SHQIPRIA: TRENDI I VARFRIS 2002-2005-2008-2012

Shtator 2013

A. RRITJA DHE VARFRIA

1.1 Si pasoj e krizs globale financiare dhe situats s prgjithshme makroekonomike lidhur me normat e ulta t rritjes q nga viti 2008, varfria n Shqipri sht rritur. Pjesa e popullsis konsumi mujor real pr frym i s cils sht nn 4.891 Lek (me mimet e vitit 2002), u rrit nga 12.4% n 2008 n 14.3% n vitin 2012. N vitet e mparshme, varfria ka rn nga 25.4% n 2002 n 18.5% n vitin 2005 dhe 12.4% n vitin 2008 (Figura 1 dhe Tabela 1). Kjo do t thot se rreth 28.896 individ n shtes t 373,137 individve t varfr n vitin 2008 kan rn n varfri. Popullsia ekstremisht e varfr, e prcaktuar si personat q kan vshtirsi n prmbushjen e nevojave baz ushqimore, sht rritur nga 1.2% n vitin 2008 n 2.2% n vitin 2012. Varfria ekstreme kishte rn nga 4.7% n vitin 2002 n 3.5% n 2005 n 1.2% n vitin 2008 (Tabela A1). N vitin 2012, varfria ekstreme sht rritur si n zonat urbane 2.2% ashtu dhe n ato rurale 2.3%. Figura 1: Trendi i varfris absolute

Urbane 35,0 30,0 25,0

Rurale

Gjithsej

Prqindja

20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Prqindja 2002 Prqindja 2005 Prqindja 2008 Prqindja 2012 Hendeku 2002 Hendeku 2005 Hendeku 2008 Hendeku 2012 Ashprsia 2002 Ashprsia 2005 Ashprsia 2008 Ashprsia 2012

1.2 Treguesit e tjer t varfris kan psuar gjithashtu rritje nga viti 2008. Dy tregues t tjer alternativ, prve shkalls s varfris (prqindja e t varfrve), jan hendeku i varfris dhe ashprsia e varfris. Hendeku i varfris (nganjher referuar si thellsi e varfris) tregon se sa larg jan familjet nga linja e varfris. Ky tregues prftohet nga raporti i shums s diferencave t konsumit t t varfrve nga linja e varfris pr t gjith t varfrit ndaj totalit t popullsis, duke e shprehur at si prqindje t linjs t varfris. Pra, nj hendek varfrie prej 2 pr qind do t thot se shuma e prgjithshme q do tu duhej t varfrve pr t arritur nivelin e linjs s varfris sht e barabart me popullsin shumzuar me 2 prqind t linjs s varfris. Avantazhi kryesor i hendekut t varfris sht se kontributi individual i nj t varfri n varfrin e prgjithshme sht m i madh sa m i varfr sht individi. Treguesi i dyt alternativ sht ashprsia e varfris, prparsia kryesore e t cilit sht ndjeshmria e tij ndaj pabarazis midis t varfrve. Ashprsia e varfris merr parasysh jo vetm distancn e t varfrve nga linja e varfris por edhe pabarazin midis t varfrve. Kshtu, t varfrit q jan m larg linjs s varfris kan nj pesh m t madhe. Figura 1 dhe Tabela 1 tregojn se hendeku i varfris sht rritur nga 2.3% n 2008 n 2.9% n vitin 2012.

Megjithat, numri vazhdon t jet shum m i ult n krahasim me 5.7% n vitin 2002. Hendeku i varfris kishte rn nga 4.0% n 2005 n 2.3% n vitin 2008. Ashprsia e varfris sht rritur lehtesisht nga 0.7% n vitin 2008 n 1% n vitin 2012. M par, ky tregues ka rn nga 1.9% n vitin 2002 n 1.3% n vitin 2005. Tabela 1: Trendi i varfris absolute sipas rajoneve: 2002, 2005, 2008 ,2012
2002 Rajonet Matsit e varfris Urbane Rurale Gjithsej Urbane 2005 Rurale Gjithsej Urbane 2008 Rurale Gjithsej Urbane 2012 Rurale Gjithsej

Prqindja Bregdetar Hendeku Ashprsia Prqindja Qendror Hendeku Ashprsia Prqindja Malor Hendeku Ashprsia Prqindja Tirana Hendeku Ashprsia Prqindja Gjithsej Hendeku Ashprsia

