Samyakgyan 2010-01

mebmLeeefhekee SJeb MegYeeMeerJee&o :
ISSN 0973-9459
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer
Founder & Auspicious Blessings :

Pujya Ganini Pramukh Aryika
mecei%eeve
efnvoer ceeefmeke
SHRI GYANMATI MATAJI
meceeeespeve :
SAMYAKGYAN
MONTHLY MAGAZINE
e%eeeceCeer Deeefe&kee
eer eboveeceleer ceeleepeer

Co-Ordination :
Pragya Shramni Aryika
SHRI CHANDNAMATI MATAJI
Yepeve
-Deeefe&kee eboveeceleer
efveoxMeve :
lepe& - heejmeeYet peer cesjer vewee...
mJeefmle eer heer"eOeerMe #eguuekejlve
leerLe& nefmleveehegj ceW osKees, KegefMeeeW kee meeceepe~
ceesleermeeiej peer cenejepe
Direction :
Swasti Shri Peethadhish Kshullakratna
MOTI SAGAR JI MAHARAJ
pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepe~~ske.~~

meved GefVeme meew efheeemeer ceW, jevee hetCe& ngF& Leer~
eeCeeeflee efpeve eefleceeDeeW, keer Gme mecee ngF& Leer~~
mecheeoke :
kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

Editor :
Karmayogi Br. Ravindra Kumar Jain
eyebOe mecheeoke :
oes npeej ome jpeleJe<e& en, kejs Gmeer kees eeo~

pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepe~~1~~
hetjs osMe ceW %eevepeesefle, jLe kee leye YeceCe ngDee Lee~
ueeue efkeues mes Fve peer ves, Gmekees Meg efkeee Lee~~
peerJeve ekeeMe pewve

Managing Editor :
leerve Je<e& leke Gmekes eje, ngDee Deefnbmee veeo~
Jeevan Prakash Jain
Je<e&
efomecyej
Debke
-36
-2009
-6
YEAR
DECM.
ISSUE
- 36
- 2009
-6
mecei%eeve efnvoer ceeefmeke kee meomelee Meguke

Jeeef<e&ke meomelee Meguke
100/-.
hebeJe<eeae meomelee Meguke
500/-.
mebj#eke Meguke-12 Je<e& kes efueS
1100/-.
hejce mebj#eke Meguke-25 Je<e& kes efueS
5100/-.
efMejesceefCe mebj#eke DeepeerJeve
11000/-.
oerheeslmeJe kes eje, hetje pecyeterhe mepee nw~

ieefCeveer %eeveceleer kes, pecyeterhe kee Meesj ceee nw~~
FmeerefueS eboveeceleer, meye lejhe nw pee pee veeo~
me
.. . .
e
r
e
ke
cheeo
leerLekej$ee keer pevceYetefce ceW nesiee eLeceyeej

leerLekej$ee kee Ske meeLe cenecemlekeeefYe<eske
(nefmleveehegj ceW pecyeterhe mLeue hej nesieer efJeMeeue hebekeueeCeke eeflee-11 mes 21 hejJejer)
-kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer DeeJeMekelee nw Deewj meceepe SJeb meceepe keer Meer<e& mebmLeeDeeW kees
hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer Yeer Fme efJe<ee ceW meekeej henue kejves keer pejle nw~ nce
%eeveceleer ceeleepeer yeermeJeeR Meleeyoer ceW Ske meewYeeieMeeueer nQ efke hetpe ceeleepeer keer ke=heeemeeo mes Deepe
Ssmeer meeOJeer ngF& nQ, efpevneWves pewve mebmke=efle Deveske leerLekejeW keer pevceYetefceeeW kees Ssefleneefmeke SJeb mJeefCe&ce
keer eeeerve Deeiece hejcheje kees efJeMes<ehe mes mece=Meeueer yeveeee mJehe eehle nes egkee nw Deewj Deeies Yeer Fme efoMee ceW Gvekee
nw~ eens eeeerve leerLeeX hej efvecee&Ce SJeb efJekeeme keer yeele nes ee efebleve peejer nw~
hetpe ceeleepeer keer keee&eespeveeDeeW kees meekeej kejves kes
eeeerve Deeiece ebLeeW kes DeeOeej hej meeefnle me=peve keer yeele nes,
ef
u
eS
meved
1972 ceW efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve veeceke
hetpe ceeleepeer kee eesieoeve DeJeCe&veere jne nw~ efveefele ner meefoeeW
mebmLee kee GodYeJe ngDee~ Fme mebmLeeve ves Deheveer efJeefMe keee&Mewueer
leke Gvekes Fve GhekeejeW kees meceepe ceW eeo jKee peeesiee~
efJeMes<ehe mes hetpe ceeleepeer ves leerLekej pevceYetefceeeW kes mes meceepe kes yeere efove-otveer jele-eewiegveer Je=ef kejles ngS efJeMes<e
efJekeeme nsleg meceepe kees esjCee eoeve kejkes ve efmehe& Gmes esjCee mLeeve eehle efkeee~ Meg Oece&keee& ceW mebueive Fme mebmLeeve ves ve
leke ner meerecf ele jKee, Deefheleg Deheveer keee& eespeveeDeeW SJeb efebleve efmehe& jeêre Deefheleg Debleje&êre mlej hej Yeer Oece&eYeeJevee kes
DeveskeeW Ssmes keee& efkeS, efpememes efke
kees meceepe kes yeere meekeejhe eoeve
pewveOece& keer pee-peekeej pewveslej
pecyeterhe jpele peebleer kes
kejves kee Yeer cenlJehetCe& Fefleneme yeveeee
meceepe ceW Yeer ngF& Deewj efJeefMe
nw~ Jele&ceeve ceW nce meYeer kes mece#e
Fme ceneve DeJemej hej hetp e
yege
f peerJeer efMe#eeesceer ueesieeW ves pewveOece&
eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe Deeefo
ceeleepeer keer esjCee mes meceepe kees
kes
Jew%eeefveke he#e kees efJeMes<ekej

heeBe leerLekejeW keer pevceYetecf e DeeesOee,
Ske Ssmee megvenje Ghenej eehle nes
kejCeevegeesie mebyebOeer Yeewieesefueke JeCe&ve
eeJeleea, keeceosJe SJeb leerLekej heo kes
jne
nw
,
pees
mJeeb
Deheves
Deehe
ceW
kees peevekej Deheves %eeve kees Je=efbiele
Oeejer YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe SJeb
Ske mJeefCe&ce Fefleneme nesiee~
efkeee nw~
DejnveeLe keer pevceYetefce nefmleveehegj,
Deepe Fmeer mebm Leeve eje
YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer keer pevceYetefce
ef
v
ecee&
e
h
f
ele
pecyet
er
h
e-nef
m
leveeheg
j
Oece&
kes meeLe-meeLe hee&ve kee
kegC[uehegj (veeueboe) efyenej SJeb YeieJeeve heg<heobleveeLe keer pevceYetefce
keekeboer (ieesjKehegj) kee efJekeefmele mJehe Fme yeele kee eceeCe nw Yeer Ske efJeMes<e kesv efyevog yevee ngDee nw~ pecyeterhe jevee
efke hetpe ceeleepeer ves Deheves efebleve kees meceepe kes yeere efkeme he efvecee&Ce kes meeLe YeieJeeve Meebefle-kegbLeg-DejnveeLe keer pevceYetefce
ceW meekeej efkeee nw~ YeieJeeve cegefvemegeleveeLe keer pevceYetefce kee Gej meceepe kes yeere DeeoMe& nw~ meved 1985 ceW 28 Deewue
jepeie=ner ceW Yeer GvneWves keceue cebefoj kee efvecee&Ce kejekej Deeves mes 2 ceF& leke Fme pecyeterhe jevee kee Ssefleneefmeke hebekeueeCeke
Jeeues mewke[eW-npeejeW eeef$eeeW kees Fme yeele kee mebosMe eoeve eeflee ceneslmeJe mecheVe ngDee~ Fme leerLe& keer keerefle& efJeeJeeheer
efkeee nw efke JeneB YeieJeeve ceneJeerj keer eLece osMevee mes hetJe& yevesieer, Fme yeele kee efJeeeme Gmeer mecee eeflee ceneslmeJe ceW
leerLekej cegefvemegeleveeLe pewmes ceneheg<e kee pevce Yeer ngDee Lee~ heOeejs ueieYeie 1 ueeKe ueesieeW keer GheefmLeefle mes eceeefCele nes ieee
lees meceepe, mebmke=efle SJeb Oece& kes mebj#eCe, mebJeOe&ve SJeb Lee~ Deepe Fme jevee kes efvecee&Ce kees 25 Je<e& hetCe& nesves pee jns
efJekeeme nsleg Ssmes efJeue#eCe efebleve kee mJehe Deepe Fme meceepe nQ Deewj Fve 25 Je<eeX ceW nceves pecyeterhe kes Fefleneme kees
kees hetpe ceeleepeer kes JeefkelelJe ceW DeeoMe& he ceW eehle neslee nw~ mJeCee&#ejeW ceW efueKes peeves eesie heeee nw~ Fmeer mecei%eeve ceW
JeemleJe ceW leerLekej pevceYetefceeeW kes GlLeeve keer Deepe cenleer Deehe Deeies pecyeterhe keer jpele peebleer ceneslmeJe kee mJeefCe&ce
(4)
mecei%eeve (peveJejer-2010)
Debke-7
Fefleneme mJeeb he{kej en yeele cenmetme kejWies efke Fme mebmLeeve

SJeb leerLe& keer GVeefle ke"esj heefjece kes meeLe heie-heie kejkes ngF&
nw, keeeWefke heefjece kee heue ceer"e ner neslee nw~
Fme mecee cegPes Fme yeele keer efJeMes<e emeVelee nw efke
Deepe pecyeterhe jpele peebleer kes Fme ceneve DeJemej hej hetpe
ceeleepeer keer esjCee mes meceepe kees Ske Ssmee megvenje Ghenej
eehle nes jne nw, pees mJeeb Deheves Deehe ceW Ske mJeefCe&ce Fefleneme
yevesiee~ Deewj en Ghenej nw YeieJeeve Meebefle-kegbLeg-DejnveeLe keer
pevceYetefce ceW GvneR leerLekej YeieJevleeW keer 31-31 heg TBeer
efJeMeeue eefleceeDeeW kee Debleje&e^ re mlej hej hebekeueeCeke eeflee
ceneslmeJe SJeb leerLekej$ee cenecemlekeeefYe<eske~ Fve YeieJevleeW keer
efJeMeeue eefleceeSB esveeF hee<eeCe ceW pecyeterhe mLeue hej ner
efveefce&le keer ieF& nw~ efheues Deveske cenerveeW mes Fme ceneceneslmeJe
kee eeej-emeej ekeeMeve meeceeer SJeb DeemLee ewveue kes ceeOece
mes efkeee pee jne nw Dele: efveefele ner Deehekees en yeele
efJeefole nesieer~ efJeMes<ehe mes pecyeterhe heefjmej ceW ner 56 heg
TBeer leerve ueeske jevee kee Yeer megvoj efvecee&Ce efkeee ieee nw~
Dele: Fmeer ceneve DeJemej hej leerve ueeske jevee kee GodIeeve
Yeer mecheVe nesiee~
ceneslmeJe kee MegYeejbYe 11 hejJejer kees PeC[ejesnCe kes
meeLe nesiee~ heeeled 12 Je 13 hejJejer kees eeieceC[ue efJeOeeve
efkeee peeesiee~ hegve: 14 hejJejer mes 19 hejJejer leke hebekeueeCeke
eeflee ceneslmeJe mecheVe efkeee peeesiee~ 19 hejJejer kees
cees#ekeueeCeke kes heeeled ner leerveeW YeieJevleeW keer efJeMeeue eefleceeDeeW
kee Ske meeLe eLece yeej cenecemlekeeefYe<eske mecheVe nesiee~ meYeer
Yeepeve megefJeOeehetJe&ke cenecemlekeeefYe<eske ceW Yeeie ueskej YeieJeeve
kes cemleke hej keueMe kej mekeW, Fme ef mes efoveeBke 20 Je 21
hejJejer kees Yeer eele: 8 yepes mes leerveeW YeieJevleeW kee
cenecemlekeeefYe<eske jKee ieee nw~ efJeMes<ehe mes pewveOece& keer
eYeeJevee nsleg efoveeBke 17 hejJejer mes 21 hejJejer leke ueieeleej 5
efoveeW kes efueS hebekeueeCeke eeflee SJeb cenecemlekeeefYe<eske kee
meerOee emeejCe DeemLee er.Jeer. ewveue hej eefleefove eele: 8 yepes
mes emeeefjle efkeee peeesiee~ pees Yeepeve ceneslmeJe ceW veneR Dee
mekeWies, Jes Iej yew"s Yeer Oece&ueeYe Deefpe&le kej mekeWiess~
ceneslmeJe ceW Deeves Jeeues mecemle cenevegYeeJeeW kes DeeJeeme,
Yeespeve Deeefo keer mecegefele JeJemLee mebmLeeve eje efve:Meguke keer
ieF& nw~ ceneslmeJe ceW Fv-FveCeer kes he ceW DeLeJee keueMeOeejke
kes he ceW Yeeie uesves Jeeues cenevegYeeJeesW kees keueMe, mee[er, Oeesleeroghee Yeer mebmLeeve eje eoeve efkeee peeesiee~ efJeMes<ehe mes
Debke-7
Fv-FveefCeeeW kees DeeJeeme keer megefJeOeeege JeJemLee osves kes

efueS heeC[eue kes vepeoerke ceW ner uewefcevess[ hueeF& kes DemLeeF&
kecejeW kee efvecee&Ce efkeee pee jne nw~ es kecejs uew-yeeLe SJeb
he=Leke yesefmeve Dewe nesves kes meeLe ner Gece keJeeefueer kes neWies,
efpeveceW heuebie, efyemlej, heueesj cew, syeue Deeefo DeeJeMeke
meeceeve GheueyOe nesiee~ Fme ekeej ueieYeie 200 kecejeW kee
efvecee&Ce pecyeterhe heefjmej ceW heeb[eue kes vepeoerke efkeee pee jne
nw~ Fmekes Deefleefje efJeMeeue YeespeveMeeuee kee Yeer DemLeeF& efvecee&Ce
efkeee pee jne nw~ heeveer keer megefJeOee nsleg 1 ueeKe ueerj keer #ecelee
Jeeueer efJeMeeue bkeer kee efvecee&Ce heefjmej ceW efkeee pee egkee nw~
meefceefle eje ceneslmeJe kees mecheVe kejves nsleg Deve mecemle DeeJeMeke
megeJf eOeeSB #es$e hej GheueyOe kejeeer pee jner nQ~
ceneslmeJe kees megee mecheVe kejves nsleg meefceefle ves cee$e
51000/-hees ceW Fv-FveCeer yevekej hebekeueeCeke eeflee
ceW Yeeie uesves kee DeJemej hej meYeer YeeeW kees efoee nw~ meeLe ner
51000/-hees eoeve kejves Jeeues mecemle cenevegYeeJeeW kees
cenecemlekeeefYe<eske ceW Ske keueMe kejves kee DeJemej Yeer efoee
peeesiee Deewj Gvekes heefjJeej kee veece YeefJe<e ceW yeveves Jeeues
YeieJeeve MebeefleveeLe-kegb LegveeLe-DejnveeLe efpevecebefoj kes efvecee&Ce ceW
Yeer efMeueeuesKe hej Debefkele efkeee peeesiee~ Deehekees en efJeMes<e
esjCee nw efke Ssmes ceneve DeJemej kee Deehe DeJeMe ueeYe G"eeWs
Deewj cee$e 51000/-hees eoeve kejkes 3 ceneve hegCe DeJemejeW
kee ueeYe eehle kejW~ Fmekes Deefleefje Deehe YeieJeeve kee keueMe
kejves nsleg Yeer 1500/-hees mes 151000/-hees leke keer jeefMe
kee keesF& Yeer keueMe Deejef#ele kejekej efJeMes<e hegCeueeYe eehle
kej mekeles nQ~ eefo Deeheves hebekeueeCeke ceW Deeves nsleg DeYeer
leke ceve veneR yeveeee nw, lees Deehe DeJeMe ner legjble efJeeej kejW
Deewj Fme Devet"s DeJemej mes Deheves peerJeve kees heefJe$e yeveeves kee
mJeefCe&ce ceeswkee ve peeves oW~ ke=heee nceW Deheves Deeves keer peevekeejer
heef$ekee ceW efoes iees sueerheesve kes ceeOece mes DeJeMe oW~ "b[ kes
efnmeeye mes Deehe Deheves meeLe Jee Deeefo DeJeMe ueskej DeeeW~
ceneslmeJe ceW nceW hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
kes meeLe ner Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer, Deeefe&kee
eer eboveeceleer ceeleepeer, Deeefe&kee eer meblees<eceleer ceeleepeer, heer"eOeerMe
#eguueke eer ceesleermeeiej peer cenejepe SJeb #egeuf uekee eer Meebelf eceleer
ceeleepeer Deeefo kee meeefVeOe eehle nesiee~ Fve meYeer meeOeg-mevleeW
kes cebieue DeeMeerJee&o mes ceneslmeJe meevevo mecheVe nesiee Deewj Fme
ceneslmeJe keer keerefle& efoied-efoievleJeeheer yevesieer, FvneR YeeJeveeDeeW
kes meeLe leerLekej$ee YeieJevleeW keer ejCeeW ceW yeejcyeej veceve~
(5)
pecyeterhe mLeue hej Deeeesep

f ele hebekeueeCeke eeflee kes ecegKe hee$e
Fv kee veece
1. meewOece& Fv
2. e%eveeeke
3. ceelee-efhelee
4. kegyesj
5. F&Meeve Fv
6. meevele kegceej Deeefo Fv
7. eleerv-Fv
mebKee
1
veeweJej jeefMe
Deejef#ele
eeflecee efvecee&Ce kes hegCeepe&ke
Deejef#ele
Deejef#ele
Deejef#ele
1,11,000/-hees (eleske Fv)
51000/-hees (eleske Fv)
1
1
1
leerLekej$ee cenecemlekeeefYe<eske
keueMe kee veece
veeweJej
jeefMe
19 hejJejer
20 hejJejer
keueMe mebKee
keueMe mebKee
1. efmeef keueMe
eeflecee efvecee&Cekelee&DeeW
eje
2. veJeefveefOe keueMe (eLece keueMe)
yeesueer
yeesueer
3. pecyeterhe jpele peebleer keueMe 25000/-.
9
9
4. efoJe keueMe
11000/-.
45
54
5. YeJe keueMe
5100/-.
54
108
6. leece keueMe
2500/-.
108
7. pevceYetefce keueMe
1500/-.
225
kegue keueMe
108
21 hejJejer
keueMe mebKee
-
Jeefe
mebKee
yeesueer
9
108
216
216
459
504
9
4
3
2
2
2
1008
leerLekej$ee hebeece==le DeefYe<eske veeweJej jeefMe

