Você está na página 1de 790

pirveli qarTuli gamocema

anita vulfolki
ganaTlebis
fsiqologia
ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetis gamomcemloba
Tbilisi 2009
wignis Targmani dafinansda saqarTvelos mecnierebisa da ganaTlebis sa-
ministros programiT _ `sauniversiteto saxelmZRvaneloebis ganviTa-
reba~ da ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetis mier. wigns gamosace-
mad amzadebs ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti.
wignis Tavebi warmodgenilia srulad.
mimdinareobs wignze muSaoba da daxvewa.
qarTuli gamocemis saavtoro ufleba
ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti
ISBN 978-9941-9116-2-0
2
Tavi
1
maswavleblebi, swavleba
da swavlebis fsiqologia
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
mimoxilva
swavleba _ `arc erTi bavSvi
uyuradRebod~
diferencirebulad moqmedeben Tu
ara maswavleblebi
o:|b:gg_go|: _: oo|b:ggo|
_roo_roo:
o:|b:gg_go| ooo1:__:
_: b:ro|bo
ras niSnavs kargad swavleba?
oob |:_g:|o oo:bJo
__|o_r_o: _o_b:
ganaTlebis fsiqologiis roli
r:o__boo_ |:ob__r_|o o|_oro:
obogo_ |:_o :1ro:?
|b:ggo| :_o| _:
:_o_o_|_o|:ogo| _gg_go|
:oo__b_:
r:| _go|boo| o__bo_r_:1_
_:__ob__go _gg_g:?
o_oro_o |b:gg_o|ogo|
r:| boJb:g| o_o _:ro _:ob__o
o:|b:gg__go
mravalferovneba da erTgvarovneba
pedagogiur fsiqologiaSi
or:g:g__rogb_:
_rog:rogb_:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan/
ras moimoqmedeben?
3
rogor moiqceodiT?
o __r|| o:go_:b J_|:ogo: or:g:go |____b-
_o| o|:g|:_, o_g_b_, :r_g__go sifrTxiliT
oo__o_oo. J_|:ogo:, :b:og_o| _|o_ogooo|
J_|b:gg: o_g_bo ooroo:_o oro__|oo|, o::goo:_,
o__:oo_ro :b:og_o|, gooo__oo|, _ob|_g-
_:_oo| b:bogo :b__| :b _:__g_:__ro o_o|.
oo_b__:g:_ :b:og_o| _|o_ogooo| J_|b:ggo|
oo1_1o|:, oo__ogb_o, roo :o |:bo| J_|b:ggo|
J_o__ |b:gg_:|o:b, |_ogo:b, oo|b:gg__o:b
_: ob_:_ |:__o:r o:go:b _:_:gJor__g
ob_oro:_o:| ooo__o. |bor__ :o o__oo gb_goo_-
g:b_go_o :b:og_o| _|o_ogooo| o_-!0 :oo-
__o:1_ o_J:oo|:|.
oorg_g o:gJo :b:og_:| J_g_b_oo, __ro
_ob_r___g:_ _o |b:gg_o| ___g:b__g _oro:|:
_: ____r:g_r _:bobo__go:|, roo_go_ 1_:g-
g_b:| :b__b| oooo__g o:|b:gg__g1_. o:|b:g-
g_g_1_ |bg:_:|bg: :1ro :r|_o|. 1oo o:o
:_ro_o__| _: oggo|, roo o|obo :r:_____o:b:_
o_J:o_b, 1oo _o o:o :b:g:1r_: :_:oo:b_o|
oo__:_ :_o_g:g|. :b|bg:g__: o_ :r: oo|b:g-
g_o: |b:gg_o| _oro:? r: :|o____o :b:ooro-
_| _:r |b:gg_:|? :b:og_o| _|o_ogooo|
ooJg_g_o| J__:|_:| obogo_ oo J_oobg_g:Jo J_-
og_o, o_ ___g:b__g |b:gg_:|: _: |b:gg:1_
:_go b:roo__b:. o:|b:gg_go| _b_o| oo_g_
:bo:r__o| J_o__ :b:og_o| _|o_ogooo|
:bbogg:| _gg:g _:g_r_b__oo. roor _bo:r_:
:b:og_o| _|o_ogooo| _o_b: o:|b:gg_g_|,
__oo_| (_|o_o:_r_|), oJog_|: _: |b:gg_oo:
_: |b:ggoo _:ob__r_|__g oor_|? r: :ro| :-
b:og_o| _|o_ogooo| Job::r|o, _: |:o_:b oo_o|
_| ob_oro:_o:? bob:o__:r_ o:go| J_|b:ggo| J_o-
__ :_og_oo :_gog:_ J_og_o o:|_bo :|__o
:r:o:r_o _g_ooo _:|o_g _oobg_|:
r: :__o: No Child Left Behind? _ ,:r_ _roo
:gJgo ___r:___o_?
oboJgb_gog:bo: o_ :r: |b:gg_:?
r:| boJb:g| _:r:_ |b:gg_:?
r: o_o:b :oo__ogo: o:|b:gg_g_o:?
ooroo:_:_ r:1_ _b_: 1r_b:g__| _:ob__o
o:|b:gg__go?
r:_oo _b_: J_go|b:ggoo :b:og_o|
_|o_ogoo:?
r: oboJgb_go: :_g| o_oro:|: _: _gg_g:|
:_boJb_g |__roJo
maswavleblis
Canawerebi
o_or_ b_go:, r:_
rog_r|:o_ _oo:ob_
_:oo_|o| (|::gJgo
:_o - o_-8 _g:|o)
o:|b:gg__go b:ro. o_g_bo: |_og:o, roor_
|:b_gobo_o|:b, :|_g_ __roo |___oro_:b :r_g__-
go o:bb: ooo_o. :_boJb_go o:bb: _og_o| |:boo
|:___o_|o |b:gg_o|ogo| (|:___o_|o o__:oo-
_ro oo_b_g_o|ogo|) o_g_bo |_ogo| |:o o:|b:g-
g__g| _b_: :_:___|. _or___oro o:|-
b:gg_g_o|:b :o |:o _og_o1_ b:r__bog
o:|b:gg__g1_ r__oo_b_:_o:| oobog|. J_o_ob:
_ooo|o:. _ooo|oo| b_gr_o :ro:b: oro :oo__ogo
o:|b:gg__go _: _roo _:ob__o :b_ o_g_b. g:g-
___g_o_:b :ooo_ob:r_, o_g_b _:o:bbo_oo.
oo_go _goro| :bo:ggo:Jo o__:o_o |:o:|b:g-
g_goJo _:_og_og_:|o:b _:_:gJor__g
|:_oob_| _g_:|ooo :bobog:g_b_b. 1oo o:|-
b:gg__go _gg| :ooo_g:g_: roo :_:b_g__og_-
:| oogo_o__ro _:_gorog: __b_o_:, 1oo _o
o:|b:gg__go: o:go|bo_go| _:_:|_o| J_|:og_-
go:| oo_|:go_o_:. :ooo_g_o: _.b. :o:r_g_-
_go: |:b_g_o _: o| r:o__boo_ o:|b:gg__go,
roo_go_ o:go:b oJgo:o:_ _|:_r_o_:, _ooo|o-
o| b_gr:_ o_g_bo :rb_go| J_o__ |:_o:o_ _:oo_-
or_b_b. oorg_go J_bg__r: ooo__gbo _gor:|
J___:. roor oo_o1:__oo :o J_bg__ro|ogo|?
mniSvnelovani sakiTxebi
r: _b_: o_o__o |b:gg:|o:b _:_:gJor_oo,
r:o: _:_o|r__go oog:g_o: _:r:_ J_:|-
r_goo?
r: ooroo:_o _:__or_o :b|:1_gr:g|
|:___o_|o |b:gg_:| (|:___o_|o o__:o-
o_ro oo_b_g_|)?
:_boJb_g |:_oobo:b _:_:gJor_oo |b:g-
g_o| |bg:_:|bg:g:ro _ogo|o_o: g:og_g|
o_ :r: |bg:_:|bg: o:|_b|?
r: r__oo_b_:_o: :_go :_boJb_g |:_oob1_?
_::|:_o_o oo.
kolaboracia
3 :b 4 o:b:_g:|_go:b _ro:_ b:oo:_:go_o
_: r:_o__g:_ :|:b_o ,_:r:_ |b:ggo| _ob__-
__oo| r__:. o::gooo|:ogo| obog_o o_-8 o:gJo
8.2 |__o:1_: Anys Molecule :|:b_go _ob____oo|
r__:.
a
4
swavleba - `arc erTi bavSvi uyuradRebod~ - Semdeg
oo J_oobg_g:Jo o_ :r:__ro |o_bo:o :__o| _ ,:r_ _roo :gJgo ___-
r:___o_ _ J_|:b_, :b o_ o_oo _o___ :o :__o| J_|:b_. bob:o__:r_
___|_Jo :o _b_:| :r:_rob_g J_bg__oo. 2002 bgo| 8 o:bg:r| or_1o-
__b_o: _or_ _Jo: No Child Left Behind (NCLB) :__| b_go oo:b_r:. _:__o-
rog:_, NCLB !65 b_g| oo___go _:b__ooo _: |:J_:go :b:og_o|
:__o| (oog_ ESEA) _g_g:1_ go:b__go sanqcireba o_o, roo_go_ :b:go
|:b_gbo__oo o_b: oo___go _: o:b_:ro_g _ggog_:| :|:b:g_:. :o
:__o| oob__goo 2005-2006 |:|b:ggo bgo| ogo|:ogo| o_-3 _g:|o_:b
o_-8 _g:|o| b:oggoo _g_g: oo|b:gg_o _og_gbgo_r:_ _b_: :o:ro|
|_:b_:r__go __|_or_: _oobg:|: _: o:o_ o:_o_:Jo, |:J_:go |_og:Jo
_o__g _roo :oo__o| b::r_: o_b_: |:goro. |bg: |:b_o oogo:b_oo
_:_o:__:. 1_oo:_boJb_go __|__o| __g_1_ _:_r_booo |_og_o|
J__:|_: b__:, __roo_, testirebul saganSi |_ogo| oo|b:gg_o: :___-
g:__ro :_r__go oror_|o| (AYP) J_oobo_:. |:b_gobo_o :b|:1_gr:g|
_:|:__g__g _o_b:|, _b:r-bg_g_|: _: |_:b_:r__|. oo_b__:g:_ |:b-
_gobo_o| oo_r :b|:1_gr_go |_:b_:r__o|:, NCLB oob__goo 20!3-20!4
|:|b:ggo bgo| ogo| |_ogo| _g_g: oo|b:gg_o :b|:1_gr_g _ob_|
_b_: oo:_boo|. :r_: :oo|:, |_og:o |bg:_:|bg: ___o|:ogo| (r:|orogo
_: _obo__ro _o_or_|oo| b:rooo:__b_go:ogo|, _b:rJ_1____g_o|:
_: oo:oogo|, go|ogo|:_ obgo|_ro _b: :r :ro| oJogo_ro :b oborJ_oo-
|:ggo:bo o_:b_o_:b :ro:b) _:g_:g__ _b_: b:oo:_:goo| oo1b_o _:
b:roo:_obo| _:rogogo __g_o. _| J___o roor_ o:|b:gg__g1_ ,
o|_ oJo_g1_ did gavlenas moaxdens. __oo| oo_:oo, J__:|_o| __|o_r-
_o, :oo|:
|b:gg_: _ _: __|_or_: r:_ NCLB :__| oo_g:, __:go_ :b-
|bg:g__: oo |b:gg_o|: _: __|_or_o|::b, roo_go_ :_boJb_go
_:bobo| oo__:o__ o_o o:g:Jo. (2005a, p.4)
bob:o__:r_ o:go NCLB :__o| :bboggoo ooo_oo _:gob__o, roo, ro-
or_ oo_:oo: :_boJb:, oo o_g_bo |b:gg_o| _og_g__o_ro:1_ o_o-
bo_| :gg_b:|. :r_: :oo|:, _:bobo o:_:g_g:go_o_o_ro o:|b:gg_go|
_ro__ro_o| :b|:1_gr:g| :b_ o:|b:gg_go|:, rooro_ ob_:o :b-
__o. NCLB :__o| oob__goo, 2005-2006 |:|b:ggo bgo| ogo|ogo| ooroo:-
_o :_:__oo_ro |:b_o| _g_g: o:|b:gg__go ,o:_:g_g:go_o_o_ro _b_:
o_o|. _g_g: o:|b:gg_-go| :|o|__b_o :o :__oo :b|:1_gr_g o:_:g_g:go-
_o_o_roo| o:r:o__r_| _b_: :_o:_o_og___|. r: _ro__ro_o_| _b_:
:_o:_o_og___| o:_:g_g:go_o_o_ro o__:oo?
NCLB oob__goo 1o:_:_ o:_:g_g:go_o_o_ro: o| o__:oo,
roo_g|:_ :_g| |_r_o_o_:_o, :_:g:gro| b:ro|bo _: :ggogo :_g|
:_:__oo_ro __r|o :b |:b_gobo_o __|_or_: oo |::bJo, r: |:-
:b|:_ :|b:ggo|. g___r:bo o:|b:gg_g_o|ogo|, roog_|:_ :b-
:g:1r_: o:|b:gg_g_o|:b :b|bg:g_oo :_:__oo_ro __r|o oo
|::bJo, roo_g|:_ :|b:ggo:b, :r :_ggo:o, :r|_o| J__:|_o|
o_|:o_ |:J_:g_:, __roo_, _b_: _::_o:_o_ogob |:b_gobo_o| ,J_-
_:|_o| |:_roo |:b_gobo_o |_:b_:r_o high objective uniform state
standard of evaluation, :b oo_g__ HOUSSE. (Centre on Education Policy,
2005, p. 148)
1_ooo oo__o_go :b|:1_gr_o| oob__goo 2005 b_g| o__:oo:
5
_o___|o: ,o:_:g_g:go_o_o_r:_ o_b: J__:|__go. o:r:o :r|_o|
orog_o_o _ ,:r:_g:go_o_o_r o:|b:gg__go: o:b:_:r_o: :_og_-
oo _o_o: oo oo|b:gg__o:b, roog_o_ _::gJ_oo|:ggo:bo o_:b_o_:b
_: _o_or_|oo_:b :ro:b, :b|:__or__go |:goro__o| o_ob_ oo|b:g-
g__|: _: |o_go| |_og_Jo.
_go|boo| o_ :r: o:_:g_g:go_o_o_ro: _:r:_ |b:gg_:|? _g_ooo
:bgobog:go r:o__boo_ o:|_b| _oobg:1_ _ ,r: :ro| _:r:_ |b:gg_:?
o:r:o o:b:o, |:b:o :_boJb_g |:_oob| J_g_b_oo, oo_oo :bgobogoo,
__ro oor__go oboJgb_goo| _oobg: _ diferencirebulad moqmedeben mas-
wavleblebi?
diferencirebulad moqmedeben
Tu ara maswavleblebi?
1oo o_gg_g:ro| b:Jroo_o| oob__goo |b:ggo| b:ro:__o| ooroo:_o
:bo|:1_gr_go _:__oro |oo_o_r_ _: |o_o:g_ro o_oo:r_o:: (|_:-
__|o), _: :r: |b:gg_: (Goleman, !66). |ob:o_gog_Jo |b:gg_o| |__roJo
:_r__g o_roo_Jo b:_:r__go :oo_gg_g_o :bg_b__b, roo o:|b:gg_-
g_o |o_:roo|: _: |o_o:g_ro orog_o_o| bob:J_ _og_rbo :r :ro:b
(Wittrock, 1986).
o_g_bo :1roo, oog:go|bob_| o_ :r: |b:gg_: :b|bg:g_:|? oooJg_-
go_o :oo__og_:. _:g_:o o_ :r: o|_oo o:|b:gg__go, roo_go:_
o_g_b| _bogr_:1_ :gg_b: o_obo:? J_|:ogo: _ro-_roo: o:|b:gg__go:
:b:ooro: _o___ o_g_bo :rb_g:bo, :ob_:ro_:goo o__:oo. o:r:o :-
b:og_o| _|o_ogooo| _ro-_roo oo1:bo, 1o:_:_, :b|:__or_oo _o
bob:o__:r_ o:gJo, :r: ob_og___:g_ro :oo__og_o|: _: o::goo_o|,
:r:o__ _o_o ___o| _gg_g::. b:_:r__go |:oo _gg_g: oo|b:gg_o:
_bogr_:1_, o:|b:gg_g_o| :gg_b:1_ oogoobro|. oorg_go _gg_go|
_ro| _:_gorg_: |::gJgo :_o_:b o_rg_ _g:|o| b:oggoo !7 :gJg1_
:bbor_o_g_:. o_or_ _gg_g: __ro o:|J_:_ro o_o _ o| J__ro__go
J_:__o| 50 J_:_Jo :o:|ooo oo|b:gg_ _: o:|b:gg__go ooo_g:, bogo
ogo _gg_go|:| J_|b:ggog o_b: o_-2, o_-4 _: o_-5 _g:|o| oo|b:gg_o:
J____o o:o_o:_o_:Jo.
maswavleblisa da moswavlis urTierToba
ro_o_ :ro_o _: ro_r_ oo:b_o: (200!) :gJg_1_ _:_gorg_: oo:b-
_ob_| |::gJgo :_o_:b o_rg_ _g:|o| b:oggoo. _| _gg_g: _ro-_roo
r:oobo| o:_:r: |_og:Jo b:_:r_:. o_gg_g:r_o: _::_ob_|, roo |::gJgo
:_Jo o:|b:gg_go|: _: :_|:1r__go| _roo_rooo| b:ro|bo (:gJgo:b
_ob_go__o| _ob_, o:|b:gg__g1_ :gJgo| _:oo_o___g_o|: _: :gJgo|
oo_r o:|b:gg_go| ooo:ro :oob:__go |o_g:r_go) o_-8 _g:|Jo :b:oo-
ro_| :_:__oo_ro _: ___go| :r_g__g J____|, ooo __ro oo oo|b:g-
g__Jo, roog_|:_ ___g|:|o:b _:_:gJor__go |_roo1_go orog_o_o
_ob_:o. oo|b:gg__o| |__|o|, _obo__ro b:rooo:ggoo|, _obo__ro J_|-
:og_go_o|:, _: ___go| J__:|_o| :og:go|bob_oo o:|b:gg__go:b
_roo_roo: |_og:Jo oo_b_g_o| :r_g__go :|o____o| bob:ooro::.
o_gg_g:r_o: _::_ob_|, roo o:|b:gg__g|: _: :gJg| Joro| :_r__go
_roo_rooo| b:ro|b|: _: |_og:Jo oo_b_g_| Joro| _:oo_o___g_:
J_|:ogo:, ogo_ro _: o__oogo o_o|. _o_o |o1_|_oo b:_:r__go _gg_go|
daukavSireT swavlebas da
ganavrceT
b:oo:_:go_o :b:og_o| r_-
:g_ro _: o__:g_ro oo1b_o,
go| ooobb_g_b :b:og__g
:_:oo:b:_? r: :b:ooro_|
o:|b:gg_go| o_J:oo| ____-
_o:bo:|? _::b:|o:o_o o_g_bo
_g_g:1_ _____o:bo o:|b:gg_-
_go: o_g_bo :1roo, roo_go:
|b:gg_o| |:___o_|o _oro:?
ro|o oo__: |_ro :o __r|o|
:ggoo? o:|_b_o |b:ggo|
_ogo|o_oo| :bgoo:r_:Jo
_:g_bo:r_:.
6
J____o| |:__og_g1_ J_googo: go_g:o, roo oo oo|b:gg__|, roog_-
|:_ :_r__g :|:_Jo ___g:|o:b _:_:gJor__go |_roo1_go orog_o_o
_ob_:o, |_ogo| go:b__g o_roo_Jo :_og_oo b:_g_o orog_o_o
:_go, o_ _o o:oo o:|b:gg_g_o o:oo |:goro__o| ooo:ro |_b|o_o_r_-
o o_gb_b. o:|b:gg__g|: _: oo|b:gg_| Joro| _:__ooo _roo_rooo|
ogo_ro 1_:gg_bo| J_|:b_ :__:boo b:b:ro| ,o|_oro_o |b:ggo| J_|:b_
_ b:r_o |b:gg_:|".
maswavleblis momzadeba da xarisxi
50 J_:_Jo :r|__g oogo_o_:1_ _:_gorg_o|, :o |:_oob1_ |:b_go-
bo_o _gg_go| :b:go11_ _:_r_booo gob_: _:rgob-:oob_o: (2000)
J_:__o| o:|J_:oo o:|b:gg__go: _g:go_o_:_o:|: _: oo|b:gg_o: oo_-
b__g J____| Joro| _:gJoro :ooo_ggo:. _gg_go| J____o| oob__goo
o:|b:gg__go: ooo1:__o| b:ro|bo :_g| o_ :r: |_r_o_o_:_o _:
:o:r: o_ :r: __r|o oo |::bJo, r: |::b|:_ :|b:ggo| oob:gg__o|
b:rbob_:|o:b o_o _:_:gJor__go. r_:g_r:_, o:|b:gg_go| ooo1:__-
_go: _: |_ro_o_o_or_: oo|b:ggo| bobo_r_:|: _: o:o_o:_o_:Jo
o:_:go J____o| ogo_r bob:ooro:_ ooo:1r_o_:. o::gooo|:ogo|,
obog_o _brogo !.!, roogo| oorg_g b:11_ ooooo__go o:b:_:r_o:
_:__ooo:. _| _o _go|boo|, r:_ __ro o:_:go: o:|b:gg_go| b:ro|bo
megi mTavi s oTxi wl i s bi Wunas xel i mohki dadaquCas gauyva. maT Seni Snes, r omSavi manqanamaT nel -nel a
mi hyveboda.
`vi nar i s es, dedi ko?~
`gzaganvagr ZoT~, _ Tqvamegi m. manver i cno manqanadagzagaagr Zel a.
bi Wunadedas Camor Ca. megi i Zul ebul i gaxda, gaCer ebul i yo. amdr os Savi manqanagaCer da, mZRol mamanqani s
mi naCamoswi a. axal gazr damamakaci , r omel sac mzi s saTval eekeTa, manqani danquCaSi mi maval wyvi l s daJi nebi T
akvi r deboda.
`q-no Jensen, es Tqvenxar T?~_ megi mTi Tqos nacnobi xmi s gagonebazeTavi mi abr unamamakaci sken. megi m
xel Si ai yvanabavSvi daukandai xi a.
mZRol mamanqanagaaCer a, gadmovi dadamegi skengaemar Ta. manmzi s saTval emoi xsna, r aTamegi s mi si saxeukeT
daenaxa. `ver mi cani T, ar a?~_ i ki Txagul gat exi l mamamakacma.
megi s si f r Txi l esi xar ul maSecval a, r odesac mamakacSi Tavi si yof i l i moswavl eamoi cno; `r aTqmaunda
gi cani , j ei . Znel i aSeni davi wyeba!~
`ar asdr os damavi wydebi T, q-no Jensen. Tqvener Tader Ti xar T, r omel mac Sansi momeci T.~
megi Tval wi nsi st emi s wi naaRmdeg mebr Zol Tor met i wl i s bi Wunas xedavda. r odesac manqanadai Zr a, megi m
daxedaj ei s savi zi t o bar aTs _ `j ei get si , ar qi t eqt or i ~dami s saxes Ri mi l i moef i na.
wyaro: Apples & Chalkdust by Vicki Carauma. Copyright 1998 by Vicki Carauma. Used with permission of Honor
Books, an imprint of Cook Communications Ministries.
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
7
_: ogo_ro: oo |::bJo, r: |::b|:_ :|b:ggo|, ooo o:_:go: oo|b:gg_o:
oo_b_g_o o:o_o:_o_:|: _: _oobg:Jo. o_or_ b:11_ ooooo__go o:b:_:r-
_o: b_:_o_ro: _: :o__b:_ |:__r:___o:. o| gobg_b_|, r:_ __ro
o:_:go: oo o__:oo: oro__b__go r:o__bo:, roog_o_ :|b:ggo:b |:-
:b| :r: o:go|o oro_ogoo, ooo __ro _::go: oo|b:gg_o: J____o
:o |::bJo. (oogo:b_oo :o:g_ o:gJo __ro ___:g_r:_ :gb|boo, roor
_b_: b:go_ooboo :_boJb_go |_:_o|_o__ro oob:__o_o). |b:gg_o|:ogo|
o:|b:gg_go| |:bo| _o_b: _: oo|o :b|b: oboJgb_gog:bo _:__oro:, o:-
r:o ooo1:__: _: _g:go_o_:_o: :|_g_ |_roo1_g :b|bg:g_:| g:og_g|
(Darling-Hammond & Youngs, 2002). :|_, roo _b_: _ o_o ,o:_:go _g:go_o-
_:_oo| o_ob_ o:|b:gg__go", NCLB oob__goo, _:ro oorg_go b:o_o:
ooo|__b, roo :b__ _:ro o__:oo.
|bg: o_gg_g:r_o: oo|b:gg__1_ o__:oo: _____o:boo|: _: :r:_-
____o:boo| 1_:gg_b: :ooo_ggo_| (Sanders & Rivers, 1996). :_boJb_go
_gg_g: __b_|o| J_:_o| ___:_:g:_o| oro __o__|o |_ogo| o_-5 _g:|_g
:gJg_1_ b:_:r_:. _ro |_og:Jo oo|b:gg__o:, roog_|:_ o_-3, o_-4 _:
o_-5 _g:|Jo _g:go_o_o_ro o__:o_o _:g_:o, o:o_o:_o_o| |_:b_:r-
__g __|_Jo |:J_:go_ 83 oro__b_o _::rog_|, bogo o_or_ |_og:Jo
_ 6 oro__b_o ( oro__b_o J_|:og__go _o:_g_|o __g::). :_boJb_-
go| |:ooro|ooro_, _ro |_og:Jo oo|b:gg__o:, roog_|:_ |:oo bgo|
:bo:ggo:Jo b:_g_:_ _g:go_o_o_ro o__:o_o _:g_:o, o:o_o:_o_o|
|_:b_:r__g __|_Jo |:J_:go_ 2 oro__b_o _::rog_|, bogo o_or_
|_og:Jo _ 44 oro__b_o. orog_ J_oobg_g:Jo o:_|oo:g_r:_ J_|:og__g _:
oo___g J____| Joro| |bg:o: 50 oro__b_1_ o__o:! oo|b:gg__| _o,
roog_|:_ |:oo bgo| :bo:ggo:Jo |bg:_:|bg: _g:go_o_:_oo| o__:o_-
o _:g_:o, o:o_o:_o_o| __|_Jo J_:g___ro __g_o _::rog_|. |:b__r-
daukavSireT kvlevas _:
ganavrceT
o:|b:gg_go| _obo|: _:
o__:oo| ooo1:__o| |bg:
o_r|o___ogo| J_|:b_ obog_o
or_o|: _: |bg:o: b:JrooJo
(2000).
cxrili 1.1
pedagogis kvalifikaciisa da moswavleTa Sedegebis korelacia
o_-4 _g:|o,
o:o_o:_o_:
!2
o_-4 _g:|o,
o:o_o:_o_:
!6
o_-8 _g:|o,
o:o_o:_o_:
!6
o_-4 _g:|o,
o:o_o:_o_:
!2
o_-4 _g:|o,
o:o_o:_o_:
!4
o:_:g_g:go_o_o_r o:|b:gg_-
_go: oro__b__go o:bg_b__go
(|_r_o_o_or__go _: ooroo:_o
|:bo| o:|b:gg__go)
.7!** .6!** .67** .80** .75**
o:|b:gg__go: oro__b__go
o:bg_b__go, roog_o_ :|b:g-
go:b |::b| :r: o:oo oro_ogoo
(|:__o:r |__roJo o:o|_r1_
b:_g_o bo__oo)
-.48* -.44* -.42* -.56* -.33*
* p <.05
** p <.01
wyaro: Teacher Quality and Student Achivment: A Review of State Policy Evidence, by L. Darling-Hammond, 2000, Educational Policy
Analysis Archives, 8pp. 1-48. http://epaa.asu.edu/epaa/v8n1/. Copyright Educational Policy Analysis Archives. Adapted with permission
of the EPAA.
8
|o: _: rog_r|o: _::|_gb_|, roo |:___o_|o o__:o_o _g_g: oo|b:gg_|
|:___o_|o oo_b_go|__b _oo__b_b _::go oo_b_g_o| oo|b:gg__o|o-
go| _:r:_ |b:gg_: :_og_oo |:|:r_go:. |b:gg_o| _____o:bo:
:ro| 1r_:_o _: b:rb_bo r:_ _go|boo|, roo o:_:g _g:|_Jo _:r:_
|b:gg_:| _:b__oo _g:|_Jo :r:_____o:bo |b:gg_o| J____o| b:bogo-
rogo _ooo_b|or_: J__ogo:, o:r:o _g_g: orog_oo| :_oo_bgr: o:ob_
:r J__ogo:. o:rog:_, _ro-_roo: _gg_g:o _b:__o, roo oo|b:gg_o: _:-
rogogo __g_o| |b:goo| |_g o_or_ 7% o:|b:gg_g_o| _:o|:b_r_::
(Rivkin, Hanushek, & Kain, 2001).
oo o__:o_|, roog_|:_ J__ogo:o oo|b:gg__o:b oo1o_o_ro
_roo_rooo| _:o_:r_:, |:__o:ro oo|b:gg__o| _bogr_:1_ ogo_r
:gg_b:| :b__b_b. orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg__o _:ro |b:gg_o_:b J_|:-
ogo: o__ |:r__g| o___b_b. r: :b:ooro_| o__:oo| _____o:bo:|?
r: :ro| _:ro |b:gg_:?
ras niSnavs kargad swavleba?

rogoria Tqveni azri?
_| o_g_bo oorg_go ob__rgo_: o:|b:gg_go| o:b:o__oo| _:-
|:_:g_g:_:_. _or___oro o__| __r__g| _: _:g:o|, og:g_Jo
o__r_o _: __b_:o: ,r:o oobog: o_g_b| |:_g:r_g o:|b:g-
g__gJo? r:| boJb:g| _:ro o:|b:gg__go _: r: _:__or_o :b:-
ooro_| o_o _:ro o:|b:gg__go?

o__:o_o:,_|o_ogo_o:, _ogo|o_o|_o:, ob_rg_o:, _rb:go|-
__o:, r_o|or_o:, o:o_o:_o_o|_o:, o__bo_r_o:, o|_oro_o|_o:, oo-
go_o_o|_o: _: oJog_o:, _: _| :r:: oo |o__o:go|__o| |r_go b:oob:o-
g:go, roog_o_ :_boJb_go _oobg:| b:__ro:g_b_b, :o _oobg:1_ :|ooo
:b|bg:g__go o:|_bo :r|_o|. _:r:_ |b:gg_: obogo_ |:_g:|o oo:bJo
:r b__: o| |:bgJo, |::g:_o_o_o|: _: o_1__o_Jo, |:_oo:b J_bg__r_1_,
o_r:o_g_o| _:ob__|: _: |:1:_b_go :b:__Jo_ gbg__:. bob:o__:r_
bobJo ooroo:_o :___b_o _g:|Jo ooo_ob:r_ |b:gg_:1_: :__o__go, o:-
r:o _gro r:o, r:|:_ :o bobo| J_|b:ggo|:| :__booo, |bg: ____oro_-
|:_ :b___ogb_:.
oTx saklaso oTaxSi
ooo|:ogo|, roo :g_r_g_o r:| boJb:g| _:ro |b:gg_:, oo_oo, oobo _bo-
ogo o:|b:gg_go| _g:|Jo J_go__o. _g_g: :_b_rogo |o__:_o: r_:g-
_ro:. oorg_go oro o__:oo b_o| or:__o_:b_ o:|b:gg_g_o:b _ro:_
:_ogorog _:b__oo |_og:Jo o_J:o_:. :o o__:o_o| J_rb_g: :-
b:ooro: oo _:__o:, roo b_oo: _o_ogo: _og_:o r:__ro_:b, _:rog
g:ob|_:obo:, o:go| bobJo ,|:_g:|o oo:bo| o_b__o_b_o" :o o__:o_-
1_ o|:_r: (Weinstein & Mignano, 2003). b_oo J_rb__go o_|:o_ o__:oo,
_ob|_g_:b_o| _:bo:r_oo :b_: __|o_r_o, roo_go_ |b:gg:|o:b _:_:-
gJor__go |_roo1_go orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg__| _g:go_o_o_r
_:bo:r_:| _b_g_:. ogo, o_oob_ o__:oo _o |:J_:go |_ogo| o:|b:g-
g__go o_o, roo_g|:_ :b:og_o| _|o_ogoo: |bg: _|o_ogo_o:b
_ob_: b:|b:ggo.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
_: ganavrceT
o:|b:gg_go| oro__|oob:g-
o1oo (lv, 2). _:ob__o |:__-
o:ro :bgoo:r_: :b:og_o|
_|o_ogooo| J_|:b_ bob_o|:
_: |_:_o_o| _oobgoo. _ro-
_roo _g_g:1_ ooo_g:r_goo-
_roo__go :oo__o:: Educa-
tion Week. oo|o _g___rob_go
g:ro:b_o obog_o oo|:o:ro1_
www.edweek.com.
9
orenovani I klasi. gogo:b:| _g:|Jo 25 oo|b:gg_:. o:oo _or:gg_|o:
:r_ o|_ _o_o b:bo:, r:_ _ooobo_o| r_|o_go_o_:b b:oogo_:, _:b:rb_-
b_o _o _ bo_:r:_:_:b, o__|o_o_:b, o__r_o _ ro_o_:b _: ob__r:|o_:b.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo :gJg_o |_og:Jo J_|ggo|:| obgo|_r _b:1_ :b
|r_g_oo g_r o___g_g__b_b, :b o:go:b _o_: o_o_b_b, ogbo|Jo, l _g:-
|o| _:|r_g_o| J_o__, gogo:b:o oo__bo J_ogo, roo :gJg_o: r:oobo|
oob__goo :og:go|bob__go |:|b:ggo oror:o: _:ogo_|. :|_oo oo_b_g:
_o oo:b :b:ooro:, roo o:|b:gg__go |:|b:ggo bgo| _:|:b_o|Jo :gJ-
g_o|ogo|, |:|b:ggo oror:oo| __ro :_gog:_ :_o| oo1boo, :_g_oo-
g_| _|o:b_r _b:1_ :_:r__:, _: ro__|:_ _:rbo_b_:, roo oo|b:gg__-
o obgo|_ro _bo| J_|:|b:gg:_ o1:_ o_gb_b, oo|o __:oorog:_ |b:gg_:
_:ob_o. gogo:b:| :r |_r_:, roo oo|o oo|b:gg__o _:b:rb_bo :gJg_o|:b
:oo__oo :b o:oogo| _g:ro|o| o:rgo_o oo__r:o. o| :gJg_| b::b:g-
o|__: _: |o:o:_o| robo:| __gog__: o:oo _|o:b_ro b:rooo:g:goo|
ooo:ro _: _g_g: J_|:og_go:| o__b__:, r:o: :gJg_| obgo|_ro _bo|
___o _:__g_:Jo _:bo:r_o_:.
gogo:b:| oogo_obo oo|b:gg_o: ooo:ro o:_:go:. o| o:_|oo:g_r:_
__ogo| :gJg_o _g_g: |:goro r_|_r|oo, _g_g: |:bo| o:|:goo _:b-
_r_oo, o:_r:_goo, __r:_o _:r_oo _1r_bg_g_o| o|_, roo :r_ _ro
:gJg| |b:ggo|ogo| |:goro |:J_:g_: :r _::_g__|. r:_ o:o:g:ro:, o|
o:o ___o_|o oo_b_g_o|__b o__oog:_ :__1_|. ,gogo:b:| o:|_bo|o_goo|
robo: oo|b:gg__o| ooo:ro :J_:r::. . . :|_oo oJgo:oo oob_oo_oo: _:
_b_rooo oo o:go| oo|b:gg__| b::b:go|_|, :__1_|, :og_g| _g_g:
|:goro rb_g:|, :__| _: o:oJo ob__r_|| :_gog_|. oo| oo_r oo|b:gg__-
o|:ogo| J_o:g:1__go __ooo _o_b:go:. gogo:b:| :J_:r: o_:_r:g_ro
bogo :_g|, o|, ooo|:ogo|, roo :gJg_o|ogo| o:|:g: :_gog:_ :__o:_o
o_o| :b|bo|:| o_|o_:|, _|_o__go:_o:|, oooo_:| o__b_| (Weinstein &
Mignano, 2003, p.14). |:__o:ro oo|b:gg__o| ___o J__boo| oo1boo o| o:o-
o:b |:bgJo oo_o|. gogo:b:|:ogo| |b:gg_: :r: o:r_o |:o_J:o, :r:o__
_bogr_o| |_ogo:.
gareubnis skolis me-5 klasi. __bo bo_-__r|o| __b_rJo o__:r_ :-
r__bo| _:b__ooo |_ogo| o_-5 _g:|o| o:|b:gg__go:. oo| _g:|Jo o:g-
oo_rogo :ro:b oo|b:gg__o |bg:_:|bg: r:|o|, _obo__ro b:rooo:ggoo|,
_bo|: _: |bg:_:|bg: J_oo|:ggo| o_ob_ o_:bo_:b. __bo _o_ oboJgb_go-
:| ,b_ro| oro__||" :bog_|. oo|o oo|b:gg__o b:Jrooo| __r oorg_-
g:_ oob:b:1| :|r_g__b, J_o__ o:| _g:|Jo :bobog:g_b, :|bor__b,
_: obogo_ J_o__ :_g__b__b. oo|b:gg__o _og_g__o_r _rb:g|:_,
:g|__b. :oo| ooroo:_o oo1:bo __bo|ogo| oor:_o ob__r_|_o| :1o:r_-
::. o|obo __b| o_:bJo :r|__g orog_o_1_, bb_|: _: |:__o:r JoJ1_
_|:_r_o:b, __bo _og_gogo| oo_go| _ro| oo|b:gg__| b_rogoooo
o:|_bo :|__|. o| __ogo| |:_b_o|o___g_go |:b_o| J_|b:gg: r_:g-
_ro _bogr_o| grogJo b:roo:bobo|. oo|b:gg__o o__:bo| __o|o|__o:|
_.b. ,Field Trip to the Sea _oooo___r_go oror:oo| :oo__b_oo |b:g-
go_b (Sunburst, 1999). |:1o:_o_rogo |:b_o| J_|b:ggo|:ogo| o:| oro
o:o:Jo :_g|. :o o:o:J_o|:| ooroo:_o :___b_o o|_oro:1_ __o__: - _roo
:o_ro_o| o_go_ro oo|:bg_oo| __g__r:|, bogo o_or_ - :o_ro_o| _ogo-
bo1:_o:| _b_:.
oo_go bgo| :bo:ggo:Jo __bo _o_ __r:___:| :___g| oo|o oo|b:g-
g__o| |o_o:g_r _: _oo_o_r :bgoo:r_:|. o| __ogo| oo|b:gg__o:
:oo:go|ob _: o|b:ggob, r: :ro| o:|_bo|o_go: _: |:o:rogo:bo:, r:
|:b_o J__o| |:_b_o|o___g_go _: |:1o:_o_rog o__bo_r_:Jo. oo|o
_:oo_o___g_: :J_:r:_ b:b|, bgo| _:|:b_o|Jo _g:|Jo b_|_o| J___-
daukavSireT sxva Tavebs _:
ganavrceT
__bo| ,b_ro| oro__|o oo|b:g-
g__o| oo_r :oo_g__b__go
b:Jroo_o, _rb:go| b:r-
oo_: _og_gog_ _| ,__bo|:_oo
oo_ooo| |:J_:g__o:.
:_boJb_go o_o: o_-!3 o:gJo:
:bbog_go. __bo| ,__g_:o:
_:bobo__go: _g:|Jo _:__-
bogo b_|_o|:_oo obog:_o_ro
oo_ooo| o::gooo: (:o o_o:|
o_-!2 o:gJo :bgobog:go).
10
b:|: _: o:o :bgoo:r_:Jo :b__b|. __bo _: oo|o o|b:gg__o _g_g: _:__-
ooo _: _:r_o_ooo _:__oro| :bboggo| J_o__ _g:|o|ogo| :__b_b
,__g_:o: _:bobo__go:|, |:_:_ oo|b:gg_o: __g__o: b:oo_:go-
__go. _| __g__o ooo_oo| _g_g: oo |o__:_o:| ooo_:g|, roo_g|o_
,b_|o| _:_g:| oooobog|.
inkluziuri klasi. _goo_o obo_ro _: oog:o:r:__ :gJgo o_o. o:_:r:o-
o|:| oo :_gog:_ oo:b|ogr__: ooobro_|, o:r:o _oobg: :r J__ogo.
oo|o orog_o_o |b:gg:|o:b _:_:gJor__go |_roo1_go |oro_g__o|
J___o o_o, r:_ :ooob:__o_: |o_bo| _: ob__g_goo| ob__r:_oo|: _:
go1_:g_ro o_b|o_r_o| |oob_g_Jo. go1_:g_ro o_b|o_r_:. ro__|:_ oo
b_r:| __ogo_:, _g_g:__ro _roo:b_oJo _r_o_:. _o__oro b_b|o _:ooo
_goo_o| o:|b:gg__go:b, oo: r:|_go:b o_J:o_:. oo|o oo1:bo ob__b-
|o_ro |b:gg_o| oo__go| J__ob: o_o, roo_go_ :b|:__or__g:_ _go-
o_o| ob_ogo__:g_ro |b:gg_o|: _: oo|o orog_o_o| :_oo_bgro|__b
o_b_o_: ooo:ro_go. ooo__gbo bgo| :bo:ggo:Jo _goo_o, |:__o:ro
o__:oo| _:bo:r_oo, |b:ggo| |:__o:ro o_oo_o| __|o_r_o :b_:. :o
o_oo_o| :oo__b_oo o:| |b:gg: _:oo__o__g:_ J__ogo, o_o_: |b:ggo|
r: |_r:__o_o r: _ro| _b_: :oo___b_ob:. _goo_o| :1roo, oo_b_-
_:g:_ ooo|:, roo _| |_r:__o_o :r_ o|_ :_gogo J_|:|r_g__go:, o:o
J___o :_g|! (Hallahan & Kauffman, 2006, pp. 184-185).
gaZlierebuli maTematikis klasi. og_: or_oo _: _:rog gogob|_ob-
o: (!8) :_b_r_|, roor o_J:o| |:J_:go o:o_o:_o__ro _g:|o| __|o_r-
_o o:|b:gg__go r_b_o oo|b:gg__o:b (o:|:go| g_r:_oo :oobg__go
:r__goo|:|). ob__r:g_o| :oo_g:bo| |_r:__o:|o:b _:_:gJor__go
:_g_oogo| :b|bo|:| _ro-_roo: oo|b:gg_o o_g:, roo :o bobo| :r_g__-
go b:bogo :g:g__1_ oobg__rogo b:b|. r_b_oo _g:|| o:|:go| or:bo-
1_o| oro__|o| :b|b: _:_b_o - o:go_:b _g:|| |obog: ob__r:g_o|
:oo_g:bo| b_g|:_r_go |_r:__o_o| 1o:_o ___g_o| b:oo_:go_:.
r_b_oo o:oo oo|:1r__o _g_:|ooo :bobog: _: oo|b:gg__| |bg:
oo|b:gg__o|ogo| :__:ro o:|:go| :b|b:Jo _:_bo:r:, :o:|o:b:g_ |:-
__o:ro oo|:1r__o| ___|_o:b _:_:gJor_: |obog:. oo_b__:g:_ ooo|:,
roo o:b _g_g: __oogobogr_go oo|:1r_: :o:1r:, _:_:1_ obogo_
ooroo:_o |_r:__o_o b:oob_r:. :_g_oogo| ogo| oo|b:gg__o|ogo|
bobo_:b :__:ro o:|:g: _:r:_ _:g:__g _: |:|:r_go |:b_goo-
_g:b_go_ :_:o__:. :r_: :oo|:, o:o ___o_|o b:roo__b: J___ob:o,
roor b:__oob:o _: :_oo ro_go o:|:g:.
r:| b__:go :o |:_g:|o oo:b_Jo? o:|b:gg_g_o |:__o:r oo|b:g-
g_o: oo__b_o:g| b__:g_b. o|obo oog:go|bob__b oo|b:gg_o: |bg:_:|bg:
J_|:og_go_| _: o:o or:g:g__rogb_:|: |bg:_:|bg: _b:, |bg:_:|b-
g: |o_o:g_ro o_oo:r_o:, |bg:_:|bg: J_|:og_go_o _: __b:ro:.
o|obo ob|_r___or_:|: _: J__:|_:| oo|b:gg__o| |:goro__| _b_:
_|:_:__b. o:o _b_: J_ogob _g_g:1_ :|_r:___go _b__o, rooro_
o::goo:_ ob__r:g_o:, _og_go oo|b:ggo|ogo| :|:_o :b:_ob. _:
:r_: :oo|:, :r|_o| :b:go ___bogoo_o _: o_oo__o. o:|b:gg_-
g_o: o|obo _:|:b_go oo1:bo| oo|:_b_g:_ _: :r: obogo_ oo|b:gg_o:
:|:roo:_ _b_: :ooo__bob. :r_: ooo|:, roo _| __|o_r__o __ogo_b
oo|b:gg__| :_:__oo_ro o:|:g: J_:|b:ggob, o|obo oooo__go oo|b:ggo|
_oo_o_r |:goro_:| oog:go|bob__b. o|obo o:oJo ogooJ__:|_o| :o:_-
g_:|: _: o:|_bo|o_goo| roboo| :_gog_:| __ogo_b. o_ bg_b
:o o:|b:gg_g_| |b:ggo| oorg_gog_ __o_:b _:g:_gor__oo, _:gob:b:go
|:__o:r _g:|Jo, o_ r:o__b _o_o |o_robogoo _o:g_b |:|b:ggo oro-
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ro_r_ oo|_|, __oro_Jo
(o:|:b_|__o) o:r_ob g_o_r
_obo| |_og:Jo :g_r:|
oro___o| _:o__ob__go,
oo|b:gg__| ro_bg_o|: _:
|ooog_o| _ob____o:| _o1o-
__ro oogg_b_o| o_Jg_ooo
:|b:ggo|. o|obo o__roJo
b:_o:b, orb_g_b _ro :b_r_-
:|, roor_ |:b_o| b_r_og|
_: oo|b:gg__o J_oo|gg:|
_: :|gg:| _:__oo _:
_:r_o_oo ro_bg_| __:gJor_-
_b. o|obo o__roJo o1:gro-
:|, :b_r__o| r:o__bo-
o|: _: o:oo ooo:ro_g_o|
:og:go|bob_oo, o:o_o:_o__r
_b:1_ o:robo:b. o:|b:gg__go
:o |:J_:g_:| o:b:o ooo:ro:g|
|:b:o oo|b:gg__o|ogo| :g-
_ro| _b: :|:_o :r :b__:.
:_boJb_goo oo|_|o o:o_o:_o-
_:| o:go|o oo|b:gg__o|ogo|,
__ro obo:r_g| _: :_gog:_
:__o:_| b_o|. __ro o__o
ob_oro:_oo|ogo| b:o_oob_o
Moses, R.P., & Cobb, C. E. Jr.
(2002). Radical equations: Civil
rights from Mississippi to the
Algebra Project. Boston: Beacon
Press.
11
__|| _: r:o__b _o_o |o_robogoo :|b:ggo:b _bogr_o|: _: |b:gg_o|
ooroo:_ oro____r_| (:b::b:|). o:o J__ogo:o obogr_g:_ J_:rogob
_: J_:|borob |:Job:o _:g:g_:, oo:b_obob oo|b:gg__o| :_:____:,
oo|__b |boro ooo:ro_g_:, ::b:bogob o:|:g_o, J_:rogob g:bbo|
o:bb: _: _og_gog_ :_boJb_go:b _ro:_ o|obo :_o_|or__b _: J___:_
:b|:1_gr:g_b o:oo _ro-_roo oo|b:gg_ r:_oo :ro| :|_ _:_gogo.

ase rom, ra aris kargi swavleba? _:ro |b:gg_: o__bo_r_:: o_ b_-
gogb_:, o:|b:gg__g1_ oro_b_or__go g___o: o_ oo|b:gg_1_ oro_b-
_or__go :_oob_b:, 1o:_o o_oro_o| :b:_b:_o o_ |o__:_ooo :b-
ooro__go or:__o_:? _:r o__:o| _:r:_ :b|b: J__ogo: o_ _:r:_
_oobgo| _:|o:, ,|__b:1_ o_ooo ro_bo" o_ ,o_1_ro:"? _| _oobg_o
bg_o| o:boog1_ o|oo|. o_g_b| |bg: _g:|_Jo J_|:ogo: J_bg__o o__bo-
_r_go, o:|b:gg__g1_ oro_b_or__go, o_oro:1_ _:__ob__go |o|__-
o_o| _ro_o_:|. o_g_b :b__oo o|:booo, :oooob__go, oo|b:gg_1_
oro_b_or__go, _oobgo| _:o|o_go o_1_ro. :ro| o_ :r: _| |boro 1:?
oo_oo :bgobogoo :b_o_b__o.
_ro-_roo oo|:1r_oo |b:gg_: o_oro:1_ _:__ob__go o__bo_r_-
::. _|o_ogo_o bg_o| o:boog1_ :gJg_o| :1r_| _: robo_| |b:g-
go_b_b. o:o :ob__r_|__:o o_ roor |b:ggo_b :gJg_o, r: :b:oo-
ro_| oo_og:_o:|, r: :gg_b: :_g| |b:gg_:| _:|b:gg:1_. _| 1o:_o
_: :|_r:___go _ob____o_o |bg:_:|bg: _ooo| |o__:_o_Jo :ooo_-
_b_:. r:_oo |gor__:o o:|b:gg_g_| _g_g: :o _o_bo| b_g:b:go ob-
__ror__:_o:? o:|b:gg__go: :r_g__g ___| oo:bbo:, roo |:___o_|o
o:|b:gg__go o|::, roo_go_ |b:gg_o|:| :r: obogo_ o_oro:| ooo:r-
o:g|, :r:o__ _:b_gogb__go: oo:Jo, roo iazrovnos _ro:_ _: J_oo-
_o___oo:_ |b:gg_o| J_|:b_. (Schon, 1983). o__:o_|, roog_o_ :o
oo|:1r_:| o1o:r__b, oo:bbo:o, roo |b:gg_: ,_b_: J__|::o_o__| :oo-
_:b:|, _ro|, :_og|, oob:bog__| _: Job::r||, bogo |bg:_:|bg: |::bo
o_gg_: :o o:go|__r__o| oob__goo" (Leinhardt, 2001, p. 334). J___:_, 1_-
oo:_boJb_go oo|:1r_o| oob__goo |b:gg_: oo__b:_ _ooog__|_ro:, roo
_og_go :b:go |:bo| J_|b:ggo| _: _og_go :b:go _g:|o| J_oobg_g:Jo
_og_gogo| :bgo| oo_o_r_:: |:goro.
dafiqreba arCevanis gakeTebisas (an-an). :_:oo:bo: _o___|o: oo oo|:1-
r_:| _o:bbo_:, roo o:|b:gg_g_o o_oro_go _o_boo :_g_rgogbo _:
J_oo_o__bo _b_: o_gb_b. o:o |bg:_:|bg: |_r:__o_o| :oo__b_: _:
:bgo| :ooob_: _b_: J__ogoo. o|obo _g:|o| o:rogo| _gg_g:1_ _:-
__ob__g ooroo:_ b_rb_| _b_: _go_b_b, o:r:o :o:g_ro_g:_ o:o
_b_: J_|b_g__o _b:ro _: ::bb__o |_rgogo _:__bogo b_|o J__g:gob,
o_ :o __:b:|_b_g| |o__:_oo| _ggog_: _:rb:bo|. o:|b:gg_g_|, ro-
or_ 1o:_o o_oro_go _o_b: |gor__:o, :|_g_ |o__:_oo| |o__o_o-
__ro :bggr__o| _b:ro. o:o _b_: J_ogob ,1o:_:_ oo|b:gg_o: :_:
oo o:go|__r_:o:, roo_go_ _:o:b:|o:o__go: :o: o_ oo :|:_o|:ogo|,
__g__ro|: o_ _g:|o|:ogo|. oo|b:gg__o: _b_: J_ogob ob_ogo__:g_o|
_:b:bg: ____o| J_|:b_ |o_oogoo_ro _: _|o_ogoo_ro :b1o:__o|
_ob1_". :o bobJo oo_:bogo o_oro_go o:|:g: _b_: :ooo__boo, ro-
or_ J_o__b_ooo |:J_:g_:, roo_go_ oo_go o_g_bo _:ro_ro| :bo:g-
go:Jo oogrogo orog_o_o| (|oro_g__o|) :oo_gg_g:|: _: :__o:Jo
_:_bo:r_:o (Leinhardt, 2001).
oor:_:_ o_ goo__ogb_, roo o_g_b :b__oo o:b |:__o:r |::bJo
ro_b_o, o:o o_b_oo ,oo|b:gg__o| ob:r_1_.
gogo:b:, __bo, oo: _: r_b_o __|o_r_ o:|b:gg__go: o::goo_| b:r-
refleqsiuri _ |:1ro:bo _:
:ogro:bo, oo:1rogb_ o:|b:g-
g__go, roo_go_ :bobog:g|
:bggog |o__:_o:|, ::b:go1_|
r: _: r:_oo ::__o:, r:o:
:oog:go|bobo| roor _b_:
::_o_o_|o| |b:gg_:.
12
oo:__b_b. ooo|:ogo|, roo oog_ _oobg:| r: :ro| _:ro |b:gg_:? |bg:
r:__r|oo J_gb__oo oo_oo :bgobogoo o_ r: o_o:b __|o_r_o: o:|b:g-
g_g_o:.
eqspertTa codna
eqspertma maswavleblebma |b:gg_:Jo :r|__go orog_o_o| :|-
:_:_ _o_bo| |o|__o_o :b:goo:r_|. o::gooo|:ogo|, ro__|:_ _:ob__o
o:|b:gg__go oo|b:gg__o| oo_r o:o_o:_o_o| :b o|_oroo| __|__Jo _:J-
g__g J___oo_| bg__:, _g_g: :r:|boro o:|_bo oo|ogo| ooo_o| _ro-
b:or:_ J___oo::. o:Job ro__|:_ __|o_r_o o:|b:gg_go|ogo| :r:|boro
o:|_bo _o_bo| o_o_:ro |o|__oo| b:bog| b:roo:__b|, roogo| oob__goo-
:_ |bg:_:|bg: _ooo| :r:|boro o:|_b_o| :oo_bo:: J_|:og__go, __roo_
_o _:Jg__go J___oo: :__roo| r:go o_ ob_oro:_oo| b:_g_oo|
J___o:. :__rooo :oobg__go J___ooo| :oo|bor_o| |:___o_|o |:-
J_:g_: :ggogo o:|:go|: _: b:_:r__go |:o_J:o| b_g:b:go :b|b: _:
:o_or_::. ooo|:ogo|, roo _:grbo_b__o b_g:bg: :b|bogo o:|:g: :|-
:_o o_o o_ :r: oo|b:gg__o|:ogo| |bg:_:|bg: o_oo__oo __|_or_o|
b:_:r_:: |:goro. _:o:__oo, __|o_r_ o:|b:gg_g_| b:o_go oo1b_o
:_go _: |:__o:ro oo|b:gg__o|ogo| _oo| J_o_J:g_o|:| o:o ob_ogo__-
:g_ro:|:_ oog:go|bob__b. _| o:|b:gg_g_o oo:1rogb_ or:__o_o|_o
:ro:b (Floden & Klinzing, 1990; Hogan, Rabinowitz, & Craven, 2003).
r: o_o:b __|o_r_o: o:|b:gg_g_o: o|_oo r:_ o:o _bo:r_:o o_gb_b
:|_oo b:ro:___g_o? goo J_go:bo: (!87) :_boJb_go _oobg: J_o|b:gg:.
o:b oro__|o_go _o_bo| Jgo_o :r_:go| (|__ro|) o__b_o_o_:_o: oo:b-
_ob:. __|o_r_o: o:|b:gg_g_o: o_o:b:
!. :_:__oo_ro |:b_o, roog_|:_ o|obo :|b:ggo:b |:bo| Job::r|o|
_o_b: _ro:: _: _roo_ro_:_:gJor__go.
2. |b:gg_o| 1o:_o |_r:__o_o, roo_g|:_ ooo:ro:g_b _g_g: |:bo|
|b:gg_o|:| (o:. |:_g:|o oo:bo| o_b__o_b_o| ooroo:_o orob_o-
o_o, ______ro |b:gg_:, _: J__:|_:, roo_g|:_ o_g_b :o bobJo
:ooo_oob:go).
3. |:__o:ro |:bo| _: |bg:_:|bg: _obo|ogo| :b|:1_gr_go |:|b:ggo
o:|:g_o _: oror:o:.
4. |b:gg_o|ogo| |:bo| o:go|__r_o| _o_b:: :r_g__go oo|b:gg__o|
_: :r_g__go _b__o| :b|:__or__go |b:gg_:, o::goo:_ roor
:_o_| _:r_o_ooo ro_bg_o| :b|b: |_|_o J_|:og_goo| o_ob_ oo-
|b:gg__o|ogo|.
5. oo|b:gg_o: o:go|__r_:bo _: __g__r_go __|g_o.
6. o| ooro_o, roo_gJo_ o|obo |b:ggo_b b_gog_o, o_or_ ____o,
_b__o, _g:|_o, |_og_o _: |:1o:_o_:.
7. |b:gg_o| oo1b_o _: _:boJb_g_:.
ooroo:_o _:__oro, roo_go_ J_|:ogo: :r_ o|_ b:og:_ b:b| 1_oo-
b:oooggog ogo|__Jo, |:__o:ro o:go| J__bo:: o_g_bo oo|br:__:bo,
|oogo_r_, |o|_|___o, |:__o:ro __g__r_go b:rooo:ggo:. obogo_
|:__o:ro o:go| |r_go J__booo b__: J_|:og__go |:__o:ro oo|b:g-
g__o| :_: _: o:oo __g__ro| o:_ogo|__o:. __o _ooo _: :g:b _b_oo
(2002) :_boJb_|, roo o:|b:gg_g_|, roog_o_ _ooob:b_o __g__ro|
b:rooo:__bg_o :ro:b, |:__o:ro oor:go| oo_o: :r|__go| J__boo|
|_rgogo _b_: _ob__o.
:_boJb_go b:oob:og:go |r_g_o_ogo :r::. _b:_o:, _roo __r|o o_g_b
daukavSireT sxva Tavebs
_: ganavrceT
o:|b:gg_go| oro__|oob-
:go1oo (lv, !) oro__|o_go
1r_:, or:__o_o|o: o_oo _:
_g_ooo b:oooggogo _rogb_go
or:bo1:_o_o oo_go _g__bo|
o:|J_:oo :_go b:rooo:__b-
go_o _: _ogo:g_o, roog_-
o_ r__g:r_g:_ :_:r__b
:_boJb_g o_o:|o:b _:_:gJor_-
_g _ob__r_b_o_|, |:_r_|
_: J_bg__r_| |:__o:r |__roJo
|b:gg_o| o:b:o__rog_ :oo_-
_og_o| :|:1o:r_g:_. ob. _g_-
ooo b:oooggogo g_-__r__o
oro__|oob:go1oo|:_oo o:oo
_:oo_o___g_o| :|:_bo:_.
www.ncte.org
www.reading.org
www.nsta.ogr
www.ncss.org
www.nctm.org
eqsperti maswavleblebi _
:oo__ogo, b:ro:___go o:|-
b:gg_g_o, roog_|:_ b:oo_:-
go__go :_go orog_o_o|
:_:gro| o_oo__o. |b:gg_o|
oro__|o| _: Job::r|o| J_|:b_
o:oo _o_b: _:r:_ or:bo1_-
_go _: _:roo:.
13
|b:gg_o|ogo| |:goro |r_g ob_oro:_o:| g_r oo__oo. _:__o: o|o_,
roo _g_g: __r|o| :gg: __|o_r_ o:|b:gg_g:_ g_r :b_oo. :oo|ogo|
_ro _: :oo__og_o:: |:goro. o:r:o _roo r:o __:o: _ :b:og_o|
_|o_ogoo: o_g_bo oro__|o_go _o_bo| :_gog_:| _:_bo:r_:, gob:o_-
:b o__:oo_ro _|o_ogooo| :r|o |b:gg_:|o:b _roo_rooo| b:oo_:-
go_::. ooo|:ogo|, roo :b__ _:ro o__:oo (o:|b:gg__go) |:goro::
|:__o:ro oo|b:gg__o| J__bo: (bob:o__:r_ bobo| l b:bogo), |b:gg:
_: oo_og:_o: (ll b:bogo), |b:gg_: _: J__:|_: (lll b:bogo).
ganaTlebis fsiqologiis roli
:b:og_o| _|o_ogooo| :r|_oo| o:boog1_ _::bgo_oo !00
b_go oo| :r|o:b _:_:gJor_oo :r:_ro _:o:o| _obo: :_ogo. 1o|
|__r:, roo :b:og_o| _|o_ogoo: _|o_ogooo_:b oo___go _o_bo|
J___o: _: o__o :r:__ro _: o| |:_g:|o oo:bJo oo_o___:| |b:ggo|.
|bg_| _o oo:bbo:o, roo o| _|o_ogooo| o_oo_| ooo_:g|, roo_go_ _g:-
|o| _: |_ogo| _bogr_:| |b:ggo| (Brophy, 2003; Wittrock, !2). o|_oro:|
o_ :_:gb__:go, _:gob:b:go roo :b:og_o| _|o_ogoo:|: _: |b:gg:|
Joro| :bgo _roo_ro_:gJoro :r|_o|.
ramodenime saintereso istoria
_roo J_b__goo :b:og_o| _|o_ogoo: o:g1__ b:b_:1o_go
_o|_oogob::. :b:og_o| _|o_ogo_o og:_obo|: _: :ro|_o-
__g_| oo_r :bbog_g |:_oob_| o:|b:gg_go| rogo, |b:g-
g_o| o_oo__o, |b:ggo| _b_: _: o:booo__gro:, |b:gg:1_ 1_-
oo_o___o| oboJgb_go: ___|:_ _o |b:ggo_b. !500 b_g| _:b
gog| _ob_: _ro:_ o:b:o__rog_ oo|:1r__o or:__o_o| _or_-
_g_o| J_|:b_, oo|b:gg_o: ob__r_|_o| :og:go|bob_o|
:__og_go:1_, oo|b:gg_o: ob_ogo__:g_ro
o:go|__r__o|:_oo |b:gg_o| :_:o_or_:1_, oo-
|b:gg_o: b:o_J_gro| ogooJ__:|_o| _oor:__|o-
:1_ |bg_o:b J__:r_oo. !700 bg_Jo _oo_bo_|o:
bob_|: _: |b:gg_:Jo go1_:g_ro _:bo:r__o
_::o_go_r:. oo :_b:___:, roo |b:gg_o| oo1:b| :-
_: _: :r: _:o:b|ogr_: b:roo:__b_: (Berliner, 1993).
oo_oo b:go__o bob _|o_ogooo| 1o:_o _gg_go|:__b.
J__ro__g J_:__Jo _|o_ogoo: o:go_:bg_ |b:gg_-
:|o:b o_o _:_:gJor__go. !80 b_g|, :o_ro_:Jo :rg:r_o|
oro__|oro:, _ogo:o __oo|o: _|o_ogooo| _:ro b:oo:_-
:go: _: o:|b:gg_g_o|ogo| g___o:o: |_ro: _|o_ogoo:-
|o:b _:_:gJor__go |:_r_o o:|b:gg_g_o:b J_oo_J:g:. _|
g___o_o _g__bo| o:|J_:oo o:|b:gg_g_| |:1:_b_go |_o-
g_Jo b:__:r_:o _: !8 b_g| :oo_g__b_:. __oo|o| |__-
__b_o: _. |__bgo ogo: :o_ro_o| _|o_ogoo_ro :|o_o:_o:
b:oo:_:go:. oo|o _o|_r_:_oo| o_o: :gJg_o| oo_r |:o_:ro|
:_: o_o, oob:__o_o| J_rog_:Jo o:| o:|b:gg_g_o _bo:r_-
o_b_b. ogo: o:|b:gg_g_o o:oo oo|b:gg__o| :bgoo:r_o|
J_|b:ggo| ___:g_ro _:_gorg_o|__b b::__1: 1_|_:_ o|_,
roor_ oo|o ___:, o:|b:gg_goo|:|, o___o_:. ogo| oob:__o _ob
_o_oo bo_:o| _bog_r|o___Jo g:or:_oro_go |_og: _:::r|:. oo oro-
__|o_r_o o:|b:gg_g_o :r:
obogo_ _go_b |::b|, ro-
o_g|:_ :|b:ggo:b, :r:o__
o_o:b o_ roor _:_-
_:gJorob :_boJb_go|
Job::r|o |:_g:|o
oo:bo| oo_o: :r-
|__g |:o_:ro| _:
o_ roor b::__1ob
oo|b:gg__o |:bo|
J_|b:ggo|__b.
14
r_|_go :b:og_o| ooor:oo| o:o:_:: :_o:r__go (og:r_, !6).
_ogo:o __o|o| o_or_ oob:__|, o. g. oorb_:o_| o__:oo_ro
_|o_ogooo| oorg_go b:Jrooo (!03) ___ogbo|. o:b !!0 b_g| :b:-
og_o| _|o_ogooo| _rb:go _:::r|:. oorb_:o_o: _gg_go| oo1boo
|:_g:|o oo:bo_:b g:or:_oro:Jo :_:b:_gg_o| oro__|o _:ob_o -
:_:b:_gg_o| oro__|o, roo_go_ __oo|o|: _: ogo| oo_r __g__-
g_o_ogo o_b:. :_o:r__go:, roo oorb_:o_o| J_b___g__o o__:_ go-
bro:, r:_:b:_
|b:ggo| _:bob_| g:or:_oro_Jo _o__:, _: _| _:bob_o _b_: _:b-
_rogo_o r_:g_r _g:|Jo o:oo :_:oobo_o| :r_J_. 50 b_go _:|gor_:
|b:ggo| _|o_ogoo_r _gg_g:|, roo |:_g:|o oo:b_Jo _:r_b__go_o
(og:r_, !6).
o_-20 |:___bo| oorg_g b:b_g:rJo |b:gg_o| :bgoo:r_: _|o_ogoo:|
_o__g __ro _:_:bgog_:. o|_oo _|o_ogo_o|ogo| roor_o_ o_gb_b
oorb_:o_o, _:_o :b o:oo oob:___o :r:__ro _bg__go :r o_o oo:Jo, roo
_ro_ro_g:_ _o_ogo_gb_b :o_ro_o| _|o_ogooo| :|o_o:_oo| or_1o__b-
_o, o:b |b:gg_o|: _: |:|_ogo |:b_o| J__:|_o| o:|:g_o| :g_or_o.
:o _oo_o| :bo:ggo:Jo :b:og_o| _|o_ogoo: |_ogo| |:b_goo_g:b_-
go o__bo_r_: o_o (Cubberly, 1919, p. 755). !40-o:b _: !50-o:b bg_Jo
:b:og_o| _|o_ogooo| J_|b:gg: ob_ogo__:g_r :b|bg:g__1_, J_-
_:|_:1_, |b:ggo| ___g_1_ o_o :___b_or__go. !60-o:b _: !70-o:b
bg_Jo _gg_go| ooo:ro_g_:o _obo__ro :bgoo:r_o| _: |b:ggo|__b
:_:ob:_gg:, roogo| _ro|:_ __r:___: ____o_: oo:|, o_ roor |b:g-
go_b _: oo:b|ogr__b _b__| oo|b:gg__o. o:b:o__rog_ :b:og_o|
_|o_ogoo:Jo |b:gg:|: _: :bgoo:r_:1_ __g__ro|: _: |o_o:g_ro
_:__or_o| 1_:gg_bo| _gg_g: oob_: (Pressley & Roehrig, 2003).
r:| b:roo:__b| o__:oo_ro _|o_ogoo: ___|? 1o:_o :bo:r__o|
oob__goo ganaTlebis fsiqologia :ro| _o|_oogob:, roo_go_ J_o|b:g-
go| |b:gg:J|b:gg_o| oro__|_|, o__b_| _|o_ogooo| o_oo__|: _:
o_oro_| _: |:__o:ro o_oro_o, orog_o_o, _gg_go| ___bo_: _: o_oo-
__o :_g|. b:r|_go| o|:g|:_ :b:og_o| _|o_ogoo: ___|:_ |b:gg:|:
_: |b:gg_o| oro__|_| o_gg_g| _: :o:g_ _ro| o__:oo_ro or:__o_o|
:_o_o_|_:| __ogo| (Pintrich, 2000). |b:gg_:-|b:ggo|:_oo ob__r_|o|
b:brogogo o|_oroo| oo_b__:g:_, :ro| _o :b:og_o| _|o_ogoo: oo-
b:oog:ro r_:g_r:_ :oo|:__o o:|b:gg_g_o|:ogo|? ogo| _: ogo|
|b:gg_: obogo_ |:_o :1ro:? oo_oo r:oo__boo_ b_oo _:g_oooo :o
_oobg_|.
mxolod saRi azria?
bg__g_rog :b:og_o| _|o_ogoo:Jo oo__o_go orob_oo_o _o_o
o:go|bo_g:, _roo|: _: _:b:r__go __g:_o |:b|r_o| J___o :J_:r:_
o:o_oo_r:_ __r|. b:gbJo :ro| ooo| ___b_:, roo oo_g:|, _: bJor:_
:oo_b _o__g:_ ,_| boo _g_g:o go_oo!" :bgobogoo _| o::gooo.
Tanmimdevroba: r: _ro__ro_o_oo _b_: ob_goo_g:b_go| o:|b:gg__go:
ooo|:ogo|, roo oo|b:gg__o _:b__ooo _oobgo| _g:|o|ogo| J_:rboo|?
saRi azriT gacemuli pasuxi. o:|b:gg_g_o: oo|b:gg__o :r:o:b-
ooo__gr_g:_ _b_: :oooo:bo|, J___:_ oooo__go oo|b:gg_ oo_g__-
go o_b_: :_g_oogo _:r:_ o|b:ggo|. oo J_oobg_g:Jo o_ o:|b:gg__go
_og_g __r1_ _roo_:oog_ o:booo__grooo :oooo:b_| oo|b:gg_|, o:-
Job _g_g: oo|b:gg_| __o_ob_: o_ ro_o| oog: oo|o __ro.
daukavSireT da ganavrceT
sakvlevad
,:b:og_o| _|o_ogooo|"
200! bgo| :1:_b_go| :oo__-
o:, 36, (2) oo_o_gb: :b:og_o|
_|o_ogoo:|: _Job, ___|,
bg:g, oo ogoo-r__g:_oo|
J_|b:gg:1_, _g:|o| oo:bo|
o:rog:1_ (o_b__o_b_1_), o:|-
b:gg_go| oogo_obo| J____-
1_, oror:oo| :bgoo:r_:|:
_: J_|b:ggo| _ob____o_1_
oogoobro|.
ganaTlebis fsiqologia _
_o|_oogob:, roo_go_ J_o|b:g-
go| |b:gg_o|: _: |b:ggo|
oro__|_|, o__b_| _|o_ogo-
oo| o_oo__|, o_oro_| _:
|:__o:ro_ ::bbo:.
15
kvlevaze dafuZnebuli pasuxi. bg_o| bob o__bo|, ro_o| _: _g_r-
|obo| oo_r b:_:r__go _gg_go| (!77) J___o: :bg_b:, roo _:|o_g
J__oobg:1_ o:|_bo :r_ o_ o|_ o:r_ogo:. o::gooo|:ogo| l _oobgo|
_g:|_Jo :gJg_o| o:booo__gr_go (br_1_) :ooo:b_: _: _og_go :gJ-
go|ogo| b:_oobgo| |:J_:g_o| oo__o:o :_og_oo ___o_| J___:o__
oogo_g:b:, go_r_ oo|b:gg__o| :r:o:booo__gr_go: :ooo:b_:o. o:b-
ooo__g_go (br_1_) :ooo:b_o| ooroo:_o oo1:bo: oooo__go :gJgo|ogo|
_oobgo| oro__|Jo oob:bog_oo| J_|:og_goo| oo__o:. |bg: o_oo_o|
J_oobg_g:Jo, roo_go_ :r oog:go|bob_| _g_g: :gJgo| :ooo:b_:|, J_|-
:ogo: roo_goo_ oo|b:gg_ _r:go_ :oog_o:ro|. _gg_g:o gobg_b:,
roo _oobgo| |:|b:gg_g:_ oo|b:gg__o| o:booo__gr_g :ooo:b_:|o:b
J__:r_oo __ro ___o_|o :g__rb:_og_o_ :r|_o|, o:r:o oo_b__:g:_
J_rb__go :g__rb:_ogo|: o:|b:gg__go _:rbo_b__go _b_: o_o|, roo
or:_____g |:o_J:oJo __g_gog _g_g: oo|b:gg_| __b_: oob:bog_oo|
_: ____:gJoro| oo__o| J:b|o (Teirney, Readence, & Dishner, 1990). _oobgo|
|b:gg_: ___:g_r:_ o_-!3 o:gJo: oo__o_go.
moswavleebis daxmareba. ro_o| _b_: :_oo_bobo| o:|b:gg__go: _:b-
o:r_: |:_g:|o _:g:g_o| J_|r_g_o| _ro| _::go oo_b_g_o| o_ob_
oo|b:gg_|?
saRi azriT gacemuli pasuxi. o:|b:gg_g_o oo|b:gg__| bJor:_
_b_: _bo:r_o_b_b. ogo| _: ogo| _::go oo_b_g_o| oo|b:gg__o
J_|:ogo: g_r_ _o oobg_b_b o_ ro_o| |gor__:o _:bo:r_: :b |:g|_oo
J_|:og__go:, roo _:bo:r_o| obogb:_ _o oo_ro_oo.
kvlevaze dafuZnebuli pasuxi. |:b_r: r::o (!6) :_oo:bob:, roo
oo J_oobg_g:Jo o_ o:|b:gg__go oo|b:gg_| oo|o obogbo| :r_J_ _bo:r_-
:, oggo| roo o:| o:g:_ :r_g_go| _b:ro :r J_|b_g| _:, r:_ o:o:g:ro:,
oog_ :1ro| :ro:b _:b:rb_bo oo|b:gg__o_. oo|b:gg_ |:__o:r o:r_b|
bJor J_oobg_g:Jo :r: o:go|bo_go|, :r:o__ J_|:og_goo| |oobor_| __ro
__:gJor_|, J___:_ oo_og:_o: _g__go|.
klasidan klasSi gadaxtoma. g:g___go: o_ :r: |_og: :b|:__or_-
_g:_ bogo_ro oo|b:gg__o _g:|o_:b _g:|Jo :_:b_oooo b::b:go|o| :b
oo|__| o_ :r: o:o _og__Jo _ro1_ :_r_ J_|ggo| J_|:og_go:?
saRi azriT gacemuli pasuxi. :r:! 1__o__:_ :b:og__go oo|b:g-
g__o _g:|_g_1_ _roo :b oro bgoo o_ :ro:b _o_ro|_o J_|:ogo: |o-
es moswavleebi realur er-
Tobliv `hands-on swavle-
baSi iReben monawileobas.
gaaumjobesebs Tu ara aRniS-
nuli midgomis gamoyenebas
maTi mecnierebis codna?
aris Tu ara biologiis
Seswavlis sxva saSualebebi
(gzebi). pedagogiurma kv-
levebma swored msgavs kiTx-
vebs naTeli unda mohfinos.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
ob. o_-!0 o:go, |:_:_ __ro
___:g_ro ob_oro:_o::
oo_:bogo o:|b:gg_g_o|
oo1:booo:ro_go r_:__o_o
J_oobg_goo |ob:g_1_.
16
_o:g_r oor_:|o:b _:_:gJor__go orog_o_o :_bb__|. o|obo __ro-
|o :|:_o| oo|b:gg__o:b _roo_rooo| _:o_:r_o|ogo| :r_ _o1o__r:_
_: :r_ _oo_o_r:_ :r :ro:b o1:_. J___:_, |o_o:g_r |o__:_o_Jo
_ob_o_o o_b_o:b, r:|:_ o:go:b _o_o oboJgb_go: :_g| |_og:Jo, :b|:-
__or_oo _o o:_:g _g:|_Jo.
kvlevaze dafuZnebuli pasuxi. J_|:ogo:. |:o__g _or_o| _: oo|o
_og__o| oo_r (!3) ,|_ogo| J_o__ _og__Jo _ro1_ :_r_ J_|gg:|o:b
_:_:gJor__go: _gg_g_o: _b:__o, roo o| :gJg_o, roog_o_ __ro
o:_:g _g:|Jo :_:go_b_b (roo_go: ooo:ro |br:_o o_oo_o o_b: :oo__-
b__go) o|_g_ J____b, _: J_oog_: oo_g:| ___o_|:_:_ _o, go_r_ o|
:gJg_o, roog_o_ oo_b__:g:_ bogo|: _g:|o_:b _g:|Jo o:booo__gr_-
g:_ :_:_:g_:o" (g. !05). oo|b:ggo|ogo| _:b_:r__go o_oo_o| :oo_-
_b_o| b:ro:___go: ob_ogo__:g_r ogo|__1_, oo|b:ggo| ob__g__-
_1_ _: |oobo__1_, |bg: oob:__o_|: o_ |:J_:g__1_: _:oo_o___go.
1oo_roo oo|b:ggo|ogo| o:|:go| _:b_:r__go :gg: _: __ro| oo-
|b:gg__o:b _ro:_ o_J:o: o:go:b |:|:r_go:. |b:gg_o| oo|b:gg_o:
J_|:og_goo| oob__goo oor_: __ro ___:g_r:_ :o:g_ bobo| o_-4
o:gJo: :bbog_go.
aSkara pasuxebi? gogo gobo: (!87) gobg_b:, roo :_boJb_go:b _:-
_:gJor_oo b_ro| _gg_go| J____oo:_ _o J_|:ogo: b:o_go b:roo_-
_b: J_g__ob:|. o:b |b:gg:|o:b _:_:gJor__go !2 _gg_go| J___o J_:r-
bo: _ro-_roo o:o:bo 1_oob|_b__go ,roo| _:_:g_o|" (Take Turn) J___o
o_o. o:b roor_ _og__o| oo|b:gg__| :|_g_ o:|b:gg_g_| 6 J___o
|boro _orooo bogo 6 |:ooro|ooro _orooo b:r__ob:. oo|b:gg__o: _:
o:|b:gg_g_o: :r:|boro J____o| _::bgo_oo b:b_g:ro ,:J_:r:_" o:r-
o__g:_ J_:_:|_|. ooo__gbo _gg_go|:| |:b_o| |bg: ___o| !2 |boro
_: :r:|boro J____o b:roo__ob_|. _gg_go| oob__goo o:|b:gg_g_|
_: oo|b:gg__| o:ro__go o:|_b_o _b_: :_rbo:o. !2-o_:b 8 J___o
:r:|boro |:bo| J_rb_g: o_o.
J_|:ogo: _o_roo, roo :b:og_o| _|o_ogo_o o:go:bo _ro| ooo|
:_oob_b:1_ b:r_:g_b, r:_ o|__:_ :J_:r::. 1_oo:_boJb_go o::goo_o
:|_oo o|__goo| |:JoJro_:1_ oogoooo_|. o_ :r_g__go orob_ooo
o:r_og:_ :ro| :_oo__o_go, o| J_|:ogo: :o:r_og__g:_ __r__|.
o|:g|o __boo_bo:, ro__|:_ bg_b bogo_r oo___g:g_| :b :og__| gb_-
_:go, _:r:_ :bgrobogo _: |:__o:r |:_o_Jo _:b_gogb__go :_:oo:bo|
oo_r J_|r_g__go |:o_J:o o:r_og:_ g_bg_b_:. o:r:o bg_b obogo_
g:r_oJo| J___| gb__:go, _: :r: _:g___go oo_o___o| J_|r_g_o|ogo|
:b__g |:o_J:o|. :oog:go|bob_o, roo _og_go _gg_go| J___o _:
o_ ob_ |:ooro|ooro J_|:ogo: __r__| roor_ |:_o :1ro. oboJ-
gb_gog:bo :r: o|:: r:o__b obogr_g:_ __r| _|: o_ o| o__:, :r:o__
o|, o_ r: r:| b:roo:__b| __|_Jo b:___go orob_ooo (Gage, !!).
swavlis gagebisa da gaumjobesebisaTvis
kvlevis gamoyeneba

SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
|br:_:_ b:oo:_:go_o o_g_bogo|
_boogo _gg_go| |bg:_:|bg: o_oo__o.
:b:og_o| _|o_ogoo: or _oboJgb_gog:b_| :oo_:b:| ooo_:g|. _roo
_ _gg_go| :oo__b_: J_|:ogo _roo_ro_:gJor_o| J_|:oobo_g:_. bogo
o_or_ _ |bg:_:|bg: _gg_go| J____o| o_oro:Jo :_oo_:b: _: |b:gg_-
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
b:o_oob_o _: :bobog_o
Gage, N.L. b:Jrooo (|_:_o:)
(!!). |o_o:g_r _: :b:-
og_o| |__roJo b:_:r__go
_gg_g_o| J____o| |o_b:__.
Educational Researcher, 20 (!),
!0-!6. oboJgb_gog:bo _oobg_o:
r: :b:ooro_| o__:oo_ro
_gg_g_oo oo___go J___-
_o| ,|o_b:__|"? r: |:JoJ-
ro_:| b:roo:__b| o|:g|o
:1rogb_:?
17
:1_, |b:gg:|: _: :bgoo:r_:1_ |:_roo J_b___g_o| b:roo__bo| J_-
_obo| o___go::.
aRweriTi kvleva. :b:og_o| _|o_ogo_o |bg:_:|bg: _gg_g_o| J_|-
b:gg:| _o:g_b _: :bor_o_g__b. 1oo_roo o:o:bo ,:_b_rooo:", :b_
o:oo oo1:bo _ro _ob_r___g :b r:oo__boo_ |:_g:|o oo:bJo ooob_:ro
oogg_b_o| :_b_r::. aRweriTi kvlevis :b:roJo :oo_gg_go| J____|,
:oo_oobgo| J____|, |:_g:|o oo:bJo _o:go_o| o::goo_| :b |:_-
g:|o oo:bo| |:_oo:boo| :__oo _: go__o b:b:b_r_| ooo_:g|.
_ro-_roo :_b_rooo oo_oo: :borooogooo_:b :_oo___go |:_-
g:|o oo:bo| eTnografiaa. _obor:_o_go o_oo__o _roo ___o|
_bogr_:Jo ooob_:ro _b_rogo oogg_b_o| J_|b:gg:| ooo_:g| _: :o
___o| :_:oo:b_o|ogo| :o oogg_b_o| oboJgb_goo| b:bg_oo:| __o-
go|. o::gooo|:ogo|, r_b_o|, bob:o__:r_ o:go| _:|:b_o|Jo b:b|_b_o|
|:J_:go |_ogo| o:o_o:_o_o| __|o_r_o o:|b:gg_go|, :_b_r: or_o| _:
gogob_obo| oo_r b:_:r__go _obor:_o_go _gg_go_:b o_o oo_:bogo
(!8) o_gg_g:r_o: ooo|:ogo|, roo :b_|:1_gr:o :b:g__: _: __|o_r_
o:|b:gg__go: Joro| :b|bg:g__o o:|b:gg_g_o| _g:|_1_ ___:g-
_ro _:_gorg_: (:__oo b:b:b_r_o|: _: o:|b:gg__go:b :|:_r_o|
J___:_ oo___go o:|_b_o| b:oggoo) b::_:r_| _: J_o__ _:_gorg_o|
:b:go1o oo:b_ob_|.
1oo_ro :_b_rooo _gg_go|:| o_gg_g:r_o CarTul dakvirvebas oo-
o:ro:g_b. o|:g|o _:_gorg_o| _ro| ooo|:ogo|, roo o_gg_g:r_o: _o___-
_o o:|b:gg_go| _: oo|b:ggo| grogJo _:ob:bob o:g:_ |:_g:|o oo:bo|
:b |_ogo| _bogr_o| oob:bog_ b__o:b. :r_og_, o_gg_g:r_o konkre-
tuli SemTxvevis Seswavlasac (Case Study) ooo:ro:g_b. J_oobg_go| J_|-
b:gg: o::goo:_ o:|b:gg_go| oo_r __r|o| _:_ogo|, :b oo|b:ggo|
oo_r _ob_r___go o:|:go| _:__g_o| |:__oggo:b _gg_g:| _go|boo|.
korelaciuri kvleva. bJor J_oobg_g:Jo :_b_rooo _gg_g: _or_g:_oo|
J____| ooo_:g|. :ooo_ob:r_ oo _:__o_:b, roo !.! _brogo| _: J_o__
o:g_Jo oo_:bogo _or_g:_o_o| _:r:_ :_o|:ogo| _or_g:_oo| _o_-
sqema 1.1
korelacia ar gviCvenebs mizezs
_gg_g: gobg_b_|, roo :obg:b__go oob:_g_oo |_og:Jo oo_b_g_o:b:: _:_:gJor__go,
o:r:o o| :r gobg_b_| oo1_1|. |:1o:_o_o| __oog___o:, o_|:o_ _gg:_o, J_|:ogo:
o_o| roor_ |_og:Jo oo_b_g_o| :|_g_ :obg:b__go oob:_g_o_o| oo1_1o.

_or_g:_o:
__ro o:ro__go g:r:__o
:obg:b__go
oob:_g_oo
o
o
g
_
:
g
:
r
o
|:|_ogo
oo_b_g_o
o
o
g
_
:
g
:
r
o
|:1o:_o_rogo
__oog___o:




_
o
r
_
g
:
_
o
:





_
o
r
_
g
:
_
o
:



_or_g:_
o
:
:obg:b__go
oob:_g_oo
|:|_ogo
oo_b_g_o
oog_:g:ro
o__:ro g:r:__o
aRweriTi kvlevebi _ _gg_-
g_o, roog_Jo_ rog__:
_:bgrog_ooo ob_oro:_o:
r:oo_ |o__:_oo| J_|:b_.
:ooo__b_: _:_gorg_:,
:oo_oobg:, ob__rgo_, b:b_r:
:b :o o_oo__o| _ooobor_-
_go g:ro:b_o.
eTnografia _ _gg_go|:_oo
:_b_rooo oo_oo:, roo_go_
_o__|or__go: _roo ___o|
_bogr_:1_ _: __ogo| b:-
bg__| oogg_b:o: oboJgb_go:|
:o ___o| :_:oo:b_o|:ogo|.
CarTuli dakvirveba - :_-
b_rooo _gg_go| _ro-_roo
o_oo_o, ro_: o_gg_g:ro __-
_o| _bogr_o| ___o :|:_:_
ogooob:_ oob:bog_ b__:.
konkretuli SemTxvevis
Seswavla _roo :_:oo:bo| :b
_roo |o__:_oo| |:__oggo:bo
J_|b:gg:.
daukavSireT realur cxovre-
bas _: ganavrceT
:|og___ro (|:___o_|o)
_:__ooo (!.0) _or_g:-
_o:: bro| r:_o_|o _: oo|o
:rJ_oob_rogo:. :|og_-
__ro (|:___o_|o) _:r_o_ooo
(-!.0) _or_g:_o:: _og_go ___-
_:oo| :bo:ggo:Jo |ob:ogo|:
_: |ob_go| b_o_o| r:o__-
bo:. :|og___r (|:___o_|)
_:__oo _or_g:_o:1_
b:_g_o: o:b_:bo| _or__g_:
_: oo|o _:1_g_go| _or_-
_g_:. :|og___r (|:___o_-
|o) _:r_o_oo _or_g:_o:1_
b:_g_o: o_:_ro| og_oo|
_or__g_: _: o:boogo |__-
b:o__. b_gog:bo _or_g:_o::
ob_o_oo| oo|:bg_o: _:
bo_ oor__go o:b_o| oo_o|
oro__b_o.
18
b:: |:goro, oo_oo r:o__boo_ b_oo :o _ob____oo| :oo_gg_g:| _:g_o-
ooo. _or_g:_o: b:roo:__b| ro_bg|, roo_go_ :bg_b_| or oogg_b:|: :b
or _gg:_| Joro| _:gJoro|, |oogo_r_|:_, ooo:ro_g_:|:_. korelacia
(_or_g:_oo| J_:g::, _o:o:1obo) !.00-_:b -!.00-o__ o_r__o|. _or_g:_o:
r:_ __ro !.00 :b -!.00 :bgo|::, ooo o__o: _roo_ro_:gJoro| |oogo_r_.
o::gooo|:ogo|, _or_g:_o: |oo:_g_|: _: bob:| Joro| _::bgo_oo .70
(ogo_ro _:gJoro), :_:oo:bo| |oo:_g_|: _: |:|:_ro _b_o| ro_bg| Joro|
_or_g:_o: _::bgo_oo .00 (:r:b:oro _:gJoro).
_or_g:_oo| boJ:bo _roo_ro_:gJoro| ooo:ro_g_:| gobg_b_|. dade-
biTi korelacia gobg_b_|, roo oro _:__oro _ro_ro_g:_ o1r__:
:b _g__go|. _roo| ooo:__o| J_oobg_g:Jo o1r__: o_or__. |oo:_g_|:
_: bob:| Joro| _:__ooo _or_g:_o::, gob:o_:b __ro _o_ |oo:_g_|
::bbo: __b__b_o: _:__:gJor__| __ro _o_ bob:| roor_ !.!. _brog-
Jo: :|:b_go |_r_o_o_or__g o:|b:gg__go: oro__b__g o:bg_b__g|:
_: oo|b:gg__o| o:o_o:_o_:Jo oo_b_g_| Joro| _or_g:_o: _:__ooo:
(ro__|:_ b__: |_r_o_o_or__go o:|b:gg_g_o| r:o__boo| 1r_:
o1r__: oo|b:gg__o| o:o_o:_o_:Jo oo_b_g_o). negatiuri (uaryofiTi)
korelacia _go|boo| roo _roo _:__oro| 1r_: o_or_ _:__oro|
J_o_or_:|o:b :ro| _:_:gJor__go. !.!. _brog1_ :|:b_go:, roo o_
:r:|_r_o_o_or__go o:|b:gg_g_o| r:o__bo: o1r__: oo|b:gg__o|
o:o_o:_o_:Jo oo_b_g_o_ _g__go|.
:|_g_ :_|:boJb:go: o| oboJgb_gog:bo :r_oo_:_, roo _or_g:_o: :r
gobg_b_| oo1_1| _: J___| (ob. _brogo !.!). |oo:_g_ _: bob: _or_g:-
_o:Jo: o:_:go :_:oo:b_o| bob:Jo o:__o| __b__b_o: __ro o:_:go:
go_r_ _::go :_:oo:b_o|:. o:r:o bob:Jo ooo:__: :r _go|boo| |o-
o:_g_Jo o:__:|:_. :_:oo:bo| bobo| oob__goo o_g_b J_oogo:o _::b-
go_oo :b|:1_groo oo|o |oo:_g_. o__:oo_ro _|o_ogo_o :b|:1-
_gr:g_b _or_g:_o:| o|_, roo J_ogob |:_g:|o oo:bJo oboJgb_gog:bo
oogg_b_o| bob:|b:r :bggr__:.
eqsperimentuli kvleva. _gg_go| o_or_ _oro: eqsperimentuli J_|:o-
g_go:| :og_g| :b:og_o| _|o_ogo_| og:r:__ob _: J_o|b:ggob
oo1_1o _: J___o. :r|__go |o__:_oo| obogo_ _:_gorg_o|: _: :_b_r-
o| b:_gg:_ o_gg_g:r_o: J_o_:b_| _ggog__o _: :_ro_bgo| J____o.
_oorg_g_| _oggo|: _:go__: oob:bog_o: J_|:_:r__g ___o: r:o__-
bo:. _|o_ogoo_ro _gg_go|:| __roobo monawile _ _.b. cdis piri _-
go|boo| J_|:|b:gg :_:oo:b_| rooro_::, o::goo:_ o:|b:gg_g_o
:b o_rg_ _g:|_g_o. _roo 1o:_o b_rbo ooo|ogo|, roo _:grbo_b__o roo
oob:bog_o: ____o :r|_oo:_ o__b__ro:, o_oo:r_o| oo:Jo, roo
oooo__go oob:bog_ ___Jo :_:b:bog__: J_oobg_gooo oro____ro|
o_Jg_ooo. SemTxveviToba _go|boo|, roo oooo__g oob:bog_| o:b:-
:ro J:b|o :_g| oobg__| oooo__g ___Jo.
_ro :b _ro1_ o__ ___Jo __|o_roo_b_o| b:o_:r_g_o |o__:_oo|
1oo_ro :|o___| _ggo:b ooo|:ogo|, roo _::_gor_b_b :_boJb_g _ggo-
g_:| :b oo|:go_b_g J___|. oo|:go_b_go J___o :_g| o_ :r:. J_o-
_oo b__: oooo__go ___o| J____o| J__:r_:. bJor J_oobg_g:Jo,
|_:_o|_o__ro __|__o _:r__:. ro__|:_ :b|bg:g__o ooobb_g:, ro-
or_ statistikurad mniSvnelovani, _| _go|boo|, oo:| roo o|obo
J_|:ogo: obogo_ J_oobg_gooo b:|o:oo| :r::. _o__g _rob_g _::_gor_oo
!.! _brog|. .05 _go|boo|, roo :o J____o| J_oobg_gooo b:|o:oo !00-
_:b 5-1_ b:_g_o:, bogo .0! _go|boo|, roo :o J____o| J_oobg_go-
korelacia |_:_o|_o__ro
:_b_r: ooo|:, o_ r:o__b:_ :bgo
_:gJorJo: oro _gg:_o _roo:-
b_oo:b.
dadebiTi korelacia
_:oo_o___g_: or _gg:_
Joro|, ro_: _ro_ro_g:_
b__: o:oo o:bg_b_go| 1r_: :b
_g_:, o::goo:_, _:goro_o|
oo__: _: bobo| ooo:__:.
uaryofiTi korelacia
o|_oo ooo:ro_: or _gg:_|
Joro|, ro_: _roo _gg:_o|
o:_:go o:bg_b__go __:gJor_-
_: o_oro| _::g o:bg_b__g|.
o::goo:_, :_:oo:bo| |oo:_g_
_: o:boogo oo| o:g|: _: g_r|
Joro|.
eqsperimenti _gg_go| o|_oo
o_oo_o, roogo| _:rg_Jo_
J_|:o-g__go: _gg:__o|
_ob_rogo, o:boo_gor_: _:
J____o| :_b_|bg:.
oob:bog__oJ__o|oor_o
J_|:|b:ggo :_:oo:b_o :b
_bog_g_o.
SemTxveviToba o|, r:|:_ :r
:_g| :b|:1_gr_go oo__go _:
:r _oorbog_: r:oo_ b_||.
statistikurad mniS-
vnelovani o|, r:_ :r :ro|
J_oobg_gooo.
19
oo: !00-_:b !-1_ b:_g_o:. bg_b| oo_r :bbog_go _gg_g_o| _:bo:r_oo
g____oo :bg|:1_groo oo1_1o|: _: J___o| _roo_ro_:oo_o___g_:
o|_oo _oobg_o| o_Jg_ooo, rooro_::: o_ o:|b:gg__go oo oo|b:gg__-
o| oboror_:| :b__b|, roog_o_ b_:rogo| :r_J_ __o:b |_:oo_:b
_: :__| oo oo|b:gg__|, roog_o_ _goo_ob__ o_J:o_b o_rbo:b
(oo1_1o), ::_:r__b o_ :r: oo|b:gg__o o__ _ro| |:__o:r o_rb_o:b
o_J:o:Jo (J___o)?
_o___| J_oobg_g:Jo :_b_rooo _: __|o_roo_b__go _gg_g: _ro_ro_-
g:_ bor_o_g__:. 1_ooob|_b__go o__bo|, ro_o| _: _g_r|_obo|
(!77) oo_r ,Taking Turn" (roo| _:_:g_:) _gg_g: :oo|o _:ro o::gooo:.
ooo|:ogo|, roo o_gg_g:r_| :__:o _oobg:1_ o:|_bo ,o_ r: _:gJoro:
_:b__oo _g:|Jo oo|b:gg_o: |:_oobg:_ J_rb_g:|: _: _oobg:Jo o:o
oo_b_g_| Joro|", o_gg_g:r_o: r:oo__boo_ _g:|Jo oo|b:gg__|: _:
o:|b:gg_g_1_ oo:b_ob_| _:_gorg_:. J_o__, _o oo|b:gg_o: _oobg:-
Jo oo_b_g_o| J___r_: oo:b_ob_|. o:o :_oo:bob_|, roo oo|b:gg_o:
:r_g__go b_|rooo :ooo:b_: _:_:gJor__go o_o, _or_g:_o:Jo o_o,
_oobg:Jo o:_:go __g_o| _:rog_:|o:b. :|_oo o:r_ogo _or_g:_oo|
J_oobg_g:Jo, rooro_ _|::, o_g_gg:r_o g_r o_b_o:b _:rbo_b__g_o
oo:Jo roo |_r:__o:o _____o :b:ooro:. _gg_go| o_or_ b:bogJo o-
__bo: _: oo|o: _og__o: o:|b:gg_g_| |obog_| oo|b:gg__o| o:b-
ooo__gr_go :ooo:b_:. J_o__ o:o :o _g:|o|o oo_b_g_o oo _g:|_o|
oo_b_g_| J_:_:r_|, |:_:_ :ooo:b_o| |bg: |_r:__o_| o__b__b_b.
_g_ggo| o_or_ b:bogo __|o_roo_b__go |b:gg_: o_o __roo_ _o (feld
experiment), |:g_g_ __|o_roo_b_o, gob:o_:b o| b:o_gog |:_g:|o oo:bJo
b:_:r_: _: :r: g:or:_oro:Jo.
erTi subieqtis eqsperimentuli Seswavla. erTi subieqtis eqsperimen-
tuli Seswavlis oo1:bo: o_r:ooo|, |b:gg_o| o_oo_o| :b |bg: b:r_go|
_____o| :b|:1_gr:. _ro-_roo _:roo_ :gr__g__g oo_oo:| b:r-
oo:__b| |::1o|o o_roo_o| :bo:ggo:Jo _:_gorg_o| :bbor_o_g_:
(A) _: J_o_oo ___go| J__:|_:, b:r_g: (B) _: J___o| :_boJgb:, J_o__
b:r_go| J_b_g__: _: |::1o|o ooro_Jo _:r_b_: (A), _: ogo| b_-
g:bg: b:r_go| :bbor_o_g_: (ABAB). _gg_go| :o _oro:| __|o_roo_b_o
_bo__:. o::gooo|:ogo|, o:|b:gg__go: J_|:ogo: oo:b_obo| _roo
|::1o|o _goro| :bo:ggo:Jo oo oo|b:gg__o| :_ro_bg:, roo_go_
o_rb_o_:b _:__oob:g:_ __o:b (AA), J_o__ oo:b_obo| :|_oo oo|b:g-
g__o| oboror_:, o:r:o :o:g_ro_g:_ _:ob_o| o_rb_o:b o__ooo
oo|b:gg__o| __: _: b:b_ro| _roo _goro| o:boog1_ r:o__bo oo|b:gg_
_:_og_| o:go| o_rb| (B). J_o__, o:|b:gg__go _:_r_b__: |::1o|o
ooro_| (A) _: oo:b__b| J____o| b:b_r:|. :oo| J_o__ o| b_g:bg:
ooo:ro:g| J___:-oboror_o| |_r:__o:| (B) (Landrum & Kauffman, 2006).
bg_o| bob 1_oo:_boJb_go b:r_go| __|_or_: :bbor_o_g_:, J___:-
oboror_o| |_r:__o:o gobg_b: _____o:bo:, gob:o_:b oo oo|b:gg_o:
r:o__bo:, roo_go_ o_rbo:b _o_b:b| o|b_b_b :o1:r_: (Madsen, Becker,
Thomas, Koser, & Plager, 1968).
mikrogenetikuri kvleva. mikrogenetikuri _gg_go| oo1:bo: _ggog_o-
|:| ro__|:_ _g:g_:_o:| :_g| :_ogo _obo__ro oro__|_o| ob__b-
|o_r:_ J_|b:gg:. o::gooo|:ogo|, o_gg_g:r_| J__ogo:o ::b:go1ob
o_ roor |b:ggo_b :gJg_o r:o__boo_ _goro| o:boog1_ orboJb: ro_b-
g_o| ooo:__o|ogo| _ob_r___g |_r:__o_|. oo_ro_b__o__r _gg_g:|
|:oo ooroo:_o o:b:|o:o__go :_g|: (:) o_gg_g:r_o :_gor__o:b _ggo-
daukavSireT codnas _:
ganavrceT
_g_ooo oo_:bogo _gg_g:
:_b_rooo: (P) o_ __|o_roo_b-
__go (E)?
!. o_gg_g:r_o: o:_:go
oo_b_g_o| o_ob_ _g:|_o|
o:|b:gg_g_1_ oo:b_ob_|
_:_gorg_: ooo|:ogo|, roo
:b_|:1_gr:o o_ r: :_go
|:_roo :o o:|b:gg_g_|.
2. o:|b:gg_g_o: ooo_g|_ro
:gJg_oo _:_ooog____-
_go |:oo ___o| :gJg_|
|bg:_:-|bg: |:bo| _r_bobo
b:__:r_|. oo1:bo _o oo
_r:bobo| :b|:1_gr: o_o,
roo_go_ _g_g:1_ _____o-
:b:_ oo:b__b_: ooo_g|_ro-
o| J_o_or_:|.
3. o_gg_g:r_o: oob_o| _:
og_o| ___| IQ __|__o
b:__:r_|, r:o: :b_|:1-
_gr:o :r|_o| o_ :r:
_:gJoro |__||: _: g_r:g_r
_b:r| Joro|.
4. o:|b:gg_g_o: o:o_o:_o_o|
or o|:g| ___Jo |b:g-
g_o| |bg:_:|bg: o_oo_o
:ooo__b_| ooo|:ogo|, roo
o_gg_g:r_| _:__ob:o
o:o_o:_o_o| __|__Jo _o:_-
g_|o __g_o| _:rog_o|o-
go| o_ roo_go o_oo_o o_o
:o:rog__go.
o:|_b_o: 1. D 2. E 3. D 4.E
mikrogenetikuri kvleva
_obo__r oro__|_Jo ooo_o-
b:r_ _ggog__1_ ___:g_ro
_:_gorg_: _: :b:go1o. oro__|o
ro_g__: r:o__boo_ __o| :b
r:o__boo_ _goro| :bo:ggo:Jo.
erTi subieqtis eqsperi-
mentuli Seswavla _ro
oorogb_:|o:b _:_:gJor__go
|o|__o:__ro __|o_roo_b__o _:
_gg_g_o.
20
g_o| oo_g o_roo_| _ggog_o| _:b__ob_:b oo|o J__:r_oo |_:o-
g_r o_oo:r_o:Jo :_:|gg:o__, () ooroo:_:_ _:_gorg_: bor_o_g-
__: go__o b:b:b_r_o|, :|:_r__o| _: J_|:|b:ggo |_o____o| oo_r
:oo__b__go 1_|_o |o__g_o| b:b_roo, (o) _og_go ___go| _:_gorg_:
oo_ro|_oo_go |o1_|_oo b__:, :b_ b__: _og_go ooo_b_o| :b oooo__-
go o___goo| J_|b:gg:. :_boJb_go| oo1:bo: _ggog_:o: oor__go o__:-
bo1o_o| :b|:1_gr: (:b|b:) o::gooo|:ogo|, r: |:bo| _o_b: :b :-
oo__og_: :b:ooro_| _ggog_:| (Siegler & Crowley, 1991). :|_oo |:bo|
_gg_g: ogoro: _: oooobog| _o_ _ro|, J___:_ bJor J_oobg_g:Jo _roo
:b r:o__boo_ :gJgo| J_|b:gg: bor_o_g__:.
drois faqtoris roli kvlevaSi. _gg_go| :|:_:_ _o__g _roo o:go|_-
_r_:: :oo|:__o o:go|__r_:, roo_go_ _ro| ___ob_:. _gro r:o,
ro|o J_|b:gg:_ _|o_ogo_| |_ro, o::goo:_ _obo__ro :bgoo:r_:,
r:o__boo_ ogo| :b bg_o| J_o__ b__:. |:___o_|o: ro__|:_ o_gg_g:r_o
:bgoo:r_o| _gg_g:| J_|:|b:gg |_o____1_ bg_o| :bo:ggo:Jo _:_-
gorg_o| o_Jg_ooo :b__b_b, o:Job ro__|:_ _ggog_:| :_g| :_ogo. :|_o
_:_gorg_:| gobo____ro _gg_g: _bo__:. _:_gorg_o| :|_oo |:b_o:
|:|:r_go:, o:r:o oooobog| _o_ _ro|, :ro| ogor:__or__go, _: 1o
J_oobg_g:Jo :r:or:__o__go: bg_o| o:boog1_ J_|:|b:gg |_o___1_ _:-
_gorg_: J_|:ogo: J__og__go o_o|. J___:_ _gg_g:o: _o___|o: _ro|-
|___o_ro:, r:_ |bg:_:|bg: :|:_o| :gJg_o| ____o| _gg_g:| _go|b-
oo|. o::gooo|:ogo|, ooo|:ogo| roo o_gg_g:r_o: J_o|b:ggob o_ roor
o_gg_: 3-_:b !6 bg:o__ :gJg_o| _ob____o: ,_bogr_:|o:b" _:_:gJor_-
oo, __ro o:r_ogo: |bg:_:|bg: :|:_o| :gJg_o:b :|:_r_:, go_r_ :b-
:bor_o_go _roo_:oog_ :gJg_1_ _:_gorg_: !4 bgo| o:boog1_.
maswavleblebi rogorc mkvlevarebi. _gg_g: J_|:ogo: :oogo__boo _ro
_g:|Jo :b _ro |_og:Jo |b:gg_o| :|:_o_o_|_g:_. o|:g|o |:bo| _:-
_gorg_:|, b:r_g:|, oob:__oo: J_rog_:| _: :b:go1|, roo_g|:_ _o_o
_gg_gooo oro____o ooo_:g|, J_|:ogo: ooo:roo| _og_go: _g:|o: ooo-
|:ogo|, roo _o:|_bo| _oobg:|: ,r: |:bo| o_oo_o _b_o| b_g| _: :-
b:ooro_| b_o| _g:|Jo o:rogb_ro| |:___o_|o J____|?" ,r: _ro|
_ob_: __boob| :_:__oo_ro _:g:g__1_ _ob__b_ror_:|o:b _:_:gJor_-
_go |_roo1_go |oro_g__o?" ,|:o__bo_ro ____o|ogo| :b__ogbogo
:oo_:b_o :b:ooro_| o_ :r: oob_o|: _: og_o| __ro |:o:r-
ogo:b oob:bog_o:|?" :|_oo |:bo| _gg_g:| aqtivobis kvleva _bo__:.
_ob_r___g orog_o:1_ :___b_or_oo _: |:__oggo:bo _:_gorg_oo o:|-
b:gg_g_| J__ogo:o ooo_ob roor_ o:o o__:oo_r o_oo_o:b :|_g_
|:__o:r oo|b:gg__o:b _:_:gJor__go oboJgb_gog:bo ob_oro:_o:.
ras gulisxmobs mecnierebaze dafuZnebuli kvleva?
2002 bgo_:b :r: _roo _o|__|o: :oo:ro: o_o:1_ _gg_go| rogo :-
b:og_:Jo. 2002 b_g| :r_ _roo :gJgo ___r:___o_ (NCLB) oo___go
ooobogbog_o| oob__goo |::bo:b:og_go oror:o_o _: or:__o__go
:bbor_o_g_:, roo_go_ ____r:g_ro o:bb_oo _ob:b|__:, _b_: J__-
|::o_o__| o__bo_r_:1_ _:__ob__g _gg_g:|". _:bobo__g_| |__ro-
_:o roo o__bo_r_:1_ _:__ob__go _gg_g: (|:o__bo_ro _gg_g:) oog_g:
|:b_o _: _:|:_o__g _o_b:|, gob:o_:b _gg_g: 1_|_o:, |o|__o:__ro
_: oo____ro. |ob:o_gog_Jo __roobo o__bo_r_:1_ _:__ob__g _gg_g:"
_:bobJo !!0 __r gbg__:. NCLB o__bo_r_:1_ _:__ob__g _gg_g:|"
:b|:1_gr:g| J_o__b:or:_:
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
o__:oo_ro _|o_ogooo|
2000 bgo| 1:_b_go| :oo__o:,
35 (3) oo_o_gb: ,|:|_ogo r_-
_oro: _: _gg_g: o__:oo_r
_|o_ogoo:Jo". :_boJb_go
:oo__o: ooo_:g| o|_o
|_:_o_| rooro_::
o__bo_r_o| _: o:o_o:_o_o|
|b:gg_:, o:|b:gg__go:
ooo1:__: _: oro__|oob:g-
_ro :bgoo:r_: (1r_:).
aqtivobis kvleva |o|__-
o:__ro _:_gorg_: :b o_oo_o:
J_oobo_:, r:|:_ ooo:ro:g_b
o:|b:gg_g_o _: |_og_o
|b:gg:J|b:gg_o| oro__|o|
:|:_o_o_|_g:_.
21
|:oo__o _: _:|:_o__go oob:__o_o| J_|:rog_g:_ |o|__o:__-
r:_ o__b_| _:_gorg_:| _: __|o_roo_b_|
oob:__oo: :b:go1o|:ogo| o__b_| 1_|_ _: o:ro__g oro__-
__r_|
:b__b| J__:|_:| __|o_roo_b_:g_ro :b ooo_oo| __|o_roo_b_:g_r
oro____|, _oor:__|o: _bog_: oob:bog__o| ooro_o:b J_oob-
g_goo :b:bog_:|.
:b__b_b __|o_roo_b__go |b:gg_o| :bo:r__:| o|_, roo |bg: o_g-
g_g:r_| _ob__o J_|:og_go: oo:b_obob _gg_go| _ooor_: :b
|o|__o:__r:_ ::ob _gg_g: oo| J____1_
_rb:go| :b _:oo__o___go __|o_r__o| oo_r b__: 1_|_o, oo__-
__ro |:o__bo_ro oooobogg:.
|:o__bo_ro _gg_go| _| _:b:|o:o_: ___o J__|::o_: 1_oo:_boJ-
b_g __|o_roo_b__g oo_oo:| go_r_ |bg: o_oo__o, rooro_:: _obo-
r:_o_go _gg_g: :b _ob_r___go J_oobg_g_o| J_|b:gg:. :ooo_ob:r_
oo _:__o_:b, roo NCLB oob__goo |_og_o g:g___g_o :ro:b |:__o:ro
oror:o_o ___ob_o__| |:o__bo_ro _gg_g:|. :b_b_g__g:_ _:o:oo-
_b :_boJb_go| oboJgb_go:1_, J_o__ g_r_1_ r_ro_:Jo oo_:bogo:
:_boJb_go| ob:r_:|:g_ro :r_o_b_o _: _ob_r:r_o_b_o.
Teoriebi swavlebisTvis
:b:og_o| _|o_ogooo| ooroo:_o oo1:bo: |b:gg_o|: _: |b:ggo|
:_:, _gg_g: _o ooroo:_o |:J_:g_::. :o oo1bo| oo_b_g: b:brogogo
_: b_go oro__|o:. |_g r:oo__boo_ oboJgb_gog:bo _gg_go| J___:_
J_oog_: :___| _ro :b _g_g: _oobg:| o:|_bo. :_:oo:bo o:g1_ ro_go
:r|_::. bogo _og_go _gg_g: o__:oo_r _|o_ogoo:Jo |o__:_oo|
J_1____g :|o____| o_gg_g| J_|:ogo: r:o__boo_ _gg:_| _ro_ro_-
g:_ :b _roo :b oro _g:|o| _bogr_:|. o_ :r_g__g |__roJo |:goro
_gg_g:o: r:o__bo: _:|r_g_: _: J____o o__b__ro: bg_b princi-
pamde oog_og:ro. _| _go|boo| or :b o__ _:__or| Joro| :r|__g
_roo_ro_:gJor| o::goo:_ _:gJoro _ob_r___g |:|b:ggo |_r:__-
o:|: _: oo|b:gg__o| oo_b_g_| Joro|.
|b:gg_o| _: |b:ggo| oro__|o| ___o :_o| _o__g _ro |:J_:g_:|
b:roo:__b| o_oro:. o_oro:1_ bg__g_rogo b:roo__b:: (o::goo:_
,_:roo r:, _| boo obogo_ o_oro: o_o") ,g:r:__o :b _ggo". o:r:o o_-
oroo| o__bo_r_go :bo:r__: |:g|_oo :b|bg:g__go:. Teoria o__bo-
_r_go og:g|:1ro|oo boJb:g| _roo_ro_:_:gJor__g _b_:o: |o|__o:|,
roo_go_ :ooo__b_: oob:__oo: :bo:r__o|ogo| _: ooo:g:go __|o_ro-
o_b__o| J____o| bob:|b:r g:r:__o|:ogo| (Stanovich, 1992, p.21). _:__-
bogo orob_oo_o| |:__og_g1_ :b:og_o| _|o_ogo_o: b:oo:_:go_|
or:g:g _gg:_| Joro| _roo_ro_:gJoro| :bo:r__: _: 1o J_oobg_g:Jo
oo_g |o|__o_| Joro| _roo_roooo:ro_:. :r|_o| o_oro_o, roog_o_
:bo:r_:g_b, o_ roor goo:r__: _b:, r: :b:ooro_| :b|bg:g_:| :-
b:og_:Jo, _: roor_ __g_ :_gboJb_o, o_ roor |b:ggo| :_:oo:bo.
|_g r:o__boo_ o_oro: :b_rb_| |r_g_o_og :bo:r__:| _: bob:|b:r
:b|:1_gr:|. bob:o__:r_ bobJo, o_g_b J_bg__oo :b:og_o| _|o_ogo-
o: o::goo_|, roog_o_ |bg:_:|bg: o_oro_g oo_oo:| o__b__b _:
|r_go:_ :r _o:bbo_o:b J_|b:ggo|: _: oo_og:_oo| |:_roo :bo:r__:|.
r:_:b :r :ro| o_oro:, roo_go_ _g_g: _oobg:1_ o:|_bo|, _| g:og_g|
J_|:og_go:| :goog:go|boboo o_ r:| go:g:1o| oooo__go o:o:bo.
:g:_ o_oob:go r: |:goro: oogo:rooo o_oro_|? r:_oo :r:: |:_-
principi _:__or_| Joro|
_:__bogo ooo:ro_:.
Teoria orob_ooo: ob__ro-
r__go |o|__o:, roo_go_ __o-
go| :o: o_ oo __boo_bo| :b|b:|
_: orobo1o| :__o_:|.
22
o:ro|o obogo_ orob_oo_o? o:|_bo _o o:r_ogo: orog_ |:goro:. o::-
gooo|:ogo|, _g:|o| o:rogo| orob_oo_o _:_bo:r_:o _ob_r___go
orog_o_o| :_:gr:Jo. o_or_| obrog _g:|o| o:rogo| _:ro o_oro:
_o|_oogob:|o:b _:_:gJor__go orog_o_o| :bg__r:_ oo_ooo| |:-
J_:g_:| oo__oo, o| or:g:go |bg:_:|bg: orog_o_o| oog:r_o|ogo|
_obo__r |:J_:g__| oo__oo _: _:_bo:r_:o :og:goo :b:g |o__-
:_o:Jo r: |:J_:g_o| :oo__b_: o_b_: __ro ______ro. bob:o__:r_
bobo| ooroo:_o oo1:bo: o_g_bo |b:gg_o| |:___o_|o _: _g_g:1_ :oo-
|:__o o_orooo _1r_bg_g_o_:: roogo| oo_o:_ 1_|_o _: ____:ro
ob_oro:_o::. J_|:ogo: o_g_b _oor:__|o: 1oo_ro o_oro:| oo:bogoo,
o:r:o _g_g: o:o:bo| :og:go|bob_: _:_bo:r_:o oo orog_o:o:
:_:Jo, roogo| bob:J__ o:|b:gg_g_o _:b:b.
argumenti / kontrargumenti
argumenti kvleva mecnieruli unda
iyos; saganmanaTleblo reformebi unda
efuZnebodes saimedo dasabuTebul wyaros.
ro_r_ |_:gobo| oob__goo :b:og_: o__-
bo_r_go r_gog__oo| 1_g:r1_:, roo_g|:_ :_g|
ooo| oo__b_o:go, roo __b_:o_b_:g_r:_ :r-
_:_ob:| oogo_o_:, or:__o_: _: _gg_g: (Slavin,
2002, p. 15). o| :_b_r| ____r:g_ro oo:groo| oo_r
:_:r__g r:oo__boo_ |::bo:b:og_go r_-
_oro:|, roo_go_ _ob:b|_r:_ _1r_bg_g_o_|
obogo_ oo oror:o_|, roog_o_ o__bo_r_g
_gg_g:1_ o_b_: _:__ob__go. :r_og_, o:| o:-
:goo:_ oo_:g| 2002 bgo| NCLB _ ,:r_ _roo :gJ-
go ___r:___o_" _:bobo__go:. :|_oo _gg_go|
|:___o_|o o::gooo J__ro__go J_:__o| |:-
:bo:b:og_go _gg_go|: _: :_o_o_|_o| __-
o:r_:o_b_o| _or___oro|, rog_r _:o_:r|o|
:1roo, r:b_ooo1or__go __|o_roo_b__o:. |g:-
gobo b:o_g ooo:g:g| __:_o| |:o__bo_ro _gg-
_g:1_ _:__ob__g |::bo:b:og_go r__oro:|:
|:g|_oo J_|:og__go: roo :|_oo: oogo_o-
__ro: r__oro_o: _ooob _gg_go| oro__||
_: oror:o_o|: _: or:__o_o| :bgoo:r_-
:|, roo_go_ :|:bg:| :gJg_1_ oog_|. :o
oro__|o: _roo: :bo:ggo:Jo oror_|_-
go, |o|__o:__ro :_o_o_|_: :b:ooro:,
roo_go:_ o_-20 |:___b_Jo oboJgb_gog:bo
bggogo J_o_:b: bg_bo __obooo_o| _: |:1o:-
_o_o| b:ro:___go:Jo, o::goo:_ o|_o
|__ro_Jo rooro_:: o__o_ob:, |o_go| o_-
_rb_o:, _r:b|oor_o _: ___bogoo_o. 1_-
oob:oooggog _og_g |__roJo :bgoo:r_o|
oro__|o:, 1_|_o: J__:|_:o _: :gr__g_-
:o obog:_oo| _: :_o_o_|_o| __ooo|
1r_: :b:ooro:, r:_ o|_oro:Jo _or___-
__b_o _:__o:. . . . :o obog:_o_o: oo:b_ob_|
o|o_goo| _r:b|_oro:_o:. |:ob_b:ro_, :-
b:og_o| |__ro g_r oo_g: :o _ob:oo_:| _:
J___:_ oo b_go b:o_oo ooor:o|. |::b-
o:b:og_go or:__o_: _roo: :bo:ggo:Jo
o_gg_:, o:r:o _g:g_:_oo| oro__|o b_-
gogb_:|: _: oo_o| ob__|_roo|ogo| _:o-
:b:|o:o__g o_r__o:| __ro b:::g|, go-
_r_ o__bo_r_o|: _: ___bogoo_o|ogo|
_:o:b:|o:o__g oror_|_g :_o_o_|_:|
(g. 6).
|g:gobo| oob__goo :r:or_ob:r_go b:ro:-
__: o|_o _:r_Jo rooro_:: o::goo:_ o_-
_o_ob: _: |o_go| o__rb_o: oo:Jo o_oo:r_-
o|, roo _| _:r_o |:o__bo_ro _gg_g_oo
_:|:_o__go oob:__o_oo b_goo_g:b_go_b.
r:b_ooo1or__go _gobo__ro :oo__og__o
_: :bo_or_ooo __|o_roo_b__o ____:ro ob-
_oro:_oo| b_:ro:.
r a saxi s kvl evi T unda xel mZRvanel obdes ganaTl eba?
23
rogor gaxdeT kargi damwyebi maswavlebeli
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT b:rooo_ob_o, roo oorg_g:_ J_:-
o__o |:_g:|o oo:bJo. b:ooog:g_o o_g_bo |:1r_b:go, JoJo _: b_rgo-
_go:. _: _:__oo o_b_| J_o_:bo o_g_b| |:o_J:oJo?
sazrunavi. oo_g| o|o_gooJo _:ob__ o:|b:gg_g_| or:g:go |:-
_o_r:go :_g|, o:o Joro| _g:|Jo _o|_oogobo| _:_g:, oo|b:gg__o| oo-
_og:_o:, oo|b:gg_o: :_:b:bog_:, oo|b:gg_o: |:o_J:o| J__:|_:, oJo-
g_o:b _roo_roo:, _: |bg: o:|b:gg_g_o:b J_b_o: (Conway & Clark,
2003; Veenman, 1984). :r_og_, _gro o:|b:gg__go oorg_go :_g_oogo|:|
_.b. ,Jo_|" :bo__o|, gob:o_:b o:oogo| :r_ o|_ :_gogo: :_o_g:g_-
b_b :___g o:|_bo|o_go:|. oo|b:gg__o| |b:gg_:, _oboJgb_gog:-
b_|o _g_o_b_o, r_:g_r:_ :r :o1:__| o_r|o___o_g o:|b:gg_g_|

kontrargumenti
eqsperimenti ar war-
moadgens dasabuTebis erTaderT an Tugind
saukeTeso wyaros.
__go_ o|gobo (2004) r:_o_:g_r:_ :r
_o:bbo_: |g:gobo| oo1o_o:|. o| oggo|, roo
o__o_ob: :r J_oog_: :b:og_o| :b:go:_
o_b_| :oo__b__go. :b:og_:Jo ,o__rb:go-
:" :_og_oo ro_go _: :r::ogg:_o: go_r_
o__o_ob:Jo _roo :b o_or_ b:ogo| :oo__b_:.
_: :r_: :oo|:, _og_go |::bo:b:og_go oro-
r:o: _g:|o| oob__goo o_gg_: _: o_gg_:
oo|o :bbor_o_g_o| ooo:ro_g_:_. _:oo g:-
1_ro, b_oo _og_: o:oo| J_:_Jo :oo| ,or:_-
_o_o| b:ro|bo| :_o_o_|_:, _ooog__|_ro:
_: _ob___|_o| _: or:__o_o| :r_g: g_r :b-
__: J_|:boJb:go |:J_:g_:. :_boJb_go| o__-
_go: :r: :_o_o_|_o|:__b :r:o__ :_:r_-
|_o|:__b oogo_g:b|. o|:g|o _:b:_:ro :|:bg:|
bg_b| |_og_Jo :gJg_1_, o:|b:gg_g_|: _:
_or___or_1_ oog_|" (2004, g. 30). __go_
_rgob_ro (2002) oog_ oo1o_o:| :_o_|or_|:
|:o__bo_ro _gg_g_o| J____o| :b:og_:Jo
:bbor_o_g_: ro_go:, gob:o_:b |_og_Jo
:_:oo:b_o |o_o:g_r _roo_ro_o___:o:
ro_g _: _g:g_:_ _|_gJo oo_o__o:b. :o _|_-
go| oob:bog__o _og_g__o_r:_ |bg:_:|bg:
|oogo_roo 1_oo_o____b _rooo_or_1_ _:
_bogr_o| _og_g__o_ro oogg_b_1_ (:g:_-
o_o_o :gJgo, :_r:, o1b_:r_ |:|o_g:r_go
_roo_roo:, J:_o_o, _::__o| ___, :g_o-
ogo| :oo__b_:, :b:go orob_oo_o, :b:go
oo|b:gg_ _g:|Jo, bgoo:, roogo| :oo_ :gJ-
g_o J_bo:| g_r _og__b) _: _| _g_g:__ro
:gg_b:| :b__b| _gg_g:1_ |_og:Jo, :oo_oo
:b1o:__o| J_|:og_go: J_1____go:
bo__o| _:oro____o| _: _b_o| :oo_o_:|-
o:b J__:r_oo. o__bo_r_o|:ogo| |_ogo|: _:
_g:|o| J__gg: :_og_oo ro_go: gob:o_:b
_ob___|_o| _ob_rogo J__og__go:.
_rgob_ro| _:|_gboo o|_oo _ooog__|_ro
orog_o:, rooro_:: :b:og_: |bg:_:|bg:
o_oo__o| |r_g_:|og:b J_|b:gg:| |:goro_|
,_obor:_o_go _gg_g: :_:ob_g__o:, o|_g_
roor_ _ob_r___go J_oobg_g_o| J_|b:gg:,
_:_gorg_ooo _gg_g:, o_roo__go J_|b:gg:,
__|o_roo_b__o, :__ogoo| _gg_g: _: |bg: |:J_-
:g__o _b_: o_b:| :oo__b__go r:o: oob__|
____:ro ob_oro:_oo| J_rog_: :b:og_:|-
o:b _:_:gJor__g __:__Jo b:rogo| oo1boo.
|:b_gobo_o |::bo:b:og_go _gg_g_o|:ogo|
obogo_ _ro o_oo_| :r _b_: __bo__| b_g|"
(Berliner, 2002, p. 20).
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_: g_-g_r_1_:
www.mylabschool.com
24
|:|b:ggo bgo| :b:go _g:|oo _:b__o|:ogo|. o_ o_g_b r_ro_:Jo ,J_-
b_r_ooJ_:_o_r_ooJb:b_r_o" b:oo:_:go_o 1_oo:_boJb_g :b___| |:-
b_rgo_go :r:__ro __b_:o (Borko & Putnam, 1996; Cooke & Pang, 1991). :o
:b___o| oo_b__:g:_ |:g:g___go :r:: ooo|:ogo|, roo _:r o:|b:gg_-
g:_ b:oo_:go__o bg_o _go_oo. o_ _gr b:rbob__g oo|b:gg_|o:b
ooo_J:go:, o:Job:_ _o ro__|:_ o|obo o__:oo_r or:__o_:| :_oo_b_b.
_g_ooo oo_:bogo: _|o_ _o__go|, bo_:o| |_ogo| o_-5 _g:|o| o:|b:gg_-
go|, oo|o o:|b:gg_goo| oorg_go bgo| ooob__o:
:o bgo| o:boog1_ bg_b or:g:go |:ob__r_|o r:o oogooo_o_-
__o. b_oogo| _g_g:1_ _:|:o:b|ogr__go o_o: o::goo:_, ro__-
|:_ _g___ro:| :g_oo_oo |ob:og_|o:b _:_:gJor__go o:o:J_o
oog:b_g_o. J_:|:___b__o| o|_oroo| J_|b:ggo|:| bg_b _oJ_o :g-
:_o. :_ro| J_|b:ggo|:| |:obo| _J__o| __|_og:go oog:b__o.
:1oo| J_|b:ggo|:| bg_b |_Jo :g:__o_o. |:_g:r_go bobo|ogo| bg_b
_oo_r_o_go r__g:o: :g:__o_o. oog:b__o bobo| oor_o| o:|-
_:r:_o. :gJg_o _g:|o| __:g__ro:| :b:roo__b_b. bg_b oog:b_g_o
|_o_ro:r___o o:r_gg__go| __oo|:b o|_, roo :gJg_o b_r_o|
_:r_b_:| |b:ggo_b_b. b_oo: :gJg_o: |:___o_|o ob1_g__o
_:b_r_|. o:o oooob_r: :_go |bg:_:|bg: _g__:b:Jo o:b:_og_o:b.
o:o g__|_o| _r__g_| og_|_r:_o_o :___o_|. o:o o_o:b 60-
o:bo bg_o| _g_g: ___g_o (Codell, 2001, pp. 177-178).
:oo__og_:, _:__:g:go Jroo: _: _:ro _:bo:r_: o:|b:gg_g_o|
_or:gg_|o:| o__ _ro| :og_g| ooo|:ogo|, roo :b:go o_oo__o _:
o:|:g_o oo|ob_ob. _: ogo|, o:g_:__r__goo|: _: oro__|oob:g-
o1oo| 1r_:|o:b _ro:_ :oo__ogo o:|b:gg_g_o J_og__b oo|b:gg_o:
|:goro__1_ __r:___o| :___b_or_:|. :o __:o1_ o:|b:gg_g_o |:-
__o:r oo_b_g_| oo|b:gg__o| b:ro:__oo :_:|__b (Fuller, 1969; Pigge
& Marso, 1997). :b roor_ _|o_| _:oro__go: _rob_g o_g: ,_:ob__
o:|b:gg__g|: _: :oo__og o:|b:gg__g| Joro| :b|bg:g_: o|::, roo
_:ob__o o:|b:gg__go _oob_go| ,r: b:ro:__: o:_g| o_?", bogo :-
oo__ogo o:|b:gg__go _o ,r: b:ro:__: :_go b_o| oo|b:gg__|?" (Codell,
2001, p. 191).
ras niSnavs iyo kargi damwyebi maswavlebeli. ooo|:ogo|, roo :b__
__|o_r_o o:|b:gg__go |:goro: _ro _: :oo__og_:, o:r:o o_g_b
_bg:g_ J_oogo:o _:ob_oo _:r _:ob__ o:|b:gg_g:_ b:oo_:go_:.
o_g_b oorg_go |:|b:ggo bgo|ogo| _bg:g_ J_oogo:o _:ob_oo ____-
__ro orob_oo_o|: _: or:__o_o| :bgoo:r_:, J___:_ 1oo_roo |:_oo-
:bo: o:go:b |br:_:_ :b__: :g_oo:__ro. :r_og_, o_g_b J_oogo:o
oo___go or:__o_o| _: o_g_bo |:__o:ro |b:gg_o| o_oo_o| :b:go1o|:
_: _oobg:ro| bg_g_o| :bgoo:r_:, J___:_ o_g_b :bg:_ b:oogrogo
orog_o_o| oog:r_:| :_gog:_ J_og_o. o_g_b J_oogo:o _gg_go|
J___:_ oo___go ______ro o_oo_o| oo_o: :ob__oo: r:_oo :ro| _|
_ob_r___go oo_oo: |:|:r_go :oo|ogo|? _o__g r: |:bo| o_oo_o|
:oo__b_: o_b_: |:|:r_go :b ___o_|o_ _o? :o _oobg_1_ o:|_bo _:
o_g_b| oo_r |o__:_oo| :b:go1o| J_|:og_go: :_og_oo oboJgb_gog:-
bo:, go_r_ r:oo_ _ob_r___go o_oo__o. ro__|:_ :o _oobg_| _:|g:go
_: :|__oo o:|_b| |b:gg_o| o_g_bo |:__o:ro o_oo_o _:obg_b_:.
:o bobo| b_ro|:| oo1b:_ go|:b:g_o :o_bo: o_g_bogo| _:bo:r_:,
r:o: o_g_b |:___o_|o _:ob__o o:|b:gg_g_o :ob_:ro_:goo, o:|b:gg_-
_go, roo_go_ or:g:g o_oo_| ooo:ro:g_: _: ::_o_o_|__: _o___.
25
_o__g __or oboJgb_gog:bo _o o| _:__o:, roo o_ goo__ogb_, roo :o
bobo| b:_oobgo| J_o__ o_g_b :bg__r:_ J_b__:go oo|b:gg__| _: :-
b:og_o| o_oo_o_:|, o|_ roo o:b oo__o |:__og_go :oo__og_o|
_:rog_o| J___:_ __|o_r_:_ b:oo_:go__o. !.2. _brogJo :|:b_go:
oorg_go _g:|_g_o| oo_r o:oo oo|b:gg_ o:|b:gg_g_o|ogo| oo__o_-
go rb_g_o: ro__|:_ _brog| :_:b__:go :obb__:o o|_oo robo:,
ooo_o|_: oo|b:gg__o:_ o_o:b o_ rooro: |b:gg_o| _:ro o_oo_o.
mravalferovneba da erTgvarovneba
pedagogiur fsiqologiaSi
bob:o__:r_ bobo| _og_go o:go| ogo| r_ro_: or:g:g__rogb_:
_: _rog:rogb_:. :o _g_o:gJo bg_b o|_o o_o_| :bgobog:go, rooro-
_:: oo|b:gg_o: r:|orogo, _obo__ro :b|bg:g__o, |bg:_:|bg: o_:b_ro
J_oo|:gg_o, obg:go_o: _: |__|o. J_o__ _o goo|__g_o oo o|:g|_-
_1_ orob_oo_Jo :b or:__o_:Jo roo_go_ oo|:__o: _g_g: oo|b:g-
go|ogo|. :o bobo| oorg_go o:go oog_o_g_boo |b:gg_:| _: :b:og_o|
_|o_ogoo:|.
mravalferovneba
oo|b:gg__o| |bg:_:|bg: ____o| :_:__oo_ro oo_b_g_o |bg:_:|bg:
_:__or_o:b _:_:gJor_o| o___go: :__o| ,:r_ _roo :gJgo ___r:___-
o_" oo_o: o_:ro _ro-_roo oo_og:_o: o_o. NCLB :b|:1_gr:g|, roo
:___g:__ro _og_gbgo_ro oror_|o| oo1b_o _b_: b:oo_:go__| _:
oob__| __|_or_: _ob_r___g:_ oo|b:gg__o| r:|orogo _: _obo__ro
_o_or_|oo|ogo|, obg:go_o oo|b:gg__o|ogo|, oo oo|b:gg__o|ogo|
roo_go:ogo| obgo|_ro _b: :r b:roo:__b| oJogo_r _b:| _: oo-
|b:gg__o|ogo|, roog_o_ _::go J_oo|:ggo| o_ob_ o_:b_o_:b :ro:b.
bob:o__:r_ o:gJo bg_b o__:oo_r _|o_ogoo:Jo _gg_go| o_oo__o|
or:g:g__rogb_: :_b_rogoooo _gg_g:, __|o_roo_b__go _gg_g: _:
ogo| o:|b:gg_g_o| :__ogoo| _gg_g: :bgobog_o.
maswavlebloba erT-erTi im
ramodenime profesiaTagania,
sadac axalbeda maswavlebelma
samuSaos dawyebis pirveli
kviris ganmavlobaSi gamocdi-
li pedagogebis gamocdileba
unda gaiziaros. veterani
maswavleblebi ki pedagogiuri
karieris pirveli kvirebis
ganmavlobaSi informaciis da
daxmarebis saukeTeso wyaros
warmoadgenen.
26
erTgvarovneba
:o o:gJo o_ or o|:g|_:| gb__:g. oboJgb_go: :r :_g| r:| _o_ro|
:b:og_o| |o__o:go|_o NCLB-1_ :b roor b:roo___bo: _:ro |b:g-
g_:, o:r:o _g_g: _o:bbo_: oo _:__|, roo _gro :gJgo b:r|_gJo
___r:___o_ _:rb: _: roo _| oro__|o _b_: J_b_r__|. o_ goggo, roo
:b:og_o| _|o_ogoo:| _gro r:oo| J_o:g:1_: J__ogo: oo o:|b:gg_-
g_o|:ogo|, roog_|:_ _g_g: oo|b:ggo| oo_b_g_o| b:bg:| |_ro. oboJ-
gb_go: :r :_g| roo_go o_oo_o o_b_: :oo__b__go, :b:og_:|: _:
_|o_ogoo:| Joro| b:brogogo _roo_ro_:gJoro :r|_o|. :b:og_o|
_|o_ogoo: or |o__g:| ___ob_:: _r__o_o: _: or:__o_:. o_rog _oo-
ro_o: (!2, g.!38) _:r:_ b:oo:_:go:, ro__|:_ o_g: :b:og_o|
_|o_ogoo: :___b_or__go: :b:og_o| (o__:oo_o|) _og_g__o_ro
orog_o_o| _|o_ogoo_r J_|b:gg:1_, |:o_:b:_ orob_oo_|, oo__g_|,
o_oro_|, |b:ggo| oro____r_|, ob|_r___or_o|: _: J__:|_o| or:_-
_o__g, _gg_go| o_oo__|, |_:_o|_o__r :b:go1_|, :1rogb_o| _: J_|-
b:ggo| ______ro oro__|_o|ogo|, |_og_o| |o_o:g_ro _: __g__r_-
go _ooog__|_ro or__|_o|ogo| J_|:__ro|o oro____r_o| J__:|_:|
go__o. :_boJb_go _o _:__o_r:_ _g_g:__r| ooo_:g|.
cxrili 1.2.

moswavle maswavleblebisTvis micemuli rCvevebi maTive moswavleebisgan

amatos dawyebiTi skolis erT-erTi klasis moswavleebis mier sakuTari moswavle
maswavleblisTvis bolo dRes saCuqrad micemuli rCeva
1. oog__o oo__b:_ _o_o _o_b: r:o__b|:_
J_og_
8. _:g_bo:r_ gb_roo Jor__g _g__b_1_
2. oog__o |:Jo:bo _:g:g__o 9. :g:g|_ _ooogoo_b__oo, o::goo:_, o,
r: oJg_bo_ro:.
3. _:g_bo:r_, ro__|:_ bg_b orog_o_o
g:_g| _:g:g__o| J_|r_g_o|:|
10. :go_oo_
4. _:g_bo:r_ o_:b_ro |o__:_o: J_g_ob:o
|_og:Jo
11. |:|_orbo_ b:go_g:b_
5. _:g_bo:r_ 12. o:_oo|b:_ oog____o
6. b:go_oob_ bob_o 13. _:g_bo:r_ oogo_oo :b:og_:
7. g:|b:gg_ _oobg:
wyaro: rom Affrming Diversity: The Sociopolitical Context of Multicultural Education, 4e by Sonia Neito.
Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 2004 by Person Education. Reprinted by permission of the
publishers.
27
swavleba (arcerTi bavSvi
uyuradRebod)\
ra aris NCLB? 2002 bgo| :__o| o:b:bo:_ o_-3
_g:|o_:b o_-8 _g:|o| b:oggoo _og_gbgo_r:_
_: _rob_g |:J_:go |_og:Jo _g_g: oo|b:gg_o
_oobg:|: _: o:o_o:_o_:Jo |_:b_:r__go oo_-
b_g_o| __|_o _b_: b:::ro|. :_boJb_go __-
|_or_o| J___:_ _:rogogo __g_o| |:__o-
g_g1_ oob__: |_og_o| J__:|_:, __roo_ :o:
o_ oo |_ogo| oo|b:gg__o :bg_b__b o_ :r: :_-
__g:__r _og_gbgo_r oror_|| (AYP). J_:__o
:__b| :r_g__g boro_| :oo__og_:|o:b
(_:o|_:__:|o:b) _:_:gJor_oo _: :___g:__ro
_og_gbgo_ro oror_|o| __|__o| |_:b_:r__|.
oo_b__:g:_ J_:_o| oo_r :b|:1_gr_go |_:b_-
:r__o|:, NCLB oooobog|, roo |_og_Jo 20!3-
20!4 |:|b:ggo bgo| ogo|ogo| _g_g: oo|b:gg_o
_b_: oo:_boo| ,_ooo___b_o:|".
ras warmoadgens maRal kvalificirebuli maswav-
lebeli NCLB mixedviT? :b:go o:|b:gg_g_o
_b_: o_gb_b |r_g:_ |_r_o_o_or__go, _b_:
::bb__o :_:g:gro| b:ro|bo _: _b_: b:roo:bo-
bob oo |:bo| _o_b:, roo_g|:_ o|obo :|b:ggo:b,
:b |:o:b:_o :_:__oo_ro __r|o| :ggoo :_boJ-
b_g |__roJo :b |:b_gobo_o __|_or_o| b::-
r_o| 1oo. g___r:b o:|b:gg_g_| |:__o:ro
_g:go_o_:_oo| :ooo_:gb_: __|_or_o| b::-
r_oo J__ogo:o.
SeuZlia Tu ara maswavlebels raimes Secvla? r:
|:_o_o g:_g| ooo| _:o:o__o___go, roo o:|b:g-
g_g_| J__ogo:o r:oo_| J__gg:?
|:oo _gg_g: gobg_b_|, oo|b:gg__o| _bogr_-
:1_ o:|b:gg_g_o| :gg_b:|. oorg_go: _gg_g:o
_b:__o, roo |::gJgo :_Jo o:|b:gg__g|: _:
:gJg| Joro| _roo_rooo| b:ro|bo o_-8 _g:|Jo
|_ogo| oo_b_g_o| :r_g__go :|o____o| bob:|-
b:ro___g_go o_o. o_or_ _gg_go|:|, roo_go_
:o_ro_o| J__ro__go J_:__o| 50 J_:_Jo :o:-
|ooo oo|b:gg_|: _: o:|b:gg__g1_ b:_:r_:,
:or_g:, roo o:|b:gg_go| b:ro|bo _oobg:|: _:
o:o_o:_o_:Jo oo_b_g_o| _ogo_r_|o bob:|b:ro-
___g_go o_o. ogo |b:gg_o|:| :ooo_ggo_| or
_o_ |_og:Jo oo|b:gg_o: _oobg:|: _: o:o_o:_o-
_:Jo oo_b_g_o o_-3, o_-4 _: o_-5 _g:|_Jo :_:|-
ggo|:|. o|_g _: o|_g o:|b:gg_g_o| b:ro|bo :-
b:ooro_| |bg:o:| oo|b:gg__|, roog_|:_
|:oo o:_:g_g:go_o_or__go o__:oo _:g_:o
_roo o:goo _|br__b_b oo oo|b:gg__|, roo-
g_|:_ _roo :b oro bgo| o:boog1_ b:_g_:_
_ooo___b__ro o:|b:gg_g_o _:g_:o.
ras warmoadgens kargi swavleba?
ra ician eqspertma maswavleblebma? ooo|:ogo|, roo
b:oo_:go__| __|o_r_o o:|b:gg__go |:goro:
_ro _: :oo__og_:. :o o:|b:gg_g_| |b:gg_o|
or:g:go :r_g__go |o__:_o_o| _:r:_ or:-
bo1__go _o_o _o_b: :_go. _| _o_b: ooo_:g|
|:__o:r |::b|, oo|b:gg__|, |b:ggo| 1o:_o
|_r:__o_o|, |:bo| |o__o_o_:|, _:__g_o|, |:|-
b:ggo o:|:g_o| _: :b:og_o| oo1b_|.
ganaTlebis fsiqologiis roli
ra aris ganaTlebis fsiqologia? o__:oo_ro
_|o_ogooo| oo1:bo: |b:gg_o| _: J_|b:ggo|
oro__|o| :_: _: (:_o_o_|_:). :b:og_o|
_|o_ogo_o: b:oo:_:go_| o__bo_r_: _: o_oo-
__o, :r_og_, o|obo _|o_ogooo| _o_b:|: _:
o_oo__| _: |bg: _o|_oogob_| o__b__b ooo|-
:ogo|, roo J_o|b:ggob |b:gg_: _: :ogo|_o|
_og_g__o_r |o__:_o_Jo.
r:| b:roo:__b| :_b_rooo |b:gg_:? :_-
b_rooo |b:gg_o| :b:roJo _og_gogo| _:_-
gorg_o| J____|, ob__rgo_| o:|_b_|, |:_g:|o
oo:bJo :o:ro_go _o:go_o| o::goo_|, :b
_g:|o| |:_oo:boo| b:b:b_r_| ooo_:g|. _obo-
r:_o_go o_oo__o ooo_:g| ___o| _bogr_:-
Jo _b_rog:_ ooob_:r oogg_b_| _: __ogo|
:o oogg_b_o| oboJgb_goo| :_:|. _ob_r__-
_go J_oobg_go| J_|b:gg: Case Study _go|boo|
o:|b:gg_go| oo_r |:|b:ggo oror:oo| _:_-
o:r_o| |:__oggo:b J_|b:gg:| :b oo:|, o_ ro-
or __ogo_b oo|b:gg__o _ob_r___go o:|:-
go| J_|b:gg:|.
ra aris korelacia da eqsperimentuli
kvleva? _or_g:_o: :ro| ro_bgo, roo_go_
gobg_b_| or oogg_b:| Joro| _roo_ro_:g-
Joro| |oogo_r_|: _: ooo:ro_g_:|. r:_ __ro
:bgo: _or_g:_o: !.00 :b -!.00-|o:b ooo __ro
ogo_ro: _roo_ro_:gJoro. __|o_roo_b__g _gg-
_g:| J__ogo: :|:bo| _roo_ro_:gJoro| oo1_1o _:
S e j a m e b a
J___o, roo_go_ _b_: _bo:r_o__| o:|b:gg_-
g_| |:|:r_go _ggog__o| :bbor_o_g_:Jo.
o_gg_g:r_o: :r|__go |o__:_oo| :r: obogo_
_:_gorg_: _: :_b_r: :b:bor_o_g_|, :r:o__
J_oo_J:g_| _ggog__o _: :|:b_| o:oo J____o.
ra aris calkeuli subieqtis da mikrogenetikuri
kvleva? _ro __o| oor1_ b:_:r__g __|o_roo_b-
__g oro____Jo o_gg_g:r_o :gg_bo| _____|
_ro :_:oo:b1_, bJor J_oobg_g:Jo |::1o|o o_-
roo_o|Jb:r_go|J|::1o o_roo_oJb:r_g: :b ABAB
oo_oo:| o__b__b. oo_ro_b__o__ro _gg_go|:|
bor_o_g__: |_o____o| ___:g_ro _:_gorg_-
: ooo|:ogo|, og:g__ro g:__gboo _ggog_o|
oror_|| oo|o _:b__o| |_:_oo_:b o:b:o, |:b:o
o| |_:og_r b:|o:o| :r ooo__|.
ra aris aqtivobis kvleva? :__ogoo| _gg_g: bor-
_o_g__: o:Job, ro__|:_ o:|b:gg_g_o _:
|_og_o oo|b:gg__o|:ogo| |b:gg_o| o_oo_o|:
_: J_|b:ggo| o_oo_o| :_o_o_|_o| oo1boo
|o|__o:__r:_ :bor_o_g__b _:_gorg_:| _: __-
|_or_:|.
principsa da Teorias Soris gansxvaveba. orob_ooo
or :b o__ _:__or| o::goo:_, _ob_r___g
|_r:__o:|: _: oo|b:ggo| oo_b_g_| Joro| b:-
oo_:go__go _roo_ro_:gJoro:. o_oro: _o _ob-
____o_o| _roogoo::, roo_go_ :ooo__b_:
oob:__oo: :bo:r__o|:ogo| _: bob:|b:r :b|:1-
_gro|:ogo|. _gg_go| orob_oo_o _ob_r___go
orog_oo| :_:gro| ro J_|:ogo o:|_b_| go:-
g:1o|, bogo o_oro: ooo_oo| _g_g: |:bo|
|o__:_oo| :b:go1o| o_r|o___og:|.
raze zrunavs damwyebi maswavlebeli?
|b:gg_o| _:__g_: o:booo__gr_go oro__|o:.
o:|b:gg_g_o| |:_:r__go _: orog_o_o o:o
oror_|o:b _ro:_ o_gg_:. oorg_go bg_o| :b-
o:ggo:Jo ooroo:_o __r:___: ____g: _o|_o-
ogobo| b:oo_:go_:| _: J_b:rb_b_:|, oo|b:g-
g__o| oo_og:_o:|, oo|b:gg__o| b:Jroo_o|
J__:|_:| _: oJog_o:b _roo_roo:|. :|_oo
oboJgb_gog:bo |:1r_b:go| oo_b__:g:_ _gr :b:g-
__: o:|b:gg__g| |:__o:r |b:gg_o| o_oo_Jo
_b_ro: _: _r_:_o_go: J_:_g| _: _og_g bgo_-
r:_ |_g __ro bg_b:g_b. __ro :oo__ogo o:|-
b:gg_go| |:1r_b:go: oro__|o_go 1r_:.
28
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
o:|b:gg_go| go__b1oo| oo|:__:_, o_g_b _b_: b::-
:roo :oo__:, PRAXIS IITM roo_go_ 40 J_:_Jo :r-
__:, bogo _:b:rb:b J_:__Jo o|:g|o __|__o :r|_o|.
:o __|__o| |:__og_g| Interstate New Teacher Assessment
and Support Consortium oo_r _:__bogo oro__|o_go
|_:b_:r__o| (INTASC). :o |_:b_:r__o_:b _or:gg_|o:
bob:o__:r_ bobJo: oo__o_go.
_ob_r___go J_oobg_go| :b:go1o _gro |:go__b1oo
:oo__o| b:bogo:, _| bobo oo__oo or:__o_:| _: _1-
r_bg_g_o_o __|o_r__o| oo|:1r__oo o_ roor :-
ooo__boo o__:oo_ro _|o_ogoo: _ob_r___go J_oob-
g_go| :b:go1o|:ogo|. bob:o__:r_ o:goJo o_g_b _g:g_:o
::b:go1oo |b:gg_o| |:___o_|o o_oo_o. |:___o_|o o:|-
b:gg_g_o :ro:b obo_ro o:|b:gg_g_o o|obo |:__o-
ggo:b:_ |b:ggo_b _: o_gg_g_b |:__o:ro |b:gg_o| :-
oo__og_o| _g_g: :|o___|, __ogo_b J_o_:bob |o:bg__o
|b:gg_o| o_oo_Jo or:__o_:Jo, _: o__oog:_ __ogo_b
_o_bo|: _: _g:go_o_:_oo| :_o_o_|_:|. Praxis II
TM

:__b| ::1r__go or:__o_o| rog| |:___o_|o o:|b:g-
g_go| :bgoo:r_:Jo. ::1r__go or:__o_: ooo_:g|
_og__o:b _roo_roo:|, oro__|oob:go: :|o_o:_o:Jo
:b_gro:b_:| _: oro__|o_go go__r:__ro| oooobogg:|
ooo_ob:r_ oo|:1r__o|, oboJgb_gog:bo oob:__oo: :1o|
_: ______ro |b:gg_o| or:__o_o| _gg_go| :|:_:_.
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
ras moimoqmedeben?
_g_ooo oo_:bogo: or:__o_o| o:|b:gg__go: o:|_b_o
:o _g_o:go| _:|:b_o|Jo ,|:___o_|o o:|b:gg_go|" booo-
b:_o:|o:b _:_:gJor__g |o__:_o:1_.
tomas neismis 7-12 klasebis sabunebismetyve-
lo mecnierebis maswavlebeli, |go__oo| _:oo_-
_o___go |_og:, _g:roo, __b:|o.
ooo|:ogo|, roo oob__| ,|:___o_|o o:|b:gg_go|" oo-
bob:b__o| |:o:rogo:bo J_rb_g: oro__|o oo__b:_ oo-
____ro _b_: o_o| r:o__b:_:_ _| J_|:og__go o_b_:.
_:ob__o o:|b:gg__go o:b:o |:b:o _ooo___o| oorg_g
|b_oo:| _:_|br_:, g:g___go: :__bo| :_boJb_g
o_o:|o:b _:_:gJor__g |bg: ob_oro:_o:|, o:o Joro|
J__:|_o| |:_ob_rogo _oobg:ro| boo_J_|:_. |:_ob-
_rogo _oobg:rJo oo__o_go |:_oob_o oboJgb_gog:bo:,
o| J_|:ogo: ooo_:g__| o|_o |:_oob_| rooro_::: o:|-
b:gg_go| oo|b:gg_o: |_:b_:r__go __|_oo _:rogog
__g_|, o:|b:gg_go| |_ogo| _: oJo_go: |bg:_:|bg:
_ooo___Jo b:_o_o_r oob:bog_o:| _: |bg:. |:_ob_ro-
go _oobg:ro| :|g_o _b_: _:_ro__| _ooo___o| |bg:
b_gr_|:_ :b|:bogg_g:_ _: J_|bor_o| :b _:o:__o|
J__:bo| oo1boo. _ooo___o| |bg: b_gr_o _::_:|__b o:oo
:b:go _og_o| oo_r :b__g oo|:o1:___g |:o_J:o| _:
:_boJb_goo o:oogo| _:1oog _ro|.
madia alaiza saSualo skolis maswavlebeli,
b:oo_| :r1: J:_: oob__r_o, o_bo_o.
_oorg_g_| _oggo|: o_ J_go:g:1__o J_|:rb_go _ro-
__ro_o_o| b:oo_:go_:|. bg_b _g_g:o go_oo, roo _g_g:
o:|b:gg__g| :_g| o:go|o ogo_ro _:: |_|_o ob:r_, _: r:
:ro| bg_bogo| |:___o_|o. J__:|_o| _ro__ro_oo |:_ro:-
Joro|o, _rogb_go, :_ogorogo |:goro__o|: _: _or_-
_g__o| oob__goo J_|:ogo: _ro_:_ro J_o_g:go|. _|
_:__or_o o:|b:gg_go| _|o_ogoo_r, o__:oo_r _:
_oo|__oogoo_ro |oogo_ro| :b|b:1_ o_obo_| :gg_b:|.
:oo__og_o| b:brogogo: :r _b_: o_o| :bo|:1-
_gr_go _:__oro, :r:o__ o:|b:gg_go| oo_r |:_oo| |:-
___o_|o J_|r_g_:. ooroo:_o oo1:bo: o:|b:gg_g_|
:g:_oboo o_ r:| oo_go:b o:o:b _: oog:bo_oo o:o
:_boJb_go| |:___o_|o o::goo_o.
keiT CerCil mesame klasis maswavlebeli,
oroog o:r_o| _:b__ooo |_og:, bo_:o, ogoboo|o
:_boJb_go _:_og_og_o|ogo| ooo1:__o| oo1boo oogo-
oo_ o:|:g:|, |:_:_ :_b_rogo o_b_o_: b:r|_gJo |bg: |_o-
g_Jo oog_ _:_og_og_o|:| o_ roor o_b: J_rb__go
o:|b:gg_g_o. :_boJb_g| J_go:g:1__o ,|:___o_|o o:|-
b:gg_go|" booob:_oo|ogo| |bg:_:|bg: _:__oro_oo J_r-
b_g:|, ro| |:__og_g1__ booob:b__o| J_rb_g:| oog:b__b-
_oo. o_ J_go:g:1__o booob:b__o| |:o:rogo:b J_rb_g:|
o:oo J_|:og_go_o| |:__og_g1_. _: ogo|, J_go:g:1_-
_o oo|b:gg__o| :1ro| :og:go|bob_:|, o_ o:oo :1roo
roo_go o:|b:gg__go oo|:b_r_| :o _og_o|.
kari parksoni meore klasis maswavlebeli,
r:_bo| |_og:, b:_o_o, o:|:b_|__o.
_oorg_g_| _oggo|:, _ooo___o| |b_oo:o__ :oo__og
o:|b:gg_g_| :g_|:_r_o_o ooo|:ogo|, roo _:o__ob:
o_ r: _g:go_o_:_o: _b_: oog_obog: bg_bo _:b_o_:__o-
|:b. ,|:___o_|o|" oboJgb_goo| 1_|_o :b|:1_gr: _:
r__oo_b_:_o_o| b_|bo| J_o_J:g_: _ooo___o| oroor-
o___| _b_: b:roo:__b__| ooo|:ogo|, roo _ooo___o|
_g_g: b_gro _roo_:oog_ _g:go_o_:_o:| oooobog_b. oo-
oo__go booob:b_o| b:ro|bo| _: oo_b_g_o| ooroo:_o
b_|bo| b:oo_:go_o| J___:_ bg_b J_gog__oo |:___o_-
|o _g:go_o_:_oo| o_ob_ _:b_o_:_o| J_rb_g:|.
eimii fredet meore klasis maswavlebeli,
_oJ_ro| _:b__ooo |_og:, _ogo_go, o:|:b_|__o.
or:g:go _:__oro :b:ooro_| o:|b:gg_go| ____-
__ro:|, _oboJgb_gog:b_|o _o o|::, roo o:|b:gg__go:
_g_g: :gJgo:b _b_: oob:bo| oo_oo:. ______ro: o:|-
b:gg__go: o|_ _b_: oo:b_obo| |:|b:ggo |:b_o| oo_-
o_o_or_:, roo |bg:_:|bg: J_|:og_goo| o_ob_ oo|b:g-
g_o b:ro:__o| oo_b_g: oo:b_rbo|, _: o:o J_|b:ggo|
o|_oo b_gJ_ob_oo :r_ooooro_o| J__ob:, roo_go_
o:o ogoo_:__r__goo| :o:_g_:Jo _:_bo:r_:o. :|_oo
:r_oo _: ogoo_:__r__go: :gJg_| b::__1_| |b:g-
go|:__b.
______ro o:|b:gg_g_o, _og_gg:ro _ogo|o_oo|
:r_J_, J_:_go:b_| _: ::_gg_| :gJg_o| ob__r_||.
:_boJb_go :gJg_| |b:ggo|ogo| |:__o:ro oo_og:_oo|
:_gog_:Jo _:_bo:r_:. o_ goggo, roo o:|b:gg_g_o:,
:gJg_o| J_|:og_go_o| oo_b__:g:_, |:_g:|o oo:b-
Jo :gJg_o| :b:bog_:Jo _o_o bggogo _b_: J_o_:bo|
(_:_bo:ro|). _____o:bo o:|b:gg__go :o _ob__o| _:|:_-
o:_o_og_g:_ |:o:b:_o oo_o_o_or_:| _: :b:bog_:|
:b:bor_o_g_|. _:__ooo |b:gg_o| :oo__og_: J_|:-
og__go: o:|b:gg__g| oo| b:gg_|: _: |:bg| Joro| _ob-
|_r___o_go _roo_rooo| |:__og_g1_ _:go__:.
29
30
Tavi
2
kognituri ganviTareba
da metyveleba
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
ganviTarebis gansazRvreba
:bgoo:r_o| 1o:_o orob_oo_o
_gobo _: _obo__ro :bgoo:r_:
piaJes kognituri ganviTarebis
Teoria
1_:gg_b: :bgoo:r_:1_
ooroo:_o __b__b_o_o :1rogb_:Jo
_obo__ro :bgoo:r_o| oobo
|:__b_ro
ob_oro:_oo| _:o_J:g_: _:
b_ooo:___ro o_oro_o _obo__r
:bgoo:r_:|o:b _:_:gJor_oo
oo:_| o_oroo| :r_g__go
b:_gog:b__o
vigotskis sociokulturuli
perspeqtiva
ob_ogo__:g_ro :1rogb_o|
|o_o:g_ro b_:ro_o
__g__r_go |:J_:g__o _:
_obo__ro :bgoo:r_:
o___g_g_o| rogo _: __obooo_ro
o___g_g_:
_:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob:
|b:ggo| rogo _: :bgoo:r_:
goo_|_o| o_oroo| b:_gog:b__o
piaJes da vigotskis Teoriebis
danergva (praqtikuli gamoyeneba)
maswavleblebisTvis
oo:_: ro|o |b:gg: J_googo:?
goo_|_o: ro|o |b:gg: J_googo:?
oogo_g:o _g_g: oo|b:gg_:
__g__r_go |:J_:g__o|
:oo__b_:
metyvelebis ganviTareba
_b:o:Joro| |:b_|bg:o:: or _b:1_
o___g_g_o| :bgoo:r_:
o___g_g_o| :bgoo:r_: |_ogo|
o_roo_Jo
gansxvaveba da msgavseba kognitur
ganviTarebaSi
or:g:g__rogb_:
o|:g|_:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSiri PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
31
rogor moiqceodiT?
r:oobo| |:|b:ggo oro-
r:o: oo_1oo| J_|b:gg:|
oog:go|bob_|. r:o__bo-
o_ :_g_oogo oo_1o:Jo
|ooogo1oo| |b:gg_:| _b_: _:_ooo|. :o ob_or-
o:_o:o o_g_bJo J_oog: :ooobgo:, r:_:b oggoo,
roo _gro o_-4 _g:|_go :gJgo :o :|_r:___-
go _b_o| :__oo|ogo| o1:_ :r::. |o__:_oo| J_-
_:|_o| oo1boo r:o__boo_ oo|b:gg_| |ooogo|
oboJgb_go:| __oob_oo.
,_| r:_:_ _o_o, gooobo| |:bo| o|:g|o:,
r:_ _o_ bo:| :oo|__o|" _ _r_o|o o_b_g| b_g_|
ooo_o| _og1_ _:_gr:| __ogo__|.
,_o:b", _ :o:__| |obo, _ ,b_oo _: |:J_:go
|_ogo| :b|:ogJo |bor__ o|:g| _:|:r__o_g ob-
|_r_o_b_1_ __r:g|"
bg__oo, roo o|obo :r:|boro ooo:ro_g_-
oo oo_o:b. o_g_b _o__g _ro o___go:| :__o_o,
r:o: :gJg_| |boro ooo:ro_g_: oo|__o. ,o_
|bg: |:bo| |ooogo| g_go|boo_o, o::goo:_,
_g__|, roo_go_ boJboo| |ooogo: :b o::go-
o:_, _go, |o_g:r_go|, :b..." o_g_b :_o_|or_o
:gJg_o| ___g o1_r:|.
_r_goro :__o_| o___go:| ,o_g_b r:_:_
ogoooo_ro bor:__:bo| o|:g| _go|booo?" ,_:
ro|o |ooogo: o|, _r_gor?" _ __oob_oo o_g_b.
,roor_ __g_ go_go - bor:__:bo." _: oo| o1_r:-
Jo J_oog_: :ooo_ooboo ,roor J_oog_: :|_oo
J__ro o_o"
kritikuli azrovneba
oo|b:gg_o: o|:g|o r_:__o: r: ob_oro:_o:|
:og_go o:o :1rogb_:|o:b _:_:gJor_oo?
:_boJb_go |:_oobo|:_oo r: oo_oo: o_b_:
:o:rog__go?
_o__g r: _b_: ooooo_o__oo ooo|:ogo|, roo
___o :ooo oo|b:gg__o| :1rogb_:, _:
J___:_ |b:gg_o| _oro: o:oo :1rogb_o|
_ob_| 1_|_:_ J__|::ooo?
r: |:bo| _ob_r___g o::goo_| oo__:bo
o_g_b| oo|b:gg__| |ooogo1oo:b _:_:g-
Jor_oo?
r:| ooooo_o___o oo J_oobg_g:Jo, o_
o_g_bo oo|b:gg__o, o:oo :bgoo:r_o|
_obo| oob__goo, :_boJb_go o:|:go| J_|-
b:ggo|:ogo| o1:_ :r :ro:b?
kolaboracia
:b:og_o| _|o_ogooo| 3 :b 4 o:b:_g:|_go-
:b _ro:_ 1_oooo_:bogo _g:|o|:ogo| oo_1o:Jo
|ooogo1oo| o_o:|o:b _:_:gJor__go o:oo _obo|
J_|:__ro|o :_g_oogo J_oo_J:g_o. J___ro_oo |bg:
____| _: b::_:r_o o_g_b| oo_r ooo1:___go
:_g_oogo.
: |gor| _r_gor|? bob:o__:r_ o:gJo :o _oob-
g:1_ o:|_b| :o_o. :o o:g| :_:oo:bo| :b-
goo:r_o| ooroo:_o (1o:_o) orob_oo_o| _:
:_:oo:bo| _gobo| :bgoo:r_o| :bboggoo _:go-
b__o. :r_og_, _obo__ro :bgoo:r_o| oro
_oboJgb_gog:b_|o o_or__o_o|o| :b oo:_| _:
g_g goo_|_o| o:|b:gg_g_o:b _:_:gJor__g
oo|:1r__| oooogobog:go. __roo_ _o :g__bo-
oo, ro_o| _: r: o:|:go| J_|b:gg: J__ogo:o
oo|b:gg__|. oo:g_ro_g:_ bg_b :o oro o_o-
r__o_o|o| oo|:1r__o:b _:_:gJor__g _ro_o-
__g J_boJgb_|:_ oogo_:bo. r_|o _|o_ogoo|,
g_g goo_|_o| b:Jrooo |_g __ro _: __ro
oboJgb_gog:bo b__:. oo |:__o:r o_oro:Jo :gJ-
go| _obo__r :bgoo:r_:1_ o:|b:gg_go|: _:
oJogo| oboJgb_gog:b rog| :oo_o_|. _:ogo|,
:bgobog:go o___g_g_o| :bgoo:r_:| _: goo-
|__g_o, o_ r: _:_gorog: :_g| |_og:| :bgoo:-
r_:|: _: o___g_g_o| _:b_gogb_:Jo.
winamdebare Tavis Seswavlis Semdeg Tqven
iseT kiTxvebze geqnebaT pasuxi, rogoricaa:
r:: :_:oo:bo| :bgoo:r_o| 1o:_o orob-
_oo_o?
oo:_| _:b:|o:o_o| oob__goo, roor :b|b-
g:g__: :gJg_o| :1rogb_: :bgoo:r_o|
oobo |_:_oo| o:boog1_?
r: |:_roo :_g| _: roo :b|bg:g__: oo:_|:
_: goo_|_o| oo|:1r__o _obo__ro :b-
goo:r_o| J_|:b_?
r: bggogo :_go oo:_|: _: goo_|_o|
o_oro_| |bg:_:|bg: :|:_o| :gJg_o| |b:g-
g_:Jo?
roor goo:r__: o___g_g_: |_ogo| o_-
roo_Jo _: r: b__:, ro__|:_ :gJgo _ro-
_ro_g:_ or _b:| |b:ggo|?
r
maswavleblis
Canawerebi
32
ganviTarebis gansazRvreba
__roobo :bgoo:r_:, 1o:_o _|o_ogoo_ro oboJgb_gooo, oo _ggo-
g__| _go|boo|, roog_|:_ :_:oo:b_o (:b _bog_g_o) _::__o_:b
|o_g_og:o__ :bgo__oo. :_boJb_go __roobo _g_g: _ggog_:| ro_o
ooo_:g|. :bgoo:r_:| :b___ob_: obogo_ o| _ggog__o, roog_o_
_:bob1ooo_r:_ bb__: _: b:brogogo o_roo_o| o:boog1_ rb_:. o::go-
o:_, b:boo_g_ :g:_o_o_ooo :oobg__go _ro_ooo _ggog_: :bgoo:-
r_o| b:bog:_ :r ooo:1r_:. _|o_ogo_o _o_o |o_robogoo :_:|__b
_ggog_:|, r:o: :b|:1_grob, oo:__ogbob o_ :r: _|: o_ o| _ggog_:
:bgoo:r_:|. _ggog__o _og_g J_oobg_g:Jo |o_o_bgo| :_r__g o_-
roo_Jo ooo_ob:r_ oobb__go:, roor_ |:|o__oo, gob:o_:b o:oo J___o
o|_o ___g:1_ :o|:b_:, roo_go_ b__: __ro :_:o__ro, __ro or:bo1_-
_go, ______ro _: __ro _ooog__|_ro (Mussen, Conger, & Kagan, 1984).
:_:oo:bo| :bgoo:r_: J_oog_: |bg:_:|bg: :|o____:_ _:g_oo. fizi-
kuri ganviTareba, roor_ :g:o bg__oo, |b__gJo ooob_:r _ggog_-
_| _go|boo|. pirovnuli ganviTareba __roobo:, roo_go_ 1o:_:_
:ooo__b_: 1r_o| oro__|Jo ooo_ob:r_ _ggog__o|ogo|. socialuri
ganviTareba _ |bg_o:b _roo_rooo|:| ooob_:ro _ggog__o. kogni-
turi ganviTareba :o|:b_: _ggog__o| :1rogb_:Jo.
:bgoo:r_o| o:boog1_ or:g:go _ggog_: _r:go_ 1r_o|: _: mom-
wifebis J___o:. ooobo__: _roo| :bo:ggo:Jo _b__o__r:_ oror:-
oor__go, _b_rog:_ ooo_ob:r_, _J_:go_ :oogg_bogo, or:ggo| ooo-
_g_go _ggog__o:. :|_oo _ggog__o _roo: :bo:ggo:Jo b__: _:
o:o1_ :r_oo ooro_o b:_g_:_ oo_o___|, :r_: oo J_oobg_g_o|:,
ro__|:_ _ggog_: |:_g_o| b:_g_ooo :b |_roo1_go :g:_o_o_ooo::
:oobg__go. :_:oo:bo| _o1o__ro :bgoo:r_o| _o_o b:bogo |bor__ :o
_:__oro:| :b___ogb_:. |bg: _ggog__| _o |b:gg: :b:ooro_| ob-
_ogo__o| oo_r :r_oo|o:b _roo_roo:, ob__r:__o:. o|:g|o _ggo-
g__o ob_ogo_o| |o_o:g_ro :bgoo:r_o| _oboJgb_gog:b_|o b:bogo:.
o:r:o ro|o o_o: J_googo: :1rogb_o| _: oorogb_o| :bgoo:r_:1_?
_gro _|o_ogoo _o:bbo_: oo oo|:1r_:|, roo :o |__roJo, roor_
ooobo__:, :|_g_ :r_oo|o:b _roo_roo: (:b _b_: _: :_1r_:, roor_
o:| 1o__r _bo___b), orog_ oboJgb_gog:bo:, o:r:o oooo__go o:o:-
bo| _:_gorog:|o:b _:_:gJor_oo :b|bg:g__go oo|:1r__o ::bbo:o.
ganviTarebis zogadi principebi
oo_b__:g:_ :bgoo:r_:|: _: oo| oro__|o:b _:_:gJor_oo :r|__go
:1ro: |bg:_:|bg:oo|:, :r|_o| r:o__boo_ 1o:_o orob_ooo, roog_-
|:_ ooo_oo| _g_g: o_or__o_o|o _g_r| ob:r|.
1. :_:oo:b_o |bg:_:|bg: |o|br:_oo goo:r__o:b. o_g_b| _g:|Jo :b-
|bg:g__go :bgoo:r_o| or:g:go o::gooo __b_:o. 1oo_roo
oo|b:gg_ __ro _o_o:, ___o _oor_obor__go, :b :1rogb_:Jo _:
|o_o:g_r _roo_roo:Jo __ro ooobo___go. 1oo oo|b:ggo|
:bgoo:r_o| oro__|o :o |__ro_Jo __ro b_g: ooo_ob:r_o|. oo
:oob:_go|_o| :r_:, ro__|:_ :bgoo:r_o| oro__|o :b o:go:b
|br:_o: :b o:go:b b_go, o|:g|o |bg:o_o boro:g_ro: _: oo|:-
go_b_go oo|b:gg_o: b_o|oo_r _o_ ____Jo.
2. :bgoo:r_: o__b:_g_:_ :r_g__go b_|rooo ooo_ob:r_o|. :_:-
oo:b_o _b:r_| goo__ro o:b:ooo__grooo :goo:r__b. bgogoo|
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
obog_o o_oro: or:__o_:Jo
:bgoo:r_o| _|o_ogoo:Jo:
|b:gg_o| oboJgb_go: (_ooo
43, 4). Guest Editor: Chris
Andersen.
ganviTareba _ggog__o,
roo_g|:_ :bgo__oo _::__-
o_:b |o_g_og:o__.
fizikuri ganviTareba _
_ggog__o |b__go| |_r__-
__r:|: _: __b__oobor_:Jo
_roo: :bo:ggo:Jo.
pirovnuli ganviTareba _
1r_o| oro__|Jo oorogb_:Jo
ooo_ob:r_ _ggog__o.
socialuri ganviTareba -
_ggog__o, roog_o_ _roo:
:bo:ggo:Jo b__: |bg:
:_:oo:b_o:b bg_b| _roo_r-
oo_Jo.
kognituri ganviTareba _
o:b_:o:boooo _ggog__o,
roo_go: b_:gooo:_ o_b_:g-
_ro oro__|_o __ro ro_go
_: _:bg_bogo b__:.
momwifeba _ _b__o__r:_
oror:oor__go, _b_rog:_
ooo_ob:r_ _ggog__o _roo|
:bo:ggo:Jo.
33
:|:_Jo o|obo __r __oo:| |b:ggo_b _: J_o_oo _ |o:r_g|, ob___b
_o_ob| _: J_o_oo o___g_g_:| |b:ggo_b. |:o_:ro| |:__o:ro :__o:
::bbo:o o:b:o, |:b:o |bg_o| og:goo _:b:b_go |:o_:ro| b:roo_-
_b:| _:ob___b. |_og:Jo, :g_ro| J_|b:gg:o__, ooo:__:-:oo_g_-
:| |b:ggo_b, _oob_go_b _oo| _: J_o__ __g_ J__|oor| _: :.J.
o_or__o_o|_Jo _b:r_o| :bgoo:r_o| o:booo__gro:|o:b _:_:g-
Jor_oo J_|:ogo: :1ro: |bg:_:|bg:o: :r|_o__|, o:r:o _og_go
o:o:bo _b:r_o| :bgoo:r_:Jo :r_g__g goo__r oror_|| b_-
_:g|. o:r:o ,b_|roo" ro_o boJb:g| obogo_ |borb:1ogb_:| :b oo-
|:go_b_g| :_:oo:bo J_|:ogo: |br:_:_ goo:r__o__|, :b _:rb_|
oog_ b:brogogo o_roo_o| :bo:ggo:Jo, :b ___|gg: :bo_:_o|.
3. :bgoo:r_: o:b_:o:booo b__:. _ggog_: o:go:b oJgo:o:_ b__-
: |br:_:_. oo|b:gg_|, roo_go_ _:b_:r| _:r:_ g_r o__b__: :b
oooo_1_r _oobg_| g_r o:|_bo_:, :o _b:r_o| :bgoo:r_: J__-
ogo:, o:r:o :o _ggog_:| _ro |gor__:.
tvini da kognituri ganviTareba
o_ _|o_ogooo| J_|:g:go __r|o :o:r_o, _gob|: _: b_rg_g |o|__-
o:|o:b _:_:gJor__g o:|:g:|:_ :__boo_oo. J_|:ogo: :|bogo, roo
:r|_o| _gobo| r:o__boo_ :r_ _: roo :r_g__go 1ob: _ob_r___g
__b__o:| o:|_bo|. o::gooo|ogo|, _roo| o|:g|o b:ob_oo :g:b|o| _:
|o1_|_o| _oor_obor_:| :b__b| _: o:ro:g| o:|, _:o|_:___go ooo-
r:o_o _:b___go oo___g:go| _:bg_bogo og_o_oo _: _:oo:gr__go
_og_g__o_ro _o___oo (o::goo:_ g:oo| _ro| b:b:go oog:_g| oor-
o:b _: :r gor__:oo _bgorJo). b:ob_oo :|_g_ __ro o:_:g _obo__r
__b__o_Jo, o::goo:_, |b:gg_:Jo oob:bog_o|. ooo_:ooo :b:go ob-
_oro:_oo| _: :oo__og_o| :b|_b_o|ogo|:: :_:ob_g__o. :oo_:g:
b_Jo|_ro _or_g:go _oo_o_| o:ro:g|. o:g:o_|o :b:go ob_oro:_oo|
_:__g_:Jo: b:ro_go, ooo __ro, o_ o| g_r:g_ro:. :_o|_ro r_-
_o__g:r_go _oro:_o: __r:___:|: _: |o_bo1g_Jo o:o:Jo| rog|,
o| :r_g__go ob_oro:_oo| go_or_:| _: _gobo| __ro o:_:g __b-
_r_Jo J_o_ooo _:o_J:g_o|ogo| |bg: ob_oro:_oo| :1:gb:| :b__b|,
----- _: CORPUS CALLPSUM ob_oro:_o: _gobo| _roo obro_:b o_or_1_
:_::_g|.
1oo_roo: o_gg_g:ro: _gobo, _::b:|o:o: roor_ Jr__o| _: o:r__-
_o| __bg_o, _roo_ro_:_:gJor__go _: _ooog__|_ro or:b_go
|o|__o: (Edelman, 1992)
o:go| _gobo| :r_o: !J8 obbo:bo |o|_o| |:_:ro _gobo| b:og_o:bo __r-
_o: _gobo| _g_g:1_ _:roo :r_. o:go| _gobo| __r_o o|_oo __o__|o :_:-
oo:b_ro oo_b_g_o| |:J_:g_:| oog_g:, rooro_:: ro_g orog_o:o:
:_:gr: _: o___g_g_:. :_:oo:b_Jo _| :r_ :_og_oo _:roo:, go_r_
_::g:bgoo:r__g _bog_g_Jo. o:go| _gobo| __r_o _g_g:1_ ogo|
goo:r__: _:, J_|::oo|:_, o| __ro oroboo:r__ ooobb_g: :r_oo| :g-
g_bo| ooo:ro, go_r_ _gobo| |bg: :r__o (Berk, 2005; Meece, 2002; Wood,
Wood, & Boyd, 2005). 1r_:|r_go:Jo _gobo| __r_1_ oo_o| _gobo| bobo|
_::bgo_oo 85% _: J_o_:g| neironebis _ ob_oro:_oo| J_ob:bg_go _:
:_:o__oo o:b:bob: |_r____r_o| _ __o__| r:o__bo:|. gb:boo, ro-
or goo:r__: b_orob_o.
tvinis ganviTareba: neironebi. b:|:bgo_:b _::bgo_oo _roo ogo|
J_o__ ob__: _gobo| :bgoo:r_:. ooo__gbo |:oo ogo| :bo:ggo:Jo
o:b:bob: oog:_Jo, roo_go_ :_:oo:bo| _gobo| b:b:|:bo:, b_orob_go __r_-
neironebi b_rg_go __r_-
__o, roog_o_ ob:b:g_b _:
:_:|__o_b ob_oro:_o:|.
34
__o :|:o_:ro |o|br:_oo _ b:oJo 50000-_:b !00000-o__ or:gg__o:b. :o
__r___| _1r__: ro_go b_go| _: _o_o| o|:g|o b:b:1:r__o |bg:
__r___o:b _:|:_:gJor_g:_ _: ob_oro:_oo| :|:1o:r_g:_ _ooo_ro
bogoo_r__o| :oo_o_oo, roo_go_ b:b:1:r__o| _:ogo__o:b :b-
__: sinapsisad bo___g o:b:bob: |ogr___|. _::__o| _roo|:ogo|
bg_b __g_ _g_g: _::bgo_oo !00-_:b 200 oogo:r_:o__ b_orobo g:_g|
_: _og_go o:o:b| _ _::bgo_oo 2500 |ob:o|o|o. oo_b__:g:_ :oo|:, b_o-
robo_:b :oo|_go og_o_o _: og_o_| _:ogo__| Joro| |ob:o|o|o
|o_o_bgo| oorg_go bgo| :bo:ggo:Jo _:, J_|:ogo:, oo1:r_o:Jo_ _:
J_o_oo:_ o1r__:.
2, 3 bgo|:ogo| _og_g b_orob| _::bgo_oo !5000 |ob:o|o :_g|, :o :|:-
_o| :gJg_| :_og_oo o__o |ob:o|o :_go, go_r_ 1r_:|r_go:Jo. _:_-
_orog:_, o:o oo:1_ o__o r:o__boo| b_orob_o _: |ob:o|_o :_go, go-
_r_ :r_oo|o:b :_:o_:_oo|:ogo| |gor__:o. o_o_: :_:rb_: obogo_
o_J: b_orob_o, bogo ,:oo___b__go" b_orob_o J_o_or__: (Bransford,
Brown, & Cocking, 2000). :og:ro J_o_or_: :__og__go: _: b_g| _b_-
o| _obo__r :bgoo:r_:|. |ob:o_gog_Jo ob_rogo b:oorb_bogoo|
1oo_roo _oro: __:gJor__: _bo| ______|, roo_go_ :gg_b:| :b__b|
J_o_or_:1_ (Cook & Cook, 2005).
ooo_ob:r_o| oro |:bo| oro__|o g:rb:roo_: _: J_o_or_:. _ro|
_bo__: :oo__og_o| ooogo_ob_, r:_:b :bgoo:r_o| _ob_r___g
o_roo_Jo |_oo_g:_oo| oogo_obJo, _gobo| _ob_r___g _b_Jo b__:
|ob:o|_o| g:rb:roo_ob:. o::goo:_, |o_o_bgo| oorg_g og__Jo _gobo
ob__g_goooo _: |o_booo |_oo_g:_oo| oogo_obJo:. o__o :gJgo boro-
:g_ro ob__g_gooo _: |o_boo o:__:, goo:r__: _gobo| ob__g_go-
o|: _: |o_bo| J_|::oo|o :r__o. :gJg_o, roog_o_ |o_bo| :r_J_
o:__o:b, g_r o___b |o_boo |_oo_g:_o:| _: J___:_ _gobo| |o_bo|
_:o_J:g_o| :r_ ob__g_goooo ob_oro:_oo| :_:o_J:g_:| _o|:b_r_:.
|bor__ :|_g_ _::__o_:b ro: :gJg_o| ob__g_goo| :_:o_J:g_o|
_gobo| :r_ _o|:b_r_: |o_booo ob_oro:_oo| :_:o_J:g_:| (Nelson, 2001;
Siegler, 1998).
:oo__og_o| ooogo_ob_ g:rb:roo_o|: _: J_o_or_o| oro__|_o
:b:ooro_| _gobo| _:roo :r__o| 1o:_ :bgoo:r_:|. :ooo J_oog_-
: :ob|b:| o| |oro_g__o, roog_o_ 1r_:|r_g_| :_go :r:oJogo_r
_b:1_ |o__g_o| b:rooo_oo|:|. o::goo:_, o| :_:oo:b_o, roo_go:ogo-
|:_ o:oob_ro oJogo_ro:, _rob:or:_ b:rooo_g:o_b ,r" _: ,g" _r_|.
:o :b|bg:g_o| J_obb_go| _b:ro _ob_:o o:oob_g bgog_|, o:r:o :o
:b|bg:g_o| :rb_g:Jo oob:bog_ b_orob_o _: |ob:o|_o J_|:ogo: ,J_o-
_or__go" o_o, r:_:b o|obo :r |b:ggo_b_b o:oob_r|. :oro:_, 1r-
_:|r_go:Jo :o _r_o| b:rooo_oo| J_|b:gg: ob__b|o_r |b:gg_:|:
_: or:__o_:| oooobog| (Bransford _: |bg_o, 2000).
|ob:o|_o| g:rb:roo_o|: _: J_o_or_o| o_or_ _oro:| :oo__og_-
:1_ _:oo_o___go _bo__:. :o J_oobg_g:Jo |ob:o|_ro _:gJor_o ob-
_ogo_o| :oo__og_o| |:__og_g1_ _:go__:. :b:go |ob:o|_o _:go-
__: b_rg_go :__ogoo| o:|_b:_ _gobo| o:g1__ go_:go1__g :r_Jo,
ro__|:_ ob_ogo_o b:ro:__oo g_r :b_rb_| ob_oro:_oo| :_:o_J:g_:|.
_o__g __ro o__o |ob:o|o b:rooo_ob_:, go_r_ J_b:rb_b__: ,J_o_o-
r_o|" J_o__. :oo__og_:1_ _:oo_o___go oro__|_o b:ro_go: o|_o
ob_ogo__:g_r |b:gg_:Jo, rooro_:: __boo _ro| b:rooo_o: o_or_
_bo| J_|b:ggo|:|.
|_oo_g:_o: oboJgb_gog:bo: roor_ :bgoo:r_o| (:oo__og_o|
ooogo_ob_ oro__|_o), :|_g_ |b:ggo| (:oo__og_:1_ _:oo_o___go
oro__|_o) _ro|. _:__orog:_, _bog_go: J_|b:gg:o _b:__o, roo oo
kvlevasTan dakavSireba da
gavrcoba
J_o__ :obg__gJo _gobo| :b-
goo:r_o|, |b:ggo|: _: |b:g-
g_o| J_|:b_ :_:roo__go
_gg_g_o| oobo__o :gb__oo.
o::goo:_, !8 b_g| ,:b:-
og_o| _|o_ogooo| oooob-
oggo|" |o__o:g_ro :oo__o:
oo_o_gb: _obo__r b_oroo__-
bo_r_:|: _: :b:og_:|. :o
:oo__oo| :g_or_o b:1| _|-
g:o_b_b oo:|, roo _gobo _ro:_
ooo_J:g_ oo |o|__o_o| ro_go
b:_r_o:, roog_o_ o:|_b|
:__b :_:1_, oor_:oor
o:__rb_1_, _obo:b b_|_| _:
:oo__og_:| :1r| :bog__b.
_| |o|__o_o ob_ogo_o| ooo-
bo__:|: _: :bgoo:r_:|o:b
_ro:_ |o_o_bgo| :bo:ggo:-
Jo o_gg_:.
sinapsebi o:b:bob: |ogr___o
b_orob_| Joro| _ooo_ro
1:gbog_o, roog_o_ :o
|ogr___| Joro| o1:gb_:.
35
gorob_|, roog_o_ o:|_oo_gor__g :r_ooJo (|:o:o:Jo_oo, |:|b:ggo
:oo_:b_oo, |bg: gorob_o:b _ro:_ _: :_:oo:bo: 1r_bgoo) o1r__o_b_b,
25%-oo o__o |ob:o|_o _goo:r__o_:o _: _b:rb_b__o_:o oo gorob_o-
:b J__:r_oo, roo_go:_ o_or_ |_oo_g:_o: _ob_:o. oboJgb_gog:bo:
roor_ |o_o:g_ro |_oo_g:_o: (|bg: gorob_o:b _roo_roo:), :|_g_
_o1o__rJ|_b|or_go |_oo_g:_o: (|:o:o:Jo_o _: :oo_:b_o), 1oo_roo
:oo_gg_goo _:_ob_:, roo obogo_ |:o:o:Jo_o: _: :oo_:b_o: g_r
J__b_o b_go _gobo| o1:r_ :bgoo:r_:| (Bransford _: |bg_o, 2000). :|_g_
oboJgb_gog:bo: :|:_o_. o:|_oo_gor__go :r_oo J_|:ogo: b_gJ_ob_oo
:_oobb__| |o_o_bgo| :_r__g o_roo_Jo (:oo__og_o| ooogo_ob_ o_-
roo_o) _: b_go J__b_o| |ob:o|_o| :bgoo:r_:| 1r_:|r_go:Jo (:-
oo__og_:1_ _:oo_o___go o_roo_o) (Cook & Cook, 2005).
:_r__go |_oo_g:_o: :|_g_ oboJgb_gog:bo: :_:oo:b_o|ogo|:_. o_o-
_: :J_:r::, roo 1__o__o |_oo_g:_o: _gobo| :bgoo:r_o| _:g|:b:_
b_gJ_ob_oo g_r o_b_: oo :gJg_Jo, roog_o_ o___b J_|:__go| :b
bg__go r:o__boo| |_oo_g:_o:| (Byrnes & Fox, 1998; Kolb & Whishaw,
1998). :oro:_, ogor_:| |:o:o:Jo_1_ :b :gJgo| |b:gg_o| ogor:__o-
r__g oror:o_1_ __go| b:r_g:| J_|:ogo:, J___:_ |:goro1_ o__o
|_oo_g:_o: oo_g_|. |:o:o:Jo_o, __o__o, bob_o, _goJ: _: b_:go |:-
___o_|o |_oo_g:_o::, :b|:__or_oo o_ o:| oJog_o:b :b o:|b:gg_-
g_o:b o1r_bg_go |:_r_o :bg:g|.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo _gobo |b:r:_:_ goo:r__: :_r__g :gJgo-
:Jo, |b:gg: oo_go |o_o_bgo| :bo:ggo:Jo ro_g__:. :_r__g :|:_Jo
|_oo_g_o| o_g_or:_ :oob:__g :r:r|_o:| J_|:ogo: Jor|ooo:g:go
J____o oo_g_|, o:r:o _gobo| plastikurobisa _: :_:o_:_oo| _b:ro|
:oo, J_oog_: oob__| _ooo_b|:_o: _: _:oogoo| |_oo_-
go| :r:r|_oo| :b _gobo| _:1o:b_o| J____o. r: o_o:
_b_:, |_oo_g_o| :r:r|_oo| :r_: or:g:go _:__oro
oo_o___| _ ___:, roo_go_ __boooooo|:| o__o_:o_b__|
o__| (o:o Joro|, :g_oog|: _: _o__ob|), _o_|ob_o
:r_ooJo :b :r:|r_g_:|og:bo _g_: J_|:ogo: oor_:ooro
_: |:g:g:go_ _:r_o_ooo :gg_bo| o_ob_ o_o| _gobo|
:bgoo:r_:1_.
:1rogb_:|: _: |b:gg:1_ oo_o__o _o__g _roo _:__o-
ro: mielinizacia, :b_ b_orobo| og_o| _:_:rg: |:o1o-
g:_oo |__go |:_:roo. _| oro__|o JoJg_go _g___ro-
|:__bo| |:o1og:_oo g_b_oo _:_:rg:| :g|. oo_goboo
_:_:rg: J___oob__o| :_:__o:| |br:_| _: _____o:b|
b_o|. oo_gobo1:_o: |br:_:_ ooo_ob:r_o| |o_o_bgo|
:_r__g bg_Jo, o_o_: ro_g__: oo1:r_o:Jo_ _:
|bor__ o| :ro| |o_o_bgo| oorg_g bg_Jo :gJgo| _go-
bo| |br:_:_ 1r_o| oo1_1o.
tvinis ganviTareba: Tavis tvinis qerqi. :bg: b_orob_o|
_obo_:b ogoo _gobo| :bgoo:r_:1_ :_:go__o. o:go|
_gobo| __r_o __ro b_g: goo:r__:, go_r_ _gobo| |bg:
b:bog_o. __r_o| |bg:_:|bg: b:bogo |bg:_:|bg: |ob_:roo
obo___:. o:g_:oorg_g:_ _:go__: __r_o| o| b:bogo,
roo_go_ _o1o__r oo_or_g ooor:o_| :_ob_rog_|.
J_o__ o| :r__o, roog_o_ :_ob_rog_| o|_o robo-
_|, rooro_:: ob__g_go: _: |o_b:, bogo ogo| J_-
go| bogo, roo_go_ o:_:go roo| :1rogb_oo oro__|_|
:_ob_rog_|. o:go| _gobo| __r_o| |:__o_go| bog_o,
sqema 2.1
tvinis qerqi
_| :_:oo:bo| o:go| _gobo| o:r_b_b: b:-
b_g:r|__ro| :o:r_og__go :oo|:b-
_g_::, roo_g1__ o:go| _gobo| __r_o:
oo__o_go. __r_o |bg:_:|bg: :r__:_,
:b_ bog_:_ :ro| _:_o_ogo. _og_g
o:o:b| :b|g:g__go __b__o_o| o_o-
b_ or:g:go _:bo :_g|. :_ b:bg_b_o:
r:o__boo_ ooroo:_o __b__o:.
|o_bo| 1ob:
|b__go| ooor:o:
_: _oor_ob:_o:
|b__goo :__o:
Txemis wili
ob__g_goo|
1ob:
Sublis
wili
safeTqlis
wili
___o|
bogo
plastiuroba _gobo| :_:o-
_:_o_roo|: _: oo_bogoo|
__b__b_o:.
mielinizacia oro__|o, roo-
go| _ro|:_ b_rg_go og_o
o_:r_: |__go |:_:roo, _.b.
oo_goboo, roo_go_ J___o-
ob__o| :1:gb:| __ro
_____o:b| b_o|.
36
roog_o_ oo:g:r rog| :|r_g__b _oo_o_|: _: o___g_g_:Jo, |r_g:_
:r goo:r__: |_ogo| _:oo:gr_o|:| _: 1o__r __ro go:b :|:_:o___.
b_oro_o1oogo_o :bg:_: ob___b ooo| :_:|, o_ roor :ro| _:-
_:gJor__go _gobo| :bgoo:r_: :gJgoo|: _: oo1:r_oo| o|_o :|-
o____o:b, rooro_:: _:_og:, ro|_o| :__:, :_:b_g__og_o| oo__:
_: ooo_g|_ro ___go| o:rog:. :r:1_: :b |:o:o_ro| :_:b_o| |_rgogo
J__r:_b_o_:1_ :b b__b:1_ bg__g_rogo :_:oo:b_ro _oo_o_o:. __r_o| bob-
:_rob_:g_ro bogo :_ob_rog_| :|_o ooo_g|_| :1rogb_o|, _:_ogo|
:b _og_o| _:_ogb_o| 1oo. _gobo| ooo_g|o| J__:g_o| _b:ro _::__-
o_:bg_ :r :ro| b:roo__bogo (r:Jo_ |br:_:_ rbo_b__o:b oJog_o).
b:oo__:go__go bob:_rob_:g_ro bogoo J_oog_: :ob|b:| 2 bgo:bo:
ooo_g|_ro: _: r:1o| J___g_o. _oo_o_ro r__g:_o: __ro ro_go:
:o :|:_Jo. or:g:go _gg_g: 3-4 bgo| :|:_Jo bob:_rob_:g_ro bogo| :b-
goo:r_:| _b:__o_| (Berger, 2006), o_o_: :o bogo| |r_g_o_og:_ __b_-
_oobor_o|:ogo| _gobo| :bgoo:r_o| oogoo_ro oro__|_o| |_g o_o-
r_ oro :obg__go: |:goro (Weinberger, 200!). :oro:_, |::1o _: __ro|o
_g:|_o| oo|b:gg__| __r _o__g :r: :_go |:_o:ro|:_ :bgoo:r__go
_gobo ooo|:ogo|, roo J_ogob ooo_g|o| :bob:|bor_: |:_o :1roo: _:
_:_ogoo. g_ob_r_ro oJog_| |o:g:1o| ,:|_|bob" |:__o:r Jgog_|
bob:_rob_:g_ro bogo| __r_o :b_ _:_bo:rob b_|_o|: _: J_1___g_o|
_:b_|_:Jo, _o_o| J_o_J:g_:Jo o:b:o, |:b:o ogoo :gJgo| bob:_rob_:-
g_ro bogo| __r_o J_og_| :o __b__oo| |:__o:r o:g1_ :__:|. |_og:|:
_: o:|b:gg__g| :|_g_ :_:ob_g__o rogo| J_|r_g_: J__ogo: _obo__r
_: _oo_o_r :bgoo:r_:Jo, o__o o|obo J_|::oo| :r_oo| _1r_bg_g_o__b
:o :bgoo:r_:_o _: 1o__r ,ooo_g|_ro" _gob_o|:ogo| (Meece, 2002).
specializacia da integracia. |__o: 2.!-1_ b:b|, roo _gobo| __r_o| |b-
g:_:|bg: :r__| :b|bg:g__go __b__o_o :_go. oo_b__:g:_ ooo|:, roo
_gobo| |bg:_:|bg: :r__o :|_o :b|bg:g__g __b__o_| :|r_g__b, _|
|o__o:go1__go __b__o_o |:_o:o_ |o__o_o__ro _: _g_o_b_:r_go:. o|-
_oo ro_go __b__o_o| J_|:|r_g_g:_, rooro_ o___g_g_: :b _oobg::,
__r_o| |bg:_:|bg: :r__o _b_: _:__:gJor_b_b _roo:b_o| _: _ro:_ ooo-
_o__ob (Byrnes & Fox, 1998).
_gobo| __b__oobor_o| |bg: :|o___o, roo_go_ _obo__r :bgoo:r_-
:1_ :b__b| :gg_b:|, lateralizacia, :b_ _gobo| oro b:b_g:r|__ro|
|o__o:go1:_o::. go_oo, roo _gobo| oooo__go b:b_g:r|__ro |b__go|
|:bob::_o__o ob:r_| :_ob_rog_|. _gobo| o:r_g_b: b:b_g:r|__ro| _:-
1o:b_: |b__go| o:r_b_b: b:b_gro| ooor:o:1_ oo:b__b| :gg_b:| _:
ooro_oo. :o:| :r_:, _gobo| _ob_r___go _b_o _ob_r___g ___g:| :b:-
ooro_|. _or:gg_|oo|ogo| _gobo| o:r_b_b: b:b_g:r|__ro :_:ob_g__o:
o___g_g_o|:|, bogo o:r_g_b: b:b_g:r|__ro _ |ogr_orog-go1_:g_ro
ob_oro:_oo|: _: _oo_o_o| (:r:g_r:g_ro ob_oro:_oo|) o:rogo|:|. 1oo-
_roo _:_o:|:ogo| _| _roo_ro_:gJoro J_|:ogo: J_r_b__go o_o|, o:r:o
_:_o:o: _or:gg_|oo|: _: 1o:_:_ o___roooo |__|o|:ogo|, oogo:bo-
:Jo b:_g_:_ :oob:__go b:b_g:r|__r_go |o__o:go1:_o: :ro| _:o:b:|o-
:o__go (Berk, 2005; OBoyle & Gill, 1998). g:__r:go1:_o:o__ _gobo| __r-
_o| _roo b:bogo| _:1o:b_o| _:og_g: J_|:og__go: oo__b:_, r:o__b:_:_
__r_o| |bg: b:bog_o _o|r_go_b _:1o:b__go _bo| __b__o_|. o:r:o
g:__r:go1:_oo| J_o__ _gob| b:_g_:_ J_|b_g| _ooo_b|:_oo| _b:ro.
_gobo| b:b_g:r|__roo: |:_oo:bo:Jo :|_oo :b|bg:g__o __ro J_-
_:r__ooo:, go_r_ :|og___ro, _r:go_ _roo b:b_g:r|__ro __ro
_____o:b:_ :|r_g_| _ob_r___g __b__o_|, go_r_ o_or_. ooo_oo| _g_-
g: :oo_:b:, :b|:__or_oo ro_go _b:r_o, roo_go: :bgoo:r_:_ o:|-
lateralizacia _ _gobo|
__r_o| oro b:b_g:r|__ro|
|o__o:go1:_o:.
37
b:gg_g_o| |:1r_b:go:, oooobog| _gobo| or:g:go :b|bg:g__go _bo|
oob:bog_o:| _roo:b_oo:b o__oogo _roo_rooo| |:__og_g1_. o::go-
o:_, _gobo| o:r_g_b: ob:r_| ___o J__ogo: :oo| oboJgb_goo| b:oo_:-
go_:, bogo o:r_b_b: ___o o_| r:o:_o_:|: _: |ob_:_||, :|_ roo,
_oobgo| _ro| orog_ ob:r_: b:ro_go. ,:o :_oob_b:o: ooroo:_o J___o
o| :ro|, roo ,_gobo| |bg:_:|bg: ob:r__o|:ogo|" |b:gg_o| or:__o_:
:r _o_:r_: b_oro_o1oogoo_r :oo_gg_g_|" (Byrnes & Fox, !8, g.
3!0). :oro:_, _b_: g_Jobo__| |b:gg_o| o|_oo oo_oo_o|:, roog_o_
_gobo| __b__oobor_o| J_|:b_ :o:r_og__g J_b___g_:| _o_:r_:,
roo_g|:_ __o_ |_:bogobo (!8) _bo__| ,o:r_b_b: _gobo|-o:r_g_b:
_gobo| :|_r_|, roo_go:_ b:g__: :b:og_: |_oob:r_oo, _g:go_o_:-
_oo| :o:_g_o| __r|_oo: _: _:rorogo :oo__o_oo" (g. 420). _b_:
g:b|og__|, roo :r_ _roo _|o_o__ro :__ogo: :r :ro| _gobo| _:g___-
go b:bogo| |:_oo:boo| J___o _ :r :r|_o| ,o:r_g_b:_gobo:bo oo-
|b:gg_" :r_: oo J_oobg_go|:, o_ o:| :oo_g_oogo :_g| _gobo| o:r_b_b:
b:b_g:r|__ro _oog__|oo| 1oo_roo _oroo| oJgo:oo _: r:_o_:g_ro
o__rb:goo| J___:_.
instruqtireba da tvinis ganviTareba. _bog_g_1_ b:_:r__go: _gg_-
g_o: _: :_:oo:b_o| J_|b:gg:o _b:__o, roo orog_, roor_ :oo_-
_og_:, o|_ oor_:ooro |b:gg_: _gobo| or:bo1:_o:|: _: |_r____r:Jo
_ggog__| :b:ooro_|. o::goo:_, _r_ :_:oo:b_|, roog_o_ _r_-
o_b_o: _b:| o__b__b, oo _r_ :_:oo:b_o|:b :b|bg:g_oo, roog_o_ :r
o__b__b :o _b:|, _gobJo :b|bg:g__go _g___rob_go :__ogoo| oo__go
:_go. :r_og_, :r_g__go orog_o_o| o_oo_ :_:oo:b| ob__b|o_ro ob-
|_r___or_: _: or:__o_: _gobJo :b:go _:gJor_o| b:oo_:go_o|: _:
_gobo| :b:go 1obo| _oroor_o| J___:_ __b__oo| :___b:Jo _bo:r_:
(Bransford _: |bg_o, 2000). _b__ J_ogo_o: _: oo|o: _og__o: (2004)
b:roo:_ob_| J____o, roog_o_ |b:gg_o| J___:_ _gobJo ooob_:r
|_roo1_g _ggog__| :|:b:g_:. __roo_, o_gg_g:r_o: 6-_:b bg:o__
28 _oobg:Jo _:b_gogb__go :gJgo _: 4 _oobg:Jo ___o J____o| o_ob_
:gJgo J_o|b:gg_|. __b__o_ro o:bo__ro r_1ob:b|o| :|:bg:_ _boogo:
oro__|o: or ___| Joro| _gobo| |bg:_:|bg: :__ogo: :bg_b:. ___o
J____o| o_ob_ :gJg_o: _gobo| o:r_b_b: b:b_g:r|__ro| b:bogo| b:_-
g_:_ _:_gorog: _: b:b_:b:b _gobo| o:r_b_b: b:b_g:r|__ro| 1__o__:_
:_:_gorog: :bg_b:. :|o_o|: _: _r_o| _ooob:_oo| !00 |::oo:bo ob-
__b|o_ro |b:gg_o| J_o__, :o :gJg_o| _gobo: _oobg:Jo _:o|_:___go
:gJg_o| _gobo| o|:g|o __b__oobor_: _:ob_o, r:o:_ ooo__gbo b_g-
|:_ :|_:b:. |_og:Jo |_:b_:r__go :oo|bor_o| oro__|| :ggogo:
_oobg:Jo ___o J____o| o_ob_ :gJg_o: _gobo| __b__oobor_:Jo _g-
gog__o :r gobg_b_|.
|bg: _gg_g_o: gobg_b:, roo ADHD (__r:___o| ___o_o_o _: oo-
_r:__ogoo| |ob_rooo) o_ob_ :gJg_o| _: __ro|_o| o:go| _gobo| J_-
go| b:bogo, o:go| _gobo| :1:g_ro orogo, _: b:ob_oo __ro o:_:r::,
go_r_ ADHD :r o_ob_ :_:oo:b_o|:. _gobo| _| 1ob_o ogoor__go:_o:|,
_oor_ob:_o:| _: oo_or_go ___g_o| _ob_rog| _go|boo| (Hallahan
& Kauffman, 2006).
_gob|: _: _g:|Jo |b:gg_:| Joro| _ro :J_:r: _:gJor| _oo_o_o _:
|_r_|o b:roo:__b|. roor_ o_-!0 o:gJo obog:go J_oog: |b:gg_o|
b_go| J_oJg_go _:__oro:, bogo ob__r_|o _: _boo|oo_g:r_o: |b:g-
go| oro__|| _bo:r_:. oo J_oobg_g:Jo o_ oo|b:gg__o _:__g_go:| _:
J_oog:| robo_b, __r:___o| _o__|or_:| g_r :b__b_b (Sylvester, 2003).
oo J_oobg_g:Jo, o_ oo|b:gg_Jo :r :ro| _:ob__r_|_:, _|__ |b:ggo|ogo|
daukavSireT veb-gverds _:
ganavrceT
obog_o http://www.nih.gov/
news/pr/apr2004/nichd-19.htm
J_ogo_o| _: |bg:o: _gg_g_o
daukavSireT veb-gverds _:
ganavrceT
obog_o http://www.amenclinic.
com/bp/atlas/ch12.php o_ob_
:_:oo:b_o| _gobo| _:|_:bor_-
_go g:ro:b__o.
38
b_go| J_oJg_go _:__oro:. |:__o:ro _oo_o_o| _: oo_og:_oo| o:rog:Jo
oo|b:ggo| _:bo:r_: :b:og_o| oboJgb_gog:b oo1:b| b:roo:__b| (ob.
o:go 3).
rogoria Tqveni azri?
o_g_b obog:_o_oo _boog _ro-_ro |_og:Jo :|:_r_: :_go.
r:o__boo_ b_oo| J_o__ _or___oro __oob_:o ,o_oo o_ :r:
r:oo_ _gob1_ _:__ob__go :b:og_o| J_|:b_? o_ _gro r:o b:-
oo_oob:g| :o o_o:|o:b _:_:gJor_oo." r:| _o:|_b__oo?

CarTva maswavleblebisTvis. roor_ o_g_bogo| _boogo:, _gobo _:
|b:gg_: :bgo _:gJorJo:, o:r:o r:| boJb:g_| _| o:|b:gg_go|ogo|?
o:r|o _ro|_ogo (2005) g:og_g| :|_o :bo:r__:| (oboJgb_go:|):
!. _gro _obo__ro __b__o: _o__r_b_or__go: o|obo _gobo| |bg:-
_:|bg: b:bog| __:gJor__:. J___:_, J_o|b:gg_g_| ob_oro:_oo|
_:o_J:g_o| o:oogo| |:___o_|o o_oo_o (o::goo:_ go1_:g_ro
:b g_r:g_ro) _: :o |bg:_:|bg: o_oo_Jo :b|bg:g__go J_|:og_-
go_o :_go. bJor J_oobg_g:Jo |b:gg_o|ogo| |bg:_:|bg: o_oo_o|
:oo__b_: oo1:bJ_bobogo: o::goo:_ _or:_oo| J_b:ggo|:|
r___o|: _: |oo__r_o| :oo__b_:.
2. _gobo J__:r_oo og:|_o__ro:. :|_ roo, o_o_:ro, :__o_ro :r_oo
_: oo_bogo :b|bo| |_r:__o: :gJg_Jo _obo__ro _b:r_o| :bgo-
o:r_:Jo, bogo oo1r_og_| |b:gg:Jo _bo:r_:.
3. |b:gg:Jo 1oo_ro ooJgogo:| b_grogoo_ro |:__og_go :_g|.
J___:_, b_grogoo_ro __|_or_: o__rb:goo| ______roo| _o-
:bo|_o_:|: _: J__:|_:Jo _:g_bo:r_:.
:_boJb_g o_o:|o:b _:_:gJor_oo or:g:go b:Jrooo :oo_g__b_:. _gro
o:o:bo, roor_ oJog_o|ogo|, :|_g_ o:|b:gg_g_o|ogo|:: :oo|:__o,
o:r:o :oog:go|bob_o _: |o_robogoo oo__o__o oo oo|:1r__|, roo-
g_o_ _gobo| _ooog__|_ro:| :o:r_og__b. J_o__ g_r_1_ oo_:bog
r_ro_:Jo ,:r_o_b__oJ_ob_r:r_o_b__Jo" b:b:go, roo :b|bg:g__go
oo|:1r__o :r|_o|.
J_o__ _o _|o_ogo :b oo:_| (_o_ogo oogoo) _obo__ro :bgo-
o:r_o| o_oro:| :bgobog:go.
piaJes kognituri ganviTarebis Teoria
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT J_oogo:o _roo _: oog_ _ro|
o_g_b ooo|_rJo, o_b|ogg:bo:Jo _: :o_ro_o| J__ro__g J_:__Jo
o_oo? _| o_g_bogo| ro_go _oobg::? r: _ro _:gor__:o :o _oobg:1_
o:|_bo| :|:__o:_?
Jg_o_:ro_go: _|o_ogoo: :b oo:_o J_oogo:g:1: oo__go, roo_gJo_
b:oo_:go__go _: _:b:|o:o__go:, o_ roor :b__b| :_:oo:bo ob_or-
o:_oo| J_rog_o| _: :_roo:b_o| 1oo |:o_:ro| J__bo:| (Piaget, !54,
!63, !70:, !70). bg_b oo:_| oo|:1r__| ___:g_r:_ :bgobog:go,
gob:o_:b o:oJo bgogoo| :|:_o_:b oobo__goo| :|:_:o__ :1rogb_o|
:bgoo:r_o| :b|b:: b:bg_b_o.
oo:_| (!54) oob__goo, o| r:_ o:r_og:_ __r| oo1r_ogo :_:oo:b-
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
ooo|:ogo|, roo :ooo, o_
roor :b|bg:g__: :gJg_o|
:1rogb_: oo1r_ogo::b,
|bg:_:|bg: :|:_o| :gJg_|
J_o__o _oobg_o _:_|goo:
r:| boJb:g| o_o _o_b:go?
J_oogo:o _::|:b_goo
_o_b:go |:b_o?
_o_b:go: oog:r_?
|:o_:b oo_o| o_b__o?
|:_ oo_o:b o|obo?
ooo| ooro_:b oo| bg_r:o__
o:boogo __ro _o_o:, o_
ooo| bg_ro_:b oo| oor:o__?
J__ogo: o_ :r: :_:oo:b|
_ro_ro_g:_ _bogro__|
bo_:oJo _: ogoboo|Jo?
_ro ___| o_g_b o_g_bo
__ro|o ooo|_og: :b__oo
o_ :r:?
ro_o| :ro| _Job?
|:_ oo_o| o1_ _:ooo?
39
o|ogo| (1_ooo oo_:bogo _oobg:), :r_o_ o|_ o:r_ogo: :gJgo|ogo|. o:-
:goo:_, oo:_o bgo| :gJg| _oob::
r: _rogb_o| b:r? o_ Jg_o_:ro_go g:r. r:_oo? ooo_oo, roo o_
Jg_o_:ro:Jo g_bogro. J_b _b_g_go_ b:r? :r:, _| J__og__go:,
gob:o_:b o_ __g_ Jg_o_:ro_go g:r, o_ g_r go_b_o _b_g_go_. (Piaget,
!65J!5, g. 252)
b:roogo_oboo, roo _| oo|b:gg_ _or:_o:| |b:ggo|. o| _roo
_ob____oo| (_b_g:) o_oro| (Jg_o_:roo|) _g_o_b__:_ _g:|o_o_or_:|o:b
_:_:gJor__go orog_oo| bob:J_ _:|. :r_: :oo|:, :gJg_o|: _: __ro-
|o :_:oo:b_o| :1rogb_:Jo |bg: :b|bg:g__o_::. :gJg_| bg_b:b :b-
|bg:g__go _roo| J_rob_: :_go. o:oo b:roo__boo J_|:ogo:, o::go-
o:_, _ro ___| __ro|o ___o:ooJgogo| :|:_o| _:b_g: J_ogob, :_rooo
b:r|_go _: ooo:g:go. oo_oo :_boJb_go| oo1_1_o :oogo_ggooo.
zegavlena ganviTarebaze
_obo__ro :bgoo:r_: :_og_oo o__o:, go_r_ __g_ :r|__g ob-
_oro:_o:Jo :b:go _:___o| _: :1r_o| _:o:__:. oo:_| oob__goo, bg_bo
:1rogb_o| (o|__goo|) oro__|o _::__o_:b ooobo___goo| :|:_:-
o__, o:ro:go:, b_g:, o:r:o r:_o_:g_r:_ o_gg_:. :oo| oo1_1| _o
:_:oo:b_o| oo_r |:o_:ro| J__boo| o__oogo o___go: b:roo:__b|.
roor g:__o_o :o:|? oo:_ oob _:__or| :oo_o_| oogoo_ro ooo-
bo__:, :__ogo:, |o_o:g_ro :oo__og_: _: bob:|boro: roog_o_
:1rogb_:Jo _ggog__| :b:ooro__b (Piaget, !70 :). oo_oo, oo_g__
oooogobogoo oorg_go |:oo _:__oro. bob:|boroo| :bbogg:| J_o__
_g_o:gJo _:g_r_b__oo.
_ro-_roo _oboJgb_gog:b_|o :r_oo _:__oro, roo_go_ bg_b| oo_r
|:o_:ro| :__o:1_ 1_oo_o___|, ooobo__:: _ _roo| :bo:ggo:Jo _b_-
_o__r:_ oror:oor__go, _b_rog:_ ooo_ob:r_ _ggog__o. oJog_|
_: o:|b:gg_g_| _obo__ro :bgoo:r_o| :o :|o___1_ o_or_ :gg_b:
:_go, o_ r: o_o: _b_:, :gJgo |:o:b:_o |:_g_| _: _:boro_goo|ogo|
:__og__g 1r_bg:| o__|.
:__ogo: _o__g _roo 1_oo_o___o| _:__oro:. _o1o__r ooobo__-
_go:|o:b _ro:_ :r_oo1_ 1_oo_o___o| J_|:og_go: _: :o 1_-
oo_o___oo oo___go _o_b:_ o1r__:. o::goo:_, ro__|:_ :gJgo|
_oor_ob:_o: |:_o:ro|:_ :bgoo:r__go:, o:| :g:b|o| orob_oo_o| :_-
oob_b: :obob:-_:obob:1_ _:b:ooo oo___go :oo__og_o| |:__og_g1_
J__ogo:. J___:_, :r_oo1_ 1_oo_o___oo go_gg_go, g::b:go1_o,
g:_gor__oo _: o:b_:o:booo ob_oro:_o:| g___o_o or:bo1:_o:|,
g:g:_o bg_b o:b ooo_o| :1rogb_o| oro__||:_ g_ggoo.
:bgoo:r_:|o:b _ro:_, bg_b :rJ_oo o_o_ :_:oo:b_o:b _roo_roo-
:Jo J_g_og:ro. oo:_| oob__goo _obo__r :bgoo:r_:1_ 1_oo_o___:|
|o_o:g_ro _r:b|oo|o: :b |bg_o|:b |b:gg: :b__b|. roo :r: |o_o:g_ro
_r:b|oo|o:, bg_bo __g__ro| oo_r __g_ J_ooo:g:1__go _g_g: _o_bo|
b_g:b:go :ooob_: _:ggor__o_:. |o_o:g_ro _r:b|oo|ooo oo___go
_o_bo| oo__go: :_:oo:bo| _obo__ro :bgoo:r_o| oob__goo o_gg_:.
ooobo__:, :__ogo: _: |o_o:g_ro :_:__o: _ _g_g: _ro:_ _obo__r
:bgoo:r_:1_ :b__b| 1_:gg_b:|. roor go:|_boo :o _:__or_|?
40
ZiriTadi tendenciebi azrovnebaSi
oo:_o oogoo:Jo :_r__go _gg_g_o| J___:_ _::|_gb:, roo _g_g:
|:b_o: o_o_go_r_ooo or ooroo:_ __b__b_o:| :b_ ,__gg_g __b__o:|"
o__|. _roo :o __b__b_o:o::bo: organizacia ___g_o| _: :1r_o|
_:g:_:, _ooobor_: _: :_:g:_: J_b_oog _o_r_b__g (o:booo-
__gr_g, J_o:bbo__g, :o:ro_g) |o|__o_Jo. o_or_ _o adaptaciaa, :b_
:r_oo|o:b oor_:.
organizacia. :_:oo:b_o _|o_ogoo_r |_r____r:Jo |:__o:ro :1rog-
b_o| oro__|_o| or:bo1_o| __b__b_ooo o:__o:b. _| _|o_ogoo_ro
|_r____r_o bg_b| oo_r |:o_:ro| :__oo|: _: ob__r:__oo| |o|__o_|
b:roo:__b_b. o:r_ogo |_r____r_o| o__oogo :_roo:b_: _: _oor-
_obor_: o:oo _:bg_bo| oo1boo b__:. J___:_, o|obo __ro ______ro:.
o::goo:_, o:go:b o:_:r: bgog_o |::b| :b :_gor__o:b, :b o_ :b-
go| oo__:bo, b_go| b:_:b_:| __ogo_b. o:o _ro_ro_g:_ ___ro|: _:
_:g_ro| _oor_ob:_o: :r J__ogo:o. :bgoo:r_:|o:b _ro:_ bgog_o :o
oro _:oo__o___go |_r____ro| _oor_obor_:| __ro o:_:go _obo|
|_r____r:Jo :b__b_b :b_ __r_:, oobg_oo: _: |:bo| :__:. r: o_o:
argumenti / kontrargumenti
t vi nze daf uZnebul i ganaTl eba
o__:o_| |_g __ro bJor:_ _|ooo _gob1_
_:__ob__go :b:og_o|, _gobo| :bgoo:r_o|
:_r__go |_oo_g:_oo| oboJgb_goo|, ,oo_:r_o|
_____o"-| _: _gobo| o:r_g_b: _: o:r_b_b: b:-
b_g:r|__ro_o| :__ogoo| J_|:b_. o:rog:_, r:o-
__boo_ _gg_go| J____o: _b:__o, roo !0 b_oo|
:bo:ggo:Jo oo_:r_o| oo|o_b:| |ogr_o| :__oo|
:r_g__gbog:_ :oo|bor_: J__ogo: (Rauscher &
Shaw, 1998; Steele, Bass, & Crook 1999), _or_oo|
_o_ogo: __rb:_oro: _::o_go_r: oror:o:. :o
oror:oo| oob__goo _g_g: :b:gJoog| oo_:r_o|
,|o-_o|" :|o_bob__b_b (Meece, 2002). :r|_o| o_
:r: :J_:r: |::bo:b:og_go _____o _gobo| b_g-
rogoo_ro _gg_go_:b?
argumenti ara, gavlena araa aSkara
_ob r__ro:, __oo| _| o:__ob_go| _ob_o|
or_1o__b_o:, :oo:_g__b: b:Jroo_o. r__ro o:-
go| b:Jroo_Jo _gob1_ _:__ob__go :b:og_o|
:rJ_oo :__bog _o| :_ro_o__| (Bruer, !). o|
:_boJb:g|, roo _.b. _gobo:b _:_:gJor__go _gro
_gg_g: ob__: o__bo_r_oo, o:r:o o:b_:o:bo-
oo :_:_o| _|:__oggo |o___g:_o:Jo. o| og-
go_:, roo oooo__g :b:_b:_| o__:o_o _b_:
oo__b_b _oobgoo ,|:_ oo:gr__: o__bo_r_: _:
ob__: |o___go:_o:?" _ro-_roo :|_oo :b:_b:_o,
roo_g|:_ r__ro _oobgo| boJbo| _g_J :__b_|,
_gobo| o:r_g_b: b:b_g:r|__ro| _: _gobo| o:r_b-
_b: b:b_g:r|__ro| |b:gg_o| o:__::.
,_gobo| o:r_g_b: b:b_g:r|__ro _gobo| o:r-
_b_b: b:b_g:r|__ro| bob::_o__" _| _g_g:1_
ooo_g:r_go :1ro:, roo_g|:_ |o_g_ogo :r
_b_ro:. :b:og_:Jo _gobo| |::bo:b:og_go
(:b:og_o|) oboJgb_goo| g:__r:go1:_ooo
|o___gor_: :_r __g_ 30 b_go: _ro:g_|.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo :_boJb_go _|o_ogo-
_o: _: o__bo_r_o: :r:_ro1o| ::_ro_o__|
_: _|:__oggo_ ooobbo_|, |o___gor_: o:ob_
o_g__:. __go_ |o_|o: o:go|o b:JrooJo ,ro-
or |b:ggo| _gobo" oo_go o:go _gobo| g:_-
_r:go1:_oo| :bo:r__:| _:_ooo. :r_og_,
o:b _g:|Jo |_r:__o_o b:oo:_:go:. oo|o
:1roo, :o |_r:__o_o| :oo__b_: o:|b:gg_-
g_o|ogo| o_b_o_: :r:b_o: ooo|:, roo |b:g-
g_:Jo _gobo| orog_ |__ro: b:ro_go. . . oo_oo
:bg: _gobo| o__bo_r_go _:r_o :bgobogoo,
__roo_, o_ roor :b r: |:boo _bo:r_o:b
o|obo |o_|o| oo_r r__oo_b___g |b:gg_o|
|_r:__o_|. |o_|o| :1roo, |b:gg_o| oro-
__|Jo _gobo| o:r_g_b: b:b_g:r|__ro| b:rogo|
oo1boo, o:|b:gg__go: oo|b:gg__o o_b_:g-
_ro :oo|:b_g_o| _b_ror_o| _: o:oo :oo-
__b_o|__b _b_: b::__1o|... _gobo| o__bo_r_o:
___|__ooo o_o:b, roo |ogr__go :1rogb_:
argumenti
organizacia _ ob_oro:_oo|
_:g:_o|, oo|o o_b_:g_r |o|-
__o_|: _: _:__oro_Jo oo-
o:g|_o| oro__|o. _:gJor_o|
oob_|ro__go _: goo__ro
_|_go.
adaptacia :r_oo|o:b
oor_:.
41
_: o_b_:g_ro :oo|:b_g_: o|:g| :o:r_og_-
_g :b:_b:_1_ _ob_ro::goo_| g:og_g|.
:|_oo :b:_b:__o _gobo| go__r:go1:_o:|o:b
_:_:gJor__go b:gb_ro o_oroo_:b oo_o|, _:
:r: b_grogooo_:b. . . _gobo| |bg:_:|bg: :r__-
o (1ob_o) _ob_r___g _:g:g_:| :|r_g_-
_b, o:r:o _| _ob_r__o1:_o: :b:go1o| __ro
_:bg_bog _ob_1_ bb__:, go_r_ ,go1_:g_ro
:oo|:b_g_o| :oo__b_::". J_|:ogo: go1_:-
g_ro :oo|:b_g_o| :oo__b_: J_|b:ggo|
b_g|:_r_g |_r:__o:_ oog_ggobo|, o:r:o
oo| g:ro|o:bo:| |b:ggo| oro__|Jo o:r_g_b:
b:b_g:r|__ro| :oo__b_: :r :b:ooro_|
(Bruer, 1999, pp. 653-654).
kontrargumenti diax, swavleba unda
iyos tvinze dafuZnebuli
o_ o_g_b |_ro :__boo oror:o_|, |_r:-
__o_| _: oo_oo_|, roog_o_ _gobo:b _:-
_:gJor__g _gg_g_1_ _:_r_booo J_o_ob:,
ob__rb__o| |:oo__gJo ,_gob1_ _:__ob__go :-
b:og_:" :_ro__o. o::gooo|:ogo|, obog_o __b-
|_b g_rbob _or_or_oJ_bo| g_g_r_o (http://
www.jlcbrain.com/truth.html):
_gobo| J_|b:gg:1_ _:__ob__go |b:gg_: :r_
o:b:__:: _: :r_ _:_o|b_ro _obo, roo_go_ :b:-
og_:Jo :r|__g _g_g: orog_o:| oo:g:r_|.
_: o_ gobo_ o|:g|, :o__o__|, _r:go_ J__-
_oo:Jo J__:g| _g_g:. o| __r _o__g :r b:roo:_-
_b| oror:o:|, oo__g|, roo_g|:_ |_og_o:
_b_: oo|_oob. _gob1_ _:__ob__go |b:gg_o|
_ro-_roo: _ro_o_o|o: :_boJb:, roo 25 b_go
:g:, |:b:o _gobo| _gg_g_oo oo___go |:r_-
_go |:_g:|o oo:b_| oo:_b_g|". o_ obogo_
_ro o::goo| oogo_:b, roogoo:_ obg_b_o,
o_ r:_oo :r g_o:bbo_o :o oo|:1r_:|.
_oobgo| :_o_o_|_o| oro____o _:|__or-
g:r_o |__b_or_o| _bog_r|o___o| oro: b_g-
rogoo: _ _o__oro: o:o__g o_r1_bobo: _:
_o__oro: o:_g: _:g:go: J__ob_|. :_boJb_g
oro____| ___| __g_ o__b__b _g__bo| o:|J_:oo
:o:|ooo |_og:Jo. o| o:go:b _gr oo|b:gg_|
_:_bo:r:. oo b_rg_go |o|__oo| og:|_o__ro:Jo
oo_b__g :_oob_b_| _gobo| _:_g_ogo |o__g_o|
_oobgo| J_|:og_goo| J_|:_gg_g:_ o__b_|. . .
|_og_o _gobo| obogo_ oogoo_ro _:b-
oJb_g_oo :r _b_: J_ooo_:rgob. bg_b| oo_r
_gobo| _o_bo| oboror_: _o:|_bo|o_goo|
_og_:|o:. _gob1_ _:__ob__go |b:gg_: oo o_-
_:o_|, roog_|:_ __ro oo1:booo:ro_go,
ob_oroor__go |b:gg_o| o_oo_o| :oo__b_:
|_ro, :r_g__g ooo:ro_g__| |o:g:1o|.
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_: g_-g_r_1_: www.
mylabschool.com
_b_: o:o oooo__go |_r____ro| _:g__ :oo__b_:_ J__ogo:o (Flavell,
Miller, & Miller, 2002; Miller, 2002).
oo:_o :o |_r____r:| _ob_r___go _:|:b_g_: oo:bog:: sqemebi. oo|o
o_oroo| oob__goo, |__o_o :1rogb_o| |::1o |:oJ_b_go go__o:.
o|obo _o___o| :b _o_ro| or:bo1__go |o|__o_o:, roog_o_ |:o_:ro-
Jo :r|__go |:b_o| _: ooob_:ro oogg_b_o| o_b_:g_r:_ :oob:_go|
_: ,o:o J_|:b_ _o_ro|" |:J_:g_:| g:og_g|. J_|:ogo: |__o_o o:go:b
o:_:r: _: |o__o_o__ro o_o|, o::goo:_, |oobo| |:br_ooo _:g_go| |__-
o: :b g:r_o| _boo| |__o:, o:r:o __ro _o_o :b __ro 1o:_o |__o_o_
:r|_o|, o::goo:_, _:g_go| |__o: :b o__b:r__o| _:__oro1:_oo|
|__o:. ro__|:_ :_:oo:bo| :1rogb_o| oro__|_o __ro or:bo1__go
b__: _: goo:r__: :b:go |__o_o, o:go| obrog ___g_o_ __ro obg_b_:
_: ___o J__|::o_: :r_oo|.
adaptacia. |:__o:ro _|o_ogoo_ro |_r____r_o| or:bo1_o| __b-
__b_oo| :r_:, :_:oo:b_o, o_o_go_r_ooo, _:o:__oo :r_oo|o:b :_:o-
_:_oo| __b__b_o:| o___b. :_:o_:_o: or ooroo:_ oro__|| ooo_:g|:
:|ooogo:_o: _: :_ooo_:_o:.
asimiliacias gbg__oo o:Job, ro__|:_ :_:oo:bo o__b_| oo| :r|__g
|__o:| |:o_:roJo ooob_:ro oogg_bo| :_o| oo1boo. :|ooog:_o: r:oo_
sqemebi _ o_b_:g_ro |o|__-
o_o :b :__oo| _:__oro_o _:
:oo__og_:.
asimilacia _ :r|__g |__o_Jo
:b:go oo___o|, :b:go ob_oro:-
_oo| b:rog:.
42
:bgo| :_o| o___go:| __g_ b:_bo ob_oro:_o:|o:b oo|:_:_oo _-
go|boo|. 1oo_ro J_oobg_g:Jo, oo|:_:_o| oo1boo, bg_b ob_oro:_o:|
g:o:bob__o. o::goo:_, or:g:go :gJgo, |__b|o| oorg_g:_ _:b:bgo|:|,
o:| ,_o|o|" _o:bo|. o|obo :b:go :oo__og_o| _bog_g_o| __g_ :r|__g
o__b_o_o_:_o:|o:b oo|:_:_:| :b__b_b.
akomodacia :b:go |o__:_oo| o:|_b:_ :r|__go |__o_o| J__gg:| :b
:bgo| J__ob:| _go|boo|. o_ oob:__o_o| __g_ :r|__g |__o_o:b oo|-
:_:_: g_r b_rb__:, o:Job |:o:b:_o |_r____r_o| :bgoo:r_: _b_:
oob__|. :b:go ob_oro:_oo| :__oo| oo1boo, bg_b |:__o:r :1rogb_:|
g_ggoo ooo| o:ogr:_, roo J_g_g:goo :b:go ob_oro:_o: :1rogb_:|-
o:b oo|:|:_:_g:_. :gJg_o :_ooo_:_o:| :gg_b_b o:Job, ro__|:_ o|obo
|__b|o| :__oo| oo1boo, _bog_g_o| o__b_o_o_:_oo| __g_ :r|__g |bg:
|o|__o_| :b:g |__o:| :o:___b.
:_:oo:b_o oo_r_o:b o:o :rJ_oo o1:r_ _ooog__|_r :r_oo| :r-
|__go |__o_o| :oo__b_oo, o_ |__o_o o_J:o| (:|o:oogo:_o:), _:
:bgo| :__oo| |:goro_o| J_oo_g_g:Jo (:_ooo_:_o:), :r|__go |__o_o|
oo_o_o_or_o| :b _:o:__o| o_Jg_ooo. _:__orog:_, ooroo:_ J_oob-
g_g_Jo, orog_ oro__|o: |:goro. __g_ :r|__go |__oo| :oo__b_:_ _o,
o::goo:_, |:br_ooo |oobo| _:g_g: :_ooo_:_o:| oooobog|, o_ |:br_-
oo| 1oo: :b _oro: o_g_bogo| bg__go |:br_oo| _oroo|:b _: 1ooo|-
:b :b|bg:g__:. o_ bg_bo |:br_ooo o__:o| __oo_:b _:og_go:o, _-
_o_ob_:o, roo |:br_ooo bg_bo| _:g_go| |__o:| _:o:__ooo _b:ro|
_:b_gogb_: _|:goro_: __oo| oog_roo |:br_oo_:b bg_bo :oo:|b:o|
_: J__|bo_g:o. :b:go :oo__og_o| :r|__g |__o:|o:b :|ooogo:_ooo,
|__o: o1r__: _: :r_g__gbog:_ o_gg_: _o___, :|_ roo, :|ooogo:_o:
:r_g__g :_ooo_:_o:|:_ J_o_:g|.
:ro| |o__:_o_o, ro__|:_ :r_ :|ooogo:_oo| _: :r_ :_ooo_:_oo|
:oo__b_: :r b__:. o_ :_:oo:bo oo|ogo| |:g|_oo __bo oogg_b:| :b-
___:, o:b J_oog_: :|_o oogg_bo| oboror_: oo:b_obo|. oo__o_g
ooo_b_Jo :oo__og_o| :_og_gr: b__: :_:oo:bo| :1rogb_o| _oroo|
oo|:_:_o| oo1boo. o::goo:_, o_ o_g_b __bo _b:1_ |:_:ro _|ooo,
oo J_oobg_g:Jo, o_ :o _bo| oboro _o_b: o:ob_ :r :_go, |:_ro| :1ro|
:_:|, :g:o, __ro :r J_____oo.
wonasworoba. oo:_| oob__goo or:bo1_:, :|ooogo:_o: _: :_ooo_:_o:
J_|:ogo: :bbog_go o_b_|, roor_ :g:b|o| _ooog__|_ro _o___:.
Jan piaJe Sveicarieli
fsiqologi iyo, romlis
bavSvebis azrovnebis zustma
daxasiaTebam Cvens mier
kognituri ganviTarebaze
warmodgena Secvala.
akomodacia _ :r|__go
_obo__ro |__o_o| J__gg:
:b :bgo| J__ob: goo:r_o|
J_|::oo|:_.
43
oo|o o_oroo| oob__goo :1rogb_:Jo ooo_ob:r_ _ggog_: wonasworobis
|:__og_g1_ b__: _| :ro| _o___: :g:b|o| oo_:Jo. oo:_ oggo_:,
roo :g:b|o| oo_b_go| oo1boo, :_:oo:b_o o:oo :1rogb_o| oro__|_o|
:___g:__ro:| o__oog:_ :oobo__b. oo_g__, bob:|boroo| oro__|o :|_
o_J:o|: o_ g:_:r_o bg_b| _ob_r___g |__o:| oogg_b:| :b |o__:_o:|
_: |__o: o_J:o| :r|_o| bob:|boro:. o_ |__o: _:o:_o:_o_og__g
J___| :r g:og_g|, o:J:|:_:o_ wonasworobis darRvevas :_g| :_ogo
_: o:g| :r:_oo_or__g:_ groboo. :_boJb_go o_oo:r_oo| J__ggoo
oo_ogor__go bg_b :|ooog:_oo|: _: :_ooo_:_oo| :oo__b_oo :oo|:g-
go| oo_:| gob__o. J___:_ bg_bo :1rogb_: o_gg_: _: bob oo_o|. r:
o_o: _b_:, bob:|boroo| _:r_g_go| _ob_ J_|::oo|o _: oo_oo:g_ro
_b_: o_o|, r:_:b o_ o:go:b o_or_:, _ggog_o|__b g_r gooo_|,
bogo o_ o:go:b _o_o, J_|:ogo: o|_ go_oo :__gg__go, roo _ggog_o|
o:go :_:r g_ob__|.
kognituri ganviTarebis oTxi safexuri

rogoria Tqveni azri?
o_g_bo :|:_r_: |_ogo| _or___oro:b _:r:_ oo_o|. oo|o ooo-
__gbo _oobg: :|_ __r|: ,bg_bo |_ogo| o_-!! _g:|o| oo|b:gg__o|
:1rogb_o| _ob_ |bg:_:|bg::, 1oo ogo_ro:, 1oo _o |_|_o.
roor oo:b__bo |b:gg_o| o_oo__o| _o__r_b_o:_o:|?"