20,2 5,4 2,1 19,3 3,8 1,2 24,7 6,5 2,6 17,8 3,8 1,3 19,5 4,5 1,6

20,9 3,6 1 28,5 6,5 2,1 49,5 12,3 4,4

20,6 4,4 1,5 25,6 5,7 1,8 44,5 11,1 4,1 17,8 3,8 1,3

11,6 2 0,6 12,5 3 1,2 17,1 3,6 1,1 8,1 1,6 0,5 11,2 2,3 0,8

19,7 4,1 1,3 25,9 6 2,1 27,7 5,5 1,7

16,2 3,2 1 21,2 5 1,8 25,6 5,1 1,5 8,1 1,6 0,5

10,7 2,7 1 10,3 1,9 0,6 14,7 3,2 1,2 8,7 1,2 0,2 10,1 1,9 0,6

15 2,5 0,6 10,9 1,9 0,4 29,8 6,2 1,8

13 0,2 0,7 10,7 1,9 0,5 26,6 5,6 1,7 8,7 1,2 0,2

17,3 3,8 1,2 10,3 2,2 0,7 13,7 2,5 0,9 12,6 2,6 0,8 13,6 2,9 0,9

17,9 3,5 1,1 13,8 2,9 1,1 15,9 2,5 0,6

17,6 3,7 1,2 12,5 2,6 0,9 15,3 2,5 0,7 12,6 2,6 0,8

29,6 6,6 2,1

25,4 5,7 1,9

24,2 5,3 1,8

18,5 4 1,3

14,6 2,6 0,7

12,4 2,3 0,7

15,3 3,0 1,0

14,3 2,9 1,0

1.3 Rritja e varfris sht shoqruar me rritje t varfris rajonale. Ndryshimet n normat e varfris midis rajoneve t prcaktuara si 4 strata 1, jan rritur n krahasim me vitin 2008, me prjashtim t zonave t rajonit Malor (Figura 2). Ndryshe nga viti 2008 ku zonat malore ishin t vetmet me nj rritje t leht n varfri, n vitin 2012, jan zonat Malore ato q kan pasur uljen e varfris. N kto zona, varfria sht ulur nga 26.6% n 2008 n 15.3% n vitin 2012. Megjithat, kjo ulje mund t jet si pasoj e lvizjeve t popullsis dhe vazhdimi i lvizjeve nga zonat Malore drejt rajoneve t tjera. Rrjedhimisht, rajonet e tjera mund t ndajn barrn e ktyre lvizjeve, gj q mund t jet ndr arsyet q sjellin si pasoj nj rritje n prgjithsi t varfris. Pr shembull, n zonat Bregdetare, t cilat kan rritjen m t madhe n varfri, 17.6% e popullsis sht e varfr n krahasim me 13% n vitin 2008. Tirana ka prjetuar nj rritje t konsiderueshme n varfri. Krahasuar me vitin 2008, prqindja e popullsis q konsiderohet si e varfr ka shkuar nga 8.7% n
1

sht e rndsishme t merret parasysh se katr rajonet e prcaktuara n kt mnyr (shih Tabeln A2) jan t ndryshme nga ato administrative t cilave iu referohemi si qarqe. Rajonet strata, jan zona q jan grupuar s bashku sepse kan ngjashmri dhe afrsi gjeografike. N fakt, rajonet e prcaktuara pr efekt t ankets jan katr, ndrsa qarqet jan 12.

2008 n 12.6% n vitin 2012. Zonat qndrore kan mbetur prgjithsisht n nj situat t ngjashme. Varfria sht rritur lehtsisht nga 10.7% n 2008 n 12.5% n vitin 2012.

Figura 2: Trendi i varfris sipas rajoneve

Bregdetar
45,0 40,0 35,0 30,0

Qendror

Malor

Tirana

Prqindja

25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Prqindja Prqindja Prqindja Prqindja Hendeku 2002 2005 2008 2012 2002 Hendeku 2005 Hendeku 2008 Hendeku Ashprsia Ashprsia Ashprsia Ashprsia 2012 2002 2005 2008 2012

