Paraja dhe sistemi bankar

LIGJERATA
 Aktivitetet ekonomike
 Aktivitetet ekonomike ndahen në:
 Ekonominë reale ose qarkullimin e
mallrave
 Ekonominë monetareose qarkullimin
e parasë
 Ekonomia monetare
 Çka është paraja?
 Me para kuptojmë çdo objekt standard
përgjithësisht të pranuar, që shërben si
mjet këmbimi ose pagese.
 Rolin e parasë e kanë luajtur mallra të
ndryshëm.
 Që një mall i caktuar të përdoret si para
ai duhet të gëzojë disa veti…..
 Çka është paraja?
 Paraja letër ose kartëmonedha
 Paraja e dekretuar, me çë rast
shteti e detyron përdorimin e
kartëmonedhës si para dhe të
njejtën e bën atë të pranueshme
nga e gjithë shoqëria dhe individët.
 Çka është paraja?
 Paraja bankare ose çeqet bankare
 Çeqet bankare shërbejnë si para,
sepse nëpërmjet tyre mund të
tërhiqen para nga depozitat e
çekueshme në bankë ose mund të
bëhen pagesa.
 Zhvillimi i formave të parasë është
një proces i vazhdueshëm.
 Funksionet e parasë
 Paraja shërben si:
2. Masë e vlerës, njësi llogaritëse
3. Mjet këmbimi
4. Mjet pagese
5. Mjet thesari (ruajtëse e vlerës)
6. Para botërore, si pagesë
ndërkombëtare nëse valuta është
konvertibile.
 Oferta monetare
 Oferta monetare llogaritet si
shumë e instrumenteve të
ndryshëmqë shërbejnë si para dhe
mund të shprehet nëpërmjet disa
komponenteve që quhen agregatë
monetarë.
 Oferta monetare mund të matet
përmes këtyre agregatëve:
 Agregatët monetar
 M1, përfshinë vetëm paranë e
transaksioneve, paranë që realizonë
këmbimin e mallrave (paraja në dorë)
 M2, ndryshe quhet edhe paraja e
gjërë,përfshinë M1 dhe forma të tjera
aktivesh që nuk janë para në dorë por
mund të kthehen me shpejtësi në para.
Këto aktive nuk janë plotësisht likuide
por kanë likuiditet të lartë dhe kthehen
me një kosto të ulët në para në dorë.
 Agregatët monetar
 M3, është një agregat monetar më
i gjërë, që përfshinë M2 dhe aktive
që janë likuide por më pak se ato
që futen të M2, si depozitat e
kursimit afatgjatë, etj.
 L, është një agregat tjetër monetar
ku futen M3 dhe aktivat që kanë
tipare likuiditeti si bonat e thesarit
etj.
 Kërkesa për para
 Pse individët kanë dëshirë që të mbajnë
paranë dhe cilat janë motivete kërkesës
për para?
 Individët e mbajnë paranë me qëllim që
të realizojnë transaksionet që
dëshirojnë ose për të ruajtur kursimet e
tyre.
 Zotërimi apo mbajtja e parasë
shoqërohet me koston e saj.
 Kërkesa për para
 Mbajtja e parasë d të thotë të heqësh
dorë nga investimi i saj në formën e
aktiveve, të cilat sjellin interes.
 Në jetën e përditshme ekzistojnë dy

motive parësore për mbajtjen e parasë:

1) Nevoja për të blerë mallra dhe
shërbime, ndërkaq kërkesa e
transaksioneve varet nga këta faktorë:
a) nga niveli i GDP reale, b) nga niveli i
çmimeve dhe c) nga niveli i normës së
interesit.
 Kërkesa për para
2. Motivi tjetër buron nga funksioni i
parasë si ruajtëse e vlerës.
Individët një pjesë të pasurisë së
tyre e ruajnë në formën e parasë
sepse paraja për ta shërben si mjet
kursimi.
 Teoria e Portofolit
 Sipas kësaj teorie individët nga njera
anë dëshirojnë që pasurinë e tyre ta
ruajnë në formën që u sjell të ardhura
sa më të mëdha, por nga ana tjetër, ata
nuk dëshirojnë që të bëjnë investime
me shkallë të lartë risku.
 Risku më i vogël është paraja që
zakonisht është më e qendrueshme për
dallim nga aksionet ……
Kërkesa transaksionale
dhe shpekulative për para
 Kërkesa transaksionale paraqet
nevojën për para të subjekteve të
ndryshëm në shoqërinë e caktuar
pasi që kanë nevojë për të kryer
ndonjë transaksion.
 Kërkesa shpekulative paraqitet
me nevojën e individit për para me
qëllim të kursimit
 Institucionet finansiare
 Institucionet finansiare bëjnë transferin e
parasë nga huadhënësi tek huamarrësi.

 Institucionet finansiare janë

ndërmjetësues që grumbullojnë
paranë nga ata që e kanë dhe të
njejtat i transferojnë tek ato
subjekte që kanë nevojë për
para, por të njejtën nuk e
disponojnë.
 Krijimi i depozitave

 Multiplikatori i ofertës së parasë

paraqet raportin në mes depozitave të
reja dhe rritjes së rezervave
 Km=(1/norma e rezervave të
obligueshme)
 Paraja tërsisht e krijuar është e
barabartë me Km e shumëzuar me
depozitin fillestar
 Krijimi i depozitave
 Çka ndodhë nëse e tërë paraja nuk
plasohet nëpër banka?
 Multiplikatori i ofertës së parasë
( multiplikatori i parasë) llogaritet si:
1/(r +c)
r= % e depozitave që banka i mban në
rezerva (mund të jenë rezerva të
rregullta + teprica e rezervave)
c = raporti në mes pjesëve të parasë që
individët e kanë të gatshëm dhe atij që
e kanë nëpër banka
 Rëndësia e politikës
monetare
 Politikqa monetare është puna më
e rëndësishme e Bankës Qendrore
të çdo shteti dhe paraqet një nga
politikat më të shpeshta
makroekonomike që përdoret
 Banka Qendrore krojonë dhe
zbatonë politikën monetare
 Politika monetare
Instrumentet Qëllimet operative
Operacionet në tregun e hapur Përbërja e rezervave
Rezervat e obligueshme
Norma diskonte

Qëllimet indirekte Qëllimet përfundimtare

Çmimet e letrave me vlerë Çmimet stabile
Norma e kamatës Zhvillimi stabil
Depozitat në banka Papunësia e ulët
Besimi i popullsisë Normat e ulëta të kamatave
 Politika restriktive
monetare
Niveli i çmimeve

SAS
P0
P1
AD0
AD1

Y1 Y0 GDP reale
 Politika ekspanzive
monetare
Niveli i çmimeve

SAS
P1
P0
AD1
AD0

Y1 Y0 GDP reale
 Politika monetare
Paga, renta, kama, profiti

Konsumi
Tatimet Consumptio shtetëror
Politika fiskale
Firmat
Huat e qeverisë
Amvisërit Kons
umi
Investimet
Kursimi
Sektori finansiar
Eksporti
Politika monetare
Importi
Konsumi
personal
Problemet në udhëheqjen
e politikës monetare
 Pesë problemet e politikës
monetare:
 Të dihet që të zbatohet kjo politikë.
 Të kuptohet veprimi i këtij
instrumenti.
 Lëvizjet në veprimin e politikës
monetare.
 Problemi i likuiditetit
 Presionet politike