_:g_r_b__o :gJg_Jo :|:_orog 1r_:|o:b _ro:_ ooo_ob:r_ _g-
gog__o:b _:_:gJor__g oo:_| oo|:1r_:|. o| oggo_:, roo _g_g:
:_:oo:bo oob _roo _: oog_ __:o| (|_b|ooo_oro_:, or_oo_r:_o_go,
_ob_r___g oo_r:_o_go, _: _oro:g_r-oo_r:_o_go) _rob:oro o:booo-
__grooo :_o|. ooroo:_:_, _| __:o_o :r_g__g :|:_| __:gJor__: (ob.
_brogo 2.!.), o:r:o :|:og:go|bob__go: o| :r_oo_:_, roo |:b_goo-
_g:b_go 1o:_o: _: oo__o_go :|:_o| _g_g: :gJg1_ :__og_g:_ :r
gr__g__:. oo:_o :_boJb:, roo :_:oo:bo| _roo |:__b_ro_:b o_or_1_
:_:|ggo| o_roo_o J_oog_: b:brogogo :_oobb__| _: roo oorogb_:o,
J_|:ogo:, _ro _ob_r___g |o__:_o:Jo _roo |:__b_ro| o:b:|o:o__go,
bogo |bg: |o__:_o:Jo __ro o:_:go :b _::go o:b:|o:o__go :oo:g-
gobo|. :oro:_, oo|b:ggo| :|:_o| _o_b: oo|o :1rogb_o| _o_b:| :r
_go|boo| (Orlando & Machado, 1996).
Cvilobis asaki: sensomotoruli safexuri. :_r__g o_roo_| |_b|ooo_o-
r_go |_:_o: _bo__:, r:_:b :gJgo| :1rogb_: ooo_:g| b__g:|, |o_b:|,
ooor:o:|, J_b_:|, :|ob_g:| _: :.J. :o o_roo_o| :bo:ggo:Jo bgog_o
saganTa mudmivobas :goo:r__b. ooo| :_:, roo |:b_o |:o_:roJo :r-
|_o:| :b:roo_b ooo|_: oo_b__:g:_, :_o_g:o_b o:o o_ g_r:, :_boJ-
b_go o_b_:g_ro b:roo|:bgo| :_o| _oboJgb_gog:b_|o _b:ro| |:b_o|o:.
roor_ oJo_go: _or:gg_|o: :_oo:b_b|, bogo o:b:o :_o_|or__b,
roo o:b:o |:b:o bgog_o |::bo: o__oogo:| :b:goo:r__b, r:oo_ |:bo|
:ooroo_g: :_og_oo o:r_ogo:. _:b_o oo:Jo o_oo:r_o|, roo ::roo
:gJgo _: |::bo o:Job _:o:go, ro__|:_ o| o:| :r ___r_| ,g_r b_-
_:g| :r _o_ro|". __ro|o bgog_o, roog_o_ _roo| o_b:| ob___b
(:or_: _: oooo:g:), :o_:gb__b :_o| boJb_|, roo |::bo :r|_o|,
oo_b__:g:_ ooo|:, roo :r b:b| (Moore & Meltzoff, 2004). o:r:o o:b:o_-
_rog_ _gg_g_o| oob__goo, 3-_:b 4 og_o__ bgog_o: o_o:b, roo |::bo
wonasworobis darRveva _
oo:_| o_oro:Jo, ,bob:|boroo|
_:_:rgo|" o_oo:r_o:,
ro_: :_:oo:bo :_boo_r_|,
roo oo|o :1rogb_o| bg__go
|_ogo :oo_|:__:ro:
orog_oo| :_:gro| :b
|o__:_oo| :_o|ogo|.
wonasworoba _ ob_rogo
:g:b|o| oo_: _obo__r
|__o_|: _: :r_oo_:b
ooo_ob:r_ ob_oro:_o:| Joro|.
saganTa mudmivoba _ bg_oo:,
roo |:b_o _:oo__o__g:_
_: o_ro:b_b__g:_ :r|_o|
44
:r|_o| oo J_oobg_g:Jo_ _o, o_ o:| g_r b__:g|, o:r:o o:o :r ::bbo:o
o_|bo_r_o| _b:ro, r:o: ,_:oo:b|ogrob" |:bo| :_ogo__:r_o: :b oo-
_or_go _b:ro, r:o: oo:b_obob o_bo| _oor_obor_: (Baillargeon, 1999;
Flavell _: |bg_o, 2002).
o_or_ oo:g:r oo_b_g:| |_b|ooo_or_g o_roo_Jo goo__ro, mizan-
mimarTuli aqtivobis _:b__: b:roo:__b|. b:rooo_ob_o :gJgo| og:|_-
o:|o| __r:_o |:o:o:Jo_oo |:g|_ |:o:o:Jo __oo o:g|:b_roo, roo_go:
:_oo_r: _: J__gg: J_oog_:. 6 ogo| :gJgo |:o:o:Jo_o| :oo__o| :o:o
o___goo| J___:_ :_o1o:b__:, o:Job, ro__|:_ __ro oo1r_ogo bgo-
cxrili 2.1.
piaJesis kognituri ganviTarebis etapebi
etapi asaki
(daaxloebiT)
Tvisebebi
|_b|ooo_oro_: 0-2 b_go
ob__| ooo_:_oo|, o_b|o_r_o| _:
_o_ro| :oo__b_:|.
ob__| :_:|, roo |:b_o :r
_r_: ro_: _:o:g_go:.
r__g__|_or_go _o___o_:b oo1:b-
ooo:ro_g _o___:1_ :_:_o|.
or_oo_r:_oob:g_ro 2-7 b_go
o:b_:o:booo :goo:r_| o_-
__g_g_o| _: |ooog_ro _orooo
:1rogb_o| J_|:og_goo| :oo_-
_b_:|.
___g_: _roo ooo:ro_g_oo :1-
rogb_o| goo__r oo_r:_o:|.
:_g| |bg: :_:oo:bo| og:g|:1ro|o|
_:b:bgo| |oro_g__o.
_ob_r___g
oo_r:_o_go 7-!! b_go
J__ogo: goo__r:_ :1rogb_o|
1oo _ob_r___go orog_o_o|
:_:gr:.
_|oo| _ob|_rg:_oo| _:bob_o,
J__ogo: _g:|o_o_:_o: _: o:booo-
__gr_go :bg:_:.
_|oo| J____g:_o:.
_oro:g_r oo_r-
:_o_go
!! oo1r_ogo
:|:_o
J__ogo: goo_o| ooJg_go_oo :-
|_r:___go orog_o_o| :_:gr:.
:_g| __ro o__bo_r_go :1rogb_:.
ob__r_|| ob_b| |o_o:g_ro
|:_oob_o|, o__b_oo| ooo:ro.
b_:ro: From Piagets Theory of Cognitive And Affective Development, 5/e by B. Wadsworth. Published
by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 1996 by Person Education. Adapted by permission of the
publisher.

mizanmimarTuli aqtivoba _
J_b__go, o__o__ |gg: oo1bo-
|:__b.
45
go, roo_go:_ |_b|ooo_or_go __:oo| ooroo:_o _b:r_o _:bg_b:,
|:o:o:Jo_o| __oo_:b :oo__:| :g:o __ro J_og_| |:o:o:Jo
__oo|" |__oo| ooJg_go_oo: (!) oob|bo| o:g|:b_r|, (2) :oo:_ro:-
g_| __o|, (3) o_ |:o:o:Jo_o __oJo :og__:, J_:b__r_g| o:|, _:
(4) _::_gor__: :_oo_rog |:o:o:Jo_|. oo1bo| oo|:_b_g:_ oob_:
_:g___go _::go (|:__b_ro) _obo| |__o_o| __ro o:_:go _obo|
|__o_Jo or:bo1_:.
:gJgo o:g_ r_g_r|_go (J____g:_o) _o___o| J_|r_g_:| J_-
og_| __oJo (_ob__ob_rJo) |:o:o:Jo_o| b:_roo. r_g_r|_go
_o____o| _:__g_: |_b|ooo_or_go __:oo| ooroo:_o oo_b_g::.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo roor_ gb:b:go, J____g:_o :1rogb_o|
_:__g_:| _o____o| o:booo__groo| J____g:_oo| b:roo__-
b:| :_og_oo o__o _ro _|:goro_:.
adreuli bavSvobidan dawyebiTi skolis adreul asakamde: pre-
operaciuli safexuri. |_b|ooo_or_go |:__b_ro| ogo|ogo|
:gJg| or:g:go :__ogoo| |__oo| :oo__b_: J__ogo:. o:r:o, o:b:o, |:-
b:o _| |__o_o _o1o__r _o____o:b ooo_go:, o:oo :oo__b_: b:r|_-
go| :b|_b_o|, ob_oro:_oo| o:booo__groo| _:o:b|ogr_o| :b _:_o-
go|ogo| :oo_|:__:ro:. _|:goro_:o o|, r:|:_ oo:_ :_boJb_go|ogo|
:gJg_o operaciebs :b _o____| _bo__|, roog_o_ __ro o_b_:g_ro
_ _o_ro| (:1rogb_o|, o|__goo|) _: :r: _o1o__ro 1oo bor_o_g__:.
preoperaciuli |_:_oo| o_roo_Jo :gJgJo _| o_b_:g_ro oo_r:_o_o
:r:: _:bg_bogo, o:r:o o| o:oo _:b_gogb_o|__b ooob_g|.
oo:_| oob__goo, :1rogb_o| oorg_go _ooo, roo_go_ _o___o|:b :b-
_:g__g__g:_ _:|, _o___o| |ooog_ro |__o_o| :_:| ooo_:g|. |oo-
ogo_o| _oroor_o| (:_o|:) _: :oo__b_o| J_|:og_go: |o__g_-
o, _|__o, boJb_o, :oo|:b_g__o _: :.J. or_oo_r:_o_go o_roo_o|
ooroo:_o oo_b_g::, roo_go_ :gJg| ooo__gbo |_:_oo| o_b_:g_ro oo-
_r:_o_o| _:b_gogb_:| ::bgo_|. |ooogo_o:b o_J:oo| :o _b:r|,
o::goo:_, r_:g_ro _b_bo| :r:r|_oo|:|, oo|o :oob:_go|ogo| |o__g:
,_b_bo|" :b _b_bo| |_r:oo| :b _b_b1_ _orooo| ooo_or_o| :oo__b_:|,
semioturi funqcia _bo__:. |ob:o_gog_Jo, :gJgo| oo_r |ooogo_o|
o:g_:oorg_g :oo__b_:| oobg_b_ooo _:_gorog: :_g|. :gJgo, roo_go_
__r :r g:o:r:_o|, bJor:_ |ooog_r _o____| o__b_| ooo_o|
_:ro_go go_o_:b |g:o| :b |:g:r_b_go oo:|o:b oo:_g|, roo:_ |:bo|
_:boJb_g_o| _o_bo| __oob|_ror_:| :b__b|. :r_og_, _| ___g: oo:1_
oogoooo_|, roo o:oo |__o_o __ro 1o:_o _: _ob_r___g _o___:|-
o:b b:_g_:_ ooo_go b__:. o::goo:_, g:oo| |__o: |:bgo:b:| o:o:Jo|
_ro|:_ J_oog_: o_b_| :oo__b__go. or_oo_r:_o_g |_:_o:Jo |ooo-
go| _oboJgb_gog:b_|o |o|__o: o___g_g_: |br:_:_ goo:r__:. 2-
o_:b 4 bg:o__ o_roo_Jo :gJg_o| _or:gg_|o: |o__g_o| o:r:| 200-
_:b 2000 |o__g:o__ 1r_o|.
or_oo_r:_o_go |_:_oo| o:boog1_ |:b_1_ |ooog_ro _orooo :1-
rogb_o| |:J_:g_o| :bgoo:r_: :r_g__gbog:_ J_1____go rb_:,
r:_:b :1rogb_: _roo ooo:ro_g_oo oo_o|, :b_ b__: _:gobrogo go-
o_o| :oo__b_:. :gJgo|ogo| ,r_g_r|_go (___) :1rogb_:" :b _:g:-
g_:Jo r_g_r|_go b:o__o| b:roo__b: o:go:b ro_go:. Seqcevadi
azrovneba _gr _:g:g_:Jo gbg__:, r:_ or_oo_r:_o_go :gJgo|ogo|
o|_g_ ro_go:, roor_ _ob|_rg:_o:.
konservacia :ro| orob_ooo, roogo| oob__goo:_, oo___o| :r_g__-
go ogo|__o __gg_go rb_: ooo| oo_b__:g:_, roo J__ggog:_ J_oog_:
semioturi funqcia _ |oo-
ogo_o| :oo__b_o| _b:ro,
_b:, |_r:o_o, boJb_o, _|__o
_ o_b_:g_ro :__ogo_o|:
:b oo____o| b:roo__bo|
oo1b_o.
Bill Keane
Family circus, March 12, 2002.
copyright 2002 Bill Keane, Inc.
Reprinted with special permis-
sion of King Features Syndicate.
Seqcevadi azrovneba _
:1rogb_: __:b: ooo:ro_g_-
oo, _:r_b_: _:|:b_o|o:b.
konservacia _ orob_ooo,
roogo| oob__goo:_, oo___o|
:r_g__go o:b:|o:o_g_o
rb_: __gg_go ooo| oo_b__:-
g:_, roo J__ggog:_ J_oog_:
:ooggob__|.
operaciebi _ ob_rogo
oo_o____o,
preoperacionaluri _ :b-
goo:r_o| o| |:__b_ro, ro_:
:gJgo __r :r _:__g_o: :1-
rogb_o| goo__r oo_r:_o_|
r:o__bo
bgo| b:r,
___o?
,g_r ___go ooo_oo,
roo b_go:oo:b_o oo__oo:"
46
:ooggob__|, o__o :r:__ro oo_o:_: _: :r:__ro :oo:_g_:. o_g_b o_oo,
roo _:_:g_o| __r_go| _:___o:__o| J_oobg_g:Jo, _:_:g_o| oog_ r:-
o__bo: _:rb_:o r:_ oo| _:___o:__:o__ _ob_:o. :oo| _:|:o__o__-
g:_, o_g_b o_oo, roo J_oogo:o oro__|o J_:__ooo b:__b_o| J_b_-
_oo. _ob|_rg:_o:|o:b _:_:gJor__go |oro_go| _g:|o__r o::goo|
or_oo_r:_o_go :gJgo| oo:_| :oo_:b:1_ o:|_bo :|:b:g|. 5 bgo| g_:|
oro o__b__ro go_: :bg_b_|, orog_ _rob:oro 1ooo| _: _oroo|. orog_Jo
_rob:oro r:o__boo| _:__rogo b_:go _|b:. o:b :_o:r:, roo go__Jo
b_go| r:o__bo: ,oog_" o_o. :oo| J_o__ _roo go_o_:b b_:go __ro
o:_:g _: gobro go_:Jo :_::|b_| _: g_:| _oob_|: ,:bg: _ro go_:Jo
b_:go __ro o__o:, o_ go__Jo b_go| r:o__bo: oog_:?" g_:o _o:|_b:,
roo o:_:g go_:Jo __ro o__o b_:go _|b: _ ,:o go_: :_:o__: |:g|_" _:
o:_:g go_:Jo b_go| _ob_1_ oo_ooo: (oooo oo :_og:| _::_o, |:_:o___
b_:go go_:Jo _|b:).
oo:_| :bo:r__oo, g_:| __r:___: _o__|or__go obogo_ |oo:_-
g_1_ o_o _: oo|o o:|_bo |bor__ :o _:__o: :b:ooro:. :gJgo|ogo| _ro-
_ro_g:_ _roo |o__:_oo| r:o__boo_ :|o___1_ _o__|or_: :b_ decen-
tralizacia ro_go o_o. or_oo_r:_o_g :gJg| :r J__ogo: :oo|,
roo _o:o__ro| J_o_or_: |oo:_go| :1r_oo _ooo_b|or__:, r:_:b
:_boJb_go oro :b1ooog_o| _ro_ro_g:_ :og:go|bob_:| |:goro_|.
:oro:_, or_oo_r:_o_go |_:_oo| :gJgo|ogo| |:o_:ro| |:__o:ro :_-
_oo|:b :o:go|__g_: orog__ro:.
:_boJb_g| or_oo_r:_o_go |_:_oo| _o__g _ro oboJgb_gog:b o:b:|o-
:o_g:o__ oog_:g:ro. oo:_| oob__goo, or_oo_r:_o_g :gJgJo egocen-
trizmis __b__b_o: :r|_o| |:o_:ro|: _: |bg_o| :oo__og_o| |:__-
o:ro og:g|:1ro|oo :__o:. _o__b_ro1oo, oo:_| :bo:r__oo, _oo1o|
:r _go|boo|, _r:go_, :gJg_| |__r:o, roo _g_g: o1o:r_| o:o
robo_|, r_:__o_| _: oogo_ob_|. o::goo:_, o_ :o __:oo| o:_:r:
og_b:| o:_g_o| _Jobo:, o| _:rbo_b__go:, roo _g_g: :gJgo o1o:r_|
:o JoJ|.. o:go:b o:_:r: :gJg_o |o__:_oo| |:__o:r :__o:|: _: J_-
rob__1_ :ro:b _o__|or__go. _| |bor__ oo _ro oo1_1o::bo:, ro|
:oo_ :o :|:_o| :gJg_o|ogo| ooo| :_:, roo o_g_bo o:r_g_b: b_go oo
ob:r_|::, roo_g ob:r_|:_ o:oo o:r_g_b: b_go, o__o ooro|oor _:b:ro
o:g1_ ro_go:.
_o__b_ro1oo :gJgo| o___g_g_:Jo_ J_|:obb_go:. :gJg_o oo _ro|:_
_o, ro__|:_ o:o :r:gob _|o_b|, b:go|oo |:_ro_b oo:1_, o_ r:| :__o_-
_b. _| b__: o:Job, ro__|:_ o|obo o:r_o :b _gro :gJgo| :r_oo_g:Jo
:ro:b oooo__go :gJgo r_:g_ro ob__r:__oo| :b _o:goo| :r_J__
_o_o _bo_1o:1ooo |:_ro|. :o:| oo:_ koleqtiur monologs _bo__|.
_gg_g_o: _b:__o, roo o:_:r: :gJg_o _g_g: |o__:_o:Jo ogoo__
_o__b_r_g_o :r :ro:b. 2 bgo| :gJg_o |o__:_o:|, roo_g|:_ oJo-
_go :r _:|br_o:, :_og_oo ___:g_r:_ :__b_r_b, go_r_ |o__:_o:|,
roo_gJo_ orog_ _ro:_ :_oobb_:. o:J:|:_:o_, :r_g__g |o__:_o_Jo,
o:_:r: :gJg_| |bg:o: o_r|o___og_o| _: |:goro__o| :og:go|bob_:
|:_o:o_ _:r:_ J__ogo:o (Flavell _: |bg_o, 2002). |:o:rogo:bo o_b_:,
o_ go__goo, roo o:_:r: :gJg_o| o|:g|:_, oo1r_og_o:_ _o J_|:ogo:
b:og:gob, roo |bg_o o:o o|:g|:_ _o_ro_b _: oog_| robo_b. o:-
:goo:_, ooo_o:o o_ :r: o|_oo |:b__:ro, roo_go_ oo :_:oo:bo|ogo|
o:go:b |:|_rg_go, o:r:o o_g_bogo| _ogg:_ :oo_|:__:ro _o_og:?
_g_ooo oo_:bog |:b_goo_g:b_goJo or_oo_r:_o_g:_ oo:1rogb__o:b
o_J:oo| :r_g__go ob|_r___o_o: oo__o_go.
decentralizacia _ oo__o_g
ooo_b_Jo _ro1_ o__ |:_oob1_
_o__|or_:.
egocentrizmi _ rbo_b: ooo|:,
roo |bg_o_ o|_g_ :_o_g:o_b
|:o_:ro|, roor_ J_b.
koleqtiuri monologi _
|:_ro| o|_oo _oro:, ro__-
|:_ :gJg_o g:o:r:_o_b
___Jo, o:r:o r_:g_r:_
_roo:b_oo:b :r _roo_roo_b
_: _oo_bo_:_o:| :r :o_:r__b.
47
dawyebiTi skolis gviandeli periodidan saSualo skolis wlebamde:
konkretul-operaciuli stadia. oo:_o __roobo konkretuli operacie-
bi :o |_:_oo|ogo| _:o:b:|o:o__go ,or:__o__go" :1rogb_o| :_b_ro|
oo1boo :ooo__b:. :o |_:_oo| ooroo:_o _:o:b:|o:o__go ogo|_:: _o1o-
__ro |:o_:ro| goo__ro |_:og_roo| :_o:r_:, ooo| :_boo_r_:,
roo _g_o_b__o J_|:ogo: J_o_g:go| :b :bo_:_o| _r:b_oro:_o:, o:-
r:o o:g_:oorg_go ogo|__o o:ob_ J_ob:rb_bo|, _: ooo| :_:, roo :o
_ggog__| J____gooo: :b:|o:o_|.
konkretuli operaciebi
o_b_:g_ro :oo_:b_o,
roog_o_ _b_: _ob_r___g
oo1b_|: _: |o__:_o_|.
rekomendaciebi: vaswavloT preoperaciul bavSvs
gamoiyeneT konkretuli magaliTebi da vizual-
uri daxmareba saWiroebisamebr.
magaliTebi
!. o|_oo _b__o| :b|bo|:|, rooro_:: ,b:bogo",
,oogo:bo" :b ,_ro b:b_g:ro", go1_:go1:_oo|o-
go| o__:o1_ :b o__:1_ :__o__go b:bb:_o
:ooo__b_o.
2. |:J_:g_: oo__oo :gJg_|, ooo:__: _: :oo_g_-
: _ob_o|, _g_o| :b __r:_o b:__b_o| o_Jg_o-
oo oo:b_obob. o|:g|o |:J_:g_: _ob_r___g-
oo_r:_o_go :gJgo|ogo|:_ :oo|:__o:.
miTiTebebi SedarebiT cota unda iyos erT-
droulad bevri rekomendirebuli araa. gamoiy-
eneT sityvebi aranakleb, vidre moqmedebebi.
magaliTebi
!. |:_g:|o oo:bJo J_oo|gg:|o:b _:_:gJor__go
ooooo__o| oo__oo| J_o__, oo:o1:__o :gJgo
|o_o:g_ro |b:gg_o|ogo|, |obog_o o:|, _:b:r-
b_b oo|b:gg__| :bg_bo|, o_ roor _b_: J_oog-
o_b_b o|obo _g:|Jo b_o:_, oor_:oor oo_o:ro_:
|:__o:ro o_rbo|__b, ___:, oo_or_| :_g_oog|,
o__| _:g:o| _: __r__g| _: __| o_rb1_.
2. o:o:Jo| :b|bo|:|, o:g:_ :b_oo :o o:o:Jo|
oob:bog_.
3. oo|b:gg__| :bg_b_o, o_ roor _b_: :ooo_-
_r_o__| o:oo _:|r_g__go |:o_J:o __r__-
go. ooo|:ogo|, roo _g_g: :gJgo: og:gb:ogog
_:ob:bo| o| oro___ro :b __r:bo :ooo__b_o.
moexmareT moswavleebs sxva adamianis Tvalsaz-
risiT danaxuli samyaros aRqmis unaris ganvi-
TarebaSi.
magaliTebi
!. |o_o:g_ro |:b_o| :_g_oog_1_ |bg:_:|bg:
:_:oo:bo| _bogr_: :b :_og_o :gJg_o| :-
oo__og_:| _:__:gJor_o, __r:___: o|:g|_-
_|: _: :b|bg:g__1_ ::o:bgog_o.
2. :gJg_| o:|:go| :oo__b_:|o:b _: :b:bog_:|-
o:b _:_:gJor__go b_|_o _:r:_ :b_o:r__o.
_:_bo:r_o, :oo:go|ob b_|_o| oboJgb_go:.
_oob_o, o_ rooro |b:gg_o| _oro: o_b_o_:
o:oogo| |:___o_|o. ,:b:bog_:|o:b" _: o:o
,o:g:1o:bo:|o:b" _:_:gJor__g g___o_| o:-
go:b _o_ _ro| b_ _:_oooo.
iyaviT sensitiuri, rodesac xedavT, rom bavSvebs
erTi da igive sityvis sxvadasxva mniSvneloba
aqvT an sxvadasxva sityva erTi da igive mniSvn-
elobisTvis. zogjer bavSvebi Tvlian, rom maT
mier gamogonili sityva yvelasTvis gasagebia.
!. o_ oo|b:gg_ oro__|_| :oob:_:g| _ ,o_ :r oob-
_: _:oob_:. o_ obogo_ _:go|g_b_!" _ :oog:g-
o|bob_o, roo |o__g: ,oog|" J_|:ogo: o| |_g
|bg: oboJgb_go:| :bog_|, o::goo:_ ,oo:oo|
:oo_gg:| _: |:bgJo goobJo bog:|".
2. |obog_o :gJg| o:o oo_r :ooobogo |o__go|
oboJgb_goo| :bo:r__:.
bavSvebTan didi raodenobiT praqtikuli samuSa-
oebi gamoiyeneT. aseTi samuSaoebi maT ufro kom-
pleqsuri unarebis ganviTarebaSi daexmarebaT,
magaliTad, kiTxva an jgufSi muSaoba.
magaliTebi
!. oo__oo :|o_:oo_g__go |o__g_o _: |obog_o
o:g_:oorg_go |o__g_o| :oo_bo:.
2. :rooo__o_o| |b:gg_o|:| o|_oo |:g:r_oJo_o
oo__oo, ro|ogo|:_ __r_go|: _: _:b_ro| :ooo-
__b_:, :1oog: _: o:r_ogo _:g__go:_o: o_b_:
|:goro |:gogo| ooo1:__:, |:_g:|o oo:bJo
|:o_J:o :_ogo| oob_o:, :_o-__o| _r_-
J_g_o| 1_|_:_ :_o_:.
3. |obog_o :gJg_| og_go _rb:g-:1_o_o_:b
o:b:oJroogoo| :o|:bg_go |_r:o_o| :oogr:
o_:bo, o_J_o, o__:o_o _: :gJg_o, roog_-
o_ _roo:b_o| _bo:r_o:b.
cnebaTa swavlebisa da metyvelebis ganviTarebi-
sTvis sxvadasxva saxis gamocdileba gamoiyeneT.
magaliTebi
!. oo:b_g_o __|__r|o_o 1ooo:r_Jo, :__Jo, o_:_-
r_|: _: _ob__r__1_, _g:|Jo |__or_o ooo-
bgo_o, roo_go_ :gJg_| |bg:_:|bg: o|_oro_|
oo_obro_b.
2. _:_bo:r_o :gJg_| oo |o__g_o| oooo_:Jo, roo-
g_o_ o:o J_|:og_go:| oo|__o|, :_b_rob, o_
r:| :__o__b, r: _|ooo, b__:g_b _: _b_o:b, |ob-
_:g_b _: J_orobo_b.
magaliTebi
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://www.aquinas.edu/education/ece/reggio.html
48
J_b___o 2.2 |__o:|. o:|1_ :|:b_go: :gJg_o|ogo| oo__-
o_go |bg:_:|bg: _:g:g_o| o::goo_o, roog_o_ _ob-
|_rg:_oo| :b|:1_gr:| oooobog| _: :gJg_o| :|:_orogo
oo:bgo_ooo _:rg_o, ro__|:_ o:o _or:gg_|o:| :oo-
_:bo| :oob|b: J__ogo:. oo:_| oob__goo, oo|b:ggo| oo_r
_ob|_rg:_oo| J_o_g_go :oo_:bo| :oob|bo| J_|:og_go:
o|__goo| |:oo ooroo:_o :|o___o| :_:1_: _:oo_o__-
_go:: o__b_o:, _ooo_b|:_o: _: J____g:_o:. idento-
baSi _:b_gogb_o| J_o__ oo|b:gg_o o_o|, roo oo J_oob-
g_g:Jo, o_ |::b| :r:__r| _:g_o:__o :b oog:_g_o, o|
__gg_go _:rb_:. kompensaciis :_oo o:b o_o|, roo
_roo ooo:ro_g_o| _ggog_: J_|:ogo: o_or_ ooo:r-
o_g_o| _ggog_oo o_b:| _ooo_b|or__go. :b_, o_ go_:
gobro:, |oob_ __ro o:_:g _ob_| oo:_b_g|. J____g:_o-
o| :_o| J_o__, oo|b:gg_| ooob_:ro _ggog_o| o_b-
_:g_r:_ ob_:Jo _ggog_o| :__o_: J__ogo:. g_:o
J_|:ogo:, o_o_:, roo b_go| r:o__bo: oog_ o_o (o__b-
_o:), o:r:o _ooo_b|:_oo| _: J____g:_oo| b:_g_oo|
:oo o| _ob|_rg:_o:| oo_g:.
_o__g _roo oboJgb_gog:bo oo_r:_o:, roogo| _:b_-
gogb_:_ :o __:o1_ b__:, klasifikaciaa. _g:|o_o_:_o:
:gJgo| oo_r |:bo| _ro _ob_r___g ogo|_:1_ _o__|o-
r_o| (o::goo:_, __ro) _: |:b_o| :o o:go|__o| oo-
b__goo _:____o| J_|:og_go:1_: _:oo_o___go. :o
|_:_o:1_ __ro o:_:go _obo| _g:|o_o_:_o: ooo_:g| _roo _g:|o| o_o-
r_|o:b oo|:_:_o| :_o:r_:|. _roo _: oog_ _:g:_o _ro_ro_g:_ J_|:-
ogo: o_o| _ob_r___g J_:_Jo :b orogob_o:Jo _: :r_og_, _ro _ob_r_-
__g _g__:b:Jo, :ob|_b_o oo_|_ro|, o_b|ogg:boo|, :JJ-| o::gooo.
:_ogo__:r_oo| __ro o:_:go _obo| _g:|o_o_:_oo| _:__g_oo o|obo
_o_ ob__r_|| ,|r_go" oo|:o:ro_o| ooo:ro :oob:_:g_b, o::goo:_
goo __ro, 5!!6 _or_|o ogg _r:og, roboob_ oggo, ob_:roo, _:b:_:,
br_ogo_o :o_ro_:, ___:oob:, o1o| |o|__o:, oroo| b:b_ooo, |:o_:ro.
_g:|o_o_:_o:, :r_og_, SeqcevadobasTanaa _:_:gJor__go. _ob_-
r___g-oo_r:_o_go |_:_oo| :gJg| oro__|o| ___o|gg_goo| o_b_:g_-
r:_ oob__bo| _b:ro |::bo: _g:|o_o_:_oo| _ro1_ o__o 1o| :r|_oo|
_:b:bgo| J_|:og_go:| :og_g|. o::goo:_, oo|b:gg_ :_o_g:o|, roo
_og:__o| _g:|o_o_:_o: __r_o| oob__goo, bogo J_o__ o:oo _:Jg:,
1ooo| :b b:bgr___o| r:o__boo| oob__goo:: J_|:og__go.
seriacia |:b_o| o:booo__gr_go _:g:_o| oro__|| (_:b___go
_o_oo _: _:oo:gr__go o:_:roo _: ooro_oo) _go|boo|. o|:g|o o:b-
ooo__gr_go _roo_rooo| :__o: oo|b:gg_| :og_g| J_|:og_go:| ::-
o| goo__ro |_ro:, |:_:_ A< B < C (A B-1_ b:_g_o:, B _o C-1_) _: :.J.
or_oo_r:_o_go :gJgo|:b :b|bg:g_oo _ob_r___g-oo_r:_o_go __:oo|
:gJgo: o_o|, roo B A-1_ o__o:, o:r:o :o:g_ro_g:_ C-1_ b:_g_o.
_ob_r___g-oo_r:_o_g |_:_o:1_ _ob|_rg:_oo|, _g:|o_o_:_oo| _:
|_ro:_oo| _b:r_o| _:__g_oo, oo|b:gg_ :1rogb_o| |r_g_:|og:b
_: o:go:b goo__r |o|__o:| |:ogoo_ :goo:r_|. o:r:o oo_b__:g:_
:oo|:, :1rogb_o| _| |o|__o: __r _o__g _o1o__r r_:go:1_: ooo_go.
goo_: _ob_r___g |o__:_o:| ___ob_:, roogo| or:bo1_:, _g:|o_o-
_:_o: :b o:boo_gor_:: J_|:og__go. J___:_, :o |_:_o:1_, :gJg_|
oo:bJo :r|__go :g__o| _:g___go b:bog_o| :_::_og_o| _:b__-
:o__, oo|o |bg:_:|bg: :bg:_o| b:roo__b: bob:|b:r J__ogo:o. o:o
orog_oo| oog:r_: o:b:o J__ogo:o, |:b:o _:__o| bob:J_ _:__o:b. _:
konkretuli obieqtebis
(sagnebis) manipulirebis
SesaZlebloba bavSvs abstraq-
tuli urTierTobis magali-
Tad simbolosa da raodeno-
bas Soris kavSiri gagebaSi
exmareba.
identoba orob_ooo, roogo|
o:b:bo:_, :_:oo:bo :b bogoo
_roJo __gg_go rb_:.
kompensacia _ orob_ooo, roo-
go| oob__goo:_ _ggog__o
_ro :|o___Jo _b_: _::g:b|__|
_ggog__oo |bg: :|o___Jo.
klasifikacia _:__oro_:_
_:____:.
Seqcevadoba _ oo:_|__go
goo__ro oo_r:_o_o| o:go|_-
_r_:, :1rogb_o| oro__|Jo oo-
_g_ |:__b_r_|, J_o__ o_b_:g_-
r:_ J_oor_b__ _: _:_r_b__
|:b_o| b_r_og|. :r_og_ _bo__-
_b J____g:_ :1rogb_:|.
seriacia _ oo____o| _:g-
:_: _roo :r_g__go boJbo|,
o::goo:_ bobo|, 1ooo|, |oo:_-
go| oob__goo.
49
oo_b__:g:_ :oo|:, :o |_:_oo| :gJg_| oooo_1_r, :|_r:___g oro-
g_o_1_ o|__go:, r:_ _ro_ro_g:_ _gro _:__oro| _oor_ob:_o:|
|:goro_|, __r _o__g :r J__ogo:o. :o |:bo| _oor_ob:_o: oo:_| _obo-
__ro :bgoo:r_o| J_o__o _: ogo |_:_oo| b:bogo:.
r: :|:_o| :gJg_|:_ :r _b_: :|b:ggo__o, _ob_r___g-oo_r:_o_go
:1rogb_o| _o_b: _og_gogo| :oo|:__o o_b_: (ob. b:b:roo ,r__oo_b-
_:_o_o"). :_r__g :|:_Jo :gJg_o :1rogb_o| :o goo__ro |o|__oo|__b
oo_o:ro_o:b. J_: o_roo_Jo oo| :_o:ggo:| :bo__o:b _: o_g_bo |b:g-
g_o| o_Jg_ooo, o1:_ :ro:b, _o__g __ro _:bg_bob. |:J_:go |_ogo| oo-
|b:gg__o _: oo1:r__o_ _o _ob_r___g oo_r:_o_g :1rogb_:| o__b_-
_b, ooo __ro _o oo _ro|, ro__|:_ r:oo_ :b:g| _: __bo| :b___o:b.
saSualo skola da koleji: formaluri operaciebi. 1oo oo|b:ggo|o-
go| _ob_r___g-oo_r:_o_go |_:_o: |_ogo| oo_go o_roo_o ro_g__:,
1o J_oobg_g:Jo _o _ _bogr_o| o:boog1_. oo_b__:g:_ :oo|:, :b:go :-
oo__og__o, roog_o_ o:g| |_og:Jo ob_b|, :gJg_| o:b_:o:booo oo
orog_o_o| bob:J_ :__b_|, roo_go: :_:gr: _ob_r___go oo_r:_o_o|
o_Jg_ooo g_r b_rb__:.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
o_g_b b:brogogo oo1:_roo|o-
go| _o1:__oo. :g:_o bogo_|, o:r:o oo:g_ro_g:_ ob_:o, roo b_-
cxrili 2.2.
6-7 b_go
6-7 b_go
8-!0 b_go
orog_ go_:Jo b_go| _roo
_: oog_ r:o__bo::?
:bg:, oooo__g go_:Jo b_go| _roo
_: oog_ r:o__bo::, o_ _ro-_ro-
Jo b_go| r:o__bo: o__o:?
|oob_
o:|:
_:rooo (|ogr__)
oooo__g _roJo oobo|
_rob:oro oo__go::?
:bg:, oooo__g _ro_g:Jo oob-
o| oog_ oo__go::, o_ _ro-
_roJo oo|o oo__go: o__o:?
orog_ orob:| :g:bo| _roo
_: oog_ r:o__bo: :_g|?
:bg:, oooo__g orob:|
:g:bo| oog_ r:o__bo:
:_g| o_ _ro-_ro| o__o?
b_:ro: Child Development, 4/e by Laura E. Berk. Punlished by Allen and Bacon,
Boston, MA. Copyright 1997 by Person Education. :_:o_or__go: :ooo__ogo| b_-
:rogoo.
piaJes konservaciis ramdenime amocana
qvemoT motanili amocanebis garda raodenobis, sigrZis, wonis da moculo-
bis konservaciis momcveli magaliTebic arsebobs. am amocanebis amoxsna
konkretul-operaciuli stadiis periodSia SesaZlebeli.
50
oo_:bo o|___o o_o|. r:o__bo |:ob:gro:bo (J:rg:go, o_r:bo, __ro__o)
|bg:_:|bg: _:bo|:oo|o __b_:o, o_ o_g_b |:o o_r:b|, |:o J:rg:g| _:
|:o __ro__| (_:g_Jg:o, roo _g_g:__ro _roo:b_o| _b__:) _:_o:__o?
_:oboJb_o, r: _ro _:gor__:o :o _oobg:1_ o:|_bo| :__oo|:ogo|.


r: b__:, ro__|:_, roor_ g:or:_oro_g __|o_roo_b_Jo, :|_g_
1_ooo oo_:bog _oobg:Jo oro _gg:_o _roo:b_o1_ oo_o___|? :o J_oob-
g_g:Jo |bg:_:|bg: _gg:_o| |o|__oo| _ob_rogo| o_b_:g_ro |o|__o: _:
|bg:_:|bg: _gg:_o| |o|__o:|o:b o_J:oo| _b:ro: |:goro. _| o| _b:r_-
o:, roog_|:_ oo:_o formaluri operaciebi _bo_:.
rekomendaciebi: vaswavloT konkretul-operaciuli stadiis bavSvs
ganagrZeT konkretuli da vizualuri magaliTebis
gamoyeneba, miT ufro ki rTuli masalis
axsnisas.
magaliTebi
!. o|_oro:Jo, o:booo__gro: _: o__bo_r_go |:-
b_o| :b|bo|:| |:o:b1ooog_o:bo oo__g_o :oo-
o__b_o.
2. o_r:r_o_go _roo_rooo| og_|_r:_oo|ogo|
_o:r:o: oooJg_go_o, o::goo:_, oo:groo|
:bJ_o__o _: o:o _:_g_o__:r_:Jo :r|__go
|::_b_o_o.
bavSvebs obieqtebis manipulirebis da cdis (ga-
sinjvis) saSualeba mieciT.
magaliTebi
!. ___bg|: _: :b:_| Joro| _:gJoro| :b|bo|:|
o:r_ogo o__bo_r_go ___o b::_:r_o. r:
oob__:, o_ :g| J___r:go? (o_ :r b:_r:, o|
o:go:b |br:_:_ _o__g __or ::g__:, r:_:b o:|
bgo|ogo| o__o :b:_o __b_:). r: oob__:, o_
___bg| _og:| _::_:r_o?
2. oo|b:gg__| |:J_:g_: oo__oo, _gogo|:b
|:bo_go ::__oob, |:_|og _:1:1_ _|ogogo
oo_|ogob, o_ro :oo:_bob, :b_ _g_g:__ro o|,
r:_ _ogobo:g_r o_roo_Jo b:gbo| _og_g__o_r
|:_oo:bo:| b:roo:__b_:.
darwmundiT, rom axsna da sakiTxavi masala mokle
da kargad organizebulia
magaliTebi
!. :gJg_| |:_oob:g:_ oo_g_, goo__ro o:g_o|:b
J___bogo bob_o, _: ooobro_o| b:_oobg:
_::g:g_o. |:_oob:go o:|:g: o:b_:o:booo o:Job
:1:r__o, ro__|:_ J_:__oo, roo oo|b:gg__o
o1:_ :ro:b.
2. :b|bo|:|, _og_go :b:go ob_oro:_oo| oobo__:o__,
or:__o__go |:o_J:o_o b::_:r_o.
ufro zogadi ideebis axsnis mizniT, nacnobi ma-
galiTebi gamoiyeneT.
magaliTebi
!. oo|b:gg__o| _bogr_: ooobroo| oor_| J_-
:_:r_o. g_r_o __g_ob_o| __bo_go| b:_oobgo|
J_o__ (b:o_gogo o|_oro: __:_ro_g __bo_g1_
:1r_ogo oob:| J_|:b_), _oob_o, ,o__|o_
_o_o bboo o:r_o _:rb_bog:b o_ :r:?" ,r:|
robo_b_b?"
2. |ogr_o| _b_o| :b|bo|:|, oo|b:gg__| oro |bg:-
_:|bg: 1ooo| |:_g:|o oo:bo| :1oog: |obog_o.
SesaZlebloba mieciT, sagnebis (obieqtebis) da
azrebis klasifikacia da dajgufeba mzard komp-
leqsur doneze moaxdinon.
magaliTebi
!. oo|b:gg__| __r__g1_ _:b_rogo |bg:_:|bg: bo-
b:_:___o _:_ro_o. |obog_o :o bob:_:___o|:b
o:r:r:_o| J___b:.
2. :_:oo:bo| |b__go| or:bo_o |bg: |o|__o_| J_-
:_:r_o: _gobo - _oooo___r|, _go - __oo|.
_:_:goo ooobro_o J_o:__b_g b:bog_:_:
:g_oro, ooobro:, oor_o, |o___o, o_o:,
:_ogo, _ro, _o:goo, :_b_r:, oo_o____o.
wamoswieT iseTi problemebi, romlebic logikur,
analitikur azrovnebas moiTxovs.
magaliTebi
!. :ooo__b_o o:g|:__b_o, :oo_:b_o.
2. :bobog_o o:go|__:go o_o_o, roog_o_ :1-
rogb_:| oooobog_b: ,_roo _: oog_: _gobo _:
ob_:?" ,roo_go: __o__|o _o_ro?" ,r: _b_:
ooooo_o__o| _:g:_o| oo|:bg_o:o _: o:ro-
g_goo| or:bo_o: _o:_robo _bog_g_o|
ooo:ro?"
3. orog_oo| :_:gro|__b ooo:ro_go _o|__|o_o|
|_oo_gor_o|ogo| |oor__go _o_o_o _:
_ro1o|_go |o__:_oo| :o|:bg_go |_r:o_o :-
ooo__b_o (o_ roor _bo:r_o:b boo_go _g:-
ro| b:rooo:__bg_o ____ro J_oobg_go|, _:-
_:|_ro__o|, oo_o| o|bg_rogo.)
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://chiron.Valdosa.edu/whuitt/col/cogsys
/piagtuse.html
formaluri operaciebi _
o_b_:g_ro :oo_:b_o,
roog_o_ oooobog|
:|_r:___g :1rogb_:|:
_: or:g:go _gg:_o|
_oor_obor_:|.
51
_oro:g_ro oo_r:_o_o| _ob_1_ :1rogb_o| _o__|or_o| ,:ro"-_:b
,r: J_oog_: oob__|"-1_ :_:_:b:: J_|:og__go. :r :ro| :__og__go
|o__:_o_o| b:roo|:bgo|ogo| :oo__og_:. _oob_o o:_:r: :gJg|,
,roor J_o_gg_: _bogr_: o_ :_:oo:b_o :_:r _:ooob__b"? _o_o :g-
:oo:: ooo|:, roo :gJgo| o:|_bo :|_oo o_b_: _ ,:_:oo:b_| _b_: _oo-
boo!". o:r:o o_ oog_ _oobg:| _oro:g_r oo_r:_o_Jo _:o|_:___g
oo1:r_| _:_|g:oo, oo1:r_o o:|_bo| :__oo|:|, _oro:g_ro oo_r:_o_o|
boJb_o| __oob|_ror_:| :b__b| _ hipoTezur-deduqciur msjelobas.
_oro:g_ro oo_r:_o: :_:oo:b| oooo___ro |o__:_oo| _:Jg_o| (:_:oo-
:b_o, roog_|:_ :r |oob:go) _: ______o_ro o|__goo| :oo__b_o|
|:J_:g_:| :og_g| (_:b___go 1o:_o g:r:___oo _: _:oo:gr__go
_ob_r___go |o__:_o_oo, o::goo:_, __ro b:brogogo |:o_J:o ___,
o__o __go _:b:r__go _g___ro_b_roo|ogo|, o:_:r: |:bg_o |:oob_-
g_o| :r_J_, :b :b:go :|:rooo ob__|_ro_o). :r_og_, _oro:g_ro
oo_r:_o_o ob____o_r o|__go:| (:1rogb_:|) ooo_:g|, :b_ :r_g__-
go _:_gorg__o| :oo__b_oo ooroo:_o orob_oo_o| o__b_o_o_:_o:|.
o::goo:_, __obooo|__o _:|o:bo _:_:g__o| :1:r1_ _gr |o__o_o-
__r _ggog__| :_gor__o:b _: __obooo_o| _o_go| ooroo:_o orob_o-
o_o| o__b_o_o_or_:| __ogo_b. _oro:g_ro oo_r:_o_o| o_Jg_ooo,
oo:1rogb_ :_:oo:b| J__ogo: oooo_1_o| :_:, o:oo :b:go1o|:ogo|
o_b_:g_ro __|o_roo_b_o| _:__b_: _: |:o:b:_o oooo_1o| J_oobo_:,
_gg:__o| :oo_o_: :b _ob_rogo| oob__b:. o|__goo| :og:ro _oro:
|:J_:go |_ogo| o:_:g _g:|_|: _: _og__Jo __r|_o| J_|b:ggo|:|
b:ro:__o| oo_b_go|:ogo| |:g:g___go: (Meece, 2002).
_:b__ooo |_ogo| J_o__, :|_r:___go |:J_:g__o| :bbogg: 1_|-
pat i vcemul i desmond t ut u samxr eT af r i ki s
er T-er T skol aSi swavl obda, r omel i c `get os
skol as waagavda; r Tul i a r ai mes aRni Svna. skol aSi
gat ar ebul i xuTi Tu eqvsi wl i s manZi l ze l abo-
r at or i aSi mxol od er Txel Sevedi . bi bl i oTeka
sr ul i ad Seuf er ebel i i yo. sul r amdeni me gasar -
Tobi oTaxi i yo.~ sakl aso oTaxebi moswavl ee-
bi T gadat vi r Tul i i yo. Ti To kl asSi moswavl eTa
r aodenoba 80 aRemat eboda. gakveTi l ebi ekl esi i s
uf er ul i sakl aso i nvent ar i T aRWur vi l SenobaSi
t ar deboda. t ut u aRni Snavs, r om maTemat i ka mi s
sayvar el sagans ar war moadgenda _ am sagans i s
mxol od i mi t om swavl obda, r om saval debul o
i yo, sanam i s bat on ndebi l i s ar Sexvda.
yvel af er i r adi kal ur ad Sei cval a, r ode-
sac bat oni ndebi l i kl asSi Semovi da. i s
sasi amovno xmi s mqone, saSual o si maRl i s
mamakaci i yo. mi s saxes yovel Tvi s Ri mi l i
amSvenebda. man maTemat i ki s Seswavl a gasar -
Tobi gaxada. i s masal i s axsni sas yovel Tvi s
i l ust r aci as mi mar Tavda. mas gansakuTr ebu-
l i ni Wi hqonda ur Tul esi saki Txebi aex-
sna i se, r om mar t i vi da advi l ad gasagebi
yof i l i yo Ti Toeul i bavSvi sTvi s. saxel m-
wi f o gamocdaze ar c er Ti , ar c er Ti , mi si
moswavl e ar CaWr i l a.
Rmer Ts madl oba i mi saTvi s, r om man saSu-
al eba mogvca, Sevxvedr odi T bat on ndebi -
l i s da i mi sTvi s, r ac man CvenTvi s gaakeTa.
- mi si uwmi ndesoba desmond mpi l o t ut u, kei p
t auni s ar qi epi skoposi , samxr eT af r i ka.
wyaro: Mentors, Masters, and Mrs. MacGregor by J.
Bluestein. Published by Health Communication. Copy-
right 1995 by Health Communications. :_:o_or__go:
:ooo__ogo| b_:rogoo.
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
hipotezur-deduqciuri
msjeloba _ orog_oo|
:_:gro| _oro:g_ro
oo_r:_o_o| |_r:__o:.
ob_ogo_o ob__| _g_g: oo
_:__oro| :b|:1_groo,
roo_go_ J_oog_: :gg_b:|
:b__b__| orog_o:1_, J_o__
_:|_gb:| :__o_| _: :_:|_|
orog_oo| :_:gro|
_ob_r___g 1_|.
52
_o o__bo_r_o| J_|b:ggo|ogo| _oboJgb_gog:b_|o:. o:o_o:_o_o| _o___|o
b:bogo oooo_1_r |o__:_o_|, g:r:__| _: oob:__o_| _b_:: ,o::go-
o:_ X=10.~ :b _:g_Jg:o X2 + Y2 = Z2~. go__r:__r: _: |:_b_o|o___g_-
go |:b_o| J_|b:gg: :|_r:___g :1rogb_:| oobog|. ,r: o_go|bo:
_og|obo:, ro__|:_ o_or_ o|o_goo oo| ,_g_g: ooo| _:|:|r_go" _bo_:,
,r: o_go|bo_: J__|ooro| |ob___o| o__:_or_Jo?" _: |bg:. __|oob_
____, o:_og__o_go r__oro:_oro _: r_goo_ro go__ro, (|:obr_o :_-
ro_:) :_b_r| oo o:|b:gg__g|, roo_go_ oobg_: o_ roor J_oog_o_:
o:o_o:_o_o| :|_r:___go _b__o| |b:gg_: o|_o _o_ _g:|Jo, |:_:_
oo|b:gg_o: r:o__bo: 80 o_o. r_ro_:Jo ,|:|b:ggo o|_oro_o _ b:r_o
|b:gg_:|" |bor__ :o o|_oro:| :__booo.
_oro:g_ro oo_r:_o_o| o__bo_r_go, or:bo1__go :1rogb_: oo-
|b:ggo|::b |o|__o:__r:_ _ob_r___go |o__:_oo| |bg:_:|bg: J_|:og_-
goo| :ooo_J:g_:| oooobog|. o::goo:_, _oobg:1_ ,|:o-|:oo |bg:_:|bg:
o_r:bo|:b, J:rggo|: _: __ro__o|:b r:o__bo |bg:_:|bg: _ooob:_oo|
J__ob:: J_|:og__go, :gJgo, roo_go_ _oro:g_r oo_r:_o_| o__b_|,
27 J_|:ogo _ooob:_oo| o__b_o_o_or_:| oo:b__b| (o_g_b_ oog_ o:|_bo
ooo__o?). _ob_r___go oo_r:_o_o| :oo__b_o| J_oobg_g:Jo _o, ro__|:_
1_oo:_boJb_go _ooob:_o_o| |o|__o: __r _o__g :r :ro| :bgoo:r_-
_go, J_|:ogo _ooob:_o_o| r:o__bo: |_g r:o__boo_ o_b_:, :b_
oob__: _:bo|:oo|o| oooo__g b:bogo| obogo_ _rob_g :oo__b_:.
:o |_:_oo|ogo| _o__g _roo _:o:b:|o:o__go ogo|_: mozardobis
egocentrizmia. o:_:r: :gJg_o| _o__b_ro1oo|:b :b|bg:g_oo, oo-
1:r__o :r _:r_o__b, roo |bg: :_:oo:b_| J_|:ogo: |bg:_:|bg: :__o: _:
rbo_b: ::bb__o, oo1:r__o __r:___:| |:__o:r :1r_1_ :o:bgog__b.
o|obo |:__o:ro _:oo_o___g_o| _: rbo_bo| :b:go1| :b__b_b. :_boJ-
b_g| _g_o_o _bo__| (!8!) _.b. b:roo|:bgoo :__o_oro:| robo:|,
ooo_o| _g_g: J_b :_gor__:. J___:_, oo1:r__| |__r:o, roo o|obo
|bg:o: :b:go1o| oo____o :ro:b: ,_g_g:o J_:obbo:, roo _| o_r:bo
:o _goro| o:boog1_ __g_ or__r o__g:". ,oo_go: _g:|o: b:og:g:, roo
b_oo o:|_bo |_g_g_ro o_o!" o_g_b b__:go, roo |o_o:g_ro J___oo_o
:b |:__o:ro :r:|r_g_:|ogb_: :r_bo:|o:b ooo:ro_:Jo J_|:ogo:
:o:b:__r__go :b__|: ,_g_g: o__r_| (:_gor__:)". |:__bo_ro_,
o|:g|o robo: oo_| :_r__g :|:_Jo (!4 :b !5 b_go) :_b_g|, o:r:o
oo_b__:g:_ :oo|:, __ro _o_ :|:_Jo_ _o, ooo __ro __bo |o__:_o:Jo,
robo:, ooo_o| bg_b| oo_r _:Jg__go J___oo: _g_g:o _:ob:b:, J_|:-
ogo: o|_g _:g___go|.
oo1:r_o|ogo| oooo_1_r:_ :1rogb_o| |:J_:g_:|, :g__rb:_o-
g_o| :og:go|bob_:|, _g_g: J_|:ogo _ooob:_oo| o__b_o_o_or_:|
_: |:__o:ro :1rogb_o| :b:go1| |:ob__r_|o o:booo__gro: ::bbo:.
r:_:b o|obo :r:r|__g |:o_:ro_1_ ob___b _o_r|, o:oJo ob__r_||
|:o__bo_ro _:b_:|_o_: obg_g|. gob:o_:b o|obo 1o:_o orob_oo_o_:b :-
ooo_ob:r_ _ob_r___g _o____1_ o|__go_b, oo :_:oo:b_o: _o____|,
roog_o_ o:o orob_oo_| _bob::_o___:, bJor:_ _ro_o__g:_ :_:|_-
_b. oo1r_og_| ,|:___o_|o" J_|:og_go_o| _:__b: _: o__:g_ro
|:o_:ro| b:roo__b: (o::goo:_, o__:g_ro oJog_o _: o:|b:gg_g_-
o) J__ogo:o. :_boJb_go _o :bo:r_:g|, :o :|:_o| :gJg_| o_ r:_oo
_bb__:o ob__r_|o __ooo_o|, oogo_o__ro _: |o_o:g_ro |:_oob_o|
ooo:ro. o:o ___o_|o |:o_:ro| J__ob: |_ro _: o:oo :1rogb_: :oo| |:-
J_:g_:| :og_g|. oo1:r__| |bg:_:|bg: ooo:ggo| b:roo__b: _: o:o-
ogo| |:___o_|o| J_rb_g: J__ogo:o. oooo__g o__:go:b _:_:gJor__go
robo_o J_|:ogo:, o:go:b oo:_ro o_o|.
mozardobis egocentrizmi
_ _:rbo_b_go: oo:Jo, roo
_g_g: o1o:r_| J_b| oo|:1r_-
_|, robo_|, o|__go_|,
b_bog|.
_:__:gJor_o _: :b:gr__o
r: :b|bg:g_:: (o|:g|_:) o:-
_:r: :gJg_o| _o__b_ro1o|:
_: oo1:r__o| _o__b_ro1o|
Joro|?
53
yvela vaRwevT meoTxe stadias Tu ara? _gro _|o_ogoo oggo|, roo
:r|_o| :1rogb_o| __ro ro_go _ob_, go_r_ _ob_r___go oo_r:-
_o_o. o:r:o _oro:g_ro oo_r:_o_o| _bog_r|:go: (__ro|_Jo_ _o)
__r _o__g _:o:oo| |::b| b:roo:__b|. oo:_| o_oroo| oorg_g |:o |_:-
_o:| _g_g: :_:oo:bJo _o1o__ro r_:go: :b:ooro_|. oo____o b:o-
_gog:_ o__oogo:. b_go| oo__go: |bg: go_:Jo :_:|boo| J_oobg_g:Jo_
_o b:o_gog:_ __gg_go rb_:. _: o:ob_, _oro:g_ro oo_r:_o_o _o1o-
__r :r_oo|o:b ogo_ro_ :r:: ooo_go. o|obo ooo__1_ro orog_oo|
:_:gr:Jo J_|:ogo: or:__o_o| J___| _: _oro:g_ro |:o__bo_ro o|_-
_goo| :oo__b_:| b:roo:__b_b_b _b:r_o, roog_o_ :b:og__g
|:1o:_o_:Jo _or__go: _: roog_|:_ :|b:ggo:b, :b|:__or_oo _o
_og__Jo. o:r:o oo_b__:g:_ :oo|:, |_og:_:oo:gr__g oo|b:gg_o: 50%
oo:_| _oro:g_ro oo_r:_o_go __|__o g_r :o:r: (Berk, 2005).
o:g:_ oo:_ (!74) oggo_:, roo :b:g:1r_: :_:oo:bo: _or:gg_|o-
:| _oro:g_ro oo_r:_o_go :1rogb_o| :oo__b_: :r_g__g |__roJo
J__ogo, __roo_ _o oo |__ro_Jo, roog_Jo_ _o_o :oo__og_: :b ro|
ooo:ro:_ _o_o ob__r_|o _ob_:o. o::goo:_, _og__Jo 1oo_roo |:-
:bo _oro:g_ro oo_r:_o_go :1rogb_o| :bgoo:r_:| _bo:r_:, 1oo
_o :r: (Lehman & Nisbett, 1990). :oro:_, |:J_:go _: o:_:g _g:|Jo o:-
go:b _gr :gJgJo oooo_1_r :1rogb_:|o:b (o|__go:|o:b) _:_:gJor_-
_go orog_o_o| :r|_o: oo|:go_b_go:, ooo __ro _o __bo o:|:-
go| |b:ggo|:|. 1o__r oo|b:gg__o o:oogo| ro_go o:|:go| _:og_go|
oo1boo o:r_og b_rb| ooo:ro:g_b. o|obo _oro_g_| :b o:booo__gro:|
1_oor:_ oo:b|ogr__b. o|:g|o |o|__o: __|_o| b::r_o|ogo|, J_|:ogo:,
:o:rog__go :_oobb__|, o:r:o r_:g_ro :_: o:Job b__:, ro__-
|:_ o:|:go| _o_b: 1_oor o_b|o_r_:1_ :r :ro| _:oo_o___go. o_g_b|
oo|b:gg__Jo _oro:g_ro oo_r:_o_o| :bgoo:r_:Jo |:b_goo_g:b_go
_:_bo:r_:o.
informaciis damuSaveba da neopiaJiseuli
Teoriebi kognitur ganviTarebasTan dakavSirebiT
:gJg_Jo _ob|_rg:_o:|o:b _:_:gJor__go orog_o_o| oo1_1_o|
:bo:r___| _: oo:_| __|__| o_-7 o:gJo obog:go. :_boJb_go :b-
o:r___o :gJgo| ob_oro:_oo| _:o_J:g_o| _b:r_o| :bgoo:r_:1_:
_o__|or__go, o|_o_1_, rooro_:: __r:___:, o_b|o_r_o| oo__go:,
|b:gg_o| |_r:__o_o. 1r_:|o:b _: _gobo| :bgoo:r_:|o:b _ro:_,
:gJg_o ___o :b__b_b __r:___o| _o__|or_:|, __ro |br:_:_ :o_J:g_-
_b ob_oro:_o:|, oo:b|ogr__b o__ ob_oro:_o:| _: __ro :_gog:_ _:
oo_bog:_ o__b__b :1rogb_o| |_r:__o_|. |og_ro (!8, 2000) g:r:_-
_o|, roo :gJg_o, 1r_:|o:b _ro:_, orog_oo| :_:gro|ogo| _: goo-
__r:_ o|__goo|ogo| __ro oror_|_g b_|_|: _: |_r:__o_| :go-
o:r__b. o:|b:gg_g_| :gJg_Jo _oro:g_ro :1rogb_o| :bgoo:r_o|
b_gJ_b_o: J__ogo:o. :oo|ogo| o:o oo|b:gg__| o|_oo |o__:_o_o _b_:
J_|o:g:1ob, roog_o_ :1rogb_o| ooo:ro_g_o| J__gg:| _: o:o goo-
__r o|__go:Jo b:_gog:b__o| :oo:J_:r:g_:Jo _:_bo:r_:. |og_ro|
o|:g| oo_oo:| b_|o| J__:|_: _bo__:, o| oo|b:gg__o| oo_r :1rogb_o-
|ogo| :oo__b__go b_|_o| :_:|: _: _ggog_o|__b:: ooo:ro_go.
1oo: :bgoo:r_o| _|o_ogoo: b:oo:_:go: neopiaJiseuli Teor-
iebi, |:_:_ :gJg_o| _o_bo| :_:|o:b _: :gJg_Jo :1rogb_o| ooro-
o:_ ooo:ro_g__o:b _:_:gJor__go oo:o|__go oo|:1r__o J_b:r-
neopiaJisturi Teoriebi
_ o:b:o__rog_ o_oro_o,
roog_Jo_ oo:_| oob_-
_o:b _ro:_ :ooo__b_:
:b:go :_oob_b_o __r:___o|,
o_b|o_r_o|: _: |_r:__o_o|
|__roJo.
54
b_b__go:, o:r:o _:_o:_: ob_oro:_oo| _:o_J:g_:|o:b _:_:gJor__go
_gg_go| J____o __r:___o|, o_b|o_r_o| _: |_r:__o_o| rogo.
o::goo:_, roo __o1o: (!2, !8), _obo__ro :bgoo:r_o| :bo:r__-
: b:oo:_:go:. oo|o :1roo :gJg_o| |:__b_r_orogo :bgoo:r_:
_ob_r___go _:r_o| _:rg_Jo b__: - (o::goo:_, _o_r_go _b_-
_o, |ogr_ooo _b__o, |o_o:g_ro :oo_:b_o, :oo| obro: _o1o__r
oo____1_ o|__go: _: oo_or_go :bgoo:r_:. :gJg_o _ob_r___go
|__ro| |__o_o| :oo__b_:Jo g:r_oJo_b (o::goo:_, _o_r_g _b_:o:
|__roJo oggo| |__o:| o__b__b). |__oo| _:|r_g_: b:_g_ __r:___:|
oooobog|. |__o_o __ro :g_oo:__ro b__:, gob:o_:b :gJg| b:brogogo
_o_ro :_:r |gor__:. _| o_b_:g_r r_|_r|_|: _: o_b|o_r_:| |bg:
ob_oro:_oo|ogo| :o:go|__g_|. :gJg| :bg: o:r_ogo |__o_o| ro_g
(_ooog__|_r) |__o_o:b _ooobor_: _: |:goro_o| J_oobg_g:Jo, :b:go
|__o_o| :_: J__ogo: (:|ooogo:_o: _: :_ooo_:_o: oo_o___:Jo).
oooo__go _:ro| _:rg_Jo, rooro_ :ro|, o::goo:_, _o_r_go
_b__o :b |o_o:g_ro _b:r_o, :gJg_o ooob_g_b bob :_r__go |_og:o-
__go o_roo_o| :bo:ggo:Jo o:r_ogo |__o_o| _:__g_o_:b oro |__oo|
:_roo:b_:o__ (_::bgo_oo 4-6 bg_o| :bo:ggo:Jo), :_roo:b__go
rekomendaciebi: davexmaroT moswavleebs formaluri operaciebis
gamoyenebaSi
ganagrZeT konkretuli operaciuli swavlebis
strategiebis da masalebis gamoyeneba
magaliTebi
!. :ooo__b_o go1_:g_ro _:bo:r__o: og_|-
_r:_o_o, r:_o__o _: _o:r:o_o, ooo
__ro _o, :b:go o:|:go| :b|bo|:|.
2. oo:b_ob_o ooobroo| oor_o| _: oo|b:g-
g__o| :oo__og_o| J__:r_:.
moswavleebs mraval hipoTezur sakiTxebze
msjelobis saSualeba mieciT.
magaliTebi
!. oo|b:gg__| |:__o:ro oo|:1r__o _::b_r-
ob_o, J_o__ |:ooro|ooro oo|:1r_o _::_-
o_|or_o. :bobog_o |o_o:g_ro |:_oob_o
:r_oo ooro_o, __obooo_:, _rogb_go
_:boro_goo| _:1_g_g:.
2. oo|b:gg__| __ooo:|o:b _:_:gJor__go |:-
__o:ro oo|:1r__o| b:oo_:go_: |obog_o,
_::b_rob_o o:go|__:go o_o_o - |:o_:ro
|__|orogo :b|bg:g_o| :r_J_, ___:oob:
:_:oo:b_o| :r_J_.
moswavleebs problemebis Tavad gadaWris da
maTi mecnierulad dasabuTebis SesaZlebloba
mieciT.
magaliTebi
!. oo:b_g_o ____ro _o|__|o_o, roo_gJo_
oo|b:gg__o _oobg_1_ o:|_b| oo:o1:___b.
2. |obog_o oo|b:gg__| _bog_go: __g__o|
oro |bg:_:|bg: oo1o_oo| b:oo_:go_:.
orog_|ogo| goo__ro :r_o_b__o oooJg_-
goob.
ramdenjerac SesaZlebloba mogecemaT, mos-
wavleebs ara mSrali faqtebi, aramed, maTi
cxovrebisTvis Sesaferi masalisa da mosazre-
bebis moSveliebiT, farTo cnebebi aswavleT.
magaliTebi
!. |:oo_:g:_o ooo| :b|bo|:| :bobog_o r:|o1oo
_: |bg: o| |:_oob_o, roog_o:_ J__ro__go
J_:__o| |:1o:_o_: :bgob:.
2. oo_1oo| :b|bo|:| oo|b:gg__| o:b:o__rog_
|oo__r_o| goro_:Jo oo_1o_ro _:gJor_o|
:oob_r: |obog_o. o:oo:b _ro:_ :bobog_o,
:_boJb_go 1_|_:_ :oob:_:g| o_ :r: |oo__-
ro| _:ob_ro| :1r| _: robo_|.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/cogsys/piagtuse.html
55
|__o_o| __ro _ooog__|_r |__o_:_ b:oo_:go_:o__ _: ogo|, -_:b
!! bg:o__ or:g:go orog_oo| :_:gro|ogo| :oo|:__b__go _ooog__-
|_ro _roo_roo_o| _oro_gor_:o__ (Berk, 2005; Case, 1992, 1998). :gJ-
g_o oror_|| :o b:ro|borog:_ |bg:_:|bg: __:oo| o:boog1_ oooo__go
_:ro| (|__ro|) oob__goo :bo__o:b, o:r:o __o1o oggo|, roo oro-
r_|o _ro |__roJo o_oro| :g_oo:__r oror_|| :r :b:ooro_|. :gJ-
g| o1:r_o _ooog__|_ro _: |:|:r_go |__o_o| :_o|: _: _:ro|
_ob_____:g_ro :_o| _oor_ob:_oo|:ogo| :oo__og_:, :1ro| b:bg-
_ooo| _: oooo__g |__roJo o|__goo| J_|:og_go: _b_: _ob__|.
piaJes Teoriis garkveuli naklovanebebi
oo_b__:g:_ ooo|:, roo _|o_ogoo: _o___|o: _o:bbo_: oo:o|__g
_:b:|o:o_:| ,o_ roor :1rogb_| :gJgo", or:g:go o:o:bo :r _o:bb-
o_: oo| :bo:r__:| ,o_ r:_oo goo:r__: :1rogb_: o|_, roor_ go-
o:r__:".
stadiebTan dakavSirebuli sirTuleebi. 1o _|o_ogo|, oo_b__:g:_
ooo|:, roo o|obo oo:_| oo_r :_b_rog :gJg_Jo ooo_ob:r_ _ggog__|
_o:obo_o:b, :1rogb_o| oobo _:g___go |_:_oo| :r|_o:|o:b _:_:-
gJor_oo :r_g__go _oobg_o ::bbo:o (Miller, 2002). __:oo| oo__go|
_ro orog_o:| :gJg_o| :1rogb_o| o:booo__groo| b:_g_o: b:r-
oo:__b|. o::goo:_, :gJg_| ro_bgo| _:o:b|ogr_: (go__o| r:o__-
bo: :r J_o_gg_: o:oo :_:b_oo| J_oobg_g:Jo) _roo :b oro bgoo
:_r_ J__ogo:o, go_r_ bobo| _:o:b|ogr_:| J_og__b (oobo| _roo|
oo__go: :r J_o_gg_:, o_ o:| :g:r___g_o). r:_oo :r J__ogo:o
:gJg_| _g_g: |o__:_o:Jo _ob|_rg:_oo| o__oog:_ :oo__b_:? |:o:r-
ogo:boo|ogo| _b_: :_gboJboo, roo o:g:_ oo:_ o:go| go:b__g b:J-
roo_Jo _obo__ro :bgoo:r_o| |_:_o_| b:_g_ __r:___:| :bog__:
_: ooroo:_ :___b_| :1rogb_o| bob:|borooo :booro__g _ggog_-
:1_ :__o__: (Miller, 2002).
_:g___g |_:_o_o:b _:_:gJor__g _o__g _ro orog_o:| b:roo:_-
_b| o|, roo oro__|o J_|:ogo: __ro b:brogogo :_oobb__|. o::go-
o:_, ooo| b:_gg:_, roo _g_g:__ro _ro_ro_g:_ :ooggob__|, :gJg_o|
o_b|o_r_o| :bgoo:r_:|o:b _ro:_ oo____o| o__oogo:o, J_|:ogo:,
o:b_:o:boooo oror_|o :bo__o|. bgogJo o_bo| J_|:og_go:| r:_
__ro b:brogogo o_roo_oo J_1___:go, ooo __ro _o_o _ro _:|gor_-
_: o:| oo___o| _:o:b|ogr_o|ogo|. J___:_, ooo __ro go:b oo:_b_g|
b:ro:__:|. |og_ro (!8) :_boJb:g|, roo _ggog_:|, roor_ :o:| :_-
b_r| o:o_o:_o_o| :bJ_o_:, roo_g|:_ _bo__: katastrofis Teoria,
J_oog_: roor_ o__oogo, o|_ b:boo_g_ b:|o:oo _ob__|. ___r:_ ooob-
_:r _ggog_:|, o::goo:_, bo_o| b:br_g:|, bob _|br_| or:g:go b_g:
ooo_ob:r_ _ggog_:, o_b_:_ gooobo| |_r____ro| o__oogo _oro1o:.
:_boJb_go| o|:g|:_, :gJgJo o:b_:o:boooo: :bgoo:r_:o, J_|:ogo:
_b:r_Jo _o_ _ggog_:o__ oogo_g:bo|, roo_go_ ___:ro oog_bg_b_:
(Fischer & Para-Blagoev, 2000).
bavSvebis unarebis Seufasebloba. ___g:b__go :_oo|:b__o_:b ooo_o|
g_bg_b_:, roo oo:_o :gJg_o|, :b|:__or_oo _o o:_:r_o|, _obo__ro
J_|:og_go_o |:o:b:_o_ g_r J_:_:|:. oo| oo_r :gJg_o|ogo| oo__o_go
:oo_:b_o J_|:ogo: o:go:b ro_go, bogo o:oo ooo:ro_g_: _:o:b_g_go
o_o. |:g|_oo _:|:Jg_o:, roo :gJg_o: :oo_:b_o :o_| _: b:|bg_b_b
56
_o___ oo| :r||, o:r:o o:o :_boJb_go| :ooo_:gb_: g_r J_og_|. o:-
:goo:_, _go:bo| _: oo|o _og__o| (Gelman, 2000; Gelma & Cordes, 200!)
_ggg: gob_g_b_|, roo |_og:o__go :|:_o| :gJg_o:, 1o J_oobg_g:Jo,
_:Jg__go J___oo_o| _: _:b__goo| :og:go|bob_oo:_ _o, _o_r_o|
(ro_bg_o|) J_|:b_ :_og_oo o__o o_o:b, go_r_ oo:_ oggo_:. o_ |_og-
:o__go :|:_o| :gJg_o _ro_ro_g:_ 3 :b 4 oo___o:b o_J:o_b, o|obo
o:go|__g:_ g___go:b, roo ro_bgo __gg_go rb_:, o_ o:o _roo:b_-
oo|:b _:Jor_oo oog:o:g|_o :b _:g:____o. |bg: |o__g_oo, bg_b
J_|:ogo: or:g:go _obo__ro J_|:og_go_o| o:r:oo go:__oo, oo:1_
o__oo, go_r_ oo:_ oggo_:. o|_oo ooroo:_o _b:r_o, rooro_:: |:b_o|
(oo____o|) o__oogo: :b r:o__boo| (ro_bg_o|) :__o:, J_|:ogo:, bg_bo
_gog__o_ro :_g_rgogoo| b:bogo:, roo_go_ o1:_:: _obo__ro :bgo-
o:r_o|ogo| :oo|:__b_g:_ (Geary & Bjorklund, 2000).
oo:_| o_oro: :r b|bo|, roor J__ogo:o o_ob_ o:_:r: :gJg_|,
_ob_r___g |__ro_Jo, roo_g_Jo_ _:r:_ :bgoo:r__go _o_b: _: :-
oo__og_: ::bbo:o, _o:_g_| J____| oo:_boob. bgo| __|o_r_ oog-
:_r:__ :gJg| g:_r:_Jo |gg_1_ :|_r:___g:_ :1rogb_: J__ogo:, o:Job,
ro__|:_ 20 bgo| :b:g__: ooo:o:J_o, |gg_o| _:o:b|ogr_o|: _: _oo|
J_o_J:g_o|ogo|, _ob_r___g |_r:__o_| _b_: ooo:roo| (Siegler, 1998).
kognituri ganviTareba da kultura. oo:_| o_oroo| _ro_o_o| _o__g _r-
oo _: ogo |::bo: oo| oo_r :gJgo| __g__r_go _: |o_o:g_ro __-
_o| oboJgb_gog:bo 1_:gg_bo| __g__g_o_:. _:|:gg_oo| __g__ro|
:gJg_o: o__bo_r_go :1rogb_: _: _oro:g_ro oo_r:_o_o J_|:ogo:
_:bg_bob, gob:o_:b o|:g| :1rogb_:| _:|:gg_ro |_og_o oobog_b (Berk,
2005; Geary, 1998). _ob_r___go oo_r:_o_o_ _o, o::goo:_ _g:|o_o_:_o:,
|bg:_:|bg: __g__ro| b:rooo:__bg_Jo |bg:_:|bg:b:or:_ goo:r__:.
o::goo:_, o_gg_g:r_o: :_ro_o|, _o_g_| _ooo| :gJg_| 20 |:bo| (oo-
___o|) _:b:ro|b_: |obog_|. :gJg_o: o:oogo| oboJgb_gog:bo _:_goro-
go| o_ob_ ____o J__ob_| oobo _:r_o_ogo:b, _:b: _oroob:go:b.
o_gg_g:r_o: _o_g_| oo_r _:__oro_o| _ggog_: g_r:_roo J_og_|,
o|obo :oo_b_b, :|_ ro_bo :_:oo:bo _::b:ro|b__:o. |:ogoo_, oo__-
_:_:r_go: o_gg_g:r_o: :gJg_| |:b_o| _:b:ro|b_: |obog_| o|_,
roor_ :o:| ,_b_ro (|_g_go) :_:oo:bo" ::__o__:, _: ___r:_ |:-
b_o oob ___:_ _:b:ro|b_:, 1_|_:_ o|_, roor_ o_gg_g:r_o oo_-
go_b_b |:_g_o, o:r:__o _: :.J. (Roggoff & Morelli, 1989).
_obo__r :bgoo:r_:|o:b _:_:gJor_oo _o__g _roo o:g1_ |_roo-
1_go 1_:gg_bo| o_ob_ J_b___g_: :r|_o|. or:g:go bgo| bob g_g
goo_|_o| oo_r J_ooo:g:1__go _: |_g :bg:b:b| b_g:bg: :_oob_bogo
o_oro: _obo__r :bgoo:r_:| __g__r:| __:gJor_|.
vigotskis sociokulturuli perspeqtiva
___|__ooo _|o_ogo_o :_o:r__b, roo __g__r: :gJgo| _obo__-
ro :bgoo:r_o| _oroor_:| :b__b|, __roo_ _o :b|:1_gr:g|, o_ r:| _:
roor o|b:ggo| :gJgo |:o_:ro| J_|:b_. o::goo:_, ob_o_go, 1ob:_:b-
___o| oob: (|:obr_o o__|o_:) _:bo|:oo|o| _|ogo| ro_g orob_oo_|,
|:1o:_o_o| Joboo, __ro|_o| :r:_oro:g_ro |b:gg_oo _:___g:.
r:1ogo:Jo __b:Jo _:b____o| :o_o_g_go :gJg_o :oo__b_oo o:o_o:-
_o_:| (oo_o:_ oog:gr__o|:b o_o_ob, J_o__ :_o_ob, :_g:gob _:
ooo_ob oo_:) |_og:Jo |o:r_go| :r_J_ ___g_o:b. o|_oo __g__ro|
b:rooo:__bg_o, roo_go:ogo| o:b:oJroogo: _: :_o_: _or__go:,
57
:gJg_| :o _or__g__| __ro :_r__g :|:_Jo _b_r:g_b, go_r_ oo
__g__ro| b:rooo:__bg_o, roog_Jo_ oboJgb_gog:bo _ob__r_b_o::.
(Bakerman _: |bg_o, !0, Ceci & Roazzi, !4). oo:o|__go |_:_o_o _g_g:
:gJgo|ogo| :r :ro| ,_b_rogo", r:_:b :r_g__gbog:_ o|obo _:|:gg_ro
__g__ro| oogo_ob| _: _o____| :|:b:g_b (Kozulin, 2003; Rogoff, 2003).
sociokulturuli Teoriis (oog_ |o_ooo|_oro_go) ooroo:_o __-
o_o___go _::bgo_oo 70 bgo| bob :r_:_ggogo r_|o _|o_ogoo:.
g_g |_ooobogob goo_|_o |_g 38 bgo| o_o, ro__|:_ ___r__go1oo
:r_:o_g:g:, o:r:o :o b:boo_g_ _bogr_o| o:boog1_ o:b !00 bobo| _:
or:g:go b:Jrooo| (|_:_oo|) :oo_g__b_: J_ogo. |:___o|o_ goo_|_o|
1oo o:ro:bo b_goo|:bg_ooo: (!78, !86, !87, !3, !7). goo_|_oo
o_J:o: _:ob_o o:Job, ro__|:_ o:b, |:__o:ro |b:gg_o| :_o_o_|_o|
oo1boo, |b:gg_o| _: :bgoo:r_o| J_|b:gg: _:ob_o. goo_|_o o___g_g_-
:|: _: :1rogb_:1_, _|o_ogooo| b_gogb_:1_, |b:gg_:|: _: :bgo-
o:r_:1_, :b|:__or__go |:goro_o| o_ob_ oo|b:gg__o| |b:gg_o|
_oro:1_ b_r_:. bg_o| o:boog1_, r_|_oJo, goo_|_o| b:Jroo_o :_ro:-
g_go o_o, r:_:b oo _:|:gg_oo| _|o_ogo_o| b:Jroo_| oJg_go__:.
o:r:o ogo 30 bgo| o:boog1_, oo|o b:Jroo_o| b_g:b:go: :_oob_b:o
_|o_ogoo:|: _: :b:og_:Jo _oboJgb_gog:b_|o :gg_b: oo:b_ob: _:
oo:_| o_oroo| _gro :g__rb:_og: J_oogo:g:1: (Kozulin, 2003; McCaslin &
Hickey, 2001; Wink & Putney, 2002).
goo_|_o| |__ro_:, roo :_:oo:bo| |:_oo:bo: __g__r_g r:__r|Jo
_b_: :bobog_o__| _: oo|o :oo_o_: :o |o|__oo_:b :r J_oog_:. oo|o
_roo-_roo ooroo:_o oo|:1r_: o_o o|, roo bg_bo o:go|__ro o_b_:g_ro
|_r____r: _: oro__|o J_|:ogo: |bg_o:b ob__r:__oo| r:__r|Jo o_b_|
:bbog_go. _obo__r :bgoo:r_:1_ o|:g| |o_o:g_r ob__r:__o_|
:r: obogo_ _r:go 1_:gg_b: :_g|, :r:o__ o|obo bg_b| _obo__r
|_r____r_| _: :1rogb_o| oro__|_| _obo:b (Palincsar, !8). _:__o-
rog:_, ,goo_|_oo oo:b_ob: :bgoo:r_o| _ob_____:go1:_o:, roor_
|o_o:g_r:_ :1o:r__go :__ogoo| ob__rb:go1__g (:Job:b__g)
oro__|_:_ :r_:_ob:" (John-Steiner & Mahn, 1996, p. 192). bg_b goo_|_o|
b:Jroo_o_:b |:o |:_oob| :bgobog:go, roog_o_ :bo:r_:g_b, o_ ro-
or :b__b| |o_o:g_ro oro__|_o |b:gg_o| _: :1rogb_o| _oroor_:|:
ob_ogo__:g_ro :1rogb_o| |o_o:g_ro b_:ro_o, |b:gg_:|: _: :bgo-
piaJes Teoriis erT-erT
naklovanebas axalgazrda
bavSvebis kognituri SesaZle-
blobebis jerovnad arSefaseba
warmoadgens. magaliTad,
Teoria ar xsnis, TuU ratom
SeuZlia fotoze asaxul or
gogonas Wadrakis ufrosebis
msgavsad TamaSi.
daukavSireT kvlevas _:
ganavrceT
obog_o :b:og_o| _|o_ogo-
oo| !5 bgo| :orogo|
|o__o:g_ro :oo__o: ,g_g
goo_|_o _: o:b:o__rog_
:b:og_o| _|o_ogoo:."
sociokulturuli Teoria
_ b:1| _|g:o| :gJg_|: _:
|:1o:_o_o| __ro o_o_b_
b_gr_| Joro| _ooo_r:_o_-
go _o:goo| :bgoo:r_o|
rog|. :gJg_o |:1o:_o_o|
__g__r:| |bor__ :og:ro
_roo_roo_o| |:J_:g_oo
___g_o:b.
58
o:r_:Jo __g__r_go _r____o| rogo, :b|:__or_oo _o o___g_g_o|
|:J_:g__o (o:r:__o), _:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob: (Wertsch & Tulviste,
1992; Driscoll, 2005).
individualuri azrovnebis socialuri wyaroebi
goo_|_o oggo_:, roo ,:gJgo| __g__r_g :b:og_:Jo _og_go __b-
__o: or__r bb__:: oorg_g:_, |o_o:g_r _ob_1_ _: oogo:b_oo _
ob_ogo__:g_r _ob_1_, oorg_go :_:oo:b_| Joro| (ob__r_|o_ogoo-
_ro) _: J_o__ o:g:_ :gJgJo (ob_r:_|o_ogoo_ro)" (!78, g. 57). |bg:
|o__g_oo, :gJg|: _: |bg: oorogb_:| Joro| :b:bog__go oo_o___o|
_ro| o:_:go _obo| oro__|_o o:g_:oorg_g:_ TanaSemoqmedebiTia.
J_o_oo, :gJgo oro__|_o| ob__rb:go1_:| :b__b|, roo_go_ :gJgo|
_obo__ro :bgoo:r_o| b:bogo b__:. o::goo:_, :gJg_o |bg_o:b
_roo_rooo|:|, o:oo ___g_o| r__gor_o|ogo|, oorg_g:_ o___g_g_:|
ooo:ro:g_b (,:r oob_: oogo! (:r oogo)" :b ,b:o_bg:ro oob_:."). oogo-
:b_oo, __roo o___g_g_o| :oo__b_oo, :gJg| o:go|o ___g_o| r__-
gor_: J__ogo: (,_robog:_ :r _:_g:ro"). :_boJb_g |:_oob| __ro
___:g_r:_ J_o__ _g_o:gJo :g__booo. :oro:_, goo_|_o|ogo| |o-
_o:g_ro ob__r:__o: __ro o__o o_o, go_r_ :gg_b:, o| __ro o:_:go
_obo| o_b_:g_ro oro__|_o|, o|_oo|, rooro_:: orog_oo| :_:gr:,
|:b_o|| b:roo:__b_:. :bobog_o _| o::gooo:
__g|o bgo| :gJgo: |:o:o:Jo _:_:r: _: _:bo:r_o|ogo| o:o:| ooo:r-
o:. o:o:o :gJg| _oob:, o_ |:_ b:b: ogo| oob:o |:o:o:Jo, :gJg-
o: _o:|_b:: ,:r o:b|og|." o:o:o Jgog| _gro _oobg: _:_|g: |:o:o:Jo
J_b| oo:bJo o_o? oo:bo| :r_o? _:r_o:b? _g_g: _oobg:1_ :gJgo
_roo _: oog_ o:|_b| |__o_: _ ,:r:". o:r:o, ro__|:_ o:o:o o_oob: _
,o_b_ o:b_:b:Jo?" :gJgo: _o:|_b:: ,oobo, _o" _: :_o:ro: |:o:o:Jo|
oo|:o_b:_ (Tharp & Gallimore, 1988, p. 14).
roo_g| :b|og_:? o:|_bo :J_:r:: :r_ o:o:| _: :r_ Jgog|, :r:o__
orog_| _ro:_. ob__r:__o:Jo o_b|o_r_: _: orog_oo| :_:gr: :_:oo-
:b_| Joro| o:b:J_oo_o___ooo o_o. o:r:o :gJgo: J_|:ogo: |_r:_-
_o_o| ob__rb:go1_: oo:b_obo|, _: J_o_ooJo, r:oo_| _:_:rgo|:|,
o:oo :oo__b_:. J___:_, o_ :gJgo o|:g|o orog_oo| bob:J_ :_oobb__-
:, o| _:oo__o__g:_ ooo_o___|. |:o:o:Jo| ooo_bo| |_r:__oo| o|-
:g|:_, __ro o:_:go __b__o_o oorg_g:_ :gJg|:
_: ,o:|b:gg__g|" Joro| __ro :_r_ b__:, go_r_
ob_ogo__:g_r:_ :gJgJo (Kozulin, 1990, 2003).
ob_ogo__:g_ro :1rogb_o| |o_o:g_ro b_:ro|
_o__g _roo o::gooo :r|_o|. rob:r_ :b__r|ob-
o: _: oo|o: _og__o: (200!) J_o|b:gg_| |:_g:|o
oo:bJo oob_oogo o_-4 _g:|_go :gJg_o| o_or_
____o| _o|__|o_o|:|, o_ roor b__o_: _:-
o:oo|:| :oo__b__go _:|:_o_o| oob_rb__go
fotoze Tavis qaliSvilTan erTad gamosaxulma lev vigots-
kim ganviTarebis sociokulturuli Teoria Camoayaliba.
misma ideebma, dakavSirebulma metyvelebasTan, kulturasTan
da kognitur ganviTarebasTan, fsiqologiasa da ganaTlebis
sferoze umniSvnelovanesi gavlena iqonia.
TanaSemoqmedebis procesi _
|o_o:g_ro oro__|o, oog:o:r:-
__: roo_gJo b:ro_go :_:oo-
:b_o _roo_roo_b orog_oo|
:|:_:_ :b :_:|:gr_g:_. |:-
ogoo J___| _og_go oob:bog_
o1o:r_|.
59
_oro_o| o:go|:_ :|:__: _: J_o_oo o:oo :oo__b_:. oob_rb__go
:r_o_b_o _ob_r___g _oro:| b:roo:__b|, rooro_:: ,o_ g_o_ro
|goo:r_:, o_oo:r_o:| r:_:b |oo1_1o|, roo_gJo_ oo|b:gg_ o_o-
o:r_o:| _: oo1_1| robo|. o::goo:_, oo|b:gg_o J_|:ogo: o_g:|: ,o_
g_o_ro, roo og_| o:go _b_: _:g:b_oo, r:_:b o|obo :r:go| _rbo:b".
|_r:__oo| |bg: _oro:: ,o_ |oo_o___:|, o:Job |___o J___o|, ,o_ o|obo
og_| b:_:b| :r _:___b, o:Job o|obo orob_| J_g:o_b." |bg: _oro_o
oob:bog_oo|__b:: ooo:ro_go, o::goo:_ ,r:| _o_roo ||:b_go|?" :b
,oo_oo ||:b_go| o|:_ro|."
:b__r|obo| _gg_g_o: |:_ro| _: :r_o_b_or_o| !3 _oro: :oo:g-
gob_|, roog_o_ _:o:oo| (_o|__|o:) b:ro:rog:Jo, _g_g:| b:rog:Jo,
|:__o:ro oo1o_oo| b:roo__b:J_:_g:Jo _: :oobg__go _:b__goo|
_:og_g:Jo _:_bo:r:o. o_gg_g:r_o: :_oo:bob_|, roo o___g_g_o| _: :1-
rogb_o| _| |bg:_:|bg: _oro: ooggo| _b_:|:goo:: _roo oo|b:ggo|
oo_r :r_o_b_o| ooJg_go_o| J_o__, o| |bg: oo|b:gg__1_ gr__g__o-
_: _: _:o:oJo :r_o_b_or_o| oob_rb__go _oro: |_g __ro _: __ro
bb__o_:. _o: _o|__|o:| ro_: oo|b:gg__o _roo:b_o| __oob_o:b _:
o:|_bo_b ___o_|o J___o _ob_:, go_r_ _o|__|o:|, roo_g|:_ o__:-
oo b:ro:ro:g_: :r_o_b__o| _oro_o| :bgoo:r_o| oo1boo. _roo:
:bo:ggo:Jo, J_|:ogo:, oob__| oo1o_oo| b:r__bo|, o_roJo| _: _:_go|
o|:g|o b_rb_o| ob__rb:go1:_o: (:Job:b_:) _: oog_ggob_: roor_
_:g___go oo|b:ggo| o|__goo|: _: :_:b_g__og_o| oo__o| _b:ro.
orog_, roor_ oo:_, :|_g_ goo_|_o b:1| _|g:o_b_b _obo__r :b-
goo:r_:Jo |o_o:g_ro ob__r:__oo| oboJgb_go:|, o:r:o oo:_ ob__r-
:__o:| |bg: rog| :bog__:. o:| |__ro_:, roo ob__r:__o: :bgoo:r_:|
bob:|boroo| _:r_g_go| o_Jg_ooo _oo_| _obo__ro _ob_go__oo
r:_ _ggog_:| :b:ooro_|. oo:_ ogog_:, roo _g_g:1_ o__o |:r_-
goo| ooo_:bo ob__r:__o:, o:b:_og_| Joro| :r|__go ob__r:__o:
o_o, r:_:b, oo|o :1roo, o:b:_og_o :bgoo:r_o| _roo _: oog_ _ob_1_
_:b:b _: J___:_, o:o _roo:b_oo| :1rogb_o| :oobg_g: _: b:b:go|_:
J__ogo:o. o_or_| obrog, goo_|_o (!78, !86, !87, !3) g:r:__o_:,
roo :gJg_o| _obo__r :bgoo:r_:| o:o1_ ___o oo:1rogb_ _: __ro
:bgoo:r__g :_:oo:b_o:b ob__r:__o: o::goo:_, oJog_o:b _:
o:|b:gg_g_o:b _bo:r_o_: (Moshman, 1997; Palinscar, 1998). r: o_o:
_b_:, oo|b:gg__| |b:gg:, roor_ o:b:_og_o|:b, o|_ __ro|_o|:-
b:_ J__ogo:o.
kulturuli saSualebebi da kognituri ganviTareba
goo_|_o| |__ro_:, roo kulturuli berketebi, o:__ro:g_ro |:-
J_:g__o| b:oggoo (|:b:1:g_o, |:ogg_go o:b_:b_o, - ___| __g_ _oo-
oo___r_o, ob__rb__o, ) _: _|o_ogoo_ro J_|:og_go_o (boJb_o| _:
|ooog_o| |o|__o:, o::goo:_ ro_bg_o|: _: o:o_o:_o_o| |o|__o:, r:o-
go| _: boJb_o| _b:, r___o, o_J:oo| b_gogb_:, _o__o _: o___g_g_:),
_obo__r :bgoo:r_:Jo oboJgb_gog:b rog| o:o:Jo|. o::goo:_, o:b:o
|:b:o __g__r: r:o__boo| :oob:_go|ogo| obogo_ roo:_g _o_r_|
go:g:1o|, o:o_o:_o__ro :1rogb_o| :r_g__go |:J_:g__o _g_J-
oob_roo :_o_o_:b :_ro_bg:o__ ro_go :b J__og__go:. o:r:o o_
ro_bgoo |o|__o:Jo b_go, bog:__o, _:__ooo _: _:r_o_ooo |o_o__, _:
ro_bg_o| _|:|r_go r:o__bo: :r|_o|, _gr:_ __ro o__o: J_|:og_-
_go. ro_bgooo |o|__o: _|o_ogoo_ro |:J_:g_::, roo_go_ |b:gg:|
_: _obo__r :bgoo:r_:| _bo:r_: o| :1rogb_o| oro__|| _ggo|. _|
kulturuli berketebi _
o:__ro:g_ro ob|_r_o_b__o
(o:. _oooo___ro) _: |ooo-
goo: |o|__o_o (ro_bg_o,
_b:), roog_o_ |:J_:g_:|
:og_g| :_:oo:b_|, _::o_:rob
_oo_bo_:_o: |:1o:_o_:Jo,
o:1rogbob, :_:gr:b oro-
g_o_o, J__ob:b _o_bo| :b:go
|o|__o_o.
60
|ooogo_o| |o|__o: :gJg| __ro|o|:b _oro:g_ro _: :r:_oro:g_ro
ob__r:__oo|:| _: |b:gg_o|:| :_:___o:.
goo_|_o| |__ro_:, roo __ro o:_:g:bgoo:r__go o_b_:g_ro
oro__|_o, rooro_:: o|__go: _: orog_oo| :_:gr: _|o_ogoo_ro
|:J_:g__o| N? (_b:, boJb_o _: |ooogo_o) :oo__b_oo _:|r_g_-
_g _oro:| o__| _: oo|o _:bo:r_oo b__:. :o |:J_:g__| __ro|_o
:gJg_| _og_g__o_ro |:_oo:boo| _ro| :_:|__o_b _: :gJg_o_ o:o
ob__rb:go1:_o:| :b__b_b. J_o__ _o, oo|b:gg__| |:__o:ro :bgoo:-
r_o| _:bg_b:Jo _|o_ogoo_ro |:J_:g__o _bo:r_: (Karpov & Haywood,
!8). oro__|o _::bgo_oo :og:ro:: ro__|:_ :gJgo __ro|o:b :b o:|1_
__ro :bgoo:r__g o:b:_ogo:b _roo_roo|, :1rogb_o| _: :1r_o|
b:oo_:go_o| _oroo| :1o:r_: b__: o::goo:_, |ogr_o|: _: :_-
ogo__:r_oo| |:bg_b_g:_ r__:| b:_:g_b. :gJg_o :o _ro:_ b:oo_:go-
__go :1r_o| ob__rb:go1:_o:| :b__b_b. J___:_, o:oo _o_b:, :1r_o,
_:oo_o___g_: _: _or__g__o :gJg_o| __g__ro| _: ___o| |bg:
b_gr_o| oo_r oobo___go _o___o| _: :1rogb_o| ooo:ro_g__o|
,ooogo|_o|" o_Jg_ooo goo:r__: (Kozulin & Presseisen, 1995).
boJb_o|, |ooogo_o| _: :bo:r___o| :og:ro :_ggoo :gJg_o
|:o_:ro| J_|b:ggo| _: J__boo| oo1boo ,__g__r_go _r____o| _oo-
ro|" :g|_:| ob__b__b (Wertsch, !!). _oo:r: o:__ro:g_ro, o::goo:_,
_:b_r_oo |:b:1:g_oo _: _|o_ogoo_ro |:J_:g__oo, o::goo:_, o_b-
_:g_ro _o___o|ogo| _b__o| _: orog_oo| oog:r_o| |_r:__o_oo,
og|_:. oo_b__:g:_ :oo|:, :r _b_: oogobbooo, roo :gJg_o :o o:r:__|
(|:J_:g__|) _r:go_ o___b. o|obo :o |:J_:g__o| _r:b|_oroor_-
:| o:o oo_r :__o_go |ooogo_o|, oo__g_o| _: :_o| oob__goo
:b__b_b. oo:_| :1roo :gJg_o| oo_r oboJgb_goo| :_: __ro|_o|-
:b :b|bg:g__:. boJb_o| _: |ooogo_o| :_ggo|:| (o::goo:_ ro_b-
g_o| |o|__o:), o|obo _g_g:__r| |:__o:r oboJgb_go:| :bog__b (|__b|o
,_o|_bo::"). :gJg_o| o:g|o b:roo__b: (:_:) |o_o:g_r _o____Jo
o__oogo b:ro_gooo _: |:__o:ro |:o_:ro| :__oo| o___gooo o:b-
_:o:booo o_gg_: (|__b|o |__b|o:) (John-Steiner & Mahn, 1996; Wertsch,
1991). goo_|_o| o_oro:Jo o___g_g_: o:r:__o| _oo:r:Jo |ooogo_o|
_oboJgb_gog:b_| |o|__o:| b:roo:__b|, roo_go_ |bor__ :o _ooro|
|bg: o:r:__oo J_g|_:Jo _bo:r_:.
metyvelebis roli da ekonomiuri metyveleba
_obo__ro :bgoo:r_o|ogo| o___g_g_: _oboJgb_gog:b_|o:, r:_:b
o| :1r_o| :oob:_go| _: _oobg_o| _:|oo| |:J:_g_:| g:og_g|, _1-
r_bg_g_o_| :1rogb_o|:| _:__oro_oo: _: _b__oo, _: b:r|_g|: _:
ooo:g:g| Joro| _:gJor|. o___g_g_: g:o:go|__g_| _J_:go |o__:_o-
o|:b ooo|:ogo|, roo go_o_roo oo:1_, o_ r: o_o _: r: :r _b_: o_o|
(Das, 1995; Driscoll, 2005). goo_|_o oggo_:, roo:
obogo_ :_:oo:b_o|ogo| _:o:b:|o:o__go o___g_g_o| _b:ro :gJ-
g_| ro_go :oo_:b_o| :oob|bo|ogo|, ooo_g|_ro _o____o| _:og_go-
vigotski did mniSvnelobas aniWebda konkretuli kulturis mier
azrovnebis ganviTarebis daxmarebis mizniT, bavSvisTvis SeTavaze-
bul berketebs, da azrs, rom bavSvebi maTTvis micemul saSuale-
bebs (berketebs, iaraRebs) fizikuri da socialuri samyaroebis
Sesaxeb sakuTari warmodgenis CamoyalibebisTvis iyeneben.
61
|:ogo|, orog_oo| :_:gro|ogo| |:goro _oo| bob:|b:r J_o_J:g_o-
|ogo|, _: |:__o:ro ___g_o| _:bg_bo|ogo| _:obo:r_ |:J_:g__o|
:ooo__b_o| J_|:og_go:| :og_g| (!78, g. 28)
o_ o___g_g_:| __g__r_g grogJo :bgobog:go, _:gob:b:go, roo
|bg:_:|bg: __g__r:| _bo| |bg:_:|bg: _r____o _|:goro_: _: |b-
g:_:|bg: _r____| :goo:r_|.
ena da kulturuli gansxvavebebi. 1o:_:_, |bg:_:|bg: __g__r: o:o-
ogo| oboJgb_goo| o_ob_ _b__o|ogo| |o__g_| b:rooJo|. o::goo:_:
obg:b_ __ro| r:o__bo b:or|:b_oo| (g:ro:_oo|) b:ooogg: J_oogo:o?
o_ J_oogo:o, b:ob___o _:go| _o|o__o_o| b:bo:Jo. o_g_b o:|Jo |b-
g:_:|bg: __ro| __bo| |:_b| ooogboo. b_o| b:bo:Jo ooogboo __bo| |:_b|
_:|:b_g_oo ,oogo oog:r_o|_ro-oo|__ro" _: ,52". obgo|_r_bog:b
_g__b_Jo __r_o| :oo|:b:_:_ 3000-1_ o__o |o__g: :r|_o|. :o |o-
__g_| bg_b| _bogr_:Jo _o_o oboJgb_go: :_g|, o::goo:_, oo__ro
_:bo|:oo|o| :b |:bgo| _o1:obo|, _ogoo| _: __g_go1oro|, __bo| |:_bo|
:b og:go| J_|:__o |:J_:g_o| :rb_go|:|, _: _| oboro b:oob:og:go:
(Price & Crapo, 2002). |bg: _g__b_Jo __r_| b:_g_ oboJgb_go:| :bog__b.
o::goo:_, _ogooob_1_ oo_oro| __bo_g1_ o_bogr_o :b_b_ b:gbo
_: :b:g gob_:Jo _:bo| oo|:bg_o: __r_o| :oo|:b:_:_ 5-1_ b:_g_
|o__g:| o__b_|, oo_b__:g:_ ooo|:, roo o:o __r_o| or:g:go g:ro:_oo|
:__o: J__ogo:o. _|_ooo|_| ooggo| :o|:bg_go :|ooo |o__g: :r ::b-
bo:o, o:r:o _g_bo:oo___go _|_ooo|_o !60-1_ o__ |o__g:| o__b__b
_ob_go| _:b:|o:o_o|ogo|, r:_:b o:o :|_o :r_ooJo _|:_robo_ roo
o_bogrob _: ob:_orob, _ob_go| |bg:_:|bg: b:ro|bo| :rb_g: _b_: J_-
ogob. ___:b_oo go|_ob|obJo, _ro-_ro __ro:1_ :o1:r_: _: o:| _b_b_o|
:o|:bg_go or:g:go |bg:_:|bg: |o__go| :oo__b_: J__ogo:: _:J:_o (g:_o),
boboro, _g:_o, |:_oroo_, _go_o, oobo, |:o_J:o _b_bo, ob__b:go. oo __g-
__ro| b:rooo:__bg_|, roog_o_ _o_ oboJgb_go:| robo_| :bog_-
_b, _oo_o_o| :ooob:_g_go |o__g_o or:gg:_ :_go. _:_o_r_oo ob-
go|_rJo |or:1o| :ooob:_g_g |o__g_1_ (:Jo:_:, ::_or_:, 1o1_o,
:_J_oo_:, :_o1o:b_:, oro|b:b_:, oogobg:r_:, _go|b_roo:, ro|bg:,
o_ro:, J__go).
_roo: :bo:ggo:Jo o___g_g_: __g__r_go |:goro_o|: _: _or_-
_g__o| oob__goo o_gg_:. :o_ro_o| o_go_ro JoJobo| _ooo| b:rooo:_-
_bg_o ,_goJ:1_ |o:r_go|:| br:J_bo| bo:|" _roo |o__goo :oob:_:g_-
b_b. b:r|_gJo _| |o__g: b:_oroo|:| o:go:b oboJgb_gog:bo o_o, o:r:o
___|, gob:o_:b o:oo _bogr_o| |_ogo oooo::r_ b:_oro:| :|__:,
JoJob_o| _b:| ___bo__ro o:r:_o| :o|:bg_go :b:go |o__g: _:_o:_:.
2!-_ |:___b_Jo _oooo___ro| J_|b:ggo|:|, o_g_b or:g:g :b:g |o__g:|
:oob_o (Price & Crapo, 2002).
goo_|_oo, oo:_|:b :b|bg:g_oo, _obo__r :bgoo:r_:Jo |b:g-
g_:|: _: o___g_g_:| o__o oboJgb_go: oo:bog:. o:| |__ro_:, roo
,:1rogb_: o___g_g_:1_, :1rogb_o| |:J_:g__|: _: :gJgo| |o_oo-
__g__r_g :oo__og_:1_: _:oo_o___go" (goo_|_o, !87, g. !20).
goo_|_o _:rbo_b__go o_o, roo _b:, :g_obooo_ro o___g_g_o| _orooo
(|:__o:r o:go:b |:_:ro), _obo__r :bgoo:r_:| b:ro:ro:g|.
avtonomiuri metyveleba: piaJes da vigotskis Sexedulebebis Sedareba.
o_ o_g_b o:_:r: :gJg_o:b _o_o _ro :o_:r_o:o, J_:obb_g_oo,
62
roo o|obo o:o:Jo|:| |:__o:r o:g| bJor:_ _|:_r_o:b. oo:_o :gJ-
g_o| |:__o:ro o:go|__b ooo:ro_g |:_:r| ,_o__b_r_go o___g_g_:"
_bo_:. o| oggo_:, roo _o__b_r_go o___g_g_: o:_:r: :gJg_o|
oo_r |:o_:ro| |bg:o: og:g_oo g_r:__oo| _o__g _roo o:boJb__go o_o.
o|obo o|o_b_go: |:goro__o|: _: ob__r_|o| :og:go|bob_o| :r_J_
o:oogo| oboJgb_gog:b o_o_1_ |:_ro_b. oo:_ oggo_:, roo :gJg_o
:|:_o:b _ro:_, ooo __ro _o o:b:_og_o:b _o:bboo_o|:|, |o_o:go-
1__g o___g_g_:| :goo:r__b. o|obo oo|o_b:| _: :1ro: :_gg:| (:b
_:o:o|) |b:ggo_b. goo_|_o| _o :gJg_o| avtonomiur, egocentrul
metyvelebasTan _:_:gJor_oo, |r_go:_ :b|bg:g__go oo|:1r_:
_ob_:. o| oggo_:, roo :_boJb_go _obo__ro oo_obo__goo| boJ:bo
:r o_o. oo|o :1roo, |:__o:r o:go:b |:_:ro _obo__r :bgoo:r_:Jo
oboJgb_gog:b rog| :|r_g_|, r:_:b o:| :gJg_o ogoor__go:_o:o__
oo_:g|: _|:: _:_ogo| _b:ro, _:_gorg_:, :_:oo:bo| :1rogb_o| o:rog:
_: orog_oo| :_:gr:.
goo_|_o| oo:bb_:, roo ogoor__g:_o: |:__b_ro: |_ro_:_ go-
o:r__:. o:g_:oorg_g:_, :gJgo| ___g: r__gor__: |bg_o| oo_r o_-
__g_g_o|: _: |bg: boJb_o| |:J_:g_oo, o|_o_o|, rooro_:: _|_o__-
go:_o:. o::goo:_, oJog_o, o_ :gJg| b_go |:bogo| :go|__b oo:_g|,
:oo_b ,:r:!". J_o__, :gJgo oog_ o___g_g_o| |:J_:g_oo |bg:o:
___g_o| r__gor_:| |b:ggo|. :gJgo o_or_ :gJg| __b_: ,:r:!"
o_ o:| oo|o |:o:o:Jo| b:__: _b_:. bJor J_oobg_g:Jo o|obo oJogo|
_obo| ooo_or_:| :b__b_b. :r_og_, :gJgo :g_obooo_ro o___g_g_o|
:oo__b_:| |:__o:ro ___g_o| r__gor_o|ogo| ob__|, |:__o:r o:g|
b_o:_ __b_: ,:r:!" ro__|:_ b_go ___bgo|__b b:____:. _:ogo|,
:gJgo |:__o:ro ___go| r__gor_:| b_oo, Job::bo o___g_g_oo |b:g-
go| (Karpov & Haywood, 1998). o::goo:_, o:g|:__bo| :_o|:|, _g_g:
|_og:o__go 4-5 bgo| :|:_o| :gJgo|:b :g:_ |o_bo:o ,:r:, o| :r ___-
:, J_oo:r_b_. J_oo:r_b_. o_b_, _| :ro|!". :|:_o:b _ro:_ :gJg_o|
|:__o:ro o:go|__b ooo:ro_go |:_:ro _:r_go b__:, o_gg_: b_rb_-
goo _: J_o_oo __b_o| ooor:ooo. ogo __:o| ,_o_ro" b:roo:_-
_b|. :g_obooo_ro o___g_g_: oo_| bgo| :|:_Jo :_b_g|, o_r_ o_g_|,
o:r:o oo_b__:g:_ :oo|:, _roo: _gg_g:o :_oo:bob:, roo 1oo !!-!7 bgo|
oo|b:gg_ orog_oo| oog:r_o|:| |oob_:b_r:_ |:__o:r o:go:b b_r-
b_g| ob__| (McCafferty, 2004; Winsler, Carlton, & Barry, 2000; Winsler & Naglieri,
2003). o:ro:go oobr:o, bobo| o_bo|:| 1o__r _:oo_o_|or_o:, roo
|:__o:r o:g| g_|:_r_o ,:_ :r:: ogo| ro_o| o_gor:?".
:o |:__b_ro: |_ro_o| o:booo__gro:, _:b___go |:__o:r o:go:b
|:_roo _: _:oo:gr__go _boo Job::bo |:_roo, b:roo:__b| _o__g
_ro o::goo|, roo_go_ :|:b:g|, o_ roor bb__: __ro o:_:go _obo|
o_b_:g_ro __b__o_o oorg_g:_ :_:oo:b_| Joro| o:Job, ro__|:_ o|obo
_roo_roo_b _: _roo:b_oo| ___g_o| r__gor_:| :b__b_b, _: J_o__
b_g:bg: ob_ogo_Jo, roor_ _obo__ro oro__|_o. :o __b_:o_b__ro
oro__|o| o_Jg_ooo, :gJgo o___g_g_:| oboJgb_gog:bo _obo__ro _o___-
_o| |:ogoo _:bg_bo|ogo| o__b_| (o|_o_o|, rooro_:: __r:___o|
ooogo1_:, orog_oo| :_:gr:, _:_o:r_:, _ob____o_o| _oroor_:
_: ogoo_ob_rogo| _:__g_:. _gg_g: goo_|_o| oo|:1r__| :o:r_|
(Berk & Spuhl, 1995; Emerson & Miyake, 2003). :gJg_o _: __ro|_o :g_obo-
oo_r o___g_g_:|, ooroo:_:_, _:b__goo|, :r_g__go |oro_g__o|
:b J___ooo| _:Jg_o|:| ooo:ro:g_b (Duncan & Cheyne, 1999). Job::bo o_-
__g_g_: :r: o:r_o orog_o_o| :_:gr:Jo, :r:o__ |:__o:ro ___g_o|
r__gor_:Jo_ g_bo:r_:. :o_o_ro:o o_ :r: r:_:_ :oo| o:g:ro- ,gb-
:boo, oorg_go b:o_o :_:_o_go:" :b ,ogo| ro_o| o___o: |:og:g_?"
avtonomiuri metyveleba
- :gJg_o| |:__o:r o:go:b
g:o:r:_o, r:_ o:oo :1rogb_o|:
_: oo_o___o| o:b:o__go:.
|:ogoo_, :og:ro g_r:g-
o1:_o: b__: ob__rb:go1__go,
roor_ Job::bo |:_:ro.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT piaJesa
da vigotskis Teoriebs
Soris gansxvavebebi (I, A2)
:bobog_o o_ roor
:b|bg:g__: oro
o:|b:gg_go| _roo
goo_|_o| o_oroo|, bogo
o_or_ oo:_| o_oroo|
ooo__g:ro |b:gg_o|J|b:g-
go| _ob____o: _: |b:gg_o|
b_rb_o, ___bo__o, roo_go:_
o|obo _oor:__|o:| :bog__b.
63
:b ,:o __r__g| o_ b:g:oo:gr_, o_r_ J_ooogo:...?" r:oo_ _:__o| :|:b-
|_b_g:_, b:|:__1_g:_ :b |:__o:ro o:go|ogo| ooo:ro_g_o| oo|:__o:_
o_g_b Job::b o___g_g_:| ooo:ro:go. r_:g_r:_ |:_o_r:g |o__:_o:Jo,
o::goo:_, oboJgb_gog:bo :oo__o|:|, o_g_b J_|:ogo: _::_o_|oroo,
roo bo:o:_g: _____o (b_rb_g_o). 2.2. _brogJo oo:_|: _: goo|_-
_o| __roo o___g_g_o| o_oro_| Joro| :b|bg:g__o: oo__o_go. _b_:
:_gboJboo, roo oo:_o goo_|_o| _gro :r_o_b_o ooo_o _: _:_o:bbo:,
roo o___g_g_: J_|:ogo: roor_ _o__b_r_g:_, :|_g_ orog_oo|
:_:gro|ogo| o_b_| :oo__b__go (Piaget, 1962).
sakuTar TavTan saubari da swavla. ooo| :oo, roo :g_obooo_ro o_-
__g_g_: oo|b:gg_| :1rogb_o| r__gor_:Jo _bo:r_:, o| J_|:og_-
_g| b_o| _: 1o J_oobg_g:Jo :__1_| _o___ oo|b:gg__|, :g_obooo-
_ro o___g_g_: |_og:Jo :ooo__bob. o:|b:gg_g_o:, roog_o_ _g:|Jo
ro_go :oo_:bo| :oob|bo|:| |ob_oo|__b oo_bo___b :gJg_|, J_|:ogo:,
cxrili 2.2
piaJesa da vigostkis avtonomiuri an egocentruli metyvelebis
Teoriebs Soris gansxvavebebi
piaJe vigotski
:bgoo:r_o|
oboJgb_go:
|bg:o: o_r|o___ogo| :__oo|
J__og_go:, _go|boo|
_roo_ro_oo_bo_:_o:|.
b:roo:__b| _ob_r___g:_
_oroor__g :1r|. oo|o
_:_gorog: ogooo:rogo| _:
ogooooo:ro_g_o| oo1boo
|:__o:r o:go:b _oo_bo_:-
_o::.
:bgoo:r_o|
ooo:ro_g_: (__r|o)
_g__go| :|:_o:b _ro:_ o_or_ :|:_Jo o:__go| _:
o:b_:o:booo Job::b g_r-
:g_r _o_r_Jo :_:_o|.
_:oo_o___g_:
|o_o:g_r
o___g_g_:|o:b
_:r_o_ooo, oboro |o_o:g_r:_
_: _obo__r:_ oo_obo___go
:gJg_o _o__b_r_g o_-
__g_g_:| o__:_ o__b__b
_:__ooo, :g_obooo_ro o_-
__g_g_: |bg_o:b |o_o:g-
_ro ob__r:__ooo goo:r__-
:. (:r_o :oo_o|)
_:oo_o___g_: :r_oo|
_ob___|_o:b
o:__go| :oo_:bo| |or-
o_g_|o:b _ro:_. :g-
_obooo_ro o___g_g_o|
:oo__b_:, roor_ ogoo-
ooo:ro_g_o| __b__o:,
__ro o__ _obo__r o:g-
o|bo_g:| oooobog| orog_-
oo| :_:|:gr_g:_.
wyaro: Development of Private Speech among ,Low-Income Appalachian Children," by L. E. Berk and R. A. Garvin, 1984,
Developmental Psychology, 20p. 272. Copyright 1984 by the American Psychological Association. Adapted with permission.
64
oo|b:gg__| |:o_J:o| J_|r_g_: _o__g __ro :_ro_gob. __r:___:
oo:__o_o, ro__|:_ _g:|Jo b_rb_go o:__go| J_|:og__go:, _| ooo|
o:boJb__go o_o|, roo o_g_bo oo|b:gg__o _:bo:r_:| |:goro__b. _ro-
_roo oo_oo:, roo_g|:_ _obo__ro ogooob|_r___o: _bo__: oo|b:g-
g__| |b:ggo| b:ro:rogo|:ogo| |:__o:r o:go:b |:_ro| :oo__b_:|
:|b:ggo|. o::goo:_, oo|b:gg__o |:__o:r o:g| :b|_b__b, roo :_g_oo-
go oJgo_:_ _: __r:___oo _b_: o|b:ggob.
uaxloesi ganviTarebis zona
goo_|_o| oob__goo, :bgoo:r_o| _g_g: oo__o_g |:__b_r1_ :r|_-
o| :r_g__go orog_o:, roogo| :_:b_g__:| :gJgo :b_rb_|. :gJg|
obogo_ r:oo_ ooboJb_:, ___:g_o| o_ o:booo__groo| J_b|_b_:, oo-
|o o___goo| b:__1_: _: :.J. |gor__:. r: o_o: _b_:, 1oo :oo_:-
b: :gJgo| o:g_| :__o:__: oo J_oobg_g:Jo_ _o, o_ oooo__go b:o_o
b:og:_:: :b|bogo. uaxloesi ganviTarebis zona :ro| o_roo_o :gJ-
go| :bgoo:r_o| ooo_ob:r_ _ob_|: ,:b|:1_gr_go roor_ orog_oo|
_:oo__o__g:_ :_:gr: _: :bgoo:r_o| oo _ob_| Joro|, roo_g|:_
:gJgo ,__ro|o| oo_r ooo:ro_g_o| oo__oo| :b __ro bogo_r o:b:-
_ogo:b _roo_rooo| o_Jg_ooo" oo:_b_g| (goo_|_o, !78, g. 86). _|
o| o_roo_o:, roogo| _ro|:_ |b:gg_: J_oog_: b:ro:___go o_o|,
r:_:b r_:g_ro |b:gg: J_|:og__go:. __|gob _r_ro: (2006) :o 1ob:|
,_:_o|b_ro J_:g__o" _bo_: J_:g__o oo|b:ggo| oo_r __g_ _:__g_-
_g _o_b:|: _: oo _o_b:| Joro|, roogo| J_|b:ggo|ogo|:_ o| o1:_
:r:: (ob. b:b. 2.3).
avtonomiuri metyveleba da zona. bg_b gb__:go, o_ r:o__b J__|::o_:
goo_|_o| _obo__r :bgoo:r_:Jo :g_obooo_ro o___g_g_o| rogo:b
_:_:gJor__go oo|:1r__o _:bgo_|o :bgoo:r_o| 1obo| _b_:|. bJor-
:_, __ro|_o :oo_:bo| :oob|b:|: _: _:g:g_o| _:|r_g_:Jo :gJg|
_:|:bo:r_g:_, g_r:g_r J_b|_b_:| _: ooooo__| :og_g_b. :_boJb_go
o:b_:o:booo _g__go| o:Job, ro__|:_ :gJgo |:__o:ro o:go| b_goo-
_g:b_go:| ___g_:, o:g_:oorg_g:_, J_|:ogo:, |:__o:ro o:go|ogo|
J_b|_b_oo, roo_go_ oorg_g:_ :g_obooo_ro o___g_g_oo, bogo |:o-
goo_ _o Job::bo o___g_g_oo :ooob:__:. oo_oo, 1_ooo oo_:bog o:-
:gooJo oo oob:| _:g_r_b__o, roo_go:_ |:o:o:Jo _:_:r: _: oo|
_o_r_| oo_|ooboo, ro__|:_ b:bo:Jo |:goro |:b_goo_g:b_go| g_r :_-
oo:b_b|:
,|:_ :ro| b_oo o:o_o:_o_o| bobo? |:_g:|o oo:bJo :oogo__b_.
o:b|og| :_g_oogo| J_o__ b:bo:Jo b:g__. b:bo: :g_o_|o| |:g:r-
o_g1_ _:g:__. _| |:o:_go g:ro b_o| b:bo:| __b_| _r__:o_:,
o_b_ |bor__ o:Job . . ."
oob:| :bg: __g_ oo :1r_o| oooo_:, roog_o_ o:| _:_:r_go
bobo| oogb:Jo _:_bo:r_:, _:oo__o__g:_ J__ogo:.
swavlis roli da ganviTareba
oo:_o :b|:1_gr: :bgoo:r_:, roor_ _o_bo| :__o_ro _ob|_r__-
_o:, bogo |b:gg:, roor_ :|o_o:_o_o| o:|o_ro J__ob: (Siegler, 2000).
oo _o_bo| |_r____roo o_o _:ob__r_|__go _: oo:bb_:, roo _o-
sqema 2.3
wyaro: :_:o_or__go: bobo_:b K. S. Berger (2004). Decelopment through the lifespan.
New York: Worth, p. 50
swavleba jadosnur SualedSi
_:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob: |b:gg_o| oo|:b__b|: _: J__og_-
_g| Joro| o_roo_| b:roo:__b|. :o 1ob:Jo o:|b:gg_go| :b o:-
b:_ogo| oo_r :gJgo| b:r:bo_oo _1r_bg_g_o_: |b:ggo| b_g-
J_ob_oo:.
u
a
x
l
o
e
s
i
ganviTar
e
b
i
s


z
o
n
a


r
o
|
o
:
_
_
o
o
| _b:ro :_
g
|
o
o
|
b
:
g
g
_
|


|
b
g
o|o _:bo:r
_

o
o
(
:
|
b
:
g
g
_
o
, :r|__g
o, _
g
g
o
g
_

:
)

o
|
,


r
:
_
o
o
|b:gg_o
_
_
g
_


o
_
o
|

(
:
r
:
|
b:ggo, o
:
g
o
:
b


o
o
|:b__bo:
)
r
o
|
o


J
_
|
b
:
g
g
o
|
o
go| :r :ro| o1
:_
:
b
r
o
|
o


J
_
|
b
:
g
g
:
_
:
r


o
:
g
_
o
|
o
o
|
b
:gg
_| (:r :|b:gg
o
o
, o
:
g
o
:
b


r
o
_
g
o
:
)


uaxloesi ganviTarebis
zona _ _:1:, ro__|:_ :gJgo
:b_rb_| :oo_:bo| _:__g_:|
oo|ogo| J_|::oo|o _:bo:r_o|
:_oob_bo| J_o__.
65
bo__ro :bgoo:r_: |b:gg:1_ :_r_ b__o_: :gJgo _obo__r:_
,o1:_" _b_: o_o| |b:ggo|ogo|. o| :oo_:, roo ,|b:gg: :bgoo:r_:-
1_: _:oo_o___go _: :r: ooro_oo" (oo:_, !64, g. !7). oo|b:gg__|
J__ogo:o _:oo:b|ogrob, o::goo:_, roo _b_g: Jg_o_:ro:Jo:, o:r:o
o:ob_ :o__o___b, roo o|obo _ro_ro_g:_ _b_g_g_o _: Jg_o_:ro-
_g_o g_r o_b_o:b. b:o_gog :_:| o:Job :_g| :_ogo, ro__|:_ :gJgo
_g:|o| ob_g_1oo| oo_r:_o:| :b:goo:r_| :b_ :gJgo :o_|, roo
_roo _:__oro: J_|:ogo: o_or_| ooo_:g__|. goo_|_o _o ooro_oo, og-
go_:, roo |b:gg: :__o_r oro__|| b:roo:__b|, roo_go_ o1:__o_b:|
:r _b_: _:_go_o|. ,|:o:b:_o_ or:bo1__go |b:gg: o_b_:g_r :bgo-
o:r_:1_ :o|:b_: _: :bgoo:r_o| |bg:_:|bg: oro__|_o oo_:g| ooo-
r:o:Jo, roo_go: :bgoo:r_: |b:ggo|:b :oo_o_og:_ J__og__go:
(goo_|_o, !78, g. 0). oo |b:gg:| :bgoo:r_o| o:r:_:_ (|:J_:g_:_)
sqema 2.3
wyaro: :_:o_or__go: bobo_:b K. S. Berger (2004). Decelopment through the lifespan.
New York: Worth, p. 50
swavleba jadosnur SualedSi
_:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob: |b:gg_o| oo|:b__b|: _: J__og_-
_g| Joro| o_roo_| b:roo:__b|. :o 1ob:Jo o:|b:gg_go| :b o:-
b:_ogo| oo_r :gJgo| b:r:bo_oo _1r_bg_g_o_: |b:ggo| b_g-
J_ob_oo:.
u
a
x
l
o
e
s
i
ganviTar
e
b
i
s


z
o
n
a


r
o
|
o
:
_
_
o
o
| _b:ro :_
g
|
o
o
|
b
:
g
g
_
|


|
b
g
o|o _:bo:r
_

o
o
(
:
|
b
:
g
g
_
o
, :r|__g
o, _
g
g
o
g
_

:
)

o
|
,


r
:
_
o
o
|b:gg_o
_
_
g
_


o
_
o
|

(
:
r
:
|
b:ggo, o
:
g
o
:
b


o
o
|:b__bo:
)
r
o
|
o


J
_
|
b
:
g
g
o
|
o
go| :r :ro| o1
:_
:
b
r
o
|
o


J
_
|
b
:
g
g
:
_
:
r


o
:
g
_
o
|
o
o
|
b
:gg
_| (:r :|b:gg
o
o
, o
:
g
o
:
b


r
o
_
g
o
:
)


66
:_o_g:o_: |b:gg: _oo_| :bgoo:r_:| __ro o:_:g _ob__o|__b, bo-
go |o_o:g_ro ob__r:__o: |b:ggo| :_:ob_g__ _:__or| b:roo:__b|
(Glassman, 2001; Wink & Putney, 2002). goo_|_o| og:g|:1ro|o, roo |b:gg:
_oo_| :bgoo:r_:| __ro o:_:go _ob__o|__b boJb:g|, roo |bg: :_:-
oo:b_o o:o Joro| o:|b:gg_g_o, oboJgb_gog:b rog| o:o:Jo_b _obo-
__r :bgoo:r_:Jo.
vigotskis Teoriis naklovanebebi
goo_|_o| o_oro:o _obo__r :bgoo:r_:Jo __g__ro|: _: |o_o:g-
_ro oro__|_o| rogo| :oo:J_:r:g_oo oboJgb_gog:bo bggogo J_ooo-
_:b:, o:r:o J_|:ogo: o| o:go:b Jor| b:go_:. roor_ bob:o__:r_
o:gJo :_gboJb_o, J_|:ogo:, bg_b _obo__ro |:J_:g__o| oo:1_ _o_o
:r|_b:goo go:__oo, go_r_ :o:| oo:_ :b goo_|_o g:r:__o_b_b.
1oo_roo o|_oo ooroo:_o oboJgb_goo| :_:, rooro_:: r:o__bo-
o| ooo:__oo 1r_o| o__:, J_|:ogo: bg_bo oogoo_ro oo_r__og_o|
b:bog| b:roo:__b|, roo_go_ o1:_:: _obo__r :bgoo:r_:| b:_o_g_|.
J_|:ogo: o:_:r: :gJg_o _gr| |bg__o:b |:o_:ro| J_|:b_, |:b:o o|obo
o|b:ggo:b o:oo __g__ro|:b :b o:|b:gg_go|:b (Schunk, 2004). :r_og_,
goo_|_oo ___:g_r:_ :r :bobog: _obo__ro oro__|_o, roog_o_
:bgoo:r_:Jo _ggog__| :b:ooro_| - roo_go _obo__ro oro__|o
:og_g| oo|b:gg_| |o_o:g_ro :__ogoo| __ro o:_:g |:__b_r1_ :-
_:|ggo| _: _:oo__o__g:_ oob:bog_oo| J_|:og_go:|? goo_|_o|
o_oroo| ooroo:_o b:_gog:b_: o|::, roo oo _o___|:_ 1o:_o o___o-
|:b J___:, goo_|_o o:b:o :r_:o_g:g:, |:b:o |:__o:ro o___o| _:-
o_J:g_:| oo:|br__: _: _gg_go| :bgr_o:| J_og__:. oo|o oo|b:gg__-
o goo_|_o| o___o| _gg_g:| :ro_g__b_b, o:r:o :o _gg_g_o| _o_o
r:o__bo: |_:gobo| r_ooo| _ro|, !50-!60-o:b bg_:o__, :o_ro:g:
(Gredler, 2005; Kozulin, 1990, 2003). ogo b:_gog:b_: oo:Jo o_oo:r_o|,
roo goo_|_o| :r _:|_:g_: |b:gg_:|o:b _:_:gJor__go o_oro_o|
___:g_ro _:b_rg:, oo_b__:g:_ ooo|:, roo o| :_boJb_go |:_ooboo o:-
go:b _:ob__r_|__go o_o. J___:_, |:___o|o_ :r|__go o:|:g_o|
_o___|o: |bg_o| oo_r :ro| J__obogo _: bg_b :r_ _o go_oo goo_|_o
o:o _:_o:bbo_o_: o_ :r:.
piaJes da vigotskis Teoriebis danergva (praqtikuli
gamoyeneba) maswavleblebisTvis
oo:_o :b|:__or__go |::bo:b:og_go r__oo_b_:_o_o :r oog_:,
bogo goo_|_o| |:__o:ro oo|:1r__o|ogo| _:|r_g__go _oroo| oo-
__oo| _ro :r _ob_:. o:r:o bg_b orog_| b:Joro_o_:b oo|:1r__o|
:oo_r__: _: _ro |:b_goo_g:b_go_ b:oo_:go_: J_googo:.
piaJe: risi swavla SegviZlia?
oo:_ :gJg_o| :1rogb_o| :_oo __ro o_o _:ob__r_|__go, go-
_r_ o:|b:gg_g_o|ogo| |:b_goo_g:b_go| J__oboo. o:r:o oo_b__:g:_
:oo|:, o:b :b:og_o| _|o_ogoo:|o:b _:_:gJor_oo r:o__boo_ 1o:_o
67
o__: :ooo_g:. o| oggo_:, roo :b:og_o| ooroo:_o oo1:bo:, :|b:ggo
:gJg_|, roor _b_: |b:gg: _: roo :b:og_:o :gJg_o| :1rogb_o|
,_oroor_: _: :r: oob_o:" _b_: oo:b_obo| (oo:_, !6, g.70). oo_b__:-
g:_ ooo|:, roo oo:_| |:__o:r o___1_ _:__ob__go |:b_goo_g:b_go :r
J___obo:, _| _gro: |bg:o ::__o:. o::goo:_, o:_:r: :gJgo: :b:og_o|
_rogb_go: :|o_o:_o:o J_oo_J:g: :bgoo:r_o|ogo| J_|::oo|o :b:o-
g_o| |:b_goo_g:b_go, roo_go_ oo:_| _gg_go| J____| ooo_:g| (Bre-
dekamp & Copple, 1997). roor_ oo:_o g:|b:gg:, ooo|:ogo| roo :gooo,
o_ roor :1rogb_| :gJgo, |:goro: o:| __r:___oo oog_|ooboo _:
oo| oo_r :oo_:bo| :oob|bo| oro__|| _:g:_gor__o. o_ :go_o :gJgo|
:1rogb_:|, ___o J_gog_o :gJgo| ooo_ob:r_ _o_b:|o:b _: J_|:og_-
go_o:b |b:ggo| o_oo_o| oo|:_:_:|.
moswavleebis azrovnebis gageba da ageba. _g_g: _g:|Jo, roor_ _o-
bo__ro :bgoo:r_o|, o|_ :_:__oo_ro _o_bo| oob__goo _roo:b_oo|:b
o:go:b :b|bg:g__g oo|b:gg__| J_bg__oo. r: _ro__ro_ooo J__ogo:
o:|b:gg__g|, :b|:1_gro|, oo|b:gg_o: |b:gg:|o:b _:_:gJor__go
orog_o_o |::1rogbo :__og__go _b:r_o| b:_g_oo| r:go: o_
o:o _r:go_ :r o|b:gg_| ooroo:_o _:___o. :_boJb_go|ogo| __o1o
(!85) J_o__| go:g:1o|: __r:___oo _::_gor__o oo|b:gg__| o_g_b|
oo_r oo__o_go _:g:g_o| :oob|bo| _ro|. r: |:bo| goo_:| o__b__b
o|obo? |o__:_oo| obogo_ _ro :|o___1_ :o:bgog__b __r:___:|? |:bo|
|_g_g_ro :ooo___g_g_: :_go? |o|__o___r:_ b|bo:b :oo_:b_| o_
J_oobg_goo :ooo_bo_b _: J_o__ _gg:g :gob___:o, r:_ __g_ |_:__|?
_oob_o oo|b:gg__|, o_ roor __ogo_b_b :oo_:bo| :oob|b:|. oo_|-
oob_o o:o |_r:__o_|. r: :1r_o oo:g_: :bo_or_oo _:Jg__go
J___oo_o| _: orog_o_o| oo_o:? oo|b:gg__o |:__o:ro :1rogb_o|
|:___o_|o ob_oro:_o_g b_:ro| b:roo:__b_b (Confrey, 1990a).
oo:_| o_oroo| oboJgb_gog:bo J___o :ro| o|, r:|:_ :b_o: bg_o|
bob (!6!) ,misadagebis problema" _bo_:. oo|b:gg__o|ogo| |:o_J:o
:r_ oo__b:_ o:r_ogo _b_: o_o|, roo oo|:_1r__go :b__|, :r_ _b_:
b:oorb_|, o_ |b:gg_o|:| oo|b:gg_| r:oo_ :r _|oo|. :b_o| oob__goo,
_bob:|boro: 1_|_:_ o|_ _b_: J_b:rb_b__|, roo o:b 1r_:| J__b_o|
b_go. 1o__r o|_oo |o__:_o_o| J__ob:, roog_|:_ oo_go_b_g J___-
_:o__ oog_:g:ro, _bob:|boroo| |:o:b:_o _obo| J__ob:| _bo:r_:.
ro__|:_ oo|b:gg_| :oo__og_:Jo _og_g: _rog:ro _ob_go__o oo:o
Joro|, r:_ o:oo :1roo _b_: oob__| (bo| ooro b_:gJo _b_: b:oooro|,
r:_:b o| _o_o:) _: r:_ r_:g_r:_ b__: (o| _og_og_|!), o:o J_|:ogo:
|o__:_o: o:go_:b :o:1rob _: J___:_ :b:go _o_b: :bb__:. oo_go_-
b_go| b:1:|o: b:roo:__b| o__bo_r_:Jo |b:gg_o| _ob_____:g_ro
_ggog__o| |:__og_g|.
or:g:go o:|:go| _: :_g_oogo| :__o: |bg:_:|bg: _ob__1_: J_|:-
og__go _: J_oog_: o_o| oo_go roo _obo__ro _b:r_o| ,1_|_:_"
J_|::oo|o. _g:|o_:, rooro_:: ,:go|: |:o_r_:o: _g__:b:Jo", ooo_o
_: 1_:or_o, roor_ _ob_r___g, o|_ |ooog_r _ob_1_: |:b:go|o.
:r_og_, J_oog_: oo|b:gg_o: ___| o:|:g: _ro:_ :_b|b:o, bogo
J_o_ooo _o____o o:oo |:goro__o| :og:go|bob_oo, ob_ogo__:g_-
r:_ J__|::ooo. _oo __o: _: __ro ro_o: (2003) o|:g|o J_o_ooo
maria montesorma Tqva: `TamaSi bavSvebis samsaxuria~. TamaSis dros isini
iseT umniSvnelovanes unarebs euflebian, romlebic maT, erT dRes, muSao-
baSi waadgebaT. esenia: erTad moqmedeba, molaparakeba, patiosneba, mogeba da
wageba. TanamSromlobis gareSe TamaSi SeuZlebelia.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
oo:_| o_oroo| _:b_rg: (l, 2)
o_|o_o|, _o1__g__ro| _:
b_gogb_o| o:|b:gg_g_o
|o_go| |_ogo| K-o__ _: o_-8
_g:|o| b:oggoo :gJg_o:b
o_J:o_b. o:oo oo|b:gg__o|
:bgoo:r_: oo:_| |bg:_:|bg:
|_:_o:| J__|::o_:. roor
_b_: oo_|:_:ob :o o:|b:gg_-
g_o: |b:gg_o| _oro: |bg:-
_:|bg: _ob_| oo_go _goro|
:bo:ggo:Jo.
68
oo_o____o| _o__r_b_o:_oo|ogo| |:o :b oob |bg:_:|bg: _ob_1_ :oo_-
_b_o| _o____o| :r:o_o b:oo:_:go_|. _ro-_roo :r:oo _:r:_ _b_:
,J__|::o_o__|" oooo__g oo|b:gg_|. bJor J_oobg_g:Jo, _o_o_|o:, oo-
|b:gg_| o:g:_ oo|__o J_o_ooo _o____o| :rb_go| |:J_:g_: o:|b:g-
g_go| obro_:b b:b:go|_oo. or:g:g_obo:bo :_g_oog_o| :oo__b_:|
swavlebis diferencirebuli meTodi _bo__: (Tomlinson, 2005). _| oo_-
oo: __ro ___:g_r:_ o_-!3 o:gJo: :bbog_go.
qmedebebi da codnis Camoyalibeba. oo:_| __b_:o_b__ro oo|:1r_: o_-
oo:r_o| oo:Jo, roo ob_ogo_o |:__o:r :_:| o:g:_ agebs, |b:gg_:
_ob|_r___o_go oro__|o:. _obo__ro :bgoo:r_o| _g_g: _ob_1_ |b:g-
go| oro__|Jo oo|b:gg_o: :__o_ro b:ro_go: o_g_bogo| |:|_rg_go
o_b_:. oo:_ :oo_::
_o_b: r_:goo| :|go :r :ro|. oo___o| (|:bo|) :b oogg_bo| _o_b:
_r:go_ oo| _:b:bg:| _: oo| o_b_:g_r :|g| :b b:_| :r b:roo:_-
_b|. _o_b: :ro| oo_o_o_:_o:, oo___o| _r:b|_oro:_o:, _r:b|_or-
o:_oo| oro__|o| :_: _: :oo| J___:_, oo___o| _ob|_r_or_o|
1o| :_: (oo:_, !64, g. 8).
_| :__o_ro :oo__og_:, o_b_:_ :_r__g |_ogo| :|:_Jo, |:b_o|
(oo____o|) obogo_ _o1o__ro o:boo_go:_ooo :r _b_: J_ooo_:rg_-
o__|. oo _g:|Jo o_J:ooo :b :oo__og_oo b:roo_obogo :1r_o| o_b-
_:g_r o:boo_go:_o:|:_ _b_: ooo_:g__| (Gredler, 2005). o::goo:_, |o-
_o:g_r |::bo: :_g_oogo| J_o__ o:|b:gg__g| J__ogo: oo|b:gg__|
_:go| |_r:oo :bg_bo| _: _oobo| ,gob (r: oro__|oo|) J_oog_: o_o|
_| _:g:_obo?" o|_oo o:|_b_o| J_o__, rooro_:: ,o:|b:gg__go",
,__ooo", ,o_ro|_o" ,o_og:bo", ,:o_o_g_go" _: :J. :gJg_o| o|__goo|
ooo:ro_g_o| J__ggo| oo1boo, o:|b:gg__g| J__ogo: J_|o:g:1o|: ,o_b-
_ Jgogo?" o:|_b_o, :g:o, __ro :og:ro o_b_:: ,_:", ,___:", ,__o_:",
,JgogoJgogo" _: :.J. :_boJb_go :gJg_| _g:|o_o_:_oo| |__ro| :_-
:rog:|: _: |o__:_oo| |bg: :|o___1_ __r:___o| :_:_:b:Jo _:_bo:r_:.
J_o__, o:|b:gg__go: J__ogo: _:o:__oo J_|o:g:1o| ,:o_ro__go", :b
,__r:". __ro oo1r_og :gJg_o:b o_r:r_o_go _g:|o_o_:_oo| b:rog:_
J_oog_:: _| _:go| _o_o:, o| :_:oo:bo:, :_:oo:bo oroo:__| :b___o-
gb_:, roo_go_ :ro| o_o_obog:ro, roo_go_ :ro| _bog_go, roo_go_
:ro| |o_o_bgo| _oro:.
_g_g: oo|b:gg_| :1rogb_o| J__:|_o|, _gog__o| oob__bo|, |:o:-
|_bo r_:__oo| oo__o| _: |bg_o| oo_r :oo_:bo| :oob|bo| oro__|1_ _:_-
gorg_o|:ogo| o:|b:gg__go:b _: o:b:_og_o:b _roo_roo: |gor__:.
bJor J_oobg_g:Jo, _bob:|boro: o:go:b _b_rog:_ bb__:, o::goo:_,
o:|b:gg__go| :b |bg: oo|b:ggo| oo_r r:oo_| J_|:b_ o|__goo| :b:go
1o| J_o:g:1_:. ooroo:_o b_|o| oob__goo, oo|b:gg__o: __r _b_: ooo-
_o__ob, oo:b_obob o:boo_gor_:, _::_gor_b_b, _: __g_ J_o__ o|:_rob
:bJ_: __r__g1_ :_ooo_:bob (o:|b:gg_go|ogo| :b |bg: oo|b:gg__o-
|ogo|) |:__o:ro :oo__og_:. _ob_r___go :oo__og__o :1rogb_:|
:b:go o:|:goo _1r_bg_g_o_|. |bg_o:b _oo_bo_:_o: oo|b:gg__o| |:-
__o:ro :1rogb_o| J_|:og_go_o| :oo__b_:|, J_oobo_:| _: 1o
J_oobg_g:Jo, _ggog_:| :b:ooro_|.
TamaSis Rirebuleba. o:ro: oob__|oro: _rob_g :_boJb:: ,o:o:Jo :gJ-
g_o| |:o_J:o:", _: oo:_ _:_o:bbo_o_:. bg_b go_oo, roo _gobo| :bgo-
o:r_:| |_oo_go:_o: :b:ooro_|, bogo o:o:Jo |bg:_:|bg: :|:_Jo :o
|_oo_go:_o_| _1r_bg_g_o_|. :gJg_o |_b|ooo_or_g __:o1_ :oo_g-
69
g_goo, bogoo, _:r__ooo, rb_goo, :_:__oo |b:ggo_b -1_oo_o____b
|:__o:r :r_oo1_. or_oo_r:_o_go |_og:o__go :|:_o| :gJg_| __g:ro
:ooobogo o:o:J_o, oob__b |ooogoo: _oro_|, o__b__b o___g_g_-
:| _: |bg_o:b _roo_roo_b. o|obo o:r_ogo :b|:1_gr_go b_|_o|
o_ob_ o:o:J_oo ob___b.
_:b__ooo |_ogo| :|:_o| :gJg_|:_ __g:ro _:b_:1o_o, o:r:o
__ro ro_go o:o:J_o| o:o:J| ob___b _: J___:_, _ro:_ oo_o___:|,
oog:o:r:__:|, o:_oo|b_:|, oo_:|: _: b:_:| |b:ggo_b, :|_g_ :goo:-
r__b __ro _:bg_bog o___g_g_:|. oo1:r_oo| :|:_Jo_ _o o:o:Jo o:oo
_o1o__ro _: |o_o:g_ro :bgoo:r_o| b:bog:_ rb_: (Meece, 2002).
oo:_o g:|b:gg:, roo :gJg_o __ro|_o| o|:g|:_ :r :1rogb__b.
oo|o: b:Jrooo: :bgoo:r_:_ _|o_ogoo:|: _: :b:og_:1_ __o__|o
1_:gg_b: o_obo:, oo_b__:g:_ ooo|:, roo o:b:o__rog_ _gg_g_o| J___-
_o _g_g: oo| o__:| :r :_:|__r_|.
vigotski: risi Seswavla SegviZlia?
_roo ob_ogo_o| oo_r o_oro|ogo| __g__r_go _r____o| :_:__oo|
ooboo_o |:oo 1: :r|_o|: ooo_or_oo |b:gg: (ro__|:_ _roo :_:oo-
:bo o_or_| oo:og:| __ogo|), ob|_r___o_go |b:gg_: (ro__|:_ oo-
|b:gg__o o:|b:gg_go| ooooo__o| ob__rb:go1:_o:| :b__b_b _: :o
ooooo__| ogoor__go:_oo|ogo| o__b__b) _: _og:or:_o_go |b:g-
g_: (ro__|:_ o:b:_og ___Jo __ogo_b _roo:b_oo| :_:| _: oro-
__|Jo |b:ggo_b) (Tomasello, Kruger, & Ratner, 1993). goo_|_o _o_ __r:___-
:| _ooo_: ob|_r___o_g |b:gg_:|, roo_go_ oor_:ooro |b:gg_o| :b
|_r____r_go :oo__og__o| o_Jg_ooo |bg:o: |b:gg_:| _bo:r_:,
o:r:o _| o_oro: __g__r_go |b:gg_o| |bg: _oro_|:_ oo_|:_:_:.
:oro:_, goo|__o| oo|:1r__o oo o__:o_| J__|:o_:, roog_o_
o:g:_ oor_:oor :|b:ggo:b _: :r_og_, |b:ggo|ogo| b_g|:_r_g :r_oo|
_obo:b (Das, 1995; Wink & Putney, 2002). b_o|oo_r |o__:_o:Jo, |b:gg_o|
oo:g:r :|o___| |b:ggo| _:bo:r_: b:roo:__b|.
ufrosebisa da Tanatolebis roli. goo_|_o oggo_:, roo _obo__ro
:bgoo:r_: :gJgo| oo_r |:__o:ro __g__r_go bro| b_gr_o:b |:_-
r_oo: _: ob__r:__ooo __ro|_o :b __ro bogo_ro o:b:_og_o
b__:. _| :_:oo:b_o 1:o_gg_g:_ _: o:|b:gg_g_:_ g_ggob_o:b,
roog_o_ :gJg_| ob__g____:g_ro :bgoo:r_o|ogo| |:goro ob_or-
o:_ooo _1r_bg_g_o__b. J___:_, :gJgo _ob|_rg:_oo| :b _g:|o_o_:-
_oo| _obo__ro oo_r:_o_o| ,:_oob_bo|:|" o:r_o :r::. _| :_oob_b_o
o_:bo| b_gr_o|, o:|b:gg_g_o| _: o:b:_og_o| _:bo:r_oo b__:.
ooroo:_:_, :_oob_b_o _borogo _oo_bo_:_oo| |:J_:g_oo bor_o_g-
__:, _og_g J_oobg_g:Jo, _:|:gg_r __g__r_Jo. 1oo __g__ro| b:r-
ooo:__b_go :gJg_o |b:ggo|:| :r: o___g_g_oo, :r:o__ _:o|_:___g
:_:oo:b_1_ _:_gorg_oo b_goo_g:b_go_b (Rogoff, 1990). __rooo r_b_r-
o: __ro|o| :|_o _:bo:r_:| xaraCoebi _bo_: (Wood, Bruner, & Ross, 1976).
o:g:_ __roobo_ oogoooo_| oo:1_, roo :gJg_o __ro|_o|:b o|:g|
_:bo:r_:| o_:ro :_o| :_o|ogo| o__b__b, roo_go_ o:o o:b_:o:bo-
oo :oo_:bo| _:oo__o__g:_ :_:gro| J_|:og_go:| oo|__o|.
swavla daxmarebiT. goo_|_o| o_oroo| oob__goo, o:|b:gg_g_o: :-
_og_oo o__o _b_: ::__oob, go_r_ oo|b:gg__o|ogo| o|_oo :r_oo|
J__ob:, roo_gJo_ oo|b:gg__o o:g:_ J_og__b :_oob_b_o| :__o_:|.
:gJg_| :r J__ogo:o, _: :r_ _b_: g_go_oo, roo __g__r:Jo __g_
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
vigotskis Teoriis
gamoyeneba (I, A2)
b:oo:_:go_o |bg:_:|bg:
ob|_r___o_go _obo|ogo|
J_|:__ro b:r:bo_o. :ob|_b_o
b:r:bo_o| o| |:J_:g__o,
roog_|:_ |bg_o o_g_bo
|_ogo| :r_o |b:gg_o|:|
o__b__b_b (o::goo:_,
|oor_o, oo).
xaraCoebi _ _:bo:r_: |b:g-
g:|: _: orog_oo| :_:gr:Jo.
_| J_oog_: o_o| ooo,
_:rb:bo, b:b:go|_:,orog_oo|
|:__b_r_:_ _:Jg:, o::go-
oo| oo_g:b: :b r:oo_ |bg:,
r:_ :1r_o| oo|b:ggo| _:-
oo__o__go:|.
70
:r|__go _o_b: b_g:bg: :_oo:bobob :b :oooobob. ooro_oo, o:o |b:g-
go|:| _b_: _:g_bo:roo :|_ goo_|_o :gJg_o| :bgoo:r_o|: _:
|b:ggo| __b_rJo oJog_|, o:|b:gg_g_| _: |bg: __ro|_| b__:g_:
(Karpov & Haywood, 1998).
swavla daxmarebiT :b ooo:ro_g_o| oo__ooo oob:bog_o: 1_ooo
:_b_rog b:r:bo_| |:goro_| ob_oro:_oo| oo__o:, J_b|_b_:, _:rb:bo,
b:b:go|_: oo _ro|, ro__|:_ _| |:goro: _: |:o:b:_o oo__gooo, o:b-
_:o:booo oo|b:gg__o|ogo| |_g __ro _: __ro _:oo__o__g:_ o_J-
:oo| |:J_:g_o| oo__o:. o:|b:gg_g_| |b:ggo| _:bo:r_: o:|:g_o|
_: :oo_:b_o| oo|b:gg_o: oo__o_go _obo|ogo| oor_oo J__ogo:o,
_b:r_o| __oob|_ror_o| :b :1rogb_o| oro__|_o| :b|boo, oo|b:g-
g__o:b _ro:_ ro_go :oo_:bo| b:o_-b:o_ :gg:, :oo_:bo| b:bogo|
o:g:_ :oob|b: (o::goo:_, :g_r:Jo oo|b:gg__o :b_og_:| :__o_-
_b, bogo o:|b:gg__g| :oo_:g| (:b__b| _::b:roJ_:|) :b ooro_oo),
:ggogo o:|:go| :o_or_:, o|_oo _oobg_o| _:|o:, roog_o_ oo|b:g-
g__o| __r:___o| _o__|or_:| oooobog| (Rosenshine & Meister, 1992).
_obo__ro ogooob|_r___o: |b:ggo| _:bo:r_o| o::goo| b:roo:__b|.
_obo__ro J_or_o: _: ob|_r___o_go |:_r_o (o_- o:go) :|_g_ _o-
bo__ro ogooob|_r___oo| |bg: o::goo_o:. 2.3. _brogJo oo |_r:__-
o:o: o::goo_o: :|:b_go, roo_go: :oo__b_:_ _g_g: :_g_oogo|
_ro|:: J_|:og__go.
swavleba da `jadosnuri Sualedi~. |:g:r:__o:, roo roor_ oo:_,
:|_g_ goo_|_o _:_o:bbo_o_b_b oo oo|:1r_:|, roo oo|b:gg__| |b:g-
g: _:_o|b_r J_:g__Jo (Berger, 2006) :b J_|:__ro| :_og:| (Hunt, !6!)
|gor__:o ro__|:_ |b:gg: o:oogo| :r_ oo|:b__bo _: :r_ oo__:o:_-
r___go o_b_:. oo|b:gg__o o|_o |o__:_o:Jo _b_: oog:o:g|oo, ro__-
|:_ o|obo oo_g__go o_b_o:b :oob, o:r:o :|_g_ o:|b:gg_go| _:
|bg: oo|b:gg__o| _:bo:r_:_ b_goo|:bg_ooo o_b_:. 1o__r, |:___o_|o
o:|b:gg__go |bg: oo|b:gg_:, roo_go:_ |_g _o_: bbo| bob :oo o_
roor J_oog_: orog_oo| :_:b_g__:, r:_:b _| oo|b:gg_, |:g:r:_-
_o_, o_or_ oo|b:ggo| uaxloesi ganviTarebis zonaSi oo_o___|. oo-
|b:gg__o _b_: b_goo_g:b_go_b_b _ooo_r:_o_go |b:gg_o| J_|:og_-
go_oo _ :bo:r___oo, __oob|_r:_o_oo _: |bg: oo|b:gg__o:b
o_J:ooo. _roo oo|b:ggo| o_or_, oo__o_g :__ogo:Jo o_b:g o:ob_
___o_| oo|b:gg_|o:b _ro:_ o_J:o: :|_g_ _:ro ___:: :bo:r__-
_o|, o_J:oo| _: _oobg_o| :_gg: orog_ oo|b:ggo|:ogo| |:|:r_go
o_b_:. _: _:o:__oo, oo|b:gg__o _b_: b:g:b:go|oo :1r_o| or:bo-
vigotskis mixedviT, bavS-
vebis swavlis daxmareba
ZiriTadad maswavleblebis
SuamavlobiT xorcieldeba
da maTi garemos saSuale-
bebiT xdeba, xolo mimar-
Tulebis micema, ZiriTad
SemTxvevebSi, metyvelebis
meSveobiT xorcieldeba.
swavla daxmarebiT _ _:bo:r_o|
|_r:__o: |b:ggo| |:b_o| |:__b-
_r_1_, roo_go_ o:b_:o:b
o_or__: oo|b:gg__o|
_:oo__o__goo| 1r_:|o:b
_ro:_.
71
1_o|:ogo| o___g_g_o| :oo__b_:Jo. _b_: _:g_bo:roo o:o, o|:_rob
oo:1_, ro| _:|r_g_:|:_ __ogo_b. _o:goo _: _o|__|o: oboJgb_gog:bo
_:roo 1:: |b:ggo|:ogo| (Karpov & Bransford, 1995; Kozulin & Presseisen, 1995;
Wink & Putney, 2002). b:b:roJo ,r__oo_b_:_oo" goo_|_o| o___o| :oo_-
_b_:|o:b _:_:gJor_oo oo|:1r__o: oo__o_go.
movicvaT yvela moswavle:
kulturuli saSualebebis gamoyeneba
g_o| oog| _: oo| _og__| :ro1ob:Jo __|_obo| |_og:Jo o__|o__r-
:o_ro__go o_J:o: _g:|o| o_:b_o_:b :oo|_go :gJg_o|ogo| |b:gg_o|
|:___o_|o _oroo| J__ob: |_r_:o (Moll _: |bg_o, !2). oo|b:gg__o|
b:_gog:b__o| :oo|:|bor__go oo__go| J_o_J:g_o| b:_gg:_, oogo:
cxrili 2.3
swavlis daxmareba: kompleqsuri swavlebisTvis `xaraCoebis~ strategiebi

oro____r_go |:J_:g__o. oo|b:gg_| oo ,b:r:booo" _1r_bg_g_o_|, roo_go_ ooogo_o__ro
_b:r_o| _:b_gogb_:Jo _bo:r_:. o::goo:_, |:_oob:go o:|:go| b:_oobgo| J_o__ o:|b:gg_-
_go oo|b:gg__| b::b:go|_|, roo :ooo__bob |:|ob:go |o__g_o gob, r:, |:_, ro_o|,
r:_oo _: roor r:o: b:oo:_:goob J__oobg_o.

|:J_:g__o| oo__gor__go :oo__b_:. o:|b:gg__g| 1_oooo_:bog o::gooJo _oobg_o|
_oro_gor_: J__ogo:.

bo:o:_g: _o_ro. o:|b:gg__go oo|b:gg__| |:__o:ro :1r_o| o:oboo__gro:| _1o:r_|, r:o:
oo:b_obo| oo|b:gg__o|ogo| oo :rb_g:bo| _: :bo_or_o| __oob|_r:_o:, roo_g|:_ J_o|b:g-
g_go :oo_:b:1_ o_J:oo|ogo| oro____r_g |:J_:g_:_ o__b_|.

|oro_g__o| bob:|b:ro :bbogg:. ooooo__o| oo__gor_o|: _: b:roo__bo| _:1:Jo o:|b:g-
g__go bob:|b:r :bobog:g|, o::goo:_, oo oo__b_o_r J___oo_|, roogo| _:Jg_:_ oo|b:g-
g__| J__ogo:o.

J_b|_b_o| _: |:_:rb:bo :r:o_oo _1r_bg_g_o_:. oro____r_go |:J_:g__o ob_r_: :r:-
o1_, roo_go_ oo|b:gg_|o:b ob:b_: _: o_J:oo| _ro| o__b_|. oo|b:ggo| :oo__og_:|o:b
_ro:_ _| :r:o_o o:b_:o:booo :oo_|:__:ro b__:. b:rooo_ob_o, roo _| ,|br:_o _:b-
o:r_o| :r:oo" _oooo___roo :b _:_|oo ooo__o.

|oro_g__o| r__gor_:. _:g:g_:, roog_o_ ooogo_o__r _b:r_| ooo_:g|, oo|b:gg__|
o:g_:oorg_g:_ _o:r_og_|o :oo_:boo oo_bo__:, _og_go |:__b_ro| or:__o__go J_|r_g_o|
J_o__ o:b_:o:booo |_g __ro ro_g (_ooog__|_r) _:g:g__1_ :_:_ob:ro.

b:bogorog :oob|bogo o::goo_o| oo__o:. oo|b:gg__o|ogo| b:bogorog :oob|bogo _:g:-
g__o| oo__o:, |:_:_ o:o o_J:o: _:|_gb_o| :oo_:b:1_ oo_b_go, J_|:ogo:, ______ro :_-
oobb__| oo|b:gg__o| oo_r :oo_:bo| |:ogoo_ _:oo__o__g:_ :oob|bo| |b:gg:Jo.

r__ooro__go |b:gg_:. o:|b:gg__g|: _: oo|b:gg__| Joro| o:|b:gg_go| rogo| _gg:.
o:|b:gg__go oo|b:gg__| _bo:r_: _o|__|oo| b:ro:rog:Jo _: |:__o:ro _oobg_o| _:|o:Jo.

|:_ob_rogo_o. oo|b:gg__| J_oog_: ogooJ_oobo_o| oro__|o g:|b:ggoo, roo_go_ o:o
|:__o:ro o:|_b_o| b:ro|bo| r__gor_:Jo _:_bo:r_:.
wyaro: `Effective Teaching Redux,` ASCD Update, 32(6), p. 5. Copyright 1990 by the American Association for Supervision
and Curriculum Development. o_g__: ASCD-o| b_:rogoo. _g_g: __g_: _:__go:. ASCD-o o:|b:gg__go: o|o_goo
_roo::, roo_go_ ob:r| _g_r| |:_ oogo_o_:| _: b_goo|:bg_oo| b_o| |:___o_|o :oo__og_:|, r:o: _og_go:
oo|b:gg_o oo:_boo| b:ro:__:|. _:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob. www.ascd.org
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
oo|b:gg__o| _o_bo| _ob_o|
:b|:1_gr:|o:b _:_:gJor_-
_go |r_go _o|__|o_o ob.
Moll, L. C., Amanti, C. Neff, D.,
& Gonzalez, N. (1992). _o_bo|
_ob__o: |:bgo| _: |:_g:|o
oo:bo| _:_:gJor_o|:ogo|
ogo|orogo oo_ooo|
:oo__b_:. Theory Into Practice,
31, 132-141 :b _bgo_o
g_-g_r_|:
http://www.ncrel.org/sdrs/
cityschl/city1_1c.htm
72
|b:gg_o| o|_oo _oro: J_oo_J:g:, roo_go_ o:oo o_:b_o| __g__r_go
codnis fondebs _: _r____| oog:go|bob__:. o_:b_o:b :|:_r_-
oo o_gg_g:r_o: :o |__roJo _:roo _o_bo| |o___ro b:oo:_:go_| (ob.
_brogo 2.4).
ro__|:_ o:|b:gg_g_o: _:g:g__o :o _o_bo| _ob__| _::__ob_|,
oo|b:gg__o :o oro__|Jo __ro ob__r_|oo b:_b_b _: o:o r_:g_r:_
ooo__| _o_b:. og_: :bo_go oo o:|b:gg__go::bo:, roo_go_ oogo:b
_ro:_ o_J:o_: _: o_-6 _g:|_g :gJg_o:b o_J:oo|:|, Jo:o_g_:g
J____| oo:_bo:. og_:| oo_oo:, :oo___b_ob: oo|b:gg__o|ogo| _:o-
:__oo ooobro_o, :1_o_o _: _rb:g_o, |:_o_| :r Jg_go_:.
_gg_go| J___:_ oo| oo|b:gg__o:b _:_:gJor__go :b:go :_oob_-
bo| o:|_b:_, og_:o o:oogo| |:ob__r_|o |:_oobo:b _ J_bo_o _:
_ob|_r___o_o _ _:_:gJor__go ob|_r___o_go |b:gg_: J_oo_J:-
g:. o:b _o_o ro|_o :|bo:, r:_:b :o |__roJo oo|o _o_b: o:go:b
oboro o_o. o:r:o og_:|ogo| _boogo o_o, roo oo|b:gg__|, o:o
o_:b_| _: o:oo bro| |bg: :_:oo:b_| :o |__roJo :r_g__go _o_b:
::bb_:o.
rekomendaciebi: vigotskis ideebis swavlebaSi gamoyeneba
xaraCoebis morgeba moswavleebis saWiroe-
bebis gaTvaliswinebiT
magaliTebi
!. ro__|:_ oo|b:gg_ :b:g :oo_:b:| :b _:g:-
g_:| ob__|, oo__g_oo, J_b|_b_oo, bob:-
_:___o| _:b__oo, b:g:r_oJ_oo _: ___-
_:gJoroo _:_bo:r_o. _roo: :bo:ggo:Jo
oo|b:gg_| b:_g_o _:bo:r_: _: _:oo__o__-
g:_ o_J:oo| |:J_:g_: oo__oo.
2. oo|b:gg_| :rb_g:bo| |:J_:g_: oo__oo |oob_-
go| _ob__| Joro| :b _:oo__o__g:_ o_J-
:oo| b:ro|b_| Joro|, b::__1_o _:oo__o__-
g:_ o_J:oo|__b, o:r:o r_:g_ro |oro_go|
J_oobg_g:Jo _:bo:r_o| oooo_:Jo_.
darwmundiT, rom moswavleebi daeuflen im
Zlier saSualebebs, romlebic azrovnebas
exmareba.
magaliTebi
!. :|b:gg_o oo|b:gg__| |b:ggo| _: or:-
bo1:_o_go |_r:__o_o|, |:J_:g__o| oo-
oo_:, |:o___g_go _:obo:r_ |:J_:g__o
(g__|o_obo :b _oooo___r_go o:oo__go) _:
_oooo___r_go oror:o_o| :oo__b_:.
2. oo:b_ob_o |:J_:g__o| oo__gor_:, :bg_-
b_o oo|b:gg__|, o_ roor o__b_o _-
o_o|: _: _roo| o:rogo| oo1boo b:|:boJb
_rb:g| :b _g___rob_g bo_o__|.
gaiTvaliswineT moswavleebis kulturuli
codnis fondebi (Moll da sxvebi, 1992)
magaliTebi
!. _::_ob_o o_:bo| :b:og_:. :_boJb_-
go|:ogo| oo|b:gg__| _roo:b_oo| o_:b_Jo
oo|gg: _: o:oo:b :|:_r_: |obog_o. :o-
ob, r:| |:_oo:bo_b _: r: o_o:b (|o_go|
o__rb_o:, __obooo_:, b:roo_:, o__o_ob:
_: :g:_o_o_o_o, r_goo:, :gJg1_ 1r_bg:,
o1:r__go:, _: |bg:.)
2. ------ _:__:gJor_o :o _o_bo| _ob__| _: ---
-- J__:|_o|:ogo| o_oo: __|o_r__o :ooo_-
_b_o.
gamokveTeT dialogebi da jufuri swavla
magaliTebi
!. |_:__o o:b:_og_o: :_g_oog_o _roo:-
b_o| :_b|b:b. oo|b:gg_| _:ro J__oobg_o|
_:|o: _: :|:_o :bo:r___o| oo__o: :|-
b:gg_o.
2. |_:__o o_-!! o:gJo :_b_rogo _ooo_r:_o_-
go |b:gg_o| |_r:__o_o.
damatebiTi informaciisaTvis ix.: http://tip.psychology.org/vigotsky.html
codnis fondebi N? _
:b:og_:, roo_g|:_ _go_b
o_:b_o, o_oo: b_gr_o
|bg:_:|bg: |:_oo:boo|
|__roJo, r_goo_r
_bogr_:Jo _: roo_go_
J_oog_: |:__ogg:_ _:__o|
|b:gg_:|.
73
_oorg_g_| _oggo|:, og_:o oo|b:gg__| |obog: J_bo_o:b _:
oJ_b_go:|o:b _:_:gJor__go go__r:__r_go _gg_go| b:_:r_:,
bob_o| _: _rb:g_o| :oo__b_:. o:b _g:|Jo :o |__ro|o:b _:_:-
gJor__go bob_o| |_ro: ooo_:b:. J_o__ og_:o :gJg_| |:Job:o
_:g:g_:_ J_bo_o| oo__g_o| :_: |obog:. :r_: :oo|:, :gJg_o:
obgo|_r _: _|o:b_r _b_1_ oo_g_ _||__o _:b_r_|, |:_:_ :b|b_|
|:__o:ro _gg_g:, oo|:1r__o _: _:|_g_b_o b:oo:_:go_|.
og_:o |_og:Jo :gJg_o|ogo| |:__o:ro _o_bo| :1o:r_o|
oo1boo, :gJg_o| oJog_o _: o:oo |:1o:_o_o| |bg: b:rooo:__b-
g_o ooobgo:. 1oo oJo_go |:o_J:o o:r:__1_ |:_ro_:, :bo:r-
_:g_:, o_ roor o__b__: ro_bg_| _: |:1oo_| |:o_J:oJo. |bg_o
o_J:oo| o_oo__1_ |:_ro_b_b _: _g_o_b_b, o_ roor gro:b
orog_o_|.
|:ogoo_, oo|b:gg__o: |:__o:ro :J_b__go oo__g_o _:|:b-
g_o| oo__go| _ob|_r_or_o|ogo| :ooo__b_|, __b_oo, o:r__oo
_: |bg: |_r____r_oo. oro___o| :ro_g_: _:o:__oo _gg_g_|
|:goro__:, roo_g|:_ o|obo _o_o _bo_1o:1ooo oo__o_b_b.
oo|b:gg__o _gg_g_o| b_r:| :ro_g__b_b, _g:|| 1_oor:_ :b-
:roJ| ::r__b_b. o:b:_og_o| |:r__:__oro ___o o:b:_g:|_g_|
codnis fondebi
soflis meurneoba
r:bbo _: __ro_ro:, _b_bo, _orooo:,
oor___go| o:rog:
bo:_:o _: oro:_oo| |o|__o:, o:r_gg__go,
b:_oro:, _r__obo,? __rg:
samTo meurneoba
b_-___, oob_r:g_o
:__o__:, oob_oogo_o _: o:oo J___o_:
ekonomika
o1b_|o, |::1ro _or__g_:, J__:|_:
o_:r: _: :_o_g:
|_|b_o, Jrooo| _:bobo, |:oJ_b_go _o__o,
ooobo:r_go| _o_b:, __:g__ro:,
r_:go1:_o:-
ojaxis menejmenti
o____o, :gJg_1_ 1r_bg:, |:gogo|
o1:__:
J___o_:
masala da mecnieruli codna
oJ_b_go:, b_ro| |:o_J:o, :_:b_rg:,
:_ro| b_o:, |:o__ro |:o_J:o_o,
_o1:obo _: :r_o_____r:
SekeTeba
ogooo_rob:go, :Jo:b_:b:, _r:og_ro,
|:o_:bo bogo_o
medicina
o:b:o__rog_ o__o_ob:, o__o_:o_b__o
oorg_g:_o _:bo:r_:, :b:_ooo:, o_:bo:
b:gb_ro o__o_ob:, :g:b_o| _o_b:
b:gb_ro r___o__oo oor___go|
o__rb:go:
religia
_:__bo1oo, :_o1oo, ogoo| _o_b:
oor:go _: _oo_:
wyaro: :_:o_or__go: `Funds of Knowledge for teaching: Using a qualitative approch to connect homes and
classrooms,~ by L. C. Moll, C. Armanti, D. Neff, & N. Gonzalez. Thery into Practice, 31, p. 133. Copyright 1992
by the College of Education, The Ohio State University. _g_g: __g_: _:__go:.
cxrili 2.4
74
obgo|_ro _: _|o:b_ro _b_o| o:rogb_ro| :oo|bor_:Jo _bo:r_-
o_:. |_o_|_ro| ogo| 20 oJo_go _: o:oo o_oo| |bg: b:rooo:__b-
g_o og_:| _g:|| _bgogb_b _: o:go|o _o_b: :gJg_| :_1o:r_|. :o
o_roo_o|:ogo| :gJg_o| b_r:-_oobgo| J____o b:rbob__go o_o.
(http://www.ncrel.org/sdrs/cityschl/city1_1c.htm Downloaded 1/28/2005)
oo|b:gg__o: o|b:gg_|, o:r:o o:oo:b _ro:_ o|b:gg: og_:o:_ o:b
:oo, o_ r:o__b _or__g _obo__r b_:ro| b:roo:__b| o_oo, _: oo|o
oo|b:gg__o|: _: o:oo o_:b_o| ooo:ro o:_ogo|__o: :o1:r_:.
oo:_ _: goo_|_o _:_o:bbo_o_b_b :1r|, roo o___g_g_: oo:g:r
rog| :|r_g_|, :o _b:r| __ro :bgo| :g__boo.
metyvelebis ganviTareba
_g_g: :gJgo _g_g: __g__r:Jo, oooo_ _|o_o__ro :b _o1o__ro oro-
g_oo| o_ob_ :gJg_o| :oo_g_oo, oJogo_ro _bo| ro_g |o|__o:| ___-
g_:. _| _o_b: |:o_:ro:. ooo|:ogo|, roo :gJgo: _roo_roo: b:ro:__-
oo _::o_:ro|, o:| |_g o_or_, _r_o|, oboJgb_go_o|, |o__g_o| _:
|o__g:o: b_oo|, :oob:o_g:oo|, oo__goo|, boo| _obo|, _g__|oo| _:
_o:goo| b_|_o| _oor_obor_: |gor__:.
roor_ b:b|, o___g_g_o| :bgoo:r_:Jo or:g:go _:__oro oogo-
o_ro _: :oo__og_o| oob:bog_o|. bg_b __g_ gobog_o, roo __g__r:
oo:g:r rog| o:o:Jo| :_:oo:bo| _bogr_:Jo o___g_g_o| :__og__-
go |:J_:g__o| :b|:1_gr:Jo. oboJgb_gog:bo: o|o_, roo :gJg_o o_-
__g_g_:| :goo:r__b |bg: _obo__r _b:r_1_ _:_r_booo _ :__o_ro
:oo__b_oo, oo__g_o| oo_oo, _obo:b oo|o_bogo| b_|_| ,_o_|o_|"
o:g|:__bo| o|:g|:_. :o oro__|Jo, :_:oo:b_|, J_|:ogo:, _b:|o:b _:_:-
gJor__go o:b_:_ogogo oo_r__og__o, b_|_o _: J_1___g_o :_go,
roog_o_ J_|:og_go:o: r:o__bo:| 1___:g|. o::goo:_, :gJg_o
ooo_o| J_1____g_o :ro:b, gob:o_:b o|obo :b:g |o__g:| oogo:b:_ |:-
:b| _: :r: obogo_ oo| b:bog| oo:__ogb__b. _o__g _ro o:b_:_ogog
oo_r__og_:| :gJg_o oo_:g| ooo| _:Jg_:o__, roo |o__g: o|:g|o |:-
b_o| oo_g _g:|| :b___ogb_:. J___:_, ro__|:_ :gJgo |b:ggo| |o-
__g: __r___g|, o| oggo|, roo __r___go oogo:b:_ _bog_g| _go|b-
oo| _: :r: obogo_ __r_| _: roo __r__go| o|:g|o |bg: _bog_g_o_
__r__g_o :ro:b (Markman, !2). :gJg_| o___g_g_o| o:ro__g :oo-
__b_:Jo b:b:go|_: _: J_|bor_: oboJgb_gogb:_ _bo:r_:, o:r:o :gJ-
go| oo_r :1rogb_o|:|, :o ro_go |o|__oo| b:bog_o| _ro:_ o:goo_r:
o:go:b oboJgb_gog:bo: (Flavell _: |bg_o, 2002). 2.5. _brogJo oo__o_go:
_:|:gg_ro __g__ro| !-_:b 6 bg:o__ :gJg_o| o___g_g_o| :bgoo:-
r_o| |:__b_r_o _: :bgoo:r_o| b:b:go|_o| |_r:__o_o.
enobrivi saxesxvaoba: or enaze
metyvelebis ganviTareba
2003 b_g| J__ro__g J_:__Jo |_ogo| :|:_o| :gJg_o| !5% |:bgJo
obgo|_r _b:1_ :r |:_ro_:. :|_oo :gJg_o| r:o__bo: _og_g b_g|
o1r__:. g:r:__o_b, roo 2035 bgo|:ogo| _:go_orbo:Jo |::gJgo :_o|
:|:_o| :gJgo: 50% |:bgJo |:_ro| |bg:, _: :r: obgo|_r _b:1_ (Win-
sler, Dias, Espinosa, & Rodriquea, 1999).
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
metyvelebis ganviTareba
:__:boo _bo| :bgoo:r_o|
ooroo:_ :|o____|. __r:___:
::o:bgog_o oo |:Jg:g__1_,
roog_|:_ o:|b:gg_g_o:
oo|b:ggo| _bo| (o___g_g_o|)
_: bobo_r_o| (b_r:-_oobgo|)
o:_|oo:g_r:_ :bgoo:r_o|:ogo|
_b_: ooo:roob.
75
enis ganviTarebis safexurebi pirveli 6 wlis manZilze
da ganviTarebis waxalisebis gzebi
asaki
safexuri ganviTarebis waxalisebis strategiebi
! bg:o__
!-2 |o__g:| :oo|, _bo| |:b_g_|, :b__b| b:_boo
_r_o| ooo_or_:|, _|oo| o:r_ogo ooooo__o
_o:|_b_o :gJgo| ____b|, _o_ob|
b:__oob_o |::gJgo g__|_o _: _o__r_o |oo__r_-
o.
:|b:gg_o _og_g__o_ro |:b_o| _: b:_boo :_:oo-
:b_o| |:b_g_o
_o:o:J_o o:r_ogo o:o:J_o, o::goo:_, _:Jo _: _:-
o:go:b: (go-_::).
!-2 b_g|
Joro|
o__b_| 5-20 |o__g:|, o:o Joro| |:b_g_|, :oo| 2 |o-
__go:b bob:_:___|, |o__g:o: o:r:o o1r__:, b_g|
:_b_g| _:oJgo_o_o|:|, b:_boo _bog_g_o| ,_r_|"
:oo|__o|, |:__o:ro |_rgog_o| :oob:_go| oo1boo |o-
__g_| o__b_| (o::goo:_ ,_o__"), _|oo| ,:r:"
oo_bob_o _: b::__1_o :b:go |o__go| o_oo| o__-
_go:.
:gJgo:b _o_bo|:| o|:_r_o oo:1_, r:|:_ :__o_o.
_g:o:r:__o o:_ogo _boo, b_g: _: :r_g_goo.
___r_o :gJg|, ro__|:_ o| o_g_b _g:o:r:__:o.
:_b_r_o, o_ r:| :__o_| :gJgo, r:| robo| _: r:
_|oo|.
oo:|o_bob_o |bg: :gJg_o| go__o _: :__oo
b:b:b_r_o.
2-3 b_g|
Joro|
:b:|bg:g_| |b__go| b:bog_|, |:__o:r o:g| _o:bo|
,o_"-| |:b_go| b:_gg:_, :r|_oo |:b_g| __:gJor_| 1o-
b:|, |o__g:o: o:r:o J___: 450 |o__go|:b, o__b_|
o:r_og bob:_:___|, :rb_g| (:b_gog_|) 3-4 __r|, o_o|
,_o_o" _: ,o:_:r:", oo|bob| oog_ ooobroo| :bo_o-
r_oo oo|o_b:, :b:roo_| r:o__boo_ |o__go| or:ggooo
_oro:|, |g:o| _oobg_| ,|:_".
:gJgo:b o:r_ogo o:o:J_o| o:o:Joo _:_bo:r_o o:|
oo|o_b:|: _: ooooo__o| J_|r_g_:Jo.
_o_or_o :b:go |o__g:
_|:_r_o oo:1_ o_ r:| :__o_o, ro| :__o_:| _-
o:go, r:1_ _o_roo.
|obog_o :gJg| o:r_ogo ob_oro:_oo| :_oo__o:
:bg_b_o :gJg|, roo _|ooo oo|o oooo, roo :__oo_o,
_o:|_b_o _: o:g| _:__b_go.
:b:gr__o :gJgo| oo_r b:o_g:oo bob:_:__:.
:gJgo: ,_o__g bg_bo", o_g_b o_goo ,_ro|| _o__g
_b_: bg_bo".
3-4 b_go
J__ogo: ooobroo| oo_og:, :oo| 4-5 |o__go|:b J_o-
_:r bob:_:__:|, |o__g:o: o:r:o J_:__b| !000 |o__-
g:|, o_o| g:r_o, __b_o| |:b_g_o, |::gJgo g__|_o
:b_o:r__o, o_ roor :b|bg:g__o:b _: r: |:_r-
oo :_go |:b_|.
:gJg| ooobroo| oo_og:Jo bob_o| _: b:b:__o|
ooJg_go_oo _:_bo:r_o.
b::__1_o |bg: :gJg_o:b o:o:Jo|__b.
_|:_r_o oo :_og_1_, |:_:_ _o_ogb:ro
:b b:bg:go.
4-5 b_g|
Joro|
bob:_:__:Jo |o__g_o| r:o__bo: J_:__b| 4-5 |o__g:|,
o__b_| b:r|_g _ro|, |o__g:o: o:r:o J_:__b| _::b-
go_oo !500 |o__g:|, :b:|bg:g_| __r_|, _oro_|,
|g:o| _oobg_| ,r:_oo?" _: ,gob?"
_:_bo:r_o :gJg| |:b_o| _: oo____o| _:b:ro|b_-
:Jo (o::goo:_, |:_g_o, _bog_g_o)
:|b:gg_o :gJg| __g__obo| :oo__b_:.
oo__oo :gJg| |:J_:g_:, o_g_bo:b _ro:_ _:_oo|
ooo:g:go |:_oo:bo:.
o__oog:_ _|:_r_o o:oogo| |:ob__r_|o o_o_1_.
oo__oo |:J_:g_:, ooo_g_o ooobro_o _: oo| oo_r
ooobogo o|_oro_o.
5-6 b_g|
Joro|
bob:_:__:Jo |o__g_o| r:o__bo: J_:__b| 5-6, |:J_:-
go_ 6 bgo| :gJgo| |o__g:o: o:r:o _::bgo_oo !0
000 |o__g:| J_:__b|, :b|:1_gr:g| |:b_| o:oo :oo_-
_b_o| oob__goo, o_o| _roo_ro_:gJor_o (o::goo:_
,o:gJo" _: ,Jor|") _: |:ooro|ooro, o_o| oo|:o:ro_o,
_|oo| :b|bg:g_: ,oog_|:" _: ,|bg:_:|bg:|" Joro|, o_-
_b_| _g_g: _ooo| bob:_:__:|.
J_:__o :gJg_o, ro__|:_ o|obo |:__o:r robo_1_,
_o_r_1_, oo___1_, JoJ_1_ |:_ro_b.
_o__r_o |oo__r_o, b:__oob_o g__|_o.
_|:_r_o o:|, roor_ __ro||.
_g_g:
:|:_Jo
oo_|oob_o _: :oob:__o |o:oogb_:, ro__|:_ :gJgo
_g:o:r:__:o
_|:_r_o :gJg|.
_:_|goo :gJg| o|_oo J__oobg_o, roog_1__ o:|_bo|
:|:__o:_ o:| :1rogb_: _: g:o:r:_o _:|gor__:.
_og_g___ b:__oob_o bob_o, ooobro_o| |o_o__
:gJgo| :bgoo:r_:|o:b _ro:_ :1:r__o.
cxrili 2.5
wyaro: :_:o_or__go: http://www.ldonline.org/ld_indepth/speech-language/lda_milestones.html
http://www.med.umich.edu/1libr/yourchild/devmile.htm
76
:r|_o| o__:ro :1ro, roo o:_:r: :gJg_o o_or_ _b:| __ro
|br:_:_ |b:ggo_b, go_r_ oo1:r__o. |ob:o_gog_Jo _o, __ro|o oo-
|b:gg__o, _o_ro|o :|:_o| :gJg_o:b J__:r_oo, o_or_ (__bo) _b:|
:_og_oo |br:_:_ ___g_o:b. __bo _bo| _:bg_bo|ogo| __ro|_| _bo|
J_|b:ggo| __ro o__o |_r:__o_o _: 1o:_:_, _bo| o__o _o_b: :_go
(Diaz-Rico & Weed, 2002). _bo| |b:gg:Jo :|:_o oboJgb_gog:bo _:__oro:, o:-
r:o ,:r: ooo_oo, roo :r|_o| r:_:_ _ro_o__go o_roo_o, roo_go_
__ro|_o| _bo| J_|b:ggo| J_|:og_go_| 1___:g|" (Marinova-Todd, Mar-
shall, & Snow, 2000, p. 28). _: o:ob_, :r|_o| :r_g__go _ro_o__go o_ro-
o_o |o__g_o| o:ro__go :ooo_oo|ogo|. :_:oo:bo, r:_ __ro :_r__g
:|:_Jo |b:ggo| o_or_ _b:|, ooo __ro :bgo: oo|o :ooo_o: oJogo_r-
o:b. ooobo___goo| :|:_o| J_o__, o:go:b ro_go: __bo _bo| J_|b:gg:
o|_, roo :o _b:1_ _:___b_o_ o|:_ro (Anderson & Graham, !4). __|gob
_r_ro (2006) :|_gbo|, roo __bo (o_or_) _bo| swavlebisTvis |:___o_|o
o_roo_o :_r__go :b J_: :gJgoo| o_roo_o:, bogo Seswavlis (|boro
:ooo_oo| J_|b:gg:_) |:___o_|o o_roo_o _o _ :_r__go :gJgo:.
|:__bo_ro_, o_or_ _bo| J_|b:gg: oorg_go _bo| :_:| :r J__r_g:.
_:__orog:_, r:_ __ro |r_g_o_og:_ o_o| :_:oo:bo: oorg_go _b:, ooo
__ro |br:_:_ ___g_: o_or_| (Cummins, 1984, 1994). _gro :gJgo|ogo|,
roog_o_ :b:g__b:_o_g :|:_Jo _ro_ro_g:_ or _b:| |b:ggo_b, 2-_:b
3 bg:o__ o___g_g_o| :bgoo:r_o| oror_|o :_og_oo b_go:, gob:o_:b
o|obo g_r :_o_|or__b, roo or |bg:_:|bg: _b:| |b:ggo_b. J_|:ogo:, roo
o:o oro _bo| r:o:_o_: :_rooo. o:r:o o_gg_g:r_| |__r:o, roo o_
:gJg_1_ 4 bgo|ogo| orog_ _b:| |:_o:ro|o 1_:gg_b: :_g|, o|obo |:b_|
oor_:oor o___b _: __bo _b:1_ o|_g_ |:_ro_b, roor_ oJogo_r
_b:1_ oo|:_r_ :_:oo:b_o (Baker, 1993; Reich, 1986). :r_og_, J_|:ogo:, or_-
bog:b :gJg_|, |:_ro|:|, oro _bo| |o__g_o :_rooo, o:r:o _| _:b__-
goo| boJ:bo |_g:_ :r::. o:oo or_bog:bo oJog_o :|_g_ bJor:_ _r_g_b
or _b:|. __bo (o_or_) _bo| r_:g_r:_ _:__g_o|ogo| 3-_:b 5 bg:o__:
|:goro (Berk, 2002; Bhatia & Richie, 1999).
oro _bo| J_o|b:gg_g _: oo|:_r_ oo|b:gg__Jo _obo__ro |oro_-
g__o :r :r|_o|. ooro_oo, o|obo |:r__g| o___b. ogobgo1oo| o:_:-
go b:ro|bo o1:r_ _obo__r J_|:og_go_| __:gJor__: o|_o |__roJo,
rooro_:: _b__o| b:oo_:go_:, _r_:_o_go: _: _obo__ro oo_bogo-
:. :r_: :oo|:, :|_oo :gJg_o| o__:gobgo|__ro _boo_r_o| o:bg_b_-
_go __ro o:_:go:. o::goo:_, o|obo ___o :_o_|or__b r:o:_o__g
J___oo_|. _| J____o o_b_:, o__o or_bogb_: |_oo:| :r b:roo:__b|
adamianma (bavSvma) rac ufro
srulyofilad icis mSobliuri
ena, miT ufro swrafad swav-
lobs meores.
77
:oo_oo oo|b:gg__o|:b :r :ro| oo|:go_b_go oJogo_ro _bo| |b:ggo|
o:go| _:b__: o_oro| |:|:r_go_ (Berk, 2005; Bialystok, 1999; Galambos &
Goldin-Meadow, 1990; Garcia, 1992; Ricciardelly, 1992). _:o:__oo, obgo|_r _b:1_
|:_:ro, og_| __bo, _b: oo ::| b:roo:__b|, rooo_ |_og:_:oo:gr_-
_go (_o:_g_|_:oo:gr__go) o1b_|-|:o_:roJo J__o| (Mears, !8).
oo_b__:g:_ or_bogb_o| :J_:r: _oor:__|oo|:, roor_ o_-5 o:gJo
gobog:go, _gro :gJgo _: :b:g:1r_: dedaenas _:r:g|. _ro-_roo:
__o__|o: _:_gorg_:o, roo_go_ oorg_go _: o_or_ o:oo| _oor:b_o:
o_-8 _: o_- _g:|_g oo|b:gg__1_ b::_:r_| o:o:oo|: _: |:b _o_oJo
(oor__|: _: :oJo) (!8), gobg_b:, roo :gJg_o| obogo_ !6% J__ogo
___:_b:1_ |:_:ro. bogo 72% _oor:__|o:| obgo|_r _b:1_ |:_:r|
:bog__:. o_go_ro :o_ro__g_o| _b:_ o:b_:o:b _r_:. obogo_ _roo
o_|:o__o _:rb: _: :___:b !0-_:b o:o:b1_ :gJg_o __g_ :_:r |:_ro-
_b (Krauss, !2).
metyvelebis ganviTareba skolis periodSi
5-6 bgo|ogo| :gJg_o| _or:gg_|o:o oJogo_ro _bo| ooroo:_o
|:__ogg_o o_o|. r: rb_: |_ogo| :|:_o| :gJg| _bo| |r_g_o_og:_
_:__g_:o__?
gamoTqma. oorg_g_g:|_g oo|b:gg_o: _or:gg_|o:o oJogo_ro _bo|
ooroo:_o _r_o| b:rooo_o: __g_ o_o|, o:r:o :r|_o| r:o__boo_
_r:, roog_|:_ o|obo g_r :ooo_g:g_b. j, v, s _: J- _| o| _r_o:,
roo_go: :ooo_o:| :gJg_o |_g ogo| ___g_o:b. 8 bgo| :gJg_o|
!0% s, z, v, Ts _: J _r_o| b:rooo_o:|o:b _:_:gJor_oo :r_g__go
|oro_g__o _o__g :_go (Rathus, 1988). _o_ro|o :|:_o| :gJg_|, J_|:ogo:,
_|oo__o _: J__ogoo _gro |o__go| :oo__b_:, o:r:o bJor J_oob-
g_g:Jo, o|obo _oor:__|o:| oo |o__g_| :bog__b, roo_go: :ooo_o:_
_:_gog__:o.
gramatika. :gJg_o| _or:gg_|o: oJogo_ro _bo| |o__g:ob_oo|, :b_
sintaqsis, ooroo:_ b_|_| :_r__g :|:_Jo ___g_:. o:r:o o|_oo ro_-
go _oro_o| _:__g_:, rooro_::, o::goo:_, gb_ooo g:ro, (,o:b_:b:
_:1o:b__go o_o _r:__oro| oo_r"), :_og_oo o__ _ro| |:goro_|.
_:b__ooo |_ogo| :_r__g o_roo_Jo _gr :gJg| gb_ooo bob:_:__o|
oboJgb_goo| :_: J__ogo:, o:r:o _og_g__o_r |:_:rJo o|obo gb_oo
g:r| :r o__b__b, o_ gb_ooo g:ro| :oo__b_: o:oo __g__ro|ogo|
:r:: _:o:b:|o:o__go. _:b__oo |_og:Jo oo___go _o_b: ro_go r:o:-
_o__go b_oo| (_:gJor_o, :bo|:1_gr_go _: |bg:), _oorg_g_| _oggo|:,
__r :_:| _: J_o__ :oo__b_:| ooo_:g|. oo1:r_o:Jo oo|b:gg__|
_|ooo _: o__b__b __ro ro_g r:o:_o__g _ob|_r___o_o| oo:g:ro
_: _:oo_o___go bob:_:___o, o:_:gJor__go |o__g_o, ro_go bob:-
_:___o _: :.J. (Berk, 2005).
sityvaTa maragi da mniSvneloba. 6 bgo| :gJgo| |o__g:o: o:r:o |:-
J_:go_ 8 000 !4 000 |o__g:| J_:__b|, bogo !! bgo|ogo| 40 000 |o-
__g:o__ o1r__:. 1oo_roo: o_gg_g:ro: _:o:b:roJ: _: _::_ob:, roo
_:b__oo _g:|_Jo oo|b:gg__o, _og_g__o_r:_, _::bgo_oo 20-o__ |o-
__g:| |b:ggo_b (Berger, 2003). |_ogo| :|:_o| :gJg_o _o_ |o:oogb_:|
o|_oo o:o:J_oo _: |:b:go|o o|_oro_oo o___b, roog_o_ |o__g_-
1_: :__go. _:b__ooo |_ogo| :_r__g o_roo_Jo 1oo_ro :gJg|
:r_g__go orog_o_o :_g| o|_oo :|_r:___go |o__g_o| :__o:|o:b
dedaena _ _b:, roogoo:_
|:_ro_b oo|b:ggo| |:bgJo
_: roogoo:_ |:_ro_b oo|o
o_:bo| _b___|o b_gr_o.
|ob_:_|o - |o__g_o| ooo__g-
ro:, :bg:_: bob:_:___|:
_: _r:1_Jo
78
_:_:gJor_oo, rooro_:: |:o:ro:go :b __obooo_:. :r_: :oo|:, o:oogo|
_:gJor_ooo _ogo| (,o_ roo o_o_g: g_o_ogo_:go") :_: :|_g_ ro_go:,
gob:o_:b :r:r_:g_r1_ o|__go: _goro (,o:r:o, J_b boo o_o_g: :r
b:r"). o:o J_oog_: _g_g: bob:_:__o| __g:g_r:_, |o__go| oor_:ooro
oboJgb_gooo ob__ror__:_o: oo:b_obob _: :oo_oo g_r :oob |:r_:-
1oo :b o__:_or:. o::goo:_, o|obo o:g| _r:go_ :o:_ :_o_g:o_b _:
:r: roor_ oor:g_r :_g_oog|. oo1:r_oo| o_roo_:o__ _gro :gJgo
b_oro:| _:_obgo|::b g_r :rb_g| _: g_r :_o_|or_|, roo |:r_:1oo
oor_:ooro oboJgb_gooo :r _b_: :oo. o:r:o __g_ oo1:r_oo| o_-
roo_o|:ogo|, :gJg_|, :bgoo:r_:_o _obo__ro J_|:og_go_o| o_J-
g_ooo, :|_r:___go |o__g_o| oboJgb_goo| :__o: _: oo___ro, o__:-
_or_go (b:_og:bo) _bo| :ooo__b_: J__ogo:o (Berk, 2005; Gerdner, 1982).
pragmatika. pragmatika _oo_bo_:_oo|ogo| _bo| |:o:b:_o :oo__b_:| _-
go|boo|. o::goo:_, :gJg_o: roroooo |:_ro| b_|_o _b_: o|b:g-
gob, o|:_rob o:Job, ro__|:_ o:oo __ro:. _o_ro|o :|:_o| :gJg_o
|:_ro|:| ooo_o| o:go| __r| _go__o:b, o:r:o o_ oog:__r:__o,
_:g:_o_|or_o, roo o|obo :r :b__b_b ob_oro:_oo| :_gg:| o|obo
_r:go_ |:_ro_b. _:b__ooo |_ogo| go:b__g o_roo_Jo :gJg_o|
_o:goo o:b_:o:booo _o:go| (|:_:r|) _o|:g|_:. bJor J_oobg_g:Jo,
o|obo _roo _: oog_ o_o:1_ |:_ro_b. :r_og_, J_: :gJgo:Jo oo|b:g-
g__| _|ooo, roo _:_gorg_: J_|:ogo: o_o| b:roo:rog_go, roor_,
o::goo:_ ,o_ o__o|o__:_ _gr :gJg| gb__:g _:b_ro| |:og_go:b."
oo1:r_oo| o_roo_Jo ob_ogo__o o:go:b oob_rb__g:_ _|:_:__b
|:__o:ro _bo| |_og| |o__:_o:|. J___:_, o:b:_og_o:b |:_ro|:|,
o|obo |g_b| o__b__b, roo_go_ __ro|o :_:oo:bo|ogo| b:_g_:_ :|-
:_o:, o:r:o oo1:r_| :_boJb:g|, roor_ ___o| b_gr|. :o:g_ _ro|
__ro|_o:b |:_ro|:|, :o oo|b:gg__| J__ogo:o o:g:1o:b:_ og:o:r:-
_ob (:b|:__or_oo obogbo|:|) _: o|_oroo| |:_oob_1_ _:o:__r_g:_
b_rob. :|:_o:b _ro:_ oo|b:gg__o ___o :_:|__b, r:o__b:_ :|:_-
o: o:oo |:_:ro o|o_b_go|ogo|. ob__r:__o: oo1r_og_o:b _: :b|:-
__or_oo o:b:_og_o:b, roo_go: o_|o__o _b_og:bo:, _oo_| :o
_b:ro| :bgoo:r_:| (Berk, 2005).
metalingvisturi cnobiereba. _::bgo_oo 5 bgo| :|:_Jo :gJgo met-
alingvistur cnobierebas :goo:r_|, ob__| |:__o:ro o___g_g_o|
:_boo_r_:|. _| _go|boo|, roo o:o oo_r _bo| :_: _: oo|o :oo_-
_b_: (o_ roor o_J:o| o|) __|ogo_o__ro b__:. :gJg_| o:g:_ _bo|
J_|:b_ _o_b: ::bbo:o. o|obo o1:_ :ro:b o|b:ggob _: ::_:rooob oo-
ojaxSi miRebuli gamocdileba,
sadac ZiriTadi aqcenti
ganaTlebaze keTdeba, bavSvebis
metyvelebis ganviTarebis
qvakuTxeds warmoadgens.
pragmatika b_|_o ooo|
J_|:b_, ro_o| _: roor
:ooo__bo o___g_g_:, r:o:
______ro _roo_roo_o :b:r-
ooo :r_g__g __g__r_Jo.
metalingvisturi cnobiere-
ba |:__o:ro o___g_g_o|
:oo__b_o|: _: _goo| :_-
boo_r_:.
79
ogo_o__ro b_|_o :oob, o:r:o J_b__g:_ :r :oob:_ob. _| oro-
__|o oo_go _bogr_o| o:boog1_ ro_g__:, ro__|:_ bg_b _bo| ___o
:oo__b_o| g___g_oo. |_ogo| _ro-_roo oo1:bo _bo| _: bobo_r_o|
:bgoo:r_::.
ojaxebTan TanamSromloba (urTierTToba). oo|b:gg_o: oo_r |:bgJo
oo___go :oo__og_:, :b|:__or_oo _o :_r__g bg_Jo, _bo|: _:
bobo_r_o| (b_r:-_oobgo|) :bgoo:r_o| _g:__ob__| (__b_r:g_r _:_-
_or|) b:roo:__b| (Roskos & Neuman, 1993; Whitehurst _: |bg_o., 1994). o|_o
o_:b_Jo, |:_:_ :b:og_:| _o_o __r:___: _ooo:, oJog_o _: |bg:
wyaro: Literacy Development In The Early Years: Helping Children Read and Write, 3/e (pp. 68-70) by L. M. Morrow. Publisher by Allyn
and Bacon, Boston, MA. Copyright 1997 by Pearson Education. :_:o_or__go: :ooo__ogo| b_:rogoo.
gaacaniT ijaxebs Tqveni programis miznebi da
saqmianoba.
magaliTebi
!. oooJg_go_o gobo_ |_ogo_:b, |:1o:_o_o_:b
(o_oo_:b) :b |_g:_, __ro|o oo|b:gg_, ro-
o_go_ :gJgo| o_:bo| b_gr_o|ogo| |:bgJo
:|:1:gb o:|:g:| o:robo|.
2. |:|b:ggo bgo| _:b__o|ogo| oJog_|
o_g_b| oo_r _g:|o|ogo| _:|:b_go oo1b_o|
|r_go :_b_r: :_1:gb_o _:rbo_b_oo,
roo o_g_b| oo_r :1:gbogo ob_oro:_o: :|-
:_o _: :_gog:_ b:|:_oobo:.
3. :b:go o:|:go| :b|b:o__, oJog_| o:|:g:|-
o:b _:_:gJor__go oo_g_ ob_oro:_o: bo-
b:|b:r _:_1:gb_o oo__oo rb_g_o. o_g_bo
rb_g_o| |:__og_g1_, oJog_o :gJg_| |:-
Job:o _:g:g_o| J_|r_g_:Jo _:_bo:r_o:b.
saswavlo programasTan dakavSirebuli gadaw-
yvetilebis miRebaSi ojaxebi CarTeT
magaliTebi
!. _:_o_o |_oob:r_o o|_, roo o_:bo| b_gr_-
o: J_ogob _:|br_:. _1r_bg_g_:goo :gJ-
g_o| _: o:oo o_:bo| b_gr_o| oror:o:1_
_ro:_ o_J:oo| |:J_:g_:.
2. oJog_o |_og:Jo ooobgo_o, r:o: o:o oo-
|b:gg__| b:__oobob, oo__gb_b o|_oro_o,
b:b_rob, :_oboob bob_o, oo:b_obob _b:r_o|
__oob|_ror_:.
gansazRvreT da CamoayalibeT ojaxSi ukve ar-
sebuli codna da Zlieri mxareebi (Deplit, 2003).
magaliTebi
!. r: :ro| o_:bo| b_gr_o| o|_oro_o, o:oo _b-
:r_o, o:oo _o_b:? oo|b:gg__| :_boJb_go|
b:b:__oo :b b_rogooo :_oo__o: J__ogo:o.
2. oo|b:ggo| oJogo_ro _bo| ooo:ro o:_o-
go|__o: o:o _b:1_ _:b_rogo |oo__r_o| :b
g__|_o| _oobgoo :oob:__o.
mieciT iseTi saSinao davalebebi, romlebSic
ojaxis wevrebic miiReben monawileobas.
magaliTebi
!. b::__1_o o_:bo| b_gr_o, :gJg_o:b oo_J:ob,
o:r_ogo _:g:g__o b:__oobob _: J_:|r_gob
_bo| :bo:goo:r__go o:o:J_o _o:o:Job,
o_:bo|ogo| __o_r_o :b _rb:g_o :b:r-
ooob, ogooo__:Jo b:go_b_b. oo__oo ____:-
gJoro, :_boJb_o o_:bo| b_gr_o| :b oo|b:g-
g__o| oo_r __g_ J_|r_g__go _:g:g__o.
2. oo__oo o_:b_| ____:gJoro| __r_g_o _:
|obog_o :gJgo| |_ogo| |:o_J:o| J__:|_:Jo
_:bo:r_:.
3. oo__oo o_:bo| b_gr_| o:o r:oobJo :r|_-
_go |::bo:b:og_go _:b_|__g__o|
oo|:o:ro_o| b_|b: b_:ro_o| oo|:oo_g:_
ogooo___o:b, _g__o:b _: __g_|o_o:b
oo_J:g_o.
rekomendaciebi: wignierebis xelSewyoba
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://www.famlit.org/
80
__ro|_o _oobg:| |o:oogb_o| b_:ro_ :_o_g:g_b. o:o |:bg_Jo bob_o
_: |bg: _:_g_ogo go__r:__r: or:gg:_::. oJog_o :gJg_| __oob-
:g_b, oo_:go bob_o| o:_:1o_|: _: ogooo__:Jo, 1___:g_b __g_go-
1oro| __r_o| |::o_|, _: |_ogo:b:| :b ,:|o_o|" b_ro| o:o:J_o|__b
:__1__b (Pressley, 1996; Roskos & Neuman, 1998; Sulzby & Teale, 1991). r: o_o:
_b_:, _g_g: o_:bo :gJg_| :|_oo go__r:__r_g:_ o_o_:ro :r_oooo
:r _1r_bg_g_o_|, o:r:o :o :gJg_o| _:bo:r_: o:|b:gg_g_| J__-
ogo:o. :_boJb_go o_o: __ro _:r:_ :ro| :bbog_go r_ro_:Jo ,r__o-
o_b_:_o_o" |:o:_roo o_:bo|: _: |:1o:_o_o| o:b:oJroogo:.
gansxvaveba da msgavseba kognitur ganviTarebaSi
|bg:_:|bg: __g__ro| _gg_g:o :bg_b:, roo oo:_| oo_r :_b_rogo
|_:_o:o: o:booo__gro: 1_|_o o_o, o:r:o |_:_o_o| :|:_orogo r:b-
or_o| oob__goo? :b|bg:g__o :r|_o|.
mravalferovneba
_:|:gg_ro __g__ro| :gJg_o, ooroo:_:_, ooo__gbo |_:_o:1_ _::b-
go_oo 2-3 bgoo :_r_ :_:_o:b, go_r_ :r:_:|:gg_ro |:1o:_o_o|
b:rooo:__b_go :gJg_o. _o_o __r:___oo J_|r_g__go: _gg_g:o
gobg_b:, roo __g__r_| Joro| _| :b|bg:g__o _:oo_o___go: oo:1_,
o_ roo_go |:bo| :b |__ro| _o_bo| J_oobo_: b__: _: r:o__b _o-
r__go: _: r: _o1oo b__: :o: o_ oo |__ro| |b:gg_: _ob_r___go
__g__ro| b:rooo:__bg_o| oo_r. o::goo:_, r:1ogo:Jo :gJg_o,
roog_o_ |_og:Jo |o:r_go| b:_gg:_ __b:Jo _:b____| _o_o:b, oo:_|
1oo_ro :oo_:b:|, :g:o, g_r J_:|r_g__b _g:|o| ob_g_1o: (o__o
1o1og::, o__o _o_:: o_ o__o _g:gog_o: :oo|:b_go b:b:_1_?). o:r:o,
oo J_oobg_g:Jo, o_ :oo_:b: o:oogo| :|:_o oboJgb_go_oo J_o_gg_-
: _:b____o| :_o_g: o:Job _| :gJg_o _:g:g_:| ___o :roo_g_b
o:g|, go_r_ o| r:1ogo_go :gJg_o, roog_o_ |_og:Jo _:_o:b (Ceci
& Roazzi, 1994). ro__|:_ __g__r: :b _ob___|_o :b|:__or__g oboJgb-
_go:| _obo__r _b:r| :bog_|, :gJg_o, roog_o_ :|_o __g__r:Jo
o1r__o:b, :o _b:r| __ro |br:_:_ ___g_o:b. o_or_ _gg_go|:|, ro__-
|:_ oorg_go, o_|:o_ _: o_b_o__g:|_go bob_go _: oog_ :|:_o| :o_ro__-
go oo|b:gg__o| J__:r_: oob_:, bob_go: :gJg_o: oo:_| o:boogo:b,
_ro|o:b _: |ob_:r_|o:b _:_:gJor__go :oo_:b_o _::bgo_oo 2 bgoo
:_r_ :oob|b_|, go_r_ :o_ro__go: o:b:_og_o:. bob_oo| |::bo:b:og_-
go |o|__o: o:o_o:_o_o| _: o__bo_r_o| :_r__g _g:|_Jo J_|b:gg:|
o__ oboJgb_go:| :bog_| (Zhou, Peverly, Beohm, & Chongde, 2001).
bg_b, :r_og_, gobog_o, roo o___g_g_o| :bgoo:r_:Jo_ :r|_o|
:b|bg:g__o. 1oo :gJgo or :b o__ _b:| |b:ggo|, 1oo _o obogo_
_ro|. _g_g: __g__ro| b:rooo:__b_go :gJgo oJogo_r _b:| |b:g-
go|, o:r:o o:o _bo| :oo__b_o| |bg:_:|bg: b_|_o| |b:gg: J__ogo:o
or:o:_o_:. o::goo:_, Jorgo r:o| oo|o (!8) _o_o bbo| o:boog-
1_ o_or_:bo:bo |:J_:go _g:|o| oJog_| _: _:ro :_ro-:o_ro__g
o_:b_| :_gor__o_:. o:b :_oo:bob:, roo __ro|_o :gJg_| |bg:_:|bg:
|:bo| _oobg_| _|g:o_b _: |bg:_:|bg: |:bo| ,|:_r_o|__b" :__1__b.
o_or_:bo:bo oJog_o __|_o| (:oo__o|) o|:g| _oobg_| _|g:o_b, roo-
g_o_ _ob_r___g o:|_b_| |:goro_|, o::goo:_, ,r:o__bo o:b_:b:
81
_:|?" :b ,roo_go o:b_:b:: __ro _o_o?". _| _oobg_o :_ro-:o_ro__go
:gJg_o|ogo| __b:_r:_ __r|, r:_:b o_:bo| b_gr_o o:o _oobg_|,
roog_1__ o:|_bo o_o:b _: o:oogo| b:o_go:, :r |g:o_b. :_ro-:o_ro__-
go :gJgo :ob__go :o_o_r__: ,b__:g r:_oo o_oob: __o_:o, r:o-
__bo o:b_:b: _:|o? oo boo b__:g|, roo |:oo o:b_:b::." :_ro-:o_ro__go
o_:b_o :gJg_| o|_oro_o| _: ooobro_o| oo_ogo|__b :__1__b,
bJor:_ _b_or_o:b o:o, _og_gog_ _| _o :gJg_o| |b:r_ ob_:| _: o_-
_o__oo o:|_b_| bg_b|.
msgavseba
_obo__r :bgoo:r_:Jo 1_oo:_boJb_go _ro|__g__r_go :b|b-
g:g__o| oo_b__:g:_ :r_g__go o|:g|_:_ :r|_o|. oo:_, goo_|_o
_: _obo__r :bgoo:r_o|: _: _gobo| J_o|b:gg_go __ro o:b:o__rog_
o_gg_g:r_o _g_ooo oo_:bog 1o:_ oo|:1r__|, :g:o, _:_o:bbo_-
o_b_b:
!. _obo__ro :bgoo:r_: |:goro_| roor_ _o1o__r, o|_ |o_o:g_r
|_oo_g:_o:|.
2. :1rogb_o| :bgoo:r_o|ogo| :gJg_o o_b_:g_r:_, _o1o__r:_ _:
gobgo|__r:_ :__o_ro _b_: o_gb_b. o:o |gor__:o :oo__og_-
:, |:_:ro, :_b_r:, :|:bg:, b_r: _: orog_oo| :_:gr:. o:r:o
o|obo |:r__g| |b:gg_o|:b, b_goo_g:b_goo|:b, _oobg_o|-
:b, :bo:r___o|:b, __oob|_ror_o|:b _: o:oo :1rogb_o| :-
oobg_g_o|:b:_ o___b.
3. o:o:Jo| |o__:_o_o. :_boJb_go| o_Jg_ooo, :gJg_o _: oo1:r__o
|:__o:r :1rogb_:| |__o:b _: |bg_o:b ob__r:__o:| |b:ggo_b.
4. ooo| |b:gg_:, r:_ oo|b:gg_o __g_ o_o|, oo|:_1r__go:. ooo|
|b:ggo| o___go:, ro|ogo|:_ oo|b:gg_ __r :r :ro| o1:_ (o:go:b
ro_go, o:gob oboro _o_b:), o:_r_|_ror__go _: :r:______ro:.
5. _:bo:r_oo :booro__go b:b:go|_: oo|b:gg_| b:ro:g| _: :r
J_:Job_|.
S e j a m e b a
ganviTarebis ganmarteba
ganviTarebis ra da ra saxeebi arsebobs? :_:oo:bo|
:bgoo:r_: J_|:ogo: _:o_o| _o1o__r :bgo-
o:r_:_ (|b__go| _ggog_:), oorogb_g :b-
goo:r_:_ (oorogb_:Jo ooo_ob:r_ _gog__o),
|o_o:g_r :bgoo:r_:_ (_ggog__o, |bg: :_:-
oo:b_o:b _roo_roo:Jo) _: _obo__r :bgoo:-
r_:_ (_ggog__o :1rogb_:Jo).
romelia ganviTarebis sami principi? o_or__o_o|_-
o, 1o:_:_, o:bbo__o:b: :_:oo:b_o |bg:_:|bg:
__oooo goo:r__o:b, :bgoo:r_: o:booo__gr_-
go oro__|o:, :bgoo:r_: o:b_:o:booo b__:.
tvinis romeli nawilia dakavSirebuli umaRles men-
talur funqciebTan? o:go| _gobo| __r_o, _or__-
_|o b_orobo: _:go_go_g __r__g| b:roo:__b|,
roo_go_ |:o ooroo:_ __b__o:| _o|:b_r_::
roboo| or:bo_o_:b |ob:g_o| oo__: (o|-
_oo|, rooro_:: go1_:g_ro :b |o_booo |o-
b:g_o), b__goooo ooor:o_o| _ob_rogo, _:
:|o_o:_o_o| (_:gJor_o|) _oroor_:. o:go| _go-
bo| __r_o| b:bogo, roo_go_ _o1o__r oo_or_g
ooor:o_| :_ob_rog_|, oorg_go goo:r__: :b
obo___:, J_o__ _o o| 1ob_o, roog_o_ _oo-
og__|_r robo_| :_ob_rog__b (rooro_::
ob__g_go: _: |o_b:), _: __g_ ogo| o:go| _go-
bo| J_go| bogo, roo_go_ __ro o:_:gor:bo-
1__g :1rogb_o| oro__|| :_ob_rog_|.
82
ra aris lateralizacia da ratom aris ase-
Ti mniSvnelovani? g:__r:go1:_o: _gobo| oro
b:bogo|, oro _oo|__ro| |o__o:go1:_o::. _go-
bo, _::__o| J_o__, o:g_ ob__| g:__r:g-
o1:_o:|. :_:oo:b_o| _r:gg_|oo|ogo|, o:r_b_b:
b:b_g:r|__ro o___g_g_o|ogo| ooroo:_ rog|
o:o:Jo|, bogo o:r_g_b: b:b_g:r|__ro |ogr_o-
|: _: go1_:g_r oro__|_| o:ro:g|. oo_b__:-
g:_ ooo|:, roo :r_g__go __b__o_o _gobo|
_ob_r___g b:bog_o:b:: _:_:gJor__go, _gobo|
|bg:_:|bg: b:bogo _: |o|__o_o _ro:_ o_J:o-
_b _ooog__|_ro o|_oo _o____o| |b:ggo|: _:
J_|r_g_o|ogo|, rooro_::, _oobg: _: :_o|
_ob|_r_or_:.
piaJes kognituri ganviTarebis
Teoria
ra axdens yvelaze Zlier gavlenas kognitur gan-
viTarebaze? oo:_| _obo__ro :bgoo:r_o| o_o-
ro: _:__ob__go: oo g:r:__1_, roo :_:oo:b-
_o |:o_:ro| J__bo:| __ogo_b _: _o_b:|
|:b_o:b, :_:oo:b_o:b _: o___o:b oor_:ooro
:oo__og_o| o_Jg_ooo :__o_r:_ :_:go__b.
ooobo__:, |:_oo:bo:, |o_o:g_ro :r_:_ob:
_: bob:|boroo| |:goro_: _ _g_g:__ro _r-
o:_, :1rogb_o| oro__||: _: _o_bo| :bgoo:-
r_:1_ :b__b| :gg_b:|. :o 1_:gg_bo| o:|_b:_
:1rogb_o| oro__|o _: _o_b: :1rogb_o| or-
:bo1_:Jo ooo_ob:r_ _ggog__o| (|__o_o| :b-
goo:r_:), :_:o_:_oo| o:o Joro| :|ooogo:_oo|
_:o:__ooo oro__|_o | (:r|__g |__o_Jo :_r-
oo:b_:) _: :_ooo_:_oo| (:r|__go |__o_o| _g-
gog_:) 1oo goo:r__:.
ra aris sqema? |__o_o :1rogb_o| |::1o |:o-
J_b_go go__| b:roo:__b|. |__o_o :ro|
_o___o| :b :1rogb_o| or:bo1__go |o|__-
o_o, roog_o_ bg_b| |:o_:roJo :r|__go |:-
b_o|: _: oogg_b_o| _|o_o__ro :oob:_go|
J_|:og_go:| g:og_g|. |__o_o J_|:ogo: o:-
go:b o:_:r: _: |o__o_o__ro (b_go| b:go__:,
o:ro__ob__o| :__o:), :b o:go:b _o_o _: __ro
1o:_o (__bo _:g:_Jo r__o| :oo__b_:) o_o|.
:_:oo:b_o :r_oo| |:__o:ro |__o_o| :1r_oo:
_: or:bo1_oo oo_r_o:b.
bavSvebSi sensomotorulidan formalur operaciul
azrovnebaze gadasvlisas ra ZiriTadi cvlilebebi
xdeba? oo:_| oo:bb_:, roo :b:g:1r_: :_:oo-
:b_o :bgoo:r_o| oob __:o| :_o:b: |_b|ooo-
_or_go, or_oo_r:_o_go, _ob_r___g-oo_r:_o-
_go _: _oro:g_r oo_r:_o_go. |_b|ooo_or_g
__:o1_, bgog_o |:o_:ro| |:__o:ro J_rob__-
oo: _: oo_or_go _o____oo o_gg_g_b. o|obo
|:b_o| o__oogoo| _: oo1:booo:ro_go :__ogo-
o| _:__g_:1_ o_J:o_b. or_oo_r:_o_g __:o1_
|ooog_ro :1rogb_: _: goo__ro oo_r:_o_o
ob__:. _ob_r___go oo_r:_o_o| __:o1_, :gJ-
g_| r_:g_r |o__:_o_1_ goo__r:_ :1rogb_:
_: _ob|_rg:_oo|, J____g:_oo|, _g:|o_o_:_oo|
_: |_ro:_oo| __oob|_ror_: J__ogo:o. ooo-
o_1_r-______o_ro o|__goo|, or:g:go _gg:-
_o| _oor_ob:_o: _: |bg: |:o_:ro_o| b:roo_-
_bo| J_|:og_go:, _oro:g_ro oo_r:_o_o|
__:oo|ogo| _:o:b:|o:o__go _:__or_o:.
rogor ganmartavs neopiaJeseuli da informaciis
gadamuSavebasTan dakavSirebuli Sexedulebebi droTa
ganmavlobaSi bavSvebis azrovnebaSi mimdinare cv-
lilebebs? ob_oro:_oo| :_:o_J:g_o| o_oro_o,
ooroo:_ :___b_| __r:___:1_, o_b|o_r_o| J_|-
:og_go_1_, |b:ggo| |_r:__o_1_ _: |bg:
ob_oro:_oo| :_:o_J:g_o| _b:r_1_ :__o__b,
ooo| :|:b|b_g:_ roor :goo:r__b b_|_| _:
|_r:__o_| :gJg_o |:o_:ro| J_o__b_o|: _:
orog_o:o: :_:gro|ogo|. b_ooo:_|__go oo_-
oo: :___b_| :|_g_ __r:___:1_, o_b|o_r_:1_,
|_r:__o_|: _: |bg:_:|bg: |__roJo :1rogb_o|
:bgoo:r_:1_ :__o_|, rooro_ :ro|, o::go-
o:_, ro_bg_o _: |ogr_ooo _:gJor_o.
ra aris piaJes Teoriis zogierTi naklovaneba?
oo:_| o_oroo| _ro_o_o| |::b| b:roo:__b|
o| :r_oo_:, roo :gJg_o| _: __ro|_o| :1-
rogb_: bJor:_ obg:ro:b__go |:__b_r_o| _ob-
____o:| :r J__|::o_:, :r_: :oo|:, :_oobb_:,
roo oo:_o :gJg_o| _obo__ro J_|:og_go_o
|:o:b:_o_ g_r J_:_:|:. :g__rb:_o_go :b|b:
:_og_oo _o_ oboJgb_go:| oo|b:gg__o| ob-
_oro:_oo| :_:o_J:g_o| _b:r_o| :bgoo:r_:|
_: o:|b:gg_g_o| oo_r :gJg_o| :bgoo:r_:Jo
_:bo:r_o| :1r_:| :bog_|. _o__g _roo _:_-
_oro, r:o:_ oo:_| b:Jrooo| _ro_o_: :ooobgo:,
:ro| o|, roo o:b :gJgo| :bgoo:r_:Jo __g-
__r_go _:__oro :r :oog:go|bob:.
vigotskis sociokulturuli
perspeqtiva
vigotskis mixedviT kognitur ganviTarebaze ra ax-
dens yvelaze Zlier gavlenas? goo_|_o| oo:b-
b_:, roo :_:oo:bo| _o____o o:oo __g__ro|
83
grogJo _b_: o_b:| :bbog_go. oo oggo_:, roo
bg_bo |o__o_o__ro o_b_:g_ro |_r____r_o _:
oro__|_o :ooo_:gb__: |bg_o:b ob__r:__o-
:Jo, |bor__ _| __g__r_go |:J_:g__o, :b-
|:__or_oo _o _bo| (o___g_g_o|) |:J_:g__o,
:bgoo:r_o| ooroo:_ _:__or_| b:roo:__b_-
b_b, _:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob: |bor__ o| o_-
roo_o:, ro__|:_ |b:gg: _: :bgoo:r_: J_|:-
og__go:.
ra aris fsiqologiuri saSualebebi (iaraRebi) da
ratom aris isini mniSvnelovani? |ob:g_o|: _:
|ooogo_o| |o|__o_o (rooro_:: ro_bg_o _:
o:o_o:_o__ro |o|__o_o, _o__o _: _b:), roo-
g_o_ |b:gg:| _: _obo__r :bgoo:r_:| _b-
o:r_:, _|o_ogoo_r |:J_:g__| b:roo:__b|
o|obo _ggo:b :1rogb_o| oro__|| :1rogb_o|
_oroor_oo _: oor_oo. :o |:J_:g__o|
_o___|o: :gJg| __ro|o|:b _oro:g_ro _:
:r:_oro:g_ro ob__r:__oo| _: |b:gg_o| 1oo
:_:___o:.
ganmarteT, rogor gadaizrdeba interfsiqologiuri
ganviTareba intrafsiqologiur ganviTarebaSi. __-
ro o:_:go o_b_:g_ro oro__|_o :_:oo:b_Jo
oorg_g:_ o:Job bb__:, ro__|:_ o|obo o:b:J_oo_-
o___oo oro__|_Jo :ro:b b:ro_go. __ro|_o:b
:b __ro bogo_r o:b:_og_o:b _roo_rooo|:|,
:gJg_o :1r_o| _: _ob____o_o:b _:_:gJor_-
_go J_b___g__o| :_gg:| :bor_o_g__b. :gJ-
go :o o:b:J__obogo o___o| ob__rb:go1:_o:| :b-
__b|. :oro:_, :gJg_o| _o_b:, :1r_o (o___o),
_:oo_o___g__o _: _or__g__o goo:r__:
,ooogo|_o|" 1oo, _o___o| _: :1rogb_o| 1_o
o:oo __g__roo _: o:oo |:1o:_o_o| __ro
bogo_r b_gr_o:b _roo_roooo :ro| :booro-
__go.
ra gansxvavebaa piaJesa da vigotskis avtonomiur
metyvelebaSi da ganviTarebaSi mis rolTan dakav-
Sirebul perspeqtivebs Soris? goo_|_o| |o_oo-
__g__r_go J_b___g__o :o__o__|, roo _o-
bo__ro :bgoo:r_: |o_o:g_r ob__r:__o:|: _:
_bo| :bgoo:r_:1_: _:oo_o___go. goo_|_o|
o::goo:_ oo_:g| :gJg_o| |:__o:ro o:go|__b
ooo:ro_go g:o:r:_o| :_b_r:. oo|o :1roo, :gJ-
g_o :g_obooo_r o___g_g_:| :1rogb_o| |:b-
_goo_g:b_go_, oobo_orobo|: _: orog_oo|
:_:gro|ogo| ooo:ro:g_b, o:Job, ro__|:_ oo:_
oggo_:, roo __roo o___g_g_: :gJgo| _o__b-
_ro1oo| o:boJb__go o_o. oo:_|o:b J__:r_oo,
goo_|_o :gJg_o| |b:gg:Jo __ro|_o| _: __ro
_b:ro:bo o:b:_og_o| rog| __ro _o_ oboJgb-
_go:| :bog__:. __ro|o| _:bo:r_: _1r_bg_-
g_o_| :_r__g ob:r_:g_r:|, |:b:o :gJg_o oo-
o:g:gJo :oo_:bo| _:oo__o__g:_ :oob|bo|ogo|
|:goro :_:| :_:go__b.
ra aris moswavlis uaxloesi ganviTarebis zona?
:bgoo:r_o| _og_g oo__o_g ooo_b_Jo :r|_o|
:oo_:b_o, roo_go: :_:gr:| o|obo :b_rb__b _:
:ro| o|_oo :oo_:b_o, roo_go: :_:gr: :gJgo|
o:g_| :__o:__:. _:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob:
:ro| _:1:, ro__|:_ :gJg| :oo_:bo| :_:gr: _:-
oo__o__g:_ :r J__ogo:, o:r:o __ro|o| :b
__ro bob b:|_go o:b:_ogo| _:bo:r_o| J_oob-
g_g:Jo J_og_|.
ra aris vigotskis Teoriis naklovanebebi? goo_|_oo
_obo__r :bgoo:r_:Jo |o_o:g_r ob__r:__o:|,
J_|:ogo:, 1__o__o oboJgb_go: oo:bog: :gJ-
g_o _:oo__o__g:_ o:go:b obor ob_oro:_o:|
___g_o:b. :r_og_, :ooo_ob:r_ oo _:__o_:b,
roo goo_|_o o:go:b :b:g:1r_: :r_:o_g:g:,
o:b o:go|o o_oro_o| :bgr_o: _: _:o_J:g_:
g_r J_ogo. goo_|_o| b:Jroo_o oo|o: |____b-
__o: _: |bg: o_gg_g:r_o: :b:gr__|.
sociokulturuli Teoria b:1| _|g:o| :gJg_|:
_: |:1o:_o_o| __ro o_o_b_ b_gr_| Joro|
_ooo_r:_o_go _o:goo| :bgoo:r_o| rog|.
:gJg_o |:1o:_o_o| __g__r:| |bor__ (:1ro-
gb_oo _: ___goo) :og:ro _roo_roo_o| |:J_-
:g_oo ___g_o:b.
TanaSemoqmedebis procesi _ |o_o:g_ro oro__|o,
roo_gJo b:ro_go :_:oo:b_o_ _roo_roo_b _:
o|__go_b (ooroo:_:_ g_r:g_r:_) _b_o| J_|-
:_ob_g:_ :b orog_oo| :_:|:gr_g:_. |:ogoo
J___| _og_go oob:bog_ o1o:r_|.
kulturuli saSualebebi _ o:__ro:g_ro ob|_r_-
o_b__o (o:. _oooo___ro) _: |ooogoo: |o|__-
o_o (ro_bg_o, _b:), roog_o_ |:J_:g_:| :og_g|
:_:oo:b_|, _::o_:rob _oo_bo_:_o: |:1o:_o_-
:Jo, o:1rogbob, :_:gr:b orog_o_o, J__ob:b
_o_bo| :b:go |o|__o_o.
avtonomiuri egocentruli metyveleba _ :gJg_o|
|:__o:r o:go:b g:o:r:_o, r:_ o:oo :1rogb_o|:
_: oo_o___o| o:b:o__go:. |:ogoo_, :og:ro
g_r:go1:_o: b__: ob__rb:go1__go, roor_
Job::bo |:_:ro.
uaxloesi ganviTarebis zona _ _:1:, ro__|:_ :g-
Jgo :b_rb_| :oo_:bo| _:__g_:| oo|ogo| J_|-
::oo|o _:bo:r_o| :_oob_bo| J_o__.
xaraCoebi - _:bo:r_: _:|b:gg:|: _: orog_-
84
oo| :_:gr:Jo. _| J_oog_: o_o| ooo, _:r-
b:bo, orog_oo| |:__b_r_:_ _:Jg:, o::gooo|
oo_g:b: :b r:oo_ |bg:, r:_ :1r_o| oo|b:ggo|
_:oo__o__go:|.
piaJes da vigotskis Teoriebis
gamoyeneba maswavleblebisTvis
ras warmoadgens hantis mier aRwerili `SeTavsebis
problema~? ,J_o:g|_o| orog_oo|" oob__goo oo-
|b:gg__o|ogo| |:o_J:o :r _b_: o_o| oo__b:_
o:r_ogo, roo oo|:b__bo :b__|, _: g_r:_o|
J_oobg_g:Jo oo :r _b_: b:oorb_| |b:gg:|. :b-
_o| oob__goo, 1r_o| b:__1_o| oo1boo _bob:|-
boroo| :g:b|or_: _o_o |o_robogoo _b_:
oob__|. |o__:_o_|, roog_|:_ J___oo:o__ oo-
g_:g:ro, _bob:|boroo| J_|::oo|o _obo| J__ob:
(b:oo_:go_:) J__ogo:o.
ras warmoadgens aqtiuri swavla? ratom eTanxmeba
piaJes kognituri ganviTarebis Teoria aqtiur swav-
las? oo:_| __b_:o_b__ro oob_: o_oo:r_o_:
oo:Jo, roo ob_ogo__o_o |:__o:r :_:| ageben,
|b:gg: _ob|_r___o_go oro__|o:. _obo__ro
:bgoo:r_o| _g_g: _ob_1_ oo|b:gg__| ob_or-
o:_oo| |:__o:r |__o_Jo b:r_go| J_|:og_go:
_b_: _ob__o. :oo|ogo| o:o ob_oro:_o:1_ 1_-
oo_o___: _b_: oo:b_obob. _| :__o_ro :oo_-
_og_:, |_ogo| _g_g:1_ :_r__g _g:|_Jo_ _o
_b_: ooo_:g__| roor_ |:b_o| _o1o__r, o|_
:1r_o| o_b_:g_r o:boo_go:_o:|:_. ooroo:_o
b_|o| oob__goo, oo|b:gg__o: __r _b_: ooo_o-
__ob, oo:b_obob o:boo_gor_: _: _:_gorg_:,
_: __g_ J_o__ o|:_rob _:J:b __r__g1_ :_-
ooo_:bob |:__o:ro :oo__og_:. _ob_r___go
:oo__og_: :1rogb_:| b__go o:|:goo _1r_b-
g_g_o_|. oo|b:gg__o |bg_o:b _roo_rooo|:|,
:1rogb_o| _b:r_| o__b__b, |ob_:g_b _: 1o
J_oobg_g:Jo _ggo:b _o___.
ra aris swavlebis xelSewyoba da ra rols Ta-
maSobs xaraCoebi? ,|_:_og_obo" |b:ggo|ogo|
b_gJ_b_o: :b 1:o_gg_go oob:bog_o: _g:|Jo
ooo_:g| ob_oro:_oo| oo__o:|, _:rb:b|, J_b|_b_-
:|, |:o:b:_o _ro| _: |:goro r:o__booo b:-
__1_:|, _: __g_ J_o__ o:b_:o:booo oo|b:gg_-
_o|ogo| _:oo__o__g:_ o_J:oo| o__o _: o__o
|:J_:g_o| oo__o:|. o:|b:gg_g_| |b:ggo| _:b-
o:r_: |:|b:ggo o:|:go| :b :oo_:b_o| oo|b:g-
g__o| ooo_ob:r_ _obo|ogo| oor_oo, _b:r_o|
:b :1r_o| o:booo__groo| __oob|_r:_ooo, oo-
|b:gg__o:b _ro:_ ro_go :oo_:b_o| b:o_-
b:o_ :ggoo, :oo_:bo| b:bogo| :oob|boo, |:-
_ob_rogo| b:_:r_oo _: :bggogo o:|:go|
:_:o_or_oo :b __r:___o| :_:_:bo|ogo|
|:goro _oobg_o| _:|ooo.
swavlis xelSewyoba _ |_r:__o_go _:bo:r_:
|b:ggo| |:b_o| |:__b_r_1_, roo_go_ o:b_:o:b
o_or__: oo|b:gg__o| _:oo__o__goo| 1r-
_:|o:b _ro:_.
codnis fondebi _ _o_b:, roo_g|:_ _go_b o_:-
b_o, o_oo: b_gr_o |bg:_:|bg: |:_oo:boo| |__r-
oJo, |:bgJo, r_goo_r _bogr_:Jo _:, roo_go_
J_oog_: |:__ogg:_ _:__o| |b:gg_:|.
metyvelebis ganviTareba
raSi mdgomareobs adamianTa midrekileba metyve-
lebis ganviTarebisadmi? ra rols TamaSobs swav-
la? :gJg_o o___g_g_:| :goo:r__b |bg: _o-
bo__r _b:r_1_ _:_r_booo, oo__g_o| oo_o|:
_: b_|_o| b:oo_:go_oo :__o_r:_ __ogo_b,
:ooo_:bob :1ro ooo_:b, r:_ _|ooo. :o oro-
__|Jo o:b_:_ogogo: __b__b_o_o: _: b_|_o:,
J_|:ogo:, oo__g_o| :__oo| oo_: J_1___o|.
b:b:go|_: _: J_|bor_: :gJg_| o___g_g_o|
o:ro__g :oo__b_:Jo _bo:r_:, o:r:o :gJgo|
:1rogb_o| oro__|_o o:go:b oboJgb_gog:bo:.
ra aris pragmatika da metalingvisturi cnobiereba?
or:o:_o_: b:roo:__b| o___g_g_o| :oo__b_o|
_boo_r_: _ ro_o|, |:_, roor _: go|o:b go|:_-
roo. o__:gobgo|__ro _o_b: ob__: 5 :b 6 bgo-
_:b _: o1r__: _bogr_o| o:boog1_.
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
PRAXIS II
TM
_o_ __r:___:| _ooo| o_g_bo oo _o_-
bo| J__:|_:|, roo_go_ :_:oo:bo| :bgo:r_:|: _: oo|
|b:gg_:|o:b _:gJor| _b_:. _g_ooo oo_:bogo: :oo__o-
go o:|b:gg_g_o| o:|_b_o ,o:|b:gg_go| __o_rJo"
oo_:bog J_oobg_g:|o:b (|o__:_o:|o:b) _:_:gJor_oo,
__roo_, o_ r: |:boo J_:|b:ggo_oo o_g_b| oo|b:gg__|
o|_o :|_r:___g _b_:|, rooro_:: ,|ooogo". _g_g:
J_oobg_g:Jo, __|o_r_o o:|b:gg_g_o _obo__ro :bgoo:-
r_o| _: o___g_g_o| :bgoo:r_o| o_oro_o_:b :___g
_ob____o_| __|ogo_o__r:_ :b ooogo_o__r:_ o__b__b.
:o o_oro_o| _o_b: |b:gg_o| |_r:__o_o| _:_o:|:
_: :bbor_o_g_:Jo b::__:o. o|obo o_g_bo oo|b:gg__-
o| :bgoo:r_o| _obo| J_|:__ro o_b_:, _: J_|b:ggo|
oro__|Jo b:roo_obogo orog_o_o| :_:|: _: :b|b:Jo_
_:_bo:r_:o.
ras moimoqmedeben?
am qveTavSi gaecnobiT gamocdili maswavleblebis is-
eTi abstraqtuli koncefciis swavlebis meTodebs, ro-
goricaa `simbolo~.
linda glisoni da siu midltoni
me-5 klasis maswavleblebi
wmida jeimsis saepiskoposo dRis skola,
baton-ruJi, luiziana.
:_g_oogo| _:b__:o__, oo|b:gg__| g__|o_obJo |o-
__g: |ooogo1oo| (ooro |ooogo) oboJgb_goo| oooo_:|
gobog_o: ,r:| boJb:g| :b _o__g r: _:_gorogoo J_oog_-
: oo|o :oo__b_:". J_o__ |:|b:ggo oror:oo_:b |oo-
ogo1oo:b _:_:gJor__g o::goo_| oogo_:b_o o|_, roo
o:o |ooogo_o| _: |ooogo1oo| _og_g__o_r _bogr_-
:|o:b _:_:gJor_: oo_b_ob:o. o::goo:_: (|:1o:_o |:-
b_o, :o_ro_o| o|_oro:): :o_ro_o| _roJ: _|ogogo| b:g_-
ro:. o:J r:_oo g:bog_o o:| :|_o oboJgb_go:|? :_g_oo|
_ro| r:_oo g__oo _: oo_go __r:___: r:_oo:: oo|__b
ooo:ro_go? r:| :b:|:bo_r_|? (obgo|_ro, go__r:__-
r:-o:g_o _: 1_:or_o): r:| :b:|:bo_r_| o_go? gooo?
_bg:ro? (b_gogb_:): r: __roo :oogb:_:go 1:_b_go|
oJg_bo_r ___|? oro__:|? |o__o_| _: oro__:|? :b-
g:roo_o o:o_o:_o__ro, |:o__bo_ro, o_|o_:g_ro |oo-
ogo_oo _: oo|b:gg__| oo _ob_o__ oogo_g:b_o, ro__-
|:_ o::goo_o| oo_:b:| o:g:_ J_og__b_b (o::goo:_
|ooogo, roogoo:_ J_oog_: :r_:___o| :oob:_g:).
J_o__, o:o oo_r oo_:bogo |ooogo1oo| o::goo_| b:-
g__oob:g_o, roog_o_ o_ b:gob_r_. oo|b:gg__o| oob:b-
og_o: _: o::goo_o| ooo:ro :oob:__go _bo_1o:1oo
|:J_:g_:| ooo__o|, :bg|:1_groo, :gJg_o o:|:go| J_|-
b:ggo|ogo| o1:_ :ro:b o_ :r:.
doqtor nensi Sihan-melzak
xelovnebis da musikis maswavlebeli
snag harboris Temis skola, kvinsi, masaCusetsi.
o:_:r: :gJg_|:_ _o |ooogo_o| _bo: J__ogo:o,
o_ __r |ooogo| g:bg_b_o _: :bo:r__:| J_o__ oog:_-
og_o. r:o__b__r:_ _b_: o_bg_b_ob: oo1_ _:b:__go
o__:obo o| :gJg_Jo _og_gogo| _ro o:|_b| obg_g_::
,|___ boJ:bo". :gJg_o |ooogo_| _bo_b, o:r:o o:|-
b:gg__go: |ooogo_o:b _:_:gJor__go o:|:go| :b|b:
o:oo _ob_r___go _o_bo_:b _b_: _:ob_o| _: :|_r:___g
_b__1_ o:b_:o:booo :_:go__|. :r_: :oo|: :gJg_o|
_og_g__o_r _bogr_:Jo _:or:go |ooogo :r|_o|,
roogoo:_ :b|bo| _:b__:: J_|:og__go. |:1:o boJb_o|
_oro_|, :b:bo| :|o_|, _: ro_bg_| oorg_g_g:|_go
:gJg_o_ _o _bo_b, o:r:o o:o _:boJb_g_:| (ooo:r-
o_g_:, _r_o, r:o__bo:) _roo: :bo:ggo:Jo :_-
boo_r__b. ro__|:_ :gJg_o :o _g_g:|ogo| b:_bo |oo-
ogo_1_ |:_ro_b, o|obo :_o_g:o_b, roo _g_g: :_:oo:bo
:o boJb_| oo oboJgb_go:| :bog_|, r:|:_ o:g:_ o|obo.
valeria a. Cilqout
me-5-6 klasis maswavlebeli
glenmaunT skola, baltimori, marilendi.
|ooogo1oo| _ob_r___go o::goo_o oo|b:gg__o|
|:o_:ro_:b _b_: b:oogo__|. __b:Jo :bo:g|__go boJb_-
o, :b|:__or_oo b:b:_o _: :r: b:rb_ro:bo, J_|:boJb:go
o::goo_o:. oo_b__:g:_ :o _ob_r___go |ooogo_o|:,
o|obo oo_1o:Jo :oo__b__go |ooogo1oo| o::goo| :r
b:roo:__b|. _b_: oob__| _ob_r___go| :|_r:___g-
o:b _:_:gJor_:. :_boJb_go| _ro-_roo |:J_:g_: |:b-
:go|o g__|_o:. :|_oo g__|_o oo|b:gg__Jo oo|o_b:|:
_: _oobg:| oo_ogor_:| :b__b_b, bogo o:oJo _roo |:-
bo| |bg: oboJgb_gooo :oo__b_o| o::goo_o or:gg:_
ooooog_:. o|:g|o |_r:__o: _:b__oo _g:|_Jo_ J_o-
og_: :oogo__boo, r:o: :gJg_| |ooogo1oo| J_o_g_go
g__|_o| :r|_o: _r:go_ :g:_boo.
karen boiarski
me-5 klasis maswavlebeli
uolter blekis dawyebiTi skola,
haistouni, niu jersi.
_gro r:oo| o_o: J_googo: oo|b:gg__o| :1rogb_-
:|o:b _:_:gJor_oo obogo_ o:oo r_:__o_o| ob__ro-
r__or_o| |:__og_g1_. oo|b:gg__o| r_:__o_o| :b|bo|
_o_b: o|_oog_ oboJgb_gog:bo:, roor_ _g_g: |bg: J_-
_:|_o| |:J_:g_:, roo_g|:_ o_g_b ooo:ro_o. :o J_o-
obg_g:Jo, :J_:r::, roo oo|b:gg__o |ooogo1oo| _b_:o
_::bo:. o:go:b _gro o_b_o__g:|_go oo|b:ggo|ogo| _|
|:_o:o_ ro_go :|:_o o_o:: _: oo| :b|b:| b_g-b_g:
_b_: oog_:bgog__o. :o o_oo|:_oo _ro-_roo oo_oo:
:gJg_o|ogo| b:_boo (o:__ob:g_o| o_ro|__ro :r__o,
b:o_o| boJ:bo) |ooogo_o| bg_b_::. oo|b:gg__o: _b_:
J_ogob oooo__go |ooogo| oboJgb_goo| :b|b:. J_o_-
oo _b_: o|:_roo, o_ r:_oo :bog__b _oor:__|o:|
ob:roo_g_o :r: |o__g_|, :r:o__ |ooogo_|. :r_:
:oo|:, o_g_b J_oogo:o oo|b:gg__| o|_oo J__:r__o|
:b|b: |obogoo, |:_:_ :oo__b__go: |o__g_o o|:g|o
:b roor_. o::goo:_, |o_ _g:gogogoo g:o:1o: (|o_
g:o:1o:, roor_ _g:gogo). o:|b:gg__go: oo|b:gg__|
_b_: :_b|b:|, roo ob_r:go |o_| :r_bo:| |ooog_r:_
_g:gog| :_:r_|.
85
86
Tavi
3
pirovnuli, socialuri
da emociuri ganviTareba
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
fizikuri ganviTareba
|_og:o__go bg_o
_:b__ooo |_og:
oo1:r_o:
_gobo _: oo1:r_o| :bgoo:r_:
eriqsoni: individualuri
ganviTarebis stadiebi
|_og:o__go bg_o: b_o:,
_:oo__o__go: _: obo_o:_og:
_:b__ooo _: |::1o |_ogo| bg_o:
|o__oo_ _: :r:|r_g_:|og_b_:
oo1:r_o:: o__b_oo| oo_:
bronfenbreneri: ganviTarebis
socialuri konteqsti
o_:bo
o:b:_og_o
1: _og_g oo|b:gg_o__:
o:r_oo: _: _b:rJ_1____go
:gJg_o
o:|b:gg_g_o
me-koncefcia: sakuTari Tavis
Secnoba
o_-_ob____o: _: ogooJ__:|_:
|:|_ogo _bogr_: _:
ogooJ__:|_:
mravalgvaroba da identoba
or:g:gg:ro: _: o_-| :__o:
_obo__ro _: r:|orogo o__b_o:
emociuri da moraluri ganviTareba
_oo_o_ro _ooo___b_o:
ob_o| o_oro: _: :b1r:bg:
1b_orogo :bgoo:r_:
oor:g_ro o|__go:, |o_o:g_ro
J_o:bo__o _: oor:_o :rb_g:bo
or:g:g__rogb_: o|__go:Jo
oor:g_ro ___g:
o:_gooo:
mravalferovneba da msgavseba
pirovnul/socialur ganviTarebaSi
or:g:g__rogb_:
o|:g|__o
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
87
rogor moiqceodiT?
:|_ogo :b:og_: :r _go|boo| obogo_ oo-
1:r_o| J_o__b_oo :bgoo:r_:|. |_ogo| o_-
roo_o| :b|_b_o|:| oorg_g roJo, r: g:b|_b__:,
o_ oo___g :_:__oo_r _o_b:, o_ oo o_roo_Jo
:b__ogo robo_o, JoJo _: o_or_o? :o o:gJo
bg_b :g:rb_go oorogb_g, |o_o:g_r _: _oo_o_r
:bgoo:r_:|.
oorg_g __:o1_ :bgobog:go :bgoo:r_o| oo-
roo:_ :|o____| _ |__|orogo ooobo__o| _ro|
ooo_ob:r_ _o1o__r _ggog__|, J_o__ _o _ro_
_ro_|obo|: (Erik Erikson) _: _ro rob__br_b_ro|
(Urie Bronfenbrenner) or:ggo|ooo_g_g o_oro_| oo-
rogb_go _: |o_o:g_ro :bgoo:r_o| J_|b:ggo|
J_|:b_. :|_g_ go|:_r_o |:o _oo:gr_| _:_-
_or1_, roo_go_ :gJgo: oorogb_g _: |o_o:g_r
:bgoo:r_:1_ __o__| :gg_b:| :b__b|: o_:b1_,
o:b:_og_|: _: o:|b:gg_g_1_. o:b:o__rog_
o_:bo: _gro _ggog_: :ooo:r: _: _| o:|-
b:gg_go| rog1__ :b__b| :gg_b:|. go|:_r_o
:|_g_ ooo| J_|:b_, roor oog_og:ro |:__o:ro
o:go| :_:o__ o_-_ob____oo|: _: o__b_oo|
|:J_:g_oo, r:_ ooo_:g| _obo__r _: |__|orog
o__b_o:|:_. ogo| _o J_g_b_oo _oo_o_r _:
oor:g_r :bgoo:r_:|: r: _:__or_o :b|:1-
_gr:g| bg_b| J_b___g_:| oor:go| J_|:b_ _:
roor :oo_o_J:gob o:|b:gg_g_o: oo1:r_-
_| |:o:rogo:boo|, _roo_roo:b:oJroogoo|:
_: ogooJ__:|_o| robo:? :o o:go| _:|:|r_g|,
J_og_o o:|_bo :|__o J_o__ _oobg_|:
r: :gg_b:| :b__b| _o1o__ro :bgoo:r_:
:r_:__bo| :|:_Jo o_o_o oo1:r_o| oorogb_g
_: |o_o:g_r 1r_:1_?
_|o_o|o_o:g_ro :bgoo:r_o| r: |:__b_r_|
:oo_o_| _ro_|obo _: r: _:|_gbo| :oo_:b:
J_oog_: oo|o _ob____oo_:b?
roor :_b_r| rob__br_b_ro :bgoo:r_:1_
oo_o__ |o_o:g_r |o|__o_|?
r: rog| :|r_g_| oo|b:gg_o: _bogr_:Jo
o:b:_og_o _: |:o_oro br_?
r: _b_: ::__oob o:|b:gg_g_o: |_og:Jo
:r_|oo|: _: b_goboo| :_oo|:_bgr_g:_?
r: rog| :|r_g_| oo|b:ggo| :bgoo:r_:Jo
o:|b:gg__go:b _roo_roo:?
roor _b_: :|b:ggob o:|b:gg_g_o: oo-
|b:gg__| oo____ro ogooJ__:|_:?
roor goo:r__: _obo__ro o__b__ro:?
r:| b:roo:__b| _og_ro| oor:g_ro :b-
|_o| |:__b_r_o _: r: _:o:__oo _oobg_|
:__| oo|o b:Jrooo?
r: obg_g| _g:|Jo o:_gooo:| (o:. :_:b-
_r:|) _: rooro _b_: o_o| o:|b:gg_go| r_-
:__o:?
s
maswavleblis
Canawerebi
_| :_r__ J_|:obb_go o_o,
o:r:o b_g| J_b| _g:|Jo
|o__:_o: :b|:__or_oo
_:oo::. _.b. ooo_g:r_go:
oob_o: _o_og o_or_| |o_o_bg_ :_ob:r_|.
o:oo :1roo, _:r_o_ogo o_or_o| |o_o:g_ro
_:b:J:_go o| :bg:go, roo :r :_go:o J_|::oo|:_,
:r :ooo__r_o:b ooo1o_g_g:_ :b __r o|_g :r
ob__r_|__o:b og_oo. ,ooo_g:r_go" oob_o,
ooo|:ogo| roo og:g|:bobo o_o| o:oo _oor:__|o:,
_o_og o_or_1_ :gr__g__b gor_| _: :o-
_:gb__b o:o oo_r _ro:_ _o_bo|:| :b_oog |:-
o__ogo__|. ___| J_b o_, roo |___:bo:| (_ro-
_ro _:r_o_og oob:|), _o_og |:___o_|o o_o-
ro|:ogo|, _go|obo|:ogo| _g:b_ogo _g___rob_go
b_rogo oo_b_ro: J__oobgoo, r:_oo o___o_: o| :|_
_|:o:rogo_. ,ooo_g:r_go:" _go|obo: _o _| b_rogo
oo_g |_og:| oo|_o _: |___:bo: :ooo |:|_o_:_
_::o_or:. :o ob_o__b_o| :oo |___:bo: |:oo ___
|_og:Jo :r oo|_g:.
kritikuli azrovneba
r: r_:__o: __b_o_: oooo__go oob:|
|:__o_g1_?
___o_o o_ :r: r:o_| _:b:rb_b oo|b:gg__|?
o_ _obo: o|:g|o |o__:_o: J_b| or:__o_:Jo
_: r: :oo|:g:go ooogo: :o |o__:_oo_:b?
_obo: o_ :r: |___:bo:|: _: _go|obo| o|:g-
|o J_oobg_g: |_og:Jo |b:ggo| o_roo_Jo?
kolaboracia
|:o-oob oo|b:gg_|o:b _ro:_ :oo:o:J_ _ob_-
r___go |o__:_o: _ |___:bo|o:b, _go|obo:b, o:o
o_:b_o:b _:g:o:r:__: (:ooo__b_ rog_ro o:o:-
J_o _: J_|::oo|:_ _g:g_ rog_o).
88
fuzukuri ganviTareba
:gJgo: _or:gg_|oo|:ogo|, :b|:__or_oo :_r__g :|:_Jo, 1r_:
boJb:g|, :b__| _o_o, ogo_ro _: __ro _oor_obor__go. _| o_roo_o
J_oog_: :r_og_ o_o| |:JoJo, _:o:b_g_go, :o:__gg__go.
skolamdeli wlebi
|_og:o__go :|:_o| :gJg_o :b|:__or__g:_ :__o_r_o :ro:b: o:oo
_o_o o_|__g:__ro| oo_or_go _b:r_o |br:_:_ goo:r__: 2-_:b 5 bgo|
:|:_:o__ (ob. _br. 3.!). 2-_:b 4-5 bg:o__ |_og:o__g_o| __bo_o ogo-
_r__:, _o_o_|__:o bob:|boroo| robo:, |oooooo| __b_ro _g_ooo
:_:ob:_gg_|, :|_, roo o:o J__ogo:o |orogo, b__bg:, oroo:, :_o__:.
o__o :gJg| boro:g_ro _o1o__ro oob:__o_o _: o:o:Jo| J_|:og_go:
:_g|, _o1o__r :__ogo:o: _o___|o: _b_rog:_ goo:r__:. _o1o__ro
orog_o_o| o_ob_ :gJg_| _o :o _b:r-bg_g_o| :oo|:o_J:g_g:_ J_o-
og_: |o__o:g_ro g:r_oJ_o _:|gor__o. o_or_bgog:bo :gJg_o|:ogo|,
o|_g_ roor_ _gro oo1:r_o|: _: oo1r_ogo|ogo|, _o1o__ro :__ogo:
ogoo_or__go:. o_o_:, ooo| :oo, roo |_og:o__go :gJg_o bg__g_rog
g_r |:1_gr:g_b, ro_o| _b_: :b_r_b_b, _o1o__r :__ogo_| Joro| J_|-
g_b__o| bob:|b:r _:_og:: |:goro (Darcey & Travers, 2006).
o|_oo _g_o_b_:r_go bg_g_o (o::goo:_, 1obro|, _og_o| J__gr:),
roog_o_ o_or_ ooor:o:o: _oor_ob:_o:| oooobog|, |_og:o__g :|:_-
Jo o:go:b goo:r__: (_br. 3.!). :gJg_| _b_: _ob__o _o_o __b__-
oo, ,o|__:bo" _:b_r_oo: _: o:|__g_oo, _o_o |:b:_:go __r_g_oo,
o|bgogo g_ooo, rogo ooboo: o_ og:|__goboo o_J:oo| |:J_:g_:.
:gJgoo|:| :oo_g_oogo o:r_g_b: :b o:r_b_b: b_go| _oor:__|o: oo_-
go _bogr_: _b:rb_b__: :_:oo:b|. 5 bgo| :gJg_o| _::bgo_oo 0%
:o: o_ oo |:o_J:o| J_|:|r_g_g:_ _oor:__|o:| o:r_g_b: b_g|, !0%
_o o:r_b_b: b_g| :bog_|. o:b:_ og_Jo __ro o__o: _:_o:, go_r_ o-
ob_Jo (Feldman, 2004). ,_:_oo:" _b__o__ro:, :oo_oo b_ ____oo, :oo|
:oo :gJg_o _:|:_oo.
dawyebiTi skola
_:b__ooo |_ogo| oo|b:gg__o| _or:gg_|o: _o1o__r:_ __g_ |:_-
o:o_ _:r:_:: :bgoo:r__go. o|obo :o _roo|:ogo| __ro o:_g_o
_: ogo_r_o :ro:b _: ___o J__ogo:o |oor_o| |bg:_:|bg: |:b_o_|:
_: o:o:J_Jo b:_roob. o_o_:, :|:og:go|bob__go: o|o_, roo :gJgo
J_oog_: bg__g_rogo:b J__:r_oo _gr:_ _o_:_ :b o:_:r:_ :ooo_-
_r_o__|, o:r:o |r_go:_ _:boro_go o_o|. :o :|:_o| :gJg_| :b|:-
__or_oo :_go :o:bgog__go __r:___: _o1o__r :b|bg:g_:1_ _:
:r_ _:__o:booo :ooorb_go:b, :oo_oo bJor:_ ooo:ro:g_b o:b:_og_|
:|_: ,J_b o:go:b o:_:r: b:r, ooo|:ogo|, roo o_-5 _g:|Jo o_o, r:o_ ___o
boo :r gor|?" :b ooro_oo _ ,r:_oo b:r :|_oo o|__:bo?"
_:b__ooo |_ogo| o_roo_Jo oob_o |b__go| og_o| 1ooo| :b
__ro _o__o :ro:b. !!-_:b _: !4 bg:o__ oob_o __ro o:_g_o_
:ro:b _: __ro o__|:_ obobo:b (Cook & Cook, 2005). _| _:__oro oob_|
:r_g__g _oor:__|o:| :bog_| _o1o__r :__ogo:Jo. o_o_:, 1oo o:o-
:bo _o1o__ro _oor:__|oo| :oo o:g| _b_rb_g:_ robo|.
daukavSireT
PRAXIS II
TM
-s da ganavrceT
pirovnebis ganviTareba (I, A2).
:b|_boo, roor oo_o___|
oo1:r_o| _roo roo_goo_
|__ro| :bgoo:r_:
(o:. _o1o__ro,
_oo_o_ro) |bg: |__ro_o|
:bgoo:r_:1_.
89
mozardoba
:_:oo:bo| |__|orogo ooobo__: pubertatul o_roo_Jo ob__:. _|
_ggog_:o: oo_go _:ggo:, roo_go_ |b__go| _g_g: b:bog| ooo_:g|,
:gJg_| Joro| |__|orogo :b|bg:g__o __r _o__g :_r__g :|:_Jo J_-
oobb_g:, r:_ :_r__g :r_:__bo| :|:_Jo __ro o_:_oo_ ob_b| o:g|. o-
g_o:b J__:r_oo oob_Jo :r_:__bo| :|:_o bg__g_rog oro bgoo
:_r_ _ !0-!! bgo_:b ob__: _: :bgoo:r_o| _o:_g_| b_r_og| !6-!7
bgo| :|:_Jo :_b_g|. og_o| _or:gg_|o: !8 bg:o__ :b:roo| 1r_:|,
|:_roo_ _o og_o_ _: oob_o_ 25 bg:o__ o1r__o:b. :o_ro__go o-
ob_o| 80%-| o_b|_r_:g_ro _o_go !!-!4 bgo_:b _b__:o. oo1:r__Jo
:r_g__g _:o:_go:| _obo| o| _:__o, roo _o1o__ro _: |__|orogo
ooobo__: bob _|br_| o:o _|o_ogoo_r _: _ob:b|_r o1:o:| J__ob:b
o_:bo _: o_ogoob Jgog_o.
o__r_:_o_g o_roo_Jo ooo_ob:r_ _ggog__o oboJgb_gog:b :gg_-
b:| :b__b| oo1:r_o| oorogb_go o__b_oo| b:oo_:go_:1_. _|o_ogo-
_o :_r_ _: oogo:b_oo ooobo___g oo1:r__| Joro| :r|__go
|o_o:g_ro, :_:__oo_ro _: _oo_o_ro :b|bg:g__oo :b|:__or_oo _:-
ob__r_|_b_b. :_r__go ooobo__: og_| :r_g__g _oor:__|o:| :bog_|
_ o:_:go, ob:r_go:bo |b__go __:g_ro o:o:_:_o| __g__r_g |__r_o-
_oo| J__|::o_:, :_r_ ooobo___g _o:bgog_| |:1o:_o_:Jo o:_:go
|o_o:g_ro |_:__|o| oooog_o| o__o J:b|o :_go. roor_ b_|o, o|obo
ooo_g:r_g_o _: go__r_o b__o:b. o_o_:, :o:|o:b:g_, oo_r__ogbo
:ro:b b_|roo| _:r_g_go|__b _: _| _:o:b:|o:o__go: roor_ o_or-
_:bo:bo, :|_g_ :_ro:o_ro__go _: o__|o__g-:o_ro__go _o:bgog_o|:ogo|
(Cota-Robles, Neiss, & Rowe, 2002). go:b ooobo___g og_| J_oog_: _o_o
|oob_g__o| :_:g:bg: oo_booo. o_o_:, :oo_gg_g_o _b:__o_|, roo
go:b ooobo___go og_o _r_:_o_gooo, _og_r:b__gooo: _: o_r-
|o___o_gooo :ooorb_go:b. J_|:ogo:, oogo:b_oo ooobo__:|o:b _:-
cxrili 3.1.
motoruli unar-Cvevebi skolamdel asakSi
oo|b:gg_o: _b:r-bg_g_o |_og:o__g :|:_Jo obg_b_:
miaxloebiTi
asaki
msxvili motoruli
unar-Cvevebi

natifi unar-Cvevebi
_::__o_:b
3 bg:o__
___:, bob:g| _: ob__|
|orog|
o__|, :rog_|, __:_g_:,
_go__: _: b_go_:b _Jg_|
|:b_|.
3-5 bgo| :_o-b:_o|, b_o| orog_ __b1_,
o|gro| _ro|
_go| __r:_ _:b_r_|:
_: o:|__g_|, o__b_|
|:o1:r__go oob_oogo_|,
_og_|, ob:_:g| _oro_|
4-6 bgo|
b__:, _:_o| oroggo:bo
g_go|oo__oo, og_r|
_ro|, _roo: |oor__go
o:o:Jo_oo
o__b_| _:b_:r|, b:b:_o
:ooo|:bg_goooo:, gro|
o:_r:_goo, b_r| :|o_|
pubertati _ _o1oogoo_ro
_ggog__o |__|orogo
ooobo__o| o_roo_Jo.
90
_:gJor__go |oob_g__o oo1:r__| o__ _bogr_o|__g :oo__og_:|
|o_b| _: J_|::oo|:_ orog_o_o:b :o_g:g_:| :|b:ggo| (Brooks-Gunn,
1988; Steinberg, 2005).
oob_Jo |:_o_ |bg:g:r:_ :ro|. o:b:_g:|_g oob_1_ __ro :_r_
ooobo__: J_oog_: :r_g__g _|o:oogb__o:b o_o| _:_:gJor__go. o_o
_g:|Jo _g_g:1_ _o_o oo or:g:go __g__ro|:ogo| :r :ro| _or_-
_go o:b:|o:o__go (Jones, 2004). oob:|:ogo|, roo_g|:_ :_r_ _b__:
ooobo__:, _:o:b:|o:o__go: o|_oo _oo_o_ro orog_o_o, rooro_::
__or_|o_go:, J_oog:, _g_ooo _:r_g_g_o, :b|:__or_oo |:1o:_o_-
:Jo, |:_:_ |o:ob_r_ |og:o:1__ oogg_: (Steinberg, 2005). J__:r_oo
go:b ooobo___g oob_| b:_g_o orog_o_o :_go, o:r:o o|obo
J_|:ogo: :bo__o_b_b, roo ,_g_g:__ro b_|roJo :r :_go". _og_go:
oo1:r_o: _b_: ::_boo_ro|, roo |__|o_rogo oobo__o| o_roo_o b:b-
rogogo: _: orog_| _ :_r__g o_ go:b__g oobo__:| _ o:go|o _oo-
r:__|o: :_g|.
rekomendaciebi: fizikuri gansxvavebulobis problema klasSi
yuradReba miaqcieT moswavleTa fizikur
gansxvavebebs ise, rom maT Taviseburebaze
aqcenti ar gaakeToT.
magaliTebi
!. |_:__o, J__:r_oo _:b_::go oo|b:gg__o
o|_o :_og1_ _:|g:o _g:|Jo, roo J_ogob
_:b:bg: _: oob:bog_oo| oo__: _g:|o| :_-
_o_ro:Jo, o_ob_ o:go ::ro__o :|:o:_-
g__go :g__o| :oo__b_:|.
2. |_:__o :g:b|o| _:_g: _: o:go|oo_r
|oor__g o:o:J_o:b _ro:_, roogo|ogo-
|:_ |:goro: _o1o__ro |o_o__ _: |oogo_r_,
J_ooo_:b_o J_o__b_oo _ _r_:_o_go o:o:-
Jo_o (o::goo:_, J:r:__o, b:_gooo _:
o_|o_:g_ro o:o:J_o), r:_ J_o__b_oo, :r-
_o|__g, |o_o:g_r :b o_|o_:g_r _b:r-
bg_g_| |:goro_|.
3. _o1o__ro ogo|__o_:b :ooo_ob:r_, J_r-
_o__go o__|:b_g_oo :r_ o_g_b _: :r_
oo|b:gg__o: _roo:b_o| :r ooo:roob.
4. |_og:o__g ____Jo :oog:go|bob_o _:-
_o_o_o|:ogo| |:goro bogo_o| r:o__bo:.
daexmareT moswavleebs fizikur ganviTa-
rebaSi gansxvavebebis Taobaze realuri in-
formaciis miRebaSi.
magaliTebi
!. oo:o1:__o :gJgo: 1r_o| oro__|o| J_|-
:b_ |:o__bo_ro oro____o |__|orog :b-
|bg:g__1_.
2. o_obo_o :_r_ _: go:b ooobo___g :b:g-
:1r__| Joro| :b|bg:g__o| :o|:bg_go
|:_oob:go, :b|_boo oooo__go| _:__ooo
_: _:r_o_ooo ob:r__o.
3. ::r_go_o, roo_go __r|o :_g| :___go
|_og:| oo|b:gg_o: |__|_:g_r :b:og_-
:|o:b _:_:gJor_oo. o::goo:_, 1oo_r-
oo |_og: ob:r| _g_r|, roo o:|b:gg_g_-
o oor_:oor _|:_rob __go_:__r o_o_1_
oorg_go o_b|_r_:g_ro _o_goo J_J_oo_-
_g oob_|. |bg: |_og_Jo _o :o |:-
_oob_1_ oob_| |_ogo| o___:|o:b :-
1:gbo:b.
4. ::_:boo oo|b:gg__| go__r:__r_g :b
r_:g_r b:ro:___g :_:oo:b_o, roo_g_-
|:_ :r ::bbo:o o__:g_ro _o1o__ro oob:-
__o_o.
gaiTvaliswineT, rom garegnuli formisa
da sapirispiro sqesis mimarT interess mo-
zardTa Soris droisa da energiis udidesi
nawili miaqvs.
magaliTebi
!. _g:|Jo :_g_oogo| ogo _:_oo_o 1o:_
|:_r_|
2. |:|b:ggo o:|:g_o_:b |:|b:ggo __r|| oo_-
|:_:_o _: :b:gr__o |:goro o_o_o.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob. http://dos.
claremontmckenna.edu/PhysicalLearningDiff.asp
91
:r_:__bo| :|:_Jo oo1:r__| o:go:b :b_b_o o:go:boo |b__go. _|
_og_gogo| :|_ o_o, o:r:o o:b:o__rog_ oob_o :_og_oo _o_ __-
r:___:| _ooo_b |:__o:ro |b__go| 1oo_|. og_o_ _: oob_o_
:o :|:_Jo __o:_o_ogobo :ro:b o:go:boo |b__goo. og_| obo:o, roo
:r :_go oo__g_ogoo _:__bo_go |b__go, oob_o _o _o_ro_b, roo
:r J__|::o_o:b _:go| __g__roo :_o:r__g o__:g|. bulemia (:_:o_-
___go g:o:) _: anoreqsia (JooJogo:) |bor__ oob_o|ogo|:: _:o-
:b:|o:o__go. _g_oo_o bJor:_ o:go:b _gr|, o::goo:_, oo_g :gob
b:_ob| :b oogo:b b:o_bg:r| g:o|, J_o__ _o g:rbobo:boo|: _: 1__o__o
_:goro_o|:b o:go| _:|:_b_g:_ :__ob_| :b |g:o| ogo_r |:_:_:r:oo
|:J_:g_:|. :og:r:_ o| :b_rb_| boro:g_ro bobo| J_b:rb_b_:|, o:-
r:o o:g:__| |:gogo| ooob_g__g |o|__o:|.
_:boro_goo|ogo| _o__g __ro |:JoJo: :bor__|o: _ :bor__|o__o ob-
__b|o_ro g:r_oJo| o:r:g_g_r:_ o:g| o_:g__b |:gogo|:b :b |:_roo_
:r:__r| g:o_b. :o _ro| o:o J_oog_: bobo| 20-25% _:_:rob. o:oo 20%,
_:__orog:_, |o_g_ogo| |:_robo| bob:J_ _:|. :bor__|o_o oo1:r__o
:ob_r_o _: __ro_o:g_o :ro:b, |_|_o, o_gr_g:_o _rbbog_o :_go _:
oo_g |b__g1_ bJor:_ o__o __ro| _|_|_o :__boJb_:o. o|obo :_gog:_
_og__o:b, r:_:b |b__go| _:o_:go _:b_g_J: _booo _o_: :_go. __or_-
|o_g_|, _|_|_r_|, _b:|o:oo_|: _: o:r_o|_g_| J_oog_: o_b|_r_:-
g_ro _o_go_ J__b___o. _g_o| :og:ro _:r_g_g: :r_:__bo| :|:_Jo
ob__:. oo1:r__o| _::bgo_oo !% (o__bog:_ oob_o) :bor__|ooo
:g:___: (Rice & Dolgin, 2002). o:o, _b_rogo:, |o__o:go|_o| _:bo:r_:
|gor__:o, o_o_: r_:g_r:_ oo1:r__o| obogo_ o_|:o__1_ b:_g_o
o__rb:go| (Stice & Shaw, 2004). :o |o__:_o:Jo J_oog_: o:|b:gg__go :_-
oobb__| o|, gob_ :o _r:o:__go orog_o_oo _:oooo__g oo|b:gg__|
_:_bo:r_:. b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o" _g:|Jo b:rooJoog _o1o__r :b-
|bg:g__o:b _:_:gJor__go _o___o|ogo|, 1oo_ro o__:| g:bg_o|.
tvini da mozardis ganviTareba
o__r_:_o_g o_roo_Jo _g_g: |bg: _ggog_:|o:b _ro:_, ooo_ob:-
r_o| _ggog__o _gob|: _: b_rg_g |o|__o:Jo_, r:_ :gg_b:| :b__b|
oorogb_o| ob_ogo__:g_r _: |o_o:g_r :bgoo:r_:1_. |__|orogo
ooobo__o| o_roo_Jo o:go| _gobJo ooo_ob:r_ _ggog__o b_g| _b_o|
|bg:_:|bg: |oogo_ro| |_r_|_g |o__:_o:Jo o:rogo| _b:ro| :bgoo:-
r_:|. :o _ro| oo1:r_o| ___g: __ro oo1:b_:|:b_go, or:bo1__go
_: b:_g_:_ ooo_g|_ro b__:. o_o_: _| _b:r-bg_g_o 20 bg:o__ |r_-
g:_ :r :ro| :bgoo:r__go. :oo_oo:_ oo1:r__o b:_g_:_ |_r_|_g
|o__:_o_Jo ooo_o| 1r_:|r_g :_:oo:bogoo o___go:b, |ob:o_gog_Jo _o,
ooo| :oo, roo o:oo _gobo ogoo__ :r :ro| :bgoo:r__go, _oo_o_o|
o:rog: _goro. _:__orog:_, oo1:r__o ro|_o:bo ___go|:__b :ro:b oo_-
r__ogbo. o|obo ooo_o| __ro _o_ _oo_o_r _:_gorog:| |:goro__b,
go_r_ :gJg_o :b 1r_:|r_go :_:oo:b_o, ooo_o| _o__b _o___ oo:_r
J_rob__|. o:|b:gg__g| J__ogo: o:go|o oo|b:ggo| _:__:g:go _b_r-
o: ooo:roo| o|_o |__ro_Jo, rooro_:: oogo_o_: :b |:1o:_o_rogo
|:_oo:bo: (Price, 2005).
|__|orogo ooobo__o| o_roo_Jo b_rg_g |o|__o:Jo ooo_ob:r_ _ggo-
g__o oo_o___| oog1__. oo|b:gg__| ___-_:o_Jo _::bgo_oo |::o|
_b_: _ooboo. _gro oo|b:ggo| oogoo_ro |::oo _o :bg__r:_:: ooo:r-
o_go _: o:oogo| J_:_:o_o__ _:oob_: ob_go b:roo|:__bo:. o:b:_ _gr
|_og:Jo |b:gg: _ogo| 7 |::o|: _: 30 b_o1_ ob__:, :oo_oo oo1:r_-
bulemia _ o:_o| _:r_g_g:,
g:ro r:o__booo |:_g_o|
oo__:.
anoreqsia _ o:_o| _:r_g_g:,
roo_go_ b:|o:o__: o:_o|
_:_:rgoo, |:_g_o| o:go:b
J_1____g:_ oo__oo.
daukavSireT kvlevas _:
ganavrceT
obog_o 2004 bgo| J_oo_ooo|
:oo__o: Theory Into Practice
on Developmental Psychology:
Implications for Teaching (o:go
43, 4 Chris Andersen).
92
_o o__oog:_ :oo_oob_g_o :ro:b :ro:b _: J_|:ogo: _g:|Jo b:_ooboo
_o___. :r_: :oo|:, oo|b:gg__Jo oo_g:r__go: _g_o| |:_oobo_ _ o:o
ooo_oo| :r:|_ro| :_go _ro |:_1oo| :b g:bbo|ogo| (Sprenger, 2005).
oog_r_b__o oorogb_g _: |o_o:g_r :bgoo:r_:|. oro: _|o-
_ogoo: b:roo:_ob: gr__go o_oro_o, roog_o_ _:g_bo:r_: :b-
goo:r_o| _ob___|__r :_:Jo. _|_bo :ro:b _ro_ _ro_|obo _: _ro
roo__br_b_ro.
eriqsoni: individualuri ganviTarebis stadiebi
_ro_|ob|, oo:_| o|:g|:_, _:ro_r: :r _:_b_o:, roor_ _|o_ogo|.
o:| |:J_:go |_og:_ _o :r _:_oo:gr_o:. |og:___Jo o| b_gogb_:|
_1o:r_o_: _: _groo:Jo oo1:_ro_:. g_b:Jo 1oo_b_ _roo_o:b J_b-
g__ro| J_o__ _o _|o_o:b:go1oo _:ob__r_|_:. :o |__roJo __ro :_-
_o_r:_ oo_g:b_o: o:| o_r_ _:ob_o, r:_ o_g_ro| r_oo| :b_ro_:
_: :o_ro_:Jo :_:|:bg_:. oboJgb_gog:b b:JrooJo Childhood and Society
(!63) _ro_|obo: J_oogo:g:1: :b:g:1r__o| |:goro_:-ooobogbog_-
:o |_r____r: oo |:1o:_o_:|o:b ooo:ro_:Jo, roo_gJo_ o|obo o1-
r__o:b, |b:ggo_b _: oogo:b_oo |:__o:ro bggogo J_:_go. :g_oro:
oogo:b_oo _:b_rog bob_Jo Identity, Youth, and Crisis (1968) _: Identity and
the Life Cycle (1980) _o__g __ro :b:gr_o o:go|o o___o.
_ro_|obo| fsiqosocialuri o_oro: :b|:__or__g oboJgb_go:|
:bog_| ,o_"-| o__b_oo| oo_:|, ob_ogo_o| |bg_o:b _roo_roo_|:
_: __g__ro| rog| oo_go _bogr_o| :bo:ggo:Jo. _ro_|obo oo:_|
o|:g|:_, :bgoo:r_:| :_o_g:o|, roor_ 1:| or:g:go |_:_oo| :g-
goo. oooo__g |_:_o:| :r_g__go oo1:bo, _:boJb_g_: _: |:_rob_ :b-
g:g|. |_:_o_o _roo_ro_:oo_o___g_:Jo:: go:b |_:_o:Jo b:ro:___o
_:oo_o___go: oo:1_, roor g:r__o_: _ob_go___o :_r__g :|:_Jo.
_ro_|obo| :1roo, _og_g |_:_o:Jo oorogb_: ganviTarebis kriziss :b-
___:. b:rooo_ob_: _ob_go__o oo1o_o_r _: oo__b_o_r:_ :r:_:b|:_
:g__rb:_og_| Joro|, 1: _o, roogoo:_ oorogb_: _ro1o|| :_:gro|,
b:brogog :gg_b:| o_obo_| |:__o:r o:g1_ b:roo__b:|: _: o:|1_
|:1o:_o_o| J_b___g_:1_. oo_g__ oooogobog:go _ro_|obo| o_oro-
o| rg:g_ |_:_o:|, :b roor_ o:g:_ :_boJb:g|, :_:oo:bo| ,rg: :|:_|".
_brogJo 3.2 |_:_o_o J__:o__go _orooo:: b:roo__bogo.
skolamdeli wlebi:
ndoba, damoukidebloba da iniciativa
_ro_|obo b_o:|: _: _b_ogo:| bgogoo| ooroo:_ _ob_go__:_ ooob-
b_g|. oo|o :1roo, o_ bgogo :gJgo| _g_o|: _: __r:___o| ooobogb_o
|o|__o:__r:_ _:_o:_o_og__go:, o:Job o:| :_o1r__go| ooo:ro b_o:
_goo:r__:. |o_o_bgo| oorg_g b_g| oo:_|__go |_b|ooo_or_g |_:_o-
:Jo _o_bo|:|, bgog_o obogo_ ob___b :_:|, roo o|obo :oo_:g__g_-
_go :ro:b :r_|:o_:ro|::b. |bor__ :oo_oo :ro| :o _ro| b_oo| _:_-
_oro oboJgb_gog:bo: bgog_o _b_: _b_oo_b_b :r_|:o_:ro| :r_g__g
:|o____|, roog_o_ o:o _ob_rog| oo_o:: (Isabella & Belsky,1991; Posada
_: |bg_o, 2002).
_ro_|obo|__go o_or_ |_:_o:, avtonomia _ |or_bgogo|: _: orgo-
_oo| |:ooro|ooro_, ogoo_ob_rogo|: _: o:g_:__r__goo| |:b_o|o:.
erik eriqsonma Camoayaliba
fsiqosocialuri ganviTa-
rebis Teoria, sadac aRwers
cxovrebis sxvadasxva safex-
urze misaRwev miznebs.
fsiqosocialuri _
oorogb_o| _oo_o_ro
ooobogbog_o| ooo:ro_:
|o_o:g_r :r_oo|o:b.
ganviTarebis krizisi _
gansakuTrebuli konfliqti,
romlis mogvareba gzaa Sem-
degi stadiisaken.
avtonomia _
_:oo__o__go:.
93
:gJgo o:go| o:g1_ o|_o oboJgb_gog:b o:|_bo|o_go:| o__|, ro-
oro_:: g:o:, __:g__o _: b:_o:. :o o_roo_Jo oJog_o: :gJgo:b _ro-
o_roo:Jo o_ro| J_:g__o _b_: ooogob _ o1r_bob o:|1_, o:r:o :r:
:_:g:r__g:_. o_ oJog_o :r _1r_bg_g_o__b b_oo| _:oo_o__-
cxrili 3.2.
eriqsonis fsiqosocialuri ganviTarebis rva stadia
stadiebi
oo:bgo_ooo
:|:_o
oboJgb_gog:bo
oogg_b:
:_b_r:
!. |::o b_o:
_b_ogoo|
|:ooro|ooro_
_::__o_:b
!2-!8 og_o__
g:o: :gJg| :oo_o_J:g__:
|o_g:r_go| robo:, b_o: :b
_b_ogo: ooogg_go| ooo:ro.
2. _:oo__o__go:
|or_bgogo|J
orgo_oo|
|:ooro|ooro_
!8 og_- 3 b_go |:__o:ro o:go|
b_|roJo oo_g:b:
(__:g__o)
:gJgo| _b_ro: ooo:ro_go:
_o1o__ro _b:r_o|
:bgoo:r_o|:__b, r:_ ooo_:g|
|o:r_g|, b:go__:|, |_ob_|__ro|
__bo_o| _ob_rog|. :gJgo
|b:ggo| _:oo__o__go:|,
o:r:o _bg_bo: _: orgo_|,
o_ r:oo_ _:r:_ :r :oo|_o|.
3. obo_o:_og:
_:b:J:_go|
roboo|
|:ooro|ooro_
3-_:b 6 bg:o__ _:oo__o-
__go:
:gJgo __ro _:rbo_b_oo
:b:roo| b:oo_:go_:|, o__|
o__ obo_o:_og:|, ogo_r__:,
r:_ J_oog_: o:|Jo _:b:J:_go|
J_rob_:| _::_|.
4. |o__oo_
:r:|r_g-
_:|ogb_o|
|:ooro|ooro_
6-_:b !2
bg:o__
|_og: :gJgo _b_: :_o_g:g__|
ooobogb_|, r:o: :oooo_J:go|
:b:go _b:r-_o oob_oo_o|:
_: :r:|r_g_:|ogb_o|
|:ooro|ooro_
5. o__b_o:
rog_o| :_r_go|
|:ooro|ooro_
oo1:r_o: _roo_roo:
o:b:_og_o:b
oob_o__ro: o:go _b_:
_:oo_go_ro| _b__r_go,
oogo_o__ro _: r_goo_ro
og:g|:1ro|oo
6. |o:bgog_
|oo:r_ogo|
|:ooro|ooro_
:_r__go
1r_:|r_-
go:
|:|o_g:r_go
_roo_roo_o
:b:g:1r_: :o_:r_| :bgo
_roo_roo_| :b o_:b__:
|oo:r_ogoo.
7. _b_r:__go:
|_:b:_oo|
|:ooro|ooro_
|:J_:go
1r_:|r_go:
:gJg_o|
:_1r_:J
o_b_or_-go:
b_o|oo_ro: oo1r_ogo: _b_:
:oob:bo| 1: _: _:bo:r_o|
b_go :_bo_o| ooo:g:g o:o:|,
_::_o:_o_ogo| o:oo ooobogb_o.
8. _o| oogo:bo:
|:|ob:r_g_-
oog_o|
|:ooro|ooro_
__ro|o
1r_:|r_go
|:__o:ro o:go|
:oob:_g: _:
|bgo|o _bogr_o|
oo__:
__goob:_o: :ro| |:__o:ro o:go|
oo__o|: _: :bbor_o_g_o|
J_rob_:.
wyaro: Psychology, 5/e by Lester A.Lefton. Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright C 1994 by Pearson Education.
ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
94
_g_:| _: :r ::obb_g__b _: :r b::b:go|__b :gJgo| o:go|bo_g:|, _:_-
__go| ooroo:_ oo_or_g _b:r-bg_g_|, :gJg| :_bb__: |or_bgogo|
robo: _: |:__o:r J_|:og_go_Jo _ggo J__o:r_:._ro_|obo| :1roo
:gJg_|, roog_o_ :o |_:_o:Jo _gr| _ggo_b_b |:__o:ro J_|:og_go-
_o| :oo oo_go _bogr_o| :bo:ggo:Jo |:__o:r o:g_Jo _:rbo_b_o|
orog_o_o __b_:o.
J_o__ |_:_o:Jo, iniciativa _ _:b:J:_go| roboo| |:ooro|ooro_,
,_:oo__o__go:| _o:__: o:|_bo|o_go: - oo1borooo| robo:,
r:oo_ |:_oo| _b_ro_g:_ _:b__o|: _: :__o_roo| |_rgogo" (Erikson,
1963, g. 255). :o o_roo_Jo :_o1r__go: _roo obrog _b_: ooo_o| _:
:_o:ro| :gJgo| :__o_roo| _:_o___go |_rgogo, o_or_ obrog _o :o-
:1ro|, roo oo| b_o|oo_r ooo_g|| g_r _::_o:_o_og_|, o:b :o__r:_:_
_b_: ooogo| :gJgo:b _roo_rooo| o_ro| J_:g__o _ og:go :__gbo|
o:| :__o_ro b:r_go| :r_J_. o_ _:oo__o__g:_ oo_o___o| __g_:| :r
oo|__o|, :gJg| J_oog_: _:b:J:_go| robo: :b_goo:r__|, J_oog_:
o_o_ro|, roo oo|o ___g: _og_gogo| :r:|boro:. b:b:roo ,r__oo_b_:-
_o_o" obo_o:_ogo:boo| b:b:go|_o| 1_| go:g:1o|.
dawyebiTi da sabazo skolis wlebi:
sibejiTe da arasrulfasovneba
b_oo_:b Jgo_ bg:o__, ro_: :gJg_o| _or:gg_|o: ob__| |_og:Jo
|o:r_g|, J_o__b_ooo :bgoo:r_: _:b_:r__go __oo_oo oo_o|. :gJ-
g_| J__:r_oo _o_o ob_oro:_oo| __ro |br:_:_ _:o_J:g_: J__ogo:o,
o1r__: o:oo o_b|o_r_o| oo__go:_. o:oo ob_rogo J_|:og_go_o
bob:oo_r:_o_go :1rogb_o_:b __g_ _ob_r___g oo_r:_o_gJo :_:_o|.
:o Job::bo _ggog__o| _:rog_o| _ob1_ :gJg_o _og_g ___ :_:r_-
_b r:o__boo_ |::o| |_ogo| :b:g _o1o__r _: |o_o:g_r :r_ooJo. o|obo
bavSvebis unda mivceT SesaZlebloba Tavad
Seiswavlon sagnebi, raTa ganuviTardeT
iniciativis grZnoba.
iniciativa _ :b:go :__o_ro-
o| _:b__o| |_rgogo :b:go
ooo:ro_g__o| :oo|:_gg-
_g:_.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
eriqsonis fsiqosocialuri
ganviTarebis Teoria (l, l, 2)
_ro_|obo| o_oroo| oob__goo,
|_ogo| oo|b:gg__o oob |_:-
_o:| :oggo:b. :b|:1_gr_o
_og_go |_:_oo| oo:g:ro
_ro1o|o. roor _b_: J__-
b_o| o:|b:gg__go: b_go :o
oooo__go |_:_oo| _:__oo
J___|? r: :gg_b: J_oog_-
: o_oboo| :o _ro1o|_o|
_:r_o_ooo: J____o:
ooo:g:gJo?
95
o:go_:b :oggo:b _ro_|obo| _|o_o|o_o:g_ro :bgoo:r_o| |_:_o_|
__bo |:|_ogo |o|__o:Jo. o:o _b_: o|b:ggob :b:go __ro|_o| b_o:,
ooo_o__ob :g_obooo_r:_ __ro ro_g |o__:_o:Jo _: :ooobobob obo-
_o:_og: |_ogo|, o:oogo| :b:go, b_|_o| J_|:__go|:_.
:b:go _|o_o|o_o:g_ro |oro_g_ |:|_ogo bg_Jo :ro| o|, r:|:_
_ro_|obo _bo__| sibejiTes _ :r:|r_g_:|ogb_o| |:ooro|ooro |_:-
_o:|, oo|b:gg__o __g_ b__:g_b _:gJor| b_o|_o_:|: _: J_|r_g__go
|:o_J:o|:b oo___g |o:oogb_:| Joro|. o:b:o__rog_ |:1o:_o_:Jo
:gJg_o| _b:ro, o_gb_b |:bgo|, |:o_1ogo|: _: |_og:| Joro| _: |:-
o:b:_o _ob_1_ ::rog:b o:go |:|b:ggo oro__|o| ____r :__ogo:|:
_: o_or_o:b _roo_roo:|, 1r_o| o:oJo _ooo___b__roo| :b__:|.
:o _bogr_o|__g ooobogb_o:b _:_:gJor__go: |oob_g__o: J_|:ogo:
:gJgJo :r:|r_g_o_og_o| robo: :ooobgoo|. :gJg_o: _b_: :ooo-
o_J:gob :b:go _b:r-bg_g_o _: o_g:bob :b:go oo1b_o| oo_b_go|:__b.
rekomendaciebi: iniciativis waxaliseba skolamdeli
asakis bavSvebSi
xeli SeuwyeT bavSvebs arCevanis gakeTebasa da
mis sisruleSi moyvanaSi.
magaliTebi
!. :oo_:goo o:go|__:go _ro, :gJg_o| :_-
_ogo_o|: :b o:o:Jo_o|ogo|.
2. J_og_o|_:g:r:_ b_ J_:b_g__ob_o o:o:J-
|: o_ |bg: :__ogo_Jo o:go:b b:ro_g
:gJg_|.
3. _:_bo:r_o _: :__goo :gJg_| o:go:boo
o___o| :bbor_o_g_:Jo.
4. J_|o:g:1_o oo1o_o_ro :rb_g:bo: b_ ___-
goo: ,:bg: b:o_bg:r| g_r J_g:o", :r:o__
_oob_o: ,b:o_bg:r| g:bbo| o_ oogo| J_o-
__ oooroo_g?"
darwmundoT imaSi, rom nebismier bavSvs aqvs
warmatebis miRwevis Sansi.
magaliTebi
!. :gJg_| o:b_:o:booo, b:o_-b:o_ J_:-
|b:gg_o :b:go o:o:Jo o_ _b:ro.
2. _ro__o J__oro| _ooo| _b__r o:o:J_|,
o_ _g:|Jo :b|bg:g__go J_|:og_go_o|
:gJg_o :ro:b.
rolebis mravalferovnebiT xeli SeuwyeT ilu-
ziis TamaSs.
magaliTebi
!. o_obo_o :gJg_o|:ogo| |:ob__r_|o _: |:_-
g:r_go oor_o| _o|__o_o.
2. oo__oo b_: :gJg_|, o:go |:_g:r_go 1_:-
oro| oor_:_ b:rooo_obob, :oo:o:Job
|o__:_o_o :b oooobob :b:go o:g:_:|:g-
g_o o:go:boo oor_o|:ogo|.
3. __r:___oo :__gb_o og:go o:o:Jo| oro-
__||, roo :gJg_o: rog_o _g:gob. _roo
_: oog_ :gJgo o__oog:_ :r _b_: __ogo-
__| J_:|r_go| :g:ro rogo, o::goo:_,
,o:|b:gg_go|", ,___o|", ,o:oo|".
iyaviT mimtevebelni bavSvebis iniciativebisa-
gan gamowveuli Secdomebis mimarT.
magaliTebi
!. :ooo__b_o _ob_b_o _: _o__o, roog_-
Jo_ :_gogo: b:|bo:, o:r:o o_o_:b ob_g:_
o_gr_:.
2. _::_:|_o _: b::b:go|_o :gJg_o| o___go-
: :r:_:o:_o:_o_og__go J___o| J_oob-
g_g:Jo_ _o.
3. J___ooo| J_oobg_g:Jo _:_bo:r_o oo|b:g-
g__| o :oo|bor_:Jo :b b_g:bg: ::-
__o_ob_o.
4. o__o oo|b:gg_ :o__o_oo _bg__go_ _:
oo___g:_ o___g:, r__oo_b_:_o_o|:ogo|
ooo:ro_o |_ogo| _|o_ogo|. :gJg_o|
_|o_o|o_o:g_r orog_o_Jo :r_g_go|:
_: o:oo _:bo:r_o| |:___o_|o o_roo_o
:_r__go :|:_o:.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo|
ob. http://www.vtaide.com/png/ERIK3.htm
sibejiTe _ |:o_J:o|
oro____o_go J_|r_g_o|
o___go:
96
:o:g_ _ro| o:o |bg_| :_:r__b, r:_ b:r_o:__goo| ro|_| _obo|.
:o |oob_g__o:b go_ogo :gg_b:| :b__b| o:o ooo__gbo |:|_ogo
:oo__og_:1_. |:|b:ggo oro__|o_:b :oog:r_b:1_ oo_ooo_| _::go
J__:|_: _: _ro-_ro oo:g:r |::bJo b:oorb_b: (Paris & Cunningham,1996).
,:gJg_o| ooo:g:g b:ro:__:1_ __ro o__o :gg_b: :_g| _:b__oo _g:-
|_Jo |b:ggo| b:ro|b|, go_r_ |b:gg:| ooo__gbo _g:|_Jo" (Entwisle &
Alexander,1998, g. 354). ooo| :oo, roo |_og: :|:b:g| |:J_:go _g:|o|
_:|__go_| _: boro_|, :oo_oo |_og:|o:b J___: :b|:__or_oo
_goro __obooo__ro _: __g__r_go :b|bg:g__o| o_ob_ :gJg_|. _o_-
bo| :bo|:1_gr_go __|_o| J____o: :bg_b:, roo oorg_g _g:|Jo o:_:g
_: _::g |o_o:g_r-__obooo__r ____Jo _o_b:Jo :b|bg:g_: o_o-
r_:, o:r:o o_-6 _g:|o|:ogo| :b|bg:g_: |:oo:__:. :oo| J_|:b_ __ro
ob_o|: _: |b__go| :bgoo:-
r_:|o:b _ro:_, oo1:r__o
ogooo_o_:_oo| :bgoo:r_o|
oo:g:r |:_oob| __:b_o:b,
roo_go_
o:o ooo:g:g| o_:r |:__og_g|
_o1:__|. :r_:__bo| :|:_Jo
bb__: J__oobg:: ,gob g:r o_?"

rekomendaciebi: sibejiTis waxaliseba
darwmundiT, rom moswavleebs gaaCniaT re-
aluri miznebis miRwevis SesaZleblobebi.
magaliTebi
!. o:g_:oorg_g:_ o_or_ oo__goo| _:g:-
g__oo _:ob__o, bogo J_o__ __ro
gr__g _:g:g__1_ :_:_oo. oo|b:gg_-
o: oror_|o| oobo_orobo |:_ob_ro-
go b_r_ogo| |:J_:g_oo :b:roo_o.
2. :|b:gg_o oo|b:gg__| :1ro:bo oo1b_o|
_:|:bg:. _:b_rob oo1b_o _: b::boJbob_o
o:o :o oo1bo|:__b |br:_go| oro__|o.
mieciT moswavleebs Sansi gamoavlinon, da-
moukidebloba da pasuxismgebloba.
magaliTebi
!. oo___g_o :_o:r__go J___oo_o.
2. oo|b:gg__| _::g:g_o |:_g:|o oo:bJo
o__b:r__o| oorb_g:, |:|b:ggo o:|:go|
J_rog_: _: _:b:bog_:, _oooo___r_-
go g:or:_oroo| _ob_rogo, |:Job:o
_:g:g_o| _g:|o_o_or_: _: :.J.
daexmareT moswavleebs, romlebic sakuTar
TavSi darwmunebulni ar arian.
magaliTebi
!. :ooo__b_o oooo__go oo|b:ggo| ob-
_ogo__:g_ro r___.
2. J_ob:b_o :_rob__go b:o_J_gr_o, r:o:
oo|b:gg__o: oror_|o o:g:_g_ _:ob-
:bob.
3. _::_og_o_o _g_g:1_ Jrooo|oo_g:r_
oo|b:gg__o _: o|obo gob_ _g_g:1_ o__:_
::_o_o_|: J____o.
_:o:__ooo oo|:1r__o|:ogo|
ob. http://www.vtaide.com/png/ERIK4.htm
97
_:bgrog_oo o_-5 o:gJo: ooobroogo. b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o" g_b-
o:r_: |o__ooo| b_gJ_b_o:Jo.
|::1o |_og:Jo (middle school) :_:|ggo| J_o__ o1r__: oo|b:gg_o:
__r:___: J__:|_:-oo_b_g_o|:_oo _: _ob__r_b_o: :_:__oo_r, |o-
_o:g_r _: |oor__g |__ro_Jo. oo|b:gg__| |:__o:r o:g1_ _gro|
:__o| :oo_o: _bb__:o bogo_, r:Jo_ b_g| _Jgo| b_|_o, g:g___g_-
_o _: _:g:g__o. |::1o |_og:Jo :_:|ggo|:| _ro o:|b:gg__go:b
oogo _roo_roo: o_gg_: :b|bg:g__go |:b_o| o:|b:gg_g_o:b
__ro or:o:__go _: _ogo _roo_roooo, o_gg_: _:b__oo _:|_Jo
J_o_bogo o:_:go |_:__|o_ (Meece, 2002; Murdock, Hale, & Weber, 2001; Ru-
dolph, Lambert, Clark, & Kurlakovsky, 2001; Wigfeld, Eccles, MacIver, Rueman, &
Midgley, 1991).
mozardoba: identobis Zieba
:oro:_, |b__go|: _: ob_o| :bgoo:r_:|o:b _ro:_ oo1:r_o
__: o__b_oo| :_o| __b_r:g_ro |:_oobo| ooro|oor. _| ooo:g:gJo
_1r_bg_g_o_| oo1r_ogoo| o_:r |:__og_g|. :_:oo:bo o:go| ,o_"-|
:b__:| o:_:r:oo_:bg_ :goo:r_|. o_o_: oorg_g:_ ooobo__o| :|:_Jo
__ogo|, ::1r__g:_ :|__| o:|_bo J__oobg:| _ ,gob g:r o_?" :o
|:__b_ro|ogo| _:o:b:|o:o__go bob::_o__o:: identoba _ rog_o|
:_r_go| |:ooro|ooro o__b_o:| oo|br:___o|, J_|:og_go_o|, rb-
o_bo|: _: b:r|_go| _roo:bo: _obo|. o| ooo_:g| :b|:1_gr_g :rb_g:b|:
_: :_:b_g__og__| _:|__go_o|, |:o_J:o|, o__ogooo|: _: |bg_o|
ooo:ro g:g___g__o| J_|:b_ (Marcia, 1987; Penuel & Wertsch, 1995). oo-
1:r__o g_r oo:b_rb__b _g_g: :o :|o___o|: _: :rb_g:bo| ob__r:_o:|
:b o__o orobo_b, roo :rb_g:bo| :__o_: :r J__ogo:o, J_o_ob_: ro-
go| :_r_go| (role confusion) |:_rob_.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT :_:b_g__ogo :_g| r: _b_:
:oobgo__? r: :g__rb:_og_o :bobog_? gob :b r:o ooo_o__: J_b| :_:b-
_g__og_:1_?
identobis statusebi. __oo| o:r|o: (James Marcia 1991, 1994, 1999) ooobb_g|,
roo oo1:r_o|ogo| o__b_oo| :ooob:_g_go oobo :g__rb:_og: :r|_-
o|, r:_ _:oo_o___go: :bbog_g :rb_g:b|: _: :___g g:g___g__-
1_. oorg_go, identobis difuzia: o:g| ob_b| o:Job, ro__|:_ oorogb_:
:r ::b:go1_| o:go| :rb_g:b|: _: _o____|, :r _o_ro|, gob :ro| _:
r: _b_: _bogr_:Jo, :r ::bbo: _ob_r___go ooo:ro_g_:. :|_oo oo-
|b:gg__o :o:oo_r_o, :b_:g__g__gbo, ooo:ggo| oo__o| :ro_ob_bo :b
:oob:__g:_ o_:oob_ |_go|:bo :ro:b. o|obo bJor:_ |__oro_b b:gbo-
r:g:g :_og_Jo _: oo_r__og_: :_go b:r_o_o__o|:_oo (Archer & Water-
man,1990; Berger & Thompson, 1995; Kroger, 2000).
identobis dakargva: _o___: ::b:go1_o| :r_J_, ro_: J_1____go
oo1:r__o :r __o:b |bg:_:|bg: o__b_oo| _bogr_:JJo :oo__b_:| _:
:r_ :g__rb:_o_g :rb_g:b1_ _o_ro_b. o|obo |bgo| oo1b_|, _:|__go-
_|: _: _bogr_o| |_og| _r:go_ o___b. roor_ b_|o, _|_bo :ro:b
oJog_o, o:r:o 1o__r J_oog_: o_gb_b __|_r_oo|__go _:_____o
:b __ro_o. J_1____go oo1:r__o o__bog:_ _b_J_o, :r:_og_r:b-
__g_o, _oo:__r_o _: _:o:_g_o :ro:b (Frank, Pirsch, & Wright, 1990).
:g__rb:_og_o:b J_go__o| oro__|Jo oooog__g :oo__og_:| _r-
o_|obo moratoriums _bo__|. _ro_|obo| oob__goo, oor:_oro_oo J_|-
identoba _ ro_go o:|_bo
_oobg:1_ ,gob g:r o_?"
identobis difuzia _
_:b__go:, :_r_g_ggo:
ooo| J_|:b_, o_ gob :ro| _:
r: _b_:.
identobis dakargva _
oJo_go: _bogr_o|__go
:oo__og_o| ::b:go1_o|
:r_J_ oo__:.
moratoriumi _ o__b_oo|
_ro1o|o, :rb_g:bo| :__o_o|
J___rb_: Job::bo roogo|
:oo.
daukavSireT swavlebas da
ganavrceT
_ogo:o g:|_ro |:_ro|
,o_"-| _ob____o:1_. b:ro:__-
_go _: o:r_bo| o__b_oo|
__roob_Jo o:r_bo| o__b_o:|
:b:|o:o_| o:r_oo:, :o:oo:,
:b__ogo: :b _:b:J:_go|
J_rob_:. ,b:ro:___o| o__b-
_o:| :b:|o:o_| |o_g:r_go|
:__oo|: _: oo__o| _b:ro,
:r_og_ _o___:, roo_go_
oboJgb_gog:bo: |:__o:ro
o:go|ogo| :b |bg_o|ogo|
(Glasser,W.[1969]. Schools with-
out failure. New York: Harper
and Row). r: _b_: ooooo-
_o__o| o:|b:gg__go:, roo
oo|b:gg_ o:r_bo| o__b_oo-
_:b b:ro:___o| o__b_o-
:Jo :_:o_g:bo|, r:_ boJb:g|
__ro _:__ooo ogooJ__:|_o|
:bgoo:r_:|?
98
wyaro: adaptirebulia K.S. Berger(2004), The Developing person through the lifespan. New York:
Worth, gv.3.
sqema 3.1
uri bronfenbreneris adamianis ganviTarebis
bioekologiuri modeli
_og_go oorogb_: goo:r__: oo_ro|o|__o:Jo (o_:bo, o_or_o, |_o-
go| :__o_ro_o, o:|b:gg__go _: |bg.), roo_go_ J__o| o_1o|o|__o:Jo
(_roo_ro_o___: oo_ro|o|__oo| _g_g: _g_o_b_| Joro|), _| __:b:|_b_-
go _o _1o|o|__oo| J_o:__b_go b:bogo: (:gJg1_ oo_o__o |o_o:g_ro
:r_oo, roo_g|:_ :gg_b: :_g| :gJg1_, o:Job:_ _o, ro__|:_ o|
:o oogg_b_o| _J_:go oob:bog_ :r :ro| _ |:_o_:_bogr_o r_-
|_r|_o, oJog_o| |:o_J:o :_ogo _: |bg.).
_| _g_g:__ro _o o:_ro|o|__oo| b:bogo: (__ro _o_o |o_o_oo
o:go|o _:|__go_oo, b_|_oo, _:gJor_oo, _r:_o_o_oo _: :.J).
o
_
1
o
|
o
|
_
_
o
:
o
_
1
o|o|_
_o
:
o
_
1
o
|
o
|
_
_
o
:
o
_
1
o | o | _
_
o
:
|
_
o
g
o| |o|__o
:
|
:
o
_
_
o
_
o
b
o


_
:
b
_
|
_

_
g
_

o
o
:
|
o
_
_
o
:
|
:
1
o

:
_
o
_

:
o_:bo |:_g:|o oo:bo
_

1
o | o | _ _ o :
o:b:_og_o| br_ r_goo_ro :r_oo
o
o
_ r o | o | _ _ o :