1.4

Rritja e prgjithshme e varfris u shoqrua me nj rritje m t lart t shkalls s varfris urbane. Varfria nuk duket t jet m vetm nj fenomen rural. N vend t ksaj, varfria sht zhvendosur kryesisht n zonat urbane. Tabela 2 tregon se, ndrsa popullsia rurale n varfri ka rn me rreth 12%, popullsia urbane n varfri sht rritur me rreth 37%. Shkalla e varfris n zonat rurale, sht rritur nga 14.6% n 2008 n 15.3% n vitin 2012, ndrsa varfria urbane u rrit nga 10.1% n 13.6%. Pr m tepr, edhe brenda zonave rurale, shkalla e varfris sht ulur ndjeshm n zonat Malore. Varfria duket t ket nj prhapje m t gjer se n vitin 2008 dhe nuk sht m e prqndruar n zonat Malore rurale (Tabela 1). Treguesit e tjer t varfris ruajn norma t ngjashme t ndryshimit, si ato t prshkruara m lart, si n zonat urbane dhe n ato rurale. Hendeku i varfris (thellsia e varfris) sht e ngjashme pr zonat rurale dhe ato urbane. Megjithat, zonat urbane kan pasur nj rritje t konsiderueshme t hendekut t varfris n krahasim me vitet e mparshme. N zonat rurale, ky tregues sht 3.0%, krahasuar me 2.9% n zonat urbane; pr zonat rurale, ky tregues ka psuar nj rritje prej rreth 15% krahasuar me vitin 2008, ndrsa pr zonat urbane ka psuar nj rritje prej rreth 53%.

Tabela 2. Shkalla e ndryshimit t varfsis n zonat urbane dhe rurale

Numri i t varfrve sipas zonave urbane/rurale Ndryshimi n varfri

2002 Popullsia n varfri Zona urbane Zona rurale

2005

2008

2012

% ndryshimit 2002-2005

% ndryshimit 2005-2008

% ndryshimit 2008-2012 7,7 36,8 -11,8

813.196 575.659 373.137 402.033 257.690 151.811 150.052 205.273 555.506 423.848 223.085 196.760

-29,2 -41,1 -23,7

-35,2 -1,2 -47,4

1.5

Rritja e shkalls s varfris ka qn e lidhur me rritjen e prqindjes s konsumit pr ushqim dhe nevoja baz, dhe me nj rnie t konsumit pr produkte jo-ushqimore, arsim dhe pajisje afatgjat. Konsumi real pr frym n vitin 2012 (me mimet e vitit 2002) ka rn nga 9,731 lek n 2008 n 8,939 Lek n vitin 2012 (Tabela 4). Ndrsa, konsideruar si prqindje ndaj totalit t konsumit pr frym, prqindja e konsumit pr ushqim sht rritur me rreth 1.04% nga viti 2008 n vitin 2012 (Tabela 3). Rnia e shpenzimeve t arsimit, rnia e konsumit real pr frym n vitin 2012 dhe rritja e konsumit pr ushqim jan dukuri mjaft t zakonshme kur varfria rritet. Pasi konsumi bie, prqindja e konsumit pr ushqim n konsumin real pr frym pritet t rritet pasi individt do t sigurojn fillimisht ushqimin duke qndruar larg aktiviteteve t tjera.
Tabela 3. Prqindjet e konsumit real pr frym Komponentt e konsumit Ushqim Pr konsum jo-ushqimor Pr nevoja baz Pr arsim Pr pajisje afatgjat 2002
64.5 19.4 12.6 2.3 1.2 2005 59.2 24.8 12.6 2.4 0.9 2008 57.9 22.8 15.1 3.7 0.5 (%) 2012 58.5 19.9 17.6 3.4 0.6

1.6

Varfria sipas qarqeve, e cila sht nj shtes e re n LSMS e vitit 2012, tregon se Qarku Elbasan dhe Gjirokastr kan shkalln m t ult t varfris, ndrsa Qarku Kuks ka shkalln m t lart t varfris. Shkalla e varfris sht 10.7 % n Elbasan dhe Gjirokastr dhe arrin n 21.8% n Kuks. Prve ksaj, qarqe t tjera t tilla si Berat, Dibr, Kor dhe Vlor kan norma t ulta t varfris n krahasim me mesataren e vendit. Qarqe t tjera si Lezha dhe Shkodra kan nivele m t larta t varfris, prkatsisht 17.5% dhe 15.7%. Qarku Tiran ka nj norm t varfris shum afr mesatares s vendit, 14.2%. Qarqe t tjera si Durrsi dhe Fieri kan norma m t larta t varfris n krahasim me mesataren, prkatsisht 16.2% n Durrs dhe 17.5% n Fier.