keueMe kee veece
1. veeefjeue jme
2. mebleje jme
3. F#egjme
4. Ie=leeefYe<eske
5. ogiOeeefYe<eske
6. oefOe DeefYe<eske
7. meJeez<eefOe DeefYe<eske
8. nefjleetCe& DeefYe<eske
9. ueeueebove DeefYe<eske
10. eleg<keesCe keueMe
11. kesMej DeefYe<eske
12. heg<heJe=ef
13. hetCe& keueMe
14. MeebefleOeeje
15. ceneDeejleer
MegeJeej
19 hejJejer
51000/-.
51000/-.
51000/-.
51000/-.
151000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
yeesueer
51000/-.
MeefveJeej
20 hejJejer
51000/-.
51000/-.
51000/-.
51000/-.
151000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
yeesueer
51000/-.
jefJeJeej
21 hejJejer
51000/-.
51000/-.
51000/-.
51000/-.
151000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
100000/-.
100000/-.
51000/-.
yeesueer
51000/-.
Jeefe
mebKee
eleske
keueMe
kes meeLe
5 Jeefe
DeefYe<eske
kejWies~
efJeMes<e
DeefYe<eske
JeJemLee
mebyebOeer
efJemle=le
peevekeejer he{W
he= 5 hej
vees-Ghejese hebeece=le keueMeeW kee Deej#eCe leerveeW efoJeme YeieJeeve Meebelf eveeLe-kegbLegveeLe-DejnveeLe leerveeW kes he=Leked-he=Leked efkees peeeWies~ keueMe Deej#eCe
Deehe Deheveer megeJf eOeevegmeej efleefLe efveefele kejkes 19 hejJejer-MegeJeej ee 20 hejJejer-MeefveJeej ee 21 hejJejer-jefJeJeej kes efueS kej mekeles nQ~
(6)
Debke-7
hebekeueeCeke eeflee ceneslmeJe kes keee&ece cegKe efyevog

e
efle
efo
ve
11 hejJejer 2010, iegJeej 12-13 hej. 2010, Mege-Meefve 14 hejJejer 2010, jefJeJeej 15 hejJejer 2010, meesceJeej
PeC[ejesnCe, eele: 8 yepes
eeieceC[ue efJeOeeve
ieYe&keueeCeke ceneslmeJe
pevcekeueeCeke
16 hejJejer 2010, cebieueJeej 17 hejJejer 2010, yegOeJeej 18 hejJejer 2010, iegJeej 19 hejJejer 2010, MegeJeej
cees#ekeueeCeke SJeb eLece
oer#eekeueeCeke
YeieJeeve kee Deenej
kesJeue%eevekeueeCeke
cenecemlekeeefYe<eske
20 hejJejer-21 hejJejer 2010, MeefveJeej-jefJeJeej-cenecemlekeeefYe<eske
ceneslmeJe kes efJeMes<e Deeeespeve
meebmke=efleke keee&ece
-16 hejJejer 2010eeJeleea Meebelf e-kegb Leg-DejnveeLe keer Sself eneefmeke efoefiJepee ee$ee
-17 hejJejer 2010pecyeterhe jpele peebleer ceneslmeJe kes Gheue#e ceW
ceneDeejleer SJeb oerheeslmeJe
-18 hejJejer 2010DeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve
jeêre mebmLeeDeeW kee mebege DeefOeJesMeve
-Deecebe$f ele mebmLeeSBDeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve cenemeYee
YeejleJe<eeae efoiecyej pewve leerLe&#es$e keceser
efoiecyej pewve cenemeefceefle
DeefKeue Yeejleere efoiecyej pewve heefj<eo
oef#eCe Yeejle pewve meYee
efoiecyej pewve meesMeue eghe
efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve
DeefKeue Yeejleere efoiecyej pewve Meeeer heefj<eo
leerLekej $e+<eYeosJe pewve efJeled cenemebIe
DeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve egJee heefj<eo
DeefKeue Yeejleere efoiecyej pewve ceefnuee mebie"ve
-21 hejJejer 2010je^heefle eje GodIeeefle Meebefle Je<e& kee meceeheve
-14 hejJejer 2010cenejepee efJeemesve kee jepeojyeej, cenejeveer SsjeosJeer

eje 16 mJehveeW kee oMe&ve, meewOece& Fv keer megOecee&
meYee, Deeefo keer DeejeOevee ceefnuee ceC[ue, yesueieebJe
(kevee&ke) eje efJeMes<e emlegefle
-15 hejJejer 2010YeieJeeve kee heeuevee,yeeueeer[e, MeebefleveeLe egJejepe meYee
SJeb eer hesMe pewve-Fboewj eje mebieerle mebOee
-16 hejJejer 2010efoiecyej pewve meceepe otot (peehegj) jepe. eje
(meewpeve-eer hetueebo PeebPejer heefjJeej, otot (peehegj) jepe.)
-17 hejJejer 2010leerLekej ceneJeerj efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo
kes e$e-e$eeDeeW eje
-18 hejJejer 2010eefme ieerlekeej SJeb mebieerlekeej eer jepesv pewve-cegcyeF& eje
-19 hejJejer 2010efvekeuebke veJeegJeke ceC[ue, eJeveer-Fvoewj (ce.e.) eje
-20 hejJejer 2010De.Yee.efo. pewve ceefnuee mebie"ve, hevee MeeKee eje
1. eLece efove leerveeW eefleceeDeeW kee DeefYe<eske meJe&eLece eeflecee efvecee&Ce kes hegCeepe&keeW kes eje efkeee peeesiee~
2. Fmekes heMeeled veJeefveefOe keueMe (eLece keueMe) uesves Jeeues cenevegYeeJe kejWies~ 3. Fmekes yeeo eLece efove eeflee kes meewOece&
Fv, ceelee-efhelee, F&Meeve Fv SJeb kegyesj DeefYe<eske kejWies~ 4. Fmekes heeeled hebeece=le DeefYe<eske nesiee~ 5. hebeece=le DeefYe<eske kes
ceOe hebekeueeCeke eeflee kes FvieCe ogiOeeefYe<eske kes mecee otOe mes DeefYe<eske kee meewYeeie eehle kejWies~ 6. MeebefleOeeje mes
hetJe& cenecemlekeeefYe<eske MegeJeej kees 108, MeefveJeej kees 504, jefJeJeej kees 1008 keueMeeW kes eje nesiee~ 7. Deble ceW MeebefleOeeje
SJeb ceneDeejleer kes eje DeefYe<eske kee meceeheve nesiee~ 8. ceneslmeJe ceW Yeeie uesves Jeeues hebekeueeCeke eeflee kes hee$e SJeb
cenecemlekeeefYe<eske kes keueMe Oeejke meYeer yebOegDeeW kes efueS Ske mee[er, Ske Oeesleer-oghee SJeb Ske keueMe leLee DeeJeeme, Yeespeve keer JeJemLee meefceefle
keer Deesj mes jnsieer~ ceefnueeSB Deheves hetpee Jeeues Oegues Jee SJeb heg<e Deheves efueS hetpee Jeeues Oegues Oeesleer-oghee Iej mes ueekej DeefYe<eske kej mekeWies~
DeeJeeme, Yeespeve JeJemLee-eeflee ceneslmeJe ceW heOeejves Jeeues mecemle cenevegYeeJeeW kees DeeJeeme, Yeespeve Deeefo keer JeJemLee mebmLeeve keer
Deesj mes efve:Meguke eoeve keer peeesieer~ ke=heee iegueeyeer meoea kes efnmeeye mes Jee Deeefo Deheves meeLe ueskej DeeJeW~
DeefYe<eske
JeJemLee
efyevog
Debke-7
(7)
rhFkdj 'kkafrukFk dSls cus \

lfp= ifjp;
izLrqfr&xf.kuhize[q k Jh Kkuerh ekrkth
j Jh 'kkafrukFk Hkxoku dHkh ge vkSj vki tSls lalkjh Fks

tSu'kklu ds orZekudkyhu lksygosa rhFkd
mUgksua s X;kjg Hkoksa rd vius iq#"kkFkZ ds cy ls vius vkidks 'kkafrukFk rhFkdj cuk;k gSA bls gh vki i<+xa s &
s
1&Hkxoku 'kkafrukFk ckjgosa Hko iwoZ&jktk Jh"ks.k
1 jktkJh"ks.k&e/;yksd ds izFke }hi&tEcw}hi ds Hkjr{ks= esa jRuiqj uke dk uxj gSA vkt
ls djksMk+ a s o"kZ iwoZ dh ckr gS] ml uxj ds jktk Jh"ks.k Fks] muds flagufUnrk vkSj vfufUnrk uke dh
nks jkfu;k FkhaA bu nksuksa ds bUnzlus vkSj misUnzlus uke ds nks iq= FksA mlh uxj dh lR;Hkkek ukedh
,d czk.k dU;k vius ifr dks nklh iq= tkudj mls R;kx dj jktk ds ;gk vius /keZ dh j{kk djrs
gq, jgus yxh FkhA fdlh ,d fnu jktk Jh"ks.k us vius ?kj ij gq, vkfnR;xfr vkSj vfjat; uke ds
nks pkj.k eqfu;ksa dks iM+xkgu dj Lo;a vkgkjnku fn;k rc muds ;gk iapk'p;ks dh o`f"V gqb]Z ml nku
ds izHkko ls mUgksua s n'k izdkj ds dYio`{kksa ds Hkksx iznku djus okyh mkjdq# HkksxHkwfe dh vk;q ck/k
yhA nku nsdj jktk dh nksuks jkfu;ksa us rFkk nku dh vuqeksnuk ls lR;Hkkek us Hkh mlh mke HkksxHkwfe
dh vk;q ck/k yhA dgk Hkh gS fd lk/kqvksa ds lekxe ls D;k ugha gksrk\ vFkkZr~ lHkh bfPNr Qyksa dh
izkfIr gks tkrh gSA
,d ckj bUnzlus dh jkuh Jhdkark ds lkFk vuUrefr uke dh ,d lk/kkj.k L=h vkbZ rks mlds lkFk
misUnzlus dk Lusg lekxe gks x;kA bl fufek dks ysdj cxhps esa nksuksa HkkbZ;ksa dk ;q) 'kq: gks x;kA jktk
Jh"ks.k vusd iq#"kkFkks ds ckn Hkh bl ;q) dks jksdus esa vleFkZ jgs] lkFk gh vR;Ur fiz; vius bu iq=ksa ds
(8)
Debke-7
vU;k; dks lgu djus esa vleFkZ Hkh jgs vr% os fo"kiq"i lw?a k dj ej x;s] ogh fo"kiq"i lw?a k dj nksuksa jkfu;ka
vkSj lR;Hkkek Hkh ej xbA ;|fi ;s yksx vkRe?kkrh iq#"kkFkZ ls ejs Fks] fQj Hkh vkgkjnku ds QyLo:i
feF;kRolfgr Hkkoksa ls HkksxHkwfe
2&Hkxoku 'kkafrukFk X;kjgosa Hko iwo&
Z mRre HkksxHkwfe esa vk;Z gks x;sA
esa tkdj mRiUu gks x;sA
2 mke HkksxHkwfe ds vk;Z
cus&iwo/Z kkrdh [k.M }hi esatks
mkjdq# uke dh mke HkksxHkwfe
gS mlesajktk Jh"ks.k rFkk flagufUnrk
nksuksa nEifk gq, vkSj vfufUnrk
uke dh jkuh vk;Z rFkk lR;Hkkek
uke dh czk.k dU;k mldh iRuh
gqb]Z bl izdkj os lc ogk HkksxHkwfe
ds lq[kksa dks Hkksxrs gq, lq[k ls
jgus yxsA
3 JhizHknso&jktk
Jh"ks.k dk tho HkksxHkwfe ls
pydj lkS/keZ LoxZ ds JhizHk
foeku esa JhizHk uke dk nso
gqvkA jkuh flagufUnrk dk tho
mlh LoxZ ds Jhfuy; foeku
esa fo|qri~ Hz kk uke dh nsoh gqbZ
rFkk vfufUnrk jkuh dk tho
foeyizHk foeku esa foeyizHk
uke dk nso gqvk ,oa lR;Hkkek
czk.k dU;k HkksxHkwfe ls ej.k
dks izkIr gksdj mlh foeyizHk
foeku esa 'kqDyizHkk uke dh
nsoh gqb]Z vFkkZr~ foeyizHk nso
dh fiz; nsoh gksdj LoxZ lq[kksa
dks Hkksxus yxhA
Debke-7
3&Hkxoku 'kkafrukFk n'kosa Hko iwo&

Z lkS/keZ LoxZ esa JhizHk nso gks x;sA
(9)
4 fo|k/kj vferrst &fot;k/kZ ds jktk ToyutVh fo|k/kj ds iq= vdZdhfrZ FksA mu vdZdhfrZ
dh T;ksfrekZyk jkuh ls jktk Jh"ks.k dk tho JhizHk foeku ls LoxZ ls vkdj vferrst ukedk iq= gqvkA
flagufUnrk dk tho vferrst dh
4&Hkxoku 'kkafrukFk uoesa Hko iwo&
Z fo|k/kj jktk vferrst
T;ksfr%izHkk uke dh L=h gqbAZ nsoh
vfufUnrk dk tho Jhfot; gqvk
vkSj lR;Hkkek dk tho vferrst
dhcgu lqrkjkgqvkA ;gvferrst
fo|k/kj leLr ioks esa miokl
djrk FkkA nksuksa Jsf.k;ksa dk
vf/kifr gksus ls og lc fo|k/kjksa
dk jktk FkkA fdlh ,d fnu neoj
uked pkj.k _f)/kkjh eqfu dks
fof/kiwod
Z vkgkjnku fn;k vkSj
nsoksads }kjk muds egy esaiapk'p;Z
dh o`f"V gqbAZ
5&Hkxoku 'kkafrukFk vkBosa Hko iwo&

Z jfopwynso
(10)
5 jfopwy nso&fdlh
le; vferrst vkSj Jhfot;
nksuksa us eqfu ds eq[k ls viuh
vk;q ,d ekl ek= gS] ,slk
tkudj vius iq=ksa dks jkT; ns
fn;k vkSj cM+s vknj ls v"Vkfdk
iwtk dh rFkk uUnu uked eqfu
ds lehi pUnu ou esalc ifjxzg
R;kx dj izk;ksixeu lU;kl
/kkj.k dj fy;kA vUr esa
lekf/kej.k dj 'kq) cqf) dk
/kkjd vferrst rsjgosa LoxZ ds
uU|korZ foeku esa jfopwy uke
dk nso gqvk vkSj Jhfot; Hkh
blh LoxZ ds LofLrd foeku esa
ef.kpwy uke dk nso gqvkA
Debke-7
6 vijkftr cyHknz&LoxZ ds lq[kksa dks Hkksx djds jfopwy uke dk nso uU|korZ foeku ls
P;qr gksdj tEcw}hi ds iwoZ fonsg {ks= esa fLFkr oRldkorh ns'k dh izHkkdjh uxjh ds jktk fLrfer lkxj
dh jkuh olqU/kjk ds xHkZ ls
6&Hkxoku 'kkafrukFk lkrosa Hko iwo&
Z vijkftr cyHk
vijkftr uke dk iq= gqvkA
ef.kpwy nso Hkh LofLrd foeku
ls P;qr gksdj mlh jktk dh
vuqefr uke dh jkuh ds
vuUroh;Z uke dk y{eh
lEiUu iq= gqvkA ;s nksuksa
HkkbZ cyHknz vkSj v)Zph
ukjk;.k in ds /kkjd gq,
rFkk nferkfj uke ds
izfrukjk;.k dks ekj dj
pjRu dks izkIr dj cgqr
dky rd jkT; ds mke
lq[kksa dk vuqHko djrs jgsA
fdlh le; vuUroh;Z ds ej.k ls cyHknz vijkftr igys rks cgqr nq%[kh gq,] iqu% tc izc)
q
gq, rc vuUrlsu uked iq= ds fy, jkT; nsdj ;'kks/kj eqfujkt ds lehi nh{kk /kkj.k dj yhA
7 vP;qr LoxZ esa ban&
z os vijkftr egkeqfu rhljk vof/kKku izkIr dj vR;Ur 'kkUr gks x;s
vkSj rhl fnu dk lU;kl ysdj
7&Hkxoku 'kkafrukFk NBsa Hko iwo&
Z lksygosa LoxZ esa bU
vP;qr LoxZ esa bUnz gq,A
b/kj vuUroh;Z ukjk;.k
ujd x;k Fkk] ogk ij tkdj
/kj.ksUnz us mls le>k&cq>kdj
lE;DRo xzg.k djk;kA mlds
izHkko ls og vuUroh;Z ukjk;.k
dk tho ujd ls fudydj
tEcw}hilEcU/kh Hkjr{ks= ds
fot;k/kZ ioZr dh mkj Js.kh
ds jktk es?kokgu dh jkuh
es?kekfyuh ls es?kukn uke dk
iq= gks x;kA dkykUrj esa nh{kk
ysdj vk;q ds vUr esa ejdj
ri'pj.k ds izHkko ls vP;qr
Debke-7
(11)
LoxZ esa izrhUnz gks x;s vkSj bUnz ds lkFk mke izhfr j[kdj LoxZ lq[k dk vuqHko djus yxsA
8 otzk;q/k porhZ&vijkftr dk tho tks igys bUnz gqvk Fkk og ogk ls P;qr gqvk vkSj
blh tEcw}hi lEcU/kh iwoZ fonsg {ks= ds jRulap; uked uxj esa jktk {ksed
a j rhFkdj dh dudfp=k
uke dh jkuh ls es?k dh fctyh ds leku iq.;kRek Jheku ^ôtzk;q/k** uke dk iq= gqvkA bl iq= dh
mRifk esa vk/kku] izhfr] lqihz fr] /k`fr] eksn] fiz;ksnH~ ko vkfn f;k;sa dh xbZ FkhaA ftl izdkj pUnzek
'kqDyi{k dks ikdj dkfUr rFkk pfUnzdk ls lq'kksfHkr gksrk gS] mlh izdkj og otzk;q/k Hkh r#.k voLFkk
ikdj jkT;y{eh rFkk y{eherh uked iRuh ls lq'kksfHkr gks jgk FkkA mu otzk;q/k vkSj y{eherh ds
vuUroh;Z izrhUnz dk tho lgk;q/k uke dk iq= gqvkA bl izdkj jktk {ksed
a j iq=&ikS= vkfn ifjokj
ls lfgr gksdj jkT; dj jgs FksA
fdlh le; {ksed
a j rhFkdj
8&Hkxoku 'kkafrukFk ikposa Hko iwo&
Z otzk;q/k porhZ
otzk;q/k dk jkT;kfHk"ksd djds
ykSdkfUrd nsoksa }kjk Lrqfr dks izkIr
gksrs gq, riksou dks pys x;s vkSj
ri'pj.k ds izHkko ls dsoyKku
dks izkIr dj fy;k iqu% v/kj
vkdk'k esa fufeZr leolj.k esa
fojkteku gksdj ckjg lHkkvksa esa
cSBs HkO; izkf.k;ksa dks fnO;/ofu
}kjk lUrq"V djus yxsA
b/kj otzk;q/k ds ;gk pjRu
dh mRifk gks xbZ vkSj os porhZ
gks x;sA Ngksa [k.Mksa ij fnfXot;
djds "kV~[kaM i`Foh dks thrdj os
lkoZHkkSe jkT; djus yxsA
fdlh le; ukrh iq=h dk iq= ds dsoyKku dk mRlo ns[kus ls otzk;q/k porhZ dks Hkh
vkReKku gks x;k ftlls mUgksua s lgk;q/k iq= dks jkT; nsdj {ksed
a j rhFkdj ds lehi igqp
dj nh{kk
/kkj.k dj yhA nh{kk ds ckn gh mUgksua s flf)fxfj ioZr ij tkdj ,d o"kZ ds fy;s izfrek;ksx /kkj.k
dj fy;kA muds pj.kksa dk vkJ; ikdj liks dh cgqr lh okfe;k rS;kj gks xb lks Bhd gh gS D;ksfa d
egkiq#"k pj.kksa esa yxs gq, 'k=qvksa dks Hkh c<+krs gSaA muds 'kjhj ds pkjksa rjQ l?ku:i ls
teh gqbZ yrk;sa Hkh ekuksa muds ifj.kkeksa dh dkseyrk dks izkIr djus ds fy, mu eqfujkt ds ikl
tk igqp
h FkhaA
(12)
Debke-7
9 vgfea&b/kj porhZ jktk otzk;q/k

