo razoavcl. o dcto cnu nuo tcn scntdo. Por isio a icoria dc Kani, quc rcicndc scr a cna csialclccida unicancnic cn visia da uniao, c irracional c dcsiiiuda dc fundancnio. Coisa quc cnircianio nao incdc scja cla rcroduzida ainda nos cscriios dc nuiios lcgisias, ioda cnvolia dc frascs rcssonanics quc, cn uliina analisc, sao vazias dc scniido; dizcn, or ccnlo, quc con a cna o dcliio scra ciado, ou ncuiralizado, ou anulado, cic. Mas ningucn icn o dirciio dc arrogar-sc o oficio dc juiz, dc vingador urancnic noral, c dc unir o crro alIcio con a infliao da dor. Nuna alavra, dc inor a ciaao. Scria isio una rcicnsao lcn audaciosa; aicsia-o a Dllia con as alavras. Poquunto u Mn soncntc c cscuudu u ungunu c Eu s duc u ctIuuo, dz o ScnIo. Ccrio, o Ioncn icn o dirciio dc vclar cla scgurana da socicdadc, o quc nao c ossvcl scnao con a ancaa dc cnas ara iodas as acs qualificadas dc crininosos, con o fin dc rcvcni-las or ncio dc coniranoiivos, quc consisicn na cnalidadc cuja ancaa sc arcscnia; ial ancaa nao odc scr cficaz scnao con a condiao dc quc scja cunrida ioda vcz quc succda o caso a scr unido. A cna, ou nais caiancnic, a lci cnal, icn un fin urancnic rcvcniivo, quc c o dc rcvcnir o dcliio aoniando-lIc o casiigo. Esia vcrdadc c iao univcrsalncnic rcconIccida, iao cvidcnic cn si ncsna, quc a cnconiranos cnunciada na Inglaicrra, na aniiqussina fornula dc acusaao (indicincni} da qual o advogado da Coroa sc scrvc ainda no dia dc Iojc nas causas crininais c quc icrnina con as alavras. Sc ial vicr a scr rovado, vos, o dcnoninado N. N., scrcis unido con as cnas csialclccidas cn lci, a fin dc dissuadir os ouiros da raiica dc scnclIanics dcliios, ara o fuiuro". E quando un solcrano quiscssc agraciar o dclinqucnic condcnado jusiancnic, o ninisiro dcvcria olscrvar-lIc quc ncssc caso o dcliio sc rcciiria con frcqucncia. Tcr cn visia o fuiuro, cis o quc disiinguc a uniao da vingana; a uniao nao odc aiingir o scu fiio sc nao for alicada cn cccuao da lci, or isio quc dcsic nodo sc rcvclando incviiavcl cn alicar igualncnic a cna a iodos os casos fuiuros, nanicra lci o odcr dc iniinidar, quc c o fin rocurado. Sinio quc scn falia algun disculo dc Kani nc oljciara quc ial inicrrciaao faz do dclinqucnic unido un sinlcs ncio". Os laniisias rccicn coniinuancnic quc nao sc dcvc nunca iraiar o Ioncn cono ncio, nas cono fin". ccriancnic sao alavras quc soan nuiio c a naina c fciia ara agradar aos quc anan icr una fornula ara cviiar o iralalIo dc rcflciir nais dcnoradancnic; orcn, caninada clara luz do sol, cssa nao c nais quc una roosiao cnincnicncnic vaga, indcicrninada, quc aiingc scu alvo acnas dc nodo indircio c quc na alicaao icn ncccssidadc dc scr cada vcz clicada, rccisada, nodificada, orquc, ionada na sua gcncralidadc, ouco ou nada significa, rcvcla-sc insuficicnic c rollcnaiica. Dcsdc o noncnio cn quc o assassino c lcgalncnic condcnado scnicna caiial, dcvc ccriancnic scr cnrcgado cono ncio" c isio, con ioda a jusiia. Efciivancnic, a scgurana ullica, finalidadc csscncial do Esiado, foi criurlada clo dclinqucnic, ou anics, scria dcsiruda sc a lci nao cisiissc; o rcu, orianio, sua vida c sua cssoa dcvcn scrvir cccuao da lci c, cono conscqucncia, ao rcsialclccincnio da scgurana ullica; c acnas jusio scrvir-sc dclc cono quc dun ncio ara dar cccuao ao acio social quc acciiou na sua qualidadc dc cidadao; con csia convcnao c, cn viriudc dc Iavcr-lIc asscgurado o gozo da vida, da lilcrdadc c da roricdadc, cncnIou csscs ncsnos lcns cono garaniia duna igual scgurana ara os ouiros c csic cnIor iornou-o clc ncsno cigvcl. Esia icoria das cnalidadcs, iao dirciancnic clara ara qualqucr ccrclro dc raciocnio sao, nuiio longc csia dc scr una idcia nova, ao ncnos nos scus onios rinciais; acnas crros scnrc novos a iinIan quasc conlciancnic osio dc aric, razao or quc rcicndi dar-lIc aqui una cosiao nais clara. Quanio conicn dc csscncial ja csia conrccndido no quc diz a scu rcsciio Pufcndorf na olra Dc Officio Honinis ci Civis", L. 2., O. 13. Os ncsnos onios dc visia sao acciios or Hollcs no LcviaiIan", O. 15 c 28. Salc-sc quc cn nossos dias a susicniou FcucrlacI. Esia ianlcn crcssa nas scnicnas dos filosofos aniigos. Plaiao arcscnia-a clarancnic no Proiagora (ag. 114 da cdiao dc Dioni}, no Corgia (ag. 168}, c no undccino livro das Lcis (ag. 165}. Scncca cc crfciiancnic as idcias dc Plaiao c a icoria das cnas cn gcral con as alavras. Ncno rudcns unii quia cccaiun csi, scd nc cccciur" (O salio nao unc orquc sc ccou, nas ara quc nao sc cquc}. (Dc Ira 1. 16.} O Esiado c, orianio, o ccdicnic clo qual o cgosno racional rocura fugir s suas funcsias conscqucncias, cujo dano rcvcric conira clc ncsno, c o ncio ara cada qual iralalIar clo lcn ullico ara quc a cnconirc ianlcn o scu. Sc fossc ossvcl ao Esiado a lcna rcalizaao dc sua finalidadc, ial cono salc cada vcz nais sulncicr o rcsianic da naiurcza or ncio das foras Iunanas quc conccnira cn si, assin ianlcn con a surcssao dc ioda csccic dc nal, odcria scr csialclccida ncsno ncsic nundo, qualqucr coisa dc arccido con un ais dc nil naravilIas. Mas anics dc nais nada, o Esiado crnanccc nuiio aqucn do scu oljciivo; c dcois ficaria scnrc un nuncro infiniio dc nalcs alsoluiancnic incrcnics vida; c ondc csics nalcs fosscn orvcniura surinidos, o icdio scn dcnora lIcs ionaria o lugar, na razao c na ncdida do scu dcsaarccincnio c o sofrincnio coniinuaria cono danics a scr o clcncnio da cisicncia; alcn do quc, a discordia cnirc os indivduos nao odc dcsaarcccr ioialncnic c, sc as grandcs laialIas forcn inossvcis, assarao a nolcsiar-sc con cqucninos aiaqucs; quando finalncnic, or fcliz cvcniualidadc o Eris fossc roscriio do inicrno, a discordia iralalIaria no cicrno. Danida cono gucrra inicsiina cla insiiiuiao dun govcrno rcgular, rccnira or dc fora cono gucrra inicrovos, rcclanando cniao or grosso c duna so vcz, dir-sc-ia cono quc un dcliio quc iivcssc dciado acunular-sc, os sanguinarios sacrifcios quc as lcis salias lIc Iouvcsscn iolIido cn orncnor. E or fin, ncsno na suosiao dc quc una rudcncia, nascida dc nilIarcs dc anos dc ccricncia, cIcgassc a vcnccr ara scnrc iodos csscs flagclos, o dcrradciro rcsuliado scria un cccsso dc oulaao cn nosso lancia. Acnas con isio una conrccnsao audaz odcria inaginar aiualncnic os dcsasircs csaniosos quc dali dcrivarian.
A JUSTlA ETEHNA
Acalanos dc csiudar a ustu tcnou quc rcsidc no Esiado, c cuja nissao c rcnuncrar c unir. Vinos quc cssa jusiia so c jusiia cnquanio icn cn nira o fuiuro, scn o quc, qualqucr uniao dc dcliio scria injusiificavcl c nao lIc scria nais quc o conlcncnio, vazio dc razao c dc significado, un scgundo nal adicionado ao quc ja fora crcirado. Mui divcrsancnic succdc con a ustu ctcnu, a quc ja accnanos. Esia nao criou o Esiado nas o Mundo; nao dcriva dc insiiiuics Iunanas, ncn c sujciia ao acaso c ilusao; nao c inccria, vacilanic c susccivcl dc crro; c infalivcl, ccria c scgura. O concciio dc rcnuncraao conrccndc ja cn si o icno. Por isso a jusiia cicrna nao odc scr rcnuncradora; nao icn, cono a jusiia Iunana, a faculdadc dc dar ircgua, ncn rorrogaao, ncn ianouco cono a jusiia Iunana icn ncccssidadc dc icno ara cisiir a fin dc concnsar, unicancnic con o aulio do icno, as nas acs con as suas nas conscqucncias. Aqui, a cna dcvc csiar iniinancnic ligada ao crro, quc anlas consiiiuan una so coisa. (C. g.} Eur. a. Siol. Ecl., 1., c. 4 (Crcdcs orvcniura quc as iniquidadcs vocn solrc as asas aic aos Dcuscs? E quc vcnIan dcois cscriias nas aginas do livro dc Iovc c quc Iovc cn as vcndo, una os noriais? Ncn iodo o ccu lasiaria ara quc Iovc cscrcvcssc os ccados dos Ioncns c nandassc a cada un o casiigo; c coniudo, a Jusiia lIc csia conrccndida, sc qucrcis vc-la.} Quc igual jusiia cicrna cisic rcalncnic na csscncia do nundo, cis o quc logo sc iornara cvidcnic ara o lciior, sc c quc nc scguiu aic aqui c alrangcu o cnsancnio quc vou dcscnvolvcndo. O nundo, con ioda a nuliilicidadc das suas arics c das suas fornas, c o fcnncno, a oljciividadc dun so qucrcr-vivcr. A roria cisicncia c o nundo dcssa ncsna cisicncia, ianio no conjunio cono na arccla. rovcn unicancnic da Voniadc. En qualqucr oljcio a voniadc sc rcvcla rccisancnic cono sc icn dcicrninado a si roria, or si roria c fora do icno. O nundo nao c nais quc un csclIo. E qualqucr coisa finiia, cono iudo quanio cnccrra dc dorcs c afas, cricncc crcssao daquilo quc qucr a voniadc. assin orquc assin o qucr a voniadc. , orianio, rigorosa jusiia quc qualqucr scr lcvc cn si ncsno a cisicncia cn gcral, a da sua csccic c da sua roria individualidadc alsoluiancnic iais cono sao, nas condics dadas c no nundo ial cono c consiiiudo, rcgido clo acaso, clo crro, caduco, cfcncro, criado ara a dor. En iudo quanio lIc succdc, ou anics, cn iudo quanio odc succdcr-lIc, ouira coisa nao sc lIc faz nunca, scnao jusiia. Porquanio assin c a sua voniadc c c ial qual c o scu nundo. A rcsonsalilidadc da cisicncia c a condiao do nundo cricnccn acnas ao nundo c nao a ouircn, orquc, qucn icria orvcniura qucrido cIana-las solrc si? Qucr-sc salcr o quc valcn os Ioncns do onio dc visia noral, individualncnic c cn gcral? Nada sc icn a fazcr scnao considcrar-lIcs o dcsiino individualncnic c cn gcral. cnuria, niscria, calanidadc, sofrincnio c noric. Fcina solrc o nundo una jusiia cicrna; c, sc ionados cn nassa os noriais nao fosscn iao aljcios, a soric cn gcral nao lIcs scria iao irisic. Ncsic scniido odcnos dizcr. O rorio nundo c a scnicna do nundo". Sc sc uscsscn nuna lalana, dun lado iodas as niscrias do nundo c do ouiro iodas as suas culas, con ccricza o cquillrio scria crfciio. ccrio, iodavia, quc cla inicligcncia dcrivada da voniadc ara scr-lIc scrva, cla inicligcncia ial qual c dada ao indivduo, o nundo nao sc nosira cono sc rcvcla dcois ao olscrvador, ou scja, cono oljciividadc duna ncsna c unica voniadc dc vivcr, idcniica con clc. O olIar grossciro do indivduo c iurlado or aquilo quc os Hindus dcnoninan o vcu dc Maya. En lugar da coisa cn si nao vc nais quc o fcnncno no icno c no csao, no rincio dc individuaao c nas ouiras fornas do rincio dc razao. Con ial nodo dc conIccincnio, iao liniiado, nao arccndc a csscncia das coisas quc c una so; vc soncnic os fcnncnos quc aarcccn isolados, divisos, inuncravcis, divcrsos c nao ncnos conirarios. Parccc-lIc, cniao, quc razcr c dor sao coisas dc iodo difcrcnics; ial ou ial cssoa sc lIc arcscnia cono carrasco ou assassino c ial ou qual ouira cono nariir c viina; a crvcrsidadc c ara clc una coisa c a dor c ouira. Vc quc uns vivcn alcgrcncnic na alundancia c nos razcrcs, cnquanio ouiros norrcn dc noric crucl, dc fonc c dc frio. Eniao crgunia. Ondc csia, orianio, a Jusiia? E, sol o inulso violcnio dcssa voniadc da qual icvc a origcn c a csscncia, lana-sc aos razcrcs c s voluiuosidadcs da vida, rcndc-sc-lIcs con iodas as foras, c nao salc quc con csic aio da sua voniadc, colIcu c rclacionou consigo ncsno iodas cssas dorcs da vida c iodas cssas ioriuras, cujo asccio o fazia ouco danics csircncccr dc Iorror. Vc as dorcs do nundo c lIc vc ianlcn a naldadc. Mas longc dc conrccndcr quc sc iraia acnas dc asccios difcrcnics do fcnncno do ncsno qucrcr-vivcr, arccc-lIc quc sao divcrsos cnirc si, ou anics, uns oosios aos ouiros, c rocura con soliciiudc, cnlclido cono csia clo rincio dc individuaao c ccgo clo vcu dc Maya, sulirair-sc s dorcs, ao sofrincnio do scu rorio cu" con a naldadc, isio c, con fazcr os ouiros sofrcrcn. Porquanio, cono nuna larca, quando o nar furioso sc cncacla, crgucndo na incnsidao dos Iorizonics o coniorno da vaga nonsiruosa c o narinIciro cnircianio crnanccc iranquilancnic scniado, cIcio dc confiana no scu lcnIo fragil, assin ianlcn, cn ncio dun nundo rclcio dc ansicdadcs o Ioncn isolado coniinua calno, orquc sc aoia c confia no rincio dc individuaao c na nancira cla qual o indivduo conrccndc as coisas do fcnncno. O nundo incnso, iodo cIcio dc dorcs, nun assado infiniio cono nun infiniio fuiuro, c ara clc qualqucr coisa dc ignoio, una falula. A sua incrccivcl cssoa, o scu rcscnic, quc nao c scnao un onio, o scu lcn-csiar noncnianco, cis ara clc a rcalidadc. Nao Ia csforo quc nao faa ara conscrva-la, aic quc lIc nao alra os olIos un conIccincnio nais jusio dc iodas csias coisas. Aic cniao, nos nais rccndiios rccanios da sua conscicncia, agiia-sc sinlcsncnic un olscuro rcsscniincnio dc quc iudo isio, cn dcrradciro canc, nao lIc c dc iodo dcsconIccido, c quc anics odcria icr con clc ial rclaao quc o rincio dc individuaao nao csiaria cn condics dc dcfcndcr. Dcssc rcsscniincnio rovcn o frcniio irrcsisivcl, conun a iodos os Ioncns (c ialvcz ianlcn aos aninais nais inicligcnics}, frcniio quc os ionc da inroviso ioda vcz quc, or un acaso qualqucr, sc dcsconccricn solrc o rincio dc individuaao, quando o rincio dc razao, sol qualqucr una dc suas fornas arccc sofrcr dcrrogaao. Por ccnlo, quando nos arccc quc sc roduz nudana scn causa, ou quc alguna cssoa noria rciorna solrc a Tcrra, ou quc or ouiro nodo qualqucr o assado c o fuiuro sc arcscnian dianic dc nos, ou quc vcjanos roinos oljcios assaz longnquos. O incnso icrror quc cn iais casos nos invadc rcsulia do faio dc csiarnos iurlados c confusos accrca da nossa nancira dc inicrrciar os fcnncnos, nancira quc c susccivcl dc nos fazcr considcrar nossa cssoa cono scarada do rcsio do nundo. Tal scaraao, ao conirario, cisic acnas no fcnncno, nunca na coisa cn si. solrc isio sc fundancnia a jusiia cicrna. En vcrdadc c icrrcno ninado aquclc solrc o qual csia colocada a fclicidadc icnoral c solrc quc, ncsic nundo, a salcdoria crranic cranlula. Esia roicgc o indivduo da dcsgraa, aqucla lIc rocura o razcr; nas o indivduo nao c nais quc un fcnncno c sc difcrc dos dcnais, c sc csia iscnio das dorcs sofridas or ouiros, nao o csia scnao cono fcnncno, cn viriudc do rincio dc individuaao. Scgundo a csscncia vcrdadcira das coisas, iodo Ioncn dcvc considcrar as dorcs iodas do nundo cono sc fosscn suas, c ionar or rcais, ianlcn, as quc sao acnas ossvcis c isio aic ao noncnio cn quc consiiiui a scr un qucrcr-vivcr dccidido, ou scja, or iodo o icno cn quc afirnar a vida con iodas as suas foras. Para qucn ossui inicligcncia quc cncira ara alcn do rincio dc individuaao, a fclicidadc icnoral, dadiva do acaso, ou rcsuliado arrancado cla rudcncia s gucrras do dcsiino, cn ncio do sofrincnio univcrsal, nao c nais quc o sonIo do ncndigo quc sc vc rci, nas quc acordara ara rcconIcccr quc sc iraiava duna ilusao quc o Iavia fciio crcr csiar sulirado as niscrias da cisicncia. A jusiia cicrna sc sulirai ao olIar quando a inicligcncia c cscrava do rincio dc razao c cnquanio csia cnlclida clo rincio dc individuaao. ncsias condics o Ioncn dclaldc a rocura; c odc acnas sulsiiiui-la or ficcs. Vc o nalvado, dcois dc infanias c crucldadcs dc ioda csccic, vivcr no razcr c norrcr scn nunca icr sido inquiciado. Vc o orinido arrasiar aic o fin una vida dc afas scn quc nunca aarca un vingador ou un rcnuncrador. Pcrcclc c conrccndc a jusiia cicrna soncnic qucn salc clcvar- sc acina do conIccincnio quc roccdc scgundo o rincio dc razao c quc sc liniia aos orncnorcs, qucn salc concclcr as idcias c vcr ara alcn do rincio dc individuaao, c qucn rcconIccc quc as fornas do fcnncno nao cricnccn coisa cn si. Soncnic csic, con a clcvaao da roria inicligcncia, odcra conrccndcr a vcrdadcira csscncia da viriudc, ial cono lIc scra dcniro cn lrcvc rcvclada cla scqucncia das rcscnics considcracs, ainda quc ara raiica-la nao sc lIc rcqucira o conIccincnio alsiraio. Por conscguinic, qucn suliu a ial ccclsiiudc dc idcias conrccndc quc, scndo a voniadc o rincio dc iodo fcnncno, os iorncnios infligidos a ouircn, assin cono os quc clc ncsno sofrc, o nal cono a dor, scnrc golcian o ncsno scr. soncnic os fcnncnos nos quais aarcccn o nal c a dor, sc nosiran sol a forna dc indivduos disiinios, scarados or icno c csao disianics. Enicndc quc a disiinao cnirc aquclc quc infligc a dor c aquclc quc a sofrc c acnas fcnncno c nao alrangc a coisa cn si, a voniadc quc cn anlos cisic; csia, induzida ao cngano cla inicligcncia dcsiinada a scrvi-la, dcsconIccc a si ncsna c, rocurando nun dos scus fcnncnos auncnio dc lcn- csiar, roduz cn ouircn un cccsso dc dor. Arrasiada cla sua violcncia, dilaccra con os dcnics a roria carnc, ignorando quc assin sc fcrc a si ncsna, nanifcsiando dcsia nancira, or ncio da individuaao, o niino confliio quc oculia no scio. Pcrscguidor c crscguido sao idcniicos. Esic sc cngana nao acrcdiiando icr a sua aric no sofrincnio; aquclc sc cngana nao acrcdiiando ariiciar da culalilidadc. Sc a visao cIcgassc a sc lIcs dcsccrrar, o nalvado rcconIcccria quc, na vasiidao do nundo, clc ncsno vivc no niino dc cada criaiura quc sofrc c quc, quando doiada dc razao, cnlaldc sc inicrroga or quc razao foi cIanada a vivcr, ara curiir cnas quc salc nao icr ncrccido. O infcliz, or scu iurno, conrccndcria quc iodo o nal, quc sc concic ou quc foi conciido solrc a icrra, dcriva dcssa ncsna voniadc quc lIc consiiiui a csscncia c da qual nao c clc nais quc fcnncno; conrccndcria quc, or viriudc dc ial fcnncno c da rcscciiva afirnaao, clc assuniu iodos os riscos quc lIc sao dccndcnics c dcvc suoria-los con ioda a jusiia or iodo o icno cn quc coniinua a scr cssa voniadc. Tal visao insirou o gcnio adivinIador dc Caldcron quando, no drana A Vida c un SonIo", diz. Pucs c dcto nuo Dc IonIc cs IuIc nucdo. E cono rcalncnic nao scria un dcliio, do noncnio cn quc una lci cicrna o condcna noric? Con csics vcrsos Caldcron nao fcz nais do quc crinir o dogna crisiao do ccado original. O conIccincnio vivo da jusiia cicrna, cssc lrao dc lalana quc unc indissoluvclncnic o nuun cuuc ao nuun ocnuc rcqucr quc o Ioncn sc clcvc inicirancnic acina da individualidadc c do rincio ncsno da sua ossililidadc. do quc rcsulia quc cssc conIccincnio ficara scnrc inaccssvcl naior aric dos Ioncns, lcn cono a sua nais csirciia aliada, a conscicncia clara c rccisa da csscncia da viriudc, dc quc dcniro cn ouco nos ocuarcnos. Por isio, nos Vcdas, cujo csiudo so cra crniiido s ircs casias rcgcncradas, consiiiuinics da douirina csoicrica da sua filosofia, os salios aniigos da ndia a clicaran iao dirciancnic quanio o concciio dc cr si c a lngua lIcs crniiia, scnrc dc acordo con a sua nancira dc cor nao ncnos inaginosa do quc rasodica. Mas na rcligiao oular ou douirina csoicrica, arcscniaran-na unicancnic or ncio dc niios. Tal cosiao cnconirano-la nos Vcdas, fruio da nais alia inicligcncia c da surcna salcdoria Iunana. Os UanisIad, quc cIcgaran a nos, cono a nais rcciosa das dadivas quc nos icn dado o rcscnic scculo, rcvclan-nos a sulsiancia dcssa conscicncia crcssa cn divcrsos nodos, dos quais c digno da nais scria considcraao o scguinic. Fazcn-sc assar sol os olIarcs do disculo, iodos os scrcs do nundo aninado c inaninado, c solrc cada un dclcs sc ronuncia a alavra Tutouncs, ou nais corrciancnic tut tuun us, crcssao quc assou ara a fornula cIanada MuIuuuIu c quc significa. Isto cs tu.(l} Para o ovo, nos csirciios liniics cn quc a inicligcncia lIc crniiia conrccndcr csia vcrdadc, foi cla iraduzida ao rincio dc razao quc or sua naiurcza nao odc adniii-la ura c cn si, acIando-sc aic cn coniradiao con cla. Todavia, sol forna dc niio foi-lIc dado un cquivalcnic suficicnic ara scrvir dc rcgra dc conduia, ois quc csia inicrrciaao nciaforica c confornc ao conIccincnio scgundo o rincio dc razao lIc crniic conrccndcr o valor noral da conduia, cnlora scja coisa csiranIa a ial csccic dc conIccincnio. Ora, c csic o oljciivo dc ioda douirina rcligiosa, cnquanio nao sao nais quc niios quc rcrcscnian vcrdadcs a quc a grosscira inicligcncia do Ioncn nao odc cIcgar. Ncsic scniido o niio Iindu odc scr diio, na linguagcn dc Kani, un osiulado da razao raiica. E sol ial onio dc visia icn a incnsa vaniagcn dc conicr acnas os clcncnios osios sol os olIos cla rcalidadc c dc odcr. orianio, aoiar cada alsiraao con dados iniuiiivos. Enicndo aludir ao niio da iransnigraao das alnas, o qual cnsina quc iodos os sofrincnios, quc quando vivos Iouvcrnos infligido a ouira criaiura, dcvcrao scr ciados sofrcndo-sc idcniicancnic as ncsnas dorcs ncsia icrra, dc ial nodo quc, sc algucn nao iivcr fciio nais quc naiar un aninal, dcvcra dcois dun icno infiniio rcnasccr sol a figura do ncsno aninal c adcccr a ncsna soric. A ncicnsicosc cnsina, ianlcn, quc a conduia do nau condcna a rciornar a icrra sol a forna da criaiura sofrcdora c dcsrczada, rcnasccndo nulIcr, aninal, aria, iscIandala, lcroso, crocodilo, cic. Arcscnia iodos os iorncnios con quc ancaa sol inagcns iniuiiivas, ionadas no nundo rcal sol figura dc criaiuras quc sofrcn c quc ignoran ianlcn or quc ncrcccran scnclIanic dcsiino; c assin nao icn ncccssidadc dc cIanar cn scu aulio ncnIun ouiro infcrno. En concnsaao, cono rcconcnsa viriudc roncic novo nascincnio sol forna nais nolrc c nclIor, cono lrananc, salio ou sanio. Mas a rcconcnsa surcna, ronciida aos aios nais nolrcs c rcsignaao nais crfciia, rcscrvada ianlcn csosa quc cn scic cisicncias succssivas norrcu voluniariancnic na fogucira clo narido, c ao Ioncn uro cujos lalios nunca ronunciaran ncniira, csia rcconcnsa nao odc scr crcssa clo niio cn linguagcn Iunana scnao dc nodo ncgaiivo, con a roncssa iao frcqucnicncnic rcciida dc nao nais dcvcr nasccr. non udsuncs tcun cxstcntun uucntcn,(2} ou cono cnuncian os Dudisias quc nao adniicn os Vcdas ncn as casias. Tu cIcguus uo Nuunu, ou scu dto, u un cstudo cn quc nuo cxstcn quuto cosus. o nuscncnto, u ucIcc, u docnu c u notc. Janais niio algun sc aroinou c sc aroinara duna vcrdadc filosofica accssvcl a iao oucos, cono csia vclIa douirina do nais nolrc c nais aniigo dos ovos, no qual, ainda quc dcsnaiurada cn nuiios onios, rcina cono ariigo dc fc oular c ainda Iojc ccrcc, cono ccrcia Ia quairo nil anos, a nais dccisiva influcncia solrc a vida. Por isso cssa inicrrciaao niica non us utu foi adoiada con adniraao or Piiagoras c Plaiao quc a iinIan rccclido da India ou do Egiio, quc a rcsciiavan, quc a alicavan c qual davan crcdiio, ainda quc nao sailanos aic quc onio. Nos, cnircianio, nandanos aos lranancs nissionarios inglcscs c iccclcs da congrcgaao noraviana, a fin dc quc lIcs cndirciicn caridosancnic as crcnas c a fin dc quc lIcs cnsincn, a clcs lranancs, cono foran criados do nada c cono or cssa razao dcvcn csiar cncirados dc alcgria c rcconIccincnio. Mas nunca as nossas rcligics dciiarao razcs na India. A salcdoria aniiga c riniiiva do gcncro Iunano nao scra dcsiruda clos aconiccincnios quc iivcran lugar na Calilcia. Dcn ao conirario, a salcdoria da ndia sin c quc influi solrc a Euroa c quc iransfornara radicalncnic nossa cicncia c nossas idcias.