_
r
o
g
b
_
g
o


_
r
:
_
o
_
o
_

o
_
_
g
_
_
r
_
g
o


_
o
r
_

_
g
_

o
_
_
o
b
o
o
o
_
_
r
o


|
_
r
_
_
_
_
r
_

o
o
o
g
o_o__ro _og
o
|
o
_
o
:
_
_
o
b
o
o
o
_
_
r
o


|
_
r
_
_
_
_
r
_

o
o
:
_
r
o | o | _ _ o :
b:gg:-::b:go1_o| oro__|o:, r:|:_ oorogb_go _: oro__|o_go :rb_g-
:bo oo|__g|. :og:ro J___rb_: bg__g_rogo _: _b_rogo: o:b:o__rog_
oo1:r__Jo. _ro_|ob| oo:bbo:, roo ro_g |:1o:_o_:Jo oo1:r__o
oor:_oro_oo| _ro| o__b_oo| _ro1o|| :bo__o:b. ___|___ooo _|
o_roo_o _ro1o|:_ :_:r ooobb_g:, r:_:b:_ _or:gg_|oo|:ogo| oor:_o-
ro_oo| _ro| oo___go :oo__og_: o:b_:o:boooo J_o__b_ooo oro-
__|o: _: :r:, go_g:o, _r:go_go ,:_:_rog_:" (Grotevant,1998).
identobis miRweva: r_:g_ro :g__rb:_og_o| :bboggo| J_o__ oo-
rogb_: :__o_| :rb_g:b| _: o_gbo| _bogr_:Jo o:o _:|:b_r:_. |:J_:-
go |_ogo| _:oo:gr_o|:| _o_: o_ :_b_g| :o o_oo:r_o:|. oo|b:gg__-
|, roog_o_ |b:gg:| _og__Jo :ro_g__b, J_oog_: :_:b_g__og_o|
oo|:__:_ o__o _ro _:|gor__o. ___|___ooo oo__b:_ _gro :_:oo:bo
oo_o| _og__Jo :b :ro_g_| :b:og_o| oo__:|, roo oor:_oro_oo-
|:ogo| _:o:b:|o:o__go J_|b:gg:-J_o__b_o| oro__|o 20 bgo| :|:_o|
J_o__ oJgo:o:_ o_ ro_g__:. oo|b:gg_o: 80% _rob_g o:ob_ o_ggo|
J_b___g_:| (J___oob_o b_o| ___o_o|). 1oo_roo: J_oog_: _bogr_o|
miawodeT moswavleebs karieris SerCevisa
da zrdasrulobis sxva rolebi
magaliTebi
!. __r:___: ::o:bgog_o go__r:__r_g
_: o|_oro_g o::goo_1_. o_obo_o _:g-
_b_:ro, |:_:_ :_boJb_go: :oorb__go
_:g:_ob_o|, _o_or_|oo| go__r_o-
|: _: oo |::bJo o_b_:_ b:_g_:_ oboJ-
gb_gog:bo :_:oo:b_o| _::__o| ____o,
roo_g|:_ o_g_b :|b:ggoo, oo_g__ oo-
ooobog_o :o oorogb_ b:ro:___o.
2. ooobgo_o |__or_o, roog_o_ o|:_r_-
_b, r:_oo _: roor J_:rbo_| o:go:boo
oro__|o:. __:__o, roo _g_g: |:bo| |:-
o_J:o _: :o |__roJo oo_g:b_ oorogb_-
_o b:roo:_oboo.
daexmareT moswavleebs piradi problemebis
mosagvareblad resursebis moZiebaSi.
magaliTebi
!. b::b:go|_o, roo _:bo:r_o|:ogo| ooo:r-
oob |_ogo| _|o_ogo|.
2. :bobog_o _:o:__ooo (|_ogo| :r_o:)
ooo|:b_r_o| J_|:og_go:.
moiTmineT gardatexis asakSi myofi mozar
dis ucnauri axirebebi, Tuki amiT sxvas ar
awuxeben an saswavlo process ar uSlian
xels.
magaliTebi
!. o|:_r_o o|_oro_g __b:_ro_1_
(b_obo| oo_o, o:ro__o...).
2. b_ ::_ro_o__o o_:_r:_ o:o b:_o_go-
:|: o_ g:r_bbogo:|.
mieciT moswavles raeluri rCeva samuSaos
Taobaze da xeli SeuwyeT mis srulyofi-
lebisken swrafvas. mozards SeiZleba ara-
erTi `meore Sansi~ dasWirdes.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo oo|b:gg__|, roog_-
o_ ___:_ o___go:b _: :r_ _:g:g__|
:|r_g__b |:o:b:_o_, _|ooo |:__o:ro
___g: r: J____| oo__:b| ogooob o:| :b
|bg_|.
2. oo__oo :o oo|b:gg__| boo_J_o :b ::-
_:boo |bg: oo|b:gg_o: oo_r J_|r_g__-
go b:ro:___go oro____o, roo J_:_:-
rob o:go:boo b:Jrooo _:r o::goo|.
3. oo|b:gg__o ,o1oo__b", ,or__b", ,__o-
:b" |bg:_:|bg: rog|, :oo_oo :oo_:goo
rog_o oorogb_o|::b _ ::_ro_o__o
___g: _: :r: oo|b:gg_.
rekomendaciebi: identobis Camoyalibebis xelSewyoba
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.cde.ca.gov/Is/cg/pp/documents/erikson.pdf
identobis miRweva _ :rb_g:bo|
_bogr_:Jo :bbor_o_g_o|
o:|_bo|o_goo| _o_o
J_rob_: :g__rb:_og_o|
:bboggo| J_o__.
99
:r_g__g o_roo_Jo oo:_boo| o_:r ogooo_o_:_o:|, o:b:_ obogo_ oo-
o|ogo|, roo oogo:b_oo _:r_o| :bgo| oo|:_b_g:_. :|_ roo, _rob_g
oo_b__go o__b_o: J_|:ogo: |_g:_ :r o_o| __gg_go (Kroger, 2000;
Nurmi, 2004).
orog_ o_oo:r_o: _ oor:_oro_oo _: o__b_oo| oo_b_g: _b_rog:_
_: _:b|:_:_ ooobb_g:. |_og_o, roog_o_ oo1:r__| :og_g_b |:1o:-
wyaro: adaptirebulia K.S. Berger(2004), The Developing person through the lifespan. New York:
Worth, gv.3.
sqema 3.1
uri bronfenbreneris adamianis ganviTarebis
bioekologiuri modeli
_og_go oorogb_: goo:r__: oo_ro|o|__o:Jo (o_:bo, o_or_o, |_o-
go| :__o_ro_o, o:|b:gg__go _: |bg.), roo_go_ J__o| o_1o|o|__o:Jo
(_roo_ro_o___: oo_ro|o|__oo| _g_g: _g_o_b_| Joro|), _| __:b:|_b_-
go _o _1o|o|__oo| J_o:__b_go b:bogo: (:gJg1_ oo_o__o |o_o:g_ro
:r_oo, roo_g|:_ :gg_b: :_g| :gJg1_, o:Job:_ _o, ro__|:_ o|
:o oogg_b_o| _J_:go oob:bog_ :r :ro| _ |:_o_:_bogr_o r_-
|_r|_o, oJog_o| |:o_J:o :_ogo _: |bg.).
_| _g_g:__ro _o o:_ro|o|__oo| b:bogo: (__ro _o_o |o_o_oo
o:go|o _:|__go_oo, b_|_oo, _:gJor_oo, _r:_o_o_oo _: :.J).
o
_
1
o
|
o
|
_
_
o
:
o
_
1
o|o|_
_o
:
o
_
1
o
|
o
|
_
_
o
:
o
_
1
o | o | _
_
o
:
|
_
o
g
o| |o|__o
:
|
:
o
_
_
o
_
o
b
o


_
:
b
_
|
_

_
g
_

o
o
:
|
o
_
_
o
:
|
:
1
o

:
_
o
_

:
o_:bo |:_g:|o oo:bo
_

1
o | o | _ _ o :
o:b:_og_o| br_ r_goo_ro :r_oo
o
o
_ r o | o | _ _ o :

_
r
o
g
b
_
g
o


_
r
:
_
o
_
o
_

o
_
_
g
_
_
r
_
g
o


_
o
r
_

_
g
_

o
_
_
o
b
o
o
o
_
_
r
o


|
_
r
_
_
_
_
r
_

o
o
o
g
o_o__ro _og
o
|
o
_
o
:
_
_
o
b
o
o
o
_
_
r
o


|
_
r
_
_
_
_
r
_

o
o
:
_
r
o | o | _ _ o :
100
_o_rogo _bogr_o| or:__o__g :oo__og_:|, b_g| _b_o_b o__b_oo|
_oroor_:| (Cooper, 1998). obog_o b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o", roo_go_
g:bg_o| o__b_oo| _oroor_o| ob:r_:og_r |bg: o___|.
skolis wlebis Semdeg: _ro_|obo| 1r_:|r_goo| |_:_o_o| _g_g: _ro-
1o|o :_:oo:b_o:b _roo_rooo| b:ro|bo:b :ro| _:_:gJor__go. oor-
g_go |_:_o:: ob_oo_ro: _ o1og:_oo| |:ooro|ooro_. :o J_oobg_g:Jo
ob_oo_ro: ooo:1r_:, roor_ |:|_rg_g :_:oo:bo:b __ro _ro: _ro-
o_roo_o| _:o_:r_o| |_rgogo. oo:|, go|:_ ogo_ro o__b_oo| robo:
:r :_g|, _Jobo: oorogb_g:_ o:|1_ ogo_ro: :_:oo:bo: :r _:or_bo|
:b ,Jo:bo_:|". :oo_oo o:b J_oog_: |oo:r_og_ :o_oobo|. o_or_ |_:-
_o:: _b_r:_o_go: _ |_:b:_oo| |:ooro|ooro_. generaciulobisTvis
_:o:b:|o:o__-go: |bg: oorogb_:1_ 1r_bg:, r:_ ooo_:g|, roor_ J_o-
__ o:o:1_, o|_ bob: o:o_1_ 1r_bg:|. o_o_: _b_r:_o_go: bJor-
:_ _go|boo| :gJg_o| _og:| _: o:o :oo_g_:|. o:| __ro _:roo
oboJgb_go:_ :_g|. oro____o_go: _: J_oo_o___ooo: oo|o :r|_ooo
o:b:|o:o__go:. _ro_|obo|__go ogo |_:_o:: _o| integracia _ |:|o-
b:r_g_oog_o| |:ooro|ooro_. ob__r:_oo| oo_b_g: boJb:g| ,o_"-| _ob-
|ogo_:_o:| _: oo|o _bo_:g_roo|: _: :b __g_ J___gg_go o|_oroo|
|r_g oo__:|. o|, gob_ g_r :_b_g| :o o_oo:r_o:|, |:|ob:r_g_oog_-
:Jo g:r__:.
_ro_|obo| b:Jrooo: ::_gog: _bogr_o| oogo:bo _o_go| :bgoo:-
r_o| :_:. oo|o o_oro_o :b|:__or_oo |:|:r_go: oo1:r_oo|
:|:_:_, o:r:o __oobo|__o: ::_ro_o__| oo|o :1ro, roo o__b_o:
bob _|br_| ob_oo_ro:|. __oobo|__o| _gg_go| J___:_, _:g_Jo ob-
_oo_roo|: _: o__b_oo| oo_b_g: _ro_ro_g:_ ooo_ob:r_o| (Miller,
2002). _:, roor_ J_o_ooJo b:b:go :b:go :oo_gg_g_o ooo:ro_go oo
|:_oob_o|:__b,, roog_o_ _ro_|ob| :r _ob_: |r_g:_ J_|b:ggogo.
bronfenbreneri: ganviTarebis socialuri konteqsti
_ro_|obo oorogb_g-|o_o:g_r :bgoo:r_:Jo :oo_o_| |:1o:_o-
_rog-__g__r_go _ob___|_o| rog|. _ro rob__br_b_ro _o :_og_-
oo Jor| oo_o| _: :bgoo:r_o| bioekologiur modelSi :bgoo:r_:1_
oo_o__ _gr |o_o:g_r _ob___|_| _b_: (Bronfenbrenner, 1989; Bronfenbrenner
& Evans, 2000). oo__go| oo:|o___o| oob__goo, :_:oo:b_| :bgoo:r_o|
oro__|Jo |:__o:ro oogoo_ro o:go|__r__o ,J_oo:_go". __ogo-
o_ro ob:r_ :_o:r_|, roo |o_o:g_ro _ob___|__o, roog_Jo_ bg_b
ggoo:r__oo, __o|o|__o_o:, r:_:b o|obo o__oog _roo_ro_o___:Jo:
_: :gg_b:| :b__b| _roo:b_o1_ (ob. |__o: 3.!). b_o|oo_ro oorogb_:
oo_ro|o|__oo| b:rboJo, o_1o|o|__oo| Joboo, _1o|o|__o:Jo _bogro|.
oooo__go o:o:bo _o ,o:_rooJ_o|" o|:g|:_ o:_ro|o|__oo| b:bogo:.
oo_ro|o|__o:Jo ob_ogo_o| _J_:go _roo_roo_|: _: _o____|
gb__:go. :gJgo|ogo| _| J_oog_: o_o| _roo_roo_o o_:bo:b, o_o-
r_o:b :b o:|b:gg_g_o:b, oo_o___o| :r_:go _o _ |:bgo :b |_og:.
_roo_roo_o oo_ro|o|__o:Jo orobrogo:: o::goo:_, :gJgo oo_o___|
oJog_1_, oJog_o _o :gg_b:| :b__b_b :gJg1_. o_1o|o|__o: oo_ro|-
o|__oo| _og_go _g_o_b_o| :ggoo _roo_ro_o___:o: _: _roo_roo-
:o: o_oo:r_o::. o_:bo| b_gr_o _:oo_o___g_:Jo :ro:b roor_
_roo:b_oo:b, :|_g_ o:|b:gg__go:b. _og_go _roo_roo:_ orobrogo: _
generaciuloba _ ooo:g:g
o:o_1_ o1r_bg_goo|:_oo
_: :gg_bo|:_oo |br:_g:.
integracia _ |:__o:ro o:go|
:_o:r_:-_:_:|_o|:
_: |r_g_o_og_o| J_rob_:.
bioekologiuri modeli
_ rob__br_b_ro| o_oro:
:_b_r| oor__g |o_o:g_r
_: __g__r_g _ob___|__|,
roog_o_ :_:go_|
oorogb_:|. _og_go :_:oo:bo
goo:r__: oo_ro|o|__o:Jo,
roo_go_ J__o| o_1o|o|__o:Jo,
_| __:b:|_b_go _o
_1o|o|__oo| J_o:__b_go
b:bogo:. oooo__go o:o:bo
__g__ro| o:_ro|o|__oo|
b:bogo:.
101
o:|b:gg__go :gg_b:| :b__b| oJog_1_, oJog_o _o _ o:|b:gg__g1_.
_| _roo_roo_o |:ogoo_ oo_o___| :gJg1_. _1o|o|__o: ooo_:g|
_og_g |o_o:g_r ooo_b_|, roo_go_ :gJg| _b_:, oo J_oobg_g:|:_ _o,
ro__|:_ :gJgo :r :ro| |o|__oo| _J_:go b_gro. :oo| o::goo_o: o:|-
b:gg_go| _roo_roo_o :_oobo|_r:_or_o:b _: |_ogo| |:go|o:b,
oJo_go: |:o|:b_r_o, _:boro_goo| r_|_r|_o, o_:bo| r_goo:|o:b
_:oo_o___g_:. o:_ro|o|__o: __ro _o_o |:1o:_o_:: _:|__go_-
oo, b_|_oo, _:gJor_oo, _r:_o_o_oo: _: :.J. o::gooo|ogo| _:_o_r-
_oo o:|b:gg_go| |:__o:r oo__ogoo_r |o|__o:1_. o:|b:gg__g1_
:gg_b:| :b__b| _or___oro|, _og__o|: _: oo|b:gg__o| oo_ro|o|__-
o:, 1_oo_o___| :o oor_o| _roo_ro_o___:o: o_1o|o|__o:, J_:_o|,
|:b_gobo_o| |::bo:b:og_go oogo_o_o| _1o|o|__o: _: __g__r_g
boro:o:, _:|__go:o: o:_ro|o|__o: (Woolfolk Hoy, Davis & Pape, 2007).
rob__br_b_ro| o_oro: o:|b:gg__go:ogo| |_g o_or_ or :_g_-
oog| J_o_:g|: __r _roo b_o|oo_r |o_o:g_r |o|__o:Jo 1_:gg_b_o
orobrogo:, o_or_ :r|_o| :__o_ro o:g_o, roog_o_ _roo_ro_-
o___o|:| _obo| :r_oo| ob_ogo__:g_ro :bgoo:r_o|ogo|. :r_: :oo|:,
J_gb__oo |:o oboJgb_gog:b |o_o:g_r _ob___|_| _ o_:b|, o:b:_o-
g_|: _: o:|b:gg_g_|.
ojaxi
b_r:__r| _go__oo oo|b:gg_o oJog_o|:b. ___| |_g __ro o:__-
go| ___o|_ro: oo|b:gg_o: ro_bgo. _gr o:o:b| _:g| _roo _googo
_: :b oo:. _gro _o Sereuli ojaxis b_gro: _: _:g| b:b_g:r_: :b b:b_-
g:roo:. 1oo oo|b:gg_ J_oog_: _bogro__| __o_:|o:b, _o:-o:o:|o:b,
_ro-_ro oJo_go:b, oJgog__go:b, :gJgo: |:bgJo :b __ro| _:-oo:|-
o:b. orb_go, oo|b:gg__o:b |:_ro|:| oo_ro_oo _r:1_| ,o_g_bo oJo-
g_o", ,o_g_bo ___-o:o:" _: :ooo__boo ,o_g_bo o_:bo". :b_orbob_:
o_:b_o| :b|bg:g__go |_r____ro| _ro-_roo oo1_1o:.
ganqorwineba. :b_orbob_:o: r:o__boo| oob__goo o|o_gooJo oorg_g
:_og1_: :JJ, roo_go_ |:o__r _|br_| o_or_ _: o_|:o_ :_og_1_
o_o_ :b:g 1_g:b_o:|: _: _o_ ro_:b_o| (Berk, 2005). 1oo_roo :b:go-
_o_o|o| J__:|_oo, 0-o:b bg_Jo J_o_:ro oorg_go _orbob__o| 40-
50% :b_orbob_oo _:|r_g__: (Amato, 200!). :b_orbob_: _g_g: J_o-
obg_g:Jo _g_g: o_:bJo |_r_|| obg_g|. oJog_o| :bJor_:, o_b_:_
roor_ r:o__boo_ bgo| _ob_go__o| J___o, J_oog_: o_:bo| o_o-
r_o|: _: :gJg_o|ogo|:_ oo_go_b_go o_o|. :b_orbob_o| oro__|Jo
|:__or_o|: _: o__rg_oo| __g__1_ _:go| J_oobg_g:Jo _ob_go__o
J_|:og__go: :obg:g__|.
:b_orbob_o| J_o_ooo: _ggog__o: J_oog_: _::broo| :gJgo|
_bogr_:. o__rg_ oJog_| J_|:og__go: |:_bogr_g:_ b:_g_:_ _oo-
_or__g |:bgJo :_:|gg:, J_oo|:ggo| :b:go b_:ro| oooo_:, |:o_J:o|
_:b__: :b |:o_J:o r:_o_o| :1r_: oo_b__o. _og_gog_ :oo| J___:_
:gJgo J_|:ogo: _:Jor__| og_g o_1og_| :b |_ogo| _:bgo_| o_o-
r_|, :r:_: o:| _g_g:1_ o__:_ :bg: |gor__: ob:r_:g_r:, r:_:b
o__rg_ oJo_g| :bg: _gr:_ __ro b:_g_o _ro rb_: oo|ogo|. oJo-
g_o| ooo_oo| 2J3 b_g:bg: _orbob__: _: o:oo b:b_g:ro o|_g :b-
_orbob__:, :|_ roo :gJg| _o__g _gr r:o_|o:b _b_g| J___: (Nelson,
!3). oo oJgo:o J_oobg_g_Jo_ _o, ro_: _o_:: _ob_go___o, |:_o:ro|o:
daukavSireT RAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
o_o_r_o, r: 1_:gg_b:|
:b__b| |b:gg:1_ o_:b_ro
__g__r: _: _or__g__o.
Sereuli ojaxebi _ b_g:b:go
_orbob_o| J___:_ J_rb_o_go
o_:b_o, oJog_o, Jgog_o _:
_r_o.
102
yuradReba miaqcieT yovel moulodnel cvli-
lebas qcevaSi, romelic SesaZloa ojaxur
problemebze miuTiTebdes.
magaliTebi
!. orog_oo| _o1o__ro :ooggob_:: o:go|:
_: o__go| bJoro __ogogo, bobo| |br:_o
o:__: :b _g_:, o__oogo _:_gogo: :b
ooro_oo _ 1__o__o _b_ro_go:.
2. _oo_o_ro _:or_b_goo| :oob:__g_::
_b:|o:oo:, :_o1o:b_:, __r:___o|: _:
_ob__b_r:_oo| oo__b_:.
3. J_:__oob_o oJog_| oo|b:ggo| |_r_-
|o| boJb_o.
esaubreT moswavles masSi momxdar cvlile-
bebze. es saSualebas mogcemT meti gaigoT
iseT gansakuTrebul stresze, rogoric
ganqorwinebaa.
magaliTebi
!. o_:goo _:ro o|o_b_go. oo|b:gg_| J_-
oog_: :r _:g__| oo|o orog_o_oo _:-
ob__r_|__go |bg: __ro|o :_:oo:bo.
2. o_g_bo:b |:_:ro oo|b:ggo|:ogo| J_|:o-
g__go _b_: o_o| _: oo__oo b_: o:g:_
:rb_g__| :b|:bogg_g o_o:|.
daukvirdiT Tqvens saubars da Tavi aarideT
`bednier~ (srul) ojaxebTan dakavSirebul
stereotipebs.
magaliTebi
!. _r:go_ ,o_g_bo ___-o:oo|" b:_gg:_
o_goo ,o_g_bo o_:b_o".
2. o:go J_o_:g_o _oro_gor__o|:b:
,bg_b ggor__: ooro_ ___:" :b ,o:o:|
J__ogo: _:_bo:roo".
daexmareT moswavles SeinarCunos TviTSe-
faseba.
magaliTebi
!. oo_bob_o _:r:_ J_|r_g__go |:o_J:o.
2. _:rbo_b_oo, roo :gJgo: :oo _:-
g:g_: _: _:og_g| o:|. :o o_roo_Jo
:r:|:|_rg_go: oo|o :b:go _: ro_go
|:o_J:ooo _:_gorog:.
3. oJog_1_ :r:1__g oo|b:gg_| J_-
|:ogo: _| r:1o o:|b:gg__g1_ :_:-
_ob__|. b_ ooo__o oo| r:1| oorogb_-
g:_.
gamoiyeneT Tqvens skolaSi arsebuli
resursebi.
magaliTebi
!. _|:_r_o |_ogo| _|o_ogo|, |o_o-
:g_r o_J:_|, _or___or| oo|b:gg_1_,
roo_g|:_ :r_J_ _:bo:r_: |gor__:.
2. J__o_boo :b_orbob__g oJo_go: Jgo-
g_o|ogo| |:_o|__|oo ___o, roo_g-
|:_ |o__o:g_r:_ ooo1:___go :_:-
oo:bo b:r_o_g_:.
gaiTvaliswineT, rom orive mSobels aqvs uf-
leba, flobdes informacias Svilze.
magaliTebi
!. |:_roo o__rg_oo| o_ob_ orog_ oJo-
_g| __g_: :_g| ooo_o| ob_oro:_o:
_: _:_|bro| oJo_go: _r__|.
2. o__rg_oo| __g_o| :ro_ob_ oJog_-
|:_ :_go __g_: _go_b_b ob_oro:_o:|
:gJgo| |:|b:ggo oror_|o| J_|:b_.
|_ogo| _or___oro:b _ro:_ :_:b___o
oo _:bob_|, roog_o_ :o __g__|
:__b_b.
gaiTvaliswineT im moswavleTa mdgomareoba,
romlebic morigeobiT xan erT mSobelTan
cxovroben, xan meoresTan.
magaliTebi
!. bob_o, _:g:g_:, |oor__go _oro:
J_oog_: _:rb_| _ro oJo_go:b, ro-
__|:_ oo|b:gg_ _ro_oo o_or_|o:b
_bogro|.
2. oJog_o J_|:ogo: :r :oobb_b_b |_o-
g:Jo, ro__|:_ :gJgo| b:_g:b o:oo
roo: :b :r _:_|brob _r_:|, r:_:b
|:bgJo :r oo|ggo:o J_|::oo|o J__-
_oob_:.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://
muextension.missouri.edu/xplor/hesguide/
humanrel/gh6600.htm
rekomendaciebi: ganqorwilebulTa Svilebis daxmareba
103
r_|_r|_o _: o_o:ro: ob:r_:g_r:, :b_orbob_: o:ob_ :r :ro| :_-
gogo :r:go|ogo|.
oJog_o| :b_orbob_o| J_o_oo oorg_go oro b_gob:_o _g_g:1_
ro_go o_roo_o: roor_ og_o|ogo|, :|_g_ oob_o|:ogo|. o:o J_o-
og_: orog_o_o _ob__o |_og:Jo, _go :o_r_ob |b:gg:1_, :___b_b_b
:_g_oog_|, _bg__go_ _:o_gob :b oooo:_ob bob:Jo, :b_b___o _oogo:
_: :.J. o|obo J_oog_: |:__o:r o:g| :_:b:J:_g__b_b o_:bo| br_g:Jo :b
J_ro_o| __go oo__o _ob__o (Hetherington, !). J_|:og__go: ro_g-
g:_o:bo J____o_. :o _ro| og_o __ro orog_o_r_o :ro:b |:bg|: _:
|_og:Jo, go_r_ oob_o, o_o_: o:o:_ J_|:ogo: _ob__o :r_g__go
orog_o_o, :b|:__or_oo |:ooro|ooro |__|o| b:rooo:__bg_o:b _ro-
o_rooo|:|: J_|:ogo: :b_b_b |__|_:g_r:_ __ro :__o_r_o :b ooro_oo
_ :_gor__o g:_o| b_o:. _og_gog_ :oo| oo_b__:g:_, :b_orbob_:|o:b
J___: _:g___g J_oobg_g:Jo ob_ogo__:g_ro:, 1oo :gJgo ogo_ro o:-
|_bo|o_goo| robooo, |_r_|o| _:og_go| _b:roo _o_g:g__: :r|_-
_g orog_o_| (Amato, Loomis & Booth, 1995, Berk, 2005). _roo: :bo:ggo:-
Jo, :b_orbb__g oJo_go: Jgog_o| _::bgo_oo 75-80%-| |o__:_o:|o:b
J___o| _b:ro __:go__: (Hetherington & Kelly, 2002). obog_o b:b:roo
,r__oo_b_:_o_o" _ :b_orbob__go: Jgog_o| _:bo:r_:.

aRzrdis mSobliseuli stili. o:|b:gg_g_o bJor:_ obogo_ oJo-
g_| :_:b:J:_g__b oo|b:gg_o: orog_o_Jo. |ob:o_gog_Jo, roor_
:gJg_o| :bgoo:r_:1_ ooo_ob:r_ _:_gorg__o _b:__o_|, |:_o_ __ro
ro_g:_::. rob__br_b_ro| oo__ogoo_ro oo__go g__b_:, roo
:gJg1_ _gro r:o :b__b| :gg_b:|. o_o_: oJog_o| _:__oro o:ob_
o:g1_ oboJgb_gog:bo: (Berger, 2006).
aRzrdis mSobliseuli stilis _:r:_ _boogo _:b:|o:o_: ___ob_-
: _:o:b :_orob_o| (Diane Baumrind, !!) :oo_gg_g:|. oo|o :_rob__go
b:Jrooo _b_o_: !00 |_og:o__go :gJgo| |:__oggo:b _: b:brogog gob-
o____r J_|b:gg:| (ooroo:_:_ |:J_:go __bo| _groo_g :o_ro__go:
o_:b_Jo). :_orob_o _: |bg: o_gg_gr_o (roog_o_ oo| :_oob_b_|
__r_boo_b_b), :gJg_|: _: oJog_1_ _:_gorg_oo: _: oJog_o:b
:|:_r_o| J___:_ :b:|bg:g__b oJo_go: oob |_og|. _| _g:|o_o-
_:_o: _o_:r_: oJo_go: |ooo|: _: _ob_rogo| o:_:g _: _::g _o-
b__| (Berger, 2006):
:g_oro_:r_go oJog_o (|ooo| b:_g_o:, ogo_ro _ob_rogo)
:gJg_o:b _roo_rooo|:| _og_o _: o_:_ro o:_ob_rog_g_o
:ro:b, :gJg_o|:b o__oog:_ _go:b oJo_go: ooooo_o| J_|r_g_-
:| ,ooo_oo, roo o_ :|_ go_go", _oo_o_1_ _gr| :r |:_ro_b. o_:-
_r:_ |_o:b o:go:bo Jgog_|, o_o_: :r J__r:_b_o__b o:o. :g_o-
ro_:r_g oJog_| __g:ro Jgog_o, o:r:o :o:| :r :oob:_:g_b.
:g_oro____go oJog_o (_googo, ogo_ro _ob_rogo) :|_g_
:b_|__b 1_|_ |:1_gr_|, oo_g_oo b_|_| _: _go:b :gJg_o-
|:b 1r_:|r_gogoo ___g:|. o_o_: o|obo __ro oog:_ _o_roo:b
Jgog_|: __r| ____b :gJg_o| oro__|_|, :|:_o__b b_|_o|
oo1_1_|: _: |:J_:g_:| oog_go:b, oo___g o_b_| __ro __oo_r:-
_o_go :_:b_g__og_:. :|_oo oJog_o oJgo:o:_ ooo:ro:g_b o_:-
_r 1oo_|, _o___|:_ _bo:r_o:b Jgog_| o:oo :o: o_ oo |:__o_go|
J____o| ::1r_:Jo (Hoffman, 2001).
go_r:go oJog_o (_googo, |_|_o _ob_rogo) :ro:b _goog_-
o _: o1r_bg_g_o, :o:g_ _ro| g_r :_ob_rog__b |:__o:ro Jgog_-
o| |:__o_g| _: :o:| :o:rog__b :|_: ,o|obo boo :gJg_o :ro:b".
___r:___o oJog_o (|ooo| b:_g_o:, |_|_o _ob_rogo) o|_
aRzrdis mSobliseuli stili
_ :gJg_o:b _roo_rooo| _:
o:oo _o|_oogobor_o| 1_o.
104
b:b|, ooo_o| |:_roo_ :r _:r_o_b _: :r_ o:g| ob_b__b _ob_ro-
goo, :gJg_o:b _roo_roooo: _: o:o1_ 1r_bgoo.
kultura da aRzrdis stili. _g_g:| _ :g_oro_:r_g, :g_oro____g
_: go_r:g oJog_| __g:ro |:__o:ro Jgog_o _: 1r_b:g_b o:o1_,
_r:go_ :b|bg:g__go b:roo__b: :_go oo:1_, rooro: _:ro oJo_go.
1o:_:_, :o |:oo _ooo| oJog_o:b :_1r_ogo :gJg_o :b|bg:g__o-
:b _roo:b_oo|:b. _og_g J_oobg_g:Jo _groo_go _: :o_ro__go |:J_:go
o_:b_Jo :g_oro____go oJog_o| Jgog_o __ro _o:_o_ogbo :ro:b
|:__o:ro o:goo _: ___o _roo_rooo_b |bg_o:b, :g_oro_:r_go oJo-
g_o| Jgog_| :b:|o:o_o _:ob:J:g_oo| J_rob_: _: _:or_b_go:,
go_r:g_ro oJog_o| Jgog_| _o J_|:og__go: _ob__o orog_o_o
o:b:_og_o:b _roo_roo:Jo _ o:o roor_ b_|o, |:__o:ro 1: :_go.
:|_oo oJog_o :gJg_| _og_gb:or |_rgog| _|r_g__b _ o_b_ _|
__ro :_gogo:, go_r_ o_o :r:ooo_g:r_go :_:b_g__og__o| ooo__o
__ro|o. orog_ |_rgog_o| :o|r_g__go _: ___r:___o oJogo| _ooo,
1o:bo| ooo_:bo:.
|bg:_:|bg: __g__r: :r_og_ :b|bg:g__: :_1r_o| |_ogo| oob__-
goo. :oo_gg_g_o| oob__goo, ogo_ro _ob_rogo| o_ob_ oJog_o| :1o_-
go _: :_ro:o_ro__go oo|b:gg__o| oo|br_: __ro o:_:go: (Glasgow,
Dornbusch, Troyer, Steinberg, & Ritter,1997). :|:_o b_|_o| _:o__bo o_:_ro,
o:r:o _googo _: _oo_o_r:_ ob:r_:og_ro :_1r_o| |_ogo oor_:-
oor _:gJorJo: _:g:__go :gJg_o| o:_:g :_:__oo_r oo|br_:|o:b _:
o__ _oo_o_r |oobo__|o:b (Garner & Spears, 2000; Jarrett, 1995). :b|bg:g_:
__g__r_g _:|__go_| Joro| _: 1oo_roo _:g:__ro |:o_1ogo|
|:JoJo :r_oo oJo_go: ogo_r _ob_rog| 1o__r oo|:__|, 1o__r
_o :__og__g| b_o| (Smetana,2000). oo __g__r_Jo, |:_:_ __ro|o| _:-
_:|_: _: _og___o_ro _ogo|o_o: __ro oo|:__o:, go_r_ ob_ogo__-
:g_ro, J_|:ogo: :gJgo: :r:|bor:_ :_o_g:| oorbog_o| ooobogb: _:
_| :g_oro_:r_go:_ ooobboo| (Nucci, 2001).
Tanatolebi
o:b:_og_o _: o_oro: _oo:gr_|o: oo|b:gg_o: _bogr_:Jo.
_o:bboo_o| :b _:o:oo| _ro|, ro_: :gJg| :r _o:_o_o:b |__or:_,
_ob__b gor_| _: __ogo_b oo| :ro_g:| (roor_ :go|obo|: _:
skolis periodSi TanatolebT-
an urTierToba mniSvnelovan
rols asrulebs moswavlis
TviTSefasebis CamoyalibebaSi,
mis warmatebebSi skolis peri-
odsa da Semdgom cxovrebaSi.
105
|___:bo:| J_oobg_g:Jo o:go| _:|:b_o|Jo), J_|:ogo: _:o:br_g_go J___o
o_oboo| o:|1_. oo1:r_o| ob_rogo oo_obo__go:, ooo_g|_ro: o:b:-
_ogo: :b:g:1r__go __g__ro| ogo_r 1_:gg_b:|o:b _ro:_, oro-
g_o_| __ro r_:g_r |:__og_g| __obo|.
TanatolTa kultura. ogo _ro| _|o_ogo_o: J_o|b:gg_| o:b:_ogo:
__g__ro| ogo_ro :gg_b: :gJgo: :bgoo:r_:1_. o:b:_ogo: __g__r:
:ro| oo|b:gg_o: ____o| b:_o_goo|, |:_ro|: o_ ooo| g:r_bbogo-
o| :_o:r__go ,b_|_o". ___o :bo|:1_gr_: |:_roo |:_oo:booo,
o_|o_o|: _: |bg: oo|b:gg__o|:_oo _:oo_o___g_oo. o::goo:_, ro__-
|:_ ooo_g:r_g __|o_:|, o:_:go _g:|o| oo|b:gg_|, obog_| :_b|b: o:-
go|o ___o| b_|_o, o:b _| _orog_oo_ J_|ogo:
OK. !: _:b|:_o_go. _ob|_| obogo_ o:r:|__g| b:o_g:oo, g:r_bbogoo|
(_o_obo|) :__o_: _: |bo__r|_o| (|:bo_roo __b|:_o_go|) b:_o:
_gor:Jo obogo_ _rob_g J_oog_:. orJ::oo :or:bggo| ___: J:go
J:rg:go :b _g__:ogo. o_ b:gb| J::o-_gor:| _::gob___: o_g_bo
ooobogg_go:, o:o _| _b_: J_:b|_boo. 2: |:_:oo_o. bg_b, r: o_o:
_b_:, :bgobog:go, roo_g o:o:b| _:g_|broo, r:_:b _:1ro::
_g_g:bo oo|:b__bo |:_:oo|ogo| :oog_b_oo.
o:b:_ogo: __g__r: :_o:r__go b_|_o| oorbog_o|:_oo _oo_|
oo1:r__|. orJ::o ___| oob:o __|o_:| ___Jo _ob|o b:o_g: _:
__|o_: o:| _:_ooro|oor_:: ,r:_oo :_go: ___| _ob|o! _::gob__:, roo
orJ::oo:? (Talbot, 2002, g. 28). __|o_:o :gob|b:, roo ___o: _| ,_rbo"
_ro_oo b:oooJor: _: b_: :r oo|_:, o:oo:b _ro:_ _|:_og:.
o:b:_og_o| o:g:__g_o| :|:r_g_g:_ _b_: _:g:_gor__o |o__-
:_o:|, ro__|:_ oJog_o|: _: o:b:_og_o| _or__g_:bo _: ob__r_-
|_o _roo:b_o| _ooro|oor__: _: gb:boo, go|o :gg_b: ooog:gr_|.
roor_ b_|o, o:b:_og_o oo:r_g__b. _b_: :_oboJbo|, roo _g_g:_ro|
oo_b__:g:_, o:b:_ogo: __g__ro| _g_g: :|o___o :r :ro| _:r_o_ooo
_: _:_b_o_go, 1oo ___o| boro_o oo1o_o_ro: _: :r__gor_| oo-
|b:gg_o: :_:__oo_r oo|br_:|. o:b:_ogo: __g__r: :gg_b:| :b__b|
o:b_r_o|: _: |o_o:go1:_oo| b:oo_:go_:Jo_ (Harris, 1998). oJo_go: _:
o:|b:gg__go: |_ogo :gg_b:| :b__b| 1b_o:1_ _:ro_ro| :rb_go|: _:
r_gooo| |:_oob_Jo.
___o| ,Joboo" :b ,:r_o" _o_bo|::b oo___go _r:go_o| :r_:,
o:b:_ogo: _roo_roo: oboJgb_gog:b oo1o_o_r :b b_:_o_r rog|
:|r_g_| _:b|:_ oorogb_g _: |o_o:g_r :bgoo:r_:Jo (A. Ryan, 200!).
_ro-_roo :oo_gg_go| J____oo, o_-6 _g:|o| oo|b:gg__|, roog_|:_
:r _:g_:o o_or_o, oro bgo| J_o__:_ _::go :_:__oo_ro oo|br_:
_: oo1o_o_ro |o_o:g_ro ___g: :__boJb_o_:o, :o:|o:b _oo_o_r:_
__ro _:or_b_g_o o_gb_b, oro bgo| J_o__:_ _o, go_r_ oo|b:gg__o,
roog_|:_ _roo o_o:ro o:ob_ _:g_:o (Wentzel, Barry, & Caldwell, 2004).
r: o_o: _b_:, _o_o oboJgb_go: :_g| o_or_o| ogo|__|: _: o_-
oroo| b:ro|b| |:1o:_o_rog _roo_roo_Jo __ro :oo__og _:
oobo__g o:b:_og_o:b. |bor__ o:oo:b :__o_ro _roo_roo: _b_o|
b_g| oo|b:ggo| |o_o:g_r :bgoo:r_:|, :b|:__or_oo oo|ogo| ro_g
o_roo_Jo, o::goo:_, oJog_o_ :b_orbob_o|:| :b |bg: |_og:Jo :-
_:|ggo|:| (Hartup & Stevens, 1999). o:b:_og_o| oo_r _:r_o_ogo :gJg_o
b:_g_:_ oob:bog_o_b |:|b:ggo :__ogo:Jo, o:o _bb__:o |_rgogo,
oo:_ogob |_og: oo1:r_oo| :|:_Jo _: J_|:ogo:, oo1r_ogo:Jo o__o
106
orog_o:_ _ob__o. o::goo:_, :ro__go :r_|o_go oo|b:gg__o __-
ro| :|:_Jo oo_r__ogbo :ro:b _:b:J:_goo|__b (Coie & Dodge, !8, Coie
_: |bg_o, 1995; Fredricks, & Paris, 2004).
vis aqvs ufro xSirad problemebi TanatolebTan? :gJg_o _: oo1:r__o
_og_gogo| :r :ro:b _og_r:b__go :b|bg:g__go ooo:ro. o::goo:_,
_o1o__r:_, ob_rog:_, _obo__r:_, r:|orog:_, __obooo__r:_ :b _bo-
rog:_ :b|bg:g__go :b:go oo|b:gg_, J_|:ogo: _:r_o_og o_b_| o:b:-
_ogo: ___o| oo_r. __ro bJor:_ :r_|o_go, b:___ogo, ___r:___o,
o:r:o 1__o__:_ :__o_ro oo|b:gg__o :ro:b _:r_o_ogbo, o_o_: _|
_:oo_o___go: _g:|o|o| _ob___|_1_ _ :r_|o_g _g:|_Jo |bgo|o :r_-
|o: b:_g_:_ :ooobg_g| o:b:_ogo::b :ro_g:|, bogo _g:|_Jo, |:_:_
__ro oo___go: :bo:r_o_oo o:o:Jo _: o_J:o:, J_|:ogo: b:___o-
go:o :r :ooobgoo| :ro_g:. :og:r:_, ,o_o _:r_o_ogo" boJb:g|, o_o
boroo|:b :b|bg:g__go. oro|o_o:g_ro ___g_o, rooro_:: _roo_ro-
:1o:r_:, _roogogo |:_oo:bo: _: o_or_go _roo_roo:, _g:|o|
_ob__|_o| oo_b__:g:_, o:b:_ogo oobob_:| obg_g|. _gro :r_|o_go
_: b:___ogo oo|b:gg_ oo_g__go: :o |o_o:g_r bg_g_|, __r:___o|
___o_o_o| o_ob_ oo_r:__o_ro oo|b:gg__o bJor:_ :r:|bor:_ :_o_g:-
o_b |o_o:g_r ooboJb__| _: g_r :_ob_rog__b ooo_g|_|, J_|::oo|:_
o:oo |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o_ :r:|r_g_o_ogo: (Coplan, Prakash, ONeil,
& Armer, 2004; Stormshak, Bierman, Bruschi, Dodge, & Coie, 1999). o:|b:gg__go:
_b_: o_o__|, oooo__go oo|b:ggo| _:oo_o___g_: ___o:b. :ro:b
:ro__g_o? o:o:Jo| 1oo_roo oo|b:gg_ bb_o|o:go| rog|? __ro|o|
__r:___o:b b:r_g:| J__ogo: :|_oo orog_o_o| :oo|bor_:, :b|:-
__or_oo |_ogo| _:b__oo _: |:J_:go (|::1o) |:__b_r1_.

rogoria Tqveni azri?
|:J_:go |_og:Jo o_J:oo| _:b__o| bob :|:_r_:1_ _oob_|:
,roor J_oogo:o :b|:1_groo, :ro| o_ :r: o:g:_o: oo|b:g-
g__| Joro| bg_b| |_og:Jo? r: :o:_robog__go boJb_o :_g|
:o:|?"

TanatolTa agresia. :r_|oo| r:o__boo_ _oro: :r|_o|. _g_g:1_ bg_-
_go _oro:: instrumentuli agresia, roo_go_ _go|boo| bogoo|:
o_ _oor:__|oo| oooog_:|: roJo oorg_goo|ogo| b_go|_gr:| :b |bg:
:gJgo|ogo| |:o:o:Jo| b:roo_g:|. :o J_oobg_g:Jo oboJgb_gog:bo: ,oogo-
oog_o|" _: :r: |bg: :gJgo| _go|___bo| :b1r:bg:, o_o_: J_|:og__-
go: _| o:ob_ oob__|. o_or_ _oro:: mtruli agresia _ :b1r:b 1o:bo|
oo__b_:. o_r_g :r_|o:| J_|:ogo: _ob__| roor_ Ria agresiis _
o__:ro|:| _: _o1o__ro o:g_:|boo| _ _oro: (o::goo:_, ,__o!"), :|_g_
urTierTobiTi agresiis _oro:, ro__|:_ __g__: |:1o:_o_rogo
_roo_roo_o (o::goo:_, ,:r:|o__| :r _:_g:o:r:__o). og_o __ro
bJor:_ ooo:ro:g_b _o: :r_|o:|, oob_o _o (roor_ _go|obo| 1_ooo
b|_b__g o|_oro:Jo:), :r_|o:| |:1o:_orog _roo_roo_Jo (Berk,
2005). :r_|o: :r _b_: :g_roo| :|_r__go:Jo (|oo__o__ o:g_:__r_-
_go:Jo), r:_ _:bobo_ro __g__o| :bo__o__:|: _: _:_g:| _go|b-
oo|. _g_b o (Helen Bee, !8!) :bo:r_:g|, roo ,:gJgo, roo_go_ :oo|
,_| b_oo |:o:o:Jo:!", :|_r__goo| __oob|_ror_:| :b__b|, bogo :gJgo,
roo_go_ |:o:o:Jo| _:|:r_b_g:_ o:gJo :ob:b:| _r__:o|, :r_|o:|
:oob:_:g|" (g.350).
instrumentuli agresia _
:__o_ro oo_o___:, roo_go_
oo1b:_ o|:b:g| bogoo|, :_ogo|:
o_ _oor:__|oo| oooog_:|, :r
:bg:g| b__bo| :b1rbg:, o:r:o
J_|:og__go: :ooobgoo|
_go|___b:.
mtruli agresia _ o:gb___ro,
oor_:ooro oo_o___:, roo_go_
ooo:ro_go: gobo_| _go|_-
__bo|:__b, :r:orogo_or__go
o:g_:|bo:.
aSkara agresia _ o_r_go :r_-
|oo| _oro:, roo_go_ _o1o__r
o:g_:|bo:| J_o_:g|.
urTierTobiTi agresia _
o_r_go :r_|oo| _oro:, roo_-
go_ _go|boo| |o__go_r o:-
g_:|bo:| _: |bg: |:1o:_o_rogo
_roo_roo_o| _:o:1o:b__g
_o___:|.
daukavSireT kvlevas da ga-
navrceT
Galen, B. R., & Underwood, M.
K. (1997). :gJgo: |o_o:g_ro
:r_|oo| :_gg_g:. :bgoo:r_o|
_|o_ogoo:, 33, 58-600.
107
oo__gor_: oboJgb_gog:b rog| :|r|_g_| :r_|oo| :oob:_-g:Jo
(Bandura, Ross, & Ross, 1963). :gJg_o, roog_o_ o:g:_ooo |:g|_ o_:b_Jo
:o1:r_b_b, __ro bJor:_ ooo:ro:g_b :r_|o:| orog_o_o| :_:|:gr_-
g:_ (Patterson, 1997). ,oo|::oo" :r_|oo| _ro-_roo r_:g_ro b_:ro, ro-
or_ b_|o, _og_g :o_ro__g o_:bJo :r|_o|. _|:: __g_go1o:. :JJ-Jo
|:__g_go1oo oror:o_o| 82% J_o_:g| :r_g__g o:g:_o:|. |::gJgo
:_:__o_Jo _| o:bg_b__go :b|:__or_oo o:_:go: _ o:g:_oo| :___o|
|:J_:go o:bg_b__go |::oJo 32-o:, o:o Joro| _g_g:1_ _:r_|o o_g_-
_ogo_o: _: |__b:o: 70%-Jo o:g:_o: :r o|__: (Mediascope, 1996; Waters,
1993). ooo| :oo, roo :gJg_o _o___| _ro| __g_go1oro:b :_:r__b,
|:__g_go1oo o:g:_oo| J_|:ogo :gg_b: b:o_gog:_ oboJgb_gog:bo:
(Timmer, Eccles, & OBrien, 1988).
1r_o| o_ :r: o:g:_orogo |:___g_go1oo |:b:b:o: :r_|o:|? __:-
b:|_b_go ro_gg:_o:bo :oo_gg_g_o| J____o :J_:r:_ :_:|__r_|,
roo 1r_o|. rog_g _|o:bo _: oo|o _og__o 6-_:b !0 bg:o__ :|:_o|
300-1_ o__ :gJg1_ _:_gorg_oo |b:ggo_b_b |:__g_go1oo o:g:_oo|
:gg_b:|: _: !5 bgo| J_o__ 1r_:|r_g :|:_Jo :r_|o_g ___g:| Jo-
ro| _:gJor|. o:oo _:|_gbo| oob__goo, ,|:__g_go1oo o:g:_o: obg_g|
:r_|o_g ___g:| roor_ oob_Jo, :|_g_ og_Jo. _| _:gJoro :r|_o|
o:Job:_, ro_: :og:go|bob__go: |o_o:g_r-__obooo__ro |_:__|o, o-
b_rogo J_|:og_go_o _: :_1r_o| |bg:_:|bg: _:__oro _:r__go-
r__go:" (Huesmann, Moise-Titus, Podolski, & Eron, 2003, g. 201). ro__|:_
:gJg_o |:__o:r o:g| :oog__b |:__g_go1oo oor_o:b (o|obo :oo_b,
roo :o oor_ogoo o___go:b) _: _o_ro_b, roo |:__g_go1oo o:g:_o:
o|_oog_:, rooro_ r_:g_r _bogr_:Jo, o__o: :g:oo:, roo o|obo 1r-
_:|r_g :|:_Jo ooo:g:___o :b_b_b.
|:__g_go1oo o:g:_oo| _:r_o_oo :gg_b:| J_:o_or_o, o_ :_b|-
boo oo|b:gg__|, roo :_:oo:bo: _or:gg_|oo| ___g: :r :ro| __g_go-
1ooo :gr__g__go o:g:_oo| o|:g|o, |:__g_go1oo o:g:_oo| :___o
:r :ro| b:o_gogo, :r:o__ J__obogo: |o__o:g_ro ______oo: _: _:b__-
oo, :r|_o| ___o_|o 1: _ob_go__o| :_:|:gr_g:_, roo_go:_ r_-
:g_r :_:oo:bo: _o___|o: b:ro:__oo o__b_| _bogr_:Jo (Huesmann _:
|bg_o, 2003). J___:__o, :r :ooo__boo __g_go1oro| __r_: _og_o| :b
|:|__go| |:boo, r:_:b _| _o__g __ro ooo1o_g_g| b_o| o:| (Slaby _:
|bg_o, 1995). o:r:o obogo_ __g_go1o: :r :ro| o:g:_oo| o::gooo|
b_:ro. _gro ooo_g:r_go _ogoo _: go__oo:o:Jo |:g|_: o:g:_oo| r:-
_o__go :oo|:b_g__oo. oo|b:gg__o, roog_o_ _:g:__Jo :o1:r_-
agresiuli bavSvebi fiqroben,
rom Zaladoba gamarTlebulia,
da sasurvelis mosapoveblad
agresias iyeneben; agresiis
Tavidan acilebis saukeTeso
saSualeba drouli Carevaa.
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
bb_o|o:g_|: _: o:b:_ogo:
_roo_roo_o:b _:_:gJor_oo
o:|b:gg_g_o|ogo| |:ob__-
r_|o __o_ |:gog:bo| |:b_g-
oo_g:b_go (Keith Sullivans The
Anti-Bullying Handbook, Oxford
University Press, 2002).
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
Graham, S. (1998). |:__o:ro
o:go| _:_:b:J:_g_: _: o:b:-
_ogo: go__ooo1:_o: |:J_:go
|_og:Jo: _ooo___b__ro :b:go-
1o. :bgoo:r_o| _|o_ogoo:,
34, 587-5.
108
b_b, b__:g_b ____r o:g:_o:|. :1_o_o, _rb:g_o _: r:_oo |:g|_:
o_gg_goo|, :_o:_o_r_o|: _: o:r_go| J_|:b_ o|_oro_oo .
CxubisTavebi. :r_|o_g :gJg_| oo:bbo:o, roo o:g:_o: :o:rog__-
go: _: |:|_rg_go oo1bo| oo|:_b_g:_ :r_|o:| o__b__b. o:o _rb_gbo:o
o_o_rob, roo o:g:_orogo |:o:o_ro| :_:b_: oo|:__o:: ,:_J_oo_o-
|:| _b_rogo: :b_g-:oob_g:" (Egan, Monson, & Perry, 1998). J_|:og__-
go:, :o rbo_b:| o:g:_oo| _:_|__go: :_:go_| _: :ogo_r_|. :|_g_
o:g:_ooo oo__go, J__r:_b_o_ogo, b:b__bo _: |:o:o_ro| :_:b_o|
:__og_go:Jo _:rbo_b__go :gJg_o, :b|:__or_oo og_o, :r:|-
bor__ o__b |bgo| _o___:| (Dodge & Pettit, 2003; Zelli, Dodge, Lochman,
& Laird, 1999). ro__|:_ r:oo_ :__ro: b__:, o::goo:_, |:o:o:Jo
go__oo :J_b__go _oJ_o _:_bro_| :b :g_o_|Jo b_go _r_|, :gJgo
_:rbo_b__go:, roo o:| :oo1b_g:_ :gb_|. :o:| J_ro|oo_: oo_g_:,
roo:_ :r_|oo| br_ o_gr_:.
rekomendaciebi: agresiasTan gamklaveba da TanamSromlobis
waxaliseba
waradgineT sakuTari Tavi araagresiul pi-
rovnebad.
magaliTebi
!. b_ :ooo__b_o _:oorbog_o|:ogo| o:-
g:_oo| o__:r:|.
2. orog_oo| J_oobg_g:Jo :bg_b_o _ob_-
go__o| :r:o:g:_orog:_ :_:b_g__o|
|_r:__o: (ob. o_-!! o:go).
darwmundiT, rom saklaso oTaxSi yvela
moswavlisTvis sakmarisi sivrce da saWiro
saSualebebia.
magaliTebi
!. :r :_:_gorooo _g:|_o.
2. _:rbo_b_oo, roo |:oro1o |:o:o:Jo_o
_: r_|_r|_o |:_o:ro|1_ o__o:.
3. b:oo:rogoo oo|b:gg__| o|_oo |:-
b_o, roog_o_ b_g| _b_o| oorog-
b_g :r_|o:|, o::goo:_, |:o:o:Jo
oo__o.
4. o:go ::ro__o ogo_r:_ _ob__r_b__g
J__or__|
_: J__:|__|.
moswavleebi daarwmuneT, rom verafers moi-
geben agresiuli qceviT.
magaliTebi
!. _::oJgo__o :r_|oo| o|bg_rogo, __r:_-
__:| b_ oo:___go :r_|or|.
2. :ooo__b_o __oogobo_ro |:|__go, :b-
|:__or_oo __ro|_g:|_g_o:b.
piradad aswavleT dadebiTi socialuri
qceva.
magaliTebi
!. |o_o:g_ro _oo_o| :_g_oog_1_ :-
bobog_o rb__go ob:_gr_go b:b:roo-
__o.
2. :bobog_o :b_o|:1o:_o_rogo _o___-
_o| _ __r_oo|, o__:ro| _: gor_o|
:gr__g_o| J____o.
3. J_|o:g:1_o o::gooo _: :bg_b_o ob:r-
_:g_r: _ rog_ro o:o:Jo, roo_go_
J__|::o_: _ob_go__o| oog:r_:|.
4. b_go J__b_g_o ogooJ__:|_o| 1r_:|
_b:r-_o|: _: _o_bo| _:rog_oo.
5. _:_bo:r_o :b|:__or_oo o1ogor__g
_: b:___og oo|b:gg_-o|bg_rog_|.
uzrunvelyaviT tolerantobisa da TanamS-
romlobis swavlis SesaZlebloba.
magaliTebi
!. __r:___: ::o:bgog_o o|:g|_:1_
_: :r: :b|bg:g_:1_.
2. :b:bor_o_g_o o:b:oJroogoo| b_g-
J_ob_oo ____ro oro____o.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: National
Youth Violence Prevention Resource Center: http://
www.safeyouth.org/scripts/teens/aggression.asp
109
:gJgo| ooo:g:go _bogr_o|ogo| o:go:b oboJgb_gog:bo: oo|o :r_|oo|
:b_o_r:g_:. o::goo:_, oo|b:gg_o: :r_|oo| o:bg_b_go| _:|:__b:_
_ob_oJo b:_:r__go :oo_gg_g: |obog_: o:|b:gg_g_|, _:_|r_g_-
ob:o bob:_:__: ,:r:1__go :gJgo _g| ___b| |bg: :gJg|" J_o-
__o |o__g_oo ,:r:|_ro|", ,1o__r", ,bJor:_". o:|b:gg__go: oo_r
rg: bgo| oo|b:gg__Jo _:b:b_go :r_|o: bob:|b:ro___g_g__: :gJgo|
orog_o_| :_r__g |o_o:bgog_Jo _: _o_J_gro:| __ro| :|:_Jo (Kokko &
Pulkkinen, 2000). o|:g|o J____o :ooo_:gb_: _:b:_:Jo, :b:g 1_g:b_o:|:
_: :JJ-Jo b:_:r__g :oo_gg_g_oo:_. og_| (_: :r: oob_|), roog_-
o_ _:b__oo |_og:Jo :r_|o_g_o o_gb_b, __ro| :|:_Jo |:o:ro:g_:r-
_g_go| b:__bo|__b _ob_:o oo_r__og_: (Broidy _: |bg_o, 2003).
:r_|oo| o:go_:b :_og_o| |:___o_|o |:J_:g_: :_r__go b:r_g::.
_ro-_roo: :oo_gg_g:o _b:__o, roo o| :r_|o_go oo|b:gg__o,
roo_go:_ o:|b:gg_g_o _ob_go__o| oog:r_o| |_r:__o:| :|b:ggo_-
b_b, _bogr_:Jo :r_|o:|: _: o:g:_o:| :b_ro_b_b (Aber, Brown, & Jones,
cxrili 3.3.
socialuri ganviTarebis programebi
bo_ _g_bo| |:_:ro |_ogo| |:1o:_o_rogo :bgoo:r_o| oror:o:
o_-3, -6 _: - !! _g:|_o|ogo|
Kme-3 klasisTvis
36-55 :_g_oogo oooo _g:|Jo
_gor:Jo 2-3-__r |:|b:ggo bgo|
:bo:ggo:Jo
proeqti Charlie
ogooJ_b_:
_roo_roo_o
:_:b_g__og_o| oo__:
_oooo| :oo__b_: _:Jo
o:g:_oo| or_g_b_o:
samSeneblo kubebi: Sidsis
saswavlo kursi adreuli
dawyebiTi safexuris
aRmzrdelebisTvis (4-6 gakveTili
proeqt `CarlisTan~ erTad)
oo_ro_o
:_:o__o _::g:___o
o_:go _:boro_go
:g:_o_o_o: _: b:o:go
oo_b_ro |o|__o:
ob_oro:_oo| oo_:
_:boro_go:1_
:b|bg:g__goo:
Jo_|o
me-6 klasisTvis
45 :_g_oogo |:o__r
_gor:Jo _bogr_o|__go
_b:r-bg_g_o| oro
J__:|_ooo o_roo_o|:ogo|
sazogadoebrivi
problemebis gadawyveta
ogoo_ob_rogo
|_r_|o| o:rog:
orog_o_o| :_:b_g__:
:_:b_g__og_o| oo__:
ob_oro:_oo| :_gg:
o:g:_oo| or_g_b_o:
nivTierebebis gamoyenebis
prevencia
bob::_o__o:
o:b:_og_o| 1_bog:1_
:_:oo:bo| 1r_: _:
:bgoo:r_:, Jo_|o|
or_g_b_o:, oo1:r_o:
__boooooo| or_g_b_o:
o__r__go o_roo_o
r_oro____o:
_roo_roo: |__|o|
:r_J_
Jo_|o
me-11 klasisTvis
37 :_g_oogo oo_go bgo|
:bo:ggo:Jo :JJ-| o|_oro:
_: 3 :_g_oogo obgo|_r
_b:|o:b ob__ror__g:_
gansxvavebebis msoflio
rbo_b: _: _:|__go_o
_r_rbo_b:, |__r_o_oo_o
_: _o|_rooob:_o:
:b__g_o| g:_o _:
r:|o1oo
o:g:_oo| or_g_b_o:
o__o_:o_b__o| :oo__b_o|
or_g_b_o: (o|b:gg_:
o|_oro:Jo)
or|_goo|:|
b:r_o_o__o| :oo__b_o|
J____o
Jo_|-:b:og_: _:
or_g_b_o: (o|b:gg_:
obgo|_rJo)
ooroo:_o _:___o|
:o_or_:
or_g_b_oo| b_gJ_o|g_go
_:__or_o
_bogr_: Jo_|o:b _ro:_
wyaro: wignidan Educating Minds and Hearts: Social Emotional Learning and the Passage into Adolescence, by J. Cohen. Published
by Teachers College Press. Copyright 1991 by Teachers College, Columbia University. ibeWdeba gamomcemlis nebraTviT. yvela
ufleba daculia.
110
2003). |:b_r: r__oo| (!6) :1roo, :r_|o_g o_-5-6 _g:|_g og_|
|bg:o: _o____o| ___o :_:Jo _bo:r_: rog_ro o:o:J_o, |:_o|__|oo
____Jo oor:_o :oo__og_o| :1o:r_:, _o_o|_r:o_o| :Jo_rg:-
ob__ror__:_o:, o:b_oooo:, go__o_ogo_o| :_:__: _: _:_oo:gr__go
o|_oro_o| _:|r_g_:. !2 |_|oo| J_o__ og_o __ro :___g:__r:_
:_o_g:o_b |bgo| _o____| _: b:_g_ :r_|:| :gg_b_b. _g_g: :o oo_o-
o:| _:bgrog_oo :bgobog:go o_-!2 o:gJo.
agresia urTierTobebSi. _roo_roo_Jo :r_|oo| :oob:__g_:: J__-
r:_b_o_:, goro, :ro_g:, _:_obg:. o:| 1o__r |o_o:g_r :r_|o:| _bo-
___b, r:_:b o| |:1o:_o_rogo _roo_roo_o|ogo| |:1o:bo:. _ro-
o_roo_Jo :r_|o_g_o :ro:b og_o_ _: oob_o_, o_o_: o_-2 _:
o_-3 _g:|o| J_o__ oob_o :oo|__b __ro oo_r__ogbo b__o:b, r:_:b
oob_o __boo:b _b__r_g |__r_o_oo_| _: :oob:_:g_b o:go:bo
:r_|o:| _:r_g:_, |o__go_r:_ _: :r: _o1o__r:_. :r_|oo| _| _oro:
o|bg_rogo|ogo|:_ _: o:g_:o|bo_go|ogo|:_ J_|:ogo: __ro |:bo_:oo
o_o|, go_r_ _:__:r:go _o1o__ro :r_|o:. o|bg_rogo, rooro_:: |__-
_:bo:, J_|:ogo: _oo_o_r:_ :b:__r__|. o:b:_ |o_o:g_ro :r_|or_o
__ro ro_go J_|:obb_g_o :ro:b o:|b:gg__go: _: oo|b:gg_o:ogo|, go-
_r_ _o1o__ro :r_|or_o (Berger, 2006; Crick, Casas, &Mosher, 1997). :_r_g_,
|_og:o__g :|:_Jo :gJg_o: :r_|oo| :r_J_ _b_: o|b:ggob |:1o:_o_-
rogo _roo_rooo| _:o_:r_:.
msxverplni. 1o oo|b:gg_| bb_o|o:goo|__b :_g| oo_r__og_:, 1oo
_o o|bg_rogo:. :oo_gg_g_o: _groo:|: _: :JJ-Jo :bg_b:, roo o|bg_rogo
:gJg_o| !0%-| J_:__b| _: _o1o__ro o_ |o__go_ro J___g_o| o__oogo
|:oo1b_:. o|bg_rogo: _ro _:__oro:| _::go ogooJ__:|_o|__b :_g|
oo_r__og_: _: o:g| oo_|g_br:_, o:r_o|_g:_, _oo__o_ _: ____r:_
robo|. :|_oo oo|b:gg__o bJor:_ _oro:b _: __:b ob_g_b, o:g_:|boo-
|:| o|obo, roor_ b_|o, o:g| g_r o_:g_b. o:b:o__rog_ _:_gorg__o
:bg_b_|, roo :|_oo o|bg_rogo o:g| o_:b:J:_g_|. obo:, roo :ro__|
:oo_|bor__go :b :r:_ob_rogor_:_o b:|o:oo| :oo. _b_rogo:, o|
:oo| :oo _:or_b_go _: _|_|_ro:. o|bg_rogo: o_or_ _:__oro: _
_oo_o_ro, __oo_r:o_b_o:bo oo|b:gg__o _ o:b:_og_o|:b :r_|o:|
o:g:_ orogo_or__b. o|obo ooo_oo| _g_g: o:b:_ogo| oo_r :ro:b _:r-
_o_ogbo _: _o_: o_o:ro _:go (Pellegrini, Bartini, & Brooks, 1999).
:r:roboo _: __g:r:o (Garbarino & deLara, 2002) _:og:g_|, roo !60,000
:gJgo _og_g___ o:g| :ro__| |_og:| _: :o:|ooo __ro o__o _og_|
o:| oo |:_roo oo1_1o| :oo, ,roo |_og:Jo _og_gogo| _Jobo:o" (g.43).
:gJg_o, roog_o_ _:b__oo|: _: |:J_:go |_og_Jo _robo__go o|b-
g_rogbo o_gb_b, o__:_ _:or_b_gbo :ro:b _: :b:g:1r_: :|:_Jo __ro
bJor:_ :_go ogooo_gg_goo| o___go: (Graham, 1998; Hodges & Perry, 1999)
_ ogooo_gg_go:| :bgobog:go o_oob_ o:gJo. :r_og_ o| oo|b:gg__o,
roog_o:_ |_og:Jo o_gg_go: b:o_ob_| :b gobo_| _o1o__ro 1o:bo oo:_-
_b_|, __ro bJor:_ o|bg_rogbo :ro:b _: :r: bb_o|o:g_o (Reinke & Her-
man, 2002a, 2002b). :|_g bg_Jo bg_b :go_o _r:o__go J____o| J_|:b_
|_og_Jo :JJ-|: _: _groo:Jo, ro__|:_ _:Job__go: oo|b:gg__o: o:r:_o
o:go:bo obg:g_g_| _:_oo1b_|. oo1:r__o:b |:_r_o: :bg_b:, r:o__b:_
_o_o oo__o :_go :o oo|b:gg__|, roo o:|b:gg_g_o _: |bg: __ro|_o
|_og:Jo o:o _:o_:g_b. oo_b__:g:_ ooo|:, roo o|obo _:oo__o__goo|__b
ooo|br:_o:b, :o oo|b:gg__| |_ro _: gor__:o o_g_bo _:bo:r_: (Garba-
rino & deLara, 2002). b:b:roJo ,r__oo_b_:_o_o" oo__o_go: rb_g_o :r_|oo|
J__:g_o|: _: o:b:oJroogoo| b_gJ_b_oo| o:o:1_.
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
|_og:|: _: ob_rog _:bor-
o_goo|ogo| ooo_gbogo
:oo__o:, Journal of School
Psychology, 2001, o:r_o
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
r:o__boo_ bgo| bob J_o_ob:
|:|b:ggo, |o_o:g_ro _:
_oo_o_ro o:b:oJroogoo|
or:bo1:_o: (www. CASEL.org),
_o:_g_|o b:ro|bo| |:1o:_o_-
rogo _: _oo_o_ro |:|b:ggo
oror:o_o| J_|:b_ oob:__-
o_o| J_|:rog_g:_.
111
socialuri unar-Cvevebi. |bg:_:|bg: |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o oboJgb_gog:-
bo: |bg:_:|bg: :|:_Jo. 3.3. _brogJo oo__o_go: Jrog_ro_:b, b:|_o_bo_:b
_: ___:g_o_:b :___go bo_ _g_bo| |:_:ro |_ogo| |o_o:g_ro :bgo-
o:r_o| oror:oo| o::goo_o K-3, 6 _: !! _g:|_o|:ogo|. (!). o:-
:goo:_, o_-6 _g:|o| oo|b:gg__| J__boJbo| orob_oooo og:_:_oo oro-
g_o_o| oog:r_o| __g||:__b_ro:b oro__|| :|b:ggo:b:
wiTeli SeCerdi, damSviddi _: dafiqrdi, |:b:o ooo_o___
o|:_r_ orog_o:1_ _: |:__o:r grZnobebze
_:o|:b_ dadebiTi mizani
yviTeli o_o_r_ r:o__boo_ gamosavalze
bob:|b:r :b|:1_gr_ Sedegebi
mwvane imoqmede _: mosinje saukeTeso gegma
gza yovel moswavlemde: martooba
da unarSezRuduli bavSvebi
___o ooobo__o bgo|:: _: |o_bo| orog_o: :_g|. o| _og_gogo| oor-
_bgo o_o, o:r:o ogo _ro| __ro b:___ogo:, :_:r_ o_or_o:b
_roo_roo| _: __ro _:or_b_go_ b:b|. :oo bgo| o:ro:| J_1____go
:_g| |b:ggo| _b:ro _: o_oob_ _g:|o| o:|:g:| oo_or_|. o| o:g| o:r-
_o|_g:_ robo| _: _:rbo_b__go:, roo :r:__ro :_g| |:_roo |bg:
oo|b:gg__o:b _ o:| o:go:b _b_: _:g__| o_or_o, o:r:o o:g:_ :r
:__o_ro|. Jorob o:gro| (Shireen Pavri, 2003) oo_r :_b_rogo _| orog_ oo-
|b:gg_ o:r_o|_go:. _b:rJ_1____go, :b|:__or_oo |b:ggo| __b:ro
_: ob_rog:_ J_1____go :gJg_o, o:r_o|_gbo :ro:b (Pavri & Lufting,
2000). _ro-_roo oo1_1o o| :ro|, roo _b:rJ_1____g oo|b:gg__| _goro
|bg_o| ooboJb__o| :__o: _:, J_|::oo|:_, o:oo o:|_bo :r::___g:__ro:.
_b:rJ_1____go oo|b:gg__o J__:|_o|: _: |b:ggo| _ro| o:go:b-oo
o:b:_og_o|:b :b_:g__g__gbo :ro:b. o|obo g_r oob:bog_o_b _g_g:
|:_g:|o _obo|oo_:Jo _: :oo_oo:_ b:_g_o J_|:og_go: :_go o_o-
r_go _roo_roo_o| _:|:o_:r_g:_ (Hallahan & Kauffman, 2006). roor
oogo___o? oorg_g roJo, _b_: :_oo:boboo o:r_ooo| boJb_o. :_boJb_o,
gob :ro| _:r_o_ogo _: gob o:o:Jo| o:r_o. o|:_r_o oo|b:gg__o:b
_: oJog_o:b :|_oo :gJg_o| :b___1_ o:b:_og_o:b ooo:ro_:Jo.
o:gro (2003) o:|b:gg_g_| J_o__o |:bo| b:r_g:| _rb_g|:
oo:o1:__o _g_g: oo|b:ggo|:ogo| _roo_rooo| _:b__:-_:oo:gr_-
o|: _: _ob_go__o| oog:r_o|ogo| |:goro 1o:_o _b:r-bg_g_o|
_r_bobo.
oo__oo :gJg_| J_|:og_go:, o:b:_g:|_go:b _ro:_ oo:o1:-
_o| _:g:g_:, oo:o:Jo| o:|o:b _ro:_ J_|g_b_o|:|, _::_o|r_o
o:b:_og| o:|b:gg_go| __b__o:, b::_:r_o |o__o:g_ro |:|_ogo
ogoooo:__o, b:oo:_:go_o og_o|: _: oob_o| _g__o.
__r:___: ::o:bgog_o o:r_o|_g oo|b:gg_o: bog|: _: o:g:1_ _
:ooo__b_o o:oo J_|:og_go_o |:_g:|o |:o_J:oJo.
b:oo:_:go_o ooo__o |:_g:|o |:1o:_o_: (ob. o_-!! o:go).
112
:|b:gg_o b:___og oo|b:gg__| :_:o_:_oo| |_r:__o_o: :__o_ro
|:_oo| :oob:bg: o:r_ooo|:|, obo_o:_og: _roo_roo_Jo.
::o:_g_o o:oo ogooJ__:|_: _g:|Jo |:o:|_bo|o_go |:_oo| _:-
_o|r_oo _: J_:__o J_|r_g__go |:o_J:o|ogo|.
maswavleblebi
o:|b:gg_go| oorg_go _: _oboJgb_gog:b_|o :oo_:b:: :|b:ggo|, o:-
r:o oo|b:gg__o _:b_g:|:_ |b:ggo_b, ro__|:_ o:o oorogb_g _:
|o_o:g_r :bgoo:r_:|o:b _:_:gJor__go orog_o_o :_go _: _gor:-
Jo or:g:go |::oo| :bo:ggo:Jo o:|b:gg_g_o :ro:b o:oo oo:g:ro
__ro|_o. o:|b:gg_g_| |:J_:g_: _og_g:o oboJgb_gog:bo rogo oo:-
o:Job oo|b:gg_o: oorogb_g _: |:1o:_o_rog :bgoo:r_:Jo. oo|b:g-
g__o|ogo|, roog_|:_ |_go_ro o_ oorogb_:oJoro|o orog_o_o
:_go, o:|b:gg__go 1o__r _:bo:r_o| |:___o_|o b_:ro:. oo|b:gg_|,
roo_g|:_ _:o|_ro _: oo_go_b_go_oo :_|:g|_ o_:b_ro _bogr_-
: :_g|, |_og:Jo o1r_bg_go :r_oo |gor__:, |gor__: o:|b:gg__go,
roo_go_ 1_|_ |:1_gr_| :b_|_|, :ro| o:booo__gr_go, o_:g| b_|_|
o__o___, o:r:o :r: o__:b__r:_, o:_og| |__o| oo|b:gg_| _: :bg_b_|
oo|oo _:ob__r_|_:|. o_g_b _b_: J__ogoo oo|b:gg__o:b o:o oor:_
orog_o_1_ |:_:ro. b_oo: _ro-_roo: or:__o_:b_o: o:|b:gg__go: o:-
go| oo|b:gg_| oo|_: _rb:go |:o:_roo _ ,o:go:b oooo_ _o_r_o" ooo-
|:ogo|, roo o:| _:_b_r: |:__o:ro oJog_o| :b_orbob_o| J_|:b_.
1o__r oo|b:gg_ _|:_r_o_: o:|b:gg__g| _rb:go| b:b:b_r_1_,
1o__r _o obogo_ |:__o:r robo_| :oob:_:g_:. o:|b:gg__go o:-
go:b __r:___oo __o__o_: oo|b:ggo| b:b_r_o| b_gJ__b_go:|.
zrunva akademiur moswrebasa da pirovnebaze. ro_: o_g_g:r_: _oo-
b_| oo|b:gg__| r: :ro| _:ro o:|b:gg_go| _:b:|o:o_o|:|, oo|b:g-
g__o: |:o ogo|_: :oo_g_|: _:__ooo oorogb_:oJoro|o _roo_roo-
_o _ (o|obo o:go:bo oo|b:gg__1_ 1r_b:g_b), oob_|ro__go _g:|o
_: |oo_:_ro| :r_J_ J_b:rb_b__go :g_oro___o, _: ogo|, _:ro b:ob-
:go|__go _ o:|b:gg__g| J__ogo: J_oo_o___ooo _: obog:_o_ro oo_-
oooo |b:gg: |:b:go|o :b:_o| (Woolfolk, Hoy & Weinstein, 2006). o__ro
bo__r:o (Pedro Noguera, 2005) _::|_gb:, roo roor_ _ro-_roo |_ogo|
__ro|_g:|_g_o :_b:___b, o|obo o:|b:gg__gJo |:o r:o_| _o__b:
,_o__b o1r_bg_g :_:oo:b|, o:_og| |__o_b o_:_r _: _:ro :_oo__-
oo| _b:ro| o_ob_ o__:o_|, roog_o_ __r:___:| oo_ro_b, oo|bobo
o:|b:gg_g_o, roog_o_ o:o r:o_| r_:gr_:_ J_:|b:ggo:b" (g.!7-!8).
_g:|o| o:rog:| o_-!2 o:gJo :bgobog:go, oo_og:_o:| _o _ o_-!0-Jo, :bg:
_o __r:___: o1r_bg_go:|: _: |b:gg_:1_ :g:o:bgogoo.
ogo !5 bgo| :oo_gg_g_o: _::_:|__r:, roo |b:gg_o| _g_g: |:-
__b_r1_ o:|b:gg_g_|: _: oo|b:gg__| Joro| _:__ooo _roo_roo:
_:|__go _: oboJgb_gog:bo: (Davis, 2003). _:o_r: o_r_o_o: _: :b__g:
oog_ro: (Tamera Murdock & Angela Miller, 2003) _::_ob_|, roo oJog_o-
|: _: o:b:_og_o| :gg_bo| oo_b__:g:_, o:|b:gg_go| 1r_bg: o_-8
_g:|_go oo|b:gg__o| :_:__oo_r oo|br_:|o:b oboJgb_gog:b _:gJorJo:.
oo|b:gg__o _o__b o:_ogo|__o:|, |o_g:r_g|, b_o:|, o|o_b_g|, ooo-
oob_:|: _: o_oor| o:|b:gg_g_o:b _roo_roo:Jo (Bosworth, 1995; Phelan
_: |bg_o, 1992; Wentzel, 1997). o:|b:gg__go:b o:b:oJroogoo| |_rgogo
_:oo_o___go: oo|b:gg__o| :bb_o:1_ (:b_ r:o__b:_ oo|bobo o:|-
b:gg__go). roor_ J_boJb:g| oo|b:gg_ |_ob|obo| (!3) :oo_gg_go_:b:
113
,o_ o|obo :r ooobob|, o:oogo| :r:__r| :g:__o_" (g. 22!). oo|b:gg__-
o oro |:bo| o1r_bg_go:| :b:|bg:g__b. 1r_bg: :_:__oo_r oo|br_:1_
_ _o_o, o:r:o r_:g_ro oo1b_o| _:|:bg: _: o:o oo_b_g:Jo oo|b:gg_o:
b_gJ_b_o:, 1r_bg: oorogb_:1_ _ o_o ooooo_bo, o:g:1o:bo, o_ooro|
roboo| o_ob_, oo|b:gg_o: :b|bg:g__go :1r_oo: _: orog_o_oo
_:ob__r_|__go.
o:_:go oo|br_o| oo|b:gg__o|ogo| 1r_bg:| :_:__oo_r oo|br_:1_
:b|:__or__go oboJgb_go: :_g|, bogo ro|_o| ___Jo J_o:g:go oo-
|b:gg__o|ogo|, roog_|:_ bJor:_ oJor__b |_ogo_:b, :_:ob_g__o:
oorogb_:1_ 1r_bg: (Cothran & Ennis, 2000; Woolfolk Hoy & Weinstein, 2006).
|ob:o_gog_Jo, __b:|o| |:J_:go |_og:1_ _:_gorg_oo, o__|o__g _:
o__|o_o-:o_ro__g oo|b:gg__| |_ogo|:_oo ob__r_|o| bob:ooro:_ oo-
|b:gg__1_ o1r_bg_go: oo:bbo:o, |bg: |o__g_oo roo go_g:o, o_ o:|-
b:gg__go o1r_b_| oo|b:gg__1_, o|obo_ _:ob__r_|__o:b, ,o1r_b__b"
|_og:1_ (Valenzuela, 1999). |:ob_b:ro_, oo:g_ |_og:Jo :r: g:oobo:o_ro-
__go b:rooJoo| o:|b:gg_g_o ooro_oo oo_go_b_b. o|obo oggo_b_b,
roo oo|b:gg__o _:ob__r_|__o:b |_ogoo o:b:o, |:b:o o:|b:gg_g_-
o oo:b__b_b oo|b:gg__1_ o1r_bg_goo| ,obg_|_or_:|". _gro o:|b:g-
g_go|ogo| |_og:1_ 1r_bg: ,|:J_:go _g:|o|ogo|" _:o:b:|o:o__g
___g:| _go|boo|.
oo|b:gg_o: _: o:|b:gg__go: |:ooro|ooro J_b___g__o _b-
_ogo:| obg_g|. oo|b:gg__o o:g| o_:g__b o:b:oJroogoo|:b, |:b:o
o:|b:gg_g_o :r ,_:oo|:b_r__b :o:| _gbr__go 1r_bgoo. o:|b:gg_-
g_o o:g| o_:g__b 1r_bgo|:b, |:b:o oo|b:gg__o :r ,_:oo|:b_r__b
o:|" __ro|_o| ooo:ro o:_ogo|__ooo: _: o:b:oJroogooo. :ro__go
oo|b:gg__o oo_go:b _|:o:rogo ooo_ro:| _: o:g| o_:g_b oo|:b. o:|-
b:gg__go __ooorooo|o _: _:o|__go b__:. oo|b:gg__o |:o:rogo:b:_
robo_b _b_ogo:| _: __ro _robog:_ _: :ooobg_g:_ o___go:b.
_b_ogo:| o:|b:gg__go_ robo| _: b__: o__:_ o:_ob_rog__go
_: _:o|__go. |ob:o_gog_Jo _| br_ _roo_ro____roobo1oo| _g:|o__ro
o::gooo: _ o_- o:gJo :_b_rogo :g_r_ :b__r:| _obo__ro o_oroo|
_g_o_b_o.
r: o_o: _b_:, oo|b:gg__| roor_ :_:__oo_r oo|br_:1_, :|_g_
oorogb_:1_ 1r_bg: |gor__:o. _:_o: (!) :oo_oob: |::1o |_ogo|
rg: g:oobo:o_ro__go ooor:b_o oo|b:gg_ _: _::|_gb::
1r_bgo| :r_J_ _:rb_bogo: _o_o: oo___o: J_|:og__go: __ro-
|o| ob:r_:g_ro|: _: _:bo:r_o| :r_J_ oo__b_g_go oo1b_o|
_:|:bg: :ooobgoo|. o_or_ obrog, 1r_bg: _o_o oo___o| o:__r-
b:go1oo| |:JoJro_:| J_o_:g|, ro__|:_ o:|b:gg_g_o o:g| _:o-
b:J:g__ robo_b ,__o_ob:ro" :b:g:1r_oo| :oo. oogo_obo:
_: 1r_bg:o _o _ro:_ J_|:og__go: _o_o :gg_b: o_oboo| oo|b:g-
g_o: _bogr_:1_ (g. 8!4).
oo_g__, 1r_bg: boJb:g|, o:|b:gg__go: _g_:|ooo :__gbo| og:g-
__ro |b:ggo| oro__|| _: :bg_bo| _: :|b:ggo| |o__o_ _g:|Jo (Davis, 2003).
o_o_roo___ o:gJo :__booo |_r:__o_|: _: oror:o_|, roog_o_
_bo:r_: oo|b:gg__|, o:go |_ogo| |r_g__g_o:b b_gr:_ orobob.
maswavlebeli da bavSvis Cagvra. r:|:_gorg_go:, oo|b:gg__1_ 1r_b-
go| _ro-_roo |boro 1:: o:o __oog___o:1_ 1r_bg: _: o|bg_rog1_
:oo_oo:_:. o:g:_oo| J_oobg_g_o| 1_|_o |_:_o|_o_: :r :r|_o|.
|o__o:go|__| oo:bbo:o, roo J_|::oo| or:bo_| :r :_go ob_oro:-
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
b::o:__o _brogo 3.4 _ :gJg1_
:bbor_o_g__go o:g:_oo|
ob_o_:_or_o _ o_g_b| |:|-
b:ggo _:ogJo.
114
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
i ol i ar i yo mogwonebodaT
devi di , magr am gar t nobel s
i s moswonda. devi di i yo hi -
per aqt i ur i bavSvi , r omel i c
di d yur adRebas moi Txovda. sxva maswavl ebl ebi
Ci odnen, r om devi di maT ner vebs uSl i da. Tavad
devi ds ki moswonda f i zkul t ur i s gakveTi l ebi .
an i qneb gar t nobel i s moTmi neba da si keTe
si amovnebda. yovel SemTxvevaSi , devi di pi r vel i
modi oda gakveTi l ze da mTel i ar sebi T er Tveboda
SemoTavazebul TamaSsa Tu sxva aqt i vobaSi . i s ar
gaxl daT j guf ur i moTamaSe _ maSi n, r odesac i s
ar i yo Car Tul i r ai me moqmedebaSi , bavSvebi sgan
ganze i dga; i s ar asodes i cvl i da maTTan er Tad. ase
gr Zel deboda manam, sanam er T dRes kal aTbur Ti s
TamaSi sas devi di ar daSavda. r odesac gar t nobel ma
dazi anebi s sanaxavad bavSvi s per angi aswi a, Tval ebs
ar dauj er a _ bi Ws uamr avi Semzar avi si sxl Caqceva da
damwvr oba aRmoaCnda. Sexor cebebi s gansxvavebul i
st adi ebi aSkar as xdi da, r omdazi aneba\sxvadasxva
dr os i yo mi yenebul i .
_ r a mogi vi da dei v? _ Ti Tqmi s Cur Cul i T
i ki Txa nobel ma. bi Ws j er cr em-
l ebi wamouvi da, mer e ki gu-
l amoskvni l i aqvi Ti nda.
_ mamaCemi , _ amoTqva devi dma,
magr am veRar gaagr Zel a da magr ad moexvi a gar t
nobel s. sasowar kveTi l i moswavl i s es Caxut eba
ar asodes daavi wydeba mzr unvel maswavl ebel s.
manmogvi anebi T gai go, r om devi ds mama scems
i se Zl i er ad, r om Si nagani dazi anebebi gamoi wvi a.
i m dRes gar t nobel ma i coda, r om devi ds ad-
vokat i sWi r deboda _ adami ani , vi nc i zr unebda mas-
ze da daexmar eboda. wl ebi s Semdeg gul r wf el i
madl i er ebi T aRsavse devi di moi naxul ebs nobel s;
madl i er i i mi saTvi s, r om r amdeni me wel i , sanam
devi ds moZal ade oj axi dan mSvi l ebel oj axSi
gadai yvandnen, mi s gver di T gaat ar a.
wyaro: wignidan When Children Are Abused: An Educators
Guide to Intervention by Cynthia Crosson-Tower. gamomcemeli
Allyn & Bacon, Boston, MA Copyright 2002 Pearson Education.
ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
`r a mogi vi da dei v?~ _
Ti Tqmi s Cur Cul i T i ki Txa
nobel ma.
_o: o|:g|o |:_o__o| _o_ b:bog1_. _og_g___ |:J_:go_ 2,455 :gJg|
b:r:g_b :b __g__g_o__b (:gJgo: _:_go| _ob_o, 2005, _rogb_go
:b:roJ|bor_o| o:g:_: :gJgo: o_:_ro ooo_roo|: _: :_b:_ :__o|
J_|:b_, 2005). r: o_o: _b_:, obogo_ oJog_o :r b:r:g_b :gJg_|.
o_o J_oobg_g_o, ro__|:_ _:-oo_o, |bg: b:o_|:g_o _: o:|b:gg_g_o_
_o oo|__| o:|_bo|_:Jo :gJg_o:b |__|_:g_ro :b _|o_o__ro o:g:_o-
rogo ooo_roo|:ogo|.
:gJg1_ o:g:_oo| _ggo| J_oobg_g:Jo o:|b:gg__go: |:_oo| __r|-
Jo _b_: b::__bo| _or___oro, |_ogo| _|o_ogoo :b |o_o:g_ro o_-
J:_o. _:bobo| o:b:bo:_, :r_g__go oro__|oo| :_:oo:b_|, o:o Joro|
o:|b:gg_g_|, o:g:_oo| |:_ggo |:_o__o| J_|::oo|o or:bo_o|:ogo|
J___oob_: _g:g_:o :JJ-o| oo_g __ro_oro:1_. |:|_o_o ooo_roo|
|:_:bobo__go _b_: _gr J_:_Jo :_:roog_: _: _:_o:_: :gJg_o-
|:_oo ___r:___o: _: 1r_bgo| b:_g_o:. _:bobo: _or:gg_|o: o_:g|
oo o:|b:gg_g_|, roog_o_ __oog|ob_o|o_r:_ :__oob__b oogo_o:|
|:_ggo _:___o| J_|:b_ (Beezer, 1985). _:rbo_b_oo, roo o_g_bo J_:_o|
:b orogob_oo| _:bob_o :o oboJgb_gog:b orog_o:|o:b _:_:gJor_oo
:|:_o: o_g_bogo|, o|_g_, roor_ o_g_bo oor:g_ro o:|_bo|o_go:.
ogo| _: ogo|, :JJ-Jo o:g:_orogo ooo_roo|: _: oo_gg_goo|::b,
bJor:_ _grogoo|:b:_ _og_g__o_r:_ oobo :gJgo o__o_:. bJor:_
115
cxrili 3.4.
bavSvze Zaladobis indikatorebi
qvemoT moyvanilia Zaladobis ramodenime niSani. am niSnis mqone yvela bavSvi
ar ganicdis Zaladobas, magram maCveneblebi mainc unda iqnes gamokvleuli.
_o1o__ro o:bg_b_g_o
___go| ob_o_:_or_o
fizikuri
Zaladoba
:_b|b_go _:g_r___o
(J_bor__o| |bg:_:|bg: |_:_o:Jo),
b:o:r_g_o, :_:oo:bo| b:__bo|
_g:go, :_og_o
|o:r__oo :b o___:r_ b_goo
oo__b__go _:obgro_o
:_b|b_go oo__bogo_o,
_:|:bobr__o, :b _:_ogo_o
ogoo_:o:br_g_go
__:b _:ob_go _: :r_|o_go-___gooo
__o__r_|o:bo
_o1o__ro _ob_:__oo :oobg__go
_|o:oogb_:
:_r_ oo_o| |_og:Jo :b rb_:
go:bo:o__, J_Job__g| :g|
bJor:_ oo:r_: (oo1:r_o)
_bogo| o:r_| :b ooor:o| _b_rb_g:_
:_go: :oob_o:b J____r__go
_:b|:_o_go |b__go| _:|:_:r:g:_
fizikuri
uaryofa
oo_og__go:
|:o__o_obo |:goro__o|
__g__g_o_:
o__oogo 1__:ob__g_goo|
:r:r|_o:
o__oogo JooJogo| robo:,
J____r__go _:b|:_o_go, ___o
oo_b:
_og_o, :_rogo o___go,
:oo_o_g:
_:_gogoo| :b _grogoo|
|o|__o:__ro:, _oob_: :_g_oog1_
oo:r:g| |:go_g| :b |obog|
o:b:_g:|_g_|
:__oob_o |:bgJo o1r_bg_go|
:r_o_b:|
bJor:_ :___b| :_g_oog_| :b
:go:b_|
ogoo_:o1o:b__go?
_og_| |_og:| (oo1:r__o)
sqesobrivi
Zaladoba
_:b__go, g:__o:bo :b |o|bgo:bo
_g__: |:_g:go
__ogogo :b _:gogo |:|__|o
or:bo_o| :_og:|
_b_rb_g:_ |o:r_go _: __oo:
|o|bgb:___g_o :r_:b |:|__|o
or:bo_1_
g_b_r_go _::g:___o
bJoro J:r_g: :b |o_og:bo (yeast)
ob____o_o
b:___ogo, _robo__g:_ _:or_b_go
1__o__:_ o:___ro:
rog_o| J__gg:, :b|:__or_oo _:-
oo:|o:b ooo:ro_oo
_::go ogooJ__:|_:, ogoo:__:|_r_:,
_b_ogo:
orog_o_o o:b:_og_o:b
bob:Jo _ggog_:
ogooo_gg_goo| o___go:
(:b|:__or_oo oo1:r__Jo)
o|__ro:, _oo_o_ro _ob_rogo| b:_g_o:
oo_go_b_go :ro_g__o |_og:Jo
_:_ogo |__|_:g_ro o:o:Jo :b b::_r_go
|_rgogo, o__o o_o__| |__|1_
|o:oogb_: _o1o__ro J_b_o|:b,
|o:bgogo|:b
_b:o|o:
wyaro: wignidan `Supporting Victims of Child Abuse by T. Bear, S. Schenk da L. Buckner, Educational Leadership, 50 (4). Copyright
1993 By the American Association for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba ASCD-s nebarTviT. yvela ufleba
daculia. Association for Supervision and Curriculum Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, romelic mxars uWers saR
politikas da uziarebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma moswavlem miaRwios warmatebas. meti informaciisaTvis
ix. www.ascd.org
116
ooo_oo, roo :r:gob o|_rg: b:r_g: :gJgo: _:_go| _ob_o, 2005). :__:-
boo ob_oro:_o:| o:|b:gg_go| oog:g_oo| J_|:b_. _brogo 3.4 J_o_:g|
J_|:ogo ob_o_:_oro: b:oob:og:g|.
me-koncefcia: sakuTari Tavis Secnoba
r: :ro| o_-_ob____o:? :b|bg:g__: o_ :r: o_-_ob____o: ogoo-
J__:|_o| :b o__b_oo|::b ? roor g_|oo| |:__o:ro o:go|: _: |bg_o|?
_| o_o_o ,J_o__b_ooo :bgoo:r_o|" (o_or_) o:gJo_ :ro| :bbog_go.
:gJg_Jo ogooJ__:|_: o:g_:oorg_g:_ _ob_r___go:. :_r__go J_b__-
_g__o |:__o:r o:g|: _: o_or_1_ _J_:go ___g:|: _: :r_bo:|
___ob_:. :gJg_o g:r:__o_b, roo |bg_o o1o:r__b o:o robo_|: _:
:__o:|. o:oo _o_r_o |:__o:r o:g|: _: |bg_1_ o:r_ogo, _:b:b_gr__go,
J_1____go _: oo__b_go:, _ro or:bo1__g |o|__o:Jo :r :ro| ob__-
ror__go. _roo: :bo:ggo:Jo, :gJg_o ob___b Job::b _|o_o__r oro-
__|_1_ (rbo_b:, 1r:bg_o, _or__g_:bo _: oo_og:_o_o) :|_r:___g
:1rogb_:|. :|_r:___go :1rogb_o| :bgoo:r_:|o:b _ro:_, |:__o:ro
o:go|, |bg_o|: _: :r_oo__o| J__bo:Jo J_|:og__go: b:_roo| |_g
__ro o__o :|_r:___go o:b:|o:o__go (Berk, 2005; Harter, 2003).
me-koncefcia da TviTSefaseba
,o_"-| _g_g: :|o___o| ooo:ro _|o_ogo_o| ob__r_|o o1r__:. !70
b_g| _|o_ogoo:Jo o_o o_go_:_oo_:b _roo ,o_"-| _o_gb_o_:. 2000
bgo|ogo| orooor_o: :ro| _roo Jgo_o:b (Tesser, Stapel, & Wood, 2002). :-
b:og_o| _|o_ogoo:Jo |:__o:r o:g1_ b:roo__b:| _: ogooJ__:|_:|
or:g:go :oo_gg_g: oo_o_gb:.
__roobo bg_bo _og_g__o_ro |:_ro| b:bogo:. g|:_roo :_:oo:b_1_,
roog_|:_ |:__o:r o:g1_ ,_::go" b:roo__b: :_go :b oorogb__-
1_, roo_go: o_-_ob____o: :r :ro| ogo_ro, ooo_o| o:b_:b:Jo _b1obo|
_ob_|:goo o_o| bg_bo __bo_o|:ogo|. orog_ J_oobg_g:Jo _| _b__o :r:|-
boro:. _|o_ogoo:Jo me-koncefcia _go|boo| oorogb_o| _o_b:|:
_: J_b___g_:| |:__o:r o:g1_ _ :1r_1_, robo_1_, _:oo_o___g_-
_|: _: oogo_ob_1_ (Pajares & Schunk, 2001). ,|:__o:r o:g1_ b:roo__-
b:" J_googo: :bgobogoo, roor_ |:__o:ro o:go| :_bo: ,o_|ogo|",
_rog:ro |__o_o| J__ob: (oo:_| :bo:r__oo), roo_go_ _::g:_| |:-
__o:r o:go:b _:_:gJor__g Jo:_g_og__|, J_rob__| _: rbo_b:|.
_| oo__go :b |__o: :r :ro| o__oogo, |:ogoo _: __gg_go. bg_bo ogo-
o:__o: o_gg_: |o__:_oo_:b |o__:_o:o__ _: _:1o_:b _:1:o__.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT ramdenad eTanxmebiT an ar eTanx-
mebiT Semdeg gancxadebebs?
oogo:bo:Jo _o:_o_ogo g:r |:__o:ro o:goo.
grobo, roo r:o__boo_ _:ro ogo|_: o:_g|.
b__:g, |:__o:ro o:go| o:_ogo|__o: o__o o_ob__|.
1o__r g_o_ro, roo |_g :r g:r _:ro.
1o__r, b:o_gog:_ grobo roo _|:r_go g:r.
|:__o:ro o:go|:_oo _:__ooo _:oo_o___g_: o:_g|.
oo__o_go _:g:g_: :___go: ogooJ__:|_o| _boogo __|_o_:b (Rosen-
berg, 1979; Hagborg, 1993). TviTSefaseba _oo_o_ro r_:__o:: _ J__:|_ooo
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
|_ogo| _bogr_o|: _: ogooJ_-
_:|_o| _roo_ro_o___o|
J____o. roor J__ogo:o
o:|b:gg_g_| :1:r_ob
oo|b:gg_o: ogooJ__:|_:?
me-koncefcia _ |:__o:ro
o:go| _o_b: _: rbo_b: _
:1r_o, robo_o,
_roo_ro_:oo_o___g_:bo
_: oogo_obo.
TviTSefaseba _ oorogb_o|
:_ogo|, ogo|__o|,
J_|:og_go_o| _: ___go|
oob__goo :b|:1_gr:.
117
o|__go: |:__o:ro _or__g__o| J_|:b_ _ o::goo:_, ogoo_o:_o-
_og_: _:g:o_roo| o:o:Jo| _b:ro| :oo. o_ :_:oo:b_o |:__o:r o:g|
_:__oo:_ :_:|__b, o_ ,oo|bobo o|, r:|:_ b__:g_b" bg_b g:ooo, roo
o:o o:_:go ogooJ__:|_: :_go (Pintrich & Schunk, 2002). J_oogo:o _:ob:boo
J__:|_ooo o|__go_o b:b:roJo ,J_b_r_oo_:_o_r_oo_:b_r_o"?
|:__o:r o:g1_ b:roo__b:| _: ogooJ__:|_:|, :b|bg:g__go oboJ-
gb_go_o| oo_b__:g:_, _roo_rob:b:_gg_:_ _b__:_ o__b__b. ogoo-
J__:|_:| _obo__ro J_o__b_ooo |_r____r: :_g| (o::goo:_, rbo_b:,
roo _:ro _:g:o_ro_go b:r). 1o__r ooobb_g_b, roo ogooJ__:|_:
o_-_ob____oo| _roo :|o___o: _ J__:|_ooo b:bogo. ogooJ__:|_:1_ 1_-
oo_o___:| :b__b| o|, r:o__b:_ :_:|_| __g__r: bg_b| :rJ_oo bg_b|
:b|:__or__g o:go|__r__|: _: _b:r-g_g_|. (Bandura, 1997). :oo_g-
g_go|:| ro_go o_o :b|bg:g_o| oogb: :o or _ob____o:| Joro|. :|_
roo, 1oo :g_oro |:__o:r o:g1_ b:roo__b:| _: ogooJ__:|_:| _ro-
o_roJ_b:_gg_oo o__b_|, oo_b__:g:_ ooo|:, roo :o or __roob| Joro|
_ob__o__:g_ro :b|bg:g_::.
me-koncefciis struqtura. oo|b:gg_o: b:roo__b: |:__o:r o:g1_ J_-
__: |bg:, __ro |o__o_o__ro b:roo__b_o|::b. o|obo ooo_:g|, ogoo-
b:roo__b_| roog_o_ |b:gg:|o:b :r:: _:_:gJor__go, o::goo:_,
|:1o:_o_rog _roo_roo_o|: :b _o1o__ro J_|:b__:oo| J:|:b_, :|_g_
|b:gg:|o:b _:_:gJor__g obgo|_rJo, o:o_o:_o_:Jo, b_gogb_:|: _:
|bg: |:b_Jo. ogoob:roo__b_| _| o_-_ob____o_o o_or_ _ob_1_ J___-
o:b __ro |o__o_o__ro, :b_:g__g__go o_-_ob____oo|::b. o::goo:_,
ogooJ__:|_: |:1o:_o_rog _roo_roo_o:b _:_:gJor_oo J_|:ogo:
b:oo_:go-__| o:b:_og_o:b, o:|b:gg_g_o:b. |bg: __ro|_o:b _:
o_:bo:b (:b|:__or_oo oJog_o:b) _roo_roo_o| J__:|_o| |:__o-
g_g1_ (Byrne & Shavelson, 1996; Vispoel, 1995; Yeung, McInerney, Russell-Bowie,
Suliman, Chui, & Lau, 2000). _| _o_:r_: |bg:_:|bg: :oo__og_:|, rooro-
_:: |oor__go _: |b:gg:Jo oo_b_g_o, :r_boo| J__:|_:, o_or_go
_roo_roo_o, :r_o|__go _b:ro, |:1o:_o_rogo _:bo:r_: _: :.J.
__ro|o :|:_o| oo1:r__o|: _: oo1r_ogo: _:g___go |o__o_o__ro o_ _
_ob____o_o :r :ro| :__og_g:_ ob__ror__go _ro oogo:b, _roo:b
o_ _ _ob____o:Jo, oo oo1r_og_Jo |o__:_o_r:_ |o__o_o__ro: (:b_,
J_oog_: oggo__ o:g| _:r |oor_|o_b:_, o:r:o ___ o__bo_r:_) (Byrne
& Worth Gavin, 1996; Marsh & Ayotte, 2003).
rogor viTardeba me-koncefcia. o| goo:r__: :b|bg:g__g |o__:_o_Jo
_b_g__ ogooJ__:|_:|o:b _ro:_. :gJg_o _: oo1:r__o :o__o_oo
ob__r_|__o:b |:__o:ro oo_b_g_oo: ,roor :ooo_o|?" _: _:|_gbo|
:oo_:bo| oo1boo :_:|__b o:oogo| oboJgb_gog:bo :_:oo:b_o| _ :_-
r__g :|:_Jo oJog_o|: _: o_:bo| |bg: b_gr_o|, oogo:b_oo _o o_-
or_o|, o:b:|_og_g_o|: _: o:|b:gg_g_o| _ g_r:g_r _: :r:g_r-
:g_r r_:__o_| (Harter, 1998).
:gJg_o| ogooJ__:|_: o_gg_: o:o 1r_:|o:b _ro:_. o_gg_gr_o
:_gor__o_b_b 60 :b:g1_g:b_o_g o_|:o_ _g:|_g oo|b:gg_| o_|:o_
_roo_|_r:o__ (Chapman, Tunmer, & Prochnow, 2000). oo|b:gg__o, roog_-
o_ o__b:_g_:_ o_bo_b_b _r_|: _: :|o_|, __ro |br:_:_ |b:g-
go_b_b _oobg:| _: J_|::oo|:_ _oobgo| |:__o:ro _b:ro| J_|:b_ __ro
_:__ooo b:roo__b: _goo:r__o_:o. bo:o:_g: _oobgo| _ro| _oobgo|
_b:r1_ o:_:go _: _::go b:roo__bo| oo|b:gg__| Joro| :b|bg:g_:
saSualo skolaSi arCeuli
kursebi moswavleebis momaval
gzas gansazRvravs, Sesabamisad
calkeul saswavlo sagnebSi
me-koncefciam SesaZlebelia
cxovreba Secvalos.
118
__ro _ro:g__:. :og:r:_, oboJgb_gog:bo: |:|_ogo :oo_:b:o _ _oob-
g:|o:b _:_:gJor__go: :_r__go: :oo__og_:o _o_o :gg_b: oo:b-
_ob: ogoob:roo__b:1_.
|::1o |_ogo| o_roo_Jo oo|b:gg__o __ro J_b__gbo b__o:b
(:ob|_b_o :b:g:1r__o| _o__b_ro1oo _: o_or_ o:gJo :bbog_go
_g_ob_o| b:roo|:bgooo o:__r__go). :o :|:_Jo b:roo__b: |:__o:r
o:g1_ ooo_go: _o1o__r :r_bo:|: _: |:1o:_o_o| oobob_:|o:b.
:|_ roo, _| bg_o J_|:og__go: :b|:__or_oo oooo_ o_o| :o o:go|
J_|:g:gJo b:b|_b_o |___:bo:| o|:g|o oo|b:gg__o|:ogo| (Wigfeld, Ec-
cles, & Pintrich, 1996). :_:__oo_ro oo|br_o| og:g|:1ro|oo, oo|b:gg__o
o:go:bo oo_b_g_| o:go:bo|:g_ |_:b_:r__| :_:r__b, r:o: b:oo__-
:go__o ogoob:roo__b: :o |__roJo. o:r:o |o_o:g_ro J__:r_:, _o-
g_g J_oobg_g:Jo _:|:gg_r __g__r_Jo, __ro :gg_bo:bo:. o::goo:_,
oo|b:gg_o: ogoob:roo__b: o:o_o:_o_:Jo _:go__: o:oo J_|r_g_o|
J__:r_o| |bg: oo|b:gg__o| J_|r_g_:|o:b, :|_g_ o:b:_g:|_g_o|
_oo_b_:r_oo (Altermatt, Pomerantz, Ruble, Frey, & Greulich, 2002; Pintrich &
argumenti / kontrargumenti
r a unda gakeTos skol am moswavl eTa Tvi TSef asebi s asamaRl ebl ad?
argumenti
TviTSefasebis ganviTarebas-
problemebi aqvs.
ogooJ__:|_o| :o:_g_o| J_|:b_ :oo__o_go bo-
b_o| r:o__bo: 2000-| :__o:__:. |_og_o _: _|o-
_o__ro _:boro_goo| _:b_|__g__o :b:roo_b
ogooJ__:|_o| oror:o_1_ o_J:o:| (Slater, 2002). :r-
|_o| oob:__o: ogooJ__:|_o| :_o_o_|_o| |:oo
1:: oorogb_go :|:goo:r__go :__ogo_o o|_oo,
roor_ |_b|o_o_roo| _r_bobo:, ogooJ__:|_o|
oror:o_o, |:_:_ |b:gg_o| __r|o ooo:ro_go: _J_-
:go_ ogooJ__:|_o| :_o_o_|_o|:__b, _: |_og_Jo
|_r____r_go _ggog__o, roog_Jo_ oboJgb_gog:bo
:___b_o oob:__o: _roo_ro o:oJroogo:1_, |:1o:-
_o_o| oob:bog_o:|: _: _obo__ro |o:o:_o| robo:-
1_ __o__:.
ogooJ__:|_:|o:b _:_:gJor__go __r|_o ogo-
r:__or__go _oo_r_o_go o:___o: :r:b_or__go
J____o| :r_J_ (Crisci, 1986; Leming, 1981). roor_
_:b_ (!!) :_boJb:g|, _r:1o| ,o_ oo_g:r| b_oo o:go
_: |bg_o" ___o| bob:J_ o_o: _: :oo| r_:g_r:_
:b__: _roo _: oog_ :r :ro|, ooo _o___|, ro_:
:o:| g:g___g_o| :oo :oo. ogooJ__:|_o| :1-
r_:Jo :r_g__go :_ogo __:go: o:g:1o:bo:|, o:-
r:o _| :r :ro| |:_o:ro|o (g.26). 1oo :_:oo:bo __-
o:_o_og_:| :oob:_:g| oo |_og_o| :bgoo:r_o|
oror:o_o| ooo:ro, |:_:_ oo:g:ro: oob:_o| __:,
oo|o oo_b_g_o| oo_b__:g:_ (Slater, 2002, g.45). bg_o|
bob _ro_ _ro_|obo (!80) g:_robog__:: ,:gJg_| g_r
::|_g_g_o _:_o|:b_r__go __oo. o:o J_oog_:
_:go ogooJ__:|_: :b_goo:r__o..." _ro_|obo b|bo_:
oo:|:_, roo ogo_ro _: _:__ooo o__b__ro: oo_o|
r_:g_ro oo_b_g_o| _g:b_ogo _: |:__oggo:bo
:__oo_:b _: |bor__ oo_b__g b:ro:___| :_g| oboJg-
b_go: o:o __g__r:Jo" (g.5).
Frank Pajares _: Dale Schunk (2002) oogooo-
o__b |bg: orog_o:1_. :gJg_o|ogo| :_r__go :|:-
_o_:bg_ __o__|o oboJgb_go: :_g| |:__o:r o:gJo
_:rbo_b__go:|. ,o_| o__b_oo|" :b__:
_J_:go _:gJorJo: __or_|o:|: _: |bg: o_b_:g_r
orog_o_o:b" (g.!6).
o:oo g:r:__oo, |_b|o_o_roo| :bgoo:r_:| _:
ogooJ__:|_o| __r|_| |:_roo _ob__o__:g_ro oro-
g_o: :bg:g|. bg_b g:goo:r_o ogooJ__:|_:| oorog-
b_o| b:roo__b_o| J__ggoo, roo:_ g:oo_g_o
:b:g:1r_:|, o__:_ J__roogo| |oob_g__|. o:r:o
r: b__: o:Job, ro_: oo|b:ggo| :r_oo, o:rog:_,
|:bo_:oo:, _:o:_bob__go _: :r:o_:ro? 1oo_roo:
:_:oo:bo: _:ogo: _1:ro:1:ro orog_o_o, o:r:o _|
_g_g:| :r J__ogo:, r:_:b oo1o_o_ro ogooJ__:|_:
_gro :b:g:1r_o|ogo| ooo_oo| oo_bg_oo_go:, _gro
oo_g__go:, oooo_ _|:o:rogo:Jo o_bogro| (Beane,
1991, g. 27). 1oo _|o_ogoo oo:|:_ :o__o__|,
roo _::g ogooJ__:|_:1_ o__ orog_o:| o:_:go
ogooJ__:|_: _obo|. o:oo o__o__oo, o:_:go ogoo-
119
Schunk, 2002). bg__g_rogo |_ogo| o:o_o:_o_:Jo ogo_ro oo|b:gg__o |:-
__o:ro o:o_o:_o__ro _b:r_o| ooo:ro ___o :ro:b :bb_oogbo, go_r_
o:b::ro J_|:og_go_o| oo|b:gg__o o:_:go oo_b_g_o| |_og_Jo.
o:rJo (!0) _bo__| :o:| ,_o_o o_g1o o:_:r: __r: (_oo)". ob_o-
o__o bgo| !00,000 oo1:r_o| :oo_gg_go|:| oo_go o|o_goo| o:J_:oo
_: :_oobb_: _oo-| J___o _og_g 26-_ oob:bog_Jo (Marsh & Hau, 2003).
bogo_ro: oror:o_Jo oob:bog_o:| J_|:og__go: _ob__| |:ooro|ooro
_oo J___o: oo|b:gg__|, roog_o_ bogo_ro: oror:o_Jo oob:bog-
_o_b _: |bg: oo|b:gg__| __or_o:b, _roo: :bo:ggo:Jo __bob__:o
b:roo__b: |:__o:r |:|_ogo oo|br_:1_, o_o_: b:roo__b: :r:|:|-
b:ggo oo_b_g_1_ :r o_gg_: (Marsh & Craven, 2002).
me-koncefcia da miRwevebi. or:g:go _|o_ogoo o_-_ob____o:| |:1o-
:_o_rogo _: _oo_o_ro :bgoo:r_o| |:__ogg:_ ooobb_g|. _gg_g:o
::_roo:b: o_-_ob____o: _:roo |o___ro| oo_b_g_o:b _ _:b___go J_-
_or_oo |oor_Jo b:roo__b_o_:b, |:o|:b_r_orogo oog:g_oo| J_|-
J__:|_o| o_ob_ :_:oo:b_| __ro o__:_ J__ogo:o
|bgo|ogo| __ogogo| oo__b_: _: |bgo|o _:|_:
(Slater, 2002). bogo ro_: :_:oo:bo| oo:g:ro oo1:bo
ogooJ__:|_: b__:, :o oo1bo| oo|:_b_g:_ J_oog_:
|:1o:bo 1: :ooorboo|, o::goo:_, o:go ::ro_o|
_ob|_r___o_g _ro_o_:| _: ro_g :oo_:b_| (Crocker
& Park, 2004).
kontrargumenti
TviTSefasebis ganviTare-
bas problemebi aqvs.
ogooJ__:|_: :_:oo:bo| o:goo_g:r_oo| ooroo:_o
ogo|_: _: oo|o :b__o__go __g_::. |_og_|: _: |bg:
or:bo1:_o_| ogooJ__:|_o| :1r_o|: _: _:_bob_o|
o:go_:b :_og_o|ogo| oor:g_ro o:|_bo|o_go:
:_o|ro: (Beane, 1991, g. 28). o_ ___:g_r:_ :bgobog:go
ogooJ__:|_:|, roor_ bg_bo _o_r_o|: _: oo_o___o|
(bg_bo _or__g__o|, o___o|, rbo_bo| _: |bg_o:b
_roo_rooo|) b:_o_|, o:Job |_ogo| oboJgb_gog:bo
rogo b:o_go :b__:. or:__o_:o, roo_go_ oog_g:
b:o_gogo oob:bog_oo|, o:b:oJroogoo|, orog_oo|
:_:gro|: _: b:ro:__o| oo_b_go| |:J_:g_:|, _b_:
J__g:go| __r|o _ o__oog _ob_rog|: _: J__or1_ _:-
__ob__go J__:|_:, roo_go_ 1o:b| :__b_| ogoo-
J__:|_:|.
obo (!!) o__:o_| |o:g:1o| oob orob_oo|:
!) __oog:bb_o: _: o:g:1o:bo: oboJgb_gog:bo:,
o:r:o :r: |:_o:ro|o. 2) :r|_o| _oo_o_o:b
_:_:gJor__go oor_:ooro ob|_r___o_o, o:r:o
:r_ _|:: |:_o:ro|o. ogooJ__:|_: _: _oo_o_o :r
:ro| |_ogo| roooo |::bo, roo_g|:_ _brogJo
:_:__oo_ro |::oo _b_: :oo__o|. 3) ,_b_Jo" oo_-
ooo| _:r_o_ooo :gg_b: :r:|:|_rg_go 1::
ogooJ__:|_o|__b. _| _r:go_ _::_:b:J:_g_|
:b:g:1r__| oo orog_o_Jo, roog_o_ _gr:_
:__o:__o:b o:o b:oo_o__:r|. 4) |bg:_:|bg: __g-
__ro|ogo| _:o:b:|o:o__go ogooJ__:|__o| J_-
_:r_: __g__r_go :b|bg:g__o| o_:_oo_ b:r-
oob_bo| :r_J_ __|_r___o_go _: :r:oro_____go:
(_:o:br_g_go _: _b:_o_o:) (g. 2-30).
_|o_ogoo go_r_b| |g_o__ro (2002) o:go| |_:-
_o:Jo ogooJ__:|_o| orog_o_o| J_|:b_, ooobb_g|,
roo ogooJ__:|_o| :bg__ro :__o: oogo_g:b| g_J-
o:ro_ ogoo_:_:|_:|o:b, r:_ gooo_| ogoo_ob_-
rogo|__b:
J_|:og__go:, ogooJ__:|_: ogoo_ob_rogo: J__g:-
go|, roor_ oorg_go: oo|:_b_go: |:__b_ro:. |:-
ogoo_ ogoo_ob_rogo :r _b_: :_go_g:o roor_
J_1___g:, :r:o__ roor_ b:brogogo g:r_oJo| J_-
__:_ :ooo_J:g__go _b:ro.
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_a g_-g_r_1_:
www.mylabschool.com
wyaro: wignidan `The Trouble with Self-Esteem~ by L. Slater, The
New York Times Magazine, February 3, 2002, pp. 44-47 and `Sorting
Out the Self-Esteem Controversy, by J. A. Beane, 1991, Educational
Leadership, 49(1), pp. 25-30. Copyright 1991 by the Association
for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba nebarTviT.
yvela ufleba daculia.
120
r_g_o|: _: |:|_ogo oo|br_oo _:oo:gr__go (Byrne, 2002; Davis-Kean
& Sandler, 2001; Marsh & Hau, 2003). _ro-_roo oboJgb_gog:bo |:J_:g_:,
roogoo:_ o_-_ob____o: oo_o___| |_og:Jo |b:gg:1_, __r|o| :rb_g::.
:ob|_b_o |:J_:go (_o:_g_|o) |_og:. ro__|:_ __r|o| :rb_go| |:J_:-
g_: _ob_:o, orb_g_oo _o o|_o |:b_|, roog_Jo_ bogoo b:_g_:_
_:_og_o__go o_:goo? :g:o, :r:. _r_r_ o:rJo _: :g__|:b_r_ o:bo
(!7) o_gg_g_b_b, roor _::oo:gr: 246-o: :g|_r:go_go: ogo: __r|_o
|o_b_o| |:J_:go |_og:Jo. _:g___g |:b_Jo (o:o_o:_o_: _: |bg.) oo_-
b_g_1_ ogoob:roo__b: __r|o| :rb_go|:| :_:ob_g__o bob:ooro: o_o.
:o |:b_Jo _:__ooo o_-_ob____o: :rb_go| __ro oboJgb_gog:bo oo1_1o
o_o, go_r_ |bg: |:b_Jo _::go o_-_ob____o:. |:J_:go |_og:Jo :rb__go
__r|_o oo|b:gg__o| ooo:g:g 1:| :b|:1_gr:g|, J_|::oo|:_, _:g___g
|:b_Jo |:__o:r o:g1_ b:roo__b:o J_|:og__go: _bogr_: J__g:go|.
o:r:o b:b:roo ,:r_o_b_oJ_ob_r:r_o_b_o" gobg_b_|, roo :b:og_o|
|__ro| oo_g:b__| Joro| _o:bboo_:: |_ogo| rogo:b _:_:gJor_oo.
saskolo cxovreba da TviTSefaseba
:bg: oog_r_b__o ogooJ__:|_:| _ rooro: oo|b:ggo| J__:|__o
_: :b___o |:__o:ro o:go| ooo:ro? ogooJ__:|_:|o:b _:_:gJor_oo
o:|b:gg_go|ogo| |_g o_or_ oro J__oobg: :r|_o|: (!) rooro: oo-
|b:ggo| ogooJ__:|_o| :gg_b: |_og:Jo ___g:1_? _: (2) r: :gg_b:
:_g| |_ogo| _bogr_:| oob:_o| ogooJ__:|_:1_?
g_o:|_boo oorg_g J__oobg:|. o_ro_ o__o J:b|o:, roo |_og:Jo
b:ro:___| o:_:go ogooJ__:|_o| o_ob_ oo|b:gg__o: oo:_boob, o_o_:
:o _roo_ro _:oo_o___g_o| b:ro|bo o_g:g_: ooo| oob__goo, oo|b:g-
go| o:b:|o:o_g_o| :og:go|bob_oo _gg_go| r: o_oo__| go__b_o (Ma
& Kishor, 1997; Marsh & Holmes, 1990). gobo____ro _gg_g: _b:__o_|, roo
oo1o_o_ro ogoorbo_b: _:_:gJor__go: :_:__oo_r oo_b_g_o:b. :r|:-
__or_oo o_ oo |o__o_o__ro: _: J__|::o_: J_|:|b:gg |::b|. o:r:o
:o _roo_ro_:oo_o___g_o| o:bg_b__go 1o:_:_ o_or_:. (Valentine, Du-
Bois, & Cooper, 2004). r: o_o: _b_:, roor_ oorg_g o:gJo :bgobog_o, or
o:r:o__r| Joro| _:gJoro :r boJb:g|, roo _roo o_or_| obg_g|. J_|:og_-
_go:, oo_b__g b:ro:___| _: ooo_g:ro:| oog_:g:ro |:__o:ro o:go|
o:_ogo|__o:|o:b (ogooJ__:|_:|o:b) :b ooro_oo. _:__orog:_, orog_
g:ro:b_o _:|:Jg_o: (Guay, Larose, & Boivin, 2004; Marsh & Ayotte, 2003).
r:_ J__b_: o_or_ J__oobg:|, roor oo_o___| |_og: ogooJ__:|_:1_:
oboJgb_gog:bo: o_ :r: |_og:? roor_ b:b:roo_:b ,:r_o_b_oJ_ob_r:r-
_o_b_o" b:b|, |_ogo| rog| oo|b:gg_o: ogooJ_-
_:|_:Jo :r:_roo _:o:oo :oo_bg_go:. _ro-_roo |_ogo| o_-6 _g:|1_ or-
bgo:bo _:_gorg_: |bor__ :o:| ooboo|. Hoge, Smit _: Hanson-o: (!0) :ooo-
_ggo_|, roo ro_: oo|b:gg_ _o:_o_ogo: |_ogoo, oo|bob| o:|b:gg_g_o
_: :_g_oog_o_ :ob__r_|_|, _og_gog_ _| o:|b:gg__go: J__:|_:|o:b
_ro:_ _o_ :gg_b:| :b__b| oo|b:ggo| ogooJ__:|_:1_. _o1o__r :_1r-
_:Jo o:|b:gg__go: :1r| :b|:__or__go oboJgb_go: _ob_: oob:__o:
oo_r |:__o:ro :og___ro _b:ro| :_boo_r_:Jo. _::g_b:ro:bo: ___Jo
_o_b:| :b |b:gg:Jo b:oorb_b:|, roor_ b:b|, b_:_o_ro :gg_b: :_g| oo-
|b:ggo| ogooJ__:|_:1_, bogo o:b:_ooo| _: o:b:oJroogoo| ooro_Jo
|b:gg: _:__oo:_ oo_o___| (Covington, 1992; Deci & Ryan, 19850). |:ob__r_|o:,
roo |o__o:g_ro oror:o_o, rooro_:: ,ogo| |:___o_|o |____b_o" :b
o:o_o:_o_o| :ogo_r__g :_g_oog_1_ _:Jg_:, ogooJ__:|_:1_ oo_-
121
o___o| o_or_ _____oo b:|o:o__: (_::_:gJor_o _| __:b:|_b_go ,_o_o o_-
g1o o:_:r: __r:|" _____o:b).
_::bgo_oo !00 bgo| bob _ogo:o __oo|o: (!80) :b:_b:_:, roo ogoo-
J__:|_: :bo|:1_gr_: oooo, r:o__b:_ b:ro:___g_o g:ro bg_bogo|
_:|__go oo1b_o| oo_b_g:Jo. oo J_oobg_g:Jo, o_ roo_goo_ _b:ro :b
oo_b_g: oboJgb_gog:bo :r :ro|, J_|::oo| |__roJo :r:_ooo___b__ro:
ogooJ__:|_o|ogo| |:_rob_| :r b:roo:__b|. oob:___o: b:ro:___|
_b_: oo:_boob o:oogo| oboJgb_gog:b |:_oob_Jo. :|_g_ oboJgb_gog:bo:,
roo b|bo| oorogb_: o:go| b:ro:__:| o_ b:r_o:__go:|. ogooJ_-
_:|_o| b:oo_:go_o|o-go| |:goro:, oo|b:gg__o: o:go:boo b:ro:__-
_o oo:b_rob |:__o:r _o____| _: :r: __| :b :r_g__g _:bo:r_:|.
o:|b:gg__go: _:oo_o___g_:o, J__:|_:o, o1r_bg_go: _roo_roo:o
J_|:ogo: J__g:go| oo|b:ggo| b:roo__b_o |:__o:r _b:r-J_|:og_go-
_1_ :r_g__g |:_oob_Jo. ogooJ__:|_: :b|:__or_oo o:Job o:__go|,
ro_: o1r__: oob:_o| _ooo___b__ro: oo|ogo| oboJgb_gog:b |__ro_Jo
_ o:o Joro| |o_o:g_r |__roJo, roog_o_ o__:_ oboJgb_gog:bo: oo1:r_-
oo| o_roo_Jo. :og:r:_, o:|b:gg_go| _oo:gr_|o :oo_:b::, oo|b:gg_|
oboJgb_gog:b |:_oob_Jo :r_g_g:|: _: _b:r bg_g_o| :ogo|_:Jo _:_bo:-
ro|. roor _b_: ooo__b_b o:|b:gg_g_o, roo_go:_ :|_oo o:|_bo|o_-
go: :_o|ro:o? obog_ r__oo_b_:_o_o 3.5 _brogJo.
!. _::_:|_o _: ooo__o _g_g: oo|b:gg_,
o:oo o___go_o _: oo_b_g_o.
2. J__o_boo oob:___o|ogo| _o1o__r:_
_: _|o_o__r:_ _|:_robo :r_oo.
3. ::b:go1_o o_g_bo bob:|b:ro :bb_o:
_: oogo_obo.
4. _:rbo_b_oo, roo |b:ggo|ogo| o_g_bo
:oo___b__goo :oo___b__go b_rb_o
_: oob:__o: _:____: b:o_gog:_ |:-
goro: _: :r:: obogo_ oob_rb__go 1:
ro_go oob:___o| |:o:ro:g:_ _: 1oo
oob:_o|ogo| o:go| :|:ro__g:_.
5. J__o_boo J__:|_o| _b:_o |_:b_:r__-
o; _:_bo:r_o oob:___|, o|b:ggob |:-
__o:ro oo_b_g_o| J__:|_:.
6. J__o_boo ogoo_ro_o_o|, J__oogroo|
_: ogoo_:_og_o_o| J_|::oo|o o_-
oo__o.
7. o:go ::ro__o __|_r___o_g J__:r_-
_| _: J__or__|. b::__1_o oo|b:g-
g_, roo J___oro| |:__o:ro oo_b_go|
_o:_g_| _ob_|.
8. b_ __g__g_o_o oo|b:gg_| o:Job:_
_o, ro_: _b_: _:r_oo oo|o _ob_r___go
___g: :b J___o. __|_or_:Jo b:gr: :b
J_boJgbo| oo__:, oo|b:ggo|ogo| :r _b_:
boJb:g__|, roo o| ,___o" :_:oo:bo:.
. :b|og__o, roo oo1o_o_r ogooJ__:|_-
:| b:ro:___o _: :r_ooo_g_g |:-
o_:roJo o_g_bogo| oboJgb_gog:bo :_:-
oo:b_o|:b _:_:|_: :b:ooro_|.
!0. b_go J__b_g_o oo|b:gg__|, :o_ob o:-
|_bo|o_go: o:go:bo r_:__o_1_.
:bg_b_o o:o, roo o:o :_go :rb_g:bo _:
:bg_b_o o|o_, rooro _b_: o_o| o:|_bo.
!!. |_og:Jo J__o_boo ob:r_:og_ro __-
__o _: :|b:gg_o oo|b:gg__|, roor
_:_bo:rob _roo:b_o|.
!2. _:_bo:r_o oo|b:gg__| _b:_o oo1b_o|
_:|:bg:Jo, _og___o_r:_ :bobog_o
oo1bo| oo_b_go| r_:g_ro 1_o.
!3. b:1o :_|goo |bg:_:|bg: _obo__ro
___o| _:|__go_| _ o:o __g__-
r:|: _: oo_b_g_|.
cxrili 3.5
wyaro: informacia aRebulia Improving Students Self-Esteem by J. Canfeld-is mier, 1990, Educational Leadership,
48 (1). gv. 48-50; Teacher Behavior and Student Self-Concept, by M.M. Kash and G. Borich, 1978, Merio Park, CA:
Addison-Wesley; The Development of Self-Concept by H. H. Marshall, 1989, Young Children, 44 (5), gv. 44-45.
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
_:_o_r_oo o_g_bo |b:gg_o|
_ogo|o_o:1_, ro| J_|:b_:_
J___oob_o:b :|:_r__1_.
roor J__b_oo b_g| o_g_b|
oo|b:gg__Jo g_Jo:ro_o _:
|:__oggo:bo ogooJ__:|_o|
:bgoo:r_:|? (ooo:ro_o
3.5 _brog| o___o|ogo|).
122
mravalgvaroba da identoba
rogoria Tqveni azri?
|:J_:go |_og:Jo o__:o:_ oo|:__ :|:_r_:1_ o_g_b __oob_o:b:
,r:| ::__o__oo ooo|:ogo|, roo _g_g: o_g_b| oob:__| |:__o:r o:g1_
_:ro b:roo__b: _ob__|?"

o_or_bgog:b :gJg_| _o___|:_ _:__ooo _: oo_ooo|__ro b:roo_-
_b: :_go o:go:bo o:g1_. _ro-_roo _:_gorg_o| oob__goo, oorg_g_-
g:|_go: 80% o:g| _g:|Jo |:___o_|o oo|b:gg__ oggo_: (J_oo__, !8!).
ooobo__:|o:b _ro:_ o:oo b:roo__b: r_:g_r| _:bgog__:, o:r:o
_gro o:o:bo 1_|_:_ g_r :_:|_| |:__o:r _b:r_| (:ro| & b_bb_b:o,
!6). _:__orog:_, 1oo oo|b:gg_ ,:r:_ooo___b__roo| og_1o_oo"
o_:b__: _ |_roo1_g:_ :_bob_| |:__o:ro _o_bo| J__:|_:| (oggoo|
& oooo_ro:b, !0). :o b:roo__b_1_ ogo_r :gg_b:| :b__b: oo|b:ggo|
|__|o _: _obo__ro |__r_o_oo_o.
mravalgvaroba da `me~-s aRqma
|:J_:go _g:|o| b:rooo:__b_g ooroo:_:_ _groo_g-:o_ro__g 76!
oo|b:gg_| :_gor__o_b_b oorg_go _g:|o_:b |_ogo| oo_go o_roo_o|
:bo:ggo:Jo (Jacobs, Lanza, Osgood, Eccles, & Wigfeld, 2002). r:_:b gob-
o____ro o_roo_o| oob:__o_o| oo__: ro_go:, _| _:|__go :oo_g-
g_g::. oorg_g _g:|Jo oob_| _: og_| _b_Jo |:__o:ro _b:r-J_|:-
og_go_o| :__o: o|:g|o :_go, o_o_: og_o robo_b o:g| _gr:_
__ro _ooo___b__r:_ o:o_o:_o_:|: _: |oor_Jo. roor_ 3.2 r:_o_1_
b:b|, bg_o| :bo:ggo:Jo _o_b:|o:b (oo_r__og__o:b) _:_:gJor_-
_go: rbo_b:o o_go roor_ og_Jo, o|_ oob_Jo, o:o_o:_o_:Jo _o
_ og_Jo __ro |br:_:_ _: o:_:g _g:|_Jo o:o_o:_o_:Jo _ooo___b-
__ro:|o:b _:_:gJor__go rbo_b: og_|: _: oob_Jo :o:b:r_:.
oorg_go _g:|o| J_o__ _b_o| ooo:ro oo_r__og_o| J__:|_: og_Jo
__ro o_g_or:_ J_o_or_:, o:r:o :o:b:r_: o:_:g _g:|_Jo. |oor_-
o:b _:_:gJor__go: J__:|_:o orog_ |__|o:b o_go, o_o_: og_o oo_go
!2 bgo| :bo:ggo:Jo o__:_ _:rbo_b__gbo o_gb_b |:__o:r |oor__g
_oor:__|o:Jo.
|bg: :oo_gg_g_o| oob__goo, oob_| oo:bbo:o, roo ___o_|:_ _oo-
b_go_b _: ___o :oo|_oo :bgo o_oro:, og_o _o o__:_ _:rb-
o_b__go :ro:b |:__o:r o:o_o:_o__r _: :og___r _b:r-J_|:og_go-
_Jo. _| :b|bg:g__o J_|::oo| :gg_b:| :b__b| :_:__oo_r oo_b_g_1_
_ o::goo:_, oob_o og_1_ ___o _oob_go_b. roor_ b:b| _:r-
bo_b__go: _: J____o _roo_ro_:gJorJo: _ _roo oo_o___| o_o-
r_1_ (Cole, Martin, Peeke, Seroczynski, & Fier, 1999; Eccles, Wigfeld, & Schiefele,
1998; Wilgenbusch & Merrell, 1999). _obo__ro ____o| _or:gg_|o:Jo (:_-
ro:o_ro__g_o| :r_:), og_o o:go:bo _b:rJo o:o_o:_o_:|: _: o__-
bo_r_:Jo __ro _:rbo_b__gbo :ro:b. oo_go |:|b:ggo oro__|o|ogo|
_:o:b:|o:o__go: o_or_, o:r:o o__oogo :b|bg:g__o oob_|: _:
og_| Joro| (Grossman & Grossman, 1994; Kling, Hyde, Showers, & Buswell, 1999).
|:ob_b:ro_, |bg: _obo__r ____1_ b:brogogo _:_gorg_: :r b:_:r_-
_g:, :oo_oo _| o::gooo obogo_ _gro-:o_ro__g_1_ gr__g__:.
123
sqema 3.2
o:o:_:_o _:go
o:o:_:_o _:go
o:o:_:_o _:go
o
:
o
_
o
:
_
o
_
o
|


_
o
o
o
_
_
_
b
_
o
:
_
b
_

o
|


_
o
o
o
_
_
_
b
_
o
:
|
o
o
r
_
_
g
o


_
o
o
o
_
_
_
b
_
o
:
|_ogo| bg_o
|_ogo| bg_o
|_ogo| bg_o
genderuli gansxvavebebi skolis wlebSi
TviTkompetenturobis cvlilebaSi
wyaro: wignidan Changes in Childrens Self-Competence and Values:
Gender and Domain Differences across Grades 1 through 12 by J. E.
Jacobs, S. Lanza, D. W. Osgood, J. S. Eccles, and A. Wigfeld, Chaild
Development, 73, gv. 516. Copyright 2002 by the Society for Research
in Child Development, University of Michigan Center for Growth &
Human Development. ibeWdeba SRCD-s nebarTviT.
r:| _o_ro_b oo|b:gg__o |:__o:r o:g1_ |_ogo| o_roo_Jo? Jean
Twenge-o _: Keith Campbell-o: (2001) !68-!4 bg_Jo b::_:r_| :oo_g-
g_g_o _: J_o|b:gg_| !50 oo|b:gg_. o:o :ob__r_|__:o 1o:_:_ ogoo-
J__:|_: _: :r: _ob_r___g |::bo:b _:_:gJor__go _b:r-J_|:og_go-
_o _: :_oo:bob_|, roo oob_|: _: og_Jo ogooJ__:|_: o:b_:o:b
o_or__: o_-7, o_-8, o_-_g:|_Jo :_:|ggo|:|. J_o__ _o og_o| 1o:-
_o ogooJ__:|_: o:_:g _g:|_Jo |:o_r:_ o:__go|, oob_o|: _o
ooo_oo| __gg_go:, bogo |_ogo| _:oo:gr_o|:| oob_o| ogooJ__:-
|_: oboJgb_gogb:_ o_or__: og_o| ogooJ__:|_:|o:b J__:r_oo.
o_ o:g| oog__roo :o :oo_gg_go| J____| _: _:_o|o| _: |bg:o:
:_oob_b_|: (ooo| J_|:b_, roo oob_o _: og_o :b|bg:g__o:b |bg:-
_:|bg: |::bJo :_:__oo_ro ogooJ__:|__oo) _: Marsh-o|: _: Yeung-o|
124
(!7) _:_gorg_o| J____|, roo :_:__oo_r ogooJ__:|_:| :gg_b: :_g|
ooo:ro_g_o| :rb_g:1_, :_oobb__:, roo _gro oo|b:gg_ orb_g| 1:|,
roo_go_ |:o__:oo_ 1___:g| :g__rb:_og:| o:o _bogr_:Jo. bJor:_ :o
1o| :rb_g: _:__ob__go: :r: _b:r-J_|:og_go_1_, :r:o__ ,:r:_oo-
o___b__roo| og_1o:1_".
eTnikuri da rasobrivi identoba
__r _o__g !03 b_g| W.E.B.DuBois-o: _:b_r: b:Jrooo :_ro:o_ro__g_o|
,oro:o _boo_r_o|" J_|:b_. :_ro:o_ro__g_|, |bg: _obo__ro _: r:|o-
rogo ____o| o|:g|:_, :_boo_r__go :_go |:__o:ro _obo__ro o__b-
_o:, :o:g_ _ro| _|ooo, roo o|obo __ro _o_o __g__ro| b_gr_o :ro:b. ooo|
:oo, roo _obo__ro _o_or_|oo| oo|b:gg__o oro __g__ro| (_or:gg_|o-
o| _: _o_or_|oo|) b_gr_o :ro:b, o:oogo| o__:_ ro_go: :oo_g_oogo
o__b_oo| b:oo_:go_:. oo|b:ggo| _obo__ro __g__ro| _:|__go_o,
|b:ggo| |_ogo _: _roo_roo_o| oo__go J_|:ogo: J__o:g|__go o_o|
|_ogo| _: __ro _o_o |:1o:_o_o| ooobogbog__o:b. _or:gg_|oo|
__g__ro| oo__: ooo_o| _obo__ro _:|__go_o| _:r_o_:| oooobog|. _o-
bo__ro _o_or_|oo| oo|b:gg__| o_:ro o__b_oo| oo|:_b_g:_ _b_go ,__g-
__r_go _:|__go_o| _: o__b_oo| :g__rb:_ogo| oro b:_r_o| :_og_-
gr:", ro|ogo|:_ o:o o__o _ro _ :b_ _ro_|obo| o_ooo, __ro b:brogogo
oor:_oro_oo |gor__:o (Markstrom-Adams, 1992, g.!77). J_|b:ggo| _| oro__-
|o oboJgb_gog:bo:, 1oo_roo _|o_ogoo ooobb_g|, roo _obo__ro o__b_o:
,oo:g:ro |_:__|o:", roo_go_ ,oorogb_go o_"-| J__:|_o|:| o__b_o:|o:b
_:_:gJor__g _g_g: |bg: |:_oob1_ _ooobor_| (Herman, 2004).
eTnikuri identuroba: gamosavali da procesi. _ob oob_o (Jean Phinney,
1990; 2003) :_b_r| oob :oo|:g:g| o__b_oo| oo_o| oro__|Jo _obo__ro
_o_or_|oo| :b:g:1r_oo|ogo|. _ro-_roo: :|ooog:_o: _ _or:gg_|o-
o| __g__ro| _:|__go_o|: _: ___g_o| |r_g:_ oo__: _: _obo__ro
__g__ro| _:r_o_:. |:ooro|ooro :oo|:g:go :b_:g__g_:-:b_oo: _:
obogo_ |:__o:ro _obo__ro __g__ro| b_gr_o:b _roo_roo::. o_|:o_
g:ro:b_o: o:rob:go: _ _:gJoro| J_b_g__: _o_or_|oo| __g__r:|o:b
_: _or:gg_|oo| __g__roo _bogr_:, o:r:o o:b :__bo_o| _: _o|_oo-
_or_o| J_rob_:. ogo :g__rb:_og:: o__g__ro1oo (roo_g|:_ 1o__r
ob__r:_o:| _bo___b), roogo|ogo|:_ _:o:b:|o:o__go: _:gJoro| J_b:r-
b_b_: orog_ __g__r:|o:b. o__g__ro1oo| |_g o_or_ |:oo g:ro:b_o:.
J_oog_: o:r|_oo or __g__r:| Joro|, 1oo_ro |o__:_o:Jo o_g_bo ___g:
o_o| ,_or:gg_|oo|ogo|" _:o:b:|o:o__go _: |bg: |o__:_o:Jo _o _ ,_o_o-
r_|oo|ogo|". :b J_oogo:o _roo:b_o| J__rooo orog_ __g__r:, :orbooo
orog_|ogo| o:b:r:_ _:o:b:|o:o__go _:|__go_o _: ___g_o _: ooo_o-
__oo J_|::oo|:_, _: ogo|, J_oogo:o ::_roo:boo oro _:g__ __g__r:
_ro :b:g|: _: oogo:bJo (Phinney & Devich-Nevarro, 1997). :r :_g| oboJgb_go:,
roo_go: o_g_bo o__b_oo| :oo|:g:go. roor_ b:b|, o_b_:g_ro _:bor-
o_goo|ogo| oboJgb_gog:bo _:__oro:, _ob__o |:__o:ro _obo__ro
_:____o| ooo:ro ogo_ro _:__ooo robo_o (Steinberg, 2005).
1oo_roo: _|o_ogoo: _obo__ro o__b_oo| _oroor_o| oro__|o|
:|:_:_ :ooo__b: Marcia-| o__b_oo| |_:__|o. _:|:b_o|Jo :gJg_| J_|:-
ogo: _ob__o :b_|:1_gr_go _obo__ro o__b_o:, r:_:b: !) o:o :r_ __-
_o:o J_|b:gg: (_o__1o:), 2) o:o _r:go_ ooo__| |bgo|o o__b_o: (J_1___-
g:). _gro _gro-:o_ro__go oo1:r_o J_oog_: oog:__ogboo ,:b_|:1_gr_g"
125
_:__oro:|. _obo__ro o__b_oo| J_|b:ggo| o_roo_| (oor:_oro_o|) o:b
:bg:g| _ob_go__o| :_:b_g__: (o__b_oo| oo_b_g:).

rasobrivi identoba: Sedegi da procesi. William Cross-o: (!!) _ob_r___-
g:_ :_ro-:o_ro__g r:|orog o__b_o:|o:b _:_:gJor__go |__o: J_o-
o_J:g:. oro__|o, roo_g|:_ o| nigresenss _bo__|, 5 |_:_o:| ooo_:g|:
nacnobobamde (pre-encounter): _ro|o| :1roo, :o |_:_o:Jo :_ro:-
o_ro__go| oo1o_o: J_oog_: o_o| oboror_: :b b_o_r:g_ro
robo_o r:|o| ooo:ro :b |_g:_ ,:b_o-J:go" _:oo_o___g_:.
:o |_:_o:Jo :_ro:o_ro__g_o: J_oog_: ooo_ob o_or_:bo:bo :o_-
ro__g_o| b:roo__b_o, o:o Joro| ,o_or_:bo:boo|" __b__b_o:
:_o:___goo|. J_|:ogo J___o _ :r_g__go _obo| ogoo1o1_o:.
J__:b_:o__ |_:_o:Jo :_:oo:b_o :r :oog__b |:__o:r o:g| J:g_:-
bo:b_o:b _ o:oogo| _:|__go: o:oo o__b__roo| |bg: :|o____o,
rooro_:: r_goo:, oro__|o: :b |o_o:g_ro |_:__|o.
Sejaxebis (encounter) stadia bJor:_ obo_or__go: :J_:r: o_ J_-
_:rgoo r:|o1oo:b _ob_:__oo. o::goo:_, :_ro:o_ro__go|ogo|,
roo_g|:_ :_ob_rog__b _go__r o:_:1o:Jo, J__r:_b_o_:| :__b__b
oogo_o_g_o :b ___r_| |:ob_oro:_oo :_:__o_Jo :og:ro oogg_-
b_o| :J___:|, b:o_go b__: r_:go:, roo r:|:| |:1o:_o_o|o-
go| oboJgb_go: :_g|. :_ro:o_ro__go ___: o:go| J:g_:bo:bo:|.
imersia/emersia: _ro|o| :1roo, _| :r_:o:g:go o_roo_o: _ J_:-
g___ro |_:_o:, roo_go:_ J_oog_: :ooobgoo| gb_:o:__gg: ,_:-
__oo J:g_:bo:b oorogb_:_" b:oo_:go_:1_ (Cross, 1991, g. 202).
_o|_rooob:_o:|o:b J__:b_o| |:o:|_bo_ oorogb__o :g|__b o:go-
:bo _bogr_:| J:g_:bo:boo| |ooogo_oo, o::goo:_, o|obo _o-
__go_b bob_| J:g_:bo:bo: :oo__og_:1_ _: ooroo:_:_ _r-
oo_roo: :_go |bg: :_ro-:o_ro__g_o:b. o:o _o_o |_rgogo :_go
__ro _ro:_ J_o|b:ggob o:go|o r:|_go o_o_go_r_o:.
internalizacia: oorogb_:| r:|orogo o__b__roo| ogo_ro ro-
bo: :_g| _: :r :__gg_| o_or_o| :b __bo_o| _:oo_o___-
g_: _ _:rbo_b__go: |:__o:ro J:g_:bo:boo| |_:b_:r__Jo.
internalizacia/saqmianoba: _| |_:_o: ogo_ro _:gJorJo: ob__r-
b:go1:_o:|o:b. oo:g:ro :b|bg:g_:: J:g_:bo:bo: |:_oo:booo _:-
ob__r_|_: _: o:|Jo oob:bog_o:. :|_oo oorogb_: _o:g|, roo
_bogr_: J:g r:|_g ogooo_o_:_o:| _:__:gJoro|. o::goo:_,
umravlesobis warmomadgeneli
mozardebi, romlebic kargad
icnoben sakuTar memkvidreo-
bas, met pativs scemen sxvisas.
daukavSireT sxva Tavebs
_: ganavrceT
_:__:gJor_o _| ob_oro:_o:
o_-2 o:gJo :__g _b__|:
o::goo:_, oo_r:_o_go
:1rogb_o| roo_go :|o____-
o: _:obo:r_ (:b |:goro)
o__b_oo| _oroor_o|ogo|?
o_ J_oogo:o b:rooo_o-
boo :_:oo:b_o, roog_o:_
oo:_bo_| o__b_o:|, o:r:o
:r oo__b_go:o oo_r:_o_go
|_:_oo|ogo|? o__b_oo|
_oroor_: :__og_g:_
_boo_ro oro__|o:?
nigresensi _ J:g_:bo:bo: o__b-
_oo| b:oo_:go_o| oro__|o
126
ob:_g:ro o:go| _bogr_:| _o_gbo| J:g_:bo:bo: b:_g:| :b o_gg_g:ro
_bogr_:| _ooo| :_ro:o_ro__go: :b:og_:|o:b _:_:gJor__go
:oo__og_o| J_|b:gg:|.
r:|orogo o__b_oo| b:oo_:go_: _o__g __ro ro_go: or:|_go
:b o_g_or:|_go oo1:r__o|:ogo|. oJog_o:, roog_o:b:_ o|obo
_bogro_b, o_1og_o| :r_bo:o _: b:|o:oo:, _o|_rooob:_oo| o_
b_gJ_b_oo| :oo__og_:o, J_oog_: :gg_b: o_oboo| oo1:r_o| r:-
|orog o__b__ro:|o:b _:_:gJor__g :_:b_g__og__1_. 1oo_roo
_|o_ogoo| :1roo, _| |oro_g__o _bo:r_: o_g_or:|_g :b:g:1r-
_o:|, :b_goo:r__| __ro ogo_ro _: _ooog__|_ro o__b_o:, o:r:o
|bg: o_gg_gr_o ooobb_g_b, roo _| |oro_g__o _:o:__ooo _goroo:
o|__:_ oooo_ oro__|Jo (Herman, 2004). J_|:ogo:, :oo|:g:go b:bogorog
_:oo_o___go o_o| ob:r_:g_r:1_, roo_g|:_ oo1:r__o ___go_b
ro_g :oo_:b_o:b J__:b_o|:|.
rasobrivi da eTnikuri saimaye. Job o_ :r_o |o:o:__ _g_g: oo|b:g-
go|:ogo| o_:ro o__b__roo| __b_:o_b_o| J_o:__b_go b:bogo:. |o_-
_o:g_ro o:go|bo_g: rasobrivi da eTnikuri siamayis :|:ogo_r_g:_
:b|:__or_oo oboJgb_gog:bo:, :|_ roo, oob:___o o:go:boo o__b__ro-
o| :r_g_go|:| :r _b_: o___b_b 1:gbog_|, roo :b|bg:g_: b:_go:
(Spencer & Markstrom-Adams, 1990). _ro-_roo: _:_gorg_:o _b:__o, roo _:b-
__ooo |_ogo| oo|b:gg__|, roo_go: |:bgo o_o_:ro :_ro:o_ro__go
__g__roo :ooorb_o_:, :_oo:bb_:o o__o _:__orogo _o_b: _: _b:r-
bg_g_o. oJog_o, roog_o_ b_g| _b_o_b_b :gJg_|, _:o:_:o o:go-
:boo o_o_go_r_ooo, :_boJb:g_b_b, roo :gJg_| ___gooo orog_o_o
b:_g_:_ _ob_:o (Caughy, OCampo, Randolph, & Nickerson, 2002). |bg: _:-
_gorg_o| oob__goo, _:__ooo r:|orogo o__b__ro: _:_:gJor__go
o_o __ro o:_:g ogooJ__:|_:|o:b _: b:_g_ _oo_o_r orog_o:|o:b
roor_ :_ro:o_ro__g, o|_ o_or_:bo:b oo1:r__Jo (DuBois, Burk-Braxton,
Swenson, Tevendale, & Hardesty, 2002).
oooo__g bg_b:b| :_g| _obo__ro o_o_go_r_o:. __b__ _go|o: (Janet
Helms, !5) _:b_r: o_or_:bo:bo: o__b__roo| :bgoo:r_o| |_:_o_o|
J_|:b_. rob:r_ oogb_ro: (Richard Milner, 2003) r:|orogo o__b__roo|
:bgoo:r_o| oboJgb_go:1_ oo_ooo:, :b|:__or_oo |b:gg_:Jo. ro_:
_or:gg_|oo| b:rooo:__b_gooo1:r__o _:r:_ o_bo_b |:__o:r o_o-
_go_r_o:|, o|obo o__ o:_og| |__o_b |bgo|:|:_. :og:r:_, r:|_go _: _o-
bo__ro __|g_o| J_|b:gg: _g_g: oo|b:gg_Jo :goo:r_| roor_ ogoo-
J__:|_:|, o|_ |bg_o| oo__o| _b:r| (Rotherham-Borus, 1994).
emociuri da moraluri ganviTareba
o__b__roo| oo_o|: _: |:__o:ro o:go| J_|:b_ b:roo__b_o| _or-
oor_o| o:r:g_g_r:_, g|b:ggoo _oo_o_o| o:rog:|:_ _: g__ogoo,
:g_oo ,oboJgb_gog:b |bg_|". roor g:|b:ggoo :gJg_| |bgo|o _o_-
r_o|: _: robo_o| :oo_bo:?
emociuri kompetencia
|bgo|o |_rgog_o| :_: _: :1r_o| :og:go|bob_: _oo_o_ro _oo-
o___b_oo| :bgoo:r_o| :b _oo_o_ro |o__:_oo| :_o|: _: o:rogo|
_b:ro| :bgoo:r_o| J_o:__b_go b:bogo:.
daukavSireT kvlevas _:
ganavrceT
obog_o 2003 bgo| :ooJg_:
,o_oro: or:__o_:Jo: o:|b:gg_-
go| |:b_ _: r:|: ____r_g
_ob___|_Jo". oobg__go r__:_-
_oro: H. Richard Milner.
rasobrivi da eTnikuri sia-
maye _ |:__o:ro r:|orogo
_: _obo__ro o_o_go_r_oo|
oo1o_o_ro ogooJ__:|_:.
127
cxrili 3.6
ZiriTadi socialur-emociuri unarebi
_g_ooo oo_g:bogo: _g_g:|:ogo| |:goro oobo oboJgb_gog:bo |o_o:g_r-_oo_o_ro _b:ro| _:
_ooo___b_oo| o::gooo. |o: J_oo_J:g: :_:__oo_ro, |o_o:g_ro _: _oo_o_ro |b:gg_o| :-
_roo:b_:o [CASEL] http://www.casel.org/home/index.php.
SeicaniT sakuTari Tavi da sxvebi
grZnobebis identificireba _ :ooo_:boo _:
:_boJb_o o_g_bo _: |bg:o: robo_o.
iyaviT pasuxismgebeli _ :o:1r_o g:g___-
g__o _: oo__goo o:o. :orbo_o _oo__ro,
_|:_robo _: g_:g_ro _o_:___g:.
gaacnobiereT Zlieri mxareebi _ oo:b_ob_o
oo1o_o_ro o:b:|o:o_g_o| o__b_o_o_or_:
_: :b:goo:r_o o|obo.
miiReT sapasuxismgeblo gadawyvetilebebi
marTeT emociebi _ :r__gor_o robo_o
o|_, roo o:oo _:bo:r_oo o:rooo |o__:_o:.
gaiazreT situaciebi _ __r:___oo :_r_go_o
:r_oo__Jo.
daisaxeT miznebi da gegmebi _ _:_o_o
_: ooo_o___o o:r_ogo _: ro_go oo1b_o| oo-
|:_b_g:_.
problemebi gadawyviteT SemoqmedebiTad
_ b:_ro_o :g__rb:_o_go J_|:og_go_o|
J_|b:gg:Jo J_oo_o___oo:_ _:
_o_oogobor__g:_, r:_ ooo_g:bo |:o:-
|_bo|o_go, oo1:booo:ro_g ___g:|o:b _:
r:_ o:go| obrog ooo_:g| bob::_o__o:o:
:_:g:bg:|.
izruneT sxvebze
gamoamJRavneT TanagrZnoba _ :ooo_:boo _:
:o_o |bg:o: _o_r_o _: robo_o.
pativi eciT sxvebs _ orbo_b_o, roo |bg_o
oo|:b_r__b __oog:_ _: o:b:robooo ooo_-
ro:|, r:_ _o:b_roo| b:bogo:.
daafaseT gansxvaveba _ :o_o, roo ob_ogo-
__:g_ro _: ____ro :b|bg:g__o :g|_|
_roo:b_o| _: o:g:| _: :_:o_:_oo| _b:r| o:-
__| :r_ooo_g_g |:o_:ro|.
icodeT, rogor imoqmedoT
daamyareT efeqturi urTierToba _ :oo-
o__b_o g_r:g_ro _: :r:g_r:g_ro _b:r-
_o |:__o:ro o:go| :oo|:b:_:_ _: |bg_o:b
______ro _roo_rooo| J_|:b:rb_b_g:_.
aSeneT urTierTobebi _ _::o_:r_o _:
J_ob:rb_b_o _:b|:_o _: _or|__go _:g-
Jor_o _:g___g oor_o:b _: ____o:b.
molaparakebebisas iyaviT samarTliani _
__:__o _ob_go__o_:b orog_ ob:ro|ogo| _:-
o:_o:_o_og__go :oo|:g:go ooogoo.
uari TqviT provokaciebze _ ooo__o :_:b-
_g__og_: _: ______r:_ oo__goo o:|, :r
b:_rooo :r:|:|_rg_g, |:JoJ _: :r:_oo__r
_o____Jo.
eZieT daxmareba _ ::_boo_r_o o_g_bo |:-
goro_:bo _: ooo__o |bg_o| _:bo:r_: _:
b_gJ_b_o: oo1b_o| oo|:_b_g:_.
imoqmedeT eTikurad _ :_o:r__g g_-
:g_rJoro__|o_g _o___|_Jo :b oor:g_r
:b rbo_b:1_ _:o_:r__go ___go| |o|__o_Jo
J_o:g:go orob_oo_o| _: |_:b_:r__o| oo-
b__goo o:ro_o _o|__|o_o _: _o____o.
wyaro: wignidan `Compliance to responsibility: Social and Emotional
Learning and Classroom Management, by M. J. Elias & Y. Schwab
in Handbook for Classroom Management: Research, Practice and
Contemporary Issues, C. Evertson & C. Weinstein (Eds.), 2006. ibeWdeba
Lawrence Erlbaum Associates, Inc. da Maurice J. Elias, Ph.D. nebarTviT.
|o_o:g_ro _: _oo_o_ro _ooo___b_o: :_:ob_g__o:, roor_ :_:-
__oo_ro oo|br_o|, :|_g_ oorogb_o| :bgoo:r_o|ogo|. :JJ-|: _: o_:go:Jo
r:o__boo_ bgo| :bo:ggo:Jo ooo_ob:r_ :oo_gg_g_o| J____o: _b:__o,
roo oro|o_o:g_ro ___g: _: |o_o:g_ro 1o:_o_rogo _ooo___b_o: _:b-
__oo _g:|_Jo _:_:gJor__go: :_:__oo_r oo_b_g_o:b _: o:b:_og_Jo
ooo_g:ro:|o:b _: _::bo_oo b_oo b_go ro_g__: (Elias & Schwab, 2006).
128
SeqmeniT ndobis atmosfero klasSi.
magaliTebi
!. _ro__o oo|b:gg__o| J_|:b_ :ooobogo
o|_oro_o| oo|o_b:|.
2. :ooo_:b_o |:o:rogo:bo _:|_gb_o.
3. o:go ::ro__o 1__o__ J__:r__| _:
oo__oo oo|b:gg__| |:J_:g_:, :oo:|-
borob o:go:boo J___oo_o.
daexmareT moswavleebs, amoicnon
da gamoxaton TavianTi grZnobebi.
magaliTebi
!. oo:o1:__o _oo_o_o| g__|o_obo _:
:_boJb_o o_r|ob:_o| _oo_o_o| J_|:b_
ooobro_Jo.
2. b:og:_ :_b_r_o |:__o:ro _oo_o_o.
3. b::b:go|_o oo|b:gg__o, o:go:boo robo-
_o| J_|:b_ __o_r_Jo ::__oob b:b:b-
_r_o, _:o_:goo :o b_gb:b_r_o| _ob_o-
__b_o:g_ro: (1_ooo obog_o b_o:).
daexmareT moswavleebs, amoicnon
sxvaTa emociebi.
magaliTebi
!. o_or_bgog:bo :gJg_o|ogo|, ,J_b___ b:b-
_r:| |:b_|. J_bo :1roo, r:| robo|, ro_:
:|_o |o__g_| __b_o"?
2. __ro| oo|b:gg__o:b :ooo__b_o |:_oo-
b:go go__r:__r:, _ogo_o :b rog_ro o:-
o:J_o, r:o: _:_bo:roo o:o |bg:o: _oo-
_o_o| :b|:1_gr:Jo.
miawodeT emociebis marTvis
strategiebi.
magaliTebi
!. :bobog_o _: or:__o_:Jo :ooo__b_o o|-
_oo :g__rb:_og_o, rooro_:: oo:1_
_o_ro| J_b_g__:, roor robo_b |bg_o,
_:bo:r_o| oo_:, ro|bgo| o:rog:, |:__-
o:r o:go:b |:_:ro :b oo_o___o| :_o-
go| oo_og_:.
2. J_oo_J:g_o |_r:__o_o oo|b:gg_o:ogo|.
o|:_r_o ooo| J_|:b_, roor o:ro:go
ro|bg:|, oo__:_r__:| :b J_oog:|.
daexmareT moswavleebs, dainaxon kulturuli
gansxvavebebi emociebis gamoxatvaSi.
magaliTebi
!. _::g:g_o oo|b:gg__| _:b_rob :b o|:-
_rob o_:bJo |:__o:ro _oo_o_o| :oob-
:_g:1_.
2. :|b:gg_o oo|b:gg__| ,J_:ooboob" |bgo|o
:b___o _ _oobob |bg_|, r:| robo_b.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://csefel.uiuc.edu/modules/inventory-of-practices.pdf
rekomendaciebi: emociuri kompetenciis xelSewyoba
_brogo 3.6 :|:b:g| _oo_o_ro _ooo___b_oo| oob _b:r-bg_g:|. roo J_oog_:
o:|b:gg__go _:_bo:ro| oo|b:ggo| _oo_o_ro _ooo___b_oo| :bgoo:r_:|?
ooo__gbo g_r_1_ oo__o_go r__oo_b_:_o_o r:o__boo_ o__:| oo:bo-
__o. o_- o:gJo :bgobog:go |b:gg_o| |_r:__o_|: _: oror:o_|,
roog_o_ _oo_o_o| ogoor__g:_o:| _b_o| b_g|.
gonebis Teoria da ganzraxva
_::bgo_oo 2-3 bgo| :|:_Jo :gJg_o ob___b ,gonebis Teoriis" :b-
goo:r_:|. o|obo b__:g_b, roo |bg: :_:oo:b_o_ :_:oo:b_o :ro:b o:go-
:boo ob_oo, _o_r_oo, robo_oo, rbo_boo, |_rgog_oo _: :_oo
(Flavell, Miller, & Miller, 2002). :gJg_| |gor__:o ob_o| o_oro: |bg:o:
___g_o| :|:_:_. r:_oo _oro| |:r:? o| oob__bogo:, r:_:b :r:gob
_o:o:J_:? o_-4 o:gJo obog:go :__o1oo| _ro-_ro :b|b:|, roogo| oob__-
goo:_ :__o1ooo _::g:___go :gJg_o ,ob_o| o_oroo|" b:_g_o:|
:bo__o:b, r:_ _:_bo:r_o_: o:o |:__o:ro _: |bg:o: _oo_o_o|: _:
___g_o| :_:Jo.
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
1oo_roo oror:oo| _: |_r:-
__oo| |r_go :_b_r:, roog_-
o_ b_g| _b_o_b |o_o:g_r
_oo_o_r |b:gg_:|, obog_o
Cohen, J. (Ed.) (1999) ,ob_o|
_: _go| :_1r_:: |o_o:g_r
_oo_o_ro |b:gg_:
_: 1: oo1:r_oo|__b".
New York: Teachers College
Press.
gonebis Teoria _ :_oob_b:, roo
|bg: :_:oo:b_o_ :_:oo:b_o :ro:b
o:go:boo ob_oo, _o_r_oo,
robo_oo, rbo_boo, |_rgog_-
oo: _: :__ooo.
129
_::bgo_oo 2 bgo| :|:_Jo :gJg_| _bb__:o |:__o:ro :b1r:bgo|
:b__:. o|obo :_b:___b: ,o_ oob_: Jo_og:_o| _:r:_o". _boo_r_o| :bgo-
o:r_:|o:b _ro:_ :gJg_| J__ogo:o ooo| :_:, roo |bg_|:_ :_go |_r-
gog_o. _:b__ooo |_ogo| J__:r_oo __ro|o :|:_o| :gJg_|, roog_|:_
_:ro _roo_roo: :_go o:b:_og_o:b, J__ogo:o ::rboob :b1r:b_go
oo_o___: :r::b1r:b_go|:b. o::goo:_, o|obo :r :r:1__o:b, o_ |bg:
:gJgo J_oobg_goo :_::_or:g_| o:o oo_r |:o:o:Jo go__oo :__g
_oJ_|. o:r:o :r_|o_g :gJg_| o__o orog_o: :_go :b1r:bgo| J__:|_o-
|:|. |:g|_oo J_|:og__go:, o|obo o:g| _:_|b:b b_o|oo_r|, gob_ o_b_:_
J_oobg_goo _:J_go| _oJ_| (Dodge & Pettit, 2003). :gJgo| ooobo__:|o:b _r-
o:_ ___o J__ogo:o |bgo|o |_rgog_o| J__:|_: _: :og:go|bob_:.
,ob_o| o_oroo|" :bgoo:r_:|o:b _ro:_ :gJg_| ___o _|ooo, roo
|bg: :_:oo:b_| :_go :b|bg:g__go robo_o _: :oo__og_: _: :oo_oo
J_oog_: :b|bg:g__go :1ro :b b:roo__b: _ob__o. sxvaTa Tvalsazri-
sis gaTvaliswinebis unari _roo: :bo:ggo:Jo goo:r__: _: 1r_:|-
r_g_Jo _:bg_bogo b__:. |bgo|o _o_r_o|: _: robo_o| :_o| _b:ro
oboJgb_gog:bo: _roo_roo:b:oJroogoo|ogo| _: oor:g_ro :bgoo:r_o-
|ogo|, _r_rbo_b_o| J_o_or_o|ogo|, _ob_go__o| :_:|:gr_g:_ _: 1o:-
_:_ _:__ooo |o_o:g_ro ___go| b_gJ_|:b_o:_ (Gehlbach, 2004).
ro_r_ |_go:bo: (!80) og:g|:1ro|o| b:oo_:go_o| oro__|o| |:-
__b_r_rogo oo__go J_oo_J:g:. :gJg_o| ooobo__:| o:b |__g| oo_r:-
_o_g :1rogb_:1_ :_:|gg:. :o _ro| o:o o__o o_o:b _: bg__o:b,
roo |bg:_:|bg: :_:oo:bo _ro|: _: oo:g_ |o__:_o:1_ |bg:_:|bg:b:or:_
r_:or_|. !0-_:b !5 bg:o__ :gJg_o| _or:gg_|o:| _goo:r__: _b-
:ro, :::b:go1ob _ro |o__:_o:1_ r:o__boo_ :_:oo:bo| og:g|:1ro|o
oo____ro _:o_gorg_go| oo1o_oo_:b. |:ogoo_, __ro| oo1:r__|
_: 1r_:|r_g_| J__ogo:o o|o_ _o b:rooo_obob, rooro :gg_b:
__b_: _:o_gorg_go| :__o:1_ __g__r_g _: |:1o:_o_rog _:|__-
go_|. o:ro:go:, :o |_:_o_| _g_g: :gJgo :oggo|, o:r:o _roo _:
oo:g_ :|:_o| :g Jg_Jo |bg:_:|bg: __:o1_ :o obrog J_oog_: _o_o :b-
|bg:g__o o_o|. oo|b:gg__|, roog_|:_ _goro |bgo|o og:g|:1ro|o|
:b_|o| oor:g_ro _og_o:. roor J_:_:|__oo oo| :b|_:|?
wignidan Agnes, May 7, 2002. 2002 Tony Cochran. ibeWdeba Creators Syndicate-is nebarTviT.
orob_ooJo, _o.
_g_g:o
J_:|r_g:
_:g:g_:?
:_, oor:g_ro
_og_oo| _ro:!
roor oogo___,
go_g: |oo:rog_
_: _:goo|:b_ro
oo|o o:_ogo|__-
o:, o_ J_gob1:
b:bg:ro_go,
|:o__ogo_-
oo oo__go
_: |:o_:ro
o|_oro:, r:o:
:_:go_:bo oo|o
__r:___:?
:gJg_o, obogo,
:_ooo:bo_oo
o_g_bo |:Job:o _:g:-
g__o!
:b_|, |:_::
J_bo |:Job:o
_:g:g_:?
_o_o bbo|
bob:o Jor__g
oob:1_,
oro o:_:r:
ob: oo_1_
b_o_:, ro_:
__:__:_...
_:ro, __r:___:|
:_:g:_:bob_.
boog:g| g__,
o| |o_o_bgo|
ogoo__
:o___go
_:rb_: :o
ob_oo.
sxvebis poziciis gaTval-
iswinebis unari _ |bg_o|
robo_o|: _: :oo__og_o|
:_o| _b:ro.
130
oo__:, b:_g_:_ __b_boo |ob_o|o, ro_: ___:_ ____go:b o:b:_og_|
:b __ro|_|. o_ ___o _o_:___g: __ro _ro: _oo_o_ro :b ___gooo
_:r_g_go| b:bogo :r::, o:|b:gg_go| obro_:b og:g|:1ro|o| oo__o|
_b:ro| :bgoo:r_:o J_|:ogo: o_oo:r_o:| _Jg_go|.
zneobrivi ganviTareba
,ob_o| o_oroo|" :bgoo:r_:|o:b _: |bg:o: :b1r:bgo| :_:|o:b
_ro:_ :gJg_| _goo:r__:o _:ro|: _: ___o| :b__:_. :o b:bogJo
:bgobog:go :gJg_o| moralur msjelobas _: o:o J_b___g_:| _:r-
o|: _: ___o| J_|:b_. :gJg_o| oo_r oor:g_ro o|__go_o| :__o_ro
_ob|_r_or_o|:| _g:|Jo _ro-_roo oorg_go oor:g_ro :oo_:b:: :_o_:
_: :1o:r_: :b_ ganawilebis samarTlianoba (Damon, 1994). 5-6 bgo|
:gJg_o|ogo| |:o:rogo:bo :b:bog_: _:__ob__go: o:b:|boro:1_,
:oo_oo o:|b:gg_g_| bJor:_ _|ooo, ,o:| b_o1_ o__o _ro _ _| _|:o:ro-
go::!" ooo__gbo r:o__boo_ b_gob:_Jo, :gJg_o|ogo| :|:_o b__:,
roo _:o|:b_r_o| oob__goo 1oo_roo: o__o _b_: ooo_o| _ o:o o__o
:b ___o oo_J:g_|. |:ogoo_, 8 bgo| :gJg_| J__ogo:o |:goro__o|
:og:go|bob_: _: __oog:bb_oogo o|__go:, o:o _|ooo, roo 1o
oo|b:gg_| :b|:__or__go |:goro__o| :oo o:|b:gg__go: J_|:ogo:
o__o _ro _:_ooo|.
oor:g_ro :bgoo:r_: ooo_:g| b_|_o| :_:|:_. o_ :gJg_o:b
_ro :o_:r_o:o, __o_ob_:o roo :r_g__g __:o1_ J_oogo:o o_g:o,
,|:|__oro oo:bJo g:o: :r J_oog_:!" _: oo|ogo| _| b_|o:. :gJg_o|ogo|
b_|_o _r:go_ :r|_o|. oo:_ (!65) :o o_oo:r_o:| moralur re-
alizms _bo__|. 5-6 bgo| :gJg| |__r:, roo ___go| o_ o:o:Jo| b_|_o
:|og___ro: _: g_r J_o_gg_:, obo:, roo b_|o| _:r_g_go| J_oob-
g_g:Jo oo___go |:|__go :bo|:1_gr_: 1o:bo| |o_o_oo _: :r: oo|o
:b1r:bgoo :b |bg: :r_oo__oo. :|_ roo, _roo go_o| :b1r:b :__b:1_
_:r_|o: |:oo go_o| J_oobg_goo :__b:, :oo_oo :gJgo| b:roo__b:Jo
,|:oo go_o|" :__bo| |:|__go __ro _o_o:.
:gJg_o _roo_roo_b |bg_o:b, :goo:r__b og:g|:1ro|o| oo__o|
_oo_o_r _b:r-bg_g_|, b__:g_b roo |bg:_:|bg: :_:oo:b| :b|bg:g__go
b_|_o :_g| _: o:b_:o:booo :_:ob:_gg__b kooperaciis moralze.
:gJg_o o:b_:o:b o__b, roo b_|_| :_:oo:b_o _obo:b _: ogooobg_
_ggo:b o:o. b_|_o| _:r_g_go| J_oobg_g:Jo orog_ :|:og:go|bob__go:
_ roor_ 1o:bo, :|_g_ b_|roo| _:or_g_go| :b1r:bg:.
kolbergis moraluri ganviTarebis Teoriebi. go_r_b| _og_ro|__-
go (Lawrence Kohlberg !63, !75, !8!) oor:g_ro :bgoo:r_o| o_oro:
b:bogorog ___ob_: oo:_| :_r_ :bbog_g o___|.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT _roo _:_o| _ogo |o_g_ogo| oo-
r:|::. :r|_o| b:o:go, roo_g|:_ oo|o :_:rb_b: J__ogo:, o:r:o o:-
g1_ ogoro: _: oo|o :oooob__go _:ro:__g_o :r _:o:bbo__: oo|
:_o_g:| _:_o|ogo| b_goo|:bg_oo _:|:_. ogo| |:|ob:r_g_oogo _o:ro
b:ogo| ooo:rg:| :_:b_g__|. roor _b_: ooo___| o| _: r:_oo?
_og_ro: J_ogo roor_ :gJg_o|, :|_g_ 1r_:|r_g_o| oor:g_ro
o|__goo| J__:|_: moraluri dilemebis _:bo:r_oo (ob. 1_ooo),
roog_Jo_ :_:oo:b_o: _b_: ooo_ob ro_go :_:b_g__og_: _: :b|-
b:b o|. :_:oo:bo| :r_o_b__1_ _:_r_booo, _og_ro: J_oogo:g:1:
moraluri msjeloba _
:1rogb_o| oro__|o, roo_go_
ooo_:g| o|__go:| ooo|
J_|:b_, o_ r: :ro| |boro
_: r: :ro| o__:ro.
ganawilebis samarTlianoba
_ rbo_b: ooo| J_|:b_, roor
_b_: _:o_o| orogog_o_o :b
o:|:g_o |:o:rogo:b:_ ___o|
b_gr_| Joro|.
moraluri realizmi _ oor:g-
_ro :bgoo:r_o| o| |:__b_ro,
roo_g1__ :gJg_o b_|_|
:bobog:g_b roor_ __:go
g_Jo:ro__:|.
kooperaciis morali _ :bgo-
o:r_o| |:__b_ro, ro_: :gJg_-
o :_boo_r__b, roo :_:oo:b_o
o:bo__o:b b_|_1_ _: o:g:_g_
J__ogo:o o:oo J__gg:.
moraluri dilema _ o|_oo
|o__:_o:, roo_gJo_ :r__roo
:rb_g:bo :r :ro| _rooboJ-
gb_gogb:_ |boro.
131
|boro| _: :r:|boro| J_|:b_ oor:g_ro :r_o_b_:_oo| o_ o|__goo|
|_:_o_o| ___:g_ro o:booo__gro:. o:b oor:g_r :bgoo:r_:Jo :o-
o_o |:oo |:__b_ro: (!) or__obg_b_o_ro (preconventional), ro_: oor:g_ro
:b|_: obogo_ ob_ogo_o| oor:_ |:goro__|: _: :__o:| _o_:r_:, (2)
_obg_b_o_ro (conventional) ro_: |:1o:_o_o| _: _:bobo| oogo_obo :o-
g:go|bob__go:, _:(3) oo|__obg_b_o_ro (postconvencional), ro_: o|__go:
___ob_: :|_r:___g, __ro o__:_ |:o:rogo:boo| oor:_ orob_oo_|,
_: :r:: :__og__go, _| orob_oo_o :b|:1_gr_go o_o| |:1o:_o_o|
_:bob_oo. obog_o _brogo 3.7, roo_gJo_ _| |:oo |:__b_ro o_o_: J_o:_-
_b_g |_:_o_:_. b:b:roJo ,J_b_r_ooJ_:_o_r_ooJ_:b_r_o" J_oogo:o
ooogoo J__oobg:1_ o:|_bo| :b|b:?
cxrili 3.7
kolbergis moraluri msjelobis Teoria
safexuri 1. prekonvenciuri moraluri gansja
o|__go: ___ob_: oor:_ ooobogbog__| _: |bg:o: b_|_|.
|_:_o: ! |:|__goorbog_:1_ oro_b_:_o:.
_oorbog_o:b b_|_|, r:o: o:go ::ro_ob |:|__g|.
_:ro o_ ___o |:__o_go :b|:1_gr_go:
_o1o__ro J____oo.
|_:_o: 2 oor:_ _og_o1_ oro_b_:_o:.
|bor| _: :r:|bor| :b|:1_gr:g| oor:_o ooobogbog_
_o: ,_:o_bo:r_o _ _:_bo:r_o".
safexuri 2. konvenciuri moraluri gansja
o|__go: ___ob_: |bg:o: oobob_:|, o_:bo| oogo_ob|, _r:_o_o_g
_:|__go_|, |:1o:_o_o| _:bob_| _: |:oJogo| _ro_g_:|.
|_:_o: 3 oro_b_:_o: _ _:ro ogo-_:ro oo.
,_:ro" :ro| o|, r:_ |o:oogb_o _: oo|bobo |bg_|.
|_:_o: 4 oro_b_:_o: _:bob|: _: b_|ro1_
_:bobo :|og___ro:. :g_oro____| o:_ogo _b_: |__b
_: |:1o:_o_rogo b_|roo oo_b__g o_b:|.
safexuri 3. postkonvenciuri moraluri msjeloba
|_:_o: 5 |:1o:_o_rog b_gJ__r_g_:1_ oro_b_:_o:.
,_:r|" :b|:1_gr:g| |:1o:_o_:Jo oo___go
oorogb_o| __g__o. _| :JJ-o| _ob|_o___oo|ogo|
_:o:b:|o:o__g oor:g_ro:| :g|.
|_:_o: 6* oro_b_:_o: _bog_r|:g_r _oo__r orob_oo_1_.
,_:ro" _: ,|boro" ___g: ob_ogo__:g_r _boo_r_:1_:
_:oo_o___go _: ooo_:g| |:o:rogo:boo|,
:_:oo:bo| _or|_o| _: o:b:|boroo| :|_r:___g
_b__|.
* go:b__g b:JrooJo _og_ro: _gg_g_J _::__b: o_-6 _: o_-5
|_:_o_o| _:g-_:g__ :r|_o:.
wyaro: wignidan `The Cognitive-Developmental Approach to Moral Education, by L. Kohlberg,
1975, Phi Delta Kappan, 56, gv. 671. adaptirebulia Journal of Philosophy-s nebarTviT.
132
oor:g_ro o|__go: _:_:gJor__go: roor_ J_o__b_oo, :|_g_
_oo_o_r :bgoo:r_:|o:b. roor_ __g_ b:b_o, :|_r:___go :1rog-
b_: :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo b__: oor:g_ro :bgoo:r_o| 1__:
|_:_o:Jo, ro_: :gJg_o :|og___r b_|_1_ _:__ob__go :_:b-
_g__og__o_:b :_:ob:_gg__b :|_r:___g orob_oo_1_ _:o_:r__g
:_:b_g__og__1_, rooro_:: |:o:rogo:bo: _: _goob_:g_:. |b-
go|o og:g|:1ro|o| _:b:bgo| _b:ro, :b1r:bgo| :b|_: _: _:bob_o|: _:
b_|_o| :g__rb:_o_go :1o|o| :_: 1__: |_:_o_o|ogo| _:o:b:|o-
:o__g o|__go_Jo J__o|.
kolbergis Teoriis kritika. b:o_go:, roo o_o_: _og_ro| oo_r
:oo_o_og o|__go:o: |bg:_:|bg: _ob__o o_r:r_o:| _obo|, |:_:_ _o-
g_go |:__b_ro bob|gg:: bob: |:__b_ro:b J__:r_oo, _| o_oro: o:ob_
::_ro_o__|. (Boom, Brugman, & van der Heijden, 2001), __r _roo, :_b_rogo
|_:_o_o |ob:o_gog_Jo :b_:g__g__g:_ :r :r|_o| _: :r_ :|_oo
o:booo__gr_go:. :_:oo:b_o| oo_r oor:g_ro :rb_g:bo| :b|b: bJor:_
r:o__boo_ |_:_o:| _ro_ro_g:_ :|:b:g|. _ro roo_goo_ ooo_b_Jo :_:-
oo:bo| :rb_g:bo J_oog_: J__|::o_o__| _ro roo_goo_ |_:_o:|, bogo
|bg: |o__:_o:Jo oo:g_ :_:oo:bo| :_:b_g__og_: |_g |bg: |_:_oo|ogo|
o_o| _:o:b:|o:o__go. |o__:_oo| :bboggo|:|, roo_gJo_ |bgo|ogo| _:b-
o:r_o| :b_g: |:__o:ro ooobogbog__o| |:ooro|ooro:, :gJg_o|: _:
oo1:r__o| o|__go: __ro o:_:g _ob_| J__|::o_:. :b|bg:g__go
o_oo:r_o:: _:bobo| _:r_g_g:|: _: |:|__g1_ o|__goo|:| (Arnold,
2000; Eisenberg _: |bg_o, 1987; Sobesky, 1983).
o_or_, _og_g__o_r _bogr_:Jo 1b_orogo :rb_g:bo| :__o_: :r
:ro| obogo_ o|__go:. :rb_g:b1_ :gg_b:| :b__b| _oo_o_o, oo1b_o,
_roo_roo_o _: or:__o__go oo|:1r__o. :_:oo:b_| o|__go: J__-
ogo:o o:_:g |:__b_r_1_, _::g |:__b_r1_ _o :_:b_g__og_:| |bg:,
1_oob|_b__go _:__or_o| |:__og_g1_ o___b (Carpendale, 2000). _og-
_ro b:1| _|g:o_: J_o__b_oo o|__go:| oor:g_ro:1_, o:r:o __-
r:___o| oo_o: _:rb: 1b_orogo |oobo_o| |bg: :|o____o, rooro_::
b:|o:oo _: _or|_:, r:_ :__og__go: _og_g__o_r _bogr_:Jo oor:g-
_ro orog_o_o| :_:gro|:ogo| (Walker & Pitts, 1998).
genderuli gansxvavebebi: mzrunvelobis zneobrioba. _og_ro| o_o-
roo| _ro-_roo _g_g:1_ oo:_ro _ro_o_: _b_: oo| |_:_o_|, roog_o_
obr_: _:|:gg_go o:o:_:_o| _:|__go_o|:__b _: b:1| _|g:o| ob_ogo__-
:go1o|. o_oro: __r_bo: obogo_ :o_ro__g o:o:_:__1_ gobo_o___r
_gg_g:| _: oo|o |_:_o_o :r :|:b:g| 1b_orogo o|__goo| :bgoo:r_:|
_:g_|: :b |bg: __g__r_Jo (Gilligan, 1982; Gilligan & Attanucci, 1988).
_:rog ogo:bo: (!82) J_oogo:g:1: 1b_orogo :bgoo:r_o| :b-
|bg:g__go o:booo__gro: _ ,o1r_bg_goo| _oo_:". ogo:b| oo:bbo:,
roo oorogb_: goo:r__: ogoo_:ob__r_|_o_:b 1b_orog o|__go:o-
__, roo_go_ ___ob_: g:g___g__| :b|:__or__go oorogb__o|:
_: _roo_roo_o| bob:J_. J_o__ o| oo:_b_g| 1b_orooo| _o:_g_|
_ob_|, roo_go_ __r_bo: _g_g: :_:oo:b1_ o:|_bo|o_goo|: _: _g_-
g: :_:oo:b1_ 1r_bgo| orob_oo_| (_og_ro| o_|:o_ |_:_oo| o|:g|:_).
o_ _:g_o :r:|o__| :_b_g_b _og_ro|__g |:o:rogo:boo| _o:_g_|
|:__b_r|, boJb:g| o_ :r: _|, roo o|obo 1b_orog:_ _obo_:rbo :ro:b?
|ob:o_gog_Jo _:bg_|o: _:_gorg__o: o:o:_:__|: _: _:g_|, og_-
|: _: oob_| Joro| oboJgb_gog:bo :b|bg:g__o g_r :oo:ggob:
_og_ro|__go b_|oo :1ooog 1b_orogo o|__goo| _ob_|o:b _:_:-
gJor_oo (Eisenberg, Martin & Fabes, 1996; Turiel, 1998). _og__ro: _: oo|-
133
o: _og__o: (Walker, 1991; Walker, Pitts, Hennig, & Matsuba, 1995) |obog_|
:gJg_|, oo1:r__|: _: __ro|_|, _:_b:|o:o_ob:o oor:_o 1b_orogo
orog_o: _: :_:b:go1_ob:o _r:_o_o_go oor:g_ro _og_o:. orog_
_ooo| orog_o:|o:b ooo:ro_:Jo og_o: _: oob_o: :bg_b_| roor_
o1r_bg_goo| 1b_oroo:, :|_g_ b_bogo, 1r_bg: |:o:rogo:bo:1_. :b-
_ro_ :ro_o: _: _og__o: (!0) oorg_g _: o_|:o__g:|_g oo-o-
g_| :r:__o b:__oob_| _: |bg:o: g_r :_oo:bob_| o:o 1b_orog o|__-
go:Jo. o_o_:, r:o__boo_ o_b_o_ _g:|_go: ogo: (:r_ _roo: ooo)
o:g:_oo|: _: _Jo:_oo| :oo__b_: J_|o:g:1:. :og:r:_, |:o:ro:go _:
o1r_bg_go: orog_ |__|o| b:rooo:__b_go:ogo| 1b_orogo o|__goo|
oboJgb_gog:bo :1o|o:. |:o:rogo:bo: _: o1r_bg_go: _:|__go: _:-
g_o|: _: o:o:_:__o|:ogo|. :oo| oo_b__:g:_, o1r_bg_goo| boro_o|
_:r_g_go|ogo| (:r :ro:b __r:___o:bo _: |:b_o) _:g_o _og_g__o_r
_bogr_:Jo __ro _:ob:J:g__ robo_b o:g|. _:__o _o o:g| o:g:_o-
rogo ___go| :oo o_:b:J:_g__b (bb_o|: _: |:__or_o| _:1o:b_o|:|)
(Williams & Bybee, 1994). _:g_o __ro o__:_ obr_o:b o1r_bg_goo|:__b,
o_o_: roor_ o:o:_:__| o|_ _:g_| J__ogo:o :orboob orog_ oro_b-
_:_o: (Skoe, 1998).
oo|b:gg__1_ 1r_bg: _: o:oogo| |bg_1_ 1r_bgo| |b:gg: or:g:go
o__:oo|ogo| _oo:gr_| :oo_:b:_ :_:o__:. o::goo:_, b_g bo_obo
(!5) oo_bo___:, roo ,o_o_o o1r_bg_go:1_" |:|b:ggo __r|o| b:bogo
_b_: _o_ogo_o _: oo__g: J_o__o o_o_o: ,1r_bg: |:__o:r o:g1_",
,1r_bg: o_:b|: _: o_or_1_" _: ,1r_bg: __bo_|: _: |:o_:ro1_".
_| __:b:|_b_go J_oog_: ooo_:g__| _g_o_o_| _:b:J:_g1_, oo1_, |o_:-
cxrili 3.8
`ucxoebsa da samyaroze zrunva~, rogorc saswavlo Temis gamoyeneba
|:J_:go |_ogo| |bg:_:|bg: _g:|Jo oo|b:gg__o o_gg_g_b _:b:J:_g|, roor_ ,__bo_|: _:
|:o_:ro1_ 1r_bgo|" J_o:__b_g b:bog|. _g_g: _g:|Jo _:b:J:_g_rogo :|o____o| J_|b:gg: _|:-
_robo_o|, o:|_bo|o_goo|, _roo:b_oo| ooo:ro _: |:1o:_o_o|:_oo b_oo|: _: J__:r_oo
_|:_robo ooo:ggo| J_|:b_ o|__go:| _b_: __:gJor__o__|.
sagani elementebi
o:o_o:_o_: |_:_o|_o_:: J_:rog_o o:|:g: _:b:J:_go| :_ogo__:r_oo|, boro_o|, b_|roo|
_:or_g_go: :|:_o|: _: |:1o:_o_o|ogo| oo__b__go 1:r:go| J_|:b_. :ro|
o_ :r: _:gJoro |:|__go| |oo_:_r_|: _: _:b:J:_go| b:ro|b| Joro|? rooro:
_rooob:go| r_:g_ro |:1_:_ro?
obgo|_ro _b:
_: |o_o:g_ro
_gg_g_o
b:o_oob_o oliver tvisti. _::_:gJor_o o_r|ob:_o o:o o|_oro_g _: |o_o:g_r
_ob___|_o:b. r: _:__or_o _b_o_: b_g| _:b:J:_g| o_-! |:___bo| obgo|Jo?
b:o_oob_ ooo_g:r_go ______o_ro roo:b_o. r_:g_r:_ :_b_r_b o|obo _rooob:g_r
|:|:o:rogo |o|__o:|?
o__bo_r_: _b__o_:: o:oo_:b o:o:| boo :r :_:___o: _rooob:g_ro oo_r__og__o?
boo :r :ro| :r_|o_go ___go| oo1_1o |__|orogo :b|bg:g__o?
boo :r :ro:b _:g_o o:o:_:__o:b J__:r_oo b:_g_:_ _ooo___b__ro oor:g_ro
:b|_o| og:g|:1ro|oo (r:_oo _o_ro| 1oo_roo |o_o:g_ro o_gg_g:ro :|_)?
roor J_:_:|__oo :o oo|:1r__|?
b_gogb_: ,r:_o_o(__b:Jo |:bg_1_ _: ___g_1_ _:b:__go) b_gogb_:, r_:g_ro
b_gogb_::?
wyaro: `Teaching Themes of Care~-dan by Nel Noddings, Phi Delta Kappan,76,pp.675-679. Copyright 1995. Nel Noddings. ibeWdeba
avtoris nebarTviT.
134
ro_1_, :o_:bo:1_, __ogoo:|: _: ___bogoo:1_. :o _g_o:g_o|:o-
go| |:|_:r_o b_r_ogo J_oog_: o_o| _:roJb:g _:_rob:oo :oobg__go
oogg_b_o, roog_o:_ :o:|ooo :_:oo:bo _:_og: _|:bg_:ro_. _brogo
3.8 :|:b:g|, roor J_oog_: __r:___o| ooo_ro: _:b:J:_g|: _: __-
bo_o| o1r_bg_go:1_ o:_:go _g:|_o| |:|b:ggo oror:o:Jo ob__-
ror_o| 1oo.
moraluri msjeloba, socialuri SeTanxmebebi
da piradi arCevani
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
!. _:bobo roo :r _ro:g:g__|,
boro:g_ro o_b_o_: gobo_| _:ro:g_:? 2. b_|o roo :r _ro:g:g__|,
boro:g_ro o_b_o_: _g:|Jo |:__go r_1obo| __gg:? 3. gob _b_: J_:rboo|
o_g_bo |:_g:r_go o|_b__go _: ooo| g:r_bbogo:?
bg_b, :g:o, _:g_o:bbo_oo, roo :r:|boro: gobo_| _:ro:g_:, |:_g:-
|o b_|_o| _:r_g_g: _: |bgo|ogo| |:_g:r_go |:_g_o|: _: ooo| g:r_b-
bogoo| _:rb:bo. o:r:o _:g___g J_oobg_g:Jo _:r_g_g: _roo:b_oo|::b
:b|bg:g__:. oorg_go J_oobg_g: __:go_ _1b_o:. J__oobg_1_ o:|_bo _:-
oo_o___go: |:o:rogo:bo:1_, o:_oo|b_:1_, b:roo__b_1_ :_:oo:bo|
__g__|: _: __oog___o:1_. o_or_bgog:bo: :gJg_o:_ _o o_o:b, roo
|bgo|ogo| 1o:bo| oo__b_: ___o:.
1oo b_|o rooro_::, _oobg: 2-o| ,:r:b:oro |:__go r_1obo|" o|:g|o
b_|o b:roo:__b| socialur SeTanxmebas, :b_ oo___g:| _ob_r___go
|o__:_oo| oob__goo. oo|b:gg__o (_o___|:_) _ro__o:b |:__g r_1ob|,
o_ _| _g:|o| b_|_| (J_o:bbo__|) _bob::_o___:. |ob:o_gog_Jo r_1o-
bo| __gg: :oor:g_ro |:__o_go :r :ro|, _r:go_ _| b_|| _bob::_o__-
_:. o::goo:_, _og__-Jo, 1oo_roo _g:|o _:r:_ o_J:o| |bg:_:|bg:
b_|_o| :oo__b_oo. :|_g_ :r :ro| :oor:g_ro, :r o_g:r__| gooo :b
_:go|ogo| oo_g_ oooo |o:r_go. _| oor:_o :rb_g:bo: _ ob_ogo__:g_r
J_b___g__o _: oor:_o |:_oobo.
_og_ro| |_:_o_o| _ro_o_:| o|o_ obg_g|, roo _| |_:_o_o |o-
_o:g_ro J_o:bbo__o_:b :ooo_ob:r_ :_:b_g__og__| oor:g_r
|:o:ro:gJo _r_g|, __g__g_o_ogo: oorogb_go :rb_g:bo_. g_ro b_bo
ganaTlebis muSakebs TavianT
skolebsa da klasebSi
urTierTpativiscemis
danergviT, moraluri
atmosferos Seqmna
SeuZliaT.
socialuri Tanxmoba _ J_-
o:bbo__go b_|_o :r_g__g
|o__:_o:Jo oo___go| J_|:b_.
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
:bobog_ _brogo 3.8, :ooo_-
_b_o ,__bo_|: _: |:o_:ro1_
1r_bg:", roor_ saswavlo
Tema _g:|_o|ogo| _: _ob_r_-
__go :_:oo:b_o|ogo|, _:
J_o:__o o| o_g_b| |:|b:ggo
r_|_r|o: _:og|.
135
rekomendaciebi: pirovnuli da moraluri ganviTarebis
xelSewyoba
daexmareT moswavleebs im dilemebis
ganxilvaSi, rasTanac maT Sexeba aqvT an
eqnebaT axlo momavalSi.
magaliTebi
!. oo|__g_o _:b__oo _g:|_Jo ___o:ooJ-
gog_r _ob_go___1_, _or1_, __r_o-
:1_, :b:go oo|b:gg__o| _g:|o:b J_-
__o| |:_oob_|: _: _b:rJ_1____go:
ooo:ro _:oo_o___g_:1_.
2. oo|__g_o o:_:g _g:|_Jo ___og1_,
b:|g:oo o_oro|:ogo| o:b_:bo| _:r_o|
b_o| _:rog:1_, o__o ooo_g:roo|:ogo|
_ob_oroo1o|: _: b_|_o| _:or_g_go o_-
oro| _:_g:1_.
daexmareT moswavleebs sxvaTa
perspeqtivebis danaxvaSi.
magaliTebi
!. oo|b:gg_| oo|obog_o |bgo| J_b___g_-
1_ |:__o:ro ob__ror__:_o:. J_o__ |b-
g:| |obog_o, roo _::_:|__ro| :b J_|-
bor_: J_o_:bo| oo|b:ggo| :1rJo.
2. ::_gg_gob_o oo|b:gg__| _roo:b_oo|
rog_o _: _o|__|o:Jo_ :_ggogo ro-
g_oo oo:__ob_o oob:bog_o:.
daexmareT moswavleebs warmodgenili Ri-
rebulebebisa da movlenebis dakavSirebaSi.
magaliTebi
!. b:ro:ro_o J_o__o _ooo| _o|__|o:: ,r:
_b_: :__o__|?" ,roor ooo___o_oo?
rooro o_b_o_: o_g_bo oorg_go b:o-
_o? r: orog_o_o J_oog_: b:roooJ-
g:|"?
2. _:_bo:r_o oo|b:gg__| o:go:bo _:|__-
go_|: _: o:o|:g_ _o____| Joro| J_-
_|::ooo| _:b:bg:Jo. |obog_o o:o :o
J__|::oo_o| _:r:_ ::1r_:.
daicaviT yvela monawilis saidumloeba
magaliTebi
!. J_:b|_b_o oo|b:gg__|, roo o:o J__o-
go:o :r _o:|_bob J__oobg:|.
2. b:_ro_o, o__o o:b:_og_o :oo_g__b oo-
|b:gg_| oo:1_ o__o o_g:|, go_r_ o:| |_r|.
3. b_ _oo_o oo|b:gg_|,|:o__ogo|" :o-
b_go|__b.
darwmundiT, rom moswavleebi namdvi-lad
usmenen erTmaneTs.
magaliTebi
!. _:g__o o:_:r: ____o.
2. o:g:_ o_:go _:ro o|o_b_go.
3. _::_:|_o __r:___o:bo _: _roo:b_oo-
|:_oo o1r_bg_go oo|b:gg__o.
Tqvenma klasma SeZlebisdagvarad kargad
unda gaiziaros moraluri sakiTxebi da
faseulobebi.
magaliTebi
!. :oo_b_o :_oobo|_r:_o_go b_|_o (oo:b-
o| b_|roo) ,oor:g_ro" b_|_o|::b.
2. _g_g:| o:b:r:_ ::_:boo |_:b_:r__o,
:_robog_oo, :r:gob :oo:rbooo.
damatebiTi informaciisaTvis ix. The Collaborative for
Academic, Social, and Emotional Learning: http://www.casel.
org/home/index.php
wyaro: `What Criteris Should Public School Moral
Education Programms Meet?~ by J.W. Eiseman, Oxford
Review of Education,7, pp.226-227. Copyright c 1981 by Taylor &
Francis, LTD. ibeWdeba Taylor & Francis-is nebarTviT.
http://www.tandf.co.uk/journals
(Larry Nucci, 2001) oor:g_ro :bgoo:r_o| o|_o :b|b:| _obro:, roo_go_
ooo_:g| |:oog_ |__ro|: oor:g_r |:o:ro:g|, |o_o:g_r J_o:bbo__|:
_: oorogb_g :rb_g:b|. :gJgo| _o_r_o _: :b|_o| _b:ro |:oog_ ooo:r-
o_g_oo, o_ob_ :r:o:b:r:_ goo:r__:.
morali da SeTanxmebiTi sferoebi. o:|b:gg_go|ogo| bg__g_rogo
,o___:bo _: o:ro:go" |o__:_o_o oor:g_r _: J_o:bbo_oo |__ro_|
136
J__b_:. oor:g_r :|o___Jo, roo_go_ ob__: o:ro:go|: _: o___:bo|
r:o__boo_ ooroo:_o o__oo, (,|bgo|o b__b: ___o |:__o_go:"), :gJg_o :-
_o:b J_o__ |_:_o_|: :b__:, roo |:o:ro:go _g_g:|:ogo| _rob:oro:,
|oo:rogo| J__:|_: _: :b|:__or__go |_rgog_o, |:o:rogo:boo|
_: o:b:|bor__g_o:boo| :|_r:___go b__g: |o_o:g_r _roo_roo-
_Jo o:|_bo|o_goo| robooo _: ogo| __ro|_o| o|:g|:_ ooo|
J_rob_:, roo _oo_: _g_goo_o___:|: _: |:o:rogo:bo:| ooo_:g| _:
roo oor:g_ro orob_oo_o :r :ro| _:oo_o___go roo_goo_ _:g___go
___o| boro_1_.
J_o:bbo_ooo |__ro| og:g|:1ro|oo, :gJg_o o__r__b, roo o:o
orggog ooo_ob:r_ _og_g__o_ro oogg_b_o r_:g_ro _: |:o:rogo-
:bo:. o::gooo|:ogo| _:_o: oo_g_ oo: _b_: :_:ro|, _:go: _ __ro
ro_go _: _| :|_ _b_: o_o|. 1r_:|o:b _ro:_ o|obo :oob:_go|_|:_
:obb_g_b (_:_o _o_oboo, _:go o:go:b oo_g_ oooo) _: :_boo_r__b, roo
J_o:bbo__o o:go|__:go:. J_o__Jo :gJg_o bg__o:b, roo b_|_o b_|-
roo|ogo|:: ooobogo _: o:o b:gbo :__b|. o_o_: :r_:__bo| :|:_Jo
oo1:r__| :o b_|_1_ _oobg_o _:__:o: r:_:b:_ b_|_o o:go|__:go:
_: |bg_o| oo_r:: J_o_J:g__go, o|obo J_oog_: ,:r:__ro: |:1o:_o_-
rogo g:r:___o| :r_: ". |oobo_o| :|:_Jo __g_ o:o |bg: |:_o_r:g-
o_ _bb__:o: J_o:bbo__| :_o_g:o_b, roor_ J_|::oo| o_oo_|, r:o:
o:o |o_o:g_r |o|__o:Jo |:1o:_o_o| oo_r J__:bogo |_:b_:r__oo
o|:r_gob. :o |_:b_:r__| r_:g_r:_ o__b__b. |:ogoo_, oo1:r__o
:_boo_r__b, roo J_o:bbo__o |:|:r_-go: |:1o:_o_rog _bogr_-
:|o:b _oor_obor_o| og:g|:1ro|oo, o_o_: _g:g_:_o:. :oro:_ o_o-
r_bgog:b :gJg_o:b J__:r_oo __ro|o oo1:r__o _: 1r_:|r_g_o
__ro ___b o:o,gob_ J_o:bbo__|: _: _r:_o_o_1_ :b|bg:g__g:_
_o_ro|.
daskvnebi maswavleblisaTvis. _g:|Jo oor:g_ro :_oo|__ro| oo|:_-b_-
g:_ b_bo (Nucci, 2001) r:o__boo_ rb_g:| go:g:1o|, oorg_g roJo, b_|_o-
|:_oo |:o:rogo:bo _: ooo__gr_go _:oo_o___g_o|:ogo| oboJgb_gog:-
bo: orobrogo o:_ogo|__oo|: _: oogo :_oo|__ro| _1r_bg_g_o_:.
:og:ro _roo_rooo| :r_J_, o_g_bo _og_gg:ro o___goo| oo_b__:-
g:_, oor:g_ro _goo:_o| J__ob: J__og__go o_b_:. o_or_, o:|b:gg_-
_go: r_:__o: oor:go|: _: J_o:bbo_oooo| |__ro| _b_: _|:_:_-
o__|. o::gooo|:ogo|, _g_ooo oo_g:bogo: 1oo_roo o:|_bo oor:g_r
|:_oob_1_ (Nucci, 2001, g.146):
!. ro__|:_ _o___: _g_g:b:oro og:g|:1ro|oo o:gb_ :b _|:o:rogo:,
:___b_o ::__o_o |bg_1_ oo__b__g o:gb_go:1_: ,_ob, :o :o-
:go:, o:rog:_, :gbo _oo|?
2. :b:bor_o_g_o |:goro _:r__o:: ,_ro|, roor orobo_o o:g|,
J_bogo| gobo_| r:o_ roo oo_o:r:?"
_g_ooo oo__o_go: J_o:bbo_oo :oo|:g:g1_ _:_:gJor__g b_|_1_
oro o:|_bo| o::gooo:
!. :_o_or_o b_|o: ,go1:, :b|bo| _ro| J_bo :_ogo| _:_og_o|
__g_: :r :_g|.
2. ro:b_:: ,o_o, __o g:bo_g:!"
oobog_ J_oobg_g:Jo, o:|b:gg__go: r_:__o: |o__:_oo| :ooo:bogo:.
:r::___g:__ro o:|_bo| :|:_:_, ,:_:o_:b_o" ! :b 2 o:|_bo 3-Jo :b
4-Jo. o::gooo|:ogo|, ,_oo, roor oo_bob_o_:, :_g_oog1_ go_:__o
o_ o:go:bo :_og_| _:_og__b_b?" _oo| :g:o oo_bob_o_:. oor:g_r
daukavSireT o_g_b__g fi-
losofias _: ganavrceT
3 ogbo|o, !6. :JJ-| :oo-
__o:. News and World Report-|
J_o__o |:o:_roo :r__:b1_:
,roor :g1:r_oo oor:g_ro
:gJgo: _:g:bgooo o| |:o:r-
ogo:bo:|, oor:_ _o|_oogob:|
_: o:b:robo:|". (g.52-5).
_| :ro| |:ob__r_|o b:1:go
_gg_go|, J_b___g__o|: _:
_o|__|oo| _:ro _:|:b_o|o|:.
137
___g:|o:b ooo:ro_:Jo :r:|boro _: |_|_o o:|_bo:, o__o o__goo, ,_ob
_:r__o: b_|_| _bob::_o___:." _| o__o:, go_r_ b_|o| _:r_g_g: _ _|
o__ogb__go: _: :r:|boro.
o_|:o_ |__roJo :gJg_o: _roo:b_oo|:b _b_: ::rboob, r: :_:b-
_g__og__o _: _o____o :ro| o:oo oor:_o :rb_g:bo _: r: ___: o:oo
oor:_o :rb_gbo| _:rg_|. _| oro__|_o oorogb_o| __g__o:b, b_-
|o_r_:|o:b _: __oo_r:_o_go:|o:b _:_:gJor__go oor:g_ro _ob-
____oo| :bgoo:r_o| |:__og_go:. |bg:_:|bg: __g__r:|, oorogb_go
:rb_gbo|, :bo:r_o_o|: _: __ro _o_ |:1o:_o_:Jo ob_ogo__:g_ro-
o| rog1_ J_oog_: o:go:b :b|bg:g__go J_b___g_: ::bb__|. o:-
:gooo|:ogo|, 1oo_roo _gg_g: gobg_b_|, roo |bg:_:|bg: __g__ro|
b:rooo:__b_g oJog_|, roo_go::b _robo :b|:__or__g oboJgb-
_go:| :gJgo: ob_ogo__:g_ro:|, bogo o_or_bo __r:___:| ____r
o_oro:| :bog__b, ooobb_g_b, roo o:o :gJg_| _b_: oo___o o:go|_-
_:go :rb_gbo| |:J_:g_:, r:o: :b_goo:r__o |boro :_:b_g__og__o|
oo__o| _b:ro. |:J_:go J_og_o| oJog_o _o ooobb_g_b, roo :rb_g:bo
:r_:__bo| :|:_:o__ _b_: :__o__|. |o_:ro_Jo o_bogr_o :gJg_o|:o-
go| |bg:_:|bg: b::_r_go :rb_gbo| :__o_: :r:|boro o__::, r:_:b _|
o:o :r_ooo_g_g |:o_:roJo r_:g_r |:JoJro__| J___oboo (Nucci,2001).
mravalferovneba msjelobaSi
:r|_o| _:or:go __g__r_go :b|bg:g_:, roog_o_ 1_:gg_b:|
:b__b_b oor:g1_. 1oo __g__r: o__:_ _r:_o_o_go:. o:b:o__rog_
__g__r_o|:b :b|bg:g_oo, bg_g_o _: ro__:g_o :_ b_g: o_gg_-
:. b_bo (200!) g:r:__o|, roo __ro _r:_o_o_g __g__r_Jo bg_g_o
,oor:go1__go:". o::gooo|:ogo|, 1oo_ro __g__r:Jo _o:g|:_r:o_
|o:r_go ooo_o| J_o:bbo_oo |__ro1_ oogoooo_|, o:r:o _| __ro
oor:g_r |__ro| :b___ogb_:, :b|:__or_oo, o_ r_goo_ro _:_-
_oro oo_o___|. :__:boo b_bo| _ro-_ro _gg_g:|, roo_gJo_ :g_oro:
oorbo_b_ ob__|| |:1o:_o_og boro:o: _:or_g_go 35 ___go| J__:|_:
|obog:. o:oo| :r_:_g:g_o| o_or_ ___| __ro|o Jgogo| oo_r _:ooo|
g:o: __o__|o _:r_g_g: :_oobb_:, bogo _:_oorbog__go _: :_ob:ro
_ogo| __o: _ _g_g:1_ b:_g_:_ |:b__bo. ooo_o| _| J_o:bbo_: (_:ooo|
g:o:) oor:g_ro:, r:_:b ob__|| |__r:, roo Jgogo| |:__o_go o:o:|
|_go| :_:rb_b:Jo J__Jgo| b_g|. :|_ roo, ooo| :|:_:_, o_ r: :ro|
___go| b_|_o _: r: :ro| oor:g_ro |:_oobo, _b_: go_o__o o| ro|o
|__r:o :o __g__ro| b:rooo:__bg_|.
oo __g__r_Jo, roog_o_ o_:bo| orggog:: oro_b_or__go (bJor:_
o:o _og___o_r __g__r_| _bo___b), |:__o:ro :_:b_g__og_o| oo__-
:o__ _o:_g_|o oor:g_ro _oor|__|oo| oobog_: _:|__go:: ___o|
:1ro|ogo| oorogb_o| og:g|:1ro|o:b J__:r_oo. _gg_g_o: _:g:b:b:,
roo oor:go|, J_o:bbo_oo _: oorogb_g |__ro_Jo __g__r_o| oob__goo
:gJg_o| J_b___g__o o|:g|o: (Berk, 2005). o|_o |:1o:_o__Jo_ _o,
rooro_ o::goo:_ bob_ro:, |:_:_ o:_og| |__o_b :g_oro___|, bob_go
:gJg_o _:|:gg_oJo o_bogr_o :gJg_o| o|:g|:_ _o_ro_b _: o1o:r__b
o:o b_|_|, roogo| oob__goo:_ :gJgo| |:_o_:, roor ::_:r_| o:go|_-
_:g _ro| _: :o:Jo :r:gob _b_: b:_roo|. :_:oo:b_| (:gJg_o| b:oggoo),
|:o:rogo:bo _: |boro ooobogbo| J_oobg_g:Jo, :g_oro___o| :r_J__
_b_: _:___rob, o:r:o :r _b_: _:___rob, o__o o|obo :oor:go:| :b
_|:o:rogo:| _:_:__b (Helwig, Arnold, Tan, & Boyd, 2003; Kim,!8).
_bogr_o| __:b:|_b_g bg_Jo _og_ro |_og:Jo oor:g_r ___g:|
|b:ggo_: _: :bg: |bor__ :o o_o:| g_r_b__oo.
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
_g:|Jo __r_o:1_ o|__-
goo|:| o:|b:gg__go:
:_oo:bob:,roo _gro oo|b:gg_
:oo|,roo __r_o: _:ro:
o__o :r _:og_r_b. oo|b:g-
g__o _:r:_ o_:___b oo|:1-
r_:|, roo __r_o: _:ro:,
o__o :r _:og_r_b. rooro
_b_: o_o| o:|b:gg_go| r_:_-
_o:? _b_: o_oboo| o_: :r:
o:|b:gg_go| o:|_b1_ :gg_b:
oo|b:ggo| r:|:o, __g__r:o,
|__|o: :b |o_o:g_r-__obooo-
_ro: o_oo:r_o:o?
138
moraluri qceva
:_:oo:b_o oor:g_r J_b___g_:o: o:_:g |:__b_r1_ :|ggo|:|, _|:-
o:rogoo| o|bg_rogo: ooo:ro o__o o1r_bg_goo|, _:bo:r_o|: _: _:_-
go| |_rgog| :gg_b_b, o:r:o oor:g_r J_b___g__|: _: oor:g_r ___-
g:| Joro| o:ob__:o:ob_ ogo_ro _:gJoro :r :ro| (Berk, 2005). o_o_:,
J_b___g__o| :r_: ___g:1_ 1_oo_o___:| |bg: _gro _:__oro :b__b|.
oor:g_r ___g:1_ 1_:gg_bo| |:oo oboJgb_gog:bo _:__oro :r|_o|:
oo__gor_:, ob__rb:go1:_o: _: o_-_ob____o:. __r _roo, :gJg_o roo-
g_o_ o__oog:_ b__:g_b oJo_go: ___go| o|_o oo__g|, rooro_:: _-
g_bgo: _: o1r_bg_go:, J_o_ooJo oo_r__ogbo :ro:b :oog:go|bobob
|bg:o: __g__o _: robo_o (Cook & Cook, 2005; Eisenberg & Fabes,1998);
o_or_, oor:g_ro ___go| o_oro_o| oob__goo, :gJg_o| oor:g_r ___g:|
o:go_:b |bg_o :_ob_rog__b oor_:ooro ob|_r___oo|, 1__:ob__g_go-
o|, _:_og_o__o|, _:|_o|: _: J_boJgb_o| o_Jg_ooo. o:r:o :gJg_o
_roo: :bo:ggo:Jo o:oogo| 1o| :o_g:g:go :g_oro____o| oo_r oo-
bo___go oor:g_ro b_|_o|: _: orob_oo_o| internalizacias :b__b_b
_: :r_ |_:b_:r__| __g_ o:go|:_ :_o_g:o_b. o__o :gJg_| ::_ob_-
_b oo1_1_| o_ r:_oo :og_g_b J_boJgb:| _ :b|:__or_oo oo1_1_|,
roog_o_ :b:ooro__b _o____o| _____| |bg_1_ _ o:Job |:g:r:__o:,
roo o|obo J_oogo|__b oor:g_r orob_oo_|. o|obo oor:g_r:_ o___go:b
o:Job:_ _o, ro__|:_ ,og:g__r| :r:gob :__gb_|" (Hoffman,2000).
|:ogoo_, |:__o:ro o:go| :oo|:_bo:_, oor:g_ro J_b___g__o _:
_or__g__o _b_: :g:_roo:boo.
__b__b_o: _ oorogb_o| oor:g_ro: _o_:_:: _ _:oo_o___go
oor:g_r orob_oo_1_, _:|__go_|: _: |:__o:ro o:go| J_|:b_ b:r-
oo__b:1_. oor:_ oor:g_r b:roo__b_| _o_o :gg_b: :_g| bg_b|
_bogr_:1_, o:Job o__o :o orob_oo_| oboJgb_gogb:_ oogobb_go. bg_b
_b_: :g_r_gooo o:oJo _: o:_ogo g__o, roor_ |:__o:r| (Arnold,
2000, p.372).
b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o" oorogb_go _: oor:g_ro :bgoo:r_o| b_gJ_o-
b_o o___| g:bg_o|. :bgobogoo o|_oo oor:g_ro |:_oobo, roo_go_ _g:|_-
Jo ob_b| bogo_ o:g| _ o:_gooo: (:_:b_r:, ,Jo:r:g_o|" :oo__b_:).
TaRliToba
:_r__go _gg_g: oog:boJb_|, roo o:_gooo: _:gJorJo: :b|:__o-
r__g |o__:_o_o:b _: :r: oorogb_o| b_|o_r_:-:r:b_|o_r_:|o:b
(Burton, 1963). oo|b:gg_, roo_go_ o:_gooo| o:o_o:_o_:Jo, |bg: |:b_-
Jo_ oo:g_| ::__o_|, o:r:o o_oro| oo____:|: _: |:b_oo_:b __-
og__go| :__:| :r J_____:. _:ro boJbo| oo|:__:_ _gro oo|b:gg_
Jo:r:g_oo |:r_go|, ooo _o___|, o_ :oog_ro| J:b|o o:_:r::. _ro-
_roo b:Jrooo| oob__goo |::1o |_ogo| oo|b:gg_o: _::bgo_oo 60%-|
_: o:_:go _g:|_o| oo|b:gg_o: _::bgo_oo 70%-| oo:bbo:, roo o:_-
gooo: o:oo |_ogo| |_roo1_go orog_o:: (Evans & Craig,1990). !6
b_g| |__ob_ro: :b:_b:_:, roo __|_o| oob__goo |b:gg_o| oro__|Jo
__:b:|_b_g b_g| oo1:r_o: 66%-o: :_o:r: o:_gooo:. _og__o| |__-
__b__Jo _o :o o:bg_b__go: 0%-| oo:_bo: (Jensen, Arnett, Feldman, & Cauff-
man, 2001). |:ob_b:ro_, o:_goooo| o:bg_b__go: :o ogo 20 bgo| :b-
o:ggo:Jo _o__g __ro oooo:_: (Jensen, Arnett, Feldman, & Cauffman, 2002;
Murdock, Hale, & Weber, 2001).
daukavSireT PRAXIS II-s
_: ganavrceT
moraluri ganviTareba (l,2)
::r_go_o oor:g_r :bgoo:-
r_:|o:b _:_:gJor__go oo:-
g:ro |:_oob_o _: :b|_boo, r:
_b_: ::__oo| o:|b:gg__go:
:o |:_oob_o| |bor:_
b:ro:rogo|:ogo|.
daukavSireT o_g_b__g
filosofias _: ganavrceT
:r :ro| :__og__go, roo
oor:g_ro _o___: o:ob__:-
o:ob_ oor:g_ro |:o:rogo_:b
:ooo_ob:r_o__|. o:r:o boo
:r :ro| :__og__go, oor:g-
_ro |:o:ro:go bob _|br___|
oor:g_r _o___:|? J__-
ogo: oorogb_:| oor:g_r:_
ooo_o__o|, o__o o:| :r :_g|
b:roo__b:, roor ,_b_:"
ooo___ :o _ro|?
internalizacia _ oro-
__|o, roogo| :bo:ggo:Jo_
:gJg_o :r_ |_:b_:r__|
o___b, roor_ |:__o:r|.
139
:ro| :r_g__go ob_ogo__:g_ro :b|bg:g__o o:_goooo|__b oo_r_-
_og_:Jo. :r_:__bo| :|:_o| oo|b:gg__|: _: _og__o| |____b_o: J_|-
:b_ _gg_g:o: _or:gg_|oo| oob__goo, og_o oob_1_ o__:_ :ro:b
oo_r__ogbo o:_goooo|:__b. oog_ J_|::oo|o:: b:_g_:_ b:ro:___g
_: b:ro:___g oo|b:gg__| Joro|. _:ro boJb_o|: _: |:__o:ro o:go|
_:r:_ b:roob_b:1_ (:r: _J_:go_ |b:gg:1_) _ob__b_ror__go oo|b:g-
g__o _: _::go :_:__oo_ro oo|br_o|: _: o:|_bo|o_goo| o_ob_
oo|b:gg__o __ro oo_r__ogbo :ro:b :_:b_ro|:__b.
o:_gooo:, obogo_ ob_ogo__:g_ro :b|bg:g__o| r:go :r :ro|,
:r_g__g rog| o:o:Jo| |o__:_o:_. _ro-_roo b:Jrooo| oob__goo,
o:_goooo| _ob_ _g__go|, ro__|:_ :ogo_r__go o:o_o:_o__ro
_g:|_o| oo|b:gg__o, roog_o_ _o_ oboJgb_go:| :bog__b |:_ob__r-
|o :oo___|: _: b:ro|b|, oo|o_b:|: _: o|_:_o:1_ oro_b_or__g
_g:|_Jo :_:_o:b (Anderman & Midgley, 2004). oo|b:gg__o ob_r_b o:Job:_,
ro__|:_ o:o ,__|__o _b_: :o1_oorob" :b ro__|:_ obo:o, roo
o:|b:gg_g_o o:o1_ :r 1r_b:g_b. o::gooo|:ogo| :g__boo _ro_:|
oo|:1r__|:
__ro|_g:|_go b:ro:___go oo|b:gg_ g:r _: g_o_ro, roo o:_go-
ooo| |bg:_:|bg: _ob_ :r|_o|. o:|_bo|o_goo| robo: :o:bbo:,
o:r:o o_ o|_oroo| o:|b:gg__go bg:g:o__ 50 J__oobg:| _:o:_ro|
:b _ro _:o_Jo _:or:go |:g:r_oJo| :__o_:| _:o:g:g_|, ro__|:_
o:_g| __rg:, :_roo_: _: _o__g |bg: |:b_Jo |:o__:_obo, _b_rog-
o:, |:Job:o _:g:g_:| o_oro|:b :_:gb_r!... :o:| g:__o_ obogo_
|:goro_o| J_oobg_g:Jo _: _| :r :ro| bg_g:. b_o| :_og1_ _g_g: :|_
ooo___g:! (Jensen _: |bg. 2002, g.210)
o:_goooo| :_oo|:_bgr_g:_, oo|b:gg__o oo:ro__o _:o:_g |o__-
:_o_|. o1r_b_o, roo o:o _:r:_ oo:o1:_ob __|__o, oro____o _:
_:g:g__. __r:___: ::o:bgog_o |b:gg:1_ _: :r: boJb_1_. oo:b:oJ-
roog_o oo|b:gg__o:b _:g:g__o| J_|r_g_o-|:| _: |:_g:|o or:__o-
_o| _ro| oo__oo |:b_goo_g:b_go| :oo__b_o| __g_:. bJor:_ g__b_o
b_o| oo|b:gg__|, r: _ob____o_o J_g:rbo_ __|__o|ogo| _: b_g| g_-
b_o o:o, __|_o| _:b__:o__ :o _ob____o_|: _: _:|_gb_1_ o|:_rob.
o_g_b_, |:goro_o| J_oobg_g:Jo, _:o:__oo _b_: _:_bo:roo o:o. :_b-
|_boo o_g_bo _:oo_o___g_: :_:b_ro|:_oo _: bJor:_ J_:b|_b_o :oo|
J_|:b_. __|_o| J_|r_g_o|:| o:oo _robogo _: o__oogo J_oobo_oo
_:_bo:r_o oo|b:gg__|, o:go J_o_:gob :_:b_ro| ___b_o|:b.
mravalferovneba da msgavseba pirovnul/socialur ganviTarebaSi
bg_b g_go_oo, roo mravalferovneba _o1o__ro, oorogb_go _: |o-
_o:g_ro :bgoo:r_o| |__ro_Jo, |o_o:g_ro _: __g__r_go :b|b-
g:g__o_:b :ooo_ob:r_o|.
mravalferovneba
:_ro__go b:rooJoo| :o_ro__go oob_o o__|o__g_o:b J__:r_oo
:_r_ _:go__o:b. _groo_go b:rooJoo| :o_ro__go oob_o _o
|oobo_o| :|:_Jo _o _o__g __ro go:b J__o:b (Chumlea _: |bg., 2003).
oob_o og_o:b J__:r_oo :r_:__bo| :|:_| __ro o:g_
:_b_g_b.
:_1r_o| o_oo__o _gr :_ro-:o_ro__g _: :1o:-:o_ro__g o_:b_Jo
J_|:ogo: __ro o_:_ro: oorbog_o| og:g|:1ro|oo, r:_ :oobg__-
go: |_rgogoo, roo :gJg_o _:o_g:b |:bo_:oo :r_oo_go|:b _:
b:_b_rob __ro|_o| o:_ogo|__oo| _r:_o_o:.
o_:bo| __oog___o: ob_ogo__:g_r J_b___g__1_ o:_g: _:|.
|:J_:go _g:|_o| b:rooo:__b_go b:ro:___go oo|b:gg__o o:|-
b:gg_g_o| obro_:b robo_b 1r_bg:|, r:_ :ooob:__: |b:ggo| oro-
__|Jo b_gJ_b_ooo. J__:r_oo :__bo__go oo|b:gg__o _o o:o_:oo
oorogb_g 1r_bg:| :_:|__b _ o:|b:gg_g_o o:o _bogr_:|: _: oo-
o:g:g1_ _o_ro_b. o_-!2 o:gJo b:b:go, roo oogo _: o1r_bg_goooo
|b:gg_o| |_ogo _:oooo|: _: _roo_ro:_o| ooobogboo _:o:b:-
|o:o__go: :_ro-:o_ro__go _g:|_o| oo|b:gg_o: b:ro:___go o_b_-
__r_o|:ogo|. _| o|_g_ __r|, roor_ :_r_ :bbog_go :g_oro____go
:_1r_o| |_ogo.
o_-_ob____oo| oob__goo, og_|: _: oob_| :b|bg:g__go oo_-
r__og__o :_go o:o_o:_o_o|, |oor_o|: _: _b_o| ooo:ro. :o:|o:b _r-
o:_, oob_| oo:bbo:o, roo og_o:b J__:r_oo ,o:r_o" :ro:b _oob-
g:|: _: o_oro:Jo. og_| _o __ro o:o_o:_o_: _: |oor_o ,:oo|_oo".
|:ob_b:ro_, |bg: _obo__ro ____o| J_|:b_ |:__oggo:bo :oo_gg_g_o
:r :r|_o|. :|_ roo, _| boo_Jo obogo_ _groo_g :o_ro__g_| _b_:.
ogooJ__:|_o| og:g|:1ro|oo o_:bo: oboJgb_gog:bo rogo J_oog_:
oo:o:Jo|. _ob _:b___o|, gob_ogob __go|o|: _: o:ro_: ob|_ro|
(!5) b:Jrooo _:__ob__go: oo o_:b_o| rog1_, roog_o_ :gJg_Jo
|:__o:ro o:go| o:_ogo|__oo| robo:| :goo:r__b. b:b:roo ,r__oo_b-
rekomendaciebi: TviTSefasebis Camoyalibeba
!. oo_J:g_o o_:b_o:b _ro:_ o:oo b:rogo|
o_oo__o| J_o_J:g_:Jo _: o|obo_ b:ro_o
|:_o_Jo. J_|o:g:1_o o:b:oJroogoo| J_|:-
og__go o_oo__o. _:rbo_b_oo, roo _o_-
o r_:g_ro: _: oo_|:_:_o o|obo o_:b_|.
2. :b|og__o, roo 1oo oo|b:ggo| oJog_o
b:_g_:_ _b_oo:b |_og_|: _: o:|b:gg_-
g_|, b:_g_:_ o:b:oJroogo_b o:oo:b.
:|_o oJog_o:b oo:b:oJroog_o |bg: :_-
og:|, o::goo:_: :_ogorog __g_|o:Jo :b
|oor__g-:o:_:b|:___g __b_rJo. o:r_o
o_, |:_:_ o|obo _:_o:b, _og_gogo| :r _go-
_oo o:o |_og:Jo.
3. _ob__o o__oogo _ob_:__o _ ,|:bgo-|_o-
g:" __g__obo| :b _o|_o| |:J_:g_oo. o_-
_o o_:b| __g__obo :r :_g|, ::r_go_o oo
:_:oo:bo| (b:o_|:go :b o_o:ro) gob:o:,
go|:_ J___oob_: J__ogo:. b_r:-_oobgo|
orog_oo|:| b_rogoooo _roo_rooo|:o-
go| |_r:o_o, |ooogo_o _: |bg:_:|bg:
boJb_o :ooo__b_o.
4. _ob__o obogo_ _:ro _roo_roo:.
5. o_:b_o:b _ro:_ :_boJb_o oo|b:gg_o: oo_-
b_g_o _: b:ro:___o (_obo_ogoo, |o__o-
:g_ro |:_ogo, __|__r|o: o:r_Jo :b ogo-
oo__:Jo, b:_ob1_ :b oo_:1_ _:o:_o_:).
6. r__g:r_g:_ :_:_1:gb_o bogo_ |:bgJo
oo|b:ggo| bob|ggo| o:_b___go ooboJb_:
|o__go_ro :b b:b:_o _orooo. oobog_o, roo
o_g_b_ :o1o:rob b:ro:__o| :_boJgbo|
___:g_o.
7. __rogb:_ J___:|_o o_:b| :b__go
_g:bgo.
8. _g:|Jo |__oroo|:| o_:bo: __oog:bb_o:
_b_: orobo|.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://www.
gse.harvard.edu/hfrp/projects/family.html
wyaro: `Effects of Parent Involvement in Isolation or in Combination
with Peer Tutoring on Student Self-Concept and Mathematics
Achievement,~ by. J. Fantuzzo, G.Davis, and M.Ginsburg, Journal
of Education Psychology, 87, pp.272-281. Copyright 1995 by
the American Psychological Assosiation. adaptirebulia APA-s
nebarTviT.
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
140
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
:o o:go_:b :___go 1oo_roo
o__: oJog_o:b o:b:oJ-
roogoo| J_|:b_ b::o:__o
o_g_b| oor__ogooJo.
141
_:_o_o: o_:bo|: _: |:1o:_o_o| o:b:oJroogo:" go:g:1o| |_r:_-
_o_o| b:oob:og:g|, roog_o_ ______r:_ oo_o____b ogooJ__:|_o|
:bgoo:r_:|: _: :_ro-:o_ro__go _:g:_o| |_og_o| o_-4 _: o_-5 _g:-
|_o| oo|b:gg__o| o:o_o:_o__r oo_b_g_1_.
o_or_:bo:bo oo|b:gg__o bJor:_ _:r_o__b _obo__ro o__b__ro:|,
_o_or_|oo| b:rooo:__b_g _obo___o| b_gr_| _o org:ro o__b-
__ro: :_go :|:bob:|bor__go _: or __g__r:Jo ob__r:_o:| :b|b-
g:g__o| _:r_o_oo :b :_o:r_oo :_b_g_b.
oor:g_r J_b___g__o| :bboggo|:| _:gob:b:go, roo 1o __g__r-
:Jo b_|_o| |:boo J_o:bbo__o _: _r:_o_o_o _o_:-_bogr_o| :|::_-
gog_g:_:: ooobogo, o:r:o __ro _r:_o_o_g |:1o:_o__Jo |:1o:-
_o_rogo J_o:bbo__| oor:g_ro _:_gorog: :_g|. oorogb_go :rb_gbo|
_o:o:1ob| :r_og_ __g__r: :b|:1_gr:g|, o:b:_ ob_ogo__:go|__ro
__g__r_o, roog_o_ :_:|__b oorogb_g :rb_g:b|, oorogb_go :rb_gbo|
_o:o:1ob| :_og_oo _:roo 1_gr_Jo b:roo:b_b_b.
msgavsebebi
:o :b|bg:g__o| oo_b__:g:_, oorogb_go _: |o_o:g_ro :bgoo:r_o|
_gr |__roJo o|:g|__o_ gbg__:. _b_rogo:, roo _ro_|obo_ _:
rob__br_b_ro_ :_boJb:g_b, roo oorogb__1_ o:go:boo |o_o:g_ro _:
__g__r_go _ob___|_o| :gg_b: oo_o___|. o::gooo|:ogo| o:g:1oo
r:o__boo_ oboJgb_gog:b o__:|:
!. :b_orbob__go oJog_o| Jgog_o: J_oog_: |:r__go b:bob
:g_oro____go o:|b:gg_g_o|:b, roog_o_ ooobogb_Jo oogo
_: o_:_oobo :ro:b.
2. _g_g: oo|b:ggo|:ogo| |:__o:r o:g1_ b:roo__b: o:b_:o:b o_g-
g_: _ o|obo J_|:ogo: ogo_r_o o_gb_b _ro |::bJo _: :r: _g_g:
|::bJo, :b _o_ bog| :gg_b_b_b o_or_o:b :b o_:b_r _roo_r-
oo:Jo, o:r:o :r: |_og:Jo |b:ggo|:|.
3. b_o|oo_ro oo|b:ggo|:ogo| _o_o :oo__:: oboJgb_gog:bo o__b-
__roo|:__b bob|gg:, r:_ :_roo:b_| o:o :_:b_g__og__| _:ro-
_ro|, r_gooo|, _obo|o|, |__|orogo rogo| _: |:1o:_o_:|o:b
_:gJoro| og:g|:1ro|oo.
4. o:b:_og_o|:b :b__gb: b_o|oo_ro oo|b:ggo|:ogo| o:go:b o__og-
b__go:. _gr oo|b:gg_| |gor__: |:1o:_o_:|o:b _roo_rooo|
b_gogb_o| _ |bg:o: 1r:bg_o| o:booo__gr_go :oo_boo|, _ob_-
go___o| :_:gro|, o:g_:|boo| oo_ro_o| |b:gg:. o:|b:gg_g_o:
:_:_ _b_: :ooobobob o:rogo| _b:ro.
5. ogo_ro 1_bogo| ooro_Jo o_J:oo|, _:1ro _:g:g__o| J_|r_-
g_o|:|, ro__|:_ o_or_: :oog_ro| J:b|o, _gro oo|b:gg_ o:_-
gooo|. o:|b:gg__go: _: |_ogo| _or___o:o o:go_:b _b_: :o_o-
gob o|:g|o |o__:_o:.
142
fizikuri ganviTareba
aRwereT fizikuri ganviTarebis cvlilebebi sko-
lamdel, dawyebiTsa da sabazo skolebSi. |_og:o__go
:|:_o| :gJg_o| ooor:oo| _b:r_o |br:_:_
goo:r__:. _o1o__ro :bgoo:r_: |_ogo| |:b_o|
bg_Jo_ ro_g__:, bJor:_ oob_o 1oooo
:__o:__o:b og_|. oo1:r_oo| o_roo_| o:b
:bg:g| |__|orogo ooobo__: _: o:bobg_o
_ggog_o| J___:|o:b _:_:gJor__go _oo-
_o_ro orog_o_o.
ra Sedegebi moaqvs adre da SedarebiT gvian mom-
wifebas gogonebisa da biWebisaTvis? oob_o og_-
1_ _::bgo_oo oro bgoo :_r_ obo___o:b. :_r_
ooobo___go og_o :_gog:_ ooooog__b o:_:g
|o_o:g_r |_:__||. o|obo ooo_g:roo|:__b _:
go__roo|__b ooo|br:_go:b. o:r:o b_|roo| _:r-
_g_go|:__b:_ :ro:b oo_r__ogbo. _| _b_: roor_
o_or_:bo:b, :|_g_ :_ro-:o_ro__g _: o__|o_o-
:o_ro__g og_|. |:_roo_, :_r__go ooobo__: :r
:ro| 1o:_:_ ooo_o:bo oob_o|ogo|.
rogoria mouwesrigebeli kvebis zogierTi niSani?
:bor__|o_go oo|b:gg__o bJor:_ __ro_ro:gbo
:ro:b, |_|_o _rbbog_o _: oo_g |b__g1_ J:go
_|_|o :__boJb_:o. :_gog:_ _og__o:b, r:_:b
o:o |b__g1_ _obo| o:go:b ob_go _:o_:go Jr_
:_go. o|obo bJor:_ __or_|o_gbo, _:__g_gbo,
_:_gr_oogbo _: o:r_o|_gbo :ro:b. oob_| :o
_ro| J_:|ogo: J__b___o o_b|_r_:g_ro _o_go.
eriqsoni: pirovnuli ganviTarebis
safexurebi
ratom iTvleba eriqsonis Teoria fsiqosocialur
perspeqtivad? |:1o:_o_:|: _: oorogb_:| Jo-
ro| _:gJor1_ :___b_or_oo _ro_|obo :_:go_|
:bgoo:r_o| _|o_o|o_o:g_r o_oro:|, roo_go_
oorogb_g :bgoo:r_:| (_|o_o) |o_o:g_r :r_-
oo|o:b (|o_o_oo:b) :_:gJor_|.
ra stadiebi aqvs eriqsonis fsiqosocialur ganviTa-
rebas? _ro_|obo| :1roo, :_:oo:bo rg: _bogr_o-
|__g |_:_o:| :_o|, roo_go::b oooo__go __b-
_r:g_r _ro1o|| b:oro:g|. oooo__go _ro1o|o|
:___g:__r:_ :_:b_g__:| __ro _o_ oorogb_g
_: |:1o:_o_rog _ooo___b__ro:o__ oog_:g:ro,
r:_ ooo:g:go _ro1o|_o| oog:r_o| |:__og_go-
_::. oorg_g or |_:_o:1_ :gJgJo b_o:o _b_o-
go: _b_: :_:bobo|, :r_og_ :gJgo: |or_bgogo
_: orgo_o: _:oo__o__goo| robooo _b_: _:-
ogoo|. :_r__go :|:_o| o_|:o_ |_:_o:1_ ooroo:_o
obo_o:_ogo| :bgoo:r_::, _: _:b:J:_go| robo-
o| _:og_g::. _:b__ooo |_og: o_oob_ |:__b_ro:
:o :|:_o| :gJg_Jo _ _o___o| _b:ro: __b:roo|
J_rob_: _b_: _:or_bo|. o_b_o_ |_:_o:1_,
,o__b_o: _ rogo| :_r_go| |:ooro|ooro_, oo-
1:r__o J_b__g:_ __ogo_b ogooo_o_:_oo|
:ogo_r_:|. o:r|o:| oob__goo, :o o___go_o:
J_|:ogo: :ooobgoo| ogooo_o_:_oo| :_r_g:,
oor:_oro_oo :b b:ro:___o. _ro_|obo| 1r_:|r_-
goo| |:oo |_:_o: ooo_:g| ob_oo_roo|, _b_r:-
_o_goo|: _: |oo__o_o| oo_b_g:|o:b _:_:gJor_-
_g |oob_g__|.
bronfenbreneri: ganviTarebis
socialuri konteqsti
aRwereT bronfenbreneris ganviTarebis bioekolo-
giuri modeli. _| oo__go oog:go|bob_| oorog-
b_o|:ogo| _:o:b:|o:o__g Jo_: oogoo_r
:|o____|: _: :bgoo:r_o| :bo:ooro__g
|o_o:g_r-__g__r_g _ob___|__|. _og_go
oorogb_: oo_ro|o|__oo|: (_J_:go, oor_:ooro
_:gJor_o _: _o____o) _: o_1o|o|__oo| Jo-
boo goo:r__: (oo_ro|o|__o:oJoro|o _:gJoro),
_1o|o|__o:Jo: (o_oo| o|:g|o __ro _o_o |:1o-
:_o_rogo _:_____o) b:b_rogo _: oooo__-
go o:o:bo o:_ro|o|__oo| (__g__r:) b:bogo:.
ra ojaxuri aspeqtebi moqmedebs bavSvebze skolaSi?
:gJg_o| :_1r_o| o_oo_o |bg:_:|bg::, r:_
o:o |o_o:g_r J_o__go:1_ :b__b| :gg_b:|.
_og_g J_oobg_g:Jo |:J_:go _g:|o| _gro-:o_ro-
__g o_:b_Jo :g_oro____g oJo_go: :gJg_o
_o___|bog:_ _o:_o_ogbo :ro:b |:__o:ro o:goo
_: |bg_o:b:_ :_gog:_ _roo_roo_b, :g_oro-
_:r_go oJog_o| Jgog_o o:g| _:ob:J:g__ _:
__or_|o_g:_ robo_b bogo_. go_r:g_r oJo-
_go: Jgog_| _o o:b:_og_o:b J_oog_: oro-
g_o_o J___ob:o. __g__r_o :b|bg:g__: :_1-
r_o| o_oo__o| oob__goo. _gg_g_o gobg_b_|,
roo o:_ob_rog__go :_1r_o| o_oo_o :1o_r
_: :_ro-:o_ro__g oo|b:gg__Jo ___o_| J___-
_| :_b_g|.
rogor SeiZleba imoqmedos mSobelTa ganqorwinebam
S e j a m e b a
143
moswavleebze? :b_orbob_o|:| _ob_:|: _: o__r-
g_oo| :b:bog_:|o:b _:_:gJor__go _ob-
_go___o b:roooJg_:. :b_orbob_o| J_o__
o__rg_ oJo_go J_|:ogo: b:_g_:_ ogoro:b
|:bgJo :_:go__|, o_J:o: _:ob_o| :b |:o_J:o
r:_o_o :1:r_o|. :o:b Joog_: :gJg| |:o_-
oro _::_:rgobo|, ro__|:_ o_or_o| ob-
:r_:g_r: o:go:b oboJgb_gog:bo:. _roo oJo_go,
_b_rogo:, __ro b:_g_ _ro| _:_ooo| :gJ-
g|. :b oJog_o, |_g:_, b_g:b:go J___g_o|:|
:b:go o_:bo| |_r____r:| :__b_b.
ratom aris TanatolebTan urTierToba mniSvnelo-
vani? o:b:_og_o:b _roo_roo_o oboJgb_gog:b
rog| o:o:Jo| _:b|:_ oorogb_g _: |o_o:g_r
:bgoo:r_:Jo. :J_:r::, roo oo1:r__|, ro-
o_go:_ :gJgoo| o_or_o _:go, o:_:go
ogooJ__:|_: ::bbo:o _: _o_oro oo1:r_-
_o:b J__:r_oo ob_oo_ro _roo_roo_o| _:-
o_:r_: ___o :oo|_oo. :gJgo:Jo _:r_o_og
oo1:r__| __ro o__o orog_o: :_go: o:o __ro
bJor:_ :___b |_ogo_:b _: __ro oo_r__ogbo
:ro:b _rooob:go|__b.
ra aris TanatolTa kulturebi da rogor SeiZleba
gaCndes agresia? oo|b:gg_o: ____o ___go| |:-
__o:r boro_| :goo:r__b o:go| b:roob_bo|: _:
|o_o:g_ro ___go|ogo|. :o orob_oo_o| _ro_go:
ooo__gr_o: J_|:ogo: _:r_ob 1oo oo|b:gg_ _:
:o oo|b:gg__Jo _o_o _go|___b: :ooobgoob.
o:b:_ogo: :r_|o: J_|:ogo: oo1:b_:|:b_go (r:-
oo_ oo1bo| :b orogog_oo| oo|:_b_g:_) :b o_r_-
go (|bgo|ogo| 1o:bo| ooo_:bo) o_o|. o_r_go
:r_|o: J_oog_: :ooob:_o| roor_ _roo_r-
oo:Jo, :|_g_ oor_:oor _o1o__r o:g:_o:|: :b
o:g_:|bo:Jo. og_o| :r_|o: __ro _o: _orooo
ggob__:, oo_o|: _o _roo_rooo| :r_|oo|
_orooo.
rogor SeiZleba imoqmedos moswavleebze pedago-
giurma midgomam da pirovnulma zrunvam? oo|b:g-
g__o _o_:_ :_:|__b o:|b:gg__go: o1r_bg_go-
:|. b:ro:___g _: o:_:g |o_o:g_r-__obooo__r
_ob_1_ o_o_o oo|b:gg__o|:ogo| __ro oboJg-
b_gog:bo: |b:gg:Jo o1r_bg_go:, |_ogo_:b :ro-
__g oo|b:gg_o:ogo| _o oorogb_go 1r_bg: __ro
_:|__go:.
rogoria bavSvze Zaladobis niSnebi? o_ :gJg|
:__boJb_: |b__g1_ b:g_r___o, b_g_g_o,
b:__b_o, |bg: |:bo| _:1o:b__o _: :_:_-
g:, __or_|o:, bJoro :___b_o, ___o oo_b:,
_g:ro|o b:_o_go:, _g:|o:b _: |:1o:_o_:|-
o:b orog_o_o, _. o. o| o:g:_oo| o|bg_rogo:.
o:|b:gg_g_o: _b_: :b:_b:_ob :gJg_1_ o:-
g:_oo| |:_ggo |ooo_oo_o| J_|:b_ _: _:_bo:-
rob oo|b:gg__| orog_o:|o:b :o_g:g_:Jo.
me-koncefcia:
sakuTari Tavis Secnoba
me-koncefciasa da TviTSefasebas Soris gansxvaveba.
o_-_ob____o: _: ogooJ__:|_: - b:roo__b_o:
|:__o:r o:g1_. ogooJ__:|_: _rog:ro |__oo|
J__obo| o___go::, roo_go_ or:bo1_:| _b_g|
bg_b| Jo:_g_og__|, robo_|: _: :bb_o_|
|:__o:ro o:go| J_|:b_. o:r:o _| :r :ro| __g-
g_go oo__go - _bogr_o| _roo _:1o_:b o_o-
r_Jo :_:|ggo|:| o_gg_: |:__o:ro o:go| :__-
o:. ogoo:__o: _o :ro| ooo| ::1r_:, o_ gob b:r.
:_:oo:b_1_, roog_o_ o:go:bo o:g| _:__oo:_
:_:|__b, :oo_b, roo o|obo |:__o:ro o:go|
_:o_:|_g_o :ro:b. ogooJ__:|_: _: ogoo_:-
_:|_: bJor:_ |oboboo_:_ :ooo__b_:, o_o_:
o:o :b|bg:g__go _:_gorog: ::bbo:o. ogooJ_-
_:|_: J_o__b_ooo |_r____r::, ogoo_:_:|_:
_o - _oo_o_ro J__:|_:.
rogor icvleba me-koncefcia da TviTSefaseba gan-
viTarebis kvaldakval? o_-_ob____o: (,o_"-| :b-
|:1_gr:) _: ogoo_:_:|_: (,o_"-| _:_:|_:) ooo-
bo__:|o:b _ro:_ o1:r_ __oo_Jo _ooog__|_ro,
_o__r_b_or__go _: :|_r:___go b__:. ogoo-
J__:|_: o__oog:_ |:__o:ro :br_ogo|, |o_o:g-
_ro _roo_ro_o___o|: _: |_og:Jo _: oo| :r_o
oo___go :oo__og__o| _ob1_ _:go__:.
oo|b:gg__o| ogooJ__:|_: o_r|ob:g_r (Jo_:)
_: |o_o:g_r (:r_) |_:b_:r__o:b J__:r_o|:|
goo:r__:. o:_:go ogooJ__:|_:, roor_ |b:g-
g_o|, :|_g_ |o_o:g_ro og:g|:1ro|oo, _o_o
:oo__og_o| o_ob_ |_og_o|ogo|:: _:o:b:|o-
:o__go. |:_go|boo _:__or_o: :r_og_ _b_-
_r_go _: _obo__ro |__r_o_oo_o.
144
mravalgvaroba da identoba
rogori gansxvavebebi arsebobs gogonebisa da bi-
Webis me-koncefciebs Soris? oob_|:_ _: og_-
|:_ oorg_go_:b o_-!2 _g:|o| b:oggoo o:o_o:_o-
_:Jo, _b_|: _: |oor_Jo J_b___g__o __gg_:o.
o:_:g _g:|_Jo oob_| _: og_| o:o_o:_o-
_:Jo _::bgo_oo _rob:oro oo|br_: :_go. _b-
_Jo oob_o __ro ogo_r_o :ro:b, |oor_Jo
_o - og_o. ogooJ__:|_: |:J_:go |_og:Jo
oob_|: _: og_Jo_ o_g_|, o:r:o o:_:go
_g:|_o| og_Jo o:__go|, oob_Jo _o o|_g
_::go rb_:.
aRwereT eTnikuri, rasobrivi da sqesobrivi iden-
tobis formireba. _obo__ro _: r:|orogo _o_o-
r_|oo| b:rooo:__b_go oo|b:gg__o o__b_oo|
b:oo_:go_o|:| :b___o:b _o_ orog_o:| _ o|o-
bo or |:o_:roJo _bogro_b. o__b_oo| :bgo-
o:r_o| :b|b:o: _or:gg_|o: :_b_r| |_:_o_|,
roog_o_ |bg:_:|bg: __g__r:| Joro| :b|b-
g:g__o| :r_o_boo ob__:, :o :b|bg:g__o:b
J___o| |bg:_:|bg: b_rb_o| ooo_boo ro_g-
__: _: __g__r:Jo ob__r:_ooo oo:gr__:.
emociuri da zneobrivi ganviTareba
ra unarebia CarTuli emociur kompetenturobaSi?
_oo_o_r:_ _ooo___b__ro: :_:oo:b_o: o_o:b |:-
__o:ro _oo_o_o| J_|:b_ _: |bg:o: robo_|:_
:_o_g:o_b. o|obo :_boo_r__b, roo _oo_o_o|
Job::bo _: :r_b_go :oob:__g_: J_oog_:
:b|bg:g__o__|. o:o J__ogo:o o|:_rob _:
:oob:_ob _oo_o_o oo |:J_:g__oo, roog_o_
o:o __g__r_g ___| oo_|:_:_:. o:g_oo |:-
__o:r _oo_o_o:b :o_g:g_:, |:__o:ro o:go|
b_gJo :_g:b: _: |bg:o: ____r_o| :1o:r_:
- o:b:robo:. o:o J__ogo:o |_r_|o| _:og_g:.
_oo_o_r:_ _ooo___b__ro: :_:oo:b_o: o_o:b,
roo _roo_roo_o b:bogorog :b|:1_gr_go:
oooo, o_ roor b__: _oo_o_ro _roo_ro1_oo-
_o___: :o _roo_roo:o: Joboo.
ra aris `gonebis Teoria~ da ratomaa is mniSvne-
lovani? ,ob_o| o_oro:" ooo| :_::, roo o:go-
:boo ob_oo, _o_r_oo, robo_oo, oo___oo,
|_rgog_oo _: J_rob__oo |bg: :_:oo:b_o_
:_:oo:b_o :ro:b. :gJg_| ob_o| o_oro: |bg:
:_:oo:b_o| ___g:1_ b:roo__bo| J_|:_ob_g:_
|gor__:o. o|obo ,ob_o| o_oroo|" _:__g_:|-
o:b _ro:_, oo:|:_ bg__o:b, roo |bg: :_:oo:b_-
|:_ ::bbo:o |:__o:ro oo|br:___o.
rogor icvleba sxvaTa Tvalsazrisis gaTvaliswi-
nebis unarebi avSvis momwifebasTan erTad? :gJg_|
o:b_:o:b _goo:r__:o oo1b_o| J__boo| _b:ro,
o_o_: :r_|o_go :gJg_o bJor:_ ob_g:_ o__b
|bg:o: oo|br:___|. o:b_:o:b ooobo__:|o:b
_ro:_ o_gg_: |o_o:g_ro J_b___g__o_. o_o-
r_bgog:b :gJg_| obo:o, roo b_o|oo_r :_:-
oo:b| o:oo o|:g|o _o_r_o _: robo_o ::bbo:.
oogo:b_oo o|obo bg__o:b, roo _g_g: _:g__
:_:oo:bo ob_ogo_o: _: :oo_oo:_ r:oo_ oogg_b:|-
o:b _:_:gJor_oo o:go|__ro robo_o, J_b__-
_g__o _: o_r|o___og_o ::bbo:.
ratomaa Zireuli gansxvavebebia moraluri Segnebis
prekonvenciur, konvenciur da postkonvenciur do-
neebs Soris? _og_ro| oor:g_ro :bgoo:r_o|
o_oro: |:o _ob_| J_o_:g|: (!) or__obg_b_o_ro
_ob_, ro__|:_ :b|_: |:__o:r ob__r_|_1_:
_:__ob__go, (2) _obg_b_o_ro _ob_, ro__|:_
:b|_: o_:bo| _r:_o_o_g _:|__go_|: _: |o-
_o:g_r g:r:___1_: _:__ob__go, _: (3) oo|_-
_obg_b_o_ro _ob_, ro__|:_ :b|_: :|_r:___g
_: oorogb_g _oo__r orob_oo_1_: _:__ob__go.
_ro_o_o|_o g:r:__o_b, roo _og_ro :r oo-
g:go|bob_| oor:g_r J_b_:1_ oo_o__ J_|:og_-
_g __g__r_g :b|bg:g__|, :r_og_ oor:g_r
J_b_:|: _: ___g:| Joro| :b|bg:g__|.
aRwereT jiliganis moraluri msjelobis doneebi.
__rog _ogo:bo| rb_goo, r:_:b _og_ro| |_:-
_o_o| o_oro: obogo_ o:o:_:_o: gobo____r
J_|b:gg:| ___ob_:, |:g|_oo J_|:og__go:, roo
_:g_o| oor:g_ro J_b_: _: o:oo :bgoo:r_o|
|_:_o_o :___g:__r:_ :r o_o b:roo__bogo. o|
go:g:1o| ,o1r_bg_goo| _oo_:|". _ogo:b|
oo:bbo:, roo :_:oo:b_o oor:g_ro J_b_o| :b-
o__o__:o__, oorogb_:|o:b _: _roo_roo_o:b
ooo:ro_:Jo, |:__o:ro ob__r_|_o_:b :oo_o:b.
J_o__o b:o_o _o oor:go| _o:_g_|o _ob_: -
o:|_bo|o_go: _: :_:oo:b_1_ 1r_bg:. _:g_o
__ro o1r_bg_gooo :ooorb_go:b, o_o_: _g-
g_g_o: _:g:b:b:, roo o:o:_:__|:_ _: _:g_-
|:_ J__ogo:o orog_ ooo:ro_g_o| :oo__b_:.
droTa ganmavlobaSi rogor icvleba azri moralur
da SeTanxmebiT sferoebTan dakavSirebiT? oor:go|
J_|:b_ :1r_o :_r__go :gJgoo| oo :b__o_:b
ooo_ob:r_o|, roo |:o:ro:go _g_g:|:_oo o:b:-
145
:r ooo_ro:| boJb:g|. oo1r_og_o|ogo| oor:-
go __g_ |o__o_|: _: |:o:rogo:bo:|:_ ooo_:g|.
o|o_ b:o_go:, roo oor:g_ro orob_oo_o :r :ro|
_:oo_o___go _:g___go ___o| boro_1_. :gJ-
g_o o__r__b, roo _:bob_o _: b_|_o r_:g_ro
_: |:o:rogo:bo:. |bg:_:|bg: |_:_o_o| :ggo|
J_o__ oo1r_og_o :_boo_r__b, roo |:1o:-
_o_rog _bogr_o_:b :ooo_ob:r_, |o_o:g_ro
J_o:bbo__o |:|:r_go:, o:r:o _g:g_:_o.
ra axdens gavlenas moralur qcevaze? 1r_:|r_-
g_o o_or_bgog:bo :gJg_o| oor:g_r ___g:|
o:g_:oorg_g:_ oor_:ooro ob|_r___oo|, og:g-
__ro| __gb_o|, _:_og_o_o|, _:|_o|: _: J_-
boJgb_o| o_Jg_ooo :_ob_rog__b. oor:g_r
___g:1_ oo_o__o o_or_ oboJgb_gog:bo :gg_b:
oo|::oo o::gooo| _:|:bg::. :gJg_o, roog_-
o_ 1r_bg:| oo_g__gbo :r _o_og:b, 1r_:|-
r_go:Jo |bg_o| |_rgog_o|: _: robo_o|
:1o:r_o|__b ooo|br:_o:b. |:o_:ro _: o__o:
_1b_o ___go| _gr boo_J| go:g:1o|. _roo:
:bo:ggo:Jo :gJg_o o:oo :g_oro____o| oo_r
b:_:rb:b_g oor:g_r b_|_|: _: orob_oo_| oo-
go|__b. o_ :gJg| b:og:_ :_ob__b J_boJgbo|
:b :_ro:ggo| oo1_1|, :b|:__or_oo o|_oo ___-
go| ooo:ro, roo_go_ |bg_1_ :b__b| 1_:gg_-
b:|, o:Job __ro |:g:r:__o:, roo o:b :oo:go|o|
oor:g_ro orob_ooo. 1oo |_og: b_r:g| oro-
r:o_|, roog_o_ oo|b:gg__| |bg_1_ o1r_b-
g_go:| :oo_o_J:g_|. |_og_Jo o:_gooo:
bg__g_rogo ___gooo orog_o::, r:_ oor:g_ro
b:|o:oo| orog_o::.
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
oo_b__:g:_ ooo|:, b_rgo_g |_og:o__g_o-
:b __b_:o |:_o_, |b:ggo|::b :_:_gog o_-!2
_g:|_g_o:b o_ |:J_:go |_ogo| oo|b:gg__o:b,
o:ob_ _:rbo_b__oo, roo oo|b:gg__o| |:_roo
r:o__bo: o__o:, go_r_ oo:oo, gob_ o:rog: |b:g-
go|. o|obo _g_g:b:oro oorogb_go, |o_o:g_ro,
_oo_o_ro o_ oor:g_ro b:ro:__o|, oo__o| :-
_r__o|: _: oro__|_o| o:_:r__gbo :ro:b, (b:r-
|_go|: _: ooo:ggo|:) _og_gog_ o:g| o_ro| _g:|-
Jo, r:_ :gg_b:| :b__b| |b:gg_o| oro__|1_.
PRAXIS ll-o| b:oggoo go__b1or_o| :oo___-
o| _or:gg_|o:, o_g_b:b oooobog| oo|b:gg_o:
oorogb_go, |o_o:g_ro, _oo_o_ro, oor:g_ro _:
_o1o__ro :bgoo:r_o| _o_b:|. b:b:b_rJo :_b_r-
ogo |o__:_o: gobg_b_|, r:_oo:: _| _o_b: _:_-
r_|:_ oboJgb_gog:bo. :_ o_g_b J_bg_oo oogg_b_|
_: :bb_o_|, roo_go: |_|_o _ob_rogor_o|:
_: o:rogo| J_oobg_g:Jo, J_oog_: b:brogogo
_:r_o_ooo J____o oogo_oo _g:|Jo_ _: oo| :-
r_o:_ _g_g: b:ro_go oo|b:ggo|:ogo|.