Tabela4. Treguesit e varfris sipas Qarqeve

Qarku Berat Dibr Durrs Elbasan Fier Gjirokastr Kor Kuks Lezh Shkodr Tiran Vlor Gjithsej Prqindja 12,7 13,0 16,2 10,7 17,5 10,7 12,2 21,8 17,5 15,7 14,2 11,7 14,3 Thellsia 2,4 2,3 3,3 2,3 3,5 2,2 2,5 3,7 4,3 3,7 2,8 2,4 2,9 Ashprsia 0,7 0,7 1,1 0,8 1,1 0,9 0,7 0,9 1,6 1,6 0,8 0,8 1,0

B. KONKLUZIONE 1.7 Ky artikull analizon tendencat e varfris n Shqipri. Ai arrin n dy konkluzione kryesore. S pari, pr shkak t krizs globale financiare dhe ngadalsimit t rritjes ekonomike, ka pasur nj rritje t prgjithshme t varfris. S dyti, varfria nuk sht m vetm nj shtje rurale. Ka pasur nj zhvendosje t varfris nga zonat rurale n zonat urbane, ku kjo e fundit ka pasur nj rritje t madhe t shkalls s varfris. Kjo mund t ket ardhur si pasoj e prpjekjeve m t prqendruara drejt zhvillimit rural, ndrkoh q lvizjet e popullsis mund t ken vazhduar nga zonat rurale n zonat urbane dhe pasojat e krizs kan ndikuar kryesisht zonat urbane. Prpjekje t mtejshme jan t nevojshme pr ta sjell varfrin n nivele m t ulta. T dhna m t detajuara do t hedhin drit mbi qarqet dhe zonat ku varfria sht m e prqndruar dhe ku si rrjedhim duhet t ndrhyhet fillimisht. Fenomeni i varfris urbane duhet t shqyrtohet m n thellsi n analiza t mtejshme n nj t ardhme sa m t afrt pr t kuptuar shkaqet dhe ndryshimin e kahut t varfris.

1.8

C. SHTOJCA

Tabela A1.Trendi i Varfris ekstreme sipas Rajoneve:2002,2005,2008,2012 2002 Rajoni Matsit e varfris Urbane Rurale Gjithsej Urbane 2005 Rurale Gjithsej Urbane 2008 Rurale Gjithsej Urbane 2012 Rurale Gjithsej

Bregdetar

Prqindja Hendeku Ashprsia

5.9 1.2 0.3 3.4 0.5 0.2 7.8 1.6 0.5 2.3 0.6 0.2 4.1 0.8 0.2

1.8 0.3 0.1 5.1 0.5 0.1 11.6 2.1 0.5

3.6 0.7 0.2 4.6 0.5 0.1 10.8 2.0 0.5 2.3 0.6 0.2

1.8 0.2 0.0 3.5 0.8 0.3 2.6 0.3 0.0 1.0 0.1 0.0 2.2 0.4 0.1

2.5 0.4 0.1 6.0 0.9 0.2 3.4 0.4 0.1

2.2 0.3 0.1 5.2 0.9 0.2 3.2 0.4 0.1 1.0 0.1 0.0

1.9 0.4 0.1 1.2 0.3 0.1 2.9 0.6 0.2 0.2 0.0 0.0 1.1 0.2 0.1

1.0 0.1 0.0 0.8 0.1 0.0 3.9 0.5 0.1

1.4 0.2 0.1 0.9 0.2 0.0 3.7 0.5 0.1 0.2 0.0 0.0

2.9 0.5 0.1 1.9 0.3 0.1 1.6 0.4 0.2 1.7 0.2 0.0 2.2 0.3 0.1

2.6 0.4 0.1 2.5 0.6 0.2 1.1 0.1 0.0

2.8 0.5 0.1 2.3 0.5 0.2 1.3 0.2 0.1 1.7 0.2 0.0

Qendror

Prqindja Hendeku Ashprsia

Malor

Prqindja Hendeku Ashprsia

Tirana

Prqindja Hendeku Ashprsia

Gjithsej

Prqindja Hendeku Ashprsia

5.2 0.7 0.2

4.7 0.8 0.2

4.5 0.7 0.1

3.5 0.5 0.1

1.2 0.2 0.0

1.2 0.2 0.0

2.3 0.5 0.2

2.2 0.4 0.1

Tabela A2: Shprndarja e rretheve sipas rajoneve Rrethet sipas rajoneve Rajoni Bregdetar Lezh Kurbin Kavaj Mallakaster Lushnje Delvine Sarande Durres Fier Vlore Rajoni Qendror Devoll Kolonj Pogradec Mirdite Puke Malesi e Madhe Mat Kuove Skrapar Kruj Peqin Gjirokastr Permet Tepelen Shkoder Elbasan Berat Kor Tirana (rural) Rajoni Malor Kukes Has Tropoje Bulqize Diber Gramsh Librazhd Tirana Tirana urbane Tirana te tjera urbane