OTOPS

Cengiz zaknc

Atatrk ve Basn zgrl

"Manevi Mikroplar"

erede basn zgrlnden szedildiini duysam; 1993te bir dergi yazsnda szn ettiim, 1995te Nomos ve Aydn kitabma aldm,Entelektel Fahieler deyimi geliyor aklma. Bu deyimin yaanm yks yle:
51

BD AUSTOS 2012

solcu, Marksn arkada John Swinton, 1880lerde New York Timesta yazyor. Gazete, sektr dndan yatrmc bir Musevi tarafndan satn alnp el deitirdikten sonra verilen kokteylde, davetli gazeteciler basnn onuruna kadeh kaldrmak zere krsye aryorlar onu. Swinton, elinde kadeh, krsye kyor. t yok:

merikal gazeteci,

John Swinton "Dnya tarihinin u anna dek, Amerikada zgr bamsz basn diye bir ey varolmamtr. Bunu siz de biliyorsunuz, ben de... diye balyor szlerine; Hibiriniz dndklerinizi olduu gibi yazmaya cesaret edemezsiniz. Bunu yapmaya kalktnzda yazdklarnzn baslmayacan nceden bilirsiniz nk. altm gazetede bana dncelerimi aka yazmam iin deil, tersine yazmamam
52

iin haftalk bir cret dyorlar. inizde benzer biimde benzer cretler alan bakalar da vardr. Dncelerini aka yazacak kadar salak olan herhangi biri, sokaklarda baka bir i aryor olacaktr. Gazetemin herhangi bir saysnda dncelerimi apak yazmaya izin verseydim, 24 saat dolmadan iimden atlrdm. Gazetecilerin ii; gerei yok etmek, dpedz yalan sylemek, saptrmak, ktlemek, servet sahiplerine dalkavukluk etmek, kendi gndelik ekmei uruna yurdunu ve soyunu satmaktr. Bunu siz de biliyorsunuz, ben de. yleyse imdi burada bamsz zgr basnn(!) erefine(!) kadeh kaldrmak samal da nereden kt? Bizler, sahnenin arkasndaki zengin adamlarn oyuncaklar, kullaryz. Bizler ipleri ekilince zplayan oyuncak kuklalarz. Onlar ipleri ekiyorlar ve biz dans ediyoruz. Yeteneklerimiz, olanaklarmz ve yaamlarmz, hepsi bakalarnn mal. Bizler entelektel fahieleriz!.. Swintonun bu szleri salona bomba gibi dyordu. Toplanty akn baklar altnda terk eden Swinton, New York Times gazetesinden istifa ediyor ve kimseden bir kuru almakszn John Swintons Paper diye tek yaprakl kendi makalelerini yazd bir gazete kartmaya balyordu... *** Basn zgrl dendiinde, bir de Mustafa Kemalin, Swintondan yaklak krk yl sonra, onun entelektel fahie dediklerini manevi mik-

BD AUSTOS 2012

roplar olarak adlandran szlerini anmsyorum: Aa insanlarn para ile yaptrdklar basn mcadeleleri vardr. diyor 1930da Atatrk; En ad yalanlar yaymada basnn kullanld grlmtr. Basn ve fikir hrriyetinin maruz kald baka tehlikeler de vardr. Basnn ve hatta fikir cemiyetlerinin, mill hkmetin tesirinden kurtularak, siyas ve iktisad gizli maksatlara let olmasndan korkulur. Basnn para ile satn alnabilmesi, milletleraras yksek para leminin basn zerinde gizli tesiri veyahut sadece ecnebi devletlerin rtl deneklerinin tesiri, ite bunlarn kamuoyunu aldatma ve yanltmasndan gerekten korkulur. Fakat, hrriyetten kacak bu fenalklar, asla aresiz deildir. Evvel, basn hrriyetine yasal bir snr izilir. kinci olarak, gazeteler, husus bir tekilt yaparak, bununla kendi zerlerinde ahlk bir tesir icra ederler. lk zamanlarda bir kazan iinden baka bir ey olmayan gazetecilik, toplumsal bir kurum haline gelebilir.
Bundan baka, halkn fikr ve siya-

nk, her zaman dnyann yarsn ve bir zaman dnyann hepsini aldatmak mmkndr. Fakat, btn dnyay her zaman aldatmak mmkn deildir.

s eitimi de bir teminattr. Halk, birok gazeteleri okumaya ve onlar birbirleriyle kontrol etmeye ve gazetecilik yalanlarna inanmamaya alrlar.

Btn bunlarn stnde, her eyin ak olmas sayesinde, iyi niyetin gelieceini ve hayat meseleler zerinde iyi niyet sahibi insanlarn daima ekseriyeti tekil edeceklerini kabul etmek uygun olur. nk, her zaman dnyann yarsn ve bir zaman dnyann hepsini aldatmak mmkndr. Fakat, btn dnyay her zaman aldatmak mmkn deildir. Tecrbe gstermitir ki, her eyi
53

BD AUSTOS 2012

sylemekten insanlar menetmek, asla mmkn deildir. Fakat, mill terbiye ve byk manev kuvvetlere kar hkmetin mnasip hareket tarz sayesinde, isyankr fikirlerin yaylmasna msaade etmeyecek toplumsal bir ortam yaratmak mmkndr.

akat herhalde, her eyin

sylenmesine msaade etmek ve bunun karsnda syleyenlerin fiile gemesini bekleyerek tedbir almakla yetinmek de mnaszdr. Btn halkn fiile getii gn, onlar durduracak kuvvet yoktur. Tbb bir hfzsshha olduu gibi, toplumsal bir hfzsshha da vardr. Her ikisi ayn ilkeye dayanr. Madd mikroplar yok etmek mmkn olmad

gibi manev mikroplar da yok etmek mmkn deildir. Fakat, ahsn vcudunda madd bir salamlk yaratmak mmkn olduu gibi, toplumsal bnyede de manev bir salamlk yaratmak ve bu suretle bir manevi diren oluturmak mmkndr. Bilerek veya bilmeyerek yabanc kaynaklarn ilhamna kaplanlar vardr. Bunlar fikirleriyle, szleriyle toplumsal btnlmz zaafa drebilecek faaliyette bulunuyorlar. Vatandalar, bu gibileri tanmal ve onlarn szlerindeki gerek mnay bulmaya almaldrlar. (Afet inan-Atatrkn El Yazlar) *** Atatrk bugn yaasayd, ne derdi acaba?!!
cengizozakinci@butundunya.com.tr

Yeniden Yaamak Mmkn Olsayd

Emma Bombeck, Avustralya'da kanserle savaan bir kadnd. Ama ne yazk ki bu mcadeleyi kazanamad. Bombeck, lmnden hemen nce unlar yazd: Hayatm yeniden yaayabilseydim eer, hastayken yataa girer dinlenirdim. Ben olmadm zaman her ey ktye gidecek diye dnmezdim. Gl eklindeki pembe mumu saklamaz yakardm. Daha az konuur ama daha ok dinlerdim. (...) Kocamn sorumluluklarn daha ok paylardm. Sam bozulmasn diye, arabann camnn almasn nlemezdim. Eteimin Emma Bombeck lekelenmesine aldrmadan imlere otururdum. mr boyu garantilidir denilen hibir eyi satn almazdm. Hamileliimin bir an nce sona erip, doum yapmay dilemek yerine, hamile olduum her ann tadn karr ve iimde bir canl yaatmann ne kadar harika olduunu fark ederdim. Bu o kadar nadir bir olay ki... Mucize gibi bir ey... ocuklarm beni pmek istediklerinde, asla nce git ellerini yzn yka demezdim. Onlara daha ok seni seviyorum, ondan da daha ok zr dilerim derdim. Ama baka bir hayat verilseydi en ok yapacam ey; her dakikasn deerlendirmek olurdu... (...) Bana benzemeyenler, benden daha ok eye sahip olanlar ve kimin ne yapt beni ilgilendirmezdi. Bunun yerine, ilikilerimi glendirmeye alrdm. Sahip olduunuz ruhsal, fiziksel ve duygusal her ey iin Allah'a kredin. Tek bir hayatnz var ve bir gn sona eriyor. Umarm her gnnz deerlendirirsiniz...
54