CONSClENClA DA JUSTlA ETEHNA
Das invcsiigacs cosias nao alcgorica, nas filosoficancnic solrc a Jusiia Eicrna, assarcnos agora a considcracs quc sc lIcs rcndcn dirciancnic solrc a inoriancia noral da conduia c assin ianlcn da conscicncia, quc c o conIccincnio sinlcsncnic scniido. Mas qucro anics cIanar a aicnao ara duas ariicularidadcs da naiurcza Iunana quc coniriluirao ara clicar cono o Ioncn, ao ncnos or un scniincnio vago, conIccc a sulsiancia da jusiia cicrna c a sua lasc, isio c, a unidadc c a idcniidadc da voniadc cn iodos os scus fcnncnos. Con cfciio, fora daquilo quc dcnonsiranos scr o oljciivo do Esiado cn unir, solrc o qual cnconira lasc o dirciio cnal quando Iouvcr sido conciida una aao injusia, roduz-sc nao soncnic na viina da na aao, frcqucnicncnic aninada clo dcscjo dc vingana, cono ianlcn no nais dcsinicrcssado cscciador, un scniincnio dc saiisfaao cn vcr o quc raiicou o nal suoria-lo a scu iurno na ncsna ncdida. A ncu vcr, con isio nao sc crinc ouira coisa scnao a conscicncia da jusiia cicrna, orcn nal conrccndida c incdiaiancnic falscada, orquc o csriio, ainda iurvo sol o incrio do rincio dc individuaao, concic una anfilologia dc concciios, cdindo ao fcnncno aquilo quc so cricncc coisa cn si; longc dc conrccndcr quc, no fundo, ofcnsor c ofcndido sao idcniicos c quc sc iraia scnrc do ncsno scr, o qual dcsconIcccndo-sc no scu rorio fcnncno, suoria ao ncsno icno a dor c a cula, qucr ianlcn vcr a dor no indivduo cn quc ja a cula sc cnconira. Quando un Ioncn, dc naldadc fora do conun, acunula faculdadcs quc nuiios dc scus scnclIanics nao ossucn, conquanio scjan nalvados ianlcn, a fora da sua inicligcncia lIc da solrc clcs una sucrioridadc incnsa, crniiindo-lIc airair calanidadcs inaudiias solrc nilIcs dc scrcs c ial scria, or ccnlo, un conquisiador Ia ncsic caso, lcn oucos quc nao qucrcrian vcr cssc ial ciar algun dia con una sona igual dc dorcs, os nalcs quc icn causado. Isio succdc orquc nao conrccndcn cono, cn si, o auior dc ianio nal c suas viiinas sc idcniifican; orquc nao vccn quc a voniadc quc as anina, a qual lIcs c o rorio rincio dc cisicncia, ianlcn cisic no scu carrasco, no qual nanifcsia a roria csscncia con circno grau dc clarcza; orquc nao vccn quc o orcssor sofrc ianio quanio os orinidos c nuna ncdida quc rccisancnic csia cn rclaao con a lucidcz naior da sua conscicncia c a vccncncia nais foric da sua voniadc. Mas una conscicncia nais rofunda, lilcria dos vnculos do rincio dc individuaao, una inicligcncia nais clcvada, fonic dc ioda viriudc ou dc ioda grandcza dc alna, ja nao nuirc iais cigcncias dc jusiia vingadora. Disio cnconiranos a rova na noral crisia quc roilc alsoluiancnic quc sc rcsgaic o nal con o nal c quc faz rcinar a jusiia cicrna nun doninio quc nao c o do fcnncno, nas sin o da coisa cn si. (A nin a vingana, Eu darci a rciriluiao, diz o ScnIor. Fon. XII, 19.} Ha ouiro irao caracicrsiico da naiurcza Iunana, nuiio nais surrccndcnic, nas ianlcn nuiio nais raro, quc indica o ncsno dcscjo dc fazcr dcsccr a jusiia cicrna ao icrrcno da raiica, ou scja, do rincio dc individuaao, quc ao ncsno icno aicnicia a confusao da conscicncia c dcnonsira cono o qucrcr- vivcr ja o dissc linIas acina rcrcscnia or sua conia una grandc iragiconcdia c cono una ncsna c unica voniadc iransira cn iodos os scus fcnncnos. cis do quc sc iraia. Vcnos or vczcs un Ioncn rccrininar iao rofundancnic alguna grandc iniquidadc dc quc foi viiina ou ncsno ncro. cscciador, quc c caaz dc fazcr rcflciidancnic o sacrifcio scguro da roria vida ara aiingir con a sua vingana o auior do nal. Vcno-lo, or ccnlo, crscguir or longos anos algun odcroso orcssor, assassina-lo c sulir dcois ao ailulo ara sofrcr a noric quc rcvia c quc ncn ncsno rocurou cviiar, orquc a scus olIos a vida so iinIa valor cono ncio dc cIcgar vingana. Tais ccnlos sc cnconiran csccialncnic cnirc os csanIois. Procurando aicniancnic o significado dcsic scniincnio dc vingana, dcscolri-lo-cnos lcn difcrcnic do scniincnio conun quc rocura suavizar o nal sofrido con o csciaculo do nal infligido. Dcvcnos, alias, rcconIcccr quc o quc o insira ncrccc ncnos o iiulo dc vingana quc o dc uniao ois quc icn cn visia influir solrc o fuiuro or ncio do ccnlo, c iudo isio scn o nnino fin cgosia no quc diz rcsciio ao vingador, visio quc sua crda c ccria, c no quc diz rcsciio socicdadc, a cuja scgurana rovccn as lcis. No caso a cna c alicada or un indivduo isolado c nao clo Esiado, ncn ianouco cn cccuao dc lci; csia aiingc anics una aao quc o Esiado nao qucria ou nao odia unir c da qual dcsarova o casiigo. Eu crcio quc una indignaao, susccivcl dc conclir un Ioncn iao alcn dos liniics dc iodo anor a si ncsno, surgc do nais rofundo scniincnio conscicnic quc cssc Ioncn ossui dc scr clc ncsno, cssc qucrcr-vivcr iodo iniciro quc sc rcvcla cn iodos os scrcs c cn iodos os icnos c quc nao odc crnancccr indifcrcnic ao rcscnic ncn ao nais longnquo fuiuro, ois quc csscs lIcs cricnccn cn igual ncdida. c afirnando ial qucrcr, clc cdc nada ncnos quc isio, quc no drana quc rcrcscnia nao conarca nais un sujciio iao nonsiruosancnic cccravcl, c rocura iniinidar os fuiuros cclcrados con o ccnlo duna vingana conira a qual nao Ia dcfcsa ossvcl, dcsdc o noncnio cn quc o icnor da noric nao faz rccuar o vingador. O qucrcr-vivcr, conquanio sc afirnc ainda, aqui ja nao csia anco ao fcnncno isolado, ao indivduo; conrccndc a idcia da Iunanidadc dc quc dcscjaria urificar o fcnncno dc dcfornidadcs iao nonsiruosas c rculsivas. Para una criaiura Iunana c un irao dc caraicr raro, significaiivo, quc sc clcva aic o sullinc, o sacrificar-sc o rorio indivduo, asirando a iornar-sc o cccuior dcssa jusiia cicrna, da qual dcsconIccc, iodavia, a vcrdadcira naiurcza.
ONDADE E MALDADE
As rcccdcnics considcracs solrc a conduia do Ioncn nos rcararan ara csic uliino csiudo c nos faciliiaran considcravclncnic a iarcfa dc r cn claro, sol forna alsiraia c cn csriio filosofico, a inoriancia vcrdadcirancnic noral da conduia, o quc, cn lngua vulgar, c indicado clos icrnos Ion c nuu, icrnos con quc o Ioncn sc conicnia ara conrccndc-la inicirancnic, alcn do quc dcnonsirarcnos quc iudo isio faz aric do nosso cnsancnio fundancnial. Mas anics, as nocs dc Ion c dc nuu quc nos scus cscriios os filosofos Iodicrnos (coisa csiranIa!} considcran cono sinlcs c, or conscguinic, cono insusccivcis dc analisc cnquanio cu qucro scjan rcconduzidas ao scu significado rorio, ara nao dciar o lciior no crro dc acrcdiiar quc conrccndcn nais do quc c cn rcalidadc o caso c quc crinan ja dc cr si iudo quanio c ncccssario cor agora. Posso lcn fazc-lo dc ninIa aric, orquanio nao icnIo a inicnao dc cnirincIcirar-nc ncsics aragrafos da noral airas da alavra Ion, ianio quanio nao o fiz na Esiciica con as alavras Ico ou ucdudco, ara dar a cnicndcr dcois, assunindo un ar nuiio gravc c aos Iavcr-lIcs aduzido o afio dudc o qual arccc icr Iojc una inoriancia csccial c scrvir dc cscaaioria cn nuiias circunsiancias, ara dar a cnicndcr, rciio, quc ronunciando csias ircs alavras fiz alguna coisa nais do quc accnar a ircs concciios vasios c alsiraios, or conscguinic nuiio olrcs dc conicudo c quc icn origcn c significados divcrsssinos. Con cfciio, csias ircs alavras, quc cn origcn indicavan algo dc iao crfciio, so odcn agora insirar rcugnancia, orquc qualqucr lciior quc Iaja ionado conIccincnio dos cscriios nodcrnos, dcvc icr visio nil vczcs o auior nais incaaz dc cnsar, inaginar quc lIc lasia ronuncia-las, iodo loquialcrio c con a crcssao dun lodc insirado, ara icr anunciado una rofunda vcrdadc. A noao dc ucdudco foi clicada na ninIa disscriaao solrc o rincio dc razao, ca. 5. 29 c scg. Todo o nosso livro icrcciro scrviu ara dar cla rincira vcz o vcrdadciro significado da noao Ico. Agora nos ocuarcnos cn rcsiiiuir noao Ion, o scu vcrdadciro scniido, o quc odc scr fciio cn oucas alavras. Tal concciio c csscncialncnic rclaiivo c indica a conucncncu dun oljcio a ugunu tcndcncu dctcnnudu cu uontudc. Assin, ois, o cnsancnio acciia or lon iudo aquilo quc saiisfaz a voniadc cn qualqucr das suas nanifcsiacs, iodos os oljcios quc a scrvcn na consccuao do scu cscoo, ainda quc, or ouiro lado, scjan difcrcnics cn iudo o nais. Por isio dizcnos. Don rcasio, lon caninIo, lon icno, loas arnas, lon augurio, cic.; cn lrcvc, cIananos lon iudo aquilo quc c rccisancnic cono dcscjanos quc scja naquclc noncnio, assin quc ial coisa odc scr loa ara alguns, scndo o oosio ara ouiros. A noao Ion sc dividc cn duas sulcsccics. Una quc sc rcfcrc saiisfaao incdiaia da voniadc aiual c ouira quc lIc conrccndc a saiisfaao ncdiaia, colocada no fuiuro; diio cn ouiras alavras, a rincira conccrnc ao dclciiavcl, a scgunda ao uiil. A noao oosia, aic quc sc iraia dc scrcs nao cognosccnics, c crcssa clo icrno nuu, nais rarancnic c nais alsiraiancnic con a alavra nu. Indican, orianio, iudo aquilo quc nao conlina con a icndcncia aiual da voniadc. Cono foran qualificadas iodas as coisas quc odcn icr alguna rclaao con a voniadc, assin foi alicada aos scrcs Iunanos acIados favoravcis, icdosos, sinaiicos, a qualificaao dc Ions, conscrvando o ncsno significado c o ncsno scniido rclaiivo quc sc cnconira ncsic nodo dc dizcr. Fulano c lon ara nin, nas nao ara ii". Porcn, aquclcs cujo caraicr c ial quc, longc dc qucrcr conirariar os dcscjos alIcios, csiao scnrc disosios a favorccc- los, aquclcs quc consianicncnic sc nosiran icdosos, afavcis, lcncficos, csscs, dada cssa rclaao quc a conduia lIcs icn con a voniadc alIcia cn gcral, foran dcnoninados cn scniido alsoluio, Ioncns Ions. O concciio conirario c crcsso cn alcnao, c Ia ccrca dc ccn anos ianlcn cn franccs, con una alavra divcrsa, quando sc iraia dc scrcs inicligcnics (aninais c Ioncns} c ial nao c o caso ara ouiras criaiuras. Sao cIanados Iosc ou nccIunts; csia disiinao nao cisic na naior aric das ouiras linguas; assin, a grcga dcsigna or (C. g.}" a laiina or nuus, a iialiana or cutuo, a inglcsa or Iud, ianio aos Ioncns quanio s coisas inaninadas, quc conirarian as asiracs da voniadc individual dcicrninada. Assin, ois, vcriidas cn origcn ara a aric assiva do lon, as invcsiigacs so nais iardc udcran conduzir-sc ara a aric aiiva, a fin dc csiudar a conduia do Ioncn qualificado Ion, nao nais cn rclaao aos ouiros, nas cn rclaao a si ncsno c solrciudo ara dar-sc conia, or un lado, do rcsciio oljciivo quc insira aos ouiros c da saiisfaao cn si ncsna csccial, quc airilui cvidcnicncnic ao indivduo, do noncnio cn quc a adquirc con sacrifcios dc ioda soric; c or ouiro lado, da dor inicrna quc aconanIa o nau roosiio, qualqucr quc scja a vaniagcn cicrna quc Iaja dado a qucn o nuiria. Ai iivcran origcn os sisicnas dc noral, ianio os quc sc aoian na filosofia, quanio os quc sc fundan nas rcligics. Todos clcs rocuran rcunir or algun nodo a fclicidadc viriudc. Os rinciros csforan-sc ara cIcgar a cssc onio, ou or ncio do rincio dc coniradiao, ou clo da razao, isio c, idcniificando a fclicidadc con a viriudc, ou fazcn a rincira dcrivar da uliina; nas nao nos dao nais do quc sofisnas. Os scgundos crccn aiingir o oljciivo, adniiindo ouiros nundos alcn dos quc a ccricncia nos odc fazcr conIcccr.(1} O nosso csiudo, cnircianio, nos fara salcr quc a csscncia da viriudc c una asiraao quc ossui cfciivancnic una icndcncia coniraria da fclicidadc quc qucr o lcn-csiar c a vida. Dc quanio Iavcnos cosio rcsulia quc, cn viriudc da sua noao, o lon c (C. g.} ou scja, csscncialncnic rclaiivo, orquc a sua nutuczu consisic na sua rclaao con una voniadc csccial. O Ion uIsouto c, orianio, una coniradiao; o lcn surcno, sunnun Ionun, significa a ncsna coisa, isio c, una saiisfaao final da voniadc, dcois da qual nao nais surgirian novos dcscjos, noiivo dcrradciro cujo cunrincnio aagaria dc nancira indcsiruivcl o qucrcr. Ora, scgundo as considcracs coniidas aic aqui, ncsic quario livro, scnclIanic coisa c inadnissvcl. A voniadc nao odc cnconirar una saiisfaao quc lIc crniia nao nais rcconcar a qucrcr, ianio quanio nao odcria o icno acalar ou concar. Nao cisic ara a voniadc una rcalizaao duravcl c ara scnrc saiisfaioria da sua asiraao. A voniadc c o ioncl das Danaidcs. Para cla nao Ia lcn surcno, alsoluio, nas acnas un lcn quc c scnrc rovisorio. Sc, orcn, nos cncnIasscnos con o fin dc dar un cnrcgo Ionorario, dc ccria nancira a iiulo cncriio, a una aniiga locuao quc nao sc quiscssc r conlciancnic fora dc uso, odcr-sc-ia, figuradancnic c nciaforicancnic, dcnoninar Icn uIsouto, sunnun Ionun", ao qucrcr quando sc surinc c sc ncga a si ncsno, vcrdadcira auscncia dc voliao, unica a aagar c sufocar ara scnrc a voniadc, unica a dar iao grandc saiisfaao quc ja nao odc scr criurlada or coisa alguna, unica a rcdinir o nundo c disio iraiarcnos dcniro cn ouco no fin dcsic csiudo. Podc-sc considcra- la cono o unico rcncdio quc cura radicalncnic, cnquanio iodos os ouiros nao sao nais quc aliaiivos c anodinos. Ncsic scniido, a alavra grcga (C. g.}" lcn cono a laiina ns Ionoun sc alican ainda nclIor coisa. Eis quanio iinIa a dizcr solrc as crcsscs Ion c nuu. Agora, cnircnos na qucsiao. Quando un Ioncn, acnas sc lIc ofcrca a ocasiao c ncnIuna fora circna lIo inca, csia scnrc disosio a agir injusiancnic, nos o cIananos nuu. Isio significa, scgundo a nossa dcfiniao dc injusiia, quc cssc Ioncn nao sc liniia a firnar o scu qucrcr-vivcr cono sc nanifcsia no scu coro, nas csicndc cssa afirnaao aic ncga-la nos ouiros indivduos. Dcnonsira-o rocurando cnrcgar as foras dcsscs indivduos ao scrvio da sua voniadc c dcsiruir- lIcs a cisicncia quando sc iornan olsiaculo s suas asiracs. Tudo isio rcsulia, cn uliina analisc, daquclc circno cgosno cuja naiurcza Iavcnos dcfinido anicriorncnic. Dcsdc o conco rcssalian aqui duas coisas. En nco ugu, quc a vivacidadc do qucrcr- vivcr c cccssiva cn ial indivduo c vai alcn da afirnaao do scu rorio coro; cn scgundo ugu, quc a sua conscicncia, sulnciida ao rincio dc razao c cnlclida do rincio dc individuaao, sc aicn olsiinadancnic acgada disiinao quc csic uliino csialclccc cnirc a sua cssoa c iodas as ouiras; or conscqucncia, cssc algucn nao rocurara scnao o rorio lcn c crnancccra conlciancnic indifcrcnic ao dos ouiros; ou anics, o rorio scr dclcs scra csiranIo a scus olIos c scarado dclcs or un largo alisno; orquc, a lcn dizcr, os considcrara cono sinlcs faniasnas quc nada icn dc rcal. Esics dois clcncnios fornan a lasc fundancnial dun caraicr nau. Tal vccncncia cccssiva do qucrcr c ja dc cr si c dirciancnic, una fonic consianic dc dor. Princirancnic orquc qualqucr qucrcr, cono ial, nascc da ncccssidadc, orianio, da dor. (Assin vinos ianlcn, no livro icrcciro, quc a calna rovisoria dc algun qucrcr, roduzida quando, sujciio uro c involuniario do conIccincnio corrclaiivo da idcia", o Ioncn sc alandona conicnlaao do lclo, c ja or isso un clcncnio rincial do razcr csiciico.} Dcois, orquc a concaicnaao causal das coisas faz con quc, na naior aric das vczcs, os dcscjos fiqucn insaiisfciios, c con quc a voniadc scja nais frcqucnicncnic conirariada do quc saiisfciia, succdcndo quc un qucrcr vccncnic c nuliilo acarrcia consianicncnic un sofrincnio nuliilo c vccncnic. Porquanio iodo sofrincnio c unicancnic un qucrcr insaiisfciio c conirario. A roria dor fsica rcsulianic duna lcsao ou duna dcsiruiao naicrial, so c ossvcl cono dor orquc o coro c a voniadc oljciivada. Esic faio, dc un sofrincnio violcnio c nuliifornc scr inscaravcl dun qucrcr igualncnic violcnio c nuliifornc, c o quc inrinc fisiononia dos Ioncns dc faio naus, o cunIo duna foric dor inicrna. Mcsno quando iivcsscn iodas as aarcncias da fclicidadc, a infclicidadc rcssaliar-lIcs-ia no scnllanic acnas ccssasscn dc fingir. Con o Ialiio, csic scniincnio dc ioriura inicrna, dirciancnic rorio do nau, rovoca ianlcn o razcr graiuiio c indccndcnic do cgosno, roduzido clo cnar alIcio; ial razcr c o quc consiiiui a nuuudcz roriancnic diia, a qual odc cIcgar aic crucldadc. Eniao, a dor alIcia nao c nais o ncio dc cIcgar aos oljciivos da roria voniadc, nas c finalidadc or si ncsna. Eis a clicaao orncnorizada do fcnncno. Scndo o Ioncn a nanifcsiaao duna voniadc csclarccida or una inicligcncia sucrior, conara consianicncnic a roorao cnirc a saiisfaao rcal c scniida cla sua voniadc c a saiisfaao ossvcl quc lIc faz cnircvcr a inicligcncia. Da nascc a invcja. Cada rivaao c agravada dcsncdidancnic cla fclicidadc alIcia c aliviada cla ccricza dc quc ouircn sofrc a ncsna rivaao. Os nalcs conuns a iodos, incrcnics vida Iunana, ouco nos afligcn. O ncsno succdc con os quc dcrivan do clina c cricnccn a ioda una rcgiao. A rccordaao dc sofrincnios naiorcs quc o nosso, acalna a nossa dor. O csciaculo do cnar alIcio aquicia o nosso. Quando, ois, nun Ioncn os inulsos da voniadc sao dc violcncia cccssiva; quando, dcvorado cla avidcz, clc qucrcria alraar iudo duna vcz ara ciinguir a scdc do scu cgosno, c quando ao ncsno icno dcvc convcnccr-sc, cn vcrdadc, dc quc qualqucr saiisfaao c acnas ilusoria, quc scus dcscjos nao nanicn, cn sc rcalizando, aquilo quc con a cscrana ronciian, ou scja, a quiciaao da sua avida voniadc, quc un dcscjo aagado nao faz nais do quc rcvcsiir una forna nova sol a qual rcconca a aiorncnia-lo, quc, finalncnic, ncsno quc iodos os scus dcscjos fosscn cauridos, os inulsos do scu qucrcr, adniiida ncsno a auscncia dc qualqucr noiivo rcconIccido, crsisiirian ara scnrc, nanifcsiando-sc cono un scniincnio Iorrvcl dc vazio c dc nada, aconanIado duna angusiia indcscriivcl; iudo isio, sc nao c scniido scnao cn cqucna ncdida c nao roduz nais do quc un cqucno grau dc Iunor ncgro na gcnic doiada dc voniadc ordinaria, no Ioncn cujas nanifcsiacs da voniadc, vao aic naldadc circna, rovocara ncccssariancnic una ioriura inicrna cccssiva, una agiiaao coninua, una dor incuravcl. Procurara clc cniao, or vias indircias, cssa calna quc nao odc cnconirar dirciancnic c icniara aliviar o sofrincnio con o csciaculo dos sofrincnios alIcios, dcscolrindo nclcs un csciaculo cuja visia o dclciia; cis dc quc nodo sc roduz o fcnncno da crucldadc roriancnic diia, csia scdc dc sanguc quc a Iisioria nos nosira iao dc frcqucnic cn Ncros c Donicianos, cn iiranos da Africa, cn Folcsicrrc, cic. Incdiaiancnic dcois da naldadc, vcn o scniincnio dc vingana quc aga o nal con o nal, nao cn visia do fuiuro, quc c o quc caracicriza a uniao, nas unicancnic or causa do assado, or causa dun faio consunado, na sua qualidadc dc faio consunado; or conscqucncia con dcsinicrcssc, nao cono ncio nas cono fin c con o fin dc gozar con o sofrincnio inflicio ao ofcnsor. O quc disiinguc a vingana da naldadc ura c a jusiifica un ouco, c una aarcncia dc dirciio no scniido cn quc o ncsno aio quc ncssc noncnio consiiiui a vingana, sc sc cfciuassc lcgalncnic, scgundo alguna rcgra csialclccida c anicriorncnic conIccida, c nuna socicdadc quc a iivcssc sancionado, scria cnalidadc c, orianio, dirciio. Ao lado das dorcs Ia ouco dcscriias quc, inscaravcis da naldadc, cono cla dcrivan da ncsna raiz, duna vccncncia cccssiva da voniadc, Ia ainda ouira, difcrcnic c cfciivancnic csccial quc a aconanIa c quc sc faz scniir dcois dc qualqucr aao nalvada, scja quc csia sc consiiiua duna sinlcs injusiia conciida or cgosno, scja quc rcrcscnic un aio dc ura naldadc. o quc sc cIana cnoso ou uccndncnto, scgundo c nais ou ncnos crsisicnic. Sc iivcrnos rcscnic no csriio o conicudo dcsic quario livro, solrciudo no scu rincio cn quc dcscnvolvi a vcrdadc scgundo a qual a vida csia ara scnrc asscgurada ao qucrcr-vivcr, do qual nao c scnao a coia ou a inagcn; sc rccordarnos alcn disso quanio cus accrca da jusiia cicrna, vcrcnos quc o scniincnio do arrccndincnio nao odc icr scniido confornc iais considcracs; cn ouiras alavras, quc a csscncia nao lIc odc scr crcssa sol forna alsiraia scnao cono csiou ara fazc-lo, olscrvando-sc anics dc iudo quc ali sc disiingucn dois clcncnios quc acalan nada ncnos do quc or confundir-sc c quc o cnsancnio dcvc scnrc rcrcscniar cono crfciiancnic rcunidos. Por nais cscsso quc scja o vcu con quc Maya olscurccc o csriio do nau, c, or naior quc scja o acgo con quc o nau crscvcrc no rincio dc individuaao, o qual lIc faz considcrar a sua cssoa cono alsoluiancnic difcrcnic dc iodas as ouiras c cono scarada dclas or ncio dun largo alisno, crscciiva a quc sc aicn con iodas as suas foras, orquc lIc convcn ao cgosno c lIc scrvc dc onio dc aoio c orquc a inicligcncia c, na naior aric das vczcs, nonoolizada clos inicrcsscs da voniadc, lcn no fundo da conscicncia agiia-sc, nao olsianic, un rcsscniincnio quc lIc diz quc ial ordcn dc coisas c, ianlcn, scnrc c unicancnic fcnoncnal; quc cn si, c dc iodo difcrcnic; quc nalgrado a disiancia con quc o icno c o csao o scaran dos ouiros indivduos c das dorcs quc os aconcicn c os aconcicn or sua roria cula, c orquanio clcs ossan arcccr-lIc csiranIos, iodavia, considcrando-os na sua niina csscncia, fora da rcrcscniaao c das fornas, c o ncsno qucrcr-vivcr quc cn iodos sc nanifcsia; nas quc clc, Ioncn nalvado, sc dcsconIccc cn si ncsno, volia suas arnas conira si rorio, c rocurando aiingir naior sona dc lcn-csiar, rovoca nos ouiros fcnncnos, a dor nais circna; a voz inicrna lIc diz ianlcn quc clc, con a sua crvcrsidadc, c ianlcn cssa ncsna voniadc ioda inicira; quc c orianio, nao soncnic o orcssor nas ianlcn o orinido; quc un sonIo cnganador, sol a forna do icno c do csao, o scara c o alIcia dos sofrincnios inuncravcis das suas viinas, quc, iodavia, o sonIo sc dcsvanccc c quc cn rcalidadc clc dcvc conquisiar o razcr or ncio da dor; c quc, iodos os iorncnios, includos aquclcs dc quc o csriio lIc nosira acnas a ossililidadc, o golcian rcalncnic na sua qualidadc dc fcnncno do qucrcr-vivcr, visio quc so cla inicligcncia individual c or viriudc do rincio dc individuaao, ossililidadc c rcalidadc, roinidadc c disiancia dc icno c dc csao sao disiinias, nao o scndo, cnircianio, cn si. Tal vcrdadc, cosia niiicancnic, isio c, aroriada ao rincio dc razao c iraduzida cn forna fcnoncnal, c cnunciada na iransnigraao das alnas; nas a sua crcssao ura c livrc dc qualqucr nisiificaao sc cnconira ncssa angusiia quc sc scnic surdancnic, nas dc nodo ial quc induz ao dcscscro c a qual sc cIana rcnorso. Esic sc origina, ianlcn, duna scgunda fonic vizinIa da rincira, do conIccincnio dircio da fora con quc no Ioncn nau o qucrcr-vivcr sc afirna c, uliraassando dc nuiio o scu fcnncno individual, vai aic a ncgaao ioial dcssc ncsno qucrcr quc sc nanifcsia nos ouiros indivduos, O Iorror inicrno quc causa ao nalfciior a sua aao c quc clc rocura dissinular, cn si ncsno, conicn, ois, ao lado do scniincnio vago do nada c da sinlcs aarcncia do rincio dc individuaao c da disiinao quc csialclccc cnirc a sua cssoa c os ouiros, a noao da violcncia da sua roria voniadc, da fora con quc sc lanou vida c con quc sc acga cisicncia, da qual icn sol a visia o lado icrrvcl nas ioriuras daquclcs a qucn clc ncsno nagoou c qual, cnircianio, dc ial nodo sc rcndcu c iao csirciia-ncnic, quc cIcga ao onio dc raiicar os nais csaniosos dcliios, rccisancnic cono ncio dc nclIor afirnar a sua roria voniadc. Elc rcconIccc quc c un fcnncno conccnirado do qucrcr-vivcr, scnic aic quc onio sc iornou cscravo da vida c, orianio, das cnas inuncravcis quc lIc fornan a csscncia orquanio csia icn dianic dc si un icno c un csao infiniios ara culninar a disiancia cnirc a ossililidadc c a rcalizaao c ara iransfornar cn sofrincnios cfciivancnic scniidos, os sofrincnios sinlcsncnic conIccidos. Mas os nilIcs dc anos duranic os quais icra dc rcnasccr consianicncnic, nao cisicn scnao no cnsancnio, assin cono iodo o assado c iodo o fuiuro nao cisicn scnao na alsiraao. Nao Ia icno cunrido, ncn forna fcnoncnal ara a voniadc alcn do rcscnic c, ara o indivduo, o icno c scnrc novo c csic sc cnconira coniinuancnic cono acnas nascido. Porquanio a vida c inscaravcl do qucrcr-vivcr c a sua forna c scnrc o icno rcscnic. A noric, dcicn-nc rcciir a conaraao, a noric c cono o crcusculo do Sol quc a noiic arccc cngolir, nas quc, cn rcalidadc, fonic dc iodo cslcndor, lrilIa ininicrruiancnic c lcva scn ircgua dias novos a nundos novos, scnrc norrcndo c scnrc nasccndo. So ara o indivduo Ia rincio c fin or ncio do icno, quc c a forna do scu fcnncno ara a rcrcscniaao. Fora do icno nao Ia nais quc a voniadc, a coisa cn si dc Kani, c a sua adcquada oljciividadc, a Idcia lainica. Por isso o suicdio nao c salvaao. Tudo aquilo quc, no nais rofundo do scu scr, cada un qucr, c rcciso quc scu. E iudo aquilo quc cada un c, o quc igualncnic. Assin, ois, ao lado do sinlcs scniincnio quc nos nosira a ilusao c a nulidadc das fornas quc scaran os indivduos na rcrcscniaao, c ainda o conIccincnio adquirido cla voniadc accrca dc si ncsna c o scu grau, quc fornccc un csiinulo conscicncia. O curso da vida dcscnIa solrc a icla a inagcn do caraicr cnrico, do qual o caraicr inicligvcl c o original, c o nau csania-sc con o rcconIcccr-sc; ouco inoria quc o scu sulco scja dcnarcado aic ao onio dc o nundo ariiciar do scu csanio, ou quc scja suiil aic ao onio dc nao odcr scr visio scnao or clc ncsno, dizcndo-lIc rcsciio incdiaio iudo isio. O assado rcsuliaria indifcrcnic, cono sinlcs fcnncno, c nao odcria inquiciar a conscicncia sc o caraicr nao scniissc quc c indccndcnic do icno c quc csic nao odc nodifica-lo aic quc a voniadc nao sc ncguc a si ncsna. Por isio as coisas assadas coniinuan a csar na conscicncia. A rccc Nao nos dcxcs cu cn tcntuuo significa. Nao nos dcxcs uc qucn sonos. Na violcncia con quc afirna a vida c sc lIc arcscnia nos sofrincnios quc afligc aos ouiros, o nau ncdc a disiancia cn quc sc cnconira da surcssao ou da ncgaao do qucrcr-vivcr, unico rcfugio ossvcl conira o nundo c as suas dorcs. Elc vc quanio cricncc ao nundo c con quania fora sc lIc acga; as dorcs alIcias, or clc cconIccdus, nao lograran conovc-lo; c agora, csia alandonado vida c s dorcs scntdus. A qucsiao dc salcr sc con isio a vccncncia da sua voniadc scra vcncida ou dcscdaada, crnanccc indccisa. Esia analisc do significado c da csscncia do nuu, quc sinlcsncnic advcriidos, nao conIccidos clarancnic c alsiraiancnic, consiiiucn o rcnorso, iornar-sc-a nais rccisa c nais crfciia con a analisc do Ion, fciia no ncsno csriio, isio c, cono airiluio da voniadc Iunana, c dcois, cono as considcracs solrc a rcsignaao alsoluia c a saniidadc quc dcrivan do Ion c aiingcn a crfciao surcna. Porquc os conirasics nuiuancnic sc csclarcccn c o dia, rcvclando a sua roria cisicncia, ianlcn rcvcla a da noiic, cono diz Sinoza ccclcnicncnic.