ras moimoqmedeben?
:_ oo_g:bogo: o:|b:gg__go: r_:or_o| r:o-
__boo_ o::gooo :o o:go| _:|:b_o|Jo :_b_rog
|o__:_o:1_ |:J_:go |_og:Jo _:_____o| J_|-
:b_ _: oo |oro_g__1_, roo_go:_ 1oo oo-
|b:gg_ bg__: |o__:_o:|o:b ,oor_o|" oo1boo.
Tomas neismiti
sabunebismetyvelo sagnebis maswavlebeli
klasebi 7-12, slokumis damoukidebeli
skola, raioni elharti, texasi
o:g:1o:bo _:oo_o___g_o| J_oo|:_:b:_ :o
_g:|Jo, |o__:_o:| or |:__b_r| _:g__:gJor_-
_o. o:g_:oorg_g:_ :o |o__:_o:Jo _J_:go_ oo-
b:bog_ oob_| _:g-_:g__ J_gbg__o_o. :go-
|ob| b:og:_ :bg_o:r_:g_o, roo :|_oo ___g:
|:_roo_ oo____go: _: :r __:_r_o_: o:|,
oo__| :oogo_g:o_o, roo _| _b_go_ J___oo:
:_:r:|o__| :o_or__o_:. :go|ob| :r_og_
gobog_o, b_o| _g:|Jo :r:|:|o:oogbo |o__:_o_o|
:_oo_bgr:Jo _:bo:r_:|.
|___:bo| :g_b|bo_o, roo o:go :r _b_: oro-
bo| _b_rb_g:_, r:_:b o:b:_g:|_g_o oo| o__-
_go:| og_go ,o_oroo|" :___bo|:, _:__o-
o:_ oo__o_b_b. o_ J_g:_:|__o o:| oo1o_o_r:_,
:g_b|bo_o, roo |:__o:ro o:goo _o:_o_ogo _b_:
_o_ogo_o _: o_or_o| ooo_b:| oo oo|b:gg_o:
Joro| g_rb_g_o, gob_ oo|o o_oroo| |_rgog|
:oo_bo:_r_o_:.
o_or_ b:o_o _o oogo:bo _g:|o|:_oo o_b_o_:
ooo:ro_go. b_o| _oo_b_:r_| :r _:g:_ob_r___-
_o, o:r:o b:og:_ :g_b|bo_o, roo gor:o:
_: |bg: _o|:g|o |:__o_go _b_: J_ob__:ro_o.
:g_b|bo_o, roo bg_bo _g:|o oobo-|:1o:_o_::
_: roo |bg_o| :b|_o| _ro| :o |:1o:_o_o|
b_o|oo_r b_gr| J_|::oo|o o:|_bo|_go: ::b-
bo:. _:go_b_o, roo |_g:_ :r:: |:g:g___go
_g_g:|o:b o_oro:, o:r:o oo:g:ro: _roo:b_-
oo| o:_o|__o:.
Jaklin d. uolkeri
me-8 klasis sabunebismetyvelo sagnebis
maswavlebeli TreJer maunTinis saSualo
skola, park siti, iuta
:r:|o__| oo_J:oo g:___oJo. _| :b|:__or_-
oo oboJgb_gog:bo: |::1o |_og:Jo _: o:_:g
_g:|_Jo. oo:b:oJroog_o |_ogo| _|o_ogoo:b,
|bg: _g:|_o| o:|b:gg_g_o:b _: oJog_o-
:b. o_ :o:| ::__o_o, orog_oo| oog:r_o-
|ogo| |bg:_:|bg: b_rbo __b_:o. o_g_b !2, !3
_: !4 bgo| :gJg_| _:go o1r_bg_gooo g_r
oo:____o. o:o J__ogo:o |o_:go| _:b:bg:.
:o :|:_orog ___o:b |o_robog_ o:ro_o _
|ob:o_gog_Jo o|obo _o_ :_:oo:b_:_ _b_: :_o_-
g:o, :_o:roo o:oo o_ooro _: J_|:og_go_-
o. o1r_bg_goooo, b_ooo :o|gg:g_go _:
o:g:1o:bo _roo_ro_:oo_o___g_o| _ro|, oo-
|b:gg__o o_g_b:b _:bo:r__o|: _: rb_g_o|
oo|:__:_ :b_b_oo:b. oJog_o :o :|:_orog
____Jo bJor:_ :r :ro:b b:ro_go _g:|o| |:_-
o__Jo, o:r:o :r|_o| o:oo b:rogo| J_|:boJ-
b:go oror:o_o.
146
nensi Seferi
9-12 klasebis maswavlebeli cincinati
hills qriSCen akademiis umaRlesi skola,
cincinati, ohaio
o:g_:oorg_g:_ |___:bo| |:bgJo _:gr__:g-
_o. :___b_o| J___:_ _:rogogo _:g:g__o|
J_|:b_ oo| _ro-_ro oJo_g| :b o__rg_| __g_-
_oboo g:_bo__o. b_oo oorg_go oo1:bo o_b_o_:
:o_r_go:, :ro:b o_ :r: oJog_o |:_oo| __r|Jo.
1o__r oob_o 1__o__:_ _gb:obroogbo
:ro:b _: oJog_| :r __g_o:b o:go:bo :o_|.
o__o oJog_o: :r:__ro o_o:b, |___:bo| oogob-
oo __g__obo:b _: _:g_bo:r_o o:| oJog_o:b
_:_ob_:___:Jo. o:_:g_g:|_go oo|b:gg__o| :o
:o:gJo b:rog: _o |___:bo| 1oo_roo :r:|:|o:-
oogbo J_rob_o| _:og_g:Jo _:_bo:r_o_:.
J_o__ |___:bo|o:b :b oo| _ro :b orog_
oJo_go:b _ro:_ oob:| |_og:Jo oor_b_o|
_o:| J_goo_J:g__o. :o _o:goJo oob:bog_o:|
|_ogo| _|o_ogoo_ ooo___:. o:b:_g:|_g_o
b_g| J__b_o_b_b |___:bo| oo _oo| :_bo:Jo,
roo_go_ J_|:ogo oooo_ |o__:_o_o| _:og_g:Jo
_:_bo:r_o_:: J_oobg_goo ooro|oor J_bg__r: :g-
o|obo:b _: |bg: og_g ,o_or_o:b", _g|:___-
bo 1:gbog_o, roog_o_ o:b |_og:Jo |b:gg_o|
_ro| J_oog_: ooo_o|, :b o:|1_ |bg: oo|b:gg__-
o| _oo_b_:r_o. bg_b :o |o__:_o_o| :r_g_g:|:
_: J_|::oo|o o:|_b_o| oooo_:Jo _:g_bo:r_-
o_oo. :r_og_ oo| |_og:Jo _:r_b_o| J_o__,
oorg_g __:o1_ go1r_b__o oo|ogo| _|:_robo
:r_oo| J__ob:1_ _: _ob_r___go |o__:_oo|:o-
go| |:goro oorogb_:| J_g:rb_g_o. _| o_b_o_:
:_ogo _: oorogb_:, roo_go:_ |___:bo |o__:-
_oo| b_g:bg: _:o:go| J_oobg_g:Jo ooo:ro:g_:
:b ro__|:_ o:| :o |o__:_oo_:b :bro__o| |_r-
gogo _:___g_o_:. o_ orog_o: :oo:_r__-
o_:, o:Job _g:|o| :_:b:go|_o| oo1boo |__-
_:bo| o:|b:gg_g_| :g_|:_r_o_o. oob_|
_rooo_oro|::b Jor| _:g|g:o_o :b |___:bo|
|bg: o_or_o:b :bgo| _:|ooo J_g:_go:b_-
_o. bg_b __ro| _ |:b_gog:b oo|b:gg_|o:b:_
J_googo: g:|:_roo |___:bo. gob:o_:b ooo_oo|
_g_g:| J__ogo: oo_:g:__ o_or_1_ |:_:ro.
ogo| _o g____o_o |___:bo|: _: :go|ob| Jo-
ro| oo_g_ _: _:_gorg_:_o J_bg__ro| oob_o:|.
:rJ_ooo_o__o |___:bo| :go|obo|ogo| |:__-
o:ro _go|o_oo| :1o:r_o|: _: o:|1_ oo__b__-
go 1o:bo| J_|:b_ |:_ro| |:J_:g_:| oo|__o_b,
|___:bo oo:|:_ o__go|, roo o:| :r:|:_:_ro|o
_o____o| b:__bo| :r:b:oro |_rgogo :r _o-
bo:. :o:|o:b _ro:_, oogg_b_o| _|_:g:_oo|::b
o:go| :_og_o| oo1boo, oogob_oo__o roo :g-
o|obo:b:_ gobo_| _o_J:g:. o__o |_ogo| b_|_o
or_g_g:, _| J_oog_: o_o| _o|_oogob:1_ o:|_b-
o|o__go :_oobo|_r:_oro, |_ogo| _|o_ogoo
:b :go|obo:b _:ro _roo_roo_o| o_ob_ roo_-
goo_ o:|b:gg__go. go1r_b__o :go|obo| oJo-
g_o| b:rog:1__. :b|:__or_oo o__o _| :r o_o
oorg_go o:gb_ |:__o_go oo| _bogr_:Jo.
147
148
Tavi
4
moswavleTa gansxvavebebi
da swavlis saWiroebebi
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
inteleqti
:oorb_g:
r:| boJb:g| ob__g___o?
or:g:gg:ro ob__g___o
_oo_o_ro ob__g___o
ob__g___o roor_ oro__|o
ob__g___o| :1oog:
SesaZleblobaTa gansxvavebebi
da swavleba
_g:|o:Joro|o _:____:
_g:|Jo_: _: oo_bogo _:_o_:
swavlis stili
|o_robog_ |b:gg:Jo _oor:__|oo|
oobog_:|o:b _:_:gJor_oo
go1_:g_rJg_r:g_ro :b|bg:g__o
individualuri gansxvavebebi
da kanoni
ob_ogo__:g_ro :b:og_o|
oror:o:
oo|b:gg_o: _: o:oo o_:b_o|
__g__o
ooboo:g_r:_ J_o1___g_go :r_oo
|___o: 504 _:_g:
gavrcelebuli sirTuleebi
|b:ggo| __b:ro oo|b:gg__o
oo_r:__o_ro _: __r:___o|
___o_o_o| o_ob_ oo|b:gg__o
1: _og_g oo|b:gg_o__: _o:_g_|o
_obo| :1rogb_:
_oo_bo_:_oo| _:r_g_g_o| o_ob_
oo|b:gg__o
ob__g____:g_ro _b:rJ_1___g_o
o_ob_ oo|b:gg__o
_oo_o_ro :b ___gooo _:r_g_g_o|
o_ob_ oo|b:gg__o
naklebad gavrcelebuli
problemebi: ufro Zlieri
unarSezRudvebi
oo|b:gg__o :_:r_|__go
_:boro_gooo
_r_ oo|b:gg__o
oo|b:gg__o ob__g_goo|
orog_o_oo
:__o1oo| |o___r_oo| _:r_g_g_o
niWieri moswavleebi
gob :ro:b _| oo|b:gg__o
bogo_ro :gJg_o| :_oob_b: _:
|b:gg_:
swavlis SesaZleblobaTa
mravalferovneba da msgavseba
or:g:gg:ro:
o|:g|_:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi :
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
149
roror moiqceodiT?
z
:b:go |:|b:ggo b_go:.
o_g_bo: r:oobo: |_r:__o:
J_o_g:g:. :b:og_o| |o_-
_o:g_ro oror:o_o J_b_-
_: _: :oo_ro_:b _g_g: oo|b:gg_ 1o:_ :b:og_-
:| _roogog:_ |r_go _:_gorogoo ooo__|.
o_g_b| _g:|_Jo J_|:og_go_o| _:roo _o:-
o:1obo|, |:1o:_o_rogo _b:r-bg_g_o|, |b:ggo|
oo_og:_oo| _:b_rg:| :oor__oo, o:r:o :o:o:_
_:go _roo _r_ oo|b:gg_, oro oo|b:gg_ obgo-
|_ro _bo| oboro o_o_b_: _: _ro| |b:ggo| _:-
:go J_|:og_go_o :_g|. orob_oooo ,:r_ _roo
:gJgo ___r:___o_" o:|_b| :_o oooo__go
oo|b:ggo| |b:gg_:1_, :|_ roo, o_g_bo: |_og:o
_b_: :bg_bo| _og_gbgo_ro oror_|o :o |:_o_Jo.
kritikuli azrovneba
roor :b:bor_o_g_o |_:b_:r_oo oo__-
_g __ro__g_o|, roo_go_ oooo__g oo|b:g-
g_| |:__o:ro oo__b_o:go| |r_g:_ :oo_-
_b_o| |:J_:g_:| oo|__o| _: |_:b_:r__o|
:_:Jo _:_bo:r_:?
roor oo:g:r__oo :b|:__or__go |:-
goro__o| o_ob_ oo|b:gg_o: |o__o_o__r
orog_o_|?
kolaboracia
o_g_bo _g:|o| 2 :b 3 oo|b:gg_|o:b _ro:_
J_oo_J:g_o _g_g: oo|b:ggo|ogo| |b:gg_o|: _:
oobo_orobo| |_r:__o_o.
maswavleblis
Canawerebi
_ooo _:|o_g _oobg_| roo _o:|_boo, _b_:
_r_g_o__o ob_ogo__:g_r :b|bg:g__Jo. :_:o-
__ ob_ogo__1_ _o_:| g|:_ro_oo. go|__go-
_oo :bgoo:r_o| orob_oo_1_, roog_o_ oo-
o_:g| |_:_o_|, oro__|_|, bob::_o__o_|: _:
:oo_:b_|. :_:oo:b_:_ bg_bo b:oo_:go_o| oro-
__|o _gr r:o_Jo o|:g|o:, o:r:o :r: _g_g:__r-
Jo. _roo o_:bo| b_gr_| Joro|:_ _o :r|_o|
og:gJo |:__oo _ob_r:|__o :r_boo|, ob__r_-
|_o|, J_|:og_go_o| _: __oo_r:o_b_o| og:g-
|:1ro|oo. _| :b|bg:g__o oboJgb_gog:b rog|
:|r_g_| |b:gg_:Jo. :o:|o:b _ro:_, _g:|Jo
:g:o :b|:__or__go |:goro__o| o_ob_ _r-
oo oo|b:gg_ o:ob_ _:go, roo_go_ o_g_b| |b:g-
g_o| o_oo_| :r __g_o__:r_:. :o o:gJo bg_b
J_g_b_oo roor_ bg__g_rog, o|_ :r_o_ o:-
ob__:o:ob_ bJor |:|b:ggo orog_o_|, roog_-
o_ J_oog_: o_g_bo oo|b:gg__o| |:|b:ggo
oro__|| J_oog_: J__bo|. bob::_o__o_o| o:|-
J_:1_ o|__goo|:| g:r_g_go, roor _: r:
1oo _b_: b:|bg__| o:|b:gg__go orog_o_|,
orb_g__| _:bo:r_o| o_oo__| _: :o_J:g___|
_o:|. o:go| _:|r_g_o| J_o__ _o _b_: J__-
ogoo :o J__oobg_1_ o:|_bo| :__o::
r: oo__b_o_ro orog_o_o |__g| oo|b:gg_-
o: _:__oro_:_ _:_o_:|: _: J_rb_g:|?
rooro: o_g_bo J_b___g_: ob__g___o:b _:-
_:gJor_oo?
:_go o_ :r: ___o| J___bo| _b:ro?
oo:r_o o_ g_r: :_g_oog_| |b:gg_o| |bg:-
_:|bg: |_ogo| |:goro_o| o_ob_ oo|b:gg__|?
r: :ro| o_g_bo :oo|:g:go Disabilities Education
Improvement Act (IDEIA) _: Section 504-o| ob_ogo-
__o| |b:gg_o|:|?
roor J__r:go _g:|| _: roor b:ro:ro:go
|b:gg_o| oro__|| |o_bo|, b__go|, o___g_-
g_o|: _: ___gooo orog_o_o| o_ob_ |b:g-
go| |r_g_o_og:_ g_rJ_oog_, :r_og_, _og_g-
obrogo bogoo _:_og_o__g oo|b:gg__o:b?
150
inteleqti
r:_:b:_ :b:og_o| |__roJo ob__g___o| _ob____o: :|_ oboJgb_-
gog:bo, |:_:go _: bJor:_ :__:ro_::, :oo| J_|:b_ o|__go:| :r:_ro
__r__g| _:g_oooo. o:r:o o:b:o__ go|:_roo :oorb__g :_:oo:bo:
ob__g___1_, _b:r_|: _: __b:ro:1_.
gamorCeva
oooo__go :gJgo :b|bg:g__go bogo|, J_|:og_go_o|: _: :_:-
b_o| o_ob_:. :o og:g|:1ro|oo, _og_go :gJgo ,:b|:__or__go:". o:-
r:o 1oo_ro| ,gansakuTrebul moswavles" obogo_ oo|ogo| _:o:b:|o-
:o__go _o1o__ro, ob__g____ro :b ___gooo _b:r-bg_g_o|: _: boroo_:b
|:roboo :_:bro| (__ro o:_g: :b _:g:) :oo _bo___b. o::goo:_,
o:o J_oog_: _ob__o :b|:__or__go J_|:og_go_o _: _:g:b_o,
_roo_rooooo orog_o_o, _oo_o_ro _: ___gooo _:r_g_g_o, ob__g__-
__ro, |b:ggo| __b:ro: :b _o1o__ro b:_go, go1_:g_ro :b |o_booo
orog_o_o, :__o1oo, _gobo| _r:go_go _:1o:b_: :b |bg: orog_o:
:_go (Hardman, Drew, & Egan, 2005). :|_oo __roob_o _robog:_ _b_: :oog-
o__boo: oo|b:gg_o: :oorb_g: |:_:go |:_oobo:.
:oorb_g: :r ooo_:g| oo o_oo__|, roo_go:_ oo|b:gg__o:b ob-
_ogo__:g_r:_ go__b_o. o::goo:_ ob__g____ro __b:roo| ,:oog-
gob_o|:|" _ _og_gogo| :r :ro| :__og__go :b|:__or__go ,o1r_b-
g_go:", J_|::oo|o |b:gg_o| :r:_roo |_r:__o: _: _:__o :r|_o|.
o__o_, :oorb__gbo J_oog_: ogoor_:go1:_oo| bob:|b:ro___g_g_:_
o__b_b. _g_g:o _ o:|b:gg_g_o:, oJog_o:, o:b:_g:|_g_o: _: ogoo
oo|b:gg__o:_ _o :oorb_g: J_oog_: :_o_g:b, roor_ |_oo:, roo_go_
J__gg:| :_:r __g_o__:r_:. |:ogoo_ :oorb_gooo: |o__:_oo| :|:b-
|b_g :r:|bor bob:ooro_| _obo|, o::goo:_, ,|:b_o:o bb_1_ :_:-
_o|, r:_:b o:| ___gooo _:r_g_g_o :_g|". ,|:o_:b o_oo, roo ___gooo
_:r_g_g_o :_g| _ r:_o bb_1_ :_:_o|?"
o_or_ obrog, oo|b:gg__o|ogo| 1oo o__:oo :oorb__go:| o:o
,:b|:__or__g" _:_g:_ ooobb_g|. o_ o:b:_g:|_g_| __o_ob_:o, roo
oo|b:gg_| ob__g____:g_ro orog_o_o :_g|, o:o o__o o1:o: __b_:o
:o oo|b:ggo| ___go| oo|:__:_. r: o_o: _b_:, :oorb__go:ogo| |o_-
_o:g_ro oror:o_o|, |:goro ob_oro:_oo|, |o__o:g_ro ___bogooo|:
_: oob_oogoo| :b _ob:b|_ro ob:r_:g_ro|:__b 1: b|bogo:. :oorb__-
go: o:b o:|_oo_gor__go:, o:b _bo:r_: _o__g:_ oo|b:gg__| (Halla-
han, Lloyd, Kauffman, Weiss, & Martinez,2005; Hardman, Drew, & Egan, 2005).
adamiani _ mTavaria, ras daarqmev. :oorb_g:|o:b _:_:gJor__go :|_-
oo |o_robog_ |_og:Jo :obog _og_g__o_r :o_|:_ J__b_:. ___|
_gr :_:oo:b| oo:bbo:, roo :oorb__go: Joro| ,ob_rog:_ b:oorb_-
bogo :b ,bo_:oo:bo" oo|b:gg__o bg__o:b, r:_:b:_ :_:oo:bo| oroo__
|o__goo _:b:|o:o_o|:| _go|boo_b, roo :oorb__go: oorogb_o-
|ogo| _oboJgb_gog:b_|o :|o___o:. |ob:o_gog_Jo ob_ogo_| _gro J_|:-
og_go: :_g| _: __b:ro:1_ __r:___o| :o:bgog_: :_:oo:b| ___o
obroo b:roo:b_b|. :g__rb:_og:: ,:_:oo:bo oo:g:ro:, r:| _::r_o_g" :b
|:_:ro ,ob__g____r:_ __b:ro" :b ,bo_:oo:b oo|b:gg__o:b". :o o:gJo
__r:___:, _oorg_g_| _oggo|:, :o:bgog__go: oo|b:gg__1_ _: :r:
oo :b|:__or__g orog_o_1_, roog_o_ o:o J_oog_: J_bg__|. |bg:
gansakuTrebuli moswavleebi
_ mo|b:gg__o, roog_|:_
:_go oo__b:_ oboJgb_gog:bo
:b|:__or__go _b:r_o :b
orog_o_o, roo |o__o:g_ro
oo_oo: :b |bg: r_|_r|_o
|gor__:o oo__b_o:go|
|r_go r_:go1_o|:ogo|.
151
o::goo_o oo__o (Meece, 2002, g. 317) oog:bo_::
oo|b:gg_ |b:ggo| _b:rJ_1___g_oo :r :ro| |b:ggo| __b:ro
oo|b:gg_
|o__o:g_ro :b:og_o| ooo__o oo|b:gg_ :r :ro| |o__o:g_ro
:b:og_o| oo|b:gg_
_oog__|o:bo oorogb_: :r :ro| _oog_o_o_o
:gJgo _o1o__ro J_1___g_oo :r :ro| obg:go_o :gJgo
:gJgo :__o1oo| _o:bo1oo :r :ro| :__o|_o
darRvevebi, unarSezRuduloba
da arasrulfasovneba
_o__g _roo __roobogoo_ro :b|bg:g_:: oboJgb_gog:bo. darRveva
_:roo oboJgb_goo| __roobo: _ _o1o__ro :b o_b_:g_ro __b__oobo-
r_o| oogo:b:_ ooJg:, o::goo:_ _:gJoro| _:o_:r_o| _b:ro| _:r-
_g_g:. unarSezRudulob: :ro| o|, r:|:_ |o__g: _go|boo|, _ob_r_-
__g:_ r:_:_o| __o_o| _ |o__g_o| b:rooo_oo|, _:b:bgo| :b |o:r_go|
J__og_go:. arasrulfasovneba _:g___g |o__:_o_Jo _b_rb_go o_-
oo:r_o::, roo_go_ 1o__r _b:rJ_1____gooo:: :oobg__go, o:r:o
:r: _g_g: |o__:_o:Jo. o::goo:_, _|ob:ogo: (_:b:bgo| J__og_go:)
:r:|r_g_o_og_::, o__o |_ro o:b_:bo| o:rog:. bogo ro__|:_ o_|o-
_:| b_ro :b __g__ob1_ |:_roo, _|ob:ogo: :r :ro| :r:|r_g_:-
|ogb_:. g_o _roo| _::g:__oo J_o_roog __o__| _o1o_o|| |_og_b
o__ob| |o:r_go _: g:o:r:_o :r J__ogo:. _rob_g o:b :b:_b:_:, roo
__bo_ro:, o_or__o_o|o _o1o_o|o roo :b_:: ,_| oogo:b:_ ob_:Jo:.
:|_ roo, b_oo __b:ro: :r _o_og: |_roo1_go :r:|r_g_:|ogb_:".
oboJgb_gog:bo:, roo __b:ro:1_ r_:__ooo :r:|r_g_:|ogb_o| J_rob_-
: bg_b o:g:_ :r :oogobgooo o:oJo: 1oo_roo o__:oo gorb_g|, roo
|:_roo_ :r :oogo__boo __roobo ,:r:|r_g_:|ogb_:", r:_:b:_ :o
|o__g:| _:o:o_or__go _:_gorog: :_g|. Handicap _ ,:r:|r_g_:|ogb_:"
_r:1o_:b ,cap-in-hand" :b_ ,___oo b_gJo" b:roo__:, r:_ :oo__b__-
go: |bg:_:|bg: __b:roo| o_ob_ :_:oo:b_o| _:|:b:|o:o_g:_, gob_
_rob:b| o:obogrooo orb_b_: o:g| (Hardman, Drew, & Egan, 2005).
ro__|:_ _oor:__|o: ob_ogo__-
:g_r o:b:|o:o_g_o:b J__:r-
_oo :oorb__go:| _bog_:, o|
o:g:_ _obo| :r:|r_g_:|ogb_:|.
|__r_o_oo_| oob:1_, roo_-
go_ obg:go_o| __g| o__b_|,
_b_: J__bob::_o__o| :1ro, roo
:o oob:| |:__o:ro ob_ogo__-
:g_roo|:ogo| _:o:b:|o:o__go
|bg: boJ:b-ogo|__o_ :_g|.
darRveva _ _:roo __roobo:,
roo_go_ _go|boo| 1o:_ J_-
__rb_:| _o1o__r :b o_b_:g_r
__b__oobor_:Jo.
unarSezRuduloba _ r:oo_
|:bo| __b:ro:, o:. |o:r_go|
:b |o_bo|.
SezRuduli SesaZlebloba _
:r_g__g |o__:_o:Jo :oog-
g_bogo __b:ro:, roo_go_
1o__r :r_g__go _b:ro|
___o_o_oo :ro| :oobg__go.
152
:_:oo:bo| _g_g:b:or o:go|__r_:|, |o_b:_:_g_oo__go o_oo:r_o-
oo _:b___go _: :|og___ro |o_r_goo _:oo:gr__go, _ob:oo_:Jo :b-
gobog:go. oooo__g bg_b:b| :o _ob:oo_:Jo r:_:_ b:g:r_b_o g:_g|
_ go_gg_oo _bogr_o| :bo:ggo:Jo. o::goo:_, |o_r_Jo g:_g__:
|o_b:, og:go| bobo _: ob__g____:g_ro J_|:og_go_o| 1oo :|o___o_
_o, r:|:_ :o o:gJo J_g_b_oo.
ob__g___o :b:og_:|: _: _bogr_:Jo oboJgb_gog:bo o:b:|o:o__-
go:. :bg: _o _oo:gr_|o J__oobg:...
ras niSnavs inteleqti?
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gob o_o o_g_b| |_og:Jo _g_g:1_
ob__g____:g_ro? _:b_r_o |:b_go _: oorg_go, r:_ o:gJo ooog:o, 4, 5
|o__g: :o oorogb_o| J_|:b_. roo :_:_roog:b:o o:b?
o__:, roo :_:oo:b_o inteleqtis oob__goo :b|bg:g__o:b, _o_o bbo-
|::. o:|1_ og:_obo __r _o__g 2000 bgo| bob o|__go_:. ob__g____:g-
_roo| _b_o| J_|:b_ :_rob__g o_oro:o: _or:gg_|o: J_o__o |:oo
o_oo_:b _ro| :b o__| ooo_:g|: !) |b:ggo| J_|:og_go:, 2) J_o_bogo
|r_go _o_b:, _: 3) :b:g |o__:_o_|: _: :r_ |:o_:roJo b:ro:__oo
:_:o_or_o| 1o:_o _b:ro.
:|_go |:___bo| :bo:ggo:Jo :1r_o ob__g___o| oboJgb_goo| J_-
|:b_ |_roo1_go o|__goo| |::bo o_o. !2! b_g| _:o__o, bogo !86
b_g| 24 _|o_ogoo J_bg_: _roo:b_o| ob__g___o| J_|:b_ o|__goo-
|:ogo|. orog_ J_oobg_g:Jo oooo__g _|o_ogo| ob__g____:g_roo|
_b_o| J_|:b_ :b|bg:g__go b__g: _ob_: (Neisser da sxvebi, 1996; Sten-
berg & Detterman, 1986). orog___r, __|o_r_o: _::bgo_oo b:b_g:ro, ob__-
g___o| oboJgb_gog:bo :|o____o| og:g|:1ro|oo, __ro o:_:go _obo|
:1rogb_o| o|_o oro__|_1_ oo_ooo__:, rooro_:: :|_r:___go
o|__go: _: orog_oo| :_:b_g__o| _b:ro. !86 bgo| _oro_gor_:|
_:_o:_: o__:_obo__ro: (Metacognition) _: J_o|r_g_goooo oro__|_o
(|:__o:ro _o_r_o| oobo_orobo), _o_bo| _roo_ro_o___: o_b_:g_r
oro__|_o:b _: __g__r_go _ob___|_o _ oo__o_go __g__roo _:_:|_-
_go ob__g___o| J_o:__b_go b:bog_o. o:r:o g_r_ !2! _: g_r_ !86
b_g|, _|o_ogo_o g_r J_o:bbo_b_b ob__g___o| |_r____r:1_ _ _roo,
o_ _gro :b|bg:g__go _b:ro (Gustaffson & Undheim, 1996; Louis, Subotnik,
Breland, & Lewis, 2000; Sattler, 2001; Sternberg, 2004).
inteleqti: erTi unari Tu bevri? 1oo_ro o_or__o_o|| oo:bbo:, roo
ob__g___o ooroo:_o _b:ro:, roo_go_ oo_o___| J_|r_g_:|: _: J_o-
__b_:1_ oro_b_or__g _g_g: :oo_:b:1_, o:o_o:_o__ro :oooogg_go
___bo_o| |oro_g__o_:b _:b___go _: oo_o_o|: o_ :oo_:b_o| J__o-
boo _:oo:gr__go. _| oo1o_o: _gg_go_:b _gg_g:o__ og:g|:bobo b__:
|:J_:go_:b ogo_r:o__ _:__ooo _or_g:_oo| _:__boo _:g___g ob-
__g____:g_r _b:ro: J__:|_o| :b|bg:g__g __|__| Joro| (Carroll,
1993; McNemar, 1964). r:| g:og_g| _| J____o? b:rg1 |o_ro_bo (Charles
Spearman, 1927) g:r:__o|, roo :r|_o| _roo o_b_:g_ro boJ:bo, ro-
o_g|:_ o:b :b_ 1o:_o ob__g___o _bo_:, -| :oo__b_: b_o|oo_ro
ob_rogo __|_o| J_|:|r_g_g:_ J_oog_:, o:r:o oooo__go __|_o
-1_ _:o:__oo r:o__boo_ :b|:__or__g _b:r| oooobog|. o::goo:_,
:r_g__go r:o__boo| _o_r_o| _:o:b|ogr_:, :g:o, ooo_:g| roor_
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
:_ oo_g:bogo: r:o__boo_ o__:
ob__g___o| oboJgb_go:1_:

oo1:booo:ro_go :_:o__ro
___g:

:r:|_:b_:r__go oro-
g_o_o| :_:gro| _b:ro

:b:go _ob__o__:g_ro
|o|__o_o| _:__g_o|: _:
o:oo o_Jg_ooo :1rogb_o|
_b:ro

orog_oo| :_:gro| _b:ro

_:_og: _: |bg: o__:_obo-


__ro _b:r-bg_g_o

o_b|o_r_o| _b:ro| J_|::oo-


|o |o|br:__

o|, r:|:_ b:gbo _o_ro|


ob__g____:g_ro:1_ (r:_
b:gb| g_go:b_ro obo:)

o|, r:|:_ l __|__o :b|:1-


_gr:g|

|b:ggo| _b:ro ___o |b:ggo|


ooro_Jo oob_or1_
inteleqti - :_oo|:_:bo:
|o__g:ro_:b.
inteleqti _ orog_o_o|
:_:|:gr_g:_ _: :r_|:-
o_:ro|o:b J_|:__g:_ _o_bo|
J_o_bo|: _: :oo__b_o| _b:roJ
_b:r_o.
153
-|, o|_ r:_:_ :b|:__or__g _b:r| _J_:go :___b:|. |o_ro:bo g:-
r:__o|, roo ob_ogo__o :b|bg:g__o:b roor_ 1o:_o ob__g___o|,
o|_ |o__o_o__ro J_|:og_go_o| og:g|:1ro|oo. orog_ _:__oro _r-
o:_ _o :b|:1_gr:g| o_b_:g_r :oo_:b_1_ b:roob_b:|.
:b|bg:g__go b__g:, roo_go_ _roo| __|_1_: :__go, r:ooob_
____go|: _: _ob orbo| o_ob:ro (_g_o__ro) _: _ro|_:go1__go ob__-
g___o| o_oro:: (Cattell, 1963; Horn,1998). mdinari inteleqti o_b_:g_ro
_o_b::, roo_go_ :r|oo __g__ro| oo_o: _:| _: :r:g_r:g_ro:. ob-
__g___o| _| :|o___o :r_:__bo| o_roo_:o__ goo:r__:, r:_:b:_ oo
_gobo| :bgoo:r_:| __r_bo:, J_o__ _o :|:_o| ooo:__:|o:b _ro:_
o:b_:o:booo _g__go|. _g_o__ro ob__g___o oroboo:r_: _:-
1o:b_o| ooo:ro. _g_o__ro|:b :b|bg:g_oo, kristalizebuli in
teleqti __g__r_go og:g|:1ro|oo oo___go o_oo__oo orog_oo|
:_:gro| J_|:og_go::. r:_:b:_ oo b:|b:gg _b:r-bg_g_|: _: o|_o
_o_b:| ooo_:g|, rooro_:: |o__g:o: o:r:o, _:___o, _:_|o| :ooo:-
b_:, |:bo| J___rg: :b _og__Jo |b:gg:, _ro|_:go1__go ob__g___o
_bogr_o| :bo:ggo:Jo J_oog_: :o1:r_o|. orog_o_o| :_:gr:Jo
o_ob:ro (_g_o__ro) ob__g___o| b:rogoo bg_b gogoo:r_o _ro|_:go-
1__g ob__g___|, o:r:o _bogr_o| _gro :oo_:b:, o::goo:_ o:o_o:-
_o__ro o|__go:, roor_ _g_o__r, o|_ _ro|_:go1__g ob__g___|
ooo_:g| (Finkel, Reynolds, McArdle, Gatz, & Peterson, 2003; Hunt, 2000).
___| _g_g:1_ _:roo_ :gr__g__go J_b___g_: ob__g___1_ :ro|
o|, roo ob__g___|, o|_g_, roor_ ,o_-_ob___o:|", :_g| or:g:go |:b_
_: :ro| _b:ro: o_r:r_o:, roo_go_ _:gorgob__go: oo:g:ro _b:roo,
__ro |o__o_o__ro _b:r_o _o o_r:r_oo| _::g _ob__1_: :bg:__go
(Sternberg, 2000).
_rg :b_o: (Earl Hunt, 2000) ooo_ob:r_ o|__go: ob__g____:g_roo|
|_r____ro| J_|:b_ oo_g__ :|_ b:oo:_:go::
ooo_oo| |:___bo| :bo:ggo:Jo b:_:r__go _gg_go| J_o__, _|
|_r____r: |:_o:o_ b:oo_:go__go:. :r|_o| oboJgb_gog:bo J_o:bb-
o_: ob__g___o| oo__go| |:oo:r_|o:bo :_o| oro _g__: _obo|ogo|.
_|__r1_ oo__o_go: _g_o_b_:r_go ob_oro:_o_go _:o_J:g_o| oo_-
o___:bo, _J_:go_ o:o 1_ooo _o rg:o__ o_or:_o _b:ro: b:roo__bogo.
:o:o :r_:, :ro| _::bgo_oo rg: o_or__go _b:ro. _| :ro| 1o:_:_
:b|:1_gr_go _b:r_o, o|_o_o, rooro_:: b:boo_g_ _: b:brogog o_b-
|o_r_:Jo ob_oro:_oo| J_b:bg: _: :_:o_J:g_:, _: r:_ _g_g:1_ oboJ-
gb_gog:bo:, ,ob__g____:g_r" J_|:og_go:o: _roo: _ro|_:go1__go
ob__g___o, _g_o__ro ob__g___o _: go1_:g_r _ |ogr_ooo :1rogb_o|
_b:ro, roo_go_ |bg:_:|bg: _b:ro_:b |o__o_o__r |_b|or_g oo_:go-
:Jo _o_or__go ob_oro:_oo| o:rog:Jo, :g:o, _g_g:1_ og:g|:bobo
rog| :|r_g_|. (g.!23)
ob__g___o| |:o_obo:bo b__go| o::gooo| :_boo|ogo| :__:boo 4.!
|__o:|. _ob __rogo (!7), :oo_o_| _ro 1o:_ ob__g___|, r:o__b-
oo_ _:roo _b:r| (rooro_:: _g_o__ro _: _ro|_:go1__go _b:r_o,
|b:gg: _: o_b|o_r_:, b__gooo _: |o_booo :__o:, :_:o_J:g_o| |o|-
br:__) _: |_g o_or_ 70 :b|:__or__g _b:r|, rooro_:: _bo| :bgo-
o:r_:, o_b|o_r_o| _o:o:1obo _: _g_o_b_:r_go r_:__oo| _ro. 1o:_o
ob__g___o o:go| _gobo| J_go| bogo| ooobo__:|: _: __b__oobor_-
:| J_oog_: _:g__:gJoroo, ro__|:_ |o__o_o__ro _b:r_o _gobo| |bg:
b:bog_| J_oog_: __:gJor__o__| (Byrnes & Fox,1998).
violinoze dakvrisas es moswavleebi
rogorc zogad, ise gansakuTrebul
SesaZleblobebs amJRavneben?
fluiduri/mdinare inteleq
ti _ ob_rogo ______ro:,
:r:g_r:g_ro _b:r_o, roo-
g_o_ _:__ob__go: _gobo|
:bgoo:r_:1_.
kristalizebuli inteleqti
_ orog_o_o| :_:|:gr_g:_
__g__r:Jo :_o:r__go o_oo-
__o| :oo__b_o| _b:ro.
154
mravalgvari inteleqti
:b|bg:g__g __|_| Joro| _or_g:_oo| oo_b__:g:_, 1oo_roo
_|o_ogoo _:ob_oo :o__o__|, roo :r|_o| r:o__boo_ _:g___go
ob_rogo J_|:og_go: (Gardner, 1983; Guilford, 1988). :r_b_ro|__go mra
valgvari inteleqtis Teoriis (!83, 2003) oob__goo, |_g _o_: rg:
ob__g___o :r|_o|: gobgo|__ro (g_r:g_ro), o_|o_:g_ro, |ogr_ooo,
goo__r-o:o_o:_o__ro, |b__go| _ _ob_|o__o__ro (ooor:o:, :_::_-
og_:), ob__ro_r|ob:g_ro (|bg:o: :_:), ob_r:o_r|ob:g_ro (|:__-
o:ro o:go| :_:) _: b:__r:go|__ro (_b_rogo _: :_:oo:bo| oo_r
J__obogo |o|__o_o| _:_gorg_: _: :_:). :r_b_ro ob__g___o| o__o
|:b_o_o| :ooggob_o| J_|:og_go:1__ oo_ooo_| rg: :r :ro|
o:o_ro _o_ro. __:b:|_b_g b:b| oo g:r:__o|, roo J_|:ogo: :r|_o-
__| |_go_ro ob__g___o _: _1o|__b_o:g_ro ob__g___o |_roo1_go
_oobg_o| :b|:bogg_go _b:ro _bogr_o| :1ro| J_|:b_ (Gardner, 2003).
sqema 4.1
inteleqtis ierarqiuli modelis magaliTi
o_|:o_ _ob_1_ :b|:__or__go _b:r-bg_g_o J_|:og_go:o: b:bogo:. __rogo: 70-1_ o__o
:b|:__or__go _b:ro ::_roo:b:.
zogadi inteleqti
(g)
_g_o__ro
ob__g___o
_ro|_:go-
1__go
ob__g___o
1o:_o
o_b|o_r_:
_: |b:gg:
_:roo
go1_:-
g_ro
:__o:
_:roo
|o_booo
:__o:
_:roo
:___bo|
_b:ro
_:roo
_obo__ro
|o|br:__
:_:o_J:-
g_o|
|o|br:__
(:_:b_-
g__o-
g_o|
|o|br:__)
donis
faqtorebi
1o:_o
o|__go:
oo:_|__go
o|__go:
siCqaris
faqtorebi
o|__goo|
|ob_:r_
donis
faqtorebi
_borogo
:bgoo-
:r_:
:_:
siCqaris
faqtorebi
o___g_g_o|
|o|b:r__
b_ro|
_b:ro
donis
faqtori
o_b|o_-
r_o| oo-
__go:
xarisxis
faqtorebi
:|o_o:_o-
_ro o_b|o-
_r_:
go1_:g_ro
o_b|o_r_:
donis
faqtori
go1_:go-
1:_o:
siCqaris
faqtorebi
|ogr_ooo
ooo:ro_-
_o
:__oo|
|o|br:__
donis
faqtorebi
oo|o_b:
_: o___-
g_g_:
o_|o_:-
g_ro
:oor-
b_g:
donis
faqtori
oroob:-
go:J_r_:
__go:
siCqaris
faqtorebi
|o__g:o-
g_gro:
_o_r:o:
:___bo|
|o|br:__
siCqaris
faqtorebi
:oo_:-
b:o:
:_:b_-
g__o|
_ob_
_o_-
r_go
_b:r_o
siCqaris
faqtorebi
o:r_ogo
r_:__oo|
_ro
ob_rogo
J__:r_o|
|o|br:__
wyaro: wignidan The Three-Stratum Theory of Cognitive abilities by J.B. Carroll. In D.B. Flanagan, J.L. Genshaft, and P.L. Harrison
(Eds.), Contemporary Intellectual Assessment: Theories, Tests and Issues. Copyright 1996 by Guilford Publications, Inc. adaptirebulia
gamomcemlis nebarTviT.
mravalgvari inteleqtis Teo
ria _ :r_b_ro| ob__g___o|
o_oro:Jo, rg: _b:ro, roo_g|:_
_go| :_:oo:bo: goo__r-
o:o_o:_o__ro, gobgo|-
__ro, o_|o_:g_ro, |ogr_ooo,
|b__g_rog-_ob_|o__o__ro,
ob__ro_r|ob:g_ro, ob_r:o_r-
|ob:g_ro, b:__r:go|__ro.
emociuri inteleqti _ _oo-
_o_ro ob_oro:_oo| 1_|_:_ _:
______r:_ :_:o_J:g_o|: _:
:oo__b_o| _b:ro.
155
:r_b_ro :b|bg:g__g _b:ro: J_|:b_ o|__go:| :__ob_| oo :J-
_:r: :r_oo_:1_, roo _gobo| _:1o:b_: bJor:_ _roo ooo:ro_g_o|
__b__oobor_:1_ o::goo:_, o___g_g_:1_ oo_o___|, o:r:o _| :g-
g_b:| :r :b__b| |bg: |__ro_1_. J_|:ogo:, :o rg: _b:ro_:b :_:oo:b_o
_ro roo_goo_ |__roJo :ooorb_o_b_b, o:r:o :o _b:r| _:b:rb_b Jgo_
|__roJo :r :o_:gb__b_b. _brogo 4.! oo_g__ :bobog:g| :o rg: ob-
__g___|.
ra inteleqtia es? :r_b_r| (!8, 2003) oo:bbo:, roo ob__g___o :ro|
orog_o_o| :_:gro| _: o|_oo r:oo| J__obo| _b:ro, r:_ _:|__go: __g-
__ro|ogo|. o|_oro_g:_ |bg:_:|bg: __g__r:|: _: |bg:_:|bg: o_roo_Jo
:b|bg:g__g:_ _:|__o_: rg: ob__g___o. b:__r:go|__ro ob__g___o
:r|_ooo: __ro_r_go __g__ro|ogo|, bogo g_r:g_ro _: o:o_o:_o__ro
cxrili 4.1
rva inteleqti
og:r_ :r_b_ro|__go or:g:gg:ro ob__g___o| o_oro: g:r:__o|, roo :r|_o| :_:oo:bo|
_b:ro: rg: |:b_o:. oorogb_:| _roo :b r:o__boo_ ooo:ro_g_oo ogo_ro :b |_|_o ob:r_
J_oog_: _ob__|.
inteleqti miznobrivi mdgomareoba Sida komponentebi
goo__r-o:o_o:_o__ro
gobgo|__ro
o_|o_:g_ro
|ogr_ooo
|b__g_rog-
_ob_|o__o__ro
ob__ro_r|ob:g_ro
ob_r:o_r|ob:g_ro
b:__r:go|_o
o:o_o:_o_o|o
oo__o _rb:go|_o
_oooo1o_oro o_googob_
b:go:_oro |__go_oro
oo___g:g_ :og__o
o_r:o_g_o :o_o_g_go
oorogb_: |:__o:ro o:go|
J_|:b_ 1__oob_gboo
_:g:__go _o_boo
o_:bo_o|o __ro_ro
oob:_or_
goo__ro _: _o_r_go boo_J_o| :b|bg:g_o|:_oo
oo_r__og_: _: bogo, o|__goo| ro_go _:ggo|
_:g:_:-o:rogo| _b:ro.
oroboo:ro: _ro|:_oo, ro_o_o|: _:
|o__g_o| oboJgb_go_o|:_oo, oroboo:ro: _bo|
|bg:_:|bg: __b__oo|:_oo.
ro_oo|, o_|o_:g_ro _obo|, __oro| J__obo|: _:
J__:|_o| _b:ro, o_|o_:g_ro __|or_|oo| _oro_o|
_:_:|_:.
go1_:g_r-|ogr_ooo |:o_:ro| |bor:_ b:roo|:bgo|
_b:ro _: :_:oo:bo| oorg_g:_o J_o__b_o|: _:
:__oo| _r:b|_oro:_oo| b:roo__b:.
ooor:o_o| _ob_rogo| _b:ro _: |:b_o|
o:rogo| b_gogb_:.
|bg: :_:oo:b_o| :bb_o_o|, __oo_r:o_b_o|,
oo_og:_oo|: _: oo|br:___o| :b|bg:g_o|
_:b:bgo|: _: o:o1_ J_|:__ro|:_ r_:or_o| _b:ro.
|:__o:r robo_Jo :r_g_go|: _: o:oo o:rogo|
_b:ro, |:__o:ro ogo_ro _: |_|_o ob:r__o|,
|br:_g_o|: _: ob__g___o| J__:|_:.
o__b:r__o|: _: _bog_g_o|, _b_rog |:o_:roJo
:b|bg:g__o| J__boo|, |o|__o_o| :_o|: _:
_:__oro_o| :b|:1_gro| (J_oog_: ob__g___o|
_:__oro_o|:_ _o) _b:ro.
wyaro: wignidan `ultiple Intelligence Go to School by H.Gardner and T. Hatch, Educational Researcher, 18(8), p.6. Copyright
1989 by The American Educational Research Association. o_g__: :ooo__ogo| b_:rogoo. Also Educational Information and
Transformation, edited by J. Kane. Published by Prentice Hall. Copyright 2002 by Premtice Hall. o_g__: Pearson Education, Inc.,
Upper Saddle River, NJ b_:rogoo.
156
_o _ ___bogoo_ro __g__r_o|ogo|. :r_b_ro| :1roo, ob__g___| o-
ogoo_ro |:__og_go :_g|. ob__g___o ,oogoo_ro _: _|o_ogoo_ro
oo__b_o:go:, _| oo__b_o:go J_oog_: __ro _o_o :b o_or_ o:|J_:oo
:ooggob__|, roor_ :_:oo:b1_ oo_o__o :oo__og_o|, __g__r_go
_: oo_og:_o_ro _:__or_o| J___o ggob__:" (!8, g. 62).
oo_b__:g:_ ooo|:, roo _gro o__:oo :__roog:b_oo J_bg_:, :r_-
b_ro|__go: or:g:gg:ro ob__g___o| o_oro:o o__bo_r_g br__Jo _o_o
ob:r_:g_r: g_r ooooog:. 1oo_ro _ro_o_o|| oo:bbo:, roo 1oo_roo
ob__g___o (|b__go|-_ob_|o__o__ro _b:ro, o_|o_:g_ro) :b oorogb_-
go J_rob_o (ob__ro_r|ob:g_ro), |ob:o_gog_Jo _:g:b_o:. |bg: ,ob-
__g____Jo" _o |:_roo_ :r:__ro: :b:go. _gro o_gg_g:ro g_r:g_r
_: |ogr_oo _b:r-bg_g_| ob__g___o| J_o:__b_g b:bog_:_ ooobb_g|.
:o:|o:b:g_, rg: ob__g___o :r :ro| _:oo__o___go, :r|_o| _b:r-
bg_g_| Joro| _:gJoro. _:__orog:_, goo__r-o:o_o:_o__ro _: |ogr-
_ooo ob__g____o _roo:b_oo:b ogo_ro_ :ro| _:_:gJor__go (Sattler,
2001). :og:r:_, _| ,:b|bg:g__go _b:r-bg_g_o" |ob:o_gog_Jo J_oog_:
:r_ o|_ :b|bg:g__o__|. o_|o_:g_r _: |ogr_oo ob__g___o:b _:_:g-
Jor__go: ogo_roob__go: o__o___g__o: :r_b_r| ob__g____|
Joro| J_|:ogo _:gJor1_ :_o_r_ob: (Gardner, 1998).
:r_b_ro _ro_o_o|_| |:o:|_bo_ (!8, 2003) or:g:gg:ro ob__-
g___o| o_oroo|: _: |b:gg_o| J_|:b_ r:o__boo_ ooo|: _: :__ro:1_
oo_ooo_|. ob__g____o _: |b:gg_o| |_ogo _roo _: oog_:. (:r_b_ro
:r oggo|, roo :_:oo:b_| o:booo__gr_go |b:ggo| |_ogo :_go). o_or_
:__ro: _o o|::, roo ooo_o| or:g:gg:ro ob__g___o| o_oro: -|
o__:| :r :_o:r_|. :r_b_ro :r _:r_o_| 1o:_o _b:ro| J_|:og_goo|
:r|_o:|, o:r:o |g:o| _oobg:|, r:o__b:_ :oo__b_:_o: :_:oo:bo:
oo_b_g_o| :|:b|b_g:_.
mravalgvari inteleqti skolaSi. :r_b_ro| og:g|:1ro|o| _oor:__|o:
o|::, roo oo :_:roo_| o:|b:gg_go| :1rogb_:| |b:gg_o| _b:r-
bg_g_o|: _: 1_o| ooo:ro, o:r:o oo _:o:bob___g:_ o_o :oo__b__-
go. 1oo_roo o:|b:gg__go :o:r_og__g g_r|o:| o__b_|. o|obo _og_g
:_g_oogJo _og_g ,ob__g___|" b:ro:g_b _: __r:___:| :r :___g_b J__-
|::o_:, o_ :r: oo o_o:|. 4.2 _brogJo oo_g:bogo: :r_b_ro| o___o|
:r:|bor:_ _: |bor:_ :oo__b_o| o::goo_o.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo _gro o:|b:gg__go |_og_Jo :r_b_ro| o__-
_| _bo_1o:1ooo __o__:, ___| :r :r|_o| _:o:__r__go _gg_gooo o_-
_o___g_: ooo|:, roo or:g:gg:ro ob__g___o| :ogo|_: ::_o_o_|_|
|b:gg:|. _ro-_ro _:r:_ J_o_J:g__go J__:|_:Jo _:g:_bo:, _oogob-
|obo: _: og:__ro: (Callahan, Tomlinson, & Plucker, 1997) START-Jo oob:bog_
oo|b:gg__Jo g_r :_oo:bob_| og:g|:bobo |:r__go g_r_ b:ro:__o|
_: g_r_ ogooJ__:|_o| og:g|:1ro|oo, or:g:gg:ro ob__g___o ooo_o|
oo oo|b:gg__o| _:g:b_o| :ooo_:gb_:|: _: b_gJ_b_o:1_: :oggo-
go, gob_ ,b:g:r_bo|" |:_robo| bob:J_:. oo_b__:g:_ ooo|:, roo _o_bo|
_:__g_o| or:g:gb:oro 1: :r|_o|, |b:gg: _gg:g oooo_ Jroo:_ rb_-
:. o_ro _g:ob| (Perry Klein, 2002) oo:bbo:, roo ooo| :|:_:_, roor _b_:
:|b:ggob _|: o_ o| |::bo, o:|b:gg_g_o|ogo| or:g:gg:ro ob__g___o|
o_oro: 1__o__:_ gr__go:. ,o::goo:_, ooo| _o_b:, roo _:g:o_roo
:|:b:g| ,|b__go-_ob_|o__o__r ob__g___|", :r:__r| __b_: obgrob_g|
oo|o ooo:o:J__o| |b:gg_o|ogo| |:goro _b:r_1_" (g. 228).
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
_: ganavrceT
mravalgvari inteleqti (l, l):
_gro o:|b:gg__go J___oooo
g:r:__o|, roo _og_go
:_g_oogo rg:g_ ob__g___o|
o_ob_ :gJg_1_ _b_: o_o|
:oggogo. rooro :gg_b:
:_g| |ob:o_gog_Jo :o o_oro:|
|b:gg_:1_?
157
emociuri inteleqti
rogoria Tqveni azri?
|:J_:go |_og:Jo :oor_ o_J:oo| _:b__:|, go_g:o :|:_r_o|:|
_:o|g_| J__oobg:: ,r:| _o_roo _oo_o_ro ob__g___o| o__o| J_|-
:b_? :o:| o_g_b| _g:|Jo J_:|b:ggo_oo?

cxrili 4.2
mravalgvari inteleqtis Teoriis arasworad da sworad
gamoyeneba
ogo b:b| :r_b_ro: |:__o:ro o_oroo| :oo__b_o| _:r_o_ooo _:
_:__ooo ob:r__o :_b_r:. o|__goo| |::b1_ _o_:__o o:| ___ogbo|.
araswori gamoyeneba:
1. yvela saxis inteleqtis gamoyenebiT, yvela cnebisa Tu sagnis Ses
wavlis mcdeloba: ,:r:b:oro boJ:bo :r :r|_o| ooo| g:r:__o|:, roo
_og_go |_o___o ______r:_ J_oog_: oo:g|___| o_b_:_ Jgo_ ob-
__g___| _: _roo| _:1ro _:rg:: |:bob::_o__o| _o_ro."
2. dauSviT, rom savsebiT sakmarisia gamoiyenoT gansazRvruli in
teleqti da ara aqvs mniSvneloba, rogor gamoiyenebT mas: o::go-
o:_ |b__g_rog-_ob_|o__o__ro ob__g___o|ogo| ,__bo_o| J_oobg_goo
ooor:o_o :r __:gJor__: ob_o| :bgoo:r_:|".
3. inteleqtis amofareba sxva moqmedebebisTvis, rooro_:: _:_gr:,
ro__|:_ oo|b:gg__| o:o_o:_o_:Jo orog_o_o :_go oo|:g:r__go.
,o_|o_o| __b__o: ooo_o| _o_:_ :r:: :b|bg:g__go ob_:bo_:b b_go|
b:bb_:ro| :b g_b_ogo:_oro| bo:_ro|::b".
4. sxva sasurvel TvisebebTan inteleqtis Sereva: o::goo:_, ob__r-
o_r|ob:g_ro ob__g___o ,bJor:_:: _:o:bob___go, roor_ go__b-
1o: _roogogo |b:gg_o|:ogo|", bogo ob_r:o_r|ob:g_ro ob__g___o
,bJor:_ _:o:bob___go:, roor_ ogooJ_o__b_o| oror:o_o| goo-
__ro |:__og_go".
5. SeafaseT an Tundac daaxarisxeT inteleqtebi Semdegi Sinaarsis
konteqstis gareSe: , :_:oo:b_Jo o_or_ :b|bg:g_:| gb__:g. ,gobgo|-
__r_o" :b ,|b__go-_ob_|o__o__ro" __roob_o| oob__goo.
swori gamoyeneba:
1. sasurveli niWis ganviTareba: ,|_og_o: o|_oo bogo _: bg_g_o _b_:
:b:goo:rob, roog_o_ _or__go: o_o|: _: :_og_oo _o_ |:1o:-
_o_:Jo."
2. koncefciis, sagnis mniSvnelobis, disciplinis sxvadasxva gziT
aTviseba: |_og_o o:go:b _o|:g|_o:b _roo:b_o|. ,:_og_oo |:|:r_-
go: _roo| b:r_g: oboJgb_gog:b b:o_g:b _ob____o_1_, _b_r:_o_g
o___1_, :r|_oo |:_oob_1_ _: oo|b:gg_o: oo_r :o |__ro_o| :o-
go|_:|: _: o:o |:ooo:ggo J____o|:ogo| 1r_bg:1_."
3. ganaTlebis personalizacia: ,l o_r|o___ogo| oo:g:ro __roo o_oro:-
|: _: or:__o_:Jo |:ro|| :_:oo:b_| Joro| |_roo1_go :b|bg:g_:."
wyaro: `Refections on Multiple Intelligences: Myths and Messages, by H. Gardner, 1998. In A.
Woolfolk (Ed.), Readings in Educational Psychology (2nd ed.) gv. 64-66, Boston: Allyn & Bacon.
Copyright 1998 by Phi Delta Kappan.
158
og:r_ :r_b_ro| or:g:gg:ro ob__g___o| o_oro: ob_r:o_r|ob-
:g_r _: ob__ro_r|ob:g_r ob__g___| _ :b_ |:__o:ro o:go|: _: |bg_-
o| ob__g___| _ ooo_:g|. :o:|o:b _:_:gJor__go og:g|:1ro|oo :_ :b-
gobog:go _oo_o_r ob__g___|.
_g_g:o go_oo _o_boo: o_ :r_o|__go bogoo _:_og_o__go, o:r:o
b:r_o:___go :_:oo:b_o. o:o |_og:Jo, |:|o_g:r_go _roo_roo_|:
_: |:o|:b_rJo orog_o_o :_go _: |o__:_o:|:_ ooo_o| :_o_o_|_o|
ooro :r _b:b|. 1o _|o_ogo| oo:bbo:, roo |oro_g__o| b_:ro _oo-
_o_ro ob__g___o| b:_g_o::. _oo_o_ro ob__g___o oorg_g:_ o___r
|:gog_oo _: _ob o:o_ro: :b|:1_gr_|, roor_ _oo_o_ro ob_oro:_oo|
1_|_:_ _: ______r:_ :_:o_J:g_: (Mayer & Cobb, 2000; Mayer & Salovey,
1997; Roberts, Zeidner, & Matthews, 2001). _:bo_g og_o:bo: (aniel Goleman, 1995)
|:gog_o|: _: o:o_ro| b:Jroo1_ _:__ob__go o:go|o boboo _oo_o_ro
ob__g___o| (E-IQ :b ) o__o| ooo_g:ro1:_o: oo:b_ob:. bobo _|_|_g-
_r:_ o__:.
ra aris
EQ
? _oo_o_ro ob__g___o| __b_rJo oobo _:roo _b:ro::
:__o: (:oo_bo:) ob__r:_o:, :_: _: _oo_o_o| o:rog: ( ayer & Cobb,
2000). o_ :r J_oogo:o o_g_bo robo_o| :__o: (:oo_bo:), roor
J_og_o |:o|:b_ro|, _roo_roo_o|, _roo| o_b__o_b_o| _: o_b_:_
:rooo| o:o:1_ _:ro :rb_g:bo| :__o_:| (Baron, 1998)? o:o, go|:_
J__ogo: |bg_o| _oo_o_o| :__o: _: :_: (roor_ b_|o _|o__go_
:_: :r:g_r:g_ro oo1b_o| :oo_oobgoo) _: J_|::oo|o o:|_bo| :__o:
__ro b:ro:___gbo :ro:b b:gbo:b _roo_rooo|:| _: bJor:_ b__o:b
go__r_o (Wood &Wood, 1999). o_ :r J_oogo:o |o__:_oo| J_|:b_ |:__-
o:ro _oo_o_o| ob__ror_: |:__o:r _o_r_o:b _: |:__o:ro _oo_o_o|
:_:, roor J_og_o robo_o| :|:_:_ oobo__:| |bg_o|:ogo|?
:o _ro| o_or_| _og_gogo| _bb__:o _oobg:: ,r: b__:?" _: o_g_b
o:|_boo _ ,:r:__ro!"
ogo| _b_: J__ogoo o:rooo |:__o:ro _oo_o_o, ooo _o___| o|_-
oo _:r_o_ooo _oo_o_o, rooro_:: r:1o :b __or_|o:. _| |_g:_ :r
boJb:g| _oo_o_o| _:or_bg:|, o:r:o :r_ o:g:_ _b_: o_oo :o _oo-
_o_oo _:or_b_go. _oo_o_o| o:rog: ooo_:g| _b_roo|, o:gJ__:g__-
goo| oo_r_:|, ooo_g|_o| _ob_ro-
go|: _: _:_o:_o_og_o| :_:__o|,
:_:g:__o| _b:r|. _oo_o_o| o:rog:
|_og:Jo :_:ob_g__o:. o::goo:_, oo
4 bgo| :gJg_o|:b :b|bg:g_oo, roo-
g_o_ o:go:bo ooo_g|_| o:Jobg_ :g-
g_b_b, o| 4 bgo:b_o, go|:_ :_go _b:ro,
o:go J_o_:goo ooo_g|o| oor_:ooro _:-
_o:_o_og_o|:b, _gr:_ ___o_|o oo-
|b:gg__o :oo_o:b |:J_:go |_og:Jo
(Shoda, Mischel, & Peake, 1990).
warmatebis miRweva saWiroebs mets, vidre
SemecnebiTi unarCvevebi: aseve mniSvnelova
nia emociuri `siWkviane~. maswavleblebs Seu
ZliaT daexmaron bavSvebs rogorc emociuri,
ise SemecnebiTi inteleqtis ganviTarebaSi.
emociuri inteleqti (EQ) _
ganmarteba glosaridan.
159
1oo: o_gg_g:ro: EQ-| b:roo__b: ::_ro_o_:. o:oo :1roo, _oo_o_-
ro ob__g___o :r: obogo_ J_|:og_go:o: b:1:go:, :r:o__ oorogb_go
o:b:|o:o_g_o| _rog:ro b:_r_o :b |o_o:g_r |o__:_o_Jo 1o:_o
ob__g___o| :oo__b_: (Izard, 2001; Nestor-Baker, 1999). ob__g___o :bg_o|
ob_oro:_o:| _oo_o:| o|_, roo g_go:b_o gb__oo |:__o:ro robo_o|:
_: ooo_g|_o| o:rogo|:|, o_ ooro_oo _oo_o: :bg_o| ob_oro:_o:| ob-
__g___| o|_, roo g_bo:r_: oogo_oo :_:b_g__og__o _: _|o__go_
:g_oo |bg: :_:oo:b_|? :g:o, orog_ o:ro:go:. oo:g:ro _o o|::, roo
_bogr_o|__go b:ro:__: J_o__b_oo _b:r-bg_g_1_ o__| oobog| _:
o:|b:gg_g_| J__ogo:o oboJgb_gog:bo _:bo:r_: :_boob oo|b:gg__|
_og_gg:ro J_|:og_goo| :bgoo:r_:Jo.
EQ
skolaSi. 1oo_roo o_gg_g:ro g:r:__o|, roo oo|b:gg_o: _:bo:-
r_o| oror:o_o, roog_o_ oo|b:gg__| _bo:r_: _oo_o_ro _b:r-
bg_g_o| b:oo_:go_:Jo, ______ro: |bg_o:b _roo_rooo| :_o_o-
_|_o| og:g|:1ro|oo:_ _: oboJgb_gog:bo: o|_oo :b_o|:1o:_o_rogo
_o____o| _:|:og_g:_, rooro_:: ___o:_go: _: :rJ_ooo_o_o: _:o-
_or_:. o::goo:_ boro: __J:bo: (Norma Feshbach, 1998, 1997) _:b__ooo
_g:|_o| oo|b:gg__o|ogo| _go|boo_r_o| roboo| :bo:goo:r__go
36-|::oo:bo oror:o: J_oo_J:g:. oror:o: |o__o:g_ro _oobg_o|: _: |:-
g:r_oJo_o|::b J___o_:, o::goo:_, ,r: |:b__:r| o|_rg__: _g_g:1_
o__:_ o_:bo| b_o|oo_ro b_gro |:__o:r _::__o| ___1_" :b ,roor
oo_bg_b_o_: |:o_:ro, _:_: roo _o_ogo_:go". oo|b:gg__o :r_og_
ooobro_o_:b |bg:_:|bg: o_r|ob:o| og:g|:1ro|oo, o:go_:b _g_o_b_b
:o:g|, o:o:Jo_b_b _g_g: o_r|ob:o| rog|, go__o-b:b:b_r_o| |:__o-
g_g1_ ::b:go1__b_b, roor :ooo__r_o_b_b :_:oo:b_o _: r:| :o-
o_b_b rogo| oor_o|:|. |:b_r: r_oo| (Sandra Graham, 1996) oror:o:,
roo_go_ :r_|o_go og_o| oo_r |bg_o| oo1b_o| :oo_boo| _b:ro|
:ooo_J:g_:| _o|:b_r_o_:, rog_o| J_|r_g_:| _: |bg:o: _oo_o_o|
b:_oobgo| or:__o_:|:_ ooo_:g_:. oooo__go :o oror:oo| oob__goo,
:_1r_:| og:g|:bobo J___o :_g| oo|b:ggo| :r_|oo| J_|_|__o|: _:
_go|boo_r_o| ooo:__o| og:g|:1ro|oo, o:b:_ _| _b:r-bg_g_o oo-
|b:gg_| _g:|:r_J_ _bogr_o|ogo|:_ :o1:__|.
gafrTxileba. :_o1r__goooo _|o_ogooo| obog:_o_o:b _:_:gJor_-
_go _ro-_roo _oboJgb_gog:b_|o orog_o: o|::, roo o|obo bJor J_o-
obg_g_Jo, 1__:oor_g:_ :b :r:|bor:_:: :bbog_go _|o_ogooo|: o_
o__:oo_o| :r:|r_g_o_og:_ o_o_b_ ob_rg_o|: _: _rb:go|__o|
oo_r _: ooo_g:r_g o__o:Jo :r:|bor:_:: :_b_rogo. _oo_o_ro ob__-
g___o| _ob____o:_ _roo oo obog:_o:o::bo:, roo_g|:_ _| |:_rob_
_o__r_:. _:rbo_b_oo, roo o_g_bo b:_oob_go go__r:__r_go b_:ro_o
|:__oggo:b :oo_gg_g:| _o_:r_:.
inteleqti rogorc procesi
roor_ b__:go, |o_ro:bo|, ____go|: _: orbo|, __rogo|: _: :r_-
b_ro| o_oro_o :_b_r|, roor :b|bg:g__o:b ob_ogo__o ob__g___o|
Job::r|o| og:g|:1ro|oo _ :b|bg:g__go ob__g___o| :_:oo:b_| :b|b-
g:g__go J_|:og_go_o :_go. J_o__b_oo _|o_ogoo:Jo ogo_roob-
__go b:Jroo_o _o ooro_oo, _og_go :_:oo:bo|:ogo| |:_roo :1rogb_o|
oro__|_| _o_:r_:. roor :rog__b _: o__b__b :_:oo:b_o ob_or-
o:_o:| orog_o_o| oo|:g:r_g:_ _: obogr_g:_ oo|:___g:_? ob-
warmatebuli inteleqtis
triarqiuli Teoria _ ob-
_rogo _b:r_o| |:ob:bogo:bo
:_b_r: (:b|_o| oro__|o, :b:g
:oo__og_:|o:b :o_g:g_:,
_ob___|_o:b J___:), r:|:_
__ro o__:_ :b b:_g_:_
ob__g____:g_r ___g:o__
oog_:g:ro.
160
__g___o| J_|:b_ o:b:o__rog_ J_b___g__| :o bobJo :r :bgobog:go.
ro_r_ |__rb_ro| (Robert Sternberg, 1985, 2004) warmatebuli in
teleqtis triarqiuli Teoria __ogo|, :b|b:| ob__g___o, _obo__ro
oro__|o| oo_oooo. ,b:ro:___go ob__g___o" ooo_:g| ,_bogr_o|__go
b:ro:__o|:ogo| |:goro _b:r-bg_g_|: _: _o_b:|, roo_go_ __r_bo:
:o :_:oo:bo| b:ro:__o| :b|:1_gr:| oo|o |:__o:ro |o_oo__g__r_go
_ob___|_o| _:rg_Jo" (Sternberg, 2004, gv. 326). |__rb_ro orb_g| __r-
oob| _ ,b:ro:___g ob__g___|", r:o: b:1o :_|g:| oo:|, roo ob__g___o
o__o:, go_r_ __|__oo ,:1ooogo" o_b_:g_ro _b:ro _ ob__g___o _:-
_:gJor__go: _bogr_o|__g b:ro:__:|o:b. |__rb_ro| o_oro: |:oo
:b:go_o__ro, J_oo_o___ooo _: or:__o__go (ob. 4.3 _brogo) b:bogo|:-
:b J___:.
:b:go_o__roJ_oooob_b__ro ob__g___o ob_ogo_o| o_b_:g_r, o__-b:_-
g_:_ ob__g____:g_ro ___go| :ooobg_g oro__|_| ooo_:g|. _| oro__|-
_o :bo|:1_gr_: J_o:__b_go _oooob_b__o| oob__goo _ _g_o_b_:r_go
ob_oro:_o_go oro__|_o, roog_o_ _g:|o_o_or__go: ooo| oob__goo,
r: __b__o_| _o|:b_r_: _: r:o__b:_ 1o:_o:. o__:_oooob_b__o :ro|
__ro o:_:g:bgoo:r__go __b__o_o _ _:_og:, |_r:__oo| :rb_g:
_: oobo_orobo. :rb__go |_r:__o_o| J_|r_g_: b:roo__booo _oo-
oob_b__o| o_Jg_ooo bor_o_g__:, :b:go _o_bo| _:__g_: _ _o_-
b:-J_o_bo| _oooob_b__oo. :oo| o::gooo: :b:g _ob____o:Jo :r_g_go|
o___goo|:| oboJgb_gog:bo _: b:_g_:_ oboJgb_gog:bo ob_oro:_o_o|
:rb_g: (Stenberg, 1985).
1oo _oooob_b_o :b|:__or__go:. o|obo :__og__go: |:_oo| obo-
go_ _roo _ob_r___go b:bogo|ogo|, rooro_:: :b:goo_o| :__o_:.
|bg: _oooob_b__o _o o:go:b 1o:_o: _:, |:g:r:__o_, |:goro: ooo_-
oo| _g_g: J_o__b_ooo :oo_:bo|ogo|. o::goo:_, o__:_oooob_b__o _og-
_gogo| oo_o___| |_r:__o_o| :rb_go|:|, :r_og_, bob|ggo|ogo|. _|,
cxrili 4.3
sternbergiseuli inteleqtis triarqiuli Teoria
|__rb_ro g:r:__o|, roo ob__g____:g_ro (g_go:b_ro) ___g: |::1rogbo |_r:__o_o| :o-
o__b_o|, :b:go orog_o_o| J_oo_o___oo:_ _: |br:_:_ :_:b_g__o| _: _ob___|_o:b :_:o-
_:_oo|ogo| :r_oo| J_rb_go|, oo|ogo| :b:go _oroo| oo__oo| oro____o:.
analitikuri kreatiuli praqtikuli
komponenturi
inteleqti
cdiseuli
inteleqti
konteqsturi
inteleqti
gansazRvreba :|_r:___g:_ :1-
rogb_o| _b:ro, ob_or-
o:_oo| :_:o_J:g_:,
g_r:g_ro _b:r-bg_g_o
:b:go o___o| b:oo_:go-
_o| _: _:__:gJor__go
_:___o| _ooobor_o|
_b:ro, _r_:_o_go: _
:b:go |o__:_oo|:ogo|
o:go| :roo_go|: _: :b:g
:_:b_g__og_:o: :g_o-
o:__r:_ oo__o| _:ro.
_g:g_:_ :r_oo|o:b
J___:|: _: J_|:og_-
go:o: _or:gg_|oo|
:b|:bor_o_g_g:_
|:goro :r_oo| J__obo|
_b:ro :b|:__or__g
|o__:_o_Jo orog_oo|
:_:gr:.
magaliTebi :b:goo_o|: _: |ogo-
o1o_o| :_:b_g__:,
g__|o_obo| J_|b:gg:
o:b_:bo| or:go| oro-
g_o_o| _o:bo|_o_:,
:b:go oro___o|ogo|
r_|_r|_o| oooo_:.
__g__obo| ,:r J_oo-
J:goo b_go" r_oo1_
_:__b_:.
161
J_|:ogo:, _g_g: _ooo| o_b_:g_ro __|__| Joro| _or_g:_o_o| :b|b:-
Jo_ _:g_bo:ro|. :_:oo:b_o, roog_|:_ J__ogo:o orog_o_o| |bor:_
oog:r_:, oror_|o| oobo_orobo, o:oo b:r_o:__goo| J_oobg_g:Jo
:b:g oo_oo_1_ :_:b:_gg_: __|__o| b_o|oo_r |:b_o:Jo, roor_
b_|o, b:ro:___g_o :ro:b. o__:_oooob_b__o, J_|:ogo:, |o_ro:bo| -|
o:b:o__rog_ g_r|o:_ o_o|.
|__rb_ro| _ro:r_o_go o_oroo| o_or_ b:bogo, J_oo_o___oooJ__o-
|__go ob__g___o, :b:go :oo__og_o| :ogo|_o| _b:r| ooo_:g|. ob-
__g____ro ___g: b:|o:o__: oro boJ:b-ogo|_oo: (!) ganWvretis unari
:b_ :bg:_ J__obog |o__:_o:|o:b _:_:gJor__go ______ro _o___:, _:
(2) avtomatizmi |b:r_o :1rogb_: _: orog_o_o| |br:_:_ oog:-
r_o| _b:ro. :og:r:_, ob__g___o _go|boo| roor_ :b:go oro-
g_o_o| oog:r_:|, o|_ :_:b_g__og__o| |br:_:_ oo__:|: _: _og_g-
__o_r _bogr_:Jo o:o _:b_rg:| _o_o _obo__ro o:go|bo_go| :r_J_.
|__rb_ro| o_oroo| o_|:o_ b:bogo _ or:__o__gJ_ob___|__ro ob-
__g___o _ :rb_g:bo| oboJgb_go:| _bogr_o|: _: |:o_J:o1_ b:ro:__o|
_o_o :g:ooo| _ob___|_Jo b:roo:b_b|, :__og__go: :o _ob___|_o:b
oor_: _: |:goro_o|:|, oo|o J__gg:. :o J_oobg_g:Jo __g__r: b:ro:__-
_go :rb_g:bo|, :_:o_:_oo|: _: _oroo| :b|:1_gro| _oo:gr_|o _:__o-
ro:. o::goo:_, _b:r-bg_g_o, roog_o_ |o__gJo o_bogr_ :_:oo:b|
b:ro:__:| oo__:b|, J_oog_: _:g:_Jo :b _::Jo _|:r_go :_oobb__|.
b:ro:___go :_:oo:b_o bJor:_ _o__b |o__:_o:|, roog_Jo_ o:oo J_|:o-
g_go_o :ooggob__:, r:oo_ |o|_|_o| _ooo_b|or_o| oo1boo _o _gr|
o_J:o_b :o _b:r-bg_g_o| :ogo_r_:1_. :og:r:_, ob__g___o :_ o_|:o_
oboJgb_gooo, ooo_:g| or:__o__g |:_oob_|, rooro_::, o::goo:_,
_:ro_ro| :rb_g: _: |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o. r_|_oo| _:g:_Jo b:_:r_-
_go _r:o-_roo _:rooo:|J_:o:bo _gg_go|:|, _g_b: roor_b_oo _:
ro_r_ |__rb_ro: (200!) :_oo:bob_|, roo J__:r_oo o:_:go _obo|
or:__o__go _: :b:go_o__ro ob__g___oo _:_og_og__go oo1:r__o,
roor_ o_b_:g_ro, o|_ _o1o__ro og:g|:1ro|oo, o:o _g__:b:Jo ooob-
_:ro _o_o _ggog__oo :oobg__g |_r_|| ___o _o_g:g__o_b_b.
or:__o__go ob__g___o _o___:1_ oro_b_or__g _:r_g _o_b:1_: :_-
_go. :og:ro _o_b: |_og:1_ o__:_ _og_g__o_r _bogr_o|__g :oo_-
_og_:| oo:_g| o| __ro :ro| ,go_o, roor", go_r_ ,go_o _|" (Sternberg,
Wagner, Williams, & Horvath, 1995). |__rb_ro: _: oo|o: _og__o: oo|b:gg_o:
|:|_ogo b:ro:__o|:ogo| _oobgo|, b_ro|, |:Job:o _:g:g_o| J_|r_g_o|
_: :oo_:b_o| :oob|bo| ______ro |_r:__o_o| oobo__o| o_Jg_ooo,
or:__o__go ob__g___o| :bgoo:r_o| oror:o: J_oo_J:g_| (J__rb_r,
2002, goggo:o| _: |bg_o, !6). roor_ oo_g__ b:b:go, :_:o__ro _b:ro
(r:_ or:__o__go ob__g___o| o:g:ro:) :bobog_: o:Job, ro__|:_ oo|b:g-
g_o: ob__g____:g_ro _b:rJ_1____goo| o__b_o_o_:_o: b__: (American
Association on Mental Retardation [AAMR], 2002; Cuskelly, 2004).
inteleqtis gazomva
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
roo_go: |:_r:b_oo| ___:_:g:_o?
rooo :g| obbo oog|? r: o_go|bo_: bo:_rJo, oo_|g_bro:Jo? :oo_or_
_o_r_o ____o: 8 5 7 3 0 2 ! 7. roo_g or J_oobg_g:Jo |_o| b:o_r:
|:bo_g|? o__o _:b|:_ogo| |:b_o|o _:|o :b:b_gr__go: _: _or| !23
_og:ro, r:o__bo _o_og: :o _:b|:_ogo| |:b_o|o _:|o?
insaiti _ |:_oobo| :_:gro|
1o| ___:ro :_boo_r_:,
:b:go |o__:_o_o| b:ro:__oo
:o_g:g_o| _b:ro |__rb_r-
o| ob__g___o| _ro:r_o_g
o_oro:Jo
avtomaturoba _ _b:ro, ooo-
_o__o _:|b:ggogo :oo_:b_o|
J_|::oo|:_ ob_rogo o:go|b-
o_go| :r_J_.
yofiTi codna _ _o_b:,
roo_g|:_ go__o _og_g__o-
_ro _bogr_oo _: :r: |:|b:g-
g__gJo (__ro o__:_ _o_b:
ooo|:, o_ ,roor, go_r_ ooo|:,
o_ ,r:).
warmatebuli inteleqtis
triarqiuli Teoria _
o_b_:g_ro _b:r_o| |:ob:bog-
o:bo (:b|_o| oro__|o, :b:g
:oo__og_:|o:b :o_g:g_:,
_ob___|_o:b J___:)
:_b_r:, r:|:_ __ro o__:_
:b b:_g_:_ ob__g____:g_r
___g:o__ oog_:g:ro.
162
|:_g_ro| b:Jrooo_:b (Sattler, 200!, g. 222) :___go _| _oobg_o :gJ-
g_o|ogo| J__obogo ob_ogo__:g_ro ob__g___o| :oo|:gg_bo __|__o|
g_r:g_r _oobg_| J__|::o_:. __|_o| J__oobg_o| o_or_ b:bogo J_o-
__o:: :gJgo: _b_: o_g:|, r: :_go: |_r:o|, |_r:o_o :b:g:o| o|_,
roo :oogo__| :o:go, go__o| o_Jg_ooo :oo_oro| _o1:obo, ::b_o|
_.b. ,_:1go", :_:b:_o| |ooogo_o. _|o_ogo_| :b|bg:g__go :1ro
roo_ _ob__o ob__g___o| J_|:b_, o|obo b:o_gog:_ _o:bbo_o:b _ro-
o:b_o|, roo |_:b_:r__go __|__oo J__:|__go ob__g___o |_og:Jo
|b:ggo| J_|:og_go_| J__|::o_:. r:_oo:: :|_? _| b:bogorog ob-
__g___o| |:b_o| :bgoo:r_:| __:gJor__:.
bines dilema. !04 b_g| o:ro1Jo |:1o:_o_:|o:b _roo_rooo| oo-
bo|_ro: :g_r__ ob_| (Alfred Binet) J_o__o orog_o_o b:___b:: |:b:o
o:_:g _g:|_Jo orog_o_o J_g__ob_:, _:b__oo _g:|_Jog_ roor
:oogo_boo oo|b:gg__o, roog_|:_ |o__o:g_ro ob|_r___o_o _: _:b-
o:r_: |gor__:o? ob_ :gJg_o| __g__o| _:o_g_go oogo_o__ro
:__ogo|_o :bg_:o. o:| oo:bb_:, roo |b:ggo| J_|:og_go_o| oo__-
__r:_ J__:|_: _:_bo:r_o_: _:ro o_:b_Jo :_1r_og :gJg_|, roo-
g_o_ |_ogo| _:_og_o| |:JoJro_o| bob:J_ :_oobb__o_b_b, roor_
_o|_rooob:_oo| o|bg_rogbo :b roor_ |_|_o oo|b:gg__o.
ob_| _: oo| o:b:oJroo_g o_o_or |ooob| (Theodore Simon) |_r_:o
:r: |:|_ogo b:ro:___o|, :r:o__ oo oo|b:gg_o: ob__g____:g_ro _b-
:r_o| J__:|_:_, go|:_ |_og:Jo _:r:_ |b:ggo| ooobogbog_: :_go.
_gro :b|bg:g__go __|_or_o|: _: _r:go :|:_r_o| b:_:r_o|
J_o__, roog_o_ b:ro:___g _: b:r_o:___g oo|b:gg__| :r :-
b:|bg:g__:, |:ogoo_, ob_o _: o_o_oro:, 3-_:b !3-bg:o__ :|:_o|
_g_g: ___o|ogo| :b|bg:g__go 58 __|_o :oo_g_|. ob_| __|__o
:gJgo| ob_rogo :|:_o| :b|:1_gr:| oog:go|bob_|. o::goo:_, :gJg|,
roo_go:_ 6 bgo| :|:_o|ogo| :oggogo _oobg_o| _o___|o:| b:ro:__-
oo _o:|_b:, 6 bgo| :gJgo| ob_rogo :|:_o :_g|, o_b_:_ o| 4, 6 :b 8
bgo|: o_o|.
ob_| __|_| _:_o:_: inteleqtis koeficientis, (oog_ IQ) _ob___-
_o:, roo_go_ :o1:gb: :o_ro_o| J__ro__g J_:__Jo, :_:o_J:g_: |_:b-
_or_o| _bog_r|o___Jo _: |:ogoo_ |_:b_or_-ob_| __|_o| |:boo b:-
oo_:go_:. IQ | o:bg_b__go :oooogg_: ob_rogo :|:_o| J__:r__oo
:___:g_r _robogoo_r :|:_o:b. _oro_g: J_o__b:oro::
inteleqtis koeficienti = gonebrivi asaki/qronologiuri asaki X 100
|_:b_or_-ob_| :_r__go __|_o b_o__r :_::__o_|, |:ogoo_ o:b
|:b_ 2003 b_g| J_o_g:g: (_oo_, 2003). ob_rogo :|:_o| _:ogg: :r_g__g
orog_o_o:b:: _:_:gJor__go, r:_:b ob_rog :|:_1_ :__go IQ
:gJgo| 1r_:|o:b _ro:_ o_gg_:. :o orog_oo| o:go_:b :|:_og_g:_
J_oo_:bog o_b: IQ-| :_:bro| o__:. IQ-s gadaxra, roor_ :o:| J_o__
obog:go, :ro| ro_bgo, roo_go_ 1_|_:_ g:o_bo|, r:o__b:_ o:_g:
:b _:g: _:| __|_or__go oorogb_: ___o| |bg: b_gr_o| |:J_:go
o:bg_b__go:b J__:r_oo.
jgufuri da individualuri
IQ
testebi. |_:b_or_-ob_| __|_o ob__-
g___1_ ob_ogo__:g_ro:. oo :oo__ogo _|o_ogoo| oo_r, oo|b:g-
g_| _ro_g:_, _::bgo_oo 2 |::oo| :bo:ggo:Jo _b_: __:r__o__|.
J__oobg:o: _o___|o: 1_ooro: _: _oobgooo o_ b_rooo _orooo J_|r_g_-
es biWi cdilobs wiTeli da
TeTri kubebis garkveuli
formiT dawyobas. amisaTvis
mas daniSnuli aqvs dro.
veqsleriseuli inteleqtis
skalis es damatebiTi testi
bavSvebis sivrciTi SesaZle
blobebis ganmsazRvrelia.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
IQ-| :_:bro| o:bg_b__go
oog:go|bob_| g:ro:_o_|
J_|r_g_:Jo :r_g__g
:|:_Jo :|:_orogo ___o|
|:J_:go_o_:b ob_ogo__:g-
_ro :_:br_o| :oooggo|
1oo. _| oo|:1r_: __ro
|r_g_o_og:_ o_-!4 o:gJo:
:bbog_go.
163
:| :r |:goro_|. :o J_oobg_g:Jo oo|b:gg_ __ro ooogo1__go_:: _:
1r_:|r_g :_:oo:bo:b oro____o_go o_J:oo|:ogo| oo_ogor__go_.
_|o_ogo_o: J_oo_J:g_| ____ro __|__o_, roog_o_ oo_g _g:||
:b oo_g |_og:| __:r__:. ob_ogo__:g_r __|_o:b J__:r_oo, ____ro
__|_o _gr:_ b:_g_o |o1_|_oo :|:b:g| oooo__go oorogb_o| J_|:og_-
go_|. oo|b:gg__| _goro ____r:_ __|__o| J_|r_g_:, r:_:b
g_r o__b ob|_r___o:|, :gorg_oo _oob_go_b, _____:o _:b_r_o,
_:r:g_b o:|_b_o| __r__g|, __r:___: __:b__:o (J:__g_r, 200!).
:oo_oo, o:|b:gg__go: _o_o |o_robog_ _b_: :ooobobo| ____ro __|-
__o| J____o| oob__goo IQ-| J__:|_o|:|.
ras niSnavs
IQ-
s maCvenebeli? ob__g___o| __|__o| _or:gg_|o: o|_:
J___bogo, roo o:| :r_g__go |_:_o|_o__ro o:b:|o:o_g_o :_g|. o:-
:goo:_, |:J_:go J__:|_: :ro| !00, __|_o| J_o|r_g__go: 50%-1_
o__o o__| !00 :b o__ __g:|, 50% _o _ !00 __g:1_ b:_g_|. oob:bog_o:
oogo:bo ro_bgo| 68% IQ-| o:bg_b_g_| 85-_:b !!5-o__ ooo__|, oob:bog_-
o: _::bgo_oo !6% _o _ 85 __g:1_ b:_g_| _: !6% _ !!5-1_ o__|. o_o_:
oboJgb_gog:bo:, roo _| _o_r_o :|:b:g| o_go_ro :o_ro__go o_or_:bo:bo
oo|:bg_oo| J____|, roo_go: |:g:o:r:_o oJogo_ro _b: obgo|_ro:.
_obo__r _o_or_|o_o| b:rooo:__b_g oo|b:gg_o: Joro| IQ __|__o|
:oo__b_o| J_|:b_ _b:r_ _:o:oo: :b:___go. b:b:roo ,r__oo_b_:-
_o_o" _:_bo:r_:o IQ o:bg_b__go: r_:go|__r J__:|_:Jo.

flinis efeqti: vWkviandebiT? o_-20 |:___bo| _:|:b_o|Jo IQ-| __|__o|
J__obo| J_o__ 20 :bgoo:r__g _: 1oo_ro, J__:r_oo _r:_o_o_go
__g__ro| o_ob_ _g__:b:Jo __|_or_o| J____o :o1:r_: (Daley, Whaley,
Sigman, Espinosa, & Neumann, 2003). _:__orog:_, o:o_o| oob__goo IQ-
| |_:b_:r__go __|_or_o| o:bg_b__go: _::bgo_oo !8 __goo bob
b:obo: J_oog_: o:rog:_ __ro g_go:bo b:r J_b| oJog_o:b J__:r-
_oo! :o:| _gobo| _____o _bo_: o:| J_o__, r:_ oogo_ogoo: __oo|
_gobo: :b:g __boo_b| oo:bo. 1oo og:g|:1ro|oo, :o:| :b:ooro_|
:_o_o_|__go _g_: _: |:o__o_obo o1r_bg_go:, :1rogb_o| :bgo-
o:r_o| b_gJ_ob_oo :r_oo, __ro o:_:r: _: :gJgo|:_oo __ro __-
r:___o:bo o_:b_o, oJog_o| b:_oobo:, o__o _: ___o_|:_ |b:gg:
|_og:Jo _: __|__o| ___o ooo1:__:.
_gobo| _____o| _ro-_roo J___o o|::, roo __g_o| :b|:|bg:g_-
g:_ :oo__b__go boro_o (boro_o| J_|:b_ __ro _:bgrog_oo o_-!4
o:gJo o_b_: o|__go:) o__oog J_|bor__| _b_: __g_o__:r_o__|. |bg:
|o__g_oo, o_ gob_: |:J_:go o:bg_b_g:_ !00 __g: J_gob:rb_boo,
__|__o _b_: :ro_g__|. _| IQ-| b_o|oo_r __|_-oror:o:| _b_:. :|_o
J_oobg_g:Jo, __|_o| J__oobg_o| :ro_g_o| :oo, bob: o:oo| 1oo-
_roo ,|:J_:go" oo|b:gg_ :o:o:_ ob__g____:g_ro J_1___g_o| o_ob_
oorogb_:_ _:b:|o:o__: (Kanaya, Scullin, & Ceci, 2003).
inteleqti da warmateba. ob__g___o| __|__o |:|_ogo oo_b_g_o| oro-
bo1or_o| _:ro |:J_:g_::, :b|:__or_oo _o_ ____o:b o_J:oo-
|:|. o::goo:_, |_ogo| boJb_|: _: :gJg_o| ob__g___o| g__|g_ro-
|__g __|_o| (WISC-III) J____| Joro| _or_g:_o: _::bgo_oo 0,4-0,5-o:.
b:ro:__o|: _: ob__g___o| |_:b_:r__go __|__o| __g_| Joro| _o-
r_g:_o: 0.5-_:b 0.7-o: (Sattler, 2001). _| :|:_goro :r_ :ro|, r:_:b __|-
__o |:|_ogo b:ro:___o| orobo1or_o|ogo|:: J___bogo. :ob|_b_o,
mentaluri asaki _ ob__g___o|
__|_Jo, |:J_:go o:bg_b__go :o
o_ oo :|:_orogo ___o|:ogo|
inteleqtis koeficienti _
o:bg_b__go, roo_go_ _ob__:
ob_rogo :|:_o| _robogoo_r
:|:_o:b J__:r__oo.
gadaxra lQ-_:b _ |_:_o|_o-
__ro o:bg_b__go, roo_go_
___ob_: ob_ogo_o| oob:__o_o|
J__:r_:| oo:g_ :|:_orogo
___o| |:J_:go oob:__o_o:b.
flinis efeqti _ __roobo,
roo_go_ :ooo__b_: o:oo_:b
o:o:Jo IQ-| 1r_o| __b__b_oo|
:_|:boJb:g:_. ___o_|o _:boro-
_goo|, __ro o:_:r: o_:bo|,
:r_oo| :ro_g_o|: _:
|b:gg_o| o_oo__o| :_o_o_-
|_o| :oo __|__o| J____o
|_g __ro o1r__:.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
inteleqtis testi (II, CI,4)
|:1o:_o_: ob__g___o|
__|_| 1o__r :r:|bor:_
o_|. o_:goo o1:_, o:|_bo
:|__o ob__g___o| __|-
__o| J_|::oo|o :oo__b_o|
J_|:b_ _:|o_g J__oobg_|.
r: J__|::oo_o gbg__: :o
__|__Jo?
164
ob_o :oo:_o o|_oo __|__o, roog_o_ :r :rb_g_b_b ogo_r _: |_|_
oo|b:gg__|.
:ro:b _o b:ro:___gbo _bogr_:Jo o| :_:oo:b_o, gob_ IQ-| o:_:g
o:bg_b_g_| o__|? :oo| _:g|:b: o:|_bo :r :r|_o|. _b:_o:, roo :b_
1o:_o ob__g___o _or_g:_o:Jo: ,r_:g_ro o|o_goo| :_:__oo_r, |o-
_o:g_r, oro__|o_r oo_b_g_o:b" (Ceci, 1991), o_o_: _or_g:_oo| 1oo:|:
_: oboJgb_go:1_ _b:r__ _:o:oo_b (Current Directions in Psychological Science,
1993; McClelland, 1993). ob__g___o| __|__Jo __ro o:_:go __g_o| o_ob_
|_og:_:oo:gr__go :b:g:1r__o, roor_ b_|o |_og:Jo __ro _o_b-
:b| |b:ggo_b _: __ro or_|_o_g |:o_J:o| oo_go_b. o_o_:, ro__|:_
r:o__boo_ bgo| :bo:ggo:Jo |b:gg_o| _ob_ __gg_go:, IQ-| o:bg_b_-
g_o _: |:|_ogo oo_b_g_o :r :ro| ogo_r _or_g:_o:Jo o:__ro:g_r
rekomendaciebi: -s maCveneblis interpretacia
SeamowmeT, maCvenebeli individualuri, Tu
jgufuri testis mixedviTaa miRebuli
magaliTebi
!. ob_ogo__:g_ro __|__o g__|g_ro|__go |_:-
go| b:oggoo (WPPSI, WISC_III, WAIS Abbrevi-
ated), |__b_or_-ob_, :gJgo: _b:r-bg_g_o|
o:_:r_o|__go |_:g:, g___o_-_ob|obo|__go
_|o_o:b:og_o| :_:r_:, _:__o:bo|__go
J_o_:|__go :_:r_: :gJg_o|:ogo|, _:__o:-
bo| ob__g___o| __|__o oo1:r_o:ogo| _:
oo1r_ogo:ogo| (KAIT) _: _:|-b:go_ro|__go
J_o__b_o| J_o:_:|__go |o|__o:.
2. ____ro __|__o ooo_:g| (CogAT-Tavda-
pirvelad lorg-Torndaikis inteleqtis testebi), J_o__-
b_ooo oo__b_o:go| :b:go1|, __go:b-:b-
__r|obo| ob__g___o| __|__|, otis-lenonis
|:|_ogo _b:r-bg_g_o| __|__| (o:g_:-
oorg_g:_ otis-lenonis ob__g___o| __|_o) _:
|_ogo| _: _og__o| _b:r-bg_g_o| __|__|
(SCAT).
gaxsovdeT, rom IQ testebi mxolod swav
lisadmi zogadi midrekilebis Sefasebas
axdens
magaliTebi
!. oo|b:gg_o: __g_| Joro| o_or_ :b|bg:g_-
:| __r:___:| b_ oo:___go.
2. _:oo:b|ogr_o, roo oo|b:gg_o: ob_ogo__:g-
_ro __|_or_o|:| oo___go __g_o, _roo:
:bo:ggo:Jo, |bg:_:|bg: oo1_1oo J_oog_:
J_o_g:go|, r:_ J__:|_o| _ro| _:Jg__g
J___oo:|:_ _go|boo|.
3. o_o__o, roo |:ogoo J__:|_:, |:_roo_,
|bg:_:|bg: _ooo| J__oobg_1_ o:|_b_o| |:-
J_:go o:bg_b_go| oob__goo:: :__o__go.
|:J_:go :b o:|o:b _::bgo__go o:bg_b_-
_go J_oog_: ooo| o:boJb__go o_o|, roo
oo|b:gg_o |:J_:go J___o :bg_b: _g_g: |:b-
o| _oobg_o| oob__goo :b o:go :ooobob: 1o-
o_ro |__roJo (o:. g_r:g_r :oo_:b_Jo)
_: :_og_oo |_|_o :_oobb_: |bg: |__ro_-
Jo (o:. o:o_o:_o__r :oo_:b_Jo).
gaxsovdeT, rom IQ testebi moswavleTa ga
mocdilebasa da swavlebis dones asaxavs.
magaliTebi

!. :bobog_o _| o:bg_b_g_o |:|_ogo _b:r-
bg_g_o| bob: ooro:_ _: :r: Job::bo ob-
__g____:g_ro _b:ro| |:1oo:_.
2. o__o oo|b:gg_ ogo_ro:, _roo _::go __-
go| :oo b_ J_o_ggoo b:roo__b:| o:|1_.
3. |o_robog_ :ooobob_o IQ-| o:bg_b_g_o:b
_:_:gJor_oo oo|b:gg_o: _o_or_|oo|: _:
oo oo|b:gg_o: ooo:ro, go|o oJogo_ro _b:_
obgo|_ro :r :ro|.
4. :b|og__o, roo :_:o_:_oo| _b:r-bg_g_o _:
__g_o, ,__g__r_g:_ o:go|__:go" __|-
__o| o:bg_b_g_o_ __ro _::go: ro|_o|
_g_J o_o_o oo|b:gg__o|ogo|. IQ __|__Jo
ob__g____ro J_|:og_go_o _: J_1___g:
:b|:|bg:g_g:_:: :oo__b__go.
IQ-| o:bg_b_g_o:b _:_:gJor_oo _:o:__ooo ob-
_oro:_oo|:ogo| ob.: http://www.wilderdom.com/per-
sonality/L2-1UnderstandingIQ.html
165
J_oo|:g:g|: _: ooo:g:g b:ro:__:|o:b. :o obrog :b|bg:g_: J_oog_:
|bg: _:__or_o: :ooobgoo|, rooro_:: oo_og:_o:, |o_o:g_ro _b:r-
bg_g_o _: o_:go (Goleman, 1995, Neisser da sxv., Stenberg & Wagner, 1993).
inteleqti: memkvidreoba Tu garemo? :r_ _ro |__roJo :r :ro| o|_oo
_b:r_ __:__o _b_o|: _: :_1r_o| J_|:b_, rooro_ ob__g___o|
|__roJo. J_oog_: bg_bo ob__g___o :bgobogoo, roor_ oo__b_o:go,
roo_go_ 1_g:r_:___go: bg_bog_ _b__o_oo o_ ob__g___o ob_ogo_o|
ob__g____:g_ro _obo| :o|:bg_go: oo|o :oo__og_o|: _: :b:og_o|
:gg_boo? _:__orog:_, ooo_oo| J__og__go: ,_b_oo" _: ,:oo_-
_og_oo" :b|:1_gr_go ob__g___o| :oo_:g__g_:. ___|___ooo _|o-
_ogoo: _or:gg_|o:| oo:bbo:, roo ob__g____:g_ro :b|bg:g__o
roor_ _b_ro |_r____ro|, o|_ :r_oo_o| J___o: _: _| orooor_o:
:gJg_o|ogo|, |:g:r:__o_, _::bgo_oo o:b::ro: (Petrill & Wilkenson,
2000). ,_b_o :r :b|:1_gr:g| ___g:|. o|obo __ro :r_oo ooro_o_:b :-
ooo_ob:r_ :b:ooro__b J_|:ogo :oo___1_ :_:oo:bo| r_:__o_| J_|:-
ogo r_:__o:o: r:bor| oo J_|:ogo :oo__og_o| r:boro| J_|::oo|-
:_, roo_go_ J_oog_: :r_ooo b:rooJg:|. (Weinberg, 1989, gv. 101). :r_oo|
1_:gg_b: _o ooo_:g| _g_g:__r|, or|_goo| o_roo_Jo ___o| _:boro-
_gooo _:b___go, :gJgo| |b:gg_o| b:ro|boo _:oo:gr__go.
o_g_bogo|, roor_ o:|b:gg_go|ogo|, :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo:
ooo| :_boo_r_:, roo |bg: _b:r-bg_g_o| o|:g|:_, _obo__ro _b:r-
bg_g_o| :_o_o_|_: _og_gogo| J_|:og__go:. ob__g___o :ro| ooo-
_ob:r_ |:_oo:boo| :o|:bg_go o_oo:r_o:, roo_g1__ :gg_b:| :b__b|
b:r|_go :oo__og_: _: _o:: ooo:g:go _ggog_o|ogo|. o:Job:_ _o, o_
ob__g___| J_1____go oo__b_o:go :_g|, oo__b_o:go o:ob_ |:_o:o_ _:r-
oo: _: _og_go o:|b:gg_go|ogo| :oobg_g::. o::goo:_, o:oob_go _:
bob_go oo|b:gg__o :o_ro__g_o:b J__:r_oo :_og_oo ___o |b:ggo_b
o:o_o:_o_:|, o:r:o ob__g___o| __|__Jo :o_ro__go: o|:g|o o:bg_b_-
g_o :_go. o:o_o:_o_:Jo _oor:__|o:, |:g:r:__o_, _:_:gJor__go:, :o
|:bo| |b:gg_o| :b|bg:g__go:|o:b, :o:|o:b, _gro :1o_go oo|b:ggo|
ogoooo_ogor_o| _b:r-bg_g_o:b (Baron, 1998; Stevenson & Stigler, 1992).
:bg:, r:_o __g_ g:_g| b:roo__b: ob__g___o| J_|:b_, oo_oo, _:g-
_o_r__o, roor :g:rog:o o:go |b:gg_o| _ro| |bg:_:|bg:g:r _o-
bo__r _b:r-bg_g_|.
SesaZleblobaTa gansxvavebebi da swavleba
rogoria Tqveni azri?
o_g_b :bg:_ :b|bog |:J_:go |_og:Jo |_ro o_J:oo| _:b__: _:
oo_o__oo :|:_r_:1_. _::bgo_oo oobb_oo:bo oo_g_ |:_ro|
J_o__ __ro__g_oo| 1__:ob__g_go __oob_:o: ,bg_b :o r:oobJo
:r:_ro1o| _b:r__ go_:o:oo: oo|b:gg_o: ____:_ _:_o_o|: _:
:b_:g__g_o| J_|:b_, r:| _o_roo :o |:_oob1_?

:o _g_o:gJo J_g_b_oo :_:__oo_ro J_|:og_go_o| :b|bg:g__o:b
|bg:_:|bg:g:r _:oo_o___g_:|. :o b:bogo| _:|r_g_o|:| g_o:|_b_o
1_ooo _:|o_g J__oobg_|. :ro| _o _b:r-bg__g_o| oob__goo oo|b:gg_o:
____:_ _:_o_: orog_oo| oog:r_o| |:J_:g_:?
166
klasTaSorisi dajgufeba
ro__|:_ _og_go _g:|o _:_ooog_____go: _b:r-bg_g_o| oob__goo,
:o oro__|| _g:|_| Joro| _b:r-bg_g_o| :b:bog_:| :b ,_:g:oo_Jo b:|-
o:|" _bo___b. _| bJoro: |:J_:go _: _:b__ooo |_og_Jo. oo_b__:g:_
ooo|:, roo _roo J_b__goo _| |b:gg_o|ogo| ______ro |:J_:g_::, _g-
g_g_o :b_b_g__gog gobg_b_|, roo _b:r-bg_g_o| oob__goo _:_:g__g-
_:| |:r_go: J_|:ogo: obogo_ b:ro:___go _: :r: b:r_o:___go
oo|b:gg__o|ogo| oo_ob__| (Castle, Deniz, & Tortora, 2005; Garmon, Nystrand,
Berends, & LePore, 1995; Committee on Increasing High School Students Engagement
and Motivation to Learn, 2004; Oakes & Wells, 1998; Robinson & Clinkenbeard, 1998).
_::go J_|:og_go_o| o_ob_ oo|b:gg__oo _:_ooog_____g _g:-
|_Jo, roor_ b_|o, |b:gg_o| _ob_ _::go:. o:|b:gg_g_o __r:___-
:| :___g_b _::go _obo| oo1b_|: _: r__ob_g oro____r_|, |b:gg_-
:1_ _o b:_g_:_ :ro:b oro_b_or__gbo. bJor:_ oo|b:gg_o: ___g:|o:b
_:_:gJor__go o__o orog_o: ob_b| o:g| _: :o orog_o_o:b _ro:_
o:__go| o:|b:gg__go: |_r_|_go o_oo:r_o: _: _g__go| _bo_-
1o:1oo. |b:gg_o|:_oo :og:ro :b|bg:g__go oo_oo: _: o:|b:gg__g-
o: b_:_o_ro :bb_o: b_g| _b_o| oo|b:gg__Jo b:go|o|: _: oo__o|
b:bJo:|. :oo| J___:_ oo|b:gg_o: ogoo_:__r_: _r_: _: _:|br_o|
o:bg_b__go ___o:. _::g ,_:g:oo_Jo" bJor:_ :r:orooor_o_g:_ _gro
_o_or_|o:o: b:rooo:__b_go _: __obooo_r:_ :gorg__go oo|b:gg_
:_oobb__:, :o__b:_, _b:ro| oob__goo _:____:, |ob:o_gog_Jo, |_og:-
Jo |_r_:_o:o__ oo_o|. |bg:_:|bg: _g:|o| oo|b:gg__| _roo:b_oo:b
oo|b:gg_o: ____:_ _:_o_: |bg:_:|bg: _g:||:
_: :b:_o_Jo (_og__o|ogo| oo|:o1:___go, oro__-
|o_go, o_r:oo_go, bogo_ro: _: :. J.). |_:b_:r__go
oro____r: _gr |_og:Jo, o:r:o :ro| _o _| ____-
__ro? _ro_o_o|_o oggo:b, roo _| |:1o:bo oro__-
|o:, ob:r_:og_r_o _o :oo_b, roo ____:_ _:_o_:
|:|:r_go:, o_o_: _gr bob::_o__o:|o:b:: _:_:g-
Jor__go.

argumenti
jgufebad dayofa sazianoa
da unda aRmoifxvras.
_oo g:gg_|o: (Tom Loveless) Educational Leadership-
o| 1 bgo| :orogo| :ooJg_:Jo _:b_r:: ,:oob_bogo
o_gg_gr_o _: b:_oob:g_ro _gg_g_o :o__o___b, roo
_:_o_: b_g| _Jgo| :gJg_|, ooo_ob o:b::ro :b:-
og_: (g. 28).
g:gg_|| oo_:g| ____:_ _:_o_o| |:bob::_o-
__o _o_:__o r:_o_o|: _: |g:gobo| (Braddock &
Slavin, 1993), _:rb_o| oo1:r_o: :bgoo:r_o| |:go|
(1995), ouqsisa (Oakes, 1985) _: _ogo_o|:b (Wheelock,
1992) b:o_J_gr_o_:b. r: :og_g| o:| :oo| |:__og_g|?
o::goo:_, _:r:_ J_|r_g__go: _: or:bo1__g-
o: _gg_g_o: _::o__o_:, roo o:_:go _: _::go oo|-
br_o| oo|b:gg_o: _:_o_: :b|bg:g_:| J_o__b:or:_
1r_o| :o_or_| _::go oo|br_o| oo|b:gg_o: oo_-
b_g_| _: 1r_o| o:_:go oo|br_o| o_ob_ oo|b:gg__-
o|:| (Gamoran, 1987; Kerckoff, 1986). :oor:bo: o|o_
:_boJb:, roo :b|bg:g_: :|_o oo|b:gg_o: Joro| __ro
_o_o:, go_r_ oo or oo|b:gg_| Joro|, roo_go::b
_roo: |_og: b::_r_g:_ oo:_og:, o_or_o _o |_ogo|
J_o__:_ ::ro_g: |b:gg:. r:_:b _::go |o_oo__o-
booo_r-__obooo__ro |_:__|o| o_ob_ _: __r:__:bo:bo
oo|b:gg__o g:ro_b _::g ____Jo, _:_o_oo o|obo
_g_g:1_ o__:_ 1o:b__o:b (Oakes, 1990b; Oakes & Wells,
2002). _g_g:__ro :|_: o_ :r:?
kontrargumenti
jgufebad dayofis
aRmofxvra bevr moswavles avnebs.
o_gg_gr_o:, roog_o:_ _g_:|ooo J_o|b:gg_|
____:_ _:_o_:, :_o:r_|, roo _| o_oo_o J_oog_:
gb_| 1o oo|b:gg_|, o:r:o :r: _g_g:| _: _og_go-
go|. _oorg_g_| _oggo|:, roor_ _o___|o: :_o:r_|,
argumenti / kontrargumenti
ar i s Tu ar a j guf ebad dayof a ef eqt ur i st r at egi a?
klasebs Soris ganawileba un
arebis mixedviT _ _:____o|
o|_oo |o|__o:, roogo| oob__go-
o:_ oo|b:gg__o b:bog__o:b
_g:|_Jo :1ooogo _b:r_o|:
_: oo_b_g_o| :og:go|bob_oo
unarebis gauTvaliswnebloba
_ |_og:Jo _g:|_o| o|_oo or:-
bo1_:, ro_: oo|b:gg__o o:oo
_b:r_o| oob__goo :_:r :ro:b
_:_____gbo.
joplinis gegma/uniSno swav
lebis elementaruli skola
_ :|:_o|: _: J__:|__o| oo_b_-
_:g:_ oo|b:gg_o: _:____:
o:oo _b:r_o| oob__goo.
167
_:o_oroo| J_|:og_go_o_ _1____:o. _g:|_Jo oo|b:gg__| bJo-
r:_ l __|__o| _: :r: ogoo |:bo| oob__goo :rb_g_b. :|_o _ro| _o l-|
__|__o _gr| :r:__r| g:o_bo| oo:1_, :ro| o_ :r: oo|b:gg_ o1:_,
J_o|b:ggo| :r_g__go |::bo (Corno & Snow, 1986; Garmon, Nystrand, &
LePore, 1995; Kulik & Kulik, 1982; Slavin,1990).
:o:o:_ ooo_ob:r_o| o|__go: _:_b:bog_go:1_, :b_ |bg:_:|bg:
J_|:og_go_o| o_ob_ oo|b:gg_o: J_r__g ____Jo |b:gg_:1_, o:-
r:o _:o:__ooo _:bo:r_oo oo oo|b:gg_o:ogo|, go|:_ _gor|, bogo
|br:_:_ J_oogo|__go oo|b:gg__o|:ogo| oror:oo| :o_o_r_: (Corno,
1995a; Oakes & wells, 2002). __bo o__|o: _: _oo __g|o: (Jeannie Oakes & Amy
Wells, 2002) :_b_r_| |:J_:go |_og_Jo _:b:bog_o| :r_J_ ______ro
|b:gg_o| |bg:_:|bg: 1:.
:ooro_b_o _or___o_go __r|_o _: o_obo_o _roo bg__g_rogo _:
_roo bobb:|_go ,_:g:oo_o".
oo|b:gg__| J_|o:g:1_o ro_go _:g:g__o _: _og_g __r|Jo o1r_-
b_o _g:|:r_J_ _obo|oo__o| oob_o:1_.
oooobog_o, roo _g_g: oo|b:gg_o :o:ro| :__og__go or:__o_: _:
J_o__ |:__o:ro |_rgogo|:o_r :orboo| J_|:|b:ggo |::bo.
b_go J__b_g_o, roo _o_or_|o:o: ____o :__o_r:_ b:_roob ,bob
b:b__go" |b:gg_o| oro__|Jo.
|_|o_| Joro| :oo_:goo _ro, roo _:o:__oo _:_bo:roo
|_|_ oo|b:gg__|
_1r_bg_g_:goo _:bo:r_: oo|b:gg_o:ogo| |_og:o__ _:
_: |_ogo| J_o__
_:_o_:| _:__ooo _____o :_g| o:_:go oo|br_o| oo-
|b:gg_o: Joro|. bogo_ro:ogo| J___bogo oror:o_o,
roor_ b:b|, J___o:bo: (Fuchs, Fuchs, Hamlett & Karns,
1998; Robinson & Clinkenbeard, 1998). :r:go|, :b|:-
__or_oo oJog_|, :r |_r| :o oror:o_o| _:__ooo
_____o| :_oo_bgr:. bogo :_ro:o_ro__g oo|b:gg_o:
!0%-| o__o J:b|o :_g|, oobg__| o:_:go _obo| ___Jo.
:|_ roo, ____o| :__o_: o:o :b|:__or_oo ___
|:o|:b_r| :_b_g| (Gamoran & Mare, 1989).
r: oob__:, o_ |_og:Jo ____:_ _:_o_: :o_ro:-
g_:? g:gg_|o (!) :_b:__|, roo _:rooo:|J_:o-
:bo _gg_go| J____o| oob__goo, ro__|:_ _::go oo|-
br_o| o_:o__g:|_g_| ___ro_b_g _g:|_Jo |g:o_b,
J____o 5%-oo _1r__:o. :o:|o:b:g_, ___ro_b_g
_g:|_Jo bg__g_rogo oo|b:gg__o| __g_o 2%-oo o_-
g_|, o:_:go oo|br_o| o_ob_ oo|b:gg__o _o _::b-
go_oo 5 __g:| _:r:g_b.
J____o| :b|bg:g_: b:o_gog:_ o_or__:, o:r:o
|:J_:go _: o:_:go oo|br_o| ____Jo o_o_o oo|b:g-
g__o| b:r_1_, roog_o_ J__ro__g J_:__Jo o_:o__-
g:|_go: 70%-| J_:__b_b (Loveless, 1999; gv. 29).
_o__g _roo J___o _:____o| ooJgo|: :ro|
g_go:bo: ,:_:_r_b:" _g_g:1_ g_go:b oo|b:gg_o:
ooJor_: |_og_o_:b. roor_ :_ro:o_ro__go, o|_
o_or_:bo:bo oJog_o J_r__g _g:|_| _b_ogo:|
__b:___b (|:1o:_o_rogo _:_ogo| _ob_o, !4).
1o _g:|Jo J_r__g_b:ro:bo: |_r____r: _g_g: oo-
|b:ggo| b:ro:__:| :__rb_|. o::goo:_, oo|b:gg__o
:g_ro| ___ro_b_g :_g_oog_1_ :_og_oo b:_-
g_| o|b:ggo:b, go_r_ ____:_ _:_o_o| J_oobg_g:Jo
_ _| _b_: oo|b:gg_o: b_o|oo_r _ob_| (Epstein & Ma-
clver, 1992). oo|b:gg_o: ogooJ_o__b_o| o__::b:go1o|
J____o| oob__goo, _::go _obo| _:_o_og _g:|_Jo
o_o_ oo|b:gg__| ___ro_b_go _g:|o| oo|b:gg__1_
b:_g_o ogooJ__:|_: :r :_oo:bb_:o (Kulik & Kulik,
1997).
o:J, r: :ro| o:|_bo? :g:o _g_g:__ro __ro ro_-
go:, go_r_ _r:go_ ____:_ _:_o_o|: _: oo|o :_-
oo_bgro| J__:r_:. oooo__go oo|b:ggo| oo_b_g_o|
_robogo J_|b:gg: |bg:_:|bg: _ro| |bg:_:|bg: o:|_b|
g:og_g|.
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_: g_-g_r_1_: www.
mylabschool.com
argumenti / kontrargumenti
ar i s Tu ar a j guf ebad dayof a ef eqt ur i st r at egi a?
168
o:|b:gg_g_o|:b, oJog_o|: _: |bg: oob:go|__o|:b J_:_ob_o
|:Job:o _:g:g__o| _:obo:r_ ___o.
ro_go o:|:go| ::_gog_o| b:_gg:_, oo|b:gg__| J_:|b:gg_o |:__-
o:ro _:og_go| |_r:__o:.
o:r:o _g_g: :r _o:bbo_: oo :1r|, roo _:_b:bog_go: _:ro:. _|
__ro ______ro: _:b__oo _g:|_Jo. :o |:_oob| :bgobog:go ooo__gbo
b:b:roJo _ ,:r_o_b_oJ_ob_r:r_o_b_o".
_gg_g_o| 1o:_ _:|_gb:Jo ooo| o:o:1_, roo _g:|o:Joro|o _:_-
___: _::go oo_b_g_o| bob: ooro::, oro :oob:_go|o :r|_o|.
oorg_go _ bogo_ro: _g:|Jo ___o_|o _b:ro| o_ob_ oo|b:gg__o ___o
|b:ggo_b, go_r_ o|:g|o J_|:og_goo| o_ob_bo bg__g_rog _g:|_Jo
(Kulik & Kulick, 1997). joplinis gegmis oob__goo, oo|b:gg__o bg__g_rog
J_r__g _g:|_Jo rb_o:b, o:r:o o:oo |bg:_:|bg: _ob__ :_:____:
_oobgo| :_g_oog1_ b__:. :oro:_, _oobgo| :_g_oog1_ J_oog_: o_gb_b
|bg:_:|bg: :|:_o|, o:r:o _oobgo| _rob:oro _obo| o_ob_ :gJg_o.
klasSida da moqnili dayofa
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
:b:og_o| _|o_ogooo| oro__-
|oro| rb_go| oob__goo :o1:__o o:|:g:| |:_o_:_bogr_o o_o:1_ oo|-
b:gg_o: _o_bo| J_|:oobo_g:_. |:ogoo __|_o| g:ro:b_| bob:|b:r
:og_go oo|b:gg__| _: _b|boo, roo __|_o :r J__:|__:. oo|b:gg__o
ooo_o| oo_go |_roo1_gooo oo__o_b_b __|__o| J_g|_:|. oo _:ooo,
b:o_J_gr_o| J_|bor_o|:|, :b_go_r__go _:rboo: oo|b:gg__o| o_o-
ob__o: ooo_o |:ogoo :oo__:Jo 0%. r:o__boo_o |bor:_ :oob|b:
:oo_:b_o| b:b_g:ro, o:r:o _:b:rb_bo :r:_ro| :1r1_ :r :ro|. o_or_
___|, ro__|:_ _ro-_ro oo|b:gg_| _oob_o, roor _:b_r: __|_o _:r-
:_, o:b :ob|b:o, roo J:rJ:b _b_o|o___g_g_o| :_g_oog_1_ oo|o:
___o: |o__o_o__ro |:o_J:o oro___o|ogo| o_o:_ |:|o_obgo :r_oo
:orbo:. o_g_b :_:b___o :_g_oog_o| _o:| _: b:b_o, roo _| _o: :o
_g:|o| :r_ _ro oo|b:gg_| :r oo_|:_:_:. roor ooo___goo?
o|:g|o :b|bg:g__o bJoro: |_og_o|: _: _g:|_o| _or:gg_|o:Jo
(Castle, Deniz & Tortora, 2005). o:Job:_, o__o :_:b_g__o, roo _r:go_
::ro_goo oo_go _g:|o|:ogo| _roo _: oo:g_ o:|:go| |b:gg_:, o:r_o
:r _:rb_oo. _ro-_roo: _gg_g:o :bg_b:, roo 46 |bg:_:|bg: :_g_oog1_
_obo|oo__o| 84% o:_:go _: |:J_:go oo|br_o| oo|b:gg__o|ogo|
o|:g|o o_o (Westberg, Archambault, Dobyns & Slavin, 1993). _g_g:1_ _o_o
bob::_o__o:, r:|:_ o:|b:gg_g_o :b___o:b, oo|b:gg_o: :r:|:o:b:_o
:1o|_ro _o_b::. :b|:__or_oo o:Job, o__o |::bo :ogo|__g o:|:g:|:
_: _b:r1_: :__go. o::goo:_, :|_o_o:, o:o_o:_o_: _: |:_b_o|o-
___g_go |:b_o (Loveless, 1998).
___|___ooo _gr _:b__oo |_og:Jo _g:|_| ____:_ _o__b _oob-
go| :_g_oog_1_, b:b_:b:b o:o_o:_o_o| J_|b:ggo|:|:_, o_o_: :r :r|_o|
b:o_go _:o:o__o___go |:_oo, roo klasis SigniT unaris mixedviT
dayofa |:___o_|o o_oo_o:. _g_:|ooo J___bogo ____o o:o_o:_o_:|:
_: _oobg:Jo J_oog_: ______ro o_o|, o:r:o |bg: o_oo__o_ :r|_o|,
o::goo:_, _ooo_r:_o_go |b:gg:. :o _:____ooo |_r:__oo| oo1:bo
J_|::oo| :oobg_g:o: _1r_bg_g_o_:, ob:r_:g_r: _b_: o_o| :b_ o|,
ro| oo_b_g:_ J__ogo:o :gJg_| o:go:boo ,oro_|oo:g_ro :bgoo:r_o|
1obo|" _:rg_Jo (Vygotsky, 1997). _ro-_roo J_|:ogo g:ro:b_o: oo_bogo
_:____:.
169
dajgufebis moqniloba. oo_bog _:____:Jo oo|b:gg__o |b:g-
g_o| ooobogbog_o| oob__goo _____o:b. J__:|_: b__: o__-
oog:_. oo|b:gg_o: _:_o_: J_oog_: oob__| o:_:r: ____:_,
b_gog_:_, ob_ogo__:_ :b _g:|o :r_ _:o_o| ::bbo:, roo-
_go :r_:go _|:_:_: oo|b:ggo| :_:__oo_r _o_b:|. bJor:_
____o| oo_bog:_ _:_o_o| oo_oo: oooo__go oo|b:ggo|ogo|
o:_:go _obo| |b:gg_:|: _: ooobogb_| boJb:g|. _:g:_o| o:_:go
ooobogbog_o| o_ob_ _:b__oo |_og:Jo oo_bogo _:_o_o| _ro-
_roo: b_obgo:bo: _gg_g:o :oo:ggob:, roo (Castle, Denis, & Tor-
tora, 2005) |bg:_:|bg: |::b|: _: _g:|Jo oo|b:gg_o: oo|br_:
!0-_:b 57%-o__ :o1:r_:. o:|b:gg_g_o: |o__o:g_ro _r_bob_o
:o:r_| J__:|_:|: _: |b:gg_o| |_r:__o_Jo. |b:gg_o| bgo|
ogo|__b o:|b:gg__go: 5% ____o| oo_bog:_ _:_o_o|
o_oo_| o__b__:. roor_ o:|b:gg_g_o :o__o___b 1oo_roo
oo_b_g: oooo o_o :booro__go, roo oo|b:gg__o __ro ooogo1__go
_: o:g_:__r__go o_gb_b.
_:____o| oo_bogoo| _o__g _roo |:b_: o|_oo _:b__ooo |_og:, |:-
_:_ _g:|_o :r :r|_o|. _g:|Jo _ro:_ :ro:b |bg:_:|bg: :|:_o| oo|b:g-
g__o (6, 7, 8) roog_|:_ _rob:oro J____o _: oo_og:_o: :_go _: _roo
|:boo :ro:b _:ob__r_|__go. :r|_o| _g:r__obo _:_____o_, r:_
_____o:bo: _g_g:b:oro J_|:og_goo| o_ob_ b_o|oo_ro oo|b:ggo|ogo|,
o__o _| _:____: o:|b:gg__g| |:J_:g_:| oo|__o|, roo o__o oor_:-
ooro ob|_r___o: oo:bo_o| ____|. o:r:o ____o| _g:r__obo _:_o-
_o|:| |o_robog_ o:ro_o. o_|:o_, o_oob_ _: o_b_o__g:|_g_o| _ro:_
_:|o: o:o_o:_o_o| :b _oobgo| :_g_oog_1_ _ o_ o:o :b:og_o| _ro-
b:oro _ob_ :_go _ oo1:bJ_bobogo:, o_o_: o_oob__g:|_go| o_or_ _g:|Jo
J__g:b:, |:_:_ oo ,o_oro _g:go| rogJo" :_oobb__:, _:r J___| :r
ooo_:b|. _g:r__obo _:____: _:__oo J___| :r oog_g: :r_ o:Job, o_
_| b__: oo oo1boo, roo _roo _g:|o|ogo| _o_: oo|b:gg_: _: :r: ooo_oo,
roo oo|b:gg__| ___o_|o _o_b: oo|__b (Veenman, 1997).
o_ o__|o_ _g:|Jo J_|:og_go_o| oob__goo _:_o_:| :_:b_g__o,
_g_ooo oo__o_go ,r__oo_b_:_o_o" _:_bo:r_:o (Good & Brophy, 2003).
wavlis stili
rogoria Tqveni azri?
o_g_b oo_o__oo :|:_r_:1_ |_og:Jo _: :b_o_og_o| __ro|o
__b_:o: ,ggor__: oro__|o_go :bgoo:r_o| oror:o: |b:ggo|
|_ogo| J_|:b_. r:| J_oogo:g:1_o?"


|b:ggo| |_ogo :ro| 1:, roo_g|:_ oorogb_: orb_g| r:oo_| |b:ggo-
|:| _: |b:gg_o|: o_o_: :r|_o| _gro |bg:_:|bg: |_ogo, _roo o_o:,
roo_go_ |b:ggo| |bg:_:|bg: |_ogo| _or:gg_|o:| :_roo:b_|. :ro|
:b|bg:g_: |:|b:ggo |o__:_o_Jo ob_oro:_oo| :_:o_J:g_o|:_oo _ro:
_: 1__:oor_g oo_oo_| Joro| (Snow, Korno & Jackson, 1996). o|, go|o oo_-
oo:_ ob_oro:_oo| _ro:_ :_:o_J:g_:| _go|boo|, |b:ggo| ooo:ro
__ro J_b__go _:oo_o___g_oo:_ :ooorb_g:. o|obo __ogo_b b:|-
Schoolies 1999 John P. Wood.
ibeWdeba nebarTviT.
mapatie, Cemi jgufis
gareT vinmesTan
dalaparakebi neba ar maqvs.
unarebis mixedviT dajgufeba
klasis Joboo _ _:____o|
o|_oo |o|__o:, ro_: oo|b:g-
g__o _g:|o| Joboo o_o_o:b
or :b |:o ___:_ o:oo _b:r_o|
oob__goo. _| |o|__o: __ogo|
:b|bg:g__go _b:ro| o_ob_
oo|b:gg__o| _roo:b_o1_
oor_:|.
moqnili dajgufeba _ |b:ggo|
ooobogbog_o| oob__goo
oo|b:gg_o: _:____: _:
:_:____:.
swavlis stili _ o__:_ob_o-
o|: _: |b:ggo|:_oo oo_oo:
oorogb_go o:b:|o:o_g_o|
:og:go|bob_oo.
170
bg_b_b :r||: _: oboJgb_go:|, o__:_ob_o_b |b:ggo| |o_g:r_goo _:
|bg_o| oo_r o:go:boo oo_b_go| J__:|_:1_ b:_g_:_ _o_ro_b. bogo
oo|b:gg__o, roog_o_ 1__:oor_g:_ ___o:b |b:gg:| (ob_oro:_oo|
1__:oor_go :_:o_J:g_:), __r:___:| :o:bgog__b o:|:go| :r: :_:-
1_, :r:o__ _:o:b|ogr_:1_, :ro:b oo_ogor__gbo boJb_oo, _og_o_oo,
:r_ |_:b_:r__oo _: |_ro, roo o:oo oo_b_g_o |bg_o:_ _:__oo:_
J_:_:|ob. r: o_o: _b_:, |o__:_o:o J_oog_: b_go J__b_o| ob_oro:_oo|
_ro: :b 1__:oor_g :_:o_J:g_:|, o:r:o :r|_o| :J_:r: __b__b_o:,
roo ob_ogo__| oo_r__og_: :_go |:|b:ggo |o__:_o_| _roo :b o_or_
_:o:b:|o:o__go 1oo oo__b_b. (Biggs, 2001; Coffeld, Moseley, Hall, & Es-
sestone, 2004; Pintrich & Schrauben, 1992; Tait & Entwistle, 1998).
rekomendaciebi: miRwevebis mixedviT dajgufeba
jgufebis formireba an reformireba
moswavleebis mimdinare moswrebis
mixedviT im saganSi, romelsac aswavlian.
magaliTebi
!. _oobgooo _: o:o_o:_o__ro ____o|
b:oo_:go_o|:| :ooo__b_o J__:|_:
_oobg:Jo, oo|br_: o:o_o:_o_:Jo.
2. oo|b:gg_o: J____o| _ggo| J_|::oo|:_
bJor:_ _g:g_o ____o.
ar waaxalisoT dapirispireba jgufebs So
ris. waaxaliseT klasSi moswavleTa erTsu
lovneba.
magaliTebi
!. _oobgo|: _: o:o_o:_o_o| :_g_oog_o|
:r_: _| ____o :r _:|g:o _ro:_ |bg:
:_g_oog_1_.
2. o:go ::ro__o ____o|ogo| |:b_g_o|
_:r_o_g:|.
bavSvebi SesaZleblobebis mixedviT
daajgufeT erT an maqsimum or saganSi.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo ___o| b_gr_o _gr
oro___Jo o___b oob:bog_o:|.
2. b::_:r_o __|o_roo_b__o |b:gg_o|
|_r:__o_1_, :___b_o ::__o_o o:b:oJ-
roogo:1_.
3. J__o_boo o:_:r:, 2-3 _:_o:bo ____o o|_,
roo r:_ J_oog_: o__o oor_:ooro |b:g-
g_: _1r_bg_g_oo. oo|b:gg__o| _o_o
bboo o:r_o _:_og_: |b:ggo| b:ro|bo|
_:_g_oo_:| :ooobg_g|.
SeecadeT, rom maswavleblebi, meTodebi da
swavlebis tempi miesadagebodes jgufis
moTxovnilebebs.
magaliTebi
!. or:bo1_: :___o_o _: :|b:gg_o
____| o|_, roo _::go oo|br_o| oo-
|b:gg__o: _:o:__ooo ob|_r___o_o_
ooo_ob.
2. |_:__o _:____o| :g__rb:_og_o :r-
|_o| _g:|Jo_: :_:____o| |bg:_:|b-
g: 1:, roog_o_ 1oo_roo |:bo|ogo|
__ro _____o:bo:. _og_ob o_o|obo: _: _oo
__o: !3 b_g| :_oo:bob_|, roo o:o_o:-
_o_:Jo, |:goro_o| J_oobg_g:Jo oo_go
_g:|o|ogo| ob|_r___o_o|: _: J_|bor_-
_o| oobo__:, ___o_| J___| oog_g:
____:_ _:_o_:|o:b _: :o ____o|
_:g__ |b:gg_:|o:b J__:r_oo.
_g:|o| Joboo ____:_ _:_o_o| J_|:b_ _:o-
:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.nasponline.org/information/prosper_ag.html
http://www.nwrel.org/scpd/sirs/1/cu2.html
daukavSireT PRAXIS II
TM
s _:
ganavrceT
swavlis/kognituri stili
(I,B1)
:__:boo |b:ggo| |_ogo:b _:-
_:gJor__g oo:g:r o_o_| _:
:ooo__b_o o|obo :_g_oogo|
b:_:r_o|:|.
171
sifrTxile swavlaSi upiratesobis
miniWebasTan dakavSirebiT
70-o:bo bg_o| o_or_ b:b_gro| J_o__ |b:ggo| oro__|Jo r:oo_|ogo|
upiratesobis miniWebis J_|:b_ _gro _:ob_r: (Dunn, Dunn & Price, 2000;
Dunn & Griggs, 2003; Gregorc, 1982, Keefe, 1982). :o b:Jroo_Jo r:oo_|ogo| _oo-
r:__|oo| oobog_:| |b:ggo| _ro-_ro |_og:_ ooob|_bo__b, o:r:o b_oo
:1roo, ,|_og|" :b|:1_gr:g| o| _oor:__|o:, roogoo:_ |:r_go_b
|bg:_:|bg: :r_ooJo o::goo:_ |:_, ro_o|, go|o:b _ro:_, r:o__b:_
:b:o__g :r_ooJo, |:gogo| :b o_|o_o| o:bbg_oo oo|bobo o__:_ob_o-
:. o::goo:_, o_ ooobob| o__:_ob_o: _: b_r: _roo| _o_o oob:_g_oo|
oo_go __o| :bo:ggo:Jo. roor_ b_|o, gorb_g ___g:ob|, roo oo_go
_gor: (:b o__o_) goo_J:o :o o_o:1_ _: oog:|bro ___g:obo|ogo|, J_o__,
_roo ___ _:go|g_b_. ro__|:_ g_o:g :b g_o_ro, :1ro b_rogooo
_b_: b:oog:_:goo. o_:g| _og_:, roo_go_ oo|:_ro| |o_bo|:| _: oob-
|_b_o| _:_ogo|:|, _roo_roo_o| _o:r:o_| b:1:g|. o_ gobo_|o:b
_ro:_ o__:_ob_o:| :bog_o _oor:__|o:|, J_oog_: o| ,gobo_" o_g_b-
b:oro :b :b|bg:g__go o_o|, o_o_: o:ob_ _____r:_ o_J:o__o _ro:_.
oboJgb_gog:bo: o_ :r: o__:_ob_oo| :|_oo |_ogo |b:ggo| _ro|?
:r|_o| oo|b:gg_o: |b:ggo| _oor:__|o_o| J_|:_:|__go r:o-
__boo_ b_rbo: |b:ggo| |_ogo| :_b_r: (Dunn, Dunn & Price, 1989), |b:ggo|
|_ogo: :_b_r: (:b:bg__go) (Kolb, 1985) _: |b:ggo| |_ogo| oro_ogo
(Keefe & Monk, 1986). o:r:o _| __|__o o:go:b :_ro_o___go: _:o:-
__r_goo|: _: g:go__roo| b:_g_oo| :oo (Snider, 1990; Wintergerst,
DeCapua, & Itzen, 2001). _:__orog:_, |b:ggo| |_ogo| b_rb_o| __|__b|o_r
_gg_g:Jo |b:ggo| _b:r-bg_g_o| _gg_go| obgo|o| __b_ro| o_gg_gr_o:
_::|_gb_|: ,_:bo| _: _:bo| (|___o: 3.2), r_or_o| (|___o: 3.!) _: r:o_-
obo| (|___o: 4.!) o:oo |b:ggo| |_ogo| b_rb_o| J_oobo_o| J_o__
_:__oo_oo orb_go, :r :ooo__boo o|obo :b:og_:|: _: o1b_|Jo
(Coffeld _: |bg., 2004, g.!27).
|b:ggo| |_ogo| 1oo ob:r_:og_ro :o__o__|, roo oo|b:gg__o __-
ro _:r:_ oogo|__b, ro__|:_ o:oogo| |:|_rg_g :r_ooJo o__:_o-
b_o_b (Dunn, Beaudry, & Klavas, 1989; Lovelace, 2005). :|_g_ :r|_o| o__o-
___g_:, roo o:go:b g_go:bo oo|b:gg__o :bo:r_o__g:_, oJgo_
:r_ooJo o__:_ob_o:| :o_oob__b _: b:_g_o |_r____r: |gor__:o
(Torrance, 1986). o:r:o :b:og_o| _|o_ogo_o| _or:gg_|o: |:|b:ggo
_oor:__|o_| :_:|_|: ,o_gg_gr_o _:go_b |b:ggo| |_ogo| _gg_g_o|
o:o:1_, r:_:b g_r oob_rb_: ooo| _:o__o__:, roo :gJg_o| oo_r
|b:ggo|:| |_ogo| |bg:_:|bg: r:oo_|ogo| _oor:__|o_o| oobog_: o:oo
|b:ggo| b:ro|b| :_o_o_|_|, (Stahl, 2002 g. ). o:J r:_oo :ro| _| o___-
o :|_ ooo_g:r_go? b:bogorogo o:|_bo: ,:bgoo:r__go _oo_r_o_go
ob__|_ro: ooo|ogo|:_:: J__obogo, o_b___r_| |b:ggo| |_ogo| J_|:b_
rb_g: J_|o:g:1o|. _| rb_g_o _o___|:_ :_:g:r__go ooobogb_o|:
_: ___r:___o _:|_gb_o|:b J___:, roog_o_ :r|__g _o_b:|: _:
_:g___g o_or__o_o|o: |o__o_o__r r__oo_b_:_o_| |_og__:" (Coffeld
_: |bg., 2004 g. !27). |b:gg_o| 1oo o__: :oo|:__o:, o:r:o :r :ro|
:__og__go ooo_oo, roo |b:ggo| |_og1_: _:__ob__go:.
:|_ roo, |:b:o oooo__g oo|b:gg_1_ |b:ggo| |_ogo| oor_:| J_-
____oo, _:oo:b|ogr_o, roo :b:g__: oo|b:gg__o bJor:_ o:go|oo
g_r :b|:1_gr:g_b, roor _b_: oo__:_obob. b:b_:b:b oo|b:gg__o,
:b|:__or_oo o|obo, go|:_ |oob_g__o :_g|, _oor:__|o:| :_gog _:
oob_rb__g 1_| :bog__b, b:o_gogo |b:gg: _o J_oog_: ro_go _:
upiratesobis miniWeba swav
lisas _ |b:ggo| :r_g__go
o_oo_o|:_oo _oor:__|oo|
oobog_:, o::goo:_, ___|_o|
b:_gg:_ go1_:g_ro o:|:go|
:oo__b_:, |bg: :_:oo:b_o:b
_ro:_ o__:_ob_o:, |_r__-
__ror__g :b :r:|_r____ro-
r__g :r_ooJo o__:_ob_o:
_: :.J.
Individuals with Disabilities Edu-
cation Improvement Act (IDEIA)
Latest amendment of PL 94-142,
guarantees a free public educa-
tion to all children regardless of
disability.
172
J_o:b_b__go o_o|. oo|b:gg__o 1o__r _roo |_ogoo o__:_ob_o:|
:o_oob__b, r:_:b:_ :g__rb:_og: :r ::bbo:o. :|_oo oo|b:gg__o|-
ogo| J_oog_: |:|:r_go _: __ro _____o:bo :_oobb__| o__:_ob_o-
o| :b:go |_ogo| J_o_J:g_:. |:__r:___o: _o__g _roo r:o |b:ggo|
or:g:go |_ogo| :r|_o: |bor__ oo:1_ oo:boJb_|, roo oboJgb_gog:bo:
oo|b:gg_o: :b|bg:g__goo| _:__oro. o:r:o oo|b:gg__1_ _:bg_|o
_:_gorg__o gobg_b_|, roo |b:gg_:-|b:ggo| oogo:bo |o|__o: ___-
o_|o 1:: oo|b:ggo| oo_r |b:ggo| oro__|o| :|:_:_ (Coffeld da sxv.,
2004). :o:| J_o__ o:gJo J_g_b_oo, |:_:_ __g__r:|: _: |b:ggo| |_og1_
go|:_r_o.
vizualur
/
verbaluri gansxvavebebi
:r|_o| |b:ggo| |_ogo| _roo :bo:|bg:g__go, r:_ _gg_goo:: _:-
_:|__r__go. rob:r_ o:o_ro: J_o|b:gg: go1_:g_r _: g_r:g_r oo-
|b:gg_o: :b|bg:g__o _: :_oo:bob:, roo go1_:g_r _: g_r:g_r :b-
1ooog__| :_g| |:oo o_b__o: _obo__r-|ogr_ooo _b:ro (_::go :b
o:_:go), _obo__ro |_ogo (go1_:g_ro, g_r:g_ro) _: _oor:__|o |b:gg:
(go1_:g_r:_ |b:ggo|, o_ g_r:g_r:_). roor_ b:bg_b_o: _brogJo
4.4-Jo (Mayer & Massa, 2003), |_r:oo __ro ro_go:, go_r_, _r:go_, oo-
|b:gg_o: go1_:g_r :b g_r:g_r _:__oro_:_ _:____:. oo|b:gg__o
J_oog_: |_r:o_oo J_|b:gg:| :bog__b_b _oor:__|o:|, o:r:o o:oo
_::go |ogr_ooo _b:ro og_|_ror__go |b:ggo| _____o:bo:| :o_or_-
__|. :o :b|bg:g__o| |:b_o_ :1oog: J_|:og__go:, o:r:o o_gg_gr_|
:o |_ogoo |b:gg_o| J____o :r _:___bo:o. :r:_:, ob_oro:_oo| |bg:-
_:|bg: oo_:go:Jo b:roo__b: J_oog_: |:|:r_go_ _o o_o|.
swavlis stilis ganxilvis mniSvneloba. oo_b__:g:_ ooo|:, roo |b:g-
go| |_ogo|: _: _oor:__|oo| oobog_o| |b:gg_:|o:b _:o:_:gJor__-
go b:Jroo_o| _or:gg_|o: :r:|:b_o :1oogo|: _: :_r_g_g_go ooo-
bogbog_o| :oo _gg_g_J::, :o:1_ _o_r| o:ob_ :_g| :1ro. _oorg_g_|
_oggo|:, o_ oo|b:gg__| o__:_ob_o:1_ _:_o_r_:Jo _:_bo:r_oo,
J_|:og__go: o:o ___o_|o ogoo_ob_rogo _: ogoo:b:go1o| _b:ro :-
oo_o_J:oo. J_o__ o:g_Jo :bgobog:go ogoo:b:go1o| _____| |b:gg:|:
_: oo_og:_o:1_. :r_: :oo|:, oo|b:gg_o: ob_ogo__:g_r |b:ggo| |_og-
1_ _:_gorg_oo, o:|b:gg_g_| :b|bg:g__go oo|b:gg__o| _:_:|_:,
oo__: _: o:oo :b|bg:g__o| J___: (Coffeld _: |bg., 2004; Rosenfeld &
Rosenfeld, 2004).
:_:o__, ooroo:_:_, __r:___:| oo|b:gg__o| |bg:_:|bg: _b:r|: _:
|_og1_ g:o:bgog__oo. :o o:gJo __r:___:| oog:___go oo|b:gg__o|o-
go| |b:gg:Jo b_gJ_oJg_g :r_oo__|. o:|b:gg_go|ogo| oboJgb_gog:-
bo:, roo :o |:_oob_1_ b:roo__b: _ob__|, r:_:b ogo 30 bgo|
:bo:ggo:Jo oogo_o_: J_o_g:g: _: oooo__go oo|b:ggo|:_oo o:|b:g-
g_go| o:|_bo|o_go: :o1:r_:.
individualuri gansxvavebebi da kanoni
SeCerdi dafiqrdi dawere
_obo:o o_ :r: J_oobg_g:, roo ___Jo
:_oob_bogb:ro _ro:__roo, roo_g|:_ _gor| r:_:_o| __o_:? roor
orobo_oo o:g| |_og:Jo, _og_go ___ :|_oo roo _o_ogo_o? _:b:rb_bo
daukavSireT swavlebas
_: ganavrceT
ro__|:_ oo|b:gg__o g_r
:|r_g__b __r||, o:o o:|:-
g:| ___o_|o J___o| oo_b-
_go| oo1boo :o_or_ob__b.
:ooo__b_o |b:ggo| _obo__ro
|_ogo| _b_: :o o_oo_o|
|:bob::_o__o_.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
_rb:go| ,o_oro: or:__o-
_:Jo" !6 bgo| 1:ooro|
:ooJg_: _o_gb_: o_o:| -
,ob_g_1o_ro |_og:: __:__o|
:ro_g_:". ob. g_-g_r_o
http://www.coe.ohio-state.edu/
TIP. _| :1_oo |o__o:g_r:_
o__:o_o|ogo|::.
173
_gr:_ oog:_ :roo_g| o:g| |:o_J:o|. r: |:bo| b_gJ_b_o: _: |b:gg_:
_:gor__o_:o, roo o___go: :r J__b_go_:o?
:JJ-Jo-4-!42-oo (_b:rJ_1____g_o| :b:og_o| :__oo) !75 b_g|
_:ob_o _:bobo: |_ro_o, roog_o:_ J_1____go J_|:og_goo| :gJ-
g_o| :b:og_:Jo r_gog__o_ro _ggog__o J_o_:b:. SezRuduli Se
saZleblobis individTa ganaTlebis gaumjobesebis aqtis |:b_goo
_boogo _:bobo__go: :b:bg_: !0, !7 _: 2004 bg_Jo. bobJo _| :-
r_go:__ro| IDEA :b IDEIA-| |:boo J_bg__:o. _:bobo, 1o:_:_, oooobog|,
roo :JJ-Jo _b:rJ_1____go oo|b:gg__o| __:|o _: |:_:ro :b:og_:
oooo__go: J_:_o: _1r_bg_g_o| (FAPE). :oob:_go|_o :r :r|_o|
_:bobo oooobog| b_gog:b _:r_o_:|. _| _b_: :_:o__ _::g:___|:_,
o|_o|, rooro_:: Jo_|o. b:r__o| _:_:rg: |:1o:_o_o| g:g___g_:_
oogg_:. J_g:oobooo :o _:bob_o| ooobogb_o. o:|b:gg_g_o|ogo| |:oo
_g_g:1_ |:ob__r_|o o_b__o:: ob_ogo__:g_ro :b:og_o| oror:o:, (IEP)
_b:rJ_1____go oo|b:gg__o|: _: o:oo oJog_o| __g__o| _:_g: _:
,ooboo:g_r:_ J_o1___g_go :r_oo|" _b_:.
individualuri ganaTlebis programa
_:bobo__goo| og:g|:1ro|oo, oooo__go oo|b:gg_ _bo_:g_ro:,
roo_g|:_ J_oog_: |gor__o__| :bgoo:r_o|ogo| |o__o:g_r:_ J__o-
bogo oror:o:. individualuri ganaTlebis programa l :ro| J_o:bb-
o_: oJog_|: _: |_og:| Joro| :o ooo|:b_r_o| J_|:b_. l J_o_J:g__-
cxrili 4.4
vizualuri da verbaluri daswavlis ganzomilebis sami aspeqti
:r|_o| |:oo :b1ooog_: go1_:g_ro :b g_r:g_ro _:|b:ggo|:: _b:ro, |_ogo
_: r:oo_|ogo| _oor:__|oo| oobog_:. oorogb__| J_oog_: :o |:oo :b1ooog_o|
_::go :b o:_:go _b:ro _ob__o.
aspeqti moswavleTa tipebi ganmarteba
_obo__ro
_b:ro
_obo__ro
|_ogo
_:|b:ggo|

J_rb__go
o_oo_o
o:_:go |ogr_ooo _b:ro| o_ob_
_::go |ogr_ooo _b:ro| o_ob_
go1_:g_r:_ oo:1rogb_
g_r:g_r:_ oo:1rogb_
go1_:g_r:_ J_o|b:gg_go
g_r:g_r:_ J_o|b:gg_go
|_r:o_o|: _: |ogr_ooo ob_oro:_oo|
J__obo|, _:o:b|ogr_o|: _: :oo__b_o|
ogo_ro _b:ro
|_r:o_o|: _: |ogr_ooo ob_oro:_oo|
J__obo|, _:o:b|ogr_o|: _: :oo__b_o|
|_|_o _b:ro

_o_ro|:| o__b_| |_r:o_|: _:
go1_:g_r ob_oro:_o:|
_o_ro|:| o__b_| |o__g_|: _:
g_r:g_r ob_oro:_o:|
:o_oob_| og_|_ror__g
ob|_r___o_|
:o_oob_| |o__go_r ob|_r___o_|
wyaro:F rom R.E. Mayer, & L.J. Massa (2003). Three facets of visual and verbal learners: Cognitive ability, cognitive
style and learning preference. Journal of Educational Psychology, 95(4), p.838.
daukavSireT PRAXIS IITM-s
_: ganavrceT
individualuri ganviTarebis
programebi (I, B3)
ro__|:_ b_g| :b_ro IEP-
|, b_g| :b_ro oboJgb_gog:b
|::bo:b:og_go _: g_:g_r
_o__o_b_|. _:rbo_b_oo, roo
J_oogo:o :b|b:o :o _o__-
o_b_o| oo1:bo, :ooo_boo oo|o
_oooob_b__o _: :_b_roo o:|Jo
:_oo__o_go ob_oro:_o:.
nulovani uari (o_ro r_____
) :1o|_ro orob_ooo, roo
:r__ro _b:rJ_1____g|,
r:o__b:_ oooo_ _:r_g_g:_ :r
_b_: _ob__|, :r J_oog_:
_:ro _o_g:| o:go|__:g |:_:ro
:b:og_:1_.
ganaTlebis individualizeb
uli programa (IEP) oror:-
oo| _og_gbgo_ro :_:|ob_g:
oo__b_o_ro oo|b:ggo|:o-
go|, oo_b_go| oo _roo|:ogo|
:r|__go b:ro|bo|, oo1b_o|,
|_r:__o_o| :og:go|bob_:
o:|b:gg_g_o|, oJog_o|,
|o__o:go|__o| oo_r _:, o_
J_|:og__go:, oo|b:ggo| oob:b-
og_ooo:_.
174
go: ___o| oo_r, roo_go_ oo|b:ggo| oJogo| :b o__rgo|, oo|o oor:_o
o:|b:gg_go|, 1o:_o :b:og_o| o:|b:gg_go|, |o__o:g_ro |:b_o|
o:|b:gg_go| b:rooo:__bgo|: _: oo|b:ggo|:b J___: (o_ _| oo|-
:__o:) |_ogo|: _: oJogo| J_o:bbo_o| J___:_, ___| :gJgo| :b|:-
__or__go ogo|__o| o_o_b_ |bg: oorogb_:_ J_oog_: _:_o:_o|,
(o::goo:_ _|o_oo_r:o_g_o). oror:o: _og_gbgo_r:_ :_:o_J:g__:
_: o:|Jo _b_: o_o| J_o__o o_b___o:
!. oo|b:ggo| ooo_ob:r_ :_:__oo_ro oo_b_g_o _: __b__o:o:
:ooggob_:.
2. bgo_ro :1oog:_o _o___o| oo1:bo. oJog_| |:bgJo _b_: oo_bo-
__o__| oob|_b_ooo :r:oo oror_|o| J_|:b_.
3. oo|b:ggo|ogo| |o__o:g_ro :b:og_o|: _: o:|o:b _:_:gJor__go
ooo|:b_r_o| ___:g_ro :_b_r:. :|_g_ ooooo__go _b_: o_o| ooo-
|:b_r_o| _:b__o| o:ro_o.
4. :bo:r__:, oo|b:ggo| oror:oo| r: b:bogo :r b:_:r__: bg__-
g_rog |_og:|: _: _g:|Jo.
5. ob_oro:_o:, roor ooo__| oo|b:gg_ oob:bog_o:| J_:_o|: _:
_bo| o:|J_:o|, :b|:__or_oo :__o| _ No Child Left Behind _ oo_r
ooobogbog _obo|oo__Jo.
6. !4-_:b !6 bg:o__ :gJg_o|ogo| J___bogo _g:g_:_o ooo|:b_-
r_o| _o__o_b_:_o:, r:o: oo|b:gg__o J_o_ooo :b:og_o| :b
_:|:_o_o| |__roJo :_:go_b_b.
|__o: !3.3-Jo (o_-!3 o:go) J_bg__oo IEP-_:b :oob:b_r| !5 bgo| ogo|
J_|:b_.
moswavleTa da maTi ojaxebis uflebebi
:o _:bob_o| r:o__boo_ o_b__o oJo_go: _: oo|b:gg_o: __g__|
o_:g|. |_og:o o:oo _ob_o__b_o:g_ro: _b_: _:o_g:|. __|_or_:o |bg:-
_:|bg: __g__r_go b:rooo:ggoo| oo|b:gg_o: _o|_rooob:_o: :r _b_:
oo:b_obo|. o__o _| J_og__go:, oo|b:gg__| oJogo_r _b:1_ _b_: b:_-
_:r__| __|_or_:. oJog_o b_rogooo _b_: _:o:bbo_b_b o:go:boo Jgo-
go| |:b_o| J__:|_:|: _: :b:og_o| oror:o:1_. o|obo :gJgo| __|_or_-
:|o:b, |b:gg_:|: _: :_og|:o_o__go:b _:_:gJor_oo _g_g: :oob:b_ro|
b:bgo| __g_oo |:r_go_b. |_rgogo|:o_r, oJog_| J__ogo:o ooo_ob
:gJgo| J__:|_o| __r__go _: IEP-o| J_bg__r:1_ ooo_g:bob o_ro|_o. o_
oJo_go oo_bg_oo_go:, oo|b:gg_| |_ro:_o oJo_go _b_: _:_boJbo|.
oJog_o: _o:Jo r:oo_ _ggog_o| J__:b:o__ b_rogoooo J___oob_:
(oJogo_r _b:1_) _b_: ooo_ob. _:ogo|, oJog_| o:oo Jgogo|ogo| J__-
_bogo oror:oo| :oro__|__o| __g_: :_go. o__o oo|b:ggo| o_:bo:b
orog_o_| b::b___oo, _:_bo:r_:o b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o", ro-
o_go_ o_:bo|: _: |:1o:_o_o| o:b:oJroogoo| |:_oob| _o_gb_:.
minimalurad SemzRudveli garemo
_:bobo oooobog|, roo J_:_o: oooo__go: :gJgo: minimalurad Se
zRudvel garemoSi, J_og_o|_:g:r:_ _oo_r |:_g:|o oo:bJo, o:b:-
_og_o:b _ro:_ ooo_o| :b:og_:. o:J:|:_:o_, oo|b:ggo| IEP _b_:
:|:b:g__|, roo oo :b:og_:| o:go|o |:goro_o| J_|::oo|:_, ooboo:g-
_r:_ J_o1___g_g :r_ooJo o__|. bg_o| :bo:ggo:Jo oo_oo:o mein
strimidan (:b|:__or__go ooobogbog__o| o_ob_ :gJg_o| b:rog:
minimalurad SemzRudveli
garemo (LRE) |:|b:ggo
:r_oo, o:b:_ogo: br_,
bg__g_rogo |:_g:|o |o__:_o:,
roo_go_ _go|boo| :__og_-
_g b_gJ_b_o:| _b:rJ_1____-
go oo|b:gg__o| :b:og_o-
|ogo|. ooo_oo| oog_:, r:_
,o_ob|_rooobo".
`meinstrimingi~ _ _b:rJ_1-
____go :gJg_o| |b:gg_:
bg__g_rog _g:|_Jo _roo|
:r_g__g J_:g__Jo :b oo_go
__oo.
integracia _ |o__o_o__ro
|:goro__o| o_ob_ :gJgo|
b:rog: _g:|o| :r|__g |_r__-
__r:Jo.
inkluzia _ _og_go oo|b:ggo|
ob__r:_o: bg__g_rog _g:|Jo,
oo:oo_ go|:_ oooo_ _b:rJ_1-
____go: :__boJb_:o.
175
r:o__boo_ bg__g_rog _g:|Jo) integraciamde (:gJgo| oor_: _g:|o|
:r|__g |_r____r:|o:b) _: inkluziamde (|::bo:b:og_go :r_oo|
r__ob|_r___o: _g_g: oo|b:ggo| |:|:r_go_) :_:ob:_gg: (Avarmidis,
Bayliss, & Burden, 2000; Friend & Bursuck, 2002).
ob_g_1oo| ooo__gr_| |__r:o, roo _b:rJ_1____go :gJg_o|ogo|
|:|:r__go o_b_:, o__o :b:og_:| bg__g_rogo o:b:_og_o| g_r-
_oo, r__g:r_g |_og:Jo ooo___b, o_b_:_ _| :b:og_o| ooobogbog_-
_o|, :b|:__or__go _:bo:r_o|, ooo|:b_r_o|: _: o:|b:gg__go:
|b:gg_o| o_oo_o| J__gg:| oobog__| (Haager & Klingner, 2005; Stainback
dagegmeT da moamzadeT produqtiuli Sex
vedrebi.
magaliTebi
!. _ob__o :b|:1_gr_go oo1:bo _: J_:rog_o
|:goro ob_oro:_o:. o_ |_ro, roo :bob-
ogoo oo|b:ggo| bob|gg:, b:roo:_ob_o
:oo| o::goo_o.
2. o_:b_| :_1:gb_o J__oobg_o| b_|b:, r:-
o: J_bg__ro|ogo| ob_oro:_o: J_:rogob.
sanimuSo SekiTxvebi frendisa da bursu
kis mixedviT (Friend & Bursuck, 2002):
r: :ro| o_g_bo Jgogo| |:_g:r_go |:|-
_ogo :__ogo:?
:oob:_:g| o_ :r: o_g_bo Jgogo b_bog|
roo_goo_ |:_g:|o |:_oo:boo| o:o:1_?
roo_go |:_oo:bo_o: _|?
r: :ro| o_g_bogo| orooro____go Jgo-
go| ooo_ob:r_ bgo| :b:og_:Jo?
r: J__oobg_o :_go b_g| b_o| _g:|Jo
o_g_bo Jgogo| :b:og_:|o:b _:_:gJor_-
oo?
roor J__ogo: |_og:|, :__oo| ooo_o-
b:r_ b_go o_g_bo Jgogo|ogo| _g_g:1_
b:ro:___g:_?
:ro| o_ :r: o_o_o, roog_o_ |_ro
roo :bobogoo J_bg__r:1_? _:__ooo
o:|_bo| J_oobg_g:Jo obogo bob:|b:r
o:_booo, roo oog_o1:_o.
|_ro o_ :r:, roo |bg_o_ _:_|brob
J_bg__r:|? _:__ooo o:|_bo| J_oobg_g:-
Jo, obogo, ooo:bo_oo o:oo |o:.
:ro| o_ :r: r:oo_ :b|:__or__go |:|-
_ogo ob_oro:_o:, roo_go_ |_ro,
roo oo:bo_oo J_bg__ro|:|?o_ :|_:,
obogo, o:_booo :oo| J_|:b_.
Sexvedris mimdinareobisas SeqmeniT da Sein
arCuneT urTierTpativiscemisa da TanamS
romlobis atmosfero.
magaliTebi
!. oo:b_g_o oo:bJo J_|:__ro|o :r_oo oor:_o
|:_r_o|:ogo|, _:r1_ _:_o__o boJ:bo |:_-
ro| J_b_g__o| o:go_:b :_og_o| oo1boo.
___o_|o _roo_ro:_o|: _: _og:or:-
_oo| oo1boo, J_bg__r: oo:b__o |:_ob__r_b-
_oo o:o_:|o:b.
2. o_:bo| b_gr_| ooo:ro_o ,:_obo" _: ,_:-
g:_obo" _: :r: ,___:", ,o:o:" ,_o:". oo-
|b:gg__o ooob|_bo_o |:b_g_oo.
3. oo_|oob_o o_:bo| b_bog| _: __r:___:
::o:bgog_o :gJg_o| J_|:b_ o:| oo|:1r_-
_1_.
Sexvedris Semdeg CainiSneT da ganavrceT
gadawyvetilebebis miRebis dro.
magaliTebi
!. oo:b_|ro_o b:b:b_r_o.
2. b_rogooo J_:_:o_o :_:b_g__og__o _:
_:_1:gb_o o_:b|: _: |bg: o:|b:gg_-
g_|.
3. _:__:gJor_oo o_:b_| |bg: J_oobg_g_Jo_,
ooo _o___|, o__o r:oo_ _:ro :o:go :_go
:|::1r__go.
mSoblebTan Sexvedrebis Sesaxeb damatebiTi in
formaciisTvis ix.: http://teacher.scholastic.com/pro-
fessional/parentconf
ojaxisa da sazogadoebis partnioroba
rekomendaciebi: produqtiuli Sexvedrebi
176
& Stainback, 1992). o_o_: 1oo_roo o_gg_g:ro _robogo| _: _o_ro|,
roo ob_g_1o: _g_g: :gJgo|ogo| :r :ro| |:___o_|o :oo|:g:go (John-
son, Duffett, Farkas, & Wilson, 2002). o::goo:_, b:_oo 1oo_b_o: (Naomi Zig-
mond) _: oo|o: _og__o: !5 bgo| oob|_b_:Jo, roo_go_ 6 _:b__ooo
|_ogo| J_|b:ggo| J____| ooo_:g_:, :_boJb_|, roo :o o_oo_o: _b:r-
J_1____go :gJg_o| obogo_ b:b_g:rJo ::o:rog:. oo|b:gg__o: J_|:-
:oo| :r_ooJo :oo__og_o| ______r:_ :oo__b_: roo J_o|b:ggob,
|bg:_:|bg: ooo|:b_r_: _b_: o_o| J_o_J:g__go, r:_ J_oog_: o_o|
_g_g:__ro _ b:bogorogo ob_g_1ooo _:b___go _: |o__o:g_ro |_og_-
oo _:oo:gr__go.
seqcia 504 dacva
IDEIA-|: _: _:boboo :b|:1_gr_go ooo|:b_r_: g_r ooo_:g| _g_g:
oo|b:gg_|, roo_go_ |o__o:g_r :_ooo_:_o:| |:goro_|, o:r:o :o oo-
|b:gg__o| :b:og_: J_oog_: |bg: _:bobo| _:rg_Jo :bbor_o_g-
__|. !60-70-o:bo bg_o| |:oo_:g:_o __g__o| ooor:oo| J___:_,
____r:g_ro: oo:gro:o !73 bgo| oro__|o_go r_:ogo_:_oo| :__o
J_oo_J:g:. :o _:bobo| 504e seqcia _ro:g:g| |:_:ro |_og_o|: _: |bg:
|:b_gobo_o _:_ob:b|_o| o_ob_ oror:o_o| oo_r _b:rJ_1____go :_:-
oo:b_o| _o|_rooob:_o:|.
:o |___oo| oob__goo, |_ogo| _obo|oo__Jo oob:bog_oo| oo|:__:_
_g_g: :gJg| o:b::ro |:J_:g_: _og_g:. ,_b:rJ_1____g_o|" :bo:r__-
: _:roo:. o_ oo|b:ggo| o_oo:r_o: 1___:g| oo| oob:bog_o:| _o-
bo|oo_:Jo, |_og:o _:obo:r_ _o: (o_ob_ _:o:__ooo o:bbo| oo__o|
:r_J_) _b_: J_oo_J:o|. :oo|ogo| oo|b:gg__o _b_: J_:_:|o| ___o:,
roo_go_ J_o_ooJo J_oo_J:g_| :o _o:|. IDEIA-:b :b|bg:g_oo, 504
|___o:| b:_g_o b_|_o :_g| :oo| o:o:1_, J_|::oo|:_, 1oo |_og: |:-
__o:r oro____r_| :__b| (Friend & Bursuck, 2002). obog_o 4.5 _brogo
:_ooo_:_oo| o::goo_o|ogo|, roog_o_ oo|b:gg__| _o_ _:bo:r_:|
:_b_g| _: o:go:b ______ro:. o_o_:, b_o_: :|:_gor:_, J_gboJb:g, roo
_gro o:|b:gg__go oo|b:gg__| _:g__g:_oro| :b _o__o_obo| :oo_-
_b_o| __g_:| :r :og_g|, r:_:b ,o:o _b_: o|b:ggob |bg_o| o|:g|:_
o_J:o:!" 504-_ |___oo| :_ooo_:_o_o or ooroo:_ ___1_: :oggogo:
_:boro_goo| orog_o_o| o_ob_ (_o:__o, b:o:g1_ _:oo_o___g_:,
obg:g_ :g_ro:, :_:o__o _::g:___o, _ro_ooo _b:rJ_1____go:
____ro J_oobg_go|: _: :g_oogo1oo| _ob1_) _: __r:___o| ___o_o-
_o|: _: oo_r:__o_ro _:r_g_go| o_ob_ oo|b:gg__o, o_ o|obo __g_ :r
:ro:b :_:_:r_gbo IDEIA- | oo_r.
1990 wlis aqti unarSezRudul amerikelTa Sesaxeb _ro:g:g| _b:r-
J_1____goo| |::oo oorogb_:o: _o|_rooob:_o:| _:|:_o_:Jo, _r:b|-
oor_or_o|:|, :_ogorog oo:rog_go:|: _: __g__oo_bo_:_o:Jo. _|
_:bobo 504-_ |___oo| :_:r_:| g:r:__o| |_ogo|: _: |:o_J:o :_ogo|
oo_o:_ _ ogooo___Jo, :_ogorog _: |:b_gobo_o oo:rog_go:Jo,
r_|_orb_Jo, |:|__oro_Jo, o_:_r_Jo, o:_:1o_Jo, |:1o:_o_rog
_r:b|oor_|: _: _gr |bg: :r_ooJo.
:o__r:_ :bgobog:go 1oo_ro bob::_o__o:|, roo_go:_ J_oog_:
oo|b:gg__o b::b__b_b.
seqcia 504 :JJ :b:og_o|
J_|:b_ o:b:o__rog_ _:bobo|
b:bogo roo_go_ ooo_o |:J_:go
|_ogo| ____r:g_ro: _ob_o:
_: o_:g| _b:rJ_1____g_|.
1990 wlis sakanonmdeblo aqti
unarSezRudul amerikelTa
Sesaxeb _ _:bobo, roo_go_
_ro:g:g| _b:rJ_1____go
:_:oo:b_o| _o|_rooob:_o:|
_:|:_o_o|:|, _r:b|oor_or_o-
|:|, |:1o:_o_:Jo ob__ro-
r_o|:|, _ro:g:g| _o|_rooob:-
_o:| :_ogorog oo:gro:Jo,
__g__oo_bo_:_o_Jo.
177
gavrcelebuli sirTuleebi
4.6. _brogo_:b b:b|, roo IDEIA-| ooo|:b_r_o| _g_J o_o_ ooo_oo|
|:o oogoob oo|b:gg_| :__boJb_: |b:ggo| |o__o_o__ro _b:rJ_1____-
go:, bogo _ro oogoob| o___g_g_o|: _: _bo| orog_o_o :_g|. o_
:o o:bg_b__g| ob__g____:g_r:_ _b:rJ_1____g :gJg_|: (roog_-
|:_ 4.6 _brogJo ,o_b_:g_r:_ b:oorb_bog_o" _bo_:o) _: _oo_o_ro
orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg__| _:_o:__o, b:b:go, roo oo|b:gg_o:
ooo_oo| 0% IDEIA-| ooo|:b_r_:. :b:go oogo_o_o|: _: _:bobJo J__:bogo
_:bg_|o _ggog__o| _ob1_, :_g_oog1_ :__og_g:_ __og_:o :o
_:__oroo| r:o__boo_ oo|b:gg_ o:ob_.
|o__o:g_ro :b:og_o| |_rgo|o| ooo__ oo|b:gg_o: b:b_g:r| J_o-
__b_ooo __b:roo| _g_g:1_ o_ob_ _b:rJ_1____goo| _o:bo1o :_g|
_:|o_go.
cxrili 4.5
akomodaciis magaliTebi 504-e seqciis mixedviT
504-_ |___oo| _o:Jo b:b_rogo :_ooo_:_oo| _oo_o or:__o__g:_
_|:1_gro:. 1oo :_ooo_:_o: J_oog_: :r_oo| _o1o__r _ggog_-
_o:b o_o| _:_:gJor__go (o:. :g_r_bo| oo|:Jor_g:_ :_ro|
_og_r_o| _:__b_:). o_o_: _gr oo|b:gg_| :_g| |b:ggo|: _: _o-
_:___go| _:r_g_g_o _: o:oo ooobogb_o :bgo|:: _b:rJ_1____go:
ooobogb_o:b. _g_ooo oo__o_go: o| ob|_r___o_o, roog_o_ 504-_
|___oo| _o:Jo J_oog_: b:rooo.
oo|b:gg__o o:|b:gg__go:b r:_ J_oog_: :bgo| _:|goo.
oo|b:gg__o _:|goo o|_o o:b:_og_o:b, roog_|:_ o:oogo|
_:bo:r_o| :b_g: J__ogo:o |:goro_o|:o_r.
oo|b:gg__o _:|goo _:r_o|: _: _:b_r_o|::b Jor|, roo __-
r:___: :r :__:b_oo.
_:g:g_o| __r_g_o :_:goo J_:1_, r:o: oo|b:gg__o :r :__g-
_b_b J_|:|r_g__go |:o_J:o| |o_o_o| :oo.
:ooo__b_o oo_g_ _: b:o_go ooooo__o.
oo__oo _:g__g:_oro|: _: _o__o_obo| :oo__b_o| __g_:.
:ooo__b_o boo| :ooo_boo _oooo___r_go oror:o_o b_rooo
_:g:g__o|ogo|.
:_boJb_o obogo_ |boro o:|_b_o.
oo:bo__o |:bgJo _:|:_og__go |:b_goo_g:b_go_o| b_|b:, r:-
o: oo|b:gg_| :r _:|gor__| o:oo _:r_:.
o_obo_o bob_o| :__oog_r|o_o, r:o: oo|b:gg__| b:_oobgo|
:r_J_ J__ogoo _:g:g__o| J_|r_g_:.
:o o_b___o| :bboggoo _:rbo_b__oo, roo or:g:go o:o:bo _r:go_
_:ro ob|_r___o::. o|obo :b|:__or__go ooobogbog__o| o_ob_
oo|b:gg__| b:ro:__oo |b:gg:Jo ______r _:bo:r_:| _b_g_b.
wyaro: wignidan Including Students with Special Needs: A Practical Guide for Classroom
Teachers, 3/e by Marilyn Friend & William D. Bursuck. Published by Allyn & Bacon, Boston,
MA. Copyright 2002 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
178
swavlis uunaro moswavleebi
,roor :b|b:| oog_o_boo oo|b:gg_|, roo_g|:_ _gor| _oobg:, b_r:
:b o:o_o:_o_o| |b:gg:, ooo| oo_b__:g:_, roo o:| :r :_g| ob__g____:-
g_ro _:r_g_g_o, _oo_o_ro orog_o_o :b |::bo:b:og_go J___r-
b__o, b__:g|, _|oo| _: o___g_g_| boro:g_r:_. _ro-_roo :b|b:: oo-
|b:ggo| swavlis uunaroba. _| :ro| :oorb__g oo|b:gg_o: J__:r_oo
:b:go, o:r:o |:_:o:oo _:__oro:. :r :r|_o| :o _b_o| |:ogoo_
J_o:bbo__go :bo:r__: _ g:_g| rg: |bg:_:|bg:g:ro :bo:r__: (Hal-
lahan _: |bg, 2005) o:o Joro| _ro-_roo IDEIA-| ___ogbo|: ,_roo :b o__o
|::1o _|o_ogoo_ro oro__|o| _:r_g_g:, roo_go_ 1_ooro :b b_rooo
o___g_g_o| :_:|: _: :oo__b_:1_ :o|:b_:" (g.!5). :bo:r__:o:
_o___|o: _roo:b_o| _o:bbo_: oo:Jo, roo :o oo|b:gg_o: J_|:og_go-
_o| _ob1_ o:oo b:ro:___o |b:gg:Jo oo|:go_b_g1_ o_or_:.
200! b_g| :JJ-o| |o__o:g_ro :b:og_o| o_o|o| __o:r_:o_b_o:
|b:ggo| __b:roo| (J) |:_oob_Jo J_bg__r: oo:b_o. |b:ggo| |o__o_o-
__ro __b:ro: :o J_bg__r:1_ :|_ :bo:r__|.
|b:ggo| _b:rJ_1___go| (SLD) ooroo:_o :r|o oorogb_o| |b:g-
g_o|: _: J_o__b_o| Job::b _:r_g_g_| _go|boo|. |b:ggo| __b-
:ro: (SLD) |o__o_o__ro: ooo_oo, roo oooo__go :o _:r_g_g:o::bo
oboJgb_gog:b :gg_b:| :b__b| J__:r_oo gobro :_:__oo_r J____-
1_. |b:ggo| |o__o_o__ro _b:rJ_1___g: (SLD) J_oog_: J_gbg__|
|bg: _b:rJ_o1___g_g o_oo:r_o:|o:b _ooob:_o:Jo, rooro_::
o_b_:g_ro b:oorb_b:, _o_:___go| orog_o_o, |b:ggo| J_|:og_-
goo| :r_ob: :b oorg_g:_o |_b|or_go ___o_o__o. o_o_:, |b:g-
go| __b:ro: :r_ _roo o:o:bo| oo_r :r :ro| :oobg__go (Bradley,
Danielson, & Hallahan, 2002, g. 72).
1o o__:o|: _: _|o_ogo| oo:bbo:, roo __roob| _ |b:ggo| __b:-
ro:, o__o|o__:_ bJor:_ o__b__b. o:oo :1roo, _gro oo|b:gg_, ro-
o_g|:_ |b:gg:Jo _b:rJ_1____g| _bo___b, _r:go_, |bg_o:b J_-
_:r_oo b_g: oogo|_| o:|:g:| :b __bo_bog:bo oo|b:gg_: _: :_g| _bo|
orog_o: :b_: o:b:_og_| b:oorbb_b bJoro :___bo| :b |_ogo| bJoro
J__ggo| :oo (Finlan, 1994).
moswavleTa maxasiaTeblebi. |b:ggo| _b:rJ_1____go _g_g: oo|b:gg_
_rob:oro :r :ro|. _g_g:1_ bJor:_ o_:gb__: |oro_g__oo _ro :b
o__ :_:__oo_r |__roJo, ___o _oor_ob:_ooo, __r:___o| orog_o_-
oo: oo_r:__o_gooo: _: ooo_g|_rooo, orog_o_oo go1_:g_ro _:
oo|o_bogo ob_oro:_oo| |bor:_ _:g:_:|: _: o:rob:Jo, :1rogb_o|,
o_b|o_r_o|, o___g_g_o|: _: |o_bo| _:r_g_goo, _: |oro_g__oo o_-
or_o| J_o_b:|: _: J_b:rb_b_:Jo. (Hallahan & Kauffman, 2006; Hunt &
Marshall, 2002). roor_ b__:go, 1oo _| o:b:|o:o__go _gro |bg: |:bo|
_b:rJ_1___go| (o:. __r:___o| ___o_o_o) o_ob_ oo|b:gg__| _: bg__-
g_rog oo|b:gg__|:_ J_oog_: :__boJb_o__|. :r_: :oo|:, |o__:_o:|
_o__g __ro :ro_g_| o|, roo |b:ggo| _b:rJ_1____g 1o oo|b:g-
g_| _| orog_o_o :r: :_g| _: obogo_ o_or_ r:o__booo J_oog_:
_ob__| _g_g: orog_o:. _roo oo|b:gg_ J_oog_: |:oo bgoo b:oorb_-
o__| _oobg:Jo, o:r:o o:o_o:_o_:Jo _|br___| o:go| _g:||, o_or_
oo|b:gg_| |:ooro|ooro ogo_ro _: |_|_o ob:r__o _ob__|, bogo o_|:-
o_| orog_o_o oooo__go |:bo| |b:gg_:|: _: or:bo1or__go:Jo
:_oo:bb__|, r:_ :gg_b:| :b__b| _g_g: |__ro1_.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
r:|_g _rJ__bo|: _: J_rob
gobo| (Russel Gersten & Sharon
Vaughn) r__:__orooo 200!
bgo| o:bg:rJo :oo__o_go
_:b__ooo |_ogo| _rb:go
oogo:b:_ _o_gb_: ,|b:ggo|
_b:rJ_1____go oo|b:gg__-
o|ogo| oo|:bo___g ob-
|_r___o_|". :_ :bbog_go:
o|_oo o_o_o, rooro_::
ob:_gr_go b_r:, :b:og_:,
ogooJ__:|_: _:
o:_:g_g:go_o_o_ro |b:gg:.
swavlis uunaroba _ _bo| J_|-
b:gg:|: _: oo| :oo__b_:|o:b
_:_:gJor__go orog_o_o,
J_oog_: :ooggob__| b_r:-
_oobgo|, :1rogb_o|, :b:roJo|
:ob_g_:Jo.
179
|b:ggo| _b:rJ_1____g oo|b:gg_o: _or:gg_|o:| _oobg: _gor|. 4.7
_brogo ooo_:g| _g_g:1_ bJor orog_o_|, o_o_: _| |oro_g__o _og-
_gogo| |b:ggo| _b:rJ_1___g:1_ :r oog:boJb_|. roor_ b:b|, o|obo
:oobg__go: _ro|: _: :|o| _:_:gJor_o| orog_ooo, r:_ b_r:|:_
:ro_g_|. (Stanovich, 1994; Willcut _: |bg., 2001).
cxrili 4.6
IDEIA
-s momsaxurebis qveS myof
6-21 wlis moswavleTa raodenoba
:_|:boJb:go: :o _:__oroo| oo|b:gg_o: r:o__boo| 1r_: !! bgo|
J_o__. :__o1oo|: _: _gobo| _:1o:b_o| _:__oroo| |__roJo oob-
|_b__o !!-!2 bg_Jo b_:_o_gooo __o__o_:, o:r:o !2-
!3 bg_Jo :__og__g ooobogb:_ o__:. :og:r:_, _o_o oro__b__-
go 1r_: b:bogorog oob|_b_:o: |:g:g___go b:|o:ooo :ob|b_:.
unarSezRuduloba 19911992 20002001 raodenobis %li
cvlileba
|b:ggo|
|o__o_o__ro
__b:ro:
o___g_g_o| :b
_bo| orog_o_o
ob_rogo
b:oorb_b:
_oo_o_ro
orog_o_o
or:g:gg:ro
_b:rJ_1___g_o
|o_bo| _:_g_oo_:
orooo__o_go
_:r_g_g_o
_:boro_goo|
|bg: _:r_g_g_o
ob__g_goo|
_:_g_oo_:
:__o1oo
|o_r__-|oro:g_
_gobo| _r:go_go
_:1o:b_:
:bgoo:r_o|
J___rb_:
_g_g:
_b:rJ_1____go:
2,247,004
8,04
553,262
400,2!!
8,408
60,727
5!,38
58,74
24,083
5,4!5
!,427
245
-
4,4,824
2,887,2!7
!,03,808
6!2,78
473,663
!22,55
70,767
73,057
2!,850
25,75
78,74
!,320
!4,844
28,35
5,775,722
28.5
.5
!0.8
!8.4
24.5
!6.5
42.2
36.8
7.
!,354.3
-7.5
5,58.8
-
28.4
wyaro: .S Department of Education, Offce of Special Education Programs, Data Analysis System
(DANS), cited in the Twenty-fourth Annual Report to Congress on the Implementation of the
Individuals with Disabilities Education Act (2002), p. II-21.
180
_b:rJ_1____go oo|b:gg__o|ogo| o_or_ _g_g:1_ bJoro orog_o::
o:o_o:_o_: _ :b:roJo_ _: :oo_:bo| :oob|b:_. 1oo o:o:bo b_r| _:
o___g_g_| :_r_g_gg:_, :r:or:bo1__g:_. |b:ggo| __b:ro oo|b:g-
g__o bJor:_ _:g:g__o|:_oo oo_ooo| ______ro 1_o| ___o_o_|
:bo__o:b. o:o :r o_o:b, roor ::o:bgogob __r:___: oboJgb_gog:b
ob_oro:_o:1_, o_gb_b or:bo1__gbo, :ooo__bob |b:ggo| |_r:__o_o
_: _b:r-bg_g_o, :r:______roo| J_oobg_g:Jo J__g:gob _:oo_o___g_-
: :b J_:_:|ob o:go:boo o__:_ob_o:. o|obo oo_r__ogbo :ro:b o:|o_ro
|b:ggo|__b, r:_:b :r o_o:b, roor _b_: oo__:_obob. _:oo__o__g:_
o__:_ob_o: :b|:__or__g:_ ob_go:, :oo_oo bJor:_ |:Job:o _:g:g_:
ogoo__ g_r |r_g__: (Hallahan _: |bg., 2005).
:_r__go _o:bo1o oooo:: oboJgb_gog:bo, roo oo|b:gg__o: :r oro-
bob oo__:_r__: _: :r _:_:rob J_o:ro_:. ogoo oo|b:gg__o g_r
bg__o:b, r:_oo _goro |b:gg: _: bJor:_ SeZenili ususurobis o|bg_r-
ogbo b__o:b. _| o_oo:r_o: oorg_g:_ _bog_g_1_ b:_:r__go __|-
o_roo_b__o| _ro| :_oboJb:. _bog_g_o oo:o:g|_| :r_ooJo, |:_:_ o:o
___:_ _o_roo_b_b (_g___r_go Jo_oo), roogo| _ob_rogo_ :r J__-
ogoo. oogo:b_oo, ro__|:_ |o__:_o: o_gg_o_: _: Jo_o| o:go_:b
:_og_: J__ogoo, |::oo|o_ :_:r_ or__o_b_b (J_goo:b, !75). o|obo
_ob_o o|bg_rogo:| J____b. |b:ggo| __b:ro oo|b:gg__|:_ oo:bbo:o,
roo :r J__ogo:o |:__o:ro |b:ggo| _ob_rogo _: :oo|bor_:. o|obo
cxrili 4.7
swavlis unarSezRudul moswavleTa kiTxvis
Cvevebi da Secdomebi
:b:|o:o_| _| boJb_o o_g_b| roo_goo_ oo|b:gg_|? _| J_oog_: |b:ggo| __b:roo|
ob_o_:_oro o_o|.
cudi kiTxvis Cveva
bJor:_ _:r:g| :_og|,
o:g| :_b_g|,
bJor:_ _oro| _: _oobg:1_ o:|_bo| :__o:1_ _:r| :oo|,
_oobgo|:| :o_oob_| bobo |:b_|o:b :bgo| ooo_:bo|
_oobgo|:| oo:_:, o:. _oob_go| :___:g:_, o_gb__| __b_|, J_oo:g|.
Secdomebi sityvebis amocnobisas
|o__go| (:r_o_go|) :oo_og_:
|o__go| b:o:__:
|o__go| b:b:_gg_:
|o__g_o| :b :|o_o| :oor_b_:
|o__g_o| :r:|boro b:rooo_o:
:|o_o| :b |o__g_o| :_::_og_:
__boo |o__go| b:_bo b:bog_:_ _:_o_: b:_oobgo| o___goo| :r_J_
oooo__ _oobg: (20-30 |o__g:1_ b:_g_o).
gagebis Secdomebi
oboJgb_gog:bo _:___o| :b|_b_: (o::goo:_, :r J__ogo: :bg:_ b:_oob_go
:1:_o_:b _oobg_1_ o:|_bo| :__o:)
o:booo__groo| :b|_b_: (o::goo:_, g_r b|bo| ooobro:Jo :_oo__o_g
oogg_b:o: o:booo__gro:|)
oo:g:ro Job::r|o| :b|_b_: (o::goo:_, g_r |bg__: ooobroo| ___::1r|)
wyaro: wignidan Child and Adolescent Development for Educators, by J.L. Meece. Published
by McGraw-Hill. Copyright 1997 McGraw-Hill. ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
181
:r:|o__| __ogo_b, J__g:gob o__:_ob_oo| |_ogo _: :og:r:_ o:|o-
_rbo _: _ob_obo rb_o:b.
o:go:boo orog_o_o| oob_o:gg:| __ogo_b :r:|:_ooro|o o__:_ob_-
ooo :b ooo| JoJoo, roo J_|:|r_g__g |:o_J:o| g_r :_o_g:g__o:b,
o:g| :ro___b 1oo_ro |::b|. :oo| o:go_:b :|:_og_g:_, o:|b:gg_-
g_o: oo|b:gg__o |_og:Jo |:o:b:_o oro__|oob:g_| r:_ J_oog_:
|br:_:_ _b_: b:r__obob.
swavlis uunaro moswavleTa swavleba. :|_oo oo|b:gg__o| _:bo:r_o|
|:_oobo _gg:g o|__goo| |::bo:. _ro-_roo b:ro:___go o_oo_o: |b:g-
go| _b:ro|: _: oo__o_go |:bo| (o:.:goo:_, _oobg: :b o:o_o:_o_:)
J_|:b_ ob_oro:_oo| _:o_J:g_:. o_-7 _: o_-8 o:g_Jo oo__o_go J_o__-
b_ooo |b:gg_o| orob_oo_o J_oog_: _:_bo:ro| _g_g: oo|b:gg_| __r-
:___o|, o_b|o_r_o| _: :oo_:b:o: :oob|bo| _b:ro| :bgoo:r_:Jo (Saw-
yer, Graham, & Harris, !2). o:g:1oo :r_o:bo|, _ro_|: _: o:bo|__g
(ardman, Drew, & Egan, 2005) 1oo_ro |_r:__o:|.
skolamdeli wlebi
g_r:g_ro ob|_r___o_o o_o| o:r_ogo _: oo_g_.
_ob___|_o| |oro_g_ _o_o |o_robogoo oo_|:_:_o :gJgo|
:bgoo:r_o| _ob_|.
oboJgb_goo| :|:b|b_g:_ oo__g:b_o r:o__boo_
o::gooo.
oo__oo :b:g o:|:g:|o:b o__o or:__o_o| J_|:og_go:.
dawyebiTi skolis wlebi
:ooo__b_o oo_g_ _: o:r_ogo g_r:g_ro ob|_r___o_o, oo|b:g-
g__| ::o_or_ob_o ooooo__o, r:o: _:rbo_b__o, roo :o_|.
:ooo__b_o ob_oobo_: (o_b|o_r_o| |_r:__o_o) oo|b:gg_o:ogo|
o_b|o_r_o| :oo|:o_J:g_g:_.
ooroo:_o |:_oob_o r:o__b__ro_ :oo_or_o. |b:gg_:|: _: or:_-
_o_:| _:o:__ooo _ro :oo__:goo :__og_goo| J_oobg_g:Jo
o:go_:b J_:|b:gg_o.
sabazo skola da gardatexis asaki
_J_:go_ J_:|b:gg_o ogoooobo_orobo| |_r:__o_o, :|b:gg_o,
|:__o:r o:g| _:_|g:b J__oobg_o, o::goo:_: ,g:___g_o
__r:___:|"?
sazogadoebriv urTier
TobebSi xSiria siZneleebi
swavlis unarSezRudvis,
yuradRebis deficitisa da
hiperaqtiurobis darRvevisa
da sxva unarSezRudvebis
dros.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
J_o_bogo _|_|_roo| _b_:|
o_-5 o:gJo _gg:g :bgobog:go,
roor_ _:ro :gJgo: b:r_-
o:__goo| oo1_1|, bogo o_-
!0 o:gJo roor_ oo_og:_o:1_
:gg_bo| o_ob_ _:__or|.
SeZenili umweoba _
:oo__og_:1_ _:o_:r__go
oogo_obo, roo ob_ogo_o|
_og_go o___go: o:r_boo
_:|r_g__:.
182
:b:go o:|:g: _:__:gJor_o.oo|b:gg_o: _o_bo| o:r:|.
oo|b:gg__| J_:|b:gg_o :r_ o_b|o_r_o| |_r:__o_o|: _: :o:-
r:__o| :oo__b_: (:__oo-b:b:b_r_|, J_boJgb_o| bob:_o|, b:oo-
b:og:go| :__o_: _: :.J.).
:g:o, _o_roo, roo _gro oo|b:ggo|:ogo|, go|:_ o__o b_gJ_b_o:
_: _b:r-bg_g_o| __ro _:bgrog_oo |b:gg_: _|:goro_:, _| _:ro
o__::. o_g_b o:ro:go ro:b__oo.
_oobgo| |b:gg_o| _ro|, b_rogoooo _r_o| (_ob__o__ro) _o_-
b: _: |o__go| :oo_boo| |_r:__o_o| |b:gg_o| _ooob:_o: ______-
ro :_oobb_:. o::goo:_, oorob gog__o _: oo|o _og__o (ob___ _:
|bg., 2000) _:b:_:Jo _oobg:|o:b _:_:gJor__go |bg:_:|bg: orog_o_o|
o_ob_ oo|b:gg__| :|b:ggo_b_b |o__go| :oo_boo| oob :b|bg:g__g
|_r:__o:|: (!) |o__g_o| :oo_bo:| :b:go_o| |:J_:g_oo, (2) |o__-
go| oo b:bogo| ooo_b:|, roo_go_ o_o:b, (3) |bg:_:|bg: boog:b _r:o:
b:rooo_o:|: _: (4) or:g:go:r_ggo:b |o__g_Jo or__o_|_o|: _: |_-
_o_|_o| ,oo_og_:|". o:|b:gg_g_o oooo__g oo|b:gg_|o:b o_J:o-
_b_b |o__g:Jo _ro|: o_ 1o__r J_r__go _r_o| ::b:go1_:|o:b
_ro:_, :o oobo |_r:__oo| J_|b:gg:|: _: or:__o_:Jo :oo__b_:1_.
_b:r-bg_g_o|: _: |_r:__o_o| :o__o__go |b:gg_: :b|:__or_oo
oboJgb_gog:bo: _oobg:|o:b _:_:gJor__go |bg:_:|bg: orog_oo| o_ob_
oo|b:gg__o|ogo|.
hiperaqtiuri da yuradRebis deficitis
mqone moswavleebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT o__o oo|b:gg_| orog_o_o :_g|
_roo| :b:bog_:|: _: |:or:bo1:_oo |:_oob_o:b _:_:gJor_oo, r:
_ooo| :_ooo_:_o_| J_:o1:__o?
:g:o :oo:o o:b:o__rog_ __roobo `hiperaqtiuroba~ _: :oo-
o__b_o:o _o___. 50-60 bgo| bob oo_r:__o_ro :gJg_o :r :r|_o_-
b_b. o:r_ _g_bo| oo_r J__obogo ooro| _ __g_ro _obo| _ooo| :gJg_o
ooobb_o_b_b o_:oob_, 1:ro:_ :b ,oo_|g_b:r" :gJg_:_ (Nylund, 2000).
___| :|_o :gJg_| oo_r:__o_r_| _bo___b _: _| __roobo 1__o__:_
bJor:_ _: 1__o__:_ _:roo oboJgb_gooo :ooo__b_:. b_o| oror:o:Jo
_gr o:|b:gg__g| _:g| _g:|Jo 5-6 ,oo_r:__o_ro" oo|b:gg_, _ro-_ro
_g:|Jo o:oo: ro_bgo: !0-| oo:_bo:. _:__orog:_, oo_r:__o_ro: :r
:ro| _roo :b|:__or__go o_oo:r_o:, _| oro |bg:_:|bg: orog_o::,
roog_o_ _ro:_ :b _:g-_:g__ gbg__:: __r:___o| _:r_g_g_o _:
ooo_g|_r-oo_r:__o_ro orog_o_o.
gansazRvrebebi. ___| _|o_ogoo: _o___|o: o:bbo__:, roo oo_r:_-
_o_r oo|b:gg_o: _oo:gr_|o orog_o: o:o oo_r :r: _r:go_ _o1o__ro
:__o_roo| _ob_rog|, :r:o__ __r:___o| o:rog:|: _: J_b:rb_b_:|
__:gJor__:. :o_ro_o| _|o_o:_ro: :|o_o:_o:o :o orog_oo| o_ob_ :gJ-
g_o| :oo|:gg_b:_ J_oo_J:g: _o:bo|_o__ro _:__oro: yuradRebis
deficituri hiperaqtiuri darRveva (ADHD). (|:_:rog_goJo oo___-
go: __roobo: _ ,__r:___o| ___o_o_o|: _: oo_r:__o_roo| |ob_rooo"
(r__. J_boJgb:). 4.8 _brogJo oo_g:bogo: 1oo_roo ob_o_:_oro.
oo_r:__o_ro :gJg_o |bg: :gJg_o:b J__:r_oo :r: obogo_ _o-
1o__r:_ :__o_rbo, ___r:___obo _: _:___g:rbo :ro:b, :r:o__ :_-
daukavSireT PRAXIS II
TM
-|
_: ganavrceT
(ADHD) (I, B2)
:b:go oo|b:ggo| oJo_go
or__:go _: :o_boo, roo
oo|o Jgogo| _o:bo1o ADHD-:.
r: _oo_r ___g_| _goo :o
oo|b:ggo|:b? r: 1oo_| oo-
o__o, r:o: b_go J__b_oo
:o oo|b:ggo| :bgoo:r_:|?
darRvevayuradRebis defi
citi, hiperaqtiuroba (ADHD)
_ _go|boo| ___go| oo _:r-
_g_g_|, roog_o_ b:|o:o__:
1_:__o_rooo, __r:___o|
oo_r_o| __b:rooo, :b ooo_g-
|_rooo
183
_boJb_:o J_|::oo| o:|_bo| :__o:|o:b _: oo1bo| (|:__o:ro oo1bo|:_)
oo|:_b_g:_ |:goro o_J:oo| :r_o_b:|o:b _:_:gJor__go |oro_g__o_.
_:o:__oo J_oog_: oo_g:|, roo ooo:rogo|:|, o_or_ o_roo_Jo_ _o, o:o
:r J__ogo:o |:__o:ro ___go| _ob_rogo. 1o:_:_, ___gooo orog_o_o
:J_:r:: oooo__g o:|b:gg__go:b _: b_o|oo_r |o__:_o:Jo. ob_go: ooo|
:b|:1_gr:, r:o__bo :gJgo J_oog_: o_o| _g:|o_o_or__go, roor_
oo_r:__o_ro. _:b__oo |_og:Jo 3-_:b 5%-o__: :|_oo :gJgo. :___:b
b:b_g:r1_ o__|, roor_ __r:___o|, :|_g_ oo_r:__o_roo| _:r_g_g:
:__boJb_: (Hardman _: |bg., 2005, Sagvolden, !). oob_o:b J__:r_oo,
_::bgo_oo 3-4-__r o__o oo_r:__o_ro ogo: :oogg_bogo, o:r:o _|
:b|bg:g_: o_or__: (Hallahan _: |bg., 2005). _o_: bbo| bob _|o_ogoo:
_or:gg_|o: oggo_:, roo oo1:r_o:o__ _g__go_:, o:r:o ___|
1oo_ro o_gg_g:r| oo:bbo:, roo orog_o_o J_oog_: :_:go__| 1r_:-
|r_g :|:_Jo_ (Hallowell & Ratey, !4). oo1:r_o: _:_:gJor__go o__r-
_:_oo| o:b:o__g o1:r_ |_r_|_o:b, |:J_:go :b o:_:g _g:|_Jo :-
_:|gg:|o:b, o__:_ oooobogb :_:__oo_r o_J:o:|o:b _: Jo:boo_o_g
|:1o:_o_rog _roo_roo_o:b ADHD-o| o_ob_ oo|b:gg__o|ogo| J_o-
og_: :b|:__or_oo ob_go o_roo_o o_o| (Taylor, !8).
ADHD
-
is mqone moswavleTa swavleba. :o:o:_ ADHD-o| |:o__rb:-
go_ __ro _: __ro bJor:_ o__b__b or_o:r:__oo o_r:oo:|. _:__o-
rog:_ !0-_:b !8 bg:o__ :JJ-Jo ro_:gobo| b:roo_: 700%-oo :o1-
:r_: (Diller, 1998). ro_:gobo _: __oo_o| oo_r :oob_rogo :__r:go|:
_: _og_r_o| _ooo| o__o_:o_b__o _rog:ro |_oo_g:_or_o:, o_ob_
:r_g__go _o1oo, o:o ADHD-o| o_ob_ :gJg_Jo J_oog_: o:r:_o_|_go
_____o _ob__|. o_or_ o_roo_o| _____o |:1o:_o_rog ___g:Jo, ro-
oro_:: _ooo_r:_o:, __r:___o:bo:, :_o_o_|_:| ooo_:g|. _gg_g:-
o: J____o gobg_b_|, roo ADHD-o| o_ob_ :gJg_o| 70-_:b 80%-o__,
o__rb:goo| _ro| :_gog:_ o:rog:_o:, o:r:o :r|_o| _:r_o_ooo
o:b:oogg_b_o_ _ _go| :b_:r_: _: ooo:___go bb_g:, 1r_o| J___r-
b_:, _oogo:, bob:Jo _g_: _: __ob_: (Friend & Bursuck, 2002; Hallahan
_: |bg., 2005, Panksepp, !8). o__o_:o_b__ro o_r:ooo| b:brogogo :oo_-
_b_o| J_|:b_ _o _o_: r:o:: _boogo, :|_ roo _robog:_ _b_: go_oo.
or:g:go o_gg_g:ro :|_gbo|, roo o__o_:o_b__oo o__rb:goo| J___:_
:_o_o_|__go ___g: oJgo:o:_ :b__b| _:r :gg_b:|, roor_ :_:__-
oo_r |b:gg:1_, o|_ o:b:_og_o:b _roo_roo:1_ _ or |__roJo, |:_:_
ADHD-o| o_ob_ :gJg_| _o_o |oro_g__o __ob_:o. r:_:b oo|b:gg__|
_o_:___g: __o_o_|___:o, oJog_o _: o:|b:gg_g_o oJgo___o:b _:
J_oog_: o_o_rob, roo orog_o: oog:r__go:. |ob:o_gog_Jo _| :|_ :r
:ro| _ oo|b:gg__| _gg:g :b|:__or__go _:bo:r_: |gor__:o |b:g-
g:Jo (Doggett, 2004, Purdie, Hattie & Carroll, 2002). :g|_r:go:Jo b:_:r__go
_roo _o_o _gg_g: :|_gbo|:
b:brogogo _ggog_o| oo|:_b_g:_ _g_g:1_ ______ro: b:r_go|:_oo
or:g:goo_:g_ro oo_oo:. _or:gg_|o:1_, o:r:o :r: _g_g: :gJg|:
_: oo1:r_1_, _|o_o|_oo_g:_or_oo o__rb:go:| _:__ooo ____-
_o oo:_g|, o:b:_ _| oo___go: oJog_o|: _: o:|b:gg_g_o| oo_r
J_o_J:g__go o__rb:goo|, o|__goo|: _: :gJgo| ___go| o:rogo|
J___:_. :|_ roo, :b|bg:g__go oro__|oo| o_ob_ ooro: _:bo:r_:
:__og__go: (van Kraayenoord, Rice, Carroll, Fritz, Dillon, & Hill, 200!, g.7).
ro| :__o_: J__ogo:o o:|b:gg_g_|? _gro: _:g:g_:o J_oog_:
:gbo| __r:___o| ___o_o_o| o_ob_ oo|b:gg__|, :oo_oo o:g| b_ oo:b-
g_go _gr orog_o:|, o:|:go| ogoo__ _:|:__g_g:_ :_gog:_ :|-
184
:_o _: _:|:|b:ggo o:_:r-o:_:r: _:g:g__o oo__oo. _o__g _roo ____-
__ro oo_oo:: |b:ggo| ob|_r___o_o|: _: o_b|o_r_o| |_r:__o_o|
_ooob:_o:, r:|:_ o:b oo_og:_o_ro g:r_oJo _rogo|. oo1:bo o|::, roo
oo_b_g_o| :|:_o_o_|_g:_ _:g_bo:roo oo|b:gg__|, :bogoo:rob
,_b:ro _: b_o|_o_:" (:ro|, !88). o:o :|_g_ _b_: J_:|b:ggoo |:__o:ro
___go| oobo_orobo, r:o: :r o_gb_b o_r__gbo _: J_ogob |:__o:ro o:go|
:_ob_rog_: (Reid & Borkowski, 1987).
_ob_rogo| _g_J _o_b: oo :b:go o_r:oo_go |_r:__oo| b:bogo:,
roo_g|:_ |:_o_ :_g| ADHD-o:b _: b:1| _|g:o| oorogb_g :__ogo:|.
__go_ b:og_b_o| (David Nylund, 2000) oo|:1r_oo, :gJgo| orog_oo|
o__rb:go:1_ oo:g:ro, oo|og_ orog_o_o| _:|:o:r_b_g:_ oo|o ogo-
cxrili 4.8
ADHD
-is maniSneblebi: yuradRebis deficiti, hiperaqtiuri
darRveva
(ADHD)
:gg_b| o_ :r: o_g_bo roo_goo_ oo|b:gg_ :o boJb_|? _| J_oog_:
ADHD-o| ob_o_:_oro o_o|.
uyuradRebobasTan dakavSirebuli problemebi
bJor:_ :r :o:bgog_| __r:___:| ___:g_1_ :b _Jg_| _:___-
g:r J___oo_|.
:oo_:bo| :oob|bo| _: :__o_ro o:o:J_o| _ro| g_r :b_rb_|
__r:___o| _ob__b_r:_o:|.
g_r :b_rb_| oo|o_b:|, ro_: _g:o:r:__o:b.
|b:gg_:| o:booo__gr_g:_ g_r oo_g_: _: |:Job:o _:g:g__-
|:_ ogoo__ g_r :|r_g_| (:r: |o_o__o| :b ooo| :oo, roo
:b|b: g_r :oo).
_gor| _:g:g_o| :b |:_oo:boo| or:bo1_:.
o:g| :ro__| _: :r oo|bob| ooo| __o_:, r:_ o_b_:g_r _:o:-
g:| oobog| (rooro_:: |:Job:o _:g:g_:).
_:r:g| |bg:_:|bg: _:g:g__o| J_|:|r_g_g:_ _: _obo|oo_-
_o|:ogo| |:goro :__og__g bogo_|.
:_gog:_ __:b__: __r:___:.
_go:gob_o:.
impulsis kontrolTan dakavSirebuli problemebi
bJor:_ J__oobgo| _:|r_g_:o__ b:oooo:b_| o:|_b|.
_gor| o:go|o roo| _:go__:.
bJor:_ :b_g__ob_| :b ogr_: |bg_o| |:_:rJo :b o:o:JJo.
hiperaqtiuroba
bJor:_ o_b_g| b_g-__b| :b o1bo__: |:g:ro_gJo.
bJor:_ __: :_ogo_:b, ro__|:_ _b_: o___|.
bJor:_ 1__o__| _:ro| (oo1:r__Jo :o:| J_|:ogo: oo_|g_bro-
o| |_o____ro :b__: :b:ooro___|).
bJor:_ o:o:J| :b :roo:| b_b:r:_ g_r :b_rb_|.
_gr| g:o:r:_o|.
bJor:_ ,_:_o_ogogoo" o___g: _: b_b:r:_ _o_b: :r J__ogo:.
wyaro: ibeWdeba nebarTviT wignidan Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders,
Fourth Edition, Text Revision. (Copyright 2000). American Psychiatric Association.
185
_ro ob:r__o| :_ro_bg:: _ :_ob_rog_o :gJgo. b:og_b_o __ogo|, roo,
:gorg_:, oob__bogo: _: |bg: _:r_o_ooo _oo_o_o Job::b orog_o_-
1_ o__:_, :gJgo| :r_ |:o_:ro_:b :ooo_ob:r_ _:g:b:bo| _Jo:__o-
|: _: |bg:_:|bg: _:___b_go oobg_b_o| _:o:r_b_: :gJgo| |_rgog_|
:|:b:g|. oo:g:ro: :_:b_g__og__o. J_o oo_ooo| |_:_o_o::
ADHD-| orog_oo| :gJgo|:b :oo_o_:, :oo_:g__g_:
(Separating);
ADHD-| 1_:gg_bo| :b|:1_gr: (:ooob) :gJg|: _: o_:b1_,
ADHD-o:b _:_:gJor__g :oob:_go|_1_ __r:___o| :o:bgog_:
(Attending);
ADHD-| _o:bo1o| o_ob_ :gJg_o| :b|:__or__go J_|:og_go-
_o| :oo__b_: (Reclaiming),
:b:go :oo| oo_og: (Telling) _: |ob:r_goo :_boJgb:
(Nylund, 2000, gv. xix).
_:__gor_oo J_oobg_g_|, ro__|:_ oo|b:gg_ _:ob__r_|__go: o_b-
_:_ o_or_ bboo. r: :ro| :b|bg:g__go :|_o J_oobg_g_Jo? :oo:ggob_o
:gJgo| ogo_ro ob:r__o _: :__goo, ooo_o| o:o b:ooro_|. |b:gg_o|
o_oo_Jo J_o_:b_o o|_oo _ggog__o, roog_o_ oo|b:gg_| _:_bo:r_:
r:oo_| :__o_o| o___goo| |_rgogo| :_gog_:Jo. b:og_b_| oo_:g|
J_o__o o::gooo: _br: bgo| _ro|o: _: oo|o: o:|b:gg__go: oo|o| _o_-
_ro:, _ro|o| ___r:___oo| _:|:og_g:_, _ro:_ :_:b_go__| o_J:o:.
oo|o| _o__ro: _ro|o _g:|Jo bob: o_rb1_ _:|g:. o:o J_oo_J:g_| _ro|o|
__r:___o| |:ooogo1:_oo boJ:bo _: _ro|o:_ oo:b_|ro: o:go|o :r__g-
_:r__go o_rbo. _| g:ob_| 504-_ |___o:Jo oo_g:bogo 4.5- _brogo| 1o-
o_ro :_ooo_:_o:|. _ro|o| _ob__b_r:_oo| :_o_o_|_o| :_|:boJb:g:_,
og_b:| bg__g_: oo_b_g_|. _ro|o: :_b_r:, roor o|b:gg: o:b oo|o_b:
_g:|Jo: ,:o _ro| _b_: o_o o:go:b ooogo1__go _: ADHD-|: _: oob_-
_bogo:| _obr:, roo :r J_:b_bob" (Nylund, 2000, g.!66).
1_ooo b:oooggogo o_oo__o o__o_:o_b__r b:r_g:o__ |:__oggo:b:_
:ro| J_|b:ggogo. o:Job:_ _o, ro__|:_ o_g_bo oo|b:gg__o __g_ o__o-
_:o_b__oo o__rb:go_b, :__og__go:, roo J_o|b:ggob o| :_:__oo_ro
_: |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o, roog_o_ o:o _bogr_:Jo :oo:__:o. _|
o:Job:_ _o :r b__:, ro__|:_ ___g: o__o_:o_b__o| o_Jg_ooo _o_o_|-
__: (Purdie _: |bg., 2002).
gza yovel moswavlemde: umaRlesi
donis azrovneba
|b:ggo| __b:ro oo|b:gg_o: _oobgoo |b:gg_: :r _b_: __:gJor_-
_o__| _::go _obo| _b:r-bg_g_|. _o:b: _ogo:o|o: (2002) :b:goo:r:
o_oo| o__b_o_o_:_oo| oror:o: |bg:_:|bg: _ooo| |b:ggo| __b:ro oo-
|b:gg__o|ogo|, r:o: o:o :oob _: :ooo__bob go__r:__r_go o_o_o|
:|_r:___go o__:, roor_ _| oo_g__:: :_b_rogo 4. _brogJo.
|b:ggo| __b:ro oo|b:gg__| 1o__r |bg: orog_o:_ :_go, __roo_,
__r:___o| _:r_g_g_o. _:__orog:_, 1oo o_gg_gro| :1roo, |b:g-
go| _b:rJ_1___g: _: __r:___o| _:r_g_g: _roo:b_o| 25-_:b 70%-o__
:_:_:r:g| (Hardman _: |bg., 2005). oo|b:gg__|, roog_o_ _o_:___g:|
:r_g_g_b, :_go __or_|o:, _g_r:, J_oog_: :_oo:bb__o ADHD-| |ooo-
_oo_o_ (oggett, 2004). :o _:r_g_g_| oogo:b_oo _:g_r_b__oo.
daukavSireT swavlebas _:
ganavrceT
ADHD-| o_ob_ oo|b:gg__-
o: :|_oo r__oo_b_:_o_o
J_:_ob_| o:go:boo o:|b:gg_-
g_o|:ogo| (Nylund, 2000).
:ooo__b_o _gro og_|-
_r:_o: (1:o_gg_go), r:o:
_:o_bo:roo |b:gg:Jo.
:oog:go|bob_o __g__r_-
go _: r:|orogo o__b_o:.
o_o__o, ro_o| :_:_bgooo
b_|_|.
_:ob:b_o _: :_boJb_o,
ro__|:_ _:r:_ g:__o_.
:r _obr:o |bg: :gJg_|,
roo ro_:goboo
go__rb:go.
ooo__oo :rb_g:bo| |:J_-
:g_:
g__:| b_ o:|b:ggoo
_| o:g| o:_1r_|.
::_boo_r_o, roo g_go:bo
g:r.
ooo__oo |:_g:|o oo:bJo
|_orboo| |:J_:g_:.
b_ o:og_go _obooo
|:Job:o _:g:g_:|.
ooo__oo o__o J_|g_b_o|
|:J_:g_:.
o_:goo ooooo_bbo.
186
komunikaciis darRvevebis mqone moswavleebi
_oo_bo_:_oo| _:r_g_g_o| o_ob_ 6-_:b 2! bg:o__ :|:_o| oo|b:gg__o
o_or_ __o__|o ___o:, roo_go_ :b|:__or__g J_|b:gg:| oooobog|.
:|_oo: oo|b:gg_o: !%. o___g_g_o| _:r_g_g_o: J_oog_: o:go obobo|
or:g:gobrog, r:_:b:_ ob_ogo_o| _:or:go |bg:_:|bg: :|o___o :b:ooro-
_| _bo| J_|b:gg:|. |o_b:_:_g_oo__go :gJgo bg__g_rogo 1oo _b:|
g_r J_o|b:ggo|. _r:go_o: J_oog_: :ooobgoo| b_grogoo_ro oro-
g_o_o, o___g_g_o| J___rb_:. :gJg_|, roog_|:_ :r _|o_b_b :b go|o
J_b___g_:_ |:o_:ro| J_|:b_ _:o:bob___go: _oo_o_ro orog_o_o|
:oo, _| bob::_o__o_o :_|:b_:o o___g_g_o| :bgoo:r_:1_. r:_:b:_
g:o:r:_o b:oro:g| ooor:o_|:_, o:|o:b _:_:gJor__go b_o|oo_ro o:-
ooor:g__go __b__oo| _:_g_oo_:o J_oog_: o___g_g_o| _:r_g_g:
:ooobgoo|. r:_:b o___g_g_o| :bgoo:r_: _: :1rogb_: :|_ ogo_ro
_:gJorJo: _roo:b_oo:b, J_o__b_ooo __b__oobor_o| b_o|oo_ro: oro-
g_o:o J_oog_: :gg_b: o_oboo| _bo| :oo__b_o| J_|:og_go:1_.
metyvelebis darRvevebi. oo|b:gg__o, roo_go:_ :r J_|b_go g:o:r:_o|o-
go| _r_o| o_:_oo_ :ooo_oo| _b:ro, oogg_o:b metyvelebis dar
Rvevebis mqoneebad. |_ogo| :|:_o| :gJg_o| _::bgo_oo 5%-| o:ob_
:_g| o___g_g_:|o:b _:_:gJor__go r:_:_ orog_o:. :r_o__g:_oo|
orog_o_o _: _b:g_o: _g_g:1_ :gr__g__go:.
artikulaciis darRvevebi. bJoro: _roo _ro| o_oroo J__gg:, (thunthine
Sunshine-o| b:_gg:_), _ro| _:o:bob__: (shoup soup-o| b:_gg:_), _ro|
:ro_g_: (ideer idea-o| b:_gg:_) :b _r_o| :oo_og_: (po-y pony-o|
b:_gg:_) (Smith, 1998). _b_: g:b|og__|, roo 6-_:b 8 bg:o__ :gJg_o|
_or:gg_|o: g_r :b_rb_| bg__g_rogo |:_ro|:| obgo|_ro _r_o|
|r_g_:|ogb:_ b:rooo_o:|. l,r,y,s _: z o:bboogb_o|: _: b:r_g o:bboog-
:bo: sh, ch, zh _: th b:rooo_o: ogo| obg_b_:. :o:|o:b _ro:_ :r|_o|
_o:g____ro :b|bg:g__o, r:_ :r_o__g:_oo| orog_o_:_ :r _b_:
:_go_g:o. o_g_b| _g:|Jo :_oo|_go: :gJgo: J_|:ogo: ,o__:"-o| b:_g-
g:_ ,o___r" b:rooo_g:|, o:r:o o___g_g_o| ______o :r _ob__|.
:gJgo, ooroo:_:_, _b:| 3-_:b 4 bg:o__ __o__|. :oo| oo1_1_o :r
:ro| b:o_go, o:r:o J_|:ogo: oo|o :ooobg_go o_o| _oo_o_ro, b_rg_go
orog_o_o :b b:|b:ggo ___g: (J_o_bogo bg_g_o). r:_ _b_: o_o|, _b:-
g_o: :gJg| bob::_o__o_| __obo|. o__o _b:g_o: b_gob:_1_ o__-
b:b| ro_g__:, |:|_rg_go:, :gJgo gooo__o:b ooo_g:boo. _ro_go:
b:r_g:o J_oog_: |:roboo J___o oo__o (Hardman _: |bg., 2005).
bgeris, xmis problemebi o___g_g_o| _:o:bob__o| o_|:o_ _ooo:, roo_g-
|:_ o:b _rogo| g:o:r:_o| _ro| J__|::oo _:o:_go:, :r:|:o:b:_o
:___b__o, o:_:go bo: :b oobo_ob_ro: (allahan & Kauffman, 2006). |:-
|_rg_go:, :o orog_oo| o_ob_ :gJgo gooo__o:b ooo_g:boo. _oorg_g_|
_oggo|:, _b_: b:|bg__o orog_oo| :r||. __r:___oo o_:goo oo :gJ-
g_o| ooo:ro, roo_go: o:_:go bo:, |o__g_o| :ooo_o:, :___b_o, :oob-
:_go| _b:ro :b b:ro|bo :b|bg:g__: o:oo o:b:_og_o|:b. __r:___:
oo:__o_o oo :gJg_|:_, roog_o_ oJgo:o:_ g:o:r:_o_b. _::_gor_oo,
o|obo _r:go_ oor_bgo_b, o_ o___g_g_:|o:b _:_:gJor__go oro-
g_o_o :_go?
enobrivi darRvevebi. :b|bg:g__go o___g_g_: _og_gogo| ro_o boJ-
b:g| _borog _:r_g_g_|. _| __:b:|_b_go oo:o :__boJb_:o, roo_go:
metyvelebis darRveva _
g:o:r:_o|:| _r_o| |bor:_
:ooo_oo| __b:ro:.
artikulaciis darRveva _
r:oo_ |:bo| _:r_g_g: g:o:r:-
_o|:|, o::goo:_, _r_o|
b:b:_gg_:, _:o:bob__:,
b:_g:og:.
bgeris, xmis problemebi _
_r_o| b:rooo_oo| _:r_-
g__go ob_ob:_o:, r_o|_ro,
ob__b|ogo: :b b:ro|bo.
187
cxrili 4.9
umaRlesi donis gageba da Zlieri saswavlo unarSezRudvebi
o_oo| o__b_o_o_:_oo| oror:o:Jo (Williams, 2002), |:J_:go |_ogo|
__b:ro oo|b:gg__o: go__r:__r_go o_o_o| :|_r:___go o___o
:o_| _: :ooo__b_|. o:|b:gg_g_o: !2 ooobro:1_ :__go !2
:b|bg:g__go :_g_oogo b::_:r_|. oo_g__ :_oo__oo, roor ooo-
_ob:r_o_: oooo__go :_g_oogo (__ro gr_g:_ :|:_:_ obog_o
|_:_o:).
kiTxvamde: o:|b:gg__go :b|:1_gr:g| o_o:| _: :o o_oo| orggog
o|__goo| b:ro:rogo| o_oo_o_:|, r:_ oo|b:gg_o: oor:_ :oo_-
_og_:| __r_bo:.
kiTxva: o:|b:gg__go _oob_go| ooobro:| _: _oobgo| oro__|Jo
|g:o| _oobg_|, r:o: oo|b:gg__| oo |:_oob_o:b _:gJoro| _:o_:r_-
:Jo _:_bo:ro|, r:_ o:o :o_| ooobroo| _oobgo|:|. _oobgo| _:|-
r_g_o| J_o__ _g:|o o|__go| ooobroo| ___::1ro| J_|:b_ _:
o:|b:gg__go :_:o_| ooobroo| oo:g:r :|o____|.
diskusia Temis sqemis gamoyenebiT: o:|b:gg_g_o _: oo|b:gg__o
:rb_g_b oboJgb_gog:b ob_oro:_o:| __g|o b:oo_:go__go J__oobgo|
:oo__b_oo. oorg_go oobo J__oobg: ooobroo| Job::r|| _b_::
gob o_o oo:g:ro ooro?
r: o_o oo|o orog_o:?
r: ::__o: o:b?
r: oob_: ooobroo| ogo|?
ogo oro J__oobg: oo|b:gg__| _bo:r_: :1ro| b:oo_:go_:Jo:
r:_ oob_:, _:ro: o_ ___o?
r:_oo o_o _| _:ro :b ___o?
TemaSi garkveva: J_o__ oo|b:gg__o o_o:| |_:b_:r__go _orooo
:__b_b:
|oo:g:ro: ooro:| o|b:gg:, roo o:| (:r) J__ogo ---------
bg_b (:r) J_g_ogo --------
ooobroo| o_o: :ro| --------
Temis gamoyeneba: oo|b:gg__o o_oo_:b |:ogoo :1ro| :oo|:_:b:_
|b:ggo_b |:oo J__oobgo| _:|o:|:
J_oogo: _::|:b_go gobo_, gob_ (g_r) J_og__: --------?
ro_o|:: _| oboJgb_gog:bo oo :_:oo:bo|ogo|, roo ::__oo|
:b :r ::__oo|.
r: |o__:_o:Jo o_b_: _| _:bo:r_:?
multimodaluri aqtivoba: oorg_go| J_o__ _og_go :_g_oogo
ooo_:g_: o_oo| oob__goo rog_o| J_|r_g_:|. oo|b:gg__| ,|::-
J_:r:o1_ :oo_:g_:o" ooobroo| oor_o, o_oo| |:bg_b_g:_ o_-
_b__b_b ___or:_o_| :b o_|o_:g_r :__ogo_|.
mimoxilva: o_oo| :__g_o| oo_g__ :o_or_: _: ooo:g:go :_-
g_oogo| bob:|b:ro oooobogg:.
wyaro: unarSezRudul moswavleTaTvis ufro maRali donis unarCvevebis Seswavlis
meTodebis Semajamebeli kvlevis Sedegebis Sesaxeb ixileT: Research on Interventions
for Adolescents with Learning Disabilities: A Meta-analysis of Outcomes Related to Higher-order
Processing, by H.L. Swanson, 2001, The Elementary School Journal, 101, 332-348. Copyright
2001 by The University of Chicago Press. adaptirebulia nebarTviT.
188
_bo| :_o|: _: :oob:_go| J_|:og_go_o_ o:oo :|:_o|: _: __g-
__r_go ___o| |bg: oo|b:gg__o:b J__:r_oo, oboJgb_gogb:_ _::go:
(Owens, 1999). oo|b:gg__o, roog_o_ _o_: |o__g_| o__b__b, o:go:b
oo_g_ bob:_:___oo _: oJgo:o:_ g:o:r:_o_b :b _:gJor| obogo_ _|-
_o__g:_oo| |:J_:g_oo :o_:r__b, |:|_rg_go:, J_|:oobo_g:_ :b _:|:_-
gorg_g:_ |_ogo| _g:go_o_o_r |o__o:go|_o:b oobg__|. 4.!0 _brogJo
oo__o_go: b_o|oo_ro oo|b:ggo|ogo| _bo| :bgoo:r_o| o:|_oo_gor_-
_go o___o.
inteleqtualuri unarSezRudvebis mqone moswavleebi
inteleqtualuri unarSezRudva 1_|_o :b|:1_gr:: mentaluri
Seferxebisa. roor_ :o_ro_o| o_b_:g_ro J___rb_o| :|o_o:_o:o (_)
(2002, g. !) :b|:1_gr:, ,o_b_:g_ro J___rb_: _b:rJ_1___g::, roogo|
_:o:b:|o:o__go: boJ:b_ogogo J_1___g_o. roor_ ob__g____:g_ro
__b__oobor_o|, :|_g_ ___go| :_:o_:_oo| og:g|:1ro|oo _: :oob:__-
go: _ob__o__:g_ro, |o_o:g_ro _: or:__o__go :_:o_:_oo| _b:r-
bg_g_Jo. _| _b:rJ_1___g: o:g| ob_b| !8 bg:o__".
ob__g____:g_ro __b__o:, roor_ b_|o, IQ-| __|__oo _:|__:,
70 __g:1_ b:_g_o oo:boJb_| ob_:J_1____go:1_. o:r:o IQ-| 70-
1_ b:_g_o o:bg_b__go |:_o:ro|o :r :ro| ob__g____:g_ro _b:rJ_1-
____goo| _o:bo|_o_o|ogo|. _b_: :r|_o__| ___go| :_:o_:_o:|o:b,
_:oo__o___g _bogr_:|: _: |o_o:g_r __b__oobor_:|o:b _:_:gJor_-
_go orog_o_o_. _| ooo_b_o :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo:, ro__|:_
:b|bg:g__go __g__ro| o_ob_ oo|b:gg_o: __g_o| ob__ror__:_o:
komunikaciis unarCvevebi
mniSvnelovani komponen
tia moswavleTa IEP-Tvis.
komunikacia exmareba mas,
monawileoba miiRos saerTo
saganmanaTleblo RonisZie
bebSi.
inteleqtis unarSezRudu
loba/gonebrivi Seferxeba
_ |:J_:go1_ oboJgb_gogb:_
_::go ob__g___o _: :r:|:_-
o:ro|:_ :_:o__ro |o_o:g_ro
___g:. ggob__: !8 bg:o__.
189
b__:. J___rb_o| :b|:1_gr:o obogo_ __|_o| o:bg_b_g_oo J_oog_:
oogo_g:bo| o_:o__, r:|:_ 1oo_roo _ro_o_o|o ,6 |::oo:b ob_:J_1-
____go:|" _bo__| _ :o _:__oro:Jo J__o:b o| oo|b:gg__o, roo-
g_|:_ :b:|o:o_o J___rb_: __o| r:_:_ oob:_g_oJo, __roo_ |_og:Jo
_o_bo| _ro|.
AAMR-o| :b|:1_gro| oob__goo, oo|b:gg_o: obogo_ _roo: oro__b_-
o: :oo:ggob: J___rb_:, roor_ ob__g____:g_ro __b__oobor_o|,
o|_ ___go| :_:o_:_oo| obrog. bg_o| :bo:ggo:Jo J___rb_o| o:bg_b_-
_go :|_ _:o_o-o|___o (IQ 50-69), |:J_:go (IQ 35-4), ogo_ro (IQ 20-34),
o:go:b ogo_ro (IQ 20-| _g_ooo). :o |o|__o:| _gro |_og:, :r_og_,
o|o_goo _:boro_goo| or:bo1:_o: o__b_|. o_o_: IQ-| o:bg_b_g_-
o 1__oob_gboo :r :|:b:g| oorogb_o| J_|:og_go_|. :oo_oo AAMR
go:g:1o| _g:|o_o_:_oo| |__o:|, roo_go_ _:__ob__go: ,oorogb_o|
_o:_g_| _ob_1_ __b__oobor_o|:ogo| |:goro" ob:r_:g_ro| b:ro|b_1_
(Taylor, Richards & Brady, 2005). ooo__gbo g_r_1_ oo__o_go 4.!! _brogo
:b:bg__go _g:|o_o_:_oo| |o|__oo| J__:o_:| :b__b|.
roor_ o:|b:gg__g|, J_|:og__go:, :r J_bg__o :gJg_o, roo-
g_|:_ |gor__:o ob__b|o_ro _:bo:r_:, r:|:_ o_g_bo |_og: g_r :b:-
gv. 137 mindorze
metyvelebis darRveva -
:_oo|:_:bo: |o__g:ro_:b.
cxrili 4.10
enis ganviTarebis xelSewyoba
_|:_r_o :gJg_| o:oogo| |:ob__r_|o |:_oob_1_.
oo__oo :gJg_| go__roo| |:J_:g_:. :oo_bo:_r_o o:o obo-
_o:_og_|: _: _oo_b_:r_|. :o1o:r_o o:oo _oo_o_o.
:r _:|g:o _gro J__oobg:. :ooo__b_o J_o__o _ooo| _oob-
g_o roor ::__o:J:__o_|... r:_oo ::__o:J:__o_|... r:
oob_:... :o:| __ro o_:_oo _: b:o_g o:|_b_:o__ oog_:g:ro.
b::b:go|_o :gJg_o J__oobg_o| _:|:|o_g:_. _o:|_b_o _g:b-
_og:_ _: :g:g:_. o_ :r |_ro J__oobg:1_ o:|_bo| :__o:,
b_ _o:|_b_o, o_ob_ :_b|_boo, r:_oo (:o J__oobg:1_ oob_:
o:|_bo| :__o:, _| o:go:b oor:__go:).
J_:rbo_o |:|o:oogbo boo| __oro. :r :ro| :__og__go, o_oo
_ooo_o|o, o:r:o J_oogo:o o_oo :b|bogo _: o_ooroo :_-
|:g|_. :gJg_| __g:ro, ro_: __ro|_o _o_: |_g_go_b.
b_ o_b_oo o_:_ro _: b_ _:|_ob_o oo|b:gg_o: ,_b:|". o_
_ro_o__g_o o_b_oo _: J___oo_| b:o_:_b_o :_|bor_o,
:gJg_o :_:r o|:_r__b o_g_bo:b.
oo__oo :gJg_| |:_o:ro|o _ro o:|_bo|ogo|.
oo_o_:roo :gJg_| |o_g:r_goo, b_ J_:b_g__ob_o |:_:r|.
b:ro_o :gJg_o |:o_:bo _: |:_g:|o _o|__|o_Jo, oo_bo__o
:__o_roo|__b _: oo_|oob_o o:o o___|.
:_o:r_o _: ooo__o :gJg_o _: o:oo ,_b:". __oog:bb_o:|: _:
:_o:r_:| J_oog_: _o_o _ro _:|gor__|.
:gJg_| J___o_boo _:ro :_oo|__ro, r:o: :ooo__bob _b: _:
_b:1_ o_J:o: b:ro:ro_o o:oo oo1b_o| oo|:_b_g:_.
wyaro: wignidan Language Disorders, 3/e by Robert E. Owens, Jr. Published by Allyn &
Bacon, Boston, MA. Copyright 1999 by Pearson Education. ibeWdeba gamomcemlis ne
barTviT.
190
bor_o_g_|. :|_oo _:bo:r_: |o__o:g_ro oogo:bo oror:ooo:: (r:_
:o o:gJo __g_ :_gb_r_o) :b|:1_gr_go. o_o_:, |:g:r:__o_, o_J:o:
o:ob_ ooob_go o_or_ J___rb__o| o_ob_ :gJg_o:b. roor_ b_|o,
:|_oo oo|b:gg__o _::g _g:|_Jo o:b:_g:|_g_o:b J__:r_oo __ro
b_g: oogo|__b o:|:g:|. o:o |b:ggo|ogo| __ro o__o _ro _: or:__o_:
_|:goro_:o _: _goro _roo |:_oobo_:b o_or_1_ :_:|gg:, |bg:_:|bg:
:oo_:bo| |r_g_o_og:_ :oob|bo|ogo| _g_g: J_|:og_go:| g_r __ro:b
o:g|. b:b:roJo ,r__oo_b_:_o_o" oo__o_go: rb_g_o |:J_:go1_ _::go
ob__g___o| o_ob_ oo|b:gg_o: |b:gg_o|ogo|.
-_:b !3 bg:o__ :|:_o| ob__g____:g_ro _b:rJ_1___go| o_ob_ _g-
ro oo|b:ggo| oo1:bo:: o_o__| _oobg:, b_r:, :rooo__o_:, _ob__| :_o-
gorogo :r_oo| J_|:b_ _o_b:, |o_o:g_ro ___g: _: oorogb_go ob-
__r_|_o. _::g _: |:J_:go _g:|_Jo :___b_o __o__: oro__|o_g
_: |:Job:o _b:r-bg_g_1_, _o_oo :oo__og_:1_ (|:__g__obo bob:_o|
:oo__b_:, |bg:_:|bg: boJb_o|, :r_o|, |::1_oo r__g:o_o| _oobg:,
|:o_J:o_ oo__o| o:o:1_ :b_b:__o| _:b_r:), |:o|:b_ro:b _:_:gJor_-
_g oo_o____1_, rooro_:: __o___o _: o_b___:g_ro:, |:__o:r
_:boro_go:1_ 1r_bg:, oo_:g:__orogo _b:r-bg_g_o. ___o|:ogo| :_-
__b_o :o:bgog__go: gardamaval programaze oo|b:ggo| J_o1:__:
cxrili 4.11
mentaluri eferxebis klasifikaciis sqema
AAMAR
-is mixedviT
_g:|o_o_:_oo|ogo| :b:go |__o: _:__ob__go: _:bo:r_o| b:ro|b1_,
roo_g|:_ oo|b:gg_ |:goro_| ooo|:ogo|, roo |:__o:ro J_|:og_go-
_o o:_|oo:g_r:_ :oo:ggobo|.
perioduli _ oboJgb_gog:bo: o_r__go :_:oo:bo|ogo|. o:| _og_go-
go| :r |gor__: _:bo:r_:, :b |gor__: obogo_ _bogr_o| :r_:o:-
g:g o_roo__Jo (o:. |:o_J:o| _:_:rgo| :b _:boro_goo| _ro1o|o|
:oo). o_r__go :_:oo:bo| _:bo:r_:, |o__:_oo| oob__goo, J_oog_:
roor_ _o_o, o|_ o_or_ ob__b|ogooo bor_o_g__o__|.
SezRuduli (gooo_or__go) _ _:bo:r_: _roJo: :b|:1_gr_go,
o:r:o bJor:_ :r o_or__:, J_oog_: |:goro___| __ro b:_g_
o_r|ob:g| _: ob:r_:g_ro| __ro o:_:g _ob_|o:b J__:r_oo b:_-
g_o ___: (o:., |:o_J:o _r_bobo :r_g__go _rooo :b :r_:__bo|
:|:_Jo J_:g___ro ob:r_:g_r:).
eqstensiuri _ r__g:r_go b_gJ_b_o: (o:. _og_g__o_ro) 1o-
o_ro :r_ooJo o:ob_ (o::goo:_, |:o_J:o1_ :b |:bgJo) _: _roJo
:r :ro| gooo_or__go (o:. b:brogogo |:o_:bo b_gJ_b_o:)
perversiuli _ _g_g:b:or :r_ooJo |gor__: _o_o ob__b|ogooo
o__oogo b_gJ_b_o:. oo|ogo| _| |o_o_bgo| J_b:rb_b_:| __ro|. :|_-
oo b_gJ_b_o: __ro o__ o:b:oJroo_g| _: o__ b:r_g:| oooobog|,
|bg: J_oobg_g_o:b J__:r_oo.
wyaro: wignidan M _b_:g Retardation: Defnition, Classifcation, and Systems of Support (10th
ed., p.152), by AAMR Ad Hoc Committee on Terminology and Classifcation, 2002. Copyright
1999 by the American Association of Mental Retardation. ibeWdeba AAMR-is nebarTviT.
gardamavali programa _
:b|:__or__go oo|b:gg__o|
ooo1:__: J_o__o |:__b_ro-
|:ogo|.
191
|o_o_oJo _bogr_o|: _: o_J:oo|ogo|. roor_ :o o:gJo __g_ :__:boo,
_:bobo |_og_o|:b IEP-| oo__g| :b _b:rJ_1___go| o_ob_ _og_go :gJ-
go|ogo| ob_ogo__:g_r oror:o:| oobog|. ITP :bgoo:r_o| ob_ogo__-
:g_ro _o: J___rb_o| o_ob_ oo|b:gg_o:ogo|, J_|:ogo:, IEP-| b:bogo
o_o| (Friend, 2005).
emociuri an qceviTi darRvevebis mqone moswavleebi
bg__g_rog _g:|Jo emociuri da qceviTi darRvevebis mqone oo|b:g-
g__o J_oog_: _g_g:1_ ob_g:_ oogo|__b_b o:|:g:|. o:o :oo o:|b:g-
g_g_g_o, roor_ b_|o, b_rgo_go_b (Avramdis, Bayliss, & Burden,
2000). :b:og_o| |__roJo ooo_J:g_ oro__|oob:g_o| :1roo, ___gooo
_:r_g_g_o boro:g_ro ___go_:b o|_oo _obo| :_:br::, roo_go_ b_g|
_Jgo| o:g:_ :gJgo| 1r_:|: _: :bgoo:r_:| :bJ_: |bg: :_:oo:b_o|
_bogr_:|. |ob:o_gog_Jo, _| |_:b_:r_o_:b :_:br::, ___g_o| |_:b_-
:r__o _o _roo:b_oo|:b :b|bg:g__go: |o__:_o_o|, :|:_orogo __-
_o|, __g__ro|, _obo__ro ___o|: _: o|_oro_go o_roo_o| oob__goo.
o|, r:_ oogg_: bg__g_rog _gJ_o:__ogro:_ |_:_oob1_, r_|_or:bJo
:b :b_Jo :boo:go:_ b:oogg_:. :o:|o:b _ro:_, ___go_:b :_:br: J_o-
og_: o_o| __ro o__o, go_r_ |_r_|oo :oobg__go oogg_b_o| _ro_o-
oo :ooo:bogo, o| J_oog_: |bg:_:|bg: |o__:_o:| _o___ J____r_o__|,
o:r:o :r _b_: o_o| oo|b:ggo| o:|_bo :o: o_ oo :_g_oog1_ (Forness &
Knitzer, 1992).
:r|_o| |bg: :_:br_o_. IDEIA-| _b: :_b_r| _oo_o_r J_oog:| (ED),
roo_go_ ooo_:g| :r::___g:__r ___g:|, ____r_o| :b__:|, __or_|o:|,
JoJ|: _: _roo_rooo| orog_o_|. :o_ro_o| _|o_ogoo: :|o_o:_o: _:
o__o_o|o: |:1o:_o_:_ :_b_r_b o_b_:g_r _:r_g_g_| (Friend, 2006).
4.!2 _brogJo :_b_rogo: 1oo_roo |o__o_o__ro _:r_g_g:, roo_g|:_
ooo_:g| ,o_b_:g_ro _:r_g_g_o| _o:bo|_o__ro _: |_:_o|_o__ro o:r-
og:", |bg:b:or:_ DSM-IV-TR.
:b|:1_gro| oo_b__:g:_, 2000-200! |:|b:ggo b_g| :oogg_bogo: _oo-
_o_ro _:r_g_g_o| o_ob_ ooo_oo| 475 000 oo|b:gg_, r:o:_ ooo|:b_r_o|
|:goro_o| o_ob_, |o_o_oo o_oob_ ___o J_:_ob:. !!-!2 bg_o|
J_o__ _| o:bg_b__go !8%-oo :o1:r_:. |b:ggo| _b:rJ_1___g_oo: _:
ADHD-| _o:bo1oo _o og_o oob_| |g:ro_b. ___gooo _:r_g_g_o|
og:g|:1ro|oo, og_o oob_| 6 _: -__r _|br__b. J_o:J_oo__go
_:__o:, roo :o _:__oro:Jo :_ro:o_ro__go oo|b:gg__o g:ro_b. o|o-
bo oo|:bg_oo| _::bgo_oo !5%-| J_:__b_b, o:r:o o:oo __bo_:b :-
oo|_g oo|b:gg_o: _::bgo_oo 27%-| _oo_o_ro _: ___gooo _:r_g_g_o
:__boJb_:o.
_oo_o_ro _: ___gooo _:r_g_g_o| :oogo___: _:roo:. |bg: _b:r-
J_1___g_o| o_ob_ oo|b:gg__| |b:ggo|: _: ob__g____:g_ro _b:rJ_1-
___g_o| :b ADHD, o::goo:_ |_og:Jo :gorg_oo |b:ggo|:|, J_|:ogo:,
:r_og_, _oo_o_ro _: ___gooo orog_o_o_ _ob__o. ___go| :b:go1o|
oo___go o_oo__o (o:go 6) _: |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o| oor_:ooro
|b:gg_: (o:go 3) oro :oo|:__o oo_oo::. _o__g _roo J_|:og_go:,
r:|:_ :o oo|b:gg__o|ogo| _:bo:r_o| :b_g: J__ogo:, :ro| |_r__-
__ro|, |:or:bo1:_oo b_g|:b_o_o|: _: :rb_g:bo| _1r_bg_g_o_:. :_
oo_g:bogo: __ro |_:b|obo| (Terri Swanson, 2005) r:o__boo_ o__::
J__o_boo :r_oo| |_r____r: go1_:g_ro ob:ro| ooboo:go1:_ooo: _:
:__o_or_go |_oo_g:_ooo, r:_ :oo_g_oog go1_:g_r |:1_gr_|
_obo| oo :r__| Joro|, |:_:_ :b|bg:g__go _o___:: oo|:go_-
emociuri da qceviTi dar
Rveva _ o| ___g: _: _oo_o_o,
roog_o_ oo__b:_ :_:brogo:
boroo|:b, roo :__rb_|
:gJgo| 1r_:-:bgoo:r_:| _:
:ro_g_| :rJ_ooo_o__o|
_bogr_:|:_. _|:: :r::___g:-
__ro ___g_o, __or_|o:, JoJ_o,
J_oog:, orog_o_o _roo_r-
oo:Jo.
192
b_go, :b :b:o:g|_o o:|:g_o :oo|:__b_g:_ :_gog :r_ooJo.
J__o_boo :broo _og_gogo_ro _: _og_g__o_ro |:_o|_o 1:gbog_-
oo, o_obo_o o_:_oo _:|:b_o|o|: _: _:ogo_o| o:boJb_g_o _:
|:o_J:o_ oo|:r_b__go :|_g_ o_:_oo oro____r_o.
J__o_boo :__ogo_o| |_r____r:, |:b_o :_::b:bog_o |bg:_:|bg:
__ro| _og__r_Jo (o:., _o|__ro o:o_o:_o_o|ogo|). go1_:g_r o:b-
oJb_g_o:b _ro:_ oo:bo__o |o__go_ro o:|:g: _: ob|_r___o_o.
J__o_boo b_|_o _: Job: :b:b_|o. o::goo:_, _rbo_o oo|b:gg__|
:ooo__bob ,|_roo__o" (|__o:), b_rogooo ooo:roob |bg: oo|b:g-
g__|, roo |_ro o:o:Jo J_oo_J:g_o oo1o_o_ro ooo:ro_g_o| b_-
|_o :b J_:o1:__o oo|b:gg__o Job::b:b_|Jo _ggog__o| :b|:b-
or_o_g_g:_. o::goo:_, |::1:_b_go :bobog_o oo|b:gg__o|
oo_r :o o_o:1_ J__obogo b:b:__o| oob__goo.
J_|o:g:1_o :rb_g:bo |:Job:o _:g:g_o| :b oro___o| _:|r_g_o| :g-
__rb:_og:o: oo_g_ b_|bo_:b.
r:_:b _oo_o_ro _: ___gooo orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg__o bJor:_
rekomendaciebi: saSualoze dabali inteleqtis mqone
moswavleTa swavleba
!. :b|:1_gr_o o1:o:: r:_ _b_: _o_:
o_o__| :gJgo:, oo o1:_:: J_o__o |:__b-
_ro| |:|b:gg:_.
2. oo:bo__o _: b:r__ob_o |:b_o o:r_og:_.
3. |o__o_o__ro |:b_o| J_|b:gg: _::__ob_o
:gJgo| ogo_ro _: |_|_o ob:r__o| |:|-
b:ggo :b:go11_.
4. o:|:g: oo:bo__o o:_:r: _: goo__ro b:-
o__oo. ____b|o_ro or:__o_: :o:r_o J_o-
__ |:__b_r1_ :_:|ggo| bob.
5. oo1:r_o| _bogr_o|__go ooobogb_o_:b
:ooo_ob:r_, oo_J:g_o or:__o__g _b:r-
bg_g_|: _: _b__1_.
6. b_ :oo_og_o |:__b_r_|. |:J_:go _obo|
ob__g___o| o_ob_ oo|b:gg__| J__ogo:o
oro |:__b_ro| J_o:_ro__go _ob__o__:-
g_ro bo_o| :_:, o:r:o |:J_:go1_ _:-
:go ob__g___o| o_ob_ :gJg_o oooo__go
|:__b_ro| :gg:| |:goro__b _: bo_o|
:_:| obogo_ :oo| J_o__ :b_rb__b
(:bg_b_o _:gJor_o, b_ _goo, roo o|obo
ogooob J_og__b _:_:gJor_:|).
7. o1:_ o_:goo _ro|: _: oo:g_ o__o| _gro
:b|bg:g__go 1oo b:r|:__b:_.
8. o__o oo|b:gg_ g_r oo_g_:o, _:_r_b-
_oo _gg:g o:r_og _ob_|.
. :b|:__or__go |o_robog_ :ooobob_o oo-
|b:ggo| b:__1_o|: _: b_gJ_b_oo| _ro|.
!0. ooooo_o o|_oo o:|:g_o, roo_go_ oo|b:g-
g_| J__r:_b_o_:| :r oo:__b_|. |:J_:go
|_ogo| oo|b:gg_| J_oog_: ,See Spot run"-
o| (o:r_ogo bobo o:_:r_o|:ogo|) |gor_-
_o__|, o:r:o o_r|ob:_o| :|:_o|: _:
ooobroo| Job::r|o| :oo J__r:_b_o_ogo
_:rb_|.
!!. oo1b:_ _:o|:b_o r:o__boo_ ___g: :b _b:r-
bg_g:, r:o: o_g_b_ _: o_g_bo: oo|b:gg__-
o:_ b:ro:__oo __o: J_ogoo. b_o|oo-
_r :_:oo:b| |gor__: _:__ooo _b_ro:.
!2. :oog:go|bob_o, roo |:J_:go1_ _::go
ob__g___o| oo|b:gg__o: |:J_:go ob-
__g___o| o_ob_ oo|b:gg__1_ o__o _b_:
o|b:ggob, or:__o_: :o:rob _: :oo_orob.
o:o _b_: J_o|b:ggob, roor o|b:ggob
_: J_ogob :bg:_ J_o_bogo _b:r-bg_g_o|
or:__o__g:_ :oo__b_: |bg:_:|bg: |o__:-
_o:Jo.
!3. _o_o __r:___: oo:__o_o |o_o:g_r _ro-
_roo_|. |:J_:go1_ _::go ob__g___o|
o_ob_ oo|b:gg__o| _r:go_ b:rog: bg__-
g_rog _g:|Jo ooo| :r:b_o:| :r oog_g:,
roo o:o ooo___b :b :_ J_oo_b_b _: J_ob-
:rb_b__b o_or_|.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.aamr.org/Policies/mental_retardation.shtml
http://www.ed.wright.edu/~prenick/karen.htm
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
o_-!2 o:gJo o_g_b :_oo:b_bo
o___|, roog_o_ _:g::b-
go_| _::go_:b |:J_:go
___gooo orog_o_o| :_:b-
_g__:|o:b.
193
:r_g_g_b b_|_|, o:|b:gg_g_o o:o ooo:ro o_:_r 1oo_| o___b. |_ro-
o1_g _oo_o_r orog_o:o: o_ob_ oo|b:gg_o:ogo| J_boJgbo| oo__oo|:|
cxrili 4.12
emociuri da qceviTi darRvevebis magaliTebi mentaluri darRvevebis diagnostikuri
da statistikuri marTvis organizaciis mixedviT
IDEA-| oob__goo _oo_o_ro _: ___gooo _:r_g_g_o| :b|:1_gr: oogo:bo:Jo b__:: oo :r
:__b_| :b|:__or__g ooro_|. o_o_:, o__o_o|o: |:1o:_o_:Jo _gro |o__o_o__ro _:r-
_g_g:: o__b_o_o_or__go _: o:o o_b_:g_ro _:r_g_g_o| _o:bo|_o__ro _: |_:_o|_o__ro
o:rogo| or:bo1:_o: ooo_:g| (o_oob_ :oo__o:, ___|_o| :_:|ob_g:) (DSM-IV-TR). _oo_o_ro
_:r_g_g_o| o:o_r, o|obo o_b_:g_ro _:r_g_g_o| |:boo :ro| b:roo__bogo. _g_ooo oo__o_go
_brogo, oo_b__:g:_ ooo|:, roo :r :ro| _:|r_g__go, ooo_:g| :o o_go_:_o:Jo b:roo__bog
o_b_:g_r _:r_g_g:o: o::goo_|, roo_go:_ :b:og_o| |o__o:go|__o _oo_o_r _: o_b_:-
g_r _:r_g_g_| oo:__ogb__b:
SfoTviT gamowveuli darRvevebi. J_oogoo :oobg__go _:r_g_g_o o:g| ob_b| o:Job,
ro__|:_ oo|b:gg__o oo_b_b ogo_ro JoJo| :b orboggo| :b__o| :oo__og_:|. :oo| _ro-
_roo o::gooo: o|_|o_r-_ooo_g|_ro _:r_g_g: (OCD), roo_go| _ro|:_ oo|b:gg__o
ogo_r:_ J_oo:g_b r:oo_1_, o::goo:_ oo_ro_1_. |bg: o::goo_o ooo_:g| _oo_|
(|o__o_o__ro JoJ_o |:b_o|: o_ :r|__o|, o::goo:_, ooo|, :r_g__go _o____o|:
o_ |_og:Jo |o:r_go| JoJo) _: oo|__r:go_g _:1o:b_:| (PTSD), :b_ oo|b:gg__o :_o_b-
g__b oobg_b__|: _: oo _r:go_g b:r|_go:b _:_:gJor__g oogg_b_|, roo_go: oob-
o_bo_ o:g:_ o_gb_b.
damangreveli qceviT gamowveuli darRvevebi. _| _:__oro: _:r_g_g:o: |:o |:b_o:|
ooo_:g|:
__r:___o| ___o_o_o-oo_r:__o_go _:r_g_g:. b:|o:o__: ___r:___ooo, :__ogoo|:
_: ooo_g|_roo| o:_:go _oboo :b o:oo _ooob:_ooo. o:r:o __r:___: oo:__o_o, bJor:_
_| :r boJb:g| _b:rJ_1___g:|.
gamomwvevi dapirispirebiT gamoxatuli darRveva (ODD) o:g| ob_b| o:Job, ro__|:_ oo|b:g-
g__o oo1r_og_| :ooobg_g:_ ____go:b, o:b:_og_o| ooo:ro _o J__goo: _: o_ooo
:ro:b :o|gg:g_g_o, r:_ _o_o bbo| :bo:ggo:Jo ro_g__:.
___gooo _:r_g_g_o o:g| ob_b| o:Job, ro__|:_ oo|b:gg__o bb_o_b, :ooobg_g:_ o___-
go:b, |:|_o_:_ _o_roo:b _bog_g_|: _: :_:oo:b_| :b :o__o_oo _b_J:_ :r_g_g_b
_:bob_|.
kvebiTi darRvevebi. _g_g:1_ :gr__g__go _g_ooo _:r_g_g:: _ :bor__|o:-b_rgo1:,
ro_: oo|b:gg__| oo:bbo:o, roo o:o g:ro bob: :_go _: :oo_oo :_:r g:o_b, o:Job:_ _o,
ro__|:_ JooJogo| 1_g:r| _:bgog__o:b.
gunebaganwyobis darRvevebi. _bo___b :____oo :oobg__g _:r_g_g_|:_. _| ___o
ooo_:g| bg__g_rog __or_|o:| _: ooog:r_g :b_ o:bo:_:g_r __or_|o:|, roo_gJo_ oo-
|b:gg_o: _b_-:bb_o: __|_r_o:g_ro |oo:_go_:b (o:bo:_:g_ro) _o_:g_|:o__ (__or_-
|o:) o_r__o|.
tikebi. _o_o :ro| __bo_o| :b|:__or__go ___o| _b_go_, |br:_o, |__r_o_oo_go
ooor:o_o. _o_o:bo oo|b:gg__o :o__o_oo :o:g_b__b og:g_|-|:obg_r: b_rgo| b_gr:g-
ooo :oobg__go _g_g:1_ __ro _boogo _:r_g_g: __r__o| |ob_rooo:. _| or:g:gobrogo
_:r_g_g::, roo_go_ ooro|:bo|: _: |bg: _o1o__r _o_o:b _ro:_, _roo _o_|:_ _ ,___:|"
:b g:bo_g:-ob_: ooo_:g|.
wyaro: wignidan ,Diagnostic and Statistical Manual of Mental Health" in Special Education: Contemporary Perspectives for School
Professionals by M. Friend. Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 2006 by Pearson Education. ibeWdeba ga
momcemlis nebarTviT.
194
o_ o:oo _:|_o|:|, _:rbo_b__go _b_: o_oo, roo |:o:rogo:bo b:ro
(Yell, 1990). :og:r |o__:_o_Jo J_oog_: ,r__oo_b_:_o_o" _:_bo:roo.
:bgobogoo o| |__ro, |:_:_ o:|b:gg__g| J__ogo: orog_oo| :_-
oob_b: _: r:_:_o| J__gg: ogooo_gg_go:.
TviTmkvleloba. r: o_o: _b_:, J_|:ogo:, roo _oo_o_ro _: ___gooo
orog_o_o| o_ob_ _og_go oo|b:gg_ ogooo_gg_go:1_ :r _o_ro__|,
o:Job, ro__|:_ :o orog_o_o| :ro_ob_ _gr :_:oo:b| o| :oo|:gg:_
oo:bb__|. o:r:o __or_|o: bJor:_ ogooo_gg_go:|o:b :|o_or__:. oo-
1:r_o: !0%-1_ o__| ogooo_gg_goo| o___go: _obo: _o___, __ro
o__| _o :oo| J_|:b_ __o_ro: o:ob_. o_go_ro :o_ro__g_o _: |o__gJo
o_bogr_o oo|b:gg__o ogooo_gg_goo|:_oo o__:_ :ro:b oo_r__ogbo.
:r|_o| _oo:gr_|o oobo ro|_-_:__oro, roog_o_ J__b_: roor_
o:oroooo, o|_ o___roooo |__|o| :_ro:o_ro__g, g:oob_ro b:rooJoo|
_: o_or_:bo:b oo1:r__|. _|_bo:: __or_|o: _: r_:goo| |oo_ggogo,
b:r|_gJo o_:bJo ooob_:ro ogooo_gg_go:, |_r_|o, o_:b_ro _:o:_-
go: :b _ob_go__o. 1_ooo b:ooogogogo bo_:oo| _ro _:__or1_ o__o|
:r|_o: :b|:__or_oo |:JoJo: (Steinberg, 2005). :o:|o:b, ___|___ooo,
J_J_oo_:| :oob:_:g_b ooo| :oo, roo __or_|oo| |:bob::_o__o 1o-
o_roo o__o_:o_b_o| oo__:o J_oog_: oo1:r__Jo ogooo_gg_goo|
|:_rob_ :1:r_o|.
bJor:_ ogooo_gg_go: _bogr_o|__go orog_o_o| :ooo:bogo:
oo orog_o_o|:, roog_o_ oJog_|: _: o:|b:gg_g_| ob__g_go-
o_:b :oo_o:r:o. :r:_: :r|_o| |:JoJro_o| 1r_o| o:bg_b__go :r:
_roo boJ:bo. og:g__ro :__gb_o, bo o:r J_o_g:g: _g_o|: :b oogo|
r_ooo, :|_g_ :bb_o:, boo :r oooo:_: bob:Jo :b boo :r :b_:, roor
_o_ro: o_or_|, :b:go|_| o_ :r: o|, r:_ :_r_ |:b:go|o o_o oo|o-
go|... |:_robo| bob:J_ o_ooo oo|b:gg__o 1o__r ___r:_ ::b___-
_b bogo_ o:go:bo bogo_| |__r_o|, CD-|, _:b|:_o_g| :b |:_g:r_g
_bog_g_|. o|obo __or_|o_g:_ :ooo__r_o:b :b oo_r:__o_rbo :ro:b,
J_|:ogo:, o|:g| _r:1_|:_ :oo_b_b: ,:bg: __g_ |_g_roo:", ,J_b b_o-
1_ _:r_o :_:r ooob_g|", :b ,o:ob__r_|_|, rooro: |o_g_ogo". o|obo
:___b_b |_og:| _: _:g:g__|:_ :_:r :|r_g__b. :b|:__or_oo |:-
JoJo:, ro__|:_ oo|b:gg_ :r: obogo_ ogooo_gg_goo|, :r:o__ :oo|
:bbor_o_g_o| _o:1__ |:_ro|.
o__o _o_roo, roo orog_o: __g_ :r|_o|, oo|b:gg_| _J_:go_
_b_: :_|:_roo. J_rob_:, roo_go_ ogooo_gg_go:1_ _o_roo J_o_-
roog :_:oo:b_| ___g_:o, o|_oo:, ooo_o| :r:gob o__| o:o |_roo-
1_g:_. ,ogooo_gg_goo| J_|:b_ J__oobg: :r obg_g| ogooo_gg_go:|.
o:rog:_, oob_o__r_o (_: :r_:__bo| :|:_Jo o_o_bo) bJor:_ Jg_oo
:ooo|_bo_:g_b, ro__|:_ go_:_ |:ogoo_ :__:g| J__oobgo| _:|o:|"
(Range, !3, g.!45). o_:goo r_:go|_o, _:Jo b_ o_r_bo, ro_: |:_:ro
ogooo_gg_go:| _b_:. _oob_o o:go|__r__o| J_|:b_ _: oo|b:gg_|
oo__o__o |_roo1_g:_. o_o__o, roo oo1:r_o: ogooo_gg_go: bJo-
ro: oo ____Jo, |:_:_ roo_goo_ oo|b:gg_ o:rog:_ ooo_g:g| o:g|
:b ogooo_gg_goo| J_|:b_ ob_oro:_o:| o__o: :gr__g_|. :|_o _ro|
o1r__: |bg: oo1:r__o| oo_r ogooo_gg_goo| o___goo| ro|_o (Le-
winsohn, Rohde & Seeley, 1994; Rica & Dolgin, 2002).
4.!3 _brogJo :|:b_go: ogooo_gg_goo| J_|:b_ ooo_o _: _:___o.
narkotikebis borotad gamoyeneba. oo_b__:g:_ ooo|:, roo b:r_o_o__o|
oro_:_ :oo__b_: _og_gogo| :r :ro| :|o_or__go _oo_o_r :b ___-
goo orog_o_o:b, r:_:b :_:oo:b_o :o orog_o_o| :r_J__ o___b
195
b:r_o_o__|, _oo_o_ro orog_o_o| o_ob_ _gro oo1:r_o_ o__b_| b:r-
_o_o__|. o:b:o__rog_ |:1o:_o_:Jo _gro :o:b:__r__go oro__|o:.
rekomendaciebi: disciplina emociuri problemebis mqone
moswavleebTan
gamoiCineT sifrTxile, rom ar daarRvioT
moswavleTa uflebebi moswavleebma da
mSoblebma unda icodnen, ra mohyveba sa
varaudo qcevebsa da cud moqcevas.
magaliTebi
!. o_g_bo :1ro _: :_:b_g__og_: b_rogo-
ooo _orooo b:og:_ J_:__oob_o.
2. oJog_|: _: oo|b:gg__| |obog_o, _g:|-
Jo _:__bogo b_|_o| :|go o_oboob.
3. b_|_o _: _:|_gb_o _g:|| :_:__oo _:
:b:o:g|_o _g:|o| g_ g_r_1__.
didi sifrTxile gamoiCineT Zlieri sasje
lis gamoyenebisas, ramac, SesaZloa, klasSi
mimdinare saswavlo procesidan moswavlis
didi xniT amovardna gamoiwvios. aseTi sas
jelis gamoyeneba cvlilebas iwvevs bavSvis
ganaTlebis programaSi (IEP) da saWiroebs Se
sabamis process.
magaliTebi
1. !0 ___1_ o__o :___bo| J_oobg_g:Jo
|:goro: J_|::oo|o b:r_g:.
2. |_ogo| :___bo|:| J_oog_: |:goro :b-
__| J_|::oo|o b:r_g:.
Zlieri emociuri problemebis mqone moswav
leebis dasja unda emsaxurebodes mxolod
gamokveTil saganmanaTleblo mizans.
magaliTebi
!. _:|_:| :b J_boJgb_| o:b _::_og_o :b-
|b:. :o:b, J_|:ogo:, oo|b:gg_| |b:ggo|
|_rgogo :__gogo| _: _g:|Jo |bg_1__
o_oboo| :gg_b:.
2. :ooo__b_o ___gooo _ob_r:|__o, r:|:_
b_rogoooo :bo:r___o_ _:_ro_o.
darwmundiT, rom es wesebi da sasjeli go
nivrulia.
magaliTebi
!. o_o_r_o oo|b:ggo| :|:_|: _: _o1o__r
o_oo:r_o:1_.
2. J__|::o_: |:|__go _:b:J:_g| _: :-
r_og_ oo:|, roor ____goo _g:|Jo |b-
g_|?
3. o|:g| |o__:_o_Jo |bg: o:|b:gg_g_o
o_g_b|:goo o___go:b?
4. _ro__o ooo:_1r__g J_boJgb_|. o_:-
goo ooooo_bo. o__o J__:r_oo |_|_o
|:|__goo J___| g_r oo:_b_go, :_:o-
gr_g _o____| obogo_ :oo| J_o__
ooo:ro_o.
iqonieT dadebiTi Canawerebi da imuSaveT
erToblivad.
magaliTebi
!. _g_g: oo|b:ggo| _:|_o| o:o:1_ ob_or-
o:_o: J_o_:b_o _rb:gJo :b bob:_Jo. _b-
_: _b_ro|, r: oro____r_o o_b: :oo-
__b__go, r:o__b b:b| :|_:b: _:|_:o,
:|_g_, r_1_g_:__o, _:|_o| oo_o_o_:-
_o: _: J____o.
2. b:oboJb_o o_:b_o:b, o__:o_o:b _:
_or___oro:b J_bg__r_o.
3. J_oo_J:g_o o_:b_o:b _: |bg: o:|b:gg_-
g_o:b _roogogo oo_o___o| _o:.
yovelTvis uaryofiTTan erTad dadebiTi
daskvnebic gaakeTeT.
magaliTebi
!. o__o oo|b:gg_ _:bob| _::r_g_g|, oo_-
ooo_o :oo|bor_o| 1_1_.
2. ::obb_g_o |_g o:_:r: b:ro:__o| _ro-
|:_ _o _ :r o_g:o ,_| oo _ro| J__b_:,
J_b roo..."
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.nasponline.org/publications/cq262discipline.
html
http://www.wrightslaw.com/
http://www.schwablearning.org/
196
oo:__o_o __r:___: o_|o__| _ _ogo_o|: _: ogor__1_ :bog:|__g
o_|o__|. ,oJg_bo_ro", ooo_g:r_go :_:oo:b_o o:go:bo _:boro_go:1_
b:_g_:_ 1r_bg_b, __:b_o:b :g_oog| _: _b_go:b |o:r__|. bg_b go__-
b_o o__o_:o_b__o| g:r r:o__bo:| _oboJgb_go :g:_o_o_oo| _ro-
|:_ _o, _og:| gob__o _:go| |ooo, go_goo_o _: g:oo:gr_o :o| oo__-
oo, oo|b:gg__| _o gooo_gr:go ,b_ :ooo__b_o b:og_|"!
b:og_o| :oo__b_: oo|b:gg__Jo orog_o:_ o__:. 1_|_o |_:_o|-
_o_: ob_go _:|:__bo:, o:r:o oobo:bo| _bog_r|o___o| oo_r :b|:1-
_gr_go ooo:ggo| oobo_orobo| J__:|__o| o:b:bo:_, o_rg__g:|_go:
!5%, o_:o__g:|_go: 3!% _: o_ooro____g:|_go: 3% :|_g b_g| o__-
b__: :_ro:g_g o__o_:o_b__|, roo_go: Joro| o:rob_:b: _ooobor_-
_:. 200! bgo_:b b:r_o_o__o| :oo__b_:o |:J_:go |_ogo| oo|b:gg_o:
Joro| _:o_go :b |_:og_ro o_oo:r_o: J_ob:rb_b:, o_o_: :|_oo
_ggog_: _o_|o_oo:b_| :r J_b_o:. _o_|oo:b_o (o:_ _: b_goo|:bg-
_oo oro____| ooobo:r_b (b_o, _:b_ro| _go, :___obo, :_ro1og_o
_: |bg.). oo|b:gg__o g_r :_boo_r__b, roo _o_|o__ro bogoo_r__o|
:oo__b_oo _r:goo| :b |o_g_ogo| |:JoJro_o| bob:J_ __o:b. :|_o oo-
|b:gg_o: _o___|o:| oo:bbo:, roo _o_|__ro bogoo_r__o o:o |o_o_b-
g_| |:_rob_| :r __obo| (Johnston, OMalley, Bachman & Schulenberg, 2004).
_roo:b_oo|:b _b_: :bg:|bg:goo b:r_o_o__1_ ,__|o_roo_b_o| b:_-
:r_:" _: oo|o bJoro :oo__b_:. _gro oo|b:gg_ roo_goo_ bg__g_o|
_ro| b:r_o_o_| |ob_:g|, o:r:o oo| r__g:r_g ooobo:r_g:_ :r
o___g:. oo oo|b:gg_o: _:|:bo:r_g:_, gob_ g__:r :b_rb_| b:r_o_o_1_
cxrili 4.13
miTebi da faqtebi TviTmkvlelobis Sesaxeb
oooo: o|, gob_ |:_ro| ogooo_gg_go:1_, o:g| :r o_g:g|.
_:__o: :oo_:b rg: :_:oo:bo ogooo_gg_go:o__ gobo_| o:ob_
__b_: |:__o:ro |_rgogo| J_|:b_.
oooo: :_:oo:bo: obogo_ :r_g__go _ooo o_g:g| o:g|.
_:__o: b_o|oo_ro _ooo| :_:oo:bo o_g:g| o:g| o:o:_:_o _:
_:go, :b:g:1r_: _: :|:_og:bo, o_o_:ro _: _:roo,
|o_g_go _: _:g:__go. _| b__: b_o|oo_r r:|orog,
_obo__r _: r_goo_r ___Jo.
oooo: ro__|:_ :_:oo:bo ogooo_gg_goo| J_|:b_ |:_ro|,
o_g_b J_oogo:o o:go_:b :oo:__oboo :b1r:bg:.
_:__o: J_oogo:o o:oo |_roo1_g:_ oo__:. __r:___oo
_|oob_o, r:|:_ __b_o:b, oo__oo o:o |:__o:ro
robo_o| :oogg_bo| J:b|o. :roboob_o, roo
_g_g:__ro :o_o _: J_oogo:o _:_bo:roo.
oooo: ogooo_gg_g_o| _or:gg_|o:| r_:g_r:_ |_r|
|o_g_ogo.
_:__o: ogooo_gg_g_o| _or:gg_|o: _:or_b_go: oo
:1roo, roo |o_g_ogo _b_:. ogooo_gg_go: bJor:_
o_o_:, roor_ _:bo:r_o| obogb:.
wyaro: wignidan Changing Bodies, Changing Lives: A Book for Teens on Sex and Relationships
(p.142), by R.Bell, 1980, New York: Random House.
197
_:ro| o_o:|, |:___o_|o |:J_:g_:: o:b:_ogo: oror:o_o, roog_o_
:|b:ggo:b, roor o_g:b _:o:__r__go ,:r:".
Tavidan acileba. ob_oro:_oo| :gr__g_:| :b ,_:Job_oo" _:__o-
_:|, (:|_oo:, o::goo:_, DARE b:r_o_o__o| o:go_:b :_og_o| oror:o:)
_o_o _____o :r _obo:, J_|:ogo: b_go J__b_o| _o__g:_ _boo|oo_g:-
r_oo|: _: __|o_roo_b_or_o| b:_:r_o| |_rgogo| :_gog_:| (Dusen-
bury & Falco, 1995; Tobler & Stratton, 1977). _g_g:1_ ______ro or_g_b_o_go
oror:o_o ooo_:g| :bgoo:r_o| J_|::oo|o _bo|: _: _b__o| oob_:|,
oo|b:gg__| :|b:gg_o |:1o:_o_rogo 1_oo_o___o| ooo:ro bob::_o-
__oo| :b_g:, oo:bo__o 1_|_o ob_oro:_o: ___go| boro_o| J_|:b_
(_g_g: :r :__o_| :o:|), :ooo__b_o |b:gg_o| ob__r:__o_ro o_oo__o,
o::goo:_, rog_ro o:o:J_o :b o:_:r: ____:_ _:_o_:, b::_:r_o
_r_bobo oo _b:r_Jo, roog_o_ :oo|:__o: _gr |o__:_o:Jo, o::go-
o:_, o_-!2 o:gJo :_b_rogo orog_oo| :_:gro| 6 |:__b_ro:b |_r:__-
o:Jo, ::r_go_o |:_oobo| :r|Jo, o_:goo __g__r_g-|_b|o__ro.
__r: |_oo__o: (Debra Stipek) _: oo|o: _og__o: (!) :_b_r_| |:|-
_ogo |:b_o|: _: ob_oro:_o_go o|__goo|ogo| o:|b:gg_g_o| oo_r
:oo__b__go _bogr_o|__go :_g_oog_o| _gro o_oo_o. o::goo:_,
_g:|o| b_|o: o:_ogo|__oo| b:1:|o: (,|_g_g_ro J__oobg: :r :r|_o|"),
oo|b:gg__o |b:ggo_b, roo |_o|, |:_oobo ,_:__oo:_ J_:_:|ob _:
:r: _:r_o_oo:_", __boo:b o|_oro_go oor_o| _bogr_:|, r:_ b_g|
_b_o| :rb_g:bo| J_|:b_ o|__go:| _: |_r_|o:b :o_g:g_:| g:|b:g-
go|. :o:|o:b _ro:_ oo|b:gg__| oo__o_go :_go __g__o _ ,:o_g:g_o|
ob|_r_o_b__o", roo_gJo_ oo__o_go: orog_o_o:b :o_g:g_o|ogo|
|:goro rb_g:-_:ro__o. __g__| oo_g_: _:b:roo_, |:_:_ oo|b:g-
g_o _b_: b:oboJbo| |bg:_:|bg: oooo_ |o__:_o:, ob_o__b_o, _go|_-
_ogogo. Exit _: U-turn boJb_o oo|b:gg__| oo:boJb_|, roo |o__:_oo_:b
|:___o_|o :oo|:g:go J_oog_: ,:|gg:" o_o|. ,_og_gg:ro :b|bo| :-
r_J_ _|:_robo :_og1_ :|gg: oobb__go:, roor_ |o_o_bgo| :-
_:rb_bo| _ro-_roo oob_rb__go _: _|:_robo |:J_:g_:" (Stipek _:
|bg., !, g. 443). :_rob__go o:bg_b_g_o| oob__goo oo|b:gg__o :o
_b:r_o| :oo__b_:| J_o|b:ggo:b.
naklebad gavrcelebuli problemebi/
ufro Zlieri unarSezRudvebi
:o _g_o:gJo goo|__g_o __ro oooo_ _b:rJ_1___go| o_ob_ oo|b:g-
g__1_, roo_go: o|:g|bo_ J_|:ogo: o:|b:gg_goo| |:b_o| bg_Jo
:r_ J_bg__ro:o.
moswavleebi gauaresebuli janmrTelobiT
1oo oo|b:gg_ oo_g__go:, o|:r_go| |o__o:g_ro _:obo:r_ bog-
o_oo: _: b_g|:b_o_oo (rooro_:: :gooo, |o__o:g_ro __b|:_o_go,
_:g:r_b_o :b obg:go_o| __go), r:o: J_ogo| bg__g_rog |_og:Jo |o:-
r_go. o__o |_og:Jo :ro| :__og__go oob_oogo_o, go_g:o |o__o-
:g_ro _:_o:roo __go|ogo|, _g_g:_or_o, _:|:|g_b__go oo:b_o _:
o:|b:gg_g_o oog:go|bob__b :og:r oo|b:gg_o: _o1o__r J_1___g_|,
198
o:Job bg__g_rog |::bo:b:og_go oror:o:Jo _gro :r:__ro o_b_:
J_|:_gg_go. _:boro_goo| oro |bg: _ooo| _:1o:b_: _o __r_r_go _:
:ooog__|o_ro _:og: _ |:_go|boo _: ro_go:.
cerebruli dambla da mravalmxrivi darRvevebi. _gobo| _:1o:b_:o
_::__:o__, _::__o|:| :b bgogoo| o_roo_Jo, J_oog_: :gJgJo :oo-
obgoo| |b__go| ooor:oo|: _: _oor_obor_o| |oro_g__o. orog_o:
J_oog_: o:g1_ _oboJgb_go o_o| _: :o J_oobg_g:Jo :gJgo obogo_ o_b:g
oo__b_go o_b_:, oooo_ J_oobg_go| _ro| _o __r_r_go _:ogoo _::-
g:___g :gJg_| _:oo__o__g:_ :_::_og_: or:__o__g:_ :r J__-
ogo:o. cerebruli damblis _g_g:1_ bJoro _oroo|ogo| _:o:b:|o:o__-
go: spastiuroba (__bo_o| 1__o__o _:goog:). _gr :gJg| __r_r:g_ro
_:ogoo :oobg__go o_or__go b:_go_ (_:r_og_:) :_g| (Kirk, Gallagher,
& Anastasiow, !3). o|obo _g_g:1_ o__ o1r_bg_go:| |:goro__b. _| :ro|
_oo:gr_|o |:_oobo, r:|:_ o:|b:gg__go: _g_g:1_ o__o __r:___: _b_:
oo:__oo|. o::goo:_, __r_r:g_ro _:ogoo _::g:___g _gr :gJg|
ob__g_goo|: _: g:o:r:_o| orog_o_o _: o_or_ ob__g____ro J_1-
___g_o_ :__boJb_:. :|_o |o__:_o:Jo :o o:gJo oo_g:bogo |_r:__o_o
_:_bo:r_:o.
gulyra (epilefsia). _g_r: ___g:o: ___o:, roo_go_ o:g| ob_b| _gobJo
:r:boro:g_ro b_oro_ooo_ro :__ogoo| _ro| (Hardman, Drew & Egan, 2005).
epilefsiiT _::g:___g :_:oo:b_| :__boJb_:o :bo_or_ooo J___g_o,
o:r:o _og_go J___go| oo1_1o _oog__|o: ro_o :bg:go, o|_oo _ro_ooo
o_oo:r_o_o_, rooro_:: _o_-_b_g_: :b ob____o:, J_oog_: J___go|
oo1_1:_ o___|. _g_ro| |bg:_:|bg: _oro: :r|_o|. o|obo _roo:b_oo|:b
:b|bg:g__: b:brogogooo, |obJoroo _: _:o:b:|o:o__go ooor:o_oo.
b:bogorogo :b :_:b__go |:bo| J___g: _gobo| obogo_ o_or_ b:bog|
ooo_:g|, generalizebuli J___g: _o _ _gr:_ o__|.
_o_o J___g_o| (o:| grand mal-|:_ _bo___b) _or:gg_|o: b:|o:o__:
:r:_ob_rogor_:_o o_g_oro ooor:o_oo, r:_, roor_ b_|o, 2-_:b 5-
b_o:o__ ro_g__:. J_|:og__go: b:bg:g_o|: _: |o|bgo| oooo___go|
_ob_rogo| _:_:rg:_, :r:o:b::ro |_bo_g: _: J___:_ _ro: oogo :b
_oo:. ob| oo|ggo| J_o__ oo|b:gg_ J_oog_: o:go:b :_:_gogo _:
_:r_bg_bogo o_o| :b |:|br:_o_ oo_b__| _:oob_:. J___g:o: _o___|o:
|:o__o_obo b:r_g:| __g_o__:r_:. o__o _g:|Jo J___g:|o:b _ro:_ oo-
|b:gg_| _obg_g|o:_ :_g|, o:|b:gg__go _b_: b:_roo|, roo oo|b:gg_ :r
fizikuri da instruqciuli
akomodaciebi saSuale
bas aZlevs bevri saxeobis
unarSezRudul moswav
leebs, rom iswavlon saerTo
saganmanaTleblo klasebSi.
specialurad mowyobili
merxi cerebruli dambliT
daavadebul gogonas klasSi
damoukideblad muSaobis
saSualebas aZlevs.
cerebraluri dambla _
o_oo:r_o:, ro_: _gobo|
_:1o:b_o| :oo _:r_g__go:
oo_oro_: _: _oor_ob:_o:.
spastikuroba _ __bo_o| og-
o_ro _:o:_go: _: _:goo_go-
:, r:_ :b:|o:o_| __r_r:g-
_ro _:ogo| 1oo_ro _oro:|
epilefsia _ _:r_g_g:, ro-
o_go_ :oob:__go: _g_r_-
oo _: :oobg__go: _gobJo
:r:boro:g_ro _g___r_go
:bo_b_goo.
generalizebuli darRveva _
_:1o:b_:, roo_gJo_ b:or__-
go: _gobo| _o_o b:bogo.
199
_:1o:b__|. oo:g:ro |:JoJro_: _o o|::, roo oooo_ _obg_g|oo| _ro|, oo-
|b:gg_, o::r 1__:oor1_ _:__oo|:|, J_oog_: _:J:g__|. :|_oo J___go|:|
J_ob:rb_b_o |ooJgo__ _: _::b_b:r_o oo_go _g:|o. :r __:_oo :gJgo|
ooor:o_o| J__:g_:|, J___go| J_b_r_: J_oogo:o oo|o _:b__o| _ro|.
_robog:_ _::bgob_o :gJgo o:_:_1_, ___g_o|: _: obg_b_:ro|:b Jo-
ro|. oo:Jor_o o::ro, bg__o:bo |:b_o, J__b|_boo |:__go, roo oo|b:g-
g_| |_bo_g:Jo b_go :r J__J:go|. o:g_g_J _robog:_ :oo___o rogo
_:b|:_o_go :b J:go| :_:|:_:r__go. :r:|o__| b:__oo r:oo_ oorJo
:r :ro| o:ro:go, roo J___go|:| J_oog_: _b: :_:_g:r__|. b_gogb_ro
|_bo_go| b:_:r_:| obogo_ o:Job __:__o, ro_: J___goo :oobg__go
_:|r_g_o| J_o__ oo|b:gg_ _gg:g :r o|_bo__|. :o_o oJog_o|:b,
roor _o_g:g__o:b J___g_|, boo :r oo|__g| _ro J___g:| o_or_, ro-
oro: J___:ro| _:1o:b_o| boJb_o :b J___g: b_o b_o1_ o__ b:b| boo :r
ro_g__:, :|_o J_oobg_g:Jo |br:_o |:o__o_obo _:bo:r_: :ooo__b_o
(Friend, 2005).
_og_go J___g: _r:o:_o1ooo :r :ooorb_g:. 1o__r oo|b:gg_ obo-
go_ b:oo_r:_ oooJ_:. :|_o _ro| J_oog_: :J__r__|, J__oobg_| g_r
_o:|_bo|, _:_:ro| |:b_o _: g_r :ob|_bo|, r: oob_: ogo ! b:oo-
_:b 30 b:oo| :bo:ggo:Jo. _rob:b| :o:| ,petit mal" _bo___b_b, o:r:o
___| oo J__:|__go:, roor_ droebiTi gaTiSva. :|_oo J___g_o|
J_o__ :gJg| :r __o_ob_:, r: b__o_: _g:|Jo :r_g__g _ro| :b
:r :b|og|, r: b__o_: oo ooo_b_Jo, ro__|:_ J__oobg:| _|g:o_oo. :o
J_oobg_g:Jo ooo:ro_o |_ogo| _|o_ogo| :b o___:|. o_or_ J___g_o|
o_ob_ oo|b:gg__o| _oo:gr_|o orog_o: o|::, roo o|obo _g:|Jo ooo_o-
b:r_ oogg_b_o:b _:gJor| _:r:g_b _ :|_oo: J___g_o: ___Jo !00-__r
J_oog_: obobo| o:go. o__o J___g_o bJoro:, oo|b:gg__| :_g_oog_o
_:oor_bg_go _bg_b_:. _oobg_o _:_|goo :|_o oo|b:gg__|, r:o: _:r-
bo_b__o, roo b:o_gog:_ _|ooo o_g_bo. b_ _:o1:r_o, o_ r:oo_| :o_o-
r_: r:o__b__ro_ ooob_go.
yru moswavleebi
__:b:|_b_go |:oo :obg__go| :bo:ggo:Jo |o_b:_:_g_oo__g oo-
|b:gg_o: r:o__bo:o o_go, o:r:o ro__|:_ orog_o: o:g| ob_b|, |:|-
b:ggo J____o |_roo1_go: (Hunt & Marshall, 2002). |o_booo orog_o_o|
o_ob_ :gJg_o oo|:_r_| _:g __r| _Jg_r_b, |:_ro| _ro| _oor:__-
|o:| _og_gogo| _ro __r| :bog__b :b |:_:r| g_r o__b, o_ oo|:_-
ro| |:b_| g_r b__:g, :r r_:or__b ooo:rog:1_, _ro_:_ro oo_roo
_:b__go: _: oor_b_o:b, bJor:_ obog_b, roo b:o_g:oo :_o_oroo,
:b:go |o__g_|: _: |:b_g_| _:o:bob__oo b:rooo_g:o_b _: _g:|o| _o|-
__|o_Jo ooo_o| oo_g_oo oob:bog_o_b. :b|:__or__go __r:___:
oo:__o_o oo|b:gg__|, roog_|:_ bJor:_ |__og:o __ro, |:|__|o or:-
bo_Jo :bo__o:b ob____o_r bg:| :b :g_ro:|.
b:r|_gJo o__:o_o go_b_b, r: o_o _o_o_|o _r_ _: |o_b: _:_-
g_oo__go :gJg_o|ogo| _ or:g_ro o_ o:b_:g_ro |b:gg_:. or:g_ro
oo_oo: _go|boo| bo:o:_:g _oobg:| __b_oo _: |o_bo| b_o|oo_ro
b:ro|bo| _:_g_oo_o| J_oobg_g:Jo oo|b:gg_o: oo_r :o b_rboo g:r_oJ|.
o:b_:g_ro oo_oo: ooo_:g| |ooogoo: _b:|: _: b_g_oo |:_:r|. _g-
g_g_o gobg_b_|, roo :gJg_o, roog_o_ o:b_:g_ro o_oo_oo |b:g-
go_b, |_og:Jo o:g| ___o b:roo:b_b_b _: |:1o:_o_:Jo_ o:g| __ro
_:bg_bog:_ :gg_b_b oo oo|b:gg__o:b J__:r_oo, roog_o_ obogo_
daukavSireT vebgverds
_: ganavrceT
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:o-
go| ob.: Epilepsy Foundation of
America-| g_-g_r_o http://
www.epilepsyfoundation.org/an-
swerplace/.
droebiTi gaTiSva _ _:r_g_g:,
roo_gJo_ b:ro_go: _gobo| obo-
go_ o_or_ b:bogo, r:_ :gJg|
o_or_ bboo _ob_:__o| _b:r|
__:r:g|.
daukavSireT vebgverds
_: ganavrceT
_|ob:ogoo:ogo| :o_ro_o|
_g_gooo |:bgo| ob|_r___o-
_go o:|:g_o| |:_:gJoro
__b_r| (http://www.aph.org/)
ob__g_goooo orog_o_o|
o_ob_ oo|b:gg_o:ogo| :_g|
ob|_r___o_go o:|:g_o| _:_:-
go_o.
200
or:g_ro o_oo_oo |b:ggo_b. ___| :o orog_ oo_ooo| _ooobor_o|
__b__b_o: :_oboJb_: (Hallahan & Kauffman, 2006).
:r|_o| og:g|:1ro|o, roo |o_b:_:_g_oo__go :_:oo:b_o :b|bg:-
g__go __g__ro| b:bog| b:roo:__b_b _boo, _:|__go_oo, |:1o:-
_o_rogo ob|_o____oo: _: go__r:__roo. :b_| _: o:rJ:g| (Hunt
& Marshall, 2002) _roo |o_b:_:_g_oo__go oro__|oob:go| b:o_g:oo oo-
_:g|: ,:b: _|o:oogb_o_:o _:g_|, :r:|r_g_:|ogb_:_ J___:|_ob:
o|obo gobo_|? :b o_or_:bo:b_o|ogo| _bo__ob: gobo_| J:g_:bo:b_o? o_
:r g:r :r:|r_g_:|og:bo, o_ _r_ g:r!" (g. 348). :___:b :ooo_ob:r_,
bg_bo oo1:bo:, roo |o_b:_:_g_oo__go :gJg_o ogobg_:_ g:__ooo _:
o__g__r_g:_ :_g1:r_oo, r:o: _o__ooo :gb:_oo orog_ __g__r:Jo.
o|_oo: ___bogoo_ro: obog:_o_o:, rooro_:: __g__ob_o, _oo_bo-
_:_o: _g___rob_go _o|_oo _: ob__rb__oo, _g_g: :_:oo:bo|ogo|, o:o
Joro|, |o_b:_:_g_oo__g_o|ogo|:_, :_gog:_ _:_:gJor_o| J_|:og_-
go_o :1:r_:.
moswavleebi mxedvelobis problemebiT
:o_ro_o| J__ro__g J_:__Jo !000 oo|b:ggo_:b obogo_ _ro| :__-
boJb_: ob__g_goo| _:_g_oo_:, o:r:o oo|o orog_o_o oo__b:_ |_-
roo1_go:, roo :|_oo :gJg_o |o__o:g_r |::bo:b:og_go |_rgo||
|:goro__b. o:o susti mxedvelobis o_ob__| _bo___b. _oobgo|:| o|obo
g_o_o:b |:og:g_| :b _o_ Jro__o:b bob_| o__b__b. oo|b:gg_o: J_-
_:r_oo o_or_ro_bog:bo ___o (2500-_:b _::bgo_oo 1) _o usinaTloa.
:|_oo: oo|b:gg__o: |b:ggo| _oo:gr_| b_:ro_ |o_b: _: J_b_: _b_:
:ooo__bob (Kirk, Gallagher, & Anastasiow, !3).
bJor:_, ob__g_goo| orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg__o, _oobgo|:|
bob| og:g_o:b o:go:b :bgo| :b o:go:b Jor| o_:g__b bogo_. J_|:o-
go:, o|obo og:g_| :_go__b_b _: : _:b_r__b_b, _boo_b_b og:g_o|
bg:|: _: _:gog|, J_J_o_:| :b J_boog_:|. ob__g_goo| orog_o_o|
o_ob_ oo|b:gg__o: J_oog_: _:_:1_ _:b_rogo |o__g_o :r:|bor:_ b:-
o_oobob, o|_ :_b_rob o:go:boo J_b___g__o, ooo_o| _r_|Jo :ro:b,
|ob:og_1_ _ob__o orobo_go: :b o:go o__oog:_ g_r_1_ _ob__o
:_:brogo. o|obo J_oog_: :_o1o:b_b_b, :b _g:|Jo J_|:|r_g__go |:-
o_J:o| ooo:ro _:_:rob ob__r_|o. (Hunt &Marshall, 2002). b_o|oo_ro :o
boJbo| J_obb_go| J_oobg_g:Jo, :oo| J_|:b_ _b_: J_:__ooboo |_ogo|
J_|::oo| |o__o:go|_|.
bg__g_rog _g:|_Jo :og:r oo|b:gg_o: :__o_roo|ogo| |:goro o:-
|:g:-oob_oogo_o_:b oboJgb_gog:bo: o|bgogo Jro__oo _:_g_ogo
bob_o, _oooo___r_go oror:o_o, roo_go:_ _g_gooo o:|:g: :__o-
oJo :b _|ob:ogoo: Jro__Jo :_:_:g|, o_r|ob:g_ro or:b:o1_r_o
(:go-o| o|:g|o), roo_go:_ |:|:_ro _:boJb_g_o| o_ob_ bob_o :b
_bo:r_o :_g|, _g:g_:_o |ob_:ro| o:bo_o_ob_o (o|obo o:|b:gg_-
_g| _roJo J__g__ogo :__oob:b:b_r_o| :oo__b_o| |:J_:g_:| :og_g|,
roo_go: |o|br:_o| ooo:__:_ g:o:r:_| :b_:r_| boo| __oro| _ggo-
g_o| :r_J_), |o__o:g_ro _:g__g:_or_o, |::b:roJo, |:o:b1ooog_-
o:bo r___o, r:_o__o _: boo_J_o, |o__o:g_ro :o1ooo oob_oogo-
_o. ob__g_goo| orog_o_o| o_ob_ oo|b:gg_o:ogo| bJor:_ _g_go|
b:ro|bo _: :|o_o| 1oo: o:go:b oboJgb_gog:bo:, :oo_oo o:go ::ro__o
ob_g:_ :oo|:_oob or_|r_go1_|: _: _b:ro|bo_ :_:___g o:|:g:|.
oo:bo| oob_o:_ oboJgb_gog:bo |:_oobo:. ob__g_goo| orog_o_-
o| o_ob_ oo|b:gg__o: _b_: o_o_b_b bogo_o| :_ogo, :|_ roo, oboJg-
axlomxedveloba _ ob__g_-
go:, roo_go_ J_1____go:
:bgo| o__:r_ |:b_oo.
usinaTloTa ganaTleba _
r:ogo| o:|:g_o| :oo__b_o|
:__og_go: ob__g_go:
_:_g_oo__g oo|b:gg_o:
|b:gg_:J|b:ggo|:ogo|.
201
b_gog:bo: b_|roo _ :_ogo _g_g:_ro|ogo| _: _g_g:__ro o:go| :_-
og1_. oo:b|: _: __r__:bJo |:ooor:o_ _o_o :_ogo _:_og_o. o_
oo:b| :_::b:go|_o _: :g__|: _: |:b_| :_:::_og_o, ob__g_go-
ooo orog_oo| o_ob_ oo|b:gg__| oo__oo _ggog__o:b J___o|
J_|:og_go:.
autizmis speqtrumis darRvevebi
__roobo ,:__o1oo" J_oog_: |o_bo:o _o___. !0 b_g| autizmi, IDEA-|
b:oob:og:g| _:_o:_:, roor_ |o__o:g_ro |_rgo|o| |:goro_o| o_ob_
_b:rJ_1___g:. oo :bo|:1_gr:, roor_ ,:bgoo:r_:_o _b:rJ_1___g:,
roo_go_ J_|:obb_g:_ oo_o___| g_r:g_r _: :r:g_r:g_r _oo_bo_:-
_o_|: _: |:1o:_o_rog _roo_roo_1_, o:g| ob_b| |:oo bgo| :|:_:o__
_: oor_:oor 1_:gg_b:| :b__b| :gJgo| oo_r _o_bo| :oogg_b:1_" (r_-
_gor_o| 34-_ ____r:g_ro _o_o 300.7). o_ :oo__ogo oro__|oob:g_o|
oo_r J_ooo:g:1__g __roob| _ ,autizmis speqtrumis darRvevebi~ _
go__b_ ooo| b:1:|:|o_g:_, roo :__o1oo| |ooooo_ o:go:b _o_ |:1_gr_-
Jo o_r__o|. :_r__go :|:_o_:b :gJg_|, roog_|:_ :__boJb_:o :_-
_o1oo, J_oog_: |:1o:_o_:Jo orog_o_o J___ob:o. o:o :r J__ogo:o
|bg_o:b _roo_rooo| _:o_:r_:, _ro__o:b og:go| _ob_:__|, :b :r
o1o:r__b |bg_o:b _ro:_ |ob:r_g| _: |bg_o| ob__r_|_|. _oo_bo_:_o:
_:r_g__go:. :|_o oo|b:gg_o: _::bgo_oo b:b_g:ro ,_:o_b___go:",
o:o o:go:b J_1____go :b :r:r|__go |:o___g_go _b:r-bg_g: :_go.
1oo |:__o:r _b:|:_ _o oob_|. :|_oo :gJg_o J_oog_: _:ob_oo
oooobog_b_b o:oo :r_oo| __gg_go:| _ggog__o o:oogo| o__:_
J_o:b_b__go:. o:o :b:|o:o_o _roo _: oo:g_ _o___o| :o_or_:, :_go
J_1____go ob__r_|_o, :_o:g_g:_ ____r_b _ro|: _: oo:g_ DVD-|,
J_|:ogo: :_ro_b_b |ob:og_|, bo:|, J_b_:| :b |bg: |_b|or_g ob-
_oro:_o:|, o::goo:_, _r: J_oog_: __ogogo| ooogr_go o_o|. o:o
J_oog_: r:_:_ |o__g_o _: b:o__o ooo_o_rob orog_oo| :_:|:gr_-
g:_, o:r:o :r: J_|::oo|o, o:go:b _:oor_bob |o__:_oo| J__ggo| :b
J__oobg_o| |bg:g:r:_ _:|oo| J_oobg_g:Jo (Friend, 2006).
:|o_r_ro| |ob_rooo :__o1oo| |o___r_oJo J_o:g:go _ro-_roo _b:r-
J_1___g::. :o |ob_roooo _::g:___g :gJg_| 1_ooo b:oooggogo _g-
ro |ooo_ooo :__boJb_:o, o:r:o o:oo _oo:gr_|o orog_o: |o_o:g_ro
_roo_roo_o:, _b: :_ b:_g_ rog| o:o:Jo|. o|obo J_oog_: _:r:_
|:_ro_b_b, o:r:o _bg__go_ _r_g_b_b _roo:b_oJo, o::goo:_, ,o_"
_: ,J_b"-| (Friend, 2006). :__o1oo| o_ob_ _gro oo|b:gg_ :|_g_ :bo__o|
|:J_:go :b ooo:___g ob__g____:g_r J_1___g:|, o:r:o roor_
b_|o, :|o_r_ro| |ob_rooo| o_ob_ oo|b:gg__o| ob__g___o| o:bg_b__go
|:J_:go _: |:J_:go1_ o:_go:.
azrovnebis Teoria. :__o1oo|: _: :|o_r_ro| |ob_rooo| o:b:o__rog_
:b|b: o|::, roo :og:ro _:r_g_g_o| o_ob_ :gJg_o :1rogb_o| o_oroo|
b:_g_o:| :bo__o:b o:o _goro ooo| :_:, roo o:g:_:_ _: |bg:
:_:oo:b_o_ :1rogb__b, _o_ro_b _: _oo_o_o :_go. o|obo g_r b|bo:b
|:__o:r |:__o_g|, g_r :_boo_r__b, roo |bg_| |:__o:ro robo_o
:_go _: _goro ooo| :b|:1_gr:, r: 1_:gg_b:| oo:b__b| r:oo_ _o___-
: _oo_o_1_. o::goo:_, :|_o oo|b:gg_| J_oog_: :r _|oo__|, r:_oo
:_1r_| o:g| o:b:_g:|_g_| _roo _: oo:g_ :o_o| :_o:g__go oo_o-
goo. :|_oo oo|b:gg_ _roo_rooo|:| J_oog_: 1__o__:_ :bgo| :b Jor|
autizmi _ :bgoo:r_o| J_1-
____go:, roo_go_ oboJ-
gb_gogb:_ :__rb_| g_r:g_r
_: :r:g_r:g_r _oo_bo_:_o:|,
|o_o:g_r _roo_roo_| _:
|bg:_:|bg: b:ro|boo ggob__:
3 bgo| :|:_o_:b.
202
o__| _: g_r :_boo_r___|, roo :rJ_ooo_o_o o:go|o |:__o_goo _o|-
_oo_or_| __obo| (ro_b_, 2006).
Careva. :_r__go _: ob__b|o_ro b:r_g:, roo_go_ _o|:b_r_: _oo_bo_:-
_o_r _: |o_o:g_r _roo_roo_|, :__o1oo| |o___r_oo| _:r_g_g_oo
_::g:___go :gJg_o|ogo| :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo:. _ro-_roo
:|_oo b:r_g:: _:b__oo |_og:Jo J_|gg:. 1oo_roo :gJgo J_oog_: |__-
r____ror__g :r_ooJo :b |o__o:1__g _g:|_Jo :_oobb__|. _o___-
|o: _o _ :o oro ooo:ro_g_o| :o:_roo:b__g _g:|Jo. :|_o J_oobg_g:-
Jo, :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo: o:|b:gg_g_|: _: o_:b_| Joro|
o:b:oJroogo:_. _::g _g:|_Jo |b:ggo|:|, :|_oo oo|b:gg_ |_r_|o|
_ro| o|_g_ _|:_robo_ _b_: robo__| o:g|, roor_ |:__o:r |:bgJo,
|b:gg_: _b_: o_o| o:booo__gr_go (Friend, 2006). _bogr_:, o_J:o: _:
|o_o:g_ro _b:r-bg_g_o :r_:__bo| :|:_Jo oboJgb_gog:bo |::bo:b:-
og_go oo1b_o:.
:o o:g| _:g:|r_g_o :b|:__or__go ooobogb_o| o_ob_ |bg: __-
_oo, roo_g|:_ IDEIA :b 504 |___o: :r ooo_:g|. :|_o ____Jo _roo:b-
__o:b o:_:go ob__g___oo: _: bogoo _:_og_o__go oo|b:gg__o.