ds iq= lgk;q/k dks Hkh fdlh dkj.k ls oSjkX; gks
x;kA mUgksua s viuk jkT; 'krcyh dks ns fn;k] lc
izdkj dh bPNk, NksM+ nha vkSj fifgrko uke ds
eqfujkt ds ikl mke la;e /kkj.k dj fy;kA tc
firk otzk;q/k eqfu dk ,d o"kZ dk ;ksx lekIr gks x;k
rc os lgk;q/k eqfu mUgha ds lehi tk igqp As firk&iq=
nksuksa us fpjdky rd nq%lg riL;k dhA vUr esa os
oSHkkj ioZr ij tk igqp
As ogk mUgksua s 'kjhj ls eeRo
R;kx dj lU;kl ej.k fd;k vkSj /oZ xzoS ;s d ds
uhps ds lkSeul uked foeku esa cM+h _f) ds /kkjd
vgfeU nso gq,A
10 jktk es?kjFk&blh tEcw}hi ds iwoZ
fonsg {ks= esa iq"dykorh uke dk ns'k gS] mldh
iqM
a jhfd.kh uxjh esa jktk ?kujFk jkT; djrs Fks]
mudh euksgjk uke dh lqUnj jkuh FkhA otzk;q/k
dk tho xzoS s;d ls P;qr gksdj mUgha nksuksa ds
es?kjFk uke dk iq= gqvkA mlds tUe ds igys
xHkkZ/kku vkfn f;k;sa gqbZ FkhaA mUgha ?kujFk jktk
dh euksjek uke dh nwljh jkuh ls lgk;q/k dk
tho vgfeU n`<j+ Fk uke dk iq= gks x;kA jktk
?kujFk us r#.k gksus ij es?kjFk dk fookg fiz;fe=k
vkSj euksjek ds lkFk fd;k Fkk vkSj n`<j+ Fk dk
fookg lqefrnsoh ls fd;k FkkA bl izdkj iq=&ikS=
vkfn lq[k ds leLr lk/kuksa ls ;q jktk ?kujFk flagklu ij cSBdj bUnz dh ds leku lkSna ;Z dks
/kkj.k dj jgs FksA
blh chp esa fiz;fe=k iq=o/kw dh lq"ks.kk uke dh nklh ?kurqMa uked eqxkZ ykdj fn[kykrh gqbZ cksyh
fd ;fn nwljksa ds eqxZs bls thr ysa rks eSa ,d gtkj nhukj nwx
hA ;g lqudj NksVh iq=o/kw dh dkapuk
uke dh nklh ,d otzrMa q uked eqxkZ ys vkbZA nksuksa dk ;q) gksus yxk] og ;q) nksuksa eqxks ds fy, nq%[k
dk dkj.k Fkk rFkk ns[kus okyksa ds fy;s Hkh fgalkuUn jkSn/z ;ku djkus okyk Fkk vr% /kekZRekvksa ds ns[kus
;ksX; ugha gS] ,slk fopkj dj jktk ?kujFk cgqr ls HkO;thoksa dks 'kkfUr izkIr djkus ds fy;s vius iq=
es?kjFk ls mu eqxks ds iwoZ Hko iwNus yxsA
vof/kKku ds /kkjd es?kjFk us cryk;k fd tEcw}hi ds ,sjkor {ks= esa jRuiqj uke dk uxj gSA
9&Hkxoku 'kkafrukFk pkSFks Hko iwo&
Z xzoS ;
s d esa vgfeU
Debke-7
(13)
mlesa Hknz vkSj /kU; uke ds nks lxs HkkbZ FksA nksuksa 10&Hkxoku 'kkafrukFk rhljs Hko iwo&
Z jktk es?kjFk
gh xkM+h pykus dk dke djrs FksA ,d fnu nksuksa HkkbZ
unh ds fdukjs cSy ds fufek yM+ iM+s vkSj ejdj
unh ds fdukjs 'osrd.kZ&rkezd.kZ uke ds taxyh gkFkh
gq,A ogk Hkh iwoZ oSj ds laLdkj ls yM+dj ejs vkSj
nksuksa HkSl
a s gq, iqu% yM+dj ejs vkSj es<k+ gq,] es<s+ Hkh
ijLij esa yM+s vkSj ;s nksuksa eqxZs gq, gSAa nks fo|k/kj
ge yksxksa ls feyus ds fy;s ;gk vk;s Fks vkSj fo|k
ls bu eqxks esa izfo"V gksdj bUgsa vkSj vf/kd
'kfDr'kkyh cuk jgs gSAa bl rjg es?kjFk ls lc lekpkj
lqudj mu fo|k/kjksa us viuk Lo:i izdV fd;kA jktk
?kujFk vkSj dqekj es?kjFk dh iwtk dh rFkk xkso/kZu
eqfujkt ds lehi tkdj nh{kk xzg.k dj yhA
mu nksuksa eqxks us Hkh viuk iwoHZ ko dk lEcU/k
tkudj ijLij dk ca/kk gqvk oSj NksM+ fn;k vkSj
vUr esa lkgl ds lkFk laU;kl /kkj.k dj fy;k ,oa
Hkwrje.k rFkk nsoje.k uked ou esa rkezpy
w vkSj
dudpwy uke ds Hkwrtkfr ds O;Urj gks x;sA
mlh le; os nso iqaMjhfd.kh uxjh esa vk;s
vkSj izes ls es?kjFk ;qojkt dh iwtk dj vius eqxZs
ds Hko dks crykdj ijeksidkjh eku dj dqN
izR;qidkj djus dh izkFkZuk djus yxsA vUr esa mu
nksuksa nsoksa us dgk fd vki ekuq"kkskj ioZr ds Hkhrj
fo|eku leLr lalkj dks ns[k yhft;sA ge yksxksa ds
}kjk vkidk de&ls&de ;gh midkj gks tkosA nsoksa ds ,slk dgus ij dqekj us tc ^rFkkLrq* dgdj
Lohd`fr iznku dj nh rc nsoksa us dqekj dks muds vkReh;tuksa ds lkFk vusd _f);ksa ls ;qDr foeku
esa cSBk;k vkSj vkdk'kekxZ esa ys tkdj ;Fkke ls pyrs&pyrs lqUnj ns'k fn[kyk;sA
os crykrs tkrs Fks fd ;g igyk Hkjr {ks= gS] ;g gSeor gS bR;kfn:i ls lHkh {ks=] ioZrksa dks
fn[kykrs gq, ekuq"kkskj ioZr ds Hkhrj ds lHkh vd`f=e pSR;ky;ksa dh oUnuk djk nhA rnuUrj cM+s mRlo
ls ;qDr uxj esa okil vk x;sA vkpk;Z dgrs gSa fd tks euq"; vius midkjh dk izR;qidkj ugha djrk
gS] og xU/kjfgr iq"i ds ln`'k thfor Hkh e`rdor~ gSA
?kujFk egkjkt rhFkdj FksA vr% ,d fnu fojDr gksdj nhf{kr gks x;sA b/kj es?kjFk egkjkt us neoj
uked _f)/kkjh eqfu dks vkgkjnku nsdj iapk'p;Z izkIr fd;sA os dHkh uUnh'oj ioZ esa egkiwtk dj jkf=
(14)
Debke-7
11&Hkxoku 'kkafrukFk nwljs Hko iwo&

Z esa izfrek;ksx ls /;ku djrs Fks rc bUx.k Hkh mudh iwtk dks djrs FksA
lokZFkZflf) esa vgfeU
fdlh fnu ?kujFk rhFkdj ds leolj.k esa /keksiZ ns'k dks lqudj es?kjFk
jktk lalkj] 'kjhj] Hkksxksa ls fojDr gks x;s vkSj vius iq= dks jkT; nsdj
n`<j+ Fk HkkbZ vkSj vU; lkr gtkj jktkvksa ds lkFk nhf{kr gksdj X;kjg
vax ds ikBh gks x;s vkSj lksygdkj.k Hkkoukvksa ls rhFkdj ukedeZ dk
ca/k dj fy;kA
11 lokZFkZflf) ds vgfeanz&vR;Ur /khj ohj egkeqfu
es?kjFk us Hkzkrkeqfu n`<j+ Fk ds lkFk ûHkfLryd* ioZr ij vkdj ,d
eghus dk izk;ksixeu laU;kl /kkj.k dj 'kjhj NksMd
+ j lokZFkZflf) esa
vgfeUnz in izkIr dj fy;kA
12 Hkxoku 'kkafrukFk&dq#tkaxy ns'k dh gfLrukiqj
jkt/kkuh esa dq#oa'kf'kjksef.k jktk fo'olsu jkT; djrs FksA mudh
jkuh dk uke ,sjkorh FkkA vgfea ds tho gksugkj 'kkfUrukFk ds
xHkZ esa vkus ds Ng eghus igys ls gh bUnz dh vkKk ls gfLrukiqj
uxj esa ekrk ds vkxu esa jRuksa dh o"kkZ gksus yxh vkSj Jh] h]
/k`fr vkfn nsfo;k ekrk dh lsok esa rRij gks xbZAa Hkknkas onh lIreh
ds fnu Hkj.kh u{k= esa jkuh us xHkZ /kkj.k fd;k] ml le; LoxZ ls
nsoksa us vkdj rhFkdj egkiq#"k dk xHkZdY;k.kd egksRlo euk;k
vkSj ekrk&firk dh iwtk dhA
uo ekl O;rhr gksus ds ckn jkuh ,sjknsoh us T;s"B d`".k prqn'Z kh
ds fnu ;kE;;ksx esa izkr%dky ds le; rhu yksd ds ukFk ,sls iq= jRu
dks tUe fn;kA mlh le; pkj izdkj ds nsoksa ds ;gk Lo;a gh fcuk ctk;s
'ka[kukn] Hksjhukn] flagukn vkSj ?kaVkukn

gksus yxsA lkS/kesUZ nz viuh 'kfp bUnzk.kh
lfgr ,sjkor gkFkh ij p<+dj vkSj
vla[; nsox.kksalfgr gfLrukiqj uxj
esa vk;s rFkk Hkxoku dks lqe#
s ioZr
ij ys tkdj tUekfHk"ksd euk;kA
lkS/keZ bU Hkh rhu ifj"kn vkSj
lkr vuhdksa ds oSHko ls ;qDr gks
Debke-7
(15)
mRre ,sjkor gkFkh ds da/ks ij p<+dj egk_f) ds lkFk vkrk gSA lkS/keZ bUnz dh lsuk ds oSHko dks Hkh ;gk
izlxa ksikRRk izLrqr fd;k tk jgk gS tEcw}hii..kfRRk xzUFk ds vk/kkj ls&
vuhd&lsuk lkr izdkj dh gksrh gSA o`"kHk&cSy] jFk] ?kksM]s + gkFkh] urZd] xa/koZ vkSj inkfrA bu izR;sd
esa Hkh lkr&lkr d{kk, gksrh gSAa
izFke lsuk cSyksa dh gS&
1- izFke cSy dh d{kk esa dqna iq"i ds leku lQsn cSy pkSjklh yk[k 8400000 ekus gSAa
2- f}rh; d{kk esa ;s cSy ,d
djksM+ vM+lB yk[k gSAa ;s tikiq"i
ds leku vFkkZr~ yky o.kZ okys gSAa
3- r`rh; d{kk esa ;s cSy rhu
djksM+ NRrhl yk[k gSAa ;s uhy
dey ds leku o.kZ okys gSAa
4- prqFkZ d{kk esa Ng djksM+
cgRrj yk[k cSy ejdref.k ds
leku gjs o.kZ okys gSAa
5- iape d{kk esa ;s mRre
cSy rsjg djksM+ pokyhl yk[k dgs x;s gSAa ;s lqo.kZ ds leku ihys o.kZ ds gSAa
6- NBh d{kk esa NCchl djksM+ vBklh yk[k cSy gSa budh dkafr vatu ds leku dkyh gSA
7- lkroha d{kk esa frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k cSy gSa ;s lc fda'kqdiq"i ds leku o.kZ okys gSAa
;s lc lkrksa d{kksa ds cSy ef.k ,oa jRuksa ls] iq"iekykvksa ls] mRre oL=kyadkjksa ls rFkk #u>qu djrh
gqbZ ?kafV;ksa ls foHkwf"kr gSAa bu ij nsox.k Hkh leku os"kHkw"kk esa lqlfTtr gksdj cSBdj bUgsa yhykiwod
Z ,d pky
ls pykrs gSAa buds e/; esa lqna j&lqna j ckts ctrs jgrs gSAa
bu lkr foHkkxksa ds o`"kHk vuhdksa dh la[;k ,d lkS Ng djksM+ vM+lB yk[k gSA
f}rh; lsuk jFkksa dh gS&
1- jFk dh izFke d{kk esa
8400000 jFk gksrs gSa ;s lc 'osr
o.kZ ds gksus ls dqaniq"i ds leku
lqna j fn[krs gSAa
2- f}rh; d{kk esa ,d djksM+
vM+lB yk[k jFk ef.k;ksa ls cus
pkj pkdksa ls lfgr eankjiq"i ds
leku dkafr okys gSAa
3- r`rh; d{kk esa ;s egkjFk
(16)
Debke-7
lqo.kZo.kZ okys gSa rFkk rhu djksM+ NRrhl yk[k gSAa

4- prqFkZ d{kk esa ;s lqna j jFk Ng djksM+ cgRrj yk[k gSa ;s ejdr ef.k ds leku gjs o.kZ okys gSAa
5- iape d{kk esa jFk rsjg djksM+ pokyhl yk[k gS]a ;s uhydey ds leku o.kZ okys gSAa
6- NBh d{kk ds egkjFk f[kys gq, dey ds leku o.kZ okys gSa ,oa NCchl djksM+ vBklh yk[k gSAa
7- lkroha d{kk esa dgs x;s jFk frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k gSAa ;s lc bUnzuhy ef.k ds leku dkafr
okys gSAa
bu lHkh jFkksa esa lqna j N= yVd jgs gS]a /otk,a Qgjk jgh gSAa cgqr ls pkdksa ds lkFk ,d lkFk ?kwers
jgrs gSa ,oa xaHkhj 'kCn djrs jgrs gSAa ef.ke; mRre /kqjk,a gS]a n`<+ v{k gS]a lc jFk d{kkvksa esa okfn=ksa ds ctrs
jgus ls e/kqj xaHkhj /ofu gksrh jgrh gSA
cgqr ls nso&nsfo;k bu jFkksa esa cSBS s jgrs gS]a mke N=&paoj vkSj /otk&irkdkvksa ls 'kksfHkr] yVdrh
gqbZ iq"i ekykvksa ls fn'kkvksa dks lqxfa /kr djrs gq, rFkk vk'p;Ztud lqUnj vkd`fr;ksa ls lfgr ;s jFk:i
egkfoHkwfr;k Hkxoku ds tUekfHk"ksd egksRlo esa vkdk'k dks vkPNkfnr djrs gq, ;gk e/;yksd esa vkrh gSAa
r`rh; lsuk ?kksMk+ as dh gS&
1- bldh izFke d{kk esa 84
yk[k mRre tkfr ds ?kksMs + lQsn o.kZ
ds gksrs gSAa
2- f}rh; d{kk esa ,d djksM+
vM+lB yk[k ?kksMs + mxrs gq, lw;Z ds
leku yky o.kZ ds gksrs gSAa
3- r`rh; d{kk esa ;s ?kksMs + rhu
djksM+ NRrhl yk[k jgrs gSAa ;s lqo.kZ
ds leku ihys o.kZ okys gksrs gSAa
4- prqFkZd{kk esa ;s ?kksMs+ Ng
djksM+ cgRrj yk[k gksrs gS]a ;s rekyo`{k ds leku dkys o.kZ ds gksrs gSAa
5- ikapoh d{kk esa ;s ?kksMs+ rsjg djksM+ pokyhl yk[k gS]a ;s uhy dey ds leku uhys o.kZ okys gSAa
6- NBh d{kk esa tks ?kksMs+ gSa os NCchl djksM+ vBklh yk[k gSa budk jax tikdqleq ds leku yky gSA
7- lkroha d{kk ds ?kksMs + frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k gS]a ;s bUnzuhy ef.k ds leku o.kZ okys gSAa
;s lc ?kksMs+ /koy pkejksa ls lfgr] ukuk izdkj ds jRukHkj.kksa ls foHkwf"kr] pyrs le; vius [kqjiqVksa
ls mBrh gqbZ /kwfy ls fiatfjr] fgufgukrs gq, xaHkhj 'kCnksa ls fn'kkvksa dks eq[kfjr djrs gq, yhykiwod
Z mNyrs
gq, pyrs gSAa bu lHkh ij cSBs nso dqekj ln`'k os"kHkw"kk ls lqlfTtr gksdj bUgsa pykrs gSAa buds e/;&e/;
esa mRre dkgy] e`nxa ] iVg vkfn ckts ctrs jgrs gSAa jRue; iykuksa ls lfgr ;s ?kksMs + leq ds leku xaHkhj
'kCn ls fn'kkvksa dks O;kIr djrs gq, ftu tUe efgek esa vkrs gSAa
Debke-7
(17)
pkSFkh lsuk gkfFk;ksa dh gS&