VlHTUDE
Una noral scn fundancnio, isio c, una sinlcs discussao solrc a noral, nao odc agir orquc nao noiiva. Mas una noral quc noiiva nao odc scr cfciio scnao agindo solrc o cgosno. Ora, iudo o quc rovcn do scniincnio cgosia c dcsiiiudo dc valor noral. Dondc sc scguc quc a noral c, gcralncnic, o conIccincnio alsiraio nao odc roduzir a vcrdadcira viriudc. Esia nao odc nasccr scnao do conIccincnio iniuiiivo quc nos faz rcconIcccr nos ouiros a nossa ncsna csscncia. Porquanio a viriudc roccdc, cn vcrdadc, do conIccincnio, nas nao do conIccincnio alsiraio, do quc sc odc conunicar con alavras. Pois do conirario, odcria scr cnsinada; c cnquanio cnunciasscnos alsiraiancnic a noao quc lIc scrvc dc lasc, ao ncsno icno corrigiranos noralncnic qualqucr Ioncn quc a iivcssc conrccndido. Nao c assin, coniudo. Confcrcncias c scrncs solrc a noral nao odcrao nunca roduzir un viriuoso, cono ianlcn iodos os iraiados dc csiciica, dcsdc o dc Arisioiclcs, nao conscguiran janais criar un ocia. Porquanio a noao alsiraia c iao infruifcra ara a csscncia da viriudc quanio o c ara a Aric; odc unicancnic rcsiar scrvios sulordinados cono insiruncnio quc auilia a rcalizar c conscrvar na ncnoria aquilo quc foi rcconIccido c dccidido or ouiros ncios. Vcc non dsctu Nuo sc ucndc u qucc. Efciivancnic, os dognas alsiraios nao icn influcncia solrc a viriudc ou a londadc dc anino. As falsas icorias nao lIc consiiiucn cnccilIo, cono ianlcn, as vcrdadciras nao lIc dao aulio. E na vcrdadc scria una dcsvcniura quc o onio csscncial da vida Iunana, o scu valor noral c inorial, dccndcssc duna coisa cuja aquisiao c iao foriuiia, dun dogna, duna rcligiao ou dalgun filosofisno. Os dognas no donnio da noral nao icn ouiro cnrcgo alcn do quc forncccr ao Ioncn quc aiingiu a viriudc, or ncio dc algun concciio dc iodo difcrcnic, o quc corcnos cn lrcvc, ou scja, un csqucna, un fornulario con o qual sc da conia roria razao dos aios nao cgosias; nas csia rcsiaao dc conias, con a qual sc qucr quc a razao sc conicnic, c quasc scnrc ficicia, orquc cssa razao, ou scja, o rorio viriuoso, nao conrccndc a naiurcza niina dc scnclIanic conduia. ccrio quc os dognas odcn ccrccr a naior influcncia solrc a conduia, solrc os aios cicrnos c nao ncnos do quc o Ialiio c o ccnlo (cuja influcncia dccndc do faio dc o Ioncn vulgar nao confiar no rorio disccrnincnio, cuja dclilidadc scnic, nas sin na roria ccricncia c na dos ouiros}. Mas nada nudan na disosiao inicrna.(1} O conIccincnio alsiraio nao fornccc nais do quc noiivos. Ora, os noiivos, cono o Iavcnos dcnonsirado, odcn nodificar unicancnic a dircao da voniadc c nao a voniadc cn si ncsna. O conIccincnio conunicavcl, o cnsinancnio, nao odc agir solrc a voniadc scnao cono noiivo. Qualqucr quc scja, ois, o scniido ara quc o guicn os dognas, aquilo quc o Ioncn qucr rcalncnic, cn gcral crnanccc idcniico. Acnas o scu nodo dc vcr, accrca dos ncios dc aiingir o fin, foi nodificado, c noiivos inaginarios o guiarao cono noiivos rcais. Assin, or ccnlo, do onio dc visia do valor noral do indivduo, o rcsuliado c alsoluiancnic o ncsno sc clc disirilui csnolas considcravcis aos olrcs, na firnc convicao dc quc assin scra rcconcnsado clo dcculo na vida fuiura, ou sc cnrcga a ncsna sona cn nclIorar un fundo quc ao calo dc alguns anos lIc dara una rcnda naior c nais scgura; igualncnic aquclc quc or oriodoia alandona fogucira un Icrcgc c iao assassino quanio o cclcrado quc o irai or dinIciro; idcniico c o caso, icndo-sc conia das inicncs, ara aquclc quc dcgola os iurcos na Tcrra Pronciida, quando o faz con a cscrana dc conscguir assin un lugar no araso. Porquanio iodos clcs nao icn cuidado scnao dc si ncsnos, dos scus oljciivos, cgosias, rccisancnic cono o suraciiado cclcrado, do qual nao difcrcn scnao naquilo quc icn dc alsurdo os ncios quc cnrcgan. Cono dizanos, or dc fora a voniadc c accssvcl unicancnic or ncio dos noiivos. Esics lIc nodifican unicancnic a nancira con quc sc nanifcsia, nas nao lIc nodifican a sulsiancia. Vcc non dsctu Nuo sc ucndc u qucc. No Ioncn quc na raiica das loas olras sc aoia solrc os dognas, c rcciso disiinguir sc csscs dognas sao vcrdadcirancnic o noiivo dos scus aios ou sc, cono Ia ouco dizia, sao acnas un nodo ficicio dc dar conias lasianics razao, dc acs quc dcrivan duna origcn dc iodo divcrsa c quc clc raiica orquc c Ion nas quc nao salc, iodavia, clicar convcnicnicncnic, orquc nao c filosofo, cnquanio dcscjaria, cnircianio, fornar oiniao a roosiio. Todavia, a difcrcna c difcil dc scr cnconirada, orquc o scu rincio cisic no foro niino do Ioncn. Por isio nao odcnos, quasc nunca, julgar con ccricza solrc a noralidadc dos aios alIcios c rarancnic dos nossos. Os dognas, os ccnlos c os cosiuncs odcn nodificar considcravclncnic ianio os faios c as olras dos ovos, quanio os dos indivduos. Mas or si, as olras (ocra ocraia} nao sao nais do quc inagcns vazias; o quc lIcs da valor noral c a disosiao squica quc as roduziu. Essc valor, con cfciio, odc scr igual cn fcnncnos cicrnos lasianic divcrsos. Con o ncsno gravanc dc crvcrsidadc csic norrcra na forca c aquclc, cnircianio, odcra icrninar iranquilancnic a vida junio dos scus. A ncsna naldadc odc nanifcsiar- sc nun ovo con rsidos iraos or ncio do assassnio c da aniroofagia, c nouiro con a fina c ligcira niniaiura das inirigas coricsas, das crscguics c rcfinancnios dc ioda ordcn. Mas o fundo c o ncsno ara anlos. SuonIanos quc un Esiado, ou ncsno un dogna quc fossc oljcio dc fc alsoluia c quc cnsinassc cisiircn cnas c rcconcnsas alcn-iunulo, conscguissc incdir qualqucr dcliio. Poliiicancnic o lcncficio scria incnso, noralncnic nulo. Quando nuiio sc cviiaria vida o scr a coia ficl da voniadc. A vcrdadcira londadc dc anino, a viriudc dcsinicrcssada, a nolilidadc ura, nao nasccn, orianio, do conIccincnio alsiraio; c-lIcs a origcn un conIccincnio incdiaio c iniuiiivo quc nao sc odc adquirir ou surinir con alavras; quc rccisancnic or nao scr alsiraio nao odc scr cnsinado, nas dcvc scnrc rcvclar-sc dc cr si; c quc ara crinir-sc dc nodo adcquado rccorrc nao a discursos, nas aos faios, conduia, a ioda a nancira dc vivcr. Nos, quc aqui nos ocuanos con cnconirar a icoria da viriudc, c quc dcvcnos, orianio, cnunciar cn fornula alsiraia o fundo dcssc conIccincnio quc lIc scrvc dc lasc, nao odcrcnos janais arcscniar, assin crcsso, o conIccincnio ncsno, nas acnas o scu concciio; c ois a sua noao alsiraia quc darcnos, ariindo scnrc da conduia, quc c a unica cn quc sc iorna visvcl c qual nos rcfcrinos scnrc cono a sua unica crcssao adcquada. E icnos or iarcfa concniar c inicgrciar ial crcssao, ou scja, dcvcnos cnunciar con fornula alsiraia o fcnncno quc sc nanifcsia or ncio da conduia. Anics dc assar londadc roriancnic diia, cn oosiao naldadc, urgc falar ainda dun grau inicrncdiario, isio c, da sinlcs ncgaao da naldadc, a jusiia. Ja clicanos suficicnicncnic as nocs dc jusio c dc injusio. Dasiara, orianio, dizcr cn oucas alavras, quc qucn rcconIccc c rcsciia cssc liniic urancnic noral quc dividc o jusio do injusio, ncsno quando nao c asscgurado or alguna lci ou algun odcr cicrno, qucn, ois, scgundo a nossa clicaao, cn afirnando a roria voniadc, nao cIcga nunca a ncgar a dos ouiros csic c jusio. Tal Ioncn, ara auncniar o rorio lcn-csiar, nunca fara sofrcr o scu scnclIanic, janais concicra un dcliio c rcsciiara scnrc os dirciios c roricdadcs alIcias. Vcnos con isio quc ara o Ioncn jusio o rincio dc individuaao nao c nais, cono ara o nalvado, una larrcira dc scaraao alsoluia; quc aquclc nao afirna cono csic unicancnic o rorio fcnncno da voniadc, ncgando iodos os ouiros; quc as criaiuras Iunanas nao sao ara clc sinlcs faniasnas dc csscncia difcrcnic da sua. ioda a sua conduia nosira, ao conirario, quc clc rcconIccc o scu scr, isio c, o qucrcr-vivcr cono coisa cn si, no indivduo csiranIo quc nao lIc c dado scnao na rcrcscniaao; quc sc cnconira a si ncsno cn ial fcnncno aic ccrio grau, ou scja, aic o onio dc nao raiicar injusiia c dc nao lcsar a ningucn. Sua crscciiva airavcssa, cniao, na ncsna ncdida, o rincio dc Individuaao, o vcu dc Maya, no scniido cn quc clc considcra o scr alIcio cono igual ao scu c nao o ofcndc. Olscrvando-sc lcn, cnconirarcnos ja na jusiia, a csic onio, a rcsoluao ionada dc nao afirnar a voniadc roria ao onio dc ncgar a voniadc alIcia, consirangcndo csia a scrvir aqucla. Esiar-sc-a, orianio, scnrc disosio a conccdcr o cquivalcnic do quc sc rcclana. No scu grau surcno, csic scniincnio dc jusiia csia scnrc associado londadc roriancnic diia, cujo caraicr nao c nais unicancnic ncgaiivo; c ianio odc ir longc quc sc conccc a duvidar do dirciio quc sc ossa icr solrc una roricdadc rccclida or succssao; quc sc nao qucira nais rccorrcr scnao s rorias foras, csiriiuais ou fsicas, ara rovcr s ncccssidadcs do coro; quc sc icnIan cscruulos cn fazcr-sc scrvir clos ouiros; quc sc rcrovc a si ncsno qualqucr luo; c quc finalncnic sc faa voio dc olrcza voluniaria. Assin c quc vcnos Pascal volvido ao ascciisno, nao qucrcr nais scr scrvido or ningucn, conquanio iivcssc criados cn grandc nuncro; rcarar o lciio a si rorio, acsar do scu consianic csiado dc docna; ir ionar dc suas naos a rcfciao na cozinIa, cic. (Vic dc Pascal ar sa Socur.} Na ncsna ordcn dc idcias sc conia quc nuiios Hindus c aic ncsno rajas nao cnrcgan as incnsas foriunas quc ossucn scnao na nanuicnao da fanlia, da coric c dos scrvidorcs c raiican rigorosancnic a naina dc nada concr quc nao Iajan scncado c colIido con as rorias naos. Eu acIo, orcn, quc aqui sc aric dun nal-cnicndido; orquanio un Ioncn, clo rorio faio dc scr rico c odcroso, odc coniriluir ara o conjunio da socicdadc Iunana cn scrvios iao considcravcis quc cquivalIan s riquczas Icrdadas, cujo gozo a socicdadc lIc garanic. Proriancnic falando, a jusiia cccssiva dos Hindus c nais do quc jusiia; consiiiui ja a vcrdadcira rcnuncia, a ncgaao do qucrcr-vivcr, o ascciisno, do qual vircnos a iraiar ainda. En concnsaao o uro arasiiisno, a cisicncia cusia alIcia, or ncio da riqucza Icrdada scn nada roduzir or si ncsno, odc ja assar or noralncnic injusia, ainda quc cn dirciio osiiivo nao sc lIc cnconirc o quc dizcr. Vinos quc o scniincnio csonianco da jusiia dcriva do faio clo qual a inicligcncia vai aic a ccrio onio alcn do rincio dc individuaao, cnquanio o Ioncn injusio crnanccc nclc inicirancnic incrso. Esic disccrnincnio odc alcanar nao soncnic o grau ncccssario jusiia, cono ianlcn naior clcvaao, a cssa clcvaao quc rcdisc lcncvolcncia, lcncficcncia osiiiva, caridadc. O quc odc roduzir-sc qualqucr quc scja a fora, a cncrgia da voniadc no indivduo. A inicligcncia odcra scnrc fazcr-lIc cquillrio, cnsinar-lIc a rcsisiir icniaao dc agir injusiancnic, lcn cono roduzir iodos os graus da londadc aic rcsignaao. Nao sc dcvc, ois, acrcdiiar quc o Ioncn lon scja o fcnncno duna voniadc nais fraca quc a do nau; ois Ia nclc a inicligcncia quc rcfrcia o ccgo inulso do qucrcr. Da-sc con frcqucncia o caso dc indivduos quc arcccn lons unicancnic or causa da fraqucza dc voniadc quc sc nanifcsia nclcs. Mas o quc valcn lcn ccdo sc rcvcla orquc sao incaazcs dc qualqucr csforo solrc si ncsnos, quando sc iraia dc raiicar un aio dc jusiia ou alguna loa olra. Cono rara cccao odcra arcscniar-sc un Ioncn quc ossua, diganos, considcravcl rcnda, da qual cnrcguc cqucna aric ara suas ncccssidadcs c dc iudo o nais aos olrcs, rivando-sc dc nuiios razcrcs c divcriincnios; nas sc rocurarnos conrccndcr clarancnic ial nodo dc agir, cnconirarcnos, alsiraao fciia dc qualqucr dogna con quc ialvcz csic Ioncn rocurc clicalo racionalncnic a si ncsno, quc a crcssao gcral nais sinlcs c o caraicr csscncial da sua conduia, csia cn quc cc cstuIcccc ncnos do quc sc uz conuncntc unu dccnu cntc s c os outos. Enquanio ara a grandc naioria dos Ioncns csia difcrcna c ial quc ara o nau a dor alIcia c un arguncnio dircio dc alcgria, c ara o injusio un graio ncio dc rovcr ao rorio lcn-csiar; cnquanio cn gcral, a naior aric dos Ioncns vc c conIccc dc crio criaiuras inuncravcis quc sofrcn, scn sc rcsolvcr, cnircianio, a ir-lIcs cn aulio, orquc con isio sc sulncicrian a alguna rivaao; cnquanio assin, ara gcnic dc ial jacz, a difcrcna cnirc o scu scr c o dos ouiros c cnornc, cla c quasc nula ara cssc nolrc coraao dc quc arcscnianos a inagcn con o cnsancnio. O rincio dc individuaao, a forna fcnoncnica, ja nao o icn nais iao foricncnic sujciio; os alIcios sofrincnios o ungcn quasc cono os scus. E scguc-sc quc rocura csialclcccr o cquillrio cnirc si c os ouiros, rcnunciando a razcrcs c inondo-sc rivacs ara aliviar-lIcs o nal. Esic rcconIccc quc a difcrcna dc si ara os ouiros, difcrcna quc ara o nalvado arccc un largo alisno, nao c dcvida nais do quc a un fcnncno assagciro c ilusorio. Conrccndc logo c fora dc qualqucr raciocnio quc o scr cn si do scu fcnncno, isio c, cssc qucrcr-vivcr quc consiiiui a csscncia c o rincio vivificador dc iudo, c o ncsno ara iodos c quc ial idcniidadc sc csicndc ianlcn aos aninais c ao univcrso iniciro. Por isso, nao scra visio janais a aiorncniar un aninal.(2} A clc, iao inossvcl lIc scria crniiir quc dccrcccssc un olrc, cnquanio clc vivcssc no luo c na alundancia, quanio o scria a ouiro qualqucr rivar-sc or iodo un dia do nuirir-sc, con o unico fiio, dc no dia scguinic, Iavcr nais do quc udcssc consunir. Porquanio sc volvcu iransarcnic o vcu dc Maya ao olIar do Ioncn caridoso c sc dcsfcz a ilusao do rincio dc individuaao. Esic rcconIccc o scu cgo", o scu scr, o scu qucrcr cn cada criaiura c, orianio, cn iudo o quc sofrc. Esic conrccndc, cniao, quanio c alsurdo cssc qucrcr-vivcr quc sc dcsconIccc a si ncsno. quc salorcia nuna criaiura voluiuosidadcs cfcncras c ilusorias, ara sofrcr cn ouira, dorcs c niscrias; quc c carnificc dc si ncsno c qual novo TIcsics nao vc quc sc nuirc da roria carnc; quc or un lado gcnc sol dissalorcs nao ncrccidos c, or ouiro, scn icncr a Ncncsis, raiica iodos os dcliios. E isio scnrc c unicancnic orquc nao sc rcconIccc no fcnncno alIcio, orquc nao vc a jusiia cicrna, c orquc, cscravo do rincio dc individuaao, fica ara scnrc suljugado a cssc nodo dc conIccincnio quc c fciio clo rincio dc razao. Praiicar a caridadc c as loas olras c lilcriar-sc das iluscs c das niragcns dc Maya. E anar a Iunanidadc c o siniona inscaravcl dc ial conIccincnio. O rcnorso, dc quc anicriorncnic clicanos a origcn c o significado, icn, or oosio, a Iou consccncu, a saiisfaao oriunda das acs dcsinicrcssadas. Tal conicniancnio nascc do noncnio cn quc una loa olra, cono rcsulia do conIccincnio quc nos dcnonsirou a idcniidadc do nosso scr con os fcnncnos csiranIos, c, ao ncsno icno una confirnaao dc ial conIccincnio o qual nos aicsia quc o nosso vcrdadciro cgo nao csia soncnic cn nossa cssoa, a qual c un fcnncno isolado, nas sin cn iudo quanio cisic. Esia ccricza alarga o coraao, cnquanio o cgosno o rcsiringc. O cgosno conccnira o nosso inicrcssc solrc o fcnncno isolado da nossa cssoa c cniao o iniclccio nos nosira scn ircgua, os crigos inuncravcis quc a ancaan c roduz, cn nos, una disosiao inquicia c cIcia dc cuidados; cnquanio a convicao dc quc o ncsno scr anina iudo o quc vivc, ianio quanio a nossa cssoa, dilaia-nos a sinaiia, lcvando-a ara iudo cn quc aliia a vida c alcgrando- nos o coraao. Dininuindo o inicrcssc clo nosso cgo, cssa convicao rcndc-sc cla raiz c icncra a nossa ansicdadc. Disio dcriva a scrcnidadc calna c confianic quc dao a fisiononia o caraicr viriuoso c a loa conscicncia c ial crcssao rcssalia nclIor dcois duna loa aao, orquc csia vcn consolidar a lasc da nossa disosiao squica. O cgosia scnic-sc ccrcado or csiranIos c ininigos c ioda a cscrana sc lIc funda no rorio lcn-csiar. O londoso vivc nun nundo ovoado or anigos. O lcn-csiar dcsics uliinos c ianlcn o scu. Porianio, cnlora o conIccincnio dos dcsiinos Iunanos, cn gcral, nao scja dc noldc a alcgra-lo, a firnc convicao dc cnconirar o rorio scr cn iodas as criaiuras vivcnics da ao scu Iunor ccria unifornidadc c aic alcgria. Porquanio o inicrcssc csicndido solrc inuncravcs indivduos nao odc inquiciar cono quando sc conccnira solrc un so fcnncno. As vicissiiudcs quc sc dcrranan solrc a ioialidadc dos scrcs sc concnsan, cnquanio as quc dizcn rcsciio a un so Ioncn roduzcn ncccssariancnic fclicidadc ou dcsvcniura. Muiios ouiros, aic o dia dc Iojc, csialclcccran rincios dc noral, quc arcscniaran cono rccciios dc viriudc ou cono lcis a quc c rcciso olcdcccr ncccssariancnic. Eu, cono ja dissc, nao osso fazcr ouiro ianio, orquc nao icnIo lci, ncn dcvcr a inor a una voniadc cicrnancnic livrc. Mas cn concnsaao, no cncadcancnio das ninIas considcracs cnuncici una vcrdadc urancnic icorica, da qual o conjunio dcsia olra c o dcscnvolvincnio ncccssario, c quc odc, cn ccria ncdida, scr ionada cono ara ccrccr nissao analoga dos rincios dc noral aos quais fazia alusao ouco acina. Esia vcrdadc c quc a voniadc consiiiui o cn s dc iodo fcnncno, nas quc cla ncsna, cnquanio c voniadc ura, crnanccc lilcria das fornas do fcnncno c or conscqucncia da nuliilicidadc. Sc a alico conduia, nao cnconiro, ara crinir csia vcrdadc, fornula nais clcvada quc a dos Vcdas, quc cu ja ciici. Tut tuun us! Isto cs tu! Qucn csiivcr cn condics dc, con ioda a clarcza dc conIccincnio c con ioda a firncza dc convicao, ronuncia-la solrc qualqucr criaiura con quc sc acIc cn coniaio, cssc odc csiar ccrio dc quc ossui con isso a fonic dc ioda a viriudc c dc ioda a lcn-avcniurana c dc quc csia na csirada quc lcva dirciio salvaao. Anics dc coniinuar c dc fazcr vcr, qual conclusao dc quanio Iavcnos cosio, cono o anor, cuja origcn c csscncia cnconiranos na inicligcncia quc cncira ara alcn do rincio dc individuaao, conduz rcdcnao, ao alandono conlcio do qucrcr-vivcr, ou scja dc qualqucr qucrcr cn gcral, c cono ouiro caninIo, ncnos docc, orcn, nais laiido, conduz o Ioncn ao ncsno rcsuliado, dcvo ainda csialclcccr c clicar una roosiao aradoal, nao orquc aradoal, nas sin orquc vcrdadcira, c orquc conlciara o cnsancnio quc icnIo dc cor. Tal naina c a scguinic. Todo anor, canias, c icdadc".