niWieri moswavleebi
b:og:g_o, roo _| |ob:o_gog_:.
g:_oo: __g_ _:r:_ _oob_go_:, ro__|:_ _:g:_o| _ro-_roo
r:oobo| _o_ |_og:Jo oorg_g _g:|Jo J_o_g:b_|. o:|b:gg__go:
J_boJb:, roo g:_oo:o _g:|Jo ro_go ___|__o| J_o_g_go bob_o
J_o_:b: _: _og_gg:ro _:o:go| :r_J_ b:o_oob:. b:_oobgo| J_-
_:|_o| J_o__ |_ogo| _ob|_g_:b_o: _oobgo| |:_oob_Jo :b:_b:-
_:, roo g:_oo: o_b_o_ _g:|o| oo|b:ggo| _ob_1_ _oob_go_:.
g:_oo:| oJog_o: _o :o:_:_ :b:_b:__|, roo o:oo: Jgogo: _oobg:
__r _o__g |:oo bgo| :|:_Jo _:oo__o__g:_ _:ob_o _ ,_oob_go_:
_g_g: bob|, r:1__:_ b_go oo_bg__o_:" (Raisi _: |bg., 2002).
:go_: _ro. |_og:Jo g:_oo:|ogo| b_go :b|:__or_oo :r J__-
b__go:o. o_b_o_ _g:|Jo_ o|_ _oob_go_:, roor_ _| o_b_o_ _g:-
|o| :gJg| J__|::o_o_:. oo|o o:|b:gg__go g_r_ b:rooo__b_:, roo
g:_oo: o__|_:_ :b|:__or_go bogoo _:_og_o__go :gJgo o_o.
g:_oo: _ro:__roo :r :ro|. :r|_o| :b|:__or__go |:goro__o|
o_ob_ oo|b:gg_o: ___o, roo_go:_ |_og_o bJor:_ __rog:b __r:___-
:| :r :___g_b. _|_bo :ro:b niWieri moswavleebi. b:r|_gJo, ro__|:_
b:b:go|__go o_o 1__oob_gboo :_:roo__go |b:gg_:, :b|:__or_oo
b:o_go ob_o| o_ob_ bogo_r oo|b:gg__| :_o_g:o_b_b, roor_ :b_o__-
oo_r:_o_g|: _: _go__r|. ___| :r|_o| J_b____g_:, roo bogo_r oo-
|b:gg__| |:_:ro |_og:Jo __rogb:_ :r :_:|__b. _gg_g:o _:g:b:bg:,
roo bogo_r oo|b:gg_o: !,5-1_ o__o |_og:Jo o:go|o _b:r-J_|:og_go-
_o| J_|::oo| b:ro:___| g_r :_b_g| (Tomlinson, Keasey, !0). !88 b_g|
____r:g_ro: oo:gro:o ooo_o bogo_r oo|b:gg_o: |::bo:b:og_go
:__o, roo_go_ :_o:r_|, roo :o oo|b:gg__| |o__o:g_ro ooo|:b_r_:
|gor__:o, o:r:o _:bobo :r :g:g___g_| J_:__| o|_oo |_rgo|_oo
_1r_bg_g_o_:|, roog_o_ g:_oo:| o|:g| oo|b:gg__| J_|::oo| :-
b:og_:| oo|__o|.
niWieri moswavle _ oo|b:gg_,
roo_go_ :ooorb_g: b:o_go
ob_oo, _r_:__gooo,
_:g:b_oo.
203
vin arian es moswavleebi
bogo_r_o| :b|:1_gro| _gro o_oo_o :r|_o|, r:_:b :_:oo:b_|
_gro |bg:_:|bg: bogo :_go. :r_b_ro: (2003) :b|:1_gr: rg: :b|bg:-
g__go ,ob__g___o", bogo |__rb_ro (!7) _ro:r_o_g oo__g| go:-
g:1o|. r_b__go| _: r:o|o| (Renzulli & Reis, 2003) bogo_r_o| :b|:1_gro|
:b|bg:g__go |:ob:bogo:bo _ob____o:: |:J_:go1_ o:_:go 1o:_o _b-
:ro, _r_:_o_goo| o:_:go _ob_ _: |:o:|_bo|o_go :oo_:b_o| J_|-
r_g_o|: _: oo_og:_oo| ogoo__ oo_g:bo| o:_:go _ob_. _ro-_roo
_g_g:1_ or:ggo|o___g_go :b|:1_gr: :o_ro_o| :b:og_o| __o:r_:-
o_b_| ___ogbo| (!3):
:b|:__or_oo bogo_ro :gJg_o _: oo1:r__o :gg_b_b J_|-
r_g_o| :_og_oo __ro o:_:g oo__b_o:g|, go_r_ oo:g_ :|:-
_o|, oo:g_ :oo__og_o|: _: :r_oo| |bg: :gJg_o _: oo1:r__o.
:|_oo :gJg_o _: oo1:r__o :gg_b_b ob__g____:g_r, J_oo_-
o___oo, :r_o|__g, go__ro| :r:bg__g_rog _b:r| :b |b:gg_o|
|__roJo :b|bg:g__g bog|. o:o oo_r ooobogbog ooo|:b_r_:|:
_: _o____| |_og_o, roor_ b_|o, g_r :_o:_o_og__b. :b|:-
__or__go bogo gbg__: :gJg_|: _: oo1:r__Jo, roog_o_
b_o|oo_r __g__r_g ___Jo b_o|oo_r __obooo__r __b:Jo, :_:-
oo:bo| b_o|oo_ro oo|br:___o| |__roJo (g. 26).
g_Jo:ro_o bogoo _:_og_o__go :gJg_o _r:go_ oooo _o :r :-
ooorb_go:b, roo _g_g:__r| o:g_:_:b_o| :r_J_, ___ :r J_o|b:ggo:b.
bogo_ro oo|b:gg__o| |:o_J:o oroob:gooo :ooorb_g:, o:o :|:_o:b
J__:r_oo bob _|br_| _: ooo:g:gJo oo__b_o_r:_ _o_o oboJgb_gogb_o|
o:_b___go:. o:o |_g o_or_ _:bo:r_: |gor__:o, r:o: 3-4 bgo| :|:_Jo
__g_ _:r:_ _oob_go_b_b. o|obo J_oog_: :oo__ogo oo1r_ogo| o|:g-
|:_ __r:g_b_b roo_goo_ o_|o_:g_r ob|_r_o_b_1_, o:r___Jo |:_o_g_-
1_ b:|gg: :_::__oob o:o_o:_o__r _:1:_. o:b:_g:|_g_o|:b :b|b-
g:g_oo, :__roog:b__g_o :ro:b :g_r_go :oo_:b_oo (Winner, 2000).
bogo_r_:1_ ogo_roob__go J_b___g__o :_:roog_: _: :bg: o|
oboJgb_go:| :bog_| :gJg_o| __g__r:|, _b:| _: :b|:__or__go:|
(bogo_ro: :|o_o:_o:, 200!). |bor__ :|_oo :b:go J_b___g__o: :|:b_go
b:b:roJo ,o|_oro_o |b:ggo| J_|:b_ b:r_o |b:gg_:|", |:_:_ :g_oro
__r_go| o|:g|o :gJg_o| ogo|__o| :oo:gg_b:| __ogo|.
r: go_oo :|_oo J_|:boJb:go oorogb__o| J_|:b_? :_:__oo_ro _: ob-
__g____:g_ro bogoo _:_og_o__go :_:oo:b_o|ogo| _:o:b:|o:o__go
boJb_o| _g:|o__ro J_|b:gg:, :o__go bg_o| bob:o, go_o| __ro:bo: _:
oo|o: _og__o: (!25, !47, !5, Holahan & Sears, !5) _:ob__|. _1:ro:1-
:ro oro___o !,528 bogo_ro o:o:_:_o|: _: _:go| _bogr_:| :_gor__: _:
:ro_g__: 20!0 bg:o__. :_ b:roo__bogo _og_go |:bo| IQ-| o:bg_b_-
_go oo|:bg_oo| |:___o_|o !%-Jo: (stanfrord-bines ob__g___o| __|_o|
oob__goo !40 __g: :b o__o). o|obo J_:rbo_| :o __|_o| J____o| |:__o-
g_g1_ _: o:|b:gg__go: r__oo_b_:_ooo.
__ro:bo| _: oo|o _og__o| _:_gorg_oo, bg__g_rogo:b J__:r_oo,
bogo_ro :gJg_o __ro _o__o, ogo_r_o _: _:boro_g_o :_oobb_b_b.
o|obo, bJor:_, __ro :_r_ ob___b |o:r_g| _: __ro _obo_r_o_ :ro:b.
o:b:_og_o:b J__:r_oo _oo_o_r:_ __ro o_r:_ _: :bob:|bor__g
:_:oo:b_:_ o1r__o:b, go_r_ |:J_:go J_|:og_goo| ob_ogo__o. o:o
_:b:J:_go|, _oo_o_ro |oro_g__o|, :b_orbob_o|, b:r_o_o__go oro-
g_o_o|:_oo oo_r__og_o| __ro _::go o:bg_b__go :_oo:bb_:o. r:
204
o_o: _b_:, J_googo: gog:r:__oo, roo __ro:bo| b:JrooJo booob:_o_o|
J_o__b_go: o:|b:gg_g_o:, J_|:ogo:, o| oo|b:gg__o J_:rbo_|, roo-
g_o_ :bob:|bor__go:| |:b_o| __:o1_ :o_:gb__b_b. :b|og__o,
roo __ro:bo| b:_:r__go _gg_g: :_:__oo_ro bogoo _:_og_o__g oo-
|b:gg__| _b_:. bogo| _gro |bg: :oob:__g_:_ :r|_o|.
ra aris niWis saTave? bg_o| :bo:ggo:Jo o_gg_g:r_o _:o:oo_b_b :b-
|:__or__go J_|:og_go_o|: _: bogo| o_ob_ :_:oo:b_o| ,_b_:J:_1r-
_:" |:_oob1_. :J_:r::, roo orog_ |:goro:. bogo_ro _: _boo|o :_:oo:b_o|
J_|:b_ _gg_g_o _b:__o_|, roo _gr |__roJo _o:_g_|o |:__b_r_o| oo|-
:_b_g:_, :__og__go: _ro: _: b:brogogo or:__o_:. o::goo:_, bo__ob|
|:b_o|o o___o_:b o__bo_r_:Jo |:ogoo bggogo| J__:b:o__ 20 b_gob:_o
_:|gor_: (Howe, Davidson & Sloboda, 1998; Winner, 2000).
gob|_b_ bogo_r_o| J_|:b_ g_oo| _gg_go| oob|_b_o| oo|o_bo|
o_roo_| (!82). g_oo| o_gg_g:ro: _b_o _|:_r_o_: o|o_goo| |:-
___o_|o bo_ro_g_|, o:o obgrob_g_|, oJog_|, __|, oo_|: _:
o_or_|. _ro-_roo obgrob_go| |o__g_oo, o_ro_ :b:g:1r_: :o-
g__| oo|o rb_g: :_og:go|bob_o: _: r:o__boo_ __o| J_o__ |:___o_|o
J___o_ _bg_b_o:. :oo| J_o__ oJog_o _g_o_b_b, roor g:r_oJo_:
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
ker el i mesamekl asel i
af r oamer i kel i bavSvi a, r o-
mel i c xvdeba, r om Tavi si T
ar af er i gamodi s. mas mud-
mi vi sacxovr ebel i ar gaaCni a. wl i s umet es dr os
saxl Si ver at ar ebs. i gi mSobl ebs Zal i an uyvar T
da yvel af er Si exmar ebi an. ker el i s deda adgi l o-
br i v hospi t al Si muSaobs, mama ki swr af i kvebi s
r est or anSi , mi si Tqmi T, `bur ger ebs~ at r i al ebs.
ker el i s skol a sxva ubanSi mdebar eobs. i s yov-
el di l i T dedasTan er Tad j deba di d avt obusSi .
Semdeg dedami si samuSaosken gzas sazogadoebr i vi
t r anspor t i T agr Zel ebs. avt obusi s Sef er xebebi s
gamo ker el i skol aSi zogj er er T saaTsac ki agvi -
anebs, magr am kl asSi Sesvl i sTanave swr af ad er Tveba
kl asi s muSaobaSi . ker el i s maswavl ebel i f i qr obs,
r om xangr Zl i vi mgzavr oba ker el ze Ti Tqos ar c
ki moqmedebs.
ker el i Ti Tqos mSi er i a da mas unda ar a saW-
mel i , ar amed codni s mi Reba. i gi xSi r ad i Txovs
damat ebi T daval ebas. maswavl ebel i ker el s ase
moi xseni ebs: `ker el i Cemi si xar ul i a, me bedni er i
var , r om kl asSi aseTi moswavl e myavs~
si namdvi l eSi , ker el i s
msgavsad mot i vi r ebul i bav-
Svebi cot ani ar i an. i s mar -
Tl ac ker ket i kakal i a. aq-
t i ur obs, si naTl i sa da si cocxl i s magal i Ti a,
kont aqt ur i da komuni kabel ur i a. ker el i wer s da
hyveba ambebs. i gi j guf i s l i der i a ar a i mi t om, r om
f i zi kur ad Zl i er i a, ar amed r ogor c j guf i s kar gi
war mmar Tvel i . mi si meor e kl asi s maswavl ebel i
ambobs: `i s Zal i an ni Wi er i a wer asa da ki TxvaSi .
ker el i Semoqmedebi Ti nat ur aa, Zl i er i a xel ovne-
baSi da saer Tod yvel a saganSi .~ ker el i s naxat ebi
skol i s der ef ans di dxans amSvenebda.
ni Wi er moswavl eTa Sesaxeb wyar oebi s mosaZi e-
bl ad i xi l eT j ons hopki nsi s axal gazr da t al an-
t ebi s sauni ver si t et o cent r i s veb-gver di : http://
www.jhu.edu/~gifted/
wyaro: wignidan `Challenging Expectations: Case Studies of
High Potential, Culturally Diverse Young Children, by C. Tom-
linson, C. Callahan, and K. Lelli, Gifted Child Quarterly, 41(2),
pp. 5-17. ibeWdeba National Association of Gifted Children-is
nebarTviT.
`ker el s Ti Tqos Si a, magr am ar a
saWmel i , ar amed codna.~
205
o:oo Jgogo |::oooo :_:ob_g__o ooor:oo| _:|:o_J:g_g:_ _: roor
:oo:_: obgrob_go| rb_g:. roor_ b__:go, or:__o_: _o_ rog| o:-
o:Jo|. bogo_ro :gJg_o| o_:b_o :gJg_1_ :ro:b _ob__b_ror__gbo
_: _o_ _ro| _ooo_b o:oo _:g:b_o| :bgoo:r_:|. g_oo| o_gg_g:ro:
_b_o :_b_r| oJog_o| __o__| o:go|bo_g:|:_: o1o| :oo|gg:o__ :_o-
o: o:b_:boo :gJgo| b:|:_g:b:_ obgrob_go:b |bg: _:g:_Jo, or :_og1_
o_J:o: :b o_b_:_ oo_go o_:bo| :_::r_: _g__bo| |bg: ob:r_Jo,
:gJgo|ogo| |:___o_|o o:|b:gg_g_o| :b obgrob_g_o| oo|:oo_g:_.
oJo_go: oob_oo_:| :gJg_o __ro o__o Jroooo o:|_bo_b, :oo|
J_ob__g:r_ oJog_o _o o:go|bo_g:| :r oJ_r__b, r:o: Jgog_| _o__g
o__o J_|oobob.
o_o_:, obogo_ oooo_ Jroo: g_r:|o__| oog__o| o|o_goo _g:|o|
bo_ro_g| :b bo__ob|. :o J_oobg_g:Jo _b_:_ oboJgb_gog:b rog|
:|r_g_|. g_oo| oo_r J_|b:ggogo :gJg_o| o::goooo gb__:go
:r_g__g |__ro_Jo :_r__g :|:_Jo _b:_:_ :ooo_:gb__g _:g:b_|,
r:o:_ ooo:g:gJo :bgoo:r_: oog:. :gJgo:Jo _o_o oo_:b_:___o_
:b_b_g__gog b:_:g_b_b _: ooo:g:go o:o_o:_o_o|_o :__roog:b_:Jo
oo_:g_: |bg:_:|bg: _ooo| _o__rg:__|: o_ oob_oogo:|. oJo_go:
obg_|_o_o_o:_ :r _::_ogb: o:| J_o__, r:_ :gJg_o: bogo :_r__go
:|:_Jo :oo:ggob_| (Winner, 2000, 2003). _:bg_|o _gg_g_o g:o_bo|,
roo o:o_o:_o_:Jo, o_|o_:|: _: |:bgoo b_gogb_:Jo :b|:__or__go
bogoo: _: J_|:og_go_oo _:_og_o__g :gJg_| J_oog_: _gobo|
_bg__go or:bo1:_o: _ob__o, r:_ _oor:__|o_o:b _ro:_ bob::_o-
__o_|:_ :b:ooro_|. bogo_r_: o:o_o:_o_:Jo, o_|o_:|: _: |:bgoo
b_gogb_:Jo ggob__: ooo:___g go1_:g_r-|ogr_oo _b:rJo _: :goo:-
r_| _gobo| o:r_g_b: b:b_g:r|__ro|. :og:ro _:g:b_o| o_ob_ :gJg_o
o:r_g_b: b_g| :bog__b _oor:__|o:| _: _b:|o:b _:_:gJor__go oro-
g_o_o :_go. _gobo| :b|bg:g__go: og:gb:ogogo: _ ,bogo_ro :gJg_o,
g_b__r_ob__o _: o__bo_r_o :r: r:oo_ boJbo| _g_J, :r:o__ _bg__go
_goboo :ro:b _::___gbo, r:_ J_|:og__g| b_o|, roo :r_g__g |__r-
o_| |br:_:_ _:___gob" (Winner, 2000, g. !60).
ra problemebi xvdebaT niWier adamianebs? g_oo|: _: __ro:bo| b:_-
:r__go :oo_gg_g_o| J____o| oo_b__:g:_, :r:|boro o_b_o_:, o_
go__goo, roo _g_g: bogo_ro oo|b:gg_ :bob:|bor__go _: _oo_o_r:_
_:b|:_o:. _:__orog:_, bogo_ro oo|b:gg__o (:b|:__or_oo oob_o)
__or_|o_gbo :ro:b bogo_ _: bJor:_ _g_o:b o:go:boo |o_o:g_ro _:
_oo_o_ro orog_o_o| J_|:b_ (Berk, 2005). bogo_r :gJg| _gro bob::_o-
__o: :_g| :_:|:g:bo. oob__bo|, oo_1r_o|, :|_g_ o:b:_ogo: obro-
_:b o1og:_oo|: _: _g_|_r:_oo| b:oggoo. o:b:_g:|_g_o J_oog_:
o:g| o_g:g_b_b _o|ogo| o:o:Joo _: r:1__o_b_b, ro_: o:o_o:_o-
_:| o:g| g_r :roo_g_b. bogo_ro :gJgo _o :__roog:b__go: oo_:r_oo,
__r:___:| :___g| |:1o:_o_rog |:_oob_| :b oo_g _ro| _ooo|
_oooo___r|, o_:_r|: o_ _ogoo:|. bogo_ro :gJg_o J_oog_: :_o1o-
:b_b_b o_or_o|, oJog_o|: _: oo o:|b:gg_g_o| ooo:ro:_, gob_
:r o1o:r_| o:o ob__r_|_|: _: J_|:og_go_|. r:_:b _b: _:r:_
_groo, J_oog_: oog_bg_bo|, roo _r::bo_b. o|obo _o_ orobo_go-
:| ob_b_b |bg_o| oogo_obo|: _: robo_o| ooo:ro, :oo_oo:_, :|_oo
oo|b:gg__o J_oog_: :g:_o_o__r:_ :bo__o_b_b _ro_o_:|: _: _:_ob-
g:|. oo1:b_:|:b_goo|: _: ooogo1__goo| :oo o|obo J_oog_: _o_-
_:_ _: :r:o:b:oJroogooo:_ oog_bg_bob, o_ooro| _:ro robo: _o
o:r:_:_ :ooo__bob o:|b:gg_g_o|: _: o:b:_g:|_g_o| ooo:ro. :r_-
oo|o:b oor_:, _o:_g_|o :_:__oo_ro J_|:og_go_o| o_ob_ :b|:-
206
__or__g:_ bogo_ro :gJg_o|:ogo| g:oo| _oo:gr_|o orog_o:: (o:.,
ob. 1_ooo 180 I) (Hardman, Drew, & Egan, 2005; Robinson & Clinkenbeard, 1998).
niWieri bavSvebis aRmoCena da swavleba
rogoria Tqveni azri?

|:o|:b_rJo oo|:__ :|:_r_:1_ _o__g _roo J__oobg: _:go|g_|:
:_b_r_o _g:|o|ogo| |:|b:ggo _obo|oo_o| _o: _: o| 1_o,
roog_o_ oo_|:_:_o oooo__go :gJgo| ooobogb_|.

bogo_ro :gJg_o| :_oob_b: _og_gogo| :r:: :_gogo, o:oo |b:gg_:
_o J_oog_: __ro o__:_ bob::_o__orogo o_o|. _gro oJo_go |:-
__o:ro :gJg_| :b:og_:| :_r__g :|:_Jog_ :og_g|. :_r__g bg_Jo
_oobgo| _b:roo :b|:__or__g:_ _:_og_o__go :gJg_o_ _o g_r
oog__o_b ooo| :r:b_o:|, roo r:o__boo_ bgo| J_o__ o|obo :|_g_
_:r:_ ::roo_g_b o:g| :oo_:b:| (Mills & Jackson, 1990). _::g _: o:_:g
_g:|_Jo 1oo oo|b:gg_ |o__o:g_r:_ o__| __ro _::g __g_|, r:_
b_g| _Jgo| o:oo bogo| :oo:J_:r:g_:| (Berk, 2005).
talantis aRmoCena. o:go:boo _b:ro| _:o:ggo|__b :b|:__or_oo o-
ob_o :ro:b oo_r__ogbo. o_rogob _r_b_o (Marilyn Friend, 2005) _:g:b_o|
:_oo|:b_b:_ r:o__boo_ _oobg:| |o:g:1o|: go| J__ogo: o|_oo :|_r:_-
__go |ooogo_o| |o|__oo| :_gog:_ o:rog:, rooro_ o:o_o:_o_::?
go| J__ogo: b:brogog:_ _ob__b_ror_: oorogb_g ob__r_|_1_? go|
:o:b|ogr__: :bg:_ :b|bogo o:|:g: :_gog:_? :o o:go| _:|:b_o|Jo
:_b_rogo g:_oo:| o|:g|:_ gob oogo|_| g:o:r:_| _: _oobg:| :_r_?
gob :ro| _boo|oo_g:r_ _: ob__r_|__: _gro r:ooo? go|o b:o_J_g:ro:
oroob:g_ro _: J_oo_o___ooo? :|_oo oo|b:gg__o J_oog_: _:g-
__ o_J:o:| :o_oob__b_b, |:o:rogo:boo|: _: b_|o_r_o| roboo|
|ooo:_roo :ooorb_o_b_b, o_gb_b _b_ro_g_o, _:ob__gbo _: o_o-
r_o|:_oo (bJor:_ o:o1_ __ro|o oo|b:gg__o|) o:|_bo|o_gooo
:_|:g|_bo _: orogo:b |r_g_o_og_o|ogo| (or_____oobo1oo).
___1_ :oggogo b:ro:___o|: _: ob__g___o| __|_o :b|:__o-
r_oo b:o_go ob_o| o_ob_ :gJg_o| IQ-| |:o:b:_o_ g_r :_:|_|.
____ro __|__o J_oog_: J_|:oobo_g:_ oo|:b_rb__go o_o|, o:-
r:o :o |o|__o:1_ _:_r_booo r:oo_ oor__go _:|_gb_o| :oo_:b:
g_r b_rb__:. bogo_ro :gJg_o| :_oo|:b_b:_ _gro _|o_ogoo _ob_r_-
__go J_oobg_go| _gg_go| (case study) o_oo_| go:g:1o|. _| boJb:g|
or:g:gg:ro ob_oro:_oo| J_rog_:| |bg:_:|bg: _ob___|_Jo: __|-
_o| o:bg_b_g_|, b:ro|b|, J_|r_g__go |:o_J:o| o::goo_|, oro-
____|: _: oor__ogoo_|, |:o_1ogo_:b :b __g_|oo_:b oobo___-
go _:b:|o:o_o| b_rog_|: _: J__:|__|, ogooJ__:|__|, :gJgo|
b:r__bo| b_:rog:| o:|b:gg_g_o|: _: o:b:_og_o|::b _: :.J.
(Renzulli & Reis, 2003; Sisk, 1988). J_oog_: :b|:__or__go :r_o|__go
_:g:b_o| :_oo|:b_b:_, :gJgo| J_oo_o___ooo J_|:og_go_o| :b-
|_o|ogo|, |bg:_:|bg: |__roJo ooo_J:g_ __|o_r__o| oobg_g: :b__|
|:goro. o__bo_r_go oro____o, :oo__b_o, b:roo__b_o, |:_r_o
_: oo|o_b_o _g_g:__ro J_oog_: :__o__|. J_oo_o___ooo: __|__-
o: J_oog_: b:roo:bobo| _gro o|_oo :gJgo, roog_|:_ |bg: |:b_Jo
:b|:__or__go oo_b_g_o :r :_go. :r_g__gbog:_ _| _b_: :gJg_|,
roog_o:_ ,b::_g:g_|" __|_o| |bg: o::goo_o (Maker, 1987). :b|og-
__o, o__o oo|b:gg_ _ro roo_goo_ |__roJo |:o_:r J_|:og_go_|
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
_|o_ogoo: |_og_Jo 200!
bgo| |____oro| :oo__o: J_o-
_:g| r:o__boo_ |_:_o:| bogo_r
oo|b:gg_o: :oogg_bo|: _:
|b:gg_o| J_|:b_.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
bogo_ro: |::bo:b:og_go
oror:o:Jo b:roo__bogo:
oo|b:gg_o: |:oo ___o: _:-
g_o, |b:ggo| _b:rJ_1____go
oo|b:gg__o _: _:roo oo-
|b:gg__o (Stormont, Stebbins &
Holliday, 2001).
gogonebi da niWiereba
ro__|:_ o:_:r: oob_o
:r_:__bo| :|:_Jo o__b_o:|
:goo:r__b, bJor:_ _:r_o__b
o:go:bo bogo_r_:|. __ro _o_
oboJgb_go:| :bog__b :_o-
:r__go:|: _: ooo_g:ro:|
- ,oor__go:" J_oog_:
__ro oboJgb_gog:bo :b__|,
go_r_ oo_b_g_o (Basow &
Rubin, 1999; Stormont da sxv.,
2001). roor ::_obob o:|-
b:gg_g_o: :o oob_|, roo
bogo_rbo :ro:b? :_ oo_g:bogo:
|:oo o__::
b:oboJb_o, |:J_:go :b
o:_:g _g:|_Jo ro_o_:b
o_g_| bogo_ro oob_o|
__|_o| __g_o.
b::b:go|_o :|__ro_go:
|:__o:ro o:go| rbo_b:,
b:ro:___o, o:_:g oo1b_o-
|__b |br:_g: _: oo|obog_o
o_J:o: _g_g:|o:b _ro:_.
:b:gr__o b:ro:__o|
oo__go oo|:_r__|: _:
b:o_oobg_g_| Joro|.
_oo_o _: oo_bob_o bogo-
_r_: :_: __oo_r oo_b_g_1_
o__:_.
207
:gg_b|, J_oog_: |bg: ooo:ro_g__oo b:_g_o bogoo :ooorb_o__|.
_:__orog:_, :o_ro_o| |_og_Jo o|_oo bogo_ro oo|b:gg__o| ro_bgo:,
roog_o_ _g_g: |::b| |:o:b:_o_ g_r |b:ggo_b, J_oog_: !80,000-o__
oooo:_o| (Davis & Rimm, 1985).
niWier moswavleTa swavleba. 1o o__:o| oo:bbo:, roo bogo_ro oo-
|b:gg__o _g_g:__r| |br:_:_ _b_: oogo|__b_b _ |br:_:_ :_:_oo_-
b_b o:_:g _g:|_Jo. o__:oo: b:bogo _o _o_bo| :o_o_r_o| ooobr_:
oo|b:gg__| _b_: oog:bo_oo _:o:__ooo, :ro_g__go _: _:|:-
_o_r__go |:o_J:o, o_ob_ :|:_o| J_|::oo|:_. |ob:o_gog_Jo, orog_
o_oo_o oo|:__o: (Torrance, 1986). :oo| :bbor_o_g_o| _roo 1: __ro__-
g_o J_|::oo|o:: _ oo|b:gg_o: _o_bo| J__:|_: |b:ggo| |:1oooo _:
J_o__ |b:gg_: obogo_ oo oo1b_o| :b|:bor_o_g_g:_, roog_o_
__r :r :ro| oo_b__go. o:go|__:go _ro J_oog_: _:_ooo| oo oo1b_o|
b:oo_:go_:|, roog_o_ J__b_: :o_o_r_:|, _:bg_b:|, |o:bg_| (Reis
& Renzulli, 2004). :__:boo 4.!4 _brog| ooo| o::goo_o| |:b:b:g:_, ro-
or J_oog_: Job::r|o| oo_o_o_:_o:. :_|_g_r:_oo|, :o_o_r_o|, :r-
o_g_o|: _: |o:bg__o| :oo__b_oo.
_gro :_:oo:bo :_|_g_r:_oo| bob::_o__o:, o:r:o _robog :oo_gg_-
g:o: _or:gg_|o: oo_ooo_|, roo b:o_gog:_ bogo_ro :gJg_o, _:b__-
oo, |:J_:go, o:_:g _g:|_Jo, _og__|: _: o:o|_r:__r:Jo_ _o, o:-
cxrili 4.14
niWieri moswavleebisaTvis Sinaarsis
modificirebis magaliTebi
sagani
modifikacia

maTematika
mecniereba
metyvelebis
kultura
socialuri
mecnierebebi
:_|_g_r:_o:
:o_o_r_:
_:bg_b:
|o:bg_
o_-5 _g:|o|
:g_r:
_o_r_g
|o|__o_Jo
:1o|_o|
_ggog_:
:rooo__o_o|
b_|_Jo
_:o|_:__:
:g:oo: _:
|_:_o|_o_:
:_r__go _ooo:
_: _o1o_:
__|o_roo_b_o
_: oob:__oo:
J_rog_:
_o1o_o|
_:bob_o|
J_|b:gg:
o__bo_r_: _:
oo|o :gg_b:
|:1o:_o_:1_
r:o:_o__go
|_r____ro|
:_r__go
J_|b:gg:
oo_g_ Job::r|o
_: |ob___o| _:
:.J. b_r:
o_:_r:g_ro
b:roo__b_o|,
|ob___o| _: :.J.
|_r____r_go
o:go|__r__o|
_:__g_:
J__|ooro|
_r:__o_o|
J__gg: _:ro
_:|:|r_goo
o|o_goo o|_oroo|
J_|b:gg: :_r__g
:|:_Jo
oor:_o_o|
_oobg: o|_oro_go
b__go|
:oo|:o_J:g_g:_
__obooo_o|
orob_oo_o|
J_|b:gg: _:
:oo__b_:
ooo:g:g
|:1o:_o__|: _:
o:o o:rog:1_
b:roo__bo|
J__ob:
wignidan niWieri bavSvis swavleba, 4/e by 4J.J. Gallagher & S.A. Gallagher. Published by Allyn
& Bacon, Boston, MA. Copyright 1994 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis
nebarTviT.
niWieri moswavleebi swavlis
unarSezRudviT: ormagi gam
onaklisi
:_ oo_g:bogo: oro:o :oob-
:_go|o| oo|b:gg_o: ob:r-
_:|:g_ro r:o__boo_ o__:
(McCoach, Kehle, Bray, & Siegle,
2001):
:|_oo oo|b:gg__o| o__b-
_o_o_:_oo|:ogo| _o_o bbo|
:bo:ggo:Jo _::_gor_oo
o:o oo_b_g_|.
::_o_o_|_o _b:r-bg_g_o,
:o:|o:b:g_ J_o_:boo _:
:b:gr__o _:g:b_o _:
ogo_ro ob:r__o.
_1r_bg_g_:goo _oo_o_ro
ob:r_:g_r:. _| :__og__-
go: _g_g:|:ogo|, :b|:-
__or_oo _o :o ___o|
oo|b:gg_o:ogo|.
_:_bo:r_o oo|b:gg__|,
o|b:ggob |:|b:ggo oro-
g_o_o| _ooo_b|or_: _:
b_go J__b_g_o ogo_ro
ob:r__o|: _: bob::_o__o-
_o| ,b:bg_oo:Jo".
208
go_:bg_ _:r:_ :b ___o ___g_o:b |:b_|, roo_go:_ bg__g_rogo
J_|:og_go_o| :gJg_o boro:g_ro :bgoo:r_o| __oooo J_o|b:ggo:b.
|o_o:g_ro _: _oo_o_ro oor_: :r obg_g| :_:r_|_:|. bogo_ro :gJ-
g_o __ro|_o:b _roo_roo:| :o_oob__b _: J_oog_: oo|:b__b:_
_bg_boo o:b:_ogo: br_Jo _o_b:. _ob_r___go oo|b:ggo|ogo| _g:|_Jo
,:_:b_oo:" J_oog_: :r_ o_o| |boro :_:b_g__og_:, o:r:o :r: oo__-
b:_ ___o, roor_ _gr| obo: (Jones & Southern, 1991; Kulik & Kulik, 1984;
Richardson & Benbow, 1990). _g:|_Jo ,:_:b_ooo|" :g__rb:_og: _ro :b or
:oorb__g |::bJo oo|b:gg_o: _:b_:r__go __oooo |b:gg_:: oo__-
b:_ _:b_:r__go __oooo, roo roo_goo_ _og__o| J_|::oo| __r|_1__
_o: J_|:og__go oo|b:ggo| b:ro_bg:, o:r:o |:|_rg_go:, roo :|_oo:
oo|b:gg_o |_og: o:b:_og_o:b _ro:_ _::oo:gro| (Robinson & Clinken-
beard, !8). :b|:__or__go ob__g___oo _:_og_o__go oo|b:gg__-
o|ogo| (o:., ob__g___o| __|_o| oob__goo go|o o:bg_b__go_ !60 :b
__ro o__o:) obogo_ or:__o__go :_:b_g__og_: o_ _::b_:r_| o:o
:b:og_:|. (Hardman, Drew, & Egan, 2005; Hunt & Marshall, 2002).
bogo_ro: |b:gg_o| o_oo__o: J_oog_: b_go J__b_o| :|_r:___g
:1rogb_:| (oro__|o| |bor:_ o:rogo| oo_o_r_:), J_oo_o___ooo:|,
ob_go _: oroob:g_ro ___|__o| b:_oobgo|, _:oo__o__g:_ _o_bo|
_b:ro| :bgoo:r_:| _: :r: obogo_ o__o _:___o| |b:gg:|. _roo :|_oo
o_oo_o (roogo| o_r|o___o_go:|:_ g_r gb__:go) bogo_r oo|b:gg_o:
|bg:_:|bg: J_|:og_goo| ____Jo _roogogo o_J:o::. bogo_ro oo-
|b:gg__o, o_ o|obo |bg: _o_o J_|:og_goo| oo|b:gg__o:b _ro:_
o_J:o_b, |b:gg:| __ro _goo_ob__ __o__o:b (Fuchs, Fushs, Hamlett, &
Karns, 1998; Robinson & Clinkenbeard, 1998). bogo_r oo|b:gg__o:b o_J:oo|:|
o:|b:gg__go _b_: o_o| b:roo|:bgo| _b:ro| o_ob_, oo_bogo, _og_r-
:b__go _:, r:_ oo:g:ro:, oo|b:gg_o: :b|:__or__go _:g:b_o o:|1_
_:oor_bg_g:_ :r _b_: oo_o_____|. o:|b:gg__go |:__o:r o:g| _b_:
__oob_o__|: _g_g:1_ o__:_ r: _b_:o :o :gJg_|? ro| |:|b:gg:_ :ro-
:b o1:_? gob _:o_bo:r_: o:o :oobg_g:Jo? b_o|oo_ro oo|b:ggo|:ogo|
:oobg_g: _: b_gJ_b_o: _oo:gr_|o:. o:r:o :|_oo bogo_ro oo|b:gg__o,
roo_go:_ |_og:Jo _g_g:1_ o__o o_o:b o|_oroo|, o_|o_o|, o__bo_r_o|:
o_ o:o_o:_o_o| J_|:b_, __g_ boo :oobg_g::! o:|_b_| :bgo| o__:r_
|_og_o| :b _o:_g_|o |:|b:gg_g_o| o:|b:gg__go::b, o_b|oob_r
oro__|oob:go::b, bob_o_:b, o_1__o_o_:b :b __ro| oo|b:gg_o::b
_b_: g_go_oo. |_r:__o_o o|_oog_ _:g___go J_oobg_g_o| oob__goo
_b_: o_o| J_o_J:g__go, rooro_ :gJgo|ogo| J_o__o _g:|o| o:o_o:-
_o_o| |:b_goo_g:b_go| J_o:g:1_::. :rb_gbo| |bg: g:ro:b_o: |:1:_-
b_go ob|_o____o, :bgoo__:r_ _og___o| __r|_o, g___o_o :_o-
gorog b_gog:b :_:oo:b_o:b, o_|o_o|_o:b :b oo___g:g__o:b _ro:_,
_:oo__o___go _gg_gooo oro____o, _o_ro| oo|b:gg_o:ogo| |:J_:-
go |_ogo| J_rb__go _g:|_o, _ro:_o|:b oo|b:gg_o: _g:|_o, :b|:-
__or__go ob__r_|_o| _g__o (Mitchell, 1984).
orog_o_o:b :o_g:g_o|:| :r _::gob___o ob:r_:g_r:_. bg_b, _g_-
g:|, :r:_rob_g gob:b:g| oJo_go:, obgrob_go: :b o:|b:gg__go:
o__:roo :_|:g|_ o1_r:, roo_go:_ |_ro bogo_ro :gJgo| :rooo_:b
,oog__:". __ro|_o :gJgo| ob__r_|_o| |:bob::_o__o_ oo|:b :-
o__o__g o_J:o:|, :_o_o_|_:|: _: |r_g_o_:| oobog_b. 1_|_:_
o|_g_, roor_ :r _b_: b:g:b:go|oo :gJgo: o:go|bo_go| J___rb_:
o:go:boo _:g:b_o| :bgoo:r_:Jo _ obg_|_or_:Jo _ (,o, oo__g:b__go,
oorbo |_g_g_r __:b:|, :_o :r_o _: oo:o:J_"), :|_g_ _b_: g_ro_oo
:gJgo| Job::bo oo_og:_oo| br_g:| oooo_ 1_bogoo :b 1__o__o __oo:
_: _:_og_o_oo.
Raribi niWieri moswavleebi
_:boro_goo| orog_o_o,
r_|_r|_o| __o:ro|o:,
_|:bg_:ro:, _|:_robo_-
:|: _: :_:rb_b:|o:b
_:_:gJor__go JoJo, bJoro
:_ogoob:_gg_o:, o_:bo|
b_gr_o|:b o1r_bg_go:1_
o:|_bo|o_go: _ _og_gog_ _|
:ro_g_| |_og:Jo J____o|
oo_b_g:|. bogo_r oo|b:gg_o:
:_oo|:b_b:_:
o|:r_g_o :g__rb:_o_go
J__:|_oo, o:|b:gg_go|
:rb_g:boo: _: J_oo_o___o-
oo __|__oo.
_go|__roo oo__o__o
_:|__go_o| oob__goo
__g__r_g :b|bg:g__|
r:oo_| _roogog:_ o_
_:oo__o__g:_ J_|r_g_o|
o:o:1_ (or_, 2000).
r:|orogo o__b_oo|
oo_b_go|: _: :bgoo:r_o|
b_gJ_b_oo|ogo| :ooo__b_o
o_g_o__g__r_go |_r:_-
_o_o.
209
_| o_o :gJgo: ooobogbog__o| oo_g_ :bbogg:. o__o :_:b_go__o,
roo o_g_bo _g:|o| _og_g :gJg| b_o|oo_ro |:bo| |o__o:g_ro ooo|:b-
_r_: |:r__g| oo__:b|, _oorg_g_| _oggo|:, ooo:ro_g_: _b_: :or-
booo. :o oro__|Jo 4.!5 _brogo o_-!2 o:gJo, ro__|:_ |b:gg_o| o_oo-
__o| ______ro:1_ goo|__g_o, :bgobog:go _o__g __ro o__ 1:|,
roog_o_ _:_bo:r_:o, _og_g oo|b:gg_o__ oo:_booo.
cxrili 4.15
mimarTulebis micema
!. _:__:gJor_oo oo|b:ggo| oJog_|. |:__o:ro :_:b_g__og_o| oo__:o__ oboJgb_gog:bo:
oJog_o:b |:_:ro oo|b:ggo| orog_o_1_.
2. |_r:__oo| :rb_g:o__ J_:oobo_o oo|b:ggo| J_|:b_ _og_go |:_g:|o b:b:b_ro:
_obo: o:| o__|o_ _|o_ogoo_ro J__:|_:?
:b___ogb_: :b|:__or__go ooo|:b_r_o| |__ro|?
oo__o: oob:bog_o: |bg: |o__o:g_r oror:o_Jo (o:. _:b:r_go :gJg_o| o___g_g_o|
o_r:oo:)?
boo :r _::rog: |_:b_:r__go __|__o| |:J_:go o:bg_b__g1_ b:_g_o __g:?
_bb__o_: gobo_?
b:b:b_r_Jo :_boJb_go::
:ro| o_ :r: Jo:o_g_:go oror_|o 1oo_ro |::bJo _: _oboJgb_go oror_|o |bg: |:-
b_Jo?
boo :r :__boJb_: r:oo_ _o1o__ro :b _:boro_goo| orog_o:?
o__| oo|b:gg_ b:og_|?
3. oo|b:gg_|o:b _:_:gJor__go |:1r_b:go| J_|:b_ :_|:_r_o |bg: o:|b:gg_g_|: _: oro-
__|oob:g ob:r_:og_r o_r|ob:g|. :o oo|b:gg_|o:b |bg: o:|b:gg_g_|:_ boo :r J__obo:o
|oro_g__o? boo :r :_go oob__go oo|b:gg_|o:b _roo_rooo| oog:r_o| b:ro:___go
1_o? _::_o_|or_o (b:b_r_o) _g:|Jo o_g_b oo_r :oo__b__go |_r:__o_o, roog_o_ _b-
o:_r_o_: oo|b:ggo| :b:og_o| ooobogbog__|. o_g_bo J___bogo _o__o_b_o oo|b:ggo|
_:bo:r_o| |:___o_|o |:J_:g_::, r:_:b oo J_oog_: oo|b:ggo| J_o_:|__go: oro__|oob-
:go: _ooo___o: oooobogo| _: ob_goo_g:b_go| _o__g:_ :o _o__o_b_oo. o_g_bo _:oo_o__-
_g_o| __oob|_ror_: o_oo| |:boo oo:b_ob_o. o_g_bo J_boJgb_o o|_o |:_oob_| J_oog_:
ooo_:g__|, rooro_:::
_ob_r___g:_ r:o oooo_ro o_g_bo __r:___:
r:_oo J_b_b_oo :o |:_oob1_
___, :_ogo _: _ro, |:_ _: ro_o| J_:obbo_o orog_o_o
r: _ob_r___g 1oo_| ooo:ro_o :o orog_oo| oo|:g:r_g:_
gobo_|o:b _ro:_ boo :r J_oo_J:g_o o_g_bo :oo__b__go |_r:__o_o _: _o_o
|_r:__oo| b:ro:__o| :b b:r_o:__goo| og:g|:bobo _:|__ro
:b|og__o, roo oo|b:ggo|ogo| ooo:ro_g_o| oo__o: obogo_ oo J_oobg_g:Jo J_oogo:o, o_
_:rbo_b__go b:ro, roo |o__o:g_ro :b:og_: |gor__:.
oo|b:ggo|ogo| |o__o:g_ro :b:og_o| oo__o: b:brogogo, ogoro _: oooo_ oro__|o:, roo_go:_
J_oog_: oo|b:gg_| or:g:gobrogo 1o:bo oo__:bo|.
wyaro: wignidan What Should I Know about Special Education? Answers for Classroom Teachers, by P.L. Pullen & J.M. Kauffman,
1987. Copyright 1987 PRO-ED, Austin, Texas. ibeWdeba nebarTviT.
210
swavlis SesaZleblobaTa mravalgvarovneba da msgavseba
mravalgvaroba
oo_b__:g:_ ooo|:, roo |o__o:g_ro |::bo:b:og_go :_:b_g__og_-
_o| oo|:__:_ :r|_o| _gro _:ro __|_o _: _robogo _obo|oo__o,
_b:rJ_1____go: oror:o_Jo o:ob_ g:ro_b r:|orog _: _obo__r _o-
_or_|o:o: oo|b:gg__o. o|obo b:_g_:_ :ro:b b:roo__bogo bogo_ro:
oror:o_Jo. o::goo:_, IDEIA-| oob__goo _b:rJ_1____g oo|b:gg_o:
|:_roo r:o__boo| ooo_oo| 20% :_ro:o_ro__go:, o_o_o:g_ro oob:-
__o_oo _o :_ro:o_ro__g_o oo|b:gg_o: |:_roo r:o__boo| obogo_
!5%-| J_:__b_b. oro__b__go o:bg_b__go __ro o:__go|, ro__|:_
:b|:__or__g _:__oro_| g__booo: ob__g____:g_ro J_1___go| :b
o_b_:g_ro J___rb_oo _o:bo1o| o_ob_ oo|b:gg_o: |:_roo ro_bgo|
34% _: _oo_o_r orog_o_o :b oo|b:gg_o: 27% :_ro:o_ro__go:, :b_
:o_ro_o| J__ro__g J_:__Jo :_ro:o_ro__go oo|b:gg__o| oro__b-
__g o:bg_b__g1_ _:_r_booo, oo|:go_b_g1_ or__r o__o. oo:g:ro
|::bo:b:og_go |o|__oo| :r_o :o oo|b:gg_o: _:rb_bo| :g:oo:
o_or_:bo:b :b :1o_g oo|b:gg__o:b J__:r_oo :_og_oo _o_o:. :bg:
J_g:_:roo _ :_ro:o_ro__go _: g:oobo|o oo|b:gg__o bogo_ro: oro-
r:o:Jo obogo_ 8%-| J_:__b_b (Friend, 2006).
ooo_oo| oobo :obg__go| o:boog1_ o__:o_o orogo:b ooo| :|:-
_:_, r: :ro| :og:ro 1__o__:_ b:roob_bo| :b _:__:|_goo| oo1_1o.
_:|_gb_o| b:oob:og:gJo :_ro:o_ro__g _: g:oob_r o_:bo: |o_:roo|
o:_:go o:bg_b_g_o: oo_g:bogo, r:_ __r _o__g :gJgo| _::__:o__
obg_g| o1r_bg_goo| oo_g_:|, _g_o|: _: _:boro_goo| orog_o_|,
:o:| oo_g_: o:|b:gg_g_o| obro_:b |b:gg_o|: _: ooo:ro_g_o| :r-
b_go| oro__|o| oob__goo |o|__o:__r:_ __b__b_o_ro _: _|:o:rogo
ooo_ro:, o:|b:gg__go: :r:|:_o:ro|o o1:__o_b: _obo__r _o_or_|o:-
o: b:rooo:__b_g oo|b:gg__o:b |:o_J:o_ (Friend, 2006). ooo:ro_g_o|
:rb_go| orog_oo| oo|:g:r_g:_ o__:o_o go:g:1o_b o__o ob-
_oro:_oo| J_rog_:| oo|b:ggo| J_|:b_ :rb_g:bo| o_o_o:g_r:_ :-
__o_:o__. o::goo:_, r:o__bo b:bo:, r:_ oo|b:gg_ :JJ-Jo oo_o__:?
roor o_o| obgo|_ro? _|:bg_:roo| o|:g|o r:oo_ orog_o: boo :r
:_g|? :|:b:g| __ro__g_oo oo|b:ggo| __g__r_go _o_bo| _ob_|? (o:go
3) __g__r_go og:g|:1ro|oo :ro| _g:|o J_|::oo|o (o:go 5) _: ooo-
1o_g_go (o:go !!)? :ro| o:|b:gg__go :o oo|b:ggo| __g__ro| o_o_b_
_: o:_og| |__o| o:|? J_oog_:, roo oo|b:ggo| J_|:og_go_o J_g:-
_:|oo |bg:_:|bg: :g__rb:_o_go o_oo_oo, rooro_:: J_oo_o___ooo
__|__o, oor__ogoo_o :b b:roo__b_o (o:go !5)? |_ogo| :r_o oo-
|b:ggo| _o_:-_bogr_o| _o_b: o:|b:gg_g_| _:_bo:r_: :gJgo|ogo|
J_|::oo|o oror:o_o| ___o_|:_ J_rb_g:Jo (Friend, 2006; Gonzales, Brusca-
Vega, & Yawkey, !7, National Alliance of Black School Educators, 2002). _:_-
_orog:_, |b:gg_o| _o__r_b_or_: __ro o:b:r:_ J_oog_: :bbor-
_o_g__|, r:_ _g_g: oo|b:ggo| ooobogb:| _::_o:_o_og_|. :o:| o_-!3
o:gJo gobog:go.
msgavseba
o:go J__b_: oorogb__| Joro| or:g:g :b|bg:g_:| _ _b:r|: _:
__b:ro:|, |b:ggo| |_og| _: roo_goo_ o_oo_o|ogo| _oor:__|oo|
211
oobog_:|, ogo_r ob:r__|: _: bob::_o__o_|. o:r:o oo_bb__:g:_
or:g:gg:roo|:, ob_ogo__| Joro| :b|bg:g__o :_og_oo b:_g_o:
oo _:o:b:|o:o__g boJb_o:b J__:r_oo, roo_go:_ bg_b :oog_o_o.
o::gooo|ogo| oogo_g:boo r:|:. _roo r:|o| b:rooo:__b_go |r_go:_
J_oobg_goo :rb__go b_o|oo_ro oro :_:oo:bo|ogo| o:oo _b__o__ro _o-
__o| :b:b_ro roo| obogo_ 0,0!2%-o| (!%-o| _::bgo_oo o_:|__o)
|:J_:go o:bg_b__go: :b|bg:g__go (Myers, 2005).
o_or_ o|:g|_: J_oog_: oogooooo __|_or_o| J____Jo. roor_
gb:b_o, ob__g___o| __|__o o:b_:o:b |:robog:_ :bgoo:r_:, _|,
b:bogorog, _:roo o_:b_o| :gJg_o| __g__o| _:|:_:g:_ oob_:,
r:_:b J_|:ogo: o|obo :r _:_Jg:b :b:og_o| oo|:__:_ oo _|:__oggo
oo1_1oo, ooo_o| :r J__ogo:o |b:gg:. :|_g_ _:gob:b_o, roo ob__g___o|
__|__o :b|bg:g__go r:|_o|: _: J_oo|:ggo| o_ob_ oo|b:gg_o:ogo|
|:|_ogo b:ro:___o| orobo1or_:| _rob:or:_ :b__b_b. oo_b__:g:_
:oo|:, _| __|__o :r:|o__| o_b_: o:go|__:go __g__r_go Job::r|o|:-
:b, :|_ roo, o|obo _og_gogo| o_b_: _rog:r:_ |_o____ro. b:o_g__o
_| o:gJo, ro_: o_g_bo oo|b:gg__o| b_o|oo_ro __|_o| __g_| ___-
r_o. |:ogoo_ _o :b|og__o, roo b_o|oo_ro oo|b:ggo| b_o|oo_ro
J__:|_o| J___o J_oog_: :ooo__boo oo|b:ggo| |b:gg_o|, :bgoo:-
r_o|: _: ______ro or:__o_o| :ogo|_o| ob:r_:|:g_r:_ _: :r: oo|b:g-
go| J_|:og_go_o| :b J_|:__ro|o |b:gg_o| _:r|:_o_:_.
S e j a m e b a
inteleqti
ra upiratesoba da ra nakli aqvs kategoriebad day-
ofas? :oorb__go oo|b:gg__o| _:__oro_:_
_:_o_: _: _o:bo|_o__ro _g:|o_o_:_o: :_-
gog:_ J_oog_: o___| roor_ |_ooo|, _:__:-
|oo|, o|_ ogoor_:go1:_oo| bob: ooro:_, :o:g_
_ro|, J_oog_: b_go J__b_o| |o__o:g_ro oro-
r:o_o|: _: o:|b:gg__go: _:|:bo:r_g:_ J_|-
::oo|o |:|b:ggo |_r:__o_o| oooo_:|.
ra aris dedaena? ,___:_b:" ,ob__g____:g_r:_
_b:rJ_1____go oo|b:gg__o" ,ro|_o| _g_J o_o-
_o oo|b:gg__o|" _: :.J.) _:__oro_:_ _:_o-
_o| :g__rb:_og::, _| _:__oro_o :_b_r_b
ro_g :_:oo:b| _roo :b oro |o__goo, ooo| :og:-
go|bob_oo, roo r:oo_ _:__oro:Jo :_roo:b_:
oorogb_o|ogo| _oboJgb_gog:b_|o :|o___o:. ro_:
___:_b:|o:b _:_:gJor_oo g|:_roo, :___b_o
oo|b:gg_1_ __o__: _: :r: oo :b|:__or__go
oorogb_o|ogo| _oorg_g_| _b:|o:b ooo:ro_:Jo,
:___b_o oo|b:gg_1_ __o__: _: :r: oo :b|:-
__or__g bob::_o__o_1_, r:|:_ o|obo J_b-
g__o:b.
gansxvaveba uunarobasa da nakls Soris. __b:ro:
r:oo_| (o:., _:b:bgo| :b |o:r_go|) J__og_go::.
b:_go _b_rb_g o_oo:r_o:| _obo| :r_g__g
|o__:_o_Jo. o:|b:gg_g_o :|_o :gJg_| _b_:
:__robog_b_b.
ras niSnavs g? |o_ro:bo g:r:__o|, roo :r|_-
o| _roo o_b_:g_ro :_ro__o, roo_g|:_ o:b
:b 1o:_o ob__g___o _bo_:. oo :ooo__b_:
_og_go o_b_:g_ro __|_o| J_|:__b:_, o:r:o
oooo__go _| __|_o, -o:b _ro:_ r:_:_ :b-
|:__or__g J_|:og_go_| oobog|. ,1o:_o
og_| |o__o_o__ro _b:r_o|" o_oroo| o:b:o_-
_rog_ g_r|o::. __rogo| b:Jrooo, roo_go_ :_o-
:r_| |_g r:o__boo_ 1o:_ _b:r|, (rooro_::
|b:gg: _: o_b|o_r_:, go1_:g_ro :__o:, o:go|_-
_g:_ o___g_g_:) _: 70-o__ |o__o_o__r _b:r|.
_gg_g:o: _or:gg_|o:Jo _:roo _b:r-bg_g_o
_g_o__ro _: _ro|_:go1__ro ob__g___o| o:-
:goo1_ :bobog_:.
rogoria gardneris Tvalsazrisi inteleqtsa da
g-ze? :r_b_ro :r _o:bbo_: :1r|, roo ob-
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
Jo_|oo _::g:___g oo|b:g-
g__| J_oog_: :_oo:bb__o
:o o:gJo oo_g:bogo _gro
orog_o:: ob__g____:g_ro
__b:ro:, __r:___:-___o-
_o__ro oo_r:__o_ro:, _-
g_r:, __r_r_go _:ogo|: _:
___gooo _:r_g_g_o| o|:g|o
b_grogoo_ro _:1o:b__o.
_g__b_o| _o___|o:| J_-
o_J:g__go :_g| |o__o:g_ro
oogo_o_:, roo_go_ Jo_|oo
_::g:___g :gJg_| _bo:r_:,
:b:og_: ooo_ob bg__g_rog
|_og:Jo.
212
__g___o orog_o:o: :_:|:gr_go oogoo_ro
_: _|o_ogoo_ro oo__b_o:go:. oo|o :1roo,
J____o __g__r_g _:|__go_o:b:: _:_:g-
Jor__go. ob__g___o| |bg:_:|bg: |:b_ ggob__:
:oo__og_o|, __g__r_go _: oo_og:_o_ro
_:__or_o| o__-b:_g_o :gg_boo. ob__g___o
J_oog_: o_o|: gobgo|__ro, o_|o_:g_ro, |ogr-
_ooo, goo__r-o:o_o:_o__ro, |b__go|-_ob_|o_-
_o__ro, ob__ro_r|ob:g_ro, ob_r:o_r|ob:g_ro,
b:__r:go|__ro _: J_|:ogo: _1o|__b_o:g_ro.
:r_b_ro :r _:r_o_| -| :r|_o:|, o:r:o :ob-
__r_|_|, r:o__b:_ :oo|:__o: :_:oo:b_o|
oo_b_g:o: :|:b|b_g:_. _oo_o_ro ob__g___o|
(oog_ ) _ob____o: _o_:_ _o|:g|_: :r_b_ro|
ob_r:o_r|ob:g_r _: ob__ro_r|ob:g_r ob-
__g___|.
ra elementebisagan Sedgeba sternbergis inteleqtis
Teoria? |__rb_ro| ob__g___o| _ro:r_o_go
o_oro: :ro| ob__g___o| :_o|, roor_ _o-
bo__ro oro__|o| oo_oo:. :b:go_o__rJ|_r__-
__r_go ob__g___o J_o:__b_go _oooob_b__oo
:b|:1_gr_g o_b_:g_r oro__|_| ooo_:g|.
rooro_::: o__:_oooob_b___o, oo_o__o _oooo-
b_b__o _: _o_b:-J_o_bogo _oooob_b__o. _r_:-
_o_gJ:oo__og_ooo ob__g___o ooo_:g| :b:g
:oo__og_:|o:b :o_g:g_:| bg_ooo|: _: :g-
_oo__ro oo_o___o| o_Jg_ooo. or:__o__gJ_ob-
___|__ro ob__g___o ooo_:g| _bogr_o|__g
_: |:o_J:o :rb_g:b| o|_o ooro_Jo, roo_gJo_
b:ro:__: :o ooro_o:b, _ob___|_o:b oor_o|
J_oobg_g:Jo: oo|:go_b_go _: :__og_goo|
J_oobg_g:Jo _ _ob___|_o| J__gg:|. or:__o__go
ob__g___o _o___|:_ o:Job _:go__:, ro__|:_
|:_o_ g:_g| oo_o___:1_ oro_b_or__g _og_g-
__o_r _bogr_:Jo oo___g _:r_g _o_b:|o:b.

rogor izomeba inteleqti da ras gulisxmobs
IQ
-s
maCveneblebi? ob__g___o ob_ogo__:g_ro _: (stan-
ford-bine, veqsleri _: :.J) ____ro (_obo__ro _b:r-
__|__o, |b:ggo| oo__b_o:go| :b:go1o, |_ogo|:
_: _og__o| _b:r-__|__o _: :.J) __|__o| J___-
_oo o1oo_:. ob_ogo__:g_r __|_o:b J__:r-
_oo ____ro __|_o _gr:_ b:_g_o |o1_|_oo
gobg_b_| oooo__go oorogb_o| J_|:og_go_|.
|:J_:go o:bg_b__go: !00. oo|:bg_oo| _::bgo_-
oo 68%-o| l-| o:bg_b_g_o o_r__o| 85-|: _:
!!5-| Joro|. obogo_ !6% o__| 85-1_ _::g _:
!!5-1_ o__ __g:|. :|_oo: :o_ro_o| oo o_go_ro
o_or_:bo:bo oo|:bg_oo| J___o, roogo| oJo-
go_ro _b:_ |_:b_:r__go obgo|_ro:. ob__g__-
_o |:|_ogo b:ro:___o| bob:ooro::, o:r:o
b:_g_:_ oo:|b:g_| _bogr_o|__g b:ro:__:|,
ro__|:_ oboJgb_go: __g_ :b:og_o| _ob_| _bo-
g_:.
ra aris flinis efeqti da ras gulisxmobs igi?
!00-o:bo bg_o_:b oo_og__go, IQ-| o:bg_b_-
g_o o1r__:. ooo|:ogo|, roo !00 _gg:g |:J_:-
go o:bg_b__go o_o|, |:goro: J__oobg_o| :r-
o_g_:, r:_ |:b_o|o ooobogb_o| b:bogo| |:boo,
IQ-| __g_o| _:|:ogg_g :oo__b__g b_o|oo_r
oror:o_g __|_1_ :o|:b_:. o::gooo|ogo|,
oo|b:gg__o, roo_go: o|:g|bo_ bob: o:o:Jo
ob__g____:g_r:_ J_1____g_:_ :r ooo:1r_-
o_b_b, ___| J_oog_: __b:ro_:_ b:oog:gob.
:oo| oo1_1o _o J__oobg_o| :ro_g_::.
gansxvavebebuli SesaZleblobebi
da swavleba
r: orog_o_o J_oog_: _ob__| _b:r_o|
oob__goo _g:|o:Joro| _:_o_:|? :_:__oo_ro
J_|:og_go_o| oob__goo _:____:| oo|b:g-
g_o:ogo| _: o:|b:gg__go:ogo|, roor_ _:-
__ooo, o|_ _:r_o_ooo ob:r__o :_g|. o_o_:,
_::go J_|:og_go_o| o_ob_ oo|b:gg__o|o-
go|, oogo:bo:Jo, _:r_o_ooo _____o J_oog_:
oo_g_|. _| :o|:b_: b:ro:___1_, |:1o:_o_-
:|o:b oor_:|: _: ogooJ__:|_:1_. _::go
b:ro:__o| o_ob_ _g:|Jo ooo_J:g_ o:|b:gg_g_-
o, _::go _obo| oo|br:___|: _: _ro__rog:b
_o____1_ :o:bgog__b __r:___:|. bJor:_ o:g|
ob_b| _o_:___go| orog_o_o, o:|b:gg__go:
|_r_|o, oo__:_r__: _: _bo_1o:1oo| _g_:.
_b:r-bg_g_o| oob__goo _:____:o J_oog_:
|_og_o| Joboo |_r_:_o: :ooobgoo|.

klasis SigniT dayofis ra xelmisawvdomi alterna-
tiva arsebobs moqnili dayofis CaTvliT? |_og:Jo
|:b_o| oob__goo :|:_orogo _:_o_: oo|b:gg_o:
:b|bg:g__go _b:ro| :og:go|bob_oo J_oog_-
: ______ro |:J_:g_: o_o|. J_|:og_go_o|
oob__goo _g:|Jo_: _:_o_:|, o__o _| |_b|o_o-
_r:_ _: oo_bog:_:: or:bo1__go, _:__ooo
_____o J_oog_: _ob__|, o:r:o, J_oog_: ___-
o_|o_ o_o| _roogogo _:|b:ggo| :g__rb:_og:.
swavlis stili da preferencia

|b:ggo| |_ogo :ro| |b:ggo|: _: _gg_go|:_-
oo oorogb_o| oo_ooo| _:o:b:|o:o__go 1_o.
213
|b:ggo| or___r_b_o: :ro| |b:ggo| :b|:__or_-
_go _oroo|:_oo _: :r_oo|:_oo ob_ogo__:g_ro
_oor:__|oo| oobog_:. o_o_: |b:ggo| |_ogo _:
|b:ggo| or___r_b_o: :r :ro| _:oo_o___go ob-
__g___|: _: o:go|bo_g:1_, o|obo 1_oo_o___:|
:b__b_b |:|_ogo J_|r_g_:1_.
unda miusadagon Tu ara maswavleblebma swavlebis
meTodi individualuri swavlebis stils? 1oo_r-
oo _gg_go| J____o :bg_b_|, roo oo|b:gg__o
___o |b:ggo_b o:go:bo :rb__g :r_ooJo _:
|:__o:ro |_ogoo, o:r:o 1o:_:_, _gg_g:o:
_or:gg_|o: b:ro:___g J___| :r gobg_b_|.
_gro oo|b:gg_ _:g:g_:| J_:|r_g__: ___o,
o__o _:___g_o_: |b:ggo|ogo| :b:g _: ____-
__r 1_|.
|b:ggo| roo_go |_ogo: _g_g:1_ ___o _:|-
:_o__go _gg_g_oo? _oorg_g_| _oggo|:, :_-
|:boJb:go:, _gg_g_Jo o__:o :bo_or__go _:-
ooro|oor_: :_:o_J:g_o| 1__:oor_go:
|o_roo|__go| bob::_o__. |b:ggo| oro__|Jo
_ro:_ b:ro_go :_:oo:b_o :o oro__|| :_o_g:-
o_b, roor_ |:__og_gJo :r|__go _b__o| :b
oboJgb_go_o| :_o| o_oo_|. oo|b:gg__o,
roog_o_ 1__:oor_g:_ _rog_o:b oro__|Jo,
__r:___:| :o:bgog__b _:|:|b:ggo o:|:go|
_:o:b|ogr_:1_ oo|o :_o| :r_J_. o_or_ oboJ-
gb_gog:bo |:_oobo: o|, roo o:o_ro| go1_:g_r-
g_r:g_ro :b1ooog_: |:o :|o___| ooo_:g|:
_obo__r |ogr_oo _b:r| (_::go :b o:_:go),
_obo__r |_og|: (go1_:go|_o oo|:_ro| |:oor-
o|ooro_) _: |b:gg:Jo _oor:__|o_o| oobog_:|
(g_r:go|_o J_o|b:gg_go go1_:g_r:_ J_o|b:g-
g_go| |:ooro|ooro_).
individualuri gansxvavebebi
_ da kanoni
aRwereT umTavresi legaluri moTxovnebi, romle-
bic unarSezRudul moswavleebs Seexeba. gob__o
4-!42 (!75) |:_:ro _:boboo _: g:ro_g_o _g-
ro :r:_rob_g oo___go :_:b_g__og_oo, ro-
o_go_ _b:rJ_1____g oo|b:gg_o: :b:og_o|
:_o_o_|_o| :__|:_ (2004) ooo_:g|. _b:rJ_1-
____g oo|b:gg_o: |b:gg_o| ooo:ro ooobogb_-
o :r_g__go:. ob_ogo__:g_r |::bo:b:og_go
oror:o:1_ (l) _:_r_booo, :b|:__or__go
ooobogb_o| o_ob_ _og_g :oob:_go| oo|b:gg_|
(b_gog:bo _:r_o_:) J__ogo: :b:og_o| oo__-
: ooboo:g_r:_ J_o1___g_g :r_ooJo. _:bobo
:|_g_ o_:g| :b|:__or__go ooobogb_o| o_ob_
oo|b:gg_o: __g__| _: _:bo:r_:| _b_g| o:o
oJog_|. :o:|o:b _ro:_, !73 bgo| oro__|o_-
go r_:ogo_:_oo| :__o| 504-_ |___o: _ro:g:g|
_b:rJ_1____go :gJg_o| _o|_rooob:_o:| |:_:-
ro |_og_o|: _: |:b_gobo_o| oo_r _:_ob:b|_-
_go |bg: oror:o_o| oo_r. :o |___oo| oob__-
goo, _g_g: :gJg| _og_g: o:b::ro |:J_:g_:,
r:o: |_ogo| _obo|oo__Jo ooo_o| oob:bog_o:.
,_b:rJ_1____go|" _:roo :b|:1_gr: |___o:
504-|: _: _b:rJ_1____go :o_ro__g_o| J_|:b_
:__Jo: oo__o_go.
gavrcelebulisirTuleebi
ra aris swavlis uunaroba? |b:ggo| |o__o_o__ro
__b:ro: _:r_g_g:: _ro :b o__ |::1o _|o_ogo-
o_r oro__|Jo, roo_go_ o___g_g_:|, :_:|:
_: :oo__b_:| ooo_:g|. _| J_oog_: J__bo| oo|-
o_b:|, g:o:r:_|, b_r:|, _oobg:|, o|__go:| :b
o:o_o:_o__r _b:r-bg_g_|. _| :ro| ob_ogo_o|
Jo_: _:r_g_g_o, r:|:_, |:g:r:__o_, __b_r:g-
_ro b_rg_go |o|__oo| _o|__b__o: :b:ooro_|
_: _bogr_o| :b_|:1_gr_g o_roo_| ooo_:g|.
|b:ggo| __b:ro oo|b:gg__o g__:r o|b:ggo:b,
o_ _:o__r__b, roo :r ::bbo:o |b:ggo| :_o-
_o_|_o| _b:ro _: :oo_oo b:ro:__:| g_r oo-
:_b_g_b. |b:gg_o| |_r:__o_1_ __r:___o|
:o:bgog_: bJor:_ _bo:r_: |b:ggo| __b:ro
oo|b:gg__|.
ra aris ADHD da rogor unda gavarTvaT mas
Tavi skolaSi? __r:___o| ___o_o_o, oo_r:_-
_o_ro _:r_g_g: (ADHD) __roobo:, roo_go_
:ooo__b_: b_o|oo_ro :|:_o| ob_ogo_o| :_|:b-
_r:_, roo_go_ oo_r:__o_ro: _: __r:___o|
|oro_g__o :__boJb_:. (ADHD) o| |:o__rb:go_
o__o_:o_b__o| :oo__b_: |:_:go:, o:r:o ___|-
___ooo _| o_oo_o _:roo_ ob_r_:. _gro oo-
|b:ggo|ogo| :o:| _:r_o_ooo J____o oo:_g|.
:o:|o:b _ro:_, __boo:, b:brogog o__o_:o_b-
__r o_r:oo:| r: _____o J_oog_: _ob__|. o|o_
:r go_oo, J_oog_: o_ :r:, roo b:og_o :_:__-
oo_ro |b:gg_o|: _: o:b:_og_o:b _roo_roo-
o| oog:r_o| :_o_o_|_o| :__og__go bob:
ooro: o_o|. :r|_o| oro |:oo__o oo_oo:, r:_
_o__oo oo_o_o_:_o:|: _: o_oo_o_:| _o_:r_:.
oo :_roo:b_| oo_og:_o_r _r_bob| |b:gg_o|
214
ob|_r___o_o:b _: o_b|o_r_o| |_r:__o_o:b.
|bg: |:J_:g_:: :gJg_o| J_|:og_go_1_ _o-
o_bo_:_o_ro _o__|or_: J_o oo_oo:.
romelia yvelaze xSiri komunikaciuri darRveva?
bJoro _oo_bo_:_o_ro _:r_g_g: ooo_:g| o_-
__g_g_o| _:r_g_g:| (:r_o__g:_o_ro _:r_g_-
g:, _b:g_o: _: boo| orog_o_o) _: 1_ooro
o___g_g_o| _:r_g_g_|. o__o :o orog_o_|
o:go_:bg_ oob__:go, J_|:og__go: _o_o oror_-
|o| oo_b_g:.
ra aris inteleqtualuri unarSezRudvis ganmsaz-
Rvreli? !8 bg:o__ :|:_o| oo|b:gg__o: ob-
__g___o| |_:b_:r__go _obo| oob__goo 70
__g:1_ b:_g_o _b_: _::rogob. :o:|o:b _r-
o:_, orog_o_o _b_: _ob__o :_:o__r ___g-
:Jo, _og_g__o_r _:oo__o___g _bogr_:Jo _:
|:1o:_o_:|o:b _roo_roo:Jo.
romeli midgomaa saukeTeso emociuri da qceviTi
darRvevebis mqone moswavleebisTvis? :oo__b_ooo
___gooo :b:go1o _: |o_o:g_ro _b:r-bg_g_o
oro |:|:r_go o_oo_o:. oo|b:gg__o: :|_g_
J_oog_: o:|_bo|o_go: :o_ob :r_oo| J__o-
b:|: _: or:bo1_:1_, |bg:_:|bg: _obo|oo__|:
_: b_|_1_.
ra sagangaSo maxasiaTeblebi aqvT potenciur TviT-
mkvlelebs? ogooo_gg_go:1_ _o_roo J_o_ro-
og oo|b:gg__| J_oog_: _:___oo _ggog__-
o _g_o|: _: oogo| bg_g_Jo, bob:Jo, |b:ggo|
b:ro|bJo, :bb_o:Jo, :__ogoo| _ob_Jo, ob__r_-
|_Jo o_or_o:b _roo_rooo|:|. 1o__r_
___ ::b____b bogo_ o:go:bo bogo_| |__-
r_o|, b-|, _:b|:_o_g| :b |:_g:r_g _bog_g_|,
__or_|o_g:_ :b oo_r:__o_r:_ :ooo__r_o:b,
J_oog_: |_ogo| :___b: _:ob_ob _: _:g:g__-
o_ :_:r J_:|r_gob. :b|:__or_oo |:JoJo:, o_
oo|b:gg_ :r: obogo_ ogooo_gg_goo|, :r:o__
:oo| :bbor_o_g_o| _o:1__ |:_ro|.
naklebad gavrcelebuli problemebi/ufro
mZime unarSezRudvebi
rogor SeuZliaT skolebs fizikuri unarSezRudvebis
mqone moswavleebis moTxovnebis uzrunvelyofa?
o__o |_og:Jo :ro| :__og__go oob_oogo_o,
o::goo:_, |o__o:g_ro _:_o:roo __go|ogo|,
go__o, J_|::oo|o _:|:|g_b__go oo:b_o, :o:|-
o:b:g_, o:|b:gg_g_o oog:go|bob__b oo|b:gg_-
o: _o1o__r J_1___g_|, o:Job _gro :r:__ro:
J_|:_gg_go bg__g_rog |::bo:b:og_go oro-
r:o:Jo. J_:bgo_o o:b:_og_o, roo _:bo:r_:
:_bob :_::_og_o|:|.
rogor gavumklavdeT epilefsiur Setevas klasSi?
b_ ____oo J_:_:goo :gJgo| ooor:o_o, _rob-
og:_ _::bgob_o o:_:_1_, ___g_o|:b _: :g__o|-
:b oo_og_oo. oo:Jor_o o::ro |:b_o. :gJg|
o:go g_r_1_ _robog:_ :_:_bo_o _: o:g_g_J
:oo___o rogo _:bo|:oo|o :b |::bo. :r:|o__|
b:__oo r:oo_ oorJo. :o_o oJog_o|:b, r: |:-
J_:g__oo _rogo:b J___g_|. o_ _ro J___g:|
o_or_ oo|__g|, J___g_| Joro| ob| :r oo_o|,
or|_g:_::, :b J___g: b_o b_o1_ o__b:b| o_
:ro_g_:, |:o__o_obo _:bo:r_: :oooo:b_o.
ra niSnebiT gamoirCeva smenisa da mxedvelobis
daqveiTeba? |o_booo orog_o_o| boJb_o: _:go
__ro| ooJg_r: oo|:_ro|ogo| :b oo|:_ro|, o_
oo|o |:b_ :r b:b|, :r_og_ oboror_: ooo:rog_-
1_, _ro_:_ro _:b__go: _: _:or_b_go:,
b:o_g:oo| :o_or_o| ooobogb:, :b:go |o__g_o-
|: _: |:b_g_o| _:o:bob__oo b:rooo_o: _:
_g:|o| _o|__|o:Jo ooo_o| oo_g_oo oob:bog-
_o:. :b|:__or__go __r:___: oo:__o_o oo
oo|b:gg__|, go|:_ __ro bJor:_ |__og:, |:|__|o
or:bo_Jo :_g| ob___o_ro bg: :b :g_ro:. _oob-
go|:| bobo og:go:b o:go:b :bgo| oo:_g| :b o:-
go:b Jor| _gor:g|, :__boJb_: |o_go_, o:g_bo,
_:_:1_ _:b_rog |o__g_| :r:|bor:_ _oob_go|
_g_g:__ro _| og:go| orog_o_o| o:boJb__-
go:.
rogor ganvasxvavoT autizmi aspergeris sindromis-
gan? :|o_r_ro| |ob_rooo :__o|__r |o___rJo
J_o:g:go _ro-_roo _:r_g_g::. :__o1oo| o_ob_
_gr oo|b:gg_| :|_g_ :_g| |:J_:go_:b oooo_o__
ob__g____:g_ro J_1___g:, o:r:o :|o_r_ro|
|ob_rooo| o_ob_ oo|b:gg__|, roor_ b_|o,
:_go |:J_:go _: |:J_:go1_ o:_:go ob__g___o
_: o:oo o___g_g_o| _b:ro :__o1oo| o_ob_ |bg:
:gJg_o:b J__:r_oo, ___o_|o:.
niWiT dajildoebuli
moswavleebi

ra maxasiaTebeli niSnebiT gamoirCevian niWi-
eri moswavleebi? bogo_ro oo|b:gg__o |:|_ogo
o:|:g:| :_gog:_ _: |br:_:_ oogo|__b _:
oo:b|ogr__b, o:go|__g:_ :_:go__b |:__o:r
215
:1r|, o_o:b _gro r:o, r:_ |bg: :gJg_o: :r
o_o:b, :_go |o__g_o| _o_o o:r:o, roo_g|:_
o:go|__g:_ _: |bor:_ o__b__b, oob_rb__g_o
_: o:go:b _:_gorg__g_o :ro:b, |br:_:_ o:-
|_bo_b, o:_:goo_ogor__gbo :ro:b _: o__o___
o_:g_b |:__o:r oo|:1r_:| 1o |:_oobJo. :ro:b
J_oo_o___oobo _: |:ob__r_|o _:gJor_| :o_:r_-
_b. o:|b:gg_g_o: :b|:__or__go o:go|bo_g:
_b_: :ooobobob _:__:|__go bogo_ro oo|b:g-
g__o| oob_o|, o:b bogo_r, o:b |b:ggo|
_b:rJ_1___g_o| o_ob_ oo|b:gg__o| _: |o_:-
ro_Jo o_bogr_o :gJg_o| ooo:ro.
aris Tu ara niWieri moswavleebis daCqarebuli
swavleba swori meTodi? _gro :_:oo:bo :_|_g-
_r:_oo| bob::_o__o:, o:r:o _robog :oo_gg-
_g:o: _or:gg_|o: :_:|__r_|, roo b:o_gog:_
bogo_ro :gJg_o, roog_o_ _:b_:r_:| o:go-
_:bg_ :_gog:_ ____b :g_o|, roor_ b_|o,
___o ___g_o:b |:b_|, roo_go:_ bg__g_ro-
go J_|:og_go_o| :gJg_o boro:g_ro __o-
ooo J_o|b:ggo:b. bogo_ro :gJg_o __ro|_o:b
_roo_roo:| :o_oob__b _: J_oog_: |:|_o_:_
oo|:b__b:_ _bg_boo o:b:_ogo: br_Jo _o_b:.
_ob_r___go oo|b:ggo|ogo| _g:|o_:b ,:_:b-
_oo:" J_oog_: :r_ o_o| |boro :_:b_g__og_:,
o:r:o :r: :b|:__or__go ob__g___oo _:_og-
_o__go oo|b:gg__o| J_oobg_g:Jo (go|o o:bg_b_-
_go_ ob__g___o| __|_o| oob__goo !60 :b __ro
o__o:), obogo_ or:__o__go :_:b_g__og_: o_
_::b_:r_| o:o :b:og_:|.
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_b-
o:r_:o :o __r|o| b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_-
:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g _:ro_r:Jo. ob. www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o
_gg_gooo b:go:_oro
_:ro_ro| __b_ro r_|_r|_oo
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o_J:o| oo_: _: ob__rgo_| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: PRAXIS IITM
|:|b:ggo bgo| :bo:ggo:Jo o:|b:gg_g_o
:o:|ooo :_:b_g__og_:| o___b, roog_o_
_:__ob__go: ob__g___1_, J_o__b_oo J_|:-
og_go_1_, ____:_ _:_o_o| or:__o_:1_,
|b:ggo| _b:rJ_1___go|, bogo_r_o|, _o1o__ro
J_1___g_o|: _: |o_:__o:|o:b _:_:gJor__go
____r:g_ro _:bobo| _o_b:1_, _:__orog:_,
PRAXIS IITM-o| b:oggoo, |:go__b1oo :oo___o|
_or:gg_|o: o_g_b:b oobog| ob__g___o|, J_|:-
og_go_o| oob__goo ____:_ _:_o_o| or:_-
_o_o|, |b:ggo| |_ogo|, ob_g_1oo| _: IDEIA-|
_:boboo :og:go|bob__go ooobogb_o| |:__o-
ggo:b _o_b:|.
:o o:gJo o_g_b :__booo |o__:_o_|, ro-
o_go:_ _g_g:1_ :oo__ogo o:|b:gg__go_ _o
J_oog_: :_:__:ro|. o_g_b oorg_g|:g_ _g:|Jo
J_oog_: J_bg__o :og:ro bob::_o__o_o.

216
ras moimoqmedeben?
_g_ooo oo__o_go:, roor r_:or_| o:|b:g-
g__go oo|b:gg_o: _b:ro|: _: __b:roo| oo
_:roo |o___r1_, roo_g1__ :o o:go| _:|:b_o|-
Jo: o|__go:.
debora p. ridi
derbi vudsis dawyebiTi skola,
galovei, ohaio
tomas g. ridi
bikroftis saSualo skola
kolambusi, ohaio
bg__g_rogo _: :b|:__or__g ooobogbog_-
:o: o_ob_ oo|b:gg__o| :b_:g__g_o| |_:b_-
:r__o:b oo|:_:__go oror:oo| J___bo|:|,
oo|b:gg_o: J__:|_:o__ o:_:roo _b_: _:go-
goroo, r:o: 1_|_:_ :bg|:1_groo oo|b:ggo|
J_|:og_go_o _: |o__:_o_o:b :_:o_or_o|
__|__Jo bJor:_ :oo__b__go |:r_o|_ro J_-
_:|__o| o_oo_o_:-___bo_oo go|:r_goo.
_og_g__o_ro |b:gg_: J_oog_: o|_ oo_b_o|,
roo oooo__go: oo|b:gg_o ooo_o| oob:bog_o:
|:|b:ggo :__ogoo| _og_g :|o___Jo, :ooo__b_o
|br:_o _o___o| J_o__b_ooo J__:|__o, ro-
oro_:: ,oor_b:go" b:b:b_r_o _: b_rogoooo
boo_J_o, roor_ bgo_ro oror_|o| |:1ooo oo-
|b:gg_o: J__:|_o|:|, _oobg:|: _: o:o_o:_o_:Jo
1r_o| o:b:o__go ob_o_:_or_o.
:__og_goo| J_oobg_g:Jo o|:r__g_o or:-
g:g ___:_ _:_o_o| |__ooo, r:o: _roo:b_oo|
o|:g|o J_o__b_ooo ooobogbog__o| o_ob_ oo-
|b:gg_o: ____o| |b:gg_: J_ogoo, :ooo_-
_b_o |:|b:ggo-:_o1r__goooo _:bo:r__o _:
oob:go|__o b_gog_:_ _: o_or_ ____o:b
_ro:_ :o_J:g_o. ro__|:_ o_g_b| :b_:r_g_-
:Jo |bg: oo1r_og_o :r oo_o__o:b, J__o_boo
:_roo:b__go ____o, roog_Jo_ roo_goo_
:r_g__g |_:b_:r_Jo _:o|_:___g oo|b:gg__-
| |bg: oo|b:gg__o|ogo| :1ro| :1o:r_o|: _:
_:o|_:__o| |:J_:g_: __b_:o.
debbi iangbladi me6 klasis eTikisa
da fizkulturis maswavlebeli
hiliard sitis skolebi, hiliardi, ohaio
|_:b_:r__| oo|:_:__go __ro__g_oo|
J__obo|ogo|, roo_go_ b_o|oo_r oo|b:gg_| oo-
__b_o:go| |r_g:_ :ooo_:gb_o| |:J_:g_:|
oo|__o| _: |_:b_:r__o:b _:_:gJor_oo o:o
:oo__og_:| _b:__o_|, _oorg_g_| _oggo|:
J_g___o_o _g:|o| ooroo:_o _:boJb_g_o|
|__ro_o|ogo| ooo_ob:r_ |_:b_:r__o| oo|:_-
:_:|. 1__: _: _g__: _g:|_|:_ g:|b:ggo _:
oooo__go oo|b:ggo| J_o__b_ooo ooobogbog_-
_o| :b|:|:1_gr:_, oo:g:ro _ob____o_o|
__ro__g_o _o:| g:__b. J_o__ ogo_ro _:
|_|_o ob:r__o| :b|:|:1_gr:_, oo|b:gg_o:
b:ro:__o| __|__o| J____| J_g:oobo__o. :-
g:r_g_g_o, b_o| roo_goo_ oo|b:gg_| boo :r _o-
bo: ob_ogo__:g_ro |::bo:b:og_go :b 504-o|
_o:. oooo__g oo|b:gg_|o:b _:boboo :__og_-
_go :b|:1_gr_go J_o:bbo_o| oo_b_go| J_o-
__, _og_go oo|b:ggo| :r_g__g |:goro__|
__ro__g_oo| J_|::oo| _ob_| oog_|:_:__o
_: |b:gg_o| J_|::oo| o_oo_| J_goo_J:g__o
oooo__go o:o:bo| J_|:og_goo| :og:g-
o|bob_oo. |:___o_|o or:__o_o|: _: :oo|:g:go
b_r_og_o| :b|:|:1_gr:_ obgo|_ro _bo| bo-
b:oor__ o:|b:gg__go: _:bo:r_oo: _: r__o-
o_b_:_o_oo go|:r_g__o. |_og:|: _: |:bg|
Joro| |:_oo_bo_:_oo _b:_ _o oo|b:ggo| oJo-
maswavleblis
Canawerebi: PRAXIS IITM
go_r _b:| g:___g_o. :g:r_g_g_o oo|b:ggo|
|o_bo| _:_g_oo_o| b:ro|b| _: oo|o ooo:g:go
b:ro:___o|ogo| J_og_o|:o_r go|:r_g__o
:oo__og_oo.
rendal g. sempsoni mTavari asistenti,
__bo:| |:J_:go |_og:, __|__rgogo, o:oo.
|::bo:b:og_go go__ro: (oo:g:roJJ_o__-
b_ooo _:oro__go) |:|b:ggo-|b:gg_o| o:_ro-
_o| :_:__oo_ro J__:|_: _b_: _1r_bg_g_o|.
o:_ro_: o:|b:gg_g_| |_:b_:r__go __|__o|
J____o| oob__goo :__o__g ob_ogo__:g_r
|:goro_:o: b:oob:og:g| :bg_o|. o:_ro_:| J__-
ogo: __:_ ::_bo| o:|b:gg_g_| :__og__-
go oo|br_o| oob:__o_o oo|b:gg_o: |:|b:ggo
ooobogbog__o| __ro o__:_ _: ______r:_
_:|:_o:_o_og_g:_. :|_oo o:_ro_: o:|b:gg_-
g_| oooo__g oo|b:gg_|o:b _:oo_o___g_:Jo
:b|bg:g__go ob|_r___o_o| oo_:|o:b _ro:_,
ob_ogo__:g_ro |b:gg_o| o_oo__o| __ro ob-
__b|o_r:_ :oo__b_o| |:J_:g_:| :og_g|. :|_-
oo or:__o_: :r|_ooo: ,o bog_ ___ _ob_ __"
200! bgo| o:b_:_o| oob__goo oooo__go oo|b:g-
go| ooobogbog_o| :_|:_o_g:_ _: _:|:_o:_o-
_og_g:_, :r_og_, _og_gbgo_ro oror_|o|
_ro__ro_oo| _:|:__b:_.
u. Son kerni yofili mTavari asistenti,
galen r. elolfis dawyebiTi skola,
konversi, texasi.
o_o__o _:bobo _: |:goro_o| J_oobg_g:Jo
_:o:__ooo _r_bobo b::_:r_o. :b|:__or_-
_go |::bo:b:og_go |:goro__o| o_ob_ oo-
|b:gg__| :_go :b:og_o| ob_ogo__:go1__go
_o:, roo_g|:_ o:Job:_ _o _b_: oo_g_o, ro__-
|:_ |:_g:|o oo:bJo _g_g:b:oro ooo|:b_r_o|
_1r_bg_g_o_: g_r b_rb__:. o:g_:oorg_g:_
o_g_b oo|b:gg_o: :b|:__or__g ooobogb_Jo
:_r_go_o, :o:r_o _r_bob_o o_g_b| r:oobJo.
o__o o_g_bo r:oobo_:b ob:r_:g_r: :r __b_-
:o, _r_bob_o _: r_|_r|_o r:oobo| :r_o
ooooo_o. :1ro:bo _r_bobo ::_o_o_|_| oo-
|b:gg__o|ogo| o_g_b oo_r oobo___go _o_bo|
b:ro|b|. _:ogo|, oo_J:g_o _og__o:b _ro:_.
o__o _| :ro| r:oobo| :b:go _:rooo:|J_:o:bo
|_r:__o:, o:Job o_g_bo _g:|o| |bg: |:b_o|
o:|b:gg_g_o_ oo:g_ o_oo:r_o:Jo :_oobb__-
o:b. oo_go bgo| :bo:ggo:Jo :_g_oog_o|
oo|:o1:__g:_ _ro:_ oo_J:g_o _: _:r:_ oo_-
o__o |_r:__o_o _:bg_b_o.
feliCia loumen-saiqsi sabavSvo baRis
maswavlebeli.
medouvius dawyebiTi skola, medouviu,
vankuveri
|:_g:|o oo:b| :_g_oog_o| |bg:_:|bg: o_-
oo_oo b:|:_:r_g:_ go__b_. _| _b_: oo|b:g-
g_o: |b:gg_o| :b|bg:g__g |_og|, o:oogo|
:_googo| b:_:r_o| b_:rogo| oo__o:|. oo:bJo
oobo :b|bg:g__go __b_ro g:_g| _: oooo__g
__b_rJo oo|b:gg__o !5 b_o| oob:_gg_ooo :_-
:r__b. ogooo__o| __b_rJo bob_o b:_oobgo|
|oro_go| _obo| oob__goo:: _:g:__go, r:_
:b|:__or__go ooobogb_o| o_ob_ oo|b:gg__|
bob: |:|_ogo _obo| |:_oob:go bob_o| oogb:|
_:_gog_|. _ob__o__r __b_rJo oo|b:gg__| |b:g-
go| _:|:bo:r_g:_ boog:bo :b:bo| :oo__b_o|
|:J_:g_: _og_g:o, o::goo:_, bo_o| oob__goo
_bog_go: |_r:o_o _::b:ro|bob. g__|o_ob_o|
__b_rJo oo|b:gg__o :b:g |o__g_| |b:ggo_b
_: o__b__b. :b|:__or__g |:goro_:o: o_ob_
oo|b:gg__| __o| :bo:ggo:Jo :oo__b__go
_oo:gr_|o :b:go |o__g_o| :_|:b_r:_, :o |o-
__g_o| bob:_:___Jo :oo__b_o|: _: _:b_r-
o| b:_gg:_, o:oo og_|_ror_: J__ogo:o. o:o
|_r:o_o:bo g__|o_ob_o| J___bo| |:J_:g_:_
_og_g:o. |:ogoo_ _o oo|b:gg__o:b _ro:_
go_J:o b_o|oo_r :bg:_ J_o_J:g__g _b_:1_,
roo_go_ _:|:bg_bo:. oooo__g o:_:r: ___|
J_|::oo| __r| g:bog_, J_o__ _og_go ___o|
ob_ogo__:g_r |:o_J:o| J_|::oo| _og__rJo
g:o:g|_. o|:g|o ooobogb_o| o_ob_ oo|b:gg__-
o _ro ___Jo :ro:b, r:_ o:o o:go:boo |b:ggo|
_ob_1_ o_J:oo| |:J_:g_:| :og_g|. _| _oro:_o
:|_g_ :_gog:_ J_oog_: J_o_g:go| o:o_o:_o_o|,
|:_b_o|o___g_go o_ |:1o:_o_rogo |:b_o|
:_g_oog_o| ooobogb_o| oob__goo.

217
218
Tavi
5
kultura da
gansxvavebuloba
maswavlebis Canawerebi : rogor
moiqceodiT?
Tanamedrove mravalferovani
klasebi
ob_ogo__o, ____o _:
|:1o:_o_:
o_g_o__g__r_go :b:og_:
:o_ro__go __g__r_go
or:g:g__rogb_:
sxvadasxva ekonomikuri da
socialuri klasi
|o_o:g_ro _g:|o _: |_|o
|o_:ro_ _: |:|_ogo oo|br_:
eTnikuri da rasobrivi gansxvaveba
_g:g_:_o __oor:_o_go
o_oo:r_o:: __g__r_go
:b|bg:g_:
_obo__ro _: r:|orogo
:b|bg:g__goo| :gg_b:
|:|_ogo oo_b_g_1_
_o|_rooob:_oo| o_o_go_r_o:
|__r_o_oo_go |:_rob_
gogonebi da biWebi : gansxvavebebi
klasSi
|__|orogo o__b_o:
_b__r_go rogo| o__b_o:
ob_rogo J_|:og_go_o|
|__|orogo :b|bg:g__o
_b__r_go _r_rbob_o|
:_oo_bgr:
enobrivi gansxvavebebi klasSi
_o:g___o
ogobgo1oo
1: _og_g oo|b:gg_o__ :
bogo_ro or_bog:gbo oo|b:gg__o|
:oo_bo:
or_bog:bo (ogobg_ro)
:b:og_:
kulturulad inkluziuri
klasebis Seqmna
__g__r_g:_ J_|:__go|o
o__:oo_:
|o_o_bgo|_b:ro:boo|
:ooo_J:g_:
gansxaveba da konvergenacia
:b|bg:g_: |b:gg:Jo
_obg_r_b:_o: (_::bgo_:)
oooo__go oo|b:ggo| |b:gg_:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi :
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
219
rogor moiqceodiT?
a
o_ro__go _g:|_o| __g__r_go J_o:__bgo-
: o_gg_:. ___| oog_ J_oog_: oo_g:| _gr
_g__:b:1_. _r:b_ o::r_|o:, o:_:oo_ro _|o-
_ogooo| _ro-_roo: _g_go:b_|o: |o__o:go|_o:,
:o_ro_o| |::bo:b:og_go _gg_g:o: :|o_o:_oo|
bob:J_ :b:_b:_:, roo ,:b:og_:|o:b _:_:gJor_-
_go _ro_o__go _oobg_o J_o_:g| |:_oob_|,
roo_go: :_:b_g__: J__og__go: |:_bog_r|o__-
_o ob|_r___o_oo. 1_ooo :_boJb_go| oob__-
goo, __r:___: _b_: oog:__ooo bg_bo _bogr_o|
:bo|:1_gr_g __g__r_g o:g_|" (Pajares, 2000,
g.5). g_o_ro, roo oo |boro:, :o o:gJo bg_b
:bgobog:go _gr __g__r:|, roo_go_ bg_bo |:-
1o:_o_o| |_r____r:| _obo|. _:gob__o oooo,
roo og:g| :_:g:gg_o |bg:_:|bg: _obo__ro _:
__g__r_go ___o|ogo| :b__ogbog |_og_|
_: :bgobog:go or:g:g__g__r_g |b:gg_:|.
__g__ro| _:roo :_:1_ _:_r_booo, :bgobo-
g:go oooo__go oo|b:ggo| o__b_oo| |:o oboJ-
gb_gog:b :b1ooog_:|: |o_o:g_r _g:||, _o-
bo__ro:|: _: |__||. J_o__ goo|__g_o _b:1_
_: or_bog:b |b:gg_:1_. o:go| ogo b:bogJo
|b:gg_o| |:o oo:g:r orob_oo| b:rooo__bo.
:o o:go| _:|r_g_o| J_o__ J_og_o _o:|_-
boo _oobg_|:
r: :b|bg:g_:: ,:_:|:_bo _g:|:" (melting
pot) _: or:g:g__g__r_g |b:gg_:| Joro|?
r: :ro| __g__r: _: roo_go ____o :_:go-
__b o_g_b| __g__r_g o__b_o:|?
r:_oo :_go _::gJ_oo|:ggo:bo o_:bo| :gJ-
g_| |:J_:go oo|br_: _: o:_:go J_oo|:ggo|
o_ob_ o_:bo| :gJg_1_ __ro _::go oo|-
br_:?
_::|:b_g_o |:o_:bo _: |:|_ogo __g__r_|
Joro| bob::_o__oo|: _: J_o:g|_:_oo| o::-
goo_o,
rooro: |_ogo| rogo _b__r_go :b|bg:g_-
_goo| :bgoo:r_:Jo?
rooro |b:gg_:: _____o:bo or_bog:b _g:-
|_Jo?
_::|:b_g_o __g__ro| J_|::oo|o o__:oo-
_o| o::goo_o, roog_o_ oo_|:_:_: o_g_b|
|::b|: _: |b:gg_o| |:__b_r|,
roor J_oog_: J__ob:o |o_o_bgo|_b:ro:bo
_g:|o?
b_g| o_g_bo |:J_:-
go |:__b_ro| _g:|_o
ooo_oo| o:b:r:_ o_o_:
|:o ___:_ - :_ro:o_-
ro__g, :1o_g _: g:oobo-:o_ro__g oo|b:gg__:_.
oooo__go ___o| Joboo b_gr_o _roo:b_oo|
ooo:ro _ro_g_:| ob_b_b _: oJgo:o:_ o_oro-
_b |bg: ___o| oo|b:gg__o:b. ro__|:_ |obogo
o:o, oro___o|ogo| J_:rboob o:r_booro, o:| |:__-
o:ro ___o_:b orb_g_b. _ro_:_ro ____o _ro-
o:b_o| J__r:_b_o_:| :__b__b, _g:|Jo goo:r_:
oo:_:. :1o_go _: g:oobo-:o_ro__go oo|b:gg__o
_roo:b_oJo bJor:_ |:_ro_b oJogo_r _b:1_
- oo _b:1_, roo_go_ o_g_b :r _|ooo - _: o:oo
o1_ro|: _: |o_ogo| :oo obo:o, roo b_oro:
o_g_b _b_o_:o.
kritikuli azrovneba
r: :ro| :_ b:o_gogo orog_o:?
roor oo:g:r_o :|_o |o__:_o:|?
roor :|b:ggoo oo|b:gg__|, o:go __ro _oo-
_or__g:_ orobob _roo:b_oo:b?
:o orog_oo| :_:b_g__o|:|, r: :ro| o_g_bo
oorg_g:_o oo1b_o?
r: 1_:gg_b:| oo:b__b| _| |:_oob_o oo _g:|_-
1_, roog_|:_ :|b:ggoo?
kolaboracia
_g:|o| 4 :b 5 b_gro:b _ro:_ r:_ J_oogo:o
o__o :1ro:bo :oo|:g:go :b|:1_gr_o ,_gobo|
J__rooo". :orbo_o orog_oo| :_:b_g__o| oro
|:___o_|o g:ro:b_o _: _:|:_o_:|o:b _ro:_ b:-
r__ob_o _g:||.
maswavleblis
Canawerebi
220
Tanamedrove mravalferovani klasebi
gob :ro:b ___| :o_ro__go oo|b:gg__o? :o, r:o__boo_ |_:_o|_o__ro
oob:__oo (Banks, 2002; :gJgo: _:_go| _ob_o, 2005, Duncan & Brooks-Gunn,
2000; Grant & Sleeter, 1989; Halford, 1999; McLoyd, 1998; Meece & Kurtz-Costes, 2001;
Payne & Biddle, 1999):
_og_go o___g|_ :o_ro__go :gJgo |o_:ro_Jo, _og_go o_ooobo___ _o
__o__r_| :gorg_:Jo _bogro|. :_ro:o_ro__g :gJgo: _::bgo_oo
50% b_goo_g_:.
_:ro :gJgo: ro_bgo :JJ-Jo ooo_oo| 50%-oo o__o:, go_r_ b_o|oo_r
_:|:gg_r :bgoo:r__g |:b_gobo_oJo _: 5-8-__r o__o, go_r_ _gr
_boog ob__|_ro_g _g__:b:Jo.
or__r o__o :g:oo:: ooo|:, roo |o_:ro_Jo :1r_ogo :gJg_o
b:oorb_o:b |b:gg:Jo, g_r J_og__b |_ogo| _:oo:gr_:| :b b:o__b_b
o:g:_orog _:b:J:_g|.
_og_go o_|:o_ :gJgo _orbob_o| :r_J_ o:__:. _og_go o_b_o_ :gJ-
go| ___:| :r: :_g| |:J_:go :b:og_:. _og_go o_|:o_ :gJgo _ro
oJo_go:b, roor_ b_|o, ooo_J:g_ ___:|o:b _bogro|.
83-_:b! :gJgo o_o bgo| J_|r_g_:o__ J_:_o| :b ____r:g_r _ob_Jo
bg__:. 33-_:b ! o_o bgo| :|:_:o__ ___bg|:|rogo o:r:_oo o__o_:.
:JJ-| oo|:bg_oo| !8% |:bgJo obgo|_r:_ :r g:o:r:_o| _ :o o_:-
b_o| b:b_g:ro _|o:b_r:_ |:_ro|.
2020 bgo|ogo| :o_ro_o| J__ro__g J_:__Jo |_ogo| :|:_o| :gJ-
go: 66%-1_ o__o o_b_: :_ro:o_ro__go, :1o_go, _|o:b_go :b o_go_ro
:o_ro__go, _gro_- :b:go ooor:b__o| Jgogo.
2050 bgo|ogo| :JJ-Jo :r o_b_: r:|orogo :b _obo__ro _or:gg_|o:,
_g_g: :o_ro__go _o_or_|oo| ___o| b_gro o_b_:.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo oo|b:gg__o __ro _: __ro :b|bg:g__o:b
r:|orog:_, _obo__r:_, _borog:_ _: __obooo__r:_, o:|b:gg_g_o
b:_g_:_ :b|bg:g__o:b _ o_or_:bo:b o:|b:gg__go: oro__b__go
o:bg_b__go o1r__: (_::bgo_oo !%), J:g_:bo:b o:|b:gg__go: oro-
__b__go o:bg_b__go _o o_g_| _::bgo_oo 7%-o__. _og_gog_ _| b:o_-
gog:_ oboJgb_gog:bo: o:|b:gg__go:ogo|, r:o: o:o ___o :_ob _g_g:
oo|b:gg_| _: __ro ______r:_ oo_J:ob o:oo:b.
individebi, jgufebi da sazogadoeba
o_o__ |:___bo| _:|:b_o|o_:b ooor:b__o| b:_:_o: J_:_bo: :_roo:b_-
_g |:o__oJo, _:|:gg_o _groo:Jo, _:b:_:Jo, :g|_r:go:Jo, :o_ro_o|
J__ro__g J_:__|: _: |bg: :bgoo:r__g _g__b_Jo. _| :b:go (ooroo:-
_:_, _groo_go) ooor:b__o oo__ogb__b_b, roo J___ro__o_b_b _:ob-
g__r __g__r:| (__g__r_o| `moTuxTuxe qvabs~) _: :_r_ b:oo|_g_|
_:_o|:g|_o_b_b. bg_o| :bo:ggo:Jo :o_ro__go |_ogo| oo1:bo o_o
_oor:b__| :|ooog:_o:Jo _:bo:r_o_: (,ooo_bo_b_ _g:o|" _g_J _:b-
o__go ___bgo| rogo J__|r_g_ob:). |bg: _b:1_ oo|:_r_, :b|bg:g_-
_go r_goo_ro _: __g__r_go o_o_go_r_oo| o_ob_ ooor:b_ :gJ-
g_| b_g| _b_o_b_b, r:o: _ggoo |_og:Jo, _:__g_o_b_b obgo|_r|
_: b:o_gog :o_ro__g_:_ :_:____go_gb_b. r: o_o: _b_:, |_og_o|
__o__|o b:bogo :|__ o___o_:, o_o_:, oo_g_oo ooor:b__|, :JJ-Jo
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
_: ganavrceT
mravalkulturuli swavleba
(III, B).
:__:boo or:g:g__g__r_go
|b:gg_o| oo:g:r :|o____|.
:_b_r_o :o :|o____o| _roo:-
b_o1_ 1_oo_o___:.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ix.: Banks, J. _: |bg_o (2001).
Diversity within unity: Essen-
tial principles for teaching and
learning within a multicultural
society. Phi Delta Kappan, 83,
196-212, :b|bg:g__goo|: _:
:b:og_o| J_|b:ggo| |ob-
o_1o|:ogo|.
`moTuxTuxe qvabi~_ o__:-
_or:, ooor:b__o| J_rb_o: _:
:|ooogor_: b:o_g:b |:1o:-
_o_:Jo oog:r:_, roo _r_:
_obo__ro |bg:o_o.
221
o:goo :_:_g:bogo oob_o| Jo:ooo:gg_|, __g__r_o| ,:_:|:_bo _g-
:Jo" bJor:_ _goog:_ :r bg__o_b_b.
60-70-o:b bg_Jo :b:og_o| 1oo |o__o:go|_o g:r:__o_:, roo
__r:__:bo:b _: _:ro oo|b:gg__| |_og:Jo orog_o_o _ob_:o o:oo
,__g__r_go _|:r_goo|:" _: ,__g__r_go b:oorb_bogoo|" :oo.
_| kulturuli deficitis modeli ooobb_g_:, roo oo|b:gg_o: oJo-
go_ro __g__r: o_:r_ o_o _: :r _bo:r_o_: o:o, oor_o_b_b |_og:|.
___| :b:og_o| _|o_ogoo: _:r| :oo| __g__r_go ___o_o_o|
o__:1_ _: ooobb_g|, roo :r_ _roo __g__r: :r:: b:_gog:bo, o:r:o
J_|:og__go: oo|b:ggo| |:o_:bo _: |:|_ogo __g__r_| Joro| _o:bb-
oo_: :r|_o__| (Gallimore & Goldenberg, 2001).
oo:g_ o_roo_Jo :o1:r_: ob__r_|o |:oo_:g:_o _: :_:oo:bo| __g_-
_o| ooo:ro, bogo _obo__r ____Jo oooo:_: J_rob_:o, roo o:o
:r |_ro ooroo:_, :o_ro__g |:1o:_o_:Jo |r_go :|ooog:_o:. __ro
|bor:_, o:o, roor_ _:roo |:1o:_o_o| |:o:_oo b:bog|, o:go:boo
__g__ro|: _: o__b_oo| J_b:rb_b_: |_r_:o. o_g_o__g__r_go:
oo1:bo :b_:.
kulturuli deficis modeli
_ oo__go, roo_go_ b|bo|, o_
r:_oo :_go _obo__ro _o_o-
r_|o_o| b:rooo:__b_g
oo|b:gg__| b:_g_o oo_b-
_g_o. o_go|bo_:, roo o:oo
__g__r: :r::___g:__ro: _: :r
:o1:__| o:o |:|_ogo b:ro:__-
_o|ogo|.
sqema 5.1.
multikulturuli ganaTlebis benqsiseuli aspeqtebi
o_g_o__g__r_go :b:og_: |:|b:ggo _oo| J__gg:1_ __ro o__o:. |b:gg_:
roo _g_g: oo|b:ggo|:ogo| b_g|:_r_go :gb:_oo, |bg: :|o____o_ _b_: :goog:g-
o|boboo. g_Jo:ro_ o_g_o__g__r_g |b:gg_:| b_g| _b_o| or:g:go _g_o_b_o,
rooro_:: |oor_o|: _: oror:o_o| |_r____r:, |b:gg_o| o_oo_o, :_g_oog_o
_r_rbo_b_o|, _o_bo| o_r|o___ogo| J_|:b_.
wyaro: wignidan Cultural Diversity and Education: Foundations, Curriculum, and Teaching, 5/e, J.A. Banks.
Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright (c) 2006 by Pearson Education. adaptirebulia gamom-
cemlis nebarTviT.
Sinaarsis integracia
|:__o:ro _o|_oogobo| (|:bo|) |b:gg_o|:|,
o::goo_o|: _: Job::r|_o| :oo__b_:
|bg:_:|bg: __g__ro_:b _: ___o_:b ooroo:_o
_b__o|, orob_oo_o|, :b1o:___o|: _:
o_oro_o| |:og_|_r:_oo_.
Sinaarsis integracia
|:__o:ro _o|_oogobo| (|:bo|) |b:gg_o|:|,
o::goo_o|: _: Job::r|_o| :oo__b_:
|bg:_:|bg: __g__ro_:b _: ___o_:b ooroo:_o
_b__o|, orob_oo_o|, :b1o:___o|: _:
o_oro_o| |:og_|_r:_oo_.
codnis konstruirebis
procesi
_:_bo:r_o oo|b:gg__|, :oob |:|b:ggo
_o|_oogob:1_ :__boo_r__go __g__r_go
b:roo__b_o r: 1_:gg_b:| :b__b_b :o _:rJo
_o_bo| _ob|_r_or_o| oro__|1_.
codnis konstruirebis
procesi
_:_bo:r_o oo|b:gg__|, :oob |:|b:ggo
_o|_oogob:1_ :__boo_r__go __g__r_go
b:roo__b_o r: 1_:gg_b:| :b__b_b :o _:rJo
_o_bo| _ob|_r_or_o| oro__|1_.
miukerZoebeli pedagogika
:_:__oo_ro oo|br_o|
:_o_o_|_o|:ogo| J__rbo_o
J_|::oo|o |b:gg_o| |_ogo |bg:_:|bg:
r:|orogo, __g__r_go _: |o_o:g_ro
___o| oo|b:gg__|.
miukerZoebeli pedagogika
:_:__oo_ro oo|br_o|
:_o_o_|_o|:ogo| J__rbo_o
J_|::oo|o |b:gg_o| |_ogo |bg:_:|bg:
r:|orogo, __g__r_go _: |o_o:g_ro
___o| oo|b:gg__|.
crurwmenaTa Semcireba
oo|b:gg_o: r:|o| ooo:ro :_o____o|
o:go|__r_:o: _:__b: _: |b:gg_o|
oro__|Jo o:oo J__ggo| 1_o|
:b|:1_gr:.
crurwmenaTa Semcireba
oo|b:gg_o: r:|o| ooo:ro :_o____o|
o:go|__r_:o: _:__b: _: |b:gg_o|
oro__|Jo o:oo J__ggo| 1_o|
:b|:1_gr:.
xelSemwyobi saskolo kultura da sazogadoebrivi wyoba
____o|:ogo| o:rgo__o| oo__ogb_o| :bbogg:, |oor_Jo
o:b:oob:bog_o:, o:b:oJroog_o| _roo_roo: _obo__r _:
r:|orog ____o:b :b:ooro_| _g_g: oo|b:ggo|:ogo| o:b::ro
__g_o| ooobog__go |:|_ogo __g__ro| J__ob:|.
xelSemwyobi saskolo kultura da sazogadoebrivi wyoba
____o|:ogo| o:rgo__o| oo__ogb_o| :bbogg:, |oor_Jo
o:b:oob:bog_o:, o:b:oJroog_o| _roo_roo: _obo__r _:
r:|orog ____o:b :b:ooro_| _g_g: oo|b:ggo|:ogo| o:b::ro
__g_o| ooobog__go |:|_ogo __g__ro| J__ob:|.
multiku-
lturuli
ganaTleba
multiku-
lturuli
ganaTleba
222
multikulturuli ganaTleba
multikulturuli ganaTleba :ro| ,|:|b:ggo :r_, roo_go_ oob_oo-
go: _g_g: oo|b:ggo| |::bo:b:og_go o:b:|boroo| :1r_o|:ogo|"
(Banks & Banks, 1995, g.xii). o_g_o__g__r_go |b:gg_: :ro| r_:__o:
roor_ oo|b:gg_o: o1:r_ :b|bg:g__go:1_, :|_g_ _g_g: ___o|
o:b:|boroo| ooobogb:1_. o_g_o__g__r_go |b:gg_o| :g__rb:_o_-
go oo_oo_o| :bbogg:, :b:og_o| _|o_ogooo| |:1_gr_|, |___:
o:r:o _b:_o:, roo ,|:___o_|o" o_oo_o:b _:_:gJor_oo |:_og_go:o
o:bboo: :r :r|_o|.
__oo| _b_|o (2006) ooobb_g|, roo o_g_o__g__r_go :b:og_: 5.!
|__o:1_ b:bg_b_o b_oo :|o___oo b:|o:o__:. or:g:go :_:oo:bo|ogo|
obogo_ Job::r|o| ob__r:_o:: b:_boo, o|obo |:bo| |b:gg_o|:| |b-
g:_:|bg: __g__ro_:b o::goo_|: _: Job::r|| oJg_go__b. o:o |__r:o,
roo o_g_o__g__r_go :b:og_: obogo_ _: obogo_ |:|b:ggo _oo|
_ggog_::. 1o o:|b:gg__g| oo:bbo:, roo o| _:_ogo: o:o_o:_o_o|: _:
|:_b_o|o___g_go |:b_o| |b:gg_o|:|. o:r:o o__o :oog:go|bob_o
_:b:rb_b :|o____|:_ _ _:_bo:r_oo oo|b:gg_|, :oo| J_b___g__o|
:gg_b: _o_b:1_, J_:|_|__o _r_rbo_b_|, J__oboo _g_g: oo|b:ggo|
|b:ggo|: _: :bgoo:r_o|:ogo| b_g|:_r_g |o_o:g_r |_r____r:| _:
:ooo__b_o _g_g: oo|b:ggo|:ogo| oo|:__ o_oo__| _ _:rbo_b__oo,
roo o_g_o__g__r_go :b:og_: o:ro__go: _g_g: |:bo|: _: oo-
|b:ggo| ooo:ro.
o_g_o__g__r_go :b:og_: _:r_o_| ,:_:|:_boo _g:o|" o__:|
_: ob:r| _g_r| |:1o:_o_:|, roo_go_ or:g:g__rogb_:| _ |:g:oo
__ro _gro _oooob_b_oo (Banks, 1997, 2006; Sleeter, 1995)-:_:|_|. oo_oo,
__ro __r:___oo _:g:_gor__o :b|bg:g__|, roog_o_ __g__r_go
or:g:g__rogb_o| oo1:o_:| _obo|.
amerikuli kulturuli mravalferovneba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
J_o|g_b_o _: b:ro_o __g_go1oro.
ooog_o :rbo, |:_:_ r__g:o_o :_o| (_:rbo_b__go g:r, __ro ro_go:
o|_oo :rbo| oogb:, |:_:_ r__g:o: :r :ro|). oo_|oob_o ob_oo__:o__
r__g:o:|. oooo__g _gooJo _::_gor_oo, bo: :b o_r|ob:o roo_go |__-
|o|::? :|:_og:bo: o_ :b:g:1r_:? __obooo__r:_ orogog_or__go:
o_ _:roo? rooro: o_r|ob:o| _obo__ro :b r:|orogo __ogbog_:?
|br:_:_ _::|:b_g_o :bbog_go o::goo_o| r:o__bo: oooo__g _:__-
oro:Jo.
:o o_o:Jo gr_g:_ :bgo:r_:go __g__r:|: _: o_g_o__g__r_g :-
b:og_:|, :bgobog:go |o_o:g_r _g:||, r:|:|, _obo__ro:|: _: |__||,
roor_ or:g:g__rogb_o| :|o____|. _:gob__o __g__ro| oboJgb_-
gooo. _gro :_:oo:bo :o _b_:| __:gJor_| __g__r_go oogg_b_o|
g_r_| :1_oJo _ |:ob:_gro :g_r__o, o_1__o_o, J__|ooro, _g:|o__ro
o_|o_: _: :. J. __g__r:| _gr:_ _:roo oboJgb_go: :_g|, o| :_:oo:bo:
___o| oo_go _bogr_o| 1:| ooo_:g|.
kultura da jgufis wevroba. kulturis or:g:go :bo:r__: :r|_o|.
_or:gg_|o: ooo_:g| _o_b:|, _b:r-bg_g_|, b_|_|, _r:_o_o_|, rbo_-
multikulturuli ganaTleba
:b:og_:, roo_go_ _1r_b-
g_g_o_| |:|b:ggo oro__|Jo
_g_g: _g_g: oo|b:ggo| o:b:|-
boro:|.
kultura _ _o_b:, _or__g_-
_o, :_o____o, _r:_o_o_o,
roo_go_ _1| :og_g| :_:oo:bo:
:r_g__go ___o| ___g:| _:
|:J_:g_:| :og_g| :_:b_go_ob
|:|o_o_bgo orog_o_o o:go-
:bo :r_ooJo.
223
b:|: _: _or__g__|, roog_o_ _:g___go ____o| ___g:| :b|:1-
_gr:g| _: o|_g_, roor_ b_go: _: :r___:___o, :_:_o| J_o__ o:o-
:1_ (Betancourt & Lopez, 1993; Pai & Alder, 2001). ___o _obo| __g__r:|
_ _bogr_o| oror:o:| _ _: oror:o:| b_gr_| _1o:r_|. ____o
J_oog_: :bo|:1_grob r_oob_go, _obo__ro, r_goo_ro, r:|orogo,
|__|orogo, |o_o:g_ro _: |bg: orob_oo_oo. oooo__go bg_b:bo _gro
___o| b_gro: _: or:g:go :b|bg:g__go __g__ro| :gg_b:| :bo__o|.
1o__r 1_:gg_b: J__o:g|__go _: |:bob::_o__o_ _o:. o::goo:_,
o_ __oobo|_o _: o:b roo:_go _:oogo__ b:ro, J_oog_: orog_o:
J___ob:o _:go| |:|_go_ro oor:_ __rob_go| J_|:b_ oro :b|bg:g_-
_go __g__ro| og:g|:1ro|o| :oo. o_g_bo oor:_o J_b___g_: :_:ob-
_g__o o_b_: ooo| oob__goo, r:o__b:_ ogo_r:_ _: roor :oog_o o:g|
oooo__g ___o:b (Banks, 1994).
_og_g o:b:o__rog_ _g__:b:Jo or:g:go :b|bg:g__go __g__r: :r|_-
o|. :JJ-Jo Great Plains o:_:r: orogob_o_g _:g:_Jo, _o_o _:g:_o| __b-
_r|: _: _goro_o| :r__:bJo o_bogr_o oo|b:gg__o :b|bg:g__go
__g__r_go ___o| b_gr_o :ro:b. _:b:_:Jo _orob_o| :r__:bJo,
g:b__g_ro| o:r:g:g|:ro_go:b |:bg|: _: _g___o| __ro:Jo o_bogr_o
oo|b:gg__o b:o_gog:_ _gro r:ooo :b|bg:g__o:b. o:_:r: _:g:_o|
o:_:1oo| o_J:_o| Jgogo _o_ _:g:_Jo o_bogr_ __ooo| Jgogo:b J__:r-
_oo :b|bg:g__g __g__r_g :r_oo_g:Jo o1r__:. :_ro__g_o|,
:1o_g_o|, _|o:b_g_o|, :_ogorogo :o_ro__g_o|: _: _groo_g_o|
Jo:ooo:gg_| oooo__go|ogo| _:o:b:|o:o__go _r:_o_o_o _: o|_o-
ro: :_go. o:o:_:_o|: _: _:go| ooo:ro _:oo_o___g_: :b|bg:g__go:
ooo_oo| _g_g: _obo__r _: __obooo__r ___Jo. _:g___g _g__:b:Jo
o_bogr_o _g_g: :_:oo:bo or:g:g :gr__g__g J_b___g_:|: _: _o-
r__g_:| o1o:r_|, :b|:__or_oo o:|orogo |:ob_oro:_oo |:J_:g_-
_o| 1_:gg_boo. o:r:o o:oo |o_o_bgo| |bg: :|o____o :b|bg:g__go
__g__r_go _oboo :ro| b:oo_:go__go.
sayuradRebo sakiTxebi kulturuli mravalferovnebis ganmartebisas.
__g__r_go or:g:g__rogb_o| J_|b:ggo|:| oro r:o _b_: g:b|og__|.
_:g__ :bgobog:go |o_o:g_r, _obo__r _: |__|orog __ogbog_:|, r:_-
:b :r|__go :oo_gg_g_o| _or:gg_|o: :o:o:b obogo_ _ro-_ro
_gg:_1_ :o:bgog_| __r:___:|. r: o_o: _b_:, :gJg_o :r :ro:b obo-
go_ :_ro-:o_ro__g_o :b |:J_:go _g:|o| b:rooo:__bg_o, :b obo-
go_ ,o___roooo |__|o|, o|obo _ooog__|_ro :r|__o _: or:g:go __-
_o| b_gr_o :ro:b.
o_or_ :_robog_o| :g_oro __oo| _b_|o: (!3), roo_go:_ o_g_o-
__g__r_g :b:og_:| r:o__boo_ bobo oo_o_gb::
,oo_b__:g:_ ooo|:, roo |__|oroo, r:|orogo, _obo__ro, |o_o-
:g_ro :b r_goo_ro ___o| b_groo| :og:go|bob_oo J_oog_-
: oorogb_o| ___g: _:r:_ :gb|b:o, oo g_r oog__o| ___go|
bob:|b:r :bggr__o| |:J_:g_:|. _:g___go ____o| b_gro: _o
:r :b|:1_gr:g| ___g:|, :r:o__ :r_g__go _ooo| ___g:| __ro
J_|:og__g| b_o|.
_| :oog:go|bob_o, ro__|:_ __obooo__r:_ :r:_1r_bg_g_o_og,
:1o_g-:o_ro__g _: o:oroooo |__|o| oo|b:gg__o| _:o:b:|o:o__g
ogo|__1_ b:o_oob:go. ob_oro:_o:, roo_g|:_ J_go|b:ggoo, __b__b-
_o_|: _: J_|:og_go_| :|:b:g|. o| :r oooobroo :b|:__or__g
oo|b:gg_1_, roo_g|:_ _b_: :|b:ggoo. o::goo:_, o_ o_g_b oo|b:g-
224
g_o: o_or_ ___o bJor:_ :go:b_|, J_|:og__go:, oo|b:gg_ |_og:o__
o_J:o__|, _o_o o:boogo| :gg: _b_g__|, |_og:Jo _o_ro|o _:-oo: oo-
_:g__| :b |_g:_ |_ogo| _Jobo__|.
sxvadasxva ekonomikuri da socialuri klasi
_gro o_gg_g:ro ooobb_g|, roo |o_o:g_ro _g:|o :_:oo:bo| _bogr_o|
_ro-_roo _oboJgb_gog:b_|o __g__r_go :|o___o:. o:r:o, :o:g_ _ro|,
o_gg_gr_| :r_g__go |oob_g__o :_go |o_o:g_ro _g:|o| :bo:r__o-
|:| (Liu _: |bg_o, 2004). :ooo__b_: |bg:_:|bg: __roobo _ |o_o:g_ro
_g:|o, |o_oo__obooo__ro |_:__|o (|_|), __obooo__ro _obo, |oo_o_r_,
|o_:ro_ :b _oor:__|o:. 1oo :bobog:g| obogo_ __obooo__r :b|b-
g:g__go:|, |bg_o :|_g_ o|__go_b o:g:__g_:1_, :gg_b:1_, ooo-
g_ro:1_, _ob:b|_o| :_ob_rog_:|: _: or_|_o1_.
socialuri klasi da sesi
o:b:o__rog_ |:1o:_o__Jo |oo_o_r_, o:g:__g_: _: or_|_oo
_og_gogo| _ro:_ :r o:b::r|_o|. 1oo :_:oo:bo _ o::goo:_, _bo-
g_r|o___o| oro__|or_o _ __:go_ o:_:go |o_o:g_ro |_:__|o| o_ob_
oro__|oo| b:rooo:__bg_o :ro:b, o:r:o, _:o__r_o, o_o_r_o :r :ro:b
_: o_or_ o:g:__g_:| _go_b. 1o| obogo_ oogo_o__ro o:g:__g_:
:_g|, |oo_o_r_ _o _ :r:, 1oo _:g:_o| |:1o:_o_rogo |:_r__go|
b_gro:, oo_b__:g:_ ooo|:, roo oo| o_:bJo __go :_:r :ro|. bg__g_rog,
:_:oo:bo: _or:gg_|o:| :_boo_r__go :_g| |:__o:ro |o_o:g_ro
_g:|o _ o:o J_b__go :_go, roo |o_o:g_r _g:|Jo 1oo_roo ___o
o:o1_ o:_g: :b _:g: _:|, J_|:og__go: ,_g:|o1oo_" _o :b:|o:o_-
__o (roor_ r:|o1oo _: |__|orogo _o|_rooob:_o: :b_ |__|o1oo), |__-
ro__o, roo __ro _::go |o_o:g_ro _g:|o| b_gr_o:b J__:r_oo
,___o_|_o" :ro:b _: o:oo:b _roo_roo:| o:g| :ro___b_b.
:oo_gg_g_Jo bg__g_rog gbg__: :b|bg:g__go oo|:1r_: _g:|o-
rog or:g:g__rogb_o| J_|:b_. |o_oogo_o _: _|o_ogo_o |oo_o_-
ro|, o:g:__g_o|, _ob:b|_o| _ob_rogo|: _: _oor:__|oo| g:ro:b__|
sociALUalurekonomikuri statusis :b_ ses-o| ob___|Jo :_roo:b__b.
|o_o:g_ro _g:|o|:b :b|bg:g_oo, :_:oo:b_o| _or:gg_o:| :r :_g|
:_boo_r__go |:__o:ro |_|-o| o:bg_b__go. :_:oo:b_| o:bg_b_g_|
o_gg_gr_o oo:b_r_b, |_|-o| :bo|:1_gr_go: |bg:_:|bg: _oro_g:o J_|:-
og__go: :b|bg:g__go o:bg_b__go _::_obo| (Liu _: |bg_o, 2004). :r_
_roo _:g___go o:b:|o:o__go, J_oo|:g:go_ _o, :r :ro| |_|-o| ____-
__ro |:1ooo. o_gg_g:ro: _or:gg_|o: o1o:r_| |_|-o| oob |:1o:_o
_ob_|: o:_:g|, |:J_:go|, o_J:o: _: _::go _g:|_o|:|. :o oobo _obo|
oo:g:ro o:b:|o:o_g_o 5.! _brogJo: J__:o__go. |_|-o| _::go _obo|
o_ob_ r:o__bo :_:oo:bo o_o |:r__g:oo rog_Jo (b:b:roo ,J_b_r_ooJ
_:_o_r_ooJ_:b_r_o")?
siRaribe da saskolo moswreba
_og_go o___g|_ :r:|r_gbgog:bo :o_ro__go |o_:ro_Jo _bogro|.
2005 b_g| :JJ-o| _:b_:_go| __o:r_:o_b_o: |o_:roo| 1_gr:_ ooobbo:
oob_:_o:bo o_:bo|:ogo| S!,350 J_oo|:g:go (S24,!0 :g:|_:Jo _: S22,260
socioekonomikuri statusi
(ses)_ ob_ogo_o| J__:r__-
ooo :_ogo |:1o:_o_:Jo,
roo_go_ :bo|:1_gr_: oo|o
J_oo|:ggoo, o:g:__g_oo,
or_|_ooo.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
ekonomikuri pirobebi/so-
cioekonomikuri statusi
(ses-i) (IV, b2). o_o__o |o-
_oo__obooo__ro |_:__|o| J_|-
:ogo 1_oo_o___: oo|b:ggo|
oo_b_g_1_. ooo_o_r_o, r:
b:o__o _b_: :_:_:| o:|-
b:gg__go: :o 1_oo_o___o|
J_|:o_or_g:_.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
:gJgo: _:_go| _ob_o: 2004
b_g| :o_ro_: |bg: ob__|_ro-
_g _g__b_o:b J__:r_oo o_o:
1-li _ |:ob__ro ___bogo-
o_Jo,
1-li _ o:r:_o| __|oor_Jo,
1-li _ o|bgog__b: |:_obgo|
ooJ_b_:Jo,
1-li _ oogoob_r_o|: _: oog-
o:r__r_o| r:o__booo,
1-li _ _:b_:_go| ___bogo-
o_Jo,
1-li _ o:g_:_go| b:r_o|
oob__goo,
12-e _ _:roo oo|:bg_oo|
|:_bogr__go ooro_o|
oob__goo,
13-e _ o_o_r_|: _: _:ro_|
Joro| |bg:oo| oob__goo,
14-e _ :gJg_o|ogo| |o_-
:roo_:b o:go| _:_b_go|
b_gJ_b_o:Jo,
16-e _ _::go Jo:_oo|
o:bg_b_go| oob__goo,
18-e _ _:_:_o :gJg_o| r:o__-
boo| oob__goo,
23-e _ :r:|r_gbgog:bo:
|o_g_ogo:booo,
bolo _ o:r:_o| o:g:_oo|:b
:gJg_o| _:_g:Jo.
225
:g:oJo). :o |:1_gro| _g_ooo !3 oogoob:o__ :gJgo oobg_:. :JJ-Jo |bg:
:bgoo:r__g _g__b_o:b J__:r_oo :gJgo: |o_:roo| _ob_ _g_g:1_
o:_:go:, 5-8 __r o__o, go_r_ |bg: ob__|_ro_g |:b_gobo_o_Jo. :o
:gJg_o| b:b_g:r1_ o__o |o_:_:__Jo _bogro| o_:b_Jo, roo_go:
J_oo|:g:go |o_:roo| 1_g:r1_ 50%-oo b:_g_o:. :r_g__go bboo o_o-
o:r_o: :_o_o_|_:. 2000 b_g| _:roo o_:b_o| r:o__bo: ogo 2!
bgo| :bo:ggo:Jo _g_g:1_ _::go, _::bgo_oo 6.2 oogoobo o_o (:JJ-o|
:_b_ro| o_ro, 25 |____o_ro, 200! b_go), o:r:o o:| J_o__ o:bg_b_-
_go: o|_g o:__: _:ob_o.
2003 b_g| _:ro :gJgo: r:o__bo: _::bgo_oo _rob:oro o_o :r:-
_|o:b_g o_or_:bo:b :gJg_Jo (4.2 ogb), g:oobo:o_ro__g_|: (4.! ogb)
_: J:g_:bo:b_Jo (3.ogb). o:r:o |o_:roo| o:bg_b__go J:g_:bo:b _:
g:oobo:o_ro__g :gJg_Jo __ro o:_:go: _ J:g_:bo:bo :gJg_o| 34%
_: g:oobo:o_ro__go :gJg_o| 30% 2003 b_g| |o_:ro_Jo _bogro_:,
o:Job, ro_: :1o_go :gJg_o| obogo_ !2.5% _: :r:_|o:b_go o_or_:bo-
:bo :gJg_o| .8% o_o _:_:_o. or:g:go |__r_o_ooo| |:bob::_o__o_,
_:roo :gJg_o| _or:gg_|o: :r: __b_r:g_r _:g:__Jo, :r:o__ :-
r__b_|: _: |o_g_Jo _bogro|. :o:|o:b, _:ro o_:b_Jo, |:J_:go_
2.2 :gJgo: (:gJgo: _:_go| _ob_o, 2005).
cxrili 5.1.
sxvadasxva socialuri klasis saukeTeso maxasiaTeblebi
maRali klasi saSualo klasi muSaTa klasi dabali
klasi
J_oo|:g:go S!60,000 _: o__o S80,000-S160,000
S40,000-S80,000
S25,000-S40,000 S25,000-1_
b:_g_o
|:_oo:bo: _oroor:_o_go,
oro__|o_go,
o_:b_ro o1b_|o
o_or|:__goo:b_o,
_g:go_o_o_ro
g_r_|:__goo:b_o
g_r_|:__goo:-
b_o
ooboo:g_ro
b_g_:|o
:r:_g:go-
_o_o_ro
o_J:b_go
:b:og_: or_|_o_go _bo-
g_r|o___o
:b oro__|o_go
|:|b:gg__go
|:J_:go |_og:, _bo-
g_r|o___o :b oro__-
|o_go |:|b:gg__go
|:J_:go |_og: |:J_:go
|_og:
:b :r:|r_go
|:J_:
go :b:og_:
_or:go _ob_: _roo |:bgo o:ob_ bg__g_rog, |:bgo
:_go
_::bgo_oo
b:b_g:r| |:bgo :_g|
:r:
_:b_:_g: |r_go bg__g_rog, :r|_o| J_1____go :r:
o_1ogo: :b|:__or__go
_: _oo_or__go
_oo_or__go oo_ro:g__go b:b__bogo
:gJg_o| oo_r
_o:_g_|o :b:og_o|
oo__o| J_|:og_
go:
:_gog:_ bg__g_rog oJgo:o:_ :r:
oogo_o__ro
o:g:__g_:
_rogb_go, J_:_o|
_: :_ogorogo
J_:_o| :b :_ogo-
rogo
J_1____go :r:
wyaro: Sociology (9th ed.) (pp. 276-280), by J. J. Macionis, 2003, Saddle River, NJ: Prentice-Hall.
226
o:_:go |_|-o| o_ob_ b_o|oo_ro _obo__ro ___o| oo|b:gg__| o:_:-
go oo|br_: :_go _: __|__Jo_ o:_:g __g_| o___b, o|obo _::-
go |_|-o| o_ob_ oo|b:gg__1_ __ro o__b:b| rb_o:b |_og:Jo (Gutman,
Sameroff, & Cole, 2003; Mcloyd, 1998). _:roo, :gJg_o |_g _o_:, or__r
o__:_ J_oog_: b:oorbb_b |_og:Jo. |o_:ro_ |_og:o__g :|:_Jo :gJ-
g1_ __o__| b_:_o_r :gg_b:| :b__b|. |:____ro_, o:_:r: :gJgo:bo
o_:b_o bJor:_ _:ro:_ _bogro_b, r:_:b :b:g:1r_: oJog_| _:-
:g:b:1_:_r_:_o |:o_J:o :_go :b |:_roo_ _o_J_gr_o :ro:b. r:_
__ro _o_b:b| _bogro| :gJgo |o_:ro_Jo, ooo __ro o__o: |o_:roo|
:gg_b: oo| :bgoo:r_:1_. oJog_o| :b:og_o| :og:go|bob_o| J_o-
obg_g:Jo_, :gJgo| _g:|Jo b:_og_o|: _: |o__o:g_ro |b:gg_o| ___Jo
:_:_g:bo| :g:oo: |o_:ro_Jo :_:r__g oooo b_gob:_1_ 2-3%-oo
o1r__: (Ackerman, Brown, & Izard, 2004; Bronfenbrenner, McClelland, Wethington,
Moen, & Ceci, 1996; Sherman, 1994).
roor 1_oo_o___| |o_o:g_r__obooo__ro |_:__|o :o oo|b:gg__o|
_::g |:|_ogo oo|br_:1_? or:g:go _:__oro :o_:r_| |o_:ro_| _:
:r: obogo_ _roo oo1_1o (Evans, 2004). ___o|: _: :gJgo| _:boro_go:1_
oboro 1r_bg:, |:bo_:oo :b :r:_:b|:_o :r_oo, J_1____go r_|_r|_o,
o_:b_ro |_r_|o, |_og:Jo |b:ggo| J_b_g__:, o:g:_oo|:b _:__g_go:,
:_:_gorog:, _|:bg_:ro:, _o|_rooob:_o: _: |bg: _:__or_o oog_g:
|o_:_:__Jo Joog _o__g _ro o:o:|, roo_g|:_ |_og:Jo b:r_o:__go:
_: _::g:b:1_:_r_:_o |:o_J:o _o__r_:. :r|o: (Garcia, 1991), _g:b|o
(Evans, 2004) _: o_goo_o (McLoyd, 1998) |bg: J_|:ogo oo1_1_| :_b_r_b.
oo_oo, oooo__go o:o:bo __ro ___:g_r:_ :bgobogoo.
janmrTeloba, garemo da stresi. _:roo :gJg_o __ro _:obo_r__g
:_r| |_bo_:g_b _: _:obo_r__g b_:g| |g:o_b (Evans, 2004). :gJg_|,
roog_o_ og_g, __goo| |:__:goo J___og _: __goo| J_o_g_g oog_o:b
|:bg_Jo _bogro_b, |o|bgJo __goo| o__o _ob__b_r:_o: :_go. _:roo
:gJg_o ooboo_o or__r __ro bJor:_ :ro:b __gooo oob:og_gbo, r:_
_::g :_:__oo_r oo|br_:|: _: Jor|ooo:g:g b_orogoo_g _:r_g_g_|
obg_g| (Mcloyd, 1998). o__ro bo__r: (Pedro Noguera, 2005) _:rbo_b__go:,
roo ,bg_bo _bogr_o_:b __goo| :o_g_oo :gr__g__go |__b|_or_o|
__|_o| J____| !0 boJb_goo :g1r_oo". _:roo :o_ro__g_o| 55% bgo|
:bo:ggo:Jo |_roo1_g b_goo_g_o:| _: |_r_|| :bo__o|, __roo_ _
|:go_go :_go:, :_:_goro_g :b :r:|_:b_:r__g |:bgJo _bogro|, :r:
:_g| __r: _: o:_og:ro. _:ro :gJg_Jo !5-__r __ro o__:_:: oo|:-
go_b_go, :oo|_:_ob JooJogo| robo: (:gJgo: _:_go| _ob_o, 2005).
_:ro o_:b_| or|_go: _: :gJgo: _:b_:_g:|: _: _g_:1_ b:_g_:_
oo_bg__:o b_go. :r:|r_gbgog:bo ____o| b:b_g:r1_ o__o |:_roo_
:r o__| |:or|_go _:bo:r_:|. _:roo ____o|: _: :r:|r_gbgog:bo
____o| _or:gg_|o:| _:__o:go :gJg_o _:g|, r:_ _:_:gJor__go:
:gJgo| _obo__r _: |b:ggo| orog_o_o:b. _:roo :gJg_o __ro
bJor:_ ooobo:r_b _:Jg__g (bo_o_obo _: :g_oogo) _: :_ro:g_g (_o-
_:obo, _roobo) or_o:r:__|. b:r_o_o_o| ooobo:r__go or|_go ____o|
Jgog_| J_|:og__go: or:bo1__go:|o:b, __r:___o| _ob__b_r:_o:-
|o:b _: o___g_g_:|o:b _:_:gJor__go |oro_g__o :__boJboo.
dabali molodini _ dabali saswavlo TviTSefaseba. ooo| :oo, roo
_:ro oo|b:gg__| og_go _:b|:_o_go :_go:o, _o:g___1_ g:o:r:_o_b
:b b_go :r oo_bg__:o bob_|: _: |:|_ogo bogo_1_, o:|b:gg_g_o:
_: |bg: oo|b:gg__o: J_oog_: _ggo J_o_:bob o:o, ob_::b|bogo:Jo.
:r:: :ooro_b_go, o:|b:gg__go :_ro__| o:oo:b |:_:r|, r:o: _:-
Raribi bavSvebi orjer
metad CamorCenilebi arian
skolaSi. siRaribe skolam-
del asakSi bavSvze udides
uaryofiT gavlenas axdens.
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
Gabelko, N.H & Sosniak, L.A.
(2002). Someone just like me:
When academic engagement
trumps race, class, and gender.
Phi Delta Kappan, 83, 400-405.
daukavSireT kvlevas _:
ganavrceT
ob.: _rb:go| Theory Into
Practice - 2005 bgo| 1:ooro|
:oo__o:Jo |_:_o: Closing the
Achievement Gap: What Will it
Take? (Vol. 44, No. 1). Guest
Editors: Cynthia L. Uline and
Joseph F Johnson, Jr.
227
o_g:| :r:|boro o:|_boo :oobg__go _:b__goo|:b :b |:__o:r o:g|
::ro_o| _b_rb_go:. :oro:_, _::go oogo_obo ob|_o___oob:go1_-
_go b__: _: |::bo:b:og_go r_|_r|_o :o J_oobg_g:Jo :r::___-
g:__ro: (Borman & Overman, 2004). |:ogoo_ :gJg_o rbo_b__o:b, roo
|:|_ogo |:o_J:o| _:r:_ g_r :|r_g__b (Elrich, 1994). _g_ooo oo_g:bo-
go b:o_gogo :o:go gobg_b_|, rooro ogo_ro 1_:gg_b: J_oog_:
oo:b_obo| _::go: ogooJ__:|_:o |:|b:ggo ogooJ__:|_:1_. __r_b|
__obo, bo_-oor_o| _:b__ooo |_ogo| _or___oro, _og:| |_ogo_:b __g|o
_g:r_:go| ooJor_oo o__:r_ |o_o:g_ro o:gJ_|:_ro| o_bogr_g_|
_:goo: _: _g_1_g_oo _o:|oobog__:, o:b oJog_| :rbo_b_|, :gJg_o
|_og:Jo :_Jg:b.
:|_o o:gJ_|:_:rJo o_bogr_o o___g|__g:|_go :_gobo :-
|_g :1:_b_g| |_og:Jo :oo|:oJgo_o__go |o__go| b:|:_oob:_
J_:rbo_|. o_o_o:g_r :b_b:__:o__ _roo ogoo :_r_ :_gobo
__obo| _:ob__Jo J_go_: _: _or___or| oor:_o |:_ro| b_:rog:
|obog:. o:b _oob:: ,b:o_gog:_ J__ogo: gobo_|, gob_ o:gJ_|:_:-
rJo _bogro|, b:o_oobo| :oo|:oJgo_o__go |o__g:?" (Reed &
Sautter, 1990, g. K2).
_::go: oogo_obo:, _::go b:ro|bo| |::bo:b:og_go :oo__o-
g_:|o:b _ro:_, J_oog_: bob: o:gJo :_b_rog _ob_oo| :b__:o__
oogo_g:bo|. __obooo__r:_ :r:_1r_bg_g_o_ogo oo|b:gg__o (o__oog:_
_:__o:_o_og__gbo) o__r__b, roo |_og:Jo _:r J___| g_r oo:_b_g_b.
o:rog:_, _:roo :gJg_o| _roo o_oob__o |_og:| _:oo:gr_:o__ :b_-
_| o:g| :b |_ogo_:b ro_b:g_b (Bennett, 1995). oo|b:gg__|, roog_|:_
:r __b_:o _o:_g_|o |_ogo| _oogooo, |:o_J:o |ogr__Jo o_or_ :|:o-
r__go _go__:o. o:oogo| b_goo|:bg_ooo |:o_J:o _bogr_o|ogo| |:_-
o:ro| :b:1_:_r_:| oJgo:o:_ oog_g:. o_ o_:bo| __ro|o _ro_ro_g:_
|:o _::g:b:1_:_r_:_ |:o_J:o1_ |r_go _:_gorogoo Jrooo|, o_:bo|
J_oo|:g:go o:ob_ |o_:roo| 1_g:r| _g_ooo o_b_:. _::go |_|-o| :gJ-
g_o, roog_o_ r:|orog _o|_rooob:_o:|:_ J___:bb_b, ,,rbo_b__o:b,
roo _:ro :_:__oo_ro J____oo |:1o:_o_:Jo _:bob:_r_: ro_go _:
J__og__go_ _o :ro|" (Goleman, 1988).
TanatolTa zegavlena da SewinaaRmdegebis kultura. 1oo o_gg_g:ro
g:r:__o|, roo _::go |_|-o| oo|b:gg__o J_oog_: winaaRmdegobis
kulturis b:bogo :b_b_b. :o __g__ro| b:rooo:__bg_o |_og:Jo
o:g| ,|:J_:go _g:|o|" :_:oo:b_:_ :|:___b. ___Jo o__b_oo|: _:
|_:__|o| _:|:o__o__g:_ _::go |_|-o| oo|b:gg__o _:r_o__b ___-
g:|, roo_go:_ J_oog_: b:ro:__: oo__:bo|, __roo_ _ o__:_ob_o:|,
o:|b:gg_g_o:b o:b:oJroogo:|, _:|br_:| (Bennett, 1995; Ogbu, 1987,
1997). _ob o_o _:roo g:oobo:o_ro__g_o|, o_go_ro :o_ro__g_o|: _:
:_ro:o_ro__g_o| J_bob::_o___o| __g__r_o| _:gJoro| J_|b:ggo|:|
o|:g|o r_:__o_o :_oo:bob: _:ro o_or_:bo:b oo|b:gg__| Joro|, ro-
or_ :JJ-Jo, o|_ obgo|Jo (Willis, 1977) _: o:o_: _ :b:go gob_o| |:J_:go
|_og:Jo (Woolfolk Hoy, Demerath, & Pape, 2002). _| oo:| :r boJb:g|, roo _::go
|_|-o| _g_g: oo|b:gg_ bob|ggo| bob::_o__o:. :b:g:1r__o, roo_go:
oJog_o :_:|__b |:|b:ggo b:ro:___|, __ogo_b, o|:g|o _or__g_-
_o|: _: o|o_gob__g_goo| o_ob_ o_or_o J_:rboob (Berndt & Keefe,
1995). _gro :b:g:1r_:, :_gobo| o|:g|:_, __obooo__ro o_oo:r_o-
o|: _: o:b:_ogo: _:r_o_ooo 1_:gg_bo| oo_b__:g:_, b:ro:___go:
(OConnor, 1997). :r _b_: _:g:gob___|, roo |:|_ogo _bogr_o| 1oo
:|o___o _ :_gogo o_ ro_go J__:r_ooo J__:|_:, |:_:ro_ |:_g___ro|
_:__:gJor_o |bg: o:g_|
_: :b:gr__o
_g:|Jo __g__r_g :b|bg:g_-
_go:1_ o|__goo|:| o:go:b
oboJgb_gog:bo: b:roo__b_o
o:|b:gg_g_o| oogo_obo|
1_:gg_b:|: _: :|r_g__g
bob:|b:ro___g_g_:1_. _|
b:roo__b_o |r_g:_:: :bbo-
g_go o_-!3 o:gJo.

_:__:gJor_o |bg: o:g_|
_: :b:gr__o
|b:ggo| __b:ro:, roor_
|b:ggo| __b:ro oo|b:gg_o:
_::go oo_b_g_o| _ro-_roo
oo1_1o, :bbog_go o_o o_-4
o:gJo. o:| _gg:g :bgobog:go
o_-!0 o:gJo, roor_ oo_o-
g:_o:1_ 1_:gg_bo| o_ob_
_:__or|.
_:__:gJor_o |b:gg_:|Joor_-
_ogoo| _: :b:gr__o
r: :ro| o_g_o__g__r_g
:b:og_:1_, _:____:1_
o_g_bo oo1o_o:? _:_o:__o
_| oo|:1r__o o__:oo-
_ro _ogo|o_oo| o_g_b__g
o__o__:|. b:_ro_o o___o
o_g_o__g__r_go o:|:g_o|
J__ro_o| J_|:b_.
winaaRmdegobis kultura
_ ___o| _or__g__o _:
rbo_b_o, roog_o_ _bob::_o-
___: _ooob:b__ro __g__-
ro| ___goo o:go|__r__|,
_:oo_o___g__|, :_o____|.
228
:oo_b:__:, _:o:_go __|_or__o, r_o__o_o_o _ J_|:og__go:, bo-
b::_o__o:| obg_g__| _g_g: oo|b:gg_Jo (Okagaki, 2001).
kategoriebad ganawileba: susti swavleba. _::go |_|-o| oo|b:gg__o|
_::g oo_b_g_| unarebis gaTvaliswinebiT ganawileba _: :b|bg:g_-
_go |o_o:go1:_o: obg_g|. |ob:o_gog_Jo o:o :b|bg:g__g:_ :|b:ggo:b
(Oakes, 1990b). o_ o|obo oobg__o:b ,_::go J_|:og_go_o|" :b ,bg__-
g_rog" _g:|Jo, o:o J_oog_: o|b:ggob _:1_oor_: _: :b_b_b o:|o_rbo.
:r:_:, |:J_:go _g:|_o| oo|b:gg__| __ro o__:_ _oo__b _o_ro|:
_: J_oo_o___oooo|__b (Anyon, 1980). ro__|:_ _::go |_|-o| oo|b:g-
g__o g_r o___b roo:b :b:og_:|, o:o ___:_ _goo:r__:o |:goro
_b:r-bg_g_o _: _bogr_o|__go J_|:og_go_o _1____:o. :_:o :oo-
r:bo: (!87) :_oo:bob:, roo _::g _: o:_:g _:__oro_:_ :b:bog__g
oo|b:gg__| Joro| :b|bg:g_: __ro o__o:, go_r_ |:J_:go |_ogo_:b
:ro_b_go: _: __r|_:oo:gr__go: Joro|. _ob:o:b _o1ogo: o:r_ J_r-
_ro:b (!3) |:_:rJo _::b:|o:o: _:__oro_:_ :b:bog_o| _goo_go
o_r|o___og_o:
,_:__oro_:_ :b:bog_oo bob:|b:r :b|:1_gr:g r:_:_-r:_:__|.
o:_:r: oob:|, roo_go_ o_or_ _g:|Jo |_|_o _oobgo| ___Jo b:rb:,
o_rg_ _g:|Jo, b:o_gog:_, _o|o__ogooo| o__o ob__r_|o :_g|, go_r_
:g_ro|:. o_ o:b:o__ |_ogo_:b :r :ro_b_|, o_:o_ _g:|Jo _og__o|
b:_gg:_ oro__|o_g __r|_1_ o|b:ggo| (g.8)".
:_:b:bog_o| :r_J__, _::go J_oo|:ggo| o_ob_ oo|b:gg__o o_or_
r_|_r|o:b _: J__:r_oo |_|_o o:|b:gg_g_oo _:_ooog_____g |_o-
g_Jo _:_o:b (Evans, 2004).
ojaxuri garemo da resursebi. _:ro o_:b_| oJgo:o:_ oo_bg__:o
b_go o:_:g_g:go_o_o_r |_og:o__g :_1r_:1_. :oo_gg_g_o: _b:__o,
roo |_og:o__go :_1r_: b_g| _b_o| J_o__b_oo _: |:1o:_o_rog
:bgoo:r_:| (Duncan & Brooks-Gunn, 2000). _:roo :gJg_o b:_g_| _oob_-
go_b _: o__ _ro| __g_go1oro:b :_:r__b, o:o b:_g_:_ oo_bg__-
:o b_go bob_1_, _oooo___r_1_, ogooo__:1_, oo1:_ro:|: _:
o_1__o_1_ (Evans, 2004). :r:_:, _| r_|_r|_o |_ogo|:b o:go|__:g
_ro|:_ _ 1:_b_gJo, |_og:Jo J_|gg:o__ _ :gJg_1_ __o__| 1_oo_-
o___:| :b__b|. o::goo:_, _b_go|go:, :g__|:b__ro: _: og|obo: (!7)
:_oo:bob_|, roo _::go _: o:_:go |_|-o| o_ob_ oo|b:gg__| _oobg:|:
_: o:o_o:_o_:Jo J_|:og__go: _::bgo_oo _rob:oro J____o _ob__o,
o:r:o 1:_b_go| :bo:ggo:Jo _::go |_|-o| oo|b:gg__o oo_b__g|
g_r ob:rb_b__b, o:_:go |_|-o| o_ob_ oo|b:gg__o _o :r_:___1__
o__:_ob_o_b. |bg: :oo_gg_g:o _b:__o, roo |:bgJo o__:_ob_oo| J_b-
_g__: obg_g| |bor__ oo:|, roo o_|:o__o_:b b:b_gr:o__ _:ro :gJg_|
:r:|:_o:ro|o 1_ooro, _oobgo|: _: o:o_o:_o__ro _b:ro :_go (Korenman,
Miller, & Sjaastad, 1995).
o_o_: _o__g goo_or_, _g_g: _::gJ_oo|:ggo:bo o_:bo ro_o: J_|:-
og_goo| :ro_ob_. _gro :|_oo o_:bo _1r_bg_g_o_| |:__o:r :gJg_|
o_o_:ro |:|b:ggo :r_oooo. ro__|:_ b_o|oo_ro |_|-o| oJo_go b_g|
_b_o| _: :b:go|_| :gJg| __oob:g| bob_|, :o:r:_| bob_oo: _:
|:|b:ggo |:o:o:Jo_oo, oo_:g| ogooo__:Jo, |:o__:_obo_ _ro|: _:
:_og| :oo__o_|, _ :gJg_o ___o_|o, __ro _bo_1o:|_o o_oobg_g_o
b__o:b (Morrow, 1983; Peng & Lee, 1992; Shield, Gordon, & Dupree, 1983).
unarebis gaTvaliswinebiT
ganawileba _ oo|b:gg_o:
|bg:_:|bg: _g:|_Jo :b:bog_:
oo_b_g_o| :og:go|bob_oo.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
o_-4 o:gJo oo__o_go: ob_oro:-
_o: J_|:og_go_o| oob__goo
_:____o|: _: :b:bog_o|
J____o|.
229
eTnikuri da rasobrivi gansxvaveba
eTnikuroba :ooo__b_: ,|:_roo _rogb_o|, __g__ro|: :b _bo| _:o-
:b:|o:o__go ____o|" :_|:boJb:_ (Betancourt & Lopez, 1993, g. 63!).
_g_g:| g:_g| _obo__ro o_o_go_r_o:, bg_bo _obo boo o_:go_ro, _r:_-
go, __r:ob_go, bob_ro, o:oob_ro, b:g:_ro, :g:o_ro, o__r_o-ro_o_-
go, ___ro, _br_go, _ro:b_go, :_ro__go :b org:b_o_ro:. rasa _o
:bo:r___go:, roor_ ,o:o:_:_o: _: _:go: ___o, roog_o_ o1o:r_-
_b |o_o:g_r:_ oboJgb_gog:b,o:b_:_ogog |:_roo oogoo_r boJb_|,
__roo_ _ _:bo| __r|: _: ooo| |_r____r:| (Macionis, 2003, g. 354). ooo|
oob__goo, roo_g b:_go_| :_:|_o _: roo_g o_oro:| oo|__go, |:oo-
_:b |:o:|:o__ r:|: :r|_o|. |ob:o_gog_Jo, r:|: o:rgo_o:, roo_g|:_
:r_bo:1_ _:_r_booo :_:oo:b_o |:__o:r o:g| _: |bg_| :__ogb_-
_b. :r :r|_o| oogoo_r:_ |__o: r:|: (Betancourt & Lopez, 1993). _:_-
_orog:_, roor_ o_oob_ o:gJo :_gboJb_o, J_oobg_goo :rb__go b_o|-
oo_ro oro :_:oo:bo, oo_go oo|:bg_oo| |:J_:go_ 0,0!2% (_::bgo_oo
_roo oro__b_o| _roo o_:|__o), o:oo _b__o__ro _o_o| :b:b_ro o:b-
ooo__grooo, r:|o| oob__goo :b|bg:g__: (Myers, 2005). _: o:ob_, r:|:
oog:gro _ob|_r___o:. oorogb_g _ob_1_, r:|: bg_bo o__b_oo| b:bo-
go: _ roor g__o |:__o:r o:g| _: g_roo_rooo |bg_o:b. ____r
_ob_1_, r:|: b:ro_go: __obooo__r _: oogo_o__r |_r____r:Jo (Omi
& Winant, 1994).
|o_oogo_o 1o__r o__b__b __roob| umciresoba, r:o: :_boJ-
bob :_:oo:bo: ___o, roo_g|:_ _o:b:|boro_ _o_roo:b. o_:_r:_
roo go_g:o, __roobo _:oo_o___go: oo_g oo|:bg_o:|o:b _o_or_|o-
o| ro_borog ooo:ro_:1_. o_o_:, 1o__r, _:g___go r:|o| _obo__ro
_o_or_|oo|ogo| oo__ogb_: :r_g__g |o__:_o_Jo ___bo__r:_ :r:|-
boro:, r:_:b :b|:1_gr_g :_og_Jo, rooro_:: bo_:o :b oo|o|ooo,
,_o_or_|o:" _ :_ro:o_ro__g_o _ |ob:o_gog_Jo _or:gg_|o::. :_:oo-
:bo: _o_or_|o_:_ :_roo:b_: r:|orogo :b _obo__ro __ogbog_o|
:oo, ::_ro_o__|, r:_:b bJor:_ :r:|boro:.
:JJ-Jo b:roo__bogo: or:g:go
__g__r:, r:|: _: _obo|o _:
__oor:_o_go _ggog__o
bob:|b:r :b|:1_gr_go:.
daukavSireT kvlevas _: ga-
navrceT
ob.: Educational Psychologist-o| 200!
bgo| 1:ooro| :oo__o:, ro-
o_go_ _o_gb_: |:_oob| ,_obo-
__r _o_or_|o:o: :gJg_o|: _:
:b:g:1r__o| |_og:Jo |b:gg:".
oobg__go :g_or_o :ro:b: Judith
Meece _: Beth Kurtz-Costes.
eTnikuroba _ __g__r_go oo-
__ogb__go:, roo_go_ |:_roo:
:_:oo:bo: :r_g__go ___o|:ogo|.
rasa _ :_:oo:bo: ___o |:_roo
oogoo_ro o:go|__r__oo,r:_
:o ___o| :_:oo:b_o| oo_r :_o_o_:
roor_ ogoo:bo|:1_gr_go.
umciresoba _ :r:b_g|:_r_g
o_oo:r_o:Jo o_o_o, |o_o:g_r:_
b:r_o:___g :_:oo:bo: ___o.
:__og__go :r :ro| _| ___o r:-
o__borog:_ o:rog:_ _o_or_|o:
o_o|.
230
cvalebadi demografiuli mdgomareoba:
kulturuli gansxvaveba
!8!-_:b !0 bg:o__ :JJ-Jo J_oo|_g _oor:b_o: ro_bgo _g_g:1_
_o_o o_o. 2020 bgo|ogo| |:|_ogo :|:_o| oo|:bg_oo| ooo_oo| oro
o_|:o__o :_ro:o_ro__go, :1o_go, g:oobo:o_ro__go :b |bg: _obo__ro
____o| b:rooo:__bg_o o_b_o:b (Meece & Kurts-Costes, 2001). :|_ roo,
:JJ-Jo or:g:go :b|bg:g__go __g__r:: b:roo__bogo.
ro_:r_o :r|o: (!!) __g__r:| :o|_r| :_:r_|. :o|_ro| o_|:-
o__o b:bogo b:b|, _:b:rb_bo _:o:g_go _: __boo:. __g__ro| :J_:r:
boJb_o, rooro_:: b:_o_go: _: _orbob_o| _r:_o_o_o, __g__r_|
Joro| |bg:oo| obogo_ o_or_ b:bog| :|:b:g|. :b|bg:g_:o: _o_ b:bog|,
J_:__b| :b:roJoo___o_go, _|:__oggo _g__boo_ro oo|br:___o _:
J_b___g__o (Casanova, 1987; Sheets, 2005). o::goo:_, ,1__:ooro| oo_o:"
__g__r_o _roo:b_oo|:b :b|bg:g__: :_:oo:b_o:b _roo_roo:Jo
___go| b_|_oo. 1o ___Jo oo|:_ro| ooo:ro __r:___o| |:bg_b_-
g:_ o|o_b_go Joro|___g_o| :oo__b_oo: _: o:go| o|___o ooo-
r:ooo _bg_b_| oo|:_r_|, roo __r:___oo _|o_b|. 1oo __g__ro|
b:rooo:__b_go _o _|_o__g:_oo| :r_J_ o|o_b| :b o:_ogo|__oo| boJb:_
og:g_:brogo:. 1o __g__r:Jo o:_:go |_:__|o| oorogb__o |:_:r|
ob___b _: J__oobg_| |g:o_b, bogo _::go |_:__|o| o_ob_ :_:oo:b_o
obogo_ o:|_bo_b. |bg: __g__r_Jo _o |:ooro|ooro oo__go:.
__g__r_go 1_:gg_b: _:roo_ :gr__g__go _: _oggo|ooo_g_-
go:. 1oo _|o_ogoo g:r:__o|, roo __g__r: :b|:1_gr:g| ob_rog
_b:r|. o::goo:_, :go| |:1o:_o_rog _bogr_:Jo |b__go| _go:
:__og__go: _: :oo_oo:_, :o __g__r:Jo, ooor:o_o| _goo| _b:ro
obo_r_o| boJ:bo:. _:|:gg_r __g__r_Jo oboJgb_gog:bo: oob_rb__go
|o__g_o _: ro_bg_o, :|_, roo, J_|::oo|o _b:r-bg_g_o :|_o __g__r_-
Jo obo_r_o| o:bg_b__go: (Gardner, 1983). o:r:o :r:|boro o_b_:, o_
_:g_Jg_o, roo __g__r_go ___o| _g_g: b_gro| J_b___g__o, _o___-
_o _: _or__g__o _roo:b_oo| o|:g|o:. _g_bo :r|o: (2002) oggo|,
roo __g__r: , :_ro___o:, roog_o_ _or__go: ___o| b_gr_o|:o-
go|, o:r:o J_oog_: _g_g: b_gro :r o1o:r___| o:o" (g. 3).
kulturaTa konfliqtebi. :b|bg:g_: __g__r_| Joro| J_|:og__go:
og:gJo|:__oo o_o|, __roo_, roor_ |:___|:|b:_go b_|-bg__g__o, o|_
|:_ro| b:ro:rogo| b_|o_ _o. o:r:o r:_ __ro J__obb_g_go _: :__bo-
o_r__go:, ooo __ro ro_go: oo|o J__gg: _: :oo_bo:_ _o (Casanova,
1987). bg__g_rog, __g__r:o: _ob_go___o og:gJo|:__o :b|bg:g_:o:
oo_o: oo:g_:, r:_:b __g__r:o: _:r_go :b|bg:g__o| J_bg__ro|:|,
_o:bboo_: :r_:_g:go:. _ob_go__o J_oog_: b:roooJg:| o:Job, ro__-
|:_ |_og:Jo ,boro:g_ro" ___go| _:__bo|ogo| :ooo__b_: _ooob:b-
__ro, ooroo:_o __g__ro| _or__g_:bo. :|_o J_oobg_g:Jo, J_|:og__-
go:, oogobbooo, roo :b|bg:g__g __g__r:Jo b:oo_:go__go :gJg_o
J____r_g:_ o___go:b, b_|_| :r o_:g_b, _b_J_o _: _1r__g_o :ro:b,
:r:_: o:oo ___g: |:g|_oo J__|::o_: o:o| oJogo_r __g__r:|.
ro1: _rb:b__| Jo_o (Rosa Hernandez Sheets, 2005) :_b_r|, roor __o-
go_: b_oo bgo| o__|o__g-:o_ro__go oob: |:|_ogo |:obro|ogo|
:oo_o_ogo __bo_J: _o_ro|o ooo|ogo| b:__o. :o _ro| oJog_o :o:-
_o_b_b _:goJgogoo, r:_:b o| oo:| |:_g_| __o__:, bogo |_ogo| b_g-
oo_g:b_g_o oor_o __bo_Jo| :_:__:| :oo_g__b_b, r:_:b |_ogo|
b_|_o _ro:g:g_: _:____roo_:b |:gogo| :_:b:|. :o J_oobg_g:Jo, oo-
daukavSireT PRAXIS IITM-s
_: ganavrceT
ufro didi sazogadoeba (IV,
b1,3)
:__:boo :JJ-o| oo|:bg_oo|
bob:|b:r:b|:1_gr_g _g-
gog__| ooo__gbo :obg__-
g_Jo. roor ooo_o___| _|
_ggog__o :b:og_:1_? r:
J__ogo:o ::__oob |_og_o:
_: o:|b:gg_g_o:, roo :o
_ggog__o: _:r_o_ooo
J___o :r :ooo_o|?
231
b:| o_:bo| __g__r_go _:|__go:bo |:|_ogo b_|_| _:_ooro|oor_:.
o:|b:gg__go: _| orog_o: _:____roo| o1:r__go:b |:_roo oo:g:r:.
o1:r__go J___o_g __bo_J:| oob:| 1_rb:bo:Jo ____:, r:o:
|:bgJo b:__o.
kulturuli SeTanxmebuloba. _g_g: __g__r_g :b|bg:g_:| ro_o oog_-
:g:ro |:|_ogo _ob_go__:o__. :oo_gg_g:o, roo_go_ bob_oJo o_bogr_-
o bob_g-:o_ro__go _: o_or_:bo:bo (_:g_:|o_g-:o_ro__go) ____o| :-
b:og_o| oo_og:_oo|: _: _or__g__o| J__:r_:| o|:b:g_: oo1b:_,
_r:o:__go :b|bg:g__o :oo:ggob: (Hess, Chin-Mei, & Devitt, 1987). o::g-
oo:_, o_or_:bo:b (_:g_:|o_g-:o_ro__g) ____1_ __ro bJor:_, bob_oo|
|:b:gbo r_|o_go_:Jo o_bogr_o ____o |_og:Jo b:r_o:__go:|
Jgog_o| oob_oo_o| b:_g_o:|, |o1:ro:__| oo:b_r_b, bob_g-:o_ro__go
____o _o, _:g_:|o_g-:o_ro__g ____1_ o__:_, o:r:o bob_g ____1_
b:_g_:_ oggo:b oob_oo_o| b:_g_o:| b:r_o:__goo| oo1_1:_.
sqema 5.2.
|:J_:go
|_ogo|
__r|_:oo:g-
r__gbo
|:J_:go
|_ogo|:
_: _og__o|
__r|_:oo:g-
r__gbo
:_:g:gro| :b
o__o b:ro|bo| o_ob_
|:J_:go |_ogo|
__r|_:oo:g-
r__gbo
|:J_:go
|_ogo|
__r|_:o-
o:gr__-
gbo
|:J_:go |_ogo|:
_: _og__o|
__r|_:oo:g-
r__gbo
:_:g:gro| :b
o__o b:ro|bo|
o_ob_ |:J_:go
|_ogo
__r|_:o-
o:gr__gbo
!7! b_go 2000 b_go
wyaro: wignidan National Center for Education Statistics, US Department of Education, veb-gverdidan
gadmotanilia 5/14/02-Si: http://nces.ed.gov/programs/coe/2001/section3/indicator31.html#info
saswavlo moswreba
_| r:_o_o 25-2 bgo| o_or_:bo:bo:, :_ro:o_ro__go: _: g:oobo-:o_ro__go:
|:|b:ggo oo|br_:| :_:r_| !7! bgo|: _: 2000 bgo| o:r_o| og__Jo.
r:|o|: _: _obo__roo| oob__goo 25-2 bgo| :_:oo:b_o| (roog_o:_ |b:gg_o|
_:|:b_g _ob_| oo:_bo_|) oro__b__go o:bg_b__go !7! _: 2000 bgo| o:r_Jo
o_or_:bo:b_o
:_ro:o_ro__g_o
g:oobo:o_ro__g_o
232
o:r:o _| o:ob_ :r boJb:g|, roo _g_g: bob_g-:o_ro__g :gJg| :o_ro-
__g |_og:Jo b:ro:__oo |b:gg: J__ogo:. :gJg_o J_oog_: _:r:_ :|-
r_g__b_b __|__|: _: |::oo__o _:g:g__|, o:r:o |:1o:_o_rog
|o__:_o_Jo o:g| _b_rb_g:_ robo_b_b, r:_:b J__bg_g_go b_|_o
o:oogo| __bo: (Casanova, 1987; Yee, 1992). J_o__ bg_b J_go|b:ggoo oo-
|b:gg_o: __g__r_o:b _g:|o| J_b_oo| |bg:_:|bg: 1:|. _oorg_g_|
_oggo|:, oo|b:gg_o: oo_b_g_1_ __g__r_go _ob_go___o|: _: _o|-
_rooob:_oo| 1_oo_o___o| 1oo_roo J___o _b_: :bgobogoo.
eTnikuri da rasobrivi gansxvavebulobis gavlena
saskolo miRwevebze
|_og_Jo oo:g:ro |:1r_b:go :ro| o|, roo roo_goo_ _obo__ro ___o
_g_g: oo|b:ggo|ogo| |:J_:go o:bg_b__g| _:bob1ooo_r:_ g_r |___:
(Byrnes, 2003; Uline & Johnson, 2005). J____o| _| boo_Jo ooo_:g| |_:b_:r-
__go oo|br_o| _g_g: __|_|, o:r:o __:b:|_b_go oro o_ |:oo ___:-
_o| :bo:ggo:Jo |bg:o: J_o_or_:. 5.2 |__oo| oob__goo, |:|b:ggo oo-
|br_:_ :_o_o_|_:. 2000 b_g| 25-2 bg:o__ oo1r_og o_or_:bo:bo:
4%-o:, :_ro:o_ro__go: 87%-o: _: g:oobo:o_ro__go: 63%-o: |:J_:go
|_og: _::oo:gr:.
oo_b__:g:_ ooo|:, roo _obo__ro ____o| oob__goo J_o__b_ooo
_b:r-bg_g_o| __|__Jo _:bob1ooo_ro :b|bg:g__o :r|_o|, o_gg_g-
:ro: _or:gg_|o: ooobb_g|, roo :o :b|bg:g__| ooroo:_:_ _o|_rooo-
b:_o:, __g__r_go _o:b:|boro: :b _::go |_|-o| :r_ooJo :_1r_:
obg_g|. r:_:b _gro oo|b:gg_, roogo| o_:bo _rogb_g _o_or_|o:|
oo___ogb_: _: __obooo__r:_ :r:: _1r_bg_g_o_ogo, oboJgb_gog:bo:
:o or |:|b:ggo oo_b_g:1_ 1_:gg_bo| oo1_1o| J____o| :b_:g__g-
_:. ro__|:_ o|:g|o |_|-o|, o:r:o |bg:_:|bg: r:|o|: _: b:rooJo-
o| oo|b:gg__| _roo:b_o| g:_:r_o, o:o oo|br_:Jo :b|bg:g_: o_-
g_| (Gleitman, Fridlund, & Reisberg, 1999). o::goo:_, |:|b:ggo oror_|o|
_rogb_go J__:|_o| (NAEP) o:o_o:_o_o| __|__o| J____o| :b:go1o|:|
__oo| orb_|o: (James Byrnes, 2003) :_oo:bob:, roo o:o_o:_o__ro __|__o|
__g:o: :b|bg:g__goo| 5%-1_ b:_g_o _:_:gJor__go o_o r:|:|o:b,
bogo |bg:_:|bg:o:|, roo_go_ |_|-o| :b|bg:g_o_:b oo_o|-_::bgo_-
oo 50%, oo_og:_o_o _: |:|b:ggo J_|:og_go_oo (|:__r|o |:o_J:o,
_:g__g:_oro| :oo__b_:, |:Job:o _:g:g_: _: |bg.) _1r_bg_g_o_:
:b:ooro__:.
diskriminaciis memkvidreoba
rogoria Tqveni azri?
|::1o |_og:Jo :|:_r_:1_ _o_bo|:| b:o_g:bo o:|b:gg__go __oo-
b_:o: ,:_b_r_o, roor _:g_bo:r_: _bogr_o|__go :oo__og_:
bg_bo oo1bo| oo_b_g:Jo - oo_o__o :b_or:|o|__go |_ogo| J__ob:Jo?"

_::go |_|-o| oo|b:gg_o: |:|_ogo orog_o_o| :bboggo|:|, :|_-
o_:_ _:g:|:b_g_o |:__o:ro o:go| rbo_bo| :r_ob: _: o:|b:gg__go:
_: o_o:r oo|b:gg_o: ___o :gg_b:. _og_gog_ :o:| _obo__ro _o_o-
r_|oo| oo|b:gg_o: :oo__og_:_ _rogo|. b:rooo_ob_o, roo _g_-
oo:_b_rogo :gJgo o_g_bo Jgogo:. r:| ooooo_o___o?
233
_:b1:|o| J_:_o| _:g:_ _oo__:Jo oobo|_ro |:bgo_:b oobo
_g:r_:go| ooJor_oo o__:r_ _:b__oo |_og:Jo, Jgo_o bgo| _:-
goJgogo:b b_gb:_o___go oogo_:. gob_: r:_b| o_or_ _g:|Jo
b:ro_bg: |_r_:, o:r:o |_og:o oo| oo__:1_ _:ro :b:_b:_:.
|:_:ro |_ogo| b_goo_g:b_g_o: o:| _rbo_|, oro oogo| ooJor_-
oo o__:r_ |_ogo|ogo| oo_oro:. :gJg| :g_o_|o| :b_r_:o__,
|:_:_ _r:b|oor_| 1o__r b:b_g:r |::o| _go__o_:, __g|o _g:r-
_:go _b_: :_ggo. ___ :oob_Jo gob_: r:_bo :g_o_|o| oo|-
gg:o__ oogo:b:_ _:|g_g__o_:, _rob_g :g_o_|o| :b_r_:1_
o:| o|_ J_|_og_:, roo |:bgJo _:r_b_:. r:_oo :r J_ooogo: oobo
_g:r_:goo _:Jor__g |_og:Jo |o:r_go? _ _oob: o:b oJog_|
(macionis, 2003, g. 353).
|bg: _gb:___bo o_:b_o| _:bo:r_oo, oo|o oJog_o| o:|_bo |:|-
_ogo oogo_o_o|ogo| _o_o :oobg_g: :_oobb_:. o_g_bogo| _boogo:
!54 bgo| ,,r:_bo _oo__:| :b:og_o| |:oobo|_ro| bob::_o__" |:-
|:o:rogo :_:b_g__og_:. ,:b_:g__g__go, o:r:o o:b:|boro" |_og_-
o J:g_:bo:bo :gJg_o|ogo| _o:b:|boro_ :oo_b:__:. oo_b__:g:_ ooo|:,
roo |_r_:_o: (:oo_o_:) |_og_Jo 50 b_g1_ o__o: :o_ro:g:, :_-
ro:o_ro__go oo|b:gg__o| _::bgo_oo oro o_|:o__o ___|:_ o|_o |_o-
g_Jo |b:ggo|, |:_:_ _o_or_|oo| b:rooo:__bg_o |_ogo| oo|b:g-
g_o: b:b_g:r| o:ob_ J_:__b_b. |_r_:_o: J_oorb_bogo: |:o_1ogoJo_
_o _: 1oo_ro r:oobJo |bg:_:|bg: r:|o| oo|b:gg__| oo:_or_o| |:-
J_:g_oo :b1r:b :_:g__g__b (Kantor & Lowe, 1995; Ladson-Billings, 2004;
Schofeld, 1991).
or:g:gbgo:bo: :oo_gg_g_o: gobg_b:, roo _:boboo :b|:1_gr_go
ob__r:_o: :r :ro| |:___bog:bo r:|orogo _o:b:|boroo| o:gb_ J____-
o|:b o:g_:_b_go| |br:_o 1:. b:bogorog ooo_oo, roo J:g_:bo:b oo|-
b:gg_o: r:o__boo| 1r_:|o:b _ro:_ o_or_:bo:b oo|b:gg_o: r:o__bo-
: o_or__:, ___|___ooo _:g:_o| _gro |_og: __ro |_r_:_o_go:,
cxra wlis linda brauni, mo-
sarCele saqmeSi _ `brauni
topekas ganaTlebis saminis-
tros winaaRmdeg~.
- |:g:oo, :|_
::ro_g_ _:o|:b-
_r__go |_oo_b_o-
o|ogo|, _oo! |r_go
|:Job_g_::!
o:_go:, Job
- :g:o, __ro :_gogo:
_:1_oor_:, ro__|:_
:1o_r o_:bJo b:r
:1r_ogo, :r:?- :r
go_o.
- r:?
- o_ b:Jgog_o g:r,
b_oo oJog_o
_r:_g_o :ro:b.
- _r:_g_o? o!
b_r:__r| o__go!
- :r_ g:oor__o!
Doonesbury. Copyright 1988 Garry B. Trudeau. ibeWdeba Universal Press Syndicate-is nebarTviT. yvela ufleba daculia.
234
go_r_ _o:_g_|o |:|:o:rogo| oo_r |:_roo :g_o_|_o|: _: |bg: :b_o-
|_r_:_o_go _obo|oo__o| _:o__o__:o__ o_o. go|-:b__g_|o|, o:o:-
oo|, :g_oooro|, bo_:o|, _:g:|o|, o_o_o|o|, o_|_obo|: _: ___roo_o|
|_og_Jo !!%-1_ b:_g_o _|o:b_ro b:rooJoo| o_or_:bo:bo oo|b:gg_:.
bogo :_ro:o_ro__g_oo: _: g:oobo:o_ro__g_oo _:_ooog_____go
ooo_oo| 0% |_og_o| oo|b:gg_o: b:b_g:ro o:ob_ |o_:ro_Jo _bogro|,
:|_ roo, r:|orogo |_r_:_o: J_o__Jo __obooo__r |_r_:_o:_:_
o___g: (Ladson-Billings, 2004; Orfeld & Frankenverg, 2005).
bJor:_, _o_or_|oo| ___o| oo|b:gg__o ob__ror__g |_og_Jo_
_o :ooo_o_o:b o_or_ J_|:og_go_o| _:__oro:_. _r:go_, oo|b:g-
g__o| _ro J_bo:Jo ooo:g|_: _o__g :r boJb:g| oo:|, roo o|obo ooo:-
g:gJo _roo:b_o| o:_og| |__o_b _: o|_oog_ _obo| :b:og_:| ooo___b
(Ladson-Billings, 2004; Pettigrew, 1998).
ra aris crurwmena? |o__g: _r_rbo_b:, _r_ J_b___g_: :bgo| :ro|
bob:|b:ro :_:b_g__:|o:b. crurwmena :ro| o__o__ _: __b_ro :b1o-
:__: _ :_b_g__og_o| bob:|b:r oo__: _ :_:oo:b_o| oogo:b ___1_.
_r_rbo_b: J___: rbo_bo|, robo_o|: _: _:g___go oo_o____o|:-
:b. o::goo:_, o_g_b _r_ J_b___g_: :_go g:rbobo:b :_:oo:b_1_,
o__o __r:o, roo o|obo 1:ro:__o :ro:b (rbo_b:), o:o ooo:ro 1o1_|
roboo (robo:) _: :r oo_ob:ro o:oo:b o:_o:b1_ (oo_o___:) (My-
ers, 2005). _r_rbo_b: J_oog_: o_o| _:__ooo _: _:r_o_ooo, :b_ o_g_b
J_oogo:o _ob__o, roor_ _:__ooo, o|_ _:r_o_ooo or:_oob:g_ro
rbo_b: ___o| ooo:ro, o:r:o o|o_goo, bg__g_rog, _:r_o_oo :_o-
____| o__b_|. _r_rbo_bo| oo___o J_oog_: o_o| r:|:, _obo__ro:,
r_goo:, oogo_o__ro J_b___g_:, _or:_o_go o__:r_o:, _b:, |__-
|_:g_ro oro_b_:_o:, |__|o :b :r_bo:.
_:roo_:: :gr__g__go r:|orogo _r_rbo_b:. :JJ r:|o|__go
|: 1o:_o_:: _: _| r:|o1oo _roo ___oo :r J_ooo_:rg_: (Clark,
Anderson, Clark, & Williams, 1999). :J_:r: _r_rbo_b: __:b:|_b_go 30 bgo|
:bo:ggo:Jo J_o_or_:. o::goo:_, !70 b_g| :o_ro__go: 50%-1_ o__o
ooo| ooobr_ o_o, roo _o_or_|o_| o:o o_1og:_ :r _b_: __bogr:o.
!5 b_g| r:o__bo: !0%-o__ J_o_or_: (Myers, 2005), o_o_: J_bo__go
r:|o1oo ro_g__:. oogo_o_go: oo_r r:o__boo_ J:g_:bo:bo| o_gg_goo|
J_o__ o__bo_r_o: J__ob_| go__oo:o:Jo: |_ro:, |:_:_ b:bg_b_o o_o
o_or_:bo:b, :b J:g_:bo:b, :_:oo:bo o:r:_oo, _g___rob_go _:broo :b
|:__goo. _gg_go| _ro| o:o:Jo| oob:bog__| |obog_b_b, ,_|rog:o",
o_ go__oo:o:JJo gobo_| o:r:_oo b_gJo _:ob:b:g_b_b. r:|: |:_roo_
:r o_o b:b|_b_o. oo_b__:g:_ :oo|:, oob:bog__o __ro |br:_:_ _:
__ro bJor:_ J:g_:bo:b J_o:r:___g |:oo1b__| _|ro_b_b _: :r:
o_or_:bo:b_|, bogo J__o:r:___go o_or_:bo:bo |:oo1b__o|:ogo|
|rog: g_r :_:_b_go_:o (Greenwald, Oakes, & Hoffman, 2003). ro__|:_
o_or_ _gg_go| oob:bog__o oogo_oo| o_o_r_o o_gb_b, o|obo, J___oooo,
oo|:_g:g:_ J:g_:bo:b o|bg_rog| __ro oo____b_b, go_r_ o_or_:bo:b|
(Plants & Peruche, 2005).
crurwmenis ganviTareba. _r_rbo_b_o| :ooggob_: :_r__g :|:_Jo
ob__:. :JJ-Jo :oo_gg__go _::bgo_oo 6 bgo| :|:_o| o_or_:bo:bo
:gJg_o| b:b_g:r1_ o__|: _: _:b:__go oo|b:gg__o| 85%-| J:g_:bo:bo:
ooo:ro _r_ _:oo_o___g_: _ob_:o. oro :b|bg:g__go J_b___g_:
:r|_o|: !) o:_:r: :gJg_| _o:b_o _:oo_o___g_: :_go _:bo| __ro|
ooo:ro _: 2) :r :ooor:g_o _r_ _:oo_o___g_:, o__o oJog_o :r
b:_b_r:g_b o:o _r_rbo_b:|. ooobogg_goo| oo_b__:g:_, _| J_b___g_-
crurwmena _ bob:|b:r J__obogo
:bb_oog_:, or:_oob:g_ro
:b1o:__: :_:oo:bo: oo_g
___1_ :b oogg_b:1_, roo_go_
:r :ro| _:_:|__r__go
_:___oo.
235
_o o__bo_r_g:_ _:o__o___go :r :ro|. _gr :gJg| oJog_o| _J_-
:go 1_oo_o___o| :r_J__ _goo:r__: r:|orogo _r_rbo_b:. _r_rb-
o_bo| :bgoo:r_o| 1_|_o :b|b: ob_ogo__:g_r _: |o_o:g_r _:__or_|
:_roo:b_| (Katz, 2003).
_r_rbo_bo| _ro-_roo b_:ro |:1o:_o_o| or _:__oro:_ _:_o-
_o| __b__b_o:: _ oorg_go ___o _ bg_b _: o_or_ ___o _ o|obo :b_
___Jo _: oo| :r_o o_o__o| :|_oo :_o_: J_|:og__go: r:|o|, r_-
gooo|, |__|o|, :|:_o|, _obo__roo|: _: |oor__go ___o| b_gro:1_
J_b___g_o| oob__goo:_ _o. bg_b oo_r__ogbo g:ro, b:gog:goo, roo
___o| :r_o _:rb_bog_o _:r_|_o, bg_b:b :b|bg:g__g_o, o:r:o
_rob:or_o :ro:b (Aboud, 2003; Lambert, 1995). o__o| (o__o __go|, |o_o:g-
_ro |_:__|o|, or_|_oo|) o_ob_ :_:oo:b_o:, J_|:og__go:, ::o:ro-
gob o:go:boo orogog_o:, r:_:b g:r:__o_b, roo ___o_|_o :ro:b
_: _g_g:__r| |:___o_|o| oo|:b_r__b. :o:b J_oog_: o|bg_rogo| _:_:-
b:J:_g_:o__ oogo_g:bo|: :|_oo :_:oo:b_o ooobb_g_b, roo |o_:_:__-
Jo o_bogr_o :_:oo:b_o :b :_o:_o_r__go _:g_o |:__o:ro ___goo
obg_g_b :o orog_o_| _ :b_ o:o _| ,_:oo|:b_r_|". oboJgb_gog:b rog|
:|r_g_| _oo_o_o_. ro__|:_ orog_o_o b:roooJo:, g_o_o _:o-
b:J:g_ oor| :b oo_g ___|. o::goo:_, !! |____oro| _r:o__go oog-
g_b_o| J_o__ 1oo :_:oo:bo |or:1_| __:b:J:_go :r:-:o_ro__g_1_
o:g_:|booo :oob:_:g| (Myers, 2005).
o:r:o _r_rbo_b: __ro o__o:, go_r_ ____:_ :b:bog_:, |:__-
o:ro o:go| :o:rog_: :b _oo_o_ro r_:__o: _ o| __g__r_go _or_-
_g_:o: |o|__o::. :gJg_o o_:bo|:b, o:|b:gg_g_o|:b, o_or_o|:
_: oo_go |:o_:ro|:b |b:ggo_b oboJgb_gog:b o:go|__r__|: _: _:o-
:b:|o:o__g boJb_|. _:g_r_b__o |:r__g:oo rog_o| :b:go1| _ _gro
__r:__:bo:bo o:o:_:_o _: _:go J_:obbo_o? bg_o| :bo:ggo:Jo bob_Jo,
|:__g_go1oo _ogo_Jo, _: r__g:o:Jo b:roo__bog oo__go: _or:gg_-
|o:|, b:roo:__b_b |:J_:go _: o:_:go _g:|o| _groo_g-:o_ro__g_o.
:b|bg:g__go _obo__ro _: r:|orogo b:rooo:ggoo| o_ob_ :_:oo:b_o
oJgo:o:_ o_gb_b ,oor_o" (Ward, 2004). _| o_oo:r_o: o_gg_:. 2002 b_g|
o|_:ro| _:_og_o_o| __r_oobo:1_ oro1_o |:___o_|o o|:booo _:go|:
_: o:o:_:_o| booob:_o:Jo :_ro:o_ro__g_o: ooo__|, oo_b__:g:_ ooo|:,
roo __b1_g g:Job_obo oro_oo_o__| :|:bo_r__:. 2005 b_g| __ooo
_o_|o _:_og_og_: r_o b:rg1o| J_|:boJb:go oro_o_ooo| J__obo|ogo|.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
b:ooog:g_o J_o__o :_:oo:b_o|
|:oo _g_g:1_ :r|_ooo o:go|__r_::
oorg_g__r|_g_o ..........................................................................................
oogo_o_o|_o .................................................................................................
|oor_|o_b_o .................................................................................................
__o|__o .........................................................................................................
o|rog_go: _rogb_go :|o_o:_oo| b_gr_o ..........................................
_r_rbo_b:|o:b go_ogo ro_go:, r:_:b o| bg_bo :1rogb_o| b:bog-
o:. o_or_ o:gJo gb:b_o, roo :gJg_o J_oo_J:g__b_b |__o_| |:b_o|,
oogg_b_o|: _: oo_o____o| J_|:b_. bg_b g:_g| |__o_o, roog_o_
:b|:1_gr:g_b b:roo__b:| b:_bo :_:oo:b_1_, |o__g:o: oboJgb_go:|,
|:br_oo bboroo b_go| _:g_go| b_||: _: bg_b| _og_g__o_r oo_o___-
_|. ro__|:_ :|r_g_o _:g:g_:|: b:ooog:g_o oorg_g__r|_g_o|,
oogo_o_o|_o|, |oor_|o_b_o|, __o|__o|: _: o|rog_go: _rogb_go
:|o_o:_oo| b_gr_o| |:oo _g_g:1_ _:o:b:|o:o__go ogo|_: _ :g:o
J_o_goo :oo| :__o_: _ b:oob:og:go _b:__o_|, roo :_go stereotipi
236
_ |__o: _ roo_go_ ___o| J_|:b_ o_g_bo _o_bo| (_: rbo_bo|) or:bo-
1_:| :b__b| (Wyler, 1988).
|:__o:r |__r_o_oo_| b_o|oo_ro |__oo| o|:g|:_ go__b_o, r:o:
|:o_:ro1_ b:roo__b: J_go_ob:o. o_Jgo__ o:gJo obog:go, roor _:g_b-
o:r_: |__o: ob_oro:_oo| |br:_:_ _: b:_o_o_r:_ _:o_J:g_:Jo, o:r:o
:|_g_, oog_g: |:J_:g_:|, J__g:go ob_oro:_o: _: oo:ro o| |__o:|
(Macrae, Milne, & Bodenhausen, 1994). _| :ro| r:|orogo _: _obo__ro |__r_o-
_oo_o| _:o:b:|o:o__go |:_rob_. bg_b g:obb_go |:__o:ro |__r_o_ooo|
_ |__oo| _ |:ooro|ooro :b J_|::oo| ob_oro:_o:|, bogo J__|::oo ob_or-
o:_o:| :oog_og_o. o::goo:_, o_ b:_o_ o|:__g| :1o_g-:o_ro__g_o|
ooo:ro _:r_o_ooo |__r_o_ooo :_g| _: |:|:o:rogoJo :1o_g-:o_ro__go|
|:_o_ :bobog_:, J_|:og__go: o|:__go: o__o___g_: __ro o_:_r:_
:bobogo|. o|:__go: J_oog_: _:ogob_o| _:_go| _:o:o__o___go |:-
_o_o _: obogo_ r:g__o| o__o___g_:bo :b|og__|. _| _o__g _rob-
_g :_:|__r_| oo:|, roo |__r_o_ooo| J_|::oo|o ob_oro:_o: __ro
|br:_:_ o_J:g__: (Anderson, Klatzky, & Murray, 1990; Baron, 1998).
uwyveti diskriminacia. _r_rbo_b: J___: :_:oo:bo: oo_go _:__oroo|
ooo:ro, J_b___g__o|: _: robo_o|:b (bg__g_rog _:r_o_ooo|:b).
_r_rbo_bo| o_|:o_ _g_o_b_o oo_o___o|__b oo_r__og_::, roo_g|:_
_o|_rooob:_o: _go:. diskriminacia :ro| :_:oo:bo: _:___go ____o|
ooo:ro _o:b:|boro _:oo_o___g_:. _gro :o_ro__go _og_g___ bg__:
_bob:r o_ :J_:r: _r_rbo_b:|: _: _o|_rooob:_o:|. _ro-_roo _g_g:1_
o_|ooo|__ro :_oob_b:, roo_go_ :o o:g1_ o_J:oo|:| :g:__o_, :ro| o|,
roo b:ro:___go ob__|_ro_go _: ooo|:b_r_ _ooo:bo_o| __ro| o_b_-
__ro: obogo_ 6%-o: :_ro:o_ro__go. 200!-2002 |:|b:ggo b_g| o:o_o:-
_o_:Jo _o__oro| b:ro|bo ooooog: :JJ-o| 465-o: oo_:g:__o _: r_1o__b_-
o:, roo_go: obogo_ 6%-| J_:__b_b_b J:g_:bo:bo, g:oobo:o_ro__g_o
_: o_go_ro :o_ro__g_o (Herzig, 2004). :JJ-Jo o__bo_ro:, obob_ro: _:
o:o_o:_o_o|o: !0%-1_ b:_g_o: :_ro:o_ro__go :b _|o:b_g-:o_ro__go
o:Job, ro_: oo_go oo|:bg_oo| 25% :o ____| ___ogbo|, oo_b__:g:_
ooo|:, roo o__bo_r_o|: _: o:o_o:_o_o|:_oo o|obo __ro o__ ob__r_||
ob_b_b, go_r_ o_or_:bo:b_o, J:g_:bo:bo _: g:oobo-:o_ro__go oo|b:g-
g__o b:oorb_b:| ob___b _:b__oo |_og:Jog_. o:o oJgo:o:_ :b:bog__b
bogo_ro: _g:|Jo _: oJgo:o:_ ro:g_b _:b_:r__g _: _:_goro_g oror-
:o_Jo. __ro bJor:_ o|obo ,bg__g_rog _g:|_Jo" bg__o:b. oorg_g-o_or_
__r|1_ |b:ggo|:|, _o:_g_| |_og:|: _: _og__Jo oo_b_g_o| o_ob_oo,
o|obo o__bo_r__o| J_o_ob_go: ro_Jo _b_r_o:b. o__o o|obo |oo__o__|
:ooob_b_b, _:ro o__bo_r_o _: obobr_o roo_ :b_b_b, oo:g_ |:_o_Jo
o_or_:bo:b_1_ b:_g_, _:g_o| o|:g| :b:1_:_r_:| ooo___b.
|__r_o_oo_oo: _: _r_rbo_boo :oobg__go :_:__oo_ro oo|br_o|
b_gJ_oJg_go |bg: orog_o:_ :r|_o| _ _|:: |__r_o_oo_go |:_rob_.
stereotipuli safrTxe
stereotipuli safrTxe :ro| ,,|__r_o_ooo| :bo__o__o| JoJo" (Ar-
onson, 2002, g. 282). oo:g:ro :1ro o|::, roo |__r_o_ooo| 1_:gg_bo|
_g_J o_o_o :_:oo:b_o __o__| _oo_o_r _: _obo__r _goro| :_:r__b.
,_goroo:" |bg_o|: _: |:__o:ro o:go|ogo| |__r_o_ooo| _:_:|__r_o|
J_|:og_go:. :og:r:_, ro__|:_ oob_| |obog_b, :oob|b:b ro_go
o:o_o:_o__ro :oo_:b:, o|obo |:_og_go:o_ :_o:r__go |__r_o_ooo| _
o:o_o:_o_:Jo oob_o og_1_ |_|_bo :ro:b _ _:_:|__r_o| ro|_o| bo-
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
_: ganavrceT
rasobrivi mikerZoeba (IV, B4)
:_b_r_o r:|orogo _o|_rooo-
b:_oo| J_|:ogo J____o _:
:gg_b: _o_or_|o:o: ___o|
oo|b:gg__1_. |_og:|: _:
o:b:gg__g| ro| :__o_:
J__ogo: _o|_rooob:_oo|
_:r_o_ooo J____o| o:go_:b
:|:_og_g:_?
stereotipi _ |__o:, roo_go_
:b_|ro_| _:__oroo| J_|:b_
_o_b:| :b :__o:|.
diskriminacia _ b:gr: :b
_|:o:rogo_ oo___g: :r_g__-
go :_:oo:b_o| ooo:ro.
237
b:J_ _:b:b. :__og__go :r :ro| oorogb_:| |__ro__| |__r_o_oo_o|:.
|:_o_ o|::, roo o:| J_b__go :_g| |__r_o_ooo _: |_r| :r:|:b:ro_go
J_b___g_o| _:r|:_o_:_ o:go |:_o:o_ _:r:_ b:roo:bobo| (Aronson,
Lustina, Good, Keough, Steele, & Brown, 1999). r: J_oog_: o_o| |__r_o_oo_go
|:_robo| J____o? o:b:o__rog_ :oo_gg_g_o: _g_g: o:|b:gg_go|o-
go| |:ob__r_|o o:|_b_o ooo_o.
moklevadiani Sedegebi: testis Sesruleba. oo_g_ _roJo _:r_o_ooo
|__r_o_ooo| _:o__o__o| JoJo:, J_|:og__go:, J_|:|r_g__go __|_o|
:oo b_rgo_go: _: J___:_ b:_g_o __g: :ooobgoo|. _oJ_: :rob|obo,
_go_ |_ogo _: o:oo _og__o __|o_roo_b__o| J___o| :og:go|bob_oo
:_b:___b, roo o_ _og__o| :_ro:o_ro__go :b g:oobo:o_ro__go oo-
|b:gg__o |__r_o_oo_go |:_robo| :ooobg_g o_oo:r_o:Jo :_oobb__-
o:b, o:oo J___o _:r_|__: (Aronson, 2002; Aronson & Salinas, 1998; Aronson &
Steele, 2005; Aronson, Steele, Salinas, & Lustina, 1999). o::goo:_, |__b|_or_o|
_bog_r|o___Jo _:o:oo:gr__go __r|o| J:g_:bo:b _: o_or_:bo:b |____b-
__| _obr_|, roo ooo1:___go __|_o 1_|_:_ :|:b:g| o:o| g_r:g_r
_b:r|. o|:g| ___| :b__b:__|, roo _| __|_o |:goro: _|o_ogooo|o-
go| _ g_r:g_ro orog_o_o| :_:b_g__o|: _: :r: _ob_r___go :_:oo:-
bo| J_|:og_goo| :b|:1_gro|:ogo|. 5.3 |__oo_:b b:b|, roo g_r:g_ro
_b:r_o| _:__bo|ogo| J_g|__g __|_Jo :_ro:o_ro__go: oo|b:gg__o:
o_or_:bo:b oo|b:gg__1_ or__r _:r_|o J___o :bg_b_|. bg__g_rog
o_oo:r_o:Jo _o orog_ ___o| J___o _rob:oro o_o.
:r: o:r_o _o_or_|o:o: ___o| oo|b:gg__o:, :r:o__ _g_g:o J_o-
og_: obgboo| |__r_o_oo_go |:_rob_. _roo __|o_roo_b_o|:|, o:o_o:-
_o_:Jo J_|:|r_g__go __|_o| bob, roor_ ogo_r o_or_:bo:b oo|b:g-
g_o: b:b_g:r| :_b|b_|, __|_o| oo1:bo o_o, _:_o__o__ob:, roo :1o_g
oo|b:gg__| o_or_:bo:b_1_ ___o_|o J____o :_go. o_or_ b:b_g:r|
:r:__ro _obr_|. ___|, roo_g|:_ |__r_o_oo_go |:_rob_ _ ,:1o_g_o
___o_|bo :ro:b" _ J___ob_|, J_|:obb_g:_ _::go __g_o _ob_:o (Aron-
son _: |bg_o,1999).
|__r_o_oo_go |:_robo| ooo:ro oob_gg:_o: ob_ogo__:g_ro:. _ro-
_roo :oo_gg_go|:|, :rob|obo: _: ob_gob_o: (Aronson & Inzlicht, 2004)
:_oo:bob_|, roo _og__o| :_ro:o_ro__g oo|b:gg__|, roog_o_ o_-
_ogb__g:_ :bo__o_b_b |__r_o_oo_g |:_rob_|, __|__Jo __ro |_|_o
J____o _ob_:o. :r:_:, |bor__ o:Job o:oo |:|b:ggo _b:ro __ooo ___
_:roog__o_:. o:J, gob __ro o__ogb__g:_ :bo__o| |__r_o_oo_g
|:_rob_|? gob_ __ro o__| |b:ggo| _: _:ro J____o :_g|. __|_o-
,:r_ _roo :gJgo ___r:___o_" 1r_o| oob_gg:_o:|.
r:_oo 1_oo_o___| |__r_o_oo_go |:_rob_ __|_o| J____1_? _ro-
_roo oo1_1o: o__gg:r_:. __o|ob o|orbo (Jason Osborne, 2001) J_o|b:g-
go_: o_or_:bo:bo, :_ro:o_ro__go _: g:oobo:o_ro__go oo|b:gg__oo
_:_ooog_____go :oo|:Jg_o _g:|o| :b:g:1r__|, roog_o_ ,oo|b-
r_o|:" _: ,J_oogo|" __|__| _r_ro_g:_ :|r_g__b_b. o_or_:bo:b
oob:gg_o: __g_o oboJgb_gogb:_ o:_:go :_oobb_:, r:Jo_ oboJgb_gog:bo
rogo J_oog:o J_:|r_g:. bob: :_:__oo_r oo|br_:|o:b J__:r_o| J___-
:_ :_oobb_:, roo r:|orogo :b|bg:g_oo :oobg__go J_oog: ooo_oo|
_roo o_|:o__oo _ggo| __g_|. J_oog: _: _:b__go: _og__o| oo-
|b:gg_o: oo:g:ro orog_o:_ :ro|. :_ro:o_ro__go oo|b:gg__o __|_1_
o_J:oo|:| __ro o__:_ _o_ro_b_b |__r_o_oo_1_ (Spencer, Steele, &
Quinn, 1999).
stereotipuli safrTxe -
_:o:__oo _oo_o_ro _: _o-
bo__ro _goroo, roo :_:oo:bo|
oo_b_g_o :_:__oo_r |o__:-
_o_Jo J_oog_: :bo__o___|
oo| ooo:ro |__r_o_oo_go
_:oo_o___g_oo.
238
xangrZlivi Sedegebi: gaucxoeba. |b:gg:|o:b _:_:gJor__go ogooJ__:-
|_o| _:|:_:g:_ oo|b:gg__o o:g_:_go| |_r:__o:| J_oo_J:g__b. o|o-
bo oo_o:b |_ogo_:b, bogo:b :r:|:_o:ro| o1r_bg_go:1_, :r:|:_o:ro|:_
oob_oo__g_o :ro:b |b:ggo|ogo| :b |_ogo_:b:_ _o oro_b_o:b _ o|obo
_|o_ogoo_r:_ _:r| :oo_b :o |__roJo b:ro:__:1_ _: :_b:___b:
,o:o_o:_o_: oo|:_1r__go :_:oo:b_o|ogo|:: ooobogo" :b ,|_og:
_o_go_o|:ogo|". _rob_g oo|b:gg__o: :b:_b:__|, roo |b:gg: ,__b-
:g|" (uncool). :oo| J_o__ :|:_goro :r_::, roo o|obo :r_ _o __ogo_b,
_:r:_ o|b:ggob. _:__bogo:, roo |:|b:ggo oro__|o:b :__bo_:, oro-
__|o_:b :oog:r_b:, _g_g:1_ bJor:_ J:g_:bo:b og_| :b:|o:o_o (Cokley,
2002; Major & Schmader, 1998; Steele, 1992). |bg: o__bo_r_o:_ oo:__o_| :o:|
__r:___:. :_ro:o_ro__go: ____Jo :b:og_: o|_oro_g:_ _:|o_:
(Walker, 1996). _roo :oo_gg_goo _:_ob_:, roo ,o_or __g__r:|o:b"
o__b_o_o_or__go oo1:r__o|:b :b|bg:g_oo, :_ro:o_ro__go oo-
1:r__o, roo_go:_ ogo_ro :_ro__b_r_go J_b___g__o :b:|o:o_o,
o:_:go oo|br_o|__b o|br:_go:b (Spencer, Noll, Stoltzfus, & Harpalani, 2001).
_| ooboJb_: _b_: o_o| o:|b:gg_go|ogo|, r:o: _:_bo:ro| _g_g: oo-
|b:gg_|, _:ro oo|br_: _obo__ro, r:|orogo _: |__|orogo o__b_oo|
J_o:__b_g b:bog:_ ooobboo|.
brZola stereotipul safrTxesTan. |__r_o_oo_o _oggo|ooo_g_go _:
ro_go J_|:_gg_go:. _ggog__o| oogo_ob| :_o_| :o b:roo__b:o:
:r|_oo| :_o:r_: _: oo|b:gg__o| _:bo:r_: |__r_o_oo_o| :_:g:b-
sqema 5.3
stereotipuli safrTxis zegavlena kolejis moswavleTa
standartuli testis Sedegebze
kolejis afroamerikel moswavleebs testirebis miznad maTi
verbaluri SesaZleblobebis dadgena dausaxeles (stereotipu-
li safrTxe). maT orjer dabali Sedegi aCvenes afroamerikel
moswavleTa meore jgufTan SedarebiT, romlelTaTvisac tes-
tis mizani cnobili ar iyo. TeTrkaniani (kavkasieli) moswavle-
ebis Sedegi safrTxis pirobebSi ar Secvlila.


wyaro: wignidan The Effects of Stereotype Threat on the Standardized Test Performance of Col-
lege Students, By J. Aronson, C.M. Steele, M.F. Salinas, and M.J. Lustina in Readings about the
Social Animal, 4th ed., Elliot Aronson (Ed.), Worth Publishers, 1973, 1977, 1981, 1984, 1992, 1995,
1999. ibeWdeba Joshua Aronson, Ph.D.-is nebarTviT
:
o
o
b
|
b
o
g


|
:
_
o
o
b
o
:


|
:
J
_
:
g
o


r
-

:
(
J
_
|
b
o
r
_

_
g
o
:


S
A
T
-
o
|


o
o
_
r
)
:_ro:o_ro__g_o
o_or_:bo:b_o
|__r_o_oo_go |:_rob_ :r:|__r_o_oo_go |:_rob_
239
g:Jo. o_-!0 o:gJo bg_b :bgobog:go J_oogo| __|_| _: o__gg:r_o|
_:r_o_ooo J____o| _:og_go| |:J_:g__|. :o |_r:__o:o: _or:gg_-
|o: oo|b:gg__| |__r_o_oo_go |:_robo| :_:g:bg:Jo_ _:_bo:r_:.
:rob|obo (2002) obo_r_:|o:b _:_:gJor_go J_b___g__o| _ggo-
g_:o: oboJgb_go:| gobg_b_|. :_ro:o_ro__g _: o_or_:bo:b |__-
__b__| |obog_|, |:J_:go |_ogo| ,ro|_o| ___o|" oo|b:gg__o|ogo|
b_rogo oo_b_r:o _: J___go:b_ob:o,|gog:Jo _:rb_bogo_gb_b. b_rogJo
|____b_o: b:bogo :|:_o__:, roo J_|:og__go: ob__g___o| :_o-
_o_|_: _: oo|b:gg__| _rb_g_b_b, _| ob_oro:_o: :ob:b:_o|:ogo| :-
_1o:r_ob:o. |bg_o :b|bg:g__go _ooo| ob__g___1_ |:_ro_b_b, o:r:o
:r oo_ooo__b_b, roo _| or:g:gobrogo J_|:og_go_o J_oog_: :_o-
_o_|__|. |ob:o_gog_Jo :o |____b__o| |:J_:go |_ogo| oo|b:gg_ r_-
|oo__b__o :r :r|_o_b_b, o:r:o b_rogo| b_ro| oro__|o ob__g___o|
:_o_o_|_o| J_|:b_ _:o:rbo_b__go :_oobb_:. _og__o| :_ro:o_ro__g
_: b:_g_:_ :__o_r o_or_:bo:b oo|b:gg__|, roog_o:_ _:o__r_|, roo
ob__g___o| :_o_o_|_: J_|:og__go:, ooo__gbo _roo_|_rJo __ro
o:_:go |:_roo o:bg_b__go _ob_:o _: |:|_ogo J_bg__r_oo:_ __ro
_o:_o_ogo o_gb_b. :|_ roo, ob_rogo :bgoo:r_o| rbo_b:o, J_|:og__go:,
oo|b:gg__| |__r_o_oo_go |:_rob_ o:go_:b ::_ogo|.
gogonebi da biWebi: gansxvavebebi klasSi
rogoria Tqveni azri?
:|:_r_:| :_ob:ro o_or_-o_|:o_ _g:|o| o:|b:gg_go| g:_:b|oo|
_:|:_:g_g:_. |_og: o_o_:r r:oobJo o__:r_o|. r:o__boo_ J__oob-
go| J_o__ _or___oro ob__r_|__:: ,__r:o, roo og_o _: o-
ob_o :b|bg:g__g:_ |b:ggo_b?" r:| _o:|_b_o?

bobo| bob: :oo__oo| ___|_| g:og:go_r__o. :o g_r_| o:_:r_goo
o1:groo|:| g_oob_go_o. _ob____oro b_o 1_r|__:b :b_r_: _: o_g::
,o:o:_o_o, ogor_:|o, |:Job:o _:g:g_o| J_|r_g_:| roo :b_g__ob_o,
og_oo o_ :_go?" oo| (_:rbo_b__go g:r _b_go_) |__|o1o1_ _b_:
:o_oo_o_:. g_ggo, :|_g_ oo_o:ro: :|:|gg_go| o_or_ ob:r_| o__ooo
o:o:_:_o|ogo|:_, roo_go_ rg__gJo r:_:___| oboJb:g_:. r:|orogo _o|-
_rooob:_oo| o|:g|:_, |__|o1oo| boJb_o_ ob_g:_ J_|:obb_go:.
:o _g_o:gJo J_go|b:ggoo _o|_rooob:_oo| J_|:ogo oro _roo_ro_:-
_:gJor__go |:__oggo| _ |__|orogo _: _b__r_go o__b_oo| _ b:-
oo_:go_:|. __r:___:| :g:o:bgog_o _:g_o|: _: _:__o| |o_o:g-
o1:_o:1_, :r_og_ o:|b:gg__go: rog1_ orog_ |__|o|ogo| o:b:|bor
|b:gg_:Jo.
sqesobrivi identoba
|o__g: _b__ro, ooroo:_:_, o|_o o:go|__r__|: _: ___g:| _go|b-
oo|, roo_g|:_ _:g___go __g__r_o _:g_o|: _: o:o:_:__o|:ogo|
J_|:__ro|:_ ooobb_g_b. :oo| |:ooro|ooro_, |o__g: |__|o oogoo_r :b-
|bg:g__go:| _go|boo| (Brannon, 2002; Deaux,1993). sqesobrivi idento-
ba _b__r_g o__b_o:|, _b__r_g ___g:| _: |__|_:g_r oro_b_:_o:|
ooo_:g| (Patterson,1995). _b__r_go o__b_o: oorogb_o| _:_:_ :b _:-
240
g:_ _o_bo| ogooo__b_o_o_:_o::. _b__r_go: ___g: _: o:go|__r_:bo,
roog_|:_ __g__r: oooo__g |__|o:b :_:gJor_|, bogo |__|_:g_ro
oro_b_:_o: ooo_:g| oorogb_o| oo_r |__|orogo o:r_booro| :rb_g:|.
:o |:o _g_o_b_| Joro| _:gJoro _ooog__|_ro:. o::goo:_, _:go J_oog_-
: :bobog:g__| o:g| o___roooo |__|o| b:rooo:__bg:_ (_b__r_go
o__b_o:), o:r:o o___o__| _b__r_g rogo:b J__|::oo_ (o:o:Jo__|
__b_ro|) _: o_o| ___ro|__|_:g_ro, o|__|_:g_ro :b ooo|__|_:g-
_ro oro_b_:_oo|. :|_ roo |__|orogo ogooo_o_:_o: J_b___g__o|,
_:oo_o___g_o|: _: ___go| ro_go b:_r_o:.
seqsualuri orientacia. oo1:r_oo|:| og_o| _::bgo_oo 8% _: o-
ob_o| 6% b:ro_go: oo:g_ |__|o| b:rooo:__bg_o:b :r_g__g |__-
|orog _roo_roo:Jo :b o:o ooo:ro ogo_r g_ogg:| robo|. og_o
oo1:r_oo|:| oob_1_ bJor:_ :o_:r__b _:gJor| oo:g_ |__|o| o:r_boor-
o:b, oob_o _o __ro go:b, _og__Jo |b:ggo|:|. r_:g_r:_, __ro _o_:
oo1:r_o: ooo|__|_:g_ro _: o|__|_:g_ro oro_b_:_oo|: _ oo1:r__o|
_::bgo_oo 4% |:__o:r o:g| ,_:_" (o:o:_:_o orb_g| o:o:_:_ o:r_boor|),
g_|o|_g:_ (_:go orb_g| _:g o:r_boor|) :b o|__|_:g:_ (orog_ |__|o|
o:r_booro _:go) ooobb_g|. _| ro_bgo 1r_:|r_g :|:_Jo _::bgo_oo 8%-
o__ o:__go| (Savin-Williams & Diamond, 2004; Steinberg, 2005).
o__bo_r_o _:go_b ooo|__|_:g_roo| :ooobg_g oo1_1_1_. :oo_-
gg_g:o: _or:gg_|o: o:o:_:__| __:gJor__o_:, :oo_oo _:g_o| J_|-
:b_ b:_g_o: _boogo. o_o_:, J____o _b:__o_|, roo ooo|__|_:g:_
b:oo_:go_:Jo orog_ _ oogoo_ro _: |o_o:g_ro _ _:__oro oob:b-
og_o|. o::goo:_, _roo _g_r_b__r__o| ___o_o|ogo| __ro _:o:b:|o-
:o__go: _roo:b_oo| o|:g|o |__|_:g_ro oro_b_:_o:, go_r_ |bg:_:|bg:
_g_r_b____o| ___o_o|ogo|, o:r:o _g_g: _ro_g_r_b__r__o:bo ___oo
_roo oro_b_:_oo|: ro_o: (Berk, 2005). |__|_:g_ro oro_b_:_oo| b:oo_:-
go_o| o:go:b _o_: |__o: :r|_o|. _or:gg_|o: _o__|or__go: oo-
1:r_o| oo_r _o|, g_|o|_go|: _: o|__|_:go| o__b_oo| b:oo_:go_-
:1_. bg__g_rog, |__o_o J_o_:g| J_o__ :b o|:g| |_:_o_| (Berk, 2005;
Yarhouse, 2001):
:b|bg:g__goo| J_rob_: _ _::bgo_oo __g|o bgo| :|:_o_:b :gJ-
go, J_|:og__go:, b:_g_ ob__r_|| ob_b__| oo:g_ |__|o| :gJg_o|
:__ogo_o| ooo:ro. 1oo_roo: :gJgo: J_oog_: :b|bg:g_: oro-
g_o_r:_ b:og:go| _: J__Job__|, roo ,:oo:gg_b_b", 1o| _o _| :r
:__gg_|.
_:b__goo| J_rob_: _ ro__|:_ oo1:r__| :|:_Jo oo:g_ |__|o|
b:rooo:__bg_o|:_oo g_oggo| robo: _bb__:o, oo|b:gg__o ob-
_go:b, |_g_: oo_roo, b__o:b o:r_o|_gbo _: :r o_o:b, r: ooooo_o_-
_ob. bJor:_ b_gogb_r:_ __ogo_b J_o_g:gob _ ___ro|__|_:g_ro
|__r_o_oo_o| J_|::oo|:_ o___go:b _: o:_o:b1_ _:_o:b.
oo__: _ _gro :|_oo :b:g:1r_: __ro|_o| o|:g|:_ :g:r_| |__-
|_:g_ro oro_b_:_oo| |:_oob_| _: |:__o:ro o:go| o__b_o_o_or_:|
:b__b| _:_, g_|o|_g:_ :b o|__|_:g:_. J_|:og__go:, roo o:o
o:go:boo |__|_:g_ro oro_b_:_oo| J_|:b_ |:_:ro_ :r :b:_b:_ob,
o:r:o r:o__boo_ o_o:r| _o :_1o:r__b.
o__b_oo| _:1_o| oo__g_o| orog_o: o|::, roo oo_b__go o__b-
_o: |:ogoo |_:_o:_ :ro| oobb__go. |ob:o_gog_Jo, :b:go |__o_o
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ob.: _rb:go| _ Theory Into
Practice _ 2004 bgo| :1:_b_-
go| :oo__o:Jo |_:_o: Sexual
Identities and Schooling (Vol. 43,
No. 2). Guest Editors: Mollie V.
Blackburn and Randal Donelson.
sqesobrivi identoba _
rbo_b_o|: _: oro_b_:_o_o|
ro_go _ooob:_o: _b__r_go
rogo|: _: |__|_:g_ro oro_b-
_:_oo| J_|:b_.
241
moswavleebis daxmareba sqesobrivi identobis Camoyalibebisas
_| o___o ___ogbo| _o:_g_| ooob|_b__go: o_ro| _: :ro| :b:g:1r_oo| _o:_g_|o __b_ro|
oror:o:, roogoo:_ o__:o_o _: |_og:Jo, |bg:_:|bg: or:bo1:_o:|: _: _:b_:_go| _:b_-
|__g__Jo :b:g:1r__o:b ooo_J:g_ o_J:__o :b:g:1r_o:|o:b :bgo _:gJoro| _:o_:r_:|
|b:ggo_b.
dakavSireba
o__o g_|o|_go, _o, o|__|_:go, _r:b||__|_:go :b |:__o:r |__|_:g_r ogooo_o_:_o:Jo
:_r_g_g_go :b:g:1r_: _:bo:r_o|ogo| oo:_oob:go, :b|og__o J_o__o b_oo_b__o:bo _o::
mousmineT _ _g_g:1_ ___o_|o: o:go_:b, |:J_:g_: oo|__o :ob|b:| _: oo_g_|, r: b__: oo|
_bogr_:Jo.
daarwmuneT _ _ob:roo, roo ,o:r_o :r :ro|" _ _| :_:ob_g__o:. _gro gJJJ_J :b:g:1r_:
o:g| :ro__g:_ robo|, r:_:b b:_g_:_ _:g| o:b:_og_o, go|o:b:_ J__ogo: |__|_:g_r oro-
_b_:_o:|o:b _:_:gJor__g |:_oob_1_ |:_:ro. ooo| :_:, roo :r|_o_b o|:g| o_oo:r_o:Jo
o_o_o |bg: :b:g:1r__o, o:oogo| _:|_:____go:.
mieciT mimarTuleba _ :r b:ro g:g___go, __|o_r_o o_oo. :o |:_oob_o| :_:|:b_g__:_
o_o_b_ oorogb_:|o:b oo|b:ggo| :1:gb: oo|ogo| _og_o:, o_g_b _o _ o:|_bo|o_goo|:b
:o:go|__g_:.
gaamaxvileT __r:___: __gb:1_ (b:gr:1_) _ ___r:___o_ :r _:rb_o |__|_:g_r oro_b_:-
_o:|o:b _:_:gJor__go g_r:g_ro o_ _o1o__ro __gb:. oboJgb_gog:bo:, J__ob:o _: J_ob:rb_boo
_g_g: :b:g:1r_o|:ogo| _oo_or__go _: __oog:bb_oogo :r_oo.
daakvirdiT - J_:oobo_o oorogb_: _: _:rbo_b_oo, roo o_oo:r_o: :oo|bor_:. _:_o_r_oo,
J_oogo:o o_ :r:, _o__g r:oo_ ooooo_o__oo.
o_g_bogo|, roor_ oorogb_o|ogo| :r|_o| r:o__boo_ oboJgb_gog:bo rb_g:, r:o: ___o _:_bo:-
roo gJJJ_J :b:g:1r__| _: |bg_|, |__|_:g_r oro_b_:_o:|o:b _:_:gJor__go |:_oob_o|
oog:r_:Jo:
oo_J:g_o |:__o:r o:g1_, roo o:go|__g:_ o|:_roo |__|_:g_r oro_b_:_o:|: _: |__-
|_:g_roo| |:_oob_1_.
:o:r_o _r_bobo |__|_:g_r oro_b_:_o:|o:b _:_:gJor__go ob_oro:_oo| ______r:_
:_oo|:__o:_.
_:___oo ::_:rb_g_o |__|_:g_r oro_b_:_o:|o:b _:_:gJor__go ooo_o _: o|o_b_g|
::_:boo _| ob_oro:_o:.
:b_:g__g_oo oo_J:g_o |:__o:r _r_rbo_b_1_, r:o: ___o _:_bo:roo oo|b:gg__| |__-
|_:g_r oro_b_:_o:|: _: |__|_:g_ro:|o:b _:_:gJor__go |:_oob_o| oog:r_:Jo.
wyaro: Figure 3. Copyright The Attic Speakers Bureau and Carrie E. Jacobs, Ph.D. ibeWdeba nebarTviT.
sqema 5.2.
:|:b:g|, roo |__|_:g_ro oro_b_:_o: J_|:og__go: _g:|_o__ro, ro_go
:b or:g:g|:bog:bo o_o| _: _bogr_o| :bo:ggo:Jo J_o_g:go|. o::go-
o:_, _bogr_o| _ro __:o1_ :_:oo:b_o _orbob__o:b |:ooro|ooro |__|o|
o:r_boor1_, o:r:o J_oog_:, oogo:b_oo, |:__o:ro |__|o| :_:oo:bo|
ooo:ro :_bb__o g_ogg: (Garnets, 2002). oJog_o _: o:|b:gg_g_o oo-
1:r_o| |__|_:g_r o__b_o:|o:b _:_:gJor__go o__gg:r_o| J_|:b_
oJgo:o:_ o__b oorg_g_o. o:r:o o__o oo|b:gg_ ooo:ro:go rb_go|o-
go|, 5.2 _brogo _:_bo:r_:o.
242
genderuli rolis identoba
genderuli identoba :ro| ob_ogo_o| b:roo__b: |:__o:r o:g1_,
roor_ o:o:_:__ro :b _:g_ro ogo|__o| o:_:r__g1_- _| o_-_ob___-
_oo| b:bogo:. _ro_|obo _: or:g:go |bg: _|o_ogoo o:|1_ :_r_ oggo_:,
roo |:__o:ro o:go| _b__r_go o__b_o_o_:_o: _: _b__r_go rogo|
_J_:go_ __:gJor__o_: _roo:b_o|, o_g_b _r:go_ :_boo_r__oo,
roo o:o:_:_o :b _:go b:ro _: J_|::oo|:_ o___o_oo. o:r:o ___|
go_oo, roo 1oo :_:oo:bo _ooro|oor__: |:__o:r _b__r_g o__b_o:|.
o::goo:_, _r:b|__|_:g_o bJor:_ :_boJb:g_b, roo :r:|bor |b__gJo
_o_bo| :b__: :_go, o:g| :go:Jo robo_b, o:g| _:g:_ :_o_g:o_b,
o_o_: o:oo |__|o o:oroooo: :b _ ooro_oo (Berk, 2005; Yarhouse, 2001).
roor goo:r__: _b__r_go rogo| o__b_o:? oro bgo| :|:_Jo
:gJg_o :_o_g:o_b _b__r_g :b|bg:g_:| _ o:o o_o:b oob_o :ro:b
o_ og_o, o_o:b, roo ___o_o_o oob_o :ro:b, o:oo_o_o _ og_o.
roor_ b:b|, :_ oogoo: o:o:Jo| rog|. oroob_o o:go_:bg_ :b-
__b| :gg_b:| :__o_roo| _ob_|: _: :r_|o:1_, og_o :__o_r, _b_J
_: bo:_ro:b o:o:J| :bog__b _oor:__|o:|. oobo bgo| :gJg_o ob___b
_b__r_go rogo| J_rob_:| _ o:o |__r:o, roo 1oo |:o:o:Jo o-
g_o|ogo|:: (o::goo:_, _r:__oro), 1oo _o _ oob_o|ogo| (oo_ob:),
1oo |:o_J:o oob_o|ogo|:: (ooo:), 1oo _ og_o|:ogo| (oogo_oo|
o_o_ro:) (Berk, 2005). o:o:Jo| |:_roo |_ogo :gJg_| b_g| _b_o|,
o:r_boor:_ oo:g_ |__|o| b:rooo:__b_go :orboob, :|_ roo, oobo bgo|
:|:_o| :gJgo oo:g_ |__|o| b:rooo:__bg_o:b |:o__r o__b:b| o:o:Jo|,
go_r_ |:ooro|ooro |__|o| b:rooo:__b_go:b, __g|o bgo| :|:_o|:ogo| _|
oob:__oo: !!J! (Benenson, 1993; Maccoby, 1998). r: o_o: _b_:, _| |:J_:go
o:bg_b__go: _: _:g___go ob_ogo__o _og_gogo| :r J__|::o_o:b |:J_-
:go oob:__o_|. _:o:__oo, _gro |bg: _ |:1o:_o_rogo o_ _obo__ro
_ _:__oro :b__b| :gg_b:| _b__r_go rogo| o__b_o:1_.
oJog_o __ro _:__oo:_ r_:or__b g:oJgog_o| ogoo_:o_go_r_-
oo ___g:|: _: _:goJgog_o| _oo_o_ro:1_ (Brody, 1999; Fagot & Hagan,
1991). o_:bo:b, o:b:_og_o:b, o:|b:gg_g_o:b _: 1o:_:_, :r_ |:-
genderuli sqemebis, rogorc
warmatebisaTvis potenciuri
xelSemSleli faqtorebis, aRqma
SesaZlebelia bavSvebis arCevans
naklebad marTavdes. 2002 wlis filmi
`iTamaSe bekhemiviT~, romelSic
tradiciul indur ojaxSi aRzrdili
gogona gadawyvets profesiul
fexburTSi miaRwios warmatebas,
aRmoaCens, ra Sesabamis aqtivobebs
gogonebisa da biWebisaTvis awesebs
sazogadoeba da gansxvavebuli
kulturebi.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
_b__ro|: _: |__|o| __roo-
b_o| J_|:b_ __:__o|:ogo|
ob. Psychological Science-o| !3
bgo| o:r_o| :oo__o:.
genderuli rolis identoba
_ J_b___g__o oo o:go|__r_-
_o|: _: ___g_o| J_|:b_,
roog_o_ :|o_or__: _ro
|__|o:b, roor_ o_oro| |:oor-
o|ooro|o:b.
243
o_:ro|o:b _roo_rooo|:|, :gJg_o genderuli sqemebis b:oo_:go_-
:| ob___b. o|obo :_boo_r__b, r:| boJb:g|, o_o _:go :b o:o:_:_o.
_b__r_go |__o_o :gJg_| _bo:r_: |:o_:ro| :__o:|: _: |:__o:ro
___go| b:ro:rog:Jo (ob. 5.4 |__o:). :|_ roo, oob:, roogo| oo_r ,o-
ob_o|ogo|" J___bogo |__o: J_o_:g| ___g__|: ,oob_o o:o:Jo-
_b oo_ob_oo _: :r: _r:__or_oo" :b ,oob_| :r J__ogo:o o_gb_b
o__bo_r_o," o__ __r:___:| oo:___g| oo_ob_|, go_r_ _r:__or_| _:
o:g| ::ro__| |:o__bo_ro :__ogo_| (Berk, 2005; Liben & Signorella, 1993).
genderuli rolebis stereotipizacia skolamdel asakSi. |bg:_:|bg:
|__|o| b:rooo:__bg_o| ooo:ro :b|bg:g__go ooo_ro: _: _b__r_g
rogo: |__r_o_ooo1:_o: :_r__g :gJgo:Jo_ ro_g__:. o_gg_gr_o:
_::_ob_|, roo og_| |:o_1ogoJo :_::_og_o| o__o o:go|__g_:
:_go _: oob_o|:b :b|bg:g_oo, oo__b_o_r:_ |:JoJo :__ogo_o|:b,
__ro o_or_ o_roo_o| :bo:ggo:Jo :ro:b _:__gbo (o::goo:_, :|ro
o:_r:_goo o:o:Jo :b 1:1_ o:r_o :_:|gg:). oJog_o __ogo_b, _:-
goJgog_| r:_ J_oog_: |br:_:_ _:_bo:rob, o:r:o oo:g_ro_g:_ _r-
b_gbo:o, roo g:_o: |:__o:ro orog_o_o o:g:_g_ :_:gr:b. :___:b
:ooo_ob:r_, _:oo__o__goo|: _: obo_o:_ogo| :bgoo:r_:| og_Jo
__ro _b_o_b b_g| (Brannon, 2002; Fagot, Hagan, Leinbach, & Kronsberg, 1985).
oboJgb_gog:bo: |:o:o:Jo_o_! o:_:1o:Jo |:o:o:Jo_o| |___o:Jo :o-
:r_o _: b:b_o, r:| |o:g:1o_b oob_o|: _: og_o|ogo|. :obg__g_o|
:bo:ggo:Jo oob_o|ogo| obogo_ oo_ob_o _: |:o1:r__go| _oo-
og___o, bogo og_o|ogo| |:o:o:Jo o:r:__o :r|_o_:. o:r:o :r|_-
o| __ro ob_g:_ J_|:obb_go ooboJb__o. o:roo oo_gobo o:go|o oobo
bgo| Jgogo|ogo| :r:_b__r_go _ooo| |:o:o:Jo| |:_o_g:_ oogo_: _:
Wee Waffe farm _ooog___| oo:bo. J_o__ o:b :_oo:bob:, roo __ro_ro
_r:__orJo ___o_:, ___:oo|o _o _ g_r: (Miffin, 1999, p.1). o:r:o obo-
go_ |:o:o:Jo_o| ob:roo_g_| g_r _:g:_:b:J:_g_o. 1r_:|r_g_o
genderuli sqemebi _
_o_bo| or:bo1__go _|_go
ooo| J_|:b_, r:| boJb:g| _:g:_
:b o:o:_:_:_ _o_b:.
sqema 5.4.
genderuli
sqema
:gg_b:| :b__b|
ogooJ__:|_:1_
(oo|:__o: obogo_
_b__r_go |__oo|
J_|::oo|o ___g: _:
_:oo_o___g_:bo)
|:1o:_o_o|
J_b___g__o _:go|:
_: o:o:_:_o| J_|:b_
:gg_b:| :b__b|
|:1o:_o_rogo
ob_oro:_oo|
:__oo| oro__|_1_
(__r:___:,
o_b|o_r_: _: |bg.)
genderuli sqemis Teoria
_b__r_go |__oo| o_oroo| oob__goo, |:o_:ro1_ b:roo__b:o: :|::1r_g:_
_: _:|:____g:_ :gJg_o _: oo1:r__o o__b__b _b__r|, roor_ o:or:-
bo1__g o_o:|.
244
_b__r_g |:o:o:Jo_| o:g:_ :bog__b _oor:__|o:|, o:o_o _o, o:go:bo
g:_| ,oob_o|" |:o:o:Jo_oo o:o:J|:_ __ro:g:g_b (Brannon, 2002).
4-5 bgo| :|:_o|ogo| :gJg_| __:go__:o oob_o|: _: og_o|ogo|
,J_|:__ro" _:b|:_ogo|, o:o:J_o|, |:o:o:Jo_o|, ___go|: _: _:ro_ro|
:o|:bg_go _b__r_go |__o: (Brannon, 2002). _gr o:|b:gg__g| __gor|,
ro_: :gJg_o _b__r_g rog1_ g:o:r:_o_b. o:b::ro J_|:og_go-
_o| oror_|o| ___g:b__g ooro_Jo_ _o __ro o__o :g:oo::, roo
|_og:o__go :|:_o| oob:| |_r__| oooo: (_: :r: obobro:). |_og:Jo
|__|orogo |__r_o_oo_o| |:_rob_1_ oo|o_bogo g___oo| J_o__, _o-
g_:o o_or_bgog:bo _:goJgogo o:go| |_og:Jo ooo_g:b:. oo|b:gg__o:
o:_:r: oob:| _oob_|: ,gob ob_: :b__, ro_: :o1r__o?", :gJgo:
_:__ogb_gog _o:|_b: _ ,__ooo", oo| oro__|or ___:| |o:o:_oo :_rb_-
ob_: og:g_o. J_o__ oob:o bob: roJo oo|b:gg__| b_rb_goo _obr::
,|ob:o_gog_Jo oob_: ooo: go_o, o:r:o ___: :oo| __g_:| :r ooo__o|".
r_:g_r:_ _| o:_:r: :gJg_o| bg__g_rogo r_:__o::. |_og:o__go :|:_o|
:gJg_|, __ro| :gJg_o:b J__:r_oo, |__|orog rog1_ __ro |__r_o-
_oo_go b:roo__b: :_go, :o:|o:b:g_, _g_g: :|:_Jo, o:o:_:_o| |:_oo:bo-
:|o:b _:_:gJor_oo __ro o_:_ro, roo__go _: _r:_o_o_go b:roo_-
_b_o :r|_o|, go_r_ _:go| |:_oo:bo:|o:b _:_:gJor_oo (Berk, 2005).
kurikulumTan dakavSirebuli genderuli crurwmenebi. _:b__oo _g:-
|_Jo :gJg_o :b:roo_b J__bo:|, r:| boJb:g|, o_o o:o:_:_o :b _:go.
|:ob_b:ro_, |_og_o, bJor:_, |bg:_:|bg: 1oo b_g| _b_o_b gende-
ruli tendenciebis b:oo_:go_:|. !70 bg:o__ :r|__g _:b__ooo
_g:|_o| |:b_goo_g:b_go_Jo o:o:_:__o _: _:g_o |__r_o_oo_g:_
o_o :|:b_go. :ooo__og_o: :o orog_o_o|:b :|:_og_g:_ J_:_ob_|
ooooo__o, o:r:o o_g_bo |:|b:ggo o:|:g_o| J_oobo_: o:ob_ |:goro:.
o::goo:_, oo_b__:g:_ ooo|:, roo ___|___ooo |::gJgo bob_Jo _:go
_: o:o:_:_o o_r|ob:_o o:b::ro r:o__booo:: b:roo__bogo, _:|:b-
_g__|: _: og_|_r:_o_Jo o:ob_ __ro o__o o:oroooo |__|o| b:r-
ooo:__b_go: _: o_r|ob:_o _gg:g |__r_o_oo_g:_ o___go:b. og_o
__ro :r_|o_g_o _: bb_o|o:g_o :ro:b, oob_o _o _ __ro __|or_-
|o_g_o _: b:1_o. oo o_r|ob:_o bJor:_ |_og__o:b _b__r_g
|:1_gr_| _: o__ :__o_ro:| ob_b_b, o:r:o ogo o_r|ob:_o o:go:b
oJgo:o:_ :gg_b_b ,__oob_r" boJ:b-ogo|__| (Brannon, 2002; Evans & Davies,
2000). go__oo:|:g_Jo, _oooo___r_g oror:o_|: _: __|__Jo :___b_o
bJor:_ og_1_ __o__: (Meece, 2002).
_o__g _roo ,___|_o", roo_g|:_ oo|b:gg__o |_og:o__ __boo:b, __-
g_go1oro:. |:__g_go1oo r__g:o_o| :b:go1o: _b:__o, roo o_or_:bo-
:bo o:o:_:_o o_r|ob:_o __ro bJor:_ b:b_b_b. oo J_oobg_g_Jo_ _o,
ro_: obogo_ o|:booo| bo: o|oo_:, o:o:_:__o :o__r __ro bJor:_ :_-
b:___b_b |:r__g:oo ob_oro:_o:|. ,:g_oro____g bo:|o:b" _:_:gJor_-
_go o|:g|o |o__:_o: o_o _o_o ro_:b_oo|, _grooo|, :g|_r:goo|: _:
:1oo| __g_go1o_Jo. _:g_| o__bog:_ :bg_b__b_b |:Job:o _: o:o:_:_1_
_:oo_o___g o_oo:r_o:Jo (Brannon, 2002). :o__b:_, oo|b:gg__o |_og-
:o__g _: |_ogo| o_roo_Jo o:o:_:__o| oo_r b:rooo_o_g ___|__|
bJor:_ o|o_b_b.
sqesobrivi diskriminacia klasSi. |bg:_:|bg: |__|o| oo|b:gg__o| oo-
o:ro o:|b:gg_go| _:oo_o___g_o| J_|:|b:gg:_ o:go:b _o_: _gg_g::
b:_:r__go. _b_: o_o__o, roo o:oo _or:gg_|o: o_or_:bo:b oo|b:g-
g__1_ o_o :oggogo, :oo_oo :o _g_o:gJo oo_g:bogo J____o, ooroo:-
_:_, o_or_:bo:b oob_|: _: og_1_ gr__g__:. ogo o__:b_oo
genderuli tendenciebi _
o___roooo _: o:oroooo
|__|o| J_|:b_ :b|bg:g__go
J_b___g__o, roog_o_
bJor:_ :o: o_ oo |__|o|
_oor:__|o:| _|g:o| b:1|.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
_: ganavrceT
genderuli tendenciebi
(IV, B4)
|_og:Jo _b__r_g oo__roo_-
:|o:b _:_:gJor_oo :r:_roo
__:_o :o:ro_g:. roor_
o:|b:gg__g|, ro| :__o_:
J_oogo:o _b__r_go _r_r-
bo_b_o| _: oo|o oo_o___o|
J_o_or_:-:_oo_bgro|:ogo|?
245
bgo| |:___o_|o_ :r_o_b_or__go :_oob_b:: o|, roo o:|b:gg_g_|
og_o:b __ro bJoro _: _:r_o_ooo _roo_ro_:oo_o___g_: :_go
(Jones & Dindia, 2004). :|_ ro_g__: _og__Jo |b:gg:o__. o:|b:gg_g_o
og_| o__ J__oobg:| _|g:o_b, o__ |:o:|_bo r_:__o:| :og_g_b (J___:,
_ro_o_: _: J_boJgb:-J_|bor__o), o__ |o__o_o__r _: _or__g _oo_b-
_:r| ___o__b. bgo_:b bg:o__ oob_| |:o_o_go |_g __ro b:_g_o
rb_:o. _og__o| o_roo_o| oo:bgo_:|o:b _ro:_, og_o oob_1_
or__r __ro bJor:_ :__o__b _oo_b_:r| (Bailey, 1993; Sadker & Sadker,
1994). :o :b|bg:g_:o: J___o:, roo |_og:o__go o_roo_o_:b _og__Jo
|b:ggo| b:oggoo oob_o, |:J_:go_, ! 800 |::ooo b:_g_ __r:___-
:|: _: ooooo__| o___b (Sadker, Sadker, & Klein, 1991). r:|:_gorg_go:,
_| :b|bg:g__o :r:o:b:r:_:: :_:b:bog__go. 1oo_roo _:ro oo-
|br_o| o_ob_ o_or_:bo:b og| o:|b:gg__go __ro o__ __r:___:|
:___g|, go_r_ oo:g_ oo|br_o| o_ob_ oob:|.
o:|b:gg_go| __r:___o| :r:o:b::ro :b:bog_: o:o_o:_o_o|: _:
|:_b_o|o___g_go |:b_o| :_g_oog_1_ _r:o:__g b:|o:o| o__|.
_ro-_roo: :oo_gg_g:o _b:__o, roo |:_b_o|o___g_go |:b_Jo o-
g_| 80%-oo o__| __oob_o_b_b (Baker, 1986). o:|b:gg_g_o o__ _ro|
:og_g_b og_| |:o:|_bo_ _: ___:g_r:_ :bobog:g_b o:o o:|_b| (Meece,
2002; Sadker & Sadker, 1994). og_o oob_1_ _ooobor__b |:|_ogo g:o-
r:_oro_Jo_, bJor:_ Jgo:b b_g|:b_o|, |:b:o oob_| __|o_roo_b_o|
b:_:r_o| J:b|o oo___o:o (Rennie & Parker, 1987).
|__r_o_oo_o J_oog_: :J_:r: :b ob_g:_ J_|:obb_go o_o|. |_:b_:r-
_o1__g o:o_o:_o__r __|__Jo o:_:go J____o| o_ob_ og_|, oo:g_
__g_o| o_ob_ oob_o:b J__:r_oo, o:o_o:_o_o| :ro_g__g ___-
Jo oobg__ro| o__o J:b|o :_go. |_ogo| _ob|_g_:b__o, oJog_o _:
o:|b:gg_g_o, bJor:_ :r :oro__|___b oo:1rogb_ oob:| o:o_o:-
_o_o|: _: |:_o_o|o___g_go |:b_o| oo_og_o| |_rgog|, o:r:o o_
oo:g_ _b:r-J_|:og_go_o| o_ob_ ogo ooob_oo_| o:o_o:_o_o|: _:
|:_b_o|o___g_go |:b_o| J_|b:gg:1_ _:ro| o_o:| _ J__bob::_o__-
_o:b. o:|b:gg_g_o| _o___|o: _:go:, o:o:_:__o _o __ro bJor:_
:_oobo|_r:_or_o, obgrob_g_o, :ro_g__go o:o_o:_o_o|: _: |:-
_o_o|o___g_go |:b_o| o:|b:gg_g_o :ro:b. :o 1oo oo|b:gg_o:
|__r_o_oo_go oogo_obo ogo_r__: (Sadker & Sadker, 1994).
gonebrivi SesaZleblobebis sqesobrivi
gansxvavebebi
:o_ro_o| J__ro__go J_:__o| o__bo_ro: obogo_ 23% _: _o1o_o|-
o: obogo_ !0%-: _:go, oo_b__:g:_ ooo|:, roo _ooo:Jo, oogoo:|: _:
o:o_o:_o_:Jo :_:g:gro| b:ro|bo| o_ob_o: b:b_g:r|, bogo _o1o_:|: _:
|:obobro |o__o:go_Jo 20%-| _:g_o J_:__b_b (Angier & Chang, 2005;
Bleeker & Jacobs, 2004). o_o_:, :r|_o| |__ro_o, |:_:_ og_o oob_|
b:oorb_o:b. o::goo:_, oo _:g_o| r:o__bo:, roo_go:_ ooooog_|
:_:g:gro| b:ro|bo, 1o:_:_ 30%-oo :__o:__: o:o:_:__o|:|, bogo
o:o|_ro| b:ro|bo| o_ob__o|: _ 50%-oo. :o:o:_, :_ro:o_ro__g o:o:_-
:__o:b J__:r_oo or__r o__o :_ro:o_ro__go _:go o__| _og__o|
b:ro|b| (Hulbert, 2005). o_oob__g:|_g_Jo _oobgo| _b:ro| |:_ro:Jor-
o|o J__:r_:o (Mullis, Martin, Gonzalez, & Kennedy, 2003) :oo:ggob:, roo
34 _g__:b:Jo o_oob__g:|_go og_o oob_| _oobg:Jo b:oorb_o_b_b.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ob. Latham, A. S. (1998). Gender
differences on assessments. Edu-
cational Leadership,
55 (4), 88-89.
246
_:oo_o___go: o_ :r: _| :b|bg:g_: J_|:og_go:1_, ob__r_|1_, __g-
__r:1_, |o_o:g_r 1_:gg_b:1_, _o|_rooob:_o:1_? gb:boo, b:gbg__oo
o_ :r: :o |:_oobo| :r||.
|_og:o__go :|:_o| :gJg_1_ bgogoo_:b b:_:r__go :oo_gg_g_o|
_or:gg_|o:o og_o|: _: oob_o| 1o:_ ob_rog _: oo_or_g :b-
goo:r_:Jo, :|_g_ |o__o_o__r J_|:og_go_Jo o_or_ :b|bg:g__o :-
oo:ggob:. |_og:Jo |b:ggo| o_roo_Jo _: J_o__:_ _|o_ogo_o: 1o:_
ob__g___Jo :b|bg:g_: g_r :_oo:bob_| _ _| __|__o |__|o| :oo :b-
|bg:g__o| J_o_or_o| oo1boo J_o_ob: _: |_:b_:r_o1:_o: :bo_:_:.
:oo| oo_b__:g:_, |o__o_o__ro _b:ro| _:__bo| 1oo_roo __|_o |__|o-
rog :b|bg:g__1_ oo_ooo_|. o::goo:_, _:b__ooo_:b o:_:go _g:-
|_o| b:oggoo, oob_|, og_o:b J__:r_oo, ___o_|o J____o :_go
b_r:-_oobgo| J_|:oobo__g __|__Jo _: obogo_ r:o__boo_ oob: o_
|:goro_| _oobgo| _b:ro| _:bg_b:| (Berk, 2005; Halpern, 2000). :JJ-Jo bogo-
_r og_|, oob_o:b J__:r_oo, :ro_g__go o:o_o:_o_o| __|__Jo
___o_|o J____o :_go. 200! b_g| oob_1_ or__r o__o: ogo: SAT-
o| o:o_o:_o_o| __|__1_ 700-1_ o__o __g: _::rog:, o:r:o :o:|o:b
_ro:_ oob_1_ __ro o__o J___oo: _ob_:o (Angier & Chang, 2005).
|ob:o_gog_Jo, og_o| J____o __ro or:g:g__rog:bo: :b_ o:o r:o__-
borog:_ o__o o:_:go _: _::go __|__ro J____o :_go (Berk, 2005; Will-
ingham & Cole, 1997). :|_g_, og_| Joro| __ro bJor:_ gbg__o:b |b:ggo|
_b:rJ_1____go, __r:___o| ___o_o_o| |ob_rooo| o_ob_ oo_r:__o_ro
(ADHD), :__o|_o :gJg_o. :g__boo _o:b: _go_rbo| (2004) :oo_gg_go|
J____|:
oob_o|: _: og_o| oo|br_o| |:_roo o:bg_b__go _: _o-
bo__ro __|_o| J____o :b|bg:g__:. oob_o |_og:Jo __ro
o:_:g J__:|__| oo|:b_r__b, b_roo _: Job::r|o| :_oo__oo|
__|__Jo ___o_|o J____o :_go o:Job, ro__|:_ __|__Jo oo__-
o_g |:_oob_| |_og:Jo J_o|bggo:b, ooooog__b _og__o| _og-
_oo: _or:gg_|o:| _: o:o:_:_o| |:_o__ :_o:r__g oro__|o:|
___g_o:b. :oo| |:ooro|ooro_, og_o o:o_o:_o_o|: _: |:o__bo_-
ro |_:b_:r_o1__g __|__Jo ___o_| J____| :_b_g_b. _| __|-
__o :r :ro| _J_:go_ _:_:gJor__go |:|_ogo oror:o:|o:b.
og_| _o_o _oor:__|o: :_go |ogr_oo-go1_:g_r __|__Jo (:b-
|:__or_oo oo :oJo, roog_o_ |br:_:_ :_:b_g__:| oooobog|
_: |:o :b1ooog_:Jo ooor:o:| J_o_:g|), ___o _r_g_go:b _or:-
_o:|: _: oogo_o_:Jo (g.!35).
oboJgb_gog:bo:, roo |__|orog :b|bg:g_:o: J_|:b_ :oo_gg_g:-
o: _o___|o: r:|:|: _: |_|-| :r oog:go|bob_|. r:|orogo ____o|
_:g__ J_|b:ggo|:| _:_ob_:, roo _o:_g_|o |_ogo| :_ro:o_ro__go
oob_o :_ro-:o_ro__g og_| o:o_o:_o_o| |b:gg:Jo |_obo:b, :1o_g-
:o_ro__g oob_o|: _: og_o| oo_r o:o_o:_o_o|: _: o__bo_r__o|
|b:gg:Jo _o_o :b|bg:g_: :r :ro| (Grossman & Grossman, 1994; Yee, 1992).
o:o_o:_o_o| :_g_oog1_ oob_o og_o:b J__:r_oo ___o_| J__:|_-
_| o___b (Halpern, 2004). 4! _g__:bo| !5 bgo| oo1:r__1_ b:_:r__go:
|:_ro:Joro|o _:_gorg_:o:_ _b:__o, roo o:o_o:_o_o| __|__o| J___o
_o___| _g__:b:Jo, |__|o| oob__goo :r :b|bg:g__o_:. :oob:_go|o o_o
o|g:b_o:, |:_:_ oob_o: og_| _g_g: o:o_o:_o__r __|_Jo :_o_|,
o|_g_, roor_ o:o_o:_o_o| _rogb_g :oo___1_ (Angier & Chang, 2005).
r: :b:ooro_| :b|bg:g_:|? o:|_bo ro_go:. o::goo:_, og_o
1o:_:_ ___o :roo_g_b o:g| __|__|, roog_o_ |ogr__Jo _o_ro|
boni besleri, prinstonis
universitetis moleku-
luri biologiis asocire-
buli profesori, romelic
baqteriebis mier urTierT-
kavSirisas gamoyenebul
qimiur sasignalo meqanizms
Seiswavlis da samecniero
sferoSi qalebis warmatebu-
lobaze arsebul stereotips
uaryofs.
247
rekomendaciebi: seqsizmisTvis Tavis arideba saswavlo procesSi
darwmundiT, rom Tqven mier gamoyenebul sa-
xelmZRvaneloebsa da sxva masalebSi qalTa
da mamakacTa SesaZleblobebi samarTlianad
aris warmodgenili.
magaliTebi
!. :_b_r_o orog_ |__|o| b:rooo:__bg_o _g_-
g: |o__:_o:Jo: |:o|:b_rJo, _:|g_b_o| _ro-
|: _: |:bgJo.
2. :bobog_o o_g_bo oo|:1r__o oo|b:gg__-
o:b _ro:_ _: _:obo:r_o o|obo |__|o:b
_:_:gJor__go bob:|b:ro J_b___g__o|
|bg::b (o::goo:_, _rb:go| r__g:o_-
Jo, |:ob_oro:_oo _: |bg: |:__g_go1oo :-
_:__o_Jo) :_oob_b:Jo_.
yuradRebiT miadevneT Tvali Tqvens sakla-
so praqtikaSi arasasurvel tendenciebs.
magaliTebi
!. :r_g__go :__ogo_o|:| oo|b:gg__|
:____o |__|o| oob__goo? o:ro__go:
_| _:____:?
2. _ob_r___go o:|_bo| oo|:__:_ oo:b_o
o_ :r: :gJg_| |__|o| oob__goo (o:.: o-
g_| o:o_o:_o_:Jo, oob_| oo_1o:Jo)?
3. :ooo__b_o o__:_or_go :ooo_o_o. |obo-
g_o oo|b:gg__| ,J__go_ob orog_o:|".
gaarkvieT, rogor izRudeba Tqvens skolaSi
gansxvavebuli sqesis SesaZleblobebi.
magaliTebi
!. r:| _rb_g_b |_ogo| _ob|_g_:b__o oo-
|b:gg__| ooo:ro_g_:|: _: _:ro_r:|-
o:b _:_:gJor_oo?
2. :ro| o_ :r: oob_o|: _: og_o|ogo|
_:ro |oor__go oror:o_o?
3. b_g| _b_o_b o_ :r: oob_|, :o:rob
:ogo_r__go __r|_o |:_b_o|o___g_-
go |:b_|: _: o:o_o:_o_:Jo, og_o: _o
- obgo|_r|: _: __bo _b_Jo?
SeZlebisdagvarad gamoiyeneT `genderulad
Tavisufali~ metyveleba.
magaliTebi
!. :b|_b_o o_ :r: ,b_|roo| _:o_g_g o_o-
__r|" _: ,_o|_o| __ro_r|" ,oogo_o_g
o|:"(,policeman") _: ,_o|_:goobo|" (,mail-
man") b:_gg:_?
2. _bo__o o_ :r: _ooo|oo| b_goo_g:b_g|
,o:g|" (`head~) o:go__oo:ro| (,chairman~)
b:_gg:_?
gaacaniT misabaZi adamianebi.
magaliTebi
!. oo_ooo_o o__bo_ro :b o:o_o:_o_o|o _:-
g_o| _:b_rog |_:_o_1_ oro__|o_g
_rb:g_Jo.
2. _og__o| J_|:b_ |:|:_ro_ ooobgo_o
o_g_bo |_og:_:oo:gr__go oob_o,
roog_o_ :b:roo_b |o__o:go1:_o:|
o__bo_r_:Jo, o:o_o:_o_:Jo, |:obobro :b
|bg: ___bo__r |__ro_Jo.
3. orog_ |__|o| oo|b:gg__o|ogo| J__o_boo
_g___rob_go o_b_or_go oror:o_o
o:oogo| |:ob__r_|o |__ro_Jo ooo_J:g_
1r_:|r_g :_:oo:b_o:b _:|:_:gJor_-
g:_.
darwmundiT, rom yvela moswavles aqvs kom-
pleqsuri, teqnikuri samuSaos Sesrulebis
Sansi.
magaliTebi
!. |_:__o :_b|b:o ___|, roo oob: _og-
_gogo| :r :oog: o_og:bo, bogo ogo
___bo_o|o.
2. ___Jo :_::o:o:J_o _:g:g__o :b J_o-
obg_gooo b_|oo _::_o|r_o oo|b:gg__|
g:g___g__o.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.tolerance.org/teach/magazine/features.
jsp?p=0&is=36&ar=563#
:_::_og_:|, ooor:go |:bo| oo|:go_b_go _r:___oroo| :b|:1_gr:|
:b_rb__b oooobog_b _: ___o_|_o :ro:b b:go:_o:Jo. 1oo o_gg_g:ro
:o__o__|, roo _gog__o:o _| _b:r-bg_g_o o:o:_:_| _oo: (Buss, 1995;
248
Geary, 1995, 1999), o:r:o |bg_o :o:| o:o:_:_o: :__o_r o:o:Jo| |_og|: _:
|oor__g :__ogo_Jo oob:bog_o:| oo:b_r_b (Linn & Hyde, 1989; Newcomber
& Baenninger, 1990; Stumpf, 1995). __g__r:o: J__:r__o: :oo:ggob:, roo
o:o_o:_o__r __g_Jo |bg:o: __:gJor__: |b:gg:| _: :r: oogooo_:b
oo___g _b:r_|. :oo_gg_g:, roo_go:_ :bobog: b_oo __goo o__:_
J__:|__go ,_obo o:___o|" _: J_|::oo|:_ b:_g_:_ J__:|__go ,_o:b:
o:___o|" oog_ b:Jrooo, :o__o__|, roo :gg_b:| :b__b| _o|_rooob:_o:_
(Angier & Chang, 2005).
genderuli crurwmenebis aRmofxvra
:r|_o| oob:__o_o, roo o:o_o:_o__r _g:|_Jo o:|b:gg_g_o o-
ob_|: _: og_| :b|bg:g__g:_ _o_roo:b. o::goo:_, _:b__ooo
|_ogo| 1oo o:|b:gg__go og_o:b o__ _ro| o:o_o:_o_o|, bogo o-
ob_o:b _ _oobgo| :_g_oog1_ :_:r_|. _ro-_roo _gg_go| J____o|
oob__goo, _o:_g_|o |_ogo| _oo__roo| o:|b:gg_g_o o__ J__oobg:|
og_| _|g:o_b_b, oo_b__:g:_ ooo|:, roo oob_o __ro bJor:_ |g:o-
_b_b J__oobg_| _: o:|_bo| :__oo|:|:_ :__o_ro_b_b. r:o__boo_ o_g-
g_g:ro: _::_ob:, roo o:|b:gg_g_o oob_o|:b :r:|bor o:|_b_|
_go_b_b _: :|_o J_oobg_g:Jo :oo_b_b: ,:r: _J:g|, oo:g:ro:, roo
|_:__o." og_o| :r:|bor o:|_b1_ o:|b:gg_g_o :oo_b_b: ,_o__g
J___:__, :__og_g:_ :ooog:." _| _ro_:_ro :bo_or_:_o ooboJb_-
_o oob_| :rbo_b_|, roo o:o_o:_o_:| g_r:|o__| ::roo_g_b o:g|
(,,oob_o| o:o_o:_o__ro oo|br_:," !86, Horgan, 1995). o_ :gb:ro
o:|b:gg_g_|, roog_o_ ,o:rog: g_r o_:b_b o:o_o:_o_:|", obogo,
b_ :_:|__oo o_g_b| _:oo_o___g_:| oo|b:gg__|. J_|:ogo:, o:g:_
o_:goo |__|orogo _o|_rooob:_oo| o|bg_rogo. |b:gg_o| oro__|Jo |__-
|o1oo|ogo| o:go| :ro__o| _:o:__ooo o___o oobo___go: b:b:roJo
,r__oo_b_:_o_o". 1oo o:o:bo :___go: ro_o|:b (Rop, 1997/1998).
1oo_roo ooo_g:r_go :g_oro :o__o___:, roo og_o _: oob_o
:b|bg:g__g:_ |b:ggo_b _: |_og: b_g| _b_o| oob_o| o:|o_r
_: o:b:oJroogooo ___g:| (Gurian & Henley, 2001). |bg_| oo:bbo:o, roo
|_og: ,:____|" oob_|, r:_ ,|boro :r :ro|" (American Association of
University Women [AAUW], 1991; Sadker & Sadker, 1995). ooo__gbo b:b:roo ,:r-
_o_b_oJ _ob_r:r_o_b_o" o_gg_g| :o |:_oob_|.

enobrivi gansxvavebani klasSi
_g:|Jo 1oo r:o _bo| o_Jg_ooo ooo_b_g:. roor_ :o o:gJo __g_
gb:b_o, _roo_roo:1_, roo_go_ |b:gg_o| |:b_o|o _: |:__og_go:, :g-
g_b:| :b__b| __g__r:. :o _g_o:gJo, :bgobog:go _borogo :b|bg:g_-
_o| or _oo| _ _o:g____r :b|bg:g__|: _: ogobgo1o|.
dialeqti
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
ro_: |_ro, ooorog:o _:g_oo-
go |:|o_go, r:| _bo__o :o:|? roor _o_roo, :o_ro_o| J__ro__go
J_:__o| |bg: :_og_Jo b:gbo oo:g_ __roob| o__b_|?
ro_: __b:|Jo go1r__o_oo, g|g:o_oo J_o__ J__oobg:|, ,ob_: ,_o-
_:" (coke)? _:__ooo o:|_bo|:| J_o__o J__oobg: o_o ,roo_go, _ _og:,
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
kulturuli da genderuli
gansxvavebebi klasSi (III, B)
r: :ro| _g:|Jo __g__r_go
_: _b__r_go :b|bg:g__oo
:oobg__go J_|:ogo :__-
roo| oo1_1o oo|b:gg_o: _:
o:|b:gg__go: Joro|? :b|:1-
_gr_o o:|b:gg_go| b:o__o
:o orog_oo| J_o_or_o|:ogo|.
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
Sadker, D. (1998). Gender equity:
Still knocking at the classroom
door. Educational Leadership,
56(7), 22-27. |o__o:g_ro
b:bogo _b__r_go o:b:|boro-
o| J_|:b_, Phi Delta Kappan,
_ooo 84, 3, 2002, g. 235-245.
249
r__oro, gooobo| o_ _oroobgo|?" bo_-__r|Jo _bogr_o|:|, _o_:|
(coke) oo|:__:_ _b_: o_obog: |o_o:bo (soda). o_o bgo| J_o__ o:ooJo
bg__g_:1_ b_oo: _og_oo:Jo :1r_ogo: _og_:o ooobr:: ,ooob_g|
J_:_:|:gg_ro _o:g___o| |b:gg: _: J_o__ bottlapop-o| J__g_o:". |b-
g:_:|bg: r_oobJo |bg:_:|bg:b:or:_ g:o:r:_o_b _ :b|bg:g__go :_-
__b_o _: |o__g_o| o:r:o :_go.
dialeqti :r_g__go ___o|ogo| _:o:b:|o:o__go: |:g:o:r:_o _bo| b:-
or|:b_o:. __bo: :r|o: ( Ugene Garcia, 2002) _o:g___| :|_ :bo:r_:g|:
,_bo| r_oob_go b:or|:b_o:, roo_go_ b:|o:o__: :r_g__go r:o:-
_o_oo, g__|o_oo: _: orobob|oo (b:rooo_ooo)" (g. 2!8). _o:g___o __-
_o| _og___o_ro o__b_oo| b:bogo:. _:__orog:_, :o bobo| b_o|oo_ro
o_oobg_go, |_g o_or_, _ro _o:g___1_ |:_ro|, J_|:ogo: o__1__,
r:_:b :r:gob o___g_g_| :|og___r |_:b_:r__g obgo|_r _b:1_.
obgo|_r _b:| r:o__boo_ _o:g___o :_g|, o::goo:_, :g|_r:go_ro, _:-
b:__ro, ro_:b_go _: :o_ro__go. oooo__go :o _o:g___o| r:o__bo-
o_ g:ro:b_o :r|_o|. o::goo:_, :o_ro__go obgo|_ro| g:ro:b__o:
|:obr_o_go, o|_ob_ro, _:__bo| _: :_ogorogo :_ro:o_ro__go _o-
:g___o (:r|o:, 2002).
|bg:_:|bg: _o:g___o _roo:b_oo|:b :b|bg:g__: orobob|oo, r:o:-
_o_oo: _: g__|o_oo, o:r:o _b_: g:b|og__|, roo _| :b|bg:g__o J__-
_oo: :r :ro|. oooo__go _o:g___o goo__ro:, _ooog__|_ro: _: b_|_|
__g_o__:r_:. :oo| o::gooo: oro:o _:r_o_o| :oo__b_:. :o_ro__go
obgo|_ro| _gr g:ro:b_Jo oro:o _:r_o_o| J_o_g_go bob:_:__:,
rooro_:: ,I dont have no more", :r:|boro:. o:r:o _gr _o:g___Jo,
o::goo:_, :_ro:o_ro__g :_ogorog obgo|_r _b:|: _: |bg: _b_Jo
(r_|_gJo, _r:b_gJo, _|o:b_r|: _: _br_gJo) oro:o _:r_o_: r:o:-
_o_o| b_|_Jo J__o|. ,o_ :r:__ro oob_:" _|o:b_r:_ :o:ro_go o_b_:
,o_ :r oob_: :r:__ro" :b ,No quiero nada".
dialeqtebi da prononsi. _o:g____o| :b|bg:g_o| ooo__gbo |__ro
orobob|o:, r:o:_ J_|:ogo: b:rooo_o:|o:b _:_:gJor__g orog_o_o
:ooobgoo|. :_ogorogo :_ro__g-:o_ro__go obgo|_ro| 1o |:b_|bg:-
o:Jo _: |:obr_o_g _o:g____Jo b:_g_o __r:___: ____g: |o__g_o|
_:ogo__o| b:rooo_o:|. ogo o:bboogb_o|, o::goo:_ ,s"-| ,b:_-
g:og:o", J_|:ogo: :__ro: :ooobgoo| _og:-_obo| obogoooo ro_b-
go| III ooro| 1obo| _oroo|: _: or:ggoooo ro_bgo| :b|:1_gro|:|.
:___:b :ooo_ob:r_, Johns book :o__r_| roor_ John book, :b|b-
g:g_: :r o_b_: :r_ J_o__o |o__g_o| _ thinks, wasps, lists _ obogooo
_: or:ggooo ro_bgJo b:rooo_oo|:|. oo_o1:___go o:|b:gg_go|ogo|
|o__g_o| _:ogo__o| Jo:bo_oo| J_oobg_g:Jo, oo|b:ggo| g:o:r:_Jo
o__o oooboo_o: oo|:go_b_go (oooboo_o _ |o__g_o, roog_|:_ o|:g-
|o __r:_o:, o:r:o :b|bg:g__go oboJgb_go: :_g|). obgo|_r _b:Jo
_o:g____ro :b|bg:g__oo :oobg__go :__roo| :r_J__ _gro
ooobooo:. o::goo:_, spent _: spend _rob:or:_ __r|. :og:r |o__g_|,
roor_ b_|o, o:rogb_ro| :_g_oog_1_ :b|:__or__go __r:___:
____g:. o_ o:|b:gg_g_o|:ogo| _boogo: oo|b:ggo| _o:g___o|:ogo|
_:o:b:|o:o__go :r_g__go oooboo_o, o:o J__ogo:o _J_:go_ _| :b-
|bg:g__o :|b:ggob.
dialeqtebi da swavleba. r: oboJgb_go: :_g| _og_gog_ :o:| o:|b:gg_g_-
o|ogo|? roor _b_: :r__gorob o:o _borogo :b|bg:g__o _g:|Jo?
_oorg_g_| _oggo|:, o|obo __r:___oo _b_: o_gb_b :b|bg:g__g _o-
dialeqti _ ooroo:_o _bo|
|:b__ggogo g:ro:b_o,
roo_g1__ o___g_g__b
:r_g__go ____o.
250
:g___1_ oo|:_r_ :gJg_o:b oo|:go_b_go _:r_o_ooo |__r_o_oo_o|
ooo:ro. o_or__, oo|b:gg__o| oo_r o:|b:gg_go| ooooo_:-_:g:g__o|
|bg:_:|bg: |o__g_oo :o_or_:o, o_ro_r:1or_:o _: o::goo_o| oo_g:-
b:o, J_|:ogo: ::o:r_ogo| b:bg_oo:-:_o| oro__|o.
r:_ J__b_: ,|:Job:o _b:|", |b:gg_o| |:___o_|o oo_oo:: :gJg_o|
|:g:o:r:_o _bo| b:o_gog _: |bor |o|__o:_ oo__:-:_o:r_:. o:r:o
oo:g_ro_g:_ o:o _b_: J_o|b:ggob obgo|_ro _bo| (:b o_g_b| _g__:-
b:Jo _ooob:b__ro _bo|) :g__rb:_o_go _oro_o, roog_|:_ ooo:ro:g_b
_oro:g_r |:o_J:o :r_ooJo :b b_ro|:|, r:_ oo|b:gg__o|ogo| or:g:g
J_|:og_go:| b_goo|:bg_oo| :b_o|. o::goo:_, go1: __g_ooo (!5)
g:o_bo| _:g:_ob o:ro: __oo_boo_o|, o:_:r: |o__g :o::|_:b_go
:gJg_o| :_ogorogo :g:|__go o:|b:gg_go| o_J:o:|. o:|b:gg_-
go| oo1:bo:, oo|b:gg__o: o:go|__g:_ o|:_rob orog_ _o:g___1_.
oo _ro-_ro| _bo__| ,o_o_go_r_g obgo|_r|", bogo o_or_| _ ,o_o-
_o:g_r obgo|_r|", roo_go_ |:o|:b_rJo :b |o_go| :r_o :oo:__-
:o. oo _b|bo| oo|b:gg__|, roo |o_go| :r_o o_bogr_o :_:oo:b_o
o:o1_ b:roo__b:| o:oo o___g_g_o|: _: b_ro| |:__og_g1_ J_o_obo:b.
oo :b:roo| :b|b:|:
bg_b o:o _b_: o:b:g_roboo, r:_:b obogo_ _ro _b:1_ J__ogo:o
|:_:ro. :o:| orb:or:_ J_gog_o. _roo o_b_: bg_bo o_o_go_r_go
_b:, roo_g1__ Job gg:o:r:_oo, o_or_ _o _ o_o_o:g_ro obgo-
|_ro _b:. J_o__, ro_: b:g:go |:o|:b_ro| |:Jogb_g:_, J_gog_o
oo :_:oo:b_o| o|:g|:_ go|:_roo, roog_o:_ obogo_ _roo _b:
o_o:b _: obogo_ _roo _b: _|ooo. J_|:ogo:, |:o|:b_ro| Jogbo|
argumenti / kontrargumenti
swavl oben Tu ar a gogonebi da bi Webi gansxvavebul ad?
roor_ __g_ gb:b_o, :r|_o| ob_rogo J_|-
:og_go_o| or:g:go _b__r_go :b|bg:g_:.
obg_g| o_ :r: _| |_og:Jo :b|bg:g__g:_ |b:gg:|
_: J_|::oo|:_ - :b|bg:g__g ooobogbog__|?
argumenti
diax, gogonebi da biWebi gan-
sxvavebulad swavloben.
__r _o__g !60 bgo_:b :r|_o_: _oobg_o ooo|
J_|:b_, r: |:o|:b_r| _b_g| |_og: og_|. |_og_o|
oo_r ,og_o| __g__ro|" :b:__r_o| o___go:-
|: _: o:o1_ ,__oob_ro :r|o|" :gr__g_:|o:b _:-
_:gJor__go: r:g__:o |:1o:_o_rogo :__gg_:
:ooobgo: (Connell, 1996).
oob_o| _o|_rooob:_o: _:|r_g_:. r:|:_gor-
g_go:, __oobo1oo| :og:go|bob_oo oob_|
|o__o:g_ro ooo_ro: _: oror:o_o :_go.
r:_ J__b_: og_|, :bg: |bor__ og_o __ro
b_g: |b:ggo_b _oobg:|, __ro bJor:_ :b__-
_b |b:gg:| o:g|, o:o o__:_ :_ob_rog__b
oJog_o o_ o:|b:gg_g_o _: o|obo bJor:_
oob:bog_o_b :b|:__or__go ooobogbog_-
_o| o_ob_ :gJgo: oror:o_Jo. |_og:Jo o-
ob_o ___o |b:ggo_b, og_o _o b:oorb_o:b,
:oo_oo |o__o:g_ro oror:o_o |bor__ og_o-
|:ogo| :ro| |:goro (Connell, 1996, p. 2007).
o:o_g _ro:bo: _: o:_ro_o: _bgoo (Michael Gu-
rian & Patricia Henley, 2001) bobJo oob_o _: o-
g_o :b|bg:g__g:_ |b:ggo_b" :ooo_g_| o|:g|o
:1ro ooo| J_|:b_, roo oob_|: _: og_| |b:g-
g_o| :b|bg:g__go o_oo_o |gor__:o. _. |_og_b
|goo_: (J. Steven Svoboda, 2001) bobo| ooooboggo-
|:| b_r|:
roor_ b:b|, bg_bo |_og_o oob_1_ :J_:-
r:, 1_oo_o___:|, bogo og_1_ _:r_g 1_-
oo_o___:| :bor_o_g__b. :o o:g_:_:b_o|
:oo o:o:_:_o| oroob_o _: _gobo oobog|
:b|bg:g__g |_og:|, roo_go_ b_g| _b_o|
:bgo _roo_roo_|, o_or_ro_bog:b _g:|_|,
o__ g_r:go1:_o:|, og_o| b:_g_ o1og:-
_o:|, ___o_| _o|_oogob:| _: og_o| |b:ggo|
|_ogo| ooo:ro o__o __r:___o| :oob_b:|.
_oorg_g_| _oggo|:, og_| |_og:Jo o:o:_-
:__o |gor__:o (_:b__ooo _g:|_o| o:|-
b:gg_g_o| 0% _:g_o :ro:b.): _:_o o:|b:g-
g_g_o, _:_o :|o|__b__o, _:_o oob:go|__o
oJo_go: ro_o_:b _: __ro|o oo|b:gg_-
og_o. o:b:_og_o| o_b_orobo |:|b:ggo
bg_o| :bo:ggo:Jo _g_g:|:ogo| |:|o__oo:.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ob.: _rb:go| Theory Into
Practice - 2000 bgo| J_oo_o-
oo| :oo__o:Jo |_:_o: Children
and Languages in School. ob.:
http://www.coe.ohio-state.edu/
TIP, roo_go_ |o__o:g_r:_
o__:o_o|ogo|::.
251
J_o__ _:g_bo:roo o:o, :oob, r:| robo, ro_: o_or_ _b:_ o_o.
:__og_goo|:|, o:o o|:g|:_ gog:o:r:__o, o:r:o _og_gogo|
g__o_ob_:, roo bg_bo |:_ro| _oro: |:___o_|o: (g. 4!).
or |:o___g_go _oro:| Joro| :_:b:_gg_:| kodis gadarTvas _bo-
___b. 1o__r _| :ro| |::bo:b:og_go _: oro__|o_go _roo_rooo-
|ogo| _:o:b:|o:o__go o_o_o:g_ro o___g_g_o|, 1o__r _o o_o-
r_o:b _: o_:bJo :oo__b__go :r:o_o_o:g_ro |:_ro| boro_o.
1o__r :_:rog: b__: _roo _o:g___o_:b o_or_1_. o:_:r: :gJ-
g_o_ _o :obb_g_b o:o Joro| :b|bg:g_:|. __g_ooo (Delpit, 1995) :_b_r|
o:go|o _ro-_roo oorg_g_g:|_go oo|b:ggo| r_:__o:| _oobgo| oorg_g
:_g_oog1_. ro_: o:|b:gg__go: _::|r_g: o:|b:gg_go| |:b_goo_-
g:b_go| J_|:ggo| _o_or_:, _ro-_roo: oo|b:gg_o b_go :|bo: _: o_oob::
,o:|b:gg__go, r:_oo |:_roo o_or_:bo:b oorogb_:|:goo? o_g_b
1_|_:_ o|_ g:o:r:_oo, roor_ ___:b_oo __g__ob1_ |:_ro|:|".
_:ro o::goo_o|, b:o_go ooooo__o|: _: g_Jo:ro_o or:__o_o|
J_oobg_g:Jo, :gJg_o| _or:gg_|oo|ogo| _bo| :g__rb:_o_go g:ro:b_o|
J_|b:gg: oogo:.
bilingvizmi
bilingvizmis o_o: obg:g_ __:__|: _: _:or:g _oo_o:| obg_g|.
_ro-_roo oo1_1o: :o o:gJo __g_ :bbog_go __oor:_oo| _ggog__o.
J__ro__go J_:__o| oo|:bg_oo| _::bgo_oo !8% |:bgJo obgo|_r:_
argumenti / kontrargumenti
swavl oben Tu ar a gogonebi da bi Webi gansxvavebul ad?
r:_ J__b_: oob_|, _ro:bo _: _bgo gor-
b_g_b o:oo go__r_go _b:r-J_|:og_go_o| :b-
goo:r_:|, oob_o| b:__1_:| _:b|:_ J__orJo
oob:bog_oo| oo|:__:_, ___bogoo_o| b_goo|-
:bg_oooo| _1r_bg_g_o_:|: _: _:bo:r_:| ogoo-
J__:|_:1_ :r_oo| :gg_bo| :_boo_r_:Jo.
kontrargumenti
ara, gansxvavebebi imdenad
umniSvnelo an araTanmimdevrulia, rom maTi gaT-
valiswineba swavlebisas ar Rirs.
_ro:bo|: _: _bgo| _gg_g:Jo _b__r_g :b-
|bg:g__o:b _:_:gJor__go _gro oo|:1r_: __r_-
bo: _gobo| _b__r_g :b|bg:g__|. _ob r__ro|
(John Bruer, 1999) :1roo:
o:ro:go:, o:o:_:__o _:g_1_ ___o :b_rb_-
_b o_b_:g_r:_ (ob_:Jo, b:roo|:bg:Jo) |:b_o|
J_oo_ro:g_:|, o:r:o :g:o _| _ro:__roo |o_-
_o_o__ro |:_oobo:, roo_gJo_ _|o_ogo_o: :b-
|bg:g_: :_oo:bob_|. __ro o__o_, o__bo_ro: oo_r
_:_o_|or__go _b__r_go :b|bg:g__o, o:go:b
o_or_ :_oobb_:. _|o_ogo_o: _: b_orooogo-
_o:, roog_o:_ _| _gg_g: b::_:r_|, _rooorogb_-
g:_ :_boJb_|, roo b_o|oo_ro :r|__go _b__r_go
:b|bg:g_: |:ob__r_|o: _gobo| o__bo_r_go J_|b:g-
go|ogo|, o:r:o :r :ro| or:__o__go o_ |::bo:b:-
og_go oboJgb_goo|:.
r_:g_r:_ _ro _g:|Jo _roo:b_oo| g_r_oo
gbg__o:b b:r_o:___go _: b:ro:___go og_o,
o:o_o:_o_:Jo ogo_ro _: |_|_o oob_o, og_o,
roog_o_ _b_| oog:_ :b ob_g:_ oogo|__b. _bo-
ogo:, roo o:o_o:_o_o| J_|b:ggo|:| :oo__b__go:
1oo_roo: :__ogo:o J_|:ogo: oob_Jo :b|b-
g:g__go J____o :ooo_o|. _:b__oo _g:|_Jo
oob_o ___o oogo|__b o:o_o:_o_:|, o_ |b:gg:|,
J__oro| b:_gg:_, o:b:oJroogoo| b:|o:oo :_g|.
r:|:_gorg_go:, oboJgb_gog:bo: o:b:oJroogoo|: _:
J__oro| :bob:|bor_:, r:o: oo|b:gg__|, roo-
g_o_ _roo roo_goo_ o_oo_oo |b:gg_o| J_oob-
g_g:Jo ___o |b:ggo_b, o:b::ro J_|:og_go_o
_ob__o (Fennema & Peterson, 1988).
obogr_go: oo|b:gg__o|goo| |b:ggo| |bg:_:|b-
g: 1o| J_o:g:1_:_, r:o: o_g_bo |b:gg_o| oboJ-
gb_gog:bo J____o _og_go o:o:bo|ogo| b_goo|:bg-
_ooo o_o|. o_g_b| _:oo_o___g_:|: _: b_gJ_b_o:|
oboJgb_go: :_g| orog_ |__|o| oo|b:gg__o|ogo|,
r:o: |:__o:ro o:go orbo_bob roor_ ob_rg_o:,
o:o_o:_o_o|_o:, ob:_gr_o: :b |oor_|o_b_o:.
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_: g_-g_r_1_:
www.mylabschool.com
kodebis gadarTva _
|o__:_o:|o:b oor_o|
oo1boo _roo __g__ro_:b
o_or_ __g__r:Jo b:ro:___go
:_:rog: _bo|, _o:g___o|,
:b :r:g_r:g_ro ___go|
J__ggoo.
252
:r g:o:r:_o| _ :o o_:b_o| b:b_g:ro |:_ro| _|o:b_r _b:1_. ogo
!0 bgo| :bo:ggo:Jo _|o:b_r_bog:bo oo|b:gg__o| r:o__bo: 65%-oo,
bogo :1o_r _b_1_ oo|:_r_ oo|b:gg__o| r:o__bo: ooo_oo| !00%-
oo :o1:r_:. 1o J_:_Jo oo|b:gg__o| ooo_oo| o_oob__o| oJogo_ro
(oo:g:ro) _b: _|o:b_ro: (Gersten, 1996a). 2050 bgo|ogo| oo|:go_b_go:,
roo :o_ro_o| J_:__o| oo|:bg_oo| o_oob__o g:oobo:o_ro__go o_b_:.
(Yetman, 1999). ___|, obgo|_ro _bo| !00 J_o|b:gg_g1_ _roo _g:go_o_o-
_ro o:|b:gg__go oo_o| ( Hawkins, 2004).
ogobgo1oo:b _:_:gJor__go oro __roobo J_bg__:o, _|_bo:: ob-
go|_ro _bo| J_o|b:gg_g_o (ELL English language learners) _go|boo|
oo|b:gg__|, roo_go: oo:g:ro :b o_o_go_r_go _b: :r:: obgo|_ro, _:
obgo|_r|, roor_ o_or_ _b:| (ESL English as a Second Language), :b_
oo|b:gg__o J_o|b:ggo:b obgo|_r _b:|.
ras niSnavs bilingvizmi? ogobgo1oo| oboJgb_go:|o:b _:_:gJor_oo
:r:_roo _o:bboo_::. 1oo :bo:r__: obogo_ _bo| oboJgb_go:1_:
_o__|or__go: ogobg_ro :_:oo:b_o :b_ ogobg_o or _b:1_ |:_ro-
_b. o:r:o _| J_1____go :bo:r__: :r :|:b:g| ogobg_ro oo|b:gg__-
o| oboJgb_gog:b orog_o_|. :bobog_o oro oo|b:ggo| |o__g_o:
o_- _g:|_go ogo, roo_go_ _o_: bbo| bob o__|o_o_:b _:go_orbo:Jo
:_oogo_:, :oo|: ,:_ ogo_ro _o|_rooob:_o: _: |oo_ggogo:, o:b:_ :r:
o:r_o :o_ro__g_o|:b, :r:o__ o__|o__go :gJg_o|:b:_, roog_o_ __-
ro _o_o b:bo: :_ _bogro_b. o|obo :r g_o_roo:b roor_ oo_|, o:o
__ro o__:_:_ _o g_1o1__oo. o|obo __ro :_ogorog_:_ robo_b
o:g| _: _b_:o, o_gb_b :o_ro__g_o. :r |_ro bg_bo:b _|o:b_r:_ g:o:r:-
_o, __g_ _go_b obgo|_r| _: o_o:b, roor ooo_o__ob. bg_bo:b _o_bo|
_ro| |bg_o o:o o|_ ____go:b, roor_ :r:g_:g_r _oor:b__|, :oo-
_oo:_ o:g| g:ro___b" (Olsen, 1988, p.36).
o_-!0 _g:|_go bob_g-:o_ro__go oob:, roo_go_ __g_ r:o-
__boo_ b_go: :o_ro_:Jo _bogro|, :oo|: ,o_ :r go_o gob g:r,
_:ro bob_go oob:? o_ :o_ro__go oob_o__ro? :|_ oobo:, o_-
or_o:b _o_bo|:| b_o| oJog_| g_:g:_o, r:_:b :o _ro|
:o_ro__g:_ go___go, o_o_: _og_gogo| grobo, roo :r:|o__|
go_b_o b:o_gogo :o_ro__go" (Olsen, 1988, p.30).
:o oro oo|b:ggo| :oo__og_: _b:__o_|, roo ogobgo1oo __ro
o__o:, go_r_ _r:go_ or _b:1_ |:_:ro. |:__o:ro o__b_oo| J_b:r-
b_b_o| o:r:r_g_r:_ _b_: _ob__| or __g__r:| Joro| g:gor_o|
_b:ro_ (Hakuta & Garcia, 1989). o_o or_bog:bo _: o__g__r_go, boJb:g|,
_:___go or __g__r:|o:b _roo_rooo|ogo| :__og__g _o_b:| _:
J__ogo|, :_o_g:g__ oo__b_o_r _o|_rooob:_o:|. roor_ o:|b:gg_-
_go, :__og_g:_ _b_: _:_bo:roo oo|b:gg__|, :oogo|ob _| _b:r-
bg_g_o.
bilingvizmis Camoyalibeba. o_or_ _bo| _o_b:| oro _:g__ :|o___o
:_g|: ooro|ooro _roo_roo: (_boogo:, roor_ _bo| |::1o|o :b _ob-
___|__ro _b:ro) _: _bo| :_:__oo_ro :oo__b_:, :b_ |r_g_o_ogo
b_r:-_oobg: (_boogo:, roor_ :_:__oo_ro obgo|_ro _b:) (Fillmore &
Snow, 2000; Garcia, 2002). o:_:go _obo| oror:o_Jo oob:bog_ oo|b:gg__|
o_or_ _b:1_ ooro|ooro _roo_rooo| _b:ro| :bgoo:r_o|ogo| 2-3 b_go
|gor__:o, :_:__oo_ro _bo| _b:r-bg_g_o| :|:ogo|_g:_ _o _ 5-_:b 7
bg:o__. :og:r:_, oo|b:gg__o, roog_o_ |:_ro|:|, _roo J_b__goo,
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
kvlevaze dafuZnebuli
principebi inglisuri
enis SemswavlelTaTvis
obgo|_ro| J_o|b:gg_go:
_o_bo| :1: J___bogo:
r:_bo| _bog_r|o___o| |:-
:bo:b:og_go :_roo:b_o|
oo_r _: :_b_r| obgo|_ro
_bo| J_o|b:gg_go: _gg_g:1_
_:__ob__g _br: orob_oo|. _|
orob_oo_o J_oogo:o obogoo
g_-g_r_1_: http://www.help-
forschools.com/ELLKBase/guide-
lines/PrinciplesELL.shtml
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
_:_o:__o 5.4 _brogJo
oo_g:bogo |b:gg_o| :_o-
_o_|_o|: _: _bo| _:__g_-
:|o:b _:_:gJor__go
o___o" |b:gg_o| o_g_b__g
r_|_r|_|.
bilingvizmi _ Tavisuflad
metyveleba or enaze.
253
,_go_b" o_or_ _b:|, J_|:ogo:, :o _b:1_ ro_go |:|_ogo _:g:g__o|
J_|r_g_o|:|, |oob_g__| b::b__b_b (Cummins, 1994; Ovando, 1989). _g_ooo
oo_g:bogo: _bog_r|o___Jo |:|b:gg:_ _: _o__oro| b:ro|bo| oo|:oog_-
g:_ b:|_go _|o:b_r_bog:bo |____b_o| o::gooo, roo_go_ _og__Jo
___|__o| J_|r_g_o|:| |oob_g__o| :_::b__::
oogor_: ooo| :_:, r:_oo g|b:ggo_o :|_ ___:_ _: _J___o_.
b_|oo, o:go:b _:r:_ g_go_o r:o:_o_:| _: o:rogb_r:|. _o_o _ro
sqema 5.3
miTebi orenovan studentebze
:o _brogoJo _!-oo :_oboJb_: oorg_go (ooroo:_o _b:), _2-oo o_or_ _b:.
miTi WeSmariteba
o_or_ _bo| (_2) |b:gg:| o_or_ _ro _: _o-
boJgb_go o___go: |gor__:.
obgo|_ro|, roor_ o_or_ _bo| J_|b:gg:|
|gor__: 2-3 b_go |:g:o:r:_o, bogo 5-7
b_go :_:__oo_r _ob_1_ _:__g_o|ogo|.
_bo| _g_g: _b:r-bg_g: (oo|o_b:, o___g_g_:,
_oobg:, b_r:) :_:___o: _!-_:b _2-|.
_oobg: o| _b:ro:, roo_go_ _g_g:1_ |br:_:_
:_:___o:.
_o_o| :_:rog: (code-switching) _bo| :r:|r_-
g_o_ogo _o_bo| (_bo| :r_go|) boJ:bo:.
_o__o| :_:rog: oo_ooo_| _bo| o:_:go
_obo| _b:r-bg_g_1_, roor_ _!-Jo,
o|_ _2-Jo.
or_bog:bo :_:oo:b_o :_gog:_ ob:rb_b__b
orog_ _b:|.
orog_ _b:Jo o:_:go _obo| _b:r-bg_g_o|
J_b:rb_b_: _o_ o___go:|: _: __r:___:|
oooobog|.
:gJg_o :r ogob___b oorg_g _b:|. bJor:_ o_or_ _bo| J_o|b:gg_go: orog_o:
_!-o| _:gob__: _: _2-o| :r:|:_o:ro|o :bgo-
o:r_:: (|_oogob_:g_ro _!-|: _: _2-Jo).
obgo|_r_bog:b :r_ooJo _o_b: |:_o:ro|o:
_2-o| J_|:|b:gg:_.
_2-o| J_|:|b:gg:_ oo|b:gg__| obgo-
|_r_bogb_o:b _roo_roo:, ob_oro:_oo|
oooo_gg:, ob:r_:g_r:, ____:gJoro _: _ro
|gor__:o.
obgo|_ro| |:|b:gg:_ oJog_o: |:bgJo
obogo_ obgo|_r:_ _b_: o|:_rob.
:gJg_o: orog_ _b: or:g:g _ob___|_Jo _b_:
:ooo__bob.
_!-1_ _oobg: |:1o:bo: obgo|_ro _bo| J_|-
b:ggo|ogo|.
:b:og__go :r_oo, roor_ _!-Jo, o|_
_2-Jo b_g| _b_o| _oobgo| _:__g_o| bob
:__og__go _b:r-bg_g_o| :bgoo:r_:|.
_bo| :r:|r_g_o_ogo _o_b: obgo|_r
_b:1_ J___bogo __|__oo _b_: :bo|:1_g-
ro|.
_bo| _o_b:Jo b:rg_1_o| (_o_bo| :r:|-
r_g_o_og_o|) :oogg_bo|ogo| :gJg_o:
orog_ _b:Jo _b_: :o:rob __|_or_: (_!-|:
_: _2-Jo).
wyaro: wignidan The Hispanic Child: Speech, Language, Culture and Education by Alejandro E. Brice. Published by Allyn and
Bacon, Boston, MA. Copyright 2002 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
254
_:ogor_: ooo| :|:_boo_r_g:_, roo obgo|_ro _bo| b_o: oboJgb_gog-
b:_ :b|bg:g__: roo:b_go _bo|, __roo_ _ _|o:b_ro| b_oo|:b.
_| oro__|o ooo_:g_: __g__r_g :|o____1_ _:__ob__go ro-
_oro__go b_|_o| |bg:_:|bg: b:_r_|. :r:|o__| o|o_bo: o_1o|o|
_oro_gor_o|, b_oo| (or:bo1:_oo|), _o_1oo|, _o_r_b__go-
o| :b _o|__r|o| |bg: o:b:|o:o_g_o| J_|:b_ (Sotillo, 2002, p.280).
ogobgo1oo| b:oo_:go_:1_ :r:_roo _r_ b:roo__b: :r|_o|. 5.3
_brogo ooo_:g| r:o__boo_ o:o:b| (bobo_:b Brice, 2002). :_:__oo_r ob-
go|_ro:b _:_:gJor__go |oob_g__o| :oo, J_|:ogo: o:go:b g_go:bo
or_bog:bo oo|b:gg__ _o J__obb_g_go _:rb_| _: g_r ooo_o| oob:b-
og_o: bogo_ro: oror:o_Jo. ooo__gbo _g_o:gJo oo__o_go: :og:ro
|o__:_oo|ogo| o:go| :ro__o| 1_o.
gza yovel moswavlemde: niWieri orenovani
moswavleebis amocnoba
bogo_ro or_bog:bo oo|b:ggo| :_oo|:b_b:_ J_oogo:o :ooo__boo J_-
|::oo|o oo_oo:, roo_go_ ooo_:g|: oJog_o:b _: o:b:_og_o:b :-
|:_r_o|, o_o_o:g_ro _: :r:o_o_o:g_ro J__:|__o|, oob:__o_o|,
oo|b:ggo| J_|r_g__go |:o_J:o| boo_J_o|: _: oo|b:ggo| ogooJ_-
_:|__o J_rog_:|. _g_ooo oo_g:bogo: _:|__g:bo| _: _o:|o| oo_r
(Castellano & Diaz, 2002) oobo___go |:|:r_go r__oo_b_:_o_o. _::_-
gor_oo oo|b:gg__|, roog_o_:
|br:_:_ oogo|__b obgo|_r _b:|,
__ogo_b obgo|_r _b:1_ _roo_rooo| _:o_:r_:|,
_:oo__o__g:_ o___b or:__o_:| obgo|_r _b:Jo,
:ro:b :_ogorog obgo|_r_bog:b o:b:_og_o:b |:_ro| obo-
_o:_or_o,
oog:_ :r b___o:b _: :r _ro:b _:r-bo:g|.
_boo|oo_g:r_bo :ro:b, :ob__r_|_o :b:go |o__g_o _: _r:1_o
_: __ogo_b or:__o_:Jo o:o :oo__b_:|.
_:__:o _oobg_o |o__g_o| oboJgb_go:|o:b _:_:gJor_oo, o:-
:goo:_, ,roor J_oog_: ,bat" _:o_r:_ :_boJb:g__| _: b_g___-
|:_?" (bat-Ramura, )
o|:g|_:| _o__b oJogo_r _: obgo|_r _b:Jo |o__g_| Joro|,
_b:ro J_|b_go, |:__o:r _b:| |:b_ J___g:gob b:_g_:_ bogo_ro
obgo|_r_bog:bo:ogo|,
go__ro| _b:r-bg_g_o| :oo|:gg_b:_ obgo|_r _b:| o__b__b,
o::goo:_, _o:bboo__o| :_:|:gr_g:_ _: o:b:oJroogoooo
|:|b:ggo ____o| _:|:bo:r_g:_,
_rb_gbo:o _:oo__o__g:_ :b oo oo|b:gg__o:b _ro:_ o_J:o:,
roo_go: obgo|_ro| _o_bo| _ob_ o:o|:| :__o:__:,
J_1____go obgo|_ro g__|o_o| oo_b__:g:_, J__ogo:o :|_r:_-
__go, g_r:g_ro _b__o| (oboJgb_go_o|) :oob:_g:,
:_go obgo|_ro _bo| J_oo_o___oo:_ :oo__b_o| _b:ro, o::go-
o:_, J__ogo:o obgo|_r _b:1_ |o__g_oo o:o:Jo (_:g:o_ro),
g__|o|: _: ooobro_o| _:b_r:, b_oro_o| oo_o_r_:,
:_gog:_ _1r__:o r__ob_go _:g:g__o, _roo _: oog_ |:-
o_J:o,
semilingvuri _ :_b:_:go _g_-
g: _b:Jo, o___g_g_: r:o__boo_
_b:1_, o:r:o :r::___g:__r:_.
255
o:go:b _boo|oo_g:r_bo :ro:b,
oob_oo__g_o _: __oo_o :ro:b,
_:oo__o__g_o :ro:b,
_o_b:b| J__ogo:o __r:___oo oo|o_b:,
o_:__o |:__o:ro :rb__go orog_o_o, o_o_o _: |:_oob_o,
o:r_og:_ oogo|__b _: oo:b|ogr__b :b:g ob_oro:_o:|,
|:1o:_o_:Jo _: |:bgJo :b__b_b o:go:boo b:ro:___o| __oob-
|_ror_:|.
orenovani (bilingvuri) ganaTleba
_:__orog:_, _g_g: _o:bbo_: oo:|, roo oo_:g:___o: _b_: o|b:ggob
o:go:boo _g__bo| o_o_o:g_ro _b:. o:r:o ro_o| _: roor _b_: _:o-
b_ob :o _bo| J_|b:gg:? o:ro:go:, __:__o 1o__r obg:g_:, o:r:o o|o_
b:o_go:, roo :o_ro_o| J__ro__g J_:__| _| orog_o: __r :r :_:_-
b_g__o:. o::goo:_, _|o:b_r_bog:bo oo|b:gg__o| __|_or_o| J____o
(o:Job:_ _o, ro_: _|o:b_r _b:1_ :_o:b |b:gg_:|: _: __|_or_:|) 32%-
oo b:oorb_: J_|::oo| :_ogorog ____| (roog_o_ obgo|_r:_
|b:ggo_b _: ::r__b __|__|) (Goldenberg, 1996, p.353).
boo :r :_o_|, inglisuri enis Semswavlelebma (ELL) o:g_:oor-
g_g:_ oJogo_r _b:1_ _:ob_ob _oobg:? o_ ___o_|o o_b_:, oor_:oor
obgo|_r:_ J___b_b |b:gg:|? boo :r |gor__:o :o :gJg_| _oobgo|
|b:ggo| _____o:boo|ogo| bob:|b:ro 1_ooro :_g_oog_o obgo|_r _b:-
Jo? o_b_ |_o|, roo obgo|_ro| _:r:_ _:__g_:o__, :gJg_o: |bg:
|:b_o, o::goo:_, o:o_o:_o_: _: |:1o:_o_rogo |:b_o, oJogo_r
_b:1_ o|b:ggob? :o J__oobg_o:b _:_:gJor_oo :r|_o| oro oo1o_o:,
roog_o:_ |:__og_go b:__:r: |b:gg_o| or |:ooro|ooro oo_oo:|: _roo
o:o:bo| oob__goo, obgo|_r _b:1_ :_:|gg:, J_og_o|_:g:r:_, |br:_:_
_b_: oob__|, o_or_| oob__goo _o |:goro: oJogo_ro _bo| J_b:rb_b_:
_: :_o_o_|_:, oo|o ooro:_o |b:gg_o| _b:_ :rb_g:, |:b:o _b:r-bg_g_-
o obgo|_r _b:Jo |r_g_o_og:_ :r :bgoo:r__:.
obgo|_r _b:1_ |br:_:_ :_:|ggo| ooobr__| oo:bbo:o, roo obgo-
|_ro| :_bo: r:_ J_oog_: :_r_ _b_: oob__|, o|obo :o__o___b, roo
oJogo_r _b:1_ |b:ggo| J_oobg_g:Jo |b:gg_o|ogo| |:|:r_go _ro
o_:r_:. ___|___ooo, ogobg_ro oror:o_o| :g_oro: _or:gg_|o:
:o :1r| o1o:r_|. oJogo_r _b:1_ |b:gg_o| ooobr__o oob oboJgb_go-
g:b :|o___1_ :o:bgog__b __r:___:| (Gersten, 1996b; Goldenberg, 1996; Hakuta
& Garcia, 1989). oorg_go _ oo|b:gg__|, roog_o_ oo_g__gbo :ro:b, o:o-
ogo| __bo _b:1_ J_o|b:ggob o:o_o:_o_: _: |:_b_o|o___g_go |:b_o,
:__og_g:_ __b_:o orog_o_o, b:rooo_ob_o, roo oo_g__go o_:-
goo _o1o_: _: oogoo: _|b:gg:o _b:1_, roo_g|:_ obogo_ _roo |_-
o_|_ro :_oo_oo. 1oo _|o_ogoo _:rbo_b__go:, roo :|_oo oo_oo:
oo|b:gg__| |_oogob_:g:_ :r_:_obo|, r:_ oo:| boJb:g|, roo o:o :r_
_roo (:r_ oJogo_ro _: :r_ o_or_) _b: :r __o_ob_:o |r_g_o_og:_.
J_|:og__go:, |_oogob_:go: g:oobo:o_ro__go oo|b:gg__o| |_ogo-
_:b :ro_bgo| _ro-_roo ooroo:_o oo1_1o: (Ovando & Collier, 1998).
o_or_ _ oo|b:gg__| J_oog_: J___ob:o b:roo__b:, roo o:oo _b:
(J_|::oo|:_, o:oo o_:b_o _: __g__r:) o_or_b:ro|bog:bo:. :o _g_o:go|
_:|:b_o|Jo oro oo|b:ggo| J_|:b_ oo_g:bog o::goo_Jo :|_oo robo-
_o| J____o __g_ obog_o.
o_|:o_ _ :_:__oo_ro o:|:g: (o:o_o:_o_:, |:1o:_o_rogo _: |:_-
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
:o_ro_o| J__ro__g J_:__-
Jo __g__r_go or:g:g-
__rogb_o| o:__: __ro oboJ-
gb_gog:b| b_o| __bo _b_o|
(o:.: _|o:b_ro|) J_|b:gg:|
:JJ-| |_og_Jo oo:|o:b J__:r-
_oo, go_r_ _| o_o b:r|_gJo?
256
b_o|o___g_go |:b_o, o|_oro: _: :.J.), roo_g|:_ oo|b:gg__o |:__-
o:r _b:1_ J_o|b:ggob, ______ro: _ o:o :r :gob___:o oo___go _o_b:
_: _b:r-bg_g_o, _: o:Job:_ o:go|__g:_ o__b__b, ro_: __g_ J__ogo:o
obgo|_r:_ g:o:r:_o.
o_oob_ o:| __b_o :___: (Kenji Hakuta, 1986) _bo__| _roo obrog
:__roog:b__g o:r:_o_|_g _:oo_o___g_:| |_og:Jo oo_b__go og-
obgo1oo| ooo:ro _:, o_or_ obrog, 1o1_o|: _: |or_bgogo| :b__:|
Job:_ro ooor:b__go ogobgo1oo| ooo:ro (g. 22). __o| orobo: o|::,
roo oo _roo|ogo|, ro_: oo|b:gg__o oJogo_ro _bo| _:_bob_o| o:r:-
g_g_r:_ :_:__oo_r obgo|_r| ___g_o:b, o|obo |:J_:go |_ogo| _:o-
:oo:gr__g __:o1_ (-!2 _g:|o) :ro:b _: _og_g:o o_or_ _bo| J_|b:ggo|
|:J_:g_:. :___:| (!86) oo:bbo:, roo |::bo:b:og_go |o|__oo| oo1:bo
_b_: o_o| _g_g: oo|b:ggo|, roor_ |r_g_:|og:bo ogobg_:go| :b-
goo:r_:. :JJ ,oo r:o__boo_ _g__:b:| oo___ogb_:, roog_o_ obogo_
_ro _b:1_ g:o:r:_oo :o:_o_b" (Noguera, 2005, p.13).
:o oo1bo| oo_b_go| _ro-_roo oo_oo:: o|_oo _g:|_o| J__ob:, |:_:_
J_r__go o_b_o:b o_or_ _bo| J_o|b:gg_go _: obgo|_r_bog:bo (:_o-
gorog _b:1_ oo|:_r_) oo|b:gg__o. :oo| J___:_ orog_ ___o orog_
_b:| _:r:_ :oogo|_| (Sheets, 2005). ,b_oo: _:goJgogo: 1:_b_gJo _g_-
__Jo :og:r oror:o:Jo ooo_o oob:bog_o: _: o:| J_o__ _r:b_gJo
__g:| |_o_:. ______ro ogobg_ro :b:og_o|ogo| _gro or_bog:bo
o:|b:gg__go _:ggor__:. o_ |bg: _b:_ o_oo, _b_: _ob__o oo|o |r_-
g_o_og:_ _:__g_o| |_rgogo, r:o: J_o__ |b:gg_o|:| :ooo__boo".
bilingvuri programebis kvleva. ogobg_r :b:og_:1_ __:__Jo
ro_go: |b:gg_o| oogo_o_o| or:__o_o|:b :oo_gb:. b:o_go:, roo o:-
_:go _obo| ogobg_ro :b:og_o| oror:o_| _:__ooo J____o :_g|.
oo|b:gg__o oJogo_r _b:1_ ___o |b:ggo_b, :o:g_ _ro| o1r__: o:oo
obgo|_ro _bo| _o_b: _: ogooJ__:|_:_ (Crawford, 1997; Hakuta & Gould,
1987; Wright & Taylor, 1995). inglisuris, rogorc meore enis (ESL) oro-
r:o_o _:__oo J____| oog_g: b:_oob_go| ___o ::1r_:Jo (Fitzger-
ald, 1995). o:r:o ___| __r:___:o 1o:_ oo_oo_o:b _:_:gJor__go
__:__o_:b :_:ob:_gg: _____o:b |:|b:ggo |_r:__o_1_. :o bobJo
_o__g :r:_rob_g b:b:go, roo |b:gg_o| b:o_go oo1b_o|: _: :__og_-
_go _b:r-bg_g_o| oor_:ooro |b:gg_o| _ooob:_o:, __roo_, |:|b:ggo
|_r:__o_o _: _:__o_:, o:|b:gg_go| :b o:b:_og_o| _:bo:r_oo
oo___go or:__o_:, b:o_gogo _: |:ob__r_|o _:g:g__o, |:ob__r_|o
:_:__oo_ro |:_r_o _: _roo_rooo| J_|:og_go_o, o:|b:gg_g_o|
obro_:b oogo _:oo_o___g_: _: b_gJ_b_o: (Chamot & OMalley, 1996;
Gersten, 1996b; Goldenberg, 1996). ______ro _: J___o:bo:. 5.4 _brogJo oo__-
o_go: |b:gg_o| |r_g_o_o|: _: _bo| _:__g_o| o_oo__o, roog_o_
b:oooggog o_oo__|:_ ooo_:g|.
:o o:gJo :bgobog_o or:g:gro_bog:bo :b|bg:g__o. roor J__-
ogo:o o:|b:gg_g_| _g_g: oo|b:ggo| _1r_bg_g_o_: |:o:b:_o :-
b:og_oo. :oo| oo_b_go| _ro-_roo 1:: __g__r_g:_ ob_g_1o_ro _g:-
|_o| J__ob:.
inglisuri enis Semswav-
lelebi (ELL) oo|b:gg__o,
roo_go:ogo|:_ obgo|r_ro
_b: ___:_b: :r :ro|.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
Thomas W.P., & Collier, V.P.
(1998). Two Languages are better
than one. Educational Leadership,
55(4), 23-27. |_:_o: b:o_g_o_|
oo _:__|, roo roor_ oo:o-
ogo|, go|ogo|:_ obgo|_ro
oJogo_ro _b::, :|_g_ oo:o-
ogo|:_, go|ogo|:_ obgo|_ro
:r :ro| oJogo_ro, orog_
_b:1_ _ro_ro_go |b:gg:
|:|:r_go _: J___o:bo:.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
bilingvizmTan dakavSire-
buli sakiTxebi (IV, B4)
:b|:1_gr_o ogobg_ro
:b:og_o| __:__o:b _:_:-
gJor__go oo:g:ro |:_oob_o.
:b|_boo ogobg_ro :b:-
og_o|:_oo oo:g:ro oo_oo_-
o, :_b_r_o o:|b:gg_go|
b:o__o :r:obgo|_r_bog:bo
oo|b:gg__o| |b:ggo|: _: _bo|
_:__g_o| b_gJ_b_oo|ogo|.
inglisuri, rogorc meore ena
_ |:|b:ggo _o:Jo obgo|_ro|
_bo| b:rog: oo oo|b:gg__o-
|:ogo|, go|ogo|:_ _| :r :ro|
oJogo_ro _b:.
257
kulturulad inkluziuri klasebis Seqmna
Joo|o (2005) ,__g__r_g:_ ob_g_1o_r _g:|_|" _bo__| _g:|_|, roo-
g_o_ _1r_bg_g_o__b |bg:_:|bg: __g__ro| oo|b:gg__o|ogo| |b:gg_:-
|b:ggo| oro__|o| o:b:|bor oo|:bg_ooo:|. kulturulad inkluziuri
klasebis J__obo| oo1:bo: r:|o1oo|, |__|o1oo|, _g:|o1oo|: _: _r_r-
bo_b_o| :ooro_bg: _: go_go_:_o: _g_g: oo|b:ggo| ooobogb_o| :o-
g:go|bob_o|: _: o:|1_ |b:gg_o| o_oo__o| oor_o| o:r:r_g_r:_.
bob:o, _::gJ_oo|:ggo:bo o_:bo| :gJg_o| (r:|orogo, _obo__ro :b
_borogo _o_or_|oo| ____o_:b) |b:gg_o|:| o__o __r:___: ____o-
_: orog_o_o| :_:b_g__:| :b og:gJo |:__oo b:_go| _:og_g:|. ___|
:___b_o __o__: |b:gg_:1_, roo_go_ ooo:ro_go: oo|b:gg_o: |o-
ogo_ro|: _: :oog_oo|__b. ooo__gbo _g_o:gJo :bgobog:go or _:__-
oo oo_oo:| _ __g__r_g:_ oboJgb_gog:b o__:oo_:| _: :oog_oo|
(:o_:boo|) b_gJ_b_o:|.
kulturulad Sesatyvisi pedagogika
r:o__boo_ o_gg_g:ro: __r:___oo J_o|b:gg: oo o:|b:gg__go: o_J:-
o:, roog_o:_ :b|:__or__g b:ro:__:| oo:_bo_| __r:__:bo:b _:
_:ro oo|b:gg_o: |b:gg_o|:| (Delpit, 1995; Ladson-Billings, 1994, 1995; Moll,
Amanti, Neff & Ginzalez, 1992; Siddle Walker, 2001). :oo| _:ro o::gooo: go-
ro: g__|ob-ogob|o| b:Jrooo (Gloria Ladson-Billings, 1990, 1992, 1995). oo
|:oo bgo| :bo:ggo:Jo J_o|b:ggo_: _:go_orboo| |_ogo| |:___o_|o
o:|b:gg_g_o| o_J:o:|, roog_o_ :_ro:o_ro__g oo|:bg_o:| _o-
|:b_r_o_b_b. o:|b:gg_g_o| J_|:rb_g:_ o:b oJog_|: _: _or__-
_or_| ooo:ro:. oJog_o: _::|:b_g_| o| o:|b:gg_g_o, roog_o_
o:o o:_og| |__o_b_b, :gJg_Jo :_gog__b_b |b:ggo| _bo_1o:1o| _:
_|oo_:o, r: |gor__o_:o o:o Jgog_| or :b|bg:g__g |:o_:roJo (Job
_: :r_o ,o_or |:o_:roJo") b:ro:__oo oo_o___o|ogo|. _or___or_o:
b:r:_ob_| o:|b:gg_g_o, roog_|:_ _ob_:o r:o__boo_ _o|_oogob-
_ro ooo:ro_g_:, o:_:go J____o |_:b_:r_o1__g __|__Jo _: _:|-
kulturis TvalsazrisiT
inkluziuri klasebi _ |b:g-
g_:, roogo| oro____r_o,
b_|_o, _:_____o| |_r:_-
_o_o _: |:|b:ggo o_oo__o
_1r_bg_g_o_| :b|bg:g__go
__g__r_o| b:rooo:__b_go
oo|b:gg__o| _ro |:|b:ggo
oro__|Jo b:rog:| _ob_go__o|
:r_J_.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ob.: _rb:go| _ Theory into
Practice _ 2003 bgo| 1:_-
b_go| :ooJg_:Jo |_:_o:
Teacher Refection and Race in
Cultural Contexts (Vol. 42, No.
3). Guest Editor: H. Richard
Milner.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
Menkart, D. J. (1999). Deepening
the meaning of heritage months.
Educational Leadership, 56(7),
!-2!. |_:_o: :|:b:g| oo|b:g-
g__o| oo_r o_o_go_r_oo|
:_:| |:o1:r__go|: _: ___-
|:|b:_g_o| _:bo:r_oo.
258
cxrili 5.4.
ogobg_r _: oo _g:|_Jo, |:_:_ obgo-
|_ro o_or_ _b::, oo|b:gg_o: _____o:bo |b:gg_:
ooo_:g| or:g:g |_r:__o:| _ oor_:oor ooooo_-
_|, J_:o:ggo:|, bgrob:|, ____:gJor|, oo_-
_gor_:|, b_gJ_b_o:|, :oo__:|: _: b:o_gog
:__ogo_|.
1. |_r____r_o, b:rbo_o, |__o_o _: |_r:__-
o_o.
_:_bo:r_o oo|b:gg__| ,bo:o:_g: _o_roo"
oo|b:gg_o: bggogo| :oo|:gg_b:_.
:ooo__b_o go1_:g_ro or:b:o1_r_o, r_-
__o _: |bg: _:obo:r_ |:J_:g__o oo|b:g-
g_o: oo_r ob_oro:_oo| o:goo_ro|: (or-
:bo1_o|) _: oo|o :oo__b_o| (o:rogo|)
b_gJ_|:b_o:_.
2. J_|:__ro|o |::1o _o_b: _: g__|o_o| |:_g:b-
oo _b__o.
_1r_bg_g_:goo oo|b:gg_o: :r:_oro:g-
_ro J__:|_: oo J_oobg_g:Jo, o_ oo|b:gg_-
_| |:b_o|o _o_b: __g_ :_go.
__r:___: oo:__o_o g__|o_o| |:_g:boo |o-
__g_| _: :ooo__b_o J_|::oo|o _b:.
oo1:booo:ro_g:_ b:ro_o oo|b:gg__o|
oJogo_ro _b:.
3. J_:o:ggo:J____:gJoro.
r_:or_o|:| __r:___: oo:__o_o Job::r||
_: :r: r:o:_o_:|, |ob_:_||: o_ :ooo_o:|.
_ob__o bJoro _: :|:_o |:o:|_bo r_-
:__o:.
oo:bo__o oo|b:gg__| ooboJb_: :b ::_:-
boo |_r:__o_o.
_:_|goo oo|b:gg__| J__oobg_o |:b_o|o __-
_g__o| ___o :|:_:_ :b :|:gr_o:_.
_1r_bg_g_:goo oo|b:gg__o o|_oo :__o-
go_oo: _: _:g:g__oo, roo_go: J_|-
r_g_:_ J__ogo:o.
oo|b:gg__o:b :_boJb_o o:oo b:ro:__-
_o.
J_:|r_g_ob_o 1ooo_ro :__ogo_o, b_ oo-
|obogo 1__o__|, :ooo oo__:_r__o|:b
_:o_:go.
ooo__o o:|_b_o oJogo_r _b:1_ (ro_:
_ob___|_o |boro:).
__r:___: :ooobob_o o_or_ _bo| _:__-
g_o|:| oo|:go_b_go orog_o_o| ooo:ro.
4. oob:bog_o:.
b_go J__b_g_o _g_g:|, o:o Joro| ___o oo|-
br_o| o_ob_ oo|b:gg__o| :__o_r oob:b-
og_o:| |b:ggo| oro__|Jo.
oo|__g_o _g_g:o _ro:_.
5. :oo__: (ro_go :oo_:b:), :oobg_g:.
ooogo_o__ro (_obo__ro :oo__:, _o:_-
g_|o roo| J__oobg_o| :oo__b_:).
__|ogo_o__ro (o:_:go, o:r:o obogr_go
oogo_obo).
6. __g__r_go _: oorogb_go :b|bg:g__o| o:-
_ogo|__o: _: :og:go|bob_:.
:oo:ggob_o o:_ogo|__o: oo|b:ggo|, ro-
or_ oorogb_o|, oo|o __g__ro|: _: o_:-
bo| ooo:ro. :oog:go|bob_o oo|b:ggo| b:o-
_g:oo. J_ooob_o __g__r_g :b|bg:g__o:b
_:_:gJor__go _o_b:.
_::_:gJor_o oo|b:gg_o: :oo__og_:
(_o_b:) b_ro|: _: o___g_g_o| :__ogo-
_o:b.
o:|:go| ___o :|:_:_ _| o:|:g: _:__:-
gJor_o oo|b:gg_o: _bogr_:| _: :oo_-
_og_:|.
:bobog_o :b|bg:g_:, roor_ |:|:r_-
go ogo|_:, __r:___:| b_ oo:___go __g-
__r_go b:_go| :r|_o:|.
wyaro: wignidan Literacy Instraction for Language-Minority
Students: The Transition Years, by R. Gersten, 1996, The Elemen-
tary School Journal, 96, pp. 241-242. Copyright 1996 by the
University of Chicago Press. adaptirebulia nebarTviT.
ideebi swavlisa da enis dauflebis xelSesawyobad
br_o| o:_:go _o__o_o_b_o. g__|ob-ogob|o: J_ogo orog_ ob:ro|-ro-
or_ oJog_o|, o|_ _or___or_o| oo_r b:r__bogo o:|b:gg_go_:b
8 o:|b:gg_go| |:_oo:boo| _:_gorg_oo J_|b:gg:.
_gg_g:1_ _:_r_booo, g__|ob-ogob|o: :b:goo:r: |b:gg_o| b_-
gogb_o| (|r_g_o_og_o|) _ob____o:. _g_ooo oo_g:bog |:o |:_oob1_
_:o_:r__go |b:gg_o| _:|:b:|o:o_g:_ oo o__b_| _b_:| _ ,kul-
turulad Sesatyvisi pedagogika~. oo|b:gg__o|ogo| |:goro::
akademiuri warmatebis miRweva. ,|o_o:g_ro _o:b:|boroo|: _: _g:|Jo
o_r_go :r_oo| oo_b__:g:_, oo|b:gg__o: _b_: :bogoo:rob :_:__oo_ro
_b:r-bg_g_o, roo_go: :bgoo:r_o| 1_o J_oog_: :b|bg:g__o__|,
o:r:o |:_roo o|::, roo __oo_r:_o:Jo :__o_ro oob:bog_oo|ogo| _g_-
kulturis Sesatyvisi
pedagogika _ :_: __r:__:bo:bo
oo|b:gg__o| |b:gg_:, ro-
o_go_ _go|boo| b:ro:___g
|b:gg_:|, __g__r_go _ooo_-
__b_o_o| 1r_:-:bgoo:r_:|:
_: _ro_o__go _boo_r_o| :b-
goo:r_o|ogo| ooo| oo__o:|.
259
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
Midobuche, E. (1999). Respect in
the classroom: Refections of a
Mexican-American educator. Edu-
cational Leadership, 56(7), 80-83.
o|_oro: obgo|_r |:o_:roJo
_|o:b_r_bog:bo :gJgo| :_-
r__g |:|_ogo
:oo__og_:1_.
g: oo|b:gg_| |gor__: b_r:-_oobgo|: _: :b:roJo| _o_b:, ___bogoo-
_ro, |o_o:g_ro _: oogo_o__ro _b:r-bg_g_o| :bgoo:r_:"(Ladson-Bill-
ings, 1995, p. 160).
kulturuli kompetenciis ganviTareba-/SenarCuneba. :_:__oo_ro _b:r-bg_-
g_o| :bgoo:r_o| o:r:g_g_r:_ oo|b:gg__o |:__o:ro __g__r_g
_ooo___b_o:| ob:rb_b__b. ,__g__r_g:_ r_g_g:b__ro o:|b:gg_g_o
oo|b:gg_o: __g__r:| o__b__b roor_ |b:gg_o| 1:| (Ladson-Billings,
1995, p. 161). o::goo:_, _ro-_roo o:|b:gg__go r_o| (o_|. ooo:ro_g_:)
oo_1o:Jo oor_:ooro _: _o_r:g_ro oboJgb_goo|, :go__r:_oo|, obo-
o:_oo_o| |:|b:gg_g:_ o__b__:. o_or_o oo|b:gg__o:b |:o_J:o_ ooo-
bgo: |:1o:_o_:Jo o:go|o __ogo _:r_o_ogo| b:o_bgroo :bo_o_go
__|o_r_o, r:_:b ooo__gbo (ogo) :_g_oog_o _b_o_: George Washing-
ton Carver-o| __ogo _:r_o_ogo| J_|b:gg:|, _oo| |ob_o| ro_borog
:b:go1|, b:o_bgro| :_o_go| o:r___ob_g _o_|: _: J__-o1:r__go|o-
go| |:goro _o_bo| :bbogg:|.
kritikuli azrovnebis ganviTareba arsebuli mdgomareobisTvis biZ-
gis misacemad. :_:__oo_ro _b:r-bg_g_o| :bgoo:r_:|: _: __g__r_go
_ooo___b_oo| J_b:rb_b_:|o:b _ro:_, :oorb__go o:|b:gg_g_o oo|-
b:gg__| _bo:r_o:b, ,:bogoo:rob __ro _:roo |:1o:_o_rog-oogo-
_o__ro :1rogb_:, roo_go_ o:o J_o__Jo |:J_:g_:| oo|__o|, _ro_o-
__g:_ J_:_:|ob o| |:1o:_o_rogo boro_o, _:|__go_o, _r:_o_o_o
_: or:bo1:_o_o (:b:og_:), roog_o_ b_g| _b_o| |:1o:_o_rogo
_|:o:rogoo| b:roo_ob:|: _: J_b:rb_b_:|" (Ladson-Billings, 1995, p. 162).
o::goo:_, _ro-_ro |_og:Jo oo|b:gg__o: _go|__ogogo :ooo_g_| o:-
go:boo ooog_g__go |:b_goo_g:b_go_o| :oo. o|obo :__b_b _:_ob:b-
|_o| b_|_|, roo_go: oob__goo:_ |:J_:go |_ogo| oo|b:gg__| J__ogoo
_obo_:o __ro :b:go bob_o, :o _|:o:rogoo| :|:r_g_g:_ :1_oo|
r__:__or| b_rogo oo|b_r_| _: |:ogoo_, o:go:boo bob_o| ___|_o
:b::bg_| |bg: b_:ro_o_:b oo___go o:b:o__rog_ ob_oro:_ooo.
g__|ob-ogob|o (1995) :_boJb:g_:, roo _gro :_:oo:bo| :1roo, oo|o
|:oo orob_ooo ,_r:go_ _:ro |b:gg_::". o| _o:bbo_: oo:|, roo _:r
|b:gg_:| :_b_r|, o:r:o J__oobg:|:_ |g:o|: ,r:_oo :r b_rb__: :o
,_:ro |b:gg_o|" :oo__b_: :_ro:o_ro__go: _g:|Jo"(g.!5). o|:g|o
oo_ooo| :_|:b_r:_, __b_g: _o (Geneva Gay, 2000) o__b_| _b_:| ,__g-
__r_g:_ o:|_bo|o__go |b:gg_:", roo_go_ ,_obo__r:_ :b|bg:g_-
_go oo|b:gg__o| __g__r_g _o_b:|, |:b_o| :oo__og_:|, _roo_r-
kulturulad kompe-
tentur maswavleblebs
swamT TavianTi moswav-
leebis SesaZleblobebi,
iTvaliswineben maT
cxovrebasa da kul-
turas da swavloben,
vin arian isini sinmd-
vileSi.
260
ooo| |__o:|: _: oo_o___o| |_og| |b:gg_o| o__o oboJgb_goo|: _:
______roo|ogo| o__b_|. _| oo|b:gg__| :oobgrobo|" (g. 2).?
go1: __g_ooo (2003) __g__r_g:_ r_g_g:b__r o__:oo_:|o:b _:-
_:gJor__go __r:__:bo:bo oo|b:gg__o| |b:gg_o| |:o |:__b_r| :_b_r|:
(!) o:|b:gg__go _:rbo_b__go _b_: o_o| o:go|o oo|b:gg__o| o:b_:_-
ogog ob__g____:g J_|:og_go_Jo, _o:b_ro:|: _: |_go_r_:Jo _
o:| _b_: |__ro__| :gJg_o| J_|:og_go_o|:. oo |_og_o| or:g:go
o::gooo :r|_o|, |:_:_ _::gJ_oo|:ggo:bo :_ro:o_ro__go :gJg_o
_g:|o| J_|::oo| _ob_1_ ___o _oob_go_b _: :ogo_r__g o:o_o:-
_o_:|:_ :roo_g_b o:g|. _::go J__:|__o :r: oo|b:gg__o|, :r:o__
:b:og_o| r:go:. (2) o:|b:gg_g_o _b_: J__roogob oo |o|_g_g_|,
roo __|_or_o|:| oo___go o:_:go __g_o _: J:gob_ro :_g_oog_-
o _:ro |b:ggo|: _: _:ro |b:gg_o| _:o:_:|__r__go:. __g_ooo|
:1roo, b:ro:___go |b:gg_: o__oogo, ___:g_ro _: _o|_oogobor_-
_go:, _:_:gJor__go: oo|b:gg__o| __g__r:|o:b, o:o ob__g____:g
o_o_go_r_o:|o:b, b_g| _b_o| _ro_o__g :1rogb_:|: _: orog_o_o|
:_:gr:|, r:_ :|_ |:|:r_go: |_ogo| oo_o:" (g. !8). (3) o:|b:gg_g_-
o: _b_: J_o|b:ggob |:__o:ro oo|b:gg__o _: o:oo __g__r_go o_o_go-
_r_o:. :oo| J_o__ oo|b:gg__| J__og_:o |:__o:ro ob__g____:g_ro
o_o_go_r_oo| J_|b:gg: _: :_:__oo_ro, |:1o:_o_rogo, _o1o__ro _:
oor:g_ro |r_g_o_og_o| oboJgb_gog:bo oo1_1_o| :_: _ :r: obo-
go_ ,|:o|:b_ro| |:Jogb_g:_" :r:o__, ,|:1o:_o_o|ogo|, bob:or_o|:
_: ooo__gbo o:o_o|ogo|:_" (g. !).
g__|ob-ogob|o: _: _oo o:go:bo b:JrooJo ooob|_bo_| |_r_:_oo|
o_roo_Jo :_ro:o_ro__go b:rooJoo| :gJg_o:b ooo_J:g_ r:o__boo_
_:ro o:|b:gg__go _: :_b_r_| o:oo o_J:oo| o_oo__o (Siddle Walker,
2001). oo|b:gg__o| _:b:|o:o_oo, |:o::gooo :_ro:o_ro__g o:|b:gg_-
g_| o_:_ro |b:gg_o| |_ogo :_go _: _:r J___|:_ o___b. o|obo
oo|b:gg__o|:b |b:gg:| oobog_b, o:Job:_ _o, ro_: :o:| oo|b:gg__o:b
o_J:oo| _:o:__oo |::o_o |gor__: :_g_oog_o| J_o__ _: _:r|
:oo_b |_:b_:r__o| _obo| _:b_g:1_. :o |:o::gooo o:|b:gg_g_|
bJor:_ o__o :b:og_: :_go, go_r_ oo:g_ J_:_o| ,o_or_:bo:b" o:|b:g-
g_g_|. :o:g_ _ro|, _| o:|b:gg_g_o o:go:bo oo|b:gg__1_ o:g_:_-
1o:g:_ o1r_bg_go, |:1o:_o_o| o:_og__o_go b_gr_o :ro:b. _| b:o-
g:_ b:b| :b:og_o| |__roJo oro__|oro| gogo:b :b ooro|o| (Vivian
Gunn Morris) :o:gJo, roo_go_ b:b:roJo: oo__o_go.
sicocxlisunarianobis gamomuSaveba
|_ogo| :|:_o| :gJg_o| !2-!5%, roog_|:_ :_:____go |:1o:-
_o_rogo _: _oo_o_ro b_gJ_b_o: |gor__:o, :o _:bo:r_:| g_r o__-
_b. bJor:_ |:1o:_o_:|: _: _|o_o__ro _:boro_goo| or:bo1:_o_|
b_go :r oo_bg__:o o:_:go ro|_o| _g_J o_o_ :gJg_:o__. o_o_: :_:-
__oo_ro b:r_o:__goo| ro|_o| _g_J o_o_o _gro :gJgo :r: obogo_
:_:rb_:, :r:o__ b:ro:__:|:_ :_b_g|. o|obo :o_:bo oo|b:gg__o :ro:b.
r: J_googo: go|b:ggoo :o oo|b:gg__o|:b? r: J__ogo:o ooooo_o__ob
o:|b:gg_g_o: _: |_og_o: sicocxlisunarianobis b_gJ_|:b_o:_?
sicocxlisunariani moswavleebi. :_:oo:b_o :b|bg:g__o:b :o_:boo|
oob__goo. oo|b:gg__o, roog_|:_, |_roo1_go |oob_g__o| oo_b__:-
g:_, b:ro:__o| oo_b_go| _b:ro :_go, :__o_r:_ :ro:b b:o_go |:|-
_ogo |:_oo:bo:Jo. o|obo :ooorb_go:b _roo_rooo| _:ro _b:roo,
sicocxlisunarianoba _
|oob_g__o| oo_b__:g:_
:_:o_or_o| b:ro:__oo
_:|r_g_o| _b:ro.
261
_:rbo_b__gbo :ro:b |:__o:r J_|:og_go_Jo, |_ogo| ooo:ro :_go
_:__ooo _:oo_o___g_:, :o:_o_b |:__o:ro _obo__ro b:rooo:ggooo
_: o:_:go oogo_obo :_go (Borman & Overman, 2004; Lee, 2005). o:_:go ob-
__g___o| :b :__og__go _b:r-bg_g_o| o_ob_ oo|b:gg__o ro|_o|:b:_
o__:_ :ro:b _:__g_o. o|___o _: oo_ooo|__ro :bb_o:_ :o_:bo:|-
o:b:: _:_:gJor__go. oo|b:ggo|ogo| oboJgb_go: :_g| :r_ _:__or_-
|:_ _ oorogb_g _roo_roo_|: _: |:1o:_o_rog ob:r_:g_r:|. oJo-
_go:b, roo_go_ Jgogo|:b _gr b:ro:__:| oo_go| _: :oo_oo o:|
|:bgJo o__:_ob_oo|ogo| |:goro ooro_| __obo|, Jgog| __ro oogo
_roo_roo_o b:oo__:go__:. o:r:o :|_oo oJogo| :r_:, _ooo___b-
__r :_:oo:bo:b ogo_r _:gJor|:_ (o::goo:_, :_:|o:b :b _o:|o:b,
__o_:|o:b, oo:|o:b, o:|b:gg__go:b, obgrob_go:b :b |bg: o1r_bg_go-
:b) J__ogo: ob:r_:og_ro __b__o: J_:|r_go|. |_ogo|, |:1o:_o_o| :b
r_goo_r :__ogo_Jo oob:bog_oo|:|, 1r_:|r_g_o:b _roo_roo:
__ro bJoro: _:, J_|::oo|:_, :gJgo o:o:b |:1o:_o_rog _: go__ro-
o| _b:r-bg_g_| oogo|_| (Berk, 2005).
sicocxlisunariani klasebi. oo|b:gg_| ob_ogo__:g_ro:| :b oJo-
g_| g_r :_rb_go. _| roo_ J__ogoo, :r _:ogob_oo roo _g_g:1_
:o_:bo oo|b:gg__o_ _o :r :ro:b _:1_g__go |_r_|o|:b. _o _ogo|
_: oo|o _og__o| :1roo (2005), :gJg_o _o :r:, |b:ggo| oro__|o
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
`skol am Cemi azr ovnebi s
hor i zont i gaaf ar Tova~
CemTvi s mi si s ui l i mei t omp-
soni , Cemi meoj axeobi s maswav-
l ebel i , mzr unvel obi s gansax-
i er eba i yo. Cemi bi ol ogi ur i
dedi s da sayvar el i dei di s (Ear l i ne) Semdeg mesame
dedad mi maCnda. Cven da Cemi megobr ebi c mezobl ad
vcxovr obdi T (i seve, r ogor c Cveni admi ni st r a-
ci a da maswavl ebel Ta umr avl esoba). oj axebi s
umet esoba Savkani anTa 4 ekl esi i dan er T-er TSi
dadi oda. aqedan gamomdi nar e, zogi maswavl ebel i
sakvi r ao skol aSi c gvaswavl i da. Cven wi naswar i
dar ekvi s gar eSe, nebi smi er dr os SegveZl o mi si s
t ompsonTan st umr oba. ami t omac ar aa gasakvi r i ,
r om meoj axeoba Cemi sayvar el i sagani i yo. mom-
wonda, axal i naswavl i s maSi nve ganxor ci el eba
r om SemeZl o. Cemi meoj axeobi T Cemi mSobl ebi
er Tobodnen, r odesac sxvadasxva ker Zs axal i da
gansxvavebul i gzi T vamzadebdi . skol am gaaf ar -
Tova Cemi azr ovnebi s hor i zont i . mi si s t omp-
soni s wyal obi T, meSvi de kl asSi gavl i l i meo-
j axeobi s Semdeg, Cemi t ansacml i s umet esi nawi l i
Tavad Sevker e. gami mar Tl a,
r adgan gansakuTr ebul i da
mzr unvel i bevr i sxva mas-
wavl ebel i c myavda.
saskol o gamocdi l ebi s sur aTi zedmet ad i de-
al ur i r om ar gamovi des, aRvni Snav, r om Cems dr os
bavSvebi i seTebi ve i yvnen, r ogor ebi c dRes ar i an.
sxvi si daSi neba mozar debi s sayvar el i meTodi a da
Cems mogonebebSi c ukavi a adgi l i . pi r vel kl asSi
r amdeni me Tanakl asel ma Cemi daSi neba gadawyvi t a
da r oca skol i dan saxl Si vbr undebodi , qvebi
dami Si nes. am SemTxvevi s Sesaxeb Cemi pi r vel i kl a-
si s maswavl ebel s mi si s magnol i a uoTki nss vuTx-
ar i . mi si s uoTki nsi Caer i a da aseTi r am aRar
ganmeor ebul a.
wyaro: wignidan No More Cotton Picking: African American
Voices from a Small Southern Town, by Vivian Gunn Morris
and C. L. Morris. In Gloria Swindler Boutte (Ed.), Resound-
ing Voices: School Experiences of People from Diverse Ethnic
Backgrounds. Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copy-
right 2002 by Pearson Education ibeWdeba gamomcemlis
nebarTviT.
262
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
rekomendaciebi: swavlis xelSemwyobi sazogadoebis Seneba
jois epsteini (Joyce Epstein, 1995) aRwers
ojaxi/skola/sazogadoebis eqvs tips. mom-
devno rekomendaciebi am eqvs kategorias
efuZneba: parentuli TanamSromloba: dae-
xmareT ojaxebs saxlSi saswavlo garemos
SeqmnaSi.
magaliTebi
!. J_|o:g:1_o oJog_| |_oob:r_o, go_-
_ob:b:b_r_o, g___oo| __r|_o, o_:bo:b
_:_:gJor__go go__r:__r: _: |bg: |:ob-
_oro:_oo oror:o_o, r:_, o:oo :1roo,
_:_bo:r_: :_1r_:|o:b _:_:gJor__go
|o__:_o_o_:b :oo|:ggo| oogb:Jo.
2. :b:goo:r_o o_:bo| ob:r_:og_ro oror-
:o_o _g_o|, _:boro_goo|: _: |o_o:g-
_ro _:obo:r_o| |__roJo,
3. _:_bo:r_o o_:b_|, :_1o:rob |_og:| ob-
_oro:_o: o:oo Jgog_o| __g__r_go o_o-
_go_r_oo|, _:g:b_o|: _: ooobogbog__o|
J_|:b_. o|b:gg_o o_:b_o|:b.
urTierToba: SeqmeniT skola-saxlis da saxli-
skolis efeqturi urTierTobis forma.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo _roo_roo: J__|::o_:
o_:bo| ooobogbog__|. _1r_bg_g_:goo
_g_g:_roo, r:_ |:goro: ______ro _ro-
o_rooo|ogo| - o::goo:_, o:ro:b_oo,
go1_:g_ro _: o|bgogJro__o:bo o:|:g_-
oo.
2. _|__or_o o_:b_| o:o:b b_:rogo|
oo__o| J_o__. b_oo| oooog_:o__ b_
_goo o_:bo| b_gr_o|:b |_og:Jo oo|g-
g:|.
3. orog_o_o:b _:_:gJor__go J___oob__-
o ::bob:|bor_o, J_:o|____o oo_b_g_1_
g:o:r:_oo _: _:__ooo ob_oro:_ooo.
moxaliseoba: moiwvieT mSoblebi da SehpirdiT
daxmarebasa da mxardaWeras.
magaliTebi
!. :r:o_o| |:J_:g_oo b::_:r_o _og_gbgo-
_ro :oo_oobg: o_:bo|, bogo|, ob__r_|_o|,
o:go|__:go _roo|: _: 1oo |:_oobo| :_o-
_o_|_o| bob:_:___o| :b|:1_gro|ogo|.
2. _g_g: o_:bo _b_: o_o| ob_oroor__go
(__g__oboo :b |bg.). :r :oorb_o ___g_-
_obo o_:b_o.
3. o_ J_|:og__go:, oob:go|_o: J_bg__r_o-
|ogo| _: oro____o|ogo| :oo_:goo _:g__
oo:bo.
saxlSi swavla: miawodeT ojaxebs Svilebis
davalebis Sesrulebisa da aqtivobisTvis dam-
xmare informacia da ideebi.
magaliTebi
!. oo:bo__o _:g:g_o| _o:, |:Job:o |:o_J-
:o| J_|r_g_o| |_r:__o: _: oo_ooo_o,
roor J__b_ob b_go _:g:g_o| J_|r_g_-
:| :__o_ro b:r_go| :r_J_.
2. b:ro_o o_:bo| b_gr_o |b:gg_o| __r|o|
_:_og:Jo, _|:_r_o o:o :__ogo_o| J_|-
:b_, ooo|oob_o o:oo o___o_.
3. :_1:gb_o |:bgJo |:b:go|o |:|b:ggo :_-
_ogo_o| o:|:g_o, :b|:__or_oo _:|-
g_b_o| ____|: _: 1:_b_gJo.
TanamSromloba gadawyvetilebis miRebaSi:
ojaxebi monawileoben saskolo gadawyveti-
lebebis miRebaSi, hyavT ojaxisa da sazoga-
doebis liderebi da warmomadgenlebi.
magaliTebi
!. J__o_boo o_:bo| |:_ob|_g_:_oo _ooo___o
oJo_go: b:rooo:__bg_o|ogo|.
2. _:rbo_b_oo, roo _g_g: o_:b| :_g| _:gJoro
o:go:bo b:rooo:__b_go:b.
sazogadoebrivi Tanamegobroba: saskolo
programebis, ojaxSi swavlebis (praqti-
kis), moswavleTa swavlisa da ganviTarebis
gasaZliereblad gansazRvreT da gamoiyeneT
sazogadoebrivi resursebi da samsaxurebi
(kavSirebi, saSualebebi).
magaliTebi
!. :::b:go1_o :r|__go r_|_r|_o - J__o_-
boo oob:__oo: :1:,
2. :b|:1_gr_o |:o_J:o| oro____o oo|b:g-
g_o:ogo|.
3. _:__:gJor_oo :bg:_ |_og:_:oo:gr__-
g_| _: b:ro_o o|obo |:|_ogo oror-
:o_Jo.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://www.ssta.sk.ca./EducationServices/Edu-
ationalIssues/ParentSchoolPartnership/Types.htm
wyaro: wignidan School/Family/Community Partnerships:
Caring for Children We Share, by J. L. Epstein, Phi Delta Kap-
pan, 76, pp. 701-712. Copyright 1995 by Phi Delta Kappan.
ibeWdeba Phi Delta Kappan-isa da avtoris nebarTviT.
263
_b_: J_g_g:goo, r:_:b ,:g__rb:_o_go |_r:__o_o __ro o_:ro _:
b:ro:___go: :gJgo| orggog :r|__g ob:r_:g_ro| _b_rog:_ :r|_-
_g |o|__o:Jo |o::goo:_, |_og:Jo| ob__ror_o| J_oobg_g:Jo" (g.3).
:_g_ _:g:o:__o, :r|_o| o__o___g__o, roo _ggog__o _g:|Jo _
rooro_:: o_or_ro_bog:bo _g:|_o _: o:|b:gg_g_o:b ob:r_:og_ro
_roo_roo_o| b:oo_:go_:, g:oobo:o_ro__g _: o_or_:bo:b oo|b:g-
g__o:b J__:r_oo, o__ :gg_b:| :b__b| :_ro-:o_ro__go oo|b:gg__o|
:_:__oo_r J____1_ (Borman & Overman, 2004). :og:r:_, roor J_o-
ogo:o :o_:boo| ob:r_:og_ro _g:|o| J__ob:?
oro:bo: _: og_ro:bo: (2004) :b|:1_gr_| |_og_o| oro o:b:|o:o_-
_go, roog_o_ :_:__oo_r :o_:bo:|o:b:: _:_:gJor__go. _|:_robo,
oJgo_oo:bo :r_oo _: o:|b:gg__g-oo|b:ggo| oo1o_o_ro _roo_roo-
_o. _ogo: _: oo|o: _og__o: (2005) o:go:bo bobJo |o_o_bgo|_b:ro-
:bo _g:|_o| _:|:b:|o:o_g:_ :ooo_ggo_| _:roo _: __b:ro :gJg_o|
|:___o_|o |b:gg_:-or:__o_: :b:og_o|: _: _|o_ogooo| |__roJo. :r-
|_o| _g_o_b__o| oro ___o, roog_o_ oo|b:gg_| |:_g:|o |:1o:-
_o_:|o:b :_:gJor_|. _ro-_roo b:1| _|g:o| oo|b:gg_o: ogoo_:bo:r_-
:| _ _b:r|, o:g:_ _:o|:bob oo1b_o _: _:oo__o__g:_ oo:_boob o:o,
o_or_ b:1| _|g:o| _g:|o|: _: oogo:b:_ |_ogo| o1r_bg_go:| _: :bgo
_roo_roo_|.
TviTdaxmareba
:_:__oo_ro ogoo_____o:bo:, |b:ggo| |:__o:ro J_|:og_goo| rbo_-
b:, :_:__oo_ro oo_b_g_o| _ro-_roo _g_g:1_ o:booo__gr_go bob:|-
b:ro___g_g_::. o_- _: o_-!0 o:g_o| J_|b:ggo|:| _:rbo_b__oo,
roo ogoo_____o:bo: o1r__:, ro_: oo|b:gg__o b|bo:b ro_g :oo-
_:b_|, :|r_g__b oo1:booo:ro_g _:g:g__| |:goro _:bo:r_o| |:-
J_:g_oo _: :_gor__o:b oo|b:gg__|, roog_o_ oo:g_| :__o__b.
:o:Jo o:o o:|b:gg_g_o| __r:___: _: ob:r_:g_r:_ _bo:r_:o.
___gooo ogoo_ob_rogo :b oo|b:ggo| ogoor__g:_o: _|:_robo _:
oJgo_oo:bo |:|b:ggo :r_oo| |:__og_go:. o_-6, o_- _: o_-!2 o:g_-
Jo obog:go, roor _b_: _:_bo:roo oo|b:gg__| ogoor__g:_oo|
_o_bo| oo__:|: _: J_|::oo|o _b:r_o| :bgoo:r_:Jo.
:_:__oo_ro _:oo__o__go:, :rb_g:bo| :__o_:, oo1bo| _:|:bg: _:
oo|o oo_b_g: o_|:o_ rogo: ogoo_:bo:r_o| _:ggJo. roor_ o_-!0
o:go_:b :o_o, _:oo__o___go oo|b:gg__o o__:_ oo_ogor__go
_: |b:ggo| _ro_gbo :ro:b.
urTierToba
o1r_bg_go o:|b:gg_go|: _: oo|b:ggo| _roo_roo_o _:r |b:g-
g_:|o:b _ro:_, :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo: oo oo|b:gg__o-
|ogo|, roog_o_ |_roo1_g |oob_g__| :b___o:b. o_-3 o:gJo __g_
:bgobog_o o1r_bg_go o:|b:gg_go| J_|:og_go: _: o_-!! o:gJo
:o o_o:| _:g_r_b__oo.
o:b:_og_o:b ______ro _roo_roo: :r_og_ oboJgb_gog:bo: oo-
|b:gg_o:ogo| |:|_ogo _bogr_:Jo.
______ro |:bgo-|_ogo| _roo_roo_o ogo _g_o_b_o: oo|b:g-
g__o| o1r_bg_go, ogo_ro _roo_roo_o| J_b_:Jo. __oo| _oo_ro:
J_boJb:, roo oJog_o| oob:bog_oo| J_oobg_g:Jo, o:oo Jgog_o|
J__:|__o _: __|__ro __g_o _o_o_|__: (Comer, Haynes, & Joyner,
1996). b:b:roJo ,o_:bo|: _: |:1o:_o_o| o:b:oJroogo:" oo__o_-
go: r:o__boo_ o__: o_:b_o:b _roo_rooo| o:o:1_.
264
sqema 5.5
sicocxlisunariani klasebis Seqmna
qvemoT moyvanilia moswavlesTan maswavleblis urTierTobis kiTxvaris magaliTi. erTma
maswavlebelma, Ellie-im am kiTxvaris Sedegebis mixedviT Seqmna moswavleebTan urTierTobis
gaumjobesebis gegma, risTvisac qvemoT mocemuli gegmis Canaweris furceli gamoiyena.
k i T x v a r i
Ellie-is moswavleebs TiToeul mocemul SekiTxvaze sami SesaZlo pasuxidan erT-erTi
unda amoerCiaT:
!. ro_: gg:o:r:_o, o:|b:gg__go __r:___oo oo|-
o_b|.
2. ro_: _:bo:r_: ogor__:, o:|b:gg__go o_bo:r_:.
3. o:|b:gg__go o:_og| o__o|.
4. o:|b:gg__g| |__r:, roo :o _g:|o| oboJ-
gb_gog:bo b_gro g:r.
5. o:|b:gg__go _g:|Jo obo:r_g _: |:ob__r_|o
:r_oo| _obo|.
6. o:|b:gg__go b_o| ooo:ro |:o:rogo:bo:.
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
_o:b, 1o__r, :r:|_ro|
g e g m i s C a n a w e r i
_g:|o: _go| o_|:o_ _g:|o b:b:b_ro| o:ro_o: -----
J_|r_g_: o_ :r:?
:__ogo: !.
r: _b_: :__o__|?
gob ::__o_| :o:|?
ro_o|?
|:_?
g:bb1_ roroooo _:_ooo| ,:b|:__or__-
go _ro" _g_g:1_ oobb_:r :gJg_|: o_oo_|,.
go|__|, :rbo|.
_go
_og_g |:oJ::o| _: b_oJ::o| g:bbo|
_ro|.
|:_g:|o oo:bJo.
_o:b
b:bogorog
:r:
:__ogo: 2.
r: _b_: :__o__|?
gob ::__o_| :o:|?
ro_o|?
|:_?
_:o_oo| obo:r_go |:|b:ggo o:o:Jo J_|-
g_b_o|ogo|.
_go _: _g:|o.
_og_g___ __o| !0-_:b !0:20-|::o:o__.
|:_g:|o oo:bJo.
_o:b
b:bogorog
:r:
:__ogo: 3.
r: _b_: :__o__|?
gob ::__o_| :o:|?
ro_o|?
|:_?
_:o1:___| o_oroo| |:o:__r_o, r:o:
g:b|og__|, roo _g:|_g_| _:r:_ _b_:
oog_o_roo.
_g:|o| oo|b:gg__o.
_gor: !.
|:_g:|o oo:bJo.
_o:b
b:bogorog
:r:
wyaro: wignidan Resillient classrooms: Creating healthy environments for learning by B. Doll, S. Zucker, & K. Brehm. Copyright
2004 Guilford Press. ibeWdeba nebarTviT.
265

sicocxlisunariani klasebis Seqmna. oo|b:ggo| ogoo_:bo:r_o|: _: _roo-
_roo_o| _1r_bg_g_o_o|ogo| (|o_o_bgo|_b:ro:boo| oro J_o:__b_go)
_ogo: _: oo|o: _og__o: (2005) _g:|o| J_|:b_ ob_oro:_oo| J_|:rog_-
g:_ oog:bo__| oo|b:ggo| _oobg:r_o. 5.5 _brogo :o _oobg:ro| _ro-
_roo b:bogo| _ ,o:|b:gg__go:b _roo_rooo|" _ o::gooo:.
_roo: o:|b:gg__go: :ooo__b: _| _oobg:ro _: :_oo:bob:, roo oo-
|b:gg__o| ooo_oo| b:b_g:ro :r _|o_b| __r:___oo :b g_r b__:g| _g:|-
Jo g_r:__r |:ob__r_|o|: _: |:b:go|o|. o|obo :oo_b_b, roo o:|b:g-
g__go _|:o:rogo: _: :r _bo:r_: o:o, o:_og| :r |__o|, :r |__r:
o:oo J_|:og_go_o|:. :|:b:g| o:|b:gg_go| oo_r _oobg:ro| J____o|
|:__og_g1_ J_o_J:g__g 5.5 _brogo _o:|.
gansxvaveba da konvergencia (daaxloeba)
_| o:go oogo:b:_ _oooo_: :b|bg:g__|, :oo_oo :_ :bgobog_o o|
oobo |__ro, roo_go:_, J_|:ogo:, _g:|Jo :b|bg:g__g oo|b:gg_o: |b:g-
g:1_ o_oboo| :gg_b:. _|_bo:: |:1o:_o_rogo or:bo1:_o:, __g__r_go
_:|__go_o _: |:|b:ggo _oor:__|o:bo (:rb_g:bo), |o_ogobgo|_o_:,
_o_r_go _:_o_: (_:____:). :o o:go| _:|:|r_g| _g_g: oo|b:ggo|ogo|
oo|:__ o___| ::_boo.
gansxvaveba swavlaSi
rog:b_ o:roo (Roland Tharp, 1989) :oo_o_| r:o__boo_ oboJgb_gog:b
:|o___|, roog_o_ :|:b:g| _g:|Jo oo|b:gg_o: :b|bg:g_:|. _| :|o____-
o _ |:1o:_o_rogo or:bo1:_o:, __g__r_go _:|__go_o, |b:ggo|
|:b__o (|_ogo) _: |o_oogobgo|_o_: _ J_oog_: J_o_g:go| oo|b:gg_o:
:oo__og_:|o:b (b:rooo:ggo:|o:b) ___o oo|:r_:_.
sazogadoebrivi organizacia. rogorc o:roo (1989) :_b:__|, ,:b:o-
g_o| _oo| oo:g:ro :oo_:b:: |b:gg_o|, |b:ggo|: _: J_|r_g_o| o|_
or:bo1_:, roo oo J__|::o_o__| |:1o:_o_rog |_r____r_|, roo-
g_Jo_ oo|b:gg_ __ro b:_o_o_r:_ o_J:o|, b:ro_go: oro__|Jo _:ob-
__r_|__go: _: ___o |b:ggo|"(g. 350). |:1o:_o_rogo |_r____r:
:b |:1o:_o_rogo or:bo1:_o: :o _ob___|_Jo :_:oo:b_o| :r_g__go
oo1b_o| oo_b_go| 1_| _go|boo|. o::goo:_, :g:o| |:1o:_o_rogo
|o_o:g_ro or:bo1:_o: oboJgb_gogb:_:: _:oo_o___go o:b:oJroogo-
:1_. :gJg_o o:o:Jo_b o_or_o:b _: _:-oo_o:b, __ro| :gJg_o:b
_ro:_, roog_o_ bJor:_ _o_ro|_1_ 1r_b:g_b. ro_: :g:o| |_og:Jo
4-5 oob:|: _: ogo|:b J_o_:ro o:b:oJroogoooo ____o J_o_ob:,
oo|b:gg__o| |b:gg: _: _roogogo o_J:o: :_o_o_|_: (Okagaki, 2001).
o:|b:gg__go ob__b|o_r:_ o_J:o_: _ro-_ro ___o:b, |:b:o :gJg_o
_:b:rb_b ____Jo _roo:b_o| _bo:r_o_b_b. o:r:o ro_: oo:g_ |__oo|
:oo__b_: b:g:oJo |_:__|, oo|b:gg__o: _ro:_ :r oo_J:g_|. :o :gJ-
go: |:1o:_o_: :b:ooro_| |bg_o|:b o:o :__bo_:| _: oo:|, roo
|:ooro|ooro |__|o| b:rooo:__bg_o:b :r o:o:Jo_b. :oo| J_o__, _roo
_: oo:g_ |__|o| oro-|:oo :gJgo| _:____oo, o:|b:gg__go: b_go J__b-
_o o:o _roo_ro_:bo:r_:|. o_ :b|bg:g__go __g__ro| oo|b:gg__o
_:go, J_|:ogo: o:oo _:____: |bg:_:|bg: |__ooo _:gor__o.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
:ooo__b_o o_:bo|: _:
|:1o:_o_o| o:b:o_oroo|
ooooo__o :gJgo| |b:gg:Jo
o_:bo| oob:bog_o:|: _:
_:bo:r_:|o:b _:_:gJor__go
_:o:__ooo o___o|ogo|.
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
oo oo|b:gg_o: :b:og_o|
J_|:b_ |r_go ob_oro:_o-
o|ogo|, roog_o_ ro_g
:oo_:b_| :b___o:b, obog_o
Stringfeld, S., & Land, D. (2002).
Educating at-risk students: Year-
book of the National Society for
the Study of Education (NSSE)
(Vol. 2). Chicago, IL: University
of Chicago Press.
266
kulturuli faseulobebi da saswavlo upiratesobebi. ro1: _rb:b__|
Jo_o (2005) __g__ro| oob__goo ob_g_1o_ro _g:|_o| o:|b:gg__go: |:o
o:b:|o:o__g| :_b_r|: (!) o:|b:gg_g_o :ooo_bo_b oo|b:gg_o: _b:r-
bg_g_o| :ooo_:gb_o| |bg:_:|bg: 1:|, (2) o__b__b |b:gg_o| o|_o
o_oo_|, roo_go_ oo|b:gg__| _rb_gbo:o, _: (3) _|ooo, roo :r_g__go
___o| __g__r_go :oo__og_:, _:|__go_o _: |:|b:ggo _oor:__-
|o_o, J_|:ogo:, :o ___o| _g_g: b_gr1_ :r gr__g__o__|.
1oo o_gg_gro| :1roo, _|o:b_g-:o_ro__go oo|b:gg__o _o_ oboJg-
b_go:| :bog__b o_:b| _: ___o| goo:go:| (_ro_g_:|). :o oo-
|b:gg__| _rb_gbo:o o:b:oJroogoooo :__ogo_o _: :r oo|bobo :o-
b:b:_o:b :_or_: (Garcia, 1992; Vasquez, 1990). :o, oobo _:|__go:,
roo_g|:_ _gro g:oobo:o_ro__go oo|b:gg_ o1o:r_| (_g_g: :r: _ :ob-
|_b_o 1_ooo oo_g:bogo Sheet-o| o_|:o_ o:b:|o:o__go):
familizmo (Familizmo) _ o__o__ o_:b_o. o_:b_ro orog_o_o| :b o-
1b_|o| :bbogg: :r:goo:g_r:_ oogg_:.
simpaTia (Simpatia) _ oorogb_:o:Joro|o :rooboo| _:|__go:. oor:_o
:1r_o| o:g_:__r__g:_ :b_b:__: _: _:o:oo :r:|boro:.
respeqto (Respecto) _ o:g:__g_o| o_ob_ :_:oo:b_o|, o::goo:_, o:|-
b:gg_g_o| :b oo:groo| b_gr_o| ooo:ro o:_ogo|__o:.
personalizmo (Personalismo) _ :bgo oorogb_:o:Joro|o _roo_roo_o|
_:_:|_:, _o|_oo_or_o| :b__: _o|_:b_o_ro, _ogo, oro__|o_go
_roo_roo_o| _ro| (Dingfelder, 2005).
:_ro:o_ro__go: |b:ggo| |_ogo J_|:ogo:, J__o:g|__go o_o| |:|-
_ogo o_oo__o:b. :og:ro |b:gg_o| |_ogo|ogo| _:o:b:|o:o__go:
__ro go1_:g_r-go:g_ro (1o:_o) oo_oo:, go_r_ g_r:g_r-:b:go-
_o__ro, _oro:g_r goo_:|o:b J__:r_oo _ _:|_gb_o| oob__goo :-
__o__go :b:go1o| _oor:__|o:, :_:oo:b_|: _: _roo_roo_1_ _o__-
|or_:, _ro_ro_g:_ r:o__boo_ :__ogo:Jo ob__b|o_ro oob:bog_oo|
_oor:__|o:, r__ob_g b:o_-b:o_ |b:gg_:|o:b J__:r_oo, ro_bg_o|,
|ogr_o|: _: _roo| oo:bgo_o| __b__b_o:, :r:g_r:g_r _roo_roo_-
1_ o__o _:oo_o___g_:. __r:__:bo:bo oo|b:gg__o, roog_o_ oo|__-
g_b o:go:bo _r:_o_o_g __g__r:|, ___o o:|_bo_b J__oobg_1_, roo-
g_|:_ r:o__boo_ J_|:ogo o:|_bo :_g|, go_r_ _:g|:b: o:|_bo| o_ob_
J__oobg_|. oboJgb_go:|: _: _o_ |_r:o1_ oro_b_or__go J__oobg_o
J_oog_: __ro oro____o_go o_o|, go_r_ ___:g_1_ _o__|or__go
J__oobg_o (Bennett, 1999; Gay, 2000; Sheets, 2005).
:_ogorogo :o_ro__g_o| |b:ggo| |_ogo_ __ro go:g_ro (|:-
_roo) _: go1_:g_ro:. o::goo:_, b:g:o| oo|b:gg__| ooobroo| _oo-
1o__o| :bbogg:o__, oo|o o:go_:b ogoo__ oo|o_b: _rb_gbo:o. o:o
__b:_r:_ _bg_b_:o o:|b:gg_g_o, roog_o_ J__oobg_| :_:r |g:o_b
_:, o:oo :1roo, b_g| _Jgo:b |b:ggo| oro__|| (Tharp, 1989). :r_og_, _|
oo|b:gg__o :J_:r: _oor:__|o:| :bog__b __o|: _: J___oo_o| :-
oo|bor_o| 1oo oor:_:_ |b:gg:| _: :r: J___oo_o| |:b:gbo_ :-
ooo1__r_:| (Vasquez, 1990).
:1o_g-:o_ro__g_o| |b:ggo| |_ogo| J_|:|b:gg:_, _o_: _gg_g:: b:-
_:r__go, :g:o ooo_oo, roo o|obo ,b:ro:___g _o_or_|o:_" oog-
g_o:b. 1oo o__:oo oggo|, roo :1o_go :gJg_o|ogo| _:|__go:
o:|b:gg__go: __oog:bb_o: _: o|obo ___o o_J:o_b oJgo_ |_r__-
__r_g |:|b:ggo :r_ooJo, |:_:_ b:o_go oo1b_o _: |:1o:_o_rogo
ob:r_:g_r: (Manning & Baruth, 1996) :_go. o:r:o :r|_o| |:_rob_, roo
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ONeil, J. (1990). Link between
style, culture proves divisive.
Educational Leadership, 48(2), 8.
|:_g:boo _oobg:: r:_oo :ro|
1oo o__:oo __g__r_g
:b|bg:g__o:b |b:ggo| |_o-
go| (|:b__o|) _:_:gJor_o|
bob::_o__o?
267
J_o_ob_: roor_ :1o_go, o|_ :1o_g-:o_ro__go oo|b:gg__o|, b_b:ro,
oJroo_go _: o:|o_ro |__r_o_oo_o. |_1___| :1roo (!83), :og:ro
or:__o_: :ogo_r_| oorbog_:| _: or_b:g| _r_:__go:| (J_oo_-
o___ooo:|). :oo| :oo :1o_g _: b_b:ro o__:bo| |:b:ooro1_ o_bogr_
:o_ro__g oo|b:gg__|, bJor:_, g_r _goo:r__:o g_r:g_ro ogoo-
:oob:_go| _b:ro _: o:o:b _gro ___bo__rJ|:o__bo_ro |__ro| orb_g|.
J___:_, _gro o:o:bo 1__o__:_ oorbogo:(g. ).
|_1__o| oo|:1r__o |b:ggo| |_ogo| _obo__ro :b|bg:g__o| _gg_-
go| _ro_o_o|_o: o:go:bo b:Joro_Jo :|:b_| (Yee, 1992).
swavlis sxvadasxva stilis kvlevasTan dakavSirebuli gafrTxilebani.
|b:ggo| |_ogo| :o _gg_go| :og:go|bob_o|:| oro r:o _b_: :b|og__o.
oorg_go: roor_ __g_ go_oo bob: o:go_:b, |b:ggo| |_ogo| 1oo _gg_-
go| J____o| o:ro__go: _gg_g_J::. o_or_: _obo__ro :b|bg:g__o|:
_: _oor:__|o_o| :og:go|bob_oo |b:gg_o| |_ogo| :b|:1_gr: ob-
g:g_ __:__| obg_g|. o|o_: _oobg:: boo :r :ro| _| |:JoJo r:|o|__go,
|__|o|__ro oo_o___:. |:1o:_o_:Jo :b|bg:g_o| :1ro_:b b:_go|
_: |__r_o_oo_o| o__:1_ |br:_:_ :_:g_og:ro (Gordon, 1991; ONeil, 1990).
:_ b:gro_ |b:gg_o| |_ogo| :b|bg:g__o| J_|:b_ ob_oro:_o:, r:_:b
o__r:, roo obogr_g:_ :oo__b_o| J_oobg_g:Jo _| ob_oro:_o: o_g_bo
oo|b:gg__o| ___o :_:-:_bo:Jo _:_bo:r_:o.
oo_b__:g:_ :oo|:, b:roo__b:, roo _og_go oorogb_: ___Jo _roo
_: oo:g_ |b:ggo| |_og| o1o:r_|, :r:|boro:. o:|b:gg_g_o|ogo| |:-
___o_|o rb_g:: _ __r:___oo oo__o_ob oo|b:gg_o: oorogb_g (ob_o-
go__:g_ro) :b|bg:g__| _: |b:ggo| :g__rb:_o_go 1_o o:oogo|
b_goo|:bg_ooo :b:_ob. oo|b:ggo| _obo__roo|: o_ r:|o| |:__og_g1_
bob:|b:r b_r:|o__| :b|:1_gr:go, ro_o| o|b:ggo| oo ___o _ __r _:r-
:_ J_o|b:gg_o oorogb_:.
sociolingvistika. sociolingvistika :ro| |bg:_:|bg: __g__ro| :_:-
oo:bo|ogo| |:_ro| __o___o|: _: b_|_o| |b:gg_: (Tharp, 1989, p. 351).
|o_oogobgo|_o_o| _o_b: _:_bo:r_:o _g:|Jo ro_go _roo_roo_o|
:r_g_g:Jo. |_og: :b|:__or__go :r_oo: _roo_rooo| :b|:1_gr_-
go b_|_oo, o:| o:go|o b_|_o :_g|, ro_o|, roor, go|o:b, r: |:_oob1_
_: r: _borogo boro_oo :bbor_o_g__| _oo_bo_:_o:. roor_ :_r_
gb:b_o, 1o__r oo|b:gg_o: |o_oogobgo|__ro _b:r-bg_g_o :r J__|:-
:o_: o:|b:gg_g_o|: _: orb_gg_o| oogo_ob|.
b:ro:___o| oo|:_b_g:_ oo|b:gg__o: _b_: o_o_b_b _roo_rooo|
b_|_o. :oo|ogo| o:o _b_: :oob _g:|o| pragmatika _ ro_o|, |:_ _:
roor b:ro:roob _roo_roo:. _| :r_ o|_ :_gogo :oo_:b::. _g:|o|
:__ogo_o| J__gg:|o:b _ro:_ b_|_o_ o_gg_:. 1o__r |:goro: b_-
go| :b_g: (o:|b:gg_go| :__o__go or_1_b_:_oo| :bo:ggo:Jo), o:-
r:o 1o__r - :r: (b:gob:1_ 1_:oro| oo_ogo|:|). 1o__r J__oobgo|
_:|o: _:ro: (:bboggo| _ro|), 1o__r _ :r: (J_boJgbo| _ro|). :o :_-
_ogo_o| :b|bg:g__g b_|_| monawileobiT struqturebs _bo___b.
o|obo :b|:1_gr:g_b oooo__g :__ogo:Jo _g:|o| J_|::oo| oob:bog_o-
:|, _g:|_o| _or:gg_|o:| oob:bog_oo| _gro |bg:_:|bg: |__o: :_g|.
ooo|:ogo|, roo _g:|Jo o_o| _ooo___b__ro, oo|b:gg_| _b_g| o_b:g J_|:-
obb_go, :r:g_r:g_ro boJb_o| :oo_bo:, roog_o_ oo ooo_b_Jo oob:bo-
g_oo| |_r____r:1_ oo_ooo_|. o::goo:_, _ro _g:|Jo, ro_: o:|b:g-
g__go oo:bo| :r_g__g :_og:| o_: _oob_J_oo_rogo _: o_b:g bob
gv. 196 mindorze
sociolingvistika _ gadmo-
satania.
pragmatika gadmosatania.
monawileobiTi struqtura _
gadmosatania.
sociolingvistika _ _oro-
:g_ro _: :r:_oro:g_ro
b_|_o| J_|b:gg: ooo| J_|:b_,
o_ roor, ro_o|, ro| J_|:b_,
go|ogo|, r:o__b:_ _o_b:b| _b_:
og:o:r:_o __g__r:oJoro|o
|:_r_o| _ro|.
pragmatika _ b_|_o ooo| J_|-
:b_, ro_o| _: roor :ooo_-
_bo o___g_g_:, r:o: ____-
__ro _roo_roo_o :b:rooo
:r_g__g __g__r_Jo.
monawileobis struqturebi _
oo__o_g :__ogo:Jo oob:bog_-
oo| oo__o| _oro:g_ro _:
:r:_oro:g_ro b_|_o.
268
obr_o_:, _| ooo| boJ:bo o_o, roo _g:|Jo :gJg_o :b_r__go_gb_b _:
:J_J__go_gb_b _: __r:___: oo___o:o o:|b:gg_go|ogo| (Shultz &
Florio, 1979).
gaugebrobis wyaroebi. 1oo :gJgo, _r:go_, |bg_1_ ___o _r_g_g:
_g:|Jo :r|__g |o__:_o:Jo, r:_:b |_og:Jo o:b:oob:bog_oooo |_r__-
__r_o o:o |:bgJo b:|b:gg |_r____r_| _oobg_g:. |_ogo| |o__:_o:o:
_or:gg_|oo|ogo| _roo_rooo| b_|_o |:J_:go _g:|o| o_:b_o| b_-
|_o| o|:g|o:, :oo_oo:_, :|_o o_:b_Jo :_1r_ogo :gJg_o _roo_roo-
_| __ro :_gog:_ :o_:r__b. o:o o_o:b _:_b_r_go b_|_o. :b|bg:g_-
_go __g__r_go :oo__og_o| o_ob_ :gJg_o| o:b:oob:bog_oooo
|_r____r_o J_|:ogo: :r _oobg_o__| |_og:Jo oo___g ___g:|. o:-
:goo:_, _ro-_roo :oo_gg_go| oob__goo, :g:o_go :gJg_o| o_:b-
_ro |:_ro| |_ogo|ogo| _:o:b:|o:o__go: g:o:r:_Jo :__o_ro b:r_g:,
r:_ |_og:Jo |:|b:ggo oro__|o|ogo| oo____go:. ro__|:_ _ro-_roo
|_ogo| o:|b:gg_g_o|ogo| _boogo :b_: _| :b|bg:g__o, o:o _oob-
go| ____o _::o|:g|_| oo|b:gg_o: o_:b_ro |:_ro| ____|. :oo|
J___:_ :g:o_go: :gJg_o: _oobg:Jo b:ro:___| oo:_bo_| (Au, 1980;
Tharp, 1989).
:__roo| b_:ro J_oog_: |o_oogobgo|__ro :b|bg:g_: o_o|,
o::goo:_, r:o__b b:bJo r_:or_| o:|b:gg__go oo|b:ggo| o:|_b1_.
_:ooo: _: |:r_o: (!88) _::_ob_|, roo ro_: b:g:o_go oo|b:gg__o
o:_1:| :__o__b_b o:|_bo| :__oo| _ro|, obgo|_g o:|b:gg__g| _-
ob:, roo o:o _::|r_g_| g:o:r:_o. :oo| :oo o:|b:gg__go _b_go_o
:b_g__ob__: oo|b:gg__|. |bg: :oo_gg_go| oob__goo, o__go| ob_o_g
oo|b:gg__| or__r ___o_|o J____o _ob_:o oo _g:|_Jo, |:_:_ o:|-
b:gg_g_o o__ _ro| :og_g_b_b |:o:|_bo_. _o_b:b| go_obo oob_|
_bo:r_:, __ro o:o:o:_ ooo_ob oob:bog_o: o:o_o:_o_:|: _: |:_b_o-
|o___g_go |:b_Jo (Grossman & Grossman, 1994).
o:|b:gg_g_o| _b:1_ oog:o:r:__ oo|b:gg__|:_ J_oog_: _ob__o
_roo_rooo| orog_o_o _:, J_|::oo|:_, |:b_o| |b:gg:|o:b _:_:g-
Jor__go orog_o_o, o_ o:oo or:o:_o_o| _o_b: :r _r_: |_ogo|
|o__:_o:|. ro| :__o_: J__ogo:o o:|b:gg_g_|? _:b__oo _g:|_Jo
_b_: __:_oo, roo :__ogo_o|ogo| |:goro _roo_rooo| b_|_o b:o_go
_: o:r_ogo o_o|. b_ o_o_r_o, roo oo|b:gg__o: o_o:b, r: ::__oob.
:ooo__b_o r:oo_ boJb_o oo|b:gg_o:ogo| _ggog__o| oo|:boJb_g:_.
:b|_boo |boro ___g: _: oo:b_ob_o oo|o __oob|_ror_:. oob:b:g| o:|-
b:gg_g_o, roog_o_ oo|b:gg__| o:oo Job::bo boo|" :oo__b_:| :b
b_rb_goo g:o:r:_| :|b:ggo_b_b. _roo: o:|b:gg__go: _obr: o:go| oo-
|b:gg__|: ,o_ gor__:o b_oo __r:___:, ro_: |bg: :gJg_o:b go_J-
:o, b_o:_ _:oo___oo g_r_oo _: _:o_go__o, |:b:o J_gog_ o_g_b|
_:bo:r_:|". oo|b:gg_o: ooo:ro o_:goo oo___roo__go. o__o oo|b:g-
g__o:, bg__g_o|:o_r, b_go _b_: :|boob, b_ :oooo:b_o oo:o, b_g|
gob_ :r :|b_g|. oo|b:gg__| :|_ :|b:ggoo |_og:Jo ___go| boro_|.
r:|orogo _: _obo__ro _o_or_|oo| oo|b:gg_o: o_:b_| |o_bo1g_
o:ro_o _o|_rooob:_oo|:b o:go:boo :gJg_o| _:|:_:g:_. o:o J__ogo-
:o :|b:ggob :gJg_| J_|:ogo _o|_rooob:_oo| ,J_obb_g:" _: oo|ogo|
bob::_o__oo| :b_g:. o:|b:gg_g_o: J_oog_: _b__r:_ :b__bobob
_obo__ro _o_or_|oo| b:rooo:__b_g :gJg_|, o_ o|obo __r:___oo
:r o_b_o:b _o|_rooob:_oo| J_|:ogo 1:gbog_o| ooo:ro. _:rog or:b_-
o: (2005) :_b_r: o:|b:gg__go, roo_go:_ |:bg_Jo _::1:gb: _gor__go
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
ob.: _rb:go| Theory into
Practice, 2003 bgo| J_oo_o-
oo| boo_rJo |_:_o: Class-
room Management in a Diverse
Society~ (Vol. 42, No. 4). Guest
Editor: Carol Weinstein.
daukavSireT swavlebas/
portfolios _: ganavrceT
__g__r_go |_ogo|: _: _g:|-
Jo o:oo J_|:ogo J__:b_o|
oo_g_ :bboggo|ogo| obog_o
Hilliard, A. G., III (1989). Teach-
ers and cultural styles in a plu-
ralistic society. NEA Today, 7(6),
65-69. og:r_o :_boJb:g|: " o_
o:|b:gg__go ___goo |_og|
g_r :o_|, J_oog_: :oorb-
_| oo_b_g_o o|_o :_:__oo_r
|__roJo, rooro_:: _r_:-
_o_go:. _gr o:|b:gg__g|
|borb:1og:bo obroo| |_ogo
:_g|. _gro :_ro:o_ro__go
:gJgo _o :gg_b| _.b. ,|oo-
r:g_ro" obroo| |_og|,
roo_go_ b:|o:o__: oo:g:ro
|_ogo|:b bJoro _:Jor_:-_:-
r_b_oo. _gr o:|b:gg__g|
:r J__ogo: oo_g_| :gJg_o|
:o _roo_ro_:_:gJor__go
o|_oro_o| b:1|. 1o o:o:b|
obo:, roo :o o|_oro_|
|:_roo_ :r ::bbo: _roo:b_o-
o:b goo__ro _:gJoro. 1oo
_:r:g| ooooob_:| _: :|_gbo|,
roo _| :gJg_o ___:_ |b:g-
go_b" (g.6).
269
|:o_J:o| :_ro_bgo| __r__go, roo_go_ J_o_:g_: _g:|o| _g_g: oo|b:g-
go| |o:| :b:bo| oob__goo. |:oo oo|b:ggo| g:ro :r o_o |:_roo |o:Jo
_: b_goo o_o oob_rogo oob_or1_. :o oo|b:gg_o::b oro g:oobo|o
o_o, bogo _roo _ :_ro:o_ro__go . :_ro:o_ro__go oo|b:ggo| ___:|
o:go:b _:|b_go_: _go oo _:__o:, roo oo|o Jgogo| g:ro oob_or1_ b_-
goo oob_rogo :_oo:bob:. _| |:oo oo|b:gg_ _g:|| oogo:b_oo, |:_roo
|oo| J___bo| J_o__ J__o:_:. o:|b:gg__g| J__ogo, o:go :_ro__ob:
:o _b_go_ b__bo|ogo| _: b_g:bg: _:__g_: |o:, |:_:_ :b:bo| ro1_
_::g:: _g_g: oo|b:ggo| g:ro.
cifruli dayofa. ___bogooo| :oo__b_: |b:gg_o| o| |__ro:, ro-
o_go_ oo|b:gg__| bJor:_ ro|_o| _g_J :__b_|. _gr oo|b:gg_| |:bgJo
o_ |:1o:_o_:Jo ___bogoooo |:r_goo| J_1____go J_|:og_go:
:_g|. o::goo:_, 2003 b_g| o_or_:bo:bo: ooo_oo| 26%-| (3 bgo| :|:_o|
_:1_goo), :_ro:o_ro__g_o| !4%-|,:1o_g-:o_ro__g_o|: _: b_b:ro o__:b-
o| |:b:ooro_o_:b b:oo|_go :o_ro__g_o| 34%-|, g:oobo:o_ro__g_o|
!3%-| |:bgJo _:roo J_|:og_go_o _ob_:o. o_ o_:bo| J_oo|:g:go
24000$- :b b:_g_o o_o, ___bogooo| :ooo__b__go: r:o__bo: !0%-1_
b:_g_o o_o, o:Job ro_: !50000 $- J_oo|:ggo| J_oobg_g:Jo 58%-| o:_:g
___bogoo_1_ b_go oo_bg__o_: (b:_oob:g_ro __g__oo_bo_:_o_o
_: ob_oro:_oo| :_oobo|_r:_o: 2004). ___bogoo_o| b_goo|:bg_oooo|
oob__goo _:_o_:| cifruli dayofa _bo__|.
konvergencia (daaxloeba):
TiToeuli moswavlis swavleba
rogoria Tqveni azri?
ro_g__: |_og:Jo |:o_J:o :_ogo| oo__:|o:b _:_:gJor__go :|-
:_r_:. o_g_b o|g:o_b ooo__gbo J__oobg:|: ,:_b_r_o, roor :oob:-
_:go oo|b:gg__o|:_oo o_g_b| _:oo_o___g_:|". r:| _o:|_b_o?

:o o:go| oo1:bo: |_og_Jo ___g:b__g _: bg:gob__g :b|bg:g_:o:
oboJgb_goo| bg_b_: _: o_g_bo _:bo:r_: o_g_o__g__r_g _g:|Jo
|b:gg_:|o:b _:_:gJor__go ro_go :oo_:b_o| :_:b_g__o| _ro|. ro-
or :o_o o_g_bo oo|b:gg__o| _g_g: __g__r:|? roor ::roo_go
o:g| |bg:_:|bg: _b:|? _g_ooo oo_g:bogo: |b:gg_o| |:oo ooroo:_o orob-
_ooo, roog_o_ _:_bo:r_:o :o J__oobg_1_ o:|_bo| oob_:Jo.
gaicaniT Tqveni moswavleebi. _:r:_ _b_: go_bo__o bg_b| oo|b::g-
g__| _: o:o| __g__r_g o_o_go_r_o:| (Delpit, 2003). __g__r_go :b-
|bg:g__o| J_|:b_ o:gJo oo__o_go ob_oro:_o: oo|b:gg_o: _bogr_o|
___o :|:_bo:_ :r :ro| |:_o:ro|o. orb_go, _og__Jo :o:roo _:o-
:__ooo __r|o _: b:__oob_o |bg:_:|bg: __g__ro| J_|:b_ :r|__go
go__r:__r:. o:r:o _oobg: _: |b:gg: :r :ro| |:_o:ro|o. _b_: :__boo
o_g_bo oo|b:gg__o| o_:b_|: _: |:1o:_o_:|. _g: r_o|o, :b|:__o-
r__go ooobogbog__o| :gJg_o| b:ro:___go or_bog:bo o:|b:gg_-
_go, o:go| oo_oo:| :|_ :_b_r|:
,b_oo :1roo, oJog_o| :_bo: o:oog_ :r_ooJo __ro ooo_-
o:bo:. _| b_oo| :b_bo|: _: oJo_go: b:roo__b_o| :_o|
dayofa cifruli teqnolo-
giebis mixedviT _ :bbg:g__-
o ___bogoo_o| :oo__b_o|
og:g|:1ro|oo _:ro _: __ro
J_og__g oo|b:gg__|: _:
o_:b_| Joro|.
270
rekomendaciebi: kulturulad relevanturi swavleba
scadeT moswavleebis sxvadasxvanairad daj-
gufeba socialuri harmoniisa da TanamSrom-
lobis misaRwevad.
magaliTebi
!. |_:__o |b:gg:Jo J_:ob:b:__go __-
__o| J__ob: _: b_gog_:_ o_J:o:.
2. J__o_boo 4-5 :gJgo|:b ___ro_b_ro
____o.
3. __ro|o oo|b:gg__o|ogo| J__o_boo __-
ro _o_o _b_o.
masalis Sesaswavlad SesTavazeT swavlis sxva-
dasxva stili.
magaliTebi
!. _oobgo| |bg:_:|bg: |:__b_r1_ oo|b:g-
g__| oo:bo__o g_r:g_ro o:|:g:.
2. J_|o:g:1_o go1_:g_ro o:|:g: |__o_o,
_o:r:o_o, oo__g_o.
3. oo:|o_bob_o _: :__r_ob_o go__o _: :_-
_oob:b:b_r_o.
4. ooo_o_r_o :__ogo_o _: oro____o.
pirdapir aswavleT saklaso procedurebi, is-
eTic ki, romelic, Tqveni azriT, yvelam icis.
magaliTebi
!. :|b:gg_o oo|b:gg__|, roor ooo__oob
o:|b:gg_go| __r:___:.
2. :_b|_boo, _:bo:r_o| |:goro_o| J_oob-
g_g:Jo, ro_o| _: roor J_:b_g__obob
o:|b:gg__g|.
3. :bg_b_o oo|b:gg__|, roo_go o:|:go|
:__: J__ogo:o b_:rogoo _: _b_:ro-
go_.
4. :bg_b_o |bg: oo|b:gg__o:b _:o:oo| :b
J__oro| oo|:__o _oro_o.
gaigeT, ras niSnavs Tqveni moswavleebis sxva-
dasxvanairi qceva?
magaliTebi
!. _oob_o oo|b:gg__|, r:| :bo__o:b,
ro_: :__o :b J_boJgb:| :og_go. r:|
:og_g| _| o:o?
2. :_|:_r_o o_:bo|, |:1o:_o_o| b_g-
r_|: _: |bg: o:|b:gg_g_| o_g_bogo|
__bo :oob:o_g:o_o|, _|__o| :b |:o:-
|_bo r_:__oo| oboJgb_goo| :|:_:_.
xazi gausvaT swavlebis mniSvnelobas.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo oo|b:gg__o: :o:1r_|
b:_oob_go.
2. :ooo__b_o 1_ooro obro:.
3. :ooo__b_o o::goo_o, roog_o_ :_:-
gJor__b :|_r:___g _b__| _og_g-
__o_r :oo__og_:|o:b.
SeiswavleT Tqveni moswavleebis adaT-wesebi,
tradiciebi da faseulobebi.
magaliTebi
!. ___|:|b:_g_o :ooo__b_o, roor_ _r:-
_o_o_o| b:rooJoo|: _: oboJgb_goo|
:bboggo| J:b|o.
2. :::b:go1_o |bg:_:|bg: _r:_o_o:.
3. _:_|b:roo :_ogorogo o_o_o| |:1o:-
_o_rog _obo|oo__|: _: ___|:|b:_-
g_|.
daexmareT moswavleebs rasistuli da seqsis-
turi gamovlinebebis aRmoCenaSi.
magaliTebi
!. J_o|b:gg_o _r_ |__r_o_oo_o| J_|:b_
:r|__go |:|b:ggo o:|:g:.
2. _:_bo:r_o oo|b:gg__| _r_rbo_b_o|
:oogg_b:Jo.
3. r: _b_: ::__ooo oo|b:gg__o| _:r_o-
_ooo |__r_o_oo_go _roo_rooo|:|? :-
bobog_o :o orog_oo| :_:gro| 1_o.
4. :bobog_o _r_ b:roo__bo| (o::goo:_,
:b_o|_oo_o1oo|) :ooggob__o.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.:
http://preservicetech.edreform.net/techindicator/
culturallyrelevantpedagogy
:|:__o:. __r :o_:boo :r_oo. ::r_go_o, |:_ :ro| :_ogo-
rogo o:r___o _: r:| :__o__b oo|b:gg__o |_ogo| J_o__. :oo|
J_o__, oJog_o|ogo| oo|:b_rb__g _ro|, _:_o_o o:oo:b
|__oro:. Job:_r :r_ooJo b:r_o:__go:, roor_ b_|o, oJgo:-
oo:. o_ _:g_gorg_og:r b:ro:___g :gJg_| |:bgJo, o::goo:_,
o:o J__ogo:o oo_o_o_go| o:rog: :b |:_ogo| ooo1:__:Jo oob-
o:r_: (Bos & Reyes, 1996, p. 349)."
__:__o, ::_:roo _ro oo|b:gg__o:b _: oJog_o:b _ro:_ |_ogo|
:r_o. |obog_o oJog_| _g:|Jo _:bo:r_: :b oo|b:gg__o:b |:_:ro
o:go:bo |:o|:b_r1_, oo1_, o|_oro:|: _: _obo__r o_o_go_r_o:1_.
o_ _:b__ooo _g:|o| o:|b:g__go b:ro, __:__o, r:_ J_oog_: o:g_
:o_boo o_g_bo oo|b:gg__o| o_:bo| b_gr_o. og:g__ro :__gb_o oo-
|b:gg_o: ___g:|, _ob__o oo|b:gg__o:b oooob_r:. o|:_1o_o _ro :b
or oo|b:gg_|o:b _ro:_, ::_:r_o o:oo:b o:go|__:go _ro.
pativi eciT moswavleebs. oo|b:gg__o| :_boo| J_o__ o:o ooo:ro
o:_ogo|__ooo _b_: :boo|gg:goo. _og_gogo| _b_: __ro__o o_g_bo
oo|b:gg__o| J_|:og_go_o|: (Delpit, 2003). :gJgo| ogooJ__:|_o| :b-
goo:r_o|ogo| oo|o _gbr__go :_o:r_: :__og__go ooro::. 1o__r
|_og:Jo |b:ggo| _:b__o| oorg_g bg_Jo o_or__: _obo__ro _o_or_-
|oo| :gJg_o| b:roo__b_o _: oo|br:___o |:__o:r o:g1_. J_|:-
ogo: :o:| obg_g| _or:gg_|oo| __g__ro| _:|__go_1_, oo_b_g_|: _:
o|_o,ro:1_ bJoro :___b_or_:. o_ _obo__ro ___o| :r_g__go b_gr_o|
oo_b_g_| _og_gogo| :_boJb:go :b :o ___o| __g__r:| _g:|Jo J_ooo-
_:bo (go__r:__ro|, b_gogb_o|, o_|o_o| :b |bg. |:boo), :ooo _:_bo:r_-
oo oo|b:gg__| o:oo __g__r_go ___o| ooo:ro |o:o:_o| roboo|
J_b:rb_b_:Jo. __g__ro| :og:ro ob__r:_o: J_oog_: ,_o__bo1o1_" (|oo-
og_ro _|_o), _obo__ro __ro_o| :|ob_g:|: _: _r:_o_o_go _o|_o-
_o_o| _:r_:1_ o__o o_o|. oo|b:gg__o: _b_: o_o_b_b |bg:_:|bg: __-
_o| |:1o:_o_rogo _: ob__g____:g_ro bggogo| J_|:b_. b:rooJoo|
J_|:b_ ob_oro:_oo|, o|_oroo|, oo|b:gg_o: :b|bg:g__go ____o|
|b:gg_o| |_r:__o_o| J_|:b_ _gro J_|:boJb:go __r|o :r|_o| (o:.,
Banks, 2002; Gay, 2000; Irvine & Armento, 2001; Ladson-Billings, 1995).
aswavleT Tqvens moswavleebs. _g_g:1_ oboJgb_gog:bo, r:_ J_oogo:o
::__ooo o_g_bo oo|b:gg__o|ogo|, :ro| o__oogo, o_:_ro, __g__r_g:_
_:_:gJor__go ooooo__o| (|b:gg_o|, ob|_r___o_o|) 1oo o:oogo|
b_r:-_oobgo|, g:o:r:_o|, :b:roJo|, _o_ro|: _: _r_:__goo| |b:gg_:
(Delpit, 2003). o:go:b bJor:_ _::go |_|-o| :b _o_or_|oo| b:rooo:__b_-
go oo|b:gg__o| oo1b_o ooo:ro_go: obogo_ ooroo:_, _b:r-bg_g_o-
|__b. oo|b:gg__| :|b:ggo:b |o__g_|: _: _r_|, o:r:o g:r:__o_b,
roo ooobroo| Job::r|o| :__o: __ro go:b b__:. _b:_o, _orb_go _:
Jog_|o (Knapp, Turnbull, & Shields, !0, g. 5) gorb_g_b:
_og_gogo| oo:__o_o __r:___: :r||: _: oo| :_:| _ o::go-
o:_, J_o__b_oo |:_oob:g1_ oro_b_or_oo, ___|_Jo oboJgb_gog:bo
o___o| _:_:gJor_oo, |_ro_ob_| Joro| :r|__go _b__o| ::1-
r_oo,
|b:gg_o| :_r__go __:o_o_:bg_ ::bob:|bor_o r__ob_go _:g:-
g__o _bg__go (:b:go) _: _ooog__|_ro :oo_:b_oo,
:b|_boo, r:_oo:: |:goro _b:r-bg_g_o| _:__g_:,
o_obo_o :gg_b: :_:__oo_ro |:_oob_o|, _b:r-bg_g_o|: _: _o_bo|
ooo:ro _:oo_o___g_:|: _: b:roo__b_1_,
271
ganavrceT kvlevisas
_rb:go| _ ,Theory into Prac-
tice" _ !5 bgo| 1:_b_go|
:ooJg_: _ooo: ,Culturally
Relevant Teaching". ob.: http://
www.coe.ohio-state.edu/TIP, ro-
o_go_ o__:o_o|ogo|::.
272
|b:gg_o| oro__|Jo :ooro_b_o 1__o__o_o (o::goo:_, _og_gb-
go_r:_ _roo _: oo:g_ o:o_o:_o__r _b:r-bg_g_o:b _:_:gJor__go
|b:gg_o| :o_or_:).
_:ogo|, :|b:gg_o oo|b:gg__|, r:| boJb:g|, o_o _r:go_ oo|b:g-
g_. :_r__g bg_Jo _| boJb:g| _g:|Jo o:g:1o:boo| oor_:oor |b:gg_:|:
roor ooooogob g:o:r:_o| __g_:, ro_o| _: roor J_:b_g__obob o:|-
b:gg__g|, ro_o| ob_rb_gob, roor ooo_ob _:bo:r_: o_or_ro_bog:b
___Jo, roor oo|__b b_gJ_ob_oo :b|b:-:bo:r__:. 1__: _g:|_Jo _|
_go|boo| o_g_bo |:bo|ogo| |:goro _b:r-bg_g_o| J_|b:gg:|. _:o_o-
r_o| :r_J__ J_oogo:o |obogoo oo|b:gg__|, o|b:ggob. |_og:Jo _:
Job:_r :_oo|__roJo J__oobg_o| _:|oo| |_ogo _roo:b_oo|:b :b|b-
g:g__:, o:r:o oo|b:gg__| orog_ 1o| :ogo|_: J__ogo:o roo_goo_
o:o:bo|ogo| _oor:__|oo| oobog_o| :r_J_. _:o:__ooo ob_oro:_o-
o|:ogo| obog_o b:b:roo ,r__oo_b_:_o_o".
Tanamedrove mravalferovani klasebi
gansxvaveba`moTuxTuxe qvabsa~ damultikulturalizms
Soris. |_:_o|_o_o|_o :o_ro_o| |:1o:_o_:Jo
o1:r_ __g__r_g :b|bg:g__1_ oo_ooo__b.
og_go b:roo__b_o, roo _o_or_|oo| ___o|
b_gr_o _: ooor:b__o _:r:g_b o:go:bo __g-
__r_g ob_ogo__:g_ro:| _: :o_ro__g __g-
__r:|o:b |r_g:_ :|ooogor__o:b :b __g__r_-
g:_ :r:|r_g_o_og_:_ oogg_o:b, o_gg_:
:bgoo, roog_Jo_ :___b_o __o__: o_g_o__g-
__r:go1o1_, :b:og_o| oo____ro (o:b::ro)
J_|:og_go_o|: _: __g__r_go :b|bg:g__o|
b:ro:__:1_.
ra aris multikulturuli ganaTleba?o_g_o__g-
__r_go :b:og_: J__obogo: _g_g: oo|b:ggo|-
ogo| o:b::ro |::bo:b:og_go J_|:og_go_-
o| _1r_bg_g|:_o_:_. o_g_o__g__r_go o__o|
oob__goo, :JJ _b_: :_:o___| :b|bg:g_:o:
_:o_:|__g |:1o:_o_:_. __oo| _b_|o| :1-
roo, o_g_o__g__r_go :b:og_: __r_bo: 5
orob_oo|. _|_bo:: ob__r:_o:, oo|b:gg__o|ogo|
_o_b:1_ :r|__go b:roo__b_o| ::1r_:Jo _:b-
o:r_o| :b_g:, _r_rbo_b_o| :ooro_bg:, |_o-
g:Jo _g_g: oo|b:ggo| |b:ggo|: _: :bgoo:r_o|
b_gJ_ob_oo |:1o:_o_rogo |_r____r_o| J_-
_ob: _: _g_g: oo|b:ggo|:ogo| _____o:bo |b:gg_-
o| o_oo__o| :oo__b_:.
ra aris kultura? __g__ro| or:g:go _ob____o:
:r|_o|. o:o:b _or:gg_|o: ooo_:g| :_:oo:b-
_o| :r_g__go ___o| ___go| oo:rog_g _o_-
b:|, _b:r-bg_g_|, b_|_|, _r:_o_o_|, J_b__-
_g__|: _: _:|__go_|: __g__r: _bogr_o|:
_: :r|_oo| oror:o::. _og_go :_:oo:bo _o-
r:_o_go r_ooboo, _rogb_gooo, _obo__ro-
oo, r:|oo, |__|oo, |:1o:_o_rogo _g:|oo: _:
r_goooo :booro__go __g__r_go ___o|
b_gro:. :r_g__go ___o| b_gro: :r:_rooboJ-
bg_gogb:_ :b|:1_gr:g| ___g:|: _: _:|__go-
_|, o:r:o :r_g__g _:|__go_|: _: ___g-
_| __ro o__:_ J_|:og__g| b_o|. oooo__go
___o or:g:g__rogb_oo b:|o:o__:.
ekonomikuri da socialur-klasobrivi
gansxvavebebi
ra aris sesi da riT gansxvavdeba is sazogado-
ebrivi klasisgan? |o_o:g_ro _g:|o :|:b:g| |:1o-
:_o_:Jo ___o| or_|_o|: _: o:g:__g_:|.
:_:oo:bo: _or:gg_|o:o o_o|, roo_g _g:|| oo-
___ogb_:. |o_oogo_o| oo_r :oo__b__go
|o_o:g_r__obooo__ro |_:__|o (|_|) J_oo|:g-
go|, o:g:__g_o|, r_|_r|_o| _ob_rogo|: _:
or_|_oo| :o|:bg_go __roobo:. |o_oo__obooo-
__r |_:__|| r:o__boo_ _:__oro :b|:1_gr:g|
(:r: obogo_ J_oo|:g:go), bJor:_ o| br_og:g|
|bg: __g__r_g :b|bg:g__|. |_|-o| 1_|_o J_-
_:|_o| _ro__ro_oo :r :r|_o|. o_gg_g:ro:
_or:gg_|o: |_|-o| oob _ob_| :oo_o_|: 1_-
_:|, |:J_:go|, o_J:o: _: _::go _g:|_o|:|.
:o oobo _obo| ooroo:_o o:b:|o:o_g_o oo_g:-
bogo: 5.! _brogJo.
ra damokidebulebaa ses-sa da saskolo miRwevebs
Soris? |o_o:g_r__obooo__ro |_:__|o _: |:|-
_ogo oo|br_: _roo:b_oo:b ogo_ro _:gJorJo:.
_::go |_|-o| o_ob_ oo|b:gg__o:b J__:r_oo,
S e j a m e b a
273
o:_:go |_|-o| oo|b:gg__o (b_o|oo_ro _obo__ro
___o|:|) __ro o:_:go J__:|__| oo|:b_r_-
_b __|__Jo _: |_og:Jo_ ogoo__ rb_o:b.
|o_:ro_ |_og:o__g bg_Jo :gJg1_ _:r_o_oo
:gg_b:| :b__b|. r:_ __ro _o_b:b| _bogro|
:gJgo :gorg_:Jo, ooo o__:_ oo_o___| |o_:-
ro_ oo| J____1_. rooo: :booro__go |_|-
o|: _: |:|_ogo oo_b_g_o| _roo_ro_:gJoro?
:gJg_1_ _:r_o_oo:_ oo_o___| :r:|r_g_:-
|og:bo _:b_:_g:, o:|b:gg_g_o| o_or_ oogo-
_obo :gJg_o| |b:ggo| ooo:ro, _::go ogooJ_-
_:|_:, _|_|_roo| J_rob_:, bob::_o__orog
__g__r_Jo _o_b:, |_og:Jo _:__oro_:_ :-
b:bog_: _: o:|o_ro o_:b_ro :r_oo. |:ob_b-
:ro _:__o:, roo _::go |_|-o| :gJg_o| :_:__-
oo_ro _o_b: :r:|:|_ogo o_roo_Jo, __roo_ _
1:_b_go| :r_:___1_, o_or__:, o:_:go |_|-
o| :gJg_o _o :r_:___o| _ro|:_ :b:roo_b
:bgoo:r_:|.
eTnikuri da rasobrivi gansxvavebebi
gansxvaveba eTnikurobasa da rasas Soris. _obo-
__ro: (__g__roo :_:__o_go o:go|__r__o)
_: r:|: (oogoo_r:_ :_:__o_go _o1o__ro
o:go|__r__o) |o_o:g_r:_ oboJgb_gog:bo
_:__oro_o:, roog_|:_ :_:oo:b_o |:__o:ro
o:go|: :b |bg_o| _:|:b:|o:o_g:_ ooo:ro:g_b.
_o_or_|o:o: ____o (ro_borog:_ :b o|_o-
ro_g:_) |br:_:_ o1r__: oo|:bg_o:Jo.
rogor moqmedebs maswavleblebisa da moswavleebis
eTnikuri gansxvavebebi saskolo cxovrebaze? _ob-
_go__o o:|b:gg_g_|: _: oo|b:gg__| Joro|
J_oog_: :b|bg:g__go __g__r_go b:roo_-
_b_o|, _:|__go_o|: _: oogo_obo| |:__o-
g_g1_ :_oo__b__|. __g__r_go :b|b|g:g__o|
J__:b_o|:| :1ro: |bg:_:|bg:o: bg__g_rogo
oogg_b::. 1oo_roo __g__ro| oo|b:gg__o oo-
go|__b _:oo_o___g__|: _: ___g_|, roog_-
o_ |_ogo| oogo_ob| __ro o__:_ J__|::o_:.
_obo__ro ____o| J_o__b_ooo _: :_:__oo_ro
_b:r-J_|:og_go_o| :b|bg:g__o ooroo:-
_:_ r:|orogo |_r_:_oo|, b:brogogo _r_r-
bo_b_o|: (:r:|boro b:roo__b_o|) _: _o|_rooo-
b:_oo| b:_o_o:.
gansxvaveba crurwmenas, diskriminaciasa da stereo-
tipul safrTxes Soris. _r_rbo_b: :_:oo:b_o| _ro
oo_g _:__oro:|o:b _:_:gJor__go _b_Jo _: :-
|_r__go oo|:1r_:: _ r:oo_1_ _r_ b:roo__b:
:b _:oo_o___g_:. _r_rbo_b: J_oog_: ooo:r-
o_go o_o| :_:oo:b_o|__b :r_g__g r:|orogo,
_obo__r, r_goo_r, oogo_o__r, _or:_o_g,
_borog ____Jo :b oorogb_o| _b__r_go :b
|__|_:g_ro oro_b_:_oo|__b. _o|_rooob:_o: :_:-
oo:b_o| :r_g__go _:__oroo| ooo:ro _o:b:|-
boro _:oo_o___g_: :b _o___::. |__r_o_o-
o_go |:_rob_ :ro| :b|:__or__go _oo_o_ro
_: _obo__ro _goroo, roo o_g_bo oo_o___:
|_og:Jo o_g_b| J_|:b_ b:oo_:go__g |__r_o-
_oo_| _:_oobg_g:. |_g:_ :r :ro| :__og__-
go, roo ob_ogo_| |__ro__| :o |__r_o_ooo|:.
oo:g:ro:, roo oorogb_o|ogo| _boogo o_o| :o
|__r_o_ooo| J_|:b_ _: :r:|:b:ro_go oogo-
_obo| :|:_:rb__g:_ o:go| ___o b:roob_b:|
__ogo__|. _:r_o_ooo |__r_o_oo_o| _:oob-
g_go| JoJo_:b :ooo_ob:r_, |:g|_oo J_|:og__-
go: :__g__o _: __|_o_ |:o:b:_o_ g_r J_:|r_-
goo. :r_g__go _roo| J_o__ |__r_o_oo_go
|:_robo| :b__:o, J_|:ogo:, |b:gg:|o:b _: |:|-
_ogo oo|br_:|o:b _:_:gJor__go |_roo1_go
orog_o_o :ooobgoo|.
gogonebi da biWebi:
gansxvavebebi klasSi
ra stadiebiT xasiaTdeba homoseqsuali axalgaz-
rdebis seqsualuri orientaciis formireba? J_|:-
ogo: ooo|__|_:go oo|b:gg__o| |__|_:g_ro
oro_b_:_o: J_o__o |__ooo :bgoo:r__| _ _o|-
_oo_or_o, |or_bgogo, r_:goo| :__o:. 1oo
o_gg_gro| :1roo, |__|_:g_ro o__b_o: _og-
_gogo| o__oogo ro_o:- o| J_oog_: bg_o| :b-
o:ggo:Jo o_gg_o__|.
ra aris genderuli TviTmyofoba da rogor viTar-
deba igi? _b__r_go rogo| o__b_o: :ro| oooo-
__go oorogb_o| b:roo__b: |:__o:r o:g1_,
roor_ _:g1_ :b o:o:_:_1_ _ o| ,o_ _ _ob__-
__oo|" ogooJ__:|_o| b:bogo:. _o_ rog| :|-
r_g_| oroob_o, o|_g_, roor_ oJog_o|:
_: o:|b:gg_g_o| ___g: og_o|: _: oob_o|
ooo:ro. o_:bo:b, o:b:_og_o:b, o:|b:gg_g_o-
:b _:, 1o:_:_, :r_ |:o_:ro|o:b _roo_rooo|
o:r:g_g_r:_, :gJg_Jo _:go__: _b__r_go
|__o_o, o|obo o___b J_|::oo| _o_b:| _: o:1-
r__b, r:| boJb:g| o_o o:o:_:_o :b _:go. :oo_g-
g_g: _b:__o_|, roo _b__r_g |__r_o_oo_|
|:__og_go |_og:o__g bg_Jo __r_: _: ro_g-
__: |b:gg_o| oro__|Jo b:rooJoogo _b__r_g
_r_rbo_b_o|: _: _g:|Jo :r|__go |__|orogo
_o|_rooob:_ooo| |:boo. o:|b:gg_g_o bJor:_
_b__r:_ :b:brogog__b :o orog_o_|.
aris Tu ara sqesobrivi gansxvaveba SemecnebiT unar-
SesaZleblobebSi? J__:|__o: _: _b:r-bg_g_o|
__|__o: (SAT) |__|o:b _:_:gJor__go :b|bg:g_-
_o, :b|:__or_oo :oo:ggob: g_r:g_r _:
o:o_o:_o__r _b:r-bg_g_Jo. og_o b:roo|:bgoo
|:g:r_oJo_| ___o_|:_ :|r_g__b, oob_o _o
___o oogo|__b _: o__b__b g_r:g_r ob_or-
o:_o:|. :o :b|bg:g__o| oo1_1o: _gg_g: ooo_-
oo| _J___o :_oobb_: _ |:|_ogo |o_o:go1:_oo|
oro__|Jo _: o:o_o:_o_o| :_g_oog_1_ oob_o-
|: _: og_o| ooo:ro o:|b:gg_go| _:oo_o__-
_g_o| _:__oro o:go:b oboJgb_gog:bo:. _r_
b:roo__b_o| :_oo|:_bgr_g:_ o:|b:gg__g|
or:g:go |_r:__oo| :oo__b_: J__ogo:.
274
enobrivi gansxvavebebi klasSi
ra aris klasSi enobrivi gansxvavebis wyaro? oo-
|b:gg_o: Joro| _borogo :b|bg:g_: _o:g____-
1_, ogobgo1o|: _: __g__r:1_: _:__ob__go.
_o:g___o :r :ro| o_or_b:ro|bog:bo _b: _: o:|1_
oog:o:r:__ :_:oo:b_| o:_ogo _b_: g__o. o_o_:,
:_:__oo_ro oo1b_o|ogo| |:goro: _oro:g_ro
obgo|_ro| J_|b:gg:.
_o:g___o :gg_b:| :b__b| |o__g_o| b:r-
ooo_o:1_, :oo_oo o:|b:gg_g_o: _b_: J_-
ogob J___ooo|: _: _o:g____ro :b|bg:g__o|
_roo:b_oo|:b :oo_gb:. _o:g___1_ oo|:_r_
_: or_bog:bo oo|b:gg__o |bg:_:|bg: ___Jo
_roo_rooo|ogo| bJor:_ _o__o| ,:_:rog:|"
ooo:ro:g_b.
ra aris orenovani ganaTleba? or_bog:bo oo|b:g-
g__o| oorg_go _b: :r :ro| obgo|_ro. o|obo
obgo|_r| o|_ |b:ggo_b, roor_ o_or_ _b:|,
J_oog_: J_1____g:_ _go_b_b obgo|_r| _:
bJor:_ __g__r:|o:b _:_:gJor__g |o_o:g_r
orog_o_o:b J__:b_: _b_g__o. o_o_:, or_-
bog:bo oo|b:gg__o|:ogo| obgo|_ro _bo| J_|-
b:gg:Jo _:|:bo:r_g:_ :r:_rob_g :o:ro_g:
__:__o. :oo_gg_g_o: _b:__o, roo |:___o_-
|o g:ro:b_o:, o_ o:o oorg_g _bo| _:gob__:|
:r :oo_g__b. r:_ __ro _:r:_ o_o| oo|b:g-
g_o oorg_go _b:, ooo __ro |br:_:_ oogo|_|
o_or_|. b_o|oo_ro :b:go _bo| :_:__oo_ro _b:r-
bg_g_o| _:__g_:| 5-7 b_go |gor__:.
kulturulad inkluziuri
klasebis Seqmna
ra aris kulturulad relevanturi pedagogika?
__g__r_g:_ r_g_g:b__ro o__:oo_: oo_o-
o::, roo_go_ |b:gg:|o:b J_b_o| o__o oboJgb-
_goo|: _: ______roo|ogo|, _obo__r:_ :b-
|bg:g__go oo|b:gg__o| __g__r_g _o_b:|,
:oo__og_:|, r__oo_b_:_o_o| |__o_|: _: |b:g-
go| |bg:_:|bg: |_og| ooo:ro:g|. o| o__b_| _:
:ogo_r_| oo|b:gg_o: J_|:og_go_|" (Gay,
2000). goro: g__|ob-ogob|o :_b_r| |b:g-
g_o| __g__r_g:_ r_g_g:b__r |:o orob_oo|:
:_:__oo_ro b:ro:__o| oo_b_g:|, __g__r_go
_ooo___b_oo| :bgoo:r_:JJ_b:rb_b_:|: _: _ro-
_o__go :1rogb_o| :bgoo:r_:| :r|__go o_-
oo:r_oo|ogo| ooo| oo|:__o:_.
ra elementebisgan Sedgeba sicocxlisunariani kla-
sebi? :r|_o| _g_o_b__o| oro ___o, roog_o_
oo|b:gg__| _g:|o| |:1o:_o_:|o:b :_:gJor_|.
_roo b:1| _|g:o| oo|b:gg_o: ogoo_:bo:r_:| _
oo1b_o| _:|:bgo|: _: o:oo oo_b_go| _b:r|. _|
ooo_:g| :_:__oo_r ogoo______ro:|, ogoo_ob-
_rog|: _: _:oo__o__go:|. o_or_ __r:___-
:| :o:bgog_| :bgo _roo_roo:1_ o:|b:gg_-
g_o:b, o:b:_og_o:b _: o_:bo| b_gr_o:b.
gansxvaveba da konvergencia
sociolingvistika _oro:g_ro _: :r:_or-
o:g_ro b_|_o| |b:gg_: _ roor, ro_o|, r:
|:_oob1_, go|o:b _: r:o__b b:b| o|:_rob oo__-
o_go __g__ro| ___o| Joboo.
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_-
o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o|
b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g _:ro-
_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
275
_g:|o oo|b:gg_o: _roo::, roo_go_ ,o:|b:gg_go|
b:b:b_r_Jo" r:o__boo_ ooo:ro_g_oo :ro| :bbog_-
go. _:b:b_gr_:|: _: _:oo_o___g_:|, roo_go_ oor|
_obro| :o _rooo| oo1:b| _ |b:gg:| _ |:o:rogo:b:_,
o__o___ _: _:__o:b:_ _b_: g_roogoo. o_g_bo, roor_
:o _rooo| go__ro| |:_oo:bo: _: _:oo_o___g_: :_-
:ob_g__o _:__oro o_b_:, roo_go_ _rooo| oo1bo|:__b
|br:_g:| :b:ooro_|.
PRAXIS IITM-Jo b:rooo__bo |__b:r_|: _: _oob-
g_|, roogoo:_ J_:oobo_o o_g_b| _o_b:| o1:r_o |or-
o_go| _roo:Jo, |:_:_ o:|b:gg_g_o _: oo|b:gg__o
_bogro_b. o_g_b| bob:J_ _:__: oo |_r:__o_o|: _:
:oo__og_o| _:b_rgo| :oo_:b:, roo_go_ b_g| _b_o|
_rooo| b_gro :b|bg:g__go oo|b:ggo| |b:gg:|.

ras moimoqmedeben?
_g_ooo oo__o_go: or:__o_o|o o:|b:gg_go| r_:__o: :o o:go| _:|:b_o|Jo oo__o_g |:|b:ggo |o__:_o:1_, ro_:
_g:|o _obo__ro boJboo :ro| _:_o_ogo.
jamaal alani, me-7 klasis metyvelebis
maswavlebeli
_. g. ooob__ro| |:J_:go |_og:, og|oro, or_obo
|:J_:go |_og:Jo bJor:_ |o_o:g_ro |:_oob_o __-
ro oboJgb_gogb:_ ooobb_g:, go_r_ :_:__oo_ro. :r|_o-
oo:, roo _og_g oo|b:gg_| o__b_o: :_g| o:go| ___Jo,
o:r:o :o o__b_oo| JoJo _ro|__g__r_go _roo_roo-
_o|:| _r_:. o___g_g_o| |b:gg_o|:| __g__r_go
:ogoo_boo_r_o|:ogo| or:g:go |:g:r_oJo :r|_o|,
r:_ _g:|| or:g:g__rog:b :r_ooJo _roo_rooo|:|
_:_bo:r_:. :o :|:_o| oo|b:gg__| _b_: g:|b:ggoo :b-
|bg:g__oo |o:o:__ _: :r: o:o :oo JoJo. oboror_o|:
_: oob_o:o_o| b:_gg:_, orog_o:1_ _o:_ _b_: oo-
|__gob oo|b:gg__o:. _og_g o:o:b| ooo| _o_b: |gor_-
_:, roo oo|o o__b_o: _: __g__r_go b:rooo:ggo:
_:__go o_b_: o:Job:_, ro_: o| __ro _o_o _: or:g:g-
g:ro |:1o:_o_o| b_gro :b__:. (ooo|:ogo|, roo b_go
J__b_oo ob__r:_o:| _g:|Jo :_og_o|: _: ____o|
J_rb_go|:|, _og_go oo|b:ggo| |:b_go o:_:r: :r:o1_
_:b_r_o, :r:o_o o:_:r: _oo:r:Jo b:_:r_o _: oo|b:g-
g__| |obog_o _ooro_:b :oo___go :r:oo| oob__goo
_:____:.
debora p. ridi
_:ro g__|o| _:b__ooo |_og:, :gog_o, o:oo
tomas g. ridi
ob_ro__o| |:J_:go |_og:, _og_o_|o, o:oo
__g__r_go: :b|bg:g__o:, oo_b__:g:_ o:oo _obo-
__ro, |o_o:g_r-_g:|orogo, o_ _or:_o_go __|g_o-
|:, J_oog_: oo|b:gg_o: :__bo_: _: |b:gg:1_ _go|
:_r__: :ooobgoo|.oo_b__:g:_ ooo|:, roo :og:ro :b__:
J_oog_: |_ogo| :b |:1o:_o_o|:ogo| o_o| _:o:b:|o-
:o__go, o_g_b J_oogo:o ooboo_o:o__ J_:o_oroo __g-
__r_go 1_bog: _: b_go J__b_oo ob_ogo__:g_ro _:
__g__r_go :b|bg:g__o| |:__oggo:b :_boo_r_:|.
o::goo:_ |:|b:ggo bgo| _:|:b_o|Jo __r:___oo
_::b_gog_o :b _::____o oo|b:gg__o _: |obog_o !0-!5
b_oo:bo _og:or:_o_go |:o_J:o| J_|r_g_:. :|_oo |:-
o_J:o| J_|r_g_o|:| :ooo__b_o _b__ro |:g:r_oJo_o,
r:_ |:J_:g_:| oo|__o| oo|b:gg__| o__o :oob _ro-
o:b_oo|, roor_ ob_ogo__o| _: :r: roor_ _o_o __g-
__r_go ___o| b_gr_o| J_|:b_. ooobgo_o 1r_:|r_g_o
_g:|Jo _b__ro |:o_J:o| oo__gor_o|: _: oo 1_1_ |:-
|:_ro_, roogoo:_ o:o __g__r_go _o_b: oo:rog_|.
__g__r_go :ro_r_o|: _: oo__roo__o| :_:g:b-
go| _g:go:1_ oo|b:gg__| o:go|og_ __g__ro| b:r-
ooo:__bg_o:b |_:b_:r__1_ _:__ob__g |:_g:|o
oro____1_ _og:or:_o_go o_J:oo| b_: oo__oo _:
|obog_o b:o_J_gro| b:roo__b: o:oo __g__ro|:ogo|
_:o:b:|o:o__go |o__o_o__ro 1oo. oro___o| :oo |b-
g:_:|bg: ____o:b J_bg__r_o| _ro| |obog_o o:o
oJogo_r _b:Jo o:_ogo|__oo| :ooob:_g_go :gr__g_-
_go |o__g_o|: _: _r:1_o| |b:gg_:. _| oo|b:gg__o-
:b _roo_ro:_o| _:o_:r_:Jo _:_bo:r_:o _: o|obo
_:rbo_b__o:b, r:o__b:_ :_:|_o _g:|Jo o:o bggog|.
debbi iangbladi, me-6 klasis eTikisa da
fizkulturis maswavlebeli
ogo:r_ |o_o| |_og_o, ogo:r_o, o:oo
b_oo _oorg_g_|o oo1:bo: _|:_robo |:_g:|o :r_-
oo| J__ob:, |:_:_ oo|b:gg__o o|b:ggo:b, _roo:b_o|
_:_bo:r_o:b, :r_oo, |:_:_ _:Job_:| :_ogo :r __b_-
: _: :b|bg:g_:| _or|__g:_ _::_:|__b. o_J:o:| oo
___go| oo__gor_oo _:gob___o, roogo| oogo_obo_
o:_g| o:o:b _: go|:_r__o ooo| J_|:b_, o:oo :1roo
r: _:g_bo:r_o_: ob:r_:og_ro |:_g:|o :r_oo| J__o-
b:Jo. _:gb_r_oo |:_g:|o ___go| _o___||, roogo| b_g-
oob_r:|:_ oo|b:gg_o: _rooo| _g_g: b_gr| gobog_oo.
|:_g:|o _o___|o| ,:oo_g__b_o|" J_o__ _:g:g:g__o
_rb:g_o|, |:o_:bo _o_o_o|, b:b:__o|, |o__g_o|: _:
or:1_o| :oo__b_oo ob_ogo__:g_ro _og:_o| J__ob:|:
,o_g_bo :1roo, gob: b:ro?" oooo__go| J_|:b_ J_og_o-
|_:g:r:_ _bgo ob_oro:_oo| :_boo| J_o__ _:gob__-
_oo :__roo|: _: __g__r_go _r_rbo_b_o| ___go|
br_g:|. :r|_oo:_ ooo:bbo: |:goro _roo| obg_|_or_:
|:_g:|o _goo:_o| o|_ J__ggo|:ogo|, roo _g_g: oo|b:g-
go|:ogo| b_goo|:bg_ooo :b__| :_:__oo_ro bob|gg:.
rendal g. sempsoni, mTavari asistenti
__bo:| |:J_:go |_og:, __|__rgogo, o:oo.
oboJgb_gog:bo: |_ogo| b_goo_g:b_go|: _: o:|b:g-
g_go| o:b:oJroogo:. o_, roor_ b_goo_g:b_go o:|-
b:gg__g| g_rb_g_o oo|b:gg__o|:ogo| or:g:go 1o|
J_o:g:1_:| Job::r|orogo |_:b_:r__o| o_r|obo_o_o-
r_o|: _: o:oo oorogb_goo| :og:go|bob_oo. o:|b:g-
g__go _b_: _:_bo:ro| oo|b:gg__| ob_ogo__:g_ro
__g__r_o| :oo oorogb_go ob:r_:g_ro|: _: |o:o:_o|
roboo| :_gog_:Jo b_rooo b:o_J_gr_o|, _gg_go|: _:
or_1_b_:_oo| |bg:_:|bg: |:J_:g__oo. o:|b:gg__go
oo|b:gg__| |:__o:ro __g__ro| o:_ogo|__oo| J_|:og_-
go:| :og_g| _: :ooo :_:__oo_ro _____o:boo|: _:
|:|b:ggo Job::r|o| :ogo|_o| |:__og_g| _obo|. :og:ro
|:__oggo| b_:gooo oo|b:gg__o J_og__b o:b:_-
g:|_g_o| :oo__og_o| :_:|, r:|:_ J___:_ o:b:-
_og_: o:_ogo|__oo| __g__r: oo_g_:.
276
Tavi
6
bihevioristuli
Sexedulebebi
swavlis Sesaxeb
maswavleblis Canawerebi :
rogor moiqceodiT?
ra aris swavla
swavla:gansazRvreba
swavlayovelTvisararisis,
racerTiSexedviTCans
swavlis adreuli Teoriebi: ideaTa
asociacia da klasikuri ganpirobeba
operantuli ganpirobeba : axali
sapasuxo reaqciebis mosinjva
SedegTatipebi
ganmtkiceba
winamZRvrebidaqceviscvlileba
gamoyenebiTi bihevioruli analizi
qceviswaxalisebismeTodebi
arasasurvelqcevasTangamklaveba
TiToeulmoswavlemdemiRweva:
funqcionaluribihevioristuli
Sefasebadapozitiuriqcevis
mxardaWera
swavlebisa da menejmentisadmi
bihevioristuli midgomebi
jgufurimidgomebi
pirobiTikontraqti
simboluriganmtkiceba
TiToeulmoswavlemdemiRweva:
mwvaveqceviTiproblemebi
dakvirvebaze dafuZnebuli swavla
da qcevis modifikacia : qcevis
gacnobiereba
dakvirvebazedafuZnebuliswavla
dakvirebazedafuZnebuliswavlis
elementebi
dakvirvebazedafuZnebuliswavla
swavlebaSi
TviTmenejmenti
qceviskogniturimodifikacia
daTviTinstruqtireba
problemebi da sakiTxebi
bihevioristulimeTodebiskritika
eTikurisakiTxebi
bihevioristuli swavlis
mravalferovneba da konvergencia
mravalferovneba
konvergencia
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
277
roror moiqceodiT?
a
maswavleblis
Canawerebi
mTavsviwyebT`swavlis~zogadigansazRvre-
biT, romelic sxvadasxva Teoriis mimdevar-
TagansxvavebulmidgomebsaciTvaliswinebs.am
TavSiganvixilavTTeoretikosTaerTijgufis
_ bihevioristi Teoretikosebis Sexedulebebs,
meore umsxvilesi jgufis _ kognituri Teo-
retikosebisSexedulebebsme-7dame-8TavebSi,
xolokonstruqtivizmismimdevarTaSexedule-
bebsme-9TavSiganvixilavT.
amTavSiyuradRebasgavamaxvilebTswavlis
oTxqceviTanubiheviorulprocesze:ideuri
asociacia, klasikuri pirobiTi refleqsis ga-
momuSaveba,operantuliganpirobebadaswavla
dakvirvebiT.boloorproceszeufroxazgas-
miT visaubrebT mas Semdeg, r ac gavecnobiT
swavlebisprocesSigamoyenebiTianalizismniS-
vnelobas.aseveganvixilavTswavlisbihevioris-
tulimidgomisorTanamedrovemimarTulebas:
TviTmenejmentsadakognituriqcevismodifi-
kacias, Tavis damTavrebisas Tqven SegeZlebaT
pasuxisgacemaSemdegkiTxvebze:
raaris`swavla~?
ramsgavsebebidagansxvavebebiarsebobside-
aTa asociacias, klasikur ganpirobebasa da
operantulganpirobebasSoris?
raoTxiZiriTadiSedegimosdevsamaTuim,
nebismierqcevasdaraefeqtiSeiZlebaiqo-
niosTiToeulmamaTganma?
rogor gamoiyenebdiT qcevis gamoyenebiT ana-
lizs (jgufuri Sedegebi, SemTxveviTi SeTan-
xmebebi,simboluriekonomika [token economies,
fsiqoTerapiis tipi _ kargi saqcielisaTvis
adamianis dajildoeba simboluri jildoTi,
romelic SeiZleba namdvil privilegiaSi gac-
valos. red. Sen.] an funqciuri bihevioris-
tulianalizi)saerToakademiuridaqcevis
problemebisgadasaWrelad?
risswavlaSeuZliaTmoswavleebsdakvirvebis
Sedegaddarogor?
ra aris qcevis kognituri modifikacia da
rogorgamoiyenebaisswavlebisprocesSi?
ianvarSi Tqven agi-
yvanes klasSi wasuli
klasis xelmZRvanelis
sanacvlod.esarisSesa-
niSnavi olqi da SesaniSnavi skola. Tu dava-
lebas Tavs kargad gaarTmevT, SeiZleba moma-
valiwlidanZiriTadStatSimoxvdeT.rodesac
skolas gacnobdnen, momavali kolegebi Tana-
grZnobiTgimzerdnendabevrimaTganidaxmarebas
gTavazobdaT.`miTxariT,TudaxmarebadagWird-
ebaT,armogeridoT~.
pirveligakveTilisSemdegukvexvdebiT,ra-
tomgTavazobdaTamdenimaswavlebelidakolega
daxmarebas.rogorcCans,winamorbeddamrigeb-
els menejmentis aranairi sistema aranairi
wesrigi ar gaaCnda. Tqveni saubris paralelu-
rad,ramdenimemoswavledadiodaklasSi,xels
giSlidaTjgufTanmuSaobisas,erTmaneTsawva-
lebdnen, xsnidnen TavianTi (an sxvebis) lanCis
yuTebswasaxemseblad.klasSiariserTimetad
qarizmatuli lideri, romelic regularulad
iwvevsareulobas,arcnobsTqvensavtoritets
daxelsuSlisTqvensmcdelobas,SeinarCunoT
klasSiwesrigi.ubralosaubaridapirvelisa-
varjiSoswardgena10wuTsgagrZelda.pirveli
dRisdasrulebisSemdegTqvenaraqaTgamocli-
lidagabrazebulixarT,xmacdakargeT.Tqven
gsurT,SeimuSaoTefeqtianimenejmentissiste-
madamoamzadoTmoswavleebisagazafxuloga-
mocdebisaTvis.
kritikuli azrovneba
rogormiudgebodiTsituacias?
pirveladromelproblemasTanSeecdebodiT
gamklavebas?
amSemTxvevaSisasargebloiqnebodaTuara
dasjisadadajiloebismeTodebi?
rogorcdadebiTi,aseuaryofiTipasuxebis
SemTxvevaSiaxseniT,ratom.
kolaboracia
TqveniklasisormoswavlesSorisgaiTama-
SeTsaorientacioSexvedra;erTimaTganiiqneba
axalimaswavlebeli,xolomeore_misdasax-
mareblad daniSnuli mentori maswavlebeli.
rogorundamoamzadosmentormaaxalimaswav-
lebeli? ra gegmis SemuSavebaa SesaZlebeli am
situaciisdasaZlevad?
278
ra aris swavla
sityva`swavlis~gagonebisasbevriCvenganifiqrsmaSinveskolaze
iwyebs. Cven vfiqrobT im sagnebsa da unarebze, romelTa dauflebac
gvinda, magaliTad: algebraze, espanurze, qimiaze da karateze. Tum-
ca, swavla mxolod skoliT ar Semoifargleba. adamiani dabadebidan
yoveldReswavlobsraRacas:CvilebiswavlobenfexebisqnevasTavi-
anTisawolisdasarwevad;TineijerebiswavlobensayvarelisimRerebis
teqstebs;SuaxnisadamianebiswavlobenTavianTikvebisadavarjiSis
CvevebSicvlilebisSetanas.yovelwelsvswavlobTCacmisaxalstils,
roca Zveli stili (erT dros sayvareli) gadadis modidan. es bolo
magaliTicxadyofs,romswavlayovelTvisararisgamiznuli.Cvenar
gvaqvs ganzraxuli nerviuloba, roca stomatologis kbilis burRis
xmagvesmisanrocascenazeavdivarT,magramamasmaincvakeTebT.maS,
raarisesZlevamosilifenomeni _ `swavla~?
swavla: gansazRvreba
yvelazefarTogagebiT,`swavlas~adgiliaqvsmaSin,rocagamoc-
dilebisSeZenaadamianebiscodnasadaqcevaSimudmivcvlilebasiwvevs.
escvlilebaSeiZlebaiyosgamiznulianuneblie,sworianaraswori,
gacnobierebuliangaucnobierebeli(Hill, 2002).imisaTvis,romswavlad
CaiTvalos, cvlileba gamocdilebiT unda iyos gamowveuli adamia-
nisurTierTobiTmisgaremosadagaremocvasTan.mxolodmomwifebiT
gamowveuli cvlileba, iseTi, rogoricaa simaRleSi zrda da gaWaRa-
raveba,ariTvlebaswavlad.droebiTicvlilebebi,romelTaciwvevs
avadmyofoba,daRlaanSimSili,asevearSedisswavlisgansazRvrebaSi.
oridRisuWmeliadamianiarswavlobsSimSils,arcavadmyofiada-
mianiswavlobsnelasirbils.rasakvirvelia,swavlaTavisrolsTa-
maSobsSimSilisadaavadmyofobisadmiCvenireaqciisadanacvalgebis
CamoyalibebaSi.
swavla _ procesi,romlismeS-
veobiTacgamocdilebaiwvevs
mudmivcvlilebascodnaSian
qcevaSi.
ra aris swavla? bihevioristuli Teoriebi xazs usvamen gareSe stimulis rols,
yuradRebas amaxvileben qcevasa da dakvirvebad reaqciebs.
279
CvenigansazRvrebismixedviT,swavlisSedegadgaCenilicvlilebe-
biadamianiscodnasadaqcevaSigamoixateba.fsiqologTaumravlesoba
iziarebs am debulebas, magram zogi xazs codnas usvams, sxvebi ki _
qcevas.kogniturifsiqologiiswarmomadgenlebi,romlebicyuradRe-
bas codnis cvlilebaze amaxvileben, fiqroben, rom swavla Sinagani
gonebrivi saqmianobaa, romelze pirdapiri dakvirvebac SeuZlebelia.
rogorcSemdegTavSinaxavT,swavlisprocesisSemswavlelikognitu-
ri fsiqologiis mimdevrebi dainteresebulebi arian iseTi gonebrivi
saqmianobiT,rogoricaafiqri,maxsovrobadaproblemebisgadawyveta
(Schwartz, Wasserman, & Robbins, 2002).
amTavSiCamoTvlilifsiqologebi,zemoTaRwerilisgangansxvave-
biT,swavlis bihevioristul TeoriasaniWebenupiratesobas.bihevior-
istuliSexedulebagulisxmobs,romswavlisSedegiqceviscvlilebaa
da xazs usvams adamianze gareSe movlenebis gavlenis mniSvnelobas.
biheviorizmis zogierTi adrindeli warmomadgeneli, maT Soris j.b.
uoatsoni, radikaluri poziciis gamomxatvelia. misi azriT, fiqris,
ganzraxvisa da sxva Sinagani fsiqikuri movlenebis mecnierulad da
srulyofilad Seswavla SeuZlebelia. es `mentalizmebi~, rogorc is
uwodebs,saerTodarundayofiliyomoxseniebuliswavlisaxsnisas.
sanamCvenbihevioristulaxsnebsCavuRrmavdebodeT,modiT,namdvil
saklasooTaxSiSevixedoTdaswavlisSesaZloSedegebsdavakvirdeT.
swavla yovelTvis ar aris is,
rac erTi SexedviT Cans
elisabedikvirebisganmavlobaSiemzadebodakolegamaswavlebelT-
an socialur swavlebaTa merve klasSi gakveTilis Casatareblad da
ukve mzad iyo damoukideblad moqmedebisaTvis. rodesac is saklaso
oTaxiskarsmiuaxlovda,dainaxa,romsxvaadamianicuaxlovdebodaam
klass.esmisterrosiiyo,misikolejisxelmZRvaneli.ucebelisa-
bedssaxisadakisriskunTebisaocraddaeZaba,xelebiaukankalda.
_ Tqveni swavlebis meTodebze dasakvirveblad Semoviare, _ Tqva
mister rosma, _ es Cemi pirveli daswreba iqneba. wuxel RamiT ver
dagikavSirdiT,amisSesaxebrommeTqva.
elisabediSeecadadaemalaTavisiemocia,magramrodesacgakveTil-
isaTvissaWiromasalebsagrovebda,xelebiisevukankalebda.
_ modiT dRes viTamaSoT. me vityvi sityvebs, Semdeg Tqven mety-
viTimsityvas,romelicpirveladmogivaTTavSi.xelisawevaararis
saWiro. ubralod, sityvebi xmamaRla wamoiZaxeT da me maT dafaze
Camovwer. magram yvelani erTdrouladac nu ilaparakebT. daicadeT,
sanamTqveniamxanagidaasrulebsdaSemdegukveTqvenwamoiZaxeT.maS
ase,pirvelisityvaa:`monoba.~
`samoqalaqoomi.~`,linkolni.~`Tavisufleba.~`emansipaciisprokla-
macia.~pasuxebimalegaisma.elisabedmacSvebaigrZno,radganmixvda,
moswavleebmagaigesTamaSiswesebi.
_ Zaliankargi _ axlaSemdegisityva:`samxreTi.~
`samxreTi karolina.~ `samxreTi dakota.~ `sazRvao porti saut-
stritSi.~`ara,konfederacia,Sesulelo.~`civimTa.~`judlo.~am
ukanasknelpasuxzeklasSisiciliatyda.
_ jud lo! _ Tqva elisabedma RimiliT, _ `civi mTa~ gadioda wina
kvirastelevizorSi.~SemdegTviTonacgaicina.sulmaleyvelamoswav-
leicinoda. _ kargiT,dawynardiT.aiSemdegisityva:`CrdiloeTi.~
bihevioraluri miznebi _
swavlebismiznebi,romlebic
formulirebuliadakvirveba-
diqcevisterminebiT.
swavlis bihevioristuli
Teoriebi_ swavlisiseTi
zogadiaxsna,romelicxazs
usvamsqcevisdakvirvebad
komponentebs-stimulebsada
reaqciebs.
280
`enZelebi~. _ moswavleebma kvlav sicili daiwyes. `mucliT mocek-
vaveebi.~ saklaso oTaxSi sicilma imata, viRacam saTanado imitaciac
kigaakeTa.
_ erTiwuTiT, _ Seawyvetinaelisabedma, _ Tqvenmasityvebmacota
gadauxviamimarTulebidan.
_ mimarTulebidangadauxvia?beisboli! _ daiZaxabiWma,romelmac
pirveladjudloaxsena.isadgadamegobarsqaRaldisburTebies-
rolaoTaxisboloSi,TanrojerklemenisTamaSisstilsimeorebda.
`niuiorkmetebi.~`araastorebi.~`burTisTamaSebi.~`hoTdogebi.~
`popkorni.~`kinoebi.~`DVD~`civimTa.~`judlo.~pasuxebiaxlaimdenad
swrafadmodioda,romelisabedsmaTiSeCerebaaRarSeeZlo.judlos
wamoZaxilmaratomRackidevufrogaaZlierasicilidaucebelisa-
bedimixvda,rommandakargaklasiskontroli.
_ kargiT. radgan amdeni iciT samoqalaqo omis Sesaxeb, daxureT
wignebidaamoiReTsawerikalmebi,amtestisdasamTavreblad20wuTi
gaqvT _ Tqva man ukve gabrazebiT. man Camoariga samuSao furclebi,
romelTaSevsebasklasSiRiad,erTobliviZalisxmeviTapirebda.
_ TqvenargiTqvamT,romtestigveqneboda!esusamarTlobaa.Cven
jerargagvivliaesmasalabolomde.mearaferidamiSavebia! _ klasSi
wuwuni da ukmayofileba gaisma. elisabedma ramdenjerme yvelaze be-
jiTimoswavleebiszizRianigamoxedvackidaiWira. _ meTqvendireq-
torTangiCivlebT,esmoswavleTauflebebisdarRvevaa!
bolokomentarimizanSimoxvda.klassaxlaxangaevloadamianTauf-
lebebi,samoqalaqoomzegadasasvleladmosamzadebelimasalissaxiT.
rocamaTprotestebsismenda,elisabediTavssaSinladgrZnobda.ro-
gorundaSeefasebinamases`testebi~?samuSaofurclebispirvelse-
qciaSimocemuliiyosamoqalaqoomisfaqtebi,meoreSikimoswavleebs
undaSeedginaTomSimonawileebTaninterviuebisaxaliprograma.
_ kargiT,esariqnebatesti.magramTqvenmogiwevTamfurclebis
Sevseba niSnisTvis. me TqvenTvis erToblivad muSaobis ufleba unda
momeca,magramTqvenmadRevandelmasaqcielmadamanaxva,romTqvenar
xarTmzadjgufurimuSaobisTvis.TuTqvenpirvelnawilsCumadda
uxmaurodgaakeTebT,maSinmeorenawilzeerToblivadmuSaobisnebas
mogcemT. _ elisabedmaicoda,rommismoswavleebsuyvardaTintervi-
uebisSedgenisprogramebzeerTadmuSaoba.
elisabedsTavisidamkvirvebliskengaxedvisackieSinoda,netaras
werdaisTavisSeniSvnaTablankSi?
erTi SexedviT, elisabedis klasSi swavlis procesi TiTqmis ar
mimdinareobda.elisabedshqondaramdenimekargiidea,magrammanram-
denimeSecdomadauSvaswavlismiseuliprincipebisgamoyenebaSi.mo-
cemulepizodsamTavSiramdenjermemivubrundebiT,raTaganvixiloT
da gavaanalizoT momxdaris sxvadasxva aspeqti. upirvelesad, aRsan-
iSnavia oTxi movlena, romelTagan TiToeuli ukavSirdeba sxvadasxva
saxisswavlisprocess.
1)moswavleebmaSeZlesdaekavSirebinaTsityvebikarolinadadakota
samxreTTan.2)elisabedsxelebiukankalebda,rocamisikolegazedamxedve-
lisaklasooTaxSiSevida.3)masSemdeg,racelisabedsmoswavliskomen-
tarzegaecina,klasimassicilSiahyva.4)saswavloprocesigamoxatavs
ideaTaasociacias,klasikurganpirobebas(pirobiTirefleqsebisgamo-
muSavebas),operantulganpirobebasdadakvirvebiTswavlas.qvemoTCven
ganvixilavTswavlisamoTxsaxes;daviwyebTideaTaasociaciiT.
281
swavlis adreuli Teoriebi:
ideaTa asociacia da klasikuri ganpirobeba
swavlis yvelaze adreuli axsna aristoteles (384-322 ww. Cv. w.
aR-mde)ekuTvnis.manTqva,romCvensagnebserTadvimaxsovrebT,1 _
roca isini msgavsia, 2 _ roca isini erTmaneTis sapirispiroa da 3 _
roca mosazRvrea. es bolo principi yvelaze mniSvnelovania, radgan
isasociaciiTswavlisyvelaaxsnaSianagulisxmebi.dawyvilebisprin-
cipis mixedviT, rodesac ori an ramdenime SegrZneba erTdroulad
sakmaod xSirad warmoiSveba xolme, isini erTmaneTTan asocirebuli
xdeba.mogvianebiT,rodesacamSegrZnebaTagan(stimulTagan)mxolod
erT-erTiiCensTavs,meoresacmaSinveixsenebenxolme(sapasuxo reaq-
cia) (Richlin, 1991; Wasserman & Miller, 1997). magaliTad, rodesac elisa-
bedmaaxsenasityva`samxreTi~,mosawavleebmaismaSinve`dakotasTan~
da `karolinasTan~ daakavSires. maT es sityvebi erTad ramdenjerme
mousmeniaT.SeiZlebaamfrazebisSeswavlisasswavlissxvaprocesebic
iyos CarTuli, magram ideaTa asociacia umTavresi faqtoria. ideaTa
asociaciaasevedidrolsasrulebsklasikuriganpirobebissaxeliT
cnobilsaswavloprocesSi.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT daxuWeTTvalebidanaTladwar-
moidgineTSemwvarifrangulikartofili;ismomenti,rocaskolaSi
ZalianSercxviT;Sokoladisfilisgemo;stomatologisburRisxma.
raSeamCnieTamsuraTebiswarmodgenisas?
TuCemnairixarT,stomatologisburRisxmiswarmodgenaTqvenc
dagiWimavTkisriskunTebs.memarTlacnerwyvimadgebaSemwvarifran-
guli kartofilisa da Sokoladis warmodgenisas. skolaSi gancdili
pirvelisircxvili,racgamaxsenda,isiyo,rocasaltosgakeTebisas
mTeliskolisTvalwindaveci.mcireusiamovnebisgrZnobamaincax-
lavsammogonebas.klasikuri ganpirobeba (pirobiTi refleqsis gamo-
muSaveba)yuradRebasamaxvilebsiseTuneblieemociurdafsiqolo-
giurreaqciebze,rogoricaaSiSi,kunTebisSekumSva,nerwyvisgamoyofa
anoflianoba.amaTzogjerrespondentebseZaxian,radganesstimulze
avtomaturireagirebaa.klasikuripirobiTirefleqsisgamomuSavebis
meSveobiTSesaZlebeliaadamianebsadacxovelebsaswavloiseTstim-
ulebzeavtomaturidauneburireagireba,romlebsacadrearaviTari
efeqtiarhqonia,anSeiZlebaZaliangansxvavebulireagirebamohyve-
bodaxolme.stimuliavtomaturadiwvevssapasuxoreaqcias.
klasikuripirobiTirefleqsi1920-ianwlebSiaRmoaCinaivanpav-
lovma,rusmafiziologma,romeliccdilobdadaedgina;Wamidanram-
denixnisSemdeggamoyofdaZaRlikuWiswvens.mandaadgina,romdrois
intervalebigamudmebiTicvleboda.pirveladZaRlebmagamoyvesnerw-
yvi,rogorcmosalodneliiyo,Wamisdros.Semdeg _ rogorckisakvebi
dainaxes,xolomere _ rogorckigaiges,rommecnierilaboratorias
uaxlovdeboda.pavlovmagadawyvita,xeliaeRoTavispirvandelcde-
bzedaammoulodnelurTierTdamokidebulebebzegadarTuliyo.
Tavis pirvel eqsperimentSi pavlovi akvirdeboda ZaRlebis reaq-
cias Canglis xmaze. rogorc mosalodneli iyo, am dros araviTari
nerwyvisgamoyofaardawyebula.ammomentisaTvisCanglisxmaurine-
itraluri stimuliiyo,radganisariwvevdanerwyvisgamoyofas.Sem-
dawyvileba _ orimovlenis
dakavSirebamaTiganmeorebi-
TiTanxvedrisgamo.
stimuli _ movlena,
romeliciwvevsqcevas.
pasuxi _ dakvirvebadi
reaqciastimulze.
klasikuri ganpirobeba _
i.pavlovismixedviT,avtoma-
turireaqciebisdakavSireba
neitralurstimulTan,ro-
melicganmeorebisSedegad
TviTonvexdebapirobiTi
stimuli-iwvevsrefleqssan
emociurreaqcias
respondentebi _pasuxebi,
rogorcwesi,avtomaturida
uneblie,gamovlenilikonkre-
tulistimulismier.
neitraluri stimuli _
stimuli,romelicararis
dakavSirebulireaqciasTan.
upirobo stimuli (US) _ stim-
uli,romelicavtomaturad
iwvevsemociuranfiziolo-
giurreaqcias.
upirobo reaqcia (UR) _
bunebrivadaRZruliemociuri
dafiziologiurireaqcia.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavla asociaciebiT (I, AI)
swavlisdidinawiliSeiZleba
miewerebodesideaTaaso-
ciacias.gaixseneTSemTxveva,
rocamaswavlebelmanaswavli
ramestimulTandaawyvila
(mag.anbanisasoebissaxelebi
daa.S.).
282
degpavlovmaaWamaZaRlebs.amisreaqciaukveiyonerwyvisgamoyofa.
sakvebiamSemTxvevaSiwarmoadgensupirobo stimuls;radganacara-
viTariwinaswariwvrTnebian`kondicireba~ararissaWironerwyvis
gamoyofasadasakvebsSorisbunebrivikavSirisdasadgenad.nerwyvis
gamoyofasakvebzeupirobo sapasuxo reaqcia iyo,imitom,rommanes
avtomaturadgamoiwvia _ ariyosaWiroaraviTariganpirobeba.
amsamielementis _ sakvebis,nerwyvisgamoyofisadaCanglisxmis _
gamoyenebiTpavlovmagviCvena,romSesaZlebeliaZaRlimieCviosner-
wyvisgamoyofasCanglisxmisgagonebisas.manesmoaxerxaCanglisxmis
sakvebTanasocirebiT.isaaxmaurebdaxolmeCangalsdaSemdegaWmevda
ZaRlebs.masSemdeg,racpavlovmaesramdenjermegaimeora,ZaRlebs
nerwyvis gamoyofa Canglis xmis gagonebisTanave ewyebodaT, sakvebis
miRebamde. axla sakvebi ukve ganpirobebuli (pirobiTi refleqsis
gamosamuSavebeli) stimuli gaxda,xoloreaqciaCanglisxmaze _ gan-
pirobebuli sapasuxo reaqcia.
Tu Tqven fiqrobT, rom pavlovis pirobiTi refleqsi mxolod
istoriuli mniSvnelobis matarebelia, maSin ganvixiloT mcire mon-
pirobiTi stimuli (CS) _
neitraluristimuli,romelic
ganmtkicebisSemdegaRZravs
emociuranfiziologiur
reaqcias.
pirobiTi reaqcia _
(CR) daswavlilireaqcia
manamdeneitralurstimulze.
rekomendaciebi: klasikuri pirobiTi refleqsis gamoyeneba
daakavSireT saswavlo davalebebTan
pozitiuri, sasiamovno movlenebi.
magaliTebi
1. xazi gausviT jgufur Sejibrs da TanamS-
romlobas. bevr moswavles individualur
Sejibrsadakonkurenciazenegatiurire-
aqcia aqvs, romelic SeiZleba swavlazec
ganzogaddes.
2. ecadeTromsavarjiSoTaganawilebispro-
cesi sasiamovno iyos. ufleba mieciT mo-
swavleebs,Tavadgadawyviton,Tavisufali
drorogorgaanawilonracionalurad.
3. gaxadeTbavSvebisaTvisnebayoflobiTikiT-
xvamimzidveli.moawyveTkomfortulisa-
kiTxavikuTxebaliSebiT,feradiwignebiT.
(damatebiTiinformaciisaTvisix.Morrow &
Meinstein, 1986).
daexmareT moswavleebs, nebayoflobiT ga-
riskon da miaRwion warmatebas SfoTvis ga-
momwvev situaciebSi.
magaliTebi
1. daavaleT morcxv moswavles, aswavlos or
Tanaklasels rukasTan muSaobisas davale-
bisganawileba.
2. gadadgiTmcirenabijebididimiznismis-
aRwevad. magaliTad, yoveldRe da Semdeg,
kviraSierTxelCautareTmoswavleebsuni-
SnoSeufasebelitestebi.
3. TumoswavleseSiniaklasiswinaSesaubris,
mieciT mas ufleba, mcire jgufis winaSe,
damjdarmawaikiTxosmoxseneba,Semdegigi-
ve gaakeTebineT ukve fexze dgomiT, mere
daavaleT mas, moxseneba gaakeTos patara
CanawerebsrveulidansityvasityviTwakiTx-
visnacvlad.boloskidaavaleT,moxseneba
mTeliklasiswinaSewaikiTxos.
daexmareT moswavleebs, gaarCion situacia-
Ta msgavsebebi da gansxvavebebi ise, rom maT
SeeZloT Sesabamisad movlenebis ganzogade-
ba da gansxvaveba.
magaliTebi
1. auxseniTmaT,romundaeridonucnobebs,
romlebicmaTsaCuqrebsadasadmemiyvanas
sTavazoben, magram miiRon es SemoTavaze-
bebiimSemTxvevaSi,TuesmSoblebisTan-
daswrebiTmoxdeba.
2. daarwmuneTmoswavleebi,romlebicZalian
RelavenkolejismisaRebigamocdebisTa-
obaze, rom es gamocdebi ar gansxvavdeba
maT mier Cabarebuli sxva nebismieri ga-
mocdisgan.
damatebiTi informaciisaTvis ix.: http://www.class.uidaho.
edu/psyc390/lessons/lesson02/lesson2.htm
http://www.dushkin.com/connectext/psy/ch06/ccapps.mhtml
283
akveTi USA Today-is statiidan, sadac aRwerilia `Y TaobisaTvis~ _
1977-1994wlebSidabadebuliadamianebisTvisgaTvliliproduqtebis
sareklamokampania:
`Mountain Dew~-s aRmasruleblebs sareklamo strategiisTvis
sakuTari termini aqvT: `pavloviseuli kavSiri~. serfingis,
snoubordisa da skeitbordis turnirebze nawarmis Camorigebi-
sas deiv burviki, pepsis marketingis umaRlesi aRmasrulebeli
direqtori (pepsi maunTin dius produqciaSi Sedis) acxadebs:
`brendsa da gasarTob gamocdilebas Soris pavloviseuli kav-
Siriarsebobs.~(Hovoritz, April 22, 2002, p.B2)
SesaZlebelia,rombevriCveniemociurireaqciasxvadasxvasitua-
ciaze SeZenili da naswavli iyos nawilobriv-klasikuri ganpirobebis
gziT. eqimebs aqvT termini `TeTri xalaTis sindromi~. amiT aRweren
adamianebs, romelTac wneva uwevT (uneblie sapasuxo reaqcia) eqimis
kabinetSiTeTrxalaTianiadamianisdanaxvisas.msgavsisapasuxoreaq-
cia _ elisabedis akankalebuli xelebi Tavisi kolegis danaxvisas _
SeiZleba gamoewvia misi saqmianobis Semowmebis arasasiamovno gamoc-
dilebas. axla imis ubralo gafiqrebac ki, rom mas amowmeben, iwvevs
guliscemis aCqarebas da xelisgulebis gaoflianebas. klasikuri pi-
robiTirefleqsimoqmedebsrogorcmaswavleblebze,isemarketingis
menejerebzec.gaxsovdeT,romemociebidadamokidebuleba,isevero-
gorc faqtebi da ideebi, saklaso oTaxebSi iswavleba. am emociurma
swavlam zogjer SeiZleba zegavlena moaxdinos akademiur swavlaze.
klasikurpirobiTrefleqszedamyarebuliprocedurebiSeiZlebaim-
isTvisacgamoyenebuliqnesromdaexmarosadamianebsadaptaciisxel-
Semwyobi sapasuxo emociuri reaqciebis swavlasa da gamomuSavebaSi,
rogorc`rekomendaciebSia~naCvenebi.
operantuli ganpirobeba: axali sapasuxo reaqciebis mosinjva
aqamdeCvenyuradRebasvamaxvilebdiTunebliesapasuxoreaqciebis
avtomatur ganpirobebaze, rogoricaa, magaliTad, nerwyvis gamoyofa
daSiSi.cxadia,adamianisswavlisyvelaaspeqtiararisaseavtoma-
turidaumizno.qcevaTaumravlesobaarwarmoadgensunebliesapa-
suxoreaqcias.adamianebiaqtiuradzemoqmedebenTavianTgaremosada
garemocvazesasurveliSedegebismisaRebad.amganzraxCadenilqmede-
bebsoperantebi(specifikurisapasuxoreaqcebi)ewodeba.operantul
qcevaSiCarTulsaswavloprocessewodebaoperantulipirobiTire-
fleqsisgamomuSaveba(operantuli ganpirobeba).vmoqmedebTraCvens
garemoze,CvenvswavlobTqceviskonkretulwesebs.
zogadad, miCneulia, rom operantuli pirobiTi refleqsis gamo-
muSavebiskoncefciab.f.skinermaSeimuSava(B. F. Skinner, 1953).skiner-
ma daiwyo imis mtkicebiT, rom klasikuri pirobiTi refleqsis gamo-
muSavebiskoncefciasamarTlianiasaswavloqcevismxolodmcireodeni
magaliTebis mimarT. adamianTa qmedebebis umravlesoba operantulia
daarasapasuxo.klasikuriganpirobebaaRwersmxolodimas,Turo-
gorSeiZlebadawyvildesarsebuliqcevaaxalstimulTan.isarxsnis
imas,TurogoriZensxalxiaxaloperantulqcevas.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
operantuli pirobiTi re-
fleqsis gamomuSaveba safuZ-
vlebi (I, AI)
gqondeTimisunaridaSesa-
Zlebloba,romaxsnaTswavla
bihevioristuliperspeqtivi-
dan.CaurTeTTqvensaxsnebs
sasjelisadajildoskonce-
fciebi.kargadundagesmo-
deTswavlazeganmtkicebis
zegavlenismniSvnelobac.
284
qceva,rogorcsapasuxoreaqciaanqmedeba,aRniSnavsimas,Turas
moimoqmedebs adamiani konkretul situaciaSi. Cven SegviZlia qceva
warmovidginoTor,dawyvilebulgaremoebiTgavlena:qceviswanamZR-
varsadamisSemdgomSedegsSorismoqceul`sendviCad~(Skinner, 1950).
amis magaliTi Zalian advilad SeiZleba davinaxoT wina piroba-qceva-
Sedegis, an A-B-C nimuSze. roca mimdinareobs moqmedeba, mocemuli
SedegixdebamomdevnoA-B-Ccikliswinapiroba.operantulipirobiTi
refleqsis gamomuSaveba aCvenebs, rom qceva icvleba winapirobis da
Sedegebis cvlilebebiT, an oriveTi erTad. adreul kvlevebSi yur-
adRebaZiriTadadSedegebzeiyogamaxvilebuli.
SedegTa tipebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixseneT Tqveni maswavleblebi,
romlebicdasjisadadajildoebismeTodebsiyenebdnen.ecadeT,gaix-
senoTdajildoebistipebi:
konkretulijildoebi(stikerebi,sakvebi,
prizebi,serTifikatebi)
saqmianobasTandakavSirebulijildoebi
(Tavisufalidro,TavisufalikiTxva,
savarjiSo gamocanebi)
`ganmaTavisuflebeli~jildoebi
(araviTarisaSinaodavaleba,
sakviraotestisgauqmeba)
socialurijildoebi
(aRiareba,qeba)
sasjelisformebi:
privilegiebisdakargva(arSegiZliadajdesadacginda,imuSaomegob-
rebTanerTad)
jarima(qulebis,niSnebis,
fulisdakleba)
zedmetisamuSao(saSinaodavaleba,sportuli
datvirTvebi,aWimvebi)
bihevioristuli Sexedulebis mixedviT, Sedegebi didwilad gana-
pirobebs imas, gaimeoreben Tu ara adamianebi am Sedegebis gamomwvev
qcevas.SedegistipsadadrosSeuZliagaaZlierosanSeasustosqceva.
pirvelyovlisaqmedebisgamaZlierebelSedegebsganvixilavT.
ganmtkiceba. imismiuxedavad,romZiriTadadganmtkicebas`jildod~
miiCneven,amterminsfsiqologiaSispecifikurimniSvnelobaaqvs.ganm-
tkicebanebismieriSedegia,romelicaZlierebsmisTanamdevsaqciels.
amrigad, gansazRvrebis mixedviT ganmtkicebuli qcevebi zrdis maTs
sixSiresa da xangrZlivobas. rogorc ki SeamCnevT, rom garkveuli
qceva drois gasvlasTan erTad matulobs da narCundeba, SegiZliaT
daaskvnaT, rom am qcevaSi CarTuli adamianisTvis qcevis Sedegebic
mtkicdeba (Landrum & Kauffman, 2006). ganmtkicebis procesis diagrama
Semdegnairadgamoiyureba:
Sedegi efeqti
qceva ganmamtkicebeli ganmtkicebulianganmeorebadiqmedeba
operantebi _ nebelobiTida
mizandasaxuliqceva,romelsac
axorcielebsadamianian
cxoveli.
operantuli ganpirobeba _
swavla,romelSicsworireaq-
ciaanqceviscvlilebaganmt-
kicdebaanSesustdebaSedegiT
anwarsuligamocdilebiT.mas
aseveuwodebeninstumentul
daswavlasac.
wanamZRvrebi _ movlenebi,
romlebicwinuswrebsqcevas.
Sedegi _ movlena,romelic
mosdevsaqtivobas.
ganmtkiceba _
Sedegebisgamoyenebaqcevis
gaZlierebisaTvis.
ganmamtkicebeli _ qcevis
Sedegi,romeliczrdisreaq-
ciisganmeorebiTganxor-
cielebisalbaTobas.
285
SegviZliadabejiTebiTvamtkicoT,romsakvebimSiericxovelisT-
visganmamtkicebeliiqneba,magramramSeiZlebaSeasrulosigivefun-
qcia adamianisTvis? ar aris garkveuli ratom iZens raime movlena
adamianisTvis ganmamtkiceblis daniSnulebas, magram araerTi Teoria
arsebobsimisSesaxeb,Turogormoqmedebenganmamtkiceblebi.magali-
Tad, zogi fsiqologis mtkicebiT, ganmamtkiceblebi moTxovnilebebs
akmayofileben, maSin, roca sxvebi Tvlian, rom gamamtkiceblebi xs-
niandaZabulobasdaaxdenentvinisgarkveulinawilisstimulirebas
(Rachlin,1991).ganmtkicdebaTuararaimemovlenisSedegebi,damokide-
buliaadamianismiermovlenaTaaRqmisunarsadamisTvisammovle-
nis mniSvnelobaze. magaliTad, moswavleTaTvis, romlebsac TavianTi
saqcielisaTvis pedagogebi regularulad gzavnian direqtoris kabi-
netSi,amSedegidanmaTTvisraRacganmamtkiceblisfunqciismatare-
belia, Tumca Cven amaSi verafers vxedavT sasurvels. sxvaTa Soris,
skinersaraferiuTqvamsimaze,TuratomaZlierebsganmamtkicebeli
qcevas.misiTqmiT,usargebloiyoiseT`warmosaxviTkonstruqciebze~
saubari, rogoricaa mniSvneloba, molodini, saWiroeba an daZabulo-
ba.skineriubralodaRwerdamocemulioperantiszrdistendencias
garkveuliSedegebisSemdeg(Hill, 2002; Skinner, 1953,1989).
arsebobsorisaxisganmtkiceba.dadebiTi ganmtkiceba(pozitiuri)Tavs
iCens,rocaqcevaiwvevsaxalstimuls.magaliTad,axalitanisamosistareba
iwvevskomplimentebs,skamidangadmovardnaiwvevssicilsklasSidaa.S.
aRsaniSnavia,romdadebiTiganmtkicebamaSinackiiCensTavs,roca
gansamtkicebeliqceva(skamidangadmovardna)maswavleblisSexedule-
biTsulacararisdadebiTi.metic,SeuferebelqmedebaTadadebiTi
ganmtkiceba bevr saklaso oTaxSi ganzrax ar xdeba. maswavleblebi
xels uwyoben problemuri qcevis SenarCunebas maTi araadekvaturad
ganmtkicebis gziT. magaliTad, elisabeds SeeZlo uneburad ganemt-
kicebinaproblemuriqcevaklasSi,rocabiWispirvelwamoZaxilze _
`judlo~_ gaecina.problemuriqcevaSeiZlebasxvamizezebiTacgan-
mtkicebuliyo,magramelisabedissicilsmoyoliliSedegiumTavres
rolsTamaSobda.
rodesac qmedebis gamaZlierebeli Sedegi, axali gamaRizianeblis
gaCenas (damatebas) iwvevs, amas dadebiTi ganmtkiceba ewodeba. amis-
gangansxvavebiT,process,rocamoqmedebisgamaZlierebeliSedegebi
iwvevsgamaRizianeblisgaqrobas(gamoklebas),uaryofiTi ganmtkiceba
(negatiuri)ewodeba.Tugarkveulimovlenaiwvevsarasasiamovnositua-
ciis Tavidan acilebas, safiqrebelia, rom msgavs situaciaSi es moq-
medebagameordeba.erT-erTimagaliTiamanqanisusafrTxoebisRvedis
sasignalozari.rogorckiRvedsgaikeTeb,esgamaRizianebelixmac
wydeba. Tqven imeorebT am moqmedebas (ikeTebT usafrTxoebis Rveds,
rogorc ki manqanaSi jdebiT) momavalSi, radgan Tqveni saqcieliT
uaryofTgamaRizianebelssignalsaCerebT.ganvixiloTasevemoswav-
leebi, romlebic `avad~ xdebian zustad testirebis dawyebis win da
maTskoliseqimTanagzavnian.esqmedebasaSualebasaZlevsmoswavles,
TavidaaRwiosarasasiamovnosituaciastestirebas.amrigad,`avad~
gaxdomanawilobrivSenarCunebuliauaryofiTiganmtkicebisgziT.mas
uaryofiTiewodeba,radganamdrosgamaRizianebeli(testi)qrebada
gaZlierebulia,radganisqceva,romelmacgamRizianeblisgaqrobaga-
moiwvia,izrdebadameordeba.
SesaZlebeliaaseve,romTavisiroliklasikuripirobiTirefleq-
sisgamomuSavebamacSeasrulos.SeiZlebamoswavleebsgamoumuSavdeT
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
imisaTvis,romgaigoTTu
ramdenadgavrcelebulia
ganmtkicebaadamianTayovel-
dRiurcxovrebaSiawarmoeT
Canawerebinebismierdros,
rocagascemTanmiiRebT
gamtkicebas.eZieTpoziti-
uriannegatiurgamtkicebas
daawarmoeTganrigi.kidev
erTiSesaZleblobaaCainiS-
noTgamtkicebanisaklaso
dakolejisoTaxebSicki.ra
saxisgamaZliereblebiSeiniS-
nebaTqvensklasSi?
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
dadebiTiganmtkiceba:qeba
karginiSnebisaTvis,testebze
maRaliqulebi,moawyveTkla-
sisdResaswauli,TumTeli
klasitestebSi85-zemaRal
SedegsaCvenebs.uaryofiTi
gamtkiceba:fexsacmlidan
qvisgamoReba,movuwodoT
siCumiskenbavSvs,romelic
ganmgelebiTiwevsxelsda
yviris`mevici,mevici!~
(Tqvenuaryofisganmtkice-
basiRebT,radganxmauri
wydeba),mogzaurobisasiseTi
fexsacmlistareba,romelic
fexsargtkenT,meuRles-
TanmobodiSebamisisibra-
zisTavidanasacileblad.
prezentaciulisasjeli:
damatebiTiSeniSvnebismicema,
cudiniSnebiswera,fizi-
kurisasjeli.CamorTmevis
sasjeli:jarimebi,gamoketva,
eqskursiazedaSesvenebazear
gaSveba,samsaxuridandaTxova.
pozitiuri ganmtkiceba _
sasurvelistimuliTqcevis
ganmtkicebisuzrunvelyofa..

negatiuri ganmtkiceba _
qcevisganmtkicebausiamovno
stimulismoSorebiT.
286
refleqsidatestirebisdrosarasasiamovnofiziologiurreaqciebs
ganicdidnen.
sityva`uaryofiTi~uaryofiTganmtkicebaSisulacargulisxmobs
imas, rom ganmtkicebuli moqmedeba aucileblad negatiuri an cudi
undaiyos.amkonteqstSiessityvaufrouaryofiTiricxvebismniSvn-
elobis,minusis,gamoklebismsgavsia.warmovidginoT,romdadebiTian
uaryofiTiganmtkicebaarisqcevisTanamdeviraRacismatebaankleba,
racganamtkicebsTavadqcevas.
sasjeliuaryofiTiganmtkicebaxSiraderevaTxolmesasjelTan.gan-
mtkicebisprocesi(dadebiTianuaryofiTi)yovelTvisiwvevsqcevis
gaZlierebas.sasjeliki,meoremxriv,iwvevsqcevisCaxSobasdaSes-
ustebas.isqceva,rasacsasjelimohyva,naklebadmosalodnelia,rom
momavalSiganmeordes.esisefeqtia,sadacSedegssasjelissaxeaqvs,
magramsxvadasxvaxalxisasjelssxvadasxvagvaradaRiqvams.erTimo-
swavlisaTvisskolidangagdebaSeiZlebasasjeliiyos,imdros,roca
sxvisTvisamasaraviTarimniSvnelobaareqneba.sasjelisprocesiSe-
iZlebaSemdegdiagramazegamoisaxos:
Sedegi efeqti
qceva damsjeli SesustebulidaSemcirebuliQqceva
ganmtkicebismsgavsad,sasjelsacoriforma,orisaxeaqvs.pirve-
lisaxissasjelsewodebasasjelisItipi,magramamgvariganmarteba
naklebiinformaciisSemcvelia,amitomgamoviyenebTtermins _ prezen-
taciulisasjeli.isTavsiCensmaSin,rocaqcevisTanamdevistimuli
Trgunavs an asustebs qcevas. rodesac maswavleblebi weren dabal
niSnebs yofaqcevaSi, zedmet samuSaos aZleven moswavleebs da a.S.,
amdrosisiniiyenebenprezentaciul sasjels.meoresaxissasjeli
(sasjelsIItipi)CamorTmevis sasjelia,radganisgulisxmobsstimu-
lisgaqrobas/CamorTmevas.rocamaswavleblebianmSoblebibavSvebis
cudiqcevazesapasuxodmaTarTmevenprivilegiebs,isinimimarTaven
CamorTmevissasjels.oriveSemTxvevaSimizaniaimqcevisSesusteba,
romelmac gamoiwvia sasjeli. 6.1 cxrilSi naCvenebia gamtkicebisa da
sasjelisprocesebi.
ganmtkicebis ganrigi
qcevis axali wesis Seswavlisas, adamiani ufro swrafad iswavlis
mas,TumisiqmedebayovelsworpasuxzewaxalisebiTganmtkicdeba.es
arisgangrZobadi ganmtkicebis ganrigi.Semdgom,rocaadamianiaxal
unarsukvedaeufleba,misiukeTSenarCunebaSesaZlebeliiqnebamisi
perioduladdaarayoveljerzeganmtkicebiT.perioduli ganmtki-
cebis ganrigi exmareba moswavleebs im unar-Cvevebis SenarCunebaSi,
romelTacarsWirdebamudmiviganmtkiceba.
arsebobsperioduliganmtkicebisoritipi.pirveli _ saxelwodebiT
intervaluriganrigi _ emyarebaganmtkicebaTaSorisarsebuldrois
intervalebs;meore _ proporciuli ganrigi ki _ sapasuxoreaqciaTa
ricxvs, romelsac moswavleebi iZlevian ganmtkicebebs Soris. inter-
valuri da proporciuli ganrigi SeiZleba iyos myari (ganWvretadi)
dacvladi(ganuWvretadi).6.1cxrilSimocemuliaganmtkicebisxuTi
SesaZloganrigi(gangrZobadidaoTxitipisperioduliganrigebi).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
gaixseneTraimesasjeli,
romelicTavadiwvnieT
cxovrebisromeliRacperi-
odSi.ragrZnobebidagebadaT
amdros?CamoTvaleTesSeg-
rZnebebi(negatiuriSegrZne-
bebi,rogoricaasircxvili,
sibrazedatkivili,aRSfoTe-
badaa.S,SemTxvevaTa90%-Si
iCensTavs).moqmedebsTu
arasasjeli?ranegatiuri
efeqtebimohyvebasasjels?
Tusasjeliaraefeqturiada
gverdiTimovlenebicaqvs,
ratomiyenebenmasmaswav-
leblebi?
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
rodesacmaswavlebeliarasa-
surveliqcevisignorirebas
axdens,amqcevisgaqrobamde
xSiradxdebaxolmemisi
gaZliereba(gaxSireba).
rogoraxsniTamfenomens?
aversiuli _ mtkivneulian
usiamovnogamRizianebeli.
dasja _ procesi,romelic
asustebsankrZalavsqcevas.
prezentaciuli sasjeli _
usiamovnostimulisgamoy-
enebaarasasurveliqcevis
albaTobisSemcirebismizniT.
aseveuwodebenpirvelitipis
dasjas.
CamorTmeva/jarima _ qcevis
ganmeorebiTganxorcielebis
albaTobisSemcirebasasia-
movnostimulismoSorebiT,mas
agreTveuwodebenmeoretipis
dasjas.
287
rogormoqmedebssxvadasxvaganrigi?SesrulebissiCqaredamokide-
buliakontrolze.TuganmtkicebadamokidebuliaTqvenmiermicemul
sapasuxo reaqciaTa ricxvze, maSin Tqven metad akontrolebT ganmt-
kicebas:racufroswrafaddaagrovebTsworsapasuxoreaqciaTara-
odenobas,miTufroswrafadmoxdebaganmtkiceba.maswavlebeli,ro-
melicambobs:`rogorckiTqvenam10davalebassworadSeasrulebT,
SegiZliaTdaisvenoT~,SesrulebisufromaRaldonesundamoelodes,
vidre maswavlebeli, romelic ambobs: `imuSaveT am davalebebze mom-
devno20wuTisganmavlobaSi,SemdegmeSevamowmebTqvensnamuSevrebs
davisac10sworipasuxieqneba,SeeZlebadasasvenebladwasvla.~
SesrulebisasxangrZlivobadamokidebuliaimaze,TuramdenadSe-
iZlebareaqciisganWvreta.gangrZobadiganmtkicebadaorivesaxismy-
ariganmtkiceba(proporciulidaintervaluri)adviladdaswrafad
ganWvretadia.CvenganmtkicebasveliTgarkveulmomentebSidamale
vnebdebiT,rocaganmtkicebaCvensmolodinsarSeesabameba.sapasuxo
reaqciisdasafiqsirebladcvladiganrigiyvelazeSesaferisia.marT-
lac,TuganrigiTandaTanicvleba,sanamisisearSesustdeba,rom
ganmtkicebamxolodbevrisapasuxoreaqciisandroisdidiinterva-
lis Semdeg Cndeba, adamianebma SeiZleba iswavlon xangrZlivi drois
ganmtkicebis uwyveti reJimi
_ ganmtkicebismicemayoveli
sworipasuxisSemdeg.
ganmtkicebis wyvetili re-
Jimi _ ganmtkicebismicema
garkveul,magramarayvela
reaqciaze.
intervalis reJimi _ drois
intervaliganmtkicebebs
Soris.
proporciuli normis reJimi
_ ganmtkicebisperiodulire-
Jimi,romelicemyarebaswori
pasuxebisraodenobas.
micemuli
stimuli
CamorTmeuli
andayovnebuli
stimuli
waxalisebuli qceva daTrgunuli qceva
dadebiTi ganmtkiceba
(`jildo~)
mag:maRaliniSnebi
prezentaciuli sasjeli
(Itipissasjeli)mag:
gakveTilebisSemdegdatoveba
negatiuri ganmtkiceba
(`TavisdaRweva~)mag:saxlis
samuSaosgangaTavisufleba
negatiuri dasja
(IItipissasjeli)
mag:araviTaritelevizori
erTikvirisganmavlobaSi
sqema 6.1.
ganmtkicebisa da sasjelis tipebi
uaryofiTi ganmtkiceba da sasjeli xSirad erTmaneTSi erevaT.
maT gansasxvaveblad unda gaxsovdeT, rom ganmtkiceba yovelT-
visqcevisgaZlierebasiwvevs,sasjelikimiznadisaxavsqcevis
daTrgunvasadaSemcirebas.
288
ganmavlobaSimuSaobayovelgvariganmtkicebisgareSe.sakmarisia,sa-
TamaSo avtomatTan azartul moTamaSeebs SevxedoT, rom davinaxavT,
raodenefeqturiasustiganmtkicebebisganrigi.
ganmtkicebisganrigebigavlenasaxdensstimulisgaqrobisSemdeg
CvenisapasuxoreaqciisxangrZlivobaze.raxdebamaSin,rocastimuli
saerTodaRararis?
Caqroba. klasikurpirobiTrefleqsSisapasuxoreaqciaqreba,roca
arispirobiTistimuli,magrammasarmohyvebaupirobostimuli(gais-
maCanglisxma,magramamasarmohyvasakvebi).operantulganpirobebaSi
adamiani an cxoveli ar gaagrZelebs qcevas; Tu Cveuli ganmamtkice-
belididxansargaCndeba.saboloodkiesqcevagaqreba.magaliTad,
TuTqvenmudmivadugzavniTprofesorswerilebsinternetiT,magram
isarasdrosgpasuxobT,TqvenSeiZlebaTavidaaneboTmaTgagzavnas.
ganmtkicebis erTbaSad Sewyveta iwvevs qcevis Caqrobas. am process
SeiZlebaraRacperiodidasWirdes.TqveneskargadgecodinebaT,Tu
cxrili 6.1.
ganmtkicebis ganrigi
ganrigi gansazRvreba magaliTi sapasuxo
reaqciaTa nimuSebi
reaqcia, romelic
ganmtkicebis SeCerebas
mohyveba
gangrZobadi gaZliereba
yovelisapasuxo
reaqciisSemdeg
televizoris
CarTva
sapasuxoreaqciebis
swrafiswavla
ZalianmcirexangrZlivoba,
sapasuxoreaqciisswrafi
gauCinareba
myari
intervali
gaZliereba
drois
garkveul
periodSi
yovelkvireu-
litesti
sapasuxoreaqciaTa
ricxvimatulobs
ganmtkicebisdrois
moaxloebasTan
erTad,Semdegklebu-
lobs
mcirexangrZlivoba.sapasuxo
reaqciaTasixSirisswrafi
vardna,rodesacganmtkicebis
drogavliliadaganmamtkice-
beliarCans.
cvladi
intervali
ganmtkiceba
droiscvladi
periodebis
Semdeg
daugegmavi
testi
sapasuxoreaqciaTa
neli,Tanabaridone,
ganmtkicebisSemdeg
Zalianmcirepauza
metixangrZlivoba,sapasuxo
reaqciaTadonisnelidacema
myari
proporcia
ganmtkiceba
mTelrig
sapasuxo
reaqciaTa
Semdeg
klasgareSe
socialuri
muSaoba
swrafisapasuxo
reaqcia,pauza
ganmtkicebis
Semdeg
mcirexangrZlivoba,sapa-
suxoreaqciaTadonisswrafi
vardna;sapasuxoreaqciebi
ukvemiRebuliadaganmtkiceba
aRariqneba
cvladi
proporcia
ganmtkiceba
cvladi
sapasuxo
reaqciebis
Semdeg
saTamaSo
avtomatebi
sapasuxoreaqciaTa
ZalianmaRalidone,
ganmtkicebisSemdeg
mcirepauza
yvelazeZlierixangrZlivoba;
sapasuxoreaqciaTadone
maRalirCebadaTandaTanobiT
klebulobs
289
gamocdiligaqvTbavSvebisucabedisibrazisadasijiutisgamoxdome-
bi, romelTa Semcirebas ignorirebis gziT cdilobT. xandaxan bavSvi
imarjvebs _ Tqven Tavs anebebT ignorirebas. am drosD Caqrobis nacv-
lad, Tavs iCens perioduli ganmtkiceba. cxadia, aman SeiZleba moma-
valSiufroxangrZliviWirveulobisgamoxdomebsSeuwyosxeli.
winamZRvrebi da qcevis cvlileba
operantulipirobiTirefleqsiswinapirobani _ qceviswinamorbedi
movlenebi _ atarebs informacias imis Sesaxeb, ra saxis qceva gamoi-
wvevs dadebiT Sedegebs da romeli _ usiamovnos. skineris mtredebma
iswavlessakvebiskenkva,rocasinaTleCarTuliiyo.sibneleSiisini
amisaTvisaRarirjebodnen.sxvasityvebiT,maTiswavleswinapiroba
_ sinaTlis gamoyeneba kenkvis dawyebis signalad. mtredebi sakenkis
kenkvisas,stimuls akontrolebdnen,asxvavebdnenstimulssinaTlis
xarisxismixedviT.
CvenyvelanivswavlobTgansxvavebas _ situaciiswakiTxvas.rodis
undasTxovoTmegobarsmanqana _ didiuTanxmoebis,TumasSemdeg,rac
wveulebazeerTadZaliankargidrogaatareT?winapirobissignali,
roca;magaliTad;skolisdireqtoriholSidgas,exmarebamoswavleebs
ganasxvaongaqcevisTudamalvisSesaZloSedegebi.CvenxSiradamgvari
winapirobis signalebze vreagirebT da bolomde ver vacnobierebT,
romisiniCvensqcevazeaxdenengavlenas.
signalebi gansazRvrebismixedviTsignaliariswinapirobiTistimulis
gaCena garkveuli qcevis dawyebamde. signalis micema gansakuTrebiT
sasargebloaimqcevaTadasadgenad,romlebmacgarkveuldrosunda
iCinon Tavi, magram romlebic advilad miecema daviwyebas. mozard-
ebTanmuSaobisas,maswavleblebimaTsaqcielsmasSemdegusworeben,
racfaqtimomxdaria:`rodisiswavli,romasearundamoiqcexolme?~
_ amgvariSexsenebebixSiradgaRizianebasiwvevs.SecdomaukvedaSve-
buliadamozardsoriarCevaniaqvs:miscesmaswavlebelspiroba,rom
aseaRarmoiqcevaanTqvas:`TavsratomardamanebebT?~arcerTipa-
suxiariqnebadamakmayofilebeli.amisnacvladaragansjadisignalis
micemas SeuZlia dagvexmaros am negatiuri konfrontaciebis Tavidan
acilebaSi.rocamoswavlesignalisSemdegSesaferissaqcielssCadis,
maswavlebelsSeuZliaganamtkicosmoswavlisesmiRwevaSeqebiT,imis
nacvlad,romisSecdomisaTvisdasajos.
kazinos saTamaSo
avtomatebi Seyovnebuli
ganmtkicebis kargi magali-
Tia: adamianebi daJinebiT
`swavloben~ sakuTari fulis
dakargvas, radgan aseTi da-
kargvis jildo SesaZlebelia
iyos (Tumca iSviaTi da
gauTvaliswinebeli kuSi).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
stimuliskontrolismag-
aliTebi:xSiradaRmomiCenia,
romsamsaxurSiwasvlisas,me
ZveliSenobisavtosadgomTan
mivdiodimaSinac,rocaCveni
axaliSenobaqalaqismeore
boloSigadaitanes.Zvel
signalebs/stimulatorebsme
avtomaturadZvelSenobasTan
mivyavdi.kideverTimagaliTi
_ bankismZarcvelidaiWires,
rocaisdevnisasavtomatu-
radgaCerdaSuqniSniswiTel
Suqze.wiTeliSuqisstimulma
maszeavtomaturikontroli
daamyara.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
CamoTvaleTisminiSnebebida
signalebi,romlebicSeiZleba
gamoiyenoTSemdegisaqcielis
misaRwevad:(1)klasigiy-
urebTinstruqciebismosas-
menad;(2)moswavleebiSlian
wignebssaWirogverdzezaris
darekvisas;(3)moswavleebi
mTelyuradRebasTqvengiT-
moben;(4)moswavlekiarmir-
bis,midiskariskendasvenebis
zarisdarekvisSemdeg.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT winapirobani (I, Al)
gaiazreTdagaaanalizeT,
rogormoqmedebswinapirobe-
biswavlaze.kargadgaecaniT
signalebisadaminiSnebebis
efeqturadgamoyenebis
teqnikas.
Caqroba _ daswavlili,piro-
biTireaqciisTandaTanobiTi
SesustebadaCaqroba.
stimulis kontroli _
stimulisarsebobiTan
ararsebobiTqcevisgamowvevis
SesaZlebloba.
signali/niSani _ stimuli,
romelicsasurvelqcevisganx-
orcielebasuzrunvelyofs.
290
miniSneba zogjer moswavleebs sWirdebaT daxmareba, raTa iswavlon
signalebzesaTanadoreagirebaise,romsignaliganmasxvavebelstimu-
ladiqces.erT-erTigzaamsakiTxisgadasaWreladgvTavazobskidev
erTidamatebiTisignalisgagzavnas.ammeoradsignalebs,romlebic
pirvels mihyvebian, miniSneba ewodeba. qcevis swavlebisaTvis miniS-
nebisa da signalis gamoyenebis ori gza arsebobs. pirveli: darwmun-
diT,romisgaremoebiTisignali,romlisgamoyenebasacgegmavT,win
uswrebsTqvenmiergamoyenebulminiSnebas.amrigad,moswavleiswavlis
signalzereagirebasdaariqnebadamokidebulimxolodminiSnebaze;
dameore:gaaqreTessignaliracSeiZlebaswrafad,raTamoswavlear
gaxdesmaszedamokidebuli(Alberto & Troutman, 2006).
signalisadaminiSnebismagaliTebimoswavleTaTviskargiTvalsaC-
inoebaa.6.2sqemazemocemuliasaWironabijebisCamonaTvali.wyvilSi
muSaobasignalia,CamonaTvaliminiSneba.rocamoswavleebidaeuf-
lebian am procedurebs, maswavlebels SeeZleba Sewyvitos CamonaTva-
lis gamoyeneba, magram SeiZleba Seaxsenos moswavleebs nabijebi. ro-
ca aRarc weriTi da aRarc zepiri miniSnebebi aRar aris saWiro, es
niSnavs, rom moswavleebma iswavles wyvilSi muSaobisas garemo sig-
nalebze saTanadod reagireba. maT iswavles qceva situaciaSi, sadac
TviTonuwevdaTxelmZRvaneloba.amismiuxedavad,maswavlebeliunda
agrZelebdessituaciisdakvirvebasadazedamxedvelobas,undaafaseb-
deskargnamuSevarsdaasworebdesSecdomebs.swavlebisdawyebiswin,
cxrili 6.2
gaxsovdeT............ ..............1.yovelTvis
moamzadeTgakveTilebi;
.............2.isaubreT
garkveviT;
.............3.iyaviT
megobrulebi;

.............4.daeTanxmeT
moswavles,
rocaissworadpasuxobs;
.............5.SeasworeT
Secdomebi.SeCerdiT!
gaeciTsworipasuxi.
nebamieciTmoswavles
TavadgaakeToses;
.............6.SeaqeT
karginamuSe-
vari;
.............7.ecadeT,
gakveTilimxia-
rulidasaxaliso
iyos;
.............8.zedme-
tadnudaexmare-
biT
moswavleebs;
.............9.SeavseT
yoveldRiuri
furclebi;
.............10.SegiZliaT
TavaddaamatoT
rCevebi?
werilobiTi miniSnebani: saWiro nabijebis CamonaTvali
am CamonaTvalis gamoyenebiT moswavleebs axseneben, rogor unda gaxdnen efeqturi xelmZRvanelebi.
rocaisinigamocdilebasiZenen,esCamonaTvalinaklebadsaWiroxdeba.
wyaro: wignidan Achieving Educational Excellence: Behavior Analysis for School Personnel (Figure, p.89), by B. Sulzer-Azaroff and G.R. Mayer,
1994, San Marcos, CA: Western Image, P.O. Box 427. Copyright 1994 by Beth Sulzer-Azaroff and G. Roy Mayer.
ibeWdeba avtorTa nebarTviT.
miniSneba _ Sexseneba,ro-
melicmosdevssignalsimaSi
dasarwmuneblad,rompirovne-
basignalzereagirebs.
291
maswavlebelma SeiZleba mouwodos moswavleebs, daxuWon Tvalebi da
isewarmoidginonTvalsaCinoeba.imdros,rocamoswavleebisaubro-
ben,maswavlebeliundausmendesdaagrZelebdesmoswavleTawvrTnas,
raTaisiniukeTdaeuflonxelmZRvanelobisunar-Cvevebs.
gamoyenebiTi bihevioruli analizi
gamoyenebiTi bihevioruli analizi aris bihevioristuli swavlis
principebisgamoyenebaqcevisSesacvlelad.ammeTodsxandaxanqce-
vis modifikacias uwodeben, magram am termins bevri adamianisaTvis
uaryofiTidatvirTvaaqvsdamasxSiradarasworadigeben(Alberto &
Troutman, 2006; Kazdin, 2001).
idealurSemTxvevaSigamoyenebiTi bihevioruli analizimoiTxovs
imqceviszustgansazRvras,romelicundaSeicvalos;aseveamsaqcie-
lisfrTxiladgazomvas,imwinapirobisadaganmamtkiceblisanalizs,
romelTac SeuZliaT SeinarCunon Seuferebeli saqcieli; bihevioris-
tulprincipebzedamyarebulintervenciebsadacvlilebaTafrTxil
analizs.gamoyenebiTibiheviorulianaliziskvlevebSixSiradgamoiy-
enebaABABdizaini(aRweriliITavSi).esniSnavs,rommecnierebiba-
zisurad zomaven qcevas (A), Semdeg iyeneben intervencias (B), Semdeg
wyveten intervencias, raTa naxon, daubrundeba Tu ara qceva sawyis
wertils(A),dabolos,kvlavagrZelebenintervencias(B).
klasTan muSaobisas, maswavleblebi ver mihyvebian bolomde ABAB
safexurebs,magrammaTSeuZliaTgaakeTonSemdegi:
1. cxadaddaakonkretonqceva,romlisSecvlacsurT,daaRniSnonar-
sebulidone.magaliTad,Tumoswavle`udardelidauyuradReboa~,
niSnavskies2,3,4anmetSecdomasangariSSiyoveli10-dan?
2. dagegmeTspecifikuriintervenciawinapirobis,Sedegebisanorives
erToblivi gamoyenebiT. magaliTad, SesTavazeT moswavles kom-
piuterTanmuSaobiszedmetiwuTebiuSecdomoddasrulebulyov-
elamocanaSi.
3. mudammisdieTgegmas,CainiSneTSedegebida,saWiroebisSemTxveva-
Si,ganaaxleTgegma.
modiT, ganvixiloT meore safexuris _ intervenciis miRwevis spe-
cifikurimeTodebi.
qcevis waxalisebis meTodebi
rogorcukveganvixileT,moqmedebiswaxalisebamisigaZlierebaa.
ix. `swavlis istoriebi~ imis sailustraciod, Tu rogor axsovs erT
ganmanaTlebels Tavisi maswavleblis dadebiTi magaliTebi naxevari
saukunisSemdegacki.
arsebobsramdenimespecifikurigzaarsebulimoqmedebiswasaxal-
isebladanaxalimoqmedebissaswavlad.maTSorisaaqeba,e.wpremakis
principidapozitiuripraqtika.
ganmtkiceba maswavleblis yuradRebiT. bevri fsiqologi urCevs mas-
wavleblebs,`CauRrmavdnenpozitiurs~ _ Seaqonmoswavleebikargisaq-
cielisaTvis, ignorireba gaukeTon cud qcevas. zogi mecnieri imasac
miiCnevs, rom SeiZleba `qebisa da yuradRebis sistematuri gamoyeneba
SeiZlebaiyosmaswavlebelTaTvisyvelazeZlierimotivaciadaklasis
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
gamoyenebiTi bihevioruli
analizi (I, C4)
rocamaswavleblebssWir-
debaTSecvalonSeusabamo
daaraefeqturiqcevaklasSi,
romelTaSecvlacvermox-
erxdastandartuliteqni-
kismeSveobiT,isinixSirad
mimarTavenqcevisgamoyenebiT
analizs.gaecaniTamteqnikis
intervenciazedamyarebul,
ganviTarebisadadanergvis
nabijebs.
gamoyenebiTi bihevioruli
analizi _ bihevioruliswav-
lisprincipebisgamoyeneba
qcevisgasagebaddaSesacv-
lelad.
qcevis modifikacia _ wanamZ-
RvrebisadaSedegebissiste-
maturigamoyenebaqcevis
Sesacvlelad.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
qcevisgamoyenebiTanalizze
TanamedroveTvalsazrisisT-
visix.:Kazdin, A.E. (2001).
Behavior modifcation in applied
settings (6th ed.). Belmont, CA:
Wadsworth and Alberto, P.A., &
Troutman, A.C. (2006). Applied
behavior analysis for teach-
ers (6th ed.). Saddle River, NJ:
Prentice Hall.
292
marTvissaSualeba~(Albert & Heward, 1997, p. 277; Albert & Heward, 2000).amasTan
dakavSirebulistrategiaaganmasxvavebeliganmtkiceba,anSeuferebeli
qcevisignorireba,asevekargisaqcieliswaxaliseba.magaliTad,Tumo-
swavlemiCveuliausargeblokomentarebis(`rodisaaTamaSiparaskevs?~)
gakeTebas,TqvenamgvariwamoZaxiliuyuradRebodundadatovoT,magram
rogorckiTavsiCens,maSinveundaaRniSnoTdaxazigausvaTsakiTxTan
dakavSirebulkomentars(Landrum & Kauffman, 2006).
qeba-ignorirebisamgvarigamoyenebaSeiZlebasasargebloiyos,ma-
gramnugegonebaT,romamgziTsaklasomenejmentisyvelaproblemis
gadaWraSeiZleba.ramdenimegamokvlevamgviCvena,romxelisSemSleli
qcevaSenarCunebulia,rocamaswavlebelipozitiurSedegebs(ZiriTa-
dadSeqebas)saklasomenejmentiserTaderTstrategiadiyenebs(McGo-
ey & DuPaul, 2000; Pfffner & OLeary, 1987; Sullivan & OLeary, 1990)agreTve,Tu
problemuriqcevaTanatolTayuradRebasiqcevs,maSinmaswavleblis
mxridanmisiignorirebadidadmomgebianidawarmatebuliveriqneba.
arsebobs meore Sexeduleba qebis gamoyenebis Sesaxeb. kvlevebiT
aRmoCenilidadebiTiSedegebiTavsiCens,rocamaswavleblebifrTx-
ilad da sistematurad aqeben moswavleebs (Landrum & Kauffman, 2006).
mxolod `komplimentebis Camorigeba~ ver gamoasworebs qcevas. imis-
aTvis, rom qeba Sedegiani iyos: (1) igi unda ganamtkicebdes qcevas;
(2) man cxadad da xazgasmiT unda gamokveTos is saqcieli, romlis
ganmtkicebac unda; (3) igi unda iyos damajerebeli (OLeary & OLeary,
1977).sxvasityvebiTromvTqvaT,SeqebaundaiyosgulwrfeliaRiareba
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
mesame kl asSi maswavl ebel i
namdvi l ad mr aval f er ovan pr o-
gr amas gvaswavl i da. man Semoi Ro
Sr omi s saaTebi , gvi ki Txavda i s-
t or i ebs, yvel af er s akeTebda
i mi saTvi s, r om Cveni SesaZl ebl obebi da Zal a
gvegr Zno.
maxsovs, r ogor Sevi t yve ni u-i or ki s Sesaxeb,
r oca i s er T-er T moTxr obas gvi ki Txavda. maSi n me
gavi f i qr e: `er T dRes me waval ni u-i or kSi .~ i s
gvi yveboda mr aval sar Tul i an saxl ebsa da l i f t -
ebze da aSkar ad vgr Znobdi , r ogor avdi odi da
Cavdi odi l i f t i T. me ar asdr os menaxa l i f t i ,
mi si si pi s er T dabaSi vi zr debodi .
i s yovel Tvi s aRgvi Zr avda r ai mes keTebi s sur -
vi l s. kl asi dan or adami ans ai r Cevda xol me da
kvi r aSi an TveSi er Txel saxl Si sadi l ze epat i Je-
boda. bevr i saSual ebi T Sei Zl eboda am `pr i vi l egi -
i saTvi s~ mi geRwi a _ yovel dRe skol aSi si ar ul i T,
saSi nao daval ebi s Sesr ul ebi T,
kar gi moqal aqeobi T. yvel as See-
Zl o kar gi saCuqar i daemsaxur e-
bi na. ar i yo auci l ebel i , f r i ad-
osani yof i l i yavi . vf i qr ob, i s
speci al ur ad awyobda saqmes i se, r om saswavl o
wl i s ganmavl obaSi yvel a moswavl e mi sul i yo mas-
Tan saxl Si . i s axer xebda, r om yvel a gamar j vebu-
l i yof i l i yo, ar avi n mar cxdeboda. r oca masTan
saxl Si mi vdi odi T, sadi l i s momzadebaSi vexmar e-
bodi T. i s gvaswavl i da magi di s gawyobas, r adgan
Cven ar gvqonda saxl Si ver cxl i s dana-Cangal i . i s
gvaswavl i da, r om Cangal i mar cxni v unda dagvedo,
dana da kovzi ki mar j vni v.
_ j or j bi nf or di , ganaTl ebi s konsul t ant i ,
r i Cmondi , vi r j i ni i s St at i .
wyaro: wignidan Mentors, Masters, and Mrs. MacGregor
(pp.229-230) by J. Bluestein. Copyright 1995 by Health Com-
munities. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT
`i s axer xebda, r om yvel a
gamar j vebul i yof i l i yo,
ar avi n mar cxdeboda~.
293
kargadCamoyalibebuliqcevisaise,rommoswavleebmakargadgaigon,
ragaakeTesaRiarebismisaRebad.maswavleblebi,romlebsacaraaqvT
gavlili specialuri treiningi, xSirad arRveven am pirobebs (Brophy,
1981). mosazrebebi Seqebis efeqturad gamoyenebis Taobaze, romelic
efuZneba brofix-is mier sakiTxis yovelmxriv Seswavlas, mocemulia
miTiTebebSi.
bevri fsiqologis azriT, qeba ganawyobs bavSvebs ara sakuTriv
swavlisTvis, aramed imisTvis, rom daimsaxuron sxvebis Seqeba. albaT
saukeTeso rCeva iqneboda, kargad gagvecnobierebina qebis zedmetad
anarasworadgamoyenebispotenciurisafrTxeebidaamisSesabamisad
mogvexdinalavireba.
ganmamtkiceblis arCeva: premakis principi. bevrklasSimaswavleblis
yuradRebaze ufro Zlieri da advilad xelmisawvdomia: magaliTad;
sxva moswavleebTan gaziarebis SesaZlebloba an klasis cxovelebis
gamoiyeneT Seqeba mkafiod da sistematurad.
magaliTebi
1. ecadeT,romqebayovelTvisraimekonkre-
tulqmedebasmohyves.
2. moswavle unda xvdebodes, ra specifikuri
qmedebisadamiRwevisTvisaqeben.moswavles
uTxariT: `Sen kedlis gazeTi droze Cam-
abaredaTankargmdgomareobaSi.~daara:
`pasuxismgeblobismaRaligrZnobagaqvs.~
aRiareT namdvili miRwevebi.
magaliTebi
1. daajildoeTgarkveulimiznismiRwevada
aramxolodmonawileoba
2. ar daajildooT moswavleebi, romlebic
procesSiarmonawileobdnen,mxolodimi-
tom, rom Cumad iyvnen da klass xels ar
uSlidnen
3. qeba moayoleT moswavlis gaumjobesebul
kompetencias an miRwevis xarisxs. uTxa-
riT: `SevamCnie, rom Sen pasuxebi orjer
gadaamowme.SeniniSanicSenidakvirvebuli
samuSaosSedegia,~
daaweseT individualur SesaZleblobebze an
SezRudul dafuZnebuli qebis standartebi.
magaliTebi
1. SeaqeTmoswavle,TuxedavTprogresswar-
sulTanSedarebiTanSeqebiTaRniSneTmisi
axalimiRwevebi.
2. ecadeT,moswavlemyuradRebasakuTarmiR-
wevebsa da progresze gaamaxvilos da ara
sxvebisaze.
daakavSireT moswavlis warmateba mondome-
basa da SesaZleblobasTan, raTa man irwmu-
nos, rom warmatebis miRweva kidev iqneba
SesaZlebeli.
magaliTebi
1. nu gaavrcelebT klasSi mosazrebas, rom
warmatebaSeiZlebadamokidebuliiyosiR-
balze,sxvisdaxmarebaze,anmasalissiad-
vileze.
2. sTxoveT moswavleebs, giambon, ra prob-
lemebswaawydnenmuSaobisasdarogorga-
daWresesproblemebi.
ecadeT, qeba marTla ganmamtkicebeli iyos.
magaliTebi
1. nuecdebiTgavlenamoaxdinoTdanarCenmo-
swavleebzeramdenimemoswavlisSeqebiT.es
taqtika xSirad wamgebiania, radgan Tqven
SeiZleba uxerxuloba agrZnobinoT im mo-
swavles,romelsacaqebT.
2. nu SeaqebT daumsaxureblad moswavleebs,
mxolod imitom, rom daabalansoT Secdo-
mebi.esiSviaTadaanugeSismimcemidaxSi-
radxazsusvamsmoswavlisuunarobas,nam-
dviladdaimsaxurosqeba.
damatebiTi informaciisTvis ix.:
http://moodle.ed.uiuc.edu/wiked/index.php/Praise
qebisadmi Tqveni moswavleebis damokidebulebis Sesa-
faseblad ix.: http://www.csu.edu.au/research/staff/burnett/
Praise/PerScale.html
rekomendaciebi: Seqebis sworad gamoyeneba
294
gamokveba.magrammaswavleblebiamSesaZleblobebs,rogorcwesi,sak-
maodararegularuladsTavazobenmoswavleebs.iseverogorcSeqebis
SemTxvevaSi, kargi swavlisa da qcevisaTvis privilegiebisa da jil-
doebisminiWebiTacmaswavlebelsSeuZliagaaumjobesosswavladasa-
surveliqceva.
efeqturiganmamtkiceblebisarCevaSidagvexmarebadavidpremakis
(1965) pativsacemad wodebuli premakis principi. premakis principis
Tanaxmad,maRalisixSirisqmedeba(sayvarelisaqmianoba)SeiZlebadab-
alisixSirisqmedebis(naklebsasurvelisaqmianoba)efeqturiganmamt-
kicebeligaxdes.amasxSirad`beboswessac~uwodeben:jerisgaakeTe,
racmeminda,SemdegSegiZliaisgaakeTo,racSenginda.elisabedma
esprincipigamoiyenaTavisklasSi,rocauTxramoswavleebs,rommaT
SeeZloTerTademuSavaTdavalebismeorenawilze,maTTvissaintereso
programaze,TupirvelsCumad,sakuTariZalebiTdaasrulebdnen.
raundaakeTosmoswavlem,Tuariswavla?amkiTxvazepasuximra-
valganmamtkicebelsSeiZlebagulisxmobdesdaSeicavdes.bevrimo-
swavlisaTvissaubari,klasSigadaadgileba,megobrisgverdiTjdoma,
davalebebisadatestebismoSoreba,JurnalebiskiTxva,kompiuterTan
muSaoba an TamaSi sayvarel saqmianobas warmoadgens. saukeTeso gza
imisaTvis,romgaarkvioTTqvenimoswavleebisganmamtkiceblebi,das-
venebebzemaTsaqmianobazedakvirvebaa.
imisaTvis,rompremakisprincipiefeqturiiyos,saWiroajerda-
balisixSiris(naklebsasurveli)saqmianobaganxorcieldes.momdevno
dialogSidaakvirdiT,rogorkargavsmaswavlebelipremakisprincipis
gamoyenebisidealurSanss:
moswavleebi: `o, ara! aucilebelia, rom dRes gramatikaze vimuSaoT?
sxvaklasebSiisfilmebiganixiles,amdiliTauditoriaSirom
vnaxeT.~
maswavlebeli:`magramsxvaklasebmaguSindaasrulesgramatikazemuSao-
ba.CvencTiTqmismovrCiT.TuCvenardavasrulebTamgakveTils,
TqvenguSinnaswavliwesebidagaviwydebaT.~
moswavleebi:`iqnebwesebigakveTilisbolosganvixiloT,axlakinoze
visaubroT.~
maswavlebeli:`kargiT,oRondsityvamomeciT,romgakveTilisbolos
winadadebebsmivubrundebiT.~
filmisganxilvaSeiZlebagakveTilisdasrulebisganmamtkicebeli
gamxdariyo.asekiklasmaSeiZlebamTeligakveTilifilmzesaubarSi
gaataros.maSin,rocaganxilvebiyvelazesainteresoxdeba,maswavle-
beliiZulebulia,SeaCerosisdagramatikisgakveTilsmiubrundes.
formireba. raxdebamaSin,rocamoswavlemudmivadganmamtkiceblis
gareSe rCeba, radgan ar SeuZlia davalebis Sesruleba? ganvixiloT
SemdegimagaliTebi:
meoTxeklaseli moswavle uyurebs maTematikaSi Tavis bolo sa-
kontrolos Sedegebs: `amocanaTa naxevarSi niSani saerTod araa
warmatebuli,imitom,romTiToeulSisuleluriSecdomamomivida.
vervitanmaTematikas!~
meaTeklaselimoswavleyoveldRecdilobs,gamoigonosraimesaba-
bi,romTavidanairidosburTiTTamaSifizkulturisgakveTilze.
bavSviveriWersburTsdaamitomcdazeckiuarsambobs.
orivesituaciaSimoswavleebiTavianTisamuSaosTvisaraviTargan-
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
qcevis waxasileba/CaxSoba
(I, B2)
gaigeTteqnikaTaSesabamisi
moxmarebiswesebi,raTawaax-
asiloTanpiriqiT,CaaxSoT
sxvadasxvasaklasosaqmianoba.
gqondeTinformaciaamsaxis
intervenciebTandakavSire-
buliproblemebisadanak-
lovanebebisSesaxeb.
295
mtkicebasariReben,imitom,rommaTisaboloosamuSaos
Sedegi arc ise kargia. arsebobs imis mtkicebis sababic,
rom moswavle sul male gadaiyvarebs klass, sagans da,
SesaZloa, zogadad maswavlebelsa da skolas. amis Tavi-
danacilebiserT-erTigzaaformireba,mas,aseve,Tanda-
TanobiT miaxloebasac uwodeben. formireba gulisxmobs
progresisganmtkicebas,imismagivrad,romsrulyofile-
basvucadoT.
formirebis misaRwevad, maswavlebelma unda aiRos is
kompleqsuri qceva, romlis daufleba da miRwevac surs
moswavlesundadayosmTelrigmcirenabijebad.amiserT-
erTisaSualeba _ samuSaodavalebebis analizi _ SeimuSava
r. b. milerma (R. B. Miller, 1962). es teqnika man gamoigona,
raTa daxmareboda SeiaraRebul Zalebs personalis wvrT-
nasa da momzadebaSi. mileris sistema iwyeba saboloo miznis gansaz-
RvriT, romlis gakeTebac staJiors (an moswavles) programis dasas-
rulisTvis unda SeeZlos. Semdeg xazgasmulia TiToeuli is nabiji,
romelmacmoswavlesaboloomiznamdeundamiiyvanos.esprocedura
unarebsadaprocesebsqveunarebaddaqveprocesebadSlis.
ganvixiloTsamuSaodavalebebisanalizismagaliTi.vTqvaT,moswav-
leebma unda daweron biblioTekur kvlevaze dafuZnebuli moxseneba.
ramoxdebodaimSemTxvevaSi,Tumaswavlebeliamdavalebasauxsnelad
miscemdamaT?moswavleebsmasalebierT-orenciklopediaSiSeiZleba
moeZebnaT,SemdegkimxolodenciklopediaSiamokiTxulinformacia-
ze dayrdnobiT daeweraT mokle reziume. moswavleTa meore jgufs
SeiZleba kompiuteris, saTaurebisa da indeqsebis gamoyeneba scodno-
da, magram daskvnebis gamotanaSi Seqmnoda sirTuleebi. maT SeiZleba
CaebarebinaT sqeltaniani namuSevrebi, sadac sxvadasxva idea iqnebo-
dagaSlili.moswavleTasxvanawilsSeiZlebagamosvlodadaskvnebi,
magram maTi naweri gaurkveveli da gramatikulad daulagebeli yo-
filiyo da maswavlebeli ver mimxvdariyo, ras gulisxmoben moswav-
leebi.davalebisSesrulebasvercerTijgufiverSeZlebda,magram
sxvadasxvamizezisgamo.
samuSaodavalebisanaliziiZlevalogikuriTanmimdevrobiTdala-
gebulinabijebissuraTs,romelsacmivyavarTsaboloomiznamde.am
TanmimdevrobiscodnamSeiZlebamiscesmaswavleblebsimisgarkvevis
saSualeba,aqvTTuaramoswavleebssaWirounaridaSesaZleblobebi.
amasTan, Tu moswavleebi siZneleebs waawydnen, maswavlebels SeuZlia
zustad daadginos problemuri adgilebi. formirebis gziT mravali
saqcielis gamosworeba SeiZleba. gansakuTrebiT iseTebis, romlebic
moiTxovs daJinebas, gamZleobas, did gulmodginebas, did siCqaresa
dapraqtikas.radganacformirebisprocesibevrdrosmoiTxovs,ar
SeiZlebamisigamoyenebamaSin,rocawarmatebismiRwevaSesaZlebelia
ufroadvilimeTodebiTac,magaliTad,signaliT.
dadebiTi (pozitiuri) praqtika. pozitiur praqtikaSimoswavleebierT
qcevasmeoreTicvlian.esmidgomagansakuTrebiTefeqtianiasaswavlo
SecdomebTangasamklaveblad.rocamoswavleebiSecdomasuSveben,maT
ismaSinveundagamoasworondasworivariantiTSecvalon(Gibbs & Luy-
ben, 1985; Kazdin, 1984).igiveprincipiSeiZlebaiqnesgamoyenebuli,roca
moswavleebi arRveven saklaso wesebs. imis magivrad, rom daisajos,
moswavlesSeiZlebasworadmoqcevamosTxovon.
d. premakis principi _ prin-
cipi,romelicamtkicebs,rom
ufrosasurvelimoqmedebebiT
SeiZlebanaklebadsasurveli
moqmedebebisganmamtkiceba.
mag.`megobrebTanwaxvalTu
gakveTilebsiswavli~
formireba _ sasurveli
miznisakenanqcevisaken
mimavaliTiToeulipatara
safexurisganmtkiceba.
Tanmimdevruli miaxloeba _
kompleqsuriqcevisSemadgene-
limcirekomponentebi.
amocanis analizi _ amocanis
dayofaSemadgenelelemen-
tebad.
`erTiwuTiT...SensaSlelebsjildossaxiT
asufTaveb?meamasjildossaxiTvakeTeb!~
1991 Tony Saltzmann ibeWdebanebarTviT
dadebiTi praqtika _
SecdomisdaSvebisSemdegmisi
dauyovnebeligamosworeba.
296
`rekomendaciebSi~gTavazobTpozitiurisaqcieliswamaxalisebel
Sexedulebebs.
arasasurvel qcevasTan gamklaveba
racundawarmatebiTarTmevdeTTavsdadebiTisaqcieliswaxali-
sebas,yovelTvisdgebamomenti,rocaarasasurvelsaqcielTangamk-
lavebagiwevT.SeiZlebaimitom,romsxvameTodebiaramarTlebs,an
imitom, rom Tavad qcevaa saxifaTo da uSualo reagirebas iTxovs.
gamosavals gvTavazobs uaryofiTi ganmtkiceba, moyirWeba, SeniSvnis
micema,sapasuxosafasuridasocialuriizolacia.
uaryofiTi ganmtkiceba. gavixsenoTuaryofiTiganmtkicebisZiriTadi
principebi: Tu moqmedeba aCerebs an Tavidan icilebs raime usiamov-
nos,maSinmsgavssituaciaSiesmoqmedebakvlaviCensTavs.uaryofiTi
ganmtkicebamoqmedebdaelisabedisklasSi,rocamoswavleebiwuwun-
ebdnendaukmayofilebasgamoTqvamdnen,riTicTavidanaicilestesti.
amrigad,uaryofiTiganmtkicebiTmaTSeeZloTeswavlaTmetiwuwuni
daCivilimomavalSi.
negatiuri ganmtkiceba SeiZleba swavlis procesis gasaumjobeseb-
ladacgamoiyenebodes.TqvenSegiZliaTSeuqmnaTmoswavleebsusiamov-
nosituacia,romlidanTavisdaRwevacmaTkargisaqcielismeSveobiT
SeeZlebaT.ganvixiloTSemdegimagaliTebi:
maswavlebelimimarTavsmesameklaselebs:`rocayvelaferiTavisadgil-
ze ideba da Tqvenc wynarad isxdebiT merxebTan, gavalT gareT.
manamdeSesvenebazevergaxvalT.~
saSualo skolis maswavlebeli eubneba moswavles, romelic iSviaTad
asrulebssaklasodavalebebs:`rogorckidavalebasSeasruleb,
SegiZlia SeuerTde klass saaqto darbazSi. magram sanam muSaob,
undadarCesaklasooTaxSi.~
simarTleromiTqvas,WeSmaritibihevioristiSeiZlebaardaTanx-
mebodaimazrs,romesarisuaryofiTiganmtkicebismagaliTiimitom,
rommisasamuSavebladmoswavlismxridanZalianbevrifiqriasaWiro.
maswavleblebi ver moepyrobian TavianT moswavleebs laboratoriis
sacdelicxovelebiviT.magrammaswavleblebsSeuZliaTdarwmundnen,
romusiamovnosituaciagamoswordebamoswavleTaqcevisgamoswore-
basTanerTad.
TqvenSeiZlebagagikvirdeT,ratomariTvlebazemoTganxiluli
uaryofiTi ganmtkicebis magaliTebi sasjelad. cxadia, dasvenebisas
klasSidarCenadaspecialuriprogramisgacdenamaSin,rocamTeli
Seniklasieswrebamas,namdviladsasjelia.magramTiToeulamSem-
TxvevaSiyuradRebagamaxvilebuliagarkveuliqmedebisganmtkicebaze
(saklaso oTaxis milagebasa da saklaso samuSaos dasrulebaze). mas-
wavlebeliganamtkicebsqcevasgamaRizianebeli,arasasurveli`sasje-
lis~ dasrulebiT, rogorc ki Tavs iCens sasurveli qceva. radganac
SedegebigulisxmobsstimulisCamoSorebas,`gamoklebas~,ganmtkiceba
uaryofiTia.
uaryofiTiganmtkicebaaseveaZlevsmoswavleebskontrolisSanss.
dasvenebis gacdena da klasisgan CamorCena, marTalia, arasasiamovno
movlenebia,magramTiToeulSemTxvevaSimoswavleebiinarCunebenkon-
trols. rogorc ki isini saTanadod moiqcevian, usiamovno situacia
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
negatiurigaZlierebismaga-
liTebi:meaTeklasismaswav-
lebelieubnebaklass,romis,
vincCaabarebsmasdaude-
vrad,binZuradSesrulebul
samuSaos,Tavisufaldros
misgadakeTebasdauTmobs.
pirveliklasismaswavlebeli
eubnebagabrazebulbiWunas,
dajdesxesTandadarCesiq
manam,sanamarCaTvlis,rom
SeuZliaxelaxlaSeuerTdes
TamaSs.
297
rekomendaciebi: pozitiuri saqcielis waxaliseba
darwmundiT, rom pozitiuri saqcielis Tqve-
neuli gageba moswavleebisTvisac mniSvne-
lovania.
magaliTebi
1. rocaklassacnobTwesebs,maTSesrulebi-
saTvis daadgineT pozitiuri Sedegebi,
darRvevisaTviski_sasjeli.
2. miiReT Secdomebis gulwrfeli aRiareba
meoreSansismicemisgziT:,,raxanaRiareb,
romdavalebawignidangadawere,memogcem
uflebasxelaxladawerois.
3. SesTavazeT sasurveli jildoebi akademi-
urimoswrebisaTvis.magaliTad,gauzardeT
dro,gaaTavisufleTsaSinaodavalebebisa
datestebisganandauwereTbonusqulebi
rTulisamuSaosaTvis.
roca moswavleebi axal masalas eWidebian an
axal unarebs cdian, mieciT bevri ganmamt-
kicebeli.
magaliTebi
1. ipoveT da SeaqeT raime kargi TiToeuli
moswavlispirvelnamuSavarSi.
2. ubiZgeTmoswavleebs,romwaaxalisonerT-
maneTi:,,franguligamoTqmaTavidanZneli
da ucnauria. modiT davexmaroT erTma-
neTs.~
mas Semdeg, rac klasSi axali qcevebi dain-
ergeba, awarmoeT spontanuri ganmtkiceba,
raTa uzrunvelyoT xangrZlivoba.
magaliTebi
1. SemoiReTklasSisiurprizebikargimonaw-
ileobisaTvis.
2. daiwyeTgakveTilimoklewerilobiTites-
tiT,sadaciqnebaerTizedmetiSekiTxva.
moswavleebs SeeZlebaT, ar upasuxon am
kiTxvas.magramkargidasworipasuximaT
bonusqulebsmianiWebssabolooSefasebi-
sas.
3. darwmundiT, rom kargi moswavleebi dro-
dadroqebasiReben.magramnumiaCvevTmaT
daumsaxurebelqebas.
gamoiyeneT primakis principi, raTa daadgi-
noT efeqturi gamaZliereblebi.
magaliTebi
1. daakvirdiT, rogor atareben moswavleebi
Tavisufaldros.
2. daakvirdiT, romel moswavleebs uyvarT
erTadmuSaoba.megobrebTanmuSaobisSansi
xSiradkargiganmamtkicebelia.
gamoiyeneT maniSneblebi axali qcevis wese-
bis dasadgenad.
magaliTebi
1. dakideTklasSisasaciloniSnebi,raTamo-
swavleebswesebiSeaxsenoT.
2. saswavlo wlis dawyebisas, rodesac bavS-
vebisaklasooTaxSiSemovlen,daaxvedreT
im masalis sia, romelic maT mTeli wlis
ganmavlobaSidasWirdebaT.
ecadeT, rom yvela moswavlem, maTac ki,
vinc xSirad problemebs giqmniT, miiRos
Tqvengan Seqeba, privilegiebi, an sxva saxis
jildo.
magaliTebi
1. drodadro gadaxedeT moswavleTa sias,
raTadarwmundeT,romyvelabavSviiRebs
TqvenganSeqebas.
2. daadgineT standartebi ganmtkicebisT-
vis,raTayvelashqondesjildosmiRebis
Sansi.
3. gadaxedeT Tqvens midrekilebebs. biWebi
meti privilegiebiT sargebloben Tu go-
gonebi? rogor gaqvT privilegiebi dan-
awilebulisxvadasxvarasisadaerovnebis
moswavleebsSoris?
SeqmeniT ganmamtkiceblebis sia
magaliTebi
1. nebamieciTmoswavleebs,TavadSemogTava-
zonsxvadasxvaganmamtkicebelianairCion
isiniTqveni`meniudan~.
2. esaubreTsxvamaswavleblebsadamSoblebs
ganmamtkiceblebisTaobaze.
pozitiuri qcevis konstruirebis Sesaxeb damatebiTi informaciisaTvis
ix.: http://www. afcec.org/tipsforteachers/tips_c4.html
298
dasruldeba. amisgan gansxvavebiT, sasjeli faqtis Semdeg iwyebs mo-
qmedebas da moswavles ar SeuZlia misi ase advilad kontroli da
gansazRvra.
uaryofiTganmtkicebasramdenimewesiaqvs:aRwereTsasurvelicv-
lilebapozitiurad.armoityuoT.darwmundiT,romSegiZliaTTqveni
usiamovno situaciis gaZliereba. mihyeviT bolomde, Civilis miuxe-
davad. moiTxoveT qceva da ar dasjerdeT pirobebs. Tu usiamovno
situaciasruldeba,rocamoswavlegpirdebaTSemdegSiukeTmoqce-
vas,TqvenasepirobebismicemasganamtkicebTdaaraqcevas(Alberto &
Troutman, 2006; OLeary, 1995)

moyirWeba-satiacia. problemisgadaWriskideverTisaSualebaa,daJi-
nebiTmoiTxovoT,rommoswavlemganagrZosmoqmedeba,sanamardaiR-
lebaamiskeTebiT.amprocedurasewodebasatiaciaanumoyirWeba.am
processZalianfrTxilimidgomasWirdeba.imisdaZaleba,rommoswav-
lemraRacxangrZlivadakeTos,SeiZlebamoswavlisTvisemociuradda
fsiqologiuradsazianoansaxifaToaRmoCndes.
satiaciis Sesaferisi gamoyenebis magaliTi ukavSirdeba Krumboltz
and Krumboltz-s (1972). mecxre klasis algebris gakveTilze maswavle-
belmamoulodneladSeamCnia,romoTximoswavleucnaurmoZraobebs
akeTebda.maswavleblisdaJinebulikiTxvebisSemdeg,maTbolosaRi-
ares,romisinikenwlavdnenwarmosaxviTburTebs.maswavlebelmaTavi
moikatuna, TiTqos am axal ideas enTuziazmiT Sexvda da SesTavaza
klass,romesyvelasgaekeTebina.TavidanklasSisicilidaxumrobebi
gaisma.meorewuTSikixmauriSewydadaerTmamoswavlemwarmosaxviTi
burTebiT`TamaSsac~Tavigaaneba.magrammaswavlebelmadaiJina,rom
yvelasgaegrZelebinaTamaSi.xuTiwuTisSemdegmaswavlebelmamisca
maTgaCerebisufleba.masSemdegwarmosaxviTiburTiklasSiaravis
aukenwlavs.
maswavlebelmaSeiZlebamoswavlesimdenxansacadosraimeqmedebis
gagrZeleba,sanamTviTonmoswavleargaCerdeba,Tu,raTqmaunda,es
saqcieli xels ar uSlis klasis saqmianobas. maswavlebelma SeiZleba
ubralod moaxdinos am qcevis ignorireba. gaxsovdeT, rom qcevaze
reagirebiT, romlis ignorirebac SesaZlebelia, SeiZleba es qmedeba
ganamtkicoTkidec.
satiaciissaSualebiTmaswavlebeliundaecados,ardanebdes,sa-
nam moswavleebi ar danebdebian. algebris maswavlebels rom eiZule-
bina bavSvebi 500-jer daeweraT furcelze `me aRarasodes avkenwlav
warmosaxviTburTs~,moswavleebigulsijerebdnenweriTdaarabur-
TisTamaSiT.
sayveduri. Junction Journal-Si,CemiqaliSvilisdawyebiTiskolisgazeT-
Si,meoTxeklaselimoswavlisstatiaSi:`ratommomwonsskola~ _ Sem-
degisityvebiamovikiTxe:`meCemimaswavlebelicmomwons.ismexmareba
gagebasadaswavlaSi.isyvelaskargadeqceva.memomwons,romrocais
vinmezebrazdeba,yvelaswinaSekiaruyviris,aramedcalkeelapara-
kebaxolme.~
xelSemSleli saqcielis SemcirebisTvis rbili, mSvidi da piradi
SeniSvnebiufroefeqturia,vidrexmamaRali,sajaroSeniSvnebi(Lan-
drum & Kauffman, 2006).kvlevebmacxadyo,romTuSeniSvnaxmamaRaliada
ismTelklassesmis,maSinxelSemSlelisaqcielikidevufromatu-
lobsanmudmivxasiaTsiRebs.zogmoswavlesmoswons,rodesaccudi
saqcielis gamo yuradRebas ipyrobs an ar moswons, roca klaselebi
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
satiacia:meeqvseklasis
maswavlebelmaaRmoaCina,
romerT-erTimisimoswavle
damoukidebelisamuSaos
Sesrulebisas,qaRaldisTviT-
mfrinavebsuSvebda.manmisca
moswavlesqaRaldebisdasta
dauTxra,ekeTebinaqaRal-
disTviTmfrinavebi,sanam
esdastaardasruldeboda.
pirveli10wuTisganmav-
lobaSimoswavleamasxalisiT
akeTebda.magrambolosis
daiRaladagaCerebamounda.
amgamocdilebisSemdeges
moswavledamoukidebeli
samuSaosTvisdaTmobildros
ukeTiyenebda.
\
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
rbiliSeniSnvnebi:pirvel
klasSikiTxvisgakveTilze
mismaqkormikmaSeniSna,rom
erTmoswavlesyuradReba
gafantulihqondadawigns
verkiTxulobda.amdrosmas-
wavlebelijgufTanmuSaobda
daSeeZloubraloddaeZaxa
misTvis:`keni,samuSaosdaub-
rundi.yuradRebanugefan-
teba.~magrammaswavlebelma
CaTvala,romamiTmoswavles
klasiswinSearcxvendada
Tansxvebsacgaufantavda
yuradRebas.amismagivradis
miuaxlovdakenis,dausvamas
ramdenimekiTxvadasTxova
Semdgommoeyola,rogor
mTavrdebodamoTxroba.
maswavlebelmamizansmiaRwia
moswavlisSercxvenisgareSe.
manmiscakenisbiZgidamo-
tivimuSaobisaTvis.
moyirWeba _ individsuwevs
qcevisganxorcieleba,imis
miuxedavad,ainteresebsTuara
isdaaqvsTuaramotivacia.
sayveduri _ SeniSvnacudi
qcevisgamo;gansja.
299
xedaven,rogor`marcxdeba~ismaswavlebelTan.Tumoswavleararis
SeCveuliSeniSvnebs,TuklasSizogadadTbilidapozitiuriatmos-
feroa, maSin is Zalian swrafad reagirebs pirad SeniSvnebze (Kaplan,
1991; Van Houten & Doleys, 1983).
pasuxis safasuri. pasuxis safasuriskoncefcianacnobiayvelasTvis,
visacodesmejarimagadauxdia.wesebisdarRveviTadamianebikargaven
ganmamtkicebels_ fuls,dros,privilegias(Walker, Shea, & Bauer, 2004).
klasSipasuxissafasurisgamoyenebasxvadasxvasaxiTadagzebiTSei-
Zleba.rodesacmoswavlepirveladdaarRvevswess,maSinmaswavlebeli
masgafrTxilebasaZlevs.meoreddarRvevisSemTxvevaSimaswavlebeli
JurnalSi moswavlis saxelis gaswvriv niSans wers. moswavle kargavs
dasvenebis2wuTsyoveldagrovilcudniSanze.ufrosklaselebisaT-
viscudmaniSnebmaSeiZlebaasaxvapovosklasTanjgufurimuSaobis
privilegiebisdakargvaSianklasiseqskursiisgamotovebaSi.
socialuri izolacia. bihevioristulmeTodTaganerT-erTiyvelaze
sakamaToasocialuri izolaciisstrategia,romelsacxSiradganmt-
kicebisgantaim-autsuwodeben.procesigulisxmobsurCimoswavlis5-
10wuTiTklasidangaSvebas.moswavlesmartostovebencarieloTaxSi
amSemTxvevaSisasjeliarisadamianebisgansruliizolireba.direq-
toriskabinetSigagzavnasadasaklasooTaxiskuTxeSidayenebasiseTi
didiefeqtiaraqvs,rogorccarieloTaxSimartojdomas.
sifrTxile. sasjeli TavisTavad ar iwvevs pozitiur qcevas. mkacrma
sasjelmaSeiZlebaafiqrebinosmoswavles,rom`ZlieriamarTali~da
SurisZiebis survili gauRvivos (Alberto & Troutman, 2006; Walker da sx-
vebi, 2004).amrigad,rocafiqrobTmoswavlisdasjaze,amasorimizani
unda hqondes. upirveles yovlisa, es unda iyos sasjeli, romelic
SeaCerebsarasasurvelmoqmedebas;meoremizanikiarisis,romaux-
snaT moswavles, rogor unda iqceodes da waaqezoT swori saqcieli.
aseTimoqmedebiTproblemuriqcevaiTrguneba,pozitiurialterna-
tiva ki Zlierdeba. rogorc Semdgom vnaxavT, Tanamedrove midgomebi
gansakuTrebiTusvamsxazspozitiurisaqcieliswaxalisebas.CanarTi
`rekomendaciebi~gvawvdisideebsimisSesaxeb,TurogorgamoviyenoT
sasjelidadebiTimiznebisaTvis.
kvlevam aCvena, rom
moswavlisaTvis yvelas
dasanaxad micemul
SeniSvnas an sayvedurs
sinamdvileSi misi
uaryofiTi qcevis
ganmtkiceba SeuZlia;
amrigad, mSvidi,
individualuri
sayveduri SesaZloa
ufro efeqtiani iyos.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
rogoriaTqvenidamokideb-
ulebaswavlebaSigaregani
ganmamtkiceblisdasasjelis
mimarT?gasaubrebisasmzad
iyaviTamkiTxvebzepasuxis
gasacemad.
pasuxis safasuri _ dasja
ganmamtkiceblismocilebiT.
socialuri izolacia _ dis-
ciplinisdamrRvevimoswavlis
klasidangaZeveba5-10wuTiT.
taim-auti _ yvelaganmamt-
kiceblismoSoreba.praqti-
kaSi _ moswavlisizolireba
klasisganmciredroiT.
300
TiToeul moswavlemde miRweva: funqcionaluri
bihevioristuli Sefaseba da pozitiuri qcevis
mxardaWera
Cveulebrivi da specializebuli klasebis maswavleblebi warmate-
biT iyenebdnen axal midgomebs. es procesi iwyeba SekiTxviT: `risi
miRwevasurTmoswavleebsTavianTiqceviTradaniSnulebaaqvsmaTs
qmedebebs?~amSemTxvevaSiyuradRebamaxvildebaaraimaze,raCaidina
moswavlem,aramedimaze,ratomCaidinaes(Lane, Falk & Wehby, 2006).qce-
vismizezebi,rogorcwesi,oTxkategoriaSierTiandeba(Barnhill, 2005;
Maag & Kemp, 2003).moswavleebsTavianTiqceviTsurT:
1. miipyronsxvebis _ maswavleblebis,mSoblebis,Tanatolebis _ yur-
adReba.
2. TavidaaRwionusiamovnosituacias _ akademiuransocialurmoT-
xovnebs.
3. miiRonsasurvelisaganiansaqme.
4. daikmayofilon sensoruli moTxovnilebebi, magaliTad autizmiT
daavadebulibavSvebismoTxovnilebaa,aqnionmklavebi.
Tucnobiliaqcevismizezi,maSinmaswavleblebsSeuZliaTgamoimu-
Saon pozitiuri qmedebis xelSemwyobi iseTi saSualebebi, romlebic
`ratom~ funqcias emsaxureba. me vmuSaobdi saSualo skolis direq-
torTan.masZalianafiqrebdaerTibiWismdgomareoba,romelsacram-
denime wlis win mama gardacvloda da axla ramdenime saganSi _ gan-
sakuTrebiT maTematikaSi _ seriozuli problemebi hqonda. moswavle
maTematikis gakveTils kviraSi minimum orjer Slida da Semdeg di-
reqtoris kabinetSi amoyofda xolme Tavs. direqtorisgan is srul
yuradRebasiRebda.gakicxvisSemdegdireqtoriammoswavlessportze
esaubreboda; mas moswonda biWi da ganicdida, rom aravin hyavda is-
eTi,vincmisTvismisabaZimagaliTigaxdeboda.amSemTxvevaSiadvil-
ia klasSi areulobis funqciis dadgena _ misi meSveobiT xerxdeboda
maTematikisgakveTilisganTavisdaRweva(1)(uaryofiTiganmtkiceba),
an(2)direqtorTanyofna(dadebiTiganmtkiceba,mcireodenigakicx-
visSemdeg).direqtorma,maswavlebelmadameSevimuSaveTmaTematikis
gakveTilzeammoswavlispozitiuriqceviswaxalisebisgza.moswavles
daeniSna maTematikis damatebiTi gakveTilebi da maTematikis prob-
lemebismogvarebisSemdegmaseZleodadireqtorTandroisgatarebis
saSualeba.axalipozitiuriqcevebiimavemiznebsemsaxureboda,rasac
Zveliproblemuriqceva.
sasurveli qcevis waxaliseba meoTxeTavSiganxiluliunarSezRudul-
Ta ganaTlebis gaumjobesebis aqti (Individuals with Disabilities Education
Improvement Act IDEIA, 2004) moiTxovs uunaro da gansakuTrebuli sa-
ganmanaTlebloriskisqveSmyofimoswavleebisTvissasurveliqcevis
waxalisebas. sasurveli qcevis waxalisebis (PBS) arsi is aris, rom
problemurisaqcieliSeicvalosiseTiaxaliqmedebiT,romelicmo-
swavlisaTvisimavemizansmoemsaxureba.problemuriqcevisaxsnisada
gagebisprocessfunqcionaluri qceviTi Sefasebaewodeba(FBA).`es
arismeTodebisadaprocedurebisnakrebi,romlebicgamoiyenebauSu-
alodqcevisadamisiSedegebisSesaxebinformaciisSesagroveblad~
(Barnhill, 2005, p. 132).amSefasebaTaganmiRebuliinformaciismeSveobiT
sasurveli qcevis waxaliseba
_ problemuriqcevisim
sasurveliqceviTCanacvleba,
romelicmoswavlisTvisimave
mizansemsaxureba.
funqcionaluri qceviTi
Sefaseba _ procedurebi,
romlebicgamoiyenebaqcevis
mizezisaanmisifunqcioni-
rebisgansazRvrisaTvis
saWiroqceviswanamZRvrebis,
uSualodqcevis,misiSede-
gebisSesaxebinformaciis
mosaZieblad.
301
maswavleblebsSeuZliaTSeimuSaonintervenciismeTodiise,rogorc
CvenmoviqeciTzemoaRwerilsituaciaSi,immoswavlesTanmimarTebaSi,
romelsacaresmodadaarmoswondamaTematika.
rekomendaciebi: sasjelis gamoyeneba
scadeT situaciis ise struqturireba, rom
sasjelis nacvlad ufro uaryofiTi ganmt-
kiceba gamoiyenoT.
magaliTebi
1. mieciT moswavleebs imis saSualeba, rom
Taviaaridonarasasiamovnosituacias(da-
matebiTi savarjiSoebis Sesruleba, yove-
lkvireulitestireba),rocaisinimiaRw-
evenkompetenciisgarkveuldones.
2. numiscemTmoswavleebsimisuflebas,rom
SegacvlevinonSeTanxmebispirobebi.
iyaviT Tanmimdevrulni sasjelis gamoye-
nebisas.
magaliTebi
1. nu gaaZlierebT uneblieT im saqciels,
romlis dasjasac cdilobT. konfronta-
ciasnugaaxmaurebT,raTamoswavleebiar
gaxdnene.w.gmirebiklasisTvalSimaswav-
lebelTandapirispirebisgamo.
2. ecadeT,moswavleebmawinaswaricodnen,ra
SedegebimohyvebasaklasowesebisdarRve-
vas.amisaTvisumcrosklaselebsCamouwereT
ZiriTadi saklaso wesebi, maRalklaselebs
kieswesebidamaTidarRvevisSesaZloSe-
degebisilabusebSiCamouTvaleT.
3. uTxariTmoswavleebs,romsasjelismiRe-
bamde isini mxolod erT gafrTxilebas
miiReben. mSvidad gaafrTxileT da ga-
nagrZeTgakveTili.
4. SeecadeTsasjeliSeZlebisdagvaradmyis-
ieriiyos.
yuradReba gaamaxvileT moswavlis qmede-
baze da ara mis pirad Tvisebebze.
magaliTebi
1. SeniSvnamieciTmSvidi,magrammkacrixmiT.
2. erideTSurismgeblurdasarkastultons.
amTqvensintonaciasmoswavleebisimita-
ciiTSeiZlebamohkraTyuri.
3. xazi gausviT problemuri qcevis gamos-
worebisaucileblobasdaaraTqvenspi-
radantipatiasmoswavlisadmi.
4. arganasxvaoTmoswavleebimaTierovnebi-
sadarasismixedviT.
SeusabameT sasjeli darRvevas.
magaliTebi
1. umniSvnelo darRvevas gaukeTeT ignori-
reba, SeaCereT es saqcieli mzeriT an
ubralodmiuaxlovdiTxelisSemSlelmo-
swavles.
2. darwmundiT,romsasjelidanaSaulsSee-
sabameba _ nuwaarTmevTmoswavlesdamsax-
urebulTavisufaldroswesebismxolod
erTxel darRvevisaTvis (Landrum & Kauff-
mann).
3. nu gamoiyenebT sasjelis saxiT saSinao
davalebasiseTisaqcielisaTvis,rogori-
caasaubariklasSi.
4. TumoswavlecudadiqcevaTanaklaseleb-
Si avtoritetis mosapoveblad, efeqturi
sasjeli iqneba misi megobrebisgan Camo-
cileba.
5. TuproblemurisaqcielididxansgrZel-
deba,gaaanalizeTsituaciadagamoiyeneT
axali midgoma. SesaZloa Tqveni sasjeli
ariyoseriozulianmoqmedebasaraadek-
vaturadaZlierebda.
damatebiTi informaciisaTvis ix.: http://www.ext.vt.edu/pubs/family/350-111/350-111.html
funqcionalur qceviT Sefasebaze damyarebuli sasurveli qcevis
waxalisebaSeiZlebadaexmarosuunaro,CamorCenilmoswavleebs,dae-
wion klass. magaliTad, oligofreniiT daavadebuli xuTi wlis biWis
destruqciuli qceva TiTqmis sruliad aRmofxvres SedarebiT mokle
droSiPBSintervenciismeSveobiT,romelicfunqcionalurSefasebaze
iyodafuZnebuli.amprocedurasasrulebdnenCveulebrivisaswavlo
302
personali da sagangebod amisTvis gamoyofili maswavlebeli. inter-
vencia gulisxmobda kontrols _ iyo Tu ara micemuli davaleba sa-
Tanado sirTulis, am davalebebis SesrulebaSi moswavlis daxmarebas,
imisswavlebas,rogormoiTxovosmandaxmarebadaSesvenebasmicemuli
davalebisgan(Soodak & McCarthy, 2006; Umbreit).TumcaaseTimidgomebimx-
olodgansakuTrebulisaWiroebismqonebavSvebisaTvisararisgaTval-
iswinebuli.kvlevebicxadyofs,romdisciplinuriiurisdiqciisaTvis
gansaxilveladgadacemuliSemTxvevebisricxvimcirdeba,rocamTeli
skolayvelamoswavlesTanmimarTebaSiiyenebsammidgomebs(Lewis, Sugai,
& Colvin, 1998).radgandisciplinuriiurisdiqciisaTvisgansaxilvelad
gadacemuliSemTxvevebisnaxevarimoswavleTa5%-zemodis,logikuria
intervenciisprincipebisSemuSavebaammoswavleTaTvis.funqcionalur
Sefasebaze dafuZnebuli pozitiuri qcevis intervencia 80%-iT amci-
rebsqceviTproblemebs(Crone & Horner, 2003).
funqcionaluri qceviTi Sefasebis ganxorcieleba. qcevisfunqciisdad-
genaSi SeiZleba sxvadasxva procedura dagvexmaros. Tqven SegiZliaT
ubralod gamokiTxoT moswavleebi mas qcevebTan dakavSirebiT. erT-
erTikvlevisasmoswavleebsekiTxebodnen,rasakeTebdnenisiniskolaSi
iseTs,racmaTproblemebsuqmnida,raxdebodaamqmedebisganxor-
cielebiswindamisSemdeg.imismiuxedavad,rommoswavleebsxSirad
arhqondaTgaazrebuli,Turatomiqceodnengamomwvevad,Canda,rom
maTTvismaincmomgebianiiyoimufrosTansaubari,romelsacsituaciis
gagebasurdadaaramaTigakicxva(Murdock, ONeill, & Cunningham, 2005).mas-
wavleblebsSeuZliaTdaakvirdnenaseTmoswavleebsdascadongarkveva:
rodis da sad iCens Tavs problematuri qceva? ra saxis qmedeba da
adamianebiarianmasSiCarTulni?raxdebodamanamde _ rasambobdnen
daakeTebdnensxvebidaTavadobieqti?raxdebamoqmedebisSemdeg _
raTqviTangaakeTeTTqven,sxvamoswavleebmadaTavadobieqtma?ras
iRebsanrasaRwevsTavsaseTisaqcieliTobieqtiraicvlebamo-
swavlissaqcielisSemdeg?ufrostruqturirebulimidgomanaCvenebia
6.3naxaziTmocemulanketazeromelicwarmoadgensdakvirvebisada
dagegmviskiTxvarsfunqcionaluriqceviTiSefasebisTvis.
swavlebisa da menejmentisadmi bihevioristuli midgomebi
swavlisadmi bihevioristulma midgomam ramdenime seriozuli sa-
kiTxi Seitana saswavlo amocanebis dadgenis, swavlebis srulyofisa
dasaxelmZRvaneloinstruqciebSi(CvenamsakiTxebsme-13TavSiufro
dawvrilebiTmaSinmivubrundebiT,rocaswavlebasganvixilavT),aseve
saklasomenejmentissistemebSi,rogoricaa:jgufuriSedegebi,piro-
biTikontraqtebidasimboluriekonomika(Landrum & Kauffman, 2006).es
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavleba da menejmenti
(I, Ai; II, A3; I, C4)
gansazRvreTswavlebisada
klasismenejmentisqceviT
principebzedafuZnebuli
ZiriTadimidgomebidamaTi
upiratesobadanaklovaneba.
dawyebiT klasebSi saklaso
oTaxSi gamokruli wesebi,
Sedegebi da jildoebi
sasurveli qcevis Sexse-
nebas emsaxureba.
303
sqema 6.3.
struqturirebuli dakvirvebis saxelmZRvanelo funqcionaluri
qceviTi bihevioristuli analizisaTvis
moswavlis saxeli: TariRi:
samizne qceva:operatiuladgansazRvreTqceva,romelicyvelazemetaduSlisxelssaklasooTaxSimo-
swavlisfunqcionirebas.aseveardagaviwydeTaRniSnoT,intensiuroba(maRali,saSualo,dabali),sixSire
daxangrZlivoba.
rodis,sad, visTan erTad, ra viTarebaSia samizne qceva yvelaze naklebad mosalodneli?
gare movlenebi da konteqsturi cvladebi (mag., SimSili, Zilis nakleboba, wamlebis miReba):
uSualo wanamZRvrebi & Sedegebi
wanamZRvari
__moTxovna/Txovna
__rTulidavaleba
__dRisdro
__qmedebisdadgeniliwesisSewyveta
__TanatolTaprovocireba/gaRizi-
aneba
__araviTarimasala/aqtivoba
__verSeZlosasurvelismiReba
__adamianebi_____________
__marto
__sxva________________
problemuri garemo
__arastruqturirebuligaremo
__arastruqturirebuliaqtivoba
__individualurisamuSao
__jgufurisamuSao
__sagangeboram
__specifikurisagani/davaleba
__xalxmravaligaremo
__xmaurianigaremo
__sxva________________
__sxva________________
Sedegebi
__qcevaignorirebulia
__SeniSvnismicema
__direqtivebisverbaluriSecvla
__taim-auti(xangrZlivoba:____)
__iniciativisdakargva
__direqtivebisfizikuriSecvla
__fizikuriSezRudva
__kabinetSigagzavna
__droebiTidaTxovna
__sxva_______________
ra funqcias (ebs) emsaxureba moswavlis samizne qceva?
_TavisdaRweva:_moTxovnisgan_pirovnebisgan_aqtivobis/davalebisagan_skolisgan_sxva______
_yuradReba:_ufrosisgan_Tanatolisgan_sxva__________________________
_miiRossasurveli:_nivTisagan_aqtivobisagan_sferosagan_sxva___________________
_avtomaturisensorulistimulacia:
hipoTeza:
rodis CndebakonteqstSi
(winapiroba)(problemurigaremo)
moswavleamRJavnebs immizniT,rom
(samizneqceva) (SeZenilifunqcia)
esqceva,rogorcwesi,TavsiCensxolme
(garemovlenebi/konteqsturicvladebi)
Semcvlelian konkurentuli qceva, romelsac moswavlisTvis igive funqcia SeeZlo Seesrulebina;
arismoswavlisrepertuarSiSecvliTiqceva,Tuispirdapirundaaswavlon?
Tukiaris,rogorundaaswavloT?
CamoTvaleTmoswavlisramdenimepotenciurimotivacia:
wyaro: `Functional behavior assessment in schools by G.P. Barnhill, Intervention in School and Clinic, 40,p. 138. Copyright 2005 by PRO-
ED, Inc. ibeWdeba nebarTviT.
304
midgomebisasargebloamaSin,rocamizaniarisinformaciisswavleba
an qcevis Secvla da roca masala aris Tanmimdevruli da faqtebze
dayrdnobili.
pirvelyovlisaganvixiloTerTielementi,romelicbihevioristu-
liswavlebisyvelaprogramisnawiliasworiqcevisgansakuTrebuli
varjiSi. am SemTxvevaSi varjiSs ar mivyavarT qcevis srulyofamde.
amismagivrad,isganxorcielebulqmedebasmudmivs,uSecdomosxdis.
amrigad, swori qmedebebis varjiSi Zalian mniSvnelovania. rodesac
Newsweek-isstatiaSidevingordonitaigervudssaRwerda,manTqva:
`taigerisCvevagolfisburTebisTiTqosumizno`dartyme-
bisa~dilidandaRamebamdedaxSiradturnirebisdrosac,ukve
legendadiqca.e.w.`daRmasvlis~periodSiisirwmuneboda,rom
ubraloddartymazemuSaobda.esaravissjeroda,sanamtaigerma
turniriarmoigo~(gv.45).
eWviararis,romtaigerivarjiSobdastandartuldartymebSi,rom-
lebicturnirisTvissWirdeboda.
bihevioristuli midgomis TvalsaCinoebisaTvis ganvixiloT jgu-
furiSedegebi.
jgufuri Sedegebi
maswavlebelma SeiZleba ganamykicos klasi misi yvela wevris er-
Toblivi qcevis saSualebiT. rogorc wesi, es gulisxmobs TiToeuli
moswavlisTvis niSnis mimatebas klasis an jgufis erToblivi niSni-
saTvis.swori qcevis TamaSiammidgomismagaliTia.maswavleblebida
moswavleebierTadmsjeloben,rogorSeiZleba,saklasooTaxiukeTesi
gaxdes.SemdegisinigansazRvravenimqcevebsadamoqmedebebs,romle-
bicxelsuSlisswavlisprocess.amganxilvebzedayrdnobiTiqmneba
saklasowesebidaklasiorjgufadiyofa.yovelTvis,rocamoswavle
arRvevsromelimewess,misjgufsewerebaniSani.wlisbolosimjgufs,
romelsacaseTiniSaniyvelazecotaaqvs,eZlevaspecalurijildoan
privilegiebi(ufrodididasvenebebidaa.S.).TujgufebsaseTiniSnebi
cotaeqnebaT,orivemaTganimiiRebsjildos.kvlevaTaumravlesobis
Tanaxmad,imismiuxedavad,romesTamaSimxolodmciregaumjobesebas
iwvevsakademiurmoswrebaSi,samagierodmkveTradaumjobesebsqcevebs
daaferxebsmravaliqceviTiproblemisaRmocenebas(Embry, 2002).
TqvenSegiZliaTgamoiyenoTjgufuriSedegebic,klasisgundebad
dayofis gareSe. anu ganmtkiceba SeiZleba daefuZnos mTeli klasis
qcevas. vilsonma da hopkinsma (1973) jgufuri Sedegebis gamoyenebiT
awarmoeskvlevaklasebSixmaurisSesamcireblad.ganmamtkiceblisrol-
SigamoiyenebodaradiomusikamoswavleTaojaxebSidasxvadasxvakabi-
netSi.yovelTvis,rocaxmauriklasSidadgenildonezedablaiwevda,
moswavleebs SeeZloT radios mosmena. xmauris momatebisas, radios
rTavdnen.amubralomeTodiswarmatebisgaTvaliswinebiT,esproce-
duraSeiZlebagamoyenebuliiyosnebismiergakveTilze,sadacmusika
xelsaruSlisdavalebisSesrulebas.
jgufurimidgomebisgamoyenebisassifrTxileasaWiro.mTelijgu-
fiarundadaisajosindividisSecdomebisadacudisaqcielisgamo,
Tukijgufirealurgavlenasaraxdensamindividze(Epanchin, Townsend,
& Stoddard, 1994). erTxel mowme gavxdi aplodismentebisa da mxiaruli
SeZaxilebisa, roca maswavlebelma erT-erTi Tanaklaseli biWis sxva
305
skolaSigadasvlisSesaxebgamoacxada.oTaxSigaismaSeZaxilebi:`aRa-
raviTariniSnebi,aRaraviTariniSnebi!~.esSeZaxilebiexebodamaswav-
leblissistemas,daeweraniSnebimTeliklasisTvisyovelTvis,roca
viRac cdilobda gakveTilis msvlelobisaTvis xelis SeSlas. yove-
li niSani dasvenebis 5 wuTis dakargvas niSnavda. bevri aseTi niSani
sworedambiWisgamoiyodawerili.marTalia,isarasodesiyoZalian
popularuli,magramniSanTaamsakmaodefeqturmasistemam,sakuTar
klasSiyvelasaganmoZulebulidagariyuligaxada.
TanatolTazemoqmedebamxardaWerisadawaxalisebisformiT,SeiZ-
leba pozitiuri gavlenis matarebeli iyos. jgufuri Sedegebi iseT
sqema 6.4.
pirobiTi kontraqti davalebebis SesrulebisTvis
moswavle da maswavlebeli Tanxmdebian TiToeuli davalebis Ses-
rulebisTariRze.grafikzeislurjadarisaRniSnuli.yovelTvis,
roca davaleba bardeba, misi Sesrulebis TariRi grafikze Savad
aRiniSneba.davalebisfaqtobriviSesrulebadagegmilvadazeadre
xdeba, moswavle iRebs Tavisufal dros an SeTanxmebis mixedviT
dadgenilsxvasaxisjildos.
wyaro: wignidan Achieving Educational Excellence: Behavior Analysis for School Personnel (Fig-
ure, p. 89), by B. Sulzer-Azaroff and G. R. Mayer, 1994, San Marcos, CA: Western Image, P.O.
Box 427. Copyright 1994 by Beth Sulzer-Azaroff and G. Roy Mayer. ibeWdeba nebarTviT.
oqtomberi
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daumateTsqemebi6.2,6.3,6.4
da6.6swavlebisTqveneul
resursebs.
306
situaciebSia rekomendebuli, sadac moswavleebisTvis mniSvnelovania
TanatolTa aRiareba (Theodore, Bray, Khele, & Jensen, 2001). Tu zogi mo-
swavliscudsaqcielsaxalisebsdaaZlierebsTanatolTayuradReba
dasicili,amSemTxvevaSijgufuriSedegebiSeiZlebasasargebloda
kargidamxmaresaSualebaaRmoCndes.maswavleblebmaSeiZlebaaCvenon
moswavleebs, rogor unda aRmouCinon Tanaklaselebs Tanadgoma. im
moswavleebTan,romelTacsiamovnebTamsistemissabotaJi,calkeuli
molaparakebebiiqnebasaWiro.
pirobiTi kontraqti
pirobiTi kontraqtis sistemis Tanaxmad, maswavlebeli TiToeul
moswavlesTandebsSeTanxmebas,romelSicdawvrilebiTaaaRwerilira
unda gaakeTos moswavlem privilegiebisa da jildos misaRebad. zog
programaSimoswavleebiTavadgansazRvravengansamtkicebelqcevebsa
da jildoebs, romelTa mopovebac SeiZleba. am molaparakebis TviT
process TavisTavad ukve SeiZleba hqondes saganmanaTleblo mniSvn-
eloba,radganmoswavleebiswavlobensapasuxismgeblomiznebisdasax-
vasa da SeTanxmebis pirobebis Sesrulebas. Tu moswavleebi monawil-
eobas iReben miznebis dasaxvis procesSi, isini, rogorc wesi, ufro
TavdadebiTcdilobenammiznebismiRwevas(Locke & Latham, 2002; Pintrich
& Schunk, 2002).
davalebebis Sesrulebis kontraqtis (romelic mizanSewonilia sa-
Sualo da maRali klasebisTvis) magaliTi mocemulia 6.4 sqemaze. es
sqema warmoadgens kontraqts, asignaciur furcels, Canawers muSao-
bismsvlelobisSesaxeb.informaciaswarmatebisSesaxebSeuZliagaaZ-
lierosmoswavlismotivacia(Schunk, 2004).amgvariprocedurebiimaSic
gexmarebaT,romTqvenikolegapedagogebisklasebisdavalebebisada
maTiSesrulebisvadebisSesaxebacsaqmiskursSiiyoT.
amTavSiwarmodgeniliramdenimegverdisimboluriganmtkicebisa
dapirobiTikontraqtisSesaxeb,ubralod,amprogramaTamxolodSe-
savalia. Tu gsurT SeqmnaT dajildoebis farTomasStabiani programa
klasSi,pirvelyovlisaalbaTprofesiulirCevaundamiiRoT.amsaqmeSi
xSiradskolisfsiqologs,mrCevelsandireqtorsSeuZliaTqvenTvis
daxmarebisgaweva.
simboluri ganmtkiceba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT rodesmeTumigiRiaTmonawileo-
baprogramaSi,romelSicSesaZlebeliiqnebodaqulebisadaniSnebis
dagroveba,romlebsacSemdgomjildoSigacvlidiT?xarTTuarafyer
club-iswevri,TuqulebssakreditobaraTzeiRebT?agrovebTTuara
metrosklubismarkebs?sargeblobTTuarauflebiT,ufasoddaes-
wroTkinoCvenebasyovel10nayidbileTze?axdensTuaragavlenas
amgvariprogramiswevrobaTqvensmsyidvelobiTCvevebze?ewvieTveb-
gverdshttp://www.bookitprogram.com danaxeTkiTxviswamaxalisebeli
klubipicismoyvarulTaTvis.
yvelamoswavlisaTvis,vincamasimsaxurebs,xSiradZneliadadebi-
TiSedegebisuzrunvelyofa.simboluri ganmtkicebis sistemaiZleva
kargi qcevis TamaSi _
klasidayofiliajgufebad
daTiToeulijgufiiRebs
uaryofiTqulebsmiRebuli
wesebisyovelidarRvevisas.
jgufis Sedegebi _ klasis
waxalisebadadasjaqcevis
wesebisSesrulebisandar-
RvevisTvis.
pirobiTi kontraqti _Se-
Tanxmebamaswavlebelsadamo-
swavlesSorisimisTaobaze,Tu
raundagaakeTosmoswavlem,
rommiiRosgansakuTrebuli
jildoanprivilegia.
JetoniT ganmtkicebuli
sistema _ sistema,romelSic
akademiursamuSaoSidakarg
yofaqcevaSimiRebuliJe-
tonebis(simbolurijildoe-
bis)gacvlaSeiZlebaromelime
sasurveljildoze.
307
amproblemisgadaWrissaSualebasimiT,rommoswavleebsaZlevssaSu-
alebassimboluriniSnebimiiRonrogorcakademiurimoswrebisTvis,
ise kargi qcevisTvis. es simboluri niSnebi SeiZleba iyos qulebi,
specialuriaRniSvnebi,saTamaSofuliannebismieriram,racmoswav-
lis sakuTrebad CaiTvleba. periodulad, moswavleebi damsaxurebul
simbolur niSnebs sasurvel jildoSi cvlian (Kazdin, 2001; Alberto &
Troutman, 2006).
moswavlis asakis gaTvaliswinebiT, jildo SeiZleba iyos saTama-
Soebi,skolisaRWurviloba,gansakuTrebulisaklasosamuSaoansxva
privilegia.roca`simboluriekonomikis~(aseamsaxissistemasewode-
ba)gamoyenebaiwyeba,jildoebisgacemasamarTlianaddauwyvetigan-
rigismixedviTundaxdebodes,aseveSesaZlebeliundaiyossimboluri
niSnebisraimesaxisjildozegacvla.rocasistemakargadamuSavdeba,
simboluriniSnebiukvedrogamoSvebiTundagaicesdamaTijilodze
gacvlaufrodididroisgasvlisSemdegundamoxdes.
erT-erTi sxva variantis mixedviT, moswavles unda mieces saSua-
leba, klasSive daimsaxuros simboluri niSani da is jildoze saxl-
Si gacvalos. es gegma Zalian momgebiania, roca masSi monawileobis
miRebamSoblebsacsurT.amdros,rogorcwesi,mSoblebiyoveldRe
ankviraSiorjerRebulobenwerilobiTSetyobinebas.SetyobinebaSi
mocemuliadroisgarkveulperiodSimiRebuliniSnebisraodenoba.es
niSnebiSeiZlebagaicvalostelevizorTangatarebulwuTebze,gansa-
kuTrebulsaTamaSoebzeanmSoblebTanmetidroisgatarebaze.SeiZ-
lebaesniSnebidagrovdesdaSemdegufrodidjildozegaicvalos,
magaliTad, mogzaurobaze. Tumca, ar gamoiyenoT es procedura, Tu
eWvobT,romcudiSedegebisTvismoswavlessastikaddasjian.
simboluriganmtkicebissistemaZalianrTulidaxangrZlivipro-
cesia.rogorcwesi,igisamSemTxvevaSigamoiyeneba:1)imisTvis,rom
SevuqmnaT motivacia moswavleebs, romlebsac ar ainteresebT swavla
daarcsxvamidgomebzereagireben;2)immoswavleebiswasaxaliseblad,
romlebsacyovelTvisdabaliakademiurimoswrebahqondaT;(3)iseT
klasTan gasamklaveblad, romelic kontrols ar eqvemdebareba. ro-
gorcwesi,moswavleTazogierTijgufiufrometsargeblobasiRebs
simboluriekonomikisganvidresxvajgufebi _ esarismoswavleTa
garkveuli kategoria _ bavSvebi mentaluri problemebiT, agreTve is
bavSvebi, romlebic xSirad ganicdian warumateblobas da mcire aka-
demiuri unarebisa da problemuri qcevis bavSvebi. isini dadebiTad
reagireben,rocasimboluriganmtkicebapirdapiridakonkretulia.
sanamsimboluriniSnebissistemasmosinjavdeT,darwmundiT,rom
Tqveni swavlebis meTodebi da masala zustad Seesabameba mocemul
klass. zogjer klasis aSliloba da motivaciis nakleboba moiTxovs
cvlilebebsswavlebispraqtikaSi.SesaZloa,klasiswesebibundovani
anSeuferebeliiyos;teqstiiyoszedmetadiolian,piriqiT,zedme-
tadrTuli;anmimarTulebaiyosarasworadSerCeuli.amgvariprob-
lemebis SemTxvevaSi, simboluri niSnebis sistemam SeiZleba droebiT
gaaumjobesossituacia,TumcamoswavleebsmainceqnebaTakademiuri
moswrebisproblema.
sistematuradgamoyenebadibihevioristuliprincipebisumravle-
soba yuradRebas amaxvilebs saklaso menejmentze. Semdeg TavSi aR-
weriliagansakuTrebulisaWiroebebismqonemoswavleebisqcevisgas-
aumjobeseblad bihevioristuli principebis warmatebiT gamoyenebis
orimagaliTi.
308
TiToeul moswavlemde miRweva:
mwvave qceviTi problemebi
maswavleblebsdidsirTuleebsuqmnianismoswavleebi,romelTac
qcevaSiproblemebiaqvT.SemdegorkvlevaSinaCvenebia,rogordaex-
marebaaseTmoswavleebsbihevioristuliprincipebi.
leaTeodoredamisikolegebi(Lea Theodore, 2001)muSaobdnenxuTi
mwvaveemociuriaSlilobismqonemamarobiTisqesismozardismaswav-
lebelTan.gamoqveyndawesebismokleCamonaTvali(mag.araviTariuw-
mawurisityvebi,daemorCilemaswavleblismoTxovnasxuTwamSidaa.S.),
romelicdabeWdiliiyoyvelamoswavlismerxzemimagrebulbaraTze.
maswavlebels Tavis magidaze hqonda moswavleTa sia, wesebis yoveli
darRvevis aRsaricxavad. am CamonaTvalis naxva advili SesaZlebeli
iyo,aserom,moswavleebsSeeZloTenaxaTrogorcsakuTari,iseTanak-
laselebisSedegebi.45-wuTianiperiodisbolos,moswavlesundaamo-
erCiayuTidan`nominacia~.yuTSimoTavsebuliiyoSemdeginominaciebi:
mTeli jgufis Sedegebi, saukeTeso niSnebis mqone moswavle, yvelaze
cudiniSnebismqonemoswavle,rigiTimoswavleebi,erTiCveulebrivi
moswavle.TuarCeulmoswavlesanmoswavleebswesebisdarRvevisTvis
miRebulihqondaTxuTiannaklebiSeniSvna,maSinmTeliklasiiRebda
jildos.SesaZlojildoebiiyo:gazianisasmeli,Cifsebi,kanfetebian
klasSigvianmosvlisufleba.gamoiyenebodaABABdizainisabaziso
xazi,orkvirianiintervenciaanorkvirianiCamoSorebaintervenciis-
gandaorkvirianidabrunebajgufuriSedegebisken.yvelamoswavlem
gaaumjobesadaukeTesiSedegiaCvenaamwesebisSesrulebisas,roca
dajildoebis sistema 6.5 nax-ze mocemuli sqemis mixedviT muSaobda.
sqema 6.5.
ABAB
dizainis gamoyeneba im moswavlis Sedegebis
gaumjobesebis gasazomad, romelsac qcevis seriozuli
problemebi hqonda.
c
u
d
i

q
c
e
v
i
s

i
n
t
e
r
v
a
l
e
b
i

%
-
S
i
moswavle1
a b a b
wyaro: am ori midgomis detalebisaTvis ix.: `Randomization of Group Contingencies and
Reinforces to Reduce Classroom Disruptive Behavior, by L.A. Theodore, M.A. Bray, T.J. Kehle,
& W.R. Jenson, 2001. Journal of School Psychology, 39, 267-277 and Token Reinforcement and
Response Cost Procedures: Reducing Disruptive Behavior of Preschool Children with Attention-
Defcit/Hyperactive Disorder by K.E. McGoey & G.J. DuPaul, 2000, School Psycology Quarterly,
15, 330-343.
309
moswavleebs moswondaT aRniSnuli midgoma da maswavleblebisTvisac
mosaxerxebelidaadviliSesasrulebeliiyo.
meorekvlevaSikaramaqgoidajorjdupauli(Kara McGoey & George
DuPaul, 2000)muSaobdnensamidawyebiTiskolismaswavleblebTan.saqme
exeboda am skolebis oTx moswavles, romelTac maT hqondaT diag-
nozi _ yuradRebisdeficiti,hiperaqtiuroba.maswavlebelmamosinja
rogorc simboluri _ JetoniT _ ganmtkicebis programa (moswavleebi
iRebdnendiddapataraJetonebssaklasowesebisSesrulebisas),ise
pasuxissafasurissistema(moswavleebiiwyebdnenyoveldResTiToeu-
lisaklasoaqtiurobisaTvisjildodmiRebulixuTipataradaerTi
didiJetoniT,magramkargavdnenmaTwesebisdarRvevisaTvis).orive
proceduraamcirebdawesebisdarRvevas,magrammaswavleblebisaTvis
pasuxissafasurissistemaufroadviladgansaxorcielebeliiyo.
swavlis procesisadmi bihevioristuli midgomebis ganviTarebis
kvalobaze zogma mecnierma am Teoriebs axali elementi daumata _
qcevisgacnobiereba.

dakvirvebaze dafuZnebuli swavla da qcevis modifikacia:
qcevis gacnobiereba
bolowlebSibihevioristfsiqologTaumravlesobamaRmoaCina,rom
operantuliganpirobebagvTavazobsswavlisZalianSezRudulaxsnas.
bevrma fsiqologma gaafarTova swavlis Sesaxeb sakuTari Sexedule-
badamasSikognituriprocesebisSeswavlaCarTo,romlebzepirda-
piri dakvirvebac SeuZlebelia. am kognitur procesebs miekuTvneba
molodini,azrovneba,gonebrivirukebidarwmenebi.amgafarToebuli
SexedulebissamimagaliTia:dakvirvebazedafuZnebuliswavla,TviT-
marTvadaqceviskogniturimodifikacia.
dakvirvebaze dafuZnebuli swavla
daaxloebiT 30 wlis win albert banduram (Albert Bandura) aRniSna,
rom swavlis tradiciuli bihevioristuli Sexedulebebi swori iyo,
magram arasruli, radgan isini swavlis mxolod nawilobliv axsnas
iZleodadamniSvnelovanelementebs,ZiriTadadsocialurgavlenebs,
ar ganixilavda. swavlis Sesaxeb misi adreuli Sromebi efuZneboda
ganmtkicebisa da dasjis bihevioristul principebs. Tumca, amas man
daumata swavla sxvebze dakvirvebiT. am Sexedulebas ewoda social-
uri swavlis TeoriadaigineobihevioristulmidgomadiqnamiCneuli
(Bandura, 1977; Hill, 2002, Zimmerman & Schunk, 2003).
bihevioristuli modelis garkveuli SezRudulobis asaxsnelad,
bandura erTmaneTisgan ganasxvavebda codnis SeZenas (swavla) da am
codnazedafuZnebulmoqmedebas(qcevas).sxvasityvebiT,banduraTv-
lida,romCvenSeiZlebavicodeTimazemeti,vidrewarmovaCenT.mag-
aliTebismoZebnabandurasadreulkvlevebSiSeiZleba(Bandura, 1965).
dawyebiTiskolebisbavSvebmanaxesfilmi,sadacerTibavSvigamete-
biT urtyamda Tojinas. erTma jgufma naxa, rom bavSvi agresiisTvis
dajildovda,meoremromdaisaja,mesamemvernaxaSedegi.rocaisini
daukavSireT PRAXIS IITM-s
da ganavrceT
dakvirvebaze dafuZnebuli
swavla (II, B2)
daadgineT,arisTuara
mocemulisituaciadakvirve-
bazedafuZnebuliswavlis
SesaferisidaaRwereTefeq-
turidakvirvebiTiswavlis
arsebiTielementebi.
socialuri swavlis Teoria
_ Teoria,romelicxazsus-
vamsswavlassxvazedakvirvebis
gziT.
310
TavadgadaiyvanesTojinianoTaxSi,bavSvebma,romlebmacnaxesfilm-
Sicemisadadartymisganmtkiceba,TojiniscemisasgansakuTrebuli
agresiulobagamoiCines.isiniki,vincnaxaTavdasxmisaTvissasjelis
miReba, naklebi agresiulobiT gamoirCeodnen. magram roca bavSvebs
jildos dahpirdnen filmSi nanaxi agresiis mibaZvisTvis, yvela maT-
ganmagamoavlina,rommaTiswavlesesqceva.
amrigad, wamaxaliseblebma SeiZleba gavlena iqonios qmedebaze.
miuxedavadimisa,romswavlasSeiZlebahqonodaadgili,igiargamov-
lindebodamanam,sanamariqnebodaanSesatyvisisituacia,anwamax-
aliseblebi mis gamosavlenad. aman SeiZleba axsnas is faqti, ratom
ar imeorebs zogi moswavle `cud saqciels~, rac ufrosebTan, Tana-
tolebTananmediissaSualebiTunaxavsdamousmenia,magaliTad,ar
eweva da ar igineba. amgvari saqcielis SesrulebaSi maT pirovnulma
daskvnebmaSeiZlebaSeuSalosxeli.sxvamagaliTebSibavSvebsSeiZleba
naswavlihqonodaTasoebiswera,magramcudadwerdnen,radganmaTi
motoruli koordinacia SezRuduli iyo; an SeiZleba maT iswavles
wiladis gamartiveba, magram cudi Sedegebi hqondaT testebis mixed-
viT,radganRelavdnenmaTiSevsebisas.amSemTxvevebSibavSvebismier
moqmedebisSesrulebaararismaTicodnismaCvenebeli.
bolo dros banduram yuradReba gaamaxvila iseT kognitur faq-
torebze, rogoricaa rwmena, TviTaRqma da molodini. aqedan gamom-
dinare, mis Teorias axla socialur-kognituri Teoria ewodeba (Hill,
2002).socialur-kognituriTeoria(dawvrilebiTme-9-10TavebSiganxi-
luli)erTmaneTisganganasxvavebsdadgenildaCanacvlebulswavlas.
dadgeniliswavlaarisswavlakeTebiTdamisiSedegebisgancdiT.es
SeiZleba operantul ganpirobebas mogvagonebdes, Tumca isini gansx-
vavdebianSedegebismniSvnelobiT.operantuliganpirobebismomxreebi
Tvlian,romSedegebiaZlierebsanasustebsqcevas,dadgenilswavlaSi
kiSedegebiinformaciiswyarodiTvleba.SedegebisCveneuliinter-
pretaciaqmnismolodins,gavlenasaxdensmotivaciazedaayalibebs
rwmenas(Schunk, 2004).amwignSiCvendadgeniliswavlisanukeTebiT
swavliskidevbevrmagaliTsvnaxavTdaganvixilavT.
CanacvlebuliswavlagulisxmobsswavlassxvebzedakvirvebiT.ada-
mianebsdacxovelebsSeuZliaTiswavlonimazedakvirvebiT,Turo-
gorswavlobensxvaadamianebiancxovelebi.esfaqtiewinaaRmdegeba
bihevioristulideas,romswavlisasaxsneladkogniturifaqtorebi
ararissaWiro.TuadamianebsSeuZliaTiswavloncqeriT,isiniunda
Zabavdnen TavianT yuradRebas, qmnidnen suraTebs, imaxsovrebdnen,
aanalizebdnendaiRebdnengadawyvetilebebs,romlebicgavlenasax-
densswavlaze.amrigad,sanammoqmedebadaganmtkicebadaiwyeba,gon-
ebaSiukvebevrirammimdinareobs.me-9TavSiganxilulikognituri
swavla Canacvlebuli swavlis magaliTia es aris swavla sxvebze
dakvirvebiT.
dakvirvebaze dafuZnebuli swavlis elementebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
TqvenwarmatebiTgadixarTgasau-
brebassaSualoskolaSimuSaobisdasawyebad.morigiSekiTxvaaseTia:
`vinarisTqvenTvismaswavleblisnimuSi?dagiWeriaTTuaraodesme
sakuTari Tavi sxva maswavleblebis qmedebisa da frazebis mibaZvaSi?
romeliwignisanfilmispersonaJmaswavlebelsgindaThgavdeT?
dakvirvebaze dafuZnebuli
swavlis xazgasasmelad albert
banduram ganavrco
bihevioristuli Teoriebi.
311
dakvirvebiTswavlismeSveobiTCvenvswavlobTaramartoimas,Tu
rogor ganvaxorcieloT esa Tu is qceva, aramed imasac, ra mohyveba
amqmedebisganxorcielebassxvadasxvasituaciaSi.dakvirvebaSeiZle-
ba iyos swavlis Zalian efeqturi procesi. rodesac bavSvebi pirve-
ladiRebenxelSisavarcxels,finjansanCogans,isini,rogorcwesi,
ivarcxnian,svamenanurtyamenkunTovanisistemisadakoordinaciis
ganviTarebisdonisSesabamisad.modiT,ufrodetaluradganvixiloT,
rogormimdinareobsswavla.banduram(1986)aRniSna,romdakvirvebiTi
swavlamoicavsoTxelements:yuradRebismiqcevas,informaciisada
STabeWdilebisdamaxsovrebas,qcevisganxorcielebasadamisigameo-
rebismotivacias.
yuradReba. imisaTvis,romdakvirvebisSedegadiswavlo,saWiroayurad-
Rebis miqceva. swavlebis periodSi unda ecadoT, gakveTilis masalis
naTeliprezentaciebiTadaumniSvnelovanesimomentebisxazgasmiTmi-
ipyroTmoswavleTayuradReba.unarisdemonstrirebisas(magaliTad,
sakeravmanqanazeansaxaratoCarxzeWrisswavla),saWiroamoswavlee-
bimxarzemodanundagakvirdebodnendagiyurebdnen,rogorasrulebT
samuSaos,xedavdnenTqvensxelebsimaveperspeqtividan,saidanacisini
TavianTxelebsuyureben.esswormimarTulebasaZlevsmaTsyuradRe-
basdaaiolebsdakvirvebiTswavlas.
Senaxva. imisaTvis,romgaimeoromodelisqceva,saWiroamisidamax-
sovreba. es gulisxmobs nimuSis moqmedebis gonebriv asaxvas verbal-
uri instruqciebis an vizualuri xatebis saxiT an oriveTi erTad.
SenaxvaSeiZlebagaumjobesdesgonebrivirepeticiiT(qcevisimitaciis
warmodgena) an realuri varjiSiT. dakvirvebiT swavlis SenarCunebis
fazaSi varjiSi gvexmareba sasurveli qcevis elementebis (nabijebis
Tanmimdevrobis)damaxsovrebaSi.
qcevis ageba. maSinac ki, roca ukve `viciT~, rogor unda gamoiyure-
bodesqceva,dagvaxsovsmisiyvelaelementidanabiji,SeiZlebaes
qmedeba srulyofilad mainc ver ganvaxorcieloT. xandaxan Cven Za-
lianbevrivarjiSi,ukukavSiridagaZRolagvWirdebamodelisqcevis
gameorebisaTvis.qcevisagebisfazaSivarjiSimasufrosrulyofilsa
damoqnilsxdis.
motivacia da ganmtkiceba.rogorcukveaRvniSneT,socialuriswavlis
Teoria erTmaneTisgan ganasxvavebs swavlasa da Sesrulebas. Cven Se-
iZlebadaveufloTaxalunarsanqcevasdakvirvebiT,magramverSev-
ZlebTmisSesrulebas,TuargveqnebaqcevisSesrulebismotivaciaan
wamaxalisebelifaqtori.ganmtkicebamSeiZlebagarkveuliroliSea-
srulosdakvirvebiTswavlaSi.TumoveliTganmtkicebasqcevismod-
elisgameorebisaTvis,maSinCvenSeiZlebaufrometadviyoTmotivi-
rebulni,romyuradRebamivaqcioT,davimaxsovroTdagavimeoroTes
qceva. ganmtkiceba mniSvnelovania codnis SesanarCuneblad. adamiani,
romelicaxaliqmedebismosinjvascdilobs,vergaakeTebsamasgan-
mtkicebisgareSe(Ollendick, Dailey, & Shapiro, 1983; Schunk, 2004).magaliTad,
Tu arapopularuli moswavle Caicvams skolaSi popularuli jgufis
stilSi,magramesjgufimisignorirebasmoaxdensandascinebs,maSin
naklebadmosalodnelia,romammoswavlemgaagrZelosaseCacma.
bandura gamoyofs ganmtkicebis sam formas, romelTac SeuZli-
aT waaxalison dakvirvebaze dafuZnebuli swavla. 1) damkvirvebelma
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
socialur-kognituriTeor-
iisadasaskolomiRwevebis
ukeTgasacnobadix.: Schunk,
D.H. (1999). Social-self interaction
and achievement. Educational
Psychologist, 34, 219-227
socialuri kognituri
Teoria _ Teoria,romelic
socialuriswavlisTeorias
amatebsiseTkogniturfaq-
torebs,rogoricaarwmenebi,
me-koncefcia,molodinebi.
dakvirvebaze dafuZnebuli
swavla _ swavlasxvebze
dakvirvebisadaimitirebis
gziT.
312
SeiZleba gaimeoros nimuSis qceva da miiRos pirdapiri ganmtkiceba.
magaliTad, roca tanmovarjiSe warmatebiT asrulebs bruns an sxva
varjiSsdamwvrTnelisgan(nimuSisgan)iRebsSeqebas.
ararisaucilebeliganmtkicebapirdapiriiyosarsebobsarapir-
dapiriCanacvlebuli ganmtkicebac. damkvirvebeliSeiZlebaxedavdes
sxvebisganmtkicebasgarkveuliqcevisgamodaamangazardosmismier
amqcevisganxorcielebisSesaZlebloba.magaliTad,TuTqvenSeaqebT
or moswavles maT moxsenebebSi lamazi ilustraciebis CarTvisaTvis,
ramdenime moswavlem, romlebic akvirdebian Tqvens Seqebas, SeiZleba
Semdeg jerze ilustrirebuli moxsenebebi CagabaroT. satelevizio
reklamebis umravlesoba am efeqtzea agebuli. adamianebi reklamebSi
Zalian kmayofilebi Canan imiT, rasac akeTeben da navaraudevia, rom
mayurebelsacimavesgakeTebamoundeba.mayureblisqcevaCanacvlebu-
ladganmtkicebuliamsaxiobisaSkarasiamovnebiT.sasjelicSeiZleba
iyos Canacvlebuli: Tqven magistralze siCqares aRar gadaaWarbebT,
rocanaxavT,rogordaajarimesamisaTvisramdenimeadamiani.
ganmtkicebisukanaskneliformaaTviTganmtkicebaansakuTarigan-
mamtkiceblebis kontroli. am saxis ganmtkiceba mniSvnelovania ro-
gorc moswavleTaTvis, ise maswavleblebisTvis. Cven gvinda Cveni mo-
swavleebiukeTesebiiyvnenaraimitom,romgarkveulijildomiiRon,
aramedimitom,rommoswavleebmadaafasonTavianTikompetenturobis
zrda da amiT siamovneba miiRon. maswavleblisTvis TviTganmtkiceba
xSiradsaqmianobis,gagrZelebiserTaderTisaSualebaa.
dakvirvebaze dafuZnebul swavlaze moqmedi faqtorebi. ra ubiZgebs
adamianebsswavliskendanimuSisqcevisadaunarebisgameorebisken?
rogorc6.2cxrilSianaCvenebi,aqramdenimefaqtorimoqmedebs.dam-
kvirveblisganviTarebisdonecvlisswavlisprocess.racufroiz-
rdebianbavSvebi,ufroxangrZlivadSeuZliaTyuradRebisfokusireba,
damaxsovrebisstrategiebisgamoyenebainformaciisSesanaxaddasaku-
TariTavismotivirebametivarjiSisTvis.meoregavlenianifaqtoria
nimuSis statusi. bavSvebi ufro metad im adamianis qcevebs baZaven,
vincufrokompetenturad,prestiJulad,ZlieraddaxalisianadmiaC-
niaT.amrigad,mSoblebi,maswavleblebi,ufrosida-Zma,sportsmenebi,
filmebisgmirebi,musikosebiSeiZlebanimuSebadiqcnen.esdamokide-
buliabavSvisasaksadainteresebze.mesamefaqtoriisaa,romsxvebze
dakvirvebiTvxvdebiT,romelisaqcieliufroSegveferebakonkretu-
ladCven.amrigad,iseTimisabaZinimuSebi,romlebicadamiansTavisi
dakvirvebaze dafuZnebul
swavlis TeoriebSi xazgas-
mulia keTebiTa da sxvebze
dakvirvebiT swavlis mniSvn-
eloba.
arapirdapiri, vikarozuli
ganmtkiceba _ modelze
dakvirvebiTgamowveuli
adamianisqcevisNnebismieri
cvlileba-ganmtkicebaan
Sesusteba.
313
msgavsi hgonia, ufro advilad da swrafad iqceva mibaZvis obieqtad
(Pintrich & Schunk, 2002).yvelamoswavlesaWiroebswarmatebul,unarian
misabaZnimuSebs,romlebicmasaviTgamoiyurebiandamasaviTiqcevian,
miuxedavad gansxvavebuli eTnikuri warmomavlobisa, socialur-eko-
nomikuristatusisaTusqesisa.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
TviTefeqtianobisgrZnoba
ufrovrcladganxiluliame-
9TavSi,iseve,rogorcmasTan
dakavSirebulikoncefcia
maswavleblisefeqtianobis
Sesaxeb.banduraswignebi
TviTSefasebisTemaze:Bandura
A. (1997). Self-effciency: The
exercise of contro. New York:
Freeman. Bandura A. (Ed.). 1995.
Self-effcacy in changing societies.
New York: Cambridge University
Press.
TviTganmtkiceba _individis
miersakuTariganmamtkice-
blebiskontroli.
TviTefeqtianoba_pirov-
nebisrwmenasakuTarikompe-
tenturobisSesaxebgarkveul
situaciaSi.
sqema 6.2.
dakvirvebaze dafuZnebul swavlaze moqmedi faqtorebi
modelirebis damaxasiaTebeli efeqtebi
ganvi-
Tarebis
statusi
ganviTarebissrulyofa-gaumjobesebagulisxmobsufro
xangrZlivyuradRebasdainformaciisgadamuSavebis,
strategiebisgamoyenebis,qmedebisadamexsierebiTi
reprezentaciebisSedarebis,agreTveSinaganmotivatorebze
dayrdnobisgazrdilunars.
nimuSis
prestiJi
dakompe-
tencia
damkvirveblebiufrodidyuradRebasaqcevenkompetentur
damaRalistatusismqondemodelebs.modelirebuliqcevis
SedegebiSeicavsinformaciasfunqcionaluriRirebulebis
Sesaxeb.damkvirveblebicdilobeniswavlonisqmedeba,rom-
lisSesrulebac,maTiazriT,momavalSimouwevT.
Canacvle-
buli
Sedegebi
modelisaTvisSedegiatarebsinformaciasqcevisSesatyvi-
sobisadaqmedebismosalodneliSedegebisSesaxeb.Rireb-
ulebismqoneSedegebiaxdensdamkvirveblebismotivirebas.
maxasiaTeblebisadakompetenciebismsgavsebaarisSesatyvi-
sobismauwyebelidaAaZlierebsmotivacias.
Sedegis
molodini
damkvirveblebiufroiseTiqcevisimitaciasaxdenen,
romlebic,maTiazriT,maTTvisSesaferisiadamogebas
anjildosmoutons.
miznis
dasaxva
damkvirveblebiiseTinimuSisqcevasimeoreben,romelic
exmarebamaTmiznismiRwevaSi.
TviTefeq-
tianoba
damkvirveblebimimarTavennimuSs,rocasjeraT,romSeuZ-
liaTnimuSisqcevisswavladaSesruleba.msgavsnimuSebze
dakvirvebagavlenasaxdensdamkvirveblisTviTefeqtiano-
baze.(`TumasSeuZliaamisgakeTeba,mecSevZleb~).
wyaro: wignidan Learning Theories: An Education Perseptive (4th ed.), by D.H. Schuk. Pub-
lished in Prentice Hall. Copyright 2004 by Prentice Hall. ibeWdeba Pearson Education, Inc.-is
nebarTviT, Upper Saddle River, NJ.
ixileTcxrili6.2,sadacCamoTvlilimoqmedifaqtorebidanbolo
samimoicavsmiznebsadagamocdilebas.Tudamkvirvebelsaqvsmolo-
dini, rom nimuSis garkveuli saqcieli konkretul Sedegs moitans
(rogorc; magaliTad, garkveuli savarjiSo reJimi iwvevs sportuli
formisadamoqmedebisgaumjobesebas)damisTvisesSedegiRirebulia,
maSinmosalodnelia,romdamkvirvebelimetyuradRebasmiaqcevsni-
muSsdaecdebagaimeorosmisiqmedeba.dabolos,ufrodidialbaToba
314
arsebobsimisa,romdamkvirveblebiukeTiswavliannimuSis-
gan, Tu maT maRali TviTefeqtianobis done aqvT anu Tu
maTsjeraT,romSeuZliaTmiznismisaRwevadsaWiroqmedebis
Sesrulebaanamqmedebisswavlamainc(Bandura, 1997; Pintrich &
Schunk, 2002).miznebs,molodinebsadaTviTefeqtianobasufro
vrcladme-10TavSiganvixilavT.
dakvirvebaze dafuZnebuli swavla swavlebaSi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT rogor CarTavT dak-
virvebazedafuZnebulswavlasswavlebisTqveneulmeTodeb-
Si?rasaxisunaris,damokidebulebisadastrategiisaReba
SeiZlebanimuSadTqvenisagnidan?
arsebobs dakvirvebiT swavlis xuTi SesaZlo Sedegi: yuradRebis
mimarTva,arsebuliqceviswaxaliseba,akrZalvebisSecvla,axaliqcev-
isadadamokidebulebisswavlebadaemociebisgaRviZeba.ganvixiloT
TiToeulimaTgani.
yuradRebis mimarTva. sxvebze dakvirvebiT Cven vswavlobT ara mar-
toqmedebas,aramedvamCnevTamqmedebaSiCarTul,gamoyenebulobi-
eqtebsac.magaliTad,dawyebiTklasSi,rocabavSvienTuziazmiTiwyebs
TamaSsyvelasganignorirebulisaTamaSoTi,sxvabavSvebsacundebaTam
saTamaSoTiTamaSi.esxdebaimitom,rombavSvisyuradRebaamkonkre-
tulmasaTamaSommiipyro.
ukve naswavli qcevis regulireba.yovelCvengansgamoucdiasakuTar
Tavze, ucxo situaciaSi rogor cdilob `daiWiro~ sxva adamianebi-
sagan wamosuli miniSnebebi da signalebi. ucxo adamianebis qcevaze
dakvirvebagvkarnaxobs,ukvenaswavliqcevebidanromeligamoviyenoT
da avamoqmedoT: romeli Cangali vixmaroT salaTis saWmelad, rodis
davtovoT TavSeyris adgili, rogor visaubroT da a.S. satelevizio
damusikisvarskvlavebisCacmisadagaregnobisstilisgadaRebacam
efeqtiserT-erTimagaliTia.
akrZalvebis gaZliereba an Sesusteba. rocamoswavleebixedaven,ro-
gorarRvevsmaTiTanaklaselisaklasowesebsdadausjelirCeba,maT
SeiZlebaiswavlon,romwesebisdarRvevasyovelTvisarmosdevsarasa-
surveliSedegi.TuwesebisdamrRvevimoswavleklasSipopularobiT
sargeblobs,maSinmimbaZvelobisefeqtiSeiZlebaufromkveTradiyos
gamoxatuli.Tumca,es`talRis efeqti~(Kounin, 1970)SeiZlebamaswav-
leblissasargeblodmoqmedebdes.rocamaswavlebeliefeqturadum-
klavdebawesebisdamrRvevs,gansakuTrebiTkipopularuldamrRvevs,
sxvamoswavlesSeiZlebawesisdarRvevissurviliaRarcgauCndes.es
arniSnavs,rommaswavlebelmaundadasajosdaSeniSvnamiscesyvela
moswavles, vinc wesebs arRvevs. magram roca maswavlebeli konkret-
ulqmedebasmoiTxovs,misimoTxovnisSesruleba`talRisefeqtidan~
sargeblobismiRebiswinapirobaa.
axali qcevebis swavleba. mibaZvadidixaniagamoiyenebaqoreografiaSi,
sportSi,sxvadasxvaxelobisSeswavlisas,agreTveunarebissaswavle-
bladiseTsferoebSi,rogoricaasufriswesebi,qimiaTueleqtroSe-
daukavSireT PRAXIS IITM-s
da ganavrceT
mibaZva, modelireba(II, B2)
maswavleblebixSiradmimar-
TavenmibaZvas,modelirebas,
raTaaswavlonmoswavleebs
axaliqceva.gansazRvreTis-
eTimaxasiaTeblebi,romlebic
nimuSsefeqtursxdis.
rasswavlobsesbiWimamaze
dakvirvebiT?
The New Yorker Collection
1990 Peter Steiner from cartoon-
bank.com.
yvelauflebadaculia.
`mam,SegiZliawaikiTxo?~
talRis efeqti _ qcevis
gavrcelebaimitaciisgziT.
modelireba _ cvlileba
qcevaSi,azrovnebaSi,
emociebSi,racxorcieldeba
sxvapirovnebaze,modelze
dakvirvebiT;
swavladakvirvebisa
dawabaZvisgziT.
315
duReba. mibaZva SeiZleba gangeb iyos gamoyenebuli klasSi gonebrivi
unarebisSesaZenaddahorizontisgasafarToebladfiqrisadaaz-
rovnebis axali gzebis saswavleblad. mTel rig SemTxvevebSi, misabaZ
magaliTs Tavad maswavleblebi warmoadgenen: sityvebis sworad war-
moTqmiT dawyebuli, epilefsiiT daavadebul bavSvTan moqcevis cod-
niTa da swavlisadmi xalisiani ganwyobiT damTavrebuli. magaliTad,
maswavlebelmaSeiZlebaaCvenosbavSvebskritikuliazrovnebisnimuSi
moswavlis mier dasmul kiTxvaze `xmamaRla fiqris saxiT. saSualo
skolismaswavleblebs,romlebsacaRelvebTgogonebisstereotipuli
Sexedulebebi karierasTan dakavSirebiT, SeuZliaT klasSi sasaubrod
moiwvion aratradiciuli `qaluri~ saqmianobiT dakavebuli ramden-
imeqalbatoni.kvlevebimowmobs,rommibaZvaSeiZlebagansakuTrebiT
efeqturimaSiniyos,rodesacmaswavlebeliiyenebsdakvirvebiTiswav-
lisyvelaelements,gansakuTrebiT _ ganmtkicebasadavarjiSs.
moswavleTaTvisSeiZlebagansakuTrebiTefeqturigamodgesmaTive
TanatolnimuSzedakvirveba.magaliTad,SankmadahansonmaSeadares
(Schunk & Hanson, 1985) meoreklaselTaTvis gamoklebis swavlebis ori
gaxdiT iseTi qcevisa da damokidebulebis
nimuSi, rogoric gindaT rom bavSvebs as-
wavloT.
magaliTebi
1. gamoxateT mowoneba im sagnebis mimarT,
romlebsacaswavliT.
2. gamoxateT im gonebrivi an fizikuri dava-
lebisSesrulebissurvili,romlebsacbav-
SvebsavalebT.meerTxeldavinaxe,rogor
CajdamaswavlebeliqviSaSi,raTaoTxiwlis
bavSvebisaTviseCvenebidagansxvaveba,,qviS-
iTTamaSsa~da,,qviSissrolasSoris.
3. roca moswavleebs wigns ukiTxavT, aCveneT
maTproblemisgadaWrisgzebi.magaliTad,
TqviT: `sainteresoa, maxsovs Tu ara, rac
adre wavikiTxe~ an ,,es rTuli winadadeba
iyo,TavidanwavikiTxav.
4. aCveneTproblebisgadaWrisgzebi.xmamaR-
laifiqreTrTulproblemazemuSaobisas.
nimuSad gamoiyeneT moswavleTa Tanatolebi,
gansakuTrebiT _ klasis liderebi.
magaliTebi
1. jgufurisamuSaoebisasZlierimoswavleebi
daawyvileTSedarebiTsustebTan.
2. sTxoveT moswavleebs gaCvenon gansxvaveba
,,CurCulsa~da,,siCumes~Soris.
ecadeT daanaxoT moswavleebs, rom kargi
qceva ganmtkicebas iwvevs.
magaliTebi
1. xazgasmiTaRniSneTkavSirikargqcevasada
kargSedegebsSoris.
2. iyaviTsamarTlianiganmtkicebisas.rogorc
kargi, ise problemuri moswavleebisaTvis
unda moqmedebdes dajildoebis erTi da
igivewesi.
klasis qcevis modelirebaSi daixmareT kla-
sis liderebic.
magaliTebi
1. sTxoveT yvelasTvis sayvarel moswavles
dauamxanagdes izolirebul da SeSinebul
Tanaklasels.
2. rodesac klasSi TanamSromlobis miRweva
gindaT an roca klasi ar aris mondomeb-
uli, mieciT warmatebul moswavles raime
saqmis xelmZRvanelobis ufleba. popu-
larul moswavleebs SeuZliaT magaliTi
miscen Tanaklaselebs, roca ucxo enaTa
gakveTilebze dialogs warmarTaven an bi-
ologiis gakveTilze pirvelebi daiwyeben
kveTisproceduras.
dakvirvebaze dafuZnebuli swavlis Sesaxeb damatebiTi
informaciisaTvis ix.:
http://mentalhelp.net/psyhelp/chap4/chap4g.htm
rekomendaciebi: dakvirvebaze dafuZnebuli swavlis gamoyeneba
316
meTodi. aRsaniSnavia, rom am bavSvebs hqondaT siZneleebi am unar-
CvevebisswavlaSi.moswavleTaerTijgufiakvirdebodameoreklasel-
Tameorejgufisswavlebisprocess,xolomeorejgufiakvirdeboda
maswavlebels.SemdegorivejgufierTsadaimavesaswavloprogramaSi
monawileobda. moswavleebi, romlebic swavlisas Tanatolebs akvird-
ebodnen, ufro maRal niSnebsac iRebdnen testebSi da ufro darw-
munebulniciyvenenTavianTTavsadaSesaZleblobebSi.moswavleTaT-
vis, romelTac eWvi eparebaT TavianT SesaZleblobebSi, kargi nimuSi
iqnebodacudimoswrebismoswavle,romelicbevrimcdelobisSemdeg
saboloodmaincaRwevsmizans _ euflebamasalas(Schunk, 2004).
emociaTa aRmoceneba. dabolos,dakvirvebazedafuZnebuliswavlissa-
SualebiTadamianebsSeiZlebaganuviTardeTemociurireaqciaiseTi
situacis mimarT, rogoric piradad arasdros gamoucdiaT, magali-
Tad,maTSeiZlebagauCndeTemociafrenisanmanqanismarTvismimarT.
bavSvi,romelicxedavs,rogorgadmovardamisimegobarisaqaneladan
da moitexa xeli, SeiZleba amis mere eridos saqanelebs. bavSvebi,
romelTac axsovT 11 seqtembris movlenebi, SeiZleba anerviuldnen,
roca dainaxaven miwasTan axlos mfrinav TviTmfrinavs. televizorSi
gadmocemulizvigenTaTavdasxmebibevradamiansuCensokeaneSiRrmad
Securvis SiSs. aRsaniSnavia, rom raimes Sesaxeb iformaciis miRebac
dakvirvebiTi swavlis formaa. roca Tqveni moswavlis msgavs (asakiT
an situaciiT) adamians raRac cudi SeemTxveva, Tqvens moswavleebs
SeiZlebadasWirdeTvinmesTanTavianTemociebzesaubari.
`rekomendaciebSi~mocemuliaideebiimisTaobaze,rogorgamoiy-
enoTdakvirvebazedafuZnebuliswavlaklasSi.
TviTmenejmenti
rogoria Tqveni azri?

fizikuriTerapiisganyofileba,sadacTqvengadixarTgasaubrebas,
Tanamedrove,kargadaRWurvilidawesebulebaa.gisvamenSekiTxvas:
`CvenierT-erTiudidesiproblemaaqdaamsaxissxvasareabili-
tacio centrebSi aris Cveni klientebis iZuleba, Seasrulon sa-
varjiSoprograma.TqvenraideebisSeTavazebaSegiZliaTimisaT-
vis, rom daexmaroT Cvens klientebs, mihyvnen maTTvis daniSnul
reJims?~

Tu ganaTlebis mizania aRzardos TviTganaTlebis unaris mqone


xalxi,maSinmoswavleebmaundaiswavlonsakuTaricxovrebismarTva,
miznebis dasaxva da TavianTi ganmamtkiceblebis miReba. zrdasrulo-
baSijildoebixSiradgaurkveveliadamiznebismiRwevasacdididro
sWirdeba.dafiqrdiT,ramdenipataranabijisgadadgmaasaWirogana-
TlebismisaRebaddapirvelisamsaxurissaSovnelad.cxovrebaaRsav-
seaiseTiamocanebiT,romlebicamsaxisTviTmenejmentsmoiTxovs.
moswavleebi SeiZleba CarTuli iyvnen sabaziso qcevis cvlilebis
programis yvela nabijis ganxorcielebaSi. maT SeiZleba daxmareba
gagviwionmiznebisdasaxvaSi,samuSaosdakvirvebaSi,maTimoqmedebisa
da muSaobis SefasebaSi. dabolos, maT SeiZleba SearCion da miiRon
ganmamtkiceblebi.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
TviTmenejmentiararis
SezRuduliraimejgufisan
TeoriisCarCoebiT.fsiqolo-
gebi,romlebickognituri
ganviTarebisSesaxebvigots-
kisideebsSeiswavlian(me-2
Tavi),iseveexebianamsakiTxs,
rogorcswavlisstrat-
egiebiTdainteresebuli
kognitivistifsiqologebida
agreTvefsiqologebi,rom-
lebicmiuTiTebenTviTregu-
laciaze,rogorcmotivaciis
umniSvnelovanesfaqtorze
(me-10,me-11Tavebi)
TviTmarTva _ sakuTari
qcevismarTvadaamqcevaze
pasuxismgeblobisaReba.aseve,
swavlisbihevioristulTeori-
aSi,bihevioruliprincipebis
gamoyenebasakuTariqcevis
Sesacvlelad.
317
miznis dasaxva. miznis dasaxvis faza Zalian mniSvnelovania (Pintrich &
Schunk, 2002; Reeve, 1996).zogikvlevagulisxmobs,romspecifikurimiz-
nis dasaxva da maTi yvelasTvis gacnoba TviTmenejmentis programis
umniSnvelovanesielementebiSeiZlebaiyos.magaliTad,s.q.haiesma(S.
C. Hayes)damismakolegebmagamoyvesswavlaSiseriozuliproblemebis
mqone kolejis studentebi da aswavles maT specifikuri miznebis
dasaxva. im studentebma, romelTac daisaxes miznebi da acnobes maT
Sesaxebeqsperimentisavtorebs,ukeTesiSedegiaCvenestestirebisas,
vidreimaT,romlebicmiznebsTavisTvisisaxavdnendamaTaravisumx-
eldnen(Hayes, Rosenfarb, Wulfert, Munt, Korn, & Zettle, 1985).
maRalistandartebi,rogorcwesi,iwvevsukeTesSesrulebas(Locke &
Latham, 2002).samwuxarod,moswavlismierdasaxulmiznebsaqvssulufro
daufronaklebimolodinebisasaxvistendencia.maswavlebelsSeuZlia
daexmarosmoswavleebsmaRalistandartebisSenarCunebaSimaTimiznebis
monitoringisadamaRalistandartebisganmtkicebisgziT.
warmatebis Sefaseba da monitoringi. moswavleebmaSeiZlebamonawil-
eoba miiRon qcevis Secvlis programis Sefasebasa da monitoringSi
(Mace, Belfore, & Hutchinson, 2001).TviTmonitoringisTvisSesaferisiqce-
vis ramdenime magaliTia: Sesrulebul davalebaTa raodenoba, raime
unarisswavlisasdaxarjulidro,wakiTxuliwignebisadagamoswore-
buliproblemebisraodenobaanTundacerTikilometrisgarbenisas
daxarjulidro.maswavlebliszedamxedvelobisgareSeSesasrulebeli
davalebebi, magaliTad, saSinao davaleba da damoukidebeli samuSao
aseve kargi saSualebebia TviTmonitoringisaTvis. moswavleebi awar-
moebencxrilsandRiurs,sadacCainiSnavenkiTxvisniSniTaRniSnuli
qmedebissixSiresadaxangrZlivobas.warmatebisCasaniSnibaraTiex-
mareba ufrosklaselebs davalebebis mcire nawilebad da nabijebad
dayofaSi,maTiTanmimdevrobisgansazRvrasadayoveldRiurimiznebis
dasaxvissaSualebiTaseveyoveldRiuriprogresisTvisTvalismidevne-
baSi.Tavismxriv,esbaraTebiaseveasrulebsminiSnebebisfunqcias,
romlebicSeiZlebaiseveTavisufladgaqres,rogorcgaCnda.
TviTSefaseba garkveulwilad ufro rTuli ramaa, vidre ubralo
TviTaRricxva,radganisgulisxmobsxarisxisSefasebas.moswavleebs
SeuZliaTSeafasonTavianTiqcevagonivrulisizustiT.gansakuTrebiT
maSin,TumaTiswavleskargiSesrulebisadanawarmisSefasebisstan-
dartebi. magaliTad, svinim, salvam, kuperma da talbert-jonsonma
(Sweeney, Salva, Cooper, & Talbert-Johnson, 1993)aswavlesmoswavleebs,rogor
SeefasebinaTsakuTarikaligrafiaasoebiszomis,daxrilobisadada-
SorebismixedviT.sworiTviTSefasebiserTi-erTisaSualebaSeiZleba
iyos maswavleblebis mier moswavleTa Sefasebebis perioduli Semow-
meba da swori gansjisTvis ganmtkicebis micema. ufrosi moswavleebi
TviTSefasebissaswavlebladufrometadarianmzad,vidrepatarebi.
SesaZlebelia,agreTve,bonus-qulebisdawera,rocamaswavleblisada
moswavlis Sefasebebi erTmaneTs emTxveva (Kalpan, 1991). TviTSefase-
basSeiZlebaTansdevdesTviTSesworebac.moswavleebijerafaseben,
Semdeg cvlian da aumjobeseben TavianT namuSevrebs. dabolos, isini
kidev erTxel adareben gaumjobesebas standartebs (Mace, Belfore, &
Hutchinson, 2001).
TviTganmtkiceba. TviTmenejmentis ukanaskneli safexuri TviTganmt-
kicebaa. Tumca arsebobs azrTa sxvadasxvaoba imis Taobaze, saWiroa
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
gTavazobTbelfiorisada
horniakis(Belfore & Hornyak,
1998)kiTxvars,romelic
exmarebamoswavleebssaSinao
davalebisSesrulebaSi:
1. SevasruleTuaraguSin-
delisaSinaodavaleba
daCavabareTuaraigi
maswavlebels?
2. CaviniSneTuararveulSi
yvelaisdavaleba,ro-
melicdResmomces?
3. CavdeTuaramTeliCemi
saSinaodavalebasaSiano
davalebissaqaRaldeSi?
4. maqvsTuaraTansaSinao
davalebisdasasruleblad
saWiroyvelamasala?
5. saSinaodavalebisdawyeba
6. SesrulebuliaTuara
yvelasaSinaodavaleba?
7. vinmemSeamowma,dasrule-
buliaTuarayveladava-
leba?
8. SemowmebisSemdegdava-
bruneTuaramTelisa-
Sinaodavalebisfurclebi
saqaRaldeSi?
9. miveciesfurclebimas-
wavlebels?
318
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
sistema dadebiTi kuTxiT gaacaniT mSob-
lebsa da moswavleebs.
magaliTebi
1. moiwvieTmoswavlisojaxidaxazigausviT,
rom es SeiZleba sasargeblo iyos ojaxis
yvelawevrisTvis.
2. SeimuSaveTprogramamxolodmoxaliseebi-
saTvis.
3. aRwereT,TavadrogoriyenebTTviTmenej-
mentisprogramas.
daexmareT ojaxebs da moswavleebs, daisaxon
realuri miznebi.
magaliTebi
1. mouyvaneT moswavleebs TviTmenejmentis
miznebisiseTimagaliTebi,rogoricaa:sa-
Sinaodavalebisadredawyeba,ukvewakiTx-
uliwignebisaRricxvadaa.S.
2. aCveneT ojaxebs, rogor unda daisaxon
mizanidaawarmoonwarmatebebisaRricxva.
aswavleT mSoblebs TavianTi Svilebis
warmatebebis Cawera da Sefaseba (TviTon).
magaliTebi
1. dayaviT samuSao advilad Sesasrulebel
etapebad.
2. warmoadgineTkarginamuSevrebisiseTini-
muSebi, sadac gansja ufro rTulia, maga-
liTad,kreatiuliwera.naweriTavisufal
Temaze.
3. miawodeT mSoblebs saregistracio forma
an sakontrolo kiTxvari, rom Tvalyuri
adevnonTavianTiSvilebisprogress.
waaxaliseT ojaxebi, drodadro Seamowmon
moswavlis Canawerebis sizuste da daexmaron
TavianT Svilebs TviTganmtkicebis formebis
ganviTarebaSi.
magaliTebi
1. pirvel etapze xSirad SeamowmeT moswav-
leebi,TandaTan_ufroiSviaTad.
2. SeamowmebineT da-Zmas erTmaneTis namuSev-
rebi.
3. SeamowmeT is unar-Cvevebi, romlebsac mo-
swavleebi saxlSi unda euflebodnen, da
daajiloeTismoswavleebi,romelTaTviT-
Sefasebac emTxveva maTi testebis Sede-
gebs.
4. neba mieciT moswavleebs, mSoblebTan ga-
moTqvan TavianTi mosazrebebi dajildoe-
bisSesaxeb_maTmierkargadSesrulebu-
lisamuSaosTvis.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.coun.uvic.ca/learn/program/hndouts.slfman.html
rekomendaciebi: moswavlis TviTmenejmenti
esetapiTuara.zogifsiqologisazriT,miznisdasaxvadaprogre-
sismonitoringicsakmarisiadaamprocesSiTviTgaZlierebaaraviTar
damatebiTefeqtsarwarmoSobs(Hayesdasxvebi,1985).amisgangansx-
vavebiT,sxvebimiiCneven,romkargadSesrulebulisamuSaosTvissaku-
TariTavisdajildoebasSesrulebisufromaRaldonemdemivyavarT,
vidre mxolod miznis dasaxvasa da progresisTvis Tvalis devnebas
(Bandura, 1986). Tu xar swavlaSi Seupovari da miznis miRwevamde uars
ambobimaze,racmTeliguliTginda,maSinjildosmiRebisperspeq-
tivaSeiZlebaSenisamuSaosaTvisdamatebiTistimuliiyos.amisgaT-
valiswinebiT,SegiZliaTmoifiqroTTqvenTvisraimeganmamtkicebeli,
rocaamTaviskiTxvasdaamTavrebT.amgvarimidgomaTavisdrozemec
damexmaraamTavisdaweraSi.
zogjer SeiZleba ojaxebic CaerTon TavianTi Svilebis TviTmene-
jmentis gamomuSavebaSi. erToblivi muSaobiT, maswavlebels da mSob-
lebs SeuZliaT yuradReba axal miznebze gaamaxvilon da amave dros
xeliSeuwyonmoswavlisdamoukideblobiszrdas.rubrika _ `rekomen-
daciebi~ _ zogierTideasgTavazobT.
zogjermoswavleTaTvisTviTmenejmentisswavlebasSeuZliagadaWras
319
maswavlebelTa problemebi da aseve mogvces damatebiTi sargebeli.
magaliTad,SejibrebebSimonawile9-16wlisasakismocuraveTagundis
mwvrTnelebi,siZneleebsawydebianbavSvebismierintensiurimuSaobis
maCveneblebis SenarCunebaSi. amitom mwvrTnelebma SeimuSaves sawvrT-
neliprogramadaigioTxigrafikissaxiTwarmoadgines, _ amgrafikebs
yvela gundis wevri unda mihyoloda. es cxrilebi auzTan gamoikra.
mocuraveebs Tavad unda aReniSnaT am cxrilebze turnirebis raode-
nobadamaTmierTiToeulisawvrTnelietapisdasruleba.radganac
esaRniSvnebiRiadkeTdeboda,mocuraveebsSeeZloTdaenaxaTTavianTi
da sxvaTa miRwevebi da Tvalyuri edevnebinaT samuSao etapebis das-
rulebisaTvis.samuSaosxarisxmadaintensivobam27%-iTimata.mwvrT-
nelebsessistemaimitomacmoswondaT,rommocuraveebsmuSaobisdaw-
yebadauyovnebliv,mwvrTnelisnebarTvisgareSeSeeZloT.
qcevis kognituri modifikacia
da TviTinstruqtireba
TviTmenejmenti,zogadad,niSnavsmoswavleebismonawileobasqce-
vis cvlilebis programis ZiriTadi nabijebis ganxorcielebaSi. qce-
vis kognituri modifikaciaaqcentsakeTebsazrovnebasadasakuTar
TavTansaubarze.ammizeziT,bevrfsiqologsqceviskogniturimodi-
fikaciaufrokogniturmidgomadmiaCnia,vidrebihevioristulad.aq
meigiimitomganvixile,romqceviskogniturimodifikaciawarmoad-
genskognituriswavlebisadmimiZRvnilme-7dame-8TavebTandamaka-
vSirebelerTgvar`xids~.
rogorcmeoreTavSiaRvniSneT,kogniturganviTarebaSiarsebobs
safexuri,rodesacbavSvebidavalebisSesrulebisasxelmZRvaneloben
sakuTarTavTansaubriT.isiniTavianTTavsxSiradimsityvebiTes-
aubrebian, romelTac maTi mSoblebi da maswavleblebi iyeneben. qce-
viskogniturimodifikaciisprocesSimoswavleebsaswavlianTviTin-
struqtirebis gamoyenebas. maiCenbaumma (Meichenbaum, 1977) Camoayaliba
xuTisafexuri:
1. ufrosi bavSvi asrulebs raRac samuSaos Tavis TavTan xmamaRla
saubrismeSveobiT(kogniturimibaZva).
2. bavSviimeorebsimavesamuSaosnimuSisinstruqciebismixedviT(cxa-
di,gareganixelmZRvanelobiT).
3. bavSviasrulebsdavalebasdaamdrossakuTarTavsxmamaRlaaZ-
levsinstruqciebs(cxadi,TviTxelmZRvaneloba).
4. bavSvidavalebisSesrulebisas,CurCuliTaZlevssakuTarTavsin-
struqciebs(modunebuliTviTxelmZRvaneloba).
5. bavSviasrulebsdavalebasdaamdrosxelmZRvanelobspiradisau-
brebiT(dafaruliTviTganaTleba).
brendameningmadabeverlipeinma(Brenda Manning & Beverly Payne, 1996)
CamoTvalesoTxiunari,romlebicaumjobesebsmoswavlisswavlas.es
unarebia: mosmena, dagegmva, muSaoba da Semowmeba. rogor daexmareba
sakuTari Tavis kognituri instruqtireba moswavleebs am unarebis
ganviTarebaSi?erT-erTiSesaZleblobaapiradibukletebisansaklaso
plakatebisgamoyeneba,romlebickarnaxobsmoswavleebs`esaubronsa-
kuTarTavs~amunarebisSesaxeb.magaliTad,mexuTeklaselebmamoce-
mulioTxidanTiToeuliunarisaTvisSeadginesminiSnebebisCamonaT-
vali da gamoakres klasSi. mosmenis miniSnebebSi iyo aseTi kiTxvebi:
qcevis kognituri modifika-
cia _ procedurebi,romelic
emyarebaqcevisSesacvlelad
rogorcbiheviorul(TviTin-
struqtireba),isekognituri
swavlisprincipebs(Sinagani
metyveleba).
TviTinstruqcia _ amoca-
nissafexurebisSesabamisad
sakuTariTavisadmimimarTuli
miTiTebebi.
320
`aqvsamasraimeazri?~`vgebulobamas?~`kiTxvaundadavsva,Torem
damaviwydeba.~ `yuradRebiT iyavi!~ `SevZleb imis gakeTebas, rasac is
meubneba?~ dagegmvis plakatebze ewera: `yvelafers erTad movuyare
Tavi?~ `jer movwesrigdebi.~ `ra TanmimdevrobiT unda gavakeTo es?~
`es xom vici!~ aRwerili da danarCeni ori unaris Sesaxeb plakatebi
naCvenebia 6.6 sqemaze. am procesis warmatebis mizezi nawilobriv is
aris, rom CamoTvlili unarebisTvis miniSneba-plakatebis mofiqreba-
Si Tavad bavSvebi monawileoben. diskusiebSi monawileobiT moswavle
ukeTacnobierebsTavisSesaZleblobebsdaufrometadakontrolebs
sakuTarswavlas.
sqema 5.5.
plakatebi, romlebic Seaxsenebs moswavleebs, rogor
`isaubron sakuTar TavTan~ mosmenis, dagegmvis, muSaobisa
da Semowmebis unarebis saSualebiT.
esoTxiplakatiSeadginesmexuTeklaselebma,raTadaemaxsovre-
binaTTviTinstruqciisgamoyenebiswesebi.mocemuli`Spargalke-
bis~zoginawiliammozardebisdamaxasiaTebelSinagansamyaros
asaxavs.
plakati 1
mosmenisas:
1.aqvsamasraimeazri?
2.vigebamas?
3.kiTxvaundadavsva,
Toremdamaviwydeba
4.yuradRebiTiyavi.
5.SevZlebimisgakeTebas,
rasacismeubneba?
plakati 3
muSaobisas:
1.swrafadvmuSaob?
2.Seyvarebulsarunda
mivaSterdedasaqmes
undadavubrunde.
3.radrodamrCa?
4.Tavidanxomardaviwyo?
5.esrTuliaCemTvis,magram
maincSevZleb!
plakati 2
dagegmvisas:
1.yvelafersmovuyare
Tavi?
2.iqnebaxlayuradReba
armivaqciomegobrebs?
3.jermovwesrigdebi.
4.raTanmimdevrobiT
undagavakeToes?
5.esxomvici!!!
plakati 4
Semowmebisas:
1.yvelferimovaswari?
2.raundagadavasworo?
3.SemiZliaviamayoam
samuSaoTi?
4.yvelasityvadavwere?
davTvale?
5.mgonidavamTavre.
yvelaferimovawesrige.
ocnebebSixomar
gadaviWeri?
wyaro: wignidanSelf-Talk for Teachers and Students: Metacognitive Strategies for Personal
and Classroom Use by brenda H. Manning, Beverly D. Payne. Published By Allyn and Ba-
con, Boston, MA. Copyright 1996 By Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis
nebarTviT.
321
sinamdvileSi, maiqenbaumisa da misi kolegebis mier ganxorciele-
buli qcevis kognituri modifikacia imaze gacilebiT meti kompo-
nentisgan Sedgeba, vidre moswavlisTvis mxolod TviTinstruqtirebis
gamoyenebisswavlebaa.maiqenbaumismeTodebimoicavsasevedialogsa
da interaqcias moswavlesa da maswavlebels Soris, magaliTis mice-
masa da mibaZvas, raRacis aRmoCenas viRacis xelmZRvanelobiT, mo-
tivaciur strategiebs, ukukavSirs, davalebis misadagebas moswavlis
ganviTarebis donesTan da swavlebis sxva principebs. moswavle pro-
gramis SedgenaSic ki aris CarTuli (Harri, 1990; Harris & Pressley, 1991).
aqedan gamomdinare, ar unda iyos gasakviri ar unda iyos gasakviri,
rommoswavleebmaSeZlonqceviskogniturimodifikaciissafuZvelze
gaviTarebuliunarebisaxalsaswavlosituaciebzeganzogadeba(Harris,
Graham, & Perssley, 1992).

problemebi da sakiTxebi
winaqveTavSimocemuliiyomimoxilva _ saklasoqceviscvlilebis
strategiebi.undagvaxsovdes,romesstrategiebiiaraRia,romelic
SeiZlebagamoyenebuliqnesmaRalipasuxismgeblobisgrZnobiTanupa-
suxismgeblod.amrigad,rasakiTxebiundagvaxsovdesamstrategiebis
gamoyenebisas?
bihevioristuli meTodebis kritika
rogoria Tqveni azri?

samsaxurismisaRebadgasaubrebazeimyofebiT.direqtorigekiTxe-
baT:`SarSandelmaswavlebelsbevriproblemaSeeqmna,rocaklas-
SikargiqcevismisaRwevadmoswavleebismosyidvasSeecadadamaT
saSiano davalebebisgan aTavisuflebda. ras fiqrobT swavlebaSi
sasjelisadajildosgamoyenebisSesaxeb?~

sanam am kiTxvis pasuxze fiqrobT, gansxvavebuli perspeqtivebi-


saTvis gaecaniT rubrikas `argumenti/kontrargumenti~: `unda ajil-
doebdnenTuaramoswavleebsswavlisTvis~?rocaamTavSiaRwerili
strategiebisworadarisgamoyenebuli,maSinisiniefeqturisaSuale-
baa imisaTvis, rom aswavlo moswavleebs akademiurad swavla da meti
damoukideblobis miRweva. Tumca efeqturi saSualebebis gamoyeneba
avtomaturadargulisxmobssamuSaosSesaniSnavadSesrulebas.amas-
Tan bihevioristuli strategiebi xSirad danergilia arasistemurad,
araTanmimdevrulad, arasworad da zedapirulad (Landrum & Kauffman,
2006). Tundac saukeTeso saSualebebis arasworma gamoyenebam Zalian
seriozuliproblemebiSeiZlebawarmoqmnas.
zogifsiqologiSiSobs,romswavlisyvelaetapzejildosdawese-
bamSeiZlebamoswavleebsTavadswavlisadmiinteresidaukargos(Deci,
1975; Deci & Ryan, 1985; Kohn, 1993, 1996; Lepper & Greece, 1978; Lepper, Keavney,
& Drake, 1996; Ryan & Deci, 1996). kvlevebma gviCvena, rom dajildoebis
sistemis gamoyeneba raime sagniT isedac dainteresebul moswavleebs
am sagnisadmi interess umcirebs. metic, arsebobs imis magaliTebic,
rom romeliRac davalebis kargad SesrulebisTvis maswavleblis Se-
322
argumenti / kontrargumenti
unda aj i l doebdnen Tu ar a moswavl eebs swavl i sTvi s?
qebam SeiZleba SemdegSi daukargos moswavleebs motivacia, Tu isini
asevekargadveRarSeasrulebenaxaldavalebas.warumateblobisSem-
TxvevaSi, im moswavleebma, romlebsac adre niWierebisaTvis aqebdnen,
SeiZlebaguliaicruonswavlazedasavarjiSoskeTebisasimmoswav-
leebzenaklebisiamovnebamiiRon,romlebicwinaTbejiTiSromisTvis
Seaqes(Mueller & Dweck, 1998).
gasaTvaliswinebeliadajildoebissistemisefeqtebirogorcindi-
vidualuraderTromelimemoswavleze,isemisigavlenasxvamoswav-
leebzec. dajildoebis sistemis gamoyenebam da erTi moswavlisaTvis
zedmeti yuradRebis miqcevam SeiZleba sxva moswavleebze mavne gav-
lena iqonios. SesaZloa, sxva moswavleebma iswavlon, rogor gaxdnen
`cudebi~ _ amis gamo iqneb sxva dros isinic CarTon dajildoebis
programaSi? kvlevaTa umravlesoba cxadyofs, rom individualuri
fsiqologebi da pedagogebi wlebis ganma-
vlobaSi kamaTobdnen imis Taobaze, unda da-
jildovdnen Tu ara moswavleebi saskolo sa-
muSaoebisa da akademiuri miRwevebisaTvis;
adreul 1900-ian wlebSi pol Cansma da alfi
konma(Paul Chance & Alfe Kohn),,Phi Delta Kappan-
Si gamoaqveynes TavianTi mosazrebebi (marti
1991, noemberi 1992, ivnisi 1993). Semdeg judi
kamerunmadav.devidpirsma(Judy Cameron & W.
David Pierce, 1996) Review of Educational Research-
Si gamoaqveynes statia ganmtkicebis Sesaxeb.
amave JurnalSi es statia kritikis qarcecxl-
Si gaatares mark leperma, mark kanveim, maiql
dreikma, alfie konim, riCard rainma da evard
decim(Mark Lepper, Mark Keavney, Michael Drake, Alfe
Kohn, Richard Ryan & Edward Deci).amadamianTagan
bevrmagamoTqvamosazrebafsiqologiuribiu-
letinis1999wlisnoembrisnomerSi.raargu-
mentebiarsebobsamasTandakavSirebiT?
argumenti
moswavleebi isjebian jil-
doTi.alfiekoni(1993)fiqrobs,rom,,gamoy-
enebiTi biheviorizmi, arsebiTad, adamianebis
kontrolirebis teqnikaa. is faqtobrivad niS-
navsSemdeggamonaTqvams:,,gaakeTeesdamogcem
amas.~misigamoyenebaklasSibavSvzecdisCat-
arebasufroniSnavs,vidremasTanmuSaobas.~(gv
784).isfiqrobs,romjildoebiaraefeqturia,
radgan roca qeba da prizebi wydeba, Cerdeba
moqmedebac.jildoebisSesaxebCatarebuli128
kvlevisgaanalizebisSemdegedvarddecim,ri-
Card koestnerma da riCard rainma daaskvnes
(1999): `Cven mier dadginda, rom xelSesaxebi
jildo.arsebiTad,zRudavsSinaganmotivacias.
maSinacki,rocaesxelSesaxebijildoSemoTava-
zebuliarogorckargiqcevisadaSesrulebis
indikatori,igimaincamcirebssainteresoaq-
tivobisSinaganmotivacias~(gv.658-659).
jildoebisproblemaaqarmTavrdeba.konis
mixedviT,moswavleebisdajildoebaswavlisTvis
anelebssaswavlomasalisadmimaTsinteress:
yvelaesjildoafiqrebinebsmoswavles,rom
swavlaarisdasakravebis/stikerebis,oqrosvar-
skvlavebisanniSnismiRebissaSualebaan,kidev
uaresi _ SesaZlebelianiSanifulzeanTojinaze
gaicvalos, rac udris garegani jildos gare-
ganjildozegacvlas.yvelaferiesgadaaqcevs
swavlas miznidan saSualebad. swavla SeiZleba
gaxdesbarieri,racundagadalaxojildosmis-
aRebad.magaliTad,aviRoTgavrcelebulipro-
grama,romlismixedviTacbavSvebiiRebenpicis
serTifikatebs garkveuli raodenobis wignebis
wakiTxvis sanacvlod. jon nikolsi ilinoisis
universitetidan xumrobs, rom am programis
Sedegiaris:`mravalimsuqanibavSvi,romlebsac
aruyvarTkiTxva~.(gv.785)
kontrargumenti
swavla unda jildovdebo-
des.polCensisazriT(1993):
bihevioristi fsiqologebi gansakuTrebiT
323
argumenti / kontrargumenti
unda aj i l doebdnen Tu ar a moswavl eebs swavl i sTvi s?
adaptaciisstrategiebis(vTqvaT,dajildoebis)gamoyenebasaraaqvs
uaryofiTigavlenaimmoswavleebze,romlebicarmonawileobenmasSi,
rocamaswavlebelssjeraamprogramisdamisigamoyenebismizezebs
asabuTebsamprogramismiRmadarCenilmoswavleebTan.sindifolkma
dapaulasmitma(Cindy Fulk & Paula Smith, 1995) gamokiTxesI-VIklasebis
98moswavledadaaskvnes,rom`maswavleblebiufrometadzrunaven
imaze,rommoswavleebismimarTyuradRebaTanabradgaanawilon,vidre
Tavad moswavleebi~ (gv. 416). Tuki zogierTi moswavlis qceva uares-
deba,rocamaTiTanatolebiCarTuliarianspecialurprogramebSi,
maSinamTavSiganxiluliprocedurebidaexmarebamaT,daubrundnen
saTanadoqcevisuwindeldones(Chance, 1992, 1993).
usvamenxazsimgaremoebas,romCvenvswavlobT
garemomcvelisamyarosmoTxovnilebaTaSesabam-
isad. Sesatyvisi situaciis mixedviT. rogorc
b.f.skinermaCamoayaliba:,,[adamianebi]gavlenas
axdenen msoflioze, cvlian mas da Tavad icv-
lebian TavianTi qmedebebis Sedegad.~ skineri,
konisgangansxvavebiT,xvdeboda,romadamianebi
ukeTswavlobdnenkeTilganwyobildagulisx-
mierebiT gajerebul garemoSi. maswavleblebi,
romlebicaqebendasxvasaxiTajildoebenmo-
swavleebs, swored amgvar garemos qmnian. Tu
amoraluria bavSvebisTvis imis Setyobineba,
rom kiTxvas sworad upasuxa, Tu amoraluria
zurgze xelis moTaTuneba imedis gamarTlebis
niSnad, Tu amoraluria sixarulis gamoxatva,
rocamoswavlesesmismasala,anmiznismiRwevis
aRiareba oqros medlis an serTifikatis mice-
miTmaSindae,codviliviyo!(gv.788)
spobs Tu ara jildo interess? qameronma
da pirsma (1994) daaskvnes: ,,roca xelSesaxebi
jildoebi (mag. varskvlavebi, fuli) miecemaT
moswavleebsdavalebisSesrulebisdaaramar-
tomonawileobisgamodaismoulodneladaris
gadacemuli,SinaganimotivacianarCundeba(gv.
49)~. mogvianebiT aisenbergma, pirsma da qam-
eronma (1999) kvlevas daumates: ,,dajildoebis
procedurebi,romlebicmoiTxovendavalebaTa
maRal doneze specifikur Sesrulebas, aniWee-
benamdavalebaspersonaluransocialurmniS-
vnelobas, rac zrdis Sinagan motivacias~ (gv.
677). is fsiqologebic ki, magaliTad, edvard
decidamarkleperi,romlebicfiqroben,rom
jildoebsSeuZliaTmosponSinaganimotivacia,
Tanxmdebian,romSesaZlebeliamaTipozitiuri
gamoyenebac. roca jildoebi aZlevs moswav-
leebsinformaciasmaTmiersagnisdauflebis
Taobaze an roca gamoxatavs dafasebas kargad
SesrulebulisamuSaosTvis,maSinisinizrdian
Tavdajerebulobas da moswavlisaTvis davale-
bas ufro sainteresos xdian; gansakuTrebiT
iseTi moswavleebisaTvis, romlebic Tavdapir-
velad didi interesiT ar ekidebodnen samuS-
aos.isearaferiuwyobsxelswinsvlas,rogorc
warmateba. rogorc Censma Camoayaliba, Tu mo-
swavleebi daeuflebian kiTxvas da maTemati-
kasjildoebismeSveobiT,maTardaaviwydebaT
kiTxvadamaTematikaqebisadajildoebisSew-
yvetis Semdegac. iswavlidnen isini amas jil-
doebis gareSe? zogi ki, zogi ara. Tqven
gaagrZelebdiT iseT kompaniaSi muSaobas, ro-
melic ar gixdiT, miuxedavad imisa, rom mog-
wonTTqvenisamuSao?StatgareSeTanamSromeli
alfi koni, im mizeziT, rom statiebis weraSi
fulsuxdian,dakargavswerisinteress?
rogoria Tqveni azri?
gamoxateTsakuTarimosazrebaveb-gverdze:
www.mylabschool.com
wyaro: wignidan Sticking Up for Rewards, by P. Chance, June
1993, Phi Delta Kappan, pp. 787-790. Copyright 1993 by Phy
Delta Kappan. ibeWdeba Phi Delta Kappan-isa da avtoris ne-
barTviT. wignidan Rewards versus Learning: A Response to Paul
Chance, by A. Kohn, June 1993, Phi Delta Kappan, p. 783 and 785.
Copyright 1993 by Alfe Kohn. ibeWdeba Phi Delta Kappan-isa
da avtoris nebarTviT.
324
eTikuri sakiTxebi
amTavSiaRwerilistrategiebisgamoyenebasTandakavSirebulieTi-
kuri sakiTxebi im procesebis mier wamoWrili problemebis msgavsia,
romlebic gavlenas axdenen adamianebze. ra aris aseTi strategiebis
miznebi?eTanxmebaTuaraisiniskolismiznebs?raefeqtieqnebamasSi
monawileadamianebzeamstrategiebs?xomarmieniWebamaswavlebels
zedmetikontrolisufleba,Tuigiumravlesobaswarmoadgens?
miznebi. amTavSiganxilulistrategiebiSeiZlebagamoyenebuliiyos
moswavleebisaTvis mxolod imis saswavleblad, rom wynarad isxdnen,
xeli aswion, sanam dailaparakeben da a. S. (Winett & Winkler, 1972). es
albaT teqnikis araeTikuri gamoyeneba iqneboda. marTalia, maswavle-
belmaundadaamyarosklasSigarkveuliwesrigidaorganizacia,ma-
gramSeCerebaimdros,rocaqcevisgaumjobeseba`srulisvliT~mim-
dinareobs,aruzrunvelyofsakademiurmoswrebas.meoresmxriv,zog
situaciaSiakademiuriunarebisganmtkicebamSeiZlebagamoiwviosqce-
visgaumjobeseba.aqcentiundakeTdebodesakademiurswavlaze.akade-
miurigaumjobesebaufrowarmatebiTganzogaddebasxvasituciebze,
vidreqcevaSimiRweulicvlilebebi.
strategiebi. sasjels gverdiTi efeqtic aqvs: is SeiZleba agresiuli
sapasuxoreaqciisnimuSisrolSimogvevlinosdanegatiuriemociuri
reaqciebigamoiwvios.sasjeliaraasaWirodaxSiradaraeTikurickia,
maSin,rocaufronaklebiproblemebismomtanpozitiurefetebsimave
Sedegebis motana SeuZlia. roca ufro martivi, nakleb SemzRudveli
procedurebiaramarTlebs,saWiroaSedarebiTrTuliprocedurebis
gamoyeneba.
strategiisarCevisas,meoregasaTvaliswinebeligaremoebaastra-
tegiisgavlenamoswavleze.magaliTad,maswavleblebixandaxanorga-
nizebasukeTebenmoswavlisdajildoebassaxlSi _ saCuqriTanraime
aqtivobiT _ skolaSiSesrulebulikargisamuSaosTvis.Tumca,Tumo-
swavlesSinsastikadsjianxolme,amgvariganmtkicebaSeiZlebaZalian
saziano iyos misTvis. meore mxriv, informacias aradamakmayofile-
belisaskolomoswrebisSesaxebSinSeiZlebaufrometidamcirebada
Seuracxyofamohyves.
bihevioristuli swavlis mravalferovneba da konvergencia
mravalferovneba
moswavleTauamravisaswavloistoriaimavdrouladsaocradmra-
valferovanicaa.TqvensklasSialbaTbevrmoswavlesraRaciseSiniaan
raimeaRelvebs.zogmoswavlesSeiZlebasazogadoebiswinaSelaparaki
an vinmesTan sportis romelime saxeobaSi Sejibri aSinebdes, sxvebs
_ romelime cxoveli. zogierTi moswavlisTvis sxvadasxva saqmianoba
Tu sagnebi asrulebs ganmamtkiceblis rols, Tumca _ ara yvelasT-
vis.TqvenimoswavleebiswavlobensxvadasxvanimuSisgan(modelisgan),
romlebsacxvdebiansaxlSi,samezobloSi,eklesiaSianTundac,quCaSi.
325
zogimoswavleSeiZlebakarginiSnisxaTriTswavlobdes,sxvebsesSe-
iZlebanaklebadadardebdeT.
am TavSi warmodgenili kvleva da Teoriebi dagexmarebaT gaigoT,
Tqveni moswavleebis saswavlo istoriebi rogor aswavlis `maT~ av-
tomaturi sapasuxo reaqciis gamoxatvas (xelisgulebis gaoflianeba,
guliscemis aCqareba). (SesaZlo klasikuri ganpirobeba praqtikaSi).
maTisaswavloistoriebiSeiZlebamoicavdesganmtkicebismagaliTebs
maTiveSeupovrobisaTuwuwunisaTvis(operantuliganpirobebapraq-
tikaSi).jgufSimuSaobisSansizogimoswavlisaTvisSeiZlebaganmamt-
kicebeli iyos, zogisTvis ki _ sasjeli. zogi maswavlebeli iyenebs
iseT kiTxvars, rogoric 6.3 cxrilSia mocemuli _ moswavleTaTvis
efeqturi ganmamtkiceblebis dasadgenad. yovelTvis gaxsovdeT: is,
racerTisTvisganmamtkicebelia,meorisaTvisSeiZlebaaseTiaraR-
moCndesdarommoswavleebmaSeiZlebazedmetad`bevrikargirammi-
iRon~.ganmamtkiceblebmaSeiZlebadakargonTavianTimniSvneloba,Tu
maTWarbadviyenebT.
mravalferovaniganmamtkiceblebis,maswavleblebis,saklasooTax-
ebisa da skolebis garda, damatebiT maTTan erTad uzrunvelyofili
unda iyos nimuSebis mravalferovnebac, vinaidan moswavleebi swav-
loben dakvirvebiT. xedaven ki moswavleebi sakuTar Tavs socialur
kvlevebsa da mecnierul teqstebSi? arseboben iseTi personaJebi da
avtorebi, romlebic asaxaven moswavleTa faseulobebsa da warmomav-
lobas? visi namuSevaria gamokruli klasSi? vin iRebs privilegiebsa
dapasuximgeblobas?
konvergencia
imismiuxedavad,romTqvensklasSimravladiqnebagansxvavebuli
saswavloistoriebi,arsebobskonvergenciebicprincipebi,romle-
bicmiesadagebayvelaadamians:
sqema 6.3.
ra mogwonT? moswavleTa mosazrebebi ganmtkicebis Sesaxeb
saxeli klasi TariRi
gTxovT,yvelakiTxvasamomwuravadupasuxoT.
1. Cemisayvarelisagnebia:
2. samiram,risikeTebacyvelazemetadmomwonsklasSi:
3. skolaSiyoveldRe30wuTiTavisufalidrorommqondessayvareli
saqmissakeTeblad,meavirCevdi:
4. Cemioriyvelazesayvarelisasusnavi:
5. dasvenebazeyvelazemetadmiyvars...(samiram):
6. 1dolarirommqodes,viyiddi...
7. samisaqme,romelsacklasSisiamovnebiTgavakeTebdi:
8. oriadamiani,visTanmuSaobacyvelazemetadmomwonsskolaSi:
9. saxlSiyofnisasZalianmiyvars...(CamoTvaleTsamiram)
wyaro: wignidan Modifcation of Child and Adolescent Behavior (3rd ed.), by G. Blackman and A.
Silberman. Published by Wadsworth, Belmont, CA. Copyright 1979 by Wadsworth Publishing Co.
ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
daukavSireT veb-gverds
da ganavrceT
swavlisTeoriebi
http://tip.psychology.org/
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneTcxrili6.3,,ra
mogwonT?moswavleTamosaz-
rebebiganmtkicebisSesaxeb~,
imisaTvis,romSearCioT
ideebidauzrunvelyoT
TqvenimoswavleebisTvis
Sesaferisiganmamtkiceblebi;
gaamdidreTammosazrebebiT
Tqveniportfolio.
326
1. aravinimeorebsxalisiTqcevas,romelicdasjadianignorirebu-
lia.warmatebisTundacminimalurigancdisgareSeZalianZnelia
gulmodginebisgamoCena.
2. rodesacesaTuissaqcielimasSimonawileadamianisaTvisdadebiT
Sedegebsiwvevs,masufroxSiradimeoreben.
3. maswavleblebixSiradariyenebenxolmeganmamtkicebelsSesabamisi
sworisaqcielisTvis.Cveulebriv.isinireagirebenaraswor,uadgi-
loqmedebebze,riTaczogjeramprocesSiyuradRebisganmtkicebas
axdenen.
4. imisaTvis, rom efeqturi iyos, qeba namdvili miRwevis gulwrfel
aRiarebasundawarmoadgendes.
5. funqcionirebis ra donezec unda iyvnen moswavleebi, maT SeuZ-
liaT iswavlon sakuTari qcevis marTva da am qcevisTvis pasux-
ismgeblobisaReba.
S e j a m e b a
ra aris swavla?
ra aris swavla. miuxedavad imisa, rom swavlis
cnebis ganmartebasTan dakavSirebiT sayovel-
Tao SeTanxmebis miRweva ver xerxdeba, bevri
eTanxmeba azrs, rom swavla Tavs iCens maSin,
roca gamocdileba iwvevs cvlilebas adamia-
nis qcevasa da codnaSi. sqesobrivi momwife-
biT, avadmyofobiT, daRlilobiT an SimSiliT
gamowveulicvlilebaarSedisswavliszogad
gansazRvrebaSi. bihevioristi Teoretikosebi
xazsusvamengaremosstimulTarolsswavlaSi
da yuradRebas amaxvileben qcevaze iseT sa-
pasuxoreaqciebze,romlebzedakvirvebacSesa-
Zlebelia.bihevioristuliswavlamoicavsidea-
TaasociaciiTswavlas,klasikurganpirobebas,
operantul ganpirobebasa da dakvirvebaze da-
fuZnebulswavlas.
swavlis adreuli Teoriebi:
ideaTa asociacia da klasikuri
ganpirobeba
rogor iqceva neitraluri stimuli ganpirobebul
stimulad? klasikuripirobiTirefleqsisdros
xdeba erT dros neitraluri stimulis gameo-
reba da dawyvileba stimulTan, romelic emo-
ciuranfsiqologiurreaqciebsiwvevs.mogvi-
anebiTmxolodes`adreneitraluri~stimuli
iwvevssapasuxoreaqciebsneitraluristimu-
liiqcaganpirobebulstimulad.
klasikuri pirobiTi refleqsis yoveldRiuri mag-
aliTebi: nerwyvisgamoyofasayvarelisaWmlis
sunisSegrZnebisas,daZabulobakbilissaburRi
manqanis xmis gagonebaze, nerviuloba scenaze
asvlisas...danarCeniTavaddaumateT.
operantuli ganpirobeba:
axali sapasuxo reaqciis mosinjva
ra aqcevs Sedegs ganmamtkiceblad? sasjelad? ski-
neris operantuli ganpirobebis koncefciis
mixedviT,adamianebiswavlobenTavianTimizan-
dasaxulisapasuxoreaqciisefeqtebisgavleniT.
adamianisaTvis misi qmedebis Tanamdev SedegTa
efeqtebi SeiZleba asrulebdes ganmamtkice-
blis an sasjelis rols. Sedegi miiCneva gan-
mamtkiceblad, Tu is aZlierebs an inarCunebs
im sapasuxo reaqcias, romelmac Tavis droze
esSedegigamoiwvia.SedegiiTvlebasasjelad,
roca is amcirebs an Trgunavs gamomwvev sapa-
suxoreaqcias.
uaryofiTi ganmtkiceba da sasjeli xSirad erTma-
neTSi erevaT. ganmtkicebisprocesi(negatiuri
Tu pozitiuri) yovelTvis gulisxmobs qcevis
gaZlierebas. maswavlebeli aZlierebs (ganamt-
kicebs) sasurvel qcevas raRac arasasurvelis
CamoSorebiTmaSinve,rocasasurveliqcevaiCens
Tavs.radganacSedegebiiTvaliswinebsstimulis
CamoSorebasan`gamoklebas~,ganmtkicebanega-
327
tiuria; sasjeli ki gulisxmobs qcevis Semci-
rebasadadaTrgunvas.rodesacqcevassasjeli
mosdevs, nakleb mosalodnelia, rom momavalSi
msgavssituaciaSiigikvlavgameordes.
rogor SeiZleba wavaxalisoT qcevis simtkice?qcev-
isucvlelireJimi(damyarebuli,gansazRvruli
raodenobis sapasuxo reaqciebze) waaxalisebs
sapasuxoreaqciaTasixSires,cvalebadireJimi
ki(damyarebulicvalebadiraodenobissapasuxo
reaqciebsadadroiscvladintervalebze)gaa-
Zlierebssapasuxoreaqciebissimtkices.
ra gansxvavebaa miniSnebasa da signals Soris? sig-
naliwinmswrebistimulia.masadgiliaqvszus-
tadmanam,sanamqmedebadaiwyeba.miniSnebadam-
atebiTi signalia, romelic Tan sdevs pirvel
signals. Tu gindaT, rom garemos esa Tu is
stimulisignaladiqces,igiuSualodwinunda
uswrebdesminiSnebas,raTamoswavleebmaiswav-
lonsignalzereagirebadaariyvnendamokide-
bulni mxolod miniSnebaze. Semdeg CaaqreT
miniSnebaracSeiZlebamale,raTamoswavleebi
argaxdnenmaszedamokidebulni.
gamoyenebiTi bihevioruli analizi
gamoyenebiTi bihevioruli analizis safexurebi.
1. mkafiod CamoayalibeT qceva, romelic unda
Seicvalos. 2. dagegmeT specifikuri interven-
cia wanamZRvrebis Sedegebis an orives erTo-
blivigamoyenebiT.3.TvaliadevneTdaCainiS-
neTSedegebida,TusaWiroa,moaxdineTgegmis
modifikacia.
rogor SeuZlia premakis princips dagexmaroT gan-
mamtkiceblis dadgenaSi? premakisprincipiadas-
turebs,rommaRalisixSirisqceva(sayvareli
saqmianoba)SeiZlebaiyosdabalisixSirisqcev-
is(naklebsayvarelisaqmianobis)efeqturigan-
mamtkicebeli. moswavleTaTvis Sesaferisi gan-
mamtkiceblis dadgenis saukeTeso saSualebaa,
uyuroTdadaakvirdeT,TurasakeTebenisini
Tavisufal dros. moswavleTa umravlesobisT-
vis sayvareli saqmianobaa saubari, moZraoba,
megobrisgverdiTjdoma,JurnalebiskiTxva,an
TamaSi,maT,agreTve,ZalianmoswonT,rocaar
aqvTsakeTebelitestiandavaleba.
rodis aris formireba Sesaferisi midgoma? for-
mireba exmareba moswavleebs, ganaviTaron ax-
ali sapasuxo reaqcia mcire droSi. amrigad,
is sasargebloa kompleqsuri unarebis ganviTa-
rebisas, rTuli miznebis misaRwevad muSaobis
procesSi,agreTveiseTisaqmianobisas,romelic
xangrZlivia,moiTxovsgulmodginebas,sizuste-
sadasiswrafes.radganacformirebisprocesi
did dros moiTxovs, is ar unda gamoviyenoT
iseT SemTxvevebSi, sadac warmatebis miRweva
ufromartivimeTodebiTacSeiZleba.
ra unda gaviTvaliswinoT sasjelis gamoyenebisas?
sasjeli TavisTavad ar iwvevs dadebiT qce-
vas. amrigad, yovelTvis, rodesac gadawyvetT
sasjelis gamoyenebas, Tqven is ormxrivi Tav-
dasxmisnawiladundaaqcioT.1.ganaxorcieleT
sasjeli da daTrguneT arasasurveli qceva. 2.
cxadaddagarkveviTCamoayalibeT,rogorunda
iqceodnen moswavleebi sinamdvileSi da am sa-
surveli qcevisTvis iqonieT ganmamtkicebeli.
amrigad,imdros,rocaiTrgunebaproblematu-
riqceva,Zlierdebapozitiurialternatiuli
sapasuxoreaqcia.
rogor unda gamoviyenoT funqcionaluri bihevior-
istuli Sefaseba da pozitiuri qcevis waxaliseba
moswavlis qcevis gasaumjobeseblad? funqcionalu-
ri bihevioristuli Sefasebisas maswavlebeli
Seiswavlis problemuri qcevis (winapirobebs)
da Sedegebs misi mizezebisa da funqciebis
dasadgenad. Semdeg iqmneba pozitiuri qcevis
mxardamWeriprogramebi _ maTundaCaanacvlon
problematuri qceva axali qceviT, romelic
moswavlisTvis igive daniSnulebis mqonea, ma-
gramaRarSeicavsproblemas.
swavlebisa da menejmentisadmi
bihevioristuli midgoma
jgufuri Sedegebis, kontraqtebisa da Jetonis progr-
amebiT marTvis strategiebi. jgufuriSedegebisgam-
oyeneba moicavs ganmtkicebas mTeli klasisTvis
damTeliklasisqcevasemyareba.pirobiTikon-
traqtis programa iTvaliswinebs maswavleblis
mierTiToeulmoswavlesTankontraqtisdade-
bas, sadac aRwerili iqneba, ra unda gaakeTon
maT privilegiebisa da jildos mosapoveblad.
Jetonebis ganmtkicebis programis farglebSi,
moswavleebs SesaZlebloba eZlevaT daimsaxu-
ron simboluri niSnebi (qulebi, specialuri
aRniSvnebi,Cifsebidaa.S.)rogorcakademiuri
moswrebisTvis, ise klasSi kargi qcevisaTvis.
periodulad, moswavleebs SeuZliaT gacvalon
328
maT mier mopovebuli Jetonebi sxva sasurvel
jildoSi. maswavlebelma es programebi unda
gamoiyenosZalianfrTxilad,xazigausvasara
martokargqcevas,aramedswavlasac.
dakvirvebaze dafuZnebuli swavla da
qcevis kognituri modifikacia: qcevis
gacnobiereba
gansxvaveba socialuri swavlisa da socialur-kog-
nitur Teoriebs Soris. socialuri swavlis Teo-
ria iyo adreuli neobihevioristuli Teoria,
romelic afarToebda bihevioristul Sexed-
ulebebs ganmtkicebisa da sasjelis Sesaxeb.
bihevioristuli SexedulebiT, ganmtkiceba da
sasjelipirdapirzemoqmedebsqcevaze.social-
uri swavlis Teoriis mixedviT, nimuSis (sxva
adamiani,romlisqcevasacakvirdebian)dajil-
doebam an dasjam SeiZleba Sesabamisad imoqm-
edos damkvirveblis qcevazec. socialur-kog-
nituri Teoria afarToebs socialuri swavlis
TeoriasdadaurTavsmaskogniturfaqtorebs,
rogoricaarwmena,molodinidaTviTaRqma.
gansxvaveba dadgenil da CanacvlebiT swavlas So-
ris. dadgenili swavla aris swavla sakuTari
gamocdilebidan.Semcvleliswavlagulisxmobs
swavlassxvebzedakvirvebiT.esewinaaRmdegeba
bihevioristul mosazrebas imis Sesaxeb, rom
kognituri faqtorebi ar aris saWiro swavlis
asaxsnelad.sanamqcevaganxorcieldebadagan-
mtkicdebagonebaSi,bevriramxdeba.
ra elementebisgan Sedgeba dakvirvebaze dafuZnebu-
li swavla? imisaTvis,romviswavloTdakvirve-
biT, yuradReba unda mivaqcioT situaciis im
aspeqtebs, romlebic swavlaSi gvexmareba. im-
isTvis, rom nimuSis qceva gavimeoroT, unda
davimaxsovroT informacia. es gulisxmobs, ni-
muSisqmedebisZiriTadadverbalurwarmodge-
nas.SeqmnisfazaSivarjiSidapraqtikaqcevas
ufro srulyofils da moqnils xdis. zogjer
CvenZalianbevrivarjiSi,gaZRola,ukukavSiri
gvWirdeba, sanam nimuSis qcevas gavimeorebdeT.
dabolos,motivaciaayalibebsdakvirvebiTswav-
las waxalisebisa da ganmtkicebis gziT. Cven
SeiZlebaarmovaxdinoTnaswavliqcevisdemon-
strireba,sanamargagviCndebasaamisostimuli
anmotivacia.ganmtkicebasSeuZliadagvexmaros
yuradRebismokrebaSi,waaxalisosqcevisgameo-
rebaanamqcevisdasaxvewivarjiSidauzrunve-
lyosaxalnaswavliunarisSenarCuneba.
ra safexurebisagan Sedgeba TviTmenejmenti? mo-
swavleebs SeuZliaT TviTon gamoiyenon bihevi-
oruli analizi sakuTari qcevebis samarTavad.
maswavleblebs SeuZliaT waaxalison isini, ga-
naviTaron TviTmenejmentis sistema da unarebi.
amisaTvismaTundamiscenmoswavleebssaSualeba,
damoukidebladdaisaxonmiznebi,Tvalyuriadev-
nonsakuTarprogress,SeafasonmiRwevebidaaar-
CiondamiiRonTavianTiganmantkiceblebi.maswav-
leblebs SeuZliaT gamoiyenon qcevis kognituri
modifikaciac _ maiqenbaumismieraRweriliqcev-
iscvlilebisprograma,sadacmoswavleebspirda-
piraswavlianTviTinstruqtirebisgamoyenebas.
problemebi da sakiTxebi
ZiriTadad risTvis akritikeben xolme bihevioristul
midgomas? swavlis bihevioristuli meTodebis
borotad gamoyeneba araeTikuria. bihevioris-
tuli meTodebis kritikosebi miuTiTeben gan-
mtkicebis Tanamdevi safrTxis Sesaxeb, rasac
SeuZlia Seamciros swavlisadmi interesi jil-
doebzezedmetiaqcentirebiTdaimavdroulad
uaryofiTigavlenaiqoniosmoswavleebze.mas-
wavleblebs SeuZliaT bihevioristuli meTo-
debissaTanadoddaeTikuradgamoyeneba.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi.ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuligzamkvlevi
videoqeisebirealuriklasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv-
leviTinavigatori
proforientaciiscentriresursebiT:
- PpraqtikisadalicenzirebisaTvis
mzadeba
- profesiuliportfoliosganviTareba
- samsaxurisZiebadagasaubrebisteqnika
- gakveTilisdagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
imismiuxedavad,saswavlowlisdasawyisSivedai-
wyebT pedagogiur karieras Tqvens sakuTar klasSi Tu
wlis Sua ricxvebidan sxva maswavleblis Semcvlelad,
Tqveni moRvaweobis upirvelesi sajaro indikatorebi
iqneba Tqveni moswavleebis qceva da klasis marTvis
Tqveneuli unarebi. am Tavis kiTxvisas Tqven gaecaniT
biheviorizmis mraval princips, romlebic SegiZliaT
gamoiyenoT saklaso qcevebis, efeqturi wesebisa da
procedurebisdasadgenad;esprincipebiSeiZlebagamo-
yenebuliqnessaklasooTaxSimimdinareswavlisproce-
sisasaxsneladac;esprincipebinaTelsmohfensagreTve
moswavleTa swavlis mamotivirebel rTul faqtorebs.
(gaxsovT, rogor gexmarebodaT yoveldRiuri kalen-
drismimoxilvadReebisadaTveebisnumeraciisadasax-
elebis damaxsovrebaSi?) PRAXIS IITM-iT gamocdiT da
SeamowmebT biheviorizmis Tqveneul codnas, romelic
dagexmarebaTsaklasosituaciebTangamklavebaSi.
ras moimoqmedeben?
qvemoTmocemuliaramdenimemaswavleblissapasuxoreaqciaamTavisdasawyisSiwarmodgenil
saswavlosituaciaze _ rogormoiqceodnenisiniklasSi,romelickontrolsareqvemdebareba.
timoTi norfliti saSualo skolis me-9-12 kla-
klasebis maswavlebeli. lindenmaqkinlis
saxelobisskola,kolumbusi,ohaiosStati
klasSiwesrigisdamyarebiserT-erTipirvelinabi-
jiayoveldRiurireJimisdagegmva,romlisSesrulebac
moswavleebsmoeTxovebaT.yoveldRedafazegamokruli
e.w.`gasaxurebeli~samuSao,mizanidadavalebebiwaax-
alisebs moswavles, dauyovnebliv Seudges saqmes. Sem-
degimizaniundaiyossaklasowesebis,jildoebisada
maTiTanamdeviSedegebisdadgenamoswavleTamonawile-
obiT.moswavleebikargadreagirebenxelmZRvanelobis
samarTlianstruqturaze.isiniufrometademorCile-
bian wesebs da Tanatolebsac exmarebian Seuferebeli
saqcielis daregulirebaSi. am miznisaTvis me saklaso
menejerebs viSvelieb xolme. moswavleebi pasuxismge-
belni arian specifikuri saklaso menejmentis fun-
qciebze,rogoricaadaswrebisCaniSvna,karzekakunisas
pasuxisgacema,davalebisrveulebisSegrovebadaa.S.
klasismenejmentSimonawileobiTgzasuxsniimmoswav-
leebs, romlebic lideris Tvisebebs avlenen. am saq-
meebs moswavleebi SeiZleba monacvleobiT akeTebdnen
ise,romramdenimemoswavlesmiecesliderobisunaris
ganviTarebissaSualeba.
jolita harperi me-3 klasis maswavlebeli
akademiuriliderebismosamzadebeliakademia,
meflhaiTsi,ohaiosStati
me rom axal klasSi Sevdiode, jer moswavleebTan
SeTanxmebiTsaklasowesebsdavadgendi.vfiqrob,mniS-
vnelovaniaamprocesSimoswavleTaCarTva,radganmaT
kargadicianklasSiarsebuliuTanxmoebebisadaprob-
lemebisSesaxeb.Semdegimizaniiqnebodaklasisqariz-
matul liderTan ormxriv pativiscemaze damyarebuli
urTierTobisdamyareba _ amisSemdegsxvamoswavleebic
Seecdebian,mihbaZonTavianTlidersdagaimeoronmisi
qceva.dabolos,meperioduladSevaxsenebdimoswavlee-
bssaklasowesebisSesaxeb,immoswavleebissityvierad
Seqebis gziT, romlebic am wesebs emorCilebian. swor
qcevazeyuradRebisgamaxvilebagacilebiTefeqturia,
vidre xSiri yvirili da sajaro SeniSvnebi, romelTac
piriqiT _ SeiZlebagaaZlieroncudiqceva.
jamaal alani me-7 klasis enaTmecnierebis mas-
wavlebeli. j.v.poierissaxelobissaSualoskola,
hilsboro,oregonisStati
struqturisorazrovnebamansaerTodararsebobam
ukarnaxa am bavSvebs, SeeqmnaT TavianTi qcevis gzam-
kvlevi. radgan am klasisaTvis axali adamiani viyavi,
unda mesargebla am siaxliT. gamiznuli swavlisaT-
vis saswavlo struqturis Seqmnas me sakuTari Tavis
wardgeniT,Cemisaswavlomiznebisadaimmolodinebis
gacnobiT daviwyebdi, rasac klasisgan minda velode.
molodinebi unda iyos martivi da gasagebi. molodi-
ni `klasTan da mis TiToeul warmomadgenelTan pati-
viscemiT mopyroba~ Tavis TavSi yvela `wess~ moicavs.
CvendaviwyebdiTTeoriulisituaciebisganxilviTda
gadavwyvetdiT, ra saxis qceva jdeba Cveni molodinis
farglebSi. radganac moswavleebi CareTvebianqcevis
gzamkvlevis SeqmnaSi, isini ecdebian zedmiwevniT Sea-
srulonesmiTiTebebi.ufromidrekilniiqnebianmaTi
Sesrulebisadmi.rogorckimoswavleebigaiazreben,ra
saxis qcevaa maTgan mosalodneli, Seiqmneba saswavlo
garemodaSesaZlebeligaxdebaswavlisdawyeba.
daniele hartmani me-2 klasis maswavlebeli
kleimontisdawyebiTiskola,balvini,misurisStati
amgvar situaciaSi Sebijeba arasodes aris advili.
ecadeT,argamoxvideTmdgomareobidan.gaxsovdeT,rom
esbavSvebiarariancudebi.maTubralodarician,ras
moeliTmaTgan.amitomdroebiTdaiviwyeTerTobisada
monoliTurijgufisSeqmnisideadagaumJRavneTklass
Tqveni molodini. mzad iyaviT imisTvis, rom es did
dros waiRebs. nu inerviulebT, Tu ramdenime kviris
ganmavlobaSiverSeasrulebTsaswavlogegmas.daadgi-
neTganrigidawesebi.moswavleebssWirdebaTdasur-
vilic aqvT arsebobdes saklaso struqtura. ecadeT,
kargadgaicnoTklasisyvelazeproblemurimoswavle.
gaarkvieTmisiamgvariqcevismizezi.SeiZlebamasmx-
olod yuradReba sWirdeba. daanaxveT, rom Tqven ga-
naRvlebTmisimdgomareobaskolaSi.
erT-erTi gza erTobis Sesaqmnelad aris dilao-
biT Sekreba im problemebis gansaxilvelad, romlebic
aRelvebT moswavleebs da muSaoba maT dasaZlevad. ar
dagaviwydeTmoswavleTaSeqeba;SeatyobineTmaTkargi
ambebi.aCveneT,romafasebTmaTazrebsadaSexedule-
bebs.rogorckiklasSipozitiuratmosferosSeqmniT,
Tqvenc da Tqvens moswavleebsac ufro meti dro dag-
rCebaTswavlebisadaswavlisaTvis.
329
330
Tavi
7
kognituri Sexedulebebi
swavlis Sesaxeb
maswavleblis Canawerebi : rogor
moiqceodiT?
kognituri perspeqtivis elementebi
kognituridabihevioristuli
SexedulebebisSedareba
swavlaSicodnismniSvneloba
mexsierebis informaciis
gadamuSavebis modeli
sensorulimexsiereba
muSamexsiereba
xangrZlivi mexsiereba: swavlis
mizani
xangrZlivimexsierebis
moculoba,xangrZlivoba
daSinaarsi
eqspliciturimexsiereba:
semantikuridaepizoduri
impliciturimexsiereba
informaciisSenaxvadaaRdgena
xangrZlivmexsierebaSi
metakognicia
metakognituricodnada
regulacia
gzayovelmoswavlemde:
metakognituristrategiebi
swavlisunarmoklebul
moswavleTaTvis
vxdebiT informirebulebi :
ramdenime sabaziso principi
deklaraciuliswavlis
ganviTareba
eqspertadgaxdoma:
procedurulidapirobiTi
codnisganviTareba
mravalferovneba da konvergencia
kognitur swavlaSi
mravalferovneba:
individualurigansxvaveba
damuSamexsiereba
mravalferovneba:
individualurigansxvavebani
daxangrZlivimexsiereba
individualurigansxvavebebi
metakognicizmSi
konvergenciebi:
kavSiriojaxTan
Sejameba
maswavleblis Canawerebi :
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
331
rogor moiqceodiT?
a
maswavleblis
Canawerebi
m TavSi swavlis bihevioristuli Teoriidan
gadavalTkognituriSexedulebebisganxil-
vaze. es gulisxmobs, rom Tu Cven ,,moswavlee-
bsa da maT qcevebs ganvixilavdiT garemodan
momdinarestimulebisproduqtebad,amjerad
maT ganvixilavT, rogorc ,,gegmaTa, ganzraxva-
Ta, mizanTa, ideaTa, mogonebaTa da emociaTa
wyaroebs, romlebic aqtiurad gamoiyenebian
stimulidan mniSvnelobisa da gamocdilebidan
codnis dauflebis, amorCevisa da konstru-
irebisTvis (Wittrock, 1982, gv. 1-2). am Tavs da-
viwyebT swavlisa da mexsierebisadmi zogadi
kogniturimidgomebisadaswavlaSicodnismniS-
vnelobisganxilviT.mexsierebisukeTgasagebad
daaRsaqmeladganvixilavTfarTodaRiarebul
kognitur models, informaciis gadamuSavebas,
romlis mixedviT informaciis gadamuSaveba
xdebasxvadasxvaSemnaxavsistemaSi.Semdeggan-
vixilavT metakognicias, kvlevis sferos, ro-
melic saSualebas gvaZlevs CavwvdeT swavlis
procesSiindividualurgansxvavebulobasada
ganviTarebasTandakavSirebulsakiTxebs.Semdeg
mivubrundebiTmosazrebebsimisSesaxeb,rogor
SeuZliaTmaswavleblebsdaexmaronmoswavleebs
gaxdnenufroinformirebulebidagaTviTcno-
bierebulebi.amTavisdasrulebisasSegeZlebaT
upasuxoTSemdegkiTxvebs:
rarolsasrulebscodnaswavlaSi?
rogoriaadamianismexsierebismierinforma-
ciisgadamuSavebismodeli?
ragavlenasaxdensswavlasadadamaxsovre-
bazeaRqma,yuradReba,sqemebidaqcevissce-
nari?
raarisdeklaraciuli,procedurulidapi-
robiTicodna?
ratomaviwydebaTmoswavleebsis,raciswav-
les?
rarolsasrulebsmetakogniciaswavlasada
damaxsovrebaSi?
ra safexurebisgan Sedgeba kognituri un-
arebisganviTareba?
Tqveni ufrosklase-
li moswavleebi, rogorc
Cans, istoriis gagebas
damaxsovrebasTan aigi-
veben. isini testis Ti-
Toeuli Tavis momzadebisas saxelmZRvaneloSi
moyvanil sityvebs zustad, sityva-sityviT ize-
pireben.saukeTesomoswavleebickifiqroben,rom
esswavlissaukeTesogzaa.metic,rocacdilobT,
aiZuloTisini,ifiqronistoriaze,ukiTxavTmaT
informacias originaluri wyaroebidan, awyobT
debatebs sxvadasxva sakiTxze klasSi, ganixilavT
imperiodismusikasadamxatvrobas,romelsacim
momentSigadixarT,moswavleebigijanydebian.,,es
testSi iqneba? ,,ratom ganvixilavT am naxatebs
undaviswavloTvindarodisdaxataisini?,,ra
kavSiri aqvs amas istoriasTan? is moswavleebic
ki, vinc monawileobas iRebs debatebSi, iyeneben
saxelmZRvaneloSi mocemul sityvebsa da fra-
zebs,Tanarcicianrasamboben.
kritikuli azrovneba
ra rwmenebi da molodini aqvT am moswavleebs
darogormoqmedebsesmaTswavlaze?
ras fiqrobT, ratom iyeneben isini aseTi da-
JinebiT meqanikurad damaxsovrebis strate-
gias?
rogor gamoiyenebdiT imas, rac moswavleebma
ukve ician, imisaTvis, rom daxmarebodiT maT
ukeT,ufroazrianadeswavlaT?
ra zemoqmedebas moaxdens moswrebaze es sa-
kiTxebi im klasebis moswrebaze, romelsac
TqvenaswavliT?
kolaboracia
Tqveni klasis 2-3 moswavlesTan isaubreT im
maswavleblebze, romlebic dagexmarnen sakiTx-
Tan dakavSirebuli codnis gaRrmavebaSi. rogor
mimarTes maT Tqveni azrovneba damaxsovrebidan
ufrosrulyofiligagebisaken?
332
kognituri perspeqtivis elementebi
kognituri Sexeduleba erTdroulad yvelaze Zveli da yvelaze
axali `wevria~ fsiqologiuri samyarosi. is Zvelia, radgan codnis
bunebis,mizezismniSvnelobisadaazrovnebisstruqturisSesaxebjer
kidevberZenifilosofosebimsjelobdnen(Hernshaw, 1987).Tumcagviani
1800-iani wlebidan bolo ramdenime aTwleulamde daikarga keTil-
ganwyobakogniturikvlevebisadmidamaTmagivradbiheviorizmidam-
kvidrda. Semdeg, meore msoflio omis droindelma kvlevebma rTuli
adamianuriunarebisganviTarebisSesaxeb,kompiuterulmarevoluciam
da aRmoCenebma enis ganviTarebis gagebaSi stimuli misca kognituri
kvlevebis aRorZinebas. faqtebi mowmobdnen, rom adamianebi gegmavd-
nen TavianT sapasuxo reaqciebs, iyenebdnen strategiebs ukeT dam-
axsovrebisaTvis da organizebas ukeTebden saswavl masalas maTTvis
damaxasieTebeliunikalurxerxebiT(Miller, Galanter & Pribram, 1960; Schuell,
1986).ganaTlebissakiTxebzemomuSavefsiqologebidainteresdnen,ro-
gorazrovneben,swavlobencnebebsdawyvetenproblemebsadamianebi
(magaliTad, Ausubel, 1963; Bruner, Goodnow, & Austin, 1956).
konceptualuriswavlisadaproblemaTagadawyvetisinteresmamale
gzamiscaimiTdainteresebas,rogoraisaxebacodnagonebaSida,kerZod,
rogorxdebamisidamaxsovreba.kogniturfsiqologiaSi1970-80-ianwleb-
SikvlevaTaumniSvnelovanesisakiTxebigaxdadamaxsovreba,daviwyebada
mexsierebismierinformaciisgadamuSavebismodelisSeswavla.
dReisaTvisimatainteresmaswavlis,azrovnebisadaproblemaTaga-
daWrisstrategiebismimarT.swavlis Sesaxeb kognituri Sexeduleba
SeiZleba miviCnioT zogadad SeTanxmebul filosofiur orientaciad.
esniSnavs,romkognituriTeoretikosebiiziarebensabazisowarmod-
genebsswavlisadamexsierebisSesaxeb.yvelazemniSvnelovanikiisaa,
rom kognituri fsiqologebis azriT, arsebobs gonebrivi procesebi,
SesaZlebeliamaTimecnieruladSeswavladaadamianebiTavianTikog-
nituriaqtebisaqtiurimonawileniarian(Ashcraft,2006).
kognituri da bihevioristuli
Sexedulebebis Sedareba
swavlis Sesaxeb kognituri da bihevioristuli Sexedulebebi gan-
sxvavdeba.kognituriTvalsazrisismixedviT,codnaiswavleba,xolo
codnis cvlileba iwvevs cvlilebas qcevaSi. bihevioristuli Sexed-
ulebisTanaxmad,axaliqcevebiTavisTavadarisnaswavli(Shuell, 1986).
oriveTeoriaaRiarebs,romswavlaSiganmtkicebamniSvnelovanrols
asrulebs,magramsxvadasxvamizezisgamo.mkacribihevioristebimiiC-
neven,romganmtkicebaaZlierebssapasuxoreaqcias.kognituriTeo-
retikosebisazriTkiganmtkicebaarisinformaciiswyaro,romelic
gvawvdiscnobebsimisSesaxeb,ramoxdebaqcevisgameorebisasancv-
lilebisas.
kognituriSexedulebebisTanaxmadswavlaaramxolod`wersaso-
ciaciebs Cveni tvinis cariel dafaze, aramed afarToebs im codnas,
romelicukveSeZeniligvaqvsdaaxdensmaTtransformirebas(Greeno,
Collins, & Rensick, 1996).imisnacv;ad,romadamianebigaremofaqtorebis
pasiurzegavlenasganicdidnen,isiniaqtiurarCevansakeTeben,avar-
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
kognituriswavlebisprin-
cipebzedamyarebuliori
instruqciisnimuSibru-
nerisaRmoCeniTiswavlada
ausubelisaxsniTiswavleba
aRweriliamerveTavSi
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneTseqcia,sadac
laprakiakogniturdabi-
hevioristlswavlasSoris
gansxvavebaTaSesaxeb,raTa
daxvewoTTqveniswavlebis
filosofiisxarisxi.rogor
upasuxebdiTgasaubrebisas
kiTxvaze:,,swavlisromel
TeoriaseyrdnobiTdara-
tom?
kognituri midgoma swav-
lisadmi _zogadimidgoma,
romelicswavlasganixilavs,
rogorccodnisSeZenis,
damaxsovrebisadagamoyenebis
aqtiurfsiqikurprocess.
333
jiSeben, amaxvileben yuradRebas, ugulebelyofen, asaxaven da iReben
mravalgadawyvetilebasTavianTimiznebisrealizaciisprocesSi.Se-
darebiT Zveli kognituri Sexedulebebi xazs usvams codnis SeZenas.
magram axali Sexdulebebi yuradRebas mis Seqmnaze/konstruirebaze/
amaxvilebs (Anderson, Reder, & Simon, 1996; Greeno, Collins, & Resnick. 1996;
Mayer, 1996).
gansxvavdebaasevekognituridabihevioristulikvlevismeTodebi.
bihevioristul principebze damyarebul kvlevaTa umravlesoba xor-
cieldebodacxovelebze,laboratoriulpirobebSi.kvlevebismizani
iyo, daedgina daswavlis ramdenime zogadi wesi, romelic miesadage-
boda yvela umaRles organizms maT Soris adamianebs, asakis, inte-
leqtisadasxvaindividualurigansxvavebebismiuxedavad.amisgangan-
sxvavebiT kognituri fsiqologebi Seiswavlian saswavlo situaciaTa
didmravalferovnebas.radganisiniZiriTadadyuradRebaskognitur
procesebSiindividualursadaganviTarebasTandakavSirebulgansx-
vavebulobazeamaxvileben,amdenadarariandainteresebulniswavlis
saerTodazogadiwesebisdadgeniT.esarisimisZiriTadimizezi,rom
ararsebobsswavlisarcerTikogniturimodelianTeoria,romelic
mTelssferosmoicavs.
swavlaSi codnis mniSvneloba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT swrafadCamoTvaleT10termini,
romlebicmiekuTvnebaganaTlebisfsiqologias.axlaCamoTvaleT10
termini,romelicukavSirdebakeramikiswarmoebas.
TuvererkveviTkeramikiswarmoebaSi,maSinamterminebisCamoT-
vla10wuTiTmetswagarTmevdaT,vidreganaTlebisfsiqologiister-
minebisa.zogiTqvenganidasvamdakiTxvas:,,saerTod,raariskerami-
kiswarmoeba?Tqvenipasuxidamokidebuliaimaze,raiciTkeramikis
warmoebisSesaxeb.(miniSneba:boWkovanioptika,keramikulikbilebida
Zvlebi,keramikulinaxevargamtarebikompiuterebisaTvis,Tbodamcavi
keramikulifilebimravaljeradigamoyenebissahaerokosmosuriapa-
ratebisaTvis.
codnaswavlisSedegia.rocaviswavliTkogniturifsiqologiisan
keramikisproduqciisistoriasanCogburTiswesebs,gvecodinebara-
swavlisadmi kognituri mid-
goma swavlas aqtiur procesad
miiCnevs, sadac moswavleebi
codnis ubralo `mimRebebi~ ki
ar arian, aramed axal infor-
macias eZeben problemis gada-
saWrelad da arsebuli codnis
reorganizebas axdenen axlebu-
rad wvdomis misaRwevad.
334
Racaxali.magramcodnaimazemetia,vidreswavlisprocesissaboloo
produqti, is aseve axali codnis gzamkvlevicaa. kognituri midgoma
gulisxmobs, rom swavlis procesis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani
elementiarisis,riTimodisindividiaxalsaswavlosituaciaSi.rac
ukveviciT,arissaZirkvelidaCarComomavalSiswavliskonstruirebi-
saTvis.codnamniSvnelovanwiladgansazRvravsimas,rasmivaqcevTyu-
radRebas,rasCavwvdebiT,rasviswavliT,rasdavimaxsovrebTdaras
daviviwyebT(Alexander, 1996; Bransford, Brown, & Cocking, 2000).
kvlevis magaliTi. reqtisadaleslisCatarebulikvleva(Recht & Leslie
1988)aCvenebscodnismniSvnelobasaxaliinformaciisgagebasadadam-
axsovrebaSi.esfsiqologebiikvlevdnensaSualoskolismoswavleebs,
romlebsac an Zalian kargi, an Zalian cudi kiTxvis unari qondaT.
maTSeamowmesammoswavleTacodnabeisbolisSesaxebdaaRmoaCines,
rombeisbolisSesaxebcodnaaranairkavSirSiariyokiTxvisunar-
Tan. amrigad, moswavleebisgan Seadgines oTxi jgufi: kiTxvis kargi
unaris mqone mkiTxvelebi/beisbolis kargi mcodneebi, kargi kiTxvis
kargi unaris mqone mkiTxvelebi/besbolis cudi mcodneebi, kiTxvis
cudiunarismqonemkiTxvelebi/besboliskargimcodneebi,cudikiTx-
viscudiunarismqonemkiTxvelebi/beisboliscudimcodneebi.Semdeg
moswavleebs oTxive jgufidan waakiTxes amonaridi, sadac aRwerili
iyo beisbolis TamaSi da Seamowmes isini, ramdenad kargad gaiges da
daimaxsovresteqsti.
amgamokiTxvisSedegebmacxadyocodnisZala.kiTxviscudiunaris
mqonemkiTxvelebs,romlebickargaderkveodnenbeisbolSi,imazemeti
axsovdaT,vidrebesibolSigauTviTcnobierebel,kiTxviskargiunaris
mqone mkiTxvelebs da TiTqmis imdenive, rac beisbolsa da kiTxvaSi
kargadgarkveulmoswavleebs.kiTxviscudiunarismqonemkiTxveleb-
ma, romlebmac arc beisbolis Sesaxeb icodnen bevri, am gamikiTxvaSi
yvelazecudiSedegiaCvenes.amrigad,codnismyarisafuZveliufro
mniSvnelovaniagagebasadadamasxovrebaSi,vidrekiTxviskargiunari
magramRrmacodnaspluskargikiTxvisunarikidevukeTesia.
zogadi da specifikuri codna. codna,kogniturSexedulebismixed-
viT, moicavs rogorc specifikuri sagnebis gagebas (maTematika, is-
toria, fexburTi da a.S.), ise zogad kognitur unarebs, rogoricaa
dagegmva, problemebis gadaWra da enis swavla (Greeno, Collins, & Resn-
ick, 1996).amrigad,arsebobssxvadasxvagvaricodna.dargobriv codnas
kavSiri aqvs garkveul saganTan an dargTan. magaliTad, imis codna,
romSortstopiTamaSobsmeoredamesamebazebsSoris,specifikuria
beisbolisTvis.arsebobsasevezogadicodna _ imiscodna,racbevr
sxvadasxvasituaciaSigamoiyeneba.magaliTad,zogadi codna imisSes-
axeb rogor wero, ikiTxo an gamoiyeno kompiuteri,sasargebloa ro-
gorcskolaSi,isemisfarglebsgareTac.cxadia,ararsebobszusti
gamyofi xazi zogad da dargobriv codnas Soris. rodesac kiTx-
vis swavlas iwyebdiT, SeiZleba geswavlaT specifikuri faqtebi JRe-
radobisa da asoebis Sesaxeb. maSin codna asoTa JReradobis Sesaxeb
specifikuri iyo kiTxvis sferosTvis. magaram axla SegiZliaT ufro
zogadadgamoiyenoT,rogorccodnaJReradobisSesaxeb,isekiTxvis
unari(Alexander, 1992; Schunk, 2004).
is, rac viciT, Cvens mexsierebaSi arsebobs. raimes codna niSnavs
misdamaxsovrebasdroisganmavlobaSidaimisSesaZleblobas,rommo-
sferos specifikuri codna _
informacia,romelicsasarge-
bloaerTkonkretulsitua-
ciaSiankonkretulTemasTan
mimarTebaSi.
zogadi codna _ informacia,
romelicgamosadegiamravali
sxvadasxvaamocanebisaTvis;
informacia,romelicgamoiy-
enebasxvadasxvasituaciaSi.
335
ZebnoisgonebaSirocadagWirdeba.fsiqologebimexsierebasfarTod
Seiswavlian.modiT,vnaxoT,raSeityvesmaTmisSesaxeb.
mexsierebis informaciis gadamuSavebis modeli
arsebobsmravaliTeoriamexsierebisSesaxeb,magramyvelazefar-
TodgavrcelebuliainformaciisgadamuSavebisaxsna(Ashcraft, 2006; Hunt
& Ellis, 1999; Sternberg, 1999). Cven gamoviyenebT swavlisa da mexsierebis
Seswavlisamkargadgamokvleulsistemas.
mexsierebis informaciis gadamuSavebis adreuli Sexedulebebi
modelad kompiuters iyenebs. kompiuteris msgavsad adamianis goneba
Rebulobs informacias, axorcielebs operacias masze misi formisa
daSinaarsisSesacvlelad,inaxavsinformacias,xelaxlapoulobsmas
saWiroebis SemTxvevaSi da genarirebas ukeTebs masze gacemul sapa-
suxoreaqciebs.amrigadgadamuSavebamoicavsinformaciisdagrovebas
da mis organizebas ukve arsebuli codnis safuZvelze; mis kodire-
bas;misSenarCunebas;misSenaxvas;saWiroebisSemTxvevaSiinformaciis
mopovebas,misaRdgenas.mTelamsistemasxelmZRvanelobsmmarTavi
procesi,romelicgansazRvravs,rogordarodisgaedinebadaSemoe-
dinebasistemaSiinformacia.
kogniturifsiqologiiswarmomadgenelTaumravlesobisaTviskom-
piuteruli modeli ubralo metaforaa adamianis gonebrivi aqtivo-
bis Sesaxeb. magram sxva kognituri mecnierebi, kerZod isini, vinc
xelovnur inteleqts Seiswavlian, cdiloben Seqmnan da daaprogra-
moniseTikompiuteri,romelicSeZlebdaadamianiviTazrovnebasada
problemebis gadaWras (Anderson, 2005; Schunk, 2000). zogi mecnieri mi-
iCnevs, rom tvinis muSaoba hgavs erTdroulad momuSave Zalian nel
kompiuterebs,rodesacTiToeulikompiuteriasrulebsgansxvavebul,
specifikurdavalebas(Ashcraft, 2006).
7.1sqemazemocemuliamexsierebismierinformaciisgadamuSavebis
tipurimodelissqematurigamosaxuleba,romelicramdenimemecnier-
isideismixedviTaaSedgenili(Atkinson & Shiffrin, 1968; R. Gagn, 1985; Neis-
ser, 1976).imisaTvis,romesmodeliukeTgaviazroTmodiTganvixiloT
misiTiToeulielementi.
sensoruli mexsiereba
garemosstimulebi(xedebi,xmebi,sunidaa.S.)mudmivadaxdensCve-
ni sxeulis, mxedvelobis, smenis, gemovnebis, ynosvisa da SegrZnebis
meqanizmebisbombardirebas.sensoruli mexsierebaarissawyisigada-
muSaveba, romelic gardaqmnis am Semomaval stimulebs informaciad,
raTa maTgan azri gamovitanoT. imis miuxedavad, rom xedva da xmebi
SeiZleba wamis measedebis ganmavlobaSi gagrZeldes, es transforma-
ciebi(informacia),romelicSegrZnebebswarmoadgensmokledinaxeba
sensorul saregistracio an sensorul sainformacio bankSi (Driscoll,
2005; Sperling, 1960).
mexsierebis moculoba, xangrZlivoba da Sinaarsi. sensorulimex-
sierebismoculobaZaliandidiadaimazemetiinfomaciisdatevaSeu-
Zlia,vidreerTbaSadgamklavebasSevZlebT.magramsensorulimexsierebis
esdidimoculobaxanmokleadagrZeldebaerTidansamwamamde.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
ganixileTesgamonaTqvamebi
mexsierebisSesaxeb,romelic
aRebulia:Klatzky, R. L., (1984).
Memory and awareness: An in-
formation processing perspective.
New York: Freeman,gv.122.
swavlis Sesaxeb
swavlaerTweliwadSiimaze
metsaswavlis,vidregamoc-
dileba20-Si(rojeraSami).
risigakeTebacundaviswav-
loT,imasCvenkeTebiTvswav-
lobT(aristotele).
mexsierebis Sesaxeb
mexsierebisWeSmaritixe-
lovnebayuradRebisxelovne-
baa(semueljonsoni).
adamianismexsierebaSeiZleba
iqcesmisiwarsulisTiTqmis
mudmivicvlilebisadadamax-
injebisxelovnebad,awmyo-
sadmimisiinteresismixedviT
(jorjsantaiana).
daviwyebis Sesaxeb
malenaswavli,malevegvavi-
wydeba(andaza).
gonebanelaiviwyebsimas,rac
didxansiswavleboda(seneka)
TvalidanSors,gonebidan _
Sors(andaza).
fizikurizianiufroad-
viladmiecemadaviwyebas,
vidreSeuracxyofa(lord
Cesterfildi).
informaciis gadamuSaveba _
adamianisgonebriviaqtivoba
informaciismiRebis,Senax-
visadagamoyenebisTvis.
sensoruli mexsiereba _
sistema,romelicZalian
moklexniTinaxavssensorul
informacias.
informaciis gadamuSaveba _
adamianisgonebriviaqtivoba
informaciismiRebis,Senaxvisa
dagamoyenebisTvis.
sensoruli mexsiereba _
sistema,romelicZalian
moklexniTinaxavssensorul
informacias.
336
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
gaaqnieTfanqari(anTiTi)Tqveni
TvalebisgaswvrivdaamdrospirdapiriyureT.konkretuladrasxe-
davT?daWimeTmklavidamouSviT.rasgrZnobT?
Tqven axla Tqveni sensoruli saregistracio meqanizmis saSuale-
biTmoklesensoruliinformaciadaiWireT.TqvenxedavdiTfanqris
kvals,rocarealuriobieqtiukveCamoSorebuliaTvalTaxedvidanda
grZnobdiTdaZabulebasmasSemdeg,racmoaduneTkunTi.sensorulma
saregistraciomeqanizmmainformaciastimulisSesaxebZalianmokle
droisganmavlobaSidaiWiramasSemdeg,racrealuristimuliCamo-
cilebuliqna(Lindsey & Norman, 1977).
sensoruli informaciis Sinaarsi waagavs originaluri stimulis
SegrZnebebs.vizualuriSegrZnebebimokledaakodirebulisensoruli
saregistracio meqanizmis mier gamosaxulebebis saxiT, TiTqmis fo-
tosuraTebiviT.smeniTiaRqmakodirebuliaxmovanipaternebissaxiT,
romlebic eqoebs hgvanan. SesaZloa, sxva SegrZnebebic kodirebulia.
amrigad,ramdenimewamisganmavlobaSisensoruligamocdilebismo-
nacemebi ucvleli rCeba. am momentebSi gveZleva Sansi, avirCioT in-
formaciadamovaxdinoTmisiorganizebaSemdgomigadamuSavebisaTvis.
aRqmadayuradRebaumniSvnelovanesiaamsafexurze.
aRqma. stimulis aRmoCenisa da misTvis mniSvnelobis miniWebis pro-
cessaRqmaewodeba.esmniSvnelobaefuZnebarogorcgaremosfizikur

sqema 7.1
informaciis gadamuSavebis sistema
informacia daSifrulia sensorul mexsierebaSi, sadac aRqma da yuradReba gansaz-
Rvravs,raSeinaxebasamuSaomexsierebaSimomavalimoxmarebisaTvis.samuSaomexsiere-
baSiaxaliinformaciaukavSirdebacodnasxangrZlivmexsierebaSizedmiwevniTgada-
muSaebuli da dakavSirebuli informacia xangrZlivi mexsierebis nawilad iqceva da
SeiZlebagaaqtiurdesoperatiulmexsierebaSidasabruneblad.impliciturimexsiere-
baformirdebacnobieriZalisxmevisgareSe.
aRmasrulebelikontroli
implicituri
mexsiereba
codnisgavlena
sensoruli
mexsiereba
muSa
mexsiereba
xangrZlivi
mexsiereba
aRqma
yuradRebismimarTva
swavla(Senaxva)
mexsierebisgaaqtiureba
337
asaxvas, ise Cvens codnas. magaliTad, ganvixiloT es niSnebi: I3. Tu
SekiTxvaiqneba _ raasoaes,CvenvupasuxebT:,,B-s.TuSekiTxvaiqneba
_ racifriaes,pasuxiiqneba:`13~.TavdapirveliniSnebiigiverCeba.
maTimniSvnelobaicvlebaTqvenimolodinisSesabamisad _ TqvenmaTSi
asos,TucifrisamocnobasmoeliT.bavSvisaTvis,cifrebisadaasoe-
bis Sesabamisi codnis gareSe, es niSnebi yovelgvar azrs moklebuli
iqneba(F. Smith, 1975).
aRqmiszogierTiTanamedrovegagebaefuZnebasaukunisdasawyisSi
germaniaSi (mogvianebiT aSS-Si) Catarebul kvlevebs im fsiqologebis
mier,romelTac,,geStaltTeoretikosebs(Gestalt theorists)uwodebdnen.
`geStalti~,racgermanuladstruqrurasankonfiguraciasniSnavs,
aRniSnavs adamianis tendencias, moawesrigos sensoruli informacia
struqturis an urTierTmimarTebis saxiT. erTmaneTTan daukavSire-
beliinformaciisnawilebisnacvlad,rogorcwesi,aRviqvamTmowes-
rigebul,azrianimniSvnelobismqonemTlianobad.7.2sqemazewarmod-
geniliageStaltisramdenimeprincipi.
geStaltis principebi aRqmis garkveuli aspeqtebis racionaluri
axsnaa,TumcaisiniamprocesismTlianadwvdomissaSualebasariZle-
vian. informaciis gadamuSavebis TeoriaSi kidev ori sxva ganmarteba
arsebobs imis asaxsnelad, Tu rogor vgmobT paternebs da vaniWebT
mniSvnelobassensorulinfomacias.pirvelshqviamaxasiaTebelTaana-
lizi,anuaRmavali gadamuSaveba,radganstimuligaanalizebulunda
iqnesmaxasiaTeblebisaankomponentebismixedviTdadajgufdessaz-
risis mqone struqturaSi `qvemodan zeviT~. magaliTad, aso Sedgeba
orisworixazisgan,romlebic45gradusiankuTxesqmnian.SuaSimaT
horizontalurixazikveTs.yovelTvis,rocaCvenmaxasiaTeblebsvxe-
davT an maT mimsgavsebebs, magaliTad A, A, A, da a.S. Cven masSi isev
ZvelA-samovicnobT(Anderson, 2005).esxsnisimas,rogorSegviZliasxva
adamianebis xelnaweris garCeva da wakiTxva. gonebaSi aseve Senaxuli
gvaqvs A-s prototipi (saukeTeso magaliTi an klasikuri SemTxveva),
romelicmaxasiaTeblebTanerTadgvexmarebasxvadasxvaSemTxvevaSiam
asosamocnobaSi(Driscsoll,2005).
aRqma _ sensoruliinforma-
ciisinterpretacia.
geStalti _ germanuli
termini,romelicaRniSnavs
struqturirebulmTels.ge-
Stalt-fsiqologebisazriT,
adamianebiaRqmisxatebsayal-
ibebendasrulebulimTliano-
bebissaxiT.
aRmavali gadamuSaveba _
aRqma,romelicefuZneba
calkeuligansazRvruli
TvisebebiserTcnobadmod-
elSi,paternSigaerTianebas.
sqema 7.2
g) msgavseba.amxazebsxedavT,
rogorccvalebadstruqtu-
rasxazebismsgavsebisgamo.
d) daxurva.dayo-
filmoRunulxaze-
bsaRiqvamTwred.
geStaltis principebis magaliTebi
aRqmisgeStaltiseuliprincipebixsnis,rogor`vxedavT~struqturebsgaremomcvel
samyaroSi.
a) figura-foni.rasxe-
davT?saxeebsTuvazas?
erTimTavarfigurad
aqcieT,meorefonad.
b) siaxlove.amxazebssam
jgufadxedavT,xazebs
Sorissiaxlovisgamo.
wyaro:wignidanLearnning Theories: An Education Perspective (4th ed.), by D.H. Schunk. Published by Prentice Hall. Copyright 2004
by Prentice Hall. ibeWdeba Pearson Education, Inc.-isnebarTviT, Upper Saddle River, NJ.
338
aRqmamTlianadmaxasiaTeblebsadaprototipebsromeyrdnobodes,
swavla Zalian neli procesi iqneboda. sabednierod, adamianebs SeuZ-
liaTaRqmismeoretipisgamoyenebac,romelicefuZnebacodnasada
molodins,e.w.daRmaval gadamuSavebas.imisaTvis,rompaternebiuceb
vicnoT da gavarCioT, viyenebT im codnas, rac ukve mogvepoveba ms-
gavsisituaciisSesaxebimas,racukveviciTsityvebis,suraTebis
ansamyaroszogadimowyobisSesaxeb.magaliTad,zemoTmoyvanilniS-
nebsasoA-adveraRiqvamdiT,romaulianbanisSesaxebcodnaromar
gqonodaT.amrigad,is,racukveiciT,didgavlenasaxdensimaze,Tu
risaRqmasSeZlebT.aRqmaSicodnisroligamosaxuliamarcxnivmimar-
TuliisrebiTsqema7.1-Si,xangrZlivimexsierebidan(Senaxulicodna)
operatiulmexsierebamdedaSemdegsensorulmexsierebisken.
yuradRebis roli. muSa mexsiereba rom ferSi, moZraobaSi, xmaSi,
sunSi, temperaturasa da a.S. momxdari yoveli cvlilebis saboloo
samyofeli yofiliyo, cxovreba SeuZlebeli gaxdeboda. magram yur-
adReba seleqciuri bunebisaa. amorCeuli stimulisaTvis yuradRebis
miqceviTdasxvebisignorirebiTvzRudavTaRqmisadagadamuSavebis
SesaZleblobas.is,rasacyuradRebasvaqcevTgarkveuldoneze,imiT
imarTeba, rac ukve viciT da rac gvWirdeba, rom vicodeT. Amrigad,
yuraReba CarTulia 7.1 sqemaze aRweril mexsierebis samive procesSi
da es samive procesi masze gavlenas axdens. yuradRebaze aseve mo-
qmedebs is, rac im momentSi xdeba garSemo, davalebis sirTule da
Tqveniunary,moaxdinoTyuradRebiskoncentraciaanmisikontroli
(Driscoll, 2005). zog moswavles, romelsac yuradRebis deficiti aqvs,
ZalianuWirsyuradRebazekoncentrirebadasxvaxelSemSlelistim-
ulebisignorireba.
yuradRebasZalisxmevasWirdebadaisSezRuduliresursia.vfiq-
rob, Tavad giwevT cota wamuSaveba, raTa yuradReba miaqcioT am
sityvebs yuradRebis Sesaxeb! Cven yuradRebis mipyroba erT kogni-
turdavalebazeSegviZliamocemuldroSi(Anderson, 2005). magaliTad,
rocamanqanistarebasvswavlobdi,arSemeZloradiosmosmenadaTan
manqanis marTva. cotaodeni praqtikis Semdeg SevZeli radios mos-
mena, magram roca gza gadatvirTuli iyo, radios vTiSavdi. araerT-
wlianipraqtikisSemdegSemeZloradiosmosmena,gakveTilisgegmis
SemuSaveba da saubaric tarebis dros. es SesaZlebelia imitom, rom
bevriprocesi,romelicTavdapirveladyuradRebasdakoncentracias
moiTxovs, varjiSisa da praqtikis Semdeg avtomaturi xdeba. sinamd-
vileSi avtomaturobas done gansazRvravs. Cven ar varT sruliad
avtomaturebi, Tumca met-naklebad avtomaturebi varT Cvens qmede-
baSidaesdamokidebuliaimaze,ramdenadgavarjiSebulnivarT,aseve
situaciaze.magaliTad,yvelazegamocdilimZRolebickiZalianyur-
adRebianebixdebianZlierinislisdros(Anderson, 2005).
yuradReba da swavleba. swavlispirvelinabijiyuradRebismipy-
robaa.moswavleebsarSeuZliaTiminformaciisgadamuSaveba,romelsac
vercnobenanveraRiqvamen(Lachter, Forster, & Ruthruff, 2004).klasSibev-
rifaqtorimoqmedebsmoswavlisyuradRebaze.gakveTilisdasawyisSi
TvalismomWrelmaangasaocarmavizualurmagamosaxulebebmaanqmede-
bebma SeiZleba miipyron moswavlis yuradReba. maswavlebelma haeris
wnevisSesaxebgakveTiliSeiZlebadaiwyosbuStisgaskdomamdegaber-
prototipi _ kategoriis
saukeTesowarmomadgenelian
saukeTesomagaliTi.
daRmavali gadamuSaveba
_ aRqma,romelicemyareba
zogadimodelebidankonkre-
tulismolodins.
yuradReba _ stimulzefoku-
sireba.
avtomaturoba_ unari,imo-
qmedodaswavliliamocanebis
SesabamisadgonebriviZalis-
xmevisgareSe.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
yuradRebadidrolsas-
rulebssaswavlosaqmiano-
bebSi.ranabijebisgadadgma
SeuZliamaswavlebels,in-
struqciebisgacemisasmoswav-
leTayuradRebismosapove-
bladdaSesanarCuneblad?
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
daaxloebiT20wliswin
flavelma(Flavell 1985)aRwera
yuradRebisoTxiaspeqti
bavSvisganviTarebaSi:
1. gakontrolebuli:ga-
naviTareTyuradRebis
ufrodidimoculobada
mniSnelovandetalebze
yuradRebisgamaxvilebisa
daumniSvnelosignori-
rebisunari.
2. davalebazespecialize-
buli:ufrosklaselebi
yuradRebasamaxvileben
ufrorTulsaswavlo
masalaze(Berk, 2002).
3. direqtiva:maTuviTarde-
baTmgrZnobelobasig-
nalebismimarT(maswavle-
blisxma,mimika),romlis
mixedviTacisini,xvdebian
rodisdasaiTmimarTon
TavisiyuradReba.
4. TviTmonitoringi:isini
swavlobenimisgarCevas,
sworstrategiasiyeneben
TuaradasaWiroebis
SemTxvevaSimisSecvlas.
339
muSa mexsiereba _ mexsierebis
forma,romelSiarsebulin-
formaciazecxarTfokusire-
bulimocemulmomentSi.
xanmokle mexsiereba _ mex-
sierebissistemisiskompo-
nenti,romelicinformacias
inaxavs20wamisganmavlobaSi.
viT.kaSkaSaferebi,xazgasma,dawerilianwarmoTqmulisityvebiswina
planzewamoweva,moswavleebisadmisaxeliTmimarTva,moulodnelimov-
lenebi, damaintrigebeli SekiTxvebi, davalebaTa mravalferovneba da
saswavlo meTodebi, aseve xmis tembrisa da ganaTebis cvlilebebi an
aqeT-iqiTsiaruliyoveliveamanSeiZlebamiipyrosyuradReba.mo-
swavleebma ki unda SeinarCunon yuradReba da unda fokusirebulni
iyvnensaswavlosituaciismniSvnelovanmomentebze.`rekomendaciebSi~
moswavleTa yuradRebis misapyrobad da SesanarCuneblad warmodge-
niliadamatebiTimosazrebebi.
muSa mexsiereba
sensorul mexsierebaSi dagrovili informaciis Semdgomi gadamu-
Saveba SesaZlebelia maSinve, roca is aRiqmeba da transformirdeba
xatebisadaxmebispaternebad(SeiZlebasxvasaxissensorulkodebad).
muSa mexsiereba mexsierebis sistemis ,,samuSao dazgaa, Sexebis wer-
tilia,sadacaxaliinformaciadroebiTinaxebadaSemdegxdebamisi
SeerTebaxangrZivmexsierebaSidagrovilcodnasTanproblemebisamo-
saxsneladanleqciisukeTesadgasagebad.muSamexsierebaSeicavsimas,
razecmocemulmomentSifiqrobT.ammizeziTzogifsiqologimiiC-
nevs,rommuSamexsiereba,,cnobierebissinonimia(Sweller, van Merrien-
boer, & Paas, 1998).sensorulimexsierebisanxangrZlivimexsierebisgan
gansxvavebiT muSa mexsierebis moculoba Zalian SezRudulia bevr
Tqvens leqtors aviwydeba raRac leqciis msvlelobisas, im dros,
rocaTqvencdilobTdaiWiroTdagadaamuSaoTinformacia.
SeiZlebagagebuligaqvTxanmokle mexsierebisSesaxeb.esadrin-
deli saxelia, informaciis gadamuSavebis sistemaSi arsebuli mex-
sierebis mokle komponentisa. xanmokle mexsiereba ar aris zustad,
racmuSamexsiereba.muSamexsierebamocavsorivesdroebiTSenax-
vasa da aqtiur gadamuSavebas mexsierebis samuSao dazgas sadac
aqtiurigonebriviZalisxmevagamoiyenebarogorcaxali,iseZveliin-
formaciisgadamuSavebisas.magramxanmoklemexsiereba,rogorcwesi,
niSnavs Senaxvas, axali informaciis uSualo damaxsovrebas, romelic
SeiZlebaSenaxuliqnesmxolod15-10wamisganmavlobaSi(Baddeley, 2001).
adreuli eqsperimentebis mixedviT, xanmokle mexsierebis tevadoba/
moculobaerTbaSaddaaxloebiT5-dan9axalerTeulamdeiyo(Miller,
1956).mogvianebiTvnaxavT,romamSezRudvisgadalaxvaSesaZlebelia
iseTi strategiebis gamoyenebiT, rogoricaa dajgufeba an informa-
ciisblokebiswarmoqmna,magram5-dan9-mdeSezRudva,rogorcwesi,
yoveldRiurcxovrebaSimaincZalaSirCeba.adviliatelefonisnom-
risdamaxsovrebamasSemdegrac,masucebmoZebniwingakSi,daoTaxis
meore boloSi midixar dasarekad. magram maSin ra xdeba, roca erT-
maneTismiyolebiTorganundadareko?oriaxalitelefonisnomris
SenaxvasmexsierebaSierTdrouladalbaTverSeZlebT.
muSa mexsierebis Sesaxeb Tanamedrove Sexedulebis mixedviT, is,
sul mcire, sami elementisgan Sedgeba: centraluri aRmasrulebeli,
romelicakontrolebsyuradRebisadasxvagonebrivresursebs(muSa
mexsierebis,,muSa),fonologiuriyulfi,romelicinaxavsverbalur
daakustikurinformaciasdavizualur-sivrciTiskeCpedi(grafikuli
informaciisSeyvanisadaredaqtirebissistema)vizualuridasivr-
ciTiinformaciisaTvis(Gathercole, Pickering, Ambridge, & Wearing, 2004).
340
signalebis gamoyeneba.
magaliTebi
1. SearCieT signali, romelic eubneba mo-
swavleebs, SeaCeron imis keTeba, rasac
akeTebendayuradRebagaamaxvilonTqven-
ze. zogi maswavlebeli amisaTvis oTaxis
garkveul adgilas gadainacvlebs xolme,
aTamaSeben Suqs, magidaze xels urtyamen
ansaklasopianinozeakordsiRebenvizua-
luridasmeniTisignalebiSeanacvleT.
2. TaviaarideTyuradRebisgamfantavqmede-
bebs, rogoricaaa saubris dros fanqaris
TamaSi,romelicxelsuSlisrogorcswav-
lis,iseyuradRebiskoncentrirebas.
3. gaeciT mokle da mkafio miTiTebebi
gadaadgilebamdedaaramisdros.
4. umcros moswavleebTan iyaviT mxiaruli:
gamoiyeneT dramatuli xma, jadosnuri
qudiantaSisdakvrisTamaSi(Miller, 2005).
ecadeT ufro xma miawvdinoT moswavleebs,
vidre gamoiZaxoT da dauZaxoT maT.
magaliTebi
1. miuaxlovdiT moswavles da TvalebSi
CaxedeT.
2. isaubreT mtkice magram ara muqariT
savsexmiT.
3. mimarTeTbavSvssaxeliT.
darwmundiT, rom moswavleTaTvis gasagebia
davalebis an gakveTilis mizani.
magaliTebi
1. dawereT miznebi da amocanebi dafaze da
ganixileTisinimoswavleebTangakveTilis
dawyebamde. sTxoveT moswavleebs, Seaja-
mondaxelaxlaCamoTvalonmiznebi.
2. SeekiTxeT moswavleebs, Tu ratom swav-
loben da sTxoveT maT, moiyvanon mag-
aliTebi imisa, rogor gamoiyeneben SeZe-
nilcodnas.
3. daukavSireT axali masala wina gakveTi-
lebsaCveneTimissqemaanruka,rogor
miesadagebaaxaliTemebiwinasdamomdev-
nomasalebs.
Tqvens axsnas SesZineT mravalferovneba,
cnobismoyvareoba da
siurprizebi, moulodnelobebi.
magaliTebi
1. gauRviZeTcnobismoyvareobaiseTikiTxve-
biT,rogoricaa:,,ramoxdeboda,rom...?
2. gakveTilisdawyebiswingaarTeTmoulod-
neli movlenis gaTamaSebiT, magaliTad,
xmamaRaliuTanxmoebiT.
3. SecvaleT fizikuri garemo oTaxis mowy-
obilobis cvlilebiT an (saklaso oTaxi,
ezoa.S.)gadaadgilebiT.
4. gamoacocxleT sensoruli arxebi iseTi
gakveTilis CatarebiT, sadac SesaZebeli
iqnebaSexeba,gemosgasinjvadaynosva.
5. gamoiyeneTmoZraobebi,mimikadaxmistem-
briimoZraveToTaxisgarSemo,miuTiTeT,
isaubreTrbiladdaSemdegufroxazgas-
miT.
dasviT SekiTxvebi da pasuxisaTvis mieciT
miTiTebebi.
magaliTebi
1. hkiTxeT moswavleebs, ratom aris masala
mniSvnelovani,rogorapirebenmisswavlas,
rastrategiisgamoyenebasurTamisTvis.
2. mieciT moswavleebs miTiTebebi TviT-
SemowmebisaTvis da TviTSesworebisTvis,
sadac yuradReba gamaxvilebuli iqneboda
yvelazexSirSecdomebze.daawyvileTisi-
ni,raTagaaumjobesonerTmaneTissamuSao
xandaxanZneliasakuTarSecdomebzeyu-
radRebisgamaxvileba.
damatebiTiinformaciisaTvisix.:
http://www.inspiringteachers.com/tips/manage-
ment/attention.html
rekomendaciebi: yuradRebis mopoveba da SenarCuneba
341
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
amoxseniT Semdegi magaliTi eSk-
raftis(Ashcraft, 2006,gv.190)saxelmZRvanelodandayuradRebamiaqci-
eTrogorxsniTmas: (4+5)X2
3+(12/4)
centraluri aRmsrulebeli. imdros,rocazemoTmoyvanilmagaliTs
xsnidiT, Tqveni mexsierebis centraluri aRmsrulebeli yuradRebas
amaxvilebda TqvenTvis im momentSi saWiro faqtebze (ramdenia 4+5?
9X2?),ixsenebdaimwesebs,romelimoqmedebagaekeTebinapirvelrigSi
da rogor xdeboda gayofa. centraluri aRmsrulebeli zedamxedve-
lobsyuradRebas,adgensgegmebs,ixsenebsinformaciasdaaxdensmis
integracias.enisswavla,logikuriazrovneba,informaciisSemowmeba
grZelvadian mexsierebaSi gadasacemad _ yvela es qmedeba da bevri
sxvac,imarTebacentraluriaRmsruleblismier.amisnaxva7.3.naxazze
centraluri aRmasrulebeli
_ muSamexsierebisisnawili,
romelicpasuxismgebelia
yuradRebismonitoringze,mis
warmarTvazedasxvamentalur
resursebze.
sqema 7.3
muSa mexsiereba
centraluri aRmasrulebeli
(gonebriviresursebi)
saqmianoba:
sawyisikontrolidagadawyvetilebismiRebis
procesimsjeloba,metyveleba
informaciisgadacemagrZelvadianmexsierebaSi
gameorebisadakodirebisgziT
fonologiuri yulfi
(moklevadianibuferi)
saqmianoba:
dauyovnebeliaRdgenisaTviserTeulTa
daxarisxeba
artikulaciisprocesebi
(aRmsruleblisresursebiiwurebaTu
artikulaciisdavalebaZalianrTulia)
vizualur-sivrciTi xati
saqmianoba:
vizualurwarmodgeniTidavalebebi
sivrciTi,vizualuriZebnisdavalebebi
(aRmsruleblisresursebiiwureba,Tu
vizualuriansivrciTidavalebebi
zedmetadrTulia)
muSa mexsierebis sami nawili
centraluri aRmsruleblis sistema mentaluri resursebis gonebrivi SesaZleblobebis re-
zerviaiseTikogniturisaqmianobisaTvis,rogoricaayuradRebiskoncentrireba,logikuri
azrovnebadagageba.fonologiuriyulfiinaxavsverbalurdaxmovaninformacias,xolo
vizualur-sivrciTixatiinaxavsvizualurdasivrciTinformacias.essistemaSezRudulia
dSeiZlebadaingresTuinformaciazedmetadbevridarTulia.
wyaro: wignidan Cognition (3rd ed.), by M.H. Ashcraft. Published by Prentice Hall. Copyright 2002 by Prentice Hall. ibeWd-
eba Pearson Education, Inc.-isnebarTviT, Upper Saddle River, NJ.
342
SegiZliaT. centralur aRmsrulebels exmareba da xels uwyobs ori
sistemafonologiurimaryuJidavizualur-sivrciTiskeCpedi.
fonologiuri yulfi. fonologiuri yulfimoklevadianimexsierebi-
saTvissityvebisadaxmebisgameorebissistemaa.esarisadgili,sa-
dacaTavsebT,,18-s(4+5=9X2=18)magaliTiszemoTaseqciaSi,imdros,
rocaangariSobT13+(12/4)misqveviT.badelei(Baddeley 1986, 2001)Tv-
lida,romSegviZliaimdeniramSevakavoTfonologiurmexsierebaSi,
ramdenisgameorebac/repeticiac(sakuTariTavisaTvisTqma)SegvZlia
1,5-dan2wamSi.7-cifrianinomerijdebaamSezRudvaSi.magramramox-
deboda,romgonebaSigvecadaam7sityvisSenaxva:gamoxsna,miTviseba,
ablabuda,antiinteleqtuali,prevenciuli,konfiskacia,dokumentacia
(Gray, 2002).gardaimisa,romamsityvebiswarmoTqmisasenamogtydebaT,
maTgameorebas2wamzemetisWirdebadaufroZneliSesanaxiasamuSao
mexsierebaSi,vidre7cifrisan7moklesityvisa.
gaxsovdeT-CadeTTqvensoperatiulmexsierebaSiromganvixi-
lavT axali informaciis droebiT Senaxvas. yoveldRiur cxovrebaSi
SegviZlia erT jerze informaciis 5-9 erTeulze an 1,5 wamze metis
Senaxva. im dros, roca krefT 7- cifrian nomers, romelic axlaxans
moZebneT,gonebaSimexsierebaSisxvarameebicgitrialebTrogor
gamoiyenoT telefoni, vis urekavT da ratom. yuradRebis miqceva ar
gWirdebaT,esararisaxalicodna.zogierTiprocesTagani,rogoricaa
nomrisakrefasatelefonoaparatze,ukveavtomaturigaxda.magram
operatiulimexsierebisSezRudulobisgamo,ucxoqveyanaSiromyo-
filiyaviTdaucxosatelefonosistemisgamoyenebagecadaT,nomris
damaxsovrebisasproblemebigeqnebodaT,radganmisidamaxsovrebisas
Tqveni centraluri aRmsrulebeli imavdroulad ecdeboda satele-
fonosistemaSigarkvevas.axaliinformaciismcirenawilickiZneli
dasamaxsovrebeli iqneba, Tu axali informacia rTuli da ucxoa, an
gWirdebaTramdenimeelementisSeerTeba/SekavSirebamisganazrisga-
mosatanad(Sweller, van Merrienboer, & Paas, 1998).
vizualur-sivrciTi xati.ganvixiloTgreiseuli(Gray,2002)magaliTi.

SeCerdiT dafiqrdiT dawereT Tup-s180gradusiTmoatrialebT,


rasmiiRebTb-sTud-s?
adamianTa umravlesoba am kiTxvaze pasuxis gacemas daiwyebda p-s
vizualuradwarmodgeniTdamisibrunviT.vizualur-sivrciTi xati
arisadgili,sadacamxatzemanipuliaciasaxdenT(cxadia,masSemdeg,
rac Tqvenma centralurma aRmsrulebelma aRidgina informacia 180
gradusisSesaxeb).vizualur-sivrciTskeCpedSimuSaobasimismsgavsi
aspeqtebiaqvs,rogorcsuraTzeanraimeobieqtzerealuryurebas.
TuTqven,,pamocanagaqvTamosaxsnelidaaseveuyurebTgamosaxule-
basekranze,TqvenimoqmedebaSeneldeba.iseve,rogorcSeneldeboda
orsxvadasxvaobieqtzewindaukanyurebisas.magramromgqonodaT
,,pamocanaamosaxsnelidaTancifrebsimeorebdeT,maSinesproce-
siarciseSeneldeboda.SegiZliaTgamoiyenoTTqvenifonologiuri
yulfi da vizualur-sivrciTi xati erTdroulad, magram TiToeuli
maTganiswrafadivsebadagadaitvirTeba.yovelisaxissamuSaover-
baluridavizualuri,tvinissxvadasxvaubanSisruldeba.rogorc
mogvianebiTvnaxavT,arsebobsindividualurigansxvavebebiamsiste-
maTatevadobebsSoris(Ashcraft, 2006; Gray, 2002).
fonologiuri yulfi _ muSa
mexsierebisnawili.mexsierebis
aRdgeniTisistemaverbaluri
daxmovaniinformaciisaTvis
1,5-2wamSi.
vizualur-sivrciTi xati
_muSamexsierebisnawili,
romelicwarmoadgensvizual-
uridasivrciTiinformaciis
sistemas..
343
muSa mexsierebis xangrZlivoba da Sinaarsi. cxadia,muSamexsierebis
sistemaSiinformaciisxanmoklea,daaxloebiT5-20wm,TukiarimeorebT
informaciasanprocessraimesxvasaxiT.SeiZlebamogeCvenoT,rom20
wamianimexsierebissistemaararisZaliansasargeblodamomgebiani.
magram am sistemis gareSe ukve dagaviwydebodaT is, rac winadadebis
pirvelnawilSiwaikixeT,sanammisambolosityvebamdemoxvidodiT.
esaSkaradgaaZnelebdawinadadebaTagagebasadaaRqmas.
muSa mexsierebaSi arsebuli informaciis Sinaarsi SeiZleba iyos
xmebisanxatebissaxiT,romlebicsensorulimexsierebisreprezen-
taciebismsgavsia.anSesaZloainformaciaufroabstraqtuladiyos
struqturirebulimniSvnelobisSesabamisad.
informaciis SenarCuneba muSa mexsierebaSi. radganacmuSamexsiere-
baSi informacia Zalian xanmoklea da advilad ikargeba, is mudmivad
undagaaqtiurdes,rommoxdesmisiSenarCuneba.gaaqtiurebamimdin-
areobsmanam,sanamaminformaciazekoncentrirebasaxdenT,Tumcaaq-
tivacia,yuradRebisgadatanasTanerTad,maleveqreba.muSamexsiere-
baSiinformaciisSenarCunebawaagavserT-erTsacirkonomers _ maRal
joxebzeTefSebistrials.amnomrisSemsrulebelidaatrialebserT
TefSs joxze, Semdeg gadadis meoreze, mesameze da a.S., magram isev
unda daubrundes pirvels, sanam is imdenad gaCerdeba, rom joxidan
Camovardes.TuarganvagrZobTinformaciis,,datrialebasmuSamex-
sierebaSiTumasgaaqtiurebulmdgomareobaSiarSevinarCunebTis
`gadavardeba~(Anderson, 2005, 1995). rocaaqtivobaqreba,masTansdevs
daviwyeba,rogorcnaCvenebia7.4sqemazeimisaTvis,rommuSamexsiere-
baSiinformacia20wamzemetxansiyosgaaqtiurebuli,adamianTaum-
ravlesobagonebaSimisgameorebasiwyebs.
arsebobsgameorebisoritipi(Craik & Lockhart, 1972).naswavlis Se-
narCuneba gulisxmobs informaciis gonebaSi gameorebas. manam, sanam
imeorebTinformacias,isnarCundebamuSamexsierebaSiganusazRvreli
droiT.SesanarCunebeligameorebasasargebloaimisSesanarCuneblad,
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
mexsiereba da instruqcia
(II, Al)
imisaTvis,romswavlebis
procesiiyosmaqsimalurad
efeqtiani,maswavlebeliunda
icnobdesmuSamexsierebis
maxasiaTeblebs.ganixileT
maswavlebelTamiergamoy-
enebuliteqnikadataqtika,
romelicematebaammaxasiaTe-
blebs.
naswavlis SenarCuneba _
informaciismuSamexsierebaSi
SenarCunebamisimudmivigameo-
rebisgziT.
sqema 7.4
muSa mexsiereba
informaciamuSamexsierebaSiSeiZlebaiyosaqtivirebuliSesanarCu-
nebeligameorebissaSualebiTanSeiZlebagadataniliqnesxangrZliv
mexsierebaSiiqukvearsebulinformaciasTandakavSirebisgziT(da-
muSavebuligameoreba).
muSa
mexsiereba
xangrZlivi
mexsiereba
codnaxangrZlivi
mexsierebidan
Careva
(daviwyeba)
gaqroba
(daviwyeba)
gadamuSaveba/
gameorebaG
naswavlisSenarCuneba
344
risgamoyenebasacgegmavTdaSemdegiviwyebT,magaliTad,telefonis
nomerianadgilismdebareobarukaze.
gadamuSaveba/gameoreba gulisxmobs dasamaxsovrebeli informa-
ciis dakavSirebas imasTan, rac ukve iciT xangrZliv mexsierebaSi
arsebulcodnasTan.magaliTad,TugaicaniTviRacawveulebaze,visac
TqveniZmissaxelihqvia,argWiredebaTmisisaxelisgonebaSigameo-
reba, mis dasamaxsovreblad mxolod dakavSireba unda moaxdinoT. am
saxis gameoreba aramarto akavebs informacias operatiul mexsiere-
baSi,aramedexmarebainformaciisxangrZlivmexsierebaSigadanacv-
lebas.gameorebaiseTiprocesia,romelsacakontrolebscentraluri
aRmsrulebeli, raTa informaciis gadamuSavebis sistemis saSualebiT
informaciisSemodinebasgaumklavdes.
muSamexsierebisSesaZleblobebisSezRudulobaSeiZlebaasevegark-
veulwiladdaiZlioskidecgamsxvilebiT _ informaciisblokebiswar-
moqmniT.vinaidaninformaciiscalkeulinawilebisraodenobadaara
maTimoculobaSezRuduliamuSamexsierebisaTvis,SegiZliaTSeinar-
CunoTinformacia,TuSeZlebTmisicalkeulinawilebisdajgufebas.
ganvixiloTmagaliTi:vTqvaTgWirdebaTeqvsicifrisdamaxsovreba3,
5,4,8,7da0.maTiufroadviladdamaxsovrebaSesaZlebeliiqnebasam
jgufaddawyvilebiT _ TiToeulSior-oricifriT(35,48,70)anor
gjufad _ TiToSisam-samicifriT(354,870).amcvlilebebiTSesakave-
beligaqvTinformaciismxolodsamianorinawilidaaraerTdrou-
lad eqvsi. informaciuli blokebis warmoqmna gvexmareba telefonis
nomrisdamaxsovrebaSi(Driscoll, 2005).
daviwyeba. informacia muSa mexsierebidan Serevis an gaqrobis gziT
SeiZleba daikargos (ix. sqema 7.4). Sereva pirdapiri mniSvnelobisaa:
axali informacia gadamuSavebisas Seereva Zvel informacias an mox-
deba areva Zvel informaciaSi. roca axali azrebi grovdeba, Zveli
informaciaqrebamuSamexsierebidan.informaciaaseveikargebaTan-
daTanobiTigaqrobisgziT.TuargaagrZelebTinformaciisaTvisyu-
radRebismiqcevas,sustdebamisiaqtivaciisdonedabolosimdenad
daiwevs,rominformaciisxelaxlagaaqtiurebaSeuZlebelixdeba _ is
savsebiTqreba.
sinamdvileSi daviwyeba Zalian sasrgebloa. mis gareSe adamianebis
muSamexsierebaZalianmalegadaitvirTebodadaswavlacSewydeboda.
aseveZalianproblematuriiqneboda,Tuyvelaiswinadadebagexsome-
boda,rackiodesmewagikiTxavs,yvelaxma,racodesmegagigoniada
yvelasuraTi,racodesmeginaxavs....gesmiTxom,rasacvgulisxmob?
garkveulikerZosaxisinformaciismoZiebainformaciiszRvaSiSeu-
Zlebeliiqneboda.Zalianmoxerxebulia,romarsebobsiseTisistema,
romelic axdens droebiT Senaxvas da garkveuli saxis informaciis
,,gamoacalkevebasimyvelafrisgan,rackiodesmemigviRia.
axla xangrZliv mexsierebas mivubrundebiT. radganac es Zalian
mniSvnelovani sakiTxia maswavlebelTaTvis, masze cota metxans Se-
vCerdebiT.
xangrZlivi mexsiereba: swavlis mizani
muSamexsierebaakavebsiminformacias,romelicmocemulmoment-
Siagaaqtiurebuli,magaliTad,rogoricaatelefonisnomeri,romelic
xangrZlivi mexsiereba _
codnismudmivisacavi.
gadamuSaveba/gameoreba _
mexsierebaSiinformaciiser-
TiansistemaSiorganizaciisda
regulaciisprocesebi.axali
informaciismexsierebaSi
SemonaxulsxvacodnasTanda-
kavSireba,masTanasociaciiisa
dasistematizaciisgziT.
gamsxvileba _ informa-
ciisblokurigadamuSaveba,
damaxsovrebisgasaadvileblad
monacemTadajgufebadid
azrobriverTeulebad(mag.
telefonisnomris).
mexsierebis daqveiTeba _
mexsierebisSesustebada
gafermkrTalebadroTaganma-
vlobaSi.
345
axlaxan moZebneT da axlave unda akrifoT. xangrZlivi mexsiereba
inaxavsiseTinformacias,romelickargadaanaswavli,rogoricaasxva
telefonisnomrebi,romlebicukveiciT.
xangrZlivi mexsierebis moculoba,
xangrZlivoba da Sinaarsi
arsebobsmravaligansxvavebamuSadaxangrZlivmexsierebebsSoris,
rogorc es 7.1 cxrilidan Cans, informacia muSa mexsierebaSi Zalian
swrafadSedis.xangrZlivimexsierebisarqivSiinformaciisgadatanas
ki dro da Zalisxmeva sWirdeba. maSin, roca muSa mexsierebis mocu-
loba SezRudulia, xangrZlivi mexsierebis moculoba, rogorc Cans,
saerTod SeuzRudavia. amasTan, rogorc ki informacia usafrTxodaa
Senaxuli xangrZliv mexsierebaSi, mas SeuZlia iq samudamod darCes.
muSamexsierebaSiarsebuliinformaciaxelmisawvdomiadauyovnebliv,
radganCvenaminformaciazemocemulmomentSivfiqrobT,xoloxan-
grZlivmexsierebaSidagrovilinformaciamde`misvla~drosadaZa-
lisxmevasmoiTxovs.bolodroszogierTfsiqologsmiaCnia,romar
arsebobs ori sxvadasxva mexsierebis ,,sacavi (muSa da xangrZlivi).
maTiazriT,muSamexsierebaxangrZlivimexsierebisnawilia,romelic
muSaobs(gadaamuSavebs)imdrosgaaqtiurebulinformaciasamrigad,
muSa mexsierebaSi umetesad mimdinareobs gadamuSavebis procesi, vi-
dre Senaxvisa (Wilson, 2001). arsebobs informaciis gadamuSavebis
modelis meore saxis _ xangrZlivi muSa mexsierebis cnebac (Kintsch,
1998). xangrZliv muSa mexsierebas aqvs aRdgena/povnis struqturebi
da strategiebi, romelTac xangrZlivi mexsierebidan saWiro infor-
macia gamoaqvT. roca garkveul sferoSi codnasa da gamocdilebas
iRrmavebT, Tqven qmniT efeqtur xangrZlivi muSa mexsierebis stur-
qturas am sferoSi problemebis gadasaWrelad. amrigad, xangrZlivi
muSa mexsiereba moicavs informaciis mignebisTvis saWiro dargisaT-
vis specifikur iaraRebis erTobliobas, romlebic umjobesdebian am
sferoSiTqvenigamocdilebiszrdasTanerTad.
cxrili 7,1
mexsierebis tipi Sedineba moculoba xangrZlivoba Sinaarsi aRdgena
/povna
muSa Zalian
swrafi
SezRuduli Zalianmokle
_5-20wm

sityvebi,su-
raTebi,azrebi,
winadadebebi
dauyovnebeli
xangrZlivi SedarebiT
neli
faqtobrivad
SeuzRudavi
faqtobrivad
SeuzRudavi
ideaTasisteme-
bi,procedure-
bi,epizodebi,
savaraudod
xatebi/warmod-
genebi
damokide-
buliaorga-
nizebasada
reprezen-
taciaze
wyaro:wignidanComprehension and Learning: A Conceptula Framework for Teachers, by F. Smith, 1975, New York: Holt,
Rinehart, and Winston. Copyright Holt, Rinehart, and Winston.adaptirebuliaavtorisnebarTviT.
muSa da xangrZlivi mexsiereba
xangrZlivi muSa mexsiereba
_ inaxavsimstrategiebs,
romlebicsaWiroainformaciis
xangrZlivimexsierebidanmuSa
mexsierebaSigadmosatanad.
346
xangrZlivi mexsierebis Sinaarsi: deklaraciuli, proceduruli da
ganpirobebuli codna. is, rac viciT, Senaxulia xangrZliv mexsiere-
baSi. adre vsaubrobdiT zogad da specifikur codnaze. codnis kat-
egoriebaddayofiskideverTimagaliTiadeklaraciuli,proceduru-
li da ganpirobebuli codna (Paris & Cunningham, 1996; Paris, Lipson, &
Wixon,1983).deklaraciulia codna,romlisdeklarireba,gancxadebac
SeiZlebasityvebisadayvelasaxissimboloTasistemebismeSveobiT.
simboloTasistemaSeiZlebanebismierisaxisiyosbrailisSrifti,
smenadaqveiTebulTa`ena~,cekvaanmusikalurinotacia,maTematikuri
simboloebidaa.S.(Farnham-Diggory,1994).deklaraciuliswavlissfero
uzarmazaria.SeiZlebaicodeZalzespecifikurifaqtebi(oqrosatom-
uriwonaa196,967),zogadifaqtebi(zogierTixisfoToliSemodgo-
maze fers icvlis), piradi upiratsobani (ar miyvars limas lobio),
anwesebi(wiladebisgayofisasamoatrialeTgamyofidagaamravleT).
deklaraciuli codnis mcire erTeulebi SeiZleba dajgufdes ufro
msxvil erTeulebad. magaliTad, ganmtkicebisa da dasjis principebi
SeiZleba Tqvens azrovnebaSi Camoyalibdes biheviosrituli swavlis
Teoriad(Gagn, Yakovich & Yakovich, 1993).
proceduruli codnaarisimiscodna,rogorundagakeTdesra-
Rac.magaliTad,rogoriyofawiladebianiwmindebakarbiuratori _
esarismoqmedebiscodnaqmedebaSi.procedurulicodnaundaiyos
demonstrirebuli.aRsaniSnavia,romwesisgameoreba,,wiladisgayo-
fisas,gadmoatrialeTgamyofidagaamravleTaCvenebsdeklaraciul
codnas.esmxolodimasniSnavs,rommoswavleebswesisCamoyalibeba
SeuZliaT.magramprocedurulicodnisCvenebisaTvis,moswavlemunda
imoqmedos. rodesac mas magaliTSi wiladis gayofa uwevs, es sworad
undagaakeTos.moswavleebiamJRavnebenprocedurulcodnas,roca
isiniTargmnianraRacteqstisamonaridsespanurad,sworadaxarisxe-
bengeometriulfigurasdaa.S.
pirobiTi codnaarisimiscodna,rodisdarogorgamoiyenodek-
laraciulidaprocedurulicodna.rodesacmaTematikuribevrima-
galiTi gaqvs amosaxsneli, pirobiTi codnaa saWiro imisaTvis, rom
icode,rodisgamoiyenoerTiproceduradarodis _ meore,TiToeu-
deklaraciuli codna _
yvelafaqti,informaciadaga-
mocdileba,romelicCvenTvis
nacnobia.
proceduruli codna _
codna,romelicvlindeba
amocanisSesrulebisprocesSi,
`icirogor~.
pirobiTi codna _ imis
codna`rodisdaratom~unda
gamoiyenodeklaraciulida
procedurulicodna.
cxrili 7.2
codnis saxeebi
zogadi codna dargobrivi codna
deklaraciuli biblioTekismuSaobissaaTebi
gramatikiswesebi
hipotenuzasgansazRvreba
poema,,Raven-isstrofebi
proceduruli teqsturiprocesoris
gamoyeneba
manqanismarTva
Jangva-aRdgenisgantolebisamoxsna
meTunisborbalzeTixisnakeTobis
damzadeba
pirobiTi rodisdanebdedaaxalimid-
gomamosinjo
rodisikiTxoguldasmiTda
rodisubraloTvalisgadav-
lebiT
rodisgamoiyenomoculobisgamo-
saTvleliformula
rodismiirbinobadesTanCogbur-
TisTamaSisas
347
li amocanis amosaxsnelad. pirobiTi codna saWiroa imis gasarCevad,
romeliteqstisaWiroebssaguldagulokiTxvasdaromeli _ ubralod
Tvalisgadavlebas.bevrimoswavlisaTvispirobiTiswavla,,sajildao
qvaa. maT aqvT faqtebi da SeuZliaT proceduris Sesruleba, magram
isiniverxvdebian,rogorgamoiyenoncodnaSesabamisdros.
cxrili7.2asaxavs,rogorSeiZlebaiyosdeklaraciuli,proceduru-
lidapirobiTicodnazogadianromelimesferosaTvisspecifikuri.
xangrZlivi mexsierebis Sinaarsi: sityvebi da suraTebi. alanpaivio
(1971, 1986; Clark & Paivio, 1991) fiqrobda, rom xangrZliv mexsierebaSi
informacia inaxeba vizualur xatebis, an verbaluri erTeulebis, an
orivessaxiT.fsiqologebi,romlebiceTanxmebianammosazrebas,Tv-
lian,romverbaluradanvizualuradkodirebuliinformaciisswav-
lagacilebiTadvilia(Mayer & Sims, 1994).esSeiZlebaiyoserT-erTi
mizezi imisa, ratom aris moswavleTaTvis ufro gasagebi ideaTa si-
tyvebiTaxsnadamaTivizualurad,naxatSiasaxva,rogorcCvenamas
saxelmZRvaneloebSivakeTebT.magaliTad,riCardmeiermadamismako-
legebma(Mayer, 1999a, 2001; Mautone & Mayer, 2001)aRmoaCines,romiseTi
ilustraciebi, rogoric magaliTad 7.8 sqemazea mocemuli, exmareba
moswavleebsukeTesadgaigonmecnierulicnebebi.paiviosmosazrebas
hyavsmimdevrebi,magramkritikosebiewinaaRmdegebiandaamtkiceben,
rom xatebis/warmodgenebis umravlesoba mexsierebaSi verbaluri ko-
debis saxiT inaxeba da roca saWiro xdeba, maSin transformirdeba
vizualurinformaciad(Driscoll, 2005).
kognitur fsiqologTa umravlesoba erTmaneTisgan ganasxvavebs
xangrZlivi mexsierebis or kategorias: eqsplicitursa da implici-
turs. TiToeul am kategorias qvedanayofebic aqvs. es sqema moce-
mulia7.5naxatze.eqsplicituri mexsierebaariscodnaxangrZlivi
mexsierebidan,romlisgaxsenebadacnobierigaazrebacSesaZlebelia.
Cven vacnobierebT sakuTar mogonebebs viciT, rom gvaxsovs isini.
implicituri mexsierebaamisgangansxvavebiTarisiseTicodna,rom-
lis gaxsenebas ver vacnobierebT, magram gavlenas axdens qcevasa da
azrovnebazeamisgacnobierebisgareSe.essxvadasxvasaxismexsiereba
asocirebuliatvinissxvadasxvanawilTan(Ashcraft, 2006).
eqsplicituri mexsiereba: semantikuri da epizoduri
7.5sqemazexedavT,romeqspliciutirmexsierebaSeiZlebaiyosan
semantikurianepizoduri. semantikuri mexsierebaZalianmniSvnelova-
niaskolaSi.esarismniSvnelobisdamaxsovreba,maTSorissityvebis,
faqtebis,Teoriebisadakoncefciebisgadmosacemaddeklaraciuli
codna. es mogonebebi ar aris mibmuli romelime konkretul gamoc-
dilebasTandaSenaxuliasqemebis,xatebisadaideebissaxiT.
ideebi da ideaTa sistemebi. gancxadebaariscodnisumciresier-
Teuli,romelicSeiZlebagagebuliqnessworadanmcdarad.winadade-
baSi`idamiTxovamagidisantikvaruligadasafarebelioriideaa:
1. idamiTxovamagidisgadasafarebeli.
2. magidisgadasafarebeliantikvarulia.
ideebi, romlebic iziareben informacias iseve, rogorc zemoT
xsenebulimagaliTSi,erTmaneTsukavSirdebianpropoziciuli qseliT.
eqsplicituri mexsiereba _
xangrZlivimexsiereba,romelic
gulisxmobsinformaciiswinas-
warganzraxuladdacnobierad
aRdgenas.
implicituri mexsiereba _
codna,romelsacvixsenebT
gaucnobiereblad,magramigi
gavlenasaxdensqcevazean
azrovnebaze.
semantikuri mexsiereba _
mniSvnelobisdamaxsovreba.
propoziciuli qseli -urT-
ierTdakavSirebulicnebebisa
damimarTebebissistema,
romelSiccodnaxangrZlivad
inaxeba.
348
essaxelikogniturmafsiqologebmaSemoiRes.ideaTasistemaSiinaxe-
ba mniSvneloba da ara zusti sityvebi da maTi zusti wyoba. zogi
ideaTa sistema zemoT moyvanil winadadebas ase Seinaxavda: ,,magidis
antikvaruligadasafarebeliiTxovaidam.mniSvnelobaigiverCebada
esismniSvnelobaa,romelicinaxebamexsierebaSiurTierTkavSirebis
nakrebTasaxiT.
SesaZlebelia, rom informaciaTa umravlesoba Senaxuli da war-
modgeniliiyosideaTasistemaSi.rocainformaciisnawilisgaxseneba
gvinda, SgviZlia `gadavTargmnoT~ misi mniSvneloba CvenTvis nacnob
frazebad da winadadebebad an mentalur suraTebad. imis gamo, rom
ideebi sistemaSia gaerTianebuli, informaciis erTi nawilis gaxsne-
bam SeiZleba gamoiyolos da gaaaqtiuros sxva misi nawili. Cven ar
vacnobierebTamsistemebs,radganisiniararianCvenicnobierimex-
sierebis nawili (Anderson, 1995a). daaxloebiT imgvarad, rogorc ver
vacnobierebT gramatikul struqturas winadadebis dalagebisas, ar
gvWirdebawinadadebismorfologiuriganxilvamiswarmosaTqmelad.
xatebi/gamosaxulebebi. xatebi ariswarmodgenebi,romlebicinforma-
ciisstruqturasaninformaciissaxeseyrdnoba(Anderson, 1995a).roca
vqmniT xatebs (rogorc gaakeTeT ,,p amocanis amoxsnisas) vcdilobT
gavixsenoTanxelaxlaSevqmnaTinformaciisfizikurimaxasiaTeblebi
anmisisivrciTistruqtura.magaliTad,rocagekiTxebian,ramdeni
fanjrisminaaTqvenssastumrooTaxSi,adamianTaumravlesobagonebis
TvaliTwarmoidgensfanjrebsdaiTvlismaT.racufrometiminaa,
miTmetidrosWirdebapasuxisgacemas.Tuinformaciawarmodgenili
iqnebodaubralodebulebiT _ `CemssastumrooTaxSiSvidifanjaraa~
daukavSireT PRAXIS IITM-s
da ganavrceT
sawyisi codna (I, Al)
sawyisicodnadidgavlenas
axdensimaze,rogorvagebT
davcnobTaxalcodnas.
gaecaniTsqemebisadaideaTa
sistemebisrolscodniskon-
struirebaSidamaTzegavle-
nasswavlisprocesze.
mexsierebis strategiebi
(II, AL)
imiji warmodgenebi,ro-
melicfizikurmaxasiaTeble-
bze,garegnobazedafuZnebu-
liinformaciiTiqmneba.
sqema 7.5
xangrZlivi mexsiereba: eqplicituri da implicituri
mexsierebiseqsplicituridaimpliciturisistemebisxvadasxvakanonebiT
moqmedebendatvinissxvadasxvasistemebsmoicaven.
aseveyovelisaxismexsierebisqvesaxeebictvinissxvadasxvasistemebs
moicaven.
mexsiereba
eqsplicituri mexsiereba
(gacnobierebulimexsiereba)
implicituri mexsiereba
(gaucnobierebelimexsiereba)
epizoduri
mexsiereba
(sakuTari
gamocdileba)
semantikuri
mexsiereba
(faqtebi,
zogadi
codna)
klasikuri
ganpirobebis
efeqti
(mag.ganpiro-
bebulisapa-
suxo
reaqciebi)
proceduruli
mexsiereba
(moZraobis
unari,Cveva,
avtomatu-
riwesebi)
dazepireba
(implicituri
[qvecnobieri]
gaaqtiureba
koncefciebisa
xangrZliv
mexsierebaSi)
wyaro:wignidanPsychology by Peter Gray. Published by Worth Publishrs. Copyright 1991, 1994,
1999, 2000 by Worth Publishers.adaptirebuliagamomcemlisnebarTviT.
349
maSinpasuxisgasacemadyvelaadamianserTnaridrodasWirdeboda,
imis miuxedavad, raodenoba 1-ia Tu 24 (Mendell, 1971). Tumca, rogorc
adrevnaxeT,mkvlevarebiverTanxmdebianimaze,zustadrasaxiTda
rogorinaxebamexsierebaSixatebi.zogifsiqologiTvlis,romxatebi
inaxeba suraTebis saxiT mexsierebaSi. sxvebi ki Tvlian, rom ideebs
vinaxavTxangrZlivmexsierebaSidaSemdeg,rocasaWiroa,suraTebad
vaqcevTmuSamexsierebaSi.
albaTarsebobsprocesTamaxasiaTeblebiraRacsaxismexsiereba
xatebisaTvisdaraRacsaxis _ xatissityviTanideiTgamosaxatavad.
xatebis`gonebisTvaliT~danaxvaarariszustadigive,racrealuri
suraTisdanaxva.gacilebiTrTuliagonebaSiarsebulxatebzezemo-
qmedebatransformaciismizniT,vidrenamdvilze(Driscoll, 2005; Maltin &
Foley, 1997).magaliTad,romgqondeTplastmasis,ZalianmaleSeZleb-
diTmisamotrialebas.magramgonebrivadamotrialebasbevriadami-
anisaTvisdididrosWirdeba.amismiuxedavad,suraTebiZaliangvex-
mareba bevri praqtikuli gadawyvetilebis miRebisas, magaliTad, imis
warmosadgenad,rogorgamoiyurebadivanisastumrooTaxSianrogor
gagordebagolfisburTigarkveulisaxisdartymisas.xatebixelSe-
mwyobiabstraqtuliazrvnebisTvisacSeiZlebaiyos.fizikosebi,maga-
liTadfaradeidaainStaini,acxadebdnen,romxatebisSeqmniTxSirad
axerxebdnenrTulproblemebSigarkvevas.ainStainiirwmuneboda,rom
SeeZlo warmoedgina rogor misdevda sinaTlis sxivs da eweoda mas,
rocafardobiTobisTeoriasqmnida(Kosslyn & Koenig, 1992).
sqemebi.ideebidaerTeulixatebikargiaerTeuliideebisadaurTier-
Tobebiswarmosadgenad.magramxSiradsakiTxTandakavSirebuliCveni
codnamoicavsasevexatebisadaideebiskombinacias.amsaxisrTuli
codnis asaxsnelad mecnierebma SeimuSaves sqemis cneba (Gagn, Yekov-
ich & Yekovich, 1993). sqemebi aris abstraqtuli codnis struqturebi,
romlebic axdenen didi raodenobis informaciis organizebas. sqema
(mxolobiTiforma)arispaterniangzamkvlevimovlenis,cnebebisan
sqemebi _ 1.bazisuristruq-
turebiinformaciisorgani-
zebisaTvis;cnebebi.2.aRqmisa
dagamocdilebismentaluri
sistemebiankategoriebi.
sqema 7.6
350
unariswarmosadgenad.magaliTad7.6sqemazearisganmtkicebisSesaxeb
codnissqemisnawilobrivireprezentacia.
sqemagvatyobinebs,raaxasiaTebsamkategorias,rasundamovelo-
deTobieqtisadasituaciisgan.esstruqturaSedgeba,,Wrilebisgan,
romlebicamovsebuliaspecifikuriinformaciiT,rocaviyenebTsqe-
masgarkveulsituaciaSi.sqemebiindividualuria.magaliTad,ganmt-
kicebis Cemeuli sqema albaT skineris sqemasTan SedarebiT naklebad
srulyofilia. meore TavSi piaJes Teoriis ganxilvisas daaxloebiT
sqemismsgavscnebaswaawydiT.
rocagesmiTwinadadeba:`idamiTxovamagidisantikvaruligadasa-
farebeli~, imaze meti iciT am situaciis Sesaxeb, vidre am or deb-
ulebaSia naCvenebi, radgan gonebaSi gaqvT sqemebi Txovebis, magidis
gadasafareblebis, antkvariatisa da, SesaZloa, Tavad idas Sesaxebac
ki.TqmisgareSeiciT,romgamcemsaxlaTavadaRaraqvsmagidisga-
dasafarebeli,radganisaxlaidasxelSiadaromidasvalia,daubru-
nosismTxovebels(Gentner, 1975).aminformaciaTaganarcerTiararis
eqsplicituradgancxadebuli,magrames,,sesxebisSesaxebCvenisqe-
misnawilia.sxvasqemebigvexmarebadaskvnisgakeTebaSi,romqsovili
plastmasisaararis(radganisantikvarulia)daidamalbaTstumrebi
dapatiJasadilad.TqvenromidasmarTlaicnobdeT,SeiZlebamisSes-
axebTqveniSeqmnilisqemadagexmarebodaTimisgamocnobaSi,ramdenad
swrafaddaramdgomareobaSidaabrunebsidagadasafarebels.
arsebobskideverTisaxissqema.masTxrobis gramatika(zogjer
uwodebenteqstisanambisstruqturissqemas)ewodeba.isexmarebamos-
wavleebs,gaigondadaimaxsovronmoTxrobebi(Gagn, Yekovich & Yekovich,
1993; RumelharT & Ortony, 1977).TxrobisgramatikaSeiZlebaiyosraRac
amis msgavsi: mkvleleoba gaxsnilia, iZebneba samxilebi da gamocanis
gasaRebi,mkvlelisfataluriSecdomadadgenilia,igebaxafangieWvm-
itanilisganaRiarebismisaRebad,mkvleliylapavssatyuaras....da-
naSauligaxsnilia!sxvasityvebiTromvTqvaT,moTxrobaTagramatika
aris tipuri zogadi struqtura, romelic SeiZleba miesadagos bevr
specifikuristorias.TxrobisgagebisaTvisvirCevTmisSesaferisda
Sesabamissqemas.SemdegviyenebTamCarCosimisgadasawyvetad,romeli
detalebiamniSvnelovaniammoTxrobaSi,rainformaciaundaveZioT
daradavimaxsovroT.miCneulia,romsqemaarisTeoriaimisSesaxeb,
ra unda moxdes moTxrobaSi. sqema gvexmareba teqstis `dakiTxvaSi~,
migviTiTebsspecifikurinformaciaze,romlispovnasacveliT,raTa
ambavi azriani iyos. Tu gavaaqtiurebT Cvens ,,saidumlo mkvlelobis
sqemas, moTxrobis kiTxvisas SeiZleba dadarajebuli viyoT miniS-
nebebze an mkvlelis fatalur Secdomaze. Sesaferisi sqemis gareSe
moTxrobis,teqstisanklasSiaxsniligakveTilisgagebaZalianneli,
rTuliprocesiiqneboda,daaxloebiTiseTi,rogoricsruliaducxo
qalaqSi rukis gareSe gzis gakvlevaa. sqemas, romelic warmoadgens
movlenaTatipiurTanmimdevrobasyoveldRiursituaciebSi,skripti
anmovlenaTasqemaewodeba.3wlamdebavSvebsaqvTsabazisoscenarebi
maTcxovrebaSicnobilimovlenebisaTvis(Nelson, 1986).
rogoria Tqveni azri?
gasaubrebisdrosdawyebiTiklasebiszedamxedvelmagkiTxaT:`ra
scenarigaqvTSemuSavebulitipuridRisaTvis?momiyeviT,rogor
undawarimarTosdRewarmatebuladTqvenigegmismixedviTdaram-
dendrosdauTmobTgegmisTiToeulsegments?~
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
rogorSeiZlebasxvadasxva
individebis,jgufebisada
socialurikonteqstebis
sqemebmagansazRvronadamian-
ebisadasituaciebisSesaxeb
arsebuliinformaciisinter-
pretireba?
Txrobis gramatika _ Txro-
bissxvadasxvastilistipuri
struqturaanorganizacia.
skripti _ safexurebismim-
devrobissqemaansavaraudo
gegmaraimeCveulebrivmov-
lenaSi,magaliTad,sursaTis
SeZenisanpicisSekveTis
dros.
351
msoflioSiarsebulicodnissqemaTadascenarebissaxiTSenaxvas
aqvsTavisidadebiTidauaryofiTimxareebi.sqemamravalkonteqst-
Si SeiZleba iqnes gamoyenebuli, gaaCnia, ras exeba igi. magaliTad,
TqvenicodnaSegiZliaTgamoiyenoTganmtkicebisSesaxebganaTlebis
fsiqologiaSitestisSesadgenad,imisgasaanalizeblad,ratomagza-
vnianmoswavlesasexSiraddireqtoriskabinetSidaa.S.idasSesaxeb
kargad Camoyalibebuli sqemis arseboba gaZlevT saSualebas, icnoT
is (misi garegnuli cvlilebebic ki), daimaxsovroT misi maxasiaTe-
beliStrixebidaiwinaswarmetyveloTqceva.magramesarcaraswori
daskvnebisgakeTebasgamoricxavs.TqvenSeiZlebaidasSesaxebTqvens
sqemaSiarasworianmikerZoebuliinformaciagqodeTCarTuli.mag-
aliTad,TuidaTqvenieTnikurijgufisganganxsvavdebadamisijgu-
fis upatiosnobaSi xarT darwmunebuli, SeiZleba daaskvnaT, rom ida
sulac ar daabrunebs magidis gadasafarebels. am mxriv, rasistulma
aneTnikurmastereotipebmaSeiZlebaifunqcioneronrogorcadamian-
ebisindividTaqcevisarasworigagebisanrasistulidiskrimanaciis
sqemebma(Sherman & Bessenoff, 1999).meoresaxiseqspliciturimexsiereba
epizoduria,romelsacaxlaganvixilavT.
epizoduri mexsiereba. mexsierebasiseTiinformaciisSesaxeb,romelic
dakavSirebuliakonkretuldrosadaadgilTan,gansakuTrebiTTqveni
cxovrebis epizodebsa da movlenebTan, epizoduri mexsiereba ewode-
ba.epizoduri mexsierebaimmovlenebisSesaxebaa,romelicpiradad
gamovcadeT, anu SegviZlia avxsnaT, rodis moxda es movlena. amisgan
gansxvavebiT,rogorcwesi,argvaxsendeba,rodisSeviZineTsemanti-
kurimexsiereba.magaliTad,SeiZlebagagiWirdeTimisgaxseneba,rodis
CamogiyalibdaT semantikuri mexsiereba sityvis ,,usamarTloba mniS-
vnelobis Sesaxeb. magram Zalian advilad gaixsenebT im dros, roca
TavadgepyrobodnenusamarTlod.epizodurimexsierebaaseveTvaly-
ursadevnebsmovlenaTaTandmimdevrobas,ase,romeskargi,,adgilia
anekdotebis,WorebisadafilmebissiuJetisSesanaxad.
Tqvenicxovrebisdramatulanemociurmogonebebsgaelvebis mo-
gonebebi SeiZleba vuwodoT. es mogonebebi cxadi da dasrulebulia,
TiTqostvinmamoiTxova`ammomentisCawera,CabeWdva~.stresisqveS
ufrometiglukozamidistvinSimisimuSaobisgasaaqtiurebladda
erTgvarisawvavisrolsasrulebstvinisaTvis.amdrosstresiTga-
mowveuli hormonebi awvdis tvins signals, rom raRac mniSvnelovani
xdeba(Mayer, 2005).amrigad,CveniZlieriemociurireaqciebi,mexsiere-
baSiufroRrmadaxangrZlivkvalstovebs.bevradamiansZaliancxa-
dadaxsovsskolaSigancdiliyvelazepozitiuridanagatiurimov-
lenebi, magaliTad, prizis mogeba an didi damcirebis gancda. albaT
zustadgaxsovT,sadiyaviTdarasakeTebdiT11seqtembers.50wels
gadacilebuladamianebskargadaxsovTjonkenedismkvleloba.mTeli
CemiskolagamoefinaFt. Worth-iscentralurquCaze,texasisStatSi,
misi avtokolonisaTvis taSis dasakravad, roca is aeroportisaken
miemarTeboda dalasSi gasafrenad. im droisaTvis, roca geometriis
gakveTilze davbrundi, Cven gavigeT, rom mas esroles dalasSi. Cemi
megobari, romelic masTan sauzmeze imyofeboda zustad im dRes ga-
nadgurebuliiyo.
epizoduri mexsiereba _
informaciisxangrZlivad
damaxsovreba,romelic
garkveuldrosadaadgilTan
arisdakavSirebuli,esgan-
sakuTrebiTexebapirovnul
cxovrebiseulmovlenebs.
gaelvebis mexsiereba _
adamianiscxovrebisemociu-
radmniSvnelovanimovlenebis
mkafio,cocxaligaxseneba.
implicituri mexsiereba
moicavs iseTi saxis unarTa
codnas, romelTa swavlasac
SeiZleba garkveuli dro
dasWirveboda. magram roca
es unari ukve naswavli da
gaTavisebulia, maT didi
xniT imaxsovrebs adamiani
da mis Sesrulebasac gansa-
kuTrebuli koncentrireba
aRar sWirdeba (mag. velo-
sipedis tareba).
352
implicituri mexsiereba
gadaxedeT7.5sqemas.xedavT,romarsebobssamisaxisimplicitu-
ri an cnobierebis gareSe mexsiereba: klasikuri ganpirobeba, proce-
durulimexsierebadaprimirebisefeqtebi.klasikurganpirobebisas,
rogorcmeeqvseTavSivnaxeT,zogmacnobierebismiRmaarsebulmamo-
gonebam SeiZleba gamoiwvios Tqveni SfoTva testirebisas an gulis
cemisgaxSirebakbilisburRisxmisgagonebisas.
impliciturimexsierebismeoretipiaproceduruli mexsierebaun-
arebis,CveulebebisadasaqmiskeTebisaTvis,sxvasityvebiT,mexsiereba
proceduruli codnisaTvis. raime proceduris swavlas _ rogoricaa
Txilamurebze dgoma, burTis Cawodeba CogburTSi, gantolebis amox-
sna dro miaqvs. magram, roca amas ukve iswavli, es codna didi xniT
rCeba mexsierebaSi. proceduruli mogonebebi warmodgenilia piroba
_ moqmedebis wesebis saxiT, romelsac zogjer produqciebsac uwode-
ben.produqciebizustadgansazRvravs,raundagakeTdeskonkretul
situaciaSi:TugindaTmiiRoTA,gaakeTeB.AproduqciaSeiZlebaiyos
daaxloebiTes:`TugindaswrafadisrialoTxilamurebze,ukannela
gadaixare~ an `Tu Tqveni mizania moswavleTa yuradRebis gazrda da
moswavleimazedidxansiyoyuradRebiT,vidreadre,Seaqeis.~araris
aucilebeli,romadamianebiyovelTvisacxadebdnenpirobamoqmedebis
wesebs. xSir SemTxvevaSi isini imasac ver xvdebian, rom miyvebian am
wesebs.racufrometadgavarjiSebuliaprocedura,miTufroavtoma-
turiaqmedebadamiTufroimplicituriamexsiereba(Anderson, 1995).
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT SeavseTcarieliadgilebi:mo _
impliciturimexsierebisukanasknelitipiaprimirebaaniminfor-
maciis gaaqtiureba, romelic ukve arsebobs xangrZliv mexsierebaSi
raRac cnobierebis gareSe arsebuli procesis meSveobiT. albaT nax-
eTprimirebisprocesizemoTmoyvanilSesavsebmagaliTSi.SegeZloT
dageweraTmogonebamosavlis,monadiris,momavalis,molodinisadamo-
zedawyebulisxvasityvebisnacvlad.ase,romprimirebamSeasrulaTa-
visiroli,radgansityvamogonebaamTavSibevrganSegvxvda.primireba
SeiZlebafundamenturiprocesiiyosgaxsenebisaTvis,radganamdros
aqtiurdebaasociaciebidaganibnevamexsierebaSi(Ashcraft,2005).
informaciis Senaxva da aRdgena xangrZliv
mexsierebaSi
zustadraxdebainformaciismudmivadSenaxvisasimplicituri
da eqsplicituri mogonebebis Seqmnisas? rogor SeiZleba gamoviye-
noTefeqturadTiTqmisSeuzRudaviunariswavlisadadamaxsovrebi-
sa?TavdapirveladrogorswavlobTamaTuiminformaciasrogor
gadaamuSavebTmasmuSamexsierebaSidasawyisSiesdidadzemoqmedebs
momavalSimisgaxsenebaze.erTimniSvnelovanimoTxovnaa,romdaaka-
vSiroTaxaliinformaciaxangrZlivmexsierebaSiukveSenaxulcod-
nasTan.wvdoma/gagebarommoxdes,amaSimniSvnelovanrolsasrulebs
saguldaguloddamuSaveba,organizebadakonteqsti.
saguldagulod damuSavebaaxalinformaciasmniSvnelobasmatebs,
radganakavSirebsukvearsebulcodnasTan.sxvasityvebiT,viyenebT
proceduruli mexsiereba _
xangrZlivimexsierebaimis
Sesaxeb,Turogorundagaa-
keToesaTuissaqme.
produqcia _ proceduruli
mexsierebisSinaarsidawesebi
imisSesaxebraundagakeT-
desmocemulgansazRvrul
pirobebSi.
Sevseba _ aqtivaciis
gavrcelebaerTicnebidan
meoreze,cnebisgaaqtiureba
mexsierebaSi.
damuSaveba _ mniSvnelobis
Sevsebadagavrcobaarsebul
codnasTanaxaliinformaciis
dakavSirebiT.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
ix.`maswavleblisCanawerebi
praqtikosimaswavleblisaT-
vis~,sadacmocemuliaideebi
imisSesaxeb,rogordavexmar-
oTmoswavleebsinformaciis
SenaxvasadaaRdgenaSi.
353
sakuTarsqemebsdaukvearsebulcodnasimisaTvis,romgavigioT.xSi-
radvcvliTCvenscodnasamprocesSi.damuSavebasxandaxanavtomatu-
radvaxdenT.magaliTad,antikuriromisistoriulifigurisSesaxeb
paragrafiskiTxvaaaqtiurebsCvensukvearsebulcodnasamperiodze,
viyenebTZvelcodnasaxlisaRsaqmeladdagasagebad.
masala,romelicsaguldagulodaadamuSavebuliswavlisdros,mo-
mavalSi advili gasaxsenebeli iqneba. pirveli, rogorc ukve vnaxeT,
saguldaguloddamuSavebagameorebisnairsaxeobaa.isinarCunebsin-
formaciasgaaqtiurebuladmuSamexsierebaSiimdenxans,ramdenicsak-
marisiaaxaliinformaciisxangrZlivmexsierebaSiarsebulcodnasTan
dasakavSireblad.meore,damuSavebaarsebulcodnasTandamatebiTka-
vSirebsqmnis.racufrometadaacodnisaninformaciiserTinawili
dakavSirebulicodnissxvanawilebTan,miTufrometigzaiarsebebs
mis Tavdapirvel saxemde misasvlelad. sxva sityvebiT, Tqven gaqvT
ramdenime ,,iaraRi an primirebis signali im informaciis misagnebad
dagamosarCevad,romelsaceZebT(Schunk, 2004).
racufrometaddaamuSavebenmoswavleebiaxalideebsadamosaz-
rebebs,miTufrogaiTavisebendaRrmadCawvdebianmaTdaukeTesad
emaxsovrebaTisini.vexmarebiTmoswavleebssaguldaguloddamuSave-
baSi,rodesacvTxovTteqstianinformaciasakuTarisityvebiTgad-
moscen,,,gadaTargmnon,moiyvanonmagaliTebi,auxsnanTanatolebsan
gamoiyenon es informacia axali problemebis gadasawyvetad. cxadia,
TumoswavleebidamuSavebasarasworiaxsnissafuZvelzeakeTeben,es
mcdariwarmodgenebicdaamaxsovrdebaT.
organizeba arisgadamuSavebismeoreelementi,romelicaumjobe-
sebs swavlas. kargad organizebuli masalis swavla da damaxsovreba
ufroadvilia,vidreinformaciisnawilebisa,gansakuTrebiTTuin-
formaciarTulidavrcelia.koncefciisstruqturaSimoTavsebada-
gexmarebaTiswavloTdadaimaxsovroTrogorczogadigansazRvrebebi,
isespecifikurimagaliTebi.struqturaariserTgvarigzamkvleviim
informaciisaken,romlisgaxsenebacgWirdebaT.magaliTad,7.1cxril-
SimocemuliaorganizebuliinformaciamuSadaxangrZlivmexsiere-
bebSiarsebuliinformaciismoculobis,xangrZlivobis,Sinaarsisada
aRdgenis/gaxsenebisSesaxeb.cxrili7.2gvaZlevsorganizebulinfro-
macias codnis tipebis Sesaxeb sqema 7.6 axdens ganmtkicebis Sesaxeb
Cemicodnisorganizebas.
konteqsti aris gadamuSavebis mesame elementi, romelic gavle-
nas axdens swavlaze. fizikuri da emociuri konteqstebis aspeqtebi
adgilebi,oTaxebi,ganwyoba,CveniTanmxlebipiriiswavlebasxva
informaciasTanerTad.mogvianebiT,TuinformaciisgaxsenebasSeec-
debiT, es ufro advili iqneba maSin, rodesac axlandeli konteqsti
Tavdapirvelismsgavsiiqneba.konteqstiarisprimirebismsgavsi,ro-
melicaaqtiurebsinformacias.esdemonstrirebuliiyolaboratori-
aSi.orimoswavle,romlebicmasalaserTisaxisoTaxSiswavlobdnen,
ukeTesSedegsaCvenebdnenamoTaxismsgavsgaremoSiCatarebultes-
tze.SesadarebelitestebiCatardaaseveZaliangansxvavebuloTaxeb-
Sic,sadacamavemoswavleebmauaresiSedegiaCvenes(Smith, Glenberg, &
Bjork, 1978).amrigadtestisTvis,,testismsgavsgaremosadasituaciaSi
momzadebaSeiZlebaaisaxosSedegisgaumjobesebaze.cxadia,yovelT-
visvermixvalTimaveanmsgavsadgilasraimesgasaxseneblad.magram
TuwarmoidgenTimadgilmedabreobasadagaremos,dRismonakveTsada
kompanionebs,saboloodSeiZlebamiaRwioTsasurvelinformaciamde.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
daganavrceT
kognitivistebixazsusvamen
saguldagulodamuSavebis,
organizebisadakonteqstis
rolsinformaciisxangrZliv
mexsierebaSiefeqturikodi-
rebisaTvis.gaecaniTampro-
cesebisgamoyenebisteqnikebs.
organizacia _ informaciis
dalagebis,misimentalur
sistemebsadakategoriebSi
moTavsebismudmiviprocesi.
agreTvekavSirebismowesrige-
bulidalogikuriqseli.
konteqsti _ amaTuim
movlenasTandakavSirebuli
fizikurianemociurifoni.
354
gadamuSavebis Teoriis doneebi. kreikmadalokhartma(Craik & Lockhart,
1972) pirvelad SemogvTavazes informaciis gadamuSavebis Teoriis
doneebi,rogorcxangrZlivi/xanmoklemexsierebismodelebisalter-
nativa, magram gadamuSavebis Teoriis doneebi dakavSirebulia zemoT
ganxilulsaguldagulodamuSavebasTan.kreikidalokhartiTvlid-
nen, rom informaciis damaxsovrebis xangrZlivobas gansazRvravs is,
ramdenadfarTod/eqstensiuradarisinformaciadamuSavebulidada-
kavSirebulisxvainformaciasTan.racufrosruladarisinformacia
gadamuSavebuli, miT meti Sansi gvaqvs misi gaxsenebisaTvis. magali-
Tad,TugTxovT,gadamuSavebisTeoriisdoneebismixedviTdaalagoT
ZaRlebissuraTebimaTibewvisferismixedviT,mogvianebiTvergaix-
senebTsuraTTaumravlesobas.magramTugTxovTdaaxarisxoTZaRle-
bi imis mixedviT, ramdenad mosalodnelia gamogekidnon isini dilis
garbenisas, albaT suraTTa umravlesoba gexsomebaT. ZaRlebis reit-
ingisSesadgenadyuradRebaundamiaqcioTsuraTTadetalebs,daakav-
SiroTZaRlebisTvisebebisafrTxesTanasocirebulmaxasiaTeblebTan
daa.S.daxarisxebisesprocedurebimoiTxovs,,RrmagadamuSavebasda
suraTTamaxasiaTeblebismniSvnelobazekoncentrirebas.
informaciis gaxseneba xangrZlivi mexsierebidan. roca gvesaWiroeba
xangrZliv mexsierebaSi Senaxuli informaciis gamoyeneba, veZebT mas.
xandxanan Zebna gacnobierebulia, magaliTad, roca xedavT momaval
nacnobs,iwyebTmexsierebaSimisisaxelisZebnas.sxvaSemTxvevaSixan-
grZliv mexsierebaSi informaciis povna da gamoyeneba avtomaturia,
magaliTad, rodesac krefT telefonis nomers an xsniT maTematikur
magaliTsTiToeulinabijisZiebisgareSeansityvamogonebamogdiT
TavSi,rocaxedavTmo_____-s.xangrZlivimexsierebawarmoidgi-
neT uzarmazari xelsawyoebiT (unarebi, procedurebi) da maragebiT
(codna,sqemebi)savseTarossaxiT,romelicgamzadebuliamuSamex-
sierebis samuSao dazgaze gadasatanad da davalebis Sesasruleblad.
Taros(xangrZlivimexsiereba)Zaliandiditevadobaaqvs,magramxan-
daxan Znelia imis male povna, rasac eZeb. samuSao dazga (muSa mex-
siereba)pataraadamaszeyvelaferiumalxelmisawvdomia.radganis
pataraamaragi(informaciisnawilebi),SeiZlebadaikargos,rocadaz-
gagadatvirTuliaaninformaciiserTinawilifaravs(ereva)meores
(E. Gagn, 1985).
aqtivaciis gavrceleba.xangrZlivmexsierebaSiqselebiszomauzarmaz-
aria,magrammisimxolodmcirenawilebiagaaqtiurebulidroiserT
garkveulmonakveTSi.mxolodinformaciisisnawili,romelzecmoce-
mulmomentSivfiqrobT,arismuSamexsierebaSi.amuzarmazarqselSi
informaciisaRdgenaaqtivaciis gavrcelebiTxdeba.rocagarkveuli
idea an xati aqtiuria roca masze vfiqrobT masTan mWidrod
dakavSirebuli codnac aseve SeiZleba gaxdes primirebuli an amoq-
medebulidaaqtivaciavrceldebamTelsqselSi(Anderson, 2005; Gagn,
Yekovich & Yekovich, 1993).amrigad,rocayuradRebasvamaxvilebideaze
`siamovnebiTgaviseirnebdimanqaniTdaSevxedavdifoTolcvenas,mas-
TandakavSirebuliazrebi:,,foTlebiundagadavfocxoda`manqanas
zeTiaqvsgamosacvleli,maSinveCndebagonebaSi.rocaaqtivaciavr-
celdeba,,manqaniTgaseirnebidan,,zeTisgamocvlaze,Tavdapirveli
azrianaqtiurimogonebaqrebamuSamexsierebidanSezRuduliteva-
dobis gamo. amrigad, xangrZlivi mexsierebidan informaciis aRdgena
informaciis gadamuSavebis
Teoriis doneebi _ Teoria,
romlismixedviTacinforma-
ciisgaxsenebaemyarebamisi
gadamuSavebissiRrmes.
aqtivaciis gavrceleba _
informaciiserTinawilis
gaxsenebaaaqtiurebs(stimuls
aZlevs)masTandakavSirebuli
informaciisgaxsenebas.
aRdgena _ informaciisxan-
grZlivmexsierebaSiZiebisa
dapovnisprocesi.
355
nawilobrivxdebacodniserTinawilidanqselSimasTandakavSirebul
ideebzeaqtivaciisgavrcelebiT.xSiradviyenebTamgavrcelebassa-
pirispiro mimarTulebiT rom aRvidginoT saubris `nabijebi~ daax-
loebiT ase: ,,sanam gamosacvleli zeTis sakiTxamde mividodiT, raze
vsaubrobdiT?aa...ho,foTolcvenisnaxvaze.~xangrZlivimexsierebis
swavlisadagaxsenebisprocesebiasaxulia7.7sqemaze.
rekonstruqcia.xangrZlivmexsierebaSiinformaciakvlavxelmisawvdo-
mia, maSinac ki, roca ar aris gaaqtiurebuli da maSinac, roca ar
fiqrobT masze mocemul momentSi. Tu aqtivaciis gavrceleba ver
`poulobs~ CvenTvis sasurvel informacias, maSin misi povna rekon-
struqciis meSveobiT SegviZlia. es aris kognituri `xelsawyo~ an
problemaTa gadaWris procesi, romelic iyenebs logikas, signalebsa
dasxvasaxiscodnasgonivrulipasuxisaTvisgamotovebulinawilebis
Sevsebis gziT (Koriat, Goldsmith, & Pansky, 2000). zogjer rekonstruire-
buli mogonebebi arasworia. magaliTad, 1932 wels f. q. bartletma
(F. C. Bartlett) Caatara mravali cnobili kvleva istoriebis, moTxro-
bebis damaxsovrebis Sesaxeb. man rTuli, maTTvis ucnobi amerikuli
moTxrobawaukiTxainglisiskembrijisuniversitetisstudentebsda
droissxvadasxvaperiodisgavlisSemdegsTxovdamaTmisigaxseneba.
studentebis mier gaxsenebuli istoriebi wakiTxulze mokle da kem-
brijisstudentTaSesabamiscnebebasadaenazeiyogadmoTargmnili.
magaliTad,moTxrobaSilaparakiiyoselapebzenadirobisSesaxeb,ma-
gram bevri studenti ixsnebda (axdenda rekonstruqcias) `saTevzao~
mogzaurobas, saqmianobas, romelic axlos iyo maT gamocdilebasTan
daufroSeeferebodamaTsqemebs.
erT-erTiareali,sadacrekonstruirebulmexsierebasmniSvnelova-
nirolisSesrulebaSeuZlia,TviTmxilvelisCvenebaa.elizabetlof-
rekonstruqcia _ informa-
ciisxelaxlaSeqmnamex-
sierebis,logikis,molo-
dinisadaarsebulicodnis
mixedviT.
sqema 7.7
muSa
mexsiereba
damuSaveba,organizeba,konteqsti
aRdgena(rekonsruqcia)
Caqroba/
daviwyeba
interferencia
(daviwyebulian
sxvaganSenaxuli)
xangrZlivi
mexsiereba
xangrZlivi mexsiereba
Cven gavaaqtiurebT informacias xangrZlivi mexsierebidan, raTa moviSvelioT
ismuSamexsierebaSiarsebuliaxaliinformaciisgagebaSi.gonebrivisamuSaosa
dagadamuSavebisas(saguldagulodamuSaveba,organizeba,konteqsti)axaliin-
formaciaSeiZlebapermanentuladinaxebodesxangrZlivmexsierebaSi.daviwyeba
gamowveuliainterferenciiTadadroSiCaqrobiT.
356
tusma (Elizabeth Loftus) da misma kolegebma Caatares mravali kvleva,
romlebiccxadyofda,romgamokiTxvisdrosSecdomaSiSemyvankiTx-
vebsa da sxva informacias SeuZlia gavlena moaxdinos mexsierebaze.
magaliTad, Tavis klasikur naSromSi loftusma da palmerma (Loftus
& Palmer, 1974) cdis obieqtebs aCvenes manqanaTa Sejaxebis slaidebi.
mogvianebiT eqsperimentatorebi ekiTxebodnen maT erT nawils: ,,ra
siCqariTmoZraobdnenmanqanebi,rocadaartyeserTmaneTs?imdros,
rocasxvasubieqtebskiTxvasaseusvamdnen:,,rasiCqariTmidiodnen
manqanebi, roca erTmaneTs Seejaxnen? gansxvaveba zmnebSi sakmarisi
aRmoCndasubieqtTamexsierebazezegavlenismosaxdenad-,,dartymis
subieqtebmadaaskvnes,rommanqanebimoZraobdnensaaTSi34milissiC-
qariT.magram,,SejaxebissubieqtebiTvlidnen,romsiCqaresaaTSi41
milsSeadgenda.erTikvirisSemdeg,,SejaxebissubieqtTa32%axsov-
daCamsxvreuliminebiSemTxvevisadgilze,imdros,roca,,dartymis
subieqtTa mxolod 14% axsovda mina (arc erT slaidze Camsxvreuli
minaarCanda).
daviwyeba da xangrZlivi mexsiereba. informaciamuSamexsierebaSi,sa-
nammasmiecemaSansigadavidesxangrZlivimexsierebisqselSi,marTla
qreba.araviTariZalisxmeviTadaZebniTarSeiZlebamisidabruneba.
magram xangrZliv mexsierebaSi Senaxuli informacia SeiZleba xelmi-
sawvdomiiyossworisignalebisgamoyenebiT.zogiadamianifiqrobs,
romxangrZlivimexsierebidanarasdrosaraferiikargeba,Tumcakve-
levebiuaryofsammtkicebas(Schwarz, Wasserman, & Robbins,2002).
rogoria Tqveni azri?

gasaubrebaze direqtori gekiTxebaT: ,,Zalian didi masalis swav-
leba gviwevs imisaTvis, rom movamzadoT moswavleebi saxelmwifo
SefasebisaTvis/gamocdebisaTvis.rasizamdiTimisaTvis,romdax-
marebodiTmoswavleebs,daimaxsovronTqvensgakveTilebzenaswav-
limasala?

rogorcCans,informaciamexsierebidandroTaganmavlobaSiqreba
dainterferenciisSedegadikargeba.magaliTad,mexsierebaespanur-
inglisuri sityvebis Sesaxeb mcirdeba im periodidan sami wlis Sem-
deg,racadamianmaukanaskneladgaiaraespanurieniskursi.Semdegam
donezerCeba25wlisganmavlobaSidakvlavecema25wlisSemdeg.am
saxisdakninebiserT-erTiaxsnaais,romnervulikavSirebi,kunTebis
msgavsad,sustdebagavarjiSebisadagamoyenebisgareSe.25wlisgasv-
lisSemdegmogonebebikvlavtvinSia,magramzedmetadsustebiarian
imisTvis,romxelaxlagaaqtiurdnen(Anderson, 2005, 1995).zogineironi
kiubralodkvdeba.dabolos,axalmamogonebebmaSeiZlebaxeliSe-
uSalosangaafermkrTalosZvelimogonebebi.aseveZvelmamexsiere-
bamSeiZlebaxelixeliSeuSalosaxalimasalisdamaxsovrebas.
droTaganmavlobaSigaqrobisadainterferenciisarsebobismiuxe-
davad, xangrZlivi mexsiereba mainc STambeWdavia. skolaSi miRebuli
codnis damaxsovrebis Sesaxeb Catarebuli TiTqmis 100 kvlevis mi-
moxilvisas jorj sembma da jon elisma (George Semb & John Ellis, 1994)
daaskvnes, rom ,,sayovelTaod gavrcelebuli mosazrebebis sapirispi-
interferencia _ pro-
cesi,romlisganmavlobaSic
garkveuliinformaciisgax-
senebasaferxebsdagadafa-
ravssxvainformacia.
357
rodmoswavleebiinarCunebenklasSimiRebulicodnisudidesnawils
(gv.279). rogoc Cans, saswavlo strategiebi, romlebic waaxaliseben
moswavleTaCarTulobasdadawyebiTiswavlismaRalmaCvenebels(ro-
goricaaxSiritestebidagameorebebi,ukukavSirebi,maRalistand-
artebi,srulyofiliswavladasaswavloproeqtebSiaqtiurimonaw-
ileoba),asocirebuliaufroxangrZlivSenarCuneba-damaxsovrebasTan.
`rekomendaciebSi~ mocemulia swavlebaSi informaciis gadamuSavebis
SexedulebisgamoyenebismagaliTebi.
erTikiTxva,romelicaintrigebsbevrkogniturfsiqologs,aris,
ratomswavlobsdaimaxsovrebszogiadamianisxvebzemets.maTTvis,
vincemxrobainformaciisgadamuSavebisSexedulebas,pasuxisnawili
metakognicizmiscnebaSimdgomareobs.
metakognicia
Sesrulebis makontrolebeli procesebi, romelic asaxulia 7.1
sqemaze, megzurobas uwevs informaciis gadamuSavebis sistemis meS-
veobiT Semodinebul informacias. ukve ganvixileT gakontrolebis
ramdenimeprocesi,maTSorisyuradReba,SenarCunebisrepeticia,sa-
guldaguloddamuSavebisrepeticia,organizeba.aRmasrulebelikon-
trolis am procesebs xandaxan metakognitur unar-Cvevas uwodeben,
radganac SeiZleba maTi ganzrax gamoyeneba kogniturobis dasaregu-
lireblad.
metakognituri codna da regulacia
donaldmaiCenbaumidamisikolegebimetakogniciasganmartaven,
rogorcadamianTa,,gacnobierebassakuTarkogniturmeqanizmebsada
maTimuSaobiswesebSi(Meichenbaum, Burland, Gruson & Cameron, 1985, p.5).
metakogniciasityvasityviTniSnavskognicias(codna,Semecneba)kog-
niciis Sesaxeb an codnas codnisa da swavlis Sesaxeb. es metakog-
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ix.gamocemaLearning and
Individual Differences(1996#4)
metakognicizmSiindividual-
urigansxvavebisSesaxeb.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
metakognicizmi (I, Al)
xSiradganasxvavebenor
moswavleserTswarmate-
bulsdameoresakademiurad
CamorCenilsmetakognituri
procesisefeqturigamoy-
enebisaTvis.gaarkvieT,ra
saxisstrategiebisgamoyeneba
SeuZliaTmaswavleblebsin-
struqciebSimetakognicizmis
rolisgazrdisaTvis.
metakognicia moicavs saswavlo davalebisadmi
saukeTeso midgomis SerCevas. kargi metagoknitu-
ri unarebis mqone moswavleebi isaxaven miznebs,
gegmaven sakuTar saqmianobas, irCeven swavli-
sadmi midgomas da saWiroebis SemTxvevaSi cvlian
strategias.
Sesrulebis makontrolebeli
procesebi _ procesebi,ro-
goricaaSerCeviTiyuradReba,
gameoreba,damuSaveba,orga-
nizeba,romlebicgavlenas
axdensinformaciiskodire-
baze,Senaxvaze,mexsierebaSi
aRdgenaze.
metakognicia _ codnaCveni
sakuTariazrovnebisproce-
sisSesaxeb.
358
rekomendaciebi: informaciis gadamuSavebis ideebi saklaso oTaxSi
darwmundiT, rom moswavleebi yuradRebiT
gismenen.
magaliTebi
1. ganaviTareT signali, romelic amcnobs
moswavleebs Sewyviton im momentSi ramis
keTeba da yuradReba mogaqcion Tqven.
daakvirdiT, rogor reagireben moswav-
leebi am signalze ar misceT ufleba,
ignorirebagaukeTonmas.ivarjiSeTsigna-
lismicemaSi.
2. imoZraveT oTaxSi, gamoiyeneT mimikebi.
ecadeT Tavidan airidoT monotonurad
saubari.
3. daiwyeT gakveTili iseTi kiTxvis dasmiT,
romelicstimulsaZlevssakiTxisadmiin-
teress.
4. moiqcieT moswavleebis individualuri
yuradReba maTTan miaxloebiT, saxeliT
mimarTviTanmaTTviskiTxvisdasmiT.
daexmareT moswavleebs ganasxvavon aucile-
beli da meoreuli mniSvnelobis detalebi
da yuradReba gaamaxvilon.yvelaze mniS-
vnelovan informaciaze.
magaliTebi
1. TavimouyareTinstruqciulmiznebsimis
dasadgenad,rasundaswavlobdnenmoswav-
leebi.masala,romelsacgadixarTdaakav-
SireTTqveniswavlebismizanTan:,,axlame
avxsni,rogorSegiZliaTdafazedawerili
miznis misaRwevad moipovoT saWiro in-
formacia.
2. rocamniSvnelovanazrsgamoTqvamT,day-
ovndiT, gaimeoreT, sTxoveT moswavles,
gaakeTos misi perifrazi, aRniSneT in-
formaciadafazeferadicarciT,anuTx-
ariTmoswavleebs,CainiSnonesinformacia
rveulSianzaxigausvanmaswignSi.
daexmareT moswavleebs daakavSiron erTma-
neTTan axali informacia da Zveli codna.
magaliTebi
1. mimoixileTisrekvizitebi,romlebicex-
marebianmoswavleebsiminformaciisgax-
senebaSi,romelicmaTdasWirdebaTaxali
masalis gasagebad: ,,vis SeuZlia gviTxras
oTxkudxedis gansazRvreba? axla miTx-
ariT,raarisrombi?kvadratioTxkuTxe-
dia?arisTuarariskvadratirombi?ra
vTqviTguSin,rogorSeiZlebamaTigansx-
vaveba?dResCvensxvaoTxkuTxedebsgan-
vixilavT.
2. gamoiyeneT diagrama an sqema imis Tval-
saCinoebisaTvis,rogormiesadagebaaxali
masala im CarCos, romelsac aviTarebT.
magaliTad: ,,axla, roca iciT, ra Sedis
FBI-ismovaleobebSi,rogorfiqrobT,aSS-
ismTavrobisamdiagramaSisadiqnebamisi
adgili?
3. eseTidavalebebimieciTbavSvebs,romle-
bicspecifikuradmoiTxovenaxaliinfor-
maciisgamoyenebasZvelTanmimarTebaSi.
gamoiyeneT gameoreba da informaciis mi-
moxilva.
magaliTebi
1. daiwyeT gakveTili saSinao davalebis
swrafidamoklemimoxilviT.
2. CaatareTxSiridamokletestebi.
3. CarTeTvarjiSidagameorebaTamaSebSian
moswavleebsSeadgenineTerTmaneTisSesa-
mowmebelitestebi.
waradgineT masala cxadad da organizebu-
lad
magaliTebi
1. gakveTilismizanicxadiundaiyos.
2. mieciT moswavleebs mcire CamonaTvali,
romelsac unda mihyvnen. igive CamonaTva-
litransparantzegamosaxeT,romTavadac
misdioT mas. roca moswavleebi svamen
kiTxvebs an akeTeben komentars, daukav-
SireTisESesabamisseqciasCamonaTvalze.
3. gakveTiliSeajameTSuaSidabolos.
yuradReba gaamaxvileT mniSvnelobaze da
ara damaxsovrebaze
magaliTebi
1. axalisityvebisswavlebisasdaexmareTmo-
swavles asociaciurad daakavSiros axali
sityva ukve naswavlTan da gagebulTan:
,,mtrobasigivefuZeaqvs,racmters.
2. naSTis swavlebisas sTxoveT moswavleebs,
daalagon12saganiorad,smad,oTxad,xu-
Tad, eqvsad da sTxoveT daiTvalon ,,naS-
TiTiToeulSemTxvevaSi.
damatebiTiinformaciisaTvisix.:
http://chiron.valdosta.edu/whuitt/col/cogsys/info-
proc.html
359
nituri codna umaRlesi rigis kogniciaa, romelic gamoiyeneba kog-
nituri procesebis monitoringisa da regulirebisaTvis iseTebisa,
rogorebicaa logikuri azrovneba, gageba-gaanalizeba, problemebis
gadaWra, swavla da a.S. (Metcalfe & Shimamura, 1994). vinaidan adamianebi
gansxvavdebian TavianTi metakognituri codnisa da unaris mixedviT,
isinigansxvavdebianswavlisxarisxisadasiswrafismixedviTac(Brown,
Bransford, Ferrara, & Campione, 1983; Morris, 1990).
metakogniciamoicavszemoTganxilulisamisaxiscodnas:(1)dek-
laraciul codnas sakuTari Tavis, rogorc mswavlelis Sesaxeb, im
faqtorebisSesaxeb,romlebicgavlenasaxdensSensswavlasadamex-
sierebaze da garkveuli davalebis SesrulebisaTvis aucilebel unar-
Cvevebs, strategiebsa da resursebze. (2)procedruli codna an imis
codna,rogorgamoiyenostrategiebi.(3)ganpirobebulicodnadava-
lebis dasrulebis uzrunvelsayofad imis codna, rodis da ratom
gamoiyenostrategiebidaprocedurebi(Bruning, Schraw, Norby, & Ronning,
2004).metakogniciaarisamdeklaraciuli,procedurulidakondici-
uri codnis strategiuli gamoyeneba miznebis misaRwevad da prob-
lemebisdasaZlevad(Schunk, 2004).
metakognituricodnagamoiyenebaazrovnebisadaswavlisreguli-
rebisaTvis(Brown, 1987; Nelson, 1996).arsebobssamiarsebiTiunari,ro-
melTasaSualebiTacxorcieldebaesprocesi.esenia:dagegmva,moni-
toringi da Sefaseba. dagegmva gulisxmobs imis gadawyvetas, ra dro
undadaeTmosdavalebas,rastrategiebiundaiqnesgamoyenebuli,ro-
gorundadaiwyosdavalebisSesruleba,raresursebiundaSegrovdes,
ra Tanmimdevrobas unda mivyveT, raze ar davkargoT didi dro, ras
mivapyroT gansakuTrebuli yuradReba da a.S. monitoringi aris mo-
cemuli momentis aRqma, gacnobiereba imisa, ,,ras vakeTeb. monitor-
ingi moicavs kiTxvas: ,,gamodis aqedan raime azri? zedmetad xom ar
vCqarob?sakmarisadviswavle?Sefasebamoicavsazrovnebis,swavlis
procesebisadaSedegebisSesaxebSefasebebisgakeTebas.,,strategiis
Secvlaxomariqnebaupriani?daxmarebaxomarviTxovo?davnebde?
arisesnaSromi(naxati,modeli,leqsigegma,a.S.)dasrulebuli?
cxadia,ararissavaldebulodaaucilebeliyovelTvismetakogni-
turebiviyoT.zogiqmedebarutinadiqcevaxolme.metakogniciaufro
sasargebloa maSin, roca davalebebi Zalisxmevis daZabvas moiTxovs,
magramZalianrTulicararis.Semdegdagegmva,monitoringidaSe-
fasebaxdebadamxmaredaxelisSemwyobi.isiniSeiZlebagamoviyenoT
avtomaturad,sakuTariZalisxmevisgacnobierebisgareSe(Perner, 2000).
eqspertebiamsferoSigegmaven,awarmoebenmonitoringsdaafaseben.
maT uWirT TavianT metakognituri codnisa da unar-Cvevebis aRwera
(Bargh & Chartrand, 1999; Reder 1996).
gza yovel moswavlemde: metakognituri strategiebi
swavlisunarmoklebul moswavleTaTvis
swavlisunarmoklebul moswavleTaTvis aRmasrulebeli kontrolis
procesebi(anu metakognituri strategiebi), rogoricaa progresis
dagegmva,organizeba,monitoringidaadaptacia,gansakuTrebiTmniS-
vnelovania,magramnaklebadcnobili(Kirk, Gallagher, Anatasiow, &Colemen,
2006). amitom mizanSewonili da azriania am strategiebis pirdapiri
swavleba.zogimidgmaiyenebsmnemonikasTiToeuliamnabijebisdasa-
maxsovreblad. magaliTad, maswavleblebs SeuZliaT daexmaron ufros
360
moswavleebsweriTistrategiis _ saxelad DEFENDSgamoyenebaSi(Desh-
ler, Ellis, & Lenz, 1996):
airCieT(Decide)Tqveniauditoria,miznebidapozicia.
SeafaseT(Estimate)ZiriTadiideebidadetalebi.
daadgineT(Figure)mTavariideebisadadetalebisTanmimdevroba.
gamoxateT(Express)TqvenipoziciadasawyisSi.
aRniSneT (Note) TiToeuli mTavari azri/idea da misi mxardamWeri
argumentebi.
sruladgaagebineT(Drive)bolowinadadeba.
eZieT(Search)SecdomebidaSeaswroeTisini.
cxadia,imazemetiundagaakeToT,vidreubralodmouyveTmoswav-
leebsstrategiisSesaxeb_TqvenismaTundaaswavloT.maiqlpre-
slim da misma kolegebma (Michael Pressley, 1995) ganaviTares kognituri
strategiebis modeli moswavleTaTvis metakognituri unar-Cvevebis
swavlebisgzamkvlevissaxiT.7.3cxrilSimocemuliaamstrategiebis
swavlebisaTvissaWironabijebi.
cxrili 7.3
saswavlo strategiebi moswavleTa metakognituri codnisa
da unar-Cvevebis gasaumjobeseblad
preslisa da voloSiniseuli (Pressley & Woloshyn, 1995) es rva gzamkvlevi
dagexmarebaT swavlebasa da metagognitur strategiaSi.
aswavleTerTdrouladramdenimestrategia,intensiuraddaeqstensiurad,
mimdinaresaswavlogegmisnawilissaxiT.
SeqmeniTdaaxseniTaxalistrategiisnimuSi.
Tustrategiisnawilebivergaiges,TavidanSeqmeniTmisinimuSidaxelaxla
axseniTis,imgvarad,romgaugebardadamabnevelnawilebzemetiyuradReba
iyosmiqceuli.
auxseniTmoswavleebs,rodisdasadgamoiyenonesstrategiebi.
awarmoeTbevripraqtikulisamuSaodavarjiSebi,gamoiyeneTstrategiebi
SeZlebisdagvaradyvelaSesaZlodavalebaSi.
waaxaliseTmoswavleebi,gauwionmonitoringisakuTarTavs,rocaiyeneben
amstrategiebs.
gazardeTmoswavlismotivacia,gamoiyenonesstrategiebi.ecadeTgaagebi-
noT,romisinieuflebianZalianmniSvnelovandagamosadegunar-Cvevebs,
romlebicgonebissrulifunqcionirebisaTvisumTavresimniSvnelobisaa.
xazigausviTdafiqrebuldaaraswrafdanaCqarevinformaciisgadamuSeve-
bas.gaakeTeTyvelaferi,racSesaZlebelia,imisaTvis,romgaaqroTzedmeti
mRelvareba moswavleebSi. waaxaliseT isini daicvan Tavi xelis SemSleli
faqtorebisgan,raTaakademiurdavalebebsdauTmondro.
damatebiTiinformaciisaTvisix.:http://www.unt.edu/csi/bank.html
wyaro:adaptirebuliawignidanPressley, M., & Woloshyn, V. (1995). Cognitive strategy instruction
that really improves childrens academic performence. Cambridge, MA: Brookline Books, p. 18.
axla,rocaganvixileTinformaciisgadamuSavebisaxsna,imisTao-
baze,rogorariscodnawarmodgenilidadamaxovrebuli,modiT,mi-
vubrundeTmarTlamniSvnelovankiTxvas:rogorSeuZliaTmaswavleb-
lebsxeliSeuwyoncodnisganviTarebas?
361
vxdebiT informirebulebi: ramdenime sabaziso principi
iseTicnebebi,rogoricaa`ganmtkiceba~moicavsdeklaraciulcod-
nas maxasiaTeblebisa da suraTebis Sesaxeb da procedurul codnas
imis Sesaxeb, Tu rogor gamoviyenoT wesebi specifikuri Sedegebis
kategoriebad dayofisaTvis. deklaraciul da procedurul codnas
gavnvixilavTcal-calke.magramgaxsovdeT,romrealuriswavlaaris
amelementTakombinaciadaintegracia.
deklaraciuli swavlis ganviTareba
informaciis gadamuSavebis saqmeSi deklaraciuli codnis swavla
realurad aris axali ideebis ukve arsebul codnasTan integrireba
daaRqmiskonstruireba.rogorcukvevnaxeT,adamianebiukeTswav-
loben,rocamaTmyarisafuZveliaqvTimsferoSi,romelsacSeiswav-
lian.bevrikargadSemuSavebulisqemisadascenarismeSveobiT,ro-
melicgzasukvlevsmaT,axalimasalaufroazrianidagasagebixdeba.
xangrZlivmexsierebaSikibevriadgiliaaxaliinformaciisZvelTan
dakavSirebisaTvis.magrammoswavlesyovelTvisaraaqvscodniskargi
safuZveli. swavlis adreul fazaSi yvela asakis moswavles sWird-
eba cota mimoixedos da daaTvalieros garemo, eZios mimarTuleba
da miniSnebebi. garkveuli sferos eqspertebic ki iyeneben saswavlo
strategiebs,rocawaawydebianucxomasalasanaxalproblemas(Alex-
ander, 1996, 1997; Garner, 1990; Perkisn & Salmon, 1989, Schuell,1990).
ras warmoadgens zogierTi SesaZlo strategia? albaT yvelaze
saukeTesomeTodiimisaTvis,romdaexmaromoswavlesswavlaSi,aris
yoveligakveTilisgadaqcevaracSeiZlebaazrianad.
azrianad qceva. azrianigakveTilebitardebamoswavlisaTvisgasagebi
eniT,misTvisgasagebisityvebiT.axaliterminebiinergebanacnobsi-
tyvebTandaideebTanparalelebisgavlebisadadakavSirebisgziT.azri-
anigakveTilebikargadaaorganizebulimissxvadasxvaelementebsSoris
cxadidayvelasaTvisgasagebikavSirebiT.dabolos,azrianigakveTilebi
bunebrivad moixmaren Zvel informacias imisaTvis, rom moswavleebma
gaigonaxalimasalamagaliTebisadaanalogiebismeSveobiT.
azriani gakveTilebis mniSvneloba naCvenebia qvemoT smitiseul
(Smith, 1975)magaliTSi.

SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
SexedeTqvemoTmoyvanilsamxazs.
daxedeT pirvel xazs erTi wamiT. daxureT wigni da gaimeoreT is
asoebi,romlebicdagamaxsovrdaT.gaimeoreTesprocedurameoreda
mesamexazebisTvisac.
1. kbvoduwgpjmsqtxnogmctrsobsgrnmiy
2. kiTxvaxtomaxorbaliRaribiZiebadae
3. raindebmagaaWenescxenebibrZolisvelisaken.
TiToeuli xazi Tanabari raodenobis asoebisgan Sedgeba. magram
arsebobs Zalian didi Sansi, rom davimaxsovroT mesame xazis yvela
aso, meore xazis asoTa umravlesoba da Zalian cota pirveli xazi-
dan.pirvelxazsaraviTariazridamniSvnelobaaraqvs.ararsebobs
misi damaxsovrebis Sansi xanmokle dakvirvebis Sedegad. operatiul
362
mexsierebas elementarulad ar SeuZlia mTeli informaciis Sekaveba
daswrafadgadamuSaveba.meorexaziufroazriania.ararisaucile-
beli,romyvelaasosxedavdeT,radganTqvenixangrZlivimexsiereba
maSinveamoativtivebsmarTlwerisadagramatikiselementarulwesebs.
mesame xazi yvelaze azriania. ubralo Tvalis Sevlebac sakmarisia,
rommTlianaddavimaxsovroTigi.radganamdroswamotivtivdebaara
mxolodmarTlwerisadagramtikiselementaruliwesebi,aramedsin-
taqsiswesebidaalbaTistoriulicodnaraindebisSesaxeb(isinixom
bZolaSitankebiTarmidiodnen).eswinadadebaazrianiaimitom,rom
gaqvTarsebulisqemebimisdasawyobad.SedarebiTioliasityvebisada
mniSvnelobisasocirebaxangrZlivmexsierebaSiukvearsebulinforma-
ciasTan(Sweller, van Merrienboer, & Paas, 1998).
maswavlebelTa mizania gakveTilebi naklebad gaxadon pirveli xa-
zisadametadmesamexazismsgavsi.imismiuxedavad,romeselementa-
ruliCans,gaixseneT,ramdenjerwagikiTxavTwinadadebateqstidanan
mogismeniaTaxsnamaswavleblisgan,romelicTqvenTvisigiveiyorac
zemoxsenebuli kbvoduwgpjmsqtxnogmctrsobsgrnmiy. gaxsovdeT, swav-
lis iseTi wesebis Secvlas, romlebsac moswavleebi ukve mieCvivnen
_magaliTad,TavisdasawyisSiaRwerilisituaciarubrikaSi`rogor
moiqceodiT?~ rodesac maswavlebels surda gadaeyvana moswavleebi
gazepirebiTswavlidangaazrebulswavlazemoswavleebiyovelTvis
enTuziazmiT rodi xvdebian. moswavleebi SeiZleba did mniSvnelobas
aniWebdnen niSnebs. maT ician, rom dazepirebas friadi moaqvs, maT
ician,raarisamSemTxvevaSimosalodneli.azrianiswavlaufrosa-
riskoadametZalisxmevassaWiroebs.me-8,me-9,me-11dame-13TavebSi
ganvixilavT im gzebsa da saSualebebs, romelTa meSveobiTac maswav-
lebels SeuZlia azriani swavlis xelSewyoba. amjerad ki naxeT ru-
brikaSi `istoriebi swavlis Sesaxeb _ xarki swavlebas~ rogor gaxada
maswavlebelmaswavlaazrianiTavisiaxalimoswavleebisaTvis.
vizualuri gamosaxulebebi da ilustraciebi. arisTuarasuraTiswav-
lebaSi1000sityvistolfasi?riCardmaieri(Richard Mayer, 1999a, 2001)
SeiswavlidaamsakiTxsramdenimewlisganmavlobaSidaaRmoaCina,rom
sityvebisadasuraTebissworkombinaciasSeuZliaswavlaSisagrZnobi
cvlilebisSetana.meieriskognituriTeoria,,multimediuriswavlis
Sesaxeb _ moicavssamideas:
ormagi kodireba: vizualuri da verbaluri masalebi sxvadasxva sis-
temaSigadamuSavedeba(Clark & Paivio, 1991).
SezRuduli SesaZlebloba: muSa mexsiereba verbaluri da vizualuri
masalebisaTvismkacradSezRudulia(Baddeley, 2001).
generaciuliswavla:azrianiswavlamaSinxdeba,rocamoswavlekon-
centrirebasaxdensrelevantur,mniSvnelovaninformaciazeda
axdenskavSirebisgenerirebas(anuqmnis/aSenebskavSirebs)(May-
er, 1999a).2
problema:rogorSevqmnaTiseTigageba,romelicmoaxdendavizu-
aluri(suraTebi,diagramebi,filmebi)daverbaluri(teqstebi,leqcia)
wyaroebidan mopovebuli informaciis integrirebas muSa mexsierebis
SezRudvebis gaTvaliswinebiT. meiers da gilinis (1990) mohyavT mag-
aliTi.maTgamoiyenessamisaxisteqstiimisasaxsnelad,rogormuS-
aobs borblebis dasaberi xelis tumbo. erT teqstSi moyvanili iyo
martosityvebi.meoreSiiyosuraTebimxoloddamuxruWebissistemisa
363
da muSaobis etapebis Sesaxeb, xolo mesameze (am ukanasknelma gaaum-
jobesa moswavleTa swavla da aRqma) tumboebis rogorc ,,CarTuli,
ise,,gamorTulimdgomareobadaaRweriliiyotumbosmuSaobisyove-
linabiji,magaliTad,sqema7.8.
raazridevsamambavSi?mieciTmoswavleebsgagebismravalferovani
gzebisuraTebidaaxsnebi.nugadatvirTavTmuSamexsierebasmoaT-
avseTvizualuridaverbaluriinformaciaerTadmcirenawilebSi.
kidevmexsierebiserTisaxisstrategia,romeliciyenebssuraTebs,
arismnemonika.
mnemonika. mnemonikaarismexsierebisgaumjobesebissistematuripro-
cedura (Atkinson da sxvebi, 1999; Levin, 1994; Rummel, Levin, & Woodward,
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
`me swavl a sul uf r o
da uf r o momwonda~
suzani er T Cveul ebr i v
saxl Si cxovr obda. mi si mo-
Zal ade mama mTel oj axs uqm-
ni da pr obl emebs. suzans Za-
l i an uWi r da yur adReba swavl i saTvi s daeTmo. mas
egona, r om ubr al od sul el i i yo. magr am suzans
moswonda xat va da cekva da oj axi s wevr Ta umr av-
l esobac mas mxar s uWer da amaSi . r oca mi si deda
gaeyar a qmar s da oj axTan er Tad sxva St at Si gada-
vi da sacxovr ebl ad, suzani Sexvda ar aCveul ebr i v
maswavl ebl ebs, r oml ebmac dai pyr es mi si f ant azi a
da mi s ni Wze gaakeTes aqcent i . suzani f i l oso-
f i i s doqt or i gaxda bavSvTa aRzr di sa da kon-
sul t aci ebi s ganxr i T man sakuTar i gamocdi l eba
sxvebi s dasaxmar ebl ad gamoi yena. i s mogvi Txr obs
Tavi si i ngl i sur i s maswavl ebl i s Sesaxeb.
axaladgilasCemigadabargebisyve-
laze aRmafrTovanebeli nawili iyo
swavlisxelaxladawyeba.megamanawiles
maRali donis inglisuris klaSi, Cemi
sxvaklasebicZaliankargiaRmoCnda.
arasdros damaviwydeba is momen-
ti, roca pirvelad movusmine ingli-
suris maswalebels mister border-
ss.meklasSivijeqidapirveladCems
cxovrebaSiSemeZlomarTlamomesmina,
yuradReba mimeqcia yvelafrisaTvis,
rasac maswavlebeli ityoda. es STam-
beWdavigamocdileba,saocarigrZnoba
iyo. meCveneboda, TiTqos Tavi mqonda
axdili da yvelaferi, rac adre Cems
tvinsa da cxovrebas
faravda, gaifanta haer-
Si.iseSemeZloCemitvi-
nis gamoyeneba, rogorc
saWiro iyo. simSvidis grZnoba dameu-
fla da ukve SemeZlo Tavisuflad me-
fiqradagadamemuSavebinainformacia,
imazenerviulobisgareSe,raxdeboda
saxlSidadedaCemirogoriyo.
swavla sul ufro da ufro mom-
wonda.sinamdvileSiswavlaimitommi-
yvarda,rommisterbordesixdidamas
sainteresosa da mimzidvels.. man sap-
roeqto samuSaoebis keTebac maswavla.
erT-erTCemsproeqtSiSeqspirisper-
sonaJi gamoviyene. Zalian momwonda am
proeqtze muSaoba. SevamCnie Cemi aka-
demiurimoswrebasulufroumjobes-
deboda, imis miuxdavad, rom wesiT ar
undavyofiliyaviWkviani.CemsdeidaS-
vilsTavisibiologiisgakveTilisaTvis
laboratoriuli suraTebic davuxate.
cxadia, xatva Cemi erT-erTi niWia da
amitomdidiZalisxmevaarmWirdeba..ma-
gramamismiuxadavad,siamayesvgrZnob-
di.ase,romdaviwyededaCemisgaoceba,
isverogorcsakuTariTavisa.
wyaro: Hidden Lives: Examining th Lives of Resilient
European American Children, by S.H. Hendley. In Glo-
ria Swidler Boutte (ed.), Resounding Voices: School Expe-
rience of People from Diverse Ethnic Backgrounds. Pub-
lished By Allyn & Bacon, Boston, MA. Copyright 2002
By Peasron Education. ibeWdebagamomcemlisnebarTviT.
364
2003). roca informacias arasakmarisi mniSvneloba aqvs, mnemonikuri
strategiebi avseben mas. am dasaswavl ukve dadgenil sityvebTan da
warmodgenebTankavSirisdamyarebiT.
lokis meTodi gamomdinareobs am laTinuri sityvis mravlobiTi
ricxvisformidanlocus,rac`adgils~niSnavs.lokisgamoyenebisaTvis
jer unda warmoidginoT yvelaze nacnobi adgili, magaliTad, Tqveni
saxli an bina, da airCioT garkveuli mdebareobani. nebismier dros,
rocagWirdebaTraimesaxisCamonaTvalisdamaxsovreba,esmdebareo-
bani Tqveni mogonebebis ,,Camosakidebel sakidebad mogevlinebaT.
ubralod, moaTavseT Tqveni informaciuli siis yoveli erTeuli in-
formaciaamadgilTaganerT-erTSi.magaliTad,vTqvaTmaRaziaSisay-
ideli gaqvT rZe, puri, karaqi da burRuli. warmoidgineT, rogor
blokavs uzarmamazi rZis boTli Semosasvlel hols, zarmaci puris
naWers ki misaReb oTaxSi divanze sZinavs, karaqis naWeri dneba sasa-
dilooTaxismagidaze,burRulikimTelisamzareulosiataksfaravs.
roca sayideli nivTebis gaxseneba gsurT, ubralod gonebiT daaTva-
liereTTqvenisaxlisoTaxebi.kideverTisakidis tipis mnemonikaa
sakidis saxiT standartul sityvaTa CamonaTvalis gamoyeneba (erTi
arisfunTuSa,oriarisfexsacmeli).Semdegdasamaxsovrebelisagnebi
ukavSiredeba sakidebs suraTebisa da istoriebis saxiT. ritmi mniS-
vnelovaniaamsaxismnemonikaSi.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
samedicinodargisstuden-
tebixSiradiyenebenmnemoni-
kasimuzarmazarimoculobis
iformaciisdasamaxsovre-
blad,rasacswavlisdros
awydebian.gaecaniTmnemonikis
umTavresmeTodebsadaimas,
rasaxisinformaciisdam-
axsovrebisaTvisarismeTode-
biisiniyvelazeSesaferisi.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneTseqcia`mnemoni-
kisSesaxeb~imisaTvis,rom
daexmaroTTqvensstudentebs
mecnierulisagnebisadater-
minebisdamaxsovrebaSi.
mnemonika _ damaxsovrebis
teqnika;aseve,damaxsovrebis
xelovneba.
lokis meTodi _ dasmaxsovre-
belierTeulebisspecifi-
kuradgilTandakavSirebis
teqnika.
sqema 7.8
wyaro:adaptirebuliawignidanThe World Book Encyclopedia. 2003 World Book, Inc.
ibeWdebagamomcemlisnebarTviTwww.worldbook.co
suraTebi da sityvebi, romlebic exmarebian
moswavleebs aRqmaSi
aqvsTuarasuraTsswavlebaSi1000sityvisfasi?sityvebisadasu-
raTebis swor kombinacias, rogorc qvemoT moyvanili ilustraciaa,
SeuZliamniSvnelovanicvlilebebiSeitanosswavlaSi.
365
TugindaTinformaciis
xangrZlivad damaxsovreba,
miznis miRwevaSi dagexma-
rebaTakronimi(abreviatu-
ra)sityva,romelicSed-
gebadasamaxsovrebelisit-
sityvebispirveliasoebis-
gan. magaliTad, HOMES ga-
moiyeneba Crd. amerikis
kontinentze arsebuli 5
didtbisdasamaxsovreblad
(Huron, Ontario, Michigan, Erie,
Superior).kideverTimeTodi
adgens sityvebsa da wina-
dadebebsdasamaxsovrebeli
sityvebis pirveli asoebi-
dan. am nimuSis aRsawerad
moviyvanTwmindaamerikul
magaliTs.aSS-Sinotebsin-
glisuri anbanis pirveli
SvidiasoTiaRniSnaven.vi-
olinosgasaRebSiCawerili
specifikuri akordis da-
samaxsovreblad, romelic
amerikulinotebissiste-
miT ase gamoiyureba _ E, G,
D, F,amasoebisganSeadgines
sityvebi, romlebic erTma-
neTsazrobrivadukavSird-
eboda da qmnida winadade-
bas:Every Good Boy Does Fine.
radganac sityvebi azriani
unda iyos da winadadebas
Seadgendes,ammidgomasjaW-
vuri mnemonikis Strixe-
bic aqvs. es aris meTodi,
romelic dasamaxsovrebeli
masalis pirvel erTeuls
meores ukavSirebs, meores
mesamesdaa.S.erTisaxis
jaWvuri meTodis saSuale-
biTTiToeulierTeulida-
kavSirebuliaSemdegTanvi-
zualuriasociaciisanmoTxrobissaxiT.meoresaxismeTodismixedviT
dasamaxsovrebelierTeulebierTiandebianritmSi.
swavlebisasyvelazexSiradiyenebensakvanZo sityvismeTods.jo-
elidamisikolegebiiyenebdnenmnemonikassakvanZosityvismnemoni-
kurimeTodissaswavleblad:
xelaxladaakodireTsaswavlisistyvebiTqvenTvisufronacnob
dakonkretulsityvadesarissakvanZosityva.
daakavSireT sakvanZo sityva-miniSneba erTeulis gansazRvrebas-
TanwinadadebissaSualebiT.
gaixsneneTsasurveligansazRvreba.
daukavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
mexsierebisrastrategiaaris
gamoyenebuliCamoTvlilmag-
aliTebSi:
a. imisdasamaxsovreblad,
rombismarkiCrdiloeT
dakotasdedaqalaqia,mo-
swavleebiwarmoidgenenmis
inicialebsbiskvitze.
b. moswavleTaTvissityvis
separate (calkeuli)mar-
TlwerisswavlebisaTvis
maswavlebelmauTxra,rom
amsityvaSiiyovirTxa.
virTxainglisuradaris
rat.marTlac,Tudavak-
virdebiT,vnaxavT,romam
sityvisSuaSimoTavsebu-
liaasoTaeskonstruqcia
_ sepaRATe.
g. moswavlemalabaSiwarmoe-
buliproduqtebisdasa-
maxsovrebladmaTipirvel
asoebidanSeadginasityva
CAPS Cotton, Apples, Pa-
per Products, Soybeans.
d. Tavisisayidlebissiis
dasamaxsovrebladmisis
tanermawarmoidginayveli
televizorze,limoni _
divanze,rZe _ magidaze,
lobio _ dawnulkalaTSi
dapamidvrebibuxarze.
e. maswavlebeliiyenebs
droisSkalasraTadaanax-
vosmoswavleebsvietnamis
omiswin,misdrosdamis
SemdegmomxdarimniS-
vnelovanimovlenebi.
v. moswavleebssTxoves
SeedarebinaTTavianTi
rutinulisamuSoimsamuS-
aosTan,romeliceqnebo-
daTsamoqalaqoomisdros
romecxovraT.
sqema 7.9
mnemonikis gamoyeneba kompleqsuri
cnebebis swavlisaTvis
ilustraciagadmoscemsistorias,
romelicdamaxsovrebisCarCoda
sakidebiarTuliterminebis`dasaki-
dad~,romlebicbiologiurfarul-
TeslianTaqvejgufsekuTvnian.
imis dasamaxsovreblad, rom farulTeslianTa
angiospermsqvejgufSiSedianorlebnianebi(di-
cotyledons), romlebSic Tavis mxriv Sedian rub-
ales, sapindales da rosales, daakvirdiT suraTs,
sadac gamosaxulia angelozi (angiosperms) da
misimoSinaurebulidinozavri(dicotyledons).igi
cdilobsacocdesrubikis(rubales)kubikze,raTa
alokosmcenaristkbiliwveni,romelsacingli-
suradhqviasap (sapindales).eswveniCamoedineba
vardidan,inglisuradrose(rosales).
wyaro: Pictorial Illustrations Still Improve Students
Learning From Text, by R. N. Carney and J. R. Levin,
Educational Psychology Review, 14. Copyright 2002
by Kluwer Academic Publishers.ibeWdebagamomcem-
lisadaavtorisnebarTviT.
sakidis tipis mnemonika
_ sakvanZosityvebiT
erTeulebisdakavSirebis
sistema.
akronimi _ saxelebis,
frazebisanTanmimdevro-
bebisdamaxsovrebisteqnika,
romelicgulisxmobsyoveli
sityvispirveliasosgamoy-
enebiTaxali,dasamaxsovre-
belisityvisSeqmnas.
jaWvuri mnemonika _ mex-
sierebisstrategia,romelic
gulisxmobsasociaciebis
damyarebisgziTelementebis
damaxsovrebas.
366
magaliTad, imisaTvis, rom daimaxsovroT inglisuri sityva carlin,
rac`moxucqals~niSnavs,SeiZlebadaakodiroTessityvaTqvenTvis
ufro nacnob sityvasTan car (manqana). Semdeg SeadgineT winadadeba:
`moxuci qali atarebda manqanas.~ roca gkiTxaven inglisuri sityvis
mniSvnelobas, gagaxsendebaT sakvanZo sityva manqana (car), romelic
iwvevs Tqveni Sedgenili winadadebis mogonebas manqanisa da moxuci
qalisSesaxebdasaboloodsasurvelpasuxsiZleviT(Jones, Levin, Levin,
& Beitzel, 2000). sakvanZo sityvis meTodi gansakuTrebiT farTod ucxo
enebisswavlisasgamoiyeneba.magaliTad,espanurisityvacarta(werili)
Zalianhgavsinglisurssityvas cart(urika).amrigad,cartxdebasakvanZo
sityva: SeiZleba warmoidginoT werilebiT savse urika an SeadginoT
winadadeba:`werilebiTsavseurikagadatrialda~(Pressley, Levin, & Del-
aney, 1982). kidev erTi midgoma gamoiyeneba imisaTvis, rom daexmaron
moswavleebsdaakavSironmxatvrebiTavianTinaxatebisStrixebTan.7.9
sqemaze warmodgenilia mnemonikuri suraTebis gamoyenebis magaliTi
rTulimecnierulikoncefciebissaswavlad(Garney & Levin,2002).
sakvanZosityvismeTodiarmoqmedebskargadrocagarkveuliSi-
naarsobrivi erTeulis sakvanZo sityvasTan gaigiveba rTulia. bevri
argumenti / kontrargumenti
r a sWi r s damaxsovr ebas?
wlebisganmavlobaSimoswavleebidamaxsovre-
bas eyrdnobodnen sityvebis, procedurebis,
nabijebis, saxelebisa da faqtebis swavlisas.
arisTuaraescudiazri?
argumenti meqanikuri damaxsovreba
qmnis inertul codnas.
wlebiswinuiliamjeimsma(William James, 1912)
aRwera meqanikuri damaxsovrebis SezRudvebi.
mangadmoscaistoriaimisSesaxeb,raSeiZleba
moxdes maSin, roca moswavleebi imaxsovreben,
magramaresmiTras:
Cemsmegobars,rocaisskolasewvia,
sTxoves Seemowmebina geografiis dawye-
biTi klasi. Tvali rom gadaavlo sax-
emZRvanelos, man Tqva: ,,warmoidgineT,
rommiwaSiundagaTxaroT,asobiTaTasi
kilometris siRrmis ormo, mis siRrmeSi
zedapirTan SedarebiT ufro ecxeleba
Tu ecieba? klasSi pasuxi aravin gasca.
Semdeg maswavlebelma Tqva: ,,darwmuneb-
ulivarician,magramvSiSobkiTxvamT-
lad sworad ver dasviT. neba momeciT
mevcado.amrigadmanaiRoxelSiwigni
dahkiTxa:,,ramdgomareobaSiadedamiwis
birTvi? da miiRo dauyovnebeli pasuxi
klasis naxevrisgan: ,,dedamiwis birTvi
imyofebavulkanurimagmis,dnobismdgo-
mareobaSi(gv.50).
moswavleebs dazepirebuli hqondaT pasuxi,
magramwarmodgenaarhqondaT,rasniSnavdais.
SeiZleba maT ar esmodaT sityva ,,birTvi an
,,vulkanuri dnoba. nebismier SemTxvevaSi es
codna maTTvis sasargeblo iyo mxolod maSin,
rocaisinitestiskiTxvebsscemdnenpasuxsda
mxolod maSin, Tu kiTxva formulirebuli iyo
zustad ise, rogorc maT hqondaT damaxsovre-
buli. moswavleebi xSirad mimarTaven gansaz-
Rvrebissityvebiszustaddamaxsovrebas,maSin
rocaaranairiimediaraqvT,romgaigebenter-
minsanmaswavlebeliniSansaklebsiseTpasuxeb-
Si,romelicsityvasityviTteqstsarmihyveba.
hovardgarnerixmamaRlaakritikebdameqa-
nikurdamaxsovrebasdaawarmoebdagagebiswin-
wamowevas.Phi Delta Kappan-Si(Siegel & Shaughnessy,
1994)interviuSimanganacxada:
amerikul ganaTlebaSi yvelaze metad
maRelvebs is, rom Cveni saukeTeso mo-
swavleebic ki Cvens saukeTeso skolebSi
`ramdenjer unda giTxra, rom
temple-is win cat-s aRniSnavs,
garda slave-isa~.
wyaro: ibeWdeba Bo Brown-is
nebarTviT, Phi Delta Kappan.
367
ubralodgadianganaTlebisetapebs.The
Unschooled Mind-Si me momyavs samxilebi,
romelic amtkicebs gagebis ararsebobas
moswavleebisuunarobas,miiRoncodna,
unar-Cvevebi da sxva saxis aSkara cod-
na da gamoiyenon isini efeqturad axal
situaciebSi. am saxis moqnilobisa da
adaptirebulobis ararsebobisas, moswav-
leTa miRebuli ganaTleba naklebad fa-
seulia(gv.563-564)
kontrargumenti
meqanikuri damax-
sovreba SeiZleba efeqturi iyos.
damaxsovrebaSeiZlebasulacariyosaxali
informaciisswavlisaseTicudigza,romelsac
aqvsmcireTandayolilimniSvneloba,rogori-
caaucxosityvebi.alvinvangma,margaretto-
masmadajuditouletem(1992)Seadarestaga-
logis (filipinTa erovnuli ena) dazepirebisa
dasakvanZosityvismeSveobiTswavlismidgome-
bi.kvlevisas,imismiuxadavad,romsakvanZosi-
tyvis meTodi Tavdapirvelad ufro swrafi da
ukeTesi saSualeba aRmoCnda, xangrZlivi davi-
wyeba ufro metad axasiaTebda im moswavleebs,
vinc sakvanZo sityvis meTodiT swavlobda, vi-
dreimmoswavleebSi,vincswavlisasmeqanikur
damaxsovrebasiyenebda.
arisdro,rocamoswavleebmaundadaimaxsov-
ron da Cven maT cud samsaxurs vuwevT, roca
ar vaswavliT, rogor gaakeTon es. yvela dis-
cplinas aqvTsakuTari terminebi, saxelebi da
wesebi.momavalSiCvengvsurssaqmedaviWiroT
im eqimebTan, romlebmac kargad daimaxsovres
Zvlebisadasxeulisnawilebissaxelebidaim
wamlebissaxelebic,romlebicsaWiroagarkveul
infeqciebTan sabrZolvelad. cxadia, maT Seu-
ZliaTwignSiamoikiTxonraRacinformaciada
gamoikvlion garkveuli saxis mdgomareoba, ma-
grammaTundaicodnen,saidandaiwyones.Cven
gvsurs vimuSaoT iseT buRaltrebTan, romle-
bic zust informacias gvawvdian sagadasaxado
kodeqsis Sesaxeb, informacias, romlis damax-
sovrebacmaTuwevT,radganisicvlebawlidan
wlamde im saxiT, rom ar aris yovelTvis ra-
cionaluridaazriani.gvindasaqmedaviWiroT
iseT kompiuteris gamyidvlebTan, romlebmac
daimaxsovresTavianTimaragidazustadician,
romeliprinteri,,wavaCvenskompiuterze.mx-
olodimitom,romraRacdazepirebiTaanaswav-
liarniSnavs,romisinertulicodnaa.sinamd-
vileSikiTxva,romelicundadaisvas,rogorc
gardnermaaRniSnazemoT,aris _ SegiZliaTTu
aragamoiyenoTinformaciamoqniladdaefeq-
turadaxaliproblemebisamosaxsnelad.

rogoria Tqveni azri?


gamoxateTsakuTarimosazrebaveb-gverdze:
www.mylabschool.com
sityvisadaideisTvis,romlisswavlacesaWiroebaTmoswavleebs,Za-
lian rTulia sakvanZo sityvis SerCeva (Hall, 1991; Pressley, 1991). aseve
sakvanZo sityvebis saSualebiT naswavli sityvebi SeiZleba advilad
miecesdaviwyebas,TumoswavlessakvanZosityvasadasuraTsaZleven
daisamasTavadarakeTebs.maswavleblismierSeqmnilimexsierebiTi
kavSirebidaasociaciebi,SeiZlebaarSeesabamebodesmoswavliscod-
nasdamogvianebiTdaviwyebasmiecesanairios.amisSedegadzaral-
deba damaxsovreba (Wang & Thomas, 1995; Wang, Thomas, & Ouelette, 1992).
SedarebiT umcros moswavleebs siZneleebi aqvT sakuTari suraTebis
SeqmnaSi.maTTvismexsierebisdaxmarebaeyrdnobaZiriTadadaudiosig-
nalebsritms,rogoricaaThirty days hath September (Willoughby, Porter,
Blsito, & Yearsley, 1999).
bevri maswavlebeli iyenebs mnemonikas, raTa uceb daimaxsovros
moswavleTasaxelebi.sanamdagvigrovdebasakmarisicodna,romelic
Cveni swavlis gzamkvlevi gaxdeba, xelsayreli iqneboda mnemonikuri
midgomebisgamoyenebaleqsikonisSesaqmneladdafaqtebissaswavlad.
amasganaTlebisyvelaspecialistiareTanxmeba.amazrTadapirisp-
irebasvnaxavTrubrikaSi _ `argumenti/kontrargumenti~.
sakvanZo sityvis meTodi _
swavlissistema,romelic
gulisxmobsaxalisityvebisa
dacnebebisswavlasmsgavsi
JReradobissityvebTanda
xatebTandakavSirebiT
368
gazepireba. Zalian mcire rames sWirdeba gazepireba. yvelaze didi
problema,rasacmaswavleblebiawydebian,arisdaexmaronmoswavleebs
fiqrsa da gagebaSi da ara ubralo damaxsovrebasa da dazepirebaSi.
samwuxarod, bevr moswavles, maT Soris Tavis dasawyisSi moyvanili
scenarisgmirbavSvebsac,meqanikuridamaxsovrebadaswavlaerTida
igivehgonia(Iran-Nejad, 1990).
amismiuxedavadarsebobsiseTiSemTxvevebic,rocaraRacasityva-
sityviT unda davimaxsovroT, magaliTad, simReris teqsti, leqsi an
piesa.rogorgaakeTebdiTamas?TqvenromcdilobdeTerTeulTasiis
damaxsovrebas,romlebicerTmaneTsZalianhgvanan,SeiZlebaaRmoaCi-
noT,romimaxsovrebTmisdasawyissadadasasrulsdaveraxerxebTSua
nawilisdamaxsovrebas.amashqviarigSi ganlagebis efeqti.nawilebad
swavlas,siisufromciresegmentebaddayofasSeuZliadagvexmaros
amefeqtisTavidanacilebaSi,radgansiisramdenimemciresiadgada-
keTebaniSnavs,romufronaklebiSuanawiliiqnebasaswavli.
grZeliCamonaTvalisansiisdamaxsovrebiskideverTigzaadana-
wilebis wesi.moswavle,romelicswavlobshamletismonologskviris
ganmavlobaSi periodulad albaT ufro ukeTes Sedegs aRwevs, vidre
moswavle,romelicmTelimonologisdazepirebaskvirasaRamoscdi-
lobs.gawelildroSiswavlasintensiuri daswavlaewodeba.masobriv
praqtikas mivyavarT daRlilobamde da motivaciis klebamde. gadan-
awilebuli praqtika gvaZlevs dros ufro Rrma gadamuSavebisaTvis
daSanssinformaciisxangrZlivmexsierebaSigadatanisaTvis(Mumford,
Costanza, Baughman, Threlfall, & Fleishman, 1994).is,racerTisesiisSemdeg
daviwyebasmiecema,SeiZlebaxelaxlaviswavloTSemdegjerze.
eqspertad gaxdoma:
proceduruli da pirobiTi codnis ganviTareba
eqspertebi raRac garkveul sferoSi floben Rirebulebebs dar-
gobriv codnaSi anu codnas, romelic gamoiyeneba erT speficikur
sferoSi.esmoicavsdeklaraciulcodnas(faqtebsadaverbalurin-
formacias),procedurulinformacias(imiscodnas,rodisdaratom
undaiyoscodnagamoyenebuli)dapirobiTcodnas(imiscodnas,ro-
dis da ratom unda gamoiyenon is rac ician). amasTan, rogorc Cans,
eqspertebmaganaviTaresxangrZlivimuSamexsierebaTavTavinTsfer-
oebSidaadviladdaswrafadmiuwvdebaTxelisaWiroinformaciaze
daproblemisgadaWrisstrategiebzeTavianTsferoSi.
kidev erTi maxasiaTebeli ganasxvavebs eqspertebsa da damwyebebs
erTmaneTisgan. eqspertTa deklaraciuli codnis udidesi nawili
,,proceduruli gaxda. es niSnavs, rom is gadaizarda rutinaSi da
maTi gamoyeneba avtomaturad SeiZleba muSa mexisrebisaTvis didi
moTxovnebisgareSe.eqspliciturimogonebebiimpliciturigaxdada
eqsperti maT ukve veRar acnobierebs. gacnobierebuli azrovnebis
gareSe gamoyenebul unar-Cvevebs avtomatizirebuli sabaziso unar-
Cvevebsuwodeben.amismagaliTiaaraavtomatikurmanqanaSisiCqareebis
gadarTva. Tavdapirvelad unda gefiqraT TiToeuli nabijis Sesaxeb,
magramrocaufrodaxelovndebiTxdebiT(ufroeqspertixdebiT),es
procesiavtomaturixdeba.yvelaproceduraavtomaturiveriqneba
garkveuli sferos eqspertebisaTvisac ki. magaliTad, imis miuxeda-
vad, ramdenad daxelovnebuli da eqsperti xarT manqanis marTvaSi,
gazepireba _ informaciis
damaxsovrebamisimudmivi
gameorebisgziT,SesaZloa,
mniSvnelobisgauazrebladac.
rigSi ganlagebis efeqti
_ CamonaTvalisTavsada
boloSimoqceulisityvebis
damaxsovrebistendencia.
nawilebad swavla _ dasas-
wavlimasalisufropatara
nawilebaddayofa.
danawilebis wesi _ raimes
keTebamokleperiodSiSes-
venebebiT.
intensiuri daswavla _ swav-
laerTixangrZliviperiodis
ganmavlobaSiintervalebis
gareSe.
369
mainc giwevT frTxilad adevnoT
Tvalyuri Tqven garSemo moZrav
manqanebs.amsaxisgacnobierebul
procedurasdargobrivistrate-
gia ewodeba.ZiriTadiavtomatu-
ri unar-Cvevebi da specializebuli/ dargobrivi strategiebi iswav-
lebasxvadasxvasaSualebebiT(Gagn, Yekovich & Yekovich, 1993).
rogoria Tqveni azri?

gasaubrebazegekiTxebian:,,raarisTqvenimoswavlisZiriTadiun-
arisafuZvelimaTiufrowarmatebuliswavlisTvisdarogor
aswavlidiTmaT?~

avtomatizebuli sabaziso unar-Cvevebi. fsiqologTaumravlesoba


gamoyofsavtomaturiunarisganviTarebissametaps:kogniturs,aso-
ciaciursadaavtonomiurs(Anderson, 1995b; Fitts & Posner, 1967).kognitur
doneze, roca Cven pirvelad vswavlobT, veyrdnobiT deklaraciul
codnas da zogadi problemis gadawyvetis strategiebs miznis mis-
aRwevad. magaliTad, wignebis Taros awyobis swavlisas SeiZleba mi-
vyveT instruqciul saxelmZRvanelos, yoveli Sesrulebuli nabijis
aRniSvniT. am etapze unda vifiqroT TiToeuli nabijis Sesaxeb. am
drosmuSamexsierebasakmaoddatvirTulia.SeiZlebaamdrossakmaod
iCinos Tavi fuWma cdebma da Secdomebma, magaliTad, Cveni arCeuli
lursmaniSeiZlebaariyosSesaferisi.
asociaciur doneze proceduris calkeuli nabijebi kombinirebu-
liaanmibmuliaufrodiderTeulebTan.viRebTlursmansdavaWedebT
massaWiroxvrelSi.erTinabijirbiladgadadismeoreze.praqtikaSi
asociaciuri etapi gadadis avtonomiur etapze, sadac mizani didi
yuradRebisgareSemiiRweva.amrigad,Tusakmarisiraodenobiswignis
TaroebsaawyobT,ukveSegeZlebaTmisikeTebisprocesSiTavisuflad
isaubroTdanaklebiyuradRebamiaqcioTsamuSaos.esgadasvlakog-
nituridan asociaciurze da Semdeg avtomatur doneze, gamoiyeneba
ZiriTadikognituriunar-CvevebisganviTarebisasyvelasferoSi.gar-
damecnierebisa,medicinisa,WadrakisadamaTematikisa.
risi gakeTeba SeuZliaT maswavleblebs imisaTvis, rom daexmaron
moswavleebs am ZiriTadi unar-Cvevebis ganviTarebaSi da ufro dax-
elovnebul maswavleblebad gaxdomaSi? zogadad Cans gadamwyveti
mniSvnelobisorifaqtori:winapirobiTiswavladapraqtikaukukav-
SiriT.pirveli,TumoswavleebsaraqvTarsebiTiTavdapirvelicodna
manqanis marTva moiTxovs
avtomatizirebul sabaziso
unar-Cvevebsac da dargobriv
strategiebsac.
avtomatizirebuli sabaziso
unar-Cvevebi _unarebi,
romlebicgacnobierebisgar-
eSegamoiyeneba.
370
(sqemebi,unaridaa.S.),operatiulmexsierebazedatvirTvazedmetad
didiiqneba.magaliTad,imisaTvis,romdaweroleqsiucxoenaze,unda
icodeamenissityvebidagramatikagarkveuldoneze,garkveulwilad
leqsisformaSicundaerkveodeT.sityvebis,gramatikisadapoeziis
formebisswavladaamavdrouladleqsisdawerismcdelobaukveme-
tismetiiqneboda.
meore, praqtika gaZlevT saSualebas ukukavSiriT CamoayaliboT
asociaciebi,amoicnoTsignalebiavtomaturaddaSekraTesnabijebi
ufro msxvil `piroba-qmedebis wesebad an produqtebad. zogi saxis
praqtika dawyebiTi donidanve unda moicavdes mTliani procesis ga-
martivebulversiasnamdvilkonteqstSi.praqtikanamdvilkonteqstSi
exmarebamoswavleebsaramartoimisswavlaSi,rogorgamoiyenonun-
ari,aramedaseverodisdaratom(Collins, Brown, & Newman, 1989; Gagn,
Yekovich & Yekovich, 1993).cxadia,daesyvelaaTletTamwvrTnelmaicis,
Tugarkveulinabiji,komponentianprocesiproblematuria,esel-
ementimxolodgavarjiSebisSemdegSeiZlebagaxdesufroavtoma-
turidaSemdegdabrundesmTlianTanmimdevrobaSi,raTaSemcirdes
datvirTvaoperatiulmexsierebaze(Anderson, Reder, & Simon, 1996).
dargobrivi strategia. rogorcadrevnaxeT,zogisaxisproceduruli
codna,rogoricaagarSemomoZravimanqanebisTvisTvalyurisdevneba
saWesTan yofnis dros, ar aris avtomaturi, radgan pirobebi mud-
mivad cvalebadia. rogorc ki gadawyvetT savali xazis Secvlas, es
manevriavtomaturadsruldeba,magramgadawyvetilebaxazisSecvlis
Sesaxeb gacnobierebulia da damokidebulia Tqvens garSemo arsebul
sagzaomdgomareobaze.dargobrivi strategiaarisgacnobierebulad
gamoyenebuli unar-Cvevebi, romelic axdens azrebisa da qmedebebis
organizebasmiznismisaRwevad.amsaxisswavlismxardasaWeradmaswav-
leblebmaundaSeqmnanpraqtikisadavarjiSisSesaZleblobasxvadasx-
vasituaciaSimagaliTad,ivarjiSeTkiTxvaSigazeTebis,sareklamo
warwerebis,Jurnalebis,wignebis,werilebis,saxelmZRvaneloebisada
a.S.kiTxviT.SemdegTavSiproblemebisgadaWrisadasaswavlostrat-
egiebisSesaxebganvixilavTsxvagzebsimisaTvis,romdavexmaroTmo-
swavleebs ganaviTaron dargisaTvis specifikuri strategia. amjerad
kimodiT,mivubrundeTmosazrebasswavlismravalferovnebisadakon-
vergenciisSesaxeb.
mravalferovneba da konvergencia kognitur swavlaSi
amTavSiganxilulibevriprocesidacnebacodnismniSvneloba
swavlaSi;sensoruli,muSadaxangrZlivimexsierebani;metakognicia _
exeba yvela moswavles. magram arsebobs individualuri gansxvavebebi
imaSi,raicianmoswavleebmadarogorgamoiyenebamaTimexsiereba.
mravalferovneba: individualuri gansxvaveba
da muSa mexsiereba
rogorcviciT,muSamexsierebaSiarsebobsrogorcganviTarebis,
iseindividualurigansxvavebulobebi.modiT,ganvixiloTramdenime
maTgani.magrammanamde,scadeTes:
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
sabaziso unarebis ganviTa-
reba, II A3
efeqturiSesruleba,roca
mswavlelidaeuflebaZiriTa-
diunarebisavtomaturad
gamoyenebas.aRwereTrisi
gakeTebaSeuZliaTmaswavleb-
lebs,romdaexmaronmoswav-
leebsZiriTadiavtomaturi
unarebisgamomuSavebaSi.
dargis specifikuri stra-
tegiebi _specifiuriunar-
Cvevebi,raTamiaRwiomizans
raimesferoSianproblemis
gadaWraSi.
371
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
waikiTxeTqvemoTmocemuliwina-
dadebebidagamoyofilisityvebixmamaRla:
mravali wlis ganmavlobaSi Cemi ojaxi da megobrebi muSaobdnen
fermaSi. adgili
imitom,romoTaxiCaxuTuliiyo,bobigareTgavidasufTahaeris
CasasunTqad.gamocda
CvenzRvaSi50milissiRrmezeSevediT,sanamsanapirodagvekarge-
bodaTvalTaxedvidan.jgufi
CamoTvaleT gamoyofili sityvebi. vin iyo CaxuTul oTaxSi? vin
muSaobdafermaSi?
Tqven axla sakuTar Tavze gamoscadeT testis mcire elementebi
muSa mexsierebis moculobis Sesafaseblad (Engle, 2001). testi Tqven-
ganmoiTxovdaorivesgadamuSavebasdaSenaxvaswinadadebebismniS-
vnelobis gadamuSavebas da sityvebis Senaxvas/damaxsovrebas (Ashcraft,
2006).raSedegiaCveneT?
ganviTarebis gansxavebebi. kvlevaaCvenebs,rompatarabavSvebsZalian
SezRuduli muSa mexsisreba aqvT, magram maTi mexsierebis moculoba
izrdeba asakTan erTad. axalandeli kvleva cxadyofs, rom muSa mex-
sierebissamikomponenticentraluriaRmasrulebeli,fonologiuri
yulfidavizualur-sivrciTixatizrdismoculobas4wlidanmo-
zardobisasakisCaTvliT(Garthercole, Pickering, Ambridge, & Wearing, 2004).ar
arisgarkveuliescvlilebebimexsierebismoculobaSimomxadricv-
lilebebisSedegia,TustrategiaTagamoyenebisgaumjobesebisa.keisi
(1998)Tvlida,rom`mTlianisivrce~informaciisgadamuSavebisaTvis
erTnairianebismierasakSi,magrampatarebmaundagamoiyenonamsivr-
cismcirenawiliimisaTvis,romdaimaxsovronrogorSeasrulonel-
ementarulioperaciebi,rogoricaaTojinasaReba,sagnissworidasax-
elebispovna/gaxsenebaandaTvla.axalioperaciisgamoyenebasbavSvis
muSamexsierebisdidinawilimiaqvs.magram,rogorckiesoperacia
naswavlidadaZleulia,ufro
meti muSa mexsiereba xdeba
xelmisawvdomi axali informa-
ciis mcire droiT Sesanaxad.
Zalian patara bavSvebisaTvis
biologiamac SeiZleba iTama-
Sos Tavisi roli. roca bavS-
vis tvini da nervuli sistema
mwifdeba da viTardeba, gada-
muSaveba SeiZleba ufro efeq-
turi gaxdes, ise, rom muSa
mexsierebisufrometiadgili
iyos xelmisawvdomi (Bransford,
Brown, & Cocking, 2000).
bavSvebi zrdasTan erTad
ganaviTareben ufro efeqtur
arsebobs ganviTarebis ramdenime
gansxvaveba imisa, Tu rogor iyene-
ben moswavleebi informacias muSa
da xangrZliv mexsierebaSi.
372
strategiebsinformaciisdamaxsovrebisaTvis.oTxiwlisbavSviiwyebs
imisgagebas,romgaxsenebawarsulidanraRacisgamoZaxebaa.oTxiwlis
asakamdebavSvebshgoniaT,romgaxsenebaarisis,rasacisinixedaven
daicianaxla,xolodaviwyebaarisarcodna(Perner, 2000).bavSvTaum-
ravlesoba spontanurad aRmoaCens gameorebas daaxloebiT 5-6 wlis
asakSi.sigleri(1998)aRwerscxrawlisbiWs,romelicqurdobisTviT-
mxilveligaxdadaSemdeggonebaSiimeorebdaqurdismanqanisnomers,
sanampoliciasaruTxraigi.ufroumcrosiasakisbavSvebsSeiZleba
aswavloT es gameorebis strategia da isini mas efeqturad gamoiy-
eneben,TuSeaxsenebTamisSesaxeb,magramisiniamstrategiasspon-
tanuradargamoiyeneben.bavSvebs10-11wlisasakidanganuviTardebaT
zrdasrulTamsgavsimuSamexsiereba.
keisis(Case 1998)Tanaxmad,patarabavSvebixSiradiyenebengonivrul,
magramarasworstrategiebsproblemebisgadasaWreladmaTiSezRuduli
mexsierebisgamo.isinicdilobengaaiolondavalebamniSvnelovaniin-
formaciisignorirebiTansworigadawyvetilebismiRebisaTvissaWiro
nabijebisgamotovebiT.esnaklebadZabavsmexsierebas.magaliTad,ra-
odenobaTa Sedarebisas bavSvebi mxedvelobaSi iReben moxlod WiqaSi
wylissimaRlesdaaraWiqisdiametrs,radganesmexsierebisnakleb
daZabvasmoiTxovs.keisisazriT,sworedamiTSeiZlebaaixsnasbavSvebis
uunaroba,amoxsnanpiaJesklasikuriproblemebi(ix.sqema2.2).
arsebobsganviTarebasTandakavSirebuliramdenimegansxvavebaima-
Si,rogoriyenebenmoswavleebiorganizebas,saguldagulodamuSave-
basadacodnasoperatiulmexsierebaSiinformaciisgadamuSavebisas.
daaxloebiT6wlisasakSibavSvTaumravlesobaaRmoaCensorganizaci-
ulistrategiebisgamoyenebismniSvnelobas,xolo9-10wlisaTvisisi-
ni am strategiebs spontanurad iyeneben. amrigad, roca maT Semdegi
sityvebiaqvTsaswavli:
savarZeli,forToxali,virTxa,lampa,msxali,cxvari,banani,
pledi,ananasi,cxeni,magida,ZaRli
ufrosiasakisbavSvebmadazrdasrulebmaSeiZlebadaajgufones
sityvebi avejis, xilis da cxovelebis kategoriebad. patara bavSvebs
SeiZleba aswavlon organizeba mexsierebis gasaumjobeseblad, magram
isiniamstrategiebsargamoiyenebenTuaravinSeaxsenebsamisTao-
baze.asakismatebasadamomwifebasTanerTadbavSvebiaseveukeTesad
iyeneben saguldagulo damuSavebas, magram es strategiebi viTarde-
bagvianbavSvobaSi.ideebisdasamaxsovrebladideebisadasuraTebis
gamogoneba dawyebiTi skolis ufrosi klasis moswavleebisaTvis da
mozardTaTvisarisdamaxasiaTebeli(Siegler, 1998).
individualuri gansxvaveba. ganviTarebisgansxvavebisgarda,arsebobs
muSa mexsierebis individualuri variaciebi da am gansxvavebebs aqvT
TavisimniSvnelobaswavlaSi.magaliTad,korelaciamuSamexsierebis
moculobisdasadgentestisqulebsadasqolastikuriSefasebistes-
tis(SAT)verbalurnawilsSorisdaaxloebiT59-ia.magramararsebobs
korelacia SAT-sa da ubralo xanmokle mexsierebis moculobis dasa-
dgen tests Soris. muSa mexsiereba aseve dakavSirebulia inteleqtis
testebisSedegebTan.TudavalebamoiTxovsdidyuradRebasdamaRa-
lidonisazrovnebas/fiqrs,maSinmuSamexseierebismoculobaamdava-
lebis Sesrulebis umTavresi faqtoria (Ashcraft, 2006; Hambirck, Kane, &
Engle. 2005; Ackerman, Beier, & Boyle, 2005; Unsworth & Engle, 2005).
373
zogadamiansufroefeqturimuSamexsierebaaqvssxvebTanSedar-
ebiT(Caruglia-Bull & Pressley, 1990; DiVesta & Di Cintio, 1997; Jurden, 1995).gansx-
vavebebioperatiulmexsierebaSiSeiZlebakavSirSiiyosniWierebasTan
maTematikasa da verbalur disciplinebSi. magaliTad, erT kvlevaSi
subieqtebs sTxoves daemaxsovrebinaT ricxvTa sia, gverdze niSnebis
adgilmdebareoba,sityvebidaasoebi(Dark & Benbow, 1991).subieqtebi,
romlebicwarmatebulniiyvenenmaTematikaSi,ukeTimaxsovrebdnenci-
frebs da adgilmdebareobas, vidre verbalur disciplinaSi niWieri
subieqtebi,verbaluriTvalsazrisiTkiTavismxrivukeTesadimaxos-
vrebdensityvebs.amSedegebzedayrdnobiT,darksadabenbousmiaC-
niaT,romsabazogansxvavebebiinformaciisgadamuSavebaSididrols
asrulebsmaTemaTikurianverbaluriniWisganviTarebaSi.
mravalferovneba: individualuri gansxvavebani
da xangrZlivi mexsiereba
yvelazididiindividualurigansxvaveba,romelicgavlenasaxdens
xangrZlivmexsierebaze,ariscodna.rodesacmoswavleebsaqvTufro
dargisaTvissfecifikurideklaraciulidaprocedurulicodna,maT
am sferoSi masalis swavla da damasxovreba ufro eadvilebaT (Alex-
ander,1997).warmoidgineT,rogoriiqnebaTqvenTvisimsferosteqni-
kurisaxelmZRvaneloskiTxva,romelSicnakleberkveviTdaromlis
SesaxebacZaliancotaramgagegebaT.TiToeulistriqoniZneligas-
agebiiqneba.TqvengiwevTkiTxvisSeCerebadasityvebisganmartebebis
moZieba leqsikonSi, Semdeg im cnebebis Sesaxeb kiTxvis gagrZeleba,
romlebicargesmiT.ZneliaimisdamaxsovrebarasackiTxulobT,rad-
ganerTdrouladcdilobTgaigoTdadaimaxsovroT.magramTugaqvT
kargicodnasafuZvlad,swavladadamaxsovrebaufromartivixdeba.
racufrometiiciT,miTufroadviliakidevmetisgagebadacodna.
esnawilobrivmarTalia,imitom,romcodnaaumjobesebsstrategiebis
gamoyenebas. kidev erTi faqtoria dakavSirebuli dargobrivi cod-
nisganviTarebasTandamisdamaxsovrebasTan,esaainteresi.sferoSi
eqspertuligagebisadagaxsenebisganviTarebisaTvissaWiroa,,unarisa
(anu`codnisa~)daaRtacebis(anu`interesis~)mudmiviurTierTqmede-
ba(Alexander, Kulikowich, & Schulze, 1994, p. 334).
adamianebiasevegansxvavdebiandamaxsovrebisaswarmosaxvisgamoy-
enebiT.arsebobsrogorcganviTarebis,iseindividualurigansxvave-
bebi.bavSvebiufroiyenebenwarmosaxvasvidrezrdasrulebi.rodesac
isini mwifdebian kogniturad, SeiZleba Secvalon warmosaxvis, gamoy-
enebaverbaluriformulirebiT.zrdasrulobisaszogiadamianisxvaze
ukeTiyenebswarmosaxvasdamaxsovrebisas,magramadamianTaumravle-
sobasSeuZliagaaumjobesoswarmodgeniTiunar-CvevebivarjiSiTada
praqtikiT(Schunk, 2004).
am wignis dasawyisSi rogorc vnaxeT, radgan adamianebi izrdebi-
an sxvadasxva kulturul konteqstSi, maT aqvT gansxavebuli codnis
`maragi~(Moll, 1994; Nieto, 2004).2.4cxrilSimocemulialaTinoamerikuli
ojaxebisSesaZlosaswavloarealebiluismolis(Luis Moll)Catarebul
kvlevaSi kulturuli codnis Sesaxeb. gaixseneT beisbolis swavlis
magaliTiamTavSimoyvaniliyuradReba,swavladamexsierebaxelSe-
myobia,rocaswavlebaefuZnebamoswavleTaTavdapirvelcodnas.
374
individualuri gansxvavebebi metakognicizmSi
zogigansxvavebametakogniturunar-CvevebSiganviTarebisSedegia.
magaliTad,patarabavSvebi,SeiZlebaveracnobierebdnengakveTilis
mizans maT SeiZleba egonoT, rom mniSvnelovania gakveTilis bo-
lomdemiyvana,dasruleba.ararisgamoricxuli,davalebissirTulis
gansazRvrisunaricarSeswevdeTSeiZlebaegonoT,romgasarTobi
literaturisa da samecniero wignis kiTxva erTi da igivea (Gredler,
2005). asakis matebasTan erTad bavSvebs ufro metad SeuZliaT daa-
myaronaRmasrulebelikontrolistrategiebze.magaliTad,ufrome-
tad SeuZliaT gansazRvron, gaiges Tu ara ganmarteba (Markman, 1977,
1979) an iswavles Tu ara sakmarisad, imisaTvis, rom daemaxsovrebi-
naT erTeulTa sistema (Flavell, Freidrichs, & Hoyt, 1970). metakognituri
SesaZleblobebiganviTarebasiwyebsdaaxloebiT5-7wlisasakidanda
umjobesdeba skolaSi siarulis periodSi (Flavell, Green, & Flavell, 1995;
Garner,1990).pirveldameoreklaselebTanmuSaobisasnensiperimaR-
moaCina,romorikiTxvisdasmaexmarebodabavSvebsgamxdriyvnenufro
metakogniturebi. es kiTxvebi iyo: ,,ra iswavle dRes sakuTari Tavis
Sesaxeb,rogorcmkiTxvelma/damwerma?da,,raSeityve,risigakeTeba
SegiZliakidev,kidevdakidev~?rodesacmaswavleblebiamkiTxvebs
regularuladsvamdnengakveTilebisganmavlobaSi,pataramoswavlee-
bickiaCvenebdnensakmaodrTulimetakogniturigagebisadaqmedebis
dones(Perry dasxvebi, 2000).
Tumca metakognicizmSi gansxvavebebis yvela saxe ar aris damoki-
deuli asakis matebasa da momwifebasTan. arsebobs didi gansxvavebu-
lobaerTiganviTarebisdonismoswavleebsSorisacdaesgansxvaveba
ararisdakavSirebuliinteleqturSesaZleblobebTan.metic,aRmate-
bul metakognitur unars SeuZlia dabali SesaZleblobis doneebis
kompensireba.ase,rommetakognituriunariZalianmniSvnelovaniamo-
swavleTaTvis,romelTacxSiradaqvTproblemebiskolaSi(Schunk, 2004;
Swanson, 1990).
metakognituri SesaZleblobebis zogi individualuri gansxvaveba
SeiZlebagamowveuliiyosbiologiurigansxvavebebiTansaswavloga-
mocdilebisvariaciebiT.moswavleebiSeiZlebaZaliangansxvavdebod-
nenimisdamixedviT,ramdenadaqvTTavianTigaremodaninformaciis
seleqciurad akrefis unari. metic, zog swavlis uunaro moswavles
sinamdvileSi yuradRebis darRvevebi aRmoaCnda (Hallahan & Kauffman,
2006), kerZod, didi moculobis davalebebTan dakavSirebiT (Pelham,
1981).sxvasaxisyuradRebisanqcevissiZneleebi,romlebicasocird-
ebianyuradRebisdarRvevasTan,SeiZlebadakavSirebuliiyossocio-
kulturul,emociur,ganviTarebis,kogniturproblemebTanansagan-
manaTleblowyaroebTan,rogorcaRniSnulia7.4cxrilSi.
konvergenciebi: kavSiri ojaxTan
amTavisboloramdenimenawilSiganxiluliiyomosazrebebiimis
Taobaze,rogorundadaexmaromoswavleebs,gaxdnenufroganaTleb-
ulebidamcodneebi.esaamexsierebisstrategiebi,mnemonika,metakog-
nituriunari,(rogoricaagagebisdagegmvadamonitoringi)dakogni-
turiunari.zogimoswavleskolaSiupiratesobiTsargeblobs,imitom
375
cxrili 7.4
yuradRebis siZneleebis mqone wyaroebis gamokiTxva
TumoswavleebsholisturiperspeqtividanSevxedavT,SevZlebTgavigoTmaTigansxvavebe-
bi.ADHD(yuradRebisdeficitishiperaqtiuriaSliloba)diagnozianbavSvebTanmuSaobisas
vsamTamkiTxvebs:
paradigma
an perspeqtiva
sakvanZo kiTxva sakvanZo
eqspertebi
potenciuri
Sefasebebis
magaliTebi
potenciuri
intervenciebis
magaliTebi
sociokulturuli bavSvebisyuradRebisa
daqcevissiZneleebi
ramdenadaagamowveuli
kulturuligansxvave-
bebiT?
kulturulad
mgrZnobiareso-
cialurimuSaki,
fsiqologi,maswav-
lebeli.
vizitebisaxlSi,
klasSidaTva-
lierebani
kulturulad
mgrZnobiare
saswavlogegmis
SemuSaveba,kul-
turulimraval-
ferovnebissadRe-
saswauloaRniSvna
fsiqoafeqturi bavSvisyuradRebisa
daqcevissiZneleebi
ramdenadaagamowveuli
emociuritravmiT,
mRelvareba/depresiiT
antemperamentuli
gansxvavebulobiT?
klinicisti
fsiqologi,fsiqi-
atri,licenzire-
bulikonsultanti
Sefasebebidepre-
siis,mRelvarebis
Taobaze,tempera-
mentisSefaseba.
fsiqoTerapia,
ojaxuriTerapia,
emociuradxelSe-
mwyobi
saklasogaremos
uzrunvelyofa
ganviTarebis ramdenadaabavSvis
yuradRebisadaqcevis
siZneleebigamowveuli
sxvdasxvadonisganviTa-
rebiT?
pediatri,
bavSvTaganviTa-
rebisspecialisti
bavSvisganviTa-
rebisindeqsebi;
dakvirvebabunebriv
garemoSi
ganviTarebis
kuTxiTSesaf-
erisisaswavlo
gegmisSemuSaveba,
bihevioristuli
molodinebisgada-
keTeba
kognituri ramdenadaabavSvis
yuradRebisadaqcevis
siZneleebigamowveuli
kreatiuliqceviTan
sxvapozitiurikogni-
turigansxvavebebiT?
niWierispecial-
isti;kognituri
fsiqologi
kreatiuliinstru-
mentebi;kognituri
stilisSefasebebi
eqspresiulixe-
lovnebisgamoy-
eneba,kreatiuli
saswavlogegmada
sxvakreatiuli
midgomebi
biologiuri bavSvisyuradRebisa
daqcevissiZneleebi
ramdenadaagamowveuli
biologiuriprobleme-
biTanneirobiologiuri
gansxvavebebiT?
ojaxiseqimi;eqimi
_specialisti
(mag.nevrologi,
fsiqiatri)
samedicinogamokv-
leva;specialuri
samedicinotestebi.
wamlebi(mag.rit-
alini),mkurnalo-
bafizikuriprob-
lemebisgasagebad.
saganmanaTleblo bavSvisyuradRebisa
daqcevissiZneleebi
ramdenadaagamowveuli
gansxvavebebiTswavlaSi?
swavlebisspe-
cialistebi;klasis
maswavlebeli
swavlebissti-
lisinventari;
mravaljeradi
inteleqturiSe-
fasebebi,sarwmuno
Sefasebebi,bavSvis
portfeli
bavSvisindi-
vidualurswavlis
stilzemorgebuli
saswavlostrat-
egiebi.
wyaro:adaptirebuliaADD/ADHD alternatives in the classroom (p.54) by T. Armstrong. Copyright 1999 by Associacion for Supervi-
sion and Curriculum Development. ibeWdeba ASCD-isnebarTviT.yvelauflebadaculia. ASCD-imaswavlebelTamsoflioerTo-
baa,romelicmxarsuWerssaRpolitikasdaxelmisawvdomsxdissaukeTesogamocdilebas,raTayovelmamoswavlemmiaRwios
warmatebas.damatebiTiinformaciisaTvisix. www.ascd.org
376
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
rekomendaciebi: swavlis organizeba
mieciT ojaxebs specifikuri strategiebi,
rom daexmaron TavianT Svilebs gavarjiSe-
basa da damaxsovrebaSi.
magaliTebi
1. SeqmeniT ,,super moawavlis saSinao dava-
lebebi, romelic moiTxovs garkveuli ma-
salis swavlas da Tan erTvis ,,mSobelTa
wvrTnis baraTi. am baraTSi mocemulia
davalebisaTvis Sesaferisi martivi dam-
axsovrebisstrategia,romelTaswavlebac
mSoblebsSeuZliaTSvilebisaTvis.
2. SeadgineT masalis gagebis Sesamowmebeli
kiTxvari, ise, rom ojaxis wevrs SeeZlos
Tvali gadaavlos sakiTxav davalebas da
Seamowmos,ramdenadgaigoisbavSvma.
3. aRwereTgadanawilebulipraqtikismniSvn-
elobadamiawodeTojaxiswevrebsideebi
imisSesaxeb,rodisdarogorCaurTonga-
varjiSebaniunar-CvevebSisaxlissaubreb-
sadaproeqtebSi.
sTxoveT ojaxis wevrebs, gagacnon Tqven da
TavianT bavSvebs Tavisi damaxsovrebisa da
organizaciis strategiebi.
magaliTebi
1. SeqmeniTojaxurikalendari
2. waaxaliseT iseTi dagegmviTi molaparake-
bebi, sadac ojaxis wevrebi daexmarebian
moswavleebs, daSalon didi davalebebi
mcire samuSaoebad, daisaxon miznebi da
moiZionresursebi.
imsjeleT swavlaSi yuradRebis mniSvnelo-
bis Sesaxeb.
magaliTebi
1. waaxaliseTojaxebimoawyoniseTisaswav-
lokuTxeansivrce,romelicSorsiqneba
xelisSemSlelifaqtorebisgan.
2. darwmundiT,rommSoblebmaiciansaSinao
davalebismizani.
damatebiTiinformaciisaTvisix.:
http://www.mtsu.edu/~studskl/hsindex.htmlda
http://www.nea.org/parents/schoolinvolve.html
romamstrategiebsadaunar-CvevebsskolaSiveswavlobs.erT-erTisaSualebaamgansxavebulobaze
gavlenismosaxdenadarisbavSvisojaxTandakavSirebaswavlaSimxardasaWerad.CanarTSi,,ojaxisa
dasazogadoebisTanamSormlobamocemuliaideebiojaxebTanmuSaobisSesaxeb,raTaufrometad
daexmaroTdaxeliSuwyoTTqvensmoswavleebsamunar-CvevebisganviTarebaSi.
S e j a m e b a
kognituri perspeqtivis elementebi
swavlis kognituri da bihevioristuli Sexedulebebi
imis Sesaxeb Tu ra aris naswavli da ganmtkicebis
roli. kognituriTvalsazrisisTanaxmad,codna
iswavlebadacodniscvlilebebiiwvevsqcevis
cvlilebebs. bihevioristuli TvalsazrisiT ki
axaliqcevaTavadiswavleba.rogorcbihevior-
isti, ise kognituri Teoretikosebi Tvlian,
rom ganmtkiceba mniSvnelovan rols asrulebs
swavlaSi, magram sxvadasxva mizezebiT. mkacri
bihevioristebis azriT ganmtkiceba aZlierebs
sapasuxo reaqciebs. kognituri Teoretikosebi
ki Tvlian, rom ganmtkiceba aris ukukavSiris
wyaroimisSesaxeb,ramoxdebaqcevis _ rogorc
informaciis wyaros gameorebis an cvlilebis
SemTxvevaSi.
rogor moqmedebs swavlaze codna?kogniturimid-
goma gulisxmobs, rom swavlis procesis erT-
erTiyvelazemniSvnelovanielementiiscodn-
aa,romelicindividsaqvssaswavlosituaciaSi.
is,racukveviciT,didwiladgansazRvravsimas,
377
ras mivaqcevT yuradRebas, aRviqvamT, viswav-
liT,davimaxsovrebTdadaviviwyebT.
mexsierebis informaciis
gadamamuSavebeli nimuSi/modeli
aRqmis ori axsna. `,geStaltis~principebiRire-
buliaxsnaaaRqmisgarkveuliaspeqtebisaTvis,
magram arsebobs aseve ori saxis axsna infor-
maciis gadamuSavebis TeoriaSi imis Sesaxeb,
rogor vcnobT struqturas da vaniWebT mniS-
vnelobas sensorul movlenebs. pirvels ewo-
debamaxasiaTebelTaanalizianaRmavaligada-
muSaveba, radgan stimuli gaanalizebuli unda
iyosmaxasiaTeblebisankomponentebissaxiTda
dalagdesazrianstruqturaSi.meoresaxisaR-
qma aris daRmavali gadamuSaveba. is efuZneba
codnasadamolodins.imisaTvis,romstruqtu-
raucebgavarCioTdavicnoT,amasTanvicnoT
maxasiaTeblebic,viyenebTimas,racukveviciT
mocemulisituaciisSesaxeb.
ra aris muSa mexsiereba? muSa mexsiereba aris,
rogorcxanmokleSenaxvafonologiuryulfsa
da vizualur-sivrciT xatSi, aseve central-
uriaRmasruleblismiermarTuligadamuSaveba
es aris gacnobierebuli azrovnebis samuSao
dazga. imisaTvis, rom operatiul mexsierebaSi
informacia20wamzemetxansdarCesgaaqtiure-
buli, adamianebi iyeneben SenarCunebiT gameo-
rebas, repeticias (mentalur gameorebas) da
SemuSavebul repeticias (xangrZliv mexsiere-
baSi arsebul informaciasTan dakavSirebas).
SemuSavebulirepeticiaasevegvexmarebaaxali
informaciis xangrZliv mexsierebaSi gadatana-
Si. muSa mexsierebis SezRuduli SesaZlebloba
SeiZleba ,,motyuebul iqnas informaciuli
blokebiswarmoqmnisprocesismeSveobiTac.
xangrZlivi mexsiereba: swavlebis mizani
deklaraciuli, proceduruli da pirobiTi codnis
Sedareba. deklaraciulicodnaariscodna,ro-
melicSeiZlebaiyosgacxadebuli,rogorcwesi,
sityvebisadasimboloebissaxiT.deklaraciu-
li codna aris imis codna, Tu ,,raSia- saqme.
procedurulicodnaarisimiscodna,Tu,,ro-
gor gaakeTe rame, xolo kondiciuri codna
arisimiscodna,,,rodisda,,ratomgamoiyeno
deklaraciulidaprocedurulicodna.
rogor aris informacia warmodgenili xangrZliv
mexsierebaSi da ra rols asrulebs sqemebi? mo-
gonebebi SeiZleba iyos ganpirobebuli (semanti-
kurianepizoduri)daimplicituri(proceduru-
li, klasikuri, ganpirobebuli an primirebadi).
xangrZliv mexsierebaSi informaciis erTeulebi
SeiZlebaSenaxuldaurTierTdakavSirebuliqnes
winaswariqselebisaanxatebis(warmodgenebis)da
sqemebisfarglebSi,romlebicmonacemTastruq-
turebia. es struqturebi saSualebas gvaZlevs
warmovadginoT bevri kompleqsuri informacia
dagavigoTaxali.
ra saswavlo procesebi aumjobesebs xangrZliv mex-
sierebas? is, rogor swavlob informacias, gav-
lenasaxdensmisSemdgomgaxsenebaze.erTimniS-
vnelovani moTxovnaa daakavSiro axali masala
xangrZliv mexsierebaSi ukve Senaxul codnas-
TansaguldagulodamuSavebis,organizaciisan
konteqstismeTodebisgamoyenebiT.mexsierebis
SesaxebkideverTiSexedulebaexebainfomaciis
gadamuSavebis doneebs, romlis mixedviTac in-
formaciisgaxsenebadamokidebuliaimaze,ram-
denadsruladiqnaisgadamuSavebuli.
ratom gvaviwydeba? muSa mexsierebidan dakar-
guliinformaciamarTlaqreba.magraminfor-
maciaxangrZlivimexsierebidanSeiZlebaxelmi-
sawvdomi iyos, swori signalebis meSveobiT.
xangrZlivimexsierebidaninformaciadroisms-
vlelobasTan erTad ikargeba gaqrobis (nervi-
uli kavSirebi, rogoricaa kunTebi, sustdeba
gamoyenebisdaxmarebisgareSe)anSerevis(ax-
alma mogonebebma SeiZleba daCrdilos Zveli
mogonebebi, Zveli mogonebebi ki Seerios mo-
gonebebsaxalimasalidan)Sedegad.
metakognicia

ra aris sami metakognituri unari? swavlisa da
azrovnebis maregulirebeli sami metakognitu-
ri unaria dagegmva, monitoringi da Sefaseba.
dagegmvagulisxmobsimisgadawyvetas,radro
daxarjodavalebaze,rastrategiebigamoiyeno,
riTdaiwyodaa.S.monitoringiarisimisgac-
nobiereba,,,rogorvumklavdebidavalebas,Se-
faseba ki moicavs gansjas swavlisa da fiqris
procesebisadaSedegebisSesaxeb.
rogor SeuZlia ukeTesi metakognituri strategiebis
gamoyenebas gaaumjobesos bavSvebis muSa da xan-
grZlivi mexsierebani? patarabavSvebsSeiZleba
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
aswavlo organizeba mexsierebis gasaumjobese-
blad,magramisiniargamoiyenebenamstrategias
Sexsenebis gareSe. saguldagulo damuSavebasac
asakismatebasTanerTadiyeneben.ideaTadasa-
maxsovrebladwarmodgenebisadaistoriebisSe-
qmnaufrodawyebiTiskolisufrosklaselebsa
damozardebsaxasiaTebT.
vxdebiT informirebulebi:
zogi ZiriTadi principi
deklaraciuli codnis ganviTarebis sami gzis axsna.
deklaraciulicodnaviTardeba,rocaaxaliin-
formacia integrirdeba ukve arsebul Cveneul
gagebasTan.swavlisadadamaxsovrebisyvelaze
sasargeblo da efeqturi saSualebaa axali in-
formaciis gageba da swavla. dasamaxsovrebeli
informaciisazrianadgardaqmnamniSvnelovania
daxSiradmaswavleblebisTvisudidesigamowve-
vaa (sirTule). mnemonika aris damaxsovrebis
damxmaresaSualeba:igimoicavssamagristipis
midgomebs,rogoricaalokismeTodi,akronimi,
jaWvurimnemonikadasakvanZosityvismeTodi.
amismisaRwevadZlieri,magramSezRuduligza
aris meqanikuri damaxsovreba, romlisTvisac
xelSemwyobiSeiZlebaiyoscalmxriviswavlada
praqtika.
proceduruli codnis ganviTarebis zogi meTodi.
ZiriTadiavtomatizebuliunar-Cvevebidadar-
gobrivi strategiebi proceduruli swavlis
ori tipi iswavleba sxvadasxva gziT. arse-
bobs avtomaturi unar-Cvevebis ganviTarebis
sami done: kognituri (deklaraciuli codnis
Sesabamisi nabijebis an mimarTulebis miyola),
asociaciuri (individualuri nabijebis kom-
binireba ufro msxvil gaerTianebebad) da av-
tonomiuri (roca mTeli procedura SeiZleba
dasruldesdidiyuradRebisgareSe).winaswari
codna da praqtika ukukavSiriT exmareba mo-
swavleebs,gadainacvlondonidandoneze.dar-
gisaTvis specifikuri strategiebi aris miznis
misaRwevadorganizebulifiqrebisadaqmede-
bebisgacnobierebuladgamoyenebuliunari.Aam
tipis swavlis wasaxaliseblad maswavleblebma
unda uzrunvelyon praqtikuli gamoyenebis Se-
saZleblobabevrsxvadasxvasituaciaSi.
siZnele, romelsac gadaawydiT maswavleblis saaR-
ricxvo wignakSi, cxadyofs saganmanaTleblo fsiqolo-
giis sakiTxebis urTierTkavSirs. dausviT sakuTar Tavs
kiTxvebi: SemiZlia am moswavleebs TviTmaregulirebeli
moswavleebi vuwodo? ra ician maT im saswavlo davale-
bebis moTxovnebisa da faseulobebis Sesaxeb, romlebsac
maTvaZlev?ramdenadeqstensiuriamaTirTulisaswavlo
startegiebiswyeba?kogniturperspeqtivazedafuZnebu-
likvlevaexebaamdakidevbevrsxvasakiTxebs.
adamianuri mexiserebisa da swavlis Sesaxeb codna
gavlenas axdens saklaso cxovrebis praqtikis TiTqmis
yvela aspeqtze, saswavlo gegmis dizainidan da saxelmZ-
Rvaneloebidan,testebisSedgenidandawyebuli,instru-
mentul programul uzrunvelyofamde. PRAXIS IITM
Seafasebs Tqvens codnas kogniutri perspeqtivis kon-
tribuciaSi.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi.ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuligzamkvlevi
videoqeisebirealuriklasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv-
leviTinavigatori
proforientaciiscentriresursebiT:
- PpraqtikisadalicenzirebisaTvis
mzadeba
- profesiuliportfoliosganviTareba
- samsaxurisZiebadagasaubrebisteqnika
- gakveTilisdagegmva
378
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
ras moimoqmedeben?
aqmoyvaniliazogipraqtikosimaswavleblispasuxiTavisdasawyisSimoyvanilsaswavlosituaciaze,sadac
istoriisgakveTilzemoswavleebimasalasgamiznuladimaxsovrebdnen.
379
mark smiti me-9-12 klasebis maswavlebeli
medfordissaSualosskola,medfordi
masaCusetsisStati
moswavleebiaseTSemTxvevaSiyovelTvismimarTav-
dnendazepirebas.miuxedavadimisa,romgarkveulwilad
warmatebas aRweven warsulSi, dgeba iseTi momentic,
roca moswavleebi ufro maRali donis azrovnebaze
undagadavidnen.radganacesarisufrosiklasebisis-
toriadamoswavleTadidinawilikolejSidaapirebs
swavlis gagrZelebas, maT unda iswavlon azrovnebisa
daswavlisgasxvavebulisaSualebebi.
swavliskritikulinawiliagqondesimisSesaZle-
bloba,romsakiTxisgarSemogamarTodiskusiebidaes
mniSvnelovani argumentebiT moaxerxo. im klasis mas-
wavlebeliromvyofiliyavi,sadacmoswavleebiamden
mniSvnelobasaniWebenniSnebsadatestebs,davamatebdi
met zepir prezentaciasa da weriT davalebebs, rom-
lebic aiZulebdnen maT ifiqron faqtobriv masalaze
dagaaanalizoninformacia.istoriisfaqtebisadade-
talebiscodnaararisimdenadmniSvnelovani,ramde-
nadacimisgaazreba,ragavlenamoaxdinesmaTawmyoze
da ratom aris guSindeli dRe esoden mniSvnelovani
dResdaxval.
eSli doji me-9-10 klasebis maswavlebeli
los-anjelesisgaerTianebuliolqis
skola,los-anjelesi,kaliforniisStati
es moswavleebi aSkarad im strategiebs iyeneben,
romlebmacwarsulSiwarmatebamoutanes(dazepireba
da faqtebisa da TariRebis regulireba), magram ar
ganuviTardaTkritikuliazrovnebisunari.zogimo-
swavleZalianwarmatebuladmoixmarsamstrategias
garkveul donemde. isini Sepyrobilni arian mxolod
imisswavlissurviliT,racklasidanklasSigadasas-
vleladaasaWiro.
imisaTvis,rommivceTammoswavleebssaSualeba,
dainaxon istoria rogorc aramarto drois Skala,
vetyodirommomdevnoTavisaTvistestirebakiaRar
iqneba,aramedSevqmnidiamsferosamsaxvelproeqts.
albaTTamaSsmovawyobdiT _ imdroisaTvisdamaxasi-
aTebel,,feSenSousanfestivals.zogmamoswavlem
SeiZlebamoindomosimdroisperiodisqalaqiskon-
struireba, romelsac Seiswavlis. moswavleebs das-
WirdebodaTsaxelmZRvaneloSiarsebuliinformaciis
gamoyeneba TavianTi proeqtebis Sesaqmnelad. maT
niSani daewerebodaT rogorc originalurobaSi, ise
samuSaosxarisxSi.proeqtisqulaoritestisqulas
gautoldeboda.
miTCel d. kleti meTormete klsis
maswavlebeli
A.C.axalisaSualoskola,springsi,texasisStati
moswavleebma unda gaigon, rom warsuli movle-
nebiarsebiTgavlenasaxdensdRevandelmsoflioze.
aforizmi: ,,isini, vinc ar ician istoria, ganwirul-
ni arian gaimeoron igive marTalia. rogorc maTi
maswavlebeli, xazs gavusvamdi mizez-Sedegobriobis
urTierTobasistoriisganmavlobaSidaSevadarebdi
maT erTmaneTs. specifikuri movlenebis mizezebze
koncentrirebiT, rogoricaa ekonomikuri probleme-
biTgamowveulirevoluciebi,moswavleebigaigebdnen
am saxis revoluciebis ciklur bunebas. movlenebi,
rogoricaasafrangeTisrevoluciadaruseTisrevo-
lucia, SeiZleba ganxilul iqnes gamokiTxviTi swav-
liT, jgufuri gadawyvetilebiT, an rolebis gaTa-
maSebiT. moswavleebs SeiZleba mieceT SesaZlebloba,
aRmoaCinon revoluciebis buneba da gamoiyenon is,
racukveiswavlesaxalsituaciebSi.
madia aiala saSualo skolis maswavlebeli
Preparatoria Eugenio Garza Lagera
Campus Garza Sada, Monterrey, N.L. Mexico
davakvirdi,romarsebobsorikonfliqti.pirveli,
moswavleebisaTvis xelmisawvdomi kognituri stra-
tegiebi (dazepireba) ar eTanxmeba maT davalebas (maRa-
li donis azrovneba). meore, moswavleebi ver xedaven
kavSirs mimdinare situaciebsa da warsul movlenebs
Soris. pirveli konfliqtisaTvis, gamoviyenebdi kog-
nitur strategiebs, rogoricaa rukebi, sqemebi, Sedar-
ebiTi cxrilebi da sxva uaxlesi TvalsaCino masalebi.
es miscemda moswavleebs saSualebas, eswavlaT masala.
meorekonfliqtisSemTxvevaSimoswavleebsyuradRebas
gavamaxvilebinebdi warsulis mniSvnelovan movlenaze
da vTxovdi maT daekavSirebinaT is Tanamedrove saer-
TaSoriso,nacionalur,adgilobrivansocialurprob-
lemebTan,animasTan,racxdebauSualodmaTskolaSi.
kimberli d. brijersi sabavSvo baRis
maswavlebeli . dodsonisdawyebiTiskola,
hermitaji,tenisisStati
moSordiT saxelZRvanelos! sakiTxis modernize-
biTistoriagaxadeTrelevanturi,raTadaainteresoT
moswavleebi, sanam saerTod saubars daiwyebdeT. mo-
swavleebsjeryovelTvisvacnobxolmesituacias,sa-
namimperiodzegadavidode,romlisaxsnasacvapireb.
magaliTad, amerikis revolucia arsebiTad moicavs
im adamianebs, romlebic Zalian cdilobdnen Tavi-
dan aeridebinaT im mcire monapivaris dakargva, rac
gaaCndaT. amgvari sityvebiT axsnili masala moswav-
leebmamaSinvegaigesdaTanagrZnobiTganimsWvalnen
kolonistebismimarT.ucebdainteresdnen,rogorSea-
Ceres kolonistebma mefe. Semdeg rolebs vaTamaSebT
xolme,racbavSvebsZalianmoswonT.rogorckiisto-
riulimovlenamaTTvispiradixdeba,isinimzadarian
waikiTxonteqstidetalebisgasagebad.
380
Tavi
8
rTuli kognituri
procesebi
maswavleblis Canawerebi : ras
moimoqmedebdiT?
cnebebis swavla da swavleba
Sexedulebebicnebisswavlis
Sesaxeb
cnebebisswavlebisstrategiebi
cnebebisswavlebaaRmoCenisgziT
cnebisswavlebademonstrirebis
meTodiT
gzayovelmoswavlemde:cnebebis
swavlebadaunarSezRuduloba
problemis gadawyveta
gamovlena:problemisgansazRvra
miznebisgansazRvradaproblemis
warmodgena
problemisgadaWrisSesaZlo
strategiebisaRmoCena
ganWvreta,moqmedebadaukan
dabruneba
problemisgadaWrisxelisSemsSleli
faqtorebi
problemisefeqtianigadaWra:rogor
iqcevianeqspertebi?
kreatiuloba da problemis
kreatiulad gadaWra
kreatiulobisgansazRvra
raariskreatiulobiswyaro?
kreatiulobisSefaseba
kreatiulobagakveTilze
didikreatiuloba:revoluciuri
inovacia
rogor gavxdeT eqsperti moswavle:
swavlis strategiebi da swavlis
unar-Cvevebi
swavlisstrategiebidataqtika
organizaciisvizualurisaSualebebi
kiTxvisstrategiebi
swavlisstrategiebisgamoyeneba
swavleba transferisaTvis
transferisSesaxebarsebuli
Sexedulebebi
swavlebadadebiTitransferisaTvis
mravalgvaroba da konvergencia
rTul kognitur procesebSi
mravalgvaroba
konvergencia
Sejameba
maswavleblis Canawerebi :
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
381
roror moiqceodiT?
s
axelmZRvanelos wina TavSi yuradReba gava
maxvileT codnis SeZenis faqtorze adami
anis mier informaciis, ideebis daxsomebisa da
azris miniWebis Taviseburebebze. winamdebare
TavSikiganvixilavTrTulkogniturprocesebs,
romelebicukavSirdebainformaciisadaideebis
gagebas, gaazrebas, wvdomas. gageba mxolod dax
somebas an sakuTari sityvebiT gadmocemas rodi
arniSnavs _ isgulisxmobscodnis,ideissworad
transformaciasadagamoyenebas,anuganixileba,
rogorc ganaTlebis zogadi miznebis/amocanebis
sistemis`maRalidoniskogniturimizani(Ander-
son & Krathwohl, 2001; Bloom, Engelhart, Frost, Hill,
& Krathwohl, 1956).axlakivnaxoT,ragavlenasax
denskognituriTeoriebiswavlebisTanamedrove
meTodebze.
vinaidan kognitivizmi filosofiuri ori
entaciaadaaraunificirebuliTeoriulimod
eli, masze dafuZnebuli swavlebis meTodebi
erTmaneTisagan gansxvavdeba. winamdebare TavSi
ganvixilavToTxZiriTadsferos,romelSickog
nituriTeoriebisakuTarmidgomasgvTavazobs
swavla/swavlebasTan dakavSirebiT: konceptual
uri swavla, problemebis gadawyveta, kreatiu
loba da swavlis strategiebi da taqtika. das
kvniT nawilSi ki vnaxavT, rogor unda moxdes
swavlis erTi situaciidan meoreze gadasvla
ise, rom gaumjobesdes swavlis procesi. garda
amisa,SevZlebTvupasuxoTramdenimemniSvnelo
vankiTxvas,saxeldobr:
ra ZiriTadi maxasiaTeblebi aqvs karg
gakveTils, romelzec moswavleebs miewo
debaTsaswavlosagnisZiriTadicnebebi?
raetapebisgavlaasaWirorTuliproble
misgadasaWrelad?
ra roli aqvs problemis warmodgenas,
algoriTmebsa da evristikas problemis
gadaWrisprocesSi?
rogor SeuZlia maswavlebels daexmaros
moswavleskreatiulobisgamovlenaSi?
rogorSeiZlebagamoiyenoTswavlisaxali
strategiebi da taqtika testebis, dava
lebisSesasruleblad?
rogoriaissamigza,romliTacmaswavleb
elsSuZliaxeliSeuwyosswavlispoziti
urigadatanisprocess?
rogorc cnobilia, mos
wavles kargi akademiuri
moswrebis misaRwevad sWi
rdebagarkveuliunarCve
vebi, magram moswavleTa umravlesobas swavlis
esCvevebiargaaCnia,anuaricis,rogorunda
iswavlos.kerZod,maTarSeuZliaTdidimocu
lobis teqstis wakiTxva, gageba da wakiTxulis
daxsomeba, uWirT didi proeqtis Sesruleba
umravlesobadavalebasbolowuTamdearasru
lebs.moswavleveraxerxebssamuSaosdagegmvas,
teqstSi ganxiluli mniSvnelovani sakiTxebis
gamoyofas. cxadia, rom yovelive es Zalian ga
wuxebT, swavlis procesi xom uciloblad gu
lisxmobs Sesabamisi unarCvevebis gamoyenebas.
swavlisprocesSikonkretulimiznismisaRwevad
moswavleebsundamisceTsxvadasxvasaxismasala,
magramproblemaisaa,rommoswavleTaumravle
sobasamuSaosmoculobasverumklavdeba.
kritikuli azrovneba
ra unarCvevebi sWirdebaT moswavleebs
Tqveni sagnis asaTviseblad, konkretuli
gakveTilismosamzadeblad?
ras gaakeTebdiT imisaTvis, rom swav
lis procesSi moswavleebs ganuviTaroT
is unarCvevebi, romelic daexmareba maT
gazafxulze dagegmili testirebis war
matebiTgavlaSi?
kolaboracia
Tqvenijgufis3an4wevrTanerTadCamoT
valeTisunarCvevebidaswavlisstrategiebi,
racmoswavlesdasWirdebaTqvenikursisasaT
viseblad.Semdeg,winamdebareteqstisdaxmare
biT gaaanalizeT swavlis Tqveni kursis asaT
visebladsaWirounarCvevebi.
maswavleblis
Canawerebi
382
cnebebis swavleba da swavla
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT ratom vambobT finjanze, rom is
finjania?raTvisebebsgulisxmobsescneba(`finjani~)?raarisnayofi?
bananinayofia?pomidorinayofia?yabaysadasazamTrozerasityviT?
tkbil pomidorze? zeTisxilze? rogor iswavleT, ra aris xilisaTvis
damaxasiaTebeliniSanTvisebebi?
yoveliveis,racfinjanisaTuxilisda,zogadad,samyarosSesaxeb
viciT,ukavSirdebacnebebsdamaTSorisarsebulkavSirebs(Arshcraft,
2006).magramraariscneba?cnebaariskategoria,romelicgamoiyeneba
msgavsimovlenebis,ideebis,sagnebisaTuadamianebisdasajgufeblad.
konkretulcnebas,magaliTad,`moswavles~romviyenebT,vgulisxmobT
adamianTaimkategorias,romelicswavlobsesmaTisaerTodamaxa
siaTebeli niSania. asakobrivi gansxvavebis gamo, zogi SeiZleba iyos
skolis moswavle, zogi ki ara. aseve gansxvavebuli SeiZleba iyos
swavlis obieqti es SeiZleba iyos sportis garkveuli saxeoba an
raimesagani,TumcayvelamaincerTkategoriaSi`moswavle~erTi
andeba.undaiTTqvas,romcnebaabstraqciaa,anurealursamyaroSiar
arsebobs.cnebagvexmarebauzarmazarimoculobisinformaciissiste
matizaciasadamarTvaSi.magaliTad,ferTagama7.5milionsxvadasxva
fers moicavs. ferTa kategorizacia jgufebad am mravalferovnebas
Tan`gamklavebis~saSualebasgvaZlevs(Bruner,1973).
Sexedulebebi cnebis swavlis Sesaxeb
kvlevissawyisetapzefsiqologebivaraudobdnen,romarsebobscne
bebisganmasxvavebeli maxasiaTeblebi.magaliTad,wigniarisakinZuli
gverdebisaganSemdgarisagani,TumcaigivesvervityviTeleqtronul
`wignze~. cnebis ganmsazRvreli maxasiaTeblebis Teoriis mixedviT
CvenkonkretulmagaliTebsvcnobTmTavariaucilebeliatributebis
aRniSvnissaSualebiT.
daaxloebiT 1970 wlidan cnebis bunebis Sesaxeb arsebuli Sexed
ulebaicvleba(Ashcraft,2006).miuxedavadimisa,romzogierTcnebas
(magaliTad, tolferda samkuTxedi) konkretuli maxasiaTeblebi aqvs,
amas ver vityviT cnebaTa umravlesobaze. magaliTad, inglisuri si
tyva cneba `party~. ra aris misi aRmniSvneli atributebi? cxadia,
pirvelrigSigvaxsendebaqarTulisityva`wveuleba~,magrammisiSi
naarsiSeicvleba,TuamsityvasgamoviyenebTpolitikurimovlenis
an sasamarTlo saqmis mxareTa mimarT. kidev erTi magaliTi: cneba
`frinveli~. frinvelebi cxovelTa samyaros saxeobaa, romlisTvisac
damaxasiaTebelia frena. magram Tu am maxasiaTebels daveyrdnobiT,
vityviT, rom siraqlema an pingvini frinvelia? ra SeiZleba vTqvaT
TundacRamuraze?
prototipi da nimuSi (exemplars). maS,rogorvswavloTcnebebs?arse
bobsazri,romgonebaSigvaqvscnebebis(magaliTad,`party~an`fr
inveli~) prototipi. anu gamosaxuleba, romelic moicavs TiToeuli
cnebis arss. prototipi ama Tu im kategoriis saukeTeso warmomad
genelia.magaliTad,CrdiloeTamerikaSimcxovrebisaTvis`frinvelis~
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
piaJesazriT,formaluriop
eraciebisstadiamdeadamians
abstraqtulicnebebiT
azrovnebaarSeuZlia.maS,
rogorswavlobsbavSviiseT
abstraqtulkoncefciebs,
rogoricaa`guSin~da
`bedniereba~?SesaZlebelia
Tuaraabstraqtulikoncef
ciebisswavlebaprototipebis
gamoyenebiT?
koncepti, cneba _ saerTo
TvisebebiTurTierTdakav
Sirebuliideebis,miznebis,
gancdiliSTabeWdilebebis
erToblioba.
383
cnebis saukeTeso warmomadgeneli SeiZleba iyos SaSvi (Rosch, 1973).
am kateogoriis sxva warmomadgeneli SeiZleba iyos am prototipis
msgavsi(vTqvaT,beRura)anda,erTimxrivmsgavsi,meoremxrivki
sruliadgansxvavebuli(magaliTad,qaTami,siraqlema).amkategoriis
CamonaTvalSiSeiZlebaiyosiseTiwarmomadgenelic,romlisSesaxebac
gagviWirdebaimisTqma,ekuTvnisTuaraisamprototips.magaliTad,
telefoni `avejia~? lifti `satransporto saSualebaa~? zeTisxili
`xilia?~ Tavsdeba ama Tu im kategoriaSi esa Tu is sagani, Tu ara,
damokidebulia Tavsebadobis xarisxze. martivad rom vTqvaT, rome
limesaganiTumovlenaan,Tundac,ideaufrokargadasaxavscnebas,
vidremeore.(Ashcraft,2006).
arsebobskideverTiSexedulebaimisSesaxeb,TurogorvswavlobT
cnebebs:gamovyofTkategoriiswevrsnimuSismixedviT.aqtualurmex
sierebaSi gvaqvs egzemplari/nimuSi (vTqvaT, konkretuli frinveli,
avejidaa.S.),romelsacvadarebTsagansdaamgziTvadgenTmisSes
abamisobasamaTuimkategoriasTan.magaliTad,parkSivxedavrkinisa
daqvisagandamzadebulucnaurskams,romelicSeiZlebaSevadarosa
kuTarmisaReboTaxSimdgarsavarZelsdaamissafuZvelzedavaskvna,
SeiZlebaamucnaurskamzekomfortuladdajdomaTuisufro`qan
dakebaa~,vidredasajdomadgankuTvnilisagani.
prototipi, savaraudod, aigeba sxvadasxva saxeobis/modelisagan
miRebuligamocdilebissafuZvelze.esbunebrivadxdeba,vinaidansx
vadasxvaSTabeWdilebaTandaTanileqebadadroTaganmavlobaSiqmnis
tipobrivisavarZlisprototips,anuyvelaimsavarZlisa,romelzec
odesmevmjdarvarT(Schwarts &Reisberg, 1991).
cnebebi da sqemebi. prototipisadasaxeobisgarda,cnebisdadgenisas
mivmarTavT agreTve sakuTar sqematur codnas, pirdapir dakavSire
buls cnebasTan. saidan viciT, rom falsificirebuli fuli ar aris
`namdvili~fuli,isxomsavsebiTakmayofilebsCvenTvisnacnobi`fu
lis~prototipsaTumodels/nimuSs?amdaskvnamdemivdivarTamfu
lisistoriissafuZvelze:esfuli`arakeTilsindisierma~adamianebma
dabeWdes. aqedan gamomdinare, fulis cneba ukavSirdeba danaSauls,
siyalbes,saxelmwifoxazinasdaa.S.
iakobfeldmanis(Jacob Feldman,2003)mierSeTavazebulisaboloo
aspeqti cnebis Seswavlisas aris simartivis principi. feldmanis az
riT, adamiani nimuSis Sesaxeb umartives kategorias, anu wess ayali
bebs,romelsacavrcelebsyveladanarCensaxeobaze.zogjermartivi
wesisdadgenaZalianadvilia(magaliTad,samkuTxedTandakavSirebiT),
TumcazogjerdidsirTulesiwvevs(vTqvaT,xilisSemTxvevaSi).ma
gramadamianiyvelasaxeobiserTcnebaSigasaerTianebladmartivhi
poTezebseZebs.feldmanisazriT,simartivisprincipi(simplicity prin-
ciple) kognituri fsiqologiis erTerTi uZvelesi ideaa: `organizmi
cdilobsCaswvdesgaremosinformaciisnakadismartiv,ufrogasageb,
logikuri Tanmimdevrobis mqone, ufro gamosadeg formaze dayvanis
gziT~(gv.231).eswinamdebaresaxelmZRvanelosme7TavSiaRwerili
geStaltisTeoriisprincipebsgvagonebs.
ganmsazRvreli atributebi _
TaviseburebebidaTvisebebi,
romlebicsaerToaerTikat
egoriissagnebis,movlenebisa
daadamianebisTvis.
prototipi _ kategoriis
saukeTesowarmomadgenelian
saukeTesomagaliTi.
egzemplari _ mocemulikate
goriiskonkretulimagaliTi,
romelicgamoiyenebaklasi
ficirebisas.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavlebiskoncefciebi(II,A2)
maswavleblebididZalisxmevas
andomebeniseTikoncefciebis
Camoyalibebas,romlebic
arsebiTiasagnisSeswavlisa
daunarebisganviTarebisTvis;
swavlebiskoncefciebisSes
axebZiriTadiSexedulebebis
gaazrebasadamaTiRirsebebisa
danaklovanebebisaRweras.
384
cnebebis swavlebis strategiebi
rogoria Tqveni azri?
warmoidgineT,romgsurTimuSaoTskolaSi,sadacemigrantibavS
vebiswavloben.skolisdireqtorigisvamTkiTxvas:`rogoraswav
liTabstaqtulcnebebsmoswavles,romeliccotaxniswinCamovi
dasomalidandaaraTuinglisurze,TavismSobliurenazeckiver
kiTxulobs?~

swavlisprocesSimniSvnelovaniarogorcprototipi,iseganmsaz
RvrelimaxasiaTeblebi/atributebi.realursamyaroSiarsebulipro
totipebisa da saxeobebis magaliTze bavSvebi swavloben mozrdilTa
miermiwodebuluamravcnebas(Tennyson, 1981),magramTusaxeobabun
dovania (zeTisxili nayofia?), gadawyvetilebis misaRebad unda mim
arToganmsazRvrelmaxasiaTeblebs.zeTisxiliarissakvebi,romelsac
nayofis SigniT aqvs marcvali saWmel nawilSi, rac damaxasiaTebelia
nayofisaTvis.amrigad,zeTisxiliueWveladnayofia,miuxedavadimisa,
romisararisnayofisprototipismsgavsi(Schunk,2004).
cnebis swavlis msgavsad, cnebebis swavlebac moicavs rogorc
ganmsazRvrel maxasiaTeblebs, ise prototipebs. cnebebis swavlebis
erTerTmidgomasewodeba`cnebisdaufleba~.esgzaexmarebamoswav
les konkretuli cnebis Sesaxeb azris agebaSi da im praqtikuli az
rovnebisunarCvevebisgavarjiSebaSi,rogoricaahipoTezisSemowmeba
(Joyce, Weil, & Calhoun, 2006; Klausmeir, 1992).
cnebis dauflebis gakveTilis magaliTi. ganvixiloT magaliTi imisa,
Turogordaexmarame5klasismaswavlebeliTavismoswavleebsmaT
TvisnacnobicnebisgagebaSidaimavdrouladazrovnebisunarCvevis
SemuSavebaSi(Eggen & Kauchak, 2001, gv. 148-151).gakveTilisdasawyisSi
maswavlebelmamoswavleebsuTxra,romraRacCaifiqradamoswavleebma
esundagamoicnon.maswavlebelmamagidazedadoorinivTiwarweriT
`dadebiTimagaliTebi~(examples)da`uaryofiTimagaliTebi~(nonex-
amples)dadausvamoswavleebskiTxva:`rogorfiqrobT,raSeiZleba
iyosCafiqrebulisarsi?~.pirvelipasuxiiyo`raciWmeva~.maswavle
belmadafazesityva`hipoTeza~daweradaSeZlebisamebrmokledaux
snamoswavleebsamsityvismniSvneloba.amsaTaurisqveSmandawera
gamoTqmulivaraudi`is,rasacvWamT~daikiTxa,aqvTTuaramoswav
cnebas SeiZleba hqondes mra-
vali niSani da iyos cvalebadi.
magaliTad, bolodroindelma
axalma teqnologiebma Setyo-
binebaTa gagzavnis operatiulma
saSualebebma - Secvales cneba
`saubris~ Sinaarsi.
385
leebssxvahipoTeza.pasuxebiiyo`cocxaliarseba~
da `is, rac mcenareze izrdeba~. mcenareebisa da
cocxali arsebebis Sesaxeb gamarTuli mokle dis
kusiisSemdegmaswavlebelmawarudginamoswavleebs
pomidori,rogorc`magaliTi~dastafilo,rogorc
`CafiqrebulTankavSirisarmqoneram~.amisSemdeg
moswavleebmadaasaxelessxvahipoTezebic`wiTe
liobieqti/sagnebi~.sxvamagaliTebis(atami,gogra,
forToxali) da aramagaliTebis (salaTis foToli,
kartofili)ganxilvisSedegadmoswavleebmaSeZles
CamoeyalibebinaThipoTeza`nivTi,romelicSeicavs
TeslssaWmelnawilSi~.Sedegadmoswavleebmaaages
`nayofis~cnebia`ageba~sakvebi,romelicSeicavs
saWmel nawilSi Tesls (an ufro daxvewili gansaz
Rvreba:sakvebadgamosadegimcenarisnebismieriwv
nianinawili,romelicviTardebayvavilisagan).
gakveTilis komponentebi. cnebebisswavlebisasgamoyenebulistrategi
ismiuxedavad,aucilebladdagWirdebaToTxikomponentisgamoyeneba:
dadebiTidauaryofiTimagaliTebi,relevanturidaararelevanturi
ganmasxvavebeliniSnebi,cnebissaxelidadefinicia(Joyce, Weil, &Cal-
houn, 2006). aqve unda aRiniSnos, rom iseTi vizualuri saSualebebi,
rogoricaasuraTebi,diagramebianrukebi,xelsuwyobscnebebisSes
wavlisprocess(Anderson & Smith, 1987; Mayer,2001).
magaliTebi. rTulicnebebisswavlebisas,gansakuTrebiTumcrosiasa
kisTudabalierudiciismqonemoswavleebTan,saWiroamravalimag
aliTismotana.kategoriisfarglebisdasadgenadsaWiroarogorcda
debiTi,iseuaryofiTimagaliTebi.diskusiaimisSesaxeb,Turatomar
arisRamurafrinveli(uaryofiTimagaliTi),daexmarebamoswavleebs
cneba`frinvelis~sazRvrebisdadgenaSi.
relevanturi da ararelevanturi niSnebi. frenis unari, rogorc ukve
vnaxeT,ararisrelevanturimaxasiaTebeliniSanicxovelebisadafr
invelebisklasifikaciisdros.miuxedavadimisa,romfrinvelTaum
ravlesobadafrinavs,zogierTifrinvelisTvis(siraqlema,pingvini)es
ararisdamaxasiaTebeliniSani.amasTanave,zogierTiarseba,rogori
caa,magaliTad,Ramura,mfrinaviciyvi,dafrinavs,TumcafrinvelTa
klassarganekuTvneba.frinveliscnebisgacnobisas.aucilebelia,ra
Tqmaunda,frenisunarisaRniSvna,magram,amasTanave,moswavlemunda
gaacnobieros,romescnebamxolodfrenisunariTarganisazRvreba.
saxelwodeba. mxolodsaxelwodebisdaxsomebaarniSnavs,romadamianma
gaigocneba.rogoczemoTvnaxeT,moswavleebiiyenebdnencnebas`nay
ofi~,Tumcaaricodnen,rompomidori,gogradaavokadonayofia.
gansazRvreba. kargigansazRvrebaorielementisaganSedgeba:axalicne
bisaTviszogadikategoriismimniWebelielementidazustiganmsaz
Rvreli niSnebis mimniWebeli elementi (Klausmeier, 1976). magaliTad,
nayofisaWmelia(zogadikategoria),romelicTeslssaWmelnawilSi
Seicavs(ganmsazRvreliniSani).tolgverdasamkuTxediarismartivi,
Sekrulifigura(zogadikategoria),romelsacaqvssamitoligverdi
da sami toli kuTxe (ganmsazRvreli niSnebi). aseTi saxis definicia
gvexmareba,movaTavsoTcnebaSesabamisicodnissqemaSi.
Martha Campbellwignidan
Phi Delta Kappan.ibeWdeba
nebarTviT.
`qalaqelbavSvebsuWirTcnebis
`mosavlisaReba~gageba.
386
cnebebis swavlebisas kargi iqneba, Tu vixelmZRvanelebT kargad
cnobiliWeSmaritebiT`asjergagonilserTxelnanaxisjobs~.um
crosiasakismoswavleebTancnebisgacnobailustraciebissaSualebiT
aadvilebsswavlisprocess.amasTanave,istoriidan,bunebismetyvele
bidan,maTematikidanrTulicnebebisTvalsaCinodwarmodgenadiagr
amebisaTugrafikebissaxiTsasurveliayvelaasakismoswavleebTan.
magaliTad,andersonisadasmitis(Anderson & Smith, 1983)monacemebiT,
sinaTlisTvisebebisSesaxebteqstiswakiTxvisasmoswavleTamxolod
20%maSesZloimisgageba,TurogorvxedavTsagnebsareklilisinaT
lismeSveobiT.magramilustraciis(ix.nax.8.1)analizisSedegad,cne
bisarsimoswavleTa80%magaigo.
sqema 8.1
rTuli cnebebis gageba
ilustraciaSeiZlebadaexmarosmoswavlesrTuli
cnebisgagebaSi.
rocaxesmzissxivebiecema,
biWiadviladxedavsmas.ro
gorxdebaes?
wyaro: wignidan Educators Handbook: A Research Perspective red. V. Richardson-
Koehler. gamomcemeli Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 1989 by Pearson
Education. ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
A.
sxivebisnawilixidanairek
lebadabiWisTvalebisaken
miemarTeba.
gakveTilis struqtura. zemoTganxilulicneba`nayofis~axsnacnebis
swavlebiskargimagaliTiaramdenimemizezisgamo.upirvelesyovlisa
imitom, rom damaxasiaTebel niSnebsa da gansazRvrebaze gadasvlamde
yovelTvisufroefeqtianiadadebiTidauaryofiTimagaliTebisdad
gena(Joyce, Weil, & Calhoun, 2000).cnebisswavlebisasgakveTiliunda
unda daviwyoT prototipebis, anu saukeTeso magaliTebis, warmodge
niT, raTa davexmaroT moswavleebs kategoriis Sesaxeb warmodgenis
SeqmnaSi.gakveTilzecneba`nayofis~warmodgenisSemTxvevaSimaswav
lebelma gakveTili dawyo nayofis klasikuri magaliTis `vaSlis~
warmodgeniT,SemdegkigadavidaiseTnaklebadtipobrivmagaliTeb
ze,rogoricaapomidoridagogra.ammagaliTebiswyalobiTmoswav
leebs SeeqmnaT warmodgena kategoriis mravalferovnebis Sesaxeb.
garda amisa, maTTvis naTeli gaxda, rom kategoriis SigniT arsebobs
387
ararelevanturi maxasiaTebeli niSnebi. mravalferovani magaliTebis
meSveobiT(igulisxmebainformaciismiwodebaimisSesaxeb,romnayofs
SeiZlebahqondeserTianbevriTesli,isSeiZlebaiyosanariyostk
bili,hqondessxvadasxvaSeferilobadaa.S.)maswavlebelmamoaxerxa
arasakmarisi ganzogadebisTavidanacilebadasworedamismeoxebiT
moswavleebmagogranayofissaTanadokategoriasmiakuTvnes.
gasaTvaliswinebelia, rom uaryofiTi magaliTebi, erTi mxriv, Za
lianaxlosundaiyoscnebasTan,magram,meoremxriv,hqondesZalian
mkveTriganmasxvavebeliniSnebi.magaliTad,tkbilikartofilidare
vandinayofiararis,Tumcapirvelitkbilia,meoreskinamcxvarSiiye
neben.uaryofiTimagaliTebismoyvanaWarbi ganzogadebisTavidanac
ilebiskargisaSualebaa.
roca darwmundebiT, rom moswavleebma gaiges cnebis arsi, kargi
iqneba, Tu hkiTxavT, daakvirdnen Tu ara isini TavianTi hipoTezis
Camoyalibebisa da Semowmebis process. analizi exmareba moswavleebs
ganmazogadebelikognituriunarCvevebisganviTarebaSi:isinirwmun
debian,romadamianiproblemisgadaWrisassxvadasxvagzasmimarTavs
(Joyce, Weil, & Calhoun, 2006).
cnebaTa dakavSireba da gavrcoba. cnebisarsiswvdomisSemdegsaWiroa
amcnebisgamoyenebazegadasvla,racmiiRwevaamcnebismagaliTebis
sxvadasxva konteqstSi gamoyenebiT: problemebis gadaWris, weris,
kiTxvis, diskusiis Tu sxva nebismieri aqtivobis procesSi. am gziT
xdeba cnebis dakavSireba moswavlis sqematuri codnis sistemasTan.
erTi midgoma, romelic zogierT saxelmZRvaneloSi gvxvdeba, cnobi
cxrili 8.1.
pirveli faza: informaciis
warmodgena da cnebis identi-
fikacia
maswavlebeliwarudgensmo
swavleebsmagaliTebs.
moswavleebiadarebendadebiTi
dauaryofiTimagaliTebis
damaxasiaTebelTvisebebs.
moswavleebiagebenhipoTezas
daamowmebenmas.
moswavleebiayalibebengansaz
RvrebasZiriTadimaxasiaTeb
lebismixedviT.
meore faza: cnebis wvdomis
Semowmeba
moswavleebsmohyavTdamatebi
TimagaliTebidaafasebenmaT
dadebiTadanuaryofiTad.
maswavlebeliadasturebs
hipoTezas,asaxelebscnebasda
ganmartavscnebisarssZiriTa
dimaxasiaTeblebismixedviT.
moswavleebiasaxeleben
magaliTebs.
mesame faza: moswavleebi
aRweren azrovnebis proce-
sis mimdinareobas
moswavleebiganixilaven
hipoTezisadamaxasiaTebeli
niSnebisrols.
moswavleebimsjeloben
hipoTezistipisadaraode
nobisSesaxeb.
wyaro: Models of Teaching, 6/e by Bruce and Marsha Weil. Published by Allyn and Bacon, Boston, MA.
Copyright 2000 by Pearson Education. ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
cnebis dauflebis (SemuSavebis) fazebi
cnebisdauflebisprocesisamifazisaganSedgeba.pirvelfazaSimaswavlebelimiawvdismoswavleebs
dadebiTdauaryofiTmagaliTebs,rissafuZvelzecisiniaxerxebencnebisidentifikacias.meore
fazaSimaswavlebeliamowmebs,moaxerxesTuaramoswavleebmacnebisarsiswvdoma.dabolos,mesame
fazaSimoswavleebiaanalizebenazrovnebisprocesisstrategiebs.
lia`cnebis rukis~(concept mapping)saxelwodebiT(Novak, & Musonda,
1991).cnebisSesaxebwarmodgenisSesaqmneladgamoiyeneba8.2naxazze
ganzogadebis SezRudva _
kategoriidanzogierTi
namdviliwevrisgaricxva;
cnebisSeviwroveba.
zegeneralizacia _ imwevrebis
CarTva,romlebicarSedian
kategoriaSi.cnebismetismeti
gafarToeba.
388
naCvenebi`diagrama~.kerZod,me8klaseliemismierdaxazulrukaze
naTlad Cans, Tu rogor warmoudgenia mas cneba `molekula~; ufro
metic,isicCans,romemiserTiSecdomagaepara:masmiaCnia,rommyar
nivTierebaSimolekulebsSorissivrceararis.
cnebisaRqmismodelisfazebiwarmodgenilia8.1cxrilSi.
cnebebis swavleba aRmoCenis gziT
azrovnebis sferoSi jerom bruneris adreulma kvlevebma (Bruner,
Goodnow, & Austin, 1956)ganapirobamisiinteresiazrovnebisganviTa
rebisa da cnebis swavlis mimarT. bruneris kvlevebma aCvena, raoden
mniSvnelovaniaSesaswavlisagnisstruqturisaRqma.aqtiurswavlasav
toriganixilavda,rogorcinformaciissworadgaazrebissafuZvels,
xazsusvamdainduqciurimsjelobismniSvnelobasswavlisprocesSi.
struqtura da aRmoCena. sagnis struqturaSi naTlad Cans arsebiTi
azri, kavSirebi, anu ZiriTadi informacia ama Tu im sferos Sesaxeb.
vinaidanstruqturaspecifikurfaqtebs,detalebsarmoicavs,SesaZ
daukavSireT PRAXIS II
TM
M-s
da ganavrceT
cnebebisruka(II,A2)
cnebebisrukisSeqmnisada
gamoyenebisSesaxebrCevisada
damatebiTiinformaciisaTvis
ix. veb-gverdi http://www.graf-
hic.org/concept.html
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
msjeloba (II, A1)
ganasxvaveTinduqciurida
deduqciurimsjeloba.axseniT
TiToeulimaTganisroli
cnebebisSeswavlisas.
sqema 8.2
emis molekula
cneba`molekulis~Tavisufaligagebame8klaselmaemimrukissaxiT
warmoadgina.masdaSvebuliaqvserTiuzustobamyarsxeulebSi
molekulebsSorissivrceararis.
wyaro: from A Twelve-Year Longitudinal Study of Science Concept Learning, by J.D. Novak
and D. Musonda, American Educational Resource Journal, 28, fgure p. 137. Copyright 1991 by
the American Educational Research Association. ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT.
389
lebelia azris mTavari struqturis warmodgena martivi diagramis,
principebissistemisanformulissaxiT.brunerismixedviT,swavlis
procesi ufro sasargeblo iqneba da moswavle ufro kargad daix
somebs,TuyuradRebasgaamaxvilebsSesaswavlisagnisstruqturaze.
brunerisazriT,informaciisstruqturisgagebagulisxmobs,rom
moswavleaqtiuriundaiyos,anumanmaswavleblisaganmza`produqti~
ki ar unda miiRos, aramed Tavad daadginos mTavari principebi. am
process`aRmoCenis gziT swavleba~ewodeba.aseTiswavlebisasmaswav
lebeliwarudgensmoswavleebsmagaliTebs,romlebzecisinimanamde
muSaoben, sanam ar aRmoaCenen, daadgenen urTierTkavSirebs _ sagnis
struqturas. amrigad, bruneris azriT, klasSi muSaoba induqciuri
msjelobebis xasiaTs unda atarebdes, rac gamoixateba konkretuli
magaliTebis gamoyenebis safuZvelze ZiriTadi principebis Camoyali
bebaSi.sworedaseTimidgomaiyogamoyenebulizemoTaRwerili`nayo
fis~cnebisdauflebisas.
aRmoCena aqtivobis procesSi. induqciurimidgomisas,moswavlesmoeT
xovebaintuiciuri azrovneba(intuitive thinking).brunerisazriT,mas
wavlebelsSeuZliaxeliSeuwyosintuiciuriazrovnebisunarisCamo
yalibebas muSaobis procesSi specialuri savarjiSoebis (magaliTad,
azrisdasruleba)gamoyenebiT,agreTve,moswavleTamiergamoTqmuli
varaudebis dadasturebiT an uaryofiT maTive argumentebis safuZ
velze.(Bruner, 1960).vTqvaT,masSemdeg,racmoswavleebigaecnobian
masalasokeanisdinebebisadagemTmSeneblobisSesaxeb,maswavlebeli
aCvenebsmaTZveliportebisrukebsdaaZlevsdavalebas:daadginon,
romelmaportmamoipovaZiriTadiportisstatusi.sistematurikvle
vissaSualebiTmoswavleebiSeZlebensakuTarivaraudebisSemowmebas.
samwuxarod, realurad intuiciuri azrovnebis Camoyalibebas xSirad
xelsuSlisisgaremoeba,romarasworipasuxebisgamomoswavleisjeba
daswori,magramxSiradarakreatiulipasuxebisgamo _ jildovdeba.
Cveulebriv,ganasxvavebennamdvil,damoukidebeliaRmoCenisgziT
swavlas (pure discovery learning), roca moswavle muSaobs damoukide
blad,maswavleblisdaxmarebisgareSe,daaRmoCenas daxmarebiT, xel-
mZRvanelobiT(guided discovery),rocamaswavlebeliaZlevsmoswavles
garkveulmimarTulebas.riCardmaierma(Richard Mayer, 2004),romelic
30weliakvirdebodadamoukidebeliaRmoCenisgziTswavlisprocess,
daadgina,rom
msgavsad zombebisa, romelnic mudmivad amodian samaridan, da
moukidebeli aRmoCenis gziT swavlis process mudmivad hyavs mom
xreebi. Tumca imaTac, vinc praqtikaSi faqtebze agebul Teoriebs
(evidence-based approach) iyenebs, unda daasabuTos, rom es meTodi
muSaobs.miuxedavadimisa,rommudmivadismismowodebaTavisufali/
damoukidebeli swavlis procesis mxardasaWerad, damadasturebe
liargumentebismoZebnarTulia(gv.17).
damoukidebeliaRmoCenismeTodiskolamdeliasakismoswavleTaT
visufromisaRebia,maSinrocadawyebiTansaSualoskolaSigakveTil
zedamoukidebeliaqtivobaswavlisproceszexSiraduaryofiTgav
lenas axdens da umarTavia. ufro mizanSewonilia, rom moswavleebma
maswavleblisdaxmarebiTimuSaon.maswavlebeliwarudgensmoswavlee
bsrTulsituaciebs,usvamssainteresokiTxvebs.vTqvaT,ratomqreba
ali daxurul WurWelSi? fanqars wyalSi rom Cadeb, ratom ggonia,
rommandeformaciaganicada?raaqvssaerToamsityvebs?amasTanave,
cnebis rukis Sedgena _
moswavlismierSedgenili
diagramacnebismiseuli
gagebisSesaxeb.
swavla aRmoCenis gziT _
brunerismidgoma,romlis
mixedviTacmoswavleebi
organizebasukeTebenda
gardaqmnianmasalasise,
romTavadaRmoaCenen
ZiriTadprincipebs.
induqciuli msjeloba _
zogadiprincipebisformu
lireba,romeliceyrdnoba
konkretulimagaliTebisa
dadetalebiscodnas.
intuituri azrovneba_
sworadaRqmisansakiTxis
sworadgadaWris
warmosaxviTiwvdoma.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavlaaRmoCenisgziT(I,A1)
mravalimaswavlebeli,gan
sakuTrebiTmaTematikisada
sabunebismetyvelosagnebisa,
miiCnevs,rommaTisagnebis
gaazrebulswavlasyvelaze
ukeTuwyobsxelsaRmoCenis
gziTswavla.mzadiyaviTamsas
wavlostrategiisSesaxebiseT
kiTxvebzesapasuxod,rogori
caadaSvebebi,teqnika,Rirseba
danaklovaneba.
marTuli aRmoCenis meTodi
_aRmoCeniTswavlismeTodis
adaptirebulivarianti,roca
mimarTulebasmaswavlebeli
iZleva.
390
maswavlebelimoswavleebsganmartebaskiaraZlevs,aramedawvdissa
TanadosagnebsaTumasalasdaubiZgebsamocanisamoxsnisaken.
cnebis swavleba demonstrirebis meTodiT
brunerisagangansxvavebiT,davidozibels(David Ausubel 1963, 1977,
1982) miaCnda, rom adamiani codnas iZens ara aRmoCenis, aramed miRe
bis (reception) gziT. cnebebis, principebisa da azrebis wvdoma xdeba
deduqciuri msjelobismeSveobiT,anuarakonkretulimagaliTebidan
zogadprincipzegadasvliT,aramedzogadiazriskonkretulmagali
Tze dayvaniT. ozibelis demonstraciuli meTodiT swavlebis mod
elSi mniSvnelovania azris mqone verbaluri swavlis principi _ er
TadaRebuliverbaluriinformacia,ideebidaideebsSoriskavSirebi.
meqanikuridaxsomebagaazrebuliswavlaararis,radganmeqanikurad
daswavlilimasalaararisdakavSirebuliarsebulcodnasTan.
winsvlis winaswari maorganizebeli. d.ozibelisstrategiisamosavali
wertiliyovelTvisaris`winsvliswinaswarimaorganizebeli~(advance
organizers),anuwinaswarSerCeuliinformacia,romelsacmaswavlebeli

warmoudgineT moswavleebs im cnebis dadeb-


iTi da uaryofiTi magaliTebi, romelsac as-
wavliT.
magaliTebi
1. ZuZumwovarTa klasis swavlebisas. mag
aliTissaxiTdaasaxeleTadamiani,kengu
ru,veSapi,kata,delfinidaaqlemi,xolo
uaryofiTi magaliTebis saxiT qaTami,
Tevzi,niangi,bayayidapingvini.
2. sTxoveT moswavleebs Tavad daasaxelon
dadebiTidauaryofiTimagaliTebi.
waaxaliseT intuiciuri pasuxebi.
magaliTebi
1. sityvis gansazRvrebis nacvlad, SesTa
vazeT moswavleebs, imis gamocnoba, Tu
ras SeiZleba niSnavdes am magaliTebis
gamaerTianebeli cneba, Tanac sTxoveT
yvela dasaxelebuli sityvis gaTvalis
wineba.
2. aCveneT moswavleebs Zveli saberZneTis
rukadahkiTxeT,Tusadiyo,maTiazriT,
ganlagebulididiqalaqebi.
3. moswavleebis pirvel replikebze komen
tarsnugaakeTebT.daelodeT,sanamisini
ramdenime azrs gamoTqvamen da Semdeg
upasuxeT.
4. TumoswavleTamsjelobadadaskvnaswor
gezsascda,dausviTmaTdamxmarekiTxve
bi.
daexmareT moswavleebs cnebebs Soris kav-
Sirebis dadgenaSi.
magaliTebi
1. dasviT kiTxva: vaSlTan dakavSirebiT
kidev ra sityvas gamoiyenebdiT (xili)?
rogorSeiZlebagamoviyenoTxili(SevWa
moT)? ras vuwodebT iseT produqts, ro
meliciWmeva(sakvebi)?
2. kavSirebis dasadgenad gamoiyeneT dia
grama,moklemonaxazi,daskvnebi.
dausviT moswavleebs kiTxva da sTxoveT pa-
suxis gacema
magaliTebi
1. rogor SeiZleba adamianis xeli gaxdes
ufromarjve?
2. ra kavSiria iatakis mTel farTobsa da
erTifilisfarTobsSoris?
brunerisa da aRmoCenis gziT swavlis strat
egiebis Sesaxeb damatebiTi informacia ix.:
http://evolution.massey.ac.nz/assign2/HB/jbruner.html
rekomendaciebi: bruneris SexedulebaTa gamoyeneba
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
winsvliswinaswari
maorganizebeli(II,A3)
winsvliswinaswari
maorganizebelimniSvnelovani
elementiaiseTiswavlebis
dros,romelSiccentralur
rolsmaswavlebeliasrulebs.
axseniTwinsvliswinaswari
maorganizeblisrolida
gansazRvreTmisiZiriTadi
saxeebi.
deduqciurimsjeloba _
zogadidaskvnidankonkretuli
daskvnebisgamotanis
logikurigza.
391
awvdis mowafes ZiriTadi masalis gacnobamde. es sam mizans isaxavs:
jer erTi, aCvenebs, ra aris mniSvnelovani gasacnob masalaSi; meore
_ exmarebamoswavleebsteqstSimocemulazrebsSorisarsebulikav
SirebisdadgenaSi;mesame _ axsenebsmoswavleebsmaTTvisukvenacnob
informacias.
winaswari maorganizebeli or kategoriad iyofa: SepirispirebiTi
dasademonstracio(Mayer, 1984).pirvelismeSveobiTxdebamuSamexsi
erebaSiarsebulisqemebisaqtivacia,anumoswavlisTvisimisSexseneba,
racmanukveicis,Tumcaveracnobierebs,arisTuaraismarTlac
relevanturi. magaliTad, istoriis gakveTilze revoluciis epoqis
swavlebisas amgvari funqcia SeiZleba Seasrulos industriuli da
socialurekonomikuri revoluciis Sedarebam. kerZod, maswavlebeli
ganmartavs, rom industriuli revoluciiT gamowveuli materialuri
dasocialuricvlilebebi,rogorcwesi,arsebiTadgansxvavdebaSei
araRebuli ajanyebis gziT miRebuli Sedegisgan. SeiZleba, agreTve
safrangeTis,inglisis,meqsikis,ruseTis,iranisadaaSSisrevoluc
iebisZiriTadiaspeqtebisSedareba(Salomon & Perkins, 1989).
amissapirispirod,sademonstraciismaorganizebeli(expository orga-
nizers)moswavlesaxalcodnasawvdismomavaliinformaciisgasagebad.
magaliTad, inglisuri enis gakveTilze literaturuli nawarmoebis
im monakveTis ganxilva, romelic adaTwesebs ukavSirdeba, SeiZleba
daviwyoTimisaxsniT,TuratomeTmobaamTemasaseTimniSvnelovani
adgililiteraturaSi.magaliTad,asewarvmarToTsaubari:`mTavari
personaJi asakis matebasTan erTad, cdilobs sakuTari Tavis Semec
nebas. am procesSi is, ase vTqvaT, `mogzaurobs~ sakuTari Tavis aR
mosaCenad,raTa,bolosdabolos,gaarkvios,raarismisaRebidara
undauaryossazogadoebam~.
ammeTodiTswavlebisSesaxebzog
adi daskvna aseTia (Corkill, 1992; Lan-
ganFox, Waycott & Albert, 2000; Morin
& miller, 1998):isexmarebamoswavlee
bs swavlis procesSi, gansakuTrebiT
maSin, roca Sesaswavli masala aris
sruliaducnobi,rTulidamravlis
momcveli. magram xazgasmiT aRsaniS
navia, rom am rolis efeqturad Ses
rulebisTvis es meTodi uciloblad
undaakmayofilebdesorpirobas.jer
erTi,winaswarmiwodebuliinformacia
moswavlisaTvis gasagebi unda iyos.
es naTlad daadastura dinelisa da
gloveris (Dinnel & Glover, 1985) kv
levam,romlisSedegmaaCvena,romam
meTodisefeqtianobamniSvnelovnadizrdeba,Tumaswavlebeliexmare
ba moswavleebs winaswar miwodebuli informaciis ganmartebaSi, rac,
raTqmaunda,SesaZlebeliamxolodmaSin,rocamaTesmiTmisimniSvn
eloba.meorepirobakiisaa,romaminformaciiswyalobiTmoswavlem
dainaxoskavSiriswavlebisprocesSigamoyenebulZiriTadcnebebsada
terminebsSoris.amgvariwinaswariinformaciisrolikargadSeiZleba
Seasrulos konkretuli magaliTis safuZvelze Seqmnilma nimuSebma,
diagramebmaanmsgavsmovlenebTanparalelisgavlebam(Robinson, 1998;
Robinson & Kiewra, 1995).
sademonstracio swavlebis
meTodi moswavleebs infor-
macias organizebuli, `das-
rulebuli~ saxiT awvdis. maT
ar sWirdebaT am informaciis
sakuTari ZalebiT aRmoCena.
demonstraciuli (eqspozici-
uri) swavlebis meTodi _
ozibelismeTodi,romelSic
maswavleblebisagans
warmoadgenensruli,
organizebuliformiT;ufro
farTo,zogadicnebebidan
midianviwrospecifikur
cnebamde.
sazrisis mqone verbaluri
daswavla _ ideebsada
verbalurinformaciebs
Sorisorganizebuli
urTierToba.
gezis mimcemi _ termini,
romelicgulisxmobsaxalo
informaciismokle
ganzogadebulimimoxilvas
misSeswavlamde.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
axsnisasanalogiebisgamoy
enebamoswavleebsteqstSimo
cemuliinformaciisgagebaSi
exmareba.magaliTad,`infeqcia
omshgavs~,`muceli`blenders~
hgavs~(Vosniadou & Schom-
mer, 1988).
392
sademonstracio gakveTilis safexurebi.
mas Semdeg, rac am winaswar miwodebuli in
formaciis wyalobiT moswavle gaecnoba
saWirocnobebs,saWiroaSinaarsismiwodeba
msgavsebisa da gansxvavebis Sepirispirebis
gziT.amisaTvisaucilebeliaspecialurad
SedgenilimagaliTebisgamoyeneba.SeiZle
ba magaliTebi Tavad moswavleebmac daasa
xelon. davuSvaT, literaturis gakveTil
ze vaswavliT Temas _ asakis mateba _ `ana
frankis dRiurisa~ da `heklberi finis
Tavgadasavlis~gamoyenebiT.teqstiskiTx
vis procesSi moswavleebs vaZlevT dava
lebas,Seadaron,rogorizrdebianmTavari
gmirebi, rogor azrovneben da ra statusi
aqvT sazogadoebaSi. sxva romanis, piesisa
Tu filmis mTavar personaJebTan (daadgi
neT kavSiri moswavlis arsebul codnasTan) Sedarebis Semdeg, moswav
leebsSeuZliaTerTmaneTsSeadaronanafrankisSinaganimogzaurobada
heklberifinismogzaurobamdinaremisisipisgaswvriv.amisSemdegTqven
unda moaxdinoT gakveTilis miznis prezentacia da SeimuSaoT winaswari
maorganizebeli.msgavsebisadagansxvavebisCvenebaSeiZlebamagaliTebis
saSualebiT. kerZod, aucilebelia heklberi finisa da ana frankis dile
sqema 8.3
sademonstracio swavlebis fazebi
winaswarimaorganizebeli
Sinaarsiswarmodgenamsgavsebebisada
gansxvavebebisCvenebiT,specifikuri
magaliTebisgamoyenebiT.
SinaarsisdakavSirebamaorganizebelTan

gamoiyeneT winaswari maorganizebeli


magaliTebi
1. inglisuri enis gakveTilze: Tavisi pie
sebisSeqmnisasSeqspiriiyenebdamisiepo
qisaTvisdamaxasiaTebelsocialuridee
bs. magaliTad, iulius keisari, hamleti
damakbetiukavSirdebaiseTcnebebs,ro
goricaa bunebrivi kanonzomierebiT gan
sazRvruliwesrigi,eriganxilulia,ro
gorcadamianissxeulidaa.S.
2. socialurimecnierebisgakveTilze:pre
industriul regionebsa da erebSi eko
nomikuri ganviTareba ganpirobebulia
geografiulimdebareobiT.
3. istoriis gakveTilze: renesansis epoqa
Si mniSvnelovani iyo iseTi cnebebi, ro
goricaa simetria, harmonia, klasikuri
samyarosTayvaniscema,adamianze,misgo
nebazecentrireba.
gamoiyeneT ramdenime magaliTi.
magaliTebi
1. maTematikis gakveTilze hkiTxeT moswav
leebs,ramdenimarTikuTxeaoTaxSi.
2. kunZulebisadanaxevarkunZulebisTemis
swavlebisas, gamoiyeneT ruka, slaidebi,
modelebi da ilustraciebi (magaliTad,
safostobaraTebi).
gaamaxvileT yuradReba msgavsebasa da gansx-
vavebaze.
magaliTebi
1. istoriis gakveTilze hkiTxeT moswav
leebs,raiyosaerTodara_ganmasxvave
beli CrdiloeTisa da samxreTis Statebs
SorisaSSissamoqalaqoomisperiodSi.
2. biologiis gakveTilze hkiTxeT moswav
leebs,rogorSeiZleba,maTiazriT,obo
ba mwerad, xolo amfibia reptiliad ga
daiqces.
winaswar organizebaze damatebiTi informaci
isaTvisix:
http://moodle.ed.uiuc.edu/wiked/index.plp/Ad-
vance_organizers
rekomendaciebi: ozibelis ideebis gamoyeneba
393
mis naTlad gamokveTa. dabolos, masalis srulad warmodgenis Semdeg,
vTxovT moswavleebs ganazogadon Tema specifikuri magaliTebis gamo
yenebiT.sademonstracioswavlebisstadiebiwarmodgenilia8.3naxazze.
ganviTarebis stadiis TvalsazrisiT, sademonstracio swavleba (ex-
pository teaching) ufro Seesabameba dawyebiTi an sabazo skolis, daaxloe
biTme5dame6klasismoswavleebs(Luiten, Ames & Ackerson, 1980).qvemoT
warmodgenili rekomendaciebi dagexmarebaT sademonstracio swavlebis
ZiriTadietapebisgaazrebaSi.
gza yovel moswavlemde: cnebebis swavleba
da unarSezRuduloba
cnebebis swavlebasTan dakavSirebiT arsebobs kidev erTi axali mid
goma _ igi orientirebulia winare codnasTan kavSiris dadgenaze. Teo
retikosebiammidgomasanalogiiT instruqtirebas(analogical instruction)
uwodeben (Bulgren, Deshler, Schumaker, & Lenz, 2000). aseTi midgoma efeq
turi aRmoCnda Sereuli saSualo skolis safexurze sabunebismetyvelo
da kulturis disciplinebis swavlebisas unarSezRudul (gonebrivad)
moswavleebTan, romelTa akademiuri moswreba ar Seesabameba am asakis
moswavleTadones.imisgamo,romamsafexurzesaswavloprogramismoc
uloba da Sinaarsi rTuldeba, am kategoriis moswavleebi, didi albaTo
biT, saswavlo programas ver daZleven. analogiiT instruqtirebis miza
nia moswavlis codnis domis garkveva; es done SeiZleba im sawyis etapad
CaiTvalos, romlis safuZvelze SesaZlebelia axali, ufro rTuli masa
lisSeswavla.rogorcukveiTqva,analogiebismeTodsdidixaniaiyeneben
problemaTagadawyvetisprocesSi,magramaRsaniSnaviaisic,romTiTqmis
aravisSeuswavliaanalogiebisgavlenaSinaarsisswavlebisprocesSi.
problemis gadawyveta
rogoria Tqveni azri?
davuSvaT,romgasaubrebazexarTraionisganaTlebisinspeqtorTan.
Tqveni mizania skolis fsiqologad muSaobis dawyeba. amasTanave,
iciT,rommasuCveulokiTxvebisdasmasCvevia.isgawvdiTramdeni
me furcelsa da saxazavs da gekiTxebaT: `ra sisqisaa TiToeuli
furceli?~

sxvaTa Soris, es namdvili ambavia analogiuri kiTxva damisves


gasaubrebis dros ramdenime wlis win. vupasuxe, rom saWiroa mTeli
SekvrissisqisgazomvadaSemdegfurclebisraodenobazegayofa.Cemi
pasuxi dadebiTad Sefasda da samsaxurSic mimiRes. magram warmoid
gineT, ra daZabuli momenti iyo es Cems cxovrebaSi. Cemi varaudiT,
direqtoricdilobdaimisgarkvevas,maqvsTuaraproblemisswrafad
gadaWrisunari.
problemas aqvs sawyisi (arsebuli) mdgomareoba, mizani (sasurve
liSedegi)damiznismisaRwevigza(imaqtivobisCaTvliT,romelsac
miznamde mivyavarT). problemis gadaWrisas saboloo miznis misaRw
evad saWiroa egreT wodebuli `qvemiznebis~ gansazRvra da gadaWra.
magaliTad,TuTqvenimizaniasanapirosTanmisvla,magrampirvelive
gaCerebisas manqanis muxruWma gimtyunaT, aseT SemTxvevaSi mogiwevT
analogiiT instruqtireba
_ axalicnebebisswavlebamo
swavleTaTvisukvenacnob,ms
gavsinformaciasTankavSiris
damyarebiT.
problema_ nebismierisitua
cia,rocavcdilobTmiznis
miRwevasdaamisaTvissxvadasx
vagzebsveZebT
394
pirveli qvemiznis gadaWra, anu muxruWis SekeTeba, radgad es gzis
gagrZelebisa da, Sesabamisad, dasaxuli miznis miRwevis aucilebeli
pirobaa(Schnik, 2004).aRsaniSnaviaisic,romproblemaSeiZlebaiyos
kargadancudadstruqturirebuli imisdamixedviT,ramdenadnaT
ladaa gamokveTili mizani. vTqvaT, ariTmetikul problemaTa umrav
lesoba kargad struqturirebulia, magram kolejSi ZiriTadi pro
gramissworadSerCevisproblemaacudadstruqturirebulimravali
sxvadasxva alternativis arsebobis gamo. cxovreba uamravi cudad
struqturirebuliproblemiswinaSe gvayenebs.
cnebas _ problemis gadaWra _ ganmartaven,rogorcmiznismiRwevas
iseTsituaciaSi,rocawarsulSinaswavliwesebidamiRebuligamoc
dilebaararissakmarisi,rocaproblemisgadaWrisgzebisdagegmva
warsulis magaliTebis safuZvelze TiTqmis SeuZlebelia. magaliTad,
didi siCqariT mimaval manqanas muxruWma umtyuna, misi gamoyeneba,
faqtobrivad,SeuZlebelia,ismwyobridangamovida(Mayer & Wittrock,
1996).zogierTfsiqologsmiaCnia,romswavlisprocesiumeteswilad
sworedproblemisgadaWrasefuZneba(Anderson, 1993).
fsiqologTaazriT,problemebisgadaWraefeqturadmimdinareobs,
Tu gamoyenebulia ara zogadi, aramed konkretuli sferos specifi
kuristrategia.magaliTad,maTematikuriamocanisamoxsnamoiTxovs
maTematikisaTvisspecifikuriproblemisgadaWrisstrategiisgamoy
enebas, xolo problemis gadaWra xelovnebis sferoSi konkretuli
sferosSesatyvisispecifikuristrategiisas.aqedangamomdinare,Tu
amaTuimsferoSiproblemebisgadaWriseqspertadgaRiares,esniS
navs,romukveRrmaddaeufleamsferosyovelgvarniuanssda,Se
sabamisad, gamogimuSavda problemis gadaWris sxvadasxva strategia.
aRsaniSnavia isic, rom fsoqologTa meore nawilis azriT, arsebobs
problemis gadaWris iseTi zogadi strategiebi, romelis gamoyeneba
TiTqmisyvelasferoSiSeiZleba.
amasTanave,arcerTiesargumentisafuZvelsmoklebuliararis.cno
bilia,romkonkretulsituaciaSiadamianimimarTavsrogorczogad,ise
specifikur meTodebs; es damokidebulia situaciaze, agreTve am adamia
nisgamocdilebaze.Tavdapirvelad,rodesaccotaramviciTproblemas
Tan dakavSirebuli sferos Sesaxeb, situaciaSi gasarkvevad mivmarTavT
problemis gadaWris zogad strategiebsa da zogad principebs. `saWiro~
codnis (es codna, ra Tqma unda, procedurulia (procedural knowledge),
anu vswavlobT am sferoSi moqmedebas) SeZenis Semdeg zogad strategias
ukve naklebad viyenebT da problemis gadaWris procesi avtomaturad
mimdinareobs. magram Tu iseTi sakiTxi Segvxvda, romelic Cveni codnis
farglebs scildeba, warmoqmnil sirTulesTan gasamklaveblad kvlav
vubrundebiT zogad strategiebs (Alexander, 1992, 1996; Perkins & Salomon,
1989; Shuell, 1990).
axlakiganvixiloTproblemisgadaWriszogadistrategiebi.CavT
valoT,romproblemisgadaWrisstrategiaarisaTvliswertili.aseTi
strategiaxSirad5etapisaganSedgeba(Derry, 1991; Callini, 1991; Grick,
1986).jondransfordmadabaristeinma(JohnDransford & BarryStein,
1993)amxuTietapisaRsaniSnavadgamoiyenesabreviaturaIDEAL:
I Identify problemisdayenebadaSesaZleblobebisgamovlena;
D Defne -miznebisgansazRvradaproblemiswarmodgena;
E Explore - SesaZlostrategiebisdadgena;
A Anticipate - SedegisadaqmedebiswinaswarganWvreta
(anticipacia);
L Learn -miRebuligamocdilebisgaTvaliswinebadaswavla.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
SesaZloaimisaRniSvna
gsurdeT,romdResproblemis
gadaWrisadmididiintere
sismiuxedavad,jondiuis
araerTimosazrebapasuxobsim
TanamedroveSexedulebasmo
swavleebisaTvisproblemebis
efeqtianigadaWrisswavlebis
Sesaxeb.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
problemisgadaWra(II,A1)
gansazRvreTzogadiproble
misgadaWrisprocesissafex
urebi.aRwereTisteqnika,
romlisgamoyenebacmoswavlee
bsSeuZliaTproblemisSesaxeb
sasargeblowarmodgenebis
Camoyalibebisas.
395
Cven xuTive etaps ganvixilavT, radgan es etapebi problemis ga
daWrismravalmidgomaSigvxvdeba.
gamovlena: problemis gansazRvra
procesi iwyeba arsebuli problemis gamovleniT. problema ganxi
lul unda iqnes, rogorc SesaZlebloba. es yovelTvis advilad mis
aRwevirodia.magaliTisTvisSeiZlebamoviSvelioTrealuriambavi.
erTerTi saxlis mcxovrebni ukmayofilo iyvnen liftis muSaobiT.
maTiazriT,liftiZaliannelamoZraobda.liftisSemowmebisSedegad
dadginda,romraimegansxvavebaamliftsadaqalaqissxvasaxlebis
liftebsSorisararsebobda.erTdReskariskacidaakvirda,Turo
gorelodebodnenliftsmcxovrebnidamixvda,romproblemaiyoara
liftis siswrafe, aramed is, rom saxlis mcxovrebTaTvis mosawyeni
iyo liftis lodinis procesi. Sesabamisad, SesaZlebeli gaxda iseTi
raRacismofiqreba,racliftislodinisprocessSeamsubuqebda.bi
nadarTapretenziebiSewydamasSemdeeg,racyvelasarTulzeliftis
karTansarkeCamokides.
problemis aRmoCena upirvelesi, yvelaze mniSvnelovani nabijia.
Catarebuli kvlevebi cxadyofs, rom adamianebi xSirad naCqarev da
aramarTebuldaskvnebsakeTeben(amSemTxvevaSi`liftinelamoZra
obs~). Eeqspertebi problemis bunebas, rogorc wesi, ufro yuradRe
biTganixilaven(Bruning, Schraw, Norby, & Ronning, 2004).mogvarebadi/
gadaWradi problemis gansazRvra da misi gadaqceva SesaZleblobad
sworedisprocesia,romelicmravaliwarmatebuligamogonebisukan
dgas. ase gaCnda, magaliTad, burTuliani kalami, saojaxo teqnikaze
damontaJebulisaaTi,maRviZaradamravalisxvanivTi.
rogoriamogvarebadiproblemisgansazRvrisSemdegisafexuri?
miznebis gansazRvra da problemis warmodgena
warmovidginoT realuri problema: vTqvaT, pomidoris Semgrove
belimanqanamuSaobisasnayofsazianebs.raSeiZlebagavakeToT?Tu
CavTvliT,romesmanqanisdizainisbralia,maSinmizaniiqnebamanqa
nisteqnikuriSesaZleblobebisgaumjobeseba.magramTuamismizezad
miviCnevT pomidvris arastandartul formas, unda vizrunoT stand
artuli formis nayofis miRebaze. problemis gadaWris procesi ori
sruliad gansxvavebuli gziT mimdinareobs, rac damokidebulia ar
Ceulwarmodgenasadamiznebze(Bransford & Stein, 1993).problemiswar
modgenisa da miznis gansazRvrisaTvis yuradReba unda gavamaxviloT
relevanturinforproblemisgadaWra_problemisgadaWrisaxalisa
SualebebisSeqmnamaciaze,gavigoTproblemissakvanZosityvebidamis
mTlianobaSigasagebadgavaaqtiuroTsworisqema.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
Tu ujraSi Savi da TeTri feris
windebigaqvTSefardebiToTxixuTTan,minimumramdeniwindisamoReba
gWirdebaTujraSiCauxedavadimisaTvis,romerTidaimaveferiswyvili
CaicvaT?(adaptirebuliaSternberg & Davidson, 1982)
yuradRebis gamaxvileba.problemiswarmodgenaxSiradmoiTxovsrele
vanturiinformaciismoZiebasadaararelevanturidetalebisugule
belyofas.magaliTad,rasaxisinformaciaarelevanturiwindebTanda
kavSirebulizemoaRniSnuliproblemisgadaWrisas?gaazrebuligaqvT
problemis gadaWra _
problemisgadaWrisaxali
saSualebebisSeqmna
396
Tuara,rominformaciaSavidaTeTriwindebisraodenobisSesaxeb
_ oTxixuTTanSefardebiT _ ararelevanturia?rakiujraSimxolod
origansxvavebuliferiswindagaqvT,iqidanmxolodsamiwindaunda
amoiRoTimisaTvis,rommaTSiorierTnairiferisaRmoCndes.
sakvanZo sityvebis gageba. problemis(misiteqstis/Sinaarsis)warmod
genaSimeoreamocanaasityvebisadawinadadebebismniSvnelobisgageba
(Mayer, 1992). magaliTad, moswavleTaTvis mravalsityviani problemis
warmodgenisas, ZiriTadi sirTulea nawilimTelis urTierTkavSiris
warmodgena(Cummins, 1991).moswavleebsuWirTimisdadgena,rarisi
nawilia. es kargad Cans pirvelklaseli moswavlisa da maswavleblis
dialogidan:
maswavlebeli: petressamivaSliaqvs,anasacaqvsvaSlebi.oriveser
TadcxravaSliaqvs.ramdenivaSliaqvsanas?
moswavle:9.
maswavlebeli: ratom?
moswavle: imitom,romTqvenTqviT.
maswavlebeli: SegiZliaamocanisgameoreba.
moswavle: petressamivaSliaqvs.vaSlianasacaqvs.anascxravaS
liaqvs.petresaccxravaSliaqvs.(adaptirebuliaDe
Corte & Verschaffel, 1985,gv.19).
moswavlemsityva`erTad~(mTeli)gaigorogorc`TiToeuli~(na
wili). zogjer moswavleebs uWirT sakvanZo sityvebis moZebna (meti,
naklebi,ufrodididasxv.),sakvanZosityvebzedayrdnobiTstrate
giisaTuformulisSerCeva(metiniSnavs`damatebas~)damaTigamoy
eneba.arsebiTad,amisCamoyalibebamTlianiproblemiskonceptualu
rigagebisCamoyalibebiTmiiRweva.
mTliani problemis gaazreba.problemiswarmodgenisasmesameamocanaa
mTelirelevanturiinformaciisadawinadadebebisTavmoyramTliani
problemiszustadgaazrebisaTvis.esimasniSnavs,rommoswavleebma
undaCamoayalibonproblemiskonceptualurimodeli _ maTundaga
igonproblemisnamdviliarsi(Jonassen, 2003).ganvixiloTmagaliTi:
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
rkinigzisorsadgursSorismanZi
li50milia.erTSabaTs,SuadRis2saaTzeorivesadguridanerTmaneTis
Sesaxvedradgamovidaorimatarebeli.matareblebissadguridangamosv
lisTanavepirvelimatarebliswinCitiafrindebadameoremetarebli
sakengaeSureba.rogorckiCitimeorematarebelsmiaRwevs,mobrundeba
dapirvelimatareblisakengamofrindeba.asedafrinavsCitiaqeTiqiT
matareblebis Sexvedramde. ramden mils gaifrens Citi matareblebis
Sexvedramde,TuorivematarebelisaaTSi25milisiCqariTmoZraobs,
xoloCitisaaTSi100milisiCqariTfrens?(Posner, 1973)
problemisTqveneulinterpretacias`gadaTargmna~ewodeba,radgan
Tqven iseT sqemad gadaakeTebT problemas, romelic gesmiT. Tu mas
manZilisproblemadgadaTargmniTdadaisaxavTmizans(`undagamovT
valo ra manZils gaifrens Citi Semxvedr matareblamde da ukan da
saboloodSevkriboCitismiergafreniliyvelamanZilierTimatare
blidanmeoremdedaukan~),ZalianrTuliamocaniswinaSeaRmoCnde
biT.arsebobsproblemisCamoyalibebisukeTesigza.problema`drois~
kiTxvadundawarmovadginoTdayuradRebaimdrozeundagavamaxvi
loT,radrosacCitihaerSiatarebs.problemisgadaWraaseSeiZleba
Camoyalibdes:
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
wlebiswinpiaJem(me2Tavi)
gansazRvramoswavleTamier
nawilsadamTelsSorisurT
ierTobisgarkvevissirTu
leebi,rodesacSemdegikiTxva
dasva:`aqeqvsigvirilada
orinarcisia.gvirilaufro
metiaTuyvavili?~rogorc
wesi,patarebispasuxiaseTia:
`gvirila~.
397
matareblebi erTnairi siCqariT moZraoben, ase rom, isini gzis
SuamonakveTSiSexvdebianerTmaneTs,TiToeulisadguridan25
milis daSorebiT. amas erTi saaTi dasWirdeba, radgan isini 25
mili/saaTSisiCqariTmoZraoben.erTsaaTSiCiti100milsgaif
rens,radganmisisiCqare100mili/saaTSia.ai,raadvilia!
gamokvlevagviCvenebs,rommoswavleebixSiradnaucbaTevadwyveten
problemisarss.problemiskategorizaciiskvalobaze _ `aha,manZil
TandakavSirebuliamocanaa!~ _ amoqmeddebakonkretulisqema.essqema
moswavlisyuradRebasrelevanturinformaciazemimarTavsdauCens
molodinsimisTaobaze,rogoriundaiyossworipasuxi(Kalyuga, Chan-
dler, Tuovinen, & Sweller, 2001; Reimann & Chi, 1989).
rodesac moswavleebs ara aqvT problemis warmosadgenad saWiro
sqemebi,isinixSiradsituaciiszedapirulmaxasiaTeblebseyrdnobian
daproblemasmcdaradwarmoidgenen.esimmoswavlissaqcielshgavs,
romelmacamocanis _ `joans15damatebiTiqulaaqvs,xololuizas24.
ramdeniquliTmetiaqvsluizas?~ _ pasuxaddawera`15+24=39~.mo
swavlemdainaxaoriricxvidasityva`meti~daSesabamisadgamoiyena
procedura `metis misaRebad unda mivumatoT~. mcdari sqemis gamoy
enebisasmoswavleebiuyuradRebodtovebenmniSvnelovaninformacias,
iyenebenararelevanturinformaciasdaSesaZloa,mcdarisqemisSes
abamisadac waikiTxon da daimaxsovron mniSvnelovani informacia. Tu
isini problemis warmosadgenad swor sqemas iyeneben, naklebia imis
albaToba, rom maT daabnevT ararelevanturi informacia an iseTi
sqema 8.4
problemis warmodgenis oTxi sxvadasxva gza
maswavlebeli svams kiTxvas: `cocxali bunebis amsaxveli ramdeni marka
sWirdeba jens markebis koleqciis wignis Sesavsebad, Tu wigni sami fur
clisaganSedgebadaTiToeulze30markaeteva?~maswavlebelimoswavleebs
urigebs iseT sagnebs, rogoricaa kvadratis formis furclebi, ricxviTi
wrfedaCarCoebianifurclebi.sTxovs,moifiqronamocanisamoxsnisrac
SeiZlebametigza.gTavazobToTxsxvadasxvaamoxsnas,romlebicoTxgan
sxvavebul,magramsworwarmodgenasemyareba.
wyaro: wignidan Essentials of Classroom Teaching: Elementary Mathematics by James E. Schwartz
& C. Alan Riedesel, Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 1994 by Pearson
Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
398
sityvebi, rogoricaa `meti~ _ sinamdvileSi gamoklebasTan dakavSire
buli problemis gadaWrisas (Resnick, 1981). 8.4 sqemaze naCvenebia is
gansxvavebuli gzebi, romliTac moswavleebma SeiZleba warmoadginon
martivimaTematikuriamocana.
gadaTargmna da sqemis SemuSaveba. rogorvaswavloTmoswavlessworad
gadaTargmnadasqemisSerCeva?amkiTxvazepasuxisgacemisas,xSirad,
zogadidankonkretulsferosTandakavSirebuliproblemisgadaWris
strategiazeundagadavideT,radgansqemebispecifikuriasxvadasxva
SinaarsisaTvis. magaliTad, maTematikaSi amocanis amoxsnas xels uwy
obsbevrimsgavsiukveamoxsilivariantisdemonstrireba.moswavle
TaTvismxolodramdenimemagaliTisCvenebiTSemofargvladamaTTvis
mravaliamocanisdamoukidebladamoxsnisdavalebanaklebefeqtiania.
msgavs magaliTebs gansakuTrebiT maSin aqvs damxmare Zalis efeqti,
rocaamocanaucnobianrTuliadamisSesaxebmoswavleebmacotaram
ician(Cooper & Sweller, 1987). swavlisdrosamoxsnilimagaliTebierT
jerzeinformaciiserTwyarosundaeyrdnobodes(Marcus, Cooper, &
Sweller, 1996).sTxoveTmoswavleebsmagaliTebisSedareba.rasaerTos
daragansxvavebasamCnevenyoveliamoxsnisas?raarisamismizezi?
igive procedura SesaZloa sxva sagnebisTvisac efeqtiani iyos.
adrian lim da lora hatCinsonma (Adrienne Lee & Laura Hutchinson,
1998) aRmoaCines, rom universitetisa da kolejis studentebi ukeT
swavloben,rocaqimiisamocanebisamoxsnisiseTinimuSebiaqvT,rom
lebsacaxlavseqspertiamomxsnelisazrovnebisamsaxvelikomentar
ebi kritikuli monakveTebisaTvis. avstraliaSi slava kaliugam (Slava
Kalyuga, 2001)damismakolegebmaaRmoaCines,romamoxsnilinimuSebi
axalbedebseleqtrulisqemisSeswavlaSiexmareba.asevesasargebloa
moswavleebisaTvis imis Txovna, rom dafiqrdnen nimuSebze; amrigad,
axsna da dafiqreba ufro efeqtians xdis amoxsnili nimuSebis ganx
ilvas.amoxsnilinimuSebisganxilvamaSinacsasargebloa,Tumoswav
leebi nimuSebs sakuTari TavisTvis yoveli safexuris asaxsnelad an
mosalodnelisafexurisgasagebadiyeneben;amSemTxvevaSimoswavleebi
gonebrivad arian CarTulni nimuSebidan azris gamotanaSi (Atkinson,
Renkl, & Merrill, 2003).
nacnobi magaliTebi axali amocanebis gadaWrisas SeiZleba analo
giebisanmodelebisrolsasrulebdes.magramsifrTxilegvmarTebs,
radganaxalbedebi,rogorcwesi,nimuSisanqeisiszedapirulTavise
burebebsimaxsovrebendaarasiRrmiseulmniSvnelobasanstruqtu
ras.maSin,rocasworedmniSvnelobaanstruqturagvexmarebaaxali,
analogiuriamocanebisgadaWraSidaarazedapirulimsgavseba(Gentner,
Lowenstein, & Thompson, 2003). moswavleebisagan msmenia wuxili imis
Taobaze,rommaTematikaSitestismomzadebisasganxiluliamocanebi
mdinarisdinebissiCqarezeiyo,xolotestSi _ qarissiCqareze.isini
protests gamoxatavdnen: `testSi ar iyo amocanebi navebze!~ sinamd
vileSiqarisSesaxebamocanebizustadiseixsneboda,rogorcnavze
amocanebi,magrammoswavleebiyuradRebasmxolodzedapirulTavise
burebebsaqcevdnen.amtendenciisdaZleviserTerTigzaa,vTxovoT
moswavleebs nimuSebisa da/an qeisebis Sedareba, raTa maT SeimuSaon
problemis gadaWris zogadi sqema, romelic moicavs qeisebis zogad
struqturasdaarazedapirulniSnebs(Gentnerdasxvebi,2003).
kidev rogor SegviZlia moswavleebs davexmaroT im sqemebis Se
muSavebaSi,romlebicmaTkonkretulsaganSiproblemebiswarmodge
naSi daexmarebaT? maieri (Mayer, 1983b) gvirCevs Semdeg aqtivobebSi
399
vavarjiSoTmoswavleebi:(1)sxvadasxvatipisproblemebisamocnobada
kategorizacia; (2) problemis warmodgena konkretuli suraTebiT,
simboloebiT,grafikiTansityvierad;(3)problemaSirelevanturida
ararelevanturiinformaciisSerCeva.
problemis warmodgenis Sedegebi. 8.5sqemazenaCvenebia,romproble
misgadaWrisasproblemiswarmodgenissafexursorimTavariSedegi
aqvs.TuproblemisTqveneuliwarmodgenamyisiergadaWrasvaraudobs,
Tqveniamocanaamoxsnilia.erTimxriv,sinamdvileSiaxaliproblema
ar gadagiWriaT; Tqven ubralod mixvdiT, rom axali problema aris
`SeniRbuli~versiaZveliproblemisa,romlisamoxsnaukveiciT.amas
problemis sqemiT marTuli gadaWraewodeba.8.5sqemisterminebiT,
TqvensqemisgaaqtiurebisgzaairCieTdapirdapiramoxsnazegadax
vediT. ra moxdeba im SemTxvevaSi, Tu problemis gadaWris arsebuli
gzaaragaqvTangaaqtiurebulisqemawarumatebelia?droa,gadaWris
gzamovZebnoT!
problemis gadaWris SesaZlo
strategiebis aRmoCena
imSemTxvevaSi,Tuaragvaqvsmzamzareulisqema,romelicproble
mismyisieradgadaWrasvaraudobs,undaavirCioTkvlevazedafuZneb
uli gza, romelic 8.5 sqemazea naCvenebi. aSkaraa, rom es gza iseTi
efeqtianiararis,rogorcsworisqemisgaaqtiureba,magramzogjer
eserTaderTigamosavalia.problemisgadasaWreladkvlevisCatarebis
orizogadiproceduraarsebobs:algoriTmulidaevristikuli.
algoriTmi arismiznismiRwevisetapobrivirekomendaciebi.Cveuleb
riv,esrekomendaciebidamokidebuliaamaTuimsferosspecifikur
maxasiaTeblebze.Sesabamisad,saTanadoalgoriTmissworadSerCevisa
da efeqturad ganxorcielebis SemTxvevaSi problemis gadaWra, anu
swori pasuxis miReba, garantirebulia. samwuxarod, moswavleebi al
goriTmsxSiradcdisadaSecdomismeTodiT,anuSemTxveviT,irCeven.
jererTgzasmimarTaven,meremeores,mesamesdaa.S.Sesabamisad,
isinizogjer,SemTxveviT,sworpasuxsaciReben,TumcamisdasabuTe
bas ver axerxeben. zogjer algoriTmebis usistemod gamoyeneba imis
niSania, rom moswavles jer kidev ar aqvs ganviTarebuli piaJeseu
liformalurioperaciuliazrovnebisadaSesaZleblobaTanakrebSi
sistemurimuSaobisunari.
mravali problemis gadaWra algoriTmebiT ver xerxdeba. rogor
viqceviTamSemTxvevaSi?
evristika ariszogadistrategia,romelmacSeiZlebamigviyvanosswor
pasuxamde.imisgamo,rommravalicxovrebiseuliproblema(kariera,
urTierTobebi da a.S) arasworxazovania, rac imas niSnavs, rom isini
cudadgansazRvruliproblemissaxiTdaaSkaraalgoriTmebisgareSe
warmogvidgeba, mniSvnelovania efeqtiani evristikis aRmoCena an Se
muSaveba(Korf, 1999).ganvixiloTramdenimemagaliTi.
sqemaze damyarebiT prob-
lemis gadaWra _ problemis
danaxva,rogorcadrearse
buliproblemissaxecvlili
versiisa,anuimproblemisa,
romlisgadaWrissaSualebeb
sacukevflobsindividi
algoriTmi _ problemis
nabijnabijgadaWra,prob
lemisgadaWrissafexurebis
gawera.
evristika _ problemis
gadasaWreladalernatiuli
kvleviTimodelebisgamoy
eneba;zogadistrategiis
SemuSavebaaxaliproblemis
gadasaWrelad.
400
Sualedur mizanTa analizSi(means-ends analysis)problemaramde
nime Sualedur, anu qvemiznad iyofa, xolo Semdeg dgindeba yove
li Sualeduri qvemiznis miRwevis saSualebebi. magaliTad, 20gverd
ianisemestrulinaSromisdaweraSesaZloazogierTimoswavlisaTvis
dauZlevelproblemadiqces.amSemTxvevaSimizanSewoniliiqnebadava
lebis danawevreba ramdenime iseT Sualedur miznad, rogoricaa Te
misSerCeva,informaciiswyaroebisdadgena,aminformaciiswakiTxva
da mowesrigeba, gegmis Sedgena da a.S. konkretuli Sualeduli miz
nisgadaWrisas,maTSeiZlebaaRmoaCinon,romsxvamiznebicwamoiWra.
magaliTad,informaciismoZiebisas,maTSesaZloadasWirdeTadamiani,
romelic eleqtronuli biblioTekiT sargeblobis wesebs gaaxsenebs.
unda gvaxsovdes, rom fsiqologebs jer kidev ar aRmouCeniaT efeq
tianievristikaimmoswavleebisaTvis,romlebmacsemestrulinaSro
misdaweramisiwardgeniswinaRamesdaiwyes.
SualedurmizanTaanalizismeoreaspeqtiadistanciisSemcireba,
anu im gziT siaruli, romelic pirdapir saboloo miznamde migvi
yvans.adamianiiswrafvissaqmisamJamindelviTarebasadamizansSoris
udidesigansxvavebaeZiosdaSemdegipovosisstrategia,romelicam
gansxvavebasSeamcirebs.CvenuarsvambobTSemovliTaniribgzebze,
radgan miznis misaRwevad uswrafesi gzis aRmoCena gvsurs. amrigad,
rocagaacnobierebT,rommizani _ semestrulinaSromisdawera _ Sesa
ZloamoiTxovdesSemovliTgzas _ eleqtronulibiblioTekiTsarge
blobis wesebis xelaxla daswavlas, SesaZloa Tavdapirvelad winaaR
mdegobisgrZnobagagiCndeT,radgansaboloomiznamdepirdapirida
swrafigziTarmidixarT(Anderson,1993).
zogierTiproblemisgadasaWreladsaWiroae.w.`ukusvlis strate-
gia~ (working-backwords strategy), roca viwyebT miznidan da ukusvliT
TavdapirvelgadauWrelproblemamdemivdivarT.ukusvlisstrategia
zogjerefeqtianievristikaageometriaSiTeoremisdasamtkiceblad.
es,SesaZloa,asevewarmatebuliiyosSualedurivadebisdasaweseblad
(`vnaxoT,TuesTavisamkviraSiundadavamTavro,rom28ricxvisTvis
eleqtronuli fostiT gavagzavno, Tavdapirveli monaxazi 11 ricxvi
saTvisundamqondesmzad~).
problemis gadaWris procesis diagrama
arsebobsproblemisgadaWrisorigza.pirvelSemTxvevaSiaqtiurdebaswori
sqemadagadaWrisgzanaTelia.Tusqemaararsebobs,SesaZloaZiebadagamoc
dagaxdesproblemisgadaWrisgza.
warmodgenis
Seqmna
gadaWris
gzisZieba
gadaWris
gzismosinjva
Sefaseba
wyaro: wignidan Problem-Solving Strategies, by M.L. Gick, Educational Psychologist, 21, 1986, gv.
101. adaptirebulia Lawrence Erlbaum Associates, Inc.-isa da avtoris nebarTviT.
sqema 8.5
sdeq
?????????
???????
faili
daukavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
qvemoTmocemuliaxuTievr
istika,romelicmoswavleebs
maTematikuriamocanebisamox
snaSidaexmareba (Schoenfeld,
1979):
1. TuSesaZlebelia,daxazeT
diagrama.
2. Tuamocanispasuxia`N~,
romlismniSvnelobamTeli
ricxvia,scadeTiseTi
ricxvebiTSecvaloT,ro
goricaa1,Semdeg2,3,4da
daakvirdiTSedegebs.
3. debulebissisworisSemow
mebisas,magaliTad,`Tu
X WeSmaritia,maSin Y-ic
WeSmaritia~,scadeTsawi
naaRmdegosdamtkiceba:
`Tu X mcdaria,maSin Y-ic
mcdaria~,andauSviT,rom
dasamtkicebelidebuleba
mcdariadascadeTmisi
uaryofa.
4. scadeTmsgavsiamocanis
amoxsnaufromcireraode
nobiscvladebiT.
5. scadeTqvemiznebis
dasaxva.
ukusvliTi strategia _
evristulimidgoma,romlis
mixedviTac,individiiwyebs
miznidandaSemdegukusvliT
midisproblemisgadasaWrelad
miznebis Sualeduri analizi
_ evristulimidgoma,romlis
mixedviTac,mizaniiSlebaqve
miznebad
401
kideverTisasargebloevristikaaanalogiebiT azrovneba(analogi-
cal thinking)(Copi, 1961; Genter dasxvebi, 2003),romelicgadaWrisgzebis
ZiebasSemofarglavsTqvenwinaSeamJamadmdgarsituaciasTanraRac
saerToniSnismqonesituaciebiT.magaliTad,rodesacwyalqveSanavi
gamoigones, inJinrebs unda gamoeTvalaT, rogor gansazRvravda sa
brZologemizRvissiRrmeSidamaluligemisarsebobasadamdebareo
bas.imisSeswavlam,rogorfrenenRamurebisibneleSi,isinihidrolo
katorisgamogonebamdemiiyvana.
analogiuriazrovnebismeTodmaSeiZlebamcdardaskvnamdemigvi
yvanos. rodesac Tavdapirvelad teqsturi procesorebi gaCnda, zo
gierTmasabeWdimanqanisanalogiiTisargebladavergamoiyenakom
piuteris TaviseburebaTa upiratesoba. isini yuradRebas zedapirul
msgavsebaze amaxvilebdnen. rogorc Cans, adamians sWirdeba rogorc
problemis,aseveanalogiissferoscodnaanalogiisefeqtianadgamo
sayeneblad(Gagn, Yekovich, & Yekovich, 1993).amasgarda,analogiebis
Camoyalibebisas yuradReba unda iqnas gamaxvilebuli mniSvnelobaze
daarazedapirulmsgavsebaze.
problemis gadaWris gegmis verbalizacia da Sesabamisi dasabuTe
bawarmatebuliSedegissawindaria(Lee & Hutchinson, 1998).SesaZloa
amgvariverbalizaciisprocesisefeqtianobaSemTxveviTaRmoaCinoT,
rodesacproblemissxvaadamianisTvisaxsnisasgonebaSiproblemisga
daWrisgzagagielvebT.
ganWvreta, moqmedeba da ukan dabruneba
rogoria Tqveni azri?
davuSvaT,interviugaqvTdepartamentisxelmZRvanelTan.`rasfiq
robTimisTaobaze,rommoswavleebskalkulatorebisadaorTog
rafiulikoreqtorebisgamoyenebisnebamivceT?TqveniazriT,es
swavlaszedmetadxomargaamartivebs?~

problemis warmodgenisa da SesaZlo gadawyvetilebaTa dadgenis


SemdegxdebagadawyvetilebisSerCevadaSesaZloSedegebisprogno
zireba.magaliTad,TugadawyvetTmoagvaroT`dazianebulipomidvris
problema~,pomidvrisufromkvrivijiSisgamoyvanisSemTxvevaSiunda
ganWvritoT, rogori iqneba momxmarebelTa reaqcia. Tu dros axali
grafikuliprogramisSeswavlasmoaxmarT,romsemestrulinamuSevari
ufromimzidveli(xoloqulaufromaRali)gaxadoT,sakmarisidro
dagrCebaTTuaranamuSevrisdasamTavreblad?
problemis gadaWrisas
moswavleTa jgufebSi muSao-
bis erT-erTi upiratesobaa
is, rom maT moeTxovebaT
erTmaneTs auxsnan problemis
gadaWris sakuTari savaraudo
gza. gadaWris gzis verbalu-
rad gamoxatva, rogorc wesi,
aumjobesebs problemis
gadaWras.
402
problemis gadaWris strategiisa da misi ganxorcielebis Semdeg
unda SeafasoT Sedegebi im faqtebze dayrdnobiT, romelic mis sis
wores adasturebs an uaryofs. adamianTa umravlesoba saukeTeso
gadawyvetilebis miRebamde wyvets muSaobas da ubralod im pasuxs
sjerdeba,romeliczogierTSemTxvevaSiamarTlebs.maTematikuramo
canebze muSaobisas, pasuxis Semowmeba SesaZloa niSnavdes Semowmebis
miRebuli praqtikis gamoyenebas, kerZod, gamoklebis Sesamowmeblad
mimatebas an qveSmiweriT mimatebisas Sekrebas svetis qvevidan zeviT
daarazevidanqveviT.SefasebasxvagvaradacSeiZleba.magaliTad,11
X21namravli200isfarglebSiundaiyos,radgan10X20=200.Tu
moswavle iRebs pasuxs 2,311, an 23, an 562, is swrafad unda mixvdes,
rom aseTi pasuxi swori ver iqneba. pasuxis Sefaseba gansakuTrebiT
mniSvnelovania,rocamoswavleebikalkulatorsadakompiuterseyrd
nobian,radganamSemTxvevaSimaTarSeuZliaTukandabrunebadaci
frebSi Secdomis povna. ixileT CanarTi `argumenti/kontrargumenti~
pasuxebis Semowmebisas teqnologiebis gamoyenebis Sesaxeb Sexedule
baTagasacnobad.
argumenti / kontrargumenti
unda davr ToT Tu ar a moswavl eebs kal kul at or i sa da or Togr af i ul i
kor eqt or i s gamoyenebi s neba?
ganaTlebis sistemis yvela muSaki rodia
darwmunebuli, rom maTematikur operaciaTa
Sesrulebis an namuSevris SemowmebisaTvis mas
wavleblis mier moswavleebisTvis micemuli
kalkulatorisa da sxva teqnikuri instru
mentebisgamoyenebisnebarTvagamarTlebulia.
argumenti
kalkulatori da orTogra-
fiuli koreqtori yavarjnebia, romlebic swav-
las zians ayenebs.
Cemi gamosaSvebi klasis (madlobeli var
ohaiossaxelmwifouniversitetisstudentebis,
debis _ lanami da Carlz peijebisa mosazre
bebisgaziarebisaTvis)moswavleebis(axlaukve
gamocdili maswavleblebi da direqtorebi)
gamokiTxvisassxvadasxvamosazrebamiCinaTavi.
kerZod,`TumoswavleebsdabalklasebSivemi
vcemT kalkulatoris gamoyenebis nebas, maTi
umravlesobaverasdrosveriswavliselementa
rulmaTematikas;isinimxolodkalkulatoris
gamoyenebasiswavlian~an`maTematikisSesaswav
ladmoswavleebscnebebisgameorebadavarji
Si sWirdebaT operaciebis dasamaxsovreblad,
kalkulatorikiamasxelsuSlis~.eleqtronul
versiaSi am sakiTxis Sejamebisas nensi airesma
(http://www.math.twsu.edu/history/topics/calcu-
lators.html#calc) SeniSna: `ielis universitetis
kompiuterul mecnierebaTa profesori david
gelernteri miiCnevs, rom kalkulatoris gam
oyeneba saerTod ar unda davuSvaT klasSi. is
Tvlis, rom Tu bavSvebs kalkulatoris gamoy
enebis uflebas mivcemT, maTgan iseTi zrdas
ruli adamianebi Camoyalibdebian, romelTac
ar ecodinebaT ariTmetikis safuZvlebi, mTeli
cxovreba cifrebis burusisTvis iqnebian gan
wirulni. 1997 wels, kaliforniis kanonmdeb
lobiT,skolaSi,me6klasamde,kalkulatorebis
gamoyeneba aikrZala. Tumca, virjiniis StatSi
200 aTasi kalkulatori SeiZines sabazo da
ufros klasebSi maTematikis gakveTilebze ga
mosayeneblad~. teqsturi procesoris maCvene
blebis TvalsazrisiT ganaTlebis progresis
erovnulma Sefasebam (1997) aCvena: miuxedavad
imisa, rom teqsturi procesorebis gamoyeneba
403
problemis gadaWris xelisSemSleli faqtorebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
oTaxSiSedixarTdaxedavT,rom
WerzeoriTokihkidia.eqsperimentismizaniSemdegSimdgomareobs:am
oriTokisboloebierTmaneTzeundagadaabaT.imaveoTaxSimagidaze
devs CaquCi da brtyeltuCa. Tqven cdilobT erTi Tokis bolo meo
remdemiitanoT,magramamaod.gadawyviteT,brtyeltuCisdaxmarebiT
gaakeToT es, magram am SemTxvevaSic Tqveni mcdeloba fuWi gamodga.
rogorundamoiqceT?(Maier, 1933)
fiqsacia. problemis gadaWra saganTa axleburad danaxvas moiTxovs.
TokebisproblemisgadaWraSesaZlebelia,TuCaquCsanbrtyeltuCas
erTerTiTokisbolozemiabamTdamasSuqurasaviTgaaqanebT.Tqven
SegeZlebaTTokisdaWeramaSin,rocameoreTokiTxelSioTaxSimd
goms is maqsimalurad mogiaxlovdebaT. SegiZliaT iaraRis (CaquCis,
brtyeltuCas) simZime gamoiyenoT, rom Toki Tqvenamde `moiyvanoT~,
nacvladimisa,rommisdaWimvasSeecadoT.adamianebixSiradamprob
lemasverWrian,radganisiniyuradRebasmasalebistradiciulgamoy
argumenti / kontrargumenti
unda davr ToT Tu ar a moswavl eebs kal kul at or i sa da or Togr af i ul i
kor eqt or i s gamoyenebi s neba?
me11 klaselebis mier 19841997 wlebSi, 19%
dan 96%mde gaizarda, weris qulebis saSualo
maCveneblebiimavewlebSiSemcirda.
kontrargumenti
kalkulatorebi da orTo-
grafiis koreqtori xels uwyobs swavlas.
arSeiZlebaimisTqma,rommaTematikisSes
wavla kalmistrisa da qaRaldis gamoyenebiT
saukeTesogzaa,rakimoswavleebiwarsulSiase
swavlobdnen. dRes yvela saswavlo situacia
unda ganvixiloT, raTa ganvsazRvroT, romeli
gzaasaukeTesoswavlisaTvis _ kalmistrisada
furclis, teqnologiisa Tu maTi kombinaciis
gamoyeneba (Waits & Demana, 2000). magaliTad,
maTematikasa da sazogadoebriv mecnierebebSi
mesamesaerTaSorisokvlevam(TIMSS, 1998)aCve
na,romimmoswavleebs,romlebicmaTematikaSi
yoveldRiuridavalebebisSesrulebisaskalku
lators iyenebdnen, testirebisas gacilebiT
ukeTesiSedegebihqondaT,vidremaT,vinciS
viaTadansaerTodariyenebdamas.arsebiTad,
ukanasknel aTwleulSi kalkulatorebis gamo
yenebis Sesaxeb Catarebulma kvlevebma aCvena,
romzogadiunarebismospobisnacvlad,kalku
latoris gamoyenebas dadebiTi Sedegi hqonda
moswavleTa problemis gadaWris unarsa da
maTematikismimarTdamokidebulebaze(Waits &
Demana, 2000).
raSeiZlebaiTqvasteqsturprocesorsada
orTografiis koreqtorze? priscila nortoni
dadebraspragi(Pricilla Norton & Debra Sprague,
2001)varaudoben,rom`arcerTsxvateqnolo
giur resurss ar hqonia iseTi didi gavlena
ganaTlebaze, rogorc teqstur procesors~
(gv. 78). isini Semdeg efeqtebs asaxeleben: te
qsturi procesori xels uwyobs moswavleTa
mier sakuTari Tavis `namdvil `mwerlad~ aR
qmas, saSualebas aZlevs maT moaxdinon weris
miRma azrovnebis refleqsia, xels uwyobs er
Toblivwerasdaexmarebamoswavles,romweris
drosufrokritikulidaSemoqmedebiTiiyos.
Cems klasSi konsultantma, romelic ufros
klaselebTan muSaobda, aRniSna am teqnologi
is kidev erTi dadebiTi mxare: `Cven mravali
ucxoelimoswavlegvyavs,romlebmacsaSualod
icianinglisuri.CemiazriT,maTorTografiis
koreqtori sWirdebaT rogorc Secdomebis aR
mosaCenad, ise sityvebis swori formis Sesas
wavlad.zogjerorTografiiskoreqtorimosa
bezrebeliaCvenTvis,radganyvelaferseWvqveS
ayenebs,magramucxoelimoswavlisadazogadad,
koreqturisaTvis, is Zalze mosaxerxebeli da
saWiroa~.
rogoria Tqveni azri?
gTxovTgamoxatoTsakuTarimosazrebaveb
gverdze:www.mylabschool.com
404
enebazeamaxvileben.amsirTulesfunqcionaluri fiqsacia(functional
fxedness)ewodeba(Duncker, 1945).yoveldRiurcxovrebaSiCvenxSirad
funqcionalur fiqsacias vamJRavnebT xolme. warmoidgineT, rom ko
modisujrissaxelurimoryeulia.10wuTssaxraxnisisZebnaSidakar
gavT,TusaxazaviskuTxiTan10centianiTecdebiTmisSekeTebas?
fiqsaciiskideverTisaxe,romelicxelsuSlisproblemisefeq
tian gadaWras, pasuxTa sistemaa (response set), romelsac problemis
warmodgenisgzazevawydebiT.ai,magaliTi:
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
asanTismxoloderTiRerisgada
adgilebiTmiiReTtoloba.magaliTad,V = V.
V=VII VI=XI XII=VII VI=II
SesaZloa, pirveli magaliTi sakmaod swarafad amoxsnaT. asanTis
erTRerstolobismarjvenamxridanmarcxnivgadmoitanTdamiiRebT
VI = VI. meore da mesame magaliTic did sirTules ar warmoadgens
erTRersgadaaadgilebT,rom V X-adaqcioTdapiriqiT.ai,meoTxe
magaliTmaki(aRebuliaRaudsepp & Haugh, 1977)SeiZlebadagabnioT.
am amocanis amosaxsnelad Tqven pasuxTa Tqveneuli nakrebi, anu sqe
mebiundaSecvaloT,radganpirvelisamimagaliTisstrategiaaqar
gamogvadgeba. aq saWiroa romauli ricxvis arabulad gardaqmna da
fesvis cnebis codna. pasuxTa sistemis daZleviT, asanTis erT Rers
marjvnidan marcxniv gadmoitanT fesvis aRmniSvneli simbolos mis
aRebad;pasuxiiqneba 1 = 1,racubralodsimboluriTqmaaimisa,rom
1-dankvadratulifesviudris 1-s.amsaxelmZRvanelosSemoqmedebiTma
mkiTxvelmawynarizRvisuniversitetismagistrmajamaalalanmaamo
canis sxvagvari amoxsnac SemogvTavaza: SegiZliaT nebismieri asanTi
gamoiyenoT da niSani = aqcioT niSnad. am SemTxvevaSi ukanaskneli
magaliTiiqneba V II, anu5arudris2s.aseveSegiZliaTgadaaad
giloTerTiReri,raTaniSani = aqcioT < an >addamagaliTebiisev
WeSmariti iqneba (Tumca es ar iqneba toloba, rogorc pirobaSi iyo
naTqvami).iqnebTqvencmoifiqroTgansxvavebulipasuxebi!
evristikis zogierTi sirTule. xSiradevristikulmeTodebsavtomatu
radviyenebTdaswrafadviRebTgadawyvetilebas;amiTTiTqosvzo
gavT dros yoveldRiuri problemebis gadaWrisaTvis. Cvens gonebas
avtomaturi da myisieri reagireba SeuZlia, Tumca xSirad amgvari
`efeqtianobis~safasuriSesaZloaZviradRirebulicudadgadaWrili
problemaiyos.stereotipebzeagebulmagadawyvetilebamxSirad,SesaZ
loa,yvelazegonebagaxsniliadamianickimcdardaskvnamdemiiyvanos.
magaliTad,CveneulprototipebzedayrdnobiTSesaZleblobebzemsj
elobisas, SegviZlia reprezentaciuli evristikis (representativeness
heuristics)gamoyeneba.ganvixiloTmagaliTi:
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT rogorfiqrobT,TqvenTvisucno
bi gamxdari, dabali adamiani, romelsac poezia uyvars, savaraudod,
satvirToavtomanqanismZRoliufroaTuamerikiserTerTipresti
Juliuniversitetisprofesori?
am kiTxvaze pasuxis gasacemad Tqven ecdebiT, rom mimarToT im
prototipebs,romlebicmexsierebaSigaqvTsatvirTomanqanebismZRo
lebsadaprofesorebTandakavSirebiT.xolostatistikurmonaceme
bzedayrdnobiTTuvimsjelebT,aSSSisatvirTomanqanisdaaxloebiT
400 000 mZRolia. Tu am mZRolTagan yoveli me800 dabali tanisaaa
daukavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
moswavlesmiscesSemdegi
amocana:`ipove x-isada yis
mniSvnelobebi,romelicerT
drouladamoxsnis 8x + 4y = 28
da 4x + 2y = 10 gantolebebs~.
moswavlemswrafadupasuxa
x = 2, y = 3, romelicmxolod
pirveligantolebisamonaxsni
iyo,meoriski _ ara.rogor
SeiZlebadavexmaroTmoswav
les,gaxdesufrodafiqrebuli
(refleqsuri)?
funqcionaluri fiqsacia
_ sagnebisaninstrumentebis
axleburadgamoyenebis
uunaroba.
pasuxebis sistema _ rigidoba,
tendenciaupasuxokargad
nacnobigziT.
reprezentatulobis evristi-
ka_ movlenisalbaTobazemsj
eloba,TurogorSeesatyviseba
igiTqvensprototipsarisTu
araSeniwarmodgenareprezen
tatuliamkategoriis.
405
daimavdrouladuyvarspoezia,albaTobaimisa,TuramdenimZRoli
Seesabameba Cvens mier aRweril adamianis tips, iqneba Tanafardoba
amerikisprestiJuliuniversitetebisprofesorebsadasatvirToman
qanebismZRolebsSoris500mZRoli5profesori.eseigi,alba
Tobaimisa,romisucnobisatvirTomanqanismZRolia,100jermetia
imalbaTobaze,romisprofesoria(Mayers, 2005).
maswavleblebidamoswavleebi,TavianTidatvirTuligrafikidanga
momdinare,xSiradgadawyvetilebasiRebenimkonkretulmomentSiTavi
anT mexsierebaSi arsebul informaciaze dayrdnobiT. ese igi, rodesac
CvenvmsjelobTmexsierebaSiarsebuliinformaciidangamomdinare,Cven
viyenebT gamoyenebiT evristikas (availability heuristics),racgulisxmobs
msjelobas im movlenis albaTobaze, romelic mexsierebaSia Senaxuli,
dadaSvebasimadviladdamaxsovrebadimovlenebisa,racsaerToa.ma
gram aRsaniSnavia is garemoeba, rom adamianebs amaxsovrdebaT STam
beWdavi movlenebi da swrafad ijereben, rom es movlenebi garkveul
normaswarmoadgens,magramsamwuxarod,cdebian.magaliTad,rogorces
winamdebare wignis me5 TavSia mocemuli, saSualod, Rarib ojaxSi 2,2
bavSviibadeba,magramTqvenumalgagaxsendebaTRaribi,magrammravalS
vilianiojaxebic,anfilmigeqnebaTnanaxi,sadacRaribojaxSibevri
Svili hyavdaT. am SemTxvevaSic ki statistikuri monacemebi sruliad
gansxvavdebaTqvensmexsierebaSiarsebulimosazrebebisagan.aRsaniSna
viaisic,rom _ rwmenis simtkicem(Belief perseverance) _ tendenciam,
CaebRauWoSensrwmenas,maSinacki,rocasawinaaRmdegosnaTladxedav,
SeiZlebanebismiericvlilebaCvenTvismiuRebeligaxados.
mtkicebis tendenciuroba (Confrmation bias) _ Zieba im informa
ciisa, romelic adasturebs Cvens arCevansa da rwmenas. es ganpiro
bebulia Cveni surviliT _ miviRoT kargi gadawyvetileba. TqvenTvis
albaTnacnobiafraza:`numabnevfaqtebisdasaxelebiT~.amsityvebSi
naTlad Cans mtkicebis tendenciurobis arsi. adamiani, Tavisi ideis
gasamarTleblad,didienTuziazmiTcdilobsipovosmtkicebulebada
naklebadaa dainteresebuli moiZios am ideis sawinaaRmdego faqtebi,
ramac SeiZleba daanaxvos mas, raoden arasworia misi msjeloba (My-
ers, 2005). magaliTad, gadawyviteT, iyidoT manqana. Tqven gaecnobiT
mxolodiminformacias,sadacTqvenmierSerCeulimodelisdadebiTi
TvisebebiaCamoTvlilidaarmiaqcevTyuradRebas,rasambobensxva
modelebissasargeblod.aqedangamomdinare,msjelobisdrosevris
tikuli meTodis avtomaturad gamoyeneba, survili _ moviZioT Cveni
arCevanisa da rwmenis damamtkicebeli sabuTi da midrekileba _ gava
marTloT Cvenive marcxi _ zedmetad Tavdajerebuls gvxdis. moswav
leebi xSirad zedmetad arian Tavdajerebulni TavianT SesaZleblo
bebSidafiqroben,romTemazemuSaobasdididroarsWirdeba;Tumca
isinigansxvavebulirealobiswinaSeaRmoCndebian,vinaidandagegmil
ze TiTqmis orjer meti drois daxarjva mouwevT Temaze muSaobisas
(Buehler, Griffth& Ross, 1994). miuxedavad aseTi `marcxisa~, moswavlee
bi Seupovrad icaven TavianT Sexedulebebs sxva msgavs davalebebTan
mimarTebaSic.
moqnilobis mniSvneloba. funqcionaluri fiqsacia, pasuxTa sistema,
mtkicebis tendenciuroba da rwmenaTa simtkice mianiSnebs proble
misgadaWrisdrosmoqnilobismniSvnelobaze.problemisarsisswori
aRqma imis erTgvari `garantiaa~, rom problemis gadaWris procesi
droSiargaiwelebadasworadwarimarTeba.efeqturiaproblemisga
daWris dros egreT wodebuli `TamaSis~ taqtikis gamoyeneba. xSirad
gamoyenebiTi evristika _
msjelobamovlenisalbaTobis
Sesaxeb,romelicefuZneba
mexsierebaSiarsebulinforma
ciasdadaSvebas,romaxalsada
ZvelmovlenebsaqvTsaerTo.
rwmenis simtkice _ tendecia,
CaebRauWosakuTarrwmenas,
maSinacki,rocasawinaaRmdego
aSkaraa.
mtkicebis tendenciuroba
_ iminformaciismoZieba,
romelicgaamarTlebsCvens
arCevans,rwmenasdaeWvqveS
daayenebsmocemulobas.
insaiti _ sakiTxisgadaWris
gzisuecarigacnobiereba;
axalisituaciebiswarmatebiT
gamklavebisunaristernber
gisinteleqtistriarqiul
TeoriaSi
406
dausviTSekiTxvasakuTarTavs:ravici?risicodnamWirdebaamkiTx
vaze pasuxis gasacemad? SemiZlia Tu ara am problemas sxva kuTxiT
Sevxedo?ecadeTmimarToTpirobiTlogikasdanuiqnebiTrigiduli,
iazrovneT divergentulad. SekiTxva CamoayalibeT Semdegnairad: `ra
SeiZlebaiyoses?~daara`raarises?~(Benjafeld, 1992).
Tu Tqvens gonebas mravalmxrivi SesaZleblobebis asparezs ga
dauSliT, Tqven SesaZloa SeiZinoT geStaltis Teoriis mimdevari
fsiqologebismierdadgeniliRrmawvdomisadaswrafigacnobierebis
unariinsaiti.esarisproblemisswrafireorganizaciisadarekon
ceptualizaciisunari,racadamiansexmarebaproblemisnaTladwar
moCenasa da misi gadaWris realuri gzis dadgenaSi. Tu gavixsenebT
kariskacs,romelmacaRmoaCina,romproblemaliftisnelimoZraoba
kiariyo,aramedlodinismosawyeniprocesi,davaskvniT,romamada
miansSinagani,RrmawvdomisunarigaaCnda,risiwyalobiTacmiRebul
iqnagadawyvetilebaliftiskarebTansarkeebisganTavsebisSesaxeb.
problemis efeqtiani gadaWra:
rogor iqcevian eqspertebi?
fsiqologTaumetesobaTvlis,romproblemisgadaWrisefeqturo
badamokidebuliaimcodnismoculobaze,racgaaCniaadamiansgada
saWreliproblemisSesaxeb.rogorcvnaxeT,asanTisRerebisamocanis
amosaxsneladadamianssWirdebaicodesarabulidaromauliricxvebi,
iseverogorcricxvidanfesvisamoRebiscneba(isrom,fesvierTidan
udris erTs). ganvixiloT, Tu ras niSnavs termini eqspertis codna
(expert knowledge).
eqspertis codna. WadrakisostatTacodniskvlevisprocesSimecni
erebmaaRmoaCines,romostatmaicisWadrakisfigurebisdafazegan
lagebisdaaxloebiT50aTasivarianti(Simon & Chase, 1973).maTSe
uZliaT ramdenime wamSi daimaxsovron Wadrakis figurebis adgili
dafaze.sxvagvaradromvTqvaT,maTi`leqsikurimaragi~50aTasini
muSisagan/magaliTisagan Sedgeba. Wadrakis yvela ostatisaTvis figu
raTaesaTuisganlagebadafazeSeadgensmaTprofesiulleqsikas.
Tu ramdenime wamiT SexedavT TqvenTvis nacnob sityvas, SeZlebT es
sityva damarcvloT da, Sesabamisad, daimaxsovrebT, romel asos ra
asomosdevs.magramTusityvaSiasoebiareuladaa,TqvenTvisrTuli
da TiTqmis SeuZlebelic ki iqneba Tanmimdevrobis gaxseneba. asevea
WadrakSic.rodesacfigurebiyovelgvariwesebisdarRveviTaaganla
gebulidafaze,WadrakisostatiCveulebrivimoTamaSisaganarafriT
gansxvavdeba,isverSeZlebsdaimaxsovros,sadrafiguraiyomoTavse
buli.ostatismexsierebaSedgebaimmodelebisagan,rasaclogikuri
mniSvnelobaaqvsdaracTamaSisdrosSeiZlebaSexvdesmoTamaSes.
msgavsfenomenTangvaqvssaqmesxvaprofesiebisSemTxvevaSic.imis
intuicia,TurogorgadavWraTesaTuisproblema,emyarebawarsulis
gamocdilebas/nimuSs.fizikiseqspertebi/gamocdilifizikosebi,dam
wyebifizikosebisagangansxvavebiT,TavianTcodnasganalagebencen
traluri principebis garSemo, maSin rodesac axalbedebi problemis
specifikur, umniSvnelo detalebze amaxvileben yuradRebas. magali
Tad, romelime fizikuri amocanis gadaWrisas arsebuli problemebis
klasifikaciisdros,damwyebifizikosebigare,egreTwodebulimeo
407
rexarisxovani maxasiaTeblebis Seswavlas iwyeben (Tu ra teqnikuri
detali,aparatiagamosayenebeli),maSin,rodesaceqspertebiaxdenen
problemebisdajgufebasfizikisprincipebis(rogoricaa,mag.niuto
niskanoni)mixedviT,racaucilebeliaamamocanisamosaxsnelad(Har-
diman, Dufresne, & Mestre, 1989).
eqspertebs SeuZliaT problemis swrafi prezentacia da Semdegi
etapebis swrafi dagegmva. maT akumulirebuli aqvT nimuSebi/sqemebi,
racexmarebamaTsxvadasxvasituaciaSimuSaobisprocesSi.SeiZleba
iTqvas,romproblemisaRqmisadamisigadaWrisstrategiisdadgena
sinqronulad, avtomaturad mimdinareobs (Ericsson & Charness, 1999).
es imas niSnavs, rom eqsperts unda hqondes didi raodenobis mod
eli/nimuSi/sqema.eqspertisdoniscodnamoiTxovskonkretulsfer
oSi saWiro codnis SeZenas/akumulirebas (Alexander, 1992). amisaTvis
saWiroa am konkretul sferoSi sxvadasxva saxis problemebisa da im
istoriebisgacnoba,TurogorgadaWresesaTuisproblemasxvebma;
eqspertad gaxdomisaTvis aseve saWiroa mravali problemis gadaWris
gamocdileba.arsebuliinformaciiT,eqspertis`titulis~mosapove
bladadamianssWirdebadaaxloebiT10weliankvlevis10aTasisaaTi
(Simon, 1995).
eqspertebis codnis mdidari maragi gamyarebulia Teoriulad da
praqtikaSic danergilia. aqedan gamomdinare, advilia grZelvadian
mexsierebaSiarsebulicodnissaWiroebisSemTxvevaSiaRdgenadaga
moyeneba (Anderson, 1993). eqspertebs SeuZliaT TavianTi eqstensiuri
codna gamoiyenon informaciis ufro advilad Seswavlisa da aRd
genisaTvis. magaliTad, SevadaroT me4 klasis moswavleebi, vinc cu
dad icnobs fexburTis (soccer) wesebs da maTive Tanatolebi, visac
amsferoSieqspertisdoniscodnaaqvT.esukanasknelniufroadvi
ladimaxsovrebenfexburTTandakavSirebulaxalcnebebs,miuxedavad
imisa, rom orive jgufis moswavleebs sxva sferoSi informaciisa da
cnebebisSeswavlisadadamaxsovrebiserTnairiunariaqvT.fexburTis
eqspertebifexburTissferosTandakavSirebulicnebebisklasifika
ciasaxdendnendamaTTvisadviliiyomexsierebidanerTxelnaswavli
terminisgamoyeneba(Schneider & Bjorklund, 1992).yvelazeadreuliasa
kis bavSvebic ki, visac konkretul sferoSi eqspertis donis codna
aqvs,TavianTicodnisorganizebisasstrategiebsiyeneben.imisaTvis,
rom damedgina, rogor axdens dinozavrebis Sesaxeb codnis katego
rizacias bavSvi, Cems Zmis Svilebs, oTxi wlis lukassa da 3 wlis
jofreisvTxove,CamoeTvalaTdinozavrebi.maTCamoTvalesdidida
mcirezomisdinozavrebi,romlebicmcenareebiTikvebebiandaSemdeg
eqspertebs deklaraciuli,
proceduruli da pirobiTi
codna aqvT. miuxedavad
imisa, rom zogadi inteleqti
arsebiTi faqtoria, muyaiTi
Sroma da varjiSi aucile-
belia konkretul sferoSi
eqspertobisaTvis.
408
xorcismWameli dinozavrebi (maT aseT kategoriebad dahyves dinoza
vrebi). siaSi pirvel adgilze iyo cnobili stegozavri (didi zomis
dinozavri, romelic mcenareebiT ikvebeba), xolo bolos _ naklebad
cnobiliceolofisizi(mcirezomis,xorcismWamelidinozavri).
codnis organizebuli formiT CamoyalibebasTan erTad viTarde
badagegmvisadamonitoringisunari.eqspertebididdrosuTmoben
problemis analizs, diagramebis Sedgenas, kompleqsuri problemebis
mciresakiTxebad/nawilebaddaSlasadagegmisSedgenas,maSin,rodesac
damwyebniiwyebenformulisamoxsniT,rasacmalevemosdevsnaSromis
pirveli paragrafic. eqsperti gegmavs, xSir SemTxvevaSi amartivebs
sakiTxebs muSaobis procesSi da awarmoebs progresis monitorings _
amrigad,drofuWadarikargebadasawyisSivedaSemdegmTelipro
cesis dros xdeba susti ideebisa da araswori midgomebis ukugdeba
(Schunk, 2004).
hkiTxeT moswavleebs, darwmunebulni arian
Tu ara, rom kargad esmiT problemis arsi.
magaliTebi
1. SeuZliaT Tu ara gamoyon informaciis
relevanturi da ararelevanturi nawile
bi?
2. kargadaqvTTuaragaazrebuliTavianTi
gadawyvetilebebislogika?
3. daexmareT maT, moaxdinon problemis vi
zualizaciadiagramebisaTunaxazebissa
SualebiT.
4. sTxoveT, moaxdinon problemis prezenta
cia sxvebis winaSe. rogori iqneba kargi
gadawyvetileba?
urCieT sxvadasxva kuTxidan ganixilon da
Seafason problema.
magaliTebi
1. daasaxeleTramdenimesxvadasxvagvariSes
aZleblobadaSemdegsTxoveTmoswavlee
bsgamoTqvanTavianTimosazrebebi.
2. avarjiSeTmoswavleebiTavianTimosazre
bebisgamoTqmasadadacvaSi.
moswavleebma unda ifiqron. ar miawodoT
maT mza pasuxebi.
magaliTebi
1. SesTavazeT maT rogorc individualuri,
ise jgufuri problemebi, raTa TiToeul
moswavleshqondes/miecesmuSaobisSansi.
2. iyaviTlmobiernimoswavleebismimarTim
SemTxvevaSi,TuisiniasabuTebenproble
misgadaWris`mcdar~gzas/versias.
3. CixSiSesulmoswavleebsarmisceTdane
bebis saSualeba. am SemTxvevaSi maT meti
dromieciTmofiqrebisaTvis;asevearda
inanoTmaTTvisminiSnebebismicemac.
moswavleebs daexmareT alternativebis
analizis unaris CamoyalibebaSi
magaliTebi
1. problemisgadaWrisasxmamaRlagamoTqviT
azrebi/ifiqreT`xmamaRla~.
2. hkiTxeT:`ramoxdebaTu...?~
3. CamowereTmosazrebebi.
aswavleT evristikuli meTodiT
magaliTebi
1. qalaqisteritoriazeparkingisproblemis
mosagvarebladSesTavazeTanalogiebisga
moyeneba. hkiTxeT maT, rogor SeiZleba,
maTiazriT,sxvasaxis`dabinavebis~prob
lemismogvareba.
2. gamoiyeneTukusvliTistrategiawveulebis
dasagegmad.
damatebiTi informacia problemis gadaW
rasTandakavSirebiTixileTmisamarTze
http://www/hawaii.edu/suremath/home.html
rekomendaciebi: problemis gadaWra
409
Cim,glasermadafarim(Chi, Glaser, &Farr, 1998)Camoayalibeseq
spertebis zeunarebis nusxa, romelic Semdegnairad gamoiyureba: eqs
pertebi _ 1) konkretul informaciaSi axdenen didi, mTavari mniSvn
elobis nimuSebis identifikacias; 2) amocanas asruleben swrafad da
TiTqmisuSecdomod;3)problemebsganixilavensiRrmiseulad;4)ax
deneninformaciisakumulirebasmuSadagrZelvadianmexsierebaSi;5)
did dros uTmoben problemis analizs; 6) ufro efeqturad axdenen
TavianTiaqtivobebismonitorings.masSemdeg,racgamoikveTebaprob
lemisgadaWrissfero,iseTirogoricaa,vTqvaT,Wadraki,anfizikaan
kompiuteruliprogramireba,eqspertebiszemoaRniSnuliunarCvevebi
Tanamimdevruladamoqmeddeba.magramTuproblemisgadaWrissfero
arariszustadgamokveTilidaarcmTavariprincipebianaTladdad
genili, gansakuTrebiT iseT sferoebSi, rogoricaa, magaliTad, eko
nomika da fsiqologia, maSin gansxvaveba eqspertebsa da damwyeb spe
cialistebsSorisararismkafiodgamokveTili(Alexander, 1992).
damwyebis codna. mecnierebi,romlebicikvlevdnenamaTuimsfero
Si eqspertsa da damwyeb specialists Soris gansxvavebas, saintereso
daskvnamdemividnen.moviyvanTramdenimesainteresomagaliTsfizikis
sferodan.damwyebspecialistTaumravlesobafizikissferosmcdari
informaciiTganixilavs,esumeteswiladimitomxdeba,rommaTiintu
iciuriideebifizikurisamyarosSesaxebarasworia.dawyebiTiklasebis
moswavleTa umravlesoba Tvlis, rom ama Tu im sagnis dasanaxad is
adgili unda gavanaToT, sadac sagania moTavsebuli. e.i. maTi azriT
sinaTle gvexmareba davinaxoT sagani. moswavleebi ver xvdebian, rom
saganiaxdenssinaTlisarekvlasdaCvenmxolodamisSemdegvxedavT
mas.escnebaarSeesabamebamaTyoveldRiurgamocdilebas,rocaCven
vanTebTSuqsimisaTvis,rom`gavanaToT~bnelisivrce.miCiganissax
elmwifouniversitetisproeqtis _ `mecnierebisanbani~ _ mkvlevrebma
aRmoaCines,rommiuxedavadme5klaselebisaTvisCatarebulispecial
urigakveTilebisa,sadacmaTspecifikurimasalissaSualebiTkargad
auxsnes,TurogorxdebasagnismiersinaTlisarekvladarommxolod
amisSedegadvxedavTCvengarSemoarsebulsamyaros,moswavleTaum
ravlesoba,daaxloebiT78%,arcvlidaTavisintuiciurSexedulebas.
xolo mas Semdeg, rac axali masala momzadda, romelmac pirdapiri
dartymamiayenamoswavleTamcdarSexedulebebs,moswavleTaxolod
20%maverSeZloWemaritebisgageba(Eaton, Anderson, & Smith, 1984).
sabunebismetyvelosagnebismaswavleblebisaTvis,albaT,friadmniS
vnelovaniaimisgageba,TuraintuiciurimodelebiaqvTmaTmoswav
leebs ZiriTadi cnebebis Sesaxeb. im SemTxvevaSi, Tu moswavlis in
tuiciuri modeli bevr mcdar da arazust Sexedulebas Seicavs, mas
araadekvaturidamcdariwarmodgenaSeeqmnebaproblemaze.undaaRin
iSnos, rom zogierTi mkvlevari ar iyenebs termins `mcdari Sexedu
leba~.isinimoswavlissawyiscodnasamaTuimsferoSiuwodebengu
lubryvilo an intuiciur Sexedulebas. axali informaciis gasagebad
daproblemebisgadasaWreladxSirSemTxvevaSi,saWiroa,rommoswav
leebmadaiviwyonmiRebuliideebi.raTqmaunda,cnebebisSesaxebin
tuiciuriSexedulebebisSesacvleladsaWiroamotivacia.pintriCis,
marqsisadaboiles(Pintrich, Marx&Boyle, 1993)azriT,imisaTvis,rom
admianebmaSecvalonZiriTadicnebebi,saWiroaoTxiZiriTadipiroba:
1) moswavleebma unda Secvalon damokidebuleba arsebul cnebasTan
dakavSirebiT;escnebaundaiyosganxiluli,rogorcarazusti,daus
rulebeli, an gamousadegari. 2) moswavleebma unda gaiazron axali
410
cneba.3)axalicnebaundaiyosdamajerebeli _ isundamoergosmo
swavleTAcodnisCarCoebs.4)axalicnebaundaiyossasargeblo _ is
undaiyoswarmodgenili,rogorcproblemebisgadaWrisaTvisaucile
belidakiTxvebzepasuxebisgasacemadgamosadegi.
momdevno gverdze mocemuli rekomendaciebi saSualebas mogcemT,
daexmaroTmoswavleebs,gaxdnenproblemiseqspertebi.
kreatiuloba da problemebis
kreatiulad gadaWra
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT ganvixiloT moswavle, romelsac
hqondamwvavedisleqsia_unarSezRuduloba,romlisSedegadadami
ansuWirskiTxvadawera.masTaviuiRblodmiaCnda.mankargadicoda,
rom skolaSi Tavis klaselebTan SedarebiT orjer meti dro sWird
ebodateqstiswasakiTxad;isicicoda,romuamravSecdomasuSvebda
werisdrosdaamisaTvismudmivadgverdzeundahqonodaimsityvebis
sia,romelTawerisdrosac,rogorcwesi,SecdomebsuSvebda.issaa
TobiTijdaoTaxSimarto.rogorfiqrobT,iqnebaTuaramisiweriTi
davalebakreatiuli?daasabuTeTsakuTariazri.
magaliTisaTvis moviyvanT jon irvings, cnobili romanebis The
World According to Garp, The Cider House Rules, A Prayer for Owen Meany
avtors,romelsacerTerTikritikosi`veluraRmomCens~uwodebda
(Amabile,2001).jonirvingiasevecnobiliawerisgamorCeulistiliT.
rogorSeiZlebaavxsnaTmisiucnauriSemoqmedebiTiunari?raaris
kreatiuloba?
kreatiulobis gansazRvra
amTemazesaubaridaviwyoTaraimiT,raariskreatiuloba,aramed
imiT, ra ar aris kreatiuloba. warmogidgenT kreatiulobis Sesaxeb
arsebuloTxmosazrebas(Plucker, Beghetto, & Dow, 2004).
1. adamianebi dabadebidanve kreatiulebi arian. kvlevebis Sedegad
dadginda,romSesaZlebeliakreatiulobisganviTareba,gaZliereba
daxelSewyobaerTiadamianisanjgufebisgaremossaSualebiT.
2. kreatiuloba da negatiuri Tvisebebi erTmaneTTan pirdapir ka-
vSirSia. cnobilia, rom zogierTi kreatiuli adamiani gamoirCe
va arakonformistobiT da zogierT maTgans mentaluri da emoci
uriproblemebicaqvs,magramigiveSeiZlebavTqvaTarakreatiul
adamianebzec. am mosazrebis gamo zogierT maswavlebels SeiZleba
gauCndesSiSi,romkreatiulimoswavlebevrcudsaqcielsCaidens
da amitom isini (maswavleblebi) maT mimarT tendenciurad arian
ganwyobilni(Scott,1999).
3. kreatiuloba aris bundovani, rbili konstruqcia.zogierTiada
mianiTvlis,romkreatiulipirovnebebiaxaliepoqisaTvisdamaxa
siaTebeliadamianebi/hipebiarian(e.w.Age hippies).sinamdvileSiki,
miuxedavad imisa, rom SeiZleba kreatiuli adamianebi ufro gaxs
nilni arian axali gamowvevebis mimarT da zogadad arakonform
istebadiTvlebian,ararisgamoricxuli,romisinikoncentrire
buli,organizebulidamoqnilixasiaTisadamianebiiyvnen.
411
4. jgufSi yofna zrdis kreatiulobas. cnobilia, rom jgufSi muS
aobisas, e.w. gonebrivi ieriSis (brainstorming) gamoyenebis Sedegad,
moswavleebi kreatiul mosazrebebs gamoTqvamen. magram gasaTval
iswinebeliaisic,romzogjerumjobesiajgufSimuSaobisdawyebamde
saSualeba mivceT moswavleebs problemis Sesaxeb damoukideblad
ifiqrondamxolodSemdegetapzeCaerTonjgufurmuSaobaSi.
maSasadame,raariskreatiuloba?kreatiulobaarisunari _ Seqmna
namuSevari,romelicoriginaluria,amavedrosSesatyvisidasaWiro/
sasargeblo (Berk, 2005).fsiqologTaumravlesobisazriT,ararsebobs
`kreatiulobayvelamiznisaTvis~;adamianebikreatiulebiarianrome
limekonkretulsferoSi,magaliTad,jonirvingikreatiuladwerda.
aRsaniSnavia,romkreatiulobaararisspontanuriqmedeba.Semoqmedi
gamiznuladqmnisTavis`produqts~.kalmisSemTxveviTmosmiTdawer
iliwinadadebebiarariskreatiuli,Tuavtorsgaazrebuliaraaqvs
`monaxazis~potenciali,anTuesavtorisweristeqnikaararis.(Weis-
berg, 1993).miuxedavadimisa,romCvenxSiradkreatiulobasxelovne
basvukavSirebT,undagaviTvaliswinoT,romnebismiersakiTxs/sagans
SeiZlebakreatiuladmivudgeT.
kreatiulobis aspeqtebi naTladaa mocemuli Semdeg ganmartebaSi
(Pluckerdasxvebi,2004):
kreatiulobaerTzemetadamiansmoicavs,
kreatiulobaTavsiCensimSemTxvevaSi,rodesacadamianebiTavianT
unarebs iyeneben muSaobis proceSi, rogorc am procesis erTerT
SemadgenelnawilsdaesprocesimimdinareobsSesaferisgaremoSi,
kreatiulobis Sedegad iqmneba axali, gamosadegi da konkretul
kulturasaTusituaciaSiaRiarebisRirsiproduqti.
ra aris kreatiulobis wyaro?
mecnierebiikvlevenkogniturprocesebs,pirovnulfaqtorebs,mo
tivaciis modelebsa da fonur gamocdilebas imisaTvis, rom axsnan,
raariskreatiuloba(Simonton, 2000).magramimisaTvis,romCavwvdeT
kreatiulobisarss,undagaviTvaliswinoTsocialurigaremosfaqto
ri.eqspertTaazriT,kreatiulobaserTgvar`mxardamWer~fonsuqm
nisintrapersonaluri(Semecneba,pirovnuliTvisebebi)dasocialuri
faqtorebi(Amabile, 1996; 2001; Simonton, 2000).terezaamabaili(1996)
gvTavazobskreatiulobissamikomponentisaganSedgenilmodels.misi
azriT,erTadamians,anadamianTajgufs:
1. niWisadasaTanadokompetenciebisgardaundahqondeskonkretuli
sferosaTvis relevanturi unarCvevebi. magaliTad, miqelanjelo
qvismWrelisojaxSiizrdebodadaamanganapirobamisiunarCve
vebisganviTareba.
2. kreatiulobisrelevanturiprocesebimoicavsmuSaobisunarCve
vebsa da pirovnul Tvisebebs. magaliTad, iseTs rogoric hqonda
jon irvings _ is dReSi 10 saaTis ganmavlobaSi werda, Semdeg xe
laxlagadawerdaxolmeTavismoTxrobebssaboloodaxvewamde.
3. undahqondesSinaganimotivacia,anmaTSikonkretulisakiTxiunda
iwvevdesdidinteress.kreatiulobisamkonkretulaspeqtzedid
gavlenasaxdenssocialurigaremo(rogorcamasme10TavSivnax
avT),avtonomiuroba,stimulismimcemicnobismoyvareoba,fantazia
dagamowvevasTanSeWidebissurvili.
412
kidev erTi faqtori, rac gavlenas axdens kreatiulobaze, aris
konkretuli sferos mzaoba da survili _ aRiaros esa Tu is krea
tiuliwvlili(Nakamura & Csikszentmihalyi, 2001).istoriaSimravladaa
imis magaliTebi, rogor xdeboda kreatiuli mecnieruli miRwevebis
ukugdeba(magaliTad,galileosTeoriaimisSesaxeb,rommzesamyaros
centrSia moqceuli); imis magaliTebic mravladaa, rogor xdeboda
pirovnebebiskreatiulobismasStabebisgafarToebaSemoqmedTa(meto
qe SemoqmedTa) Soris arsebuli konkurenciis fonze (megobruli da
produqtiulimetoqeobapikasosadamatissSoris).
kreatiuloba da Semecneba. konkretulsferoSicodnismdidarimaragi
kreatiulobis sawindaria, magram zogjer mxolod es ar aris sakma
risi.mravalisakiTxisgadaWrisdros,aucilebeliaadamianshqondes
sakiTxisaTumovlenissxvakuTxiTdanaxvisadaproblemisrestruq
turizebisunari,racproblemisarsisRrmawvdomissaSualebasiZle
va.esxSiradxdebamaSin,rodesacadamianiproblemasTanWidilisSem
degdroebiTgadadebsmasgverdze.fsiqologTaerTinawiliTvlis,
romproblemisgarkveulidroiTgverdzegadadebisSedegadiqmneba
sainkubaciopirobebi _ pirovnebagaucnobierebladagrZelebsmuSao
sqema 8.6
rva wlis bavSvis kreatiulobis grafikuli Sefaseba
gogonas mier Sesrulebuli naxatebis saTaurebi marcxnidan
marjvniv aseTia: `drakula~, `calTvala monstri~, `gogra~,
`hulahupi~, `posteri~, `invalidis etli~, `dedamiwa~, `mTva
re~,`planeta~,`videokamera~,`mowyenilisaxe~,`naxati~,`Suq
niSani~,`plaJisburTi~,`aso`o~,`manqana~,`saTvaleebi~.
wyaro: `A Graphic Assessment of the Creativity of an Eight-Year-Old~,wignidan`The Tor-
rance Test of Creative Thinking~ by E.P. Torrance, 1986, 2000.ibeWdebaScholastic Testing
Service, Inc.nebarTviT,Bensonville, IL 60106 USA.
413
bas problemaze. problemis droebiT `daviwyebis~ Sedegad adamianma
SeiZlebadaamuxruWosazrovnebisrigiduligzadaSecvalosTavisi
SexedulebasituaciisSesaxeb(Gleitman, Fridlund, & Reisberg, 1999).aqe
dangamomdinare,SeiZlebadavaskvnaT,romkreatiulobisaucilebeli
atributebiafarTocodna,moqnilobadaideebismudmivireorganiza
ciisunari.agreTve,davZenT,romkreatiuliprocesisaTvisaucilebe
liamotivacia,xasiaTissimtkice/sijiutedasocialurimxardaWera.
kreatiulobis Sefaseba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT radaniSnulebiTSegiZliaTgamoi
yenoTaguri?kargaddafiqrdiTdaCamowereTTqveniversiebi.
mweraljonirvingismsgavsad,poltoranssacSezRudulihqonda
swavlis unari. is ganaTlebis fsiqologiiT mas Semdeg dainteresda,
rac skolaSi inglisuris maswavleblad daiwyo muSaoba (Neumeister &
Cramond, 2004). toransi `kreatiulobis mamad~ aRiares. man Seadgina
kreatiulobissazomiverbaluridagrafikulitestebi(Torrance, 1972;
Torrance & Hall, 1980).verbalurtestSiTqvengevalebaTpasuxigasceT
kiTxvaze: ra daniSnulebiT SegiZliaT gamoiyenoT aguri? an rogor
SeiZlebakonkretulisaTamaSosgardaqmnaise,romismetadmimzidve
li gaxdes bavSvisaTvis? grafikul testSi mocemulia 30 wre. Tqven
unda SeqmnaT 30 gansxvavebuli naxati ise, rom yoveli maTgani erT
wresmaincmoicavdes.8.6sqemagviCvenebs8wlisgogonaskreatiulo
basamdavalebisSesrulebisas.
zemoaRniSnuli testebis Sesruleba moiTxovs divergentuli az-
rovnebis unars,racmniSvnelovanikomponentiakreatiulobisTval
sazrisiT. divergentuli azrovneba aris mravali sxvadasxva azris
gamoxatvisadapasuxismofiqrebisunari.konvergentuli azrovneba
aris Cveulebriviunari,rodesacpirovnebadasmulSekiTxvazegascems
mxoloderTpasuxs.zemoaRniSnulidavalebispasuxebiqulebiTfas
debaimismixedviT,ramdenadoriginaluri,srulyofilidamoqnilia
restruqturireba _ problemis
ganxilvaaxaliangansxvavebuli
gziT
Inaxati.agnes,pasuxiici?ara!warmodgenaaramaqvs.
IInaxati....magrammomxiblavimelodiismSvidadmosmenamSTamagonadaSesaZloaerTmSve
nierdResqaRaldzegadatanaSevZlo...gindaramdenimeideagagacno?
IIInaxatisworedamitomararsebobsgeografiismaswavleblebzearcerTixalxurisimRera.
Agnes, May 24, 2002. Tony Cochran.ibeWdebaCreators SyndicateisnebarTviT.
Inaxati. IInaxati. IIInaxati. IIInaxati.
agnessdivergentuladazrovnebaSeuZlia.
divergenuli azrovneba _
sakiTxisgadawyvetismravali
SesaZlogzisarseboba.
konvergenciuli azrovneba
_ problemisgadaWrisaTvis
erTaderTisworipasuxisdaS
veba(gilfordi).
414
espasuxebi _ e.i.divergentuliazrovnebissamikriteriumismixed
viT.originaluroba,Cveulebriv,statistikurimeTodiTganisazRvre
ba.rocatestirebisasyoveli100adamianidanaraumetes510adamiani
gascemserTnairpasuxsdasmulSekiTxvze,esimasniSnavs,rompasuxi
originaluria. moqniloba zogadad, izomeba pasuxebis gansxvavebuli
kategoriebisraodenobiT.magaliTad,TuTqvenaguris20sxvadasxva
saxisdaniSnulebaCamoTvaleT,magramTiToeulipasuxiraRacismSene
blobasukavSirdeboda,TqvenisisxartismaCvenebeliSesaZloamaRali
iyos, magram moqnilobis maCvenebeli dabali iqneba. aRniSnuli sami
sazomidan sisxarte _ pasuxebis raodenoba _ saukeTesod warmoaCens
divergentuliazrovnebisunars,magramcxovrebiseulikreatiuloba
divergentuliazrovnebiTarSemoisazRvreba(Pluckerdasxvebi,2004).
maswavleblebi, xSir SemTxvevaSi, saTanadod ver afaseben kreati
ulobas.toransi(Torrance, 1972)12wlianikvlevebisSemdegacxadebs,
rom ar arsebobs araviTari kavSiri moswavlis kreatiul unarebTan
dakavSirebiT maswavleblis mier dasmul `diagnozsa~ da im realur
kreatiulunarebsSoris,racmoswavleebmazrdasrulasakSigamoam
JRavnes.imisaTvis,romdaadginoT,ramdenadkreatiulebiarianTqveni
moswavleebi,daakvirdiT,ramdenadcnobismoyvareniarianisini,ram
denadSeuZliaTyuradRebiskoncentracia,ramdenadaqvTadaptaciis
unari, arian Tu ara energiulni, aqvT Tu ara iumoris grZnoba. ima
sac daakvirdiT, ramdenad damoukidebeli, xumara, arakonformisti,
riskianiaTqvenimoswavle,arisTuarameocnebe,aqvsTuarasxarti
azrovneba da rogoria misi damokidebuleba monotonuri da mdored
mimdinareprocesebTan/movlenebTandakavSirebiT(Sattler, 1992).
kreatiuloba gakveTilze
dRevandelidamomavlisrTuliproblemebiaucilebladmoiTxovs
maT kreatiulad gadaWras. kreatiuloba aucilebelia pirovnebis fsi
qologiuri,fizikuridasocialurikeTildReobisaTvis.iswarmate
bulikarierissawindaria(Pluckerdasxvebi,2004).raundagaakeTos
maswavlebelmaimisaTvis,rommoswavlesganuviTardeskreatiuliaz
rovneba?Cveulebriv,skolisyoveldRiuricxovrebisprocesSi,mas
wavleblebiCanasaxSiveklavenmoswavleebiskreatiulazrebsdaverc
kiacnobierebenTavianTsaqciels.maswavleblebiprivilegiurpozici
aSiimyofebian _ maTSeuZliaTxeliSeuwyonanSeuSalonmoswavleebis
kreatiuliazrovnebisganviTarebas.qvemoTmocemulirekomendaciebi
kreatiulobisxelSewyobissxvaSesaZleblobebsgvTavazobs(adaptire
buliaFleith, 2000, Sattler, 1992).
gonebrivi ieriSi. moswavleebiskreatiulobisganviTarebisaTvismas
wavleblebiyoveldRiuriinteraqciebisgardamimarTavene.w.gonebriv
ieriSs.gonebrivi ieriSisZiriTadiprincipiamoxdesideebisSeqmnis
procesis gancalkeveba/gamoyofa am ideebis Sefasebis procesisagan,
vinaidanSefasebaxSiradaferxebskreatiulobas(Osborn, 1963).Sefase
ba,diskusiadakritikulianalizimxolodmasSemdegundadaiwyos,
racdasaxeldebayvelamosazreba.ammeTodiTerTiideissafuZvelze
iqmneba meore; adamianebs ara aqvT imis SiSi, rom maT potenciurad
kreatiulazrebsvinmegaakritikebs.jonbaeri(John Baer 1997,gv.43)
gvTavazobsgonebriviieriSiswesebs:
daukavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
damwyebimaswavleblisSemoq
medebiTiideebisgasacnobad
ix.:Codell, E. R. (2001). Educating
Esme: Diary of a teachers frst
year. Chapel Hill, NC: Algonquin
Books.
415
rekomendaciebi: kreatiulobis xelSewyoba
miiReT da xeli SeuwyeT moswavlis divergen-
tul azrovnebas
magaliTebi
1. gakveTilze diskusiis dros hkiTxeT mo
swavleebs: `vinmes SeuZlia am SekiTxvasTan
dakavSirebiT gansxvavebuli azri Semogv
Tavazos?~
2. moswavles ar dauwunoT gadawyvetilebe
bi im SemTxvevaSic ki, rodesac saboloo
produqtiararissrulyofili.
3. mieciT maT sakiTxis arCevis Tavisufleba
daSesTavazeTprezentaciisformebi(weri
lobiTi, zepiri, vizualuri an grafikuli,
teqnologiebisgamoyenebiT).
iyaviT tolerantuli im SemTxvevaSic ki, Tu
azrebi mkafiod gansxvavdeba erTmaneTisagan
magaliTebi
1. sTxoveT moswavleebs ar ganewyon katego
riulad uaryofiTad gansxvavebuli azris
mimarT.
2. miaqcieT yuradReba, rom privilegiebi da
sxva saxis jildoebi/ wamaxalisebeli aqte
bi gavrceldes arakonformist moswavlee
bzec.
daexmareT moswavleebs imaSi, rom isini
bolomde TavianTi mosazrebis erTgulni
darCnen
magaliTebi
1. rodesac moswavle svams SekiTxvas,
romelzec, Tqveni azriT, moswavleebma pa
suxi unda icodnen, moaxdineT am SekiTx
vis perefrazireba an daakonkretebineT
SekiTxva da Semdeg is kvlav moswavleebs
daubruneT.
2. drodadromieciTmoswavleebsiseTidava
leba,romelicarfasdeba.
yovelTvis gaxsovdeT da moswavleebsac xSi-
rad SeaxseneT, rom yvela adamiani Tavisi
SesaZleblobebis farglebSi SeiZleba iyos
kreatiuli
magaliTebi
1. arasodesdaaxasiaToTdidimxatvrebisada
gamomgoneblebis Semoqmedebis nayofi ise,
TiTqosigizeadamianuriniWisnayofiiyos.
2. moswavleebis namuSevris Sefasebisas xa
zgasmiT aRniSneT da aRiareT maTi Semoq
medebiTi unari. zogierTi davalebis Ses
rulebisas daaweseT gansxvavebuli qula
originalurobisaTvis.
kreatiuli proeqtebis SesrulebisaTvis mo-
swavleebs mieciT saTanado dro, sivrce da
masala
magaliTebi
1. SeagroveT e.w. `napovni~ masala _ Rilebi,
qvebi, zRvis niJarebi, sxvadasxva saxis qso
vili, mZivebi, saxatavi sagnebi, webo; dax
marebisaTvis mimarTeT megobrebs. iqonieT
sarkeebidasuraTebiimisaTvis,rommoswav
leebmaSeZlonavtoportretebisdaxatva.
2. moswavleebis samuSao oTaxi kargad unda
iyosganaTebuli.xelsnuSeuSliTmaTmuS
aobis procesSi. daTqmuli drois gasvlis
Semdeg midiT maTTan samuSaos dasasrule
blad.
3. gaxsovdeT, rom moswavleebisaTvis friad
sasargebloae.w.gasvliTiRonisZiebebi(mu
SaobaRiacisqveS,siaxleebisSesaxebgamar
Tul prezentaciebze daswreba da a.S.), sa
dacmaTSesaZleblobaeqnebaTxaton,weron
anSeqmnanmusikalurikompoziciebi.
stimuli mieciT kreatiul azrovnebas
magaliTebi
1. yovelTvis, rodesac amisi SesaZlebloba
geqnebaT, mieciT Tqvens moswavleebs gon
ebriviieriSissavarjiSo.
2. imisaTvis,rommoswavleebmaproblemakrea
tiuladgadaWran,SesTavazeTmaTuCveulo
gadawyvetilebebi da moaxdineT procesis
modelireba.
3. moswavleebs urCieT, saboloo gadawyve
tilebis miRebamde ganixilon yvela Sesa
Zlebeli pasuxis dadebiTi da uaryofiTi
mxareebi.
damatebiTixileT
http://ceep/crc.uiuc.edu/eecearchive/digests/1995/ed-
ward95.html
416
1. mosazrebebisgansjadroebiTgverdzegadadeT.
2. ecadeT,romadamianebmaazrebigamoTqvan,magramimavdrouladmaT
ar unda gauCndeT am azrebisadmi `mesakuTruli~ damokidebuleba,
vinaidan,rodesacadamianebiamboben:`esCemiideaa~,es(ego)xSirad
xels uSlis kreatiul azrovnebas. maT ar moswonT, rodesac am
ideebsakritikebenancvlian.
3. iyaviTTavisufalnidanuityviTuars,TumogewonebaTsxvebismi
ergamoTqmulimosazrebebiskonkretulielementebi.Tavisuflad
gamoiyeneTisiniTqveniideissrulyofisaTvis.
4. waaxaliseTucnauriideebi.icodeT,romxSirSemTxvevaSisruliad
ganuxorcielebelmaideebmaviRacasSeiZlebagzagauxsnasufroda
saSvebidarealuriideebisaken.ufroadviliamiiRoTukiduresad
ararealuricudiideadamisirealobisCarCoSiCasmascadoT,vid
redaiwyoTuinteresocudideazemuSaobasaboloodmisimdoneze
asayvanad,romRirdesmaszefiqridamsjeloba.
gonebrivi ieriSi sasargebloa rogorc individualuri, ise jgu
furi muSaobis dros. gamogitydebiT, rom am saxelmZRaneloze muS
aobisasZaliandamexmaraisgaremoeba,romxSiradCamovwerdixolme
sxvadasxvaTemas,racamaTuimTavSiundamomeqcia,Semdeggarkveuli
droisganmavlobaSiCamonaTvalsgverdzevdebdidakvlavvubrunde
bodimasCemiazrebisSesafaseblad.
nu CqarobTiTamaSeT! wlebiswincnobilmafsiqologmazigmundfro
idma(1959)erTmaneTsdaukavSirakreatiulobadaTamaSi:`SegviZlia
vTqvaT, rom bavSvi TamaSis dros iseve iqceva, rogorc kreatiuli
mwerali.mwerali,iseverogorcbavSviTamaSisdros,qmnisTavissa
myarosdasaganTaganlagebaamsamyaroSimisisurvilzeadamyarebuli.
eseigi,kreatiulimweraliiseveiqceva,rogorcbavSviTamaSisdros.
mas Zalze seriozuli damokidebuleba aqvs Tavisi fantaziis nayo
fisadmi da uzarmazar emocias aqsovs masSi~ (gv. 143144). cnobilia,
Inaxati.rogorundamoaRwioseleqtroenergiamelboniaSimdebareCveniatomurieleqt
rosadguridanaqmdebaretosterebamde?
IInaxati.modi,gamoviyenoTgonebriviieriSidagvaxsovdes,romametapzearganvsajoT
arcerTimosazreba.
IIInaxati.vfiqrob,uzarmazaribarJebidadidiraodenobisgawvrTnilidelfinebi.meore
tipiarundaganvsajoT....
Dilbert, February 21, 2002.Copyright 2002 Scott Adams.ibeWdebaUnited Features Syndicate
Inc.isnebarTviT.
Inaxati. IInaxati. IIInaxati.
JilbertsTanamSromlebigonebriviieriSisakenmihyavs.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
gonebriviieriSisSesaxeb
bolodroindeligamokv
levebisgasacnobadix.: Brown,
V. R., & Paulus, P. B. (2002).
Making group brainstorming more
effective: Recommendations from
an associative memory perspective.
Current Directions in Psychological
Science, 11, 208-212.
417
romskolamdeliasakismoswavleebi,romlebicfantaziasadaTamaSs
uTmobendiddros,ufrokreatiulebiarian.friadsaintresoa,rom
erTerTi kvlevis dros mecnierebma daadgines, rom kreatiulobis
testis Catarebamde TamaSi gavlenas axdens da zrdis dabali asakis
moswavleebis Sedegebs (Berk, 2001; Bjorklund, 1989). maswavlebeli unda
ecados,romyvelaasakismoswavlesganviTarebulihqondesrefleqsia
_ ideebisgeneraciis,ganviTarebisadarestruqturirebisunari.
`didi kreatiuloba~: revoluciuri inovacia
elenuineris(Ellen Winner, 2000)azriTe.w.`didikreatiuloba~an
inovaciaarisaxalisferosSeqmnisanZvelisZirfesvianadgardaqm
nis safuZveli. xSir SemTxvevaSi, vunderkindebi, zrdasrulobis asa
kis miRwevis Semdeg Cveulebriv adamianebad rCebian. unda aRiniSnos,
rom gansakuTrebuli niWiT dajildoebuli bavSvebi Zalian adreul
asakSiiTvisebenamaTuimsferoSiukvearsebulinformacias,xolo
gamomgoneblebsSeuZliaTsruliadgardaqmnanesaTuissfero.`ada
mianebi, romelnic Zirfesvianad cvlian ama Tu im sferos TavianTi
aRmoCenebiT,adreuliasakidanamJRavnebeninovaciebisadaaRmoCenis
niWs;isiniadreuliasakidanve`Cxirkedelaoben~.xSirSemTxvevaSimaT
ucnaur qmedebebs maTive daumorCilebel da jiut xasiaTs miaweren,
Tumca isic unda aRiniSnos, rom `iRbliani Cxirkedela adamianebi~
TavianTimaswavleblebisaganerTgvarmxardaWerasiReben,rasacmaTi
niWis Semdgomi ganviTarebisa da eqsperimentebisaTvis didi mniSvn
elobaaqvs~(Gardner,1993a,gv.3233).raundagaakeTonmSoblebmada
maswavleblebmaaseTipotenciuriSemoqmedebisdasaxmareblad?uineri
(Winner, 2000)gvirCevs:
1. numoaxdenTzewolasbavSvze,romelsacSinaganiltolvaaqvsSe
iswavlosesTuissfero/sakiTxi,radganmisiesltolvaSeiZleba
gadaiqcesmaterialuri/gareganisargebelismiRebisakenmimarTul
qmedebad.
2. ZalasnudaatanTbavSvs,raTazrdasrulasakSimanarinanos,rom
bavSvobaarhqonda.
3. nu CasvamT bavSvs usafrTxo, teqnikurad srulyofil CarCoebSi,
racmasaucilebladmiiyvansadviladmisaRwevwarmatebasTan.
4. gaxsovdeT,romfsiqologiuritravmagardauvalia,rodesacodes
RacTavisiSesaZleblobebiTadaniWiTgamorCeulibavSvi,zrdas
rulasakSigadasvlisSemdegdaaviwydebaT,radgankargdaunaklo
SemsrulebladdarCebadaverasodesgaxdebainovaciebisavtori.
dabolos,aRvniSnavT,rommaswavleblebmadamSoblebmaxeliunda
SeuwyongansakuTrebuliunariTadaSemoqmedebiTiniWiTdajildoe
bulmoswavleebs,TavisiadgiliipovonsazogadoebaSi,romelicaseT
adamianebssaTanadomxardaWeriTadaresursebiTuzrunvelyofs(ro
goricaa,magaliTad`servisswavla~,romelsacsaxelmZRvanelosme11
TavSigaecnobiT).
Cven,CvenikreatiulobisfarglebSiSeiZlebasulacarmovaxdinoT
revoluciurigadatrialebebi,magramCvenSegviZliaviyoTeqspertebi
iseTsferoSi,rogoricaaswavla.
gonebrivi ieriSi _ ideebis
uwyvetigenerirebaSefasebis
gareSe
418
rogor gavxdeT eqsperti moswavle:
swavlis strategiebi da swavlis unar-Cvevebi
rogoria Tqveni azri?

intervius dros departamentis xelmZRvaneli gekiTxebaT: `Cveni
moswavleebis umravlesoba gaZlierebuli programiT swavlis daw
yebisasawydebaproblemas _ maTarician,rogoriswavlon,yovel
dRiur davalebas maT aravin aZlevs. rogor daexmarebiT moswav
leebs,romgaumklavdnendatvirTulprogramas?~

maswavlebelTaumravlesobadageTanxmebaT,rommaTimTavarimiza
niamoswavleebs`aswavlonswavla~.kvlevebissafuZvelzemopovebuli
masalebiadasturebs,romkargadCamoyalibebuliswavlisstrategiebi
exmareba moswavleebs swavlaSi da es strategiebi swavlebadia (Ham-
man, Berthelot, Saia, & Crowley, 2000).magramvinmemgaswavlaTswavla?
ZlieridasrulyofiliswavlisstrategiebidaswavlisunarCvevebi
iSviaTadmiewodebamoswavlesdaumeteswiladesmaSinxdeba,rodesac
ismaRaliklasebismoswavleaanukvekolejSiswavlobs.aqedangamom
dinare, swavlis pirvel etapze moswavleebi izuTxaven maswavleblis
miermiwodebulinformaciasdamaTistrategiacmdgomareobsmiwo
debuliinformaciisgazuTxvasadaxSirgameorebaSi.samwuxarod,xSir
SemTxvevaSi,maswavleblebshgoniaT,romdamaxsovrebadaswavlaerTi
daigivea(Hofer & Pintrich, 1997; Wookfolk Hoy & Murphy, 2001).albaT
esarismizeziimisa,rommoswavleebisumravlesobaupiratesobasani
WebsilustrirebulteqstebsdaizuTxavsinformacias _ esSeiZleba
avxsnaTimiT,rommoswavleebmaarician,sxvagvaradrogoriswavlon
(Willoughby, Porter, Belsito, & Yearsley, 1999).
winamdebare saxelmZRvanelos me7 TavSi ukve aRvwereT, rom is
meTodi, romelsac Tavidanve viyenebT raRacis Seswavlisas, gavlenas
axdensCvensmzaobaze _ davimaxsovroTmiRebuliinformaciadaima
zec, rogor gamoviyenebT am codnas momavalSi. upirveles yovlisa,
imisaTvis rom iswavlon, moswavleebi unda iyvnen kogniturad Car
Tulni(cognitively engaged) _ maTyuradRebaundagaamaxvilonmasalis
mniSvnelovanaspeqtebze.asevemniSvnelovania,rommaTarundadai
SuronZalisxmevakavSirebisdasadgenad,SemuSavebisadagagebisaTvis,
reorganizaciisa da struqturirebis mosaxdenad imisaTvis, rom iaz
rovnondaRrmadgaaanalizon _ racufroRrmaaanalizidapraqti
kulivarjiSi,miTufroZlieriaswavlisprocesi.aseveaucilebelia
imis gaTvaliswineba, rom moswavleebma unda marTon da akontrolon
swavlisprocesi(is,Turogorswavloben) _ SesaferisdrosairCion
axalimidgomebi.dResdReisobiTdidiyuradRebaeqcevaimas,Turo
gorundadaexmarosmaswavlebelimoswavlesefeqtianiswavlisstrat
egiebisadataqtikisCamoyalibebaSi(igulisxmebaswavlisstrategiebi
da taqtika, romelic exmareba moswavles moaxdinos yuradRebisa da
Zalisxmevis koncentracia, informaciis Rrmad damuSaveba da aRqmis
monitoringi.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Willoughby, T., Porter, L., Belsito,
L., & Yearsley, T. (1999). Use of
elaboration strategies by grades
two, four, and six. Elementary
School Journal, 99, 221-231.
kvlevisasSeiswavlesme2,
me4dame6klaselikanadeli
moswavleebismierambidan
faqtebisdamaxsovrebaSi
sxvadasxvasaSualebebiT:ver
baluridamuSavebis(upasuxeT,
ratomarisyovelifaqtiWeSma
riti),warmosaxvis(SeqmeniT
azrobrivixati)dasakvanZo
sityvebis(SeqmeniTazro
brivixatisakvanZosityvebis
gamoyenebiT)daxmarebis
efeqtianoba.verbaluri
damuSavebawarmatebuliiyo
samiveklasisTvis,gansa
kuTrebiTimSemTxvevaSi,roca
moswavleebshqondaTambis
Sinaarsisgarkveulisabazo
codna.warmosaxvame4dame6
klaselebisTvisufrosasarge
bloiyo,vidreverbalurida
muSaveba,rocamaTarhqondaT
ambisSinaarsissabazocodna,
me2klaselebskidaxmareba
sWirdebodaTwarmosaxvis
gamoyenebisas.
419
swavlis strategiebi da taqtika
swavlis strategiebiswavlisamocanebismisaRwevadsaWiroidee
bia,racSeiZlebaSevadaroTSetevis/TavdasxmisfarTomasStabiangeg
mas.swavlistaqtikakiarisspecifikuriteqnika,racgegmisSedgenaSi
gvexmareba.(Derry, 1989).
winamdebareTavSimocemulimasalisswavlisaTvissaWirostrategia
SeiZleba moicavdes mnemonikis gamoyenebas imisaTvis, rom daimaxsov
roTZiriTaditerminebisdasamaxsovreblad,aseveswrafikiTxvisun
ars, romelic gamogadgebaT imis dadgenaSi, rogori struqtura aqvs
cxrili 8.2
swavlis taqtikis magaliTebi
verbaluri infor
maciis swavlis
taqtika
proceduruli in-
formaciis Seswav-
lis taqtika/sqema
magaliTebi
1. yuradRebis koncentracia

monaxazisgakeTeba,xazgasma

saTaurebisadaZiriTadi
winadadebebisdadgena
2. gegmis/sqemis ageba

ZiriTadiprincipebi

Teoriissqemebi

qselurigrafikisadarukis
Sedgena
3. ideis Camoyalibeba

sakuTariTavisaTviskiTxvebis
dasma

warmosaxviTi
1. swavla modelebiT

hipoTezebisdasaxeleba

qmedebisganmapirobebeli
mizezebisdadgena
2. sakuTari Semoqmedebis
kritikuli analizi

sakuTariaqtivobisSedareba
eqspertismiergamoyenebul
modelTan
3. gamoyeneba

nawilobrivigamoyeneba

sruligamoyeneba
rodis gamoviyenoT?
advil,struqturismqonemasalazemuSa
obisas;kargimkiTxvelisaTvis.
maTTan,visackiTxvisunarCvevebisus
tadaqvsganviTarebuli;rTulmasalaze
muSaobisprocesSi.
iyenebenmaSin,rodesacteqstisstruq
turasustia,mizaniateqstisaqtiuri
aRqmisxelSewyoba.
iyenebenspecifikuriideebisgasagebad
dadasamaxsovreblad
iyenebencnebebisdamaxasiaTebeliniSan
Tvisebebisswavlisdros.
iyenebenimisaTvis,rommeTodimoargon
situacias.
imisaTvis,romdaixvewosdaamaRldes
kompleqsuriunarCvevebi.
iyenebenmaSin,rodesacSesrulebis
specifikuriaspeqtebisayuradReboa.
iyenebenimisaTvis,romSenarCundesda
amaRldesunarCveva.
wyaro:Based on Putting Learning Strategies to Work, by S. Derry, 1989,
Educational Leadership. 47 (5), gv. 5-6
swavlis strategiebi _ zogadi
gegmebisaswavloamocanebis
Sesasruleblad.
swavlis taqtika_ specifi
kuriteqnikebisgamoyeneba
swavlismizniT,magaliTad,
mnemonikisgamoyeneba.
420
amTavs,SemdegkiaucilebladmogiwevTpasuxebiswerilobiTiformiT
Camoyalibeba.swavlisstrategiebisadaunarCvevebisgamoyenebakargi
akademiurimoswrebissawindariamaRalklasebsadakolejSiswavlis
dros (Robbins da sxvebi, 2004). mkvlevrebma daadgines ramdenime Zi
riTadiprincipi:
1. moswavleebsundagaacnoTgansxvavebulistrategiebi,arSemoifarg
loTmxolodswavliszogadistrategiebiT.gaacaniTmaTzogierTi
specifikuritaqtika,magaliTad,grafikuli,strategiebi,romelzec
mogvianebiTgveqnebasaubari;
2. moswavleebsundahqondeTpirobebiscodnaimisSesaxeb,Turodis,
saddaratomundagamoiyenonesaTuisstrategia.miuxedavadimisa,
rom yvela maswavlebels kargad esmis pirobebis codnis aucile
bloba,maTiumravlesobaxSirSemTxvevaSi,misignorirebasaxdens.
3. moswavleebma SesaZloa icodnen rodis da rogor gamoiyenon stra
tegia, magram sanam maT gauCndebaT am unarCvevebis gamoyenebis sur
vili,swavlismxolodzogadiunarebiscodnadagamoyenebasaqmessa
sikeTodverwaadgeba.swavlisstrategiebisprogramebisumravlesoba
moicavs motivaciis asamaRlebel komponents. saxelmZRvanelos me10
TavSiganvixilavTmotivaciasdamismniSvnelobasswavlisprocesSi.
4. moswavleebma unda miiRon pirdapiri instruqtaJi sqematur codnasTan
dakavSirebiT; es strategiebis gamomuSavebis procesis mniSvnelovani
komponentia. mTavari ideis dasadgenad da masalis arsis gasagebad
Tqven unda gqondeT masalis gaazrebis Sesabamisi sqema. ra Tqma unda,
rTuliiqnebagaakeToTdaskvnaimteqstisSesaxeb,sadacsaubariaix
tiologiaze,TuaragaqvTsaTanadocodnaTevzebisSesaxeb.ilustra
ciazemocemuliaramdenimetaqtika/xerxideklaraciuli(verbaluri)
codnisadaproceduruliunarCvevebisTaobaze(Derry, 1989).
mTavari informaciis dadgena. rogorc 8.2 cxrilidan Cans, swavlis
procesis pirveli stadia yuradRebis koncentraciaa, sxva sityvebiT
romvTqvaT,imisdadgena,TuraarismTavarimocemulmasalaSi,rac,
Tavismxriv,sakmaodrTulia.xSirSemTxvevaSimoswavleebiyuradRebas
e.w.`mimzidveldetalebs~ankonkretulmagaliTebsaqceven,radgan,
SesaZloa,esinformaciaufrosainteresoiyos(Gardner, Brown, Sanders,
& Menke, 1992).albaTadviladgaixsenebTleqtorismiernaTqvamxum
robasanmismiermoyvanilsainteresomagaliTs,magramimavdroulad
aRiarebT,romvermixvdiT,Turaiyoleqciismizani.mTavariideis
povnagansakuTrebiTrTulia,TuargaqvTsabazocodnaimkonkretul
sferoSi da Tu erTdroulad didi moculobis axal informaciasTan
mogiwiaT`SeWideba~.maswavlebeliSeiZlebadaexmarosmoswavleebs,Tu
gamoiyenebs teqstSi arsebul e.w. sasignalo informacias _ saTaurs,
msxviliSriftiTdawerilsityvebs,ZiriTadprincipebsansxvaindi
katorebs imisaTvis, rom moswavleebma daadginon mTavari cnebebi da
ZiriTadi idea. aseve sasargeblo iqneba, Tu moswavleebs vaswavliT
masalisSejamebas(Lorch, Ritchey, McGovern, & Coleman, 2001).
Sejameba. SejamebamoswavleebsexmarebaswavlisprocesSi,magramswav
lisgareSeisiniverSeZlebenmasalisSejamebas(Byrnes, 1996; Palincsar
& Brown, 1984).janormrodi(Jeanne Ormrod, 2004)gvTavazobsrekomen
daciebsimisSesaxeb,rogorvaswavloTmoswavleebsmasalisSejameba.
SejamebisdrosmoswavleebsundavTxovoT:
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavlisstrategiebi(I,AI)
swavlisstrategiebis
efeqtianigamoyenebis
TaobazeixileTvirjiniis
politeqnikuriinstitutis
vebgverdi: http://www.ucc.
vt.edu/stdysk/stdyhlp.html da
http://www. studygs.net
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneT8.2cxrili,aseve
saxelmZRvanelosqveTavi
`swavlisstrategiebida
taqtika~imisTvis,romTavi
mouyaroTswavlisSesabamis
strategiebsadataqtikas
Tqvenimomavali
moswavleebisTvis.
421
ipovon da daweron mTavari winadadeba TiToeuli paragrafis an
qveTavisaTvis;
daadginonramdenimespecifikuriazrismomcveliZiriTadiideebi;
ipovonyoveliZiriTadiideisSesabamisidamxmareinformacia;
waSalonnebismierizedmetiinformaciaanarasaWirodetalebi.
reziumesweradaiwyeTadviladgasagebdakargadorganizebulte
qstebzemuSaobiT.SemdegetapzemoswavleebsSesTavazeTufrorTu
li da didi moculobis teqstebi. yovelTvis daavaleT moswavleebs,
Seadaron erTmaneTis reziumeebi da ganxilvis procesSi daasabuTon
TavianTimosazrebebi.
mTavari ideis dadgenis kidev ori strategia arsebobs: teqstSi
mniSvnelovaniadgilebismoniSvna/xazgasmadaCanawerebiswarmoeba.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT rogorakeTebTCanawerebskiTxvis
procesSi?gadaxedeTwinamdebareTavisbologverdebs.bevrisityvaa
moniSnuli yviTlad an vardisfrad? aris Tu ara Canawerebi teqs
tismindvrebze?esCanawerebiteqstisSinaarsTanarisdakavSirebuli
Tu sxva saxis informaciaa (eleqtronuli misamarTebi, produqtebis
CamonaTvalidaa.S.)?
xazgasma da informaciis gamoyofa. xazsusvamTangamoyofTTuara
saxelmZRvaneloSi mTavar frazebs? aRsaniSnavia, rom xazgasmisa da
Canawerebis warmoebis strategiebs, Cveulebriv, kolejis moswavleebi
iyeneben,TumcaxSirSemTxevaSiaraefeqtianad.mTavariproblemaisaa,
rommoswavleebssCveviaTxolmeCveulebrivZalianbevriwinadadebis
xazgasmadamoniSvna.bevradefeqtianiasworadSearCioxazgasasmeli
informacia.mecnierebmadaadgines,romswavlisprocesigaumjobesda
masSemdeg,racCatardaspecialurikvlevadamoswavleebserTgvari
SezRudva dauweses _ yovel paragrafSi mxolod erTi winadadebis xa
zgasmisuflebamisces(Snowman, 1984).gardaimisa,rommoswavlemunda
iswavlos sworad SerCeva, mas aucileblad unda SeeZlos moniSnuli
informaciis sakuTari sityvebiT gadmocema. arasodes miejaWvoT wig
nis sityvebs. yovelTvis daadgineT kavSirebi im informaciebs Soris,
romelsacaxlaecnobiTdaracukvegqondaTamsakiTxTandakavSirebiT.
kavSirebisilustraciisaTvisdaxazeTdiagramebi.dabolos,yuradReba
miaqcieTmasalaSimocemulorganizaciulmodelebsdagamoiyeneTisi
nixazgasmisadaSeniSvnebisCawerisas(Irwin, 1991; Kiewra, 1988).
Canawerebis warmoeba. TqveneswrebiTgakveTilsdacdilobTawarmooT
Canawerebi.maswavlebeliCveulitempiT(sakmaodswrafad)gawvdiTin
formacias. giCndebaT kiTxva: ra mniSvneloba aqvs, vawarmoeb Tu ara
Canawerebs gakveTilze? garwmunebT, rom sakmaod didi, Tu sworad
warmarTavTamprocess:
Canawerebis keTeba gexmarebaT yuradRebis koncentraciasa da in
formaciiskodirebaSiaqedangamomdinare,isqmnissafuZvels,rom
es informacia daileqos Tqvens grZelvadian mexsierebaSi. imisaT
vis, rom mTavari ideebi sakuTari sityvebiT CaiweroT, mogiwevT
informaciis interpretacia, misi dakavSireba arsebul codnasTan,
Camoyalibeba da struqturireba. Canawerebis warmoeba xels uwy
obsswavlebisprocess,gansakuTrebiTmaSin,rodesacmoswavlesar
gaaCnia informaciis/masalis sabazo codna. magram im SemTxvevaSi,
TuCanawerebiswarmoebaxelsgiSliTmosmenasada,metic,gagebaSi,
daukavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
gTavazobTdamuSavebisstrat
egiebsWeinstein, Ridley, Dahl, &
Weber (1988/1989):
raarisambisZiriTadiidea?
TuesprincipiWeSmaritiar
iqneboda,razemianiSnebdais?
rasmaxsenebsesambavi?
rogorSemiZliaaminformaciis
gamoyenebaCemsproeqtSi?
rogorSemiZliaamisgamosaxva
diagramissaxiT?
rasvfiqrobavtorisSexed
ulebisSesaxeb?
rogorgadmovcemamasCemi
sityvebiT?
ramagaliTismotanaSemiZlia?
avtorTaninterviurommqondes,
rasvkiTxavdi?
rogorgamoviyenoescxovre
baSi?
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
pirdapiriinstruqciaswavlis
strategiebSigansakuTrebiT
mniSvnelovaniaswavlaSisirTu
leebismqonemoswavleebisTvis,
rogorcesme4TavSiaaRwerili.
422
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
READS kargadcnobilP 4R
strategiashgavs,romelsac
SesaZloaskolaSiSexvedrix
arT(Thomas & Robinson,
1972):
winaswari mimoxilva
mimoixileTZiriTadi
sakiTxebidanawilebida
dasaxeTkiTxvismizani.
kiTxvis dasma
yoveliZiriTadi
nawilisaTvisdasviT
kiTxvismiznisSesabamisi
SekiTxvebi.erTerTigzaa
saTaurebisadaqvesaTau
rebisgadaqcevakiTxvebad.
wakiTxva
rogorciqna!Tqvenmier
CamoyalibebulSekiTx
vebzepasuxiSesaZloa
kiTxvisdrosgasceT.
refleqsia
kiTxvisdrosecadeT
moifiqroTmasalisamsax
velimagaliTebianSeqmnaT
xatebi.daamuSaveTda
scadeTdaamyaroTkavSiri
wakiTxulsadaarsebul
codnasSoris.
pasuxis gacema
yovelinawiliswakiTxvis
SemdegdafiqrdiTTavda
pirvelmizansadakiTx
vebze.SegiZliaTTuara
kiTxvebzepasuxisgacema
wignSiCauxedavad?
saboloo mimoxilva
efeqtianimimoxilvaaxal
masalasufrosrulyo
filadCarTavsTqvens
grZelvadianmexsierebaSi.
swavlasTanerTadmimox
ilvaTandaTanobiTufro
kompleqsuriundagaxdes
damoicvasadrewakiTxuli
masalisSesabamisinawilebi
daTavebi.
maSinmaTiwarmoebaaraefeqtiania(Kiewra, 1989; Van Meter, Yokoi, &
Pressley, 1994).
Canawerebi gaZlevT saSualebas, daubrundeT da xelaxla gaaanal
izoT mowodebuli informacia. isini informaciis e. w. `sawyobs~
SeiZleba SevadaroT. dadgenilia, rom is moswavleebi, romlebic
awarmoebenCanawerebs,ukeTwerentestebs,gansakuTrebiTkimaSin,
rodesacesCanawerebibevridaxarisxiania.raodenobamniSvnelova
nia, radgan sworad SerCeuli da Cawerili informacia ZiriTadi
ideis alRos aRebaSi, cnebebis gagebasa da kavSirebis dadgenaSi
gexmarebaT(Kiewra, 1985, 1989; Peverly, Brobst, Graham, & Shaw, 2003).
moswavleebma,romlebiceqspertisdonezeflobenCanawerebiswar
moebis teqnikas, ician, rogor gamoiyenon Canaweri miznis misaRw
evaddaefeqtianadcvlianstrategiebstestirebisadaSesabamisi
davalebebisSesrulebisSemdeg;isiniiyenebenpiradkodebsrTuli
damaTTvisaxaliinformaciismosaniSnad;ician,rogorSeavsonin
formaciisnaklebobadaamisaTvismimarTavensxvadasxvawyaros(maT
Soris,klaselebsac);sityvasityviTiwereninformaciasmxolodim
SemTxvevaSi, Tu maT msgavsi, sityvasityviTi pasuxi moeTxovebaT.
martivadromvTqvaT,isinistrategiuladudgebianCanawerebiswar
moebissakiTxs(Van Meter, Yokoi, & Pressley, 1994).
zogierTimaswavlebeliCanawerebiswarmoebaSidasaxmareblad,mo
swavleebs sTavazobs specialur matricebs da rukebs. gaxsovdeT,
rompirveletapze,rodesacmoswavleebisaTvissruliaducxoaase
Ti rukebis daxmarebiT muSaoba, samuSaos meti wilis Sesruleba
TavadmogiwevT.TurukebsadamatricebsiyenebT,urCieTmoswav
leebsgaucvalonerTmaneTsmaTmierSevsebulirukebidagauzia
ronerTmaneTsmosazrebebi.
organizaciis vizualuri saSualebebi
xazgasmisa da Canawerebis efeqtianad gamoyenebisaTvis aucilebe
lia ZiriTadi ideebis gansazRvra. amas garda, aucilebelia teqstis
anleqciisorganizaciis _ ideebsSoriskavSirebisadaurTierTobis
_ gageba. am ZiriTad elementTan mimarTebaSi eqspertebma SeimuSaves
vizualuristrategiebi(Van Meter, 2001).kvlevebissafuZvelzedadg
inda,romgrafikuliformisinformaciis,Sedgena,magaliTad,rukis
andiagramis,ufroadvilia,vidrezogadiinformaciisgadmocema,ama
TuimteqstTandakavSirebiTmonaxazisgakeTeba(Robinson, 1998; Rob-
inson & Kiewra, 1995).rukazeaRniSnuliurTierTkavSirebimizezSede
gobrivi kavSirebis, Sedareba/kontrastis kavSirebisa da magaliTebis
miTiTebiT xels uwyobs informaciis gaxsenebas. moswavleebma unda
Seadaron`rukebi~daimsjelongansxvavebebisSesaxeb.emismolekula
(sqema 8.2) aris imis ierarqiuli grafikuli ilustracia, ra kavSi
riacnebebsSoris.arsebobsorganizaciisvizualizaciissxvagzebic,
erTerTimaTganiavenisdiagrama(Venn Diagram),romelicgviCvenebs,
rogor Tanxvdeba ideebi Tu koncefciebi da agreTve xiseburi dia
grama,romelicgviCvenebs,rogoritotebaerTmaneTisaganideebida
koncefciebi.periodebaddayofaaxdensinformaciisTanamimdevrulad
organizaciasdasasargebloaistoriisadageologiisSeswavlisas.
sainteresoSesaZleblobaae.w.Cmaps, romelic.institutisufrosma
mecnierTanamSromelma jozeb novakma cnebebis ruka (concept mapping)
1970ian wlebSi Seqmna kornelis universitetSi (emis molekula misi
CMAPS _ Human Machine
Cognitioninstitutis(IHMC)
mierSemuSavebulicnebaTa
rukisinstrumenti,romelic
dakavSirebuliacodnismraval
rukasTandainternetissxva
resursebTaAn.
423
naSromidanariswarmodgenili).dReisaTvisjozefnovakmadaIHMCm
erToblivadSeimuSavesissaSualebebi,romlebiccnebebisrukebisSe
qmnaSigvexmareba.SesaZlebeliamaTieleqtronuliversiisCamotvirTva
ufasod.CemistudentebiohaiosStatSixSiradiyenebenamsaSualebebs.
erTerTmastudentmaTavisisadisertacionaSromidasadoqtoroga
mocdissakiTxebisworedamsaSualebaTadaxmarebiTdagegma.kompiut
eruliCmapsSeiZlebaganTavsdesinternetSi,raTaisxelmisawvdomi
gaxdes moswavleebisa da skolebisaTvis mTel msoflios masStabiT.
CmapisinstrumentebismTavarigverdimiTiTebulia8.7sqemaze.
kiTxvis strategiebi
rogorcukveaRvniSneT,swavlisefeqtianistrategiebisadataqtikis
mizania, moswavles daexmaros yuradRebis koncentraciaSi, Zalisxmevis
mizanmimarTuladwarmarTvaSi(SemuSaveba,organizeba,reziumireba,kav
Sirebisdadgena,interpretacia),rac,Tavismxriv,informaciisRrmaana
lizisadaaRqmissawindaria.arsebobskiTxvisdrosamprocesTaxelSemw
yobiramdenimestrategia.maswavlebelTadidinawiliiyenebsmnemonikas
imisTvis,rommoswavleebsganvlilietapebisdamaxsovrebaSidaexmaros.
magaliTad,erTerTistrategia,romelicgamosadegiadawyebiTisgarda
nebismieriklasisaTvis,arise.wREADS:
RReviewsaTaurebisadaqvesaTaurebismimoxilva.
EExaminemsxviliSriftiTdawerilisityvebisSeswavla.
AAsk hkiTxeTsakuTarTavs:`risswavlasmoveli?
DDogaakeTewaikiTxe!
SSummarizeSeajamesakuTarisityvebiT
(Friend & Bursuck, 1996).
literaturulinawarmoebiskiTxvisasSeiZlebagamoviynoTstrate
giaCAPS:
CCharactersvinariangmirebi?
AAimraarismoTxrobismizani?
PProblemraproblemebigvxvdeba?
SSolvedrogorwydebaproblema?
andersoni(Anderson 1995a)asabuTebsiseTistrategiebisefeqtiano
bas, rogoricaa CAPS an READS. mecnieris azriT, samuSaos etapebad
danawevrebisSedegadmoswavleukeTacnobierebsteqstisstruqturas.
gaixseneT,xSiradaxdendiTTuarasaTaurisignorirebas,racSemdeg
xels giSlidaT amogecnoT, rogor iyo teqsti organizebuli. meore
mizezi imisa, Tu ratomaa efeqtiani samuSaos etapebad dayofa aris
is,romamgziTmoswavleswavlobsmasalasnawilnawildaaraerT
baSad,SedegadmonacemebisdamuSavebaTanmimdevruladmimdinareobs.
masalazedayrdnobiTkiTxvebisSedgenadapasuxisgacemainformaciis
RrmadgaazrebasadasrulyofilgadamuSavebasuwyobsxels(Doctorow,
Wittrock, & Marks, 1978; Hamilton, 1985).
maswavlebelTa umravlesoba, visTanac aqtiurad vTanamSromlob,
zogadad kiTxvis procesisa da kvlevis warmarTvisaTvis iyeneben
strategias,romelsacKWLewodeba.amzogadiformulisgamoyeneba
yvelaasakismoswavleebTanSeiZleba:
K Know raviciamsakiTxisSesaxeb?
READS _ kiTxvis5safexu
rianistrategia:saTaurebis
gacnoba(Reviewheadings);
gamuqebulisityvebisgar
Ceva(Examineboldfacewords);
SekiTxvisdasma,`risgagebas
velodebi?~(Ask: `What do I
expect to learn~);wakiTxva
(Do it - Read);sakuTarisityve
biTSejameba (Summarize with
your own words).
CAPS _ strategia,romelic
SeiZlebagamoyenebuliqnas
literaturiskiTxvisas:
personaJebi (Characters),
ambismizani (Aim of story),
problema (Problem),
gadawyveta(Solution).
424
W What ramindaromvicode?
L Learned raviswavlekiTxvisadaSeswavlisSedegad?
araaqvsmniSvneloba,rastrategiebsmimarTavT,moswavleebsunda
aswavloTmaTigamoyeneba.amisaTvisaucilebeliagaaanalizoTmoswav
lismiRwevebi,racpirdapiriswavlebismeTodis,axsnaganmartebebis,
modelirebisadaSesabamisipraqtikisSedegadgaxdaSesaZlebeli.swav
lisadakiTxvisstrategiebispirdapiriswavlebismeTodigansakuT
rebiTmniSvnelovaniamoswavleebisaTvis,vincswavlisprocesSigansx
vavebulsirTuleebsawydebaTavisiunarebidangamomdinaredaaseve
im moswavleebisTvis, visTvisac inglisuri mSobliuri ena ar aris.
merlin frendi da uiliam bursuki (Marilyn Friend & William Bursuck,
2002)aRweren,rogorgamoiyenaerTmamaswavlebelmamodelirebisada
diskusiismeTodiimisTvis,romeswavlebinaTavisimoswavleebisaTvis
KWL strategia. etapebis gacnobis Semdeg maswavlebeli moswavleebs
dadebiTdauaryofiTmagaliTebsacnobsimisgasarkvevad,Turogor
iyenebenaRniSnulstrategiascneba`feradifanqris~swavlisaTvis.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
miamateT8.7sqemaswavlebis
Tqveneulresursebs.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ixileTPeterson, D., & Van Der
Wege, C. (2002). Guiding children
to be strategic readers. Phi Delta
Kappan, 83, 437-440.
KWL _ kiTxvisadagamokiTxvis
strategia:raviciukve?(what
do I already Know?) raminda,
romvicode? (what do I Want to
know?) Semdeg _ raviswavle?
(what have I Learned?)
sqema 8.7
Human Machine Cognition institutis mier Cmap instrumentebis Sesaxeb Seqmnili veb-gverdis
misamarTia http://cmap.ihmc.us/
amvebgverdidanSegiZliaTCamotvirToTcnebisrukisSedgenisaTvissaWiroinstrumentebi,
raTaSeZloTnebismierisagnisSesaxebcodnisSeqmna,gaziarebadagakritikeba.
wyaro: Institute for Human Machine Cognition Cmap Tools home page. http://cmap.ihmc.us. ibeWdebaIHMCsnebarTviT.
IHMCisCmap
instrumentebis
programasaSu
alebasaZlevs
momxmareblebs
Seqmnan,gauziaron
dagaakritikon
cnebisrukissaxiT
warmodgenilicod
nismodeli.
IHMCi
uzrunvelyofs
mxardaWeras
gvexmarebama
nipulirebaSi
SemuSavda
cnebisrukis
IHMCisCmap
instrumentebi
CamotvirTva
SesaZlebelia
igeba
gamoyenebiT
Cmap
instrumentebis
programis
programul
instrument
Tanakrebi
aris
Sedgeba
dokumentirebulia
amvebgverdis
codnismodelis
asagebad
gamoiyenes
asagebad
aris
Cmap
servisisagan
navigaciaxdeba
1.cnebisqveSerT
erTfanjaraze
dawkapunebiT
keTiliiyosTqvenimobrZanebavebgverdze
2.erTerTiar
CevanismoniSvniT
3.SerCeulicnebis
rukis,imijis,videos,
vebgverdisdasxvaTa
gaxsniT.
mag.
IHMC Cmap
instrumentebi
IHMC Cmap
instrumentebi
IHMC - A University Affliated Research Group
mag.
425
maswavlebeli:sanammoswavleebsteqstiswakiTxvasdavavaleb,mee.
w.gonebrivieriSsmivmarTav _ vcdilobgavixseno,raviciamTemasTan
dakavSirebiTdavwerinformacias.
maswavlebeli dafaze an didi formatis qaRaldze Camowers im
Tvisebebs, rac SeiZleba mivaweroT cnebas `feradi fanqari~. magali
Tad:damzadebuliacvilisagan,sxvadasxvaferisaa,SeiZlebagaiTalos,
sxvadasxvakompaniaamzadebsdaa.S.
maswavlebeli:amisSemdeginformacias,romelicukvemaqvsamcnebis
Sesaxeb,kategoriebadvalageb.magaliTad:`ramasalisganmzad
deba~,`raferebiarsebobs~.SemdegetapzeCamovwermoswavle
TaTvis dasasmel SekiTxvebs. magaliTad: vin gamoigona feradi
fanqrebi? rodis? rogor amzadeben fanqrebs? sad amzadeben?
ukveamisSemdegmzadvardaviwyokiTxvadaviwyebkiTxvas(teqs
tisTemaa`fanqrebi~).SemdegCamovwer,raviswavle/gavigeaxali
teqstis wakiTxvis Sedegad. aucileblad unda aRvwero SekiTx
vebze pasuxis gasacemad saWiro yvela detali da damatebiTi
informacia.magaliTad,meviswavle,romferadifanqrebipirve
ladamerikisSeerTebulStatebSidaamzadesedvinbinmadahar
oldsmitma1903wels.asevemovipoveinformaciaimisSesaxeb,
rom kompania `kreolam~ Seisyida is kompania, romelmac daiwyo
pirvelijadosnurimarkerebiswarmoeba.boloetapzevaxdenam
informacias vayalibeb rukis formiT, raTa SevZlo sxvadasxva
ZiriTadisakiTxebisanmaTiargumentebisdanaxva.
zemoaRwerilietapebisSemdegmaswavlebelidafazeandidifor
matisqaRaldzexatavsrukas.
maswavlebeli: modiT, Cem mier ganvlili etapebis Sesaxeb visaubroT
ragavakeTekiTxisdawyebamdedamisSemdeg?
iwyebadiskusia(moswavleebTan).
maswavlebeli:axlakideverTxelwavikiTxavteqstsdamindaSeafasoT
CemmierSemoTavazebulikiTxvisunarCvevebi,romelicCvenTvis
kargadnacnobiKWLPlusstrategiiTavage.
Semdegmaswavlebelicdilobsstrategiisarasworaddemonstrireba.
maswavlebeli:teqstisTemaafanqrebi.raSeiZlebakidevvicodeTimis
garda,romfanqariaTasobiTferisarsebobsdamaTigadatexa
SeiZleba?fanqarspatarabavSvebiiyenebendaradganmemaTze
ufrosivar,bevriscodnafanqrebisSesaxebarmWirdeba.teqsts
swrafad gadavavleb Tvals da pirdapir daviwyeb kiTxvebze pa
suxis gacemas. rogor fiqrobT, sworad gamoviyene strategiis
etapebi?
erToblivi swavlis erT-erTi
strategia, romelsac bevri
maswavlebeli iyenebs kiTx-
visa da kvlevis swavlebisas,
aris KWL: ra vici? ra minda
vicode? ra viswavle?
426
rekomendaciebi: rogor gavxde eqsperti moswavle?
darwmundiT, rom axali informaciis gas-
agebad gaqvT aucilebeli deklaraciuli
codna (faqtebis, cnebebis, ideebis).
magaliTebi
1. SeadgineTswavlisTvissaWiroZiriTadi
leqsikisganmartebebi.
2. axalimasalisgacnobamdegadaxedeTsa
Wirofaqtebsadacnebebs.
daadgineT, ra saxis davalebis Sesrulebas
gTxovT maswavlebeli (esse, mokle pasuxi)
da masalis Seswavlisas gaiTvaliswineT es
moTxovna.
magaliTebi
1. im SemTxvevaSi, Tu testSi mocemuli
iqnebae.wRiakiTxvebi,ivarjiSeTkiTx
vazepasuxisgacemaze.
2. Tu testi moiTxovs mravali pasuxidan
erTis amorCevas, ZiriTadi terminebis
ganmartebaTa dasamaxsovreblad, gamoiy
eneTmnemonikismeTodi.
darwmundiT, rom iciT, rogor aris orga-
nizebuli Sesaswavli masala
magaliTebi

1. gaecaniTteqstissaTaurs,Sesavals,sak
vanZowinadadebebsdadaskvnebs.
2. yuradRebamiaqcieTiseTmakavSirebelsi
tyvebs, rogoricaa: meore mxriv, imitom,
pirvelyovlisa,Tumca,vinaidandaa.S.
unda icodeT sakuTari kognituri unar-
Cvevebi da Segnebulad gamoiyenoT isini.
magaliTebi
1. gamoiyeneTmagaliTebidaanalogiebiim
isTvis, rom axali masala daukavSiroT
TqvenTvis mniSvnelovan an kargad nac
nob sakiTxs, magaliTad, sports, hobis,
films.
2. imSemTxvevaSi,Tukvlevis/swavliserTi
teqnika ar gadgebaT, gamoiyeneT meore
Tqveni mizania procesSi CarTulobis
SenarCunebadaararomelimekonkretu
listrategiisgamoyeneba.
sworad SeiswavleT Sesabamisi informacia
magaliTebi
1. zustad daadgineT, Tu ra Temas exeba
testi.
2. ar dazogoT dro da Rrmad daamuSaveT
TqvenTvissaWiro,rTulidaSeiZlebasru
liad ucnobi masala, rac davalebisa Tu
testisSesasrulebladarisaucilebeli.
3. moiniSneTteqstisyvelazeufrogauge
bariadgilebidaSedarebiTufrometi
dro swored aseTi adgilebis Seswavlas
dauTmeT.
4. mniSvnelovani iformaciis damuSavebisas
gamoiyeneT mnemonikis meTodi, SeqmeniT
xatebi, magaliTebi, upasuxeT kiTxvebs,
awarmoeTCanawerebiTqvenisakuTarisit
yvebiTdaimuSaveTteqstze.arecadoT
avtorissityvebisdamaxsovrebasgamoi
yeneTTqvenisakuTari.
awarmoeT gagebis Tqveneuli unaris moni-
toringi
magaliTebi
1. imisaTvisromdaadginoT,ramdenadswo
radgesmiTesaTuissakiTxi,CamowereT
masalasTandakavSirebulikiTxvebi.
2. im SemTxvevaSi, rodesac kiTxvis tempi
iklebs,dafiqrdiT,arisTuarateqstSi
mocemuliinformaciamniSvnelovani.Tu
daaskvniT, rom im konkretul nawilSi
mocemuliinformaciamniSvnelovaniasa
bolooSedegisaTvis,moiniSneTigiimi
saTvis, rom xelmeored daubrundeT. xo
loTupiriqiTfiqrobT,maSinSegiZli
aTaminformaciisignorireba.
3. imuSaveT wyvilSi, vinaidan erTmaneTi
saTvis dasmuli SekiTxvebiT daadgenT,
gesmiTTuarawarmodgenilimasala.
swavlis Sesaxeb damatebiTi resursebisaT
vis ix.: http://www.ucc.vt.edu/stdysk/stdyhlp.html
an www.d.umn.edu/student/loon/acad/strat
wyaro: wignidan `Research Synthesis on Study Skills by B. B.
Armbruster and T. H. Anderson. Educational Leadership, 39.
Copyright 1993 by the American Association for Supervi-
sion and Curriculum Development. ibeWdeba ASCD. yvela
uflebadaculia. Association for Supervision and Curricu-
lum Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, ro
melic mxars uWers saR politikas da xelmisawvdoms
xdissaukeTesogamocdilebas,raTayovelmamoswavlem
miaRwios warmatebas. meti informaciisaTvis ix. www.
ascd.org
427
klasimsjelobsmaswavleblismierstrategiisarasworgamoyene
baze. yuradReba miaqcieT, rogor awvdis maswavlebeli dadebiT da
uaryofiTmagaliTebs _ uzrunvelyofscnebiskargswavlebas.
rubrikaSi`rekomendaciebi~SejamebuliamosazrebebiswavlisSesaxeb.
swavlis strategiebis gamoyeneba
mas Semdeg, rac daaskvniT, rom moswavleebs srulyofilad esmiT
swavlisstrategiebisarsi,undadarwmundeT,romisinigamoiyeneben
am strategiebs. gaiTvaliswineT, rom aucileblad unda Sesruldes
ramdenimepiroba(Ormrod, 2004).pirvelyovlisa,rasakvirvelia,dava
lebaundaiyosSesabamisadgansazRvruli.ratomgamoiyenebsmoswavle
swavlis rTul strategias, Tu maswavleblis mier micemuli davale
baa _ `iswavlos da mxolod teqstis sityvebiT gamoTqvas azri~? am
davalebisfonzemoswavlemxoloddamaxsovrebismeTodsgamoiyenebs
da saukeTeso strategia iqneba ganawilebuli varjiSi da SesaZloa,
mnemonikac (ix. me7 Tavi). imedi gvaqvs, rom Tanamedrove swavlebaSi
aseTidavalebebimcirea.amrigad,Tukidavalebaarainformaciisdam
axsovreba,aramedgagebaa,kidevrastrategiebigvWirdeba?
swavlis Sefaseba. rTuli strategiebis gamoyenebis meore piroba
arisis,rommoswavleebiundazrunavdnenswavlasadagagebaze.maT
undahqondeTmiznebi,romelTamiRwevaSesaZlebeliiqnebaefeqtiani
strategiebis saSualebiT (Zimmerman & Schunk, 2001). am aucilebe
li pirobis gaTvaliswinebis aucileblobas maSin mivxvdi, rodesac
ganaTlebis fsiqologiis leqciaze studentebs amerikul gazeTSi USA
Today dabeWdil statias vacnobdi swavlis unarCvevebis Sesaxeb.
statiis arsi is aris, rom `moswavleebma mudmivad unda imeoron da
gadaweron TavianTi konspeqtebi, ris Sedegad, saswavlo kursis bo
los SeZleben naswavli Temis Sesaxeb sakuTari azris Camoyalibebas
erTanorgverdze.rasakvirvelia,codnisudidesinawiliametapze
ukvereorganizebulidaaucilebladdakavSirebuliiqnebasxvasax
iscodnasTan~.amiTvcdilobdistudentebidamerwmunebinaarsebuli
TeoriebisWeSmaritebaSi,romsworistrategiebisgamoyenebaswavlis
momaval safexurze warmatebis sawindaria. leqciaze gaimarTa cxare
diskusia.erTerTmasaukeTesostudentmadaiwuwuna:`dReRameSi18
saaTi vmecadineob da amis saswavli dro ara maqvs~. man ar daijera,
rom misi mizani drois dazogva _ SesaZlebeli gaxdeboda swavlis
SromatevadistrategiisgamoyenebiT.
Zalisxmeva da efeqtianoba. CemistudentiimasacaRniSnavda,romuWirs
Zalisxmevismokreba.swavlisstrategiebisgamoyenebisasgasaTvalis
winebeli mesame piroba is aris, rom moswavleebma gaacnobieron: ar
dazogon Zala da energia strategiebis gamosayeneblad, radgan miR
weuliSedegiaucilebladgaamarTlebsmaTsZalisxmevas(Winne, 2001).
moswavleebsundasjerodeT,rommaTrealuradSeuZliaTgamoiyenon
arsebuli strategiebi; es imas niSnavs, rom masalis Seswavlisas maT
unda hqondeT gamomuSavebuli ama Tu im strategiis gamoyenebissa
kuTarimidgoma(Schnuk, 2004).eskiukvesxvapirobisaucileblobas
qmnis.kerZod,moswavleebsundahqondeTsabazocodnadagamocdile
bakonkretulsakiTxTandakavSirebiT.swavlisvercerTistrategia
ver daexmareba moswavles davalebis SesrulebaSi, Tu gamoyenebuli
strategiascildebamoswavlisarsebulicodnisCarCoebs.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
swavlisunarebisSesaxeb
rekomendaciebigamosadegia
yvelasTvis,visacsurseqsper
timkiTxveligaxdesdame7
TavSiaRwerilimetakognituri
unarebidaaRmasrulebelikon
trolisprocesigamoiyenos.
ix.me7Tavideklaraciuli,
procedurulidapirobiTi
codnisSesaxebinformaci
isaTvis.
428
epistemologiuri rwmenebi. aseve gasaTvaliswinebelia is garemoeba,
rommoswavlisSexedulebacodnasadaswavlisprocesze(maTiepiste
mologiurirwmena)ganapirobebsmoswavlisarCevansstrategiisgamoy
enebisas.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
rogor upasuxebT qvemoT moce
mulSekiTxvebs?(Chan & Sachs, 2001).
1. maTematikis swavlis dros umniSvnelovanesia: (a) gaixseno maswav
leblis miTiTebebi; (b) amoxsna bevri magaliTi da (g) gaaanalizo
amoxsnilimagaliTebi.
2. sabunebismetyvlo sagnebis Seswavlisas mniSvnelovania: (a) zustad
Seasrulo maswavleblis mier mocemul davaleba; (b) ecado, logi
kuradaxsnaesaTuismovlenaanmiRebuliSedegi;(g)ardazogo
energia,raTadaimaxsovroSenTvisaucilebeliinformacia.
3. TuTqvenimizaniaRrmadSeiswavloTesaTuissakiTxi,magaliTad,
Tema _ cxovelebi, ramdeni xani dagWirdebaT am sakiTxis Sesaswav
lad? _ TuseriozuladmohkidebTxels:
(a)weliwadzenaklebi;(b)erTianoriweli;(g)mTelicxovreba.
4. racufroRrmavdebaTqvenicodna:(a)SekiTxvebimiTufrorTul
deba;(b)imavdroulad,sulufrodaufroadviliamaTzepasuxis
gacema;(g)yvelaSekiTxvazepasuxisgacemaSesaZlebelixdeba.
zemoaRniSnulikiTxvebisgamoyenebiT,mkvlevrebmadaadginesepiste-
mologiuri rwmenebisramdenimeganzomileba(Chan & Sachs, 2001; Schom-
mer, 1997; Schommer-Aikins, 2002; Schraw & Olasfon, 2002).magaliTad:
codnis struqtura: ama Tu im sferoSi codna faqtebis martivi
nakrebiaTucnebebisadaurTierTkavSirebisrTulistruqtura?
codnis stabiluroba/ueWveloba:codnafiqsirebuliaTudroTa
ganmavlobaSiviTardeba?
swavlis unari:swavlisunarifiqsirebulia(emyarebaTandayolil
unars)Tucvalebadi?
swavlis siCqare:swrafadveuflebiTcodnasTudrogvWirdeba?
swavlis buneba: swavla avtoritetebisagan mowodebuli faqtebis
damaxsovrebadaizolirebuladmaTiSenaxvaa,TusakuTariinteg
rirebulixedvisganviTareba?
moswavleTaSexedulebacodnasadaswavlazegavlenasaxdensmaT
mier swavlis strategiebis gamoyenebaze. magaliTad, Tu darwmuneb
uli xarT, rom codnis SeZena swrafad unda moxdes, Tqven, savarau
dod,gamoiyenebTmxoloderTanore.w.swrafstrategias(erTxel
waikiTxavTteqsts,2wuTidagWirdebaTimisaTvis,romscadoTprob
lemisgadaWra).imSeTxvevaSi,Tu,TqveniazriT,swavlisaTvissaWiroa
integrirebuli azrovnebis ganviTareba, Tqven ufro CauRrmavdebiT
masalas, daukavSirebT mas arsebul codnas, SeqmniT Tqveneul mag
aliTebs an daxazavT diagramas, da zogadad informacias Tqvenebu
rad/TqvenTvisgasagebenazedaTqvenTivsmisaRebiformiTCamoayali
bebT(Hofer & Pintrich, 1997; Kardash & Howell, 2000).erTerTkvlevaSi,
dawyebiTi skolis im moswavleebma (me46 klaselebma), visac miaCnda,
romswavlaniSnavsmasalissruladgagebas,ufroRrmaddaamuSaves
sabunebismetyvelo Sinaarsis teqstebi im moswavleebTan SedarebiT,
vinc swavlas faqtebis reproduqciad Tvlida (Chan & Sachs, 2001).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ixileTEducational Psychologistis
2004wliszamTrisspecialuri
gamoSveba,romeliceZRvneba
`Personal Epistemology: Paradig-
matic Approaches to Understand-
ing Students~Beliefs about Knowl-
edge and Knowing~(Vol. 39, No. 1)
Guest Editor: Barbara K. Hofer.
429
winagverdzerubrikaSi _ `SeCerdiT/dafiqrdiT/dawereT~ _ mocemuli
swavlasTandakavSirebuliSekiTxvebieqspertebma,aRniSnulikvlevis
dros,moswavleTaSexedulebebisSesafasebladgamoiyenes.moswavleTa
pasuxebi, romlebic darwmunebulni arian, rom swavlis procesi kom
pleqsuridaaqtiuriadagagebisaTvisdrosmoiTxovs,iyo:1g,2b,
3g,da4a.
zemoaRniSnulidangamomdinare,CndebakiTxva:ramizaniaqvsaseTi
saxiskvlevas,TuadamianiarasodesargamoiyenebsmiRebulcodnas _
arasodesargadaitansamcodnasaxalsituaciaSi?
swavleba tranferisaTvis
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
dafiqrdiT da gaixseneT is sag
nebi, romlebic kolejSi ar giswavliaT. warmoidgineT maswavlebeli,
oTaxi, saxelmZRvanelo. axla ki gaixseneT, ras swavlobdiT. bunebis
metyvelebisgakveTilzenaswavliformulebiTugaxsovs?magaliTad,
mJavianobisSemcirebisformula,boilmariotiskanoni?
Tu Cvengan arafriT gansxvavdebiT, SeiZleba gagaxsendeT, rom
odesRac giswavliaT es sakiTxebi, magram ver SeZlebT zusti pasuxi
gagvceT, konkretulad ra iswavleT. SeiZleba vTqvaT, rom skolaSi
gatarebulma drom fuWad ganvlo? amaze pasuxis gacema SesaZlebeli
iqneba, Tu ganvixilavT codnis gadacemis/gadanacvlebis sakiTxs. am
sakiTxis gacnobas daviwyebT terminis _ transferi gadanacvleba,
gadatana _ ganmartebiT.
imSemTxvevaSi,rodesacCvensamJamindelswavlazegavlenasaxdens
Cveni adrindeli codna, an rodesac warsulSi gadaWrili problema
gavlenasaxdensaxaliproblemisgadaWraze,SeiZlebaiTqvas,romad
giliaqvstransfersgadatanas(Mayer & Wittrock, 1996).erikdekor
tis(Erik De Corte, 2003)ganmartebiT,transferiaris`kogniturisaSu
alebebisadamotivaciisefeqtianigamoyeneba~.transferisaRniSnuli
ganmartebidanCans,romaqcentikeTdebaaxliskeTebaze(produqtis
Seqmnaze),daaramartowarsulSinaswavliinstrumentebisgamoyenebis
gzebisgaxsenebaze.TumoswavleebierTgakveTilzenaswavlmaTemati
kurformulebsramdenimedRisaTukvirisSemdegfizikisgakveTil
zeamocanisamoxsnisasiyeneben,amSemTxvevaSiSeiZlebavTqvaT,rom
moxdatransferi.aqveundaaRiniSnos,romwarsulSimiRebuliswav
lisgamocdilebayovelTvisdadebiTgavlenasrodiaxdensmimdinare
swavlisprocesze.funqcionalurifiqsaciadapasuxTasistema(razec
ukve visaubreT) uaryofiTi transferis naTeli magaliTia, radgan
am SemTxvevaSi moswavleebi cnobil, magram, imavdroulad, Seusabamo
strategiebsiyenebenaxalsituaciaSi.
transferis Sesaxeb arsebuli Sexedulebebi
bolo100wlismanZilzetransferisfenomeniganaTlebisfsiqolo
giis mkvlevarTa yuradRebis centrSi iyo. rasakvirvelia, codnis,
unarCevebisa da motivaciis efeqtiani gamoyeneba mTeli sicocxlis
manZilze ganaTlebis fundamenturi mizania (De Corte, 2003). adreul
kvlevebSi yuradReba gamaxvilebuli iyo unarCvevebis specifikur
transferze da laTinuri enis an maTematikis swavlis Sedegad miRe
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
swavlistransferi
skolidansxvakonteqsteb
Siswavliswarmatebuli
transferikargiswavlebis
Sedegia.risigakeTebaSeu
Zliamaswavlebelscodnisa
daunarCvevebistrans
ferisoptimizaciisaTvis?
430
buligonebriviwvrTniszogadtransferze.magram1924wels,Torn
daikma(E.L. Thorndike)daaskvna,romlaTinurisswavlasSedegadgone
bis wvrTna ar moaqvs. laTinuris swavla adamians laTinuris ufro
kargadswavlaSiexmareba.amrigad,TorndaikiswyalobiT,imperiod
Si laTinuris swavla ufrosklaselebisTvis aRar iyo savaldebulo.
mkvlevarTa meore jgufi ganasxvavebs dadebiT da uaryofiT trans
fers,magaliTad,problemisgadawyvetisprocesSievristikissworda
arasworgamoyenebas.
boloperiodiskvlevebSimecnierebmadaadgines,rogorxdebayo
veldRiuri swavlis procesSi iseTi unarCvevebis avtomaturi, pir
dapirigamoyeneba,rogoricaakiTxvaanweradaCamoayalibesisgansx
vavebani,racproblemiskreatiuligadawyvetisTvisaxasiaTebscodnisa
da strategiebis araordinarul transfers (Bereiter, 1995; Bransford &
Schwarts, 1999; Salomon & Perkins, 1989).gabrielsalomonisadadevid
perkinsis(1989)kvlevaSiaRweriliaorisaxistransferi:maRalida
dabalidonis. dabali donis transferi`moicavskargadgavarjiSe
buliunarCvevebisspontanur,avtomaturtransfersdarefleqsuri
azrovnebis mcire monawileobas~. mTavari amosavali wertili dabali
donistransferTanmimarTebaSiarisunarCvevisxSirivarjiSisxva
dasxvasituaciaSimanam,sanamSesrulebaavtomaturiargaxdeba.ma
galiTad,TuerTizafxulisganmavlobaSimuSaobdiTofisSi,romelic
sxvadasxvadawesebulebasmdivanreferentebiTuzrunvelyofdadaam
periodSisxvadasxvaofisSidasxvadasxvasaxiskompiuterebzegiwev
daT muSaoba, zafxulis bolos ukve nebismier kompiuterze SeZlebT
muSaobas.amrigad,aseTisaxispraqtikissafuZvelzemoxdebaunarCve
visavtomaturitransferiaxalgaremoSi.bransfordidaSvarci(1999)
aseTisaxistransferspirdapirigamoyenebistransfersuwodeben.
meore mxriv, maRali donis transferi gulisxmobs erT situaci
aSi Seswavlili abstraqtuli codnisa Tu strategiebis gacnobiere
bulgamoyenebassxvasituaciaSi.esorigziTSeiZlebamoxdes.pirve
li,SesaZloaiswavloTprincipianstrategiamomavalSigamoyenebis
mizniTwinxedvistransferi.magaliTad,TuanatomiisgakveTilebze
pirvel semestrSi gadixarT meore semestris winmswreb kurss,Tqven
moiZiebTinformaciasadamianissxeulisproporciebis,kunTebisage
bulebisadasxvaTaSesaxeb.meoreSemTxvevaSi,kirodesacproblemas
waawydebiT,SesaZloagaixsenoTwarsulisgamocdilebadacodnaim
isaTvis, rom gamoiyenoT is am axali problemis gadasaWrelad. e.i.
mimarTavTe.w.ukanxedvistransfers.aseTisaxistransferisnaTel
magaliTs analogiuri azrovneba warmoadgens. Tqven ikvlevT sxva, am
sakiTxis msgavs situacias, romelmac, SesaZloa arsebuli problemis
gadawyvetisaTvis saWiro gasaRebi mogceT. bransfordisa da Svarcis
(1999)azriT,aseTisaxismaRalidonistransferiarismomavaliswav
lisaTvismomzadeba.
maRali donis transferis ZiriTadi maxasiaTebelia dakvirvebuli
abstraqcia,anuprincipis,sakvanZoideis,strategiisanproceduris
gacnobierebuliidentifikacia,romelicerTspecifikurproblemasa
Tu situaciaze ki ar aris mijaWvuli, aramed mravals miesadageba.
amgvari abstraqcia metakognituri codnis nawili xdeba, rac, Tavis
mxriv, aucilebelia momavalSi swavlisa da problemebis gadaWrisaT
vis.bransfordidaSvarci(1999)amatebenkideverTZiriTadaspeqts
resursebiTmdidargaremos,romelicxelsuwyobsproduqtiulda
efeqtiantransfers.8.3cxrilSiSejamebuliatransferissaxeebi.
Ggadatana _ naswavlisgavlena
axalmasalisSeswavlaze.
dabali donis Transferi _
praqtikulixerxebisada
unarCvevebisspontanuri
daavtomaturigadatana.
maRali donis transferi _
erTsituaciaSiSeZenili
abstraqtulicodnis
gamoyenebagansxvavebul
situaciaSi.
431
swavleba dadebiTi transferisaTvis
mravalwlianikvlevebisadaeqsperimentbissafuZlvezedadastur
da, rom marTalia, moswavleebi iTviseben axal codnas, problemis
gadaWrisprocedurebsadaswavlisstrategiebs,magram,rogorcwesi,
ar iyeneben maT, Tu ar aqvT Sesabamisi miTiTeba da rCeva ama Tu im
situaciaSi.magaliTad,kvlevaSi,romlismizaniiyodaedgina,ramdenad
sworadiyenebsda,saerTod,iyenebsTuaraadamianirealurcxovre
baSimaTematikiscodnas,dadginda,romsayofacxovreboproblemebis
mogvarebisas,maRaziaSiproduqtisSeZenisasdaa.S.adamianebiariyene
benskolaSinaswavlwesebs(Lave, 1988; Lave & Wenger, 1991).amismizezi
isaris,romswavlisprocesigarkveulpirobebzeadamokidebuli _
swavlaspecifikursituaciaSixorcieldeba.CvenvswavlobTkonkre
tuli problemebis gadaWris da ara zogadi, yovelmxrivi