1- mldh izFke d{kk esa xks{khj ds leku lQsn gkFkh] pkSjklh yk[k gksrs gSAa
2- f}rh; d{kk esa ;s gkFkh ,d djksM+ vM+lB
yk[k gSa vkSj mxrs gq, lw;Z ds leku dkafr okys gSAa
3- r`rh; d{kk esa rhu djksM+ NRrhl yk[k gkFkh
gSa ;s lc 'kq) fd;s x;s lqo.kZ o.kZ okys gSAa
4- prqFkZ d{kk esa jgus okys gkfFk;ksa dh la[;k Ng
djksM+ cgRrj yk[k gSa ;s f'kjh"k iq"i ds leku gSAa
5- iape d{kk esa rsjg djksM+ pokyhl yk[k gkFkh
uhydey ds leku lqna j gSAa
6- NBh d{kk esa NCchl djksM+ vBklh yk[k gkFkh
tikdqleq tSls o.kZ okys gSAa
7- lkroha d{kk esa jgus okys gkFkh frjsiu djksM+
fN;Rrj yk[k gSa ;s vatufxfj ds leku ';keo.kZ okys
gSAa
;s lc gkFkh g"kZ ls xqy&xqy 'kCn djrs gq, xjtrs
jgrs gS]a vius xaMLFky ls en dks >jkrs gq,] nkarksa ls
lqna j fn[krs gS]a budh izR;sd d{kk ds vkxs iVqiVg] 'ka[k]
enZy vkSj dkgy ds dksykgy ds lkFk je.kh; ckts ctrs
jgrs gSAa
izR;sd gkFkh ds xys esa ?kaVk yVdrk jgrk gS] mlds
xys esa o pkjksa rjQ iq"iksa dh lqxfa /kr ekyk,a yVdrh
jgrh gSa] ukuk irkdk,a Qgjkrh jgrh gSa] /koy
N=&pkej yVdrs jgrs gS]a ef.ke; {kq ?kafVdkvksa dh
#u>qu /ofu ls lqanj fn[krs gSaA buds ij Hkh
nso&nsfo;ksa dk lewg cSBdj bUgsa pykrk gSA bl izdkj
;g gkfFk;ksa dh lsuk vkdk'k esa O;kIr gksdj bl
euq";yksd ds thoksa dks izR;{k esa iq.; dk Qy fn[kykrh jgrh gSA
;s cSy] jFk] ?kksMk+ vkSj gkFkh dk 'kjhj /kkj.k djus okys lHkh nso vuhd tkfr ds nso gh gSa ;s ftusUnzHkfDr
ls rFkk bUnz dh vkKk ls ,sl&
s ,sls 'kjhj dks cukdj ;gk vkrs gSAa LoxksaZ esa i'kq&i{kh vkfn ugha gksrs gSAa
ikpoha lsuk urZdksa dh gS&
urZd tkfr ds lsuk ds nso cgqr izdkj ds os"kksa ls ukprs gq, ftu tUeefgek ds vuqjkx ls ;gk ij
ftusUnznos dh tUeHkwfe esa vkrs gSAa
(34)
Debke-7
1- izFke d{kk ds 84 yk[k

urZd nso] fo|k/kjksa ds] dkenso ds]
jktk vkSj jktkf/kiksa ds pfj= dk
vfHku; djrs gSAa
2- f}rh; d{kk ds ,d djksM+
vM+lB yk[k urZd nso v/kZeMa yhd
vkSj egke.Myhd jktkvksa ds pfj=
dk vfHku; djrs gSAa
3- r`rh; d{kk ds rhu djksM+
NRrhl yk[k urZd nsox.k cynso]
oklqnos vkSj izfroklqnos ds mRre pfj= dk ukVd djrs gSAa
4- prqFkZ d{kk ds Ng djksM+ cgRrj yk[k urZd nsox.k pkSngjRuksa ds vf/kifr] uo fuf/k;ksa ds Lokeh
rFkk v{kh.k dks"k ds /kkjh pofrZ;ksa ds pfj= dk vfHku; djrs gq, u`R; djrs gSAa
5- iape d{kk ds rsjg djksM+ pokyhl yk[k urZd nso pje'kjhjh iq#"kks]a yksdikyksa o loZ bankz a s ds pfj=
dk vfHku; djrs gSAa
6- NBh d{kk ds NCchl djksM+ vBklh yk[k urZd nso vf.kekfn fo'kq) loZ_f);ksa dks izkIr gq,
x.k/kj nsoksa ds pfj= dk vfHku; djrs gSAa
7- lkroha d{kk ds frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k urZd nso mRre vkB izkfrgk;Z] pkSra hl vfr'k;]
iapdY;k.kd ,oa vuar lq[k ls la;Dq r rhFkZd
a jksa ds pfj= dk vfHku; djrs gSAa
8- ;s lc urZd nsox.k viuh&viuh nsokaxukvksa ds lkFk fnO; vyadkjksa ls foHkwf"kr gksdj mi;qDZ r
izdkj ls vius&vius fu/kkZfjr iq#"kksa ds pfj= dk vfHku; djrs gq, os ukprs&xkrs gq, ogk ls es# ds ij
tkrs gSAa
NBh lsuk xa/koks dh gS&
xa/koZ lsuk ds nsox.k ftu
Hkxoku ds tUe ls g"kZ ls foHkksj gks
lkr Loj ls ;qDr xku djrs gq,
vkrs gSAa
1- izFke d{kk ds 84 yk[k
xa/koZ nso "kM~t Lojksa ls ;qDr xkrs
gq, vkrs gSAa
2- f}rh; d{kk ds ,d djksM+
vM+lB yk[k xa/koZ nso _"kHkLojksa ls
;qDr e/kqj xku djrs o ukprs gq, vkrs gSAa
Debke-7
(35)
3- r`rh; d{kk ds ;s rhu djksM+ NRrhl yk[k xa/koZ nso xka/kkj Loj ;qDr xkrs&ctkrs vkrs gSAa
4- prqFkZ d{kk ds Ng djksM+ cgRrj yk[k xa/koZ nso e/;e Loj ls ;qDr gksdj xkrs gSAa
5- ikapoh d{kk ds rsjg djksM+ pokyhl yk[k xa/koZ nso iape Loj ls xkrs gSAa
6- NBh d{kk ds NCchl djksM+ vBklh yk[k xa/koZ nso /kSor Loj ls xkrs ctkrs vkrs gSAa
7- lkroha d{kk ds frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k xa/koZ nso fu"kkn Loj ls xkrs&ukprs gSAa
;s lc nsox.k mRre&mRre oL=kHkw"k.k] eqdVq ] dqMa y] gkj vkfn ls lqlfTtr gq, cgqr gh euksgj fn[krs
gSAa oa'kh] oh.kk] e/kqdjh] dkaL;ky] rky vkfn ok|fo'ks"kksa ls la;Dq r bu xa/koZ nsoksa dh nsfo;ka ftu Hkxoku dk
HkfDRk ls xku djrh gqbZ vkrh gSAa <Ddk] e`nxa ] >kyj] egklkj] eqdnaq vkSj fdUuj vkfn okfn=ksa dks ctkrs
gq, e/kqj ,oa euksgj xa/koZ nso&nsfo;ka vius laxhr&u`R; ls lkjs okrkoj.k dks eq[kfjr dj nsrs gSAa
lkroha lsuk inkfr;ksa dh gS&
bl lsuk ds lkrosa Hksn esa inkfr&iSny pyus okys Hk`R;oxZ lkr d{kkvksa esa vkrs gSAa
1- izFke d{kk ds ;s inkfrnso pkSjklh yk[k gS]a ;s Lo;a ';keo.kZ ls lqna q j txexkrs gq, d`".k /otkvksa
dks ysdj pyrs gSAa
2- f}Rkh; d{kk ds ,d djksM+
vM+lB yk[k inkfrnso lqo.kZn.M
ls lfgr uhyh /otkvksa dks ysdj
vkrs gSAa
3- r`rh; d{kk ds rhu djksM+
NRrhl yk[k inkfrnso ef.ke; n.M
ls ;qDr dkiksr o.kZ dh /otk lewg
ls lfgr gksdj vkrs gSAa
4- prqFkZ d{kk ds Ng djksM+
cgRrj yk[k inkfrnso ejdre; n.Mksa ls ;qDr lqo.kZo.kZ dh /otk,a ysdj vkrs gSAa
5- ikpoha d{kk ds rsjg djksM+ pokyhl yk[k inkfrnso eaxw s ds n.M ls ;qDr yky o.kZ dh in~e /otk,a
ysdj vkrs gSAa
6- NBh d{kk ds NCchl djksM+ vBklh yk[k inkfr nso dqna iq"i ds leku 'kqDyo.kZ dh /otkvksa dks
/kkj.k dj pyrs gSAa
Ngksa d{kk dh ;s /otk,a gkFkh] flag] cSy] niZ.k] e;wj] lkjl] x#M+] p] lw;Z vkSj pUnz bu nl izdkj
ds fpUgksa ls vyadr` jRuksa ls fufeZr fQj Hkh oL=ksa ds leku yVdrh jgrh gSAa
7- lkroha d{kk ds frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k inkfr nso n.Mksa ls ;qDr eqDrk ekykvksa ls ef.Mr fnO;
/koy vkri=ks&
a N=ksa dks ysdj pyrs gSAa
bu nsoksa ds Ng d{kkvksa dh /otk,a ckou djksM+ ckuos yk[k gksrh gSAa ;s /otk,a iou ls izfs jr gksdj ukprh
jgrh gSAa lkroha d{kk ds nsoksa ds gkFk esa tks N= jgrs gSa mudh la[;k frjsiu djksM+ fN;Rrj yk[k gSA
(36)
Debke-7
;s lc iSny pyus okys nsox.k ftuHkfDRk ds vuqjkx ls vuqjDr gksdj egkizHkko ls vkrs gSAa
;s lc lkr izdkj ds lsuk ds nso lkr&lkr d{kkvksa esa foHkDr gksdj muapkl d{kk esa pyrs gSAa bu lc
muapkl d{kkvksa dh la[;k lkr lkS N~;kyhl djksM+ fN;Rrj yk[k gSA bu la[;k dks le>us ds fy, 8400000
x 127 x 7 = 7467600000 ;g xq.kue gSA
;gk la{ksi ls lkS/keZ bU ds vuhd tkfr ds lkr Hksnksa dk dFku fd;k gSA 'ks"k bankz a s dh lkr vuhdksa dk
Hkh ;gh e gSA
lkS/keZ LoxZ ls ysdj vP;qrdYi rd ds 'ks"k nso Hkh ukuk izdkj ds vius&vius okguksa ij p<+dj ogk ls
;gk euq";yksd esa vk tkrs gSAa Hkouoklh] O;arj vkSj T;ksfr"kh nso Hkh fofo/k okguksa ij p<+dj ftu'kklu dh HkfDRk
esa jr gksrs gq, vius egku oSHko dks fn[kykrs gq, ;gk vkrs gSAa lksyg Loxksa Z ls ij xzoS ;s d vkfn esa jgus okys
lHkh vgfeanz nso Hkh vius&vius vkluksa ds dafir gksus ls ftujkt ds tUe dks tkudj ml fn'kk esa lkr iSj
pydj ogha ls ueLdkj djrs gSAa
,sjkor gkFkh vkSj dey vkfn :iksa dks bUnz dh vkKk ls nsox.k viuh fof;k ls gh cuk ysrs gSAa ;g
ckr KkrO; gSA
bu lHkh bUnzka s ds oSHko esa muds ifjdj nso paoj <ksjrs jgrs gS]a izR;sd bankz as ds eLrd ij /koy N=
yxs jgrs gS]a ;s lc mRre&mRre okguksa ij vk:<+ jgrs gS]a gkFk esa dad.k] xys esa daBk] gkj] iq"iekyk] dej
esa dfVlw=] nsnhI;eku eqdVq ] ef.ke;dqMa y] ds;jw ] Hkqtkcan] =qfVr vkfn vkHkw"k.kksa ls foHkwf"kr] mRre oL=ksa
ls lq'kksfHkr jgrs gS]a izR;sd bankz as dh /otk, ukuk izdkj ds fpUgksa ls lfgr jgrh gSAa bl izdkj ;s nsox.k
egkfoHkwfr ds lkFk ;gk ftu tUeegksRlo esa vkrs gSa iqu% lc lkFk gh lkFk lqe#
s ioZr ds f'k[kj ij tkrs gSAa
12&Hkxoku 'kkafrukFk ds ikp dY;k.kd
Debke-7
(37)
ogk ij lkS/keZ bUnz lqe#

s dh rhu iznf{k.kk nsdj Hkxkou ckyd dks ikaMd
q f'kyk ij cus gq, flagklu
ij fojkteku dj nsrk gSA vla[;krksa nso&nsfo;k ogk ikaMd
q ou esa vius&vius ;ksX; LFkku dks xzg.k dj ysrs
gSAa ;s bU 1008 fnO; dy'kksa }kjk ftuckyd dk egkfHk"ksd djrs gSAa izR;sd dy'kksa dk eq[k ,d ;kstu ,oa
xgjkbZ vkB ;kstu jgrh gSA ;s dy'k ef.k] lqo.kZ ,oa jRuksa ls cus gq, jgrs gSAa buesa ;s nsox.k {khj&leqnz
dk ifo= nqX/k tSlk ty Hkj dj ykrs gSAa ;s dy'k iq"i vkSj iYyoksa ls lq'kksfHkr cgqr gh lqna j fn[krs gSAa
lkS/keZ bUnz vkfn feydj gtkjksa dy'kksa ls ftuckyd ds eLrd ij ,d lkFk ty /kkjk NksMr+ s gSAa ;fn ;g
ty/kkjk osx ls ,d lkFk fdlh ioZr ds f'k[kj ij fxjs rks og ioZr rR{k.k gh lkS [kaM gks tk;s] fdUrq vuarcy
vkSj vuar ekgkRE; ls la;Dq r tUetkr ftuf'k'kq mu lglz dy'kksa dh ty/kkjk ds iru dks nwc ij iM+s gq,
,d ty ds d.k ds leku gh ekurs gSAa ml le; egku~ g"kZ ls foHkksj gq, nsox.k <Ddk] 'ka[k] dkgy] e`nxa ]
dkaL;rky] >kyj] Hksjh] nqna fq Hk] enZy] froyh vkfn ok|ksa dks ctkrs gq, vkdk'k ry dks eq[kfjr dj nsrs gSAa
iqu% t;?kaVk ds 'kCnksa esa es?k dh xtZuk ds leku HkaHkk 'kCnksa ls] leqnz ds leku xaHkhj iVq] iVg ds 'kCnksa ls
rFkk vU; djksM+ cktksa ds ctkus ls lkjs ioZr vkSj i`FoheaMy dks O;kIr dj nsrs gSAa
bl izdkj HkfDriwod
Z rhFkdj ckyd dks ugykdj iqu% mUgsa fnO; oL=kHkw"k.kksa ls vyadr` dj fnO; dqd
a eq
vkfn dk foysiu dj] fo'kky xq.kksa dk xku djrs gq, vusd Lrqfr;ksa ls mu izHkq dk Lrou djds /kekZujq kx;qDr
os lc bankz fn nsox.k okil es# ls tUe LFkku ij vkrs gSa vkSj ftu ckyd dks muds ekrk&firk dks lkSia dj
;gk Hkh cgqr cM+k egksRlo eukdj vius&vius LFkku dks pys tkrs gSA
;g iz'u gks ldrk gS fd ;s bUnzkfn nsox.k viuk bruk oSHko ftu tUedY;k.kd vkfn esa D;ksa iznf'kZr
djrs gS\a
mldk mRrj ;gh gS fd rhFkZd
a j izdf` r dk iq.; ekgkRE; gh ,slk gS fd ;s banxz .k ml iq.; ls izfs jr gksdj
Hkxoku dk iq.; oSHko lwfpr djrs gq, bruk lc oSHko ysdj ogk ls ;gk vkdj ;gk ds HkO;thoksa dks iq.;
dk vfr'k; ekgkRE; fn[kykrs gSa vkSj lkFk gh viuk oSHko fn[kykrs gq, ftusUnz Hkxoku esa o muds vfgalke;h
lkoZHkkSe 'kklu esa viuh vfr'k; HkfDRk izxV djrs gq, tSu/keZ dh efgek izxV djrs gSAa
ns[kks] vkt Hkh ge ns[krs gSa fd vius ;gk 'kklu esa x.kra= fnol 26 tuojh ds fnu fnYyh esa jk"Vifr
ds lkeus vius Hkkjr ds lSfud yksx jktuSfrd oSHko iznf'kZr djrs gSa rFkk fHkUu&fHkUu izkra ds yksx
vius&vius izn's k ds fodkl dh >kafd;ka o yksx u`R; vkfn] dgha&dgha ,d ln`'k os"kHkw"kk esa o dgha&dgha
jax&fcjaxh os"kHkw"kk esa iznf'kZr djrs gq, lkjs ns'k dh turk dks vius Hkkjr ns'k dk oSHko fn[kykrs gSAa
Jkodx.k Hkh vius tSu/keZ dh izHkkouk ds fy, ftu jFk;k=k vkfn ds volj ij vius eafnjksa ds
/ot n.M] /keZp] ikydh] xa/kdqVh vkfn midj.kksa dks rFkk iq.; iq#"kksa ls lacfa /kr vusd izdkj dh >kafd;ksa
dks] Hktu] u`R;] laxhr vkfn eaMyh }kjk HkfDr ds dk;Zeksa dks iznf'kZr djrs gq, ftuHkfDRk ls izfs jr gksdj
/keZ dh izHkkouk djrs gSAa
geus 25 o"kksa Z ds varxZr ns[kk gS fd tEcw}hi Kku T;ksfr jFk] leolj.k Jhfogkj ,oa egkohj T;ksfr
jFkksa ds izorZu dh 'kksHkk;k=k esa 'kgj&'kgj esa uxj&uxj o xko&xko esa Jkodksa us ,sls gh vusd izdkj ds
cSMa &cktksa ls] >kafd;ksa o eaxydy'k ls lfgr efgykvksa s ls] ckyd&ckfydkvksa dh laxhr eaMyh vkfn ls [kwc
(38)
Debke-7
gh 'kksHkk c<+kbZ gS vkSj [kwc gh /keZ izHkkouk dh gSA tqyl

w esa ;g lc izn'kZu /keZiHz kkouk o /keZies z dk gh lwpd
gS tks fd bUnzkas }kjk fd;s x;s egksRloksa dh gh dqN va'k esa udy gSA
vfHk"ksd ds vuUrj Hkxoku dks vusdksa oL=kyadkjksa ls foHkwf"kr djds mudk ^'kkfUrukFk* ;g uke j[kk]
bl izdkj Hkxoku dks gfLrukiqj okil ykdj ekrk&firk dks lkSia dj ogk vkuUn uked ukVd djds
vius&vius LFkku ij pys x;sA
Hkxoku dh vk;q ,d yk[k o"kZ dh FkhA 'kjhj pkyhl /kuq"k pk FkkA lqo.kZ ds leku dkafr FkhA
/otk] rksj.k] 'ka[k] p vkfn ,d gtkj vkB 'kqHk fp muds 'kjhj esa FksA mUgha fo'olsu dh ;'kLorh jkuh
ds pk;q/k uke dk ,d iq= gqvkA nsodqekjksa ds lkFk hM+k djrs gq, Hkxoku 'kkfUrukFk vius NksVs HkkbZ pk;q/k
ds lkFk&lkFk o`f) dks izkIr gks jgs FksA Hkxoku dh ;kSou voLFkk vkus ij muds firk us dqy] :i] voLFkk]
'khy] dkfUr vkfn ls foHkwf"kr vusd dU;kvksa ds lkFk mudk fookg dj fn;kA
bl rjg Hkxoku ds tc dqekj dky ds iPphl gtkj o"kZ O;rhr gks x;s rc egkjkt fo'olsu us
mUgsa viuk jkT; leiZ.k dj fn;kA e ls mkekske Hkksxksa dk vuqHko djrs gq, tc Hkxoku ds iPphl
gtkj o"kZ vkSj O;rhr gks x;s rc mudh vk;q/k'kkyk esa porhZ ds oSHko dks izxV djus okyk pjRu mRiUu
gks x;kA bl izdkj p dks vkfn ysdj pkSng jRu vkSj uofuf/k;k izxV gks xbA bu pkSng jRuksa esa p]
N=] ryokj vkSj n.M ;s vk;q/k'kkyk esa mRiUu gq, FksA dkfd.kh] peZ vkSj pwMk+ ef.k Jhx`g esa izdV gq,
Fks] iqjksfgr] lsukifr vkSj x`gifr gfLrukiqj esa feys Fks vkSj dU;k] xt rFkk v'o fot;k/kZ ioZr ij izkIr
gq, FksA ukS fuf/k;k Hkh iq.; ls izfs jr gq, bUnzka s ds }kjk unh vkSj lkxj ds lekxe ij ykdj nh xbZ FkhaA
pjRu ds izdV gksus ds ckn Hkxoku us fof/kor~ fnfXot; djds Ng [k.M dks thrdj bl
Hkjr{ks= esa ,dN= 'kklu fd;k FkkA tgk ij Lo;a Hkxoku 'kkfUrukFk bl i`Foh ij iztk dk ikyu djus
okys Fks] ogk ds lq[k vkSj lkSHkkX; dk D;k o.kZu fd;k tk ldrk gS\ bl izdkj porhZ ds lkezkT;
esa Hkxoku dh N~;kuos gtkj jkfu;k Fkha] ckhl gtkj eqdVq c) jktk mudh lsok djrs Fks vkSj ckhl
;{k ges'kk pkejksa dks <qjk;k djrs FksA pofrZ;ksa ds lk<+s rhu djksM+ cU/kq dqy gksrs gSAa vBkjg djksM+
?kksM]s + pkSjklh yk[k gkFkh] rhu djksM+ mke ohj] vusdksa djksM+ fo|k/kj vkSj vBklh gtkj EysPN jktk
gksrs gSAa N~;kuos djksM+ xzke] ipgkj gtkj uxj] lksyg gtkj [ksV] pkSchl gtkj doZV] pkj gtkj
eVac vkSj vM+rkyhl gtkj iku gksrs gSa bR;kfn vusdksa oSHko gksrs gSAa
pkSng jRuksa ds uke&v'o] xt] x`gifr] LFkifr] lsukifr] L=h vkSj iqjksfgr ;s lkr thfor jRu
gSa ,oa N=] vfl] n.M] p] dkfd.kh] fpUrkef.k vkSj peZ ;s lkr jRu futhZo gksrs gSAa
uofuf/k;ksa ds uke&dky] egkdky] ik.Mq] ekuo] 'ka[k] in~e] uSliZ] fiaxy vkSj ukukjRu ;s ukS
fuf/k;k gSAa ;s e ls _rq ds ;ksX; nzO;ks]a Hkktu] /kkU;] vk;q/k] okfn=] oL=] gE;Z] vkHkj.k vkSj
jRulewgksa dks fn;k djrh gaAS
n'kkax Hkksx&fnO;iqj] jRu] fuf/k] lSU;] Hkkstu] Hkktu] 'k;k] vklu] okgu vkSj ukV~; ;s
pofrZ;ksa ds n'kkax Hkksx gksrs gSAa
Debke-7
(39)
bl izdkj la[;kr gtkj iq=&iqf=;ksa ls osf"Vr Hkxoku 'kkfUrukFk porhZ ds lkezkT; dks izkIr dj
nl izdkj ds Hkksxksa dk miHkksx djrs gq, lq[k ls dky O;rhr dj jgs FksA Hkxoku rhFkdj vkSj porhZ
gksus ds lkFk&lkFk dkenso in ds /kkjd Hkh FksA
Hkxoku dk oSjkX;&tc Hkxoku ds iPphl gtkj o"kZ lkezkT; in esa O;rhr gks x;s] rc ,d
le; vyadkj x`g ds Hkhrj vyadkj /kkj.k djrs gq, mUgsa niZ.k esa vius nks izfrfcEc fn[kkbZ fn;s] mlh
le; mUgsa vkReKku mRiUu gks x;k vkSj iwoZ tUe dk Lej.k Hkh gks x;k] rc Hkxoku lalkj] 'kjhj
vkSj Hkksxksa ds Lo:i dk fopkj djrs gq, fojDr gks x;sA mlh le; ykSdkfUrd nsoksa us vkdj vusdksa
Lrqfr;ksa ls iwtk Lrqfr dhA vuUrj lkS/keZ vkfn bUnz lHkh nsox.kksa ds lkFk mifLFkr gks x;sA Hkxoku us
ukjk;.k uke ds iq= dk jkT;kfHk"ksd djds lHkh dqVfq Ec;ksa dks ;Fkk;ksX; mins'k fn;kA
Hkxoku dk nh{kk xzg.k&vuUrj bUnz us Hkxoku dk nh{kkfHk"ksd djds ^lokZFkZflf)* uke dh
ikydh esa fojkteku djds gfLrukiqj uxj ds lgkez ou esa izo's k fd;kA mlh le; T;s"B d`".k
prqn'Z kh ds fnu Hkj.kh u{k= esa csyk dk fu;e ysdj Hkxoku us iapeqf"V ykap
s djds ^ ue% fl)sH;%*
dgrs gq, tSu's ojh nh{kk xzg.k dj yh vkSj lEiw.kZ ifjxzg dk R;kx djds /;ku esa fLFkj gksrs gh
eu%i;Z;Kku izkIr dj fy;kA
Hkxoku dk vkgkj&efUnjiqj ds jktk lqfe= us Hkxoku 'kkfUrukFk dks [khj dk vkgkj nsdj iapk'p;Z
oSHko dks izkIr fd;kA bl izdkj vuqe ls ri'pj.k djrs gq, Hkxoku ds lksyg o"kZ O;rhr gks x;sA
Hkxoku dks dsoyKku dh izkfIr&Hkxoku 'kkfUrukFk lgkez ou esa ua|korZ o`{k ds uhps i;ad
Z klu
ls fLFkr gks x;s vkSj ikS"k d`".k n'keh ds fnu vUreqgZ rw Z esa nlosa xq.kLFkku esa eksguh; deZ dk uk'k dj
ckjgosa xq.kLFkku esa Kkukoj.k] n'kZukoj.k vkSj vUrjk; dk loZFkk vHkko djds rsjgosa xq.kLFkku esa
igqp
dj dsoyKku ls foHkwf"kr gks x;s vkSj mUgsa ,d le; esa gh lEiw.kZ yksdkyksd Li"V nh[kus yxkA
igys Hkxoku us pjRu ls Ng [k.M i`Foh dks thrdj lkezkT; in izkIr fd;k Fkk] vc Hkxoku us fo'o
esa ,dN= jkT; djus okys eksgjkt dks /;kup ls thrdj dsoyKku:ih lkezkT; y{eh dks izkIr dj
fy;kA mlh le; bUnz dh vkKk ls dqcjs us fnO; leolj.k dh jpuk dj nhA
leolj.k dk laf{kIr o.kZu&;g leolj.k i`Foh ry ls ikp gtkj /kuq"k pk Fkk] bl i`Fohry ls
,d gkFk pkbZ ls gh bldh lhf<+;k izkjaHk gks x;h FkhaA ;s lhf<+;k ,d&,d gkFk dh Fkha vkSj chl gtkj izek.k
FkhaA ;g leolj.k xksykdkj jgrk gSA blesa lcls igys /kwfylky ds ckn pkjksa fn'kkvksa esa pkj ekuLrEHk gSAa
ekuLraHkksa ds pkjksa vksj ljksoj gSA igyh pSR;izklkn Hkwfe gS iqu% fueZy ty ls Hkjh ifj[kk gSA fQj iq"iokfVdk
yrkou gSA mlds vkxs igyk dksV gS] mlesa nksuksa vksj nks&nks ukV~;'kkyk, gSAa mlds vkxs v'kksd] vkez] paid
vkSj lIri.kZ dk ou gSA mlds vkxs osfndk gSA rnuUrj /otkvksa dh iafDr;k gSAa fQj nwljk dksV gSA mlds
vkxs osfndk lfgr dYio`{kksa dk ou gSA mlds ckn Lrwi] Lrwiksa ds ckn edkuksa dh iafDr;k gSAa fQj LQfVd
ef.ke; rhljk dksV gSA mlds vkxs euq";] nso vkSj eqfu;ksa dh ckjg lHkk;sa gSAa rnuUrj ihfBdk gS vkSj ihfBdk
ds vxzHkkx ij deyklu ij pkj vaxy
q v/kj gh vgZUr nso fojkteku jgrs gSAa Hkxoku iwoZ ;k mkj dh
vksj eqg dj fLFkr jgrs gSa fQj Hkh vfr'k; fo'ks"k ls pkjksa fn'kkvksa esa gh Hkxoku dk eqg fn[krk jgrk gSA
(40)
Debke-7
leolj.k esa ckjg lHkkvksa esa pkjksa vksj iznf{k.kk ds e ls igys dksBs esa x.k/kj vkSj eqfux.k] nwljs esa
dYiokfluh nsfo;k] rhljs esa vkf;Zdk, vkSj Jkfodk,] pkSFks esa T;ksfr"kh nsokaxuk,]a ikposa esa O;Urj nsokaxuk,] NBs
esa Hkouoklh nsokaxuk,] lkrosa esa Hkouoklh nso] vkBosa esa O;Urj nso] uoesa esa T;ksfr"kh nso] nlosa esa dYioklh
nso] X;kjgosa esa porhZ vkfn euq"; vkSj ckjgosa esa i'kq cSBrs gSAa
leolj.k esa HkO; thoksa dk izek.k&Hkxoku ds leolj.k esa pk;q/k dks vkfn ysdj Nkhl
x.k/kj FksA cklB gtkj eqfux.k vkSj lkB gtkj rhu lkS vkf;Zdk,] nks yk[k Jkod vkSj pkj yk[k
Jkfodk,] vla[;krksa nso&nsfo;k vkSj la[;krksa fr;Zp
FksA bl izdkj ckjgx.kksa ds lkFk&lkFk Hkxoku us
cgqr dky rd /keZ dk mins'k fn;kA
Hkxoku dk eks{k xeu&tc Hkxoku dh vk;q ,d ekg 'ks"k jg xbZ] rc os lEesn f'k[kj ij
vk;s vkSj fogkj can dj vpy ;ksx ls fojkteku gks x;sA T;s"B d`".k prqn'Z kh ds fnu Hkxoku prqFkZ
'kqDy/;ku ds }kjk pkjksa v?kkfr;k deks dk uk'k dj ,d le; esa yksd ds vxzHkkx ij tkdj fojkteku
gks x;sA os fuR;] fujatu] d`rd`R; fl) gks x;sA mlh le; bUnzkfn pkj izdkj ds nsoksa us vkdj fuokZ.k
dY;k.kd dh iwtk dh vkSj vfUre laLdkj djds HkLe ls vius yykV vkfn mkekaxksa dks ifo= dj
Lo&LoLFkku dks pys x;sA
Yepeve
jeefe$eer-eerceleer ef$eMeuee pewve
veekee eEn[esuee ueKeveT (G.e.)
lepe&-eMeesceefle cewee mes hets.......

%eeveceleer ceeleepeer mes hets peie meeje, pecyeterhe veece kee es keewve erhe heeje~
yeesueer cegmekeeleer ceelee megvees YeeF& meejs, yeereesefyee megces heJe&le veoer keceue heejs~
pebyetJe=#e mes es MeesefYele..... nes.....
pebyet Je=#e mes es MeesefYele erhe nw efvejeuee, FmeerefueS heeje~~ %ee>eceleer ceeleepeer mes....
Je=#e hej efpevesv YeJeve yengle nw ecekelee, efpemekes oMe& heeves kees nw en vej lejmelee~
efnceJeved Deeefo heJe&leeW mes..... nes.....
efnceJeveeefo heJe&leeW mes yens iebieOeeje, FmeerefueS heeje~~ %eeveceleer ceeleepeer mes.........
ces efMeKej hej Deye leke keesF& vej ve hengBee~
Deepe kee es ceeveJe osKees Gme hes Yeer pee hengBee~
heeb[gke efMeuee hej peekej..... nes.....
heeb[gke efMeuee hej peekej kejes eYeg keer Oeeje, FmeerefueS heeje~~ %eeveceleer ceeleepeer mes.....
pecyeterhe kee es JeCe&ve ebLeeW ceWs heeee, nefmleveeiehegj ceW Fmekees Oeje hes yeveeee~
ef$eMeuee Ssmes heJe&le kees nw..... nes....
ef$eMeuee Ssmes heJe&le kees Jebove nceeje, FmeerefueS heeje~~ %eeveceleer ceeleepeer mes.............
Debke-7
(41)
pecyeterhe jpele peebleer kes Gheue#e ceW emlegle
pecyeterhe hetpee
DeLe mLeeheveeoesne
ces megoMe&ve efieefj cene, MeesYes efpemekes ceOe~
eLece meg pecyeterhe nw, meye erheeW kes ceOe~~1~~
Deej efpeveiesn nQ, Deke=ef$ece Fme ceeBefn~
efveleeefle hetpetB YeeJe mes, cego mes MeerMe veceee~~2~~
eR pecyet erh emLeDemehleef le ef peveeueeef mLele
meJe&efpeveefyecyemecetn~ De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed~
meJe&efpeveefyecyemecetn~De$e efle efle ": ": ~
meJe&epf eveefyecyemecetn~De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe ye<ed (mLeehevee)
DeLe Deke (eewyeesue bo)
#eerjesoefOe kes efvece&ue peue mes, Peejer Yej ues Deeee ntB~
pevce peje ce=efle veeMe nsleg, $eeOeeje osves Deeee ntB~~
pecyeterhe efpeveeuee MeesYeW, MeeMJele De"meej heefjceeCe~
GveceW jeefpele meye eeflecee kees, hetpetB efveleeefle keB eCeece~~1~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees pevcepejece=leg efJeveeMeveee peueb efveJe&heeceerelf e mJeene~
MegYe ebove kehet&j megefceefele, megjefYele ueeee efIeme kejkes~
Yeefe mes ee&ve kejlee ntB, YeJe Deelehe cece MeerIe veMes~~
pecyeterhe efpeveeuee MeesYeW, Meeele De"meej heefjceeCe~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees mebmeejleehe efJeveeMeveee eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
GppJeue De#ele Oeese DeKebef[le, hegbpe e{eTB Yeefe mes~
De#ee heo kees eehle keB ceQ, ener een nw yeng efove mes~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
kegmegce megiebefOele pegner ecesueer, keceue keslekeer ues cevenj~
YeJe mebke kes veeMe nsleg ceQ, heg<he e{eTB ceve Megefekej~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
(42)
jeefe$eer-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

ceesoke hesveer heeeme Deeefoke, Gece vesJepe ueeee ntB~
#egOee efheMeeeer veeMe nsleg, leJe Dehe&Ce kejves Deeee ntB~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
mJeCe&hee$e ceW Ie=le Yej kejkes, oerhe peuee kej ueeee nttB~
ceesn efleefcej kes veeMe nsleg, en peieceie peesefle peueeee ntB~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
ke=<Ceeie ebove mes efceefele, Oethe Deefive ceW Kes kejkes~
Dekece& kees MeerIe peueeTB, efJeefOeJeled eYeg hetpeve kejkes~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
eerheue oeef[ce mesJe Deece, Debietj heueeW kes iegs ues~
Gece heo heue heeves nslet, Dehe&Ce keB mejme heue ues~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees Heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
peue ebove De#ele heg<heeW mes, vesJepe oerhe Oethe heue mes~
DeIe& yeveee e{eTB, mecei%eeveceleer efceue peee cegPes~~
eR pecyeterhemLeDemehleefle efpeveeueeefmLele meJe&efpeveeefleceeYees DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
oesne
efJeIve kece& ogKeeo meoe, Gvekeer Meebefle nsleg~
keveke Peeefj mes Oeej ot,B efJeefOeJeled Yeefe mecesle~~10~~
Meeblees Meebelf eOeeje~
Debke-7
heg<he megiebefOele ues meoe, legef hegef oeleej~

heg<hee_peefue Dehe&Ce keB, F&efhmele heue oeleej~~11~~
heg<heebpeefue:~
peehe - eR pecyeterhemLeDemehleefleefpeveeueemLe
efpeveefyecyesYees vece:~
(108 megiebefOele heg<heeW mes ee ueJebie mes ee heerues lebogue mes)
peeceeuee
oesne
Deej efpeveiesn kes, efpeleves Meeele efyecye~
Gve meyekees Jebove keB, nB peiele kes hebo~~1~~
eewyeesue bo
ces megoMe&ve kes <ees[Me efpeveie=n iepeovle efiejer kes eej~
kegueefieefj kes <ed kens efJeosn #es$e kes <ees[Me efieefj Je#eej~~
jpeleeeue kes eeQefleme efpeveie=n pecyetMeeuceefue kes oes peeve~
es meye Deej ewleeuee Gvekees vecettB meoe megKeoeve~~2~~
Fke-Fke ie=n ceW Fkemeew Dee" nQ efpeveJej eeflecee MeesYeW efvele~