AMOH PUHO E PlEDADE
Vinos cono a inicligcncia, quando Iaja cncirado a grau nnino o rincio dc individuaao, roduz a jusiia c, a un grau nais clcvado, a vcrdadcira londadc, quc sc nanifcsia or ncio do anor uro, ou scja, dcsinicrcssado, ara con os ouiros. O Ioncn crfciiancnic lon coloca o indivduo csiranIo c a rcscciiva soric ao ncsno nvcl quc ara si ncsno. Mais adianic a londadc nao salcria ir, orquc nao Iavcria razcs ara rcfcrir os ouiros a si rorio. Mas quando csiao ancaadas a vida ou a soric duna socicdadc Iunana, odcra dar-sc quc o crigo rcdoninc nun indivduo acina dc qualqucr considcraao dc inicrcssc cssoal. En scnclIanics casos o caraicr quc Iaja alcanado a londadc surcna c a gcncrosidadc crfciia sacrificara inicirancnic a sua fclicidadc c a sua vida clo lcn-csiar dos dcnais. Assin norrcran Codros, Lcnidas, Fcgulo, Dccio, Mus, Arnaldo dc Winlclricd; assin sc sacrifica qucn qucr quc va voluniaria c cicnicncnic ara a noric ccria cla salvaao dos scus ou da airia. E assin ianlcn iodos quanios acciian ioriuras c noric ara consagrar con o rorio sanguc o quc dcvc fornar a fclicidadc c ionar-sc airinnio da Iunanidadc inicira, ou scja, ara fazcr iriunfar alguna grandc c inorianic vcrdadc ou ara crradicar algun crro gravc. Por isio norrcu Socraics, or isio Ciordano Druno; or isio nuiios Icrois da vcrdadc cnconiraran cla nao dos adrcs, a noric na fogucira. Agora dcvo rccordar, a roosiio do aradoo acina cosio, quc Iavcnos visio a dor consiiiuir a aric csscncial c inscaravcl do conjunio da vida; os dcscjos nasccrcn, scn cccao, da ncccssidadc, da falia, do arrccndincnio; c ioda saiisfaao scr, orianio, surcssao dc dor, nao fclicidadc osiiiva c adquirida; os razcrcs ncniircn a cscrana quando lIc afirnan scr un lcn osiiivo, cnquanio cn rcalidadc icn naiurcza ncgaiiva, dcrivando da sinlcs ccssaao dun nal. Dondc rcsulia quc iudo aquilo quc faz clos ouiros a londadc, o anor ou a gcncrosidadc, c scnrc fciio con o unico fiio dc acalnar os alIcios afas c quc, orianio, o quc inciia s loas acs c s olras dc caridadc c scnrc o conIccncnto du do cstunIu, conIccincnio incdiaiancnic aiingido, dor arcada aliura da nossa. Mas dc iudo isio rcssalia quc o anor uro (cariias c cn csscncia icdadc}, rcsuliado conscqucnic da dor a aliviar, includo ianlcn qualqucr dcscjo insaiisfciio, scja grandc ou cqucno. Eu, ois, nao Icsiio cn r-nc cn oosiao dircia con Kani, quc nao qucr rcconIcccr or londadc c viriudc vcrdadciras scnao as quc dcrivan da rcflcao alsiraia c, ariicularncnic, da noao do dcvcr c do incraiivo caicgorico c quc dcclara scr o scniincnio da icdadc fraqucza c nao viriudc. digo, cn coniradiao fornal con Kani, quc una noao ura c iao csicril ara a vcrdadcira viriudc, cono ara a Aric. Qualqucr anor uro c vcrdadciro c icdadc, c qualqucr anor quc nao c icdadc c cgosno. O cgosno (o anor dc si} c (C. g.}; a icdadc, (C. g.}. Muiio frcqucnicncnic sc fazcn con isio confuscs. Tanlcn a anizadc sinccra c conosia dc cgosno c dc icdadc; o rinciro csia no razcr quc cnconiranos na rcscna dun anigo cuja individualidadc corrcsondc nossa, c isio consiiiui quasc scnrc o clcncnio rcdoninanic; a scgunda sc rcvcla na aric quc ionanos sinccrancnic or scu lcn- csiar ou or scus cuidados c nos sacrificios dcsinicrcssados quc lIc fazcnos; Sinoza ja dissc. Hcncuocntu nI uud cst, quun cudtus cx connscutonc otu (EiIica III}. Outu cosu nuo c Icncuocncu do quc u ucududc oundu du conscuuo". rcciso noiar, cn aoio do nosso aradoo, quc o ion c as crcsscs da linguagcn lcn cono os carinIos do anor uro sao idcniicos s crcsscs da icdadc, c quc, scja diio dc assagcn, cn iialiano, icdadc c anor uro significan a ncsna coisa. Picia. E vcn jusiancnic aqui a roosiio csiudar una das nais surrccndcnics roricdadcs da naiurcza Iunana, o unto! O ranio c o riso cricnccn a cssas nanifcsiacs quc disiingucn o Ioncn do aninal. As lagrinas nao sao dc iodo a crcssao dircia da dor, orquc as dorcs quc fazcn cIorar sao raras. Anics, scgundo o ncu nodo dc vcr, nao sc cIora nunca or una dor scniida incdiiancnic, nas scnrc c unicancnic quando a rccordaao da dor nos rciorna ncnic. Passa-sc cfciivancnic da dor rovada, ncsno quando c fsica, ara a sua sinlcs rcrcscniaao c cniao sc cnconira o rorio csiado iao digno dc icdadc quc, sc o acicnic fossc ouira cssoa, scn duvida, cncirados dc anor c conaiao, incdiaiancnic sc lIc lcvaria socorro; scnic-sc quc sc sofrc nais do quc suoriavanos vcr a ouircn sofrcndo, c ncssa disosiao iao csiranIancnic conlicada, na qual a dor rovada cnira dirciancnic, aos un giro dulo na crccao, inaginada c scniida cono csiranIa, or ncio da icdadc, c dcois inrovisada c dirciancnic advcriida cono roria cn ial csiranIa convulsao, rciio, a naiurcza cnconira un conforio. CIou, ois, c tc cdudc dc s ncsno, c a icdadc rcvolvida ao onio dc ariida. Para odcr cIorar c rcciso scr caaz dc anor c dc icdadc c scr doiado dc inaginaao. Por isio o Ioncn scn coraao c scn faniasia dificilncnic cIora; salc-sc anics quc as lagrinas sao rova dc ccrio grau dc londadc, c dcsarnan a colcra orquc lcn sc scnic quc qucn ainda c caaz dc cIorar, c ianlcn caaz dc anor, ou scja, dc icdadc ara con os ouiros, rccisancnic or csia razao quc a icdadc, cono o dcnonsirci Ia ouco, sc rcsolvc or uliino nas lagrinas. Pcirarca csia crfciiancnic dc acordo conigo ncsia clicaao quando, crinindo con ingcnua vcrdadc, aquilo quc scniiu, fala solrc a origcn das suas lagrinas. I uo cnsundo, c nc cnsu n`ussuc Unu ctu s otc d nc stcsso CIc n conducc scsso Ad uto ugnu cI`` non socuu. O quc ianlcn confirna o quc digo c quc as crianas, aos sc icrcn nagoado, dciian a cIorar, o nais das vczcs soncnic sc as lancnianos; or conscguinic, nao c a dor, nas a sua rcrcscniaao quc as faz cIorar. Quando nao c a nossa dor, nas a alIcia quc nos lcva ao ranio, c orquc con a inaginaao nos colocanos no lugar dc qucn sofrc, ou cniao orquc lIc vcnos na soric o dcsiino dc ioda a Iunanidadc c, orianio, ianlcn o nosso. Nos, orianio, volianos scnrc dcois dun longo giro a cIorar solrc nos ncsnos, scniinos icdadc dc nos. Esic arccc scr ianlcn o noiivo rincial quc novc dc nodo consianic c, orianio, naiural, a cIorar a noric dos scnclIanics. Nao c a sua crda quc sc cIora. Coraranos dc vcricr lagrinas iao cgosias, cnquanio s vczcs sc icn vcrgonIa dc nao cIorar. Anics dc iudo c a soric do dcfunio quc sc dclora. Todavia, igualncnic sc cIora quando a noric lIc foi una lilcriaao dcscjada or longos, gravcs c incuravcis sofrincnios. Assin, ois, do quc nos conadcccnos c do dcsiino da Iunanidadc inicira, or cuja condiao cfcncra, qualqucr cisicncia, or nais anliciosa c or nclIor quc scja s vczcs cnrcgada, csia condcnada a ciinguir-sc c rcduzir-sc a nada. Ora, ncssc dcsiino da Iunanidadc sc rcconIccc anics dc iudo o dcsiino rorio c isio ianio nais quanio naior nos for a rclaao dc arcnicsco ou dc anizadc con o quc norrcu, orianio, no nais alio grau quando sc iraia do ai. Esic scra scnrc coiosancnic cIorado, ncsno quando lIc Iouvcsscn a idadc c as docnas iornado a vida un iorncnio c quando ncsno sc iivcssc ionado gravc cso ara o filIo incaaz dc socorrc-lo.
NEGAO DO QUEHEH- VlVEH
Dcois dcsia digrcssao solrc a idcniidadc do anor uro con a icdadc c solrc o fcnncno das lagrinas, siniona duna icdadc quc sc rcflcic solrc a roria cssoa, rciono o fio das ninIas clicacs solrc o significado noral da conduia, ara csialclcccr quc a fonic unica, dondc dcrivan londadc, anor, viriudc c nolrcza dc anino, c, cn uliina analisc, originaria daquilo quc sc cIana a ncgaao do qucrcr- vivcr. Tal cono Iavcnos concado or vcr o odio c a naldadc nasccrcn do cgosno c csic cnconirar fundancnio na sujciao da voniadc ao rincio dc individuaao, assin ianlcn Iavcnos cnconirado or origcn c or csscncia da jusiia, c dcois, clcvando-nos, do anor da gcncrosidadc a graus surcnos, a cnciraao do ncsno rincio, a qual c a unica quc, surinindo a difcrcna cnirc a nossa cssoa c os ouiros, iona ossvcl c clica a crfciia londadc dc coraao aic ao anor dcsinicrcssado, aic ao nais nagnanino sacrficio. Sc ial cnciraao do rincio dc individuaao, sc ial conIccincnio incdiaio da idcniidadc da voniadc cn iodos os scus fcnncnos, cisiir cn alio grau dc clarcza, nanifcsiara logo una influcncia ainda nais rofunda solrc a voniadc. Quando, con cfciio, o vcu dc Maya sc Ia dissiado, quando o rincio dc individuaao foi cncirado o suficicnic ara quc o Ioncn nao nais csialclca cssa disiinao cgosia cnirc si c o rcsio do nundo, quando o Ioncn iona aric nas dorcs alIcias cono nas rorias, c cIcgou assin a scr nao acnas lcncfico cn suno grau, nas ianlcn disosio ao sacrificio dc si ncsno sc udcr salvar assin a ouiros indivduos, cniao succdcra quc cssc Ioncn, o qual sc rcconIccc cn iodos os ouiros scrcs c nclcs rccnconira a sua vcrdadcira c niina csscncia, dcvcra ianlcn considcrar cono rorios os iorncnios infiniios dc quanio ossui vida, aroriando-sc, assin, da dor univcrsal. Miscria alguna lIc scra dcsdc cniao indifcrcnic. Todos os iorncnios quc vc c quc so dc raro odc aliviar, aquclcs dc quc nao icn conIccincnio scnao indircio, aquclcs dc quc conrccndc soncnic a sinlcs ossililidadc, iodos os conovcn, agiian-no cono sc fosscn scus. A visao ja nao lIc csia consiriia unicancnic solrc a sua fclicidadc c dcsvcniuras cssoais, cono succdc con aquclcs quc o cgosno donina ara scnrc. Tudo o ioca con igual dirciio, dcsdc o noncnio cn quc Iaja cncirado o rincio dc individuaao. Conrccndc, cniao, o nundo c a naiurcza inicira. Vc iudo quanio cisic condcnado a coninuo aniquilancnio, a vas cscranas, ao auio-confliio c dor scn ircgua. En qualqucr aric ara ondc volva os olIarcs vc o Ioncn sofrcr, vc o aninal sofrcr, vc un nundo quc sc dcsvanccc. E iudo isio o ioca iao rofundancnic quanio as dcsvcniuras cssoais iocan o cgosia. Cono odcria, ois, un Ioncn, dcois dc icr assin conIccido clarancnic dc quc naiurcza c o nundo, crsisiir cn afirnar scnclIanic cisicncia or ncio dc nanifcsiacs inccssanics da voniadc, cn acgar-sc vida, rcndcndo-sc-lIc con violcncia cada vcz naior? Sc a inicligcncia do Ioncn sujciio ao rincio dc individuaao c ainda cscravo do cgosno nao conrccndc scnao as coisas ariicularcs c as suas rclacs con o indivduo a quc sc rcfcrcn, ara cirair- lIcs dc coninuo novos noiivos ara uso da voniadc, o ouiro conIccincnio, o quc solraa o conjunio c a naiurcza cn si das coisas, Ia dc, ao invcs, iornar-sc un undno dc qualqucr voliao. Dcsdc cssc onio a voniadc sc dcsvcncilIa da cisicncia, cujos razcrcs lIc causan Iorror orquc vc nclcs a afirnaao da vida. O Ioncn cIcga, cniao, a un csiado dc rcnuncia voluniaria, dc rcsignaao, dc quiciudc crfciia, dc alandono alsoluio dc qualqucr qucrcr. A nos, naioria dos noriais, a qucn o vcu dc Maya, nao olsianic, iorna ccgos, s vczcs, alguna dcsgraa cssoal scniida rofundancnic, ou alguna dor alIcia visia cn ioda a sua lcniiudc, dcsvcndan-nos iodo o nada c ioda a anargura da cisicncia c nos discn a arrancar-nos do scio, or ncio da rcnuncia dcfiniiiva, o csinulo da cuidcz, a fccIar qualqucr accsso dor, a urificar-nos c a saniificar-nos. E, iodavia, lcn ccdo rccaianos no cncanio falaz do nundo fcnoncnal c os noiivos quc lIc aiinginos nao iardan a r novancnic cn novincnio a nossa voniadc. Sonos inoicnics ara iolIc-la. As ilusorias roncssas da cscrana, as scducs do rcscnic, a doura das alcgrias, a fclicidadc quc o acaso ou a ilusao nos ariilIan or un noncnio, cn ncio dc ianios cuidados dcvidos a un nundo dc niscria, iudo isio nos arrasia ara iras c consolida ainda una vcz os nossos liancs. Por isio dizia Jcsus. E nus uc ussu un cunco co undo dc unu uguIu do quc cntu un co no cno dc Dcus. A vida odc scr conarada a un caninIo circular, colcrio, salvo oucos csaos livrcs, dc cIanas ardcnics, caninIo quc o Ioncn dcvc crcorrcr scn ircgua. O solo frio quc, nun dado noncnio, scnic sol os cs ou quc vc roino, a ial onio o garanic, quc sc nuirc ainda dc iluscs c coniinua o caninIo. Mas aquclc quc, or Iavcr cncirado o rincio dc individuaao, vc a naiurcza vcrdadcira c o conjunio das coisas, ja sc nao iorna accssvcl a iais consolacs. Elc sc vc ao ncsno icno cn iodos os onios do caninIo c rcfcrc alandona-lo. A voniadc sc lIc iransforna. En lugar dc afirnar, ncga a roria csscncia da qual o coro nao c scnao o rcflco. O fcnncno con quc sc anuncia cssa iransfornaao c a assagcn da viriudc ao uscctsno. O Ioncn ja sc nao conicnia con anar os ouiros cono a si ncsno c con fazcr or clcs quanio faria or si. Agora, icn Iorror a cssc scr dc quc a sua cssoa c a crcssao visvcl, dcicsia o qucrcr-vivcr, csscncia c clcncnio dun nundo do qual rcconIcccu ioda a dcsolaao. Ncga cssa naiurcza quc sc nanifcsia c sc crinc visivclncnic or ncio do coro, c iodos os scus aios dcsncnicn o scu fcnncno cororco c sc cn cn confliio con clc. Ainda quc csscncialncnic fcnncno da voniadc, ccssa dc qucrcr o quc qucr quc scja, fogc a qualqucr acgo da voniadc a nao inoria o quc, c rocura foriificar coniinuancnic no scu coraao a nais crfciia indifcrcna or iudo. No scu coro, sao c rolusio, o insiinio scual sc ronuncia or ncio das arics gcniiais; nas clc ncga o scu qucrcr c faz ncniir a scu coro. Nao qucr, or rco algun, saiisfacs scuais. Una casiidadc voluniaria c alsoluia c o rinciro asso ara una vida ascciica, ou ncgaao do qucrcr- vivcr. A coniincncia ncga cssa afirnaao da voniadc quc sc solrcoc vida individual, c anuncia quc con a vida do coro ccssara ianlcn a voniadc, da qual o coro c a inagcn cicrna. A naiurcza, scnrc vcrdica c ingcnua aicsia quc, sc csic rincio sc iornassc univcrsal, a raa Iunana dcsaarcccria c, scgundo quanio dissc no livro scgundo accrca do concaicnancnio dos fcnncnos da voniadc, crcio odcr adniiir quc con a nanifcsiaao nais cslcndcnic dcsaarcccria ianlcn o rcflco nais alido dcsia uliina, ial cono luz do Sol ianlcn dcsaarcccn as ncias-iinias. Ora, csvacccndo-sc dc faio o conIccincnio, iodo o rcsio do nundo sc dcsvancccria dc cr si, orquc scn sujciio nao sc da oljcio. A isio osso alicar una assagcn dos Vcdas quc diz. Cono ncstc nundo us cunus csunudus sc conncn cn tono du nuc, ussn, todus us cutuus cscun o succo sunto. (Asiaiic FcscarcIcs", vol. 8, Colclroolc, On iIc Vcdas, no csiraio do Sanan-Vcda, idcn no Misccllancous Essays.} Sacrifcio significa rcsignaao cn gcral; o rcsio da naiurcza cscra a salvaao do Ioncn quc c ao ncsno icno saccrdoic c viiina. curioso c ncrccc rccordaao a roosiio quc o ncsno cnsancnio Iaja sido crcsso or un nsiico adniravcl c dc ciraordinaria rofundcza, Angclo Silcsio, nun vcrsculo iniiiulado. O Honcn Lcva Tudo a Dcus"; cis as suas alavras. Honcn! tudo tc unu, c dc t uo cdo Iu nutduo. tudo coc u t uu cIcgu u Dcus". Mas un nsiico nais adniravcl ainda, Mcisicr EclIari, cujos cscriios naravilIosos nos cIcgaran finalncnic ao conIccincnio cla cdiao quc lIcs dcu Franz Pfciffcr, 1857, na ag 459, crinc-sc con o ncsno csriio. Isto conno con us uuuus dc Jcsus Csto quc Iu dto. E Eu quundo o cuuntudo du tcu, todus us cosus utuc u nn ncsno (5. Joao XII, 32}. Po sto o Ioncn Ion dcuc cuu todus us cosus u Dcus, u suu ncu ogcn. Os doutocs nos unun quc us cutuus suo ctus u ntcnuo do Ioncn. OIscuu-o uu todus, quc dcus cudu quu utzu u outu. o unnuntc u cuu, o cxc u uguu, o ussuo o u, us cus u ocstu. Assn, todos os sccs cuctcuo uo Ioncn Ion. Unu cutuu cn outu c cuudu co Ioncn Ion u Dcus". Elc qucr dizcr con isio quc, cono o Ioncn cn si c consigo rcdinc ianlcn os aninais, uiiliza-os ncsia vida. Parcccr-nc-ia quc sc dcvc inicrrciar no ncsno scniido a olscura assagcn da Dillia, na Esiola aos Fonanos, VIII, 21-24. Ncn no Dudisno falian assagcns quc crinan o ncsno cnsancnio. Por ccnlo, quando Duda, ainda cono Dodisaiwa, faz cla uliina vcz dciiar a scla ao cavalo ara fugir da casa aicrna c ir cn lusca do dcscrio, diz ao aninal. Dc ongo tcno tu nc uudus nu udu c nu notc; nus douuuntc ccssuus ugou dc cuu- nc c dc tuzc-nc; cuu-nc duqu undu unu ucz, KuntuIunu, c quundo tuc conqustudo u c (quando for Duda} nuo nc csqucccc dc t (Foc Kocli, irad. dc Alcl Fcnusai, ag. 233}. A vida ascciica sc nanifcsia ianlcn con a olrcza voluniaria c inicncional; nao cssa olrcza solrcvinda or acidcnic, orquc sc Iaja cnrcgado o quc sc ossua cn dar lcniiivo s niscrias alIcias, nas a olrcza cono finalidadc cn si ncsna, dcsiinada a scrvir dc noriificaao consianic voniadc, a fin dc quc o cunrincnio dos dcscjos, as douras da vida, nao vcnIan, dc novo cciiar cssc qucrcr quc o conIccincnio dc si faz alorrcccr. O Ioncn cIcgado a csic onio rova ainda, cono coro aninado, cono fcnncno concrcio da voniadc, ioda csccic dc disosiao ao qucrcr; sufoca-o, coniudo, con a inicnao, csforando-sc or nada fazcr do quc dcscjaria c or fazcr ao conirario iudo quanio nao lIc agradaria, ncsno quando nao iivcssc ouiro fiio scnao o dc noriificar rccisancnic a voniadc. Cono clc ncsno ncga o qucrcr nanifcsio cn sua cssoa, nao sc oora a qucn qucr quc lIc faa o ncsno, isio c, nao o ofcndcra. Qualqucr dor quc o unja, roduzida clo acaso ou cla naldadc alIcia, qualqucr viiucrio, qualqucr injuria, qualqucr dano scra lcn acciio. AcolIc- los-a con alcgria, cono ocasiao ara ccriificar-sc a scrio dc quc ja nao afirna a voniadc c dc quc afronia corajosancnic qualqucr ininigo do scu fcnncno da voniadc, ou scja, da sua cssoa. Suoria IunilIacs c cuidados con acicncia c doura incaurvcis; scn osicniaao aga o nal con o lcn; c nao dcia nunca nais acordar cn si o fogo da colcra ncn o das asiracs. Tanio noriifica a voniadc quanio lIc noriifica ianlcn a crcssao visvcl, a oljciividadc, o scu coro. Nuirc-o arcinoniosancnic a fin dc quc nao vcnIa, florcsccndo c roscrando coiosancnic, dar vida nova c novas foras voniadc da qual nao c nais quc a sinlcs crcssao c o rcflco. Jcjua, naccra c flagcla a carnc ara dilaccrar c laicr cada vcz nais con rivacs c dorcs cssa voniadc quc rcconIccc c quc dcicsia cono origcn dos sofrincnios quc afligcn a cisicncia sua c a do univcrso. Quando a noric vcn finalncnic anular o fcnncno dcssa voniadc, cuja cisicncia, cla ncgaao livrc dc si ncsna, Ia nuiio cra ccssada, salvo naquclc cqucnino rcsio quc sc nosirava ainda aninando o organisno, cla (a noric} c saudada con alcgria c acciia dc lon grado, cono lilcriaao ardcnicncnic dcscjada. Con a noric nao icrnina ara clc acnas o fcnncno cono ara os ouiros, icrnina ianlcn a csscncia ncsna, a qual ja nao vivia scnao dclilncnic no fcnncno c con o fcnncno c da qual csic uliino c fragil lianc vcn a scu iurno roncr-sc. Para qucn acala assin, assin ianlcn acala o nundo. Ncn sc dcvc crcr quc quanio Ici dc aqui cosio con fracas alavras a crcsscs gcrais, scja una falula filosofica inaginada or nin c osia cn circulaao soncnic no dia dc Iojc. Nao, cn vcrdadc! a cisicncia invcjavcl duna nuliidao dc sanios c lclas alnas cnirc os crisiaos, duna nuliidao quc c naior ainda cnirc os Hindus c os Dudisias, nas quc sc cnconira, ianlcn, cn ouiras conunidadcs rcligiosas. Por nais divcrsos quc ossan scr os dognas quc icnIan inrcssos na razao, c scnrc o conIccincnio inicrno incdiaio, iniuiiivo, quc c o unico dc quc odcn dcrivar a viriudc c a saniidadc, quc sc crinc cn iodo o curso dc sua vida. Porquanio, ianlcn aqui sc rcvcla a difcrcna cnornc quc cisic cnirc o conIccincnio iniuiiivo c o conIccincnio alsiraio. Muiio ouca aicnao sc lIc rcsiou aic aqui c, iodavia, a alia inoriancia a iodo o noncnio lIc rcssalia, cn iodo o dccurso das rcscnics considcracs. Enirc a iniuiao c a razao cisic un incnso alisno quc soncnic a filosofia odc ajudar-nos a iransor, quando sc iraia dc csiudar a naiurcza do nundo. Porquc cada Ioncn, a lcn dizcr, ossui iniuiiivancnic, ou scja n- conccto, iodas as vcrdadcs filosoficas. Mas rccolIc-las no salcr alsiraio, na rcflcao, c coisa criincnic ao filosofo, o qual nao icn o dirciio ncn o odcr dc ir nais adianic. Porianio, a rcscnic olra c, ialvcz, a rincira cn quc sc cnconira cnunciada, sol forna alsiraia c ura dc qualqucr snlolo, a csscncia da saniidadc, da rcnuncia, da noriificaao voluniaria c da vida ascciica or ncio da ncgaao do qucrcr-vivcr quc sc nanifcsia quando o conIccincnio da sua vcrdadcira naiurcza sc iona, ara o Ioncn, un scdaiivo da voniadc. Mas csia csscncia foi conrccndida iniuiiivancnic c crcssa con aios or iodos os sanios c iodos os asccias, os quais, cnlora icndo no fundo o ncsno conIccincnio, usavan dc linguagcn divcrsa un do ouiro, scgundo os dognas quc un dia a razao lIcs Iavia adniiido c quc fazcn con quc un sanio da ndia, un sanio crisiao, un sanio Lanasia dccn da roria conduia clicacs quc cn nada sc arcccn, o quc, cnircianio, c dc iodo indifcrcnic ara a coisa. Podc dar-sc quc un sanio csicja cnlclido dc sucrsiics alsurdas, cono ianlcn odc dar-sc quc scja un filosofo. Mas isio nao acarrcia difcrcna alguna. E a conduia quc o iorna sanio, orquc do onio dc visia noral cla rcsulia nao dun conIccincnio alsiraio, nas sin do conIccincnio iniuiiivo c dircio quc icn do nundo c da sua naiurcza; caso sc uiilizc dun dogna ara inicrrciar a roria conduia, c unicancnic con o fin dc saiisfazcr razao. E, ois, iao ouco ncccssario a un sanio o scr filosofo cono a un filosofo o scr sanio; rccisancnic cono un Ioncn nuiio lclo nao dcvc or fora scr csculior, ncn un grandc csculior un lclssino Ioncn. E ara dizc-lo dc nodo gcral c assaz csiranIo cigir quc un noralisia cnsinc unicancnic as viriudcs quc ossui cn si. Fcroduzir or ncio dc nocs alsiraias, gcrais c disiinias, a csscncia do nundo, c dcor a inagcn assin rcflciida cn concciios dc razao, csiavcis c scnrc disonvcis, cis o quc diz rcsciio filosofia, quc nao dcvc dc ouira coisa ocuar-sc. Fccordo a roosiio a assagcn dc Daco dc Vcrulanio, ja ciiado no livro.(1} Todavia, c nais do quc alsiraia c gcral, c, orianio, fria, a iniura quc dci da ncgaao do qucrcr- vivcr, ou scja, da cisicncia duna lcla alna, da rcsignaao c da cniicncia voluniaria dun sanio. Porquanio, dcsdc o noncnio cn quc o conIccincnio quc conduz ncgaao da voniadc c iniuiiivo c nao alsiraio, dcsdc a, ja nao odc crinir-sc inicirancnic or ncio dc nocs alsiraias, nas unicancnic or ncio dos aios c da conduia. Para conrccndcr-sc, ois, dc nodo conlcio, o quc aqui cnicndcnos crinir filosoficancnic cla ncgaao do qucrcr-vivcr, iorna-sc ncccssario arcndcr a conIccc-lo cn ccnlos ionados ccricncia c rcalidadc. Dc ccria nancira, nao sc cnconirarao na vida coiidiana, nun onnu uccuu tun dcu quun uu sunt, diz Sinoza naravilIosancnic lcn. Por isso, quando nunca sc icvc, or fcliz acaso, a ocasiao dc scr icsicnunIa dcsic faio, c rcciso conicniar-sc con a liografia dos Ioncns dc ial qualidadc. A liicraiura Iindu, a julgar-sc clo ouco quc lIc conIcccnos clas iraducs, c rica dc aincis solrc a vida dc sanios c cniicnics, cIanados Sanancus, Saniacos, cic. A olra iniiiulada MtIoogc dcs Indous u Mnc. dc Poc sc nao c dc iodo rcconcndavcl cn varios onios, conicn, cnircianio, nuiios ccnlos ccclcnics dcsic gcncro (csccialncnic no ca. 13 do vol. 2.0}. E ncn cnirc os crisiaos falcccn icsicnunIos ncsic scniido. Dasia lcr as liografias, o nais das vczcs nal- cscriias, dcssas crsonagcns quc ora sc qualifican or alnas sanias, ora or iciisias, quiciisias, ios visionarios, cic. Tais narraiivas foran osias cn conjunio cn divcrsas cocas; sao iais A Vdu dus Anus Suntus, o Tcstccgcn, a Hstu dos Hcgcncudos, dc Hcz, c cn nossos dias a aniologia dc Kannc, a qual, cnirc nuiias coisas nas, conicn algunas loas, cnirc csias a Vdu du Hcutu Stunn. Dcvcnos aqui ciiar a vida dc S. Francisco dc Assis, vcrdadcira crsonificaao do ascciisno, idcal do fradc ncndicanic. A sua Iisioria, cscriia or un conicnoranco nais jovcn quc clc, Sao Doavcniura, cclclrc ianlcn cono cscolasiico, foi rcccnicncnic rcinrcssa sol o iiulo. Vtu S. Funcsc u S. Honuucntuu Concnnutu (Socsi, 1847}, alcn do quc, Iavia aarccido cn Frana ouco anics, una liografia clalorada con iodo o cuidado, rica dc orncnorcs, luscados cn iodas as fonics. Hstoc dc S. Funos d`Asssc u CIuun dc Muun (1845}. Cono confronio oricnial a csscs cscriios nonasiicos, icnos o inorianissino iralalIo dc Scncc Hardy. Ecustcn MonucIsn, un Account o tIc Odc o Mcndcunts Foundcd I Gotunu HudIu (1850}, ondc sc crcclc a ncsna coisa sol difcrcnic asccio. E vc-sc, ianlcn, quanio c indifcrcnic ara o faio, quc csic roccda do dcsno ou do aicsno. Mas rcconcndo dc nodo iodo ariicular, cono ccnlo csccial c orncnorizado, c cono clicaao cfciiva dos concciios quc arcscnici, a auioliografia dc Madanc dc Cuion. Arcndcr a conIcccr csia grandc c lcla alna, cuja ncnoria scnrc nc insirou o naino rcsciio, fazcr jusiia clcvaao dos scus scniincnios, cnlora conicnlando con a indulgcncia os rcjuzos da sua razao, dcvc scr razcr dos nais rcquiniados ara as naiurczas nolrcs; cnquanio ara os aninos vulgarcs, isio c, ara a grandc naioria dos Ioncns, cssc livro icra scnrc cssina fana, or noiivo dc quc cn ioda aric c cn iodo icno cada un so odc csiinar os scniincnios quc icn analogia con os scus, c ara os quais o coraao o conduz, or ouco quc scja, o quc c iao vcrdadciro ara o lado noral, cono ara o iniclcciual. Podc-sc, ianlcn, considcrar cono ccnlo cricnccnic, aic ccrio onio, nossa icsc, iao conIccida liografia dc Sinoza, cn lngua franccsa; nas ara conrccndc-la c rcciso rocurar-lIc a cIavc na csiucnda iniroduao do scu ncdocrc iraiado Dc Encndutonc Intccctus. Posso rcconcndar csias aginas, cono aquilo quc, quanio cu saila, foi cscriio dc nais cncrgico c nais cficaz ara acalnar o iunulio das aics. Finalncnic, o grandc CociIc, cnlora scja dc iodo grcgo, nao acIou indigno dc si o nosirar-nos o lado lclo da Iunanidadc, inicrrciado ociicancnic nas Conssocs D`unu Hcu Anu, cn quc nos arcscnia a csiana idcal da vida da ScnIorinIa Klciicnlcrg, da qual nais iardc nos dcu a vcrdadcira Iisioria, na sua roria liografia; CociIc narrou ianlcn a vida dc Sao Filic Ncri, c isio a dois inicrvalos difcrcnics. A Iisioria nao falara janais, c cn vcrdadc nao o odc fazcr, dc iais Ioncns, cuja vida c a nais ficl inicrrciaao c a unica saiisfaioria ara csic onio iao inorianic das nossas invcsiigacs. Porquc a sulsiancia da Iisioria nao c soncnic difcrcnic da nossa, nas ianlcn dirciancnic oosia; ara cla nao sc iraia da ncgaao c do alandono do qucrcr-vivcr, nas, lcn ao conirario, da afirnaao dcsic c da sua nanifcsiaao nuna infinidadc dc indivduos, cn quc o confliio consigo ncsnos, na oljciivaao surcna da voniadc, rcssalia con crfciia, clarcza c rova a inanidadc c a nulidadc dc qualqucr asiraao infcrior, scja quc as ccnas da Iisioria nos arcscnicn o Ioncn isolado, cIcgado ao osio nais clcvado con o odcr da salcdoria, ou scja quc nos nosircn a fora das nuliidcs quc agcn con a roria nassa, ou scja, finalncnic, quc nos aicnicicn o odcr do acaso quc crsonifica o dcsiino. Mas ara nos o oljciivo nao c scguir o fio dos fcnncnos no icno; dcvcnos rocurar cono filosofos o valor noral da conduia c alica-lo, cono unica cscala adaiada, ncdida daquilo quc acrcdiianos consiiiuir a coisa nais inorianic c nais crcssiva da vida. E roclanarcnos corajosancnic, scn nos dciar iniinidar cla cicrna naioria da gcnic oca c irivial, quc o nais sullinc, nais inorianic c nais significaiivo fcnncno quc a nossa icrra ossa roduzir, nao c o vcnccdor do nundo, nas o vcnccdor dc si ncsno, a Iunildc c silcnciosa cisicncia dun scr Iunano cIcgado ao grau dc conIccincnio cn quc rcjciia aquilo quc cncIc o coraao dos ouiros Ioncns, rcudia cssc qucrcr-vivcr quc lIcs c o unico noior das acs c das cscranas, ncga cssa voniadc quc nao sc nosira livrc scnao nclc ncsno c ncsia ocasiao, c quc faz cniao da sua conduia o circno oosio da conduia Ialiiual aos ouiros. E, ois, ncsic scniido quc as liografias dos Ioncns quc sc dcran saniidadc c alncgaao, cnlora scjan cn rcgra nal- cscriias c arcscniadas frcqucnicncnic nuna confusao dc sucrsiics c alsurdos, ofcrcccn aos olIos do filosofo, cla inoriancia da naicria, cnsinancnios quc scn confronio sao nais clcvados quc iodos os cscriios dc Pluiarco c dc Tiio Lvio. Para arofundar c clucidar ainda nais o quc, no nciodo alsiraio c gcral da nossa cosiao, dcnoninanos ncgaao do qucrcr-vivcr, c rcciso csiudar os rccciios norais dados, rccisancnic scgundo as nossas idcias, or Ioncns dc iodo cncirados clo ncsno scniincnio. ConIcccrcnos, assin, ao ncsno icno, quanio csias idcias sao aniigas, cnlora ossa scr nova a sua crcssao urancnic filosofica. Dc iodas cssas douirinas, a quc nos csia nais vizinIa c o crisiianisno, cuja noral c inicirancnic csialclccida na ncsna ordcn dc scniincnios. Nao conduz soncnic caridadc surcna, nas ianlcn alncgaao, a qual ja sc cnconira cn cnlriao acnas, c vcrdadc, nas lcn disiinia nos cscriios dos aosiolos, cnlora nao Iaja sido dcscnvolvida conlciancnic c cliciiancnic cnunciada scnao nais iardc. O quc rcconcndan os aosiolos c anar ao roino cono a si ncsno, c agar o odio con o anor c o lcncfcio; c a caridadc, a acicncia, a doura, a docil rcsignaao s ofcnsas, a icncrana ara donar a concuisccncia, a rcsisicncia aos aciiics da carnc, c rovavclncnic a casiidadc alsoluia. Ali ja cnconiranos un caninIo ara o ascciisno, ou ncgaao do qucrcr roriancnic diio, cnicndcndo cu or ial crcssao rccisancnic aquilo quc o EvangclIo cIana cnuncu u s ncsno c cuu u u cruz (Maicus XVI, 24-25, Marcos VIII, 34-35, Lucas IX, 23-24, XIV, 26, 27, 33}. Tal caninIo sc accniuou scnrc nais c dcu origcn aos cniicnics, aos anacorcias c ao csiado nonacal, quc, uro c sanio rinciro, c orianio fora dc roorao con a naiurcza da naior aric dos Ioncns, nao odia conduzir scnao Iiocrisia c aloninaao, orquc, alusus oiini, cssinus (Torna-sc cssino o aluso do oiino}. Dcscnvolvcndo-sc o crisiianisno, vcnos csic cnlriao ascciico gcrninar c aiingir o florcscincnio nos cscriios dos sanios c dos nsiicos crisiaos. Esics, alcn do nais uro anor, rcgan a rcsignaao alsoluia, a olrcza voluniaria, a vcrdadcira calna, a conlcia indifcrcna clas coisas da icrra, o dcvcr dc norrcr ara a voniadc c dc rcnasccr cn Dcus, o olvido ioial da roria cssoa ara a alsorao na conicnlaao do ScnIor. Dcu-lIc Fcnclon, a cosiao conlcia na Excuton dcs Muxncs dcs Sunts su u Vc Intccuc. Mas, cn lugar ncnIun o csriio do crisiianisno ncsia dircao foi cosio con iania crfciao c iania cncrgia, cono nos cscriios dos nsiicos alcnacs, or ccnlo nos dc Mcisicr EclIari c na olra jusiancnic cclclrc Dc DcutscIc TIcoogc, dc quc dissc Luicro, na rcfaao quc lIc agrcgou, quc livro algun, salvo a Dllia c Sanio AgosiinIo, lIc Iavia nclIor cnsinado a conIcccr a Dcus, Crisio c Honcn. a cdiao dc Pfciffcr, Sioclard, 1851, dcu-nos cla rincira vcz o icio vcrdadciro, nao falsificado. Os rccciios c as douirinas quc ali sc cnconiran sao a cosiao nais conlcia, oriunda da nais rofunda fc, dc iudo quanio arcscniado cono ncgaao do qucrcr-vivcr. Ali, icnIo ois, sc dcvc csiudar lcn dc crio a qucsiao, anics dc rcicndcr irunca-la con rosoocias judaico-roics ianics. Tcnos, ianlcn, cscriia no ncsno ccclcnic csriio, nas dc valor ncnor quc o da uliina ciiada, a olra dc Taulcr Intuuo du Vdu PoIc dc Csto, lcn cono a sua Mcduu Annuc. A nin, arccc-nc quc as lics dcsscs sinccros nsiicos crisiaos csiao ara as do Novo Tcsiancnio, na ncsna rclaao do csriio do vinIo con o vinIo. Ou dirci, ianlcn, quc iudo o quc o Novo Tcsiancnio nos nosira cono cnvolio or un vcu c una nuvcn, nos c arcscniado, dcscolcrio cn lcna luz c niiidcz cla olra dos nsiicos. Ou ainda, o Novo Tcsiancnio odcria scr considcrado cono rincira iniciaao, cono scgundo os nsiicos (C. g.}.(2} Mas ondc sc cnconira aquilo quc cu cIano ncgaao da voniadc, naiorncnic dcscnvolvido c crcsso sol fornas nais varias c con corcs nais vivas do quc o odcria icr fciio a Igrcja crisia c o nundo ocidcnial, c nas olras aniigas da lngua sanscriia. Quc na ndia sc Iaja odido dar a iais anoranas norais da vida un dcscnvolvincnio c una crcssao nais dccidida, c coisa quc dcvc scr solrciudo airiluida ao faio dc ali nao scrcn conirariados or clcncnio Icicrogcnco, cono o cra o crisiianisno da rcligiao Iclraica, a quc o sullinc fundador da rcligiao crisia, cn aric cicnicncnic c cn aric, ialvcz, scn o crcclcr, icvc dc adaiar-sc c dolrar-sc; dondc a conscqucncia cla qual o crisiianisno sc conc dc dois clcncnios dc naiurcza difcrcnic, dos quais cu qucrcria cIanar, dc rcfcrcncia, ou anics cclusivancnic crisiao, soncnic ao uro clcncnio noral, disiinguindo-o do dognaiisno judaico quc lIc csia unido. Sc cono sc Ia frcqucnicncnic icnido c solrciudo nos icnos nodcrnos, csia rcligiao sullinc c saluiar, vicssc un dia a dccair ioialncnic, nao sc icria dc lIc rocurar a razao scnao no faio dc nao scr conosia dun so clcncnio, nas sin dc dois, Icicrogcncos, cn origcn, c dcois fundidos cn conjunio no rogrcsso do icno. No caso da runa rcvisia, dcvcria dcrivar, or viriudc da sua igual afinidadc c da rcaao do csriio dos icnos scnrc nais iluninada, una dcconosiao, dc quc a aric urancnic noral sairia iniacia, orquc indcsiruivcl. Para voliar noral dos Hindus, qual ja a cnconiranos Iojc cn dia, a dcsciio do nosso incrfciio conIccincnio da sua liicraiura, crcssa cncrgicancnic c dc nanciras divcrsas nos Vcdas, nos Puranas, nos scus ocnas, nas lcndas sacras, nos niios, nas scnicnas c nos rccciios dc conduia, dirci quc a vcnos rcscrcvcr. anor do roino, con alandono ioial do anor a si ncsno; anor univcrsal quc alrangc nao soncnic a Iunanidadc, cono ianlcn iudo quc icn vida; caridadc dilaiada aic ao onio dc dar o ao dc cada dia, ganIo cnosancnic; acicncia infiniia cn suoriar qualqucr afronia; rccanliar o nal con o lcn c o anor, qualqucr quc scja o nal raiicado; rcsignaao voluniaria c conicnic a iodas as IunilIacs; alsicnao alsoluia do alincnio aninal; casiidadc alsoluia c rcnuncia a qualqucr razcr ara aquclc quc asira saniidadc crfciia; alandono das riquczas, da fanlia, da casa, dc qualqucr norada, ara assar a vida no nais rofundo isolancnio c incrgir-sc na conicnlaao silcnciosa, fazcndo cniicncia voluniaria c infligindo-sc lcnios c icrrvcis sulcios con o fin duna noriificaao conlcia da voniadc, dilaiada aic ao onio dc norrcr dc fonc, rocurar a noric na loca dos crocodilos, ou rcciiiar- sc do alio da rocIa sagrada do Hinalaia, ou fazcr-sc cnicrrar vivo, ou finalncnic lanar-sc sol as rodas do incnso carro cn quc sao conduzidas cn rocissao as csiaiuas dos dcuscs cn ncio dc canios, griios fcsiivos c danas laiadcras. Tais rcscrics, cuja origcn rcnonia nuiio ara alcn dc quairo nil anos, sao ianlcn cn nossos dias olscrvadas or cssc ovo iao dccado sol ianios ouiros asccios. alguns o cunrcn ncsno aic ao circno rigor(3}. O quc sc nanicvc cn raiica or iao longo icno c nun as quc conia ianios nilIcs dc Ialiianics, nalgrado os sacrifcios durssinos quc cigc, nao odcria scr faniasia invcniada arliirariancnic, nas dcvc icr a sua razao na csscncia da Iunanidadc. Alcn do quc, nunca nos naravilIanos dcnais con a idcniidadc quc sc cnconira no confronio da vida dun cniicnic crisiao con a dun Hindu. Con dognas, cosiuncs c condics cicrnas iao radicalncnic difcrcnics, a asiraao da alna c a vida inicrna sao cn anlos as ncsnas. As rcgras dc conduia sao ianlcn idcniicas. assin, or ccnlo, Taulcr nos fala da olrcza alsoluia quc c rcciso inor-sc c quc consisic cn dcsojar-sc c alsicr-sc dc iudo quanio ossa dar consolaao ou alcgria nundana, cvidcnicncnic orquc iudo isso fornccc novo alincnio voniadc, quc sc dcvc sufocar ara scnrc. Cono aralclo Iindu, vcnos quc os rccciios dc Foc ordcnan ao Sanaco nao ossuir lcns dc ncnIuna csccic, nao Ialiiar sol icio c finalncnic nao dornir con nuiia frcqucncia sol a ncsna arvorc, a fin dc quc sc lIc nao acguc c nao vcnIa a rcfcri-la s ouiras. As insirucs dos nsiicos crisiaos c as da filosofia Vcdania concordan ianlcn cn dcclarar sucrfluos qualqucr raiica cicrna c qualqucr ccrccio rcligioso ara aquclc quc cIcgou crfciao. Un acordo iao conlcio, nalgrado a incnsa difcrcna dos ovos c das cocas, rova con faios alavcis quc quanio Iavcnos olscrvado, nao c, cono o afirna dc loa voniadc o vulgar oiinisno, nanifcsiaao dc dcncncia ou alcrraao do scniincnio, nas sin crcssao dun lado csscncial da naiurcza Iunana, o qual, rccisancnic or causa da sua sullinidadc, nao sc cilca scnao nuiio rarancnic. TcnIo agora dcnonsirado as fonics incdiaias, ionadas roria vida nas quais sc odcn aiingir, ara csiuda-los, os fcnncnos cn quc sc nanifcsia a ncgaao do qucrcr-vivcr. Ainda quc csic scja dc ccria nancira o onio nais inorianic dc iodas as nossas considcracs rcscnics, nao o Ici, iodavia, cosio, scnao or nodo dc iodo gcral. Parcccu-nc rcfcrvcl cnviar o lciior aos quc falan or ccricncia roria, a cngrossar inuiilncnic csic volunc, iornando-o o cco cnfraquccido das suas alavras. Pouco nc falia acrcsccniar c o farci soncnic ara caracicrizar, con algunas inccladas gcrais, o csiado squico Ia ouco csiudado. Do ncsno nodo cono vinos, aginas airas, o nau, cla violcncia da sua voniadc, sofrcr una ioriura inicrna quc o aiassalIa scn ircgua, c finalncnic, quando icn caurido iodos os oljcios do scu qucrcr, rocurar ciinguir a scdc quc o alrasa no csciaculo dos alIcios sofrincnios, assin ianlcn odcnos vcr o Ioncn quc aiingiu a ncgaao do qucrcr-vivcr, or quanio olrc c irisic, or quanio cIcia dc rivacs lIc scja a soric, julgada cla aarcncia, gozar da nais ura lcaiiiudc inicrna, nuna calna vcrdadcirancnic cclcsiial. Nao Ia nclc ncn a saiisfaao agiiada quc iraz a aiividadc viial, ncn os iransorics dc alcgria dc quc a ccssaao duna dor c scnrc a condiao rclininar, ou dc quc una dor fuiura c scnrc o rcsuliado ncccssario, coisas quc consiiiucn a cisicncia do Ioncn avido dc vivcr; nao! Ia una calna inalicravcl, una az rofunda c una scrcnidadc niina. Ha un csiado quc nao odcnos conicnlar scn invcja quando sc arcscnia nossa visia ou nossa inaginaao, orquanio scniinos logo quc ial condiao csia or iudo acina do nundo c quc ncla sc conicn a vcrdadc. Eniao, iudo o quc Ia dc nclIor cn nos, clcva a voz ara griiar o grandc succ uudc, ousu suIc. Eniao, sin, c quc nos acrcclcnos lcn dc quc qualqucr rcalizaao dc nossos aciiics, arrancada cisicncia, cs cnrc c unicancnic una csnola conccdida ao ncndigo dc qucn rolonga a vida or un dia ara quc no dia scguinic norra novancnic dc fonc; cnquanio a rcsignaao sc asscnclIa a un airinnio Icrdado quc c ara scnrc, a qucn o ossui, ao scguro dc ioda inquiciaao. Podcnos rccordar icr sido diio no livro icrcciro quc o razcr csiciico do lclo consisic cn grandc aric no faio clo qual, incrsos na conicnlaao ura, lilcrios, duranic cssc inicrvalo, da voniadc, ou scja dc qualqucr dcscjo c dc qualqucr inquiciaao, dc ccria nancira nos cnconiranos dcsojados da nossa crsonalidadc, ja nao sonos indivduos nos quais a inicligcncia csia cncnIada inicirancnic ao scrvio da voniadc, ja nao sonos o sujciio corrclaiivo ao oljcio csccial, sujciio quc cnconira cn iudo noiivos dc voliao, nas sonos, cnircianio, o sujciio involuniario c inorial do conIccincnio uro, o corrclaiivo da Idcia. Salcnos, ianlcn, quc os noncnios nais fclizcs da vida sao rccisancnic aquclcs cn quc, suliraidos fcroz iirania dos aciiics, nos clcvanos, or assin dizcr, acina da grosscira ainosfcra icrrcsirc. Por ncio da fclicidadc quc cniao rovanos, iorna-sc-nos ossvcl julgar da lcaiiiudc do Ioncn cuja voniadc nao csia, cono no ciasc da csiciica, acalnada acnas or lrcvc insianic, nas ara scnrc, quando csia dc faio consunado, salvo na dcrradcira ccniclIa quc scrvc ara nanicr a vida cororca c quc dcsaarcccra con cla. Assin quc dcsic Ioncn, dcois dc longas c anargas luias con a roria naiurcza, nao rcsia scnao una inicligcncia ura, un csclIo scnrc diafano do nundo. Nada nais odc iurla-lo, nada nais o odc conovcr, orquanio roncu con os nil liancs con quc o qucrcr nos icn acgados ao nundo c quc sol a forna da cuidcz, da ircidaao, da invcja, da colcra nos confrangcn dolorosancnic cn iodos os scniidos. Agora, conicnla calno c sorridcnic, cssas iluscs nundanas quc ouco anics iinIan a faculdadc dc sacudi-lo c alicra-lo c quc Iojc lIc assan or dc solrc os olIos, inoicnics ara iurla-lo, cono os dados dun adrcz quando a ariida csia finda, dir-sc-ia qual cn carnaval a faniasia da nascarada, dcsida na nanIa scguinic, c cnircianio qucn a vcsiia nos iinIa rovocado c inquiciado ioda a noiic. A vida c suas figuras csvoaavan-lIc ao dcrrcdor quais sonlras fugazcs, cono aos olIos dc qucn acnas dcscrio vagucia o sonIo ligciro da nanIa, airavcs do qual a rcalidadc dcsonia rocurando sulsiiiui-lo; c cono ial sonIo a vida sc dcsvanccc scn iransiao violcnia. Tais considcracs nos ajudan a conrccndcr o quc qucr dizcr a dana dc Cuion, quando, clo fin das suas ncnorias, rccic iao dc frcqucnic. Tudo nc c ndccntc. nuo osso qucc cosu ugunu. nutus uczcs nuo sc sc cxsto ou nuo. Scja-nc ianlcn crniiido, ara crinir cono dcois do aniquilancnio da voniadc, a noric do coro (o qual nao c nais do quc a aariao visvcl da voniadc c, orianio, crdc ioda significaao quando csia foi surinida} nada nais odc icr dc anargo c dcvc rcsuliar lcn acciia scja-nc crniiido, rciio, ciiar as alavras rccisas dcsia sania cniicnic conquanio cn vcrdadc nao csicjan disosias con clcgancia. Midi dc gloirc; jour ou il n'y a lus dc nuii; vic qui nc craini lus la nori, dans la nori ncnc. arcc quc la nori a vaincu la nori, ci quc cclui qui a souffcri la rcnicrc nori, nc gouicra lus la sccondc nori". Vic dc Mad. dc Cuion, vol. II, ag. 13.} Nao sc dcvc, coniudo, crcr quc do noncnio cn quc o conIccincnio iorado scdaiivo, Iaja roduzido a ncgaao do qucrcr-vivcr, ja nao csicja cosio a vacilar c quc sc ossa coniar con clc cono lcn dcfiniiivancnic adquirido. Dcvc, ao conirario, scr rcconquisiado scn ircgua con novas luias. Pois cnquanio for vivo o coro, scndo csic a roria voniadc ionada oljcio ou fcnncno no nundo cono rcrcscniaao, iodo o qucrcr-vivcr cisic viriualncnic c asira dc coninuo a rccnirar na rcalidadc c dcscncadcar-sc nais ardcnic quc nunca. Por isio na vida dos sanios dc quc Ia ouco falavanos, a az c a fclicidadc sao o uliino dcscnvolvincnio, a flor nascida da viioria dc iodos os noncnios solrc a voniadc; o icrrcno quc a roduz c a luia inccssanic conira o qucrcr-vivcr, orquc ncsic nundo nao Ia rcouso duravcl ara criaiura alguna. A Iisioria da vida dos sanios no-la faz vcr ocuada cn conlaics coninuos da alna, cIcia dc icniacs c dc noncnios cn quc a graa a alandona, quando crdcn aquclc nodo dc conIccincnio quc, aralisando iodos os noiivos, sc volvc scdaiivo gcral dc qualqucr qucrcr, roorciona a az nais rofunda c alrc accsso lilcrdadc. Eis orquc vcnos aquclcs ncsnos quc cIcgaran ncgaao da voniadc, nao sc nanicrcn ncsic onio scnao con csforos inccssanics, con nil cnosas rivacs, con vida dc duras cniicncias, rocurando iudo quanio lIcs c dcsagradavcl, con o unico fin dc rcrinir a voniadc scnrc ronia a inflanar-sc. Dondc, finalncnic, clo faio dc conIcccrcn o rco da rcdcnao, vcn a cura dcsvclada quc cn cn conscrvar a salvaao conquisiada; dondc os cscruulos da sua conscicncia cla ncnor alcgria quc rovcn, ou clo nfino novincnio da vaidadc, orquc csia, quc c na vcrdadc o nais indcsiruivcl, o nais vivaz c o nais inscnsaio dc iodos os insiinios Iunanos, c ianlcn o uliino a norrcr. O quc cu cnicndo nun significado nais rcsiriio or uscctsno, alavra quc aic aqui icnIo usado con frcqucncia, c rccisancnic o aniquilancnio inicncional da voniadc, oliido con a rcnuncia dc iudo quanio agrada, ou con a rocura dc iudo aquilo quc nao agrada, con a raiica voluniaria duna vida dc cniicncia c dc noriificaao, con o fin dc surinir, scn ircgua, o qucrcr. Sc a vida ascciica c, ara o Ioncn quc aiingiu a ncgaao da sua voniadc, o ncio dc nanicr-sc cn ial csiado. cisic ianlcn un scgundo caninIo, (C. g.} (3} quc conduz ao ncsno rcsuliado c c o sofrcr cn gcral cono foi dccrciado cla soric; ccrio, a naior aric dos Ioncns nao cIcga salvaao scnao or csic caninIo. sao as dorcs sofridas, nais do quc as quc sc viran os ouiros sofrcrcn, quc conduzcn rcsignaao alsoluia, csccialncnic ao aroinar-sc da noric. Porquanio sao lcn oucas as cssoas a qucn, ara ncgar a voniadc lasia a inicligcncia, cssc conIccincnio, quc dcois dc Iavcr cncirado o rincio dc individuaao conca or lIcs dar a londadc crfciia c o anor da Iunanidadc, c acala or fazc-las scniir cono rorias as dorcs do nundo iniciro. Tanlcn ara o Ioncn vizinIo a ial grau dc crfciao o lcn-csiar noncnianco, as carcias do rcscnic, as scducs da cscrana c a ocasiao, scnrc ronia a saiisfazcr a voniadc, isio c, os aciiics sao ouiros ianios olsiaculos coninuos ncgaao do qucrcr c ouiras ianias icniacs rcnasccnics dc afirna-lo. o quc forncccu a idcia dc crsonificar, ara ial onio dc visia, iodas as icniacs sol a figura dc dcnnios. Urgc, ois, no nais das vczcs, quc grandcs dorcs Iajan vindo roncr a voniadc ara quc ossa roduzir-sc a sua ncgaao. Quando un Ioncn crcorrcu iodos os graus duna crcsccnic angusiia, quando dcois dc icr luiado con iodas as suas foras, csia ara alandonar-sc ao dcscscro, vcno-lo orvcniura rccnirar dc inroviso cn si, rcconIcccr-sc c rcconIcccr ianlcn o nundo, irocar o scu nodo dc scr, clcvar-sc solrc si ncsno c solrc a dor, c cono quc urificado c saniificado or isio, con una calna, una lcaiiiudc, una clcvaao dc csriio incriurlavcis, rcnunciar livrcncnic a iudo quanio dcscjava aic cniao con ianio ardor, c cscrar a noric con alcgria. Tal cono a fusao dun ncnial sc anuncia con luz fulgcnic, assin ianlcn a cIana da dor lIc roduz o fulgir duna voniadc quc sc dcsvanccc, digo, da lilcriaao. Ncn falian ccnlos dc Ioncns nalvados quc, urificados or alguna dor rofunda, foran visios irocar c nodificar inicirancnic a roria conduia. Eniao os dcliios do assado ja nao lIcs inquician a conscicncia, orquc csiao ronios a cia-los con a noric, c lcn acciio sc lIcs volvc o aniquilancnio duna voniadc quc sc lIcs iornou coisa csiranIa c oljcio dc Iorror. O grandc CociIc, na sua inorial olra-rina Fuusto, nos da con a Iisioria das dcsdiias dc Margarida, una iniura dc quc nao cnconiranos rival cn ocsia, c quc rcrcscnia a nais clara c nais visvcl inicrrciaao duna ncgaao da voniadc roduzida cla dor c cla crda dc iodas as cscranas dc salvaao. Nao conIco ccnlo nais lcn idcado ara nosirar-nos cssc scgundo caninIo quc conduz ncgaao da voniadc, nao cono o rinciro, or ncio da dor univcrsal rcconIccida c aroriada voluniariancnic, nas or ncio da dor rovada cn si ncsna. Nao nos falcccn iragcdias cn quc os Icrois assan da nais inciuosa voniadc rcsignaao uIsoutu, caso cn quc o dcsdc ial convcrsao nos foi arcscniada, quc cu saila, cono fccIo consisic na ccssaao do qucrcr-vivcr c do scu fcnncno ao ncsno icno; nas cn lugar algun a csscncia no Fausio sol forna iao clara c iao livrc dc qualqucr clcncnio accssorio. Nao c raro cnconirarcn-sc na vida rcal convcrscs dc ial naiurcza cn infclizcs, dcsiinados a airavcssar o cunulo da dor, ois o quc os cscra scn rcnissao c na lcniiudc da sua faculdadc c a noric no ailulo, noric violcnia, ignoniniosa, quasc scnrc aconanIada or Iorrvcis ioriuras. E nao sc dcvc crcr quc cnirc o caraicr dclcs c o da naior aric dos Ioncns a difcrcna scja iao grandc, cono arccc indicar a sua soric niscravcl, ois quc a causa cn grandc aric dcvc airiluir-sc s circunsiancias, o quc nao incdc quc scjan culados c naus. Sao clcs ncsnos quc vcnos, frcqucnicncnic, quando ioda cscrana lIcs foi crdida, convcricrcn-sc, cono ja dcnonsirci. Eniao sc iornan lons c uros; icn Iorror sinccrancnic raiica da ncnor na aao ou ncsno dc aao ouco caridosa; crdoan a scus ininigos c ncsno quclcs quc os Iouvcsscn fciio condcnar quando cran inoccnics. E nao sc iraia dc sinlcs alavras ou dc Iiocrisia insirada clo icnor duna condcnaao, orquc clcs csiao iscnios dc faio dc qualqucr aninosidadc. Anan suas dorcs c a noric, Iavcndo-sc roduzido nclcs a ncgaao do qucrcr-vivcr; rcjciian qualqucr rolalilidadc dc fuga quc sc lIcs arcscnic c norrcn con alcgria, calnos c scrcnos. O cccsso da angusiia rcvclou-lIcs o dcrradciro nisicrio da vida. Vccn quc odio c sofrincnio, aiorncniadorcs c aiorncniados cn si sao idcniicos, cnlora arcan divcrsos aic quc o conIccincnio sc rcgulc solrc o rincio dc razao; conrccndcn quc sc iraia scnrc dc fcnncnos dun so c ncsno qucrcr-vivcr quc oljciiva o scu auioconfliio ncrcc do auilio do rincio dc individuaao; arcndcran a conIcccr as duas faccs do nundo, naldadc c dor, cn ioda a sua cicnsao; c Iavcndo-as conrccndido iguais, rcclcn una c ouira ao ncsno icno c rcnuncian voniadc dc vivcr. Sol qual forna, ois, ou niica ou dognaiica, rcsian conias roria razao dc ial conIccincnio iniuiiivo c incdiaio, c una qucsiao, cono ja o dissc, alsoluiancnic divcrsa. Maiias Claudius dcvc icr sido, con ccricza, icsicnunIo duna convcrsao dc ial gcncro or Iavcr cscriio no Mcnsugco dc VundsIccI o lizarro ariigo iniiiulado Hstu du Conucsuo dc X, quc icrnina assin. O nodo dc cnsar dun Ioncn odc assar dun onio da crifcria circnidadc oosia c rciornar dcois ao onio dc ariida sc as circunsiancias lIc assinalarcn scnclIanic curva. Mudanas assin nao sao rccisancnic o quc Ia dc nais clcvado c nais inicrcssanic no gcncro Iunano. Mas a convcrsao quc acalo dc narrar, cstu nctunoosc tunsccndcntu, udcu, nuuuIosu, na qual iodo o circulo csia irrcvogavclncnic surinido, c iodas as lcis da sicologia dcsvcndadas, c cn quc o indivduo sc dcsoja ou, ao ncnos, rcvolvc, nao soncnic as vcsics cono ianlcn a clc cn quc aic o icgnc cai dos olIos, c coisa dc ial nodo naravilIosa quc qualqucr un quc sinia vida, alandonara ai c nac ara corrcr a vc-la con scus rorios olIos c ouvi-la con scus rorios ouvidos." Dcnais, a vizinIana da noric c a crda dc ioda cscrana nao sao indiscnsavcis ara quc sc roduza csia urificaao or ncio da dor. Una grandc dcsvcniura, una angusiia incnsa, odcn, ianlcn, fora das condics accnadas, induzir cncrgicancnic ao rcconIccincnio do confliio inicrno do qucrcr-vivcr c nulidadc dc qualqucr cscrana. Frcqucnicncnic sc viran rcis, Icrois, avcniurciros, cn ncio dc vida agiiada clo iunulio das aics, convcricr-sc dc inroviso, cnircgar-sc rcsignaao c cniicncia c iornar-sc nongcs ou crcniias. Tcnos cn quaniidadc ccnlos dc convcrscs dcssa naiurcza; ial c a Iisioria dc Fainundo Lullius, soliciiando Iavia nuiio icno os favorcs duna nulIcr, olicvc finalncnic una cnircvisia; quando acrcdiiava cIcgar ao aicc dos scus dcscjos, dcsojando- sc a dana das vcsics nosirou-lIc o scio dcvorado or inundo cancro. Dcsdc cssc noncnio, cono sc iivcssc ncrgulIado os olIos no infcrno, convcricu-sc, alandonando a coric do rci dc Maiorca c fugiu ara o dcscrio a fazcr cniicncia. Narrci sunariancnic no ca. 48 do scgundo volunc a convcrsao do aladc dc Fancc, cuja Iisioria sc arccc con a rcccdcnic. Ncsics dois ccnlos cnconiranos quc o noiivo da iransfornaao foi a assagcn inrcvisia das alcgrias da voniadc ara os icrrorcs da vida. E isio lasia ara clicar o faio surrccndcnic clo qual jusiancnic da naao nais nundana, nais alcgrc, nais scnsual c nais frivola cnirc iodas, isio c, da naao franccsa, vcnIa a insiiiuiao da nais rigorosa ordcn nonasiica, a dos Traisias; dcois da sua dissoluao, Fancc rcsialclcccu-a c a ordcn sc conscrvou cn ioda a sua urcza c cn ioda a sua icrrvcl scvcridadc aic os nossos dias, nalgrado as rcvolucs, nalgrado as rcfornas iniroduzidas na Igrcja c a dcsciio da incrcdulidadc quc ganIa cada vcz naior icrrcno. Nada olsianic, succdc facilncnic quc csic conIccincnio da vcrdadcira naiurcza da vida dcsaarccc con as circunsiancias quc o roduziran c quc o qucrcr-vivcr rcssusciia, conduzindo consigo o caraicr riniiivo. Assin c quc vcnos Dcnvcnuio Ccilini, doiado dc aics ardcnics, convcricr-sc duas vczcs, a rincira na risao c a scgunda duranic gravc cnfcrnidadc, ara rccair no scu nodo Ialiiual dc vivcr, acnas as suas dcsgraas sc acalavan. Falando cn icrnos gcrais a ncgaao da voniadc nao rcsulia or ncccssidadc da dor, cono o cfciio da causa. a voniadc crnanccc livrc. Porquanio c rccisancnic csic o unico onio cn quc o livrc-arlirio aarccc dirciancnic no fcnncno. Dondc cssc csiuor quc vinos crcsso con iania cncrgia or Asnus (Maiias Claudius}, a roosiio da nctunoosc tunsccndcntu. En facc dc qualqucr dor odc-sc adniiir una voniadc sucrior cn cncrgia c, orianio, indonavcl. A ial rcsciio narra Plaiao, no Fcdon, quc Ioncns condcnados ao sulcio iinIan assado scus uliinos noncnios na orgia c na lascvia, crscvcrando, assin, aic noric na afirnaao da vida. SIalcscarc nos inia no cardcal dc Dcaufori o fin csanioso dun cclcrado quc norrc na agonia do dcscscro, orquc ncn a noric ncn os sofrincnios udcran dcscdaar una voniadc dilaiada aic circna crvcrsidadc. Quanio nais c a voniadc inciuosa, ianio nais c o fcnncno do scu confliio foricncnic caracicrizado, c orianio, naior a dor. Un nundo quc fossc o fcnncno dun qucrcr-vivcr inconfroniavclncnic nais violcnio quc aquclc cn quc nos cnconiranos, iornar-sc-ia, ianlcn, o icairo dc sofrincnios ouiro ianio naiorcs. scria o Infcrno. Pois o quc o sofrcr, cnquanio noriifica a voniadc c lcva rcsignaao, ossui viriualncnic una fora saniificanic, facilncnic sc clica con una grandc dcsvcniura ou una dor rofunda, dc cr si ncsnas insiran ccrio rcsciio. Mas o Ioncn dcsgraado c inicirancnic rcsciiavcl soncnic quando, conicnlando os nalcs cuja succssao lIc colriu o curso da cisicncia, ou cIorando alguna grandc c incuravcl dor, fia a aicnao, nao solrc a scric dc aconiccincnios quc lIc incrgiran a vida na irisicza, ncn solrc a dcsvcniura or quc foi aiingido individualncnic orquc aic aqui o conIccincnio lIc csia scnrc doninado clo rincio dc razao c circunscriio ao fcnncno ariicular; clc dcscja ainda a vida, nas nao a qucr nas condics aiuais; nao sc iornara lcnancnic rcsciiavcl scnao quando o scu anorana visual sc csicndcr do ariicular ao gcral, quando considcrar o scu qucrcr individual cono ccnlo da dor univcrsal; crgucr-sc-a, assin, aic ao gcnio da crfciao noral c un cuso nco ccscntu- Ic-u nIucs dc cusos (CociIc}; c cniao soncnic, c quc a conicnlaao da vida cn gcral, quc clc conrccndcra icr a dor or csscncia, o conduzira rcsignaao. Eis orquc no Toquuto Tusso, dc CociIc, a rinccsa induz ao rcsciio. Narrando os cuidados c angusiias da sua vida c da vida dos scus, nclcs nao vc scnao a inagcn da dor univcrsal. Un caraicr nuiio nolrc sc arcscnia scnrc ao cnsancnio vclado dc iranqulia nclancolia, a qual nao c o fasiio consianic clas coniraricdadcs dc cada dia (quc csia scria una aiiiudc ouco digna c dcnonsiraria anics naus scniincnios}; c una irisicza nascida, fora dc qualqucr considcraao cgosia, da conscicncia dc quc ncsic nundo iodos os lcns nao sao nais quc vaidadc c ioda cisicncia nao c nais do quc dor. Todavia, ial conscicncia odc dcscriar-sc a rincio cn conscqucncia dc dcsvcniuras urancnic cssoais, csccialncnic quando rovcn duna dor unica c cccssiva. Assin viu Pcirarca un anor scn cscrana dar-lIc a vida inicira ncrcc dcssa irisicza rcsignada cujos accnios nos conovcn iao rofundancnic nas olras suas. a DaInis quc crscguia suliraiu-sc a scus lraos ara, cn concnsaao, dciar-lIc louros inoriais. Quando algun dcsiino irrcvogavcl rccusa ao scr Iunano a rcalizaao dalguna grandc cscrana c conca assin, a quclrar a voniadc, csia acala or iornar-sc nais ou ncnos indifcrcnic or iudo o nais, c o caraicr sc volvc docc, irisic, nolrc c rcsignado. E quando, finalncnic, a afliao nao icn oljcio dcicrninado, quando sc rcfcrc ao conjunio da vida, cniao sc origina una csccic dc rccolIincnio, un rciirar-sc c un dcsaarcccr grau a grau da voniadc, novincnio quc odc cIcgar aic a ninar surdancnic, nas rofundancnic, o rorio fcnncno da voniadc, o coro; o Ioncn scnic dcsiacarcn-sc ouco a ouco os scus liancs c icn o niino rcsscniincnio da noric quc sc aroina c quc vira lcn ccdo dissolvcr-lIc duna so vcz o coro c a voniadc; da vcn a alcgria sccrcia quc aconanIa ial irisicza c c cssa, cu crcio, quc o nais nclancolico dc iodos os ovos criniu con tIc o o gc u ucgu du do. Mas aqui sc lcvania un cscolIo, a scnsililidadc, ianio na roria vida, cono na sua iniura, a ocsia. orquanio cIorar c gcncr inccssanicncnic, scn icr suficicnic virilidadc ara clcvar-sc aic rcsignaao, c crdcr a un icno o ccu c a icrra, ara conscrvar acnas lacrinoso scniincnialisno. A dor c o caninIo da salvaao c orianio, rcsciiavcl soncnic sc rcvcsic a forna do conIccincnio uro, ara conduzir dcois vcrdadcira rcsignaao na qualidadc dc scdutuo du uontudc. Sol ial forna, o csciaculo dc una grandc dcsvcniura nos insira un rcsciio quc sc aroina do quc icnos cla viriudc c a grandcza d'alna; c ao ncsno icno a fclicidadc quc rovanos nos arccc una rcrccnsao. Nao odcnos incdir-nos dc considcrar iodo cuidado, nosso ou alIcio, cono un rinciro asso quc conduz, ou odc conduzir, viriudc c saniidadc c vicc-vcrsa as alcgrias c saiisfacs do nundo cono caninIo quc nos afasia da salvaao. Tanio isio cvcrdadciro quc quando olscrvanos aicniancnic un Ioncn aiassalIado dc grandc angusiia, fsica ou noral, ou ncsno quando vcnos algucn con o suor na fronic, consunir-sc cn lalorcs cororais quc rcqucrcn csforos circnos, scn nunca dar dcnonsiraao dc inacicncia c scn rofcrir un lancnio, quando vcnos, rciio, Ioncns cn iais condics, arccc-nos iraiar-sc dc docnics quc, sulnciidos a dolorosos iraiancnios, acciian voluniaria c alcgrcncnic as dorcs da ocraao con a ccricza dc quc quanio nais sofrcn, ianio nais dcsirocn cn si os clcncnios norlidos, c dc quc, orianio, o sofrcr do noncnio c a ncdida do scu rcsialclccincnio. Dc iodas csias considcracs scguc-sc quc a ncgaao do qucrcr-vivcr, alias diia rcsignaao alsoluia ou saniidadc, rcsulia scnrc da quiciaao da voniadc dcois quc rcconIcccu o scu confliio consigo ncsna c a vaidadc das suas asiracs, quc sc crincn csscncialncnic or ncio das dorcs dc iodos os scrcs vivcnics. A difcrcna, or nin arcscniada, sol a inagcn dc dois caninIos quc conduzcn a ial conIccincnio, consisic cn quc un conduz a clc or ncio da dor sinlcsncnic cconIccdu nos ouiros, dor dc quc vinos aroriar-nos voluniariancnic, dcois dc Iavcr dccifrado o cnigna do rincio dc individuaao, cnquanio o ouiro nos faz aiingi-lo or ncio da dor scniida c cssoal. Scn ncgaao ioial da voniadc nao Ia vcrdadcira salvaao, lilcriaao rcal do nundo c das suas niscrias. Aic quc a nao icnIanos aiingido, ouira coisa nao scrcnos scnao cssa ncsna voniadc. Una cisicncia scnrc insiavcl, una asiraao scnrc va c scnrc dcsiludida, un nundo dc rcrcscniaao scnrc rclcio dc dorcs, cis os fcnncnos dcssa voniadc, cis o nosso fado conun irrcvogavcl. Porquanio salcnos quc una vida cicrna csia asscgurada ao qucrcr-vivcr c quc a sua vcrdadcira, a sua unica forna c o rcscnic, ao qual, qualqucr quc scja o nodo or quc o nascincnio c a noric govcrncn o nundo c a dcsciio dc iodo o scu odcr, ningucn odc scr suliraido. O niio Iindu crinc cssc cnsancnio con dizcr quc csscs scuo cgcncudos. A grandc difcrcna norai cnirc os caracicrcs dcriva dc csiar o nau infiniiancnic longc dcssc conIccincnio quc induz ncgaao da voniadc. Dondc rcsulia quc clc c ucdudcuncntc c cuncntc a viina dc iodas as dorcs do nundo, ncsno das quc nao cisicn scnao cono ossvcis, visio quc o csiado cssoal da fclicidadc quc ialvcz usufrua no noncnio c un fcnncno, una ilusao criada or Maya, graas ao rincio dc individuaao. foriuna sonIada clo ncndigo. O sofrincnio quc infligc aos ouiros, arrasiado clos incios dcscnfrcados do scu qucrcr sao a ncdida dos quc, or sua ccricncia, nao odcn induzi-lo a roncr ncn a ncgar dcfiniiivancnic a sua voniadc. Ao asso quc o anor uro c vcrdadciro, lcn cono o scniincnio csonianco da jusiia, vcn da cnciraao do rincio da individuaao. quando csia c conlcia, roduz a saniidadc alsoluia c a salvaao, dc quc sao fcnncnos cicrnos, cono vinos, o csiado dc rcsignaao ioial, a scrcnidadc indcsiruivcl c a alcgria rofunda ao aroinar-sc da noric.
O SUlClDlO
Aic aqui Iavcnos cosio suficicnicncnic nos liniics das nossas considcracs, cssa ncgaao do qucrcr quc c o unico aio dc livrc-arlirio quc sc aicnicia no fcnncno Iunano c quc consiiiui aquilo quc Asnus dcnonina u nctunoosc tunsccndcntu. Dcn difcrcnic dc ial aniquilancnio da voniadc c o aniquilancnio do scu fcnncno, o indivduo, isio c, o sucdo. Longc dc ncgar a voniadc csic a afirna cncrgicancnic. A ncgaao nao consisic cn aariar os nalcs da vida c sin as alcgrias. O suicida qucr a vida; nao csia dcsconicnic scnao das coniradics cn quc a vida sc lIc ofcrccc. Dcsiruindo o coro nao rcnuncia ao qucrcr-vivcr, nas unicancnic ao vivcr. Dcscja a vida, acciiaria a cisicncia c a afirnaao facil do scu coro, c c orquc un concurso csiranIo dc circunsiancias nao lIas conccdc quc sofrc aic cssc onio. O rorio qucrcr- vivcr sc cnconira dc ial nodo incdido no fcnncno dcssc indivduo isolado, quc nao odc a sua ncrcc dcscnvolvcr ncla as suas asiracs. Eniao iona una rcsoluao confornc sua naiurcza dc coisa cn si, a qual csia fora das caicgorias do rincio dc razao c ara a qual o indivduo c dc iodo indifcrcnic, ois quc cla ncsna crnanccc salva do nasccr c do norrcr c consiiiui a csscncia da vida univcrsal. E ncsia ccricza niina c firnc quc nos crniic vivcr scn icncr consianicncnic a noric, isio c, na ccricza dc quc a voniadc nao faliara nunca ao fcnncno, aoia-sc o aio do suicdio. O qucrcr-vivcr sc nanifcsia, ois, ianio no faio do suicdio (iva}, quanio no razcr da conscrvaao cssoal (VisInu} c na voniadc da rocriaao (Drana}. Eis o significado niino da undudc dc Tnut o Ioncn c a Trinurii conlcia; quc nosira, cnircianio, ora una ora ouira dc suas ircs calcas. A rclaao cnirc o suicdio c a ncgaao da voniadc c a ncsna quc sulsisic cnirc a coisa ariicular c a idcia. O suicida ncga o indivduo c nao a csccic. Fciio quc, csiando a voniadc dc vivcr asscgurada n uctcnun, c scndo a dor a csscncia da vida, suicidar-sc c un aio inuiil c inscnsaio; dcsiroi arliirariancnic o fcnncno individual, cnquanio a coisa cn si crnanccc iniacia. Assin ianlcn o arco-ris crnanccc inovcl, orquanio raidas sc succdcn as goias d'agua quc noncniancancnic o lcvan. Mas o suicdio c, ao ncsno icno, o coun-nugst (1} dc Maya, orquanio nos arcscnia a inagcn da nais salicnic coniradiao do qucrcr-vivcr consigo ncsno. Ja accniuanos, ianlcn, csia coniradiao nos fcnncnos infcriorcs da voniadc, nos quais sc nosira na luia inccssanic das nanifcsiacs dc iodas as foras naiurais, lcn cono dc iodos os scrcs organizados cnirc si, luiando ara sc arrancarcn nuiuancnic a naicria, o csao c o icno. Enconiranos o ncsno confliio cada vcz nais claro c icrrvcl, cn ioda a cscala asccndcnic das oljciivacs da voniadc; c cnconirano-lo, finalncnic, no grau nais clcvado, na Idcia Iunana, c doiado aqui duna fora iao odcrosa quc ja nao sao acnas os rcrcscnianics individuais da ncsna idcia os quc nuiuancnic sc confrangcn c aiassalIan. o indivduo quc dcclara gucrra a si ncsno; o ardor con quc csic qucr a vida c o ncio con quc sc lIc aiira ara rcnovcr-lIc os olsiaculos, isio c a dor, cIcgan aic a fazcr con quc sc dcsirua a si ncsno c cniao succdc quc a voniadc individual, or aio rorio, rcfcrc surinir o coro, quc nao c scnao a voniadc ncsna cn csiado visvcl, a dciar-sc laccrar cla dor. Assin, c orquc nao odc ccssar dc qucrcr quc o suicida ccssa dc vivcr. A voniadc sc afirna nclc or ncio da surcssao do scu fcnncno una vcz quc nao odc afirnar-sc dc ouiro nodo. E, coniudo, a dor a quc sc sulirai odia conduzi- lo rcnuncia c salvaao. Podc-sc conara-lo, sol iai asccio, ao docnic quc sc rccusa a dciar quc sc icrninc una ocraao dolorosa, ja concada, da qual facilncnic lIc dccndia a saudc, rcfcrindo conscrvar o rorio nal. Vcn-lIc a dor c ofcrccc-lIc a ooriunidadc dc roncr con a voniadc; nas clc a rcclc c aniquila o scu fcnncno, o scu coro, ara quc a voniadc crnanca iniacia. Eis o noiivo clo qual quasc iodos os sisicnas dc noral, filosoficos ou rcligiosos, condcnan o suicdio, cnlora nao lIc sailan dar scnao razcs lizarras c sofsiicas. Mas c ccrio quc sc considcracs urancnic norais Iouvcrcn dissuadido un Ioncn do suicdio, cn fundo, o scnso dcsia viioria solrc si ncsno (qualqucr quc fora o concciio con quc a razao rocurava clicar- lIc} nao odc scr scnao o scguinic. Nao qucro sulirair- nc dor; c rcciso quc cla nc ajudc a aniquilar un qucrcr-vivcr cujo fcnncno c coisa iao dcloravcl. A dor dcvc foriificar cn nin o conIccincnio inciicnic da vcrdadcira naiurcza do nundo, ara quc sc iornc a anuladora da ninIa voniadc c a origcn da ninIa salvaao cicrna". salido quc dc icnos a icnos succdcn casos cn quc o suicdio vai ainda alcn. vc-sc un ai naiar os filIos quc adora, anics dc si. Sc considcrarnos quc a conscicncia, a rcligiao c iodos os concciios adniiidos univcrsalncnic lIc nosiran o assassnio cono o naior dos dcliios; sc considcrarnos ainda qucn raiica ial dcliio jusiancnic na Iora da noric, scn quc sc ossa dcscolrir na sua aao o nnino noiivo cgosia, convircnos con adniiir quc a unica clicaao ossvcl c quc o indivduo, rcconIcccndo dirciancnic o rorio qucrcr nos filIos, nas dcsviado cla ilusao quc o faz ionar o fcnncno cla coisa cn si, c adcnais, conovido rofundancnic clo conIccincnio adquirido accrca das niscrias da cisicncia, inagina odcr surinir sinuliancancnic o fcnncno cicrno c a sua csscncia c iona cniao a rcsoluao dc lilcriar-sc ara scnrc da vida c dos cuidados dcsia, lilcriando iguaincnic .a scus filIos, nos quais sc vc rcvivcr dirciancnic. Erro analogo a csic scria acrcdiiar quc scja ossvcl aiingir or ouiros ncios o rcsuliado rocurado cla casiidadc voluniaria. Por ccnlo, incdindo as inicncs da naiurcza da fccundaao, ou ainda, cn considcraao aos cuidados da vida, rovocando a noric do nconaio, cn lugar dc alicar-sc con iodo o csforo a conscrvar a cisicncia a iudo quanio asira a vivcr. Con cfciio, quando o qucrcr-vivcr csia rcscnic, fora aiguna odcra ronc-lo orquc soncnic clc c o clcncnio nciafsico, a coisa cn si, c a violcncia nao odc aniquilar scnao o scu fcnncno, aarccido nun lugar c nun icno dcicrninado. Mas nao Ia nada quc ossa dcsiruir o rorio qucrcr-vivcr, cccio a ntcgcncu. O caninIo unico dc salvaao c quc a voniadc aarca livrcncnic a fin dc quc na roria inagcn arcnda a conIcccr a sua vcrdadcira csscncia. Esclarccida or cssc conIccincnio, odc surinir-sc a si ncsna c sinuliancancnic a dor, conanIcira inscaravcl do scu fcnncno. A violcncia naicrial, a csicrilizaao dos gcrncs, a dcsiruiao dos rcccn-nascidos, o suicdio sao ara ianio alsoluiancnic incficazcs. Esia rccisancnic nos dcsignios da naiurcza quc a voniadc cIcguc luz, orquanio soncnic graas luz odcra galgar a lilcriaao. Por isio dizia quc c rcciso favorcccr dc ioda nancira os fins da naiurcza dcsdc o noncnio cn quc o qucrcr-vivcr, sua niina csscncia, sc dccidiu a aarcccr. Ha un gcncro dc suicdio assaz difcrcnic do conun, nas quc nao foi ainda suficicnicncnic olscrvado. Enicndo falar dcsscs asccias quc, cIcgados ao grau surcno da rcnuncia, sc dcian norrcr cla fonc; orcn, cono una circna caliaao rcligiosa c assin ianlcn nuncrosas sucrsiics aconanIan dc ordinario o fcnncno, difcil sc iorna clica-lo clarancnic. Parccc, coniudo, quc o conlcio alandono da voniadc odc cIcgar aic surcssao dcssc rcsio, quc c indiscnsavcl ara nanicr con a alincniaao o vcgciar do organisno. Por longc quc csia csccic dc suicdio nasa do qucrcr-vivcr, un asccia iao conlciancnic rcsignado nao ccssa, ao oosio, dc vivcr scnao orquc ccssou alsoluiancnic dc qucrcr. E nao sc odc inaginar quc cscolIa ara ial fin ouiro gcncro dc noric alcn da inaniao (a ncnos quc alguna sucrsiiao nao lIc sugira ouiro}, orquanio a inicnao dc alrcviar o iorncnio scria ja cn rcalidadc un grau dc afirnaao da voniadc, os dognas, quc dirigcn a razao dc ial cniicnic, insiran-lIc a ilusao dc quc cssc jcjun a quc o conduz una icndcncia inicrna, lIc c ordcnado or algun scr dc naiurcza sucrior. Disio sc cnconiran ccnlos aniigos nas scguinics olras. Cocuo dc Futos SoIc u Hstu Nutuu c SoIc u Mcdcnu, Drcslau, 1799, ag. 365 c scgs. Huc, Nouuccs dc u HcuIquc dcs Lcttcs, 1685, ag. 189 c scgs. Znncnun, Dc Sotudnc, vol. 1, ag. 182. Houttun, rclaao inscria na Hstoc dc `Acudcnc dcs Sccnccs, dc 1764, c rcroduzida na Sannlungfiur PraliscIcAcrizc, vol. I, ag.69 PuItscIc HcIundc, dc Hufcland, vol. 10, ag. 181 c vol. 48, ag. 95 no ZcztscIt PIsscIc Acztc, dc Nass, 1809, vol. III, ag. 460; no EdnIug Mcdcu und Sugcu Jounu, 1809, vol. V, ag. 319. En 1833 os jornais noiiciaran quc cn janciro o Iisioriador inglcs Dr. Lingard sc Iavia dciado norrcr dc fonc cn Louvrcs; a noicia foi osicriorncnic rciificada, no scniido dc quc nao sc iraiava dclc nas dc un arcnic scu. Todas cssas narracs nos arcscnian a naior aric dcsscs indivduos cono loucos, scn quc nos scja ossvcl vcrificar a caiidao dcssa asscrao. Todavia, qucro aqui rclaiar una Iisioria rcccnic do ncsno gcncro, ainda quc nao fossc nais do quc ara conscrva-la cono raridadc c cono ccnlo dun fcnncno surrccndcnic da naiurcza Iunana quc vcn ao ncnos na aarcncia cn aoio das ninIas clicacs c quc arccc dc si ncsno nao odcr scr douiro nodo clicado. O faio c rcfcrido clo NunIcg Kocsondcntcn dc 29 dc julIo dc 1813, con as scguinics alavras. Escrcvcn-nos dc Dcrna quc nas roinidadcs dc TIurncn foi dcscolcrio, nuna calana, ao fundo duna cscssa florcsia, o cadavcr dun Ioncn cn csiado dc dcconosiao ial quc sc lIc faz rcnoniar a noric ara ccrca dc un ncs; as vcsics quc irazia nao forncccn indcio algun quc crniia julgar a quc condiao cricncia; csiavan-lIc crio duas canisas dc iccido finssino. O oljcio nais inorianic, orcn, c una Dillia inicrfolIada, cujas aginas lcvan anoiacs cn aric rovcnicnics do dcfunio. Elc narcou a daia dc sua ariida dc casa (scn dizcr o lugar} c acrcsccniou quc o csriio dc Dcus o nandou ara o dcscrio a fin dc rcgar c jcjuar, quc duranic o caninIo nao concu clo csao dc scic dias, dcois dos quais ionou algun alincnio. Havcndo-sc csialclccido na calana rcconcou a jcjuar duranic ccrio nuncro dc dias. Dcois do quc, anoiou cada dia con un sinal. Ha cinco sinais c dcois, rovavclncnic, o soliiario norrcu. Foi ianlcn cnconirada una caria a un cura solrc un scrnao quc o dcfunio iinIa ouvido, nas o cndcrco faliava." Enirc scnclIanic noric rovcnicnic dun ascciisno circno c o suicdio ocasionado clo dcscscro, dcvcn, con ccricza, cisiir graus inicrncdiarios, conquanio rofundczas, olscuridadcs c conlicacs iais quc csclarccc-las c rcsolvc-las scra scnrc coisa ardua aic o suno grau.
LlEHDADE DA VONTADE
Podcr-sc-ia crcr quc ioda csia cosiao finalncnic icrninada, solrc aquilo quc cu cIano a ncgaao da voniadc, fossc irrcconciliavcl con as ninIas considcracs anicriorcs, cn quc csialclccia quc a notuuuo c, nao ncnos quc iodas as ouiras fornas do rincio dc razao, sujciia ncccssidadc; quc os noiivos, cono iodas as causas, nao sao scnao causas ocasionais quc ofcrcccn ncios ao caraicr dc nanifcsiar a sua csscncia con iodo o rigor duna lci naiural; ao asso quc, fundando-nc cn iudo isio, ncgava a lilcrdadc cono Icun uItun ndccntuc. Dcn longc dc anular agora o quc anics csialclcci, confirno-o. A lilcrdadc roriancnic diia cricncc unicancnic voniadc cono coisa cn si c nao cono fcnncno cuja forna csscncial c scnrc o rincio dc razao, clcncnio dc ioda ncccssidadc, O unico caso cn quc csia lilcrdadc sc iorna visvcl dirciancnic no nundo rcal c aquclc cn quc c icrno ao fcnncno; nas cono csic no quanio c clo do concaicnancnio causal, isio c, coro vivcnic, coniinua a cisiir no icno quc nao conicn scnao fcnncnos, a voniadc quc sc nanifcsia cn ial coro sc coloca cn coniradiao con clc, orquc ncga aquilo quc afirna. Vcnos, or ccnlo, as arics gcniiais, rcrcscnianics visvcis do insiinio scual, nanicrcn-sc cn lcna saudc c o Ioncn, cnircianio, ncsno no nais rofundo do scu scr, nao qucrcr alsoluiancnic saiisfacs carnais; c coniudo, o coro la csia, crcssao visvcl do qucrcr-vivcr c a dcsciio disso os noiivos quc favorcccn cssc qucrcr crnancccn incficazcs, c a dissoluao do coro, o fin do indivduo, isio c, os nais cncrgicos incdincnios da voniadc naiural sao dcscjados c acciios dc lon grado. A coniradiao cnirc aquilo quc afirnci, or un lado, solrc a ncccssidadc con quc a voniadc c dcicrninada clos noiivos cn razao do caraicr, c aquilo quc cu dizia solrc a ossvcl surcssao ioial da voniadc, iolIcndo dcssc nodo ioda a cficacia aos noiivos, nao c, ois, scnao a cnunciaao na linguagcn, da razao filosofica, da coniradiao cu quc sc roduz quando a lilcrdadc da voniadc cn si, dcssa voniadc quc nao conIccc ncccssidadc, inicrvcn dirciancnic no rorio fcnncno quc c roduzido, inicirancnic cla ncccssidadc. Para conciliar csias coniradics lasia rcflciir quc a disosiao inicrna quc sulirai o caraicr ao incrio dos noiivos nao vcn dirciancnic da voniadc, nas da inicligcncia quc nudou dc naiurcza. Efciivancnic, cnquanio o conIccincnio csiivcr sujciio ao rincio dc individuaao, cnquanio sc guiar clo rincio dc razao, o odcr dos noiivos scra irrcsisivcl; nas acnas o rincio dc razao Iaja sido cncirado, acnas sc icnIa conrccndido dirciancnic cisiir una voniadc unica, a ncsna cn iodos os lugarcs, quc consiiiuiu a Idcia c a csscncia da coisa cn si, acnas cn ial conIccincnio Iaja sido aiingida a quiciaao alsoluia do qucrcr, os noiivos crdcn ioda a fora, orquc aqucla forna dc inicligcncia quc odcria dciar-sc influcnciar or clcs dcsaarcccu c foi sulsiiiuda or un conIccincnio dc difcrcnic csccic; o caraicr nao odc nunca, c vcrdadc, nodificar-sc nos orncnorcs; dcvc, con os rigorcs duna lci naiural, cunrir as varias ordcns da voniadc da qual c o fcnncno dc conjunio. Mas c rccisancnic csic conjunio, isio c, o rorio caraicr, o quc odc scr dc iodo anulado cla convcrsao da voniadc. E csia a nodificaao quc Iavia iao rofundancnic criurlado a Asnus quc a qualificava nctunoosc udcu c tunsccndcntu. a igrcja crisia a qualifica nuiio lcn u cgcncuuo, dcnoninando graa cficaz ao conIccincnio quc lIc da origcn. Igualncnic, nao sc iraiando aqui dc nodificaao, c sin dc surcssao conlcia, conrccndc- sc or quc os caracicrcs, quc iinIan naiorcs difcrcnas anics dc ial surcssao, arcscnian agora a naior scnclIana, ainda quc coniinuando, cn razao dos scus concciios c dos scus dognas, a susicniar linguagcns divcrsas. Enicndido assin, cssc filosofisno do livrc-arlirio, afirnado c conicsiado a scu iurno scn ircgua, icn un fundancnio; cono ianlcn nao falccc cn significado, ncn c valor, o dogna da Igrcja accrca da cficacia da graa c da rcgcncraao. Mas logo, scn quc nos acrcclanos, vcno-los ccdo confundircn-sc c odcnos, cniao, conrccndcr csias alavras do Ilusirc MalclrancIc. Lu Ictc cst un nstcc". Efciivancnic, aquilo quc os nsiicos crisiaos dcnoninan graa cficaz c rcgcncraao, consiiiui rccisancnic a unica nanifcsiaao incdiaia do livrc-arlirio. Tal nanifcsiaao nao sc roduz scnao dcois quc a voniadc, rcconIcccndo a naiurcza do scu rorio scr, lIc cirai un scdaiivo quc a sulirai ao incrio dos noiivos; csics fazcn aric duna csfcra dc conIccincnio osiiivancnic divcrsa, cujos oljcios nao sao nais quc fcnncnos. Una lilcrdadc quc odc nanifcsiar-sc cn scnclIanics condics c o naior rivilcgio do Ioncn; cla falia inicirancnic aos aninais, orquc cigc un raciocnio quc crniia considcrar o conjunio da cisicncia indccndcnicncnic da inrcssao do noncnio. O aninal c dc faio incaaz dc lilcrdadc; nao Ia ara clc ncn a ossililidadc duna dcicrninaao clciiva roriancnic diia, ou scja, ncdiiada c roccdida or confliio dc noiivos, os quais nao odcrian scr, ara ianio, scnao rcrcscniacs alsiraias. Con cssa ncsna ncccssidadc con quc cai a cdra, o lolo faninio cnicrra os dcnics na carnc da rcsa, scn quc sua inicligcncia ossa janais rcconIcccr quc sao idcniicos, o caador c a caa. A ncccssdudc c o donno du nutuczu c u Icdudc o du guu. Pois quc a rcnuncia csonianca da voniadc dcriva do conIccincnio, c o conIccincnio cn si c indccndcnic do qucrcr csonianco, scguc-sc quc ial surcssao da voniadc, ial lilcriaao nao sc adquirc cla fora ncn or arii-ris"; cla nascc da rclaao niina cnirc a inicligcncia c a voniadc Iunanas. Nascc inrcvisia c cono dun solavanco vindo dc fora. Por isso a Igrcja a dcnonina cfciio da graa; c cono na douirina crisia, ara scr cficaz, a graa dcvc icr sido acciia, assin o cfciio da quiciaao, cn uliina analisc, c un aio dc livrc voniadc. Efciio da graa ois quc sacodc c iransforna radicalncnic a naiurcza do Ioncn. Esic rcclc o quc aic cniao dcscjava con iania ansicdadc; rcalncnic un scr dc iodo difcrcnic sulsiiiui agora o Ioncn dc anics, rcsuliado da graa quc a Igrcja indica con una crcssao nuiio convcnicnic; cIana-a. u cgcncuuo. Por Ioncn nutuu, a qucn rccusa qualqucr faculdadc ara o lcn, cnicndc cla cssc qucrcr- vivcr, cuja ncgaao c ncccssaria a qucn qucr rcsgaiar-sc duna cisicncia cono a dcsic nundo. Porquanio, sol ial cisicncia, sc oculia algo dc iodo difcrcnic quc nao odcnos, iodavia, adquirir scnao dcois dc Iavcr sacudido o jugo do nundo. Nao c do onio dc visia dos indivduos, ou scja, ariindo do rincio dc razao, nas sin do onio dc visia da Idcia Iunana na sua unidadc, quc as douirinas crisias sinlolizan or ncio dc Adao a nutuczu, u unuuo do qucc-uuc; o quc s o nundo ncrcc da dor c da noric c o ccado original quc assou aic nos. Por ouiras alavras, c a nossa idcniidadc, na Idcia Iunana, con Adao, idcniidadc quc sc nanifcsia no icno or ncio do lianc da gcraao. Invcrsancnic, sinloliza a graa a ncgaao da voniadc, a salvaao, or ncio dc Dcus fciio Ioncn, o qual, iscnio dc iodo ccado, isio c, do qucrcr-vivcr, nao odc scr originario da cncrgica afirnaao da voniadc, ncn icr un coro scnclIanic ao nosso quc c soncnic qucrcr concrcio, fcnncno da voniadc. Nasccu dc virgcn inaculada c nao icn nais quc un sinulacro dc coro. Esic uliino onio cra susicniado clos Doccias, isio c, or Padrcs da Igrcja, quc nisio sc nosiravan crfciiancnic conscqucnics. Aclcs, dc nodo csccial, cnsinava csia douirina; conira clc c scus disculos lcvaniou-sc Tcriuliano. Mas o rorio Sanio AgosiinIo concniou o conirovcriido asso do Novo Tcsiancnio, cnuundo Dcus u scu FIo cn scncIunu dc cunc dc ccudo... (Fon. VIII, 3}, cono scguc. Por isio quc nao cra carnc do ccado a quc nao cra nascida da voluia carnal, coniudo csiava ncla a scnclIana da carnc do ccado orquc cra carnc norial" (livro 83}. Diz dcois na olra iniiiulada Ous Inccctun, l, 4?, quc o ccudo ognu c ccudo c unuo uo ncsno tcno. Ec cxstc u nu cunu cccn-nuscdu, nus nuo sc nostu scnuo nu ncddu cn quc cu ccscc. Toduuu sc dcuc ocuu nu uontudc do ccudo u ogcn do o ccudo. Estc ccudo c Aduo, nus ncc todos ns Iuucnos cxstdo. Aduo o ncz c con cc sonos nczcs tunIcn". En rcalidadc o dogna do ccado original (afirnaao da voniadc} c da rcdcnao (ncgaao da voniadc} c a grandc vcrdadc quc forna a sulsiancia csscncial do crisiianisno; o rcsio, na naior aric, nao c nais quc forna c involucro, ou sinlcs accssorio. Assin, dcvc-sc scnrc considcrar Jcsus Crisio do onio dc visia gcral, cono snlolo ou crsonificaao da ncgaao do qucrcr-vivcr c nao do onio dc visia individual, cono no-lo nosira a Iisioria alcgorica nos EvangclIos, ncn cono nos c arcscniado scgundo os dados rcais nais vcrossncis quc scrviran dc lasc lcnda das Sagradas Escriiuras. NcnIuna dcssas duas vcrscs odc saiisfazcr inicirancnic. Nao odcnos vcr-lIcs scnao o ncio dcsiinado a fazcr cncirar a ouira nancira dc conrccndcr o Crisio na ncnic do vulgo ara o qual c scnrc ncccssaria alguna coisa dc osiiivo. Nao dcvcnos ocuar-nos aqui con o faio dc o crisiianisno, crdcndo o scu vcrdadciro significado, Iavcr dcgcncrado nun irivial oiinisno. Ha ianlcn no crisiianisno ouiro dogna riniiivo c cvangclico, quc Sanio AgosiinIo, dc acordo con os cIcfcs da Igrcja, dcfcndcu conira as oinics rcsiriias dos Pclagianos c quc Luicro, cono o diz clc ncsno fornalncnic no scu livro Dc Scuo AIto, sc Iavia airiluido or nissao rincial rcsialclcccr, urgando-o dos crros. c o dogna quc cnsina quc nuo Iu uc-uIto, quc a icndcncia original da voniadc a lcva ao nal, quc suas olras sao scnrc culosas c insuficicnics, quc nao odcn nunca dar saiisfaao jusiia; quc, orianio, c cla fc soncnic c nao clas olras quc sc cIcga salvaao c quc cssa fc ncsna nao nascc cn nos duna inicnao inconcussa c duna voniadc livrc, nus o ccto du guu, quc sc roduz scn a nossa ariiciaao c cono or ncio duna influcncia cicrna. Esic rincio vcrdadcirancnic cvangclico, con os quc Iavcnos rccordado acina, faz aric dcsscs dognas quc o csriio liniiado c grossciro do scculo rcjciia cono alsurdos ou dcsfigura. Malgrado Sanio AgosiinIo c nalgrado Luicro, a crcna dc Iojc cn dia, cnlclida clas idcias lurgucsncnic ncsquinIas do Pclagianisno, quc nao c nais do quc o nodcrno racionalisno, rcclc csias rofundas vcrdadcs, unica csscncia roria ao crisiianisno ioial, no scu vcrdadciro significado, ara aoiar-sc no vclIo dogna iradicional judaico, quc acnas un lianc Iisiorico unc s douirinas crisias, fazcndo disio a cdra fundancnial da rcligiao.(1} Mas nos csianos cn condics dc vcr quanio a vcrdadc coniida cn iais douirinas concorda lcnancnic con o rcsuliado das nossas invcsiigacs. Vcnos, cfciivancnic, quc a viriudc sinccra c a saniidadc da alna icn incdiaiancnic a sua origcn nao na voniadc rcncdiiada (as olras} c sin no conIccincnio (a fc}, rccisancnic cono o Iavcnos dcduzido do nosso rincio fundancnial. Sc ara cIcgar lcn- avcniurana lasiasscn as olras, quc nasccn iodas dc noiivos c dc rojcios rcncdiiados, a viriudc nao scria nais do quc un cgosno rudcnic, nciodico, una crsicacia dc longo alcancc, o quc sc odc dcscnvolvcr cono sc qucira. Quanio fc, qual a Igrcja roncic a salvaao, consisic cn crcr quc a qucda do rinciro Ioncn nos s ncrcc do ccado, da noric, da crdiao; quc a graa do divino inicrccssor, quc iona solrc si a incnsidadc dos nossos ccados, odc sozinIa salvar-nos scn quc icnIanos ncriio algun (cssoal} orquc a conduia cssoal c scnrc guiada cla inicnao (clos noiivos}; c quc as olras assin originadas, cla sua csscncia c naiurcza nao odcn nunca jusiificar-nos rccisancnic orquc a conduia dcriva dc inicncs c dc noiivos; nao c nais do quc ous ocutun. O fundancnio da fc csia, orianio, anics dc iudo na convicao dc quc a condiao Iunana c dcsdc a origcn un csiado csscncialncnic dc crdiao, do qual icnos ncccssidadc dc scr rcsgaiados; quc cricnccnos ois ao nal a quc csianos csirciiancnic vinculados; quc nossas olras, confornando-sc s rcscrics da lci, isio c, dos noiivos, nao odcn nunca saiisfazcr jusiia, ncn salvar-nos; quc a salvaao odc vir soncnic da fc, ou scja, dun conIccincnio iransfornado, c quc a fc ncsna nao cnira cn nos scnao or ncio da graa, isio c, vinda dc fora. Por ouiras alavras, quc a salvaao c coisa csiranIa nossa cssoa, roduzindo-sc soncnic dcois quc o Ioncn cIcgou ncgaao c ao alandono dc si ncsno. Praiicar loas olras, olcdcccr lci, orquc c lci, sao coisas quc nunca nos odcn jusiificar or sc iraiar scnrc dc acs ronovidas or noiivos. Luicro (Dc Lilcriaic CIrisiiana} susicnia quc as olras nasccn csoniancancnic una vcz csialclccida a fc, da qual sao os sinionas ou os fruios; diz quc, or si ncsnas nao icn ncriio c quc nao odcn roorcionar a jusiificaao, ncn cigir rcconcnsa. rcciso quc sc roduzan csonianca c graiuiiancnic. Vinos, ianlcn, rcssaliar dc nossas considcracs quc con a conrccnsao rogrcssiva do rincio dc individuaao, nascc rincirancnic o scniido csonianco da jusiia, dcois o anor quc sc clcva aic surcssao alsoluia dc qualqucr cgosno c finalncnic a rcsignaao ou ncgaao da voniadc.(2} CIanci cn ncu aulio iodos csics dognas da rcligiao crisia, conquanio scjan or si ncsnos csiranIos filosofia, unicancnic ara nosirar quc sc a noral, quc dcriva do nosso csiudo c quc csia cn crfciia Iarnonia c cn crfciia concaicnaao con ioda a scric das nossas considcracs, rcsulia nova ialvcz na aarcncia c nao foi ainda arcscniada sol csia forna, c lcn aniiga quanio ao fundo orquc concorda inicirancnic con a csscncia do crisiianisno, quc lIc conicn iodos os clcncnios nais inorianics, clcncnios quc ianlcn sc odcn cnconirar sol fornas nuiio divcrsas nas douirinas c rccciios norais dos livros sanios Iindus. Tais dognas da igrcja crisia scrviran-nos ao ncsno icno ara inicrrciar c clucidar a coniradiao aarcnic quc cisic, cn rinciro lugar cnirc a ncccssidadc quc rcgc as nanifcsiacs do caraicr quando os noiivos sao dados (donnio da naiurcza}, c cn scgundo lugar, cnirc a voniadc cn si, livrc ara ncgar-sc c surinir-sc a si ncsna, c o caraicr, con a ncccssidadc quc solrc clc icn os noiivos (donnio da graa}. Assin icrninci o ncu csloo solrc os fundancnios da noral, quc cnccrra o dcscnvolvincnio conlcio daqucla idcia unica quc iinIa or finalidadc cor. CIcgado aqui, nao qucro dissinular a ccnsura quc sc odc novcr conira csia uliina aric; aicnIo-nc soncnic a csialclcccr quc c incrcnic csscncia da coisa, scn quc scja ossvcl rcvcni-lo. A ccnsura consisic no faio dc quc, icndo as nossas considcracs lcvado a rcconIcccr na crfciia saniidadc a ncgaao c a surcssao dc qualqucr qucrcr, con o fin dc cIcgar, assin, a lilcriar-nos dun nundo csscncialncnic niscravcl, iudo isio, cn uliina analisc, acala con rcciiiar-nos no alisno do Nada.
O NADA
Conco con fazcr olscrvar quc a noao Nada c csscncialncnic rclaiiva, rcfcrindo-sc scnrc a un sujciio dcicrninado ara ncga-lo. En gcral os filosofos (Kani cn irc ouiros} acciian cssa rclaiividadc unicancnic no iocanic quilo quc sc cIana niIil rivaiiun, con a difcrcna ara niIil ncgaiivun. O rinciro dcsignaria iudo quanio vcn crcsso con o sinal cn oosiao ao quc sc crinc con o sinal + cn condics iais, orcn, quc do onio dc visia conirario, csic odcria ionar-sc un + ; c rcscrvar-sc-ia a crcssao nIul ncgaiivun ara indicar aquilo quc fossc un Nada quc rcsuliassc ial sol iodos os asccios, c quc scria dado cono ccnlo duna coniradiao logica, a qual sc aniquilaria or si. Mas, olscrvando nais dc crio, vc-sc quc o nada alsoluio, o niIil ncgaiivun roriancnic diio, nao c concclvcl cla razao; qualqucr nulidadc dcsic gcncro sc volvc niIil rivaiivun, un nada rclaiivo, dcsdc o noncnio cn quc sc faz cnirar na cicnsao dun concciio nais vasio, ou cn quc sc conicnla dun onio dc visia nais clcvado, O nada nao c conrccndido cono nada, scnao na sua rclaao con alguna coisa. Elc suc scnrc a csiicncia dc ial rclaao c, orianio ianlcn a cisicncia dc alguna coisa. A roria coniradiao logica c acnas un nada rclaiivo. Ainda quc nao ossa scr cnsada cla razao, ncn or isso c un nada alsoluio. Porquanio c una sinlcs conlinaao dc alavras, un ccnlo dc algo inossvcl dc cnsar-sc, dc quc sc icn ncccssidadc cn logica ara nosirar as lcis do cnsancnio. Por isso quando con ial fin sc rccorrc a un ccnlo igual, a aicnao sc dirigc ao non scnsus cono rcrcscnianic da coisa osiiiva rocurada no noncnio, c assa-sc or cina do scnsus, quc c a coisa aiualncnic ncgaiiva. Vcnos, ois, quc o nI ncgutuun, ou nada alsoluio, sc iorna uutuun, ou rclaiivo quando sc sulordina a un concciio sucrior c quc odc scnrc nudar o scu sinal clo daquilo quc ncga, fazcndo-sc csic cniao ncgaiivo. Tudo isio concorda inicirancnic con o rcsuliado da discussao dialciica iao ardua, quc Plaiao nos arcscnia no SoIisia (ag. 277-287, cd. Dioniina}. Cun cnin osicndcrcnus, alicrius isius naiuran cssc crquc onnia cniia divisan aiquc discrsan in viccn; iunc aricn cjus oosiian ci, quod cujusquc cns csi, cssc rcvcra non cns asscruinus". Aquilo quc c univcrsalncnic adniiido cono osiiivo, aquilo quc sc diz cxstcntc cn cududc c cuja ncgaao sc crinc con o concciio dc nudu no scu significado nais cicnso, c rccisancnic o nundo da rcrcscniaao, quc cu dcnonsirci scr a oljciividadc, o csclIo da voniadc. Esic nundo, csia voniadc sonos nos ncsnos; a rcrcscniaao ioda cn gcral c una das suas faccs; a forna dc ial rcrcscniaao c o icno c o csao; c sol csic onio dc visia iudo aquilo quc c, dcvc scr cn qualqucr lugar c cn qualqucr icno. Ncgaao, surcssao, convcrsao da voniadc, inlican surcssao c dcsaariao da sua inagcn, o nundo. Dcsdc o noncnio cn quc nao a vcnos nais cn ial csclIo, crguniano- nos, orcn inuiilncnic, quc dcsiino odc icr iido, c cono cla ja nao ossui as qualidadcs do icno c do csao, dcsolano-nos c dizcnos quc sc foi crdida ara o Nada. Sc nos fossc ossvcl nudar o onio dc visia, os sinais scrian invcriidos c cniao aquilo quc cisic aiualncnic sol nossos olIos scria o Nada, c o Nada dc Iojc, aquilo quc cisiissc. Mas cnquanio fornos o rorio qucrcr-vivcr, a ouira rcalidadc nao odcra nunca scr conrccndida c crcssa or nos, scnao cono coisa ncgaiiva; orquanio o aiona dc Encdoclcs o sn nuo c conIccdo scnuo co sn nos iolIc qualqucr ossililidadc dc conIcccr ial rcalidadc, crniiindo-nos, cnircianio, o ncsno aiona o conIccincnio dc ioda a nossa rcalidadc aiual, isio c, do nundo cono rcrcscniaao, ou da oljciividadc da voniadc. Sc iodavia sc quiscssc a iodo iransc criar un concciio osiiivo qualqucr, ara aquilo quc a filosofia nao odc crinir scnao dc nodo ncgaiivo dcnoninando-o a ncgaao da voniadc, scria rcciso rcfcrir-sc quilo quc rovan os Ioncns quc aiingiran a crfciia surcssao do qucrcr, quilo quc sc dcsigna or csiado dc ciasc, dc arroulo, dc iluninaao, dc alsorao cn Dcus, cic., conquanio ial csiado nao scja un conIccincnio roriancnic diio, orquc nao sc lIc cnconira a forna dc scaraao cn sujciio c oljcio c orquc cricncc unicancnic ccricncia cssoal, scn odcr scr conunicado cicrnancnic a ouircn. Mas nos, quc nos nanicnos cclusivancnic no donnio da filosofia, dcvcnos conicniar-nos con a noao ncgaiiva c scniir-nos fclizcs or Iavcr odido ir aic ao liniic circno do conIccincnio osiiivo. CIcganos a rcconIcccr quc a csscncia do nundo c a voniadc c quc iodos os fcnncnos sao acnas voniadc oljciiva. Esiudanos a voniadc cn ioda a sua scric, dcsdc o nais olscuro inulso inconscicnic das foras naiurais, aic a conduia conscicnic do Ioncn. Alcanado csic liniic nao qucrcnos agora sulirair-nos conscqucncia quc lIc rcsulia, isio c, quc con a livrc ncgaao, con a surcssao da voniadc, iudo isio sinuliancancnic sc surinc; fican surinidos, cniao, aquclcs inulsos c aquclas agiiacs scn ircgua c scn finalidadc quc consiiiucn o nundo cn iodos os graus oljciivados; surinidas aquclas fornas divcrsas quc sc succdcn c sc clcvan rogrcssivancnic; surinido con o qucrcr, ianlcn, o conjunio do scu fcnncno; surinidas, finalncnic, as fornas gcrais do fcnncno, ou scja, as fornas do icno c do csao c surinidas, or fin, a forna fundancnial dc sujciio c oljcio. Nao nais voniadc, nao nais rcrcscniaao, nao nais univcrso. E cniao, scn duvida, nao nos fica doravanic, scnao o Nada. Mas nao nos csqucanos dc quc aquilo quc sc rcvolia cn nos conira scnclIanic aniquilancnio c a naiurcza quc ouira coisa nao c scnao o qucrcr-vivcr, csscncia do Ioncn c do univcrso. Esic Iorror clo Nada c acnas un nodo difcrcnic dc crinir quc qucrcnos ardcnicncnic a vida, quc nos nao sonos ncn conIcccnos scnao o qucrcr-vivcr. Todavia, dcsvicnos o olIar or un noncnio da nossa indigcncia c do nosso Iorizonic cn dcnasia liniiado; lcvanicno-lo aic aquclcs Ioncns quc sucraran o nundo, aic aquclcs Ioncns cuja voniadc, aiingida a crfciia conscicncia dc si, rcconIcccu-sc cn iudo o quc cisic c rcnunciou-sc livrcncnic a si ncsna, aic aquclcs Ioncns quc nao cscran nais do quc vcr dcsaarcccr ianlcn o dclil c dcrradciro soro quc lIcs anina o coro; cniao, cn lugar dcssc iunulio dc asiracs scn finalidadc, cn lugar dcssas assagcns coniinuas do dcscjo a inquiciaao, da alcgria dor, cn lugar dcssas cscranas scnrc insaiisfciias c scnrc rcnasccnics quc fazcn da vida Iunana, aic quc a voniadc a cciic, un sonIo ininicrruio, cniao sin nao vcrcnos scnao cssa az quc c nais rcciosa quc iodos os icsouros da razao, cssa calna alsoluia do csriio, cssa quiciudc rofunda, cssa scgurana, cssa scrcnidadc incriurlavcl, cujo irao Fafacl c Corrcgio dciaran na figura dc scus sanios c cuja irradiaao dcvc scr ara nos o nais conlcio c vcrdico anuncio da loa nova (Euungcun}. A voniadc dcsaarcccu, so crnanccc o conIccincnio. Sonos ionados duna rofunda c dolorosa nclancolia quando confronianos ial condiao con a nossa, or isso quc o conirasic lIc faz rcssaliar ainda nclIor ioda a incuravcl dcsolaao. E coniudo, a unica crscciiva susccivcl dc nos consolar ainda, dcois dc nos icrnos convcncido dc quc a dor incoravcl c a infiniia niscria sao a csscncia dcssc fcnncno da voniadc quc sc cIana o nundo, c vcr dcsvancccr-sc o univcrso c ficar soncnic o Nada dianic dc nos, quando a voniadc Iaja conscguido surinir-sc. Por conscqucncia, ncdiiar solrc a vida c os aios dos sanios, sc nao con a olscrvaao dircia, dc raro ossvcl na ccricncia cssoal, ao ncnos csiudando-os cono a Iisioria no-los arcscnia ou cono a aric no-los dcscrcvc, cono un qud infalvcl dc vcrdadc, c ara nos o unico ncio dc dissiar o lugulrc cfciio dcssc Nada quc vcnos cvolar-sc, cono rcsuliaio final, or dciras dc ioda viriudc c ioda saniidadc, dcssc Nada quc nos csania cono a crianas quc a cscuridao faz ircncr; isio valc nais do quc qucrcr iludir cssc icrror, a ccnlo dos Hindus, con niios c alavras ocas dc scniido, cono a alsorao cn Drana, ou o Nirvana dos Dudisias. Sin, rcconIcccno-lo alcriancnic. O quc rcsia dcois da surcssao ioial da voniadc, ara aquclcs a qucn, iodavia, a voniadc ainda anina, cfciivancnic c o Nada. Mas vicc-vcrsa, ara aquclcs cn qucn a voniadc foi surinida c convcriida, o Nada c csic nundo, iao rcal con os scus sois c as suas vias-lacicas.(1}
NoTAs ExpIIcaes PreIImInares (1} Isio nao significa, cono olscrvaran varios iraduiorcs dc ouiros idionas, quc ara conrccndcr a rcscnic olra scja ncccssario icr lido as ircs arics anicriorcs dcsic iralalIo caiial dc ScIocnIaucr. Dcn ao conirario, csic livro c conrccnsvcl or si rorio, quc douiro nodo nao iranos iraduzir un livro ininicligvcl. Esia aric do Mundo Cono Voniadc c Fcrcscniaao" dc iodas c a nais oljciiva c nais uiil. (N. do T.}
VIda e Morte (1} Os iiulos dos caiulos, quc nao sc cnconiran na cdiao alcna dc Lcizig (1919}, ioran iirados da iraduao iialiana dc Oscar CIilcsoiii, dc 1888. (N. do T.} (2} Os cscolasiicos cnsinaran quc a cicrnidadc nao c a succssao scn fin, ou o rincio do icno, nas a Hou Stuntc; orianio a Hou Stuntc ou o ugou ara nos c o ncsno quc cra ara Adao; orianio, ugou nao difcrc dc nodo algun dc cntuo.} Hollcs, LcviaiIan, c. 46 (3} Nas Conucsuocs con GoctIc dc Eclcrnann, 2. cd. vol. 1, ag. 154, diz CociIc. O nosso csriio c un scr dc naiurcza indcsiruivcl; c algo quc agc dc cicrnidadc a cicrnidadc. ScnclIa ao Sol quc ara nossos olIos icrrcnos arccc norrcr cnquanio cn rcalidadc nao norrc nunca c lrilIa scn inicrruao." CociIc qucn iira dc nin csia conaraao, c nao cu dclc. Esiou convcncido dc quc a cnrcgou cn ial convcrsaao, na daia dc 1824, cn conscqucncia duna rcninisccncia, ialvcz inconscicnic, da ninIa assagcn sura quc sc cnconira ja iciualncnic na ninIa rincira cdiao, ag. 401 c rcciida na ag. 528, cono aqui no iin do aragrafo 65. Esia rincira cdiao Iavia-lIc sido rcnciida cn dczcnlro dc 1818. cn naro dc 1819 clc nc conunicou a sua arovaao or ncio dc ninIa irna cn Naolcs, ondc nc cnconirava; a sua caria csiava anco un lilIcic cn quc Iavia anoiado as aginas quc lIc Iavian agradado dc nodo ariicular. o quc rova quc ncu livro Iavia sido lido. (4} N. do A.. Os Vcdus cxncn cstc cnsancnio con dizcr quc quando un Ioncn norrc, o scu scnso da vida sc confundc con o Sol, o scu odor con a icrra, o scu gosio con a agua, o scu ouvido con o ar, a sua alavra con o fogo, cic. (Ounc Kut V. 1}; o quc crincn ianlcn or ncio duna ccrinnia csccial, cn quc o norilundo lcga as rorias faculdadcs, os rorios scniidos un or un, ao filIo, no qual dcsdc ial noncnio dcvcn coniinuar a cisiir, (Ilidcn}.
NecessIdade dos Atos da Vontade (1} Criica da Fazao Pura c Criica da Fazao Praiica. (2} Eisic una iraduao no Drasil do Livrc-Arlirio", dc ScIocnIaucr. (3} Dcscarics Mcd. 4 Sinoza, iica, P. II, ro. 48 c 49, cic... Cono a cdiao quc foi usada ara digiializaao nanicn alguns irccIos cscriios cn caracicrcs grcgos, oianos or nao grafa-los dado o dcsconIccincnio da grandc naioria do alfalcio grcgo c solrciudo clo iralalIo a nais quc isio nos iraria, orianio, ondc csiivcr cnirc arcnicscs C. g." (Caracicrcs grcgos}, cnicnda-sc quc na cdiao original csiavan grafados caracicrcs grcgos quc nao rcroduzinos. (Noia do digiializador}
A JustIa Humana (1} Finis civiiaiis csi lcnc vvcrc, Ioc auicn csi lcaic ci ulcIrc vivcrc.
A JustIa Eterna (1} Tu tuun us quc ianlcn odc dar. O quc tu cs. (2} Nao assuniras doravanic cisicncia aarcnic.
Bondade e MaIdade (1} N. do A.. Noicnos aqui, dc assagcn, quc o quc cria a grandc fora dc quuquc douirina rcligiosa, a aric cn quc cla iona ossc firncncnic do csriio, c scnrc o lado noral, nao dirciancnic cono ial, nas no quc sc rcndc iniinancnic a iodo o rcsio do dogna niico, rorio dc cada rcligiao c sc confundc con o niio; clo niio odc scr clicada a noral; dc ial nodo quc, nalgrado a inossililidadc alsoluia dc clicar con o rincio da razao o significado noral da conduia c, conquanio cada niio nao roccda scnao or viriudc dcssc rincio, os crcnics considcran o valor noral da conduia c o niio cono inscaravcis, ou anics, inicirancnic idcniicos c vccn cn cada aiaquc dircio ao niio, un aiaquc ao dirciio c viriudc. Nisio sc vai iao longc quc, nos ovos nonoicsias, o aicsno c a inicdadc sc iornaran sinninos dc auscncia dc qualqucr noralidadc. Os adrcs vccn con lons olIos iais confuscs dc concciios, c c assin ncsno quc cssc nonsiro csanioso do fanaiisno dc roduzir-sc c doninar, nao so, cono sc odcria crcr, algunas ncnics nas, nas sin nacs iniciras c finalncnic crsonificar- sc aqui no ocidcnic, coisa quc ara Ionra da Iunanidadc so dc succdcr una vcz, na Inquisiao, a qual, scgundo os dados nais rcccnics, alias auicniicos, fcz norrcr cn Madrid (nao coniando os ouiros nuncrosos covis dc assassinos dcrranados or ioda a EsanIa}, acnas no csao dc 300 anos, 300.000 indivduos cnirc os iorncnios da fogucira, or causa da fc. Dcvcnos arcssar-nos a rccordar csics faios aos zclosos scnrc quc rcicndan lcvaniar a voz.
VIrtude (1} N. do A.. Os aios sao sinlcs ocra ocraia, diria a Igrcja, incficazcs aic quc a graa nao lIcs Iaja dado a fc quc conduz rcgcncraao. Disio falarcnos nais adianic. (2} N. do A.. Para o Ioncn, o dirciio dc disor da vida c das foras dos aninais rcousa solrc o faio clo qual a dor auncnia ncdida quc a conscicncia sc dcscnvolvc c adquirc clarcza. Por conscguinic, a dor quc o iralalIo ou a noric rovocan no aninal c ncnor do quc a quc rcsuliaria ara o Ioncn, sc iivcssc dc rivar- sc da carnc ou do iralalIo dos aninais. Elc odc, ois, cIcgar na afirnaao da sua vida aic a ncgar a dos aninais c o sofrincnio infligido assin ao qucrcr-vivcr na sua ioialidadc c ncnor ncsia ordcn dc coisas do quc scria na ordcn invcrsa, Isio csialclccc, ao ncsno icno, a ncdida cn quc o Ioncn odc scn injusiia aroriar-sc das foras aninais. Tal ncdida c nui frcqucnicncnic uliraassada, cn csccial no quc diz rcsciio aos aninais dc carga c aos cacs dc caa. Conira csic aluso c quc sc dirigc a aiividadc da Socicdadc Proiciora dos Aninais. A ncu vcr ial dirciio nao cIcga ncn ncsno a auiorizar as vivisscccs, c solrciudo as quc sc raiican nos aninais sucriorcs. En concnsaao, un inscio csia lcn longc dc sofrcr con a noric o quc sofrc un Ioncn cla sua sinlcs nordcdura. Eis o quc nao conrccndcn os Hindus.
Negao do Querer-VIver (1} Vcrdadcira filosofia c a quc rcroduz ficlncnic as vozcs do nundo ncsno, c c cscriia quasc quc sol o scu incrio. Aqucla filosofia quc nao c nais do quc sinulacro c rcflco do nundo, quc nada lIc junia dc scu, nas quc unicancnic rccfc c rcssoa. Dc arguncniis scicniiarun, L. 2, O. 13". (2} Pcqucnos c grandcs nisicrios. (3} Vidc a roosiio. Floril vol. II ag. 374.
LIberdade da Vontade (1} Mcisicrsiucl (2} N. do A.. iao vcrdadciro o quc digo quc sc sc faz alsiraao do dogna fundancnial do judasno, adniiindo-sc quc o Ioncn nao foi criado or ouiro scr, nas quc c olra da sua roria voniadc, vc-sc logo dcsaarcccr iudo quanio o dognaiisno crisiao, qual foi csialclccido sisicnaiicancnic or S. AgosiinIo, cnccrra ainda dc coniradiiorio c inconrccnsvcl c quc rccisancnic or isio rovocou as diairilcs dos Pclagianos. Tudo cniao sc iorna claro. Nao sc iorna nais ncccssario rccorrcr ao livrc-arlirio nas olras (ocrari}, ois quc csic cisic no scr (cssc}, ondc ianlcn sc cnconira o ccado no quanio c ccado original, nas a graa cficaz dc faio nos cricncc. En concnsaao, nuiias ouiras douirinas do Novo Tcsiancnio, cnirc clas a rcdcsiinaao, fundadas na dognaiica dc S. AgosiinIo, fican alsoluiancnic insusicniavcis c dcsgosian-nos, ianio quc scjan considcradas scgundo o racionalisno Iodicrno. Fcjciiar-sc-ia assin a aric csscncialncnic crisia ara voliar ao nais grossciro judasno. Mas o crro dc calculo, ou anics, o vcio original da dognaiica crisia, csia ondc nao sc rocura c rccisancnic no onio colocado acina dc qualqucr canc cono coisa csialclccida c ccria. Scn csic onio iodo o coro das douirinas crisias scria racional; con clc c quc sc gasian a icologia c as ouiras cicncias. Efciivancnic, csiudando-sc a icologia dc S. AgosiinIo na olra Dc Civiiaic Dci", succdc-nos o quc nos succdcria sc rcicndcsscnos nanicr cn cquillrio un coro, cujo ccniro dc gravidadc lIc csiivcssc fora. Qualqucr quc scja a nancira or quc sc volva c sc rcvolva, o oljcio Ia dc cair scnrc. Aqui, dc igual nodo, a dcsciio dc iodos os cuidados c dc iodos os sofisnas dc S. AgosiinIo, a cula do nundo c das suas dorcs rcca scnrc solrc Dcus quc criou iudo, alsoluiancnic iudo, salcndo lcn o quc succdcria. S. AgosiinIo ncsno sc dava conia dcsia dificuldadc con a qual nuiio sc cnlaraava, cono ja o dissc na ninIa ncnoria solrc o Luc-AIto (ca. IV}. Assin, a coniradiao cnirc a londadc dc Dcus c a niscria do nundo c a coniradiao cnirc a lilcrdadc da voniadc c a rcscicncia divina, forncccran icna incaurvcl a una conirovcrsia quc durou un scculo cnirc os Caricsianos, MalclrancIc, Lcilniiz, Daylc, Klarlc, Arnoud c ouiros. conirovcrsia cn quc o unico onio osio fora dc discussao cra a cisicncia dc Dcus, con iodas as suas qualidadcs; na disuia nao sc fazia nais do quc girar nun crculo vicioso, icniando fazcr dcsaarcccrcn csias coniradics, o quc nas naicnaiicas cquivalcria a qucrcr rcsolvcr un rollcna insoluvcl cn quc alguna cifra solra scnrc, ara aqui, ora acola, scgundo sc vai icniando nascara-la. Mas ncnIun dclcs advcriiu, conquanio ial sc inuscssc naniicsiancnic dc cr si, quc cra rcciso rocurar a origcn do cnlarao na rincira Iioicsc acciia or iodos. Daylc c o unico quc faz cnircvcr Iavcr-sc dc ial acrcclido un ouco.
O Nada (1} N. do A.. Esic Nada c o quc consiiiui ianlcn o PraiscIna Paraniia dos Dudisias, o ucn do conIccncnto" ou scja, o onio cn quc sujciio c oljcio nao nais cisicn (Lcia-sc. Dc MaIajana, c dc PraiscIna Paraniia}.
ACHOPOLlS Vcrsao clcirnica do livro quairo (4} da olra O Mundo cono Voniadc c Fcrcscniaao" Auior. AriIur ScIocnIaucr Traduao. Hcraldo Darluy Crcdiios da digiializaao. Mcnlros do gruo dc discussao Acroolis (Filosofia} Honcagc do gruo. Iii.//lr.cgrous.con/grou/acroolis/ A disiriluiao dcssc arquivo (c dc ouiros lascados nclc} c livrc, dcsdc quc sc dc os crcdiios da digiializaao aos ncnlros do gruo Acroolis c sc ciic o cndcrco da Ioncagc do gruo no coro do icio do arquivo cn qucsiao, ial cono csia acina.
2001,2006 AriIur ScIocnIaucr Vcrsao ara cDool cDoolsDrasil.con
__________________ Agosio 2001 Proilido iodo c qualqucr uso concrcial. Sc vocc agou or cssc livro VOCE FOI FOUDADO! Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS dircio na fonic. cDoolsDrasil.org Ediao cn df cDoolsDrasil.org __________________ Maro 2006