Deej efpeveie=n cesW eeflecee Dee" menme eGMele eewyeerme~~
es meye heeBe Meleke Oeveg TBeer heeemeve jepeW megvoj~
YeJepeveeW kees DeefleMee efee nQ Jeerlejeie efJe ie cevenj~~3~~
veceesmleg efpeve eeflecee kees cesje mekeue leehe efJeso kejes~
veceesmleg efpeve eeflecee kees cesje mekeue oes<e mes Meg kejes~~
veceesmleg efpeve eeflecee kees cesje mekeue meewKe mebefme kejes~
ns efpeve osJe heefJe$e kejes cece YeJe mes j#ee Peefefle kejes~~4~~
vo Ieee
pee pee efpeve cebeof j, cebieue cebeof j, pee efpeve eeflecee veceve keB~
efvele eefle legce OeeTB, hetpe jeeTB, heehe veMeeTB meewKe YeB~~
eR pecyeterhemLe Demehleefle efpeveeueemLe meJe&efpeveefyecyesYees peeceeuee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
pees YeefJe pecyeterhe kes, meye Meeele efpeveiesn~
%eeveceleer hetpeW melele, mees Meeele heo uese~~
~~ FleeMeerJee&o: ~~
pecyeterhe keer cebieue Deejleer

jeefe$eer-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer
pee pecyeterhe efpeveb, mJeeceer pee pecyeterhe efpeveb~
Fmekes yeereeWyeere megMeesefYele, mJeCee&eue Deveghece~~ pee.~~
pecyetgce mes meeLe&ke, pecyeterhe kene~~mJeeceer..~~
ceefCecee veie ewleeuee-2, mes egle MeesYe jne~~ pee.~~
ces megoMe&ve hetJe& Dehej ceW, yeefeme nQ veiejer~~mJeeceer.~~
leerLekej keer melele peneB hej-2 efoJeOJeefve efKejleer~~ pee.~~
efmeket De megjie=n ceW Yeer, efpeve eeflecee Meeele~~mJeeceer.~~
$e+ef meefnle $e+ef<e Jevove kejkes-2 heerles hejceece=le~~ pee.~~
meJe& kesJeueer leerLekej De, hejceser nesles~~mJeeceer.~~
Fme ner Yet hej pevces-2 De efMeJe Yeer hengBes~~ pee.~~
Fmeer nsleg en erhe peiele ceW, heeJeve hetpe kene~~mJeeceer.~~
leerLekej pevceeefYe<eske Yeer-2 kejles Fv peneB~~ pee.~~
nefmleveeiehegj ceW en jevee, JewYeJehetCe& yeveer~~mJeeceer.~~
%eeveceleer keer Decejke=leer en-2 megvoj meewKe Ieveer~~ pee.~~
De"meej efpeveiesn Deke=ef$ece, DeefleMee egle MeesYeW~~mJeeceer.~~
uenW ebovee ece mes efMeJehegj-2 pees efpeveJej hetpeW~~ pee.~~
Debke-7
(43)
pecyeterhe jpele peebleer kes Gheue#e ceW emlegle
pecyeterhe eeueermee
oesne
JebotB meesuen efpeveYeJeve, efieefj megces kes efme~
Deej efpeveefyecyeegle, pecyeterhe eefme~~1~~
DeeeeeeX kes Jeeve kees, efkeee peneB meekeej~
nefmleveeiehegj ceW kejes, eeueermee megKekeej~~2~~
ieefCeveer ceelee %eeveceefle, %eeve iegCeeW keer Keeve~
efpevekes MegYe DeeMeer<e mes, efveefce&le erhe ceneve~~3~~
Meebefle kegbLeg DejveeLe kee, kej Jebove Mele yeej~
eeueermee eeueerme efove, kej YeefJe neW YeJeheej~~4~~
eewheeF&
pecyeterhe ceneve kenelee, GceemJeeefce kes Jeeve megveelee~
cees#eMeee keer nw en keLeveer, ceOeueeske pees meyekeer peveveer~~5~~
oese menme Je<eexX keer Ievee, nw eefleJe=<eYe $e+<eer kee kenvee~
nw efleueeseheCCeefe hegjeCee, efpemeceW cegefveJej kejW yeKeevee~~6~~
leerve ueeske kee JeCe&ve meeje, Fvemes peeves meye mebmeeje~
DeOees TOJe& ceW vejke mJeie& nQ, ceOeueeske ceW erhe peueefOe nQ~~7~~
erhe meceg DemebKe keneS, ceOeueeske keer ceefncee ieeSB~
GveceW pecyeterhe eOeevee, efpemekees peeves mekeue penevee~~8~~
GefVeme meew heQme" keer Ievee, kevee&ke ceW meee mehevee~
eJeCeyesueiegue efJebOeefiejer hej, yeengyeueer kes ejCe efveOeer hej~~9~~
%eeveceleer ves efkeee efveJeemee, mebIe Deeefe&kee meefnle eJeemee~
eelegcee&me JeneR hej keervee, ngDee leYeer Fke keee& veJeervee~~10~~
Ske efoJeme OeevemLe ceele ves, efkeee oMe& cebieue eYeele ceW~
pecyeterhe Deke=ef$ece jevee, veie ewleeuee ceefCeeeW mes yevee~~11~~
yeereeW yeere megces yeKeevee, mJeebYegJee eeflecee egle ceevee~
iebieeefmebOeg veoer yenleer nQ, eYeg kes cemleke hej efiejleer nQ~~12~~
ceeB ves Oeeve efJemeefpe&le keervee, DeodYegle Deevebo DevegYeJe keervee~
efJebOeefiejer mes veeres Deekej, osKee meye MeeeeW kees peekej~~13~~
peeW kee leeW JeCe&ve peye heeee, mecePeeR yeengyeueer keer ceeee~
Jeerlejeie kee DeefleMee Yeejer, Jen eeflecee nw peie ceW veejer~~14~~
%eeveceleer kee %eeve leYeer mes, ngDee efJeue#eCe Gme #eCe ner mes~
pecyeterhe keneB efveefce&le nes, en efJeeej kejleer ecegefole neW~~15~~
heefeme meew efveJee&Ce efoJeme hej, efouueer ceW Lee mele meceeiece~
%eeveceleer ceeleepeer kee mebIe, hengBee peneB GheefmLele eG mebIe~~16~~
(44)
jeefe$eer-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer
nefmleveehegj keer hegCe Oeje hej, penb pevces Les Meebefle kegbLeg Dej~
leerveeW leerLekej Deew eeer, keeceosJe $ee heo kes Meeer~~17~~
kees[e kees[er Je<e& hetJe& ceW, efueee peneB Deenej eYet ves~
DeeefoJe=<eYe kee DeefleMee Yeejer, De#eele=elf eee efleefLe megKekeejer~~18~~
oeve leerLe& eejbYe peiele ceW, efkeee leYeer eseebme ve=heefle ves~
ve=he ves mJehve megces osKee, efkeee DeefleefLe melkeej meceslee~~19~~
Devenesvee mebeesie peneB hej, yeve ieee Ge megces JeneB hej~
pecyeterhe keer megob j jevee, efpeme ceefOe efieefj megces keer ieCevee~~20~~
ieesueekeej erhe kenueelee, ueJeCeesoefOe mes MeesYee heelee~
peue efJenej kejles vej veejer, pecyeterhe osKeW megKekeejer~~21~~
eejeW lejhe ceveesnj eeflecee, mJeebefme De"meej ieCevee~
efmeket efpevecebefoj ceeves, Mes<e osJeYeJeveeW kes peeves~~22~~
Deej keer ieCevee megefvees, velecemleke nes eYeg kees veefcees~
mJeeb efme kee Jebove kej uees, eYeg ee kees ceve ceW Oej uees~~23~~
eLece megoMe&ve ces efiejer nw, meesuen eeflecee meewKe eer nQ~
Yemeeue vebove meewcevemeb, heeb[gke Jeve meesns efieefj Meermeb~~24~~
eej JeveeW keer eejeW efoMe ceW, eej-eej eeflecee Gve meyeceW~
Fke meew Fke heg TBee megvoj, oMe&ve keer megeJf eOee peneBb Deboj~~25~~
ece-ece mes meer{er e{ kejkes, heJe&le keer eeser hej hengBes~
keee DeefleMee nw Fme heJe&le ceW, eEkeefeled ece veefnb neslee leve ceW~~26~~
ces keer eejeW efJeefoMee ceW, eej kens iepeoble meg leeceW~
efleveceW eej efme keer eeflecee, Deke=ef$ece keer peevees ceefncee~~27~~
pecyet Meeuceefue Je=#e megMeesYeW, osJekeg Gejkeg ceW nQ~
GveceW Yeer Deke=ef$ece eeflecee, efpevecebeof j Meeele megKe kecee&~~28~~
hetJe& Dehej yeefeme efJeosn ceW, meesuen efieefj Je#eej kens nQ~
efpeveceW Ske-Ske efpevecebeof j, efpeveeeflecee kees vecele hegjvoj~~29~~
eeQefleme efieefj efJepeeeOe& veece kes, efJeeeOej esCeer megLeeve kes~
yeefeme efieefj yeefeme efJeosn kes, oes YejlewjeJele megiesn kes~~30~~
Fve eeQefleme hej eeQelf eme Deeuee, efpeveJej eeflecee pepetB megKeeuee~
efnceJeve Deeefo kens <ed kegueefieefj, efpevecesW jnleeR eer Deeefoke megejf ~~31~~
ces kes oef#eCe ceW $ee nQ, Gej kes $eeefceue meye n nQ~
GveceW mJeebYegJee efpevecebefoj, Deke=ef$ece efpeveeeflecee megvoj~~32~~
Debke-7
ngF& De"ej ieCevee meejer, efpevekee Jebove peie megKekeejer~

Fvemes pecyeterhe megMeesYes, veie ewleeuee egle ceve ceesns~~33~~
Fke meew lesFme osJeYeJeve nQ, efpeveceW ewle meg ceveYeeJeve nQ~
meceJemejCe n JeneB efJejepeW, meewce Jeer egle efpeveJej jepeW~~34~~
ener eeke=efleke jevee meejer, yeveer nefmleveehegj ceW heejer~
Jeve Geeve heg<he heue egle nw, efJeegle eYee Deeefo mebegle nw~~35~~
ieescegKe mes efiejleer OeejeSB, ceevees eYeg kee vnJeve kejeSB~
iebiee efmebOeg veoer yenleer nQ, ueJeCeesoefOe ceW pee efceueleer nQ~~36~~
meejs peie ceW Ske Devees Keer , jevee pecyet erhe Devet"er~
heewjeefCeke mebmke=efle efoioMe&ke, efJeeMeebelf e heLe kejs eoMe&ve~~37~~
DeelceMeebefle keer Fe ueskej, oMe&ve Jebove kejles pees vej~
ueewefkeke mebheeer ueYeles nQ, mJeebefmeef Jes ner Jejles nQ~~38~~
oesne
kegpeebieue MegYe osMe kee, ecelkeej engBDeesj~
hewuee Yeejle osMe ceW, %eevepeesefle kee Meesj~~39~~
megoer Dee<ee{ ceW, Jeerj ieYe&keueeCe~
jee evoveeceleer en, eeueermee OejOeeve~~40~~
He%eeeceCe cegefve eer Deefcelemeeiej peer cenejepe eje leJeeLe&meej ebLe hej efueefKele
Oece&egle%eeve erkee iebLe kee efJeceeseve meceejesn mecHevve

pecyeterHenefmleveeHegj cesb HejceHetpe He%eeeceCe cegefve eer Deefcelemeeiej peer cenejepe SJeb ieefCeveerHecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe
eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe kes meeefveOe cesb pewveOece& kes ceneve iebLe ''lellJeeLe&meej`` Hej cegefve eer eje efueefKele ''Oece&egle%eeve erkee``
veeceke iebLe kee efJeceeseve efoveeBke27 efomecyej 2009 kees ceOeevn 2 yepes meceejesnHetJe&ke meevebo mecHevve ngDee~ Fme efove YeieJeeve
MeebefleveeLe kee kesJeue%eevekeueeCeke ceneslmeJe Yeer Yekeleesb ves YeieJeeve kee ceneefYe<eske SJeb HetpeeefJeOeeve kes meeLe ceveeee~
pewveOece& kes ceneve Deeeee& eer Dece=leebometefj eje efueefKele lellJeeLe&meej iebLe Hej Jele&ceeve He%eeeceCe cegefve eer Deefcelemeeiej peer
cenejepe ves Oece&egle%eeve veeceke erkee kee uesKeve kejkes meceepe kees Heoeve efkeee~ Fme iebLe kee HekeeMeve Heefleefle HekeeMeke mebmLee
Yeejleere %eeveHeer"efouueer mes ngDee nw~ Dele: Fme meboYe& cesb pecyeterHenefmleveeHegj cesb meceejesnHetJe&ke ''Oece&egle%eeve erkee`` kee efJeceeseve
keee&ece Deeeesefpele efkeee ieee~ meJe&HeLece erkee iebLe kee SsjeJele neLeer Hej yeepes-ieepes kes meeLe peguetme efvekeeuekej Deeeee&
Meebeflemeeiej cesceesefjeue ne@ue ceW ebLe kees efJejepeceeve efkeee ieee~ heeeled keee&ece kee MegYeejbYe eer kesMeJe pewveefHejespeeyeeo eje
YeieJeeve ceneJeerj kes efe$e DeveeJejCe SJeb eer HekeeMeebo pewveFeJee eje Deeeee& Meebeflemeeiej peer cenejepe kes efe$e DeveeJejCe mes
ngDee~ HeMeeled meceejesn cesb HeOeejs efJeefMe DeefleefLe Heeeee& eer vejsvo HekeeMe pewveefHejespeeyeeo kes meeLe efHejespeeyeeo kes eer efJeveeso
kegceej yeesnjs, eer DeCe kegceej pewve, eer iegueeyeebo pewve leLee keeveHegj kes eer ef$eYegJeve pewve ves meceejesn kee oerHe HeppJeueve efkeee~
keee&ece keer DeOe#elee efouueer kes peevesceeves vetjesuee@efpem [e@. [er.meer. pewve ves keer~ cebieueeejCe mebIemLe yeeeeefjCeer yenveesb eje
mejmJeleer Jebovee kes meeLe ngDee~ Fme DeJemej Hej Deveske efJeefMe JekeleeDeesb ves DeHevesDeHeves JekeleJe Hemlegle efkees, efpemecesb efJeMes<eHe mes
Hees. [e@. efJeMJeveeLe eewOejerDeeje (efyenej), Heeeee& eer vejsvo HekeeMe pewveefHejespeeyeeo, eer megYee<eebo pewve meeosJeemeesveerHele,
eer megjsMe pewve S[JeeskesmeesveerHele, Heb. kegcegoebo meesveerDepecesj, eer pes.meer. pewveefHejespeeyeeo Deeefo Deveske cenevegYeeJeesb ves DeHeves
JekeleJe cesb cegefveeer eje efueefKele Oece&egle%eeve erkee kes meboYe& cesb efJeeej Jekele efkees~ meceejesn cesb cegefve eer efve:MebkeYet<eCe peer
cenejepe, ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer, Deeefe&kee eer DeYeeceleer ceeleepeer, Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer SJeb Heer"eOeerMe #eguueke
eer ceesleermeeiej peer cenejepe ves Yeer DeHeves GodyeesOeve cesb Hetpe cegefveeer eje efkees iees Fme ceneve uesKeve keee& keer Devegceesovee keer~
iebLe kee efJeceeseve [e@. Sme.meer. pewveefouueer SJeb Gvekes Yeelee eer efJeMeJecYej oeeue pewve ves efkeee~ Gvekes meeLe eer HeJeve pewve
meesveerHele SJeb eer ef$eYegJeve pewvekeeveHegj ves efJeceeseve cesb meneesie efkeee~ Deble cesb cegevf e eer Deefcelemeeiej peer cenejepe ves kene efke cewbves pees keg
Yeer Fme ke=elf e cesb efueKee nw, Jen meye iegDeesb kes eje meerKee ngDee %eeve nw~ Deeeee& Oece&meeiej peer, Deeeee& eglemeeiej peer, Deeeee& efJeeevebo
peer Deeefo Deeeeees&b kes ejCe meeefvveOe cesb jnkej pees %eeve HeeHle ngDee nw, Jener cesjer De#ee Hetbpeer nw, efpemekes DeeOeej Hej cewvb es en erkee mJeeb
keer Deelcee kes Gej SJeb keceesb& keer efvepe&je nsleg efueKeer nw~ Deble cesb [e@. [er.meer. pewveefouueer ves DeOe#eere GodyeesOeve efoee~ Deewj pecyeterHe
mebmLeeve kes ceb$eer eer ceveespe pewvecesj" ves DeeYeej Jekele efkeee~ keee&ece kee mebeeueve eer peerJeve HekeeMe pewve ves efkeee~ Fme DeJemej Hej
mebmLeeve keer Deesj mes eer Deceg kegceej pewvecesj", eer jepesMe pewvemeueeJee, eer kewueeMeebo pewve meje&HeueKeveT Deeefo cenevegYeeJeesb ves
Deebielegke meYeer DeefleefLeeesb kee Mee@ue, efleueke, ceeueeHe&Ce, ceescesvesb Deeefo Yesbkej kejkes mecceeve efkeee~
peerJeve HekeeMe pewve
Debke-7
(45)
hebekeueeCeke eee&-Jeelee&
emlegefle-e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
Debpeueer-nwuees, meercee! Deepe keee yeele nw let Yeer Flevee
ues kee@uespe pee jner nw~ cew[ce keuee@me ceW helee veneR peeves oWieer
ee veneR~
meercee-Deesnes Debpeueer! DeYeer leke ceQ GvneR meheveeW ceW
KeesF& ngF& Leer~ mee Deepe lees nce yengle ues nes ieS nQ~
Debpeueer-SW.......kewmee mehevee?
meercee-ceQ keee yeleeTB Deepe ceQves Ske heef$ekee ceW uesKe
he{e, oe ieoieo nes ieee~ Iej ceW keF& efoveeW mes eee& eueleer
jnleer Leer efke 11 hejJejer mes 21 hejJejer 2010 leke nefmleveehegj
ceW efmLele pecyeterhe ceW YeieJeeved MeebefleveeLe, kegbLegveeLe SJeb DejnveeLe
mJeeceer keer 31-31 heg Gegbie efJeMeeue eefleceeDeeW SJeb leerve ueeske
keer jevee kes efpeveefyecyeeW keer hebekeueeCeke eeflee nw~ efJeveerlee
ken jner nw efke cesje osefJeeeW ceW veece efueKeJee osvee~ Deefcele
kenlee nw efke heehee cesjs efueS ueewkeebefleke osJe keer yeesueer uesvee~
cecceer yeepeej mes meyekeer [^smeW Yeer Kejero ueeF& nQ Deewj cecceer kee
lees kenvee ner keee nw jespe-jespe Ske-Ske efove efieveleer nQ efke
peuoer 11 hejJejer DeeJes Deewj nce meye ueesie nefmleveehegj eueW~
ceQ meeseleer Leer efke es ueesie helee veneR JeneB peekej keee kejWies~
nefmleveehegj kes veerjme JeeleeJejCe ceW lees cesje ceve Yeer veneR
ueiesiee~ uesefkeve Deepe ceQ megyen-megyen ueeFyesjer ceW keesF& hegmleke
uesves ieF& lees mecei%eeve heef$ekee osKeer~ ceQves Gmes he{e, ceQ mee
kenleer ntB efke Deye lees cesje Yeer ceve kee@uespe, efhekeefveke keneR ueie
ner veneR jne~ ceQ DeYeer-DeYeer heehee mes ken kej DeeF& ntB efke Deehe
ef$eueeske MeesOe mebmLeeve ceW he$e efueKekej hetvee eefo eer, er
Deeefo osefJeeeW ee hheve kegceeefjeeW ceW mes keesF& Yeer peien Keeueer
nes lees cesje veece DeJeMe efueKe ueW~ Gme GlmeJe ceW osJeer yevekej
lees cesje pevce ke=leeLe& nes peeesiee~ keeeW Debpeueer! legcneje Yeer
veece efueKeJee otB DekegceeefjeeW ceW! nce oesveeW ueesie meeLe-meeLe
nefmleveehegj eueWies lees efkelevee cepee Deeesiee~
Debpeueer-meercee! Deepe ceQ Yeer lees Jener he{ jner Leer
FmeerefueS lees cegPes Yeer osj nes ieF&~ ceQves cecceer mes efkelevee hete
efke cecceer legce Yeer lees FveCeer yeveesieer yeleeDees hebekeueeCeke ceW
keee-keee neslee nw~ uesefkeve Meeeo cecceer kees Fmekes yeejs ceW
ceeuetce veneR nesiee, FmeerefueS GvneWves kene efke nce ueesie lees 810 efove henues mes nefmleveehegj eueWies~ JeneB %eeveceleer ceeleepeer mes
meejer yeeleW hetWies~ uesefkeve meercee lesjer cecceer lees ceeleepeer kes heeme
(46)
Ketye peeee kejleer nQ he{ves kes efueS~ GvnW lees pej hebekeueeCeke
kes yeejs ceW ceeuetce nesiee~ eue, Deepe ceQ Deeber peer mes Deheves eMve
kee Gej pej hetbieer~
meercee-neB Debpeueer! cesjer cecceer kees meye ceeuetce nw~ ceQves
Yeer Gvemes hete Lee efke hebekeueeCeke ceW keee-keee nesiee~ nefmleveehegj
ceW eefo ceQ Yeer peeGB lees ceve ueiesiee efke veneR~ Deepe cesjs Iej ceW
megyen 7 yepes mes ener yeeleW eue jner LeeR~ cecceer nce meyekees
Deheves heeme yew"ekej Fmeer kes yeejs ceW yelee jner LeeR, mee, megveves
ceW Flevee Deevebo Dee jne Lee efke G"ves kees ceve ner veneR kej jne
Lee Deewj peye ome yepes kee Iebe ueiee lees heehee yeesues Deye Meece
kees yeeleW kejvee~ meye yeeeW kes mketue kee eFce nes ieee nw~
henues meye yees ceve ueieekej he{eF& kejes, Gmekes yeeo meyekees
nefmleveehegj ues eueWies hebekeueeCeke ceW~
Debpeueer-Dee, lees peuoer yelee lesjer cecceer ves keee-keee
yeleeee, Deepe keueeme ceW lees eJesMe efceue veneR heeSiee, Fmeer ceW
Dehevee mecee efyelee oW~
meercee-Fleveer DeOeerj keeeW ngF& pee jner nw? DeYeer lees
mketue eneB mes keeheer otj nw ceQ meejer yeeleW yelee otBieer Deewj nes
mekelee nw efke nce ueesie Oeeefce&ke eee& kejles ngS kee@uespe eue jns
nQ, YeieJeeved keer ke=hee mes cew[ce Meeble nes Deewj nceW keueeme ceW
eJesMe efceue ner peeS~ Dee Deye cesjer yeele megve~ cecceer ves
keee-keee yeleeee~
meyemes henues hebekeueeCeke eeflee keer eejbefYeke yesuee ceW
heeuiegve ke=<Cee lesjme, 11 hejJejer 2010 kees MegYe cegntle& ceW
PeC[ejesnCe efkeee peeesiee~ yeme Gmekes yeeo mes meejer efeeeSB
eejbYe nes peeeWieer~
Debpeueer! legcnW helee nw efke Fme hebekeueeCeke keer ceneve
efJeMes<elee en nw efke eLece yeej efkemeer leerLekej pevceYetefce ceW JeneB
kes pevces Ske veneR Jejved leerve-leerve leerLekejeW keer Fleveer efJeMeeue
eefleceeSB efJejepeceeve nes jner nQ, JeemleJe ceW osKees lees en hetpe
ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer keer %eeveceeer otjef kee ner
eleehe nw efke leerLekej YeieJevleeW keer pevceYetefceeeW kes mebj#eCemebJeOe&ve keer Deesj Yeer meceepe kee Oeeve Deeke= ngDee nw~ mener
yeele nw efke efpeve YetefceeeW hej pevce ueskej leerLekej YeieJeble
Depevcee yeves neW, Gve YetefceeeW keer hetpelee Yeer meJeexlke= ner
ceeveveer he[is eer~
Debke-7
Debpeueer-es lees mee yeele nw efke hetpe %eeveceleer ceeleepeer

lees Ske efJeue#eCe ner JeefelJe nQ, peye keYeer nefmleveehegj peeDees
lees ener ueielee nw efke yeme ceeleepeer kees osKeles ner jnes~ Dee
meercee! es leerve ueeske keer jevee efkeme ekeej keer nw, legcnW keg
ceeuetce nw?
meercee-Debpeueer! ceQves Deheveer cecceer kes cegKe mes megvee nw
efke pewveOece& ceW leerve ueeske kee megvoj JeCe&ve nw~ es mecePe uees efke
TOJe&ueeske, ceOeueeske Deewj DeOeesueeske keer meefcceefuele jevee kee
veece leerveueeske nw Deewj hetpe ceeleepeer ves pewveeiece kes MeeeeW kee
ienve DeOeeve kejkes Fme leerve ueeske keer Meeeese jevee kes
efvecee&Ce keer esjCee eoeve keer nw~ cesjer cecceer ken jner Leer efke
efkeleves ner Je<eeX mes hetpe ceeleepeer keer YeeJevee Leer efke leerveueeske
jevee kee efvecee&Ce nes peees, hej Deve efvecee&Ce SJeb keee&eceeW keer
Jemlelee kes keejCe en mebYeJe veneR nes mekee, efkevleg Deye lees
nceW-legcnW Yeer Fme jevee kes oMe&ve nes mekeWies, en nce meyekee
ye[e meewYeeie nesiee~ meesees! peye nce ueesie DeOeesueeske ceW veejefkeeeW
kes meeLe-meeLe Kej Deewj hebke Yeeie ceW YeJeveJeemeer osJeeW kes
megvoj-megvoj cenue SJeb cebeof j, ceOeueeske ceW Deke=ef$ece efpevecebefojeW
kes Deewj TOJe&ueeske ceW mJeieeX kes Me osKeWies lees efkelevee jesceebe
nesiee Deewj lees Deewj efuehe mes peye meskebb[eW ceW efmeefMeuee leke
hengBesies, lees efkelevee Deevebo Deeesiee Deewj hegCe Yeer yengle efceuesiee~
Debpeueer-meercee yenve! legcnejer yeeleW megvekej lees Flevee
Deeuneo nes jne nw efke yeme peuoer mes nce meye ueesie nefmleveehegj
kes hebekeueeCeke ceW hengBe peeeW~ Dee! Deewj keee yeeleW legcnW
ceeuetce nQ, yeleeDees~
meercee-legce Fmeer yeele mes ueesieeW kes Glmeen kee Devegceeve
ueiee mekeleer nes efke eeflee kes cegKe heoeW hej lees DeYeer mes
meewYeeieMeeueer cenevegYeeJe eeefvele nes egkes nQ~
Debpeueer-keee celeueye, ceQ mecePeer veneR~
meercee-yenve megvees! hebekeueeCeke eeflee ceW e%eveeeke
yeve jns nQ mebIeheefle ueeuee ceneJeerj emeeo pewve-efouueer, eeregle
keceueebo pewve, KeejeryeeJeueer-efouueer, eeregle %eeveebo pewveDeeje Deewj eer megveerue kegceej pewve meje&he-cesj"~ Dejs! legce
peeveleer nes efke eceMe: YeieJeeve MeebefleveeLe, YeieJeeve kegbLegveeLe,
YeieJeeve DejnveeLe SJeb leerve ueeske keer jevee kes efvecee&Ce kee
ceneve hegCe lees FvneR cenevegYeeJeeW ves Deefpe&le efkeee nw~
Fmekes meeLe ner meewOece& Fv-FveCeer yeveWies eeregle keceue
kegceej pewve SJeb eerceleer Deveghecee pewve-Deeje (efyenej) Deewj kegyesj
yeveWies eer cegkesMe YeeF& Meen-cegcyeF&~ F&Meeve Fv kee heo eer
jepesMe pewve-ievesMehegj (yeejeyebkeer) G.e. eje megMeesefYele nesiee~
Debke-7
FmeerefueS lees ceQ ken jner ntB efke Fme hebekeueeCeke kee meyeceW
efJeMes<e Glmeen nw~
Debpeueer-neB! legce efyeukegue mener ken jner nes~ Dee es
lees yeleeDees efke hebekeueeCeke kes heeBe efoveeW ceW keee-keee nesiee?
meercee-osKees! hebekeueeCeke eeflee lees 14 hejJejer mes
19 hejJejer leke nw hej mechetCe& keee&ece 11 hejJejer mes 21
hejJejer leke kee nw~ ieYe&keueeCeke nesiee 14 hejJejer kees, peye
YeieJeeve keer ceelee meesuen mJehve osKeWieer~ peeveleer nes, YeieJeeve kes
ieYe& ceW Deeves mes n cenerves henues mes ner Gvekeer ceelee kes cenue
ceW kegyesj jlveeW keer Je<ee& kejvee eejbYe kej oslee nw~ leerLekej
YeieJeeve kes ceelee-efhelee YeeefJekeeue ceW YeieJeeve kes pevce kee
meceeeej megvekej Deheves kees ke=leke=le ceeveles nQ~ ceelee peye eele:
cebieue eYeeleer eJeCe kejkes efvee lepeleer nQ lees henues mveeve, hetpee
Deeefo owefveke keeeeX mes efveJe=e neskej jepemeYee ceW cenejepe
heefleosJe kes heeme peeSbieer hegve: Deheves DeOee&meve hej yew"kej jepee
mes Deheves mJehveeW kee heue hetWieer Deewj $ewueeskee hetpe leerLekej kees
Deheves ieYe& ceW Deeee ngDee peevekej Delevle n<e& mes hetueer veneR
meceeSbieer~ Fv cenejepe eer er Deeefo Dee" osefJeeeW kees ceelee
keer mesJee heefjeee& Deeefo kejves kes efueS YespeWies~
Debpeueer-lees hebekeueeCeke ceW YeieJeeve kes ceelee-efhelee
keer yeesueer lees meyemes DeefOeke ueieleer nesieer?
meercee-Ssmeer yeele veneR nw~ cee$e DeefOeke Kee& kejkes
meYeer ueesie leerLekej kes ceelee-efhelee veneR yeve mekeles~ keesF& efyejues
ner ocheefe pees efke meoeeejhetJe&ke yeeee& ele kees ueskej peerJeve
efveJee&n kejles nQ Jes Deheveer Fe Deewj Meefe Devegmeej DeefOeke mes
DeefOeke veeweJej Yeer osles nQ Jes ner ceelee-efhelee yeveles nQ Deewj GvnW
lees Gmeer mecee mes cees#e kee efke efceue peelee nw~ hebekeueeCeke
eeflee ceW pees Yeer ocheefe ceelee-efhelee yeveles nQ GvnW DeheveeDehevee hee" Yeer eeo kejvee he[lee nw~ peeveleer nes es meewYeeie
Fme yeej efkeme kees eehle nes jne nw-eeregle Deefveue kegceej pewve
SJeb eerceleer Deefvelee pewve, keceue cebefoj, eerleefJenej, efouueer
JeeueeW kees, pees efJeefMe Oeeefce&ke YeeJeveeDeeW mes Deesleeesle egJee
ocheefe nQ~
Debpeueer-Dee! lees Jees ueesie peerJeve Yej kes efueS yeeee&
ele ues ueWies?
meercee-neB! efveefele ner JeemleJe ceW lees en iegpeveeW keer
Oece&efMe#ee kee ner megheue neslee nw efke mebece ceW YeJe peerJeeW keer
Deemeefe {lece nesleer peeleer nw~ Dee lees ceQ yelee jner Leer efke
henues efove ieYe&keueeCeke kee meeje Me efoKeeee peeesiee leLee
Deewj Yeer pees jeseke meebmke=efleke keee&ece neWies, Jes Yeer osKeves kees
(47)
efceueWies~ otmejs efove eYeg kee pevcekeueeCeke nesiee~ meejer eeflee

ceW Fme efove kee Me meyemes DeefOeke jeseke neslee nw~ YeieJeeve
kee pevce nesles ner mJeie& mes osJe ueesie Deekej Deveske ekeej kes
JeeeeW kees yepeeles nQ Deewj KegefMeeeB cevee-ceveekej Deheveer osJe
heee&e kees meheue kej uesles nQ~ meewOece& Fv efpeve yeeueke kee
oMe&ve kejves kes efueS Deefle Glmegke nesves ueielee nw Dele: lelkeeue
Deheveer Meeer FveCeer kees ceelee kes emetefleie=n ceW ceelee kes heeme
ceeeeceeer yeeueke Yespekej leerLekej yeeueke kees cebieJee ueslee nw~
npeejeW ves$eeW mes leerLekej efMeMeg kees osKeves hej Yeer Fv le=hle veneR
neslee nw~ hegve: mecemle osJe heefjJeej SJeb Meeer FveCeer kes meeLe
leerLekej yeeueke kees ieeso ceW ueskej SsjeJele neLeer hej meJeej
neskej megces heJe&le hej ues peelee nw Deewj Gme megces heJe&le hej
meyemes Thej pees heeb[gke Jeve neslee nw Gme Jeve ceW eej efoMeeDeeW ceW
eej ewleeuee nQ leLee eej efJeefoMeeDeeW ceW eej efMeueeSB nQ GveceW
mes F&Meeve efoMee keer efMeuee kee veece heeb[gke efMeuee nw Gme heeb[gke
efMeuee hej YeieJeeve kees efJejepeceeve kejkes 1008 keueMeeW mes
YeieJeeve kee pevceeefYe<eske kejlee nw Deewj FveCeer efoJe JeeeYet<eCe
mes Gvekee e=Bieej kejleer nw~ Gmekes yeeo yeeueke kees ueekej Jes
ueesie ceelee kees meeQhe osles nQ~
Gme efove jele ceW Yeer YeieJeeve kee heeuevee Deewj ve=leveeefkee Deeefo eeseece neWies Deewj leermejs efove oer#ee uesves mes henues
YeieJeeve kee jepeeefYe<eske nesiee~ Fme eeflee ceW efJeefOeveeeke
YeieJeeve MeebefleveeLe jnWies~ MeebefleveeLe lees eeJeleea Les eeJeleea~
leLee Fmeer nefmleveehegj keer Yetefce hej GvneWves jepe efkeee Lee
Gvekes JewYeJe kee keee kenvee~ Gvekee meeceepe JewYeJe eneB hej Yeer
efoKeeee peeesiee~ efhej ueewkeebefleke osJe Deekej YeieJeeve keer
mlegefle kejWies, hegve: meewOece& Fv Deeefo Deekej YeieJeeve kees meJee&Le&
efmeef heeuekeer ceW ueskej Jeve ceW ues peeeWies Deewj JeneB eYeg meejs
yeeeeYeblej heefjen kees es[kej pewvesejer oer#ee enCe kej
ueWies~ Gme efove legcnW Yeer pees keg efveece-ele Deeefo uesvee nes ues
uesvee keeeWefke YeieJeeve kee oer#ee efoJeme ye[e ner MegYe efove jnlee
nw~ ceQ lees 5 Je<e& kee yeeee& ele uesves kees meese jner ntBb~ oer#ee
uesves kes yeeo leerLekej ceewve jnles nQ peye GvnW hetCe& %eevekesJeue%eeve eie nes peelee nw leYeer Jes YeJeeW kees GheosMe osles nQ~
jeef$e ceW lees eefleefove megvoj jbieejbie Oeeefce&ke meebmke=efleke keee&ece
neWies ner~eewLes efove megyen YeieJeeve kee Deenej nesiee~ eefleeeee&
peer Deheves cemleke hej eerpeer kees ueskej eee& kejWies Deewj jepee
megecf e$e keer yeesueer uesves Jeeues GvnW he[ieenve kejkes veJeOee YeefehetJe&ke
Deenej oeve oWies leLee nce legce meYeer ueesie keg ve keg veeweJej
oskej Deenej oWies~ ceOeevn ceW YeieJeeve kees kesJeue%eeve keer eeefhle
neskej meceJemejCe keer jevee yevesieer~
(48)
hegve: Deieues efove leerLekej eej DeIeeefleee keceeX kees veeMe

kej cees#eeehle kej ueWies Gvekee cees#ekeueeCeke ceveeee peeesiee~
Gme mecee nce ueesie pees %eeveceleer ceeleepeer ves ye[e ner megvoj
efveJee&Cekeeb[ yeveeee nw, cecceer jespe megyen he{e kejleer nQJe=<eYesMe efieefj kewueeMe mes efveJee&Ce heOeejs,
ebheehegjer mes Jeemeghetpe cegef e efmeOeejs~
vesceerMe Tpe&evle mes efveJee&Ce ieS nQ,
heeJeehegjer mes Jeerj hejceOeece ieS nQ~~1~~
Fmes nce ueesie megvoj uee mes he{Wies~
Debpeueer! meyemes efJeMes<e yeele yeleeTB pees cees#ekeueeCeke
kes yeeo mecheVe nesieer Deewj pees ceQves-legceves keee nceejs cecceer-heehee
leke ves keYeer veneR osKeer nw~
Debpeueer-Dejs Jeen! Ssmeer keewve mee Me nesiee pees cesjs
heehee ves Yeer veneR osKee nesiee, Jen lees Dekemej hebekeueeCekeeW ceW
Yeeie efueee kejles nQ~
meercee-Debpeueer! pees henues ngDee ner ve nes, Jees Yeuee kewmes
keesF& osKesiee?
Debpeueer-Dejs meercee! Deye yelee Yeer~
meercee-megve! Jees DeYetlehetJe&ke keee&ece nesiee cees#ekeueeCeke
kes heeeled leerLekej$ee kes cenecemlekeeefYe<eske kee, pees 19 hejJejer
mes 21 hejJejer 2010 leke euesiee~ Fves ye[s-ye[s leerve-leerve
YeieJeeve Deewj Gvekee peue, otOe Deeefo mes Yejs megvoj keueMeeW mes
cenecemlekeeefYe<eske~ meesekej ner jesceebe nesves ueielee nw~ mebieerle
keer uenefjeeW hej peye meye ueesie ve=le kejles ngS YeieJeeve kee
cemlekeeefYe<eske osKeWies Deewj kejWies lees engB Deesj Deevebo ner Deevebo
e peeesiee~ mJeie&ueeske kes osJeieCe Yeer pej Fme Me kees
osKekej Deevebo efJeYeesj nes peeeWies~ eJeCeyesueieesue, ye[Jeeveer
Deeefo mLeeveeW hej lees Ske-Ske YeieJevleeW kee DeefYe<eske meyeves osKee
nw hej eneB lees leerve-leerve YeieJevleeW kee Ske meeLe DeefYe<eske nesiee,
lees es ceneve hegCe kes #eCe neWies~
Debpeueer! mener yeele lees es ner nw efke pecyeterhe-nefmleveehegj
ceW lees pees Yeer keee& ngS nQ, Jees meye eLece ner Fefleneme kee
efvecee&Ce kejves Jeeues jns nQ~
Debpeueer-Jees kewmes?
meercee-osKe! henues lees JeneB pecyeterhe keer jevee kee
efJee ceW eLece yeej efvecee&Ce ngDee, efhej meved 1979 ceW pees megces
heJe&le kee hebekeueeCeke ngDee, GmeceW Jele&ceeve nefmleveehegj ceW
henueer yeej iepejLe efvekeuee, efpemes leerve neefLeeeW ves KeeRee Lee,
Gmekes yeeo DeodYegle keceue cebefoj, Oeeve cebefoj, cebefoj meye
veF& jeveeSB ner lees LeeR~ Deewj lees Deewj meved 2007 ceW Delevle
Debke-7
YeJe mJeefCe&ce lesjnerhe efpeveeuee keer jevee ves lees keerefle&ceeve ner
mLeeefhele kej efoee~ hegve: Deye leerve YeieJevleeW keer pevceYetefce ceW
GvneR leerveeW YeieJevleeW YeieJeeve MeebefleveeLe-kegbLegveeLe SJeb YeieJeeve
DejnveeLe keer efJeMeeue-efJeMeeue eefleceeDeeW keer mLeehevee, JeemleJe
ceW Ssmee JewYeJe lees DeYeer efkemeer Yeer leerLekej pevceYetefce kees eehle
veneR ngDee nw~
Deewj Debpeueer! leerve ueeske keer jevee Yeer ye[er ner DeodYegle
nesieer keeeWefke hetpe ceeleepeer ves pewveeiece kes Devegmeej ner eleske
jevee keer DeJeefmLeefle yeleeF& nw, peye efuehe ceW yew"kej #eCeYej
ceW ner efmeefMeuee hej hengBeWies lees yengle ner cepee Dee peeesiee~
Debpeueer-meercee! nce ueesie lees nefmleveehegj eues peeeWies
hej Iej ceW oeoer ceeB kewmes osKeWieer, Gvekeer leefyeele lees Iej ceW
jnves ueeeke ner jnleer nw~
meercee-Debpeueer! Jewmes lees JeneB hej Yeer DeeJeeme Deewj
Yeespeve keer meejer JeJemLeeSB GheueyOe jnWieer hej efhej Yeer eefo
efkemeer kees Iej ceW ner kevee he[s, lees DeemLee ewveue hej Yeer
keee&eceeW kee meerOee emeejCe nesiee, neB efkeme-efkeme efove
efkeleves-efkeleves yepes en emeejCe nesiee, en lees cegPes Yeer DeYeer
hetvee he[siee~ Deewj Deye lees pecyeterhe JeeueeW ves Fbjves hej
Deheveer JesyemeeF (www.jambudweep.org) hej Yeer ueeFJe
Jesyekeem (meerOee emeejCe) Meg kej efoee nw, Gmekees Yeer
yengle ueesie osKe mekeWies~
Debpeueer-meercee! Deepe cegPes yengle emeVelee ngF& efke letves
cegPes meejs hebekeueeCeke keer ieefleefJeefOe yeleuee oer, Deye nefmleveehegj
kes hebekeueeCeke kees osKeves ceW DeleefOeke Deevebo Deeesiee~
Dee lees Deye nce kee@uespe ceW lees Dee iees nQ, Dee@efheme ceW Meeeo
ye[er cew[ce efoKe veneR jner nQ~ euees Dee ngDee~ Deepe nce
ueesie Yeer lees keeheer osj mes DeeS nQ [eB veneR he[sieer~
OeveJeeo meercee! yengle-yengle OeveJeeo~
(oesvees Deheveer-Deheveer keueeme ceW eueer peeleer nQ)~
Yepeve
lepe& - owee owee......

Deeee Deeee Deeee js-4
pecyeterhe kee jpele peebleer GlmeJe Deeee js~
Deeee........4, pecyeterhe.................~~ske.~~
jeefe$eer-Deeefe&kee eboveeceleer
jevee efueKeer nw MeeeeW ceW pees Oejleer hej Deepe yeveer nw~
Deeeee& ieg keer JeeCeer ceW eYeg ceneJeerj keer yeele megveer nw(Oegve)
cees#eMeee keer erkeeDeeW ceW lees, megvoj nw $eeueeske JeCe&ve
ceOeueeske kes yeereeW yeere Gme, pecyeterhe kees Jebove
nes.........nes..........nes.....Deeee Deeee..........pecyeterhe.......~~1~~
efheC[mLe Gme Oeeve kes eje Gmekees, veJe GheueyOeer efceueer nw~
pecyeterhe Deewj lesjnerhe keer, jevee pees megvoj yeveer nw~~
GefVeme meew heQme" ceW %eeveceleer ceelee hengB eer eJeCeyesueiegue ceW
eYeg ieesccesej kes ejCeeW ceW OeevemLe, jevee efoKeer efebleve ceW~
heefeme yejme ceW pecyeterhe en, Oejleer kee mJeie& keneee~
jpele peebleer kes GlmeJe ceW YeeeW kee oMe&ve mes ceve nj<eeee~~
Fme ner ceneslmeJe ceW nQ eboveeceefle yeveeR leerve eYegJej keer eeflecee~
Deeiece kes DeeOeej mes Yeer pees nw efveefce&le yeveer leerve ueeske keer jevee~~
Debke-7
(49)
MejohetefCe&cee keer es peesefle %eeveceefle mees yeveer efJeYetefle

emlegefle-eerceleer ceeueleer pewve, efouueer
megveles nQ ueesns kees heejme tkej meesvee kej mekelee nw~
keee Ssmee Yeer keesF& heejme pees Deheves mece kej mekelee nw~~
ceeB %eeveceleer keer keuee ener Deeee& eefkele kej osleer nw~
efvepe mece keer yeele lees eser nw efvepe mes ceneve kej osleer nw~~
cees n veer keer iees o ceW Lee Mejo het v ees kee ef m eleeje~
peeslmvee mes Jeehle Lee Gme Iej kes keCe-keCe kee vepeeje~~
eeBo ves meesee efke ceQ lees jeef$e kee ner osJ elee nt B~
en eYee efove-jele keer nw Dele: Fmekees hetpelee ntB~~2~~
meye keueeSB het Ce&

meeseles ceeB-yeehe
Leer meeseleer cewvee
DehevelJe kee meeee
kej het js ef kees hevn yej<e peye~

Les yeser hejeF& keB keye~~
FOej hej kees veneR DeheveeTBieer~
nw efpelevee Fmes Yeer efyemejeTBieer~~4~~
Jen efove Yeer DeeefKej Dee ieee cewvee kees efpemekeer Deeme Leer~
meye es[kej LeeR eue he[eR eYeg Yeefe ner yeme heeme Leer~~
jeslee efyeueKelee es[ meyekees keoce Dehevee cees[ [euee~
osMeYet<eCe ieg yevee ogefveee mes veelee lees[ [euee~~6~~
%eeve
%eeve
%eeve
%eeve
kee
kee
keer
keer
mecceeve njoce %eeve kee

Deeoeve eefle#eCe %eeve kee
ner Deeve jKevee %eeve
DeejeOevee otpee ve keesF&
Deehekes ef{ie Deepe ceQ Fke

ceeueleer keer Meyo ceeuee
cesjs cemleke mes keYeer en
%eeve kes Jejoeve keer eee
ner Oeeve nw~

ner oeve nw~~
ceW efJeeece nw~
keece nw~~8~~
Deeme ueskej DeeF& ntB~

ietbLe kejkes ueeF& ntB~~
Jejo nmle ns veneR~
keYeer Ies veneR ~~10~~
eeBoveer yeesueer MeefMe mes Ske peesefle ves DeJeleej heeee~

DeJeOe veiejer keer Oeje hej otmeje Fke eeBo Deeee~~
evcee efvepe eeBoveer kees meeLe ues hengBee JeneB hej~
osKeves ceevees efke cewvee keer eceke efkeleveer Oeje hej~~1~~
leYeer Gmeves efvepe efkejCe mes yengle mee Dece=le Pejeee~

ceQ efveMeekej ntB ceiej ceeB ves Deueewefkeke eeBo heeee~~
kej jner Leer eeBoveer en peesefle ke vee heeesieer~
hejleb$elee kes lees[ yebOeve efJee ceW Yej peeesieer~~3~~
keere[ ceW heie jKe kejkes OeesTB en veneR cesjer leceVee~

nw ener yesnlej keer keere[ ceW veneR heie jKetB Dehevee~~
Fme jeie Deewj Jewjeie keer uecyeer keneveer nes ieF&~
jeieer efhelee ceelee keer cecelee meye efJejeveer nes ieF&~~5~~
JeerjlJe DeodYegle
DeuheJee {lee
Jeerjmeeiej ieg
osKekej eefleYee
osKekej ieg ves kene en Jeerjceefle nw~

keer cetjle en DeveesKeer yeeuemeefle nw~~
mes keer peye eeevee heo Deeefe&kee keer~
efvejeueer ken G"s en %eeveceefle nw~~7~~
%eeve keer en pees e fl e heeJeve peieceieeleer ner jns ~

peesefle mes ner peesefle MeleMe: efPeueefceueeleer ner jns~~
%eeveceef l e mes %eeve pees e f l e Denef v e& M e peueleer jns ~
leeie Deewj DeOeelce keer iebiee meoe yenleer jns~~9~~

Samyakgyan 2010-01

Enviado por

Dados do documento

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Samyakgyan 2010-01

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

mebmLeeefhekee SJeb MegYeeMeerJee&o :

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe

eer %eeveceleer ceeleepeer

Founder & Auspicious Blessings :

SHRI GYANMATI MATAJI

eer eboveeceleer ceeleepeer

lepe& - heejmeeYet peer cesjer vewee...

mJeefmle eer heer"eOeerMe #eguuekejlve

leerLe& nefmleveehegj ceW osKees, KegefMeeeW kee meeceepe~

ceesleermeeiej peer cenejepe

MOTI SAGAR JI MAHARAJ

pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepe~~ske.~~

kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

oes npeej ome jpeleJe<e& en, kejs Gmeer kees eeo~

peerJeve ekeeMe pewve

leerve Je<e& leke Gmekes eje, ngDee Deefnbmee veeo~

Jeevan Prakash Jain

pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepe~~2~~

mecei%eeve efnvoer ceeefmeke kee meomelee Meguke

oerheeslmeJe kes eje, hetje pecyeterhe mepee nw~

leerLekej$ee keer pevceYetefce ceW nesiee eLeceyeej

-kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

Jew%eeefveke he#e kees efJeMes<ekej

Fefleneme mJeeb he{kej en yeele cenmetme kejWies efke Fme mebmLeeve

Fv-FveefCeeeW kees DeeJeeme keer megefJeOeeege JeJemLee osves kes

pecyeterhe mLeue hej Deeeesep

leerLekej$ee hebeece==le DeefYe<eske veeweJej jeefMe

hebekeueeCeke eeflee ceneslmeJe kes keee&ece cegKe efyevog

ceneslmeJe kes efJeMes<e Deeeespeve

-14 hejJejer 2010cenejepee efJeemesve kee jepeojyeej, cenejeveer SsjeosJeer

rhFkdj 'kkafrukFk dSls cus \

izLrqfr&xf.kuhize[q k Jh Kkuerh ekrkth

 j Jh 'kkafrukFk Hkxoku dHkh ge vkSj vki tSls lalkjh Fks

1&Hkxoku 'kkafrukFk ckjgosa Hko iwoZ&jktk Jh"ks.k

3&Hkxoku 'kkafrukFk n'kosa Hko iwo&

5&Hkxoku 'kkafrukFk vkBosa Hko iwo&

9 vgfea&b/kj porhZ jktk otzk;q/k

11&Hkxoku 'kkafrukFk nwljs Hko iwo&

'ka[kukn] Hksjhukn] flagukn vkSj ?kaVkukn

lqo.kZo.kZ okys gSa rFkk rhu djksM+ NRrhl yk[k gSAa

pkSFkh lsuk gkfFk;ksa dh gS&

1- izFke d{kk ds 84 yk[k

ogk ij lkS/keZ bUnz lqe#

gh 'kksHkk c<+kbZ gS vkSj [kwc gh /keZ izHkkouk dh gSA tqyl

lepe&-eMeesceefle cewee mes hets.......

pecyeterhe jpele peebleer kes Gheue#e ceW emlegle

jeefe$eer-ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer

heg<he megiebefOele ues meoe, legef hegef oeleej~

Fke-Fke ie=n ceW Fkemeew Dee" nQ efpeveJej eeflecee MeesYeW efvele~

pecyeterhe keer cebieue Deejleer

pecyeterhe jpele peebleer kes Gheue#e ceW emlegle

jeefe$eer-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer

ngF& De"ej ieCevee meejer, efpevekee Jebove peie megKekeejer~

Oece&egle%eeve erkee iebLe kee efJeceeseve meceejesn mecHevve

Debpeueer-es lees mee yeele nw efke hetpe %eeveceleer ceeleepeer

efceueWies~ otmejs efove eYeg kee pevcekeueeCeke nesiee~ meejer eeflee

hegve: Deieues efove leerLekej eej DeIeeefleee keceeX kees veeMe

lepe& - owee owee......

MejohetefCe&cee keer es peesefle %eeveceefle mees yeveer efJeYetefle

meye keueeSB het Ce&

kej het js ef kees hevn yej<e peye~

mecceeve njoce %eeve kee

Deehekes ef{ie Deepe ceQ Fke

ner Oeeve nw~

pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepeske.

pecyeterhe keer jevee kee, jpele ceneslmeJe Deeee Deepe2

j Jh 'kkafrukFk Hkxoku dHkh ge vkSj vki tSls lalkjh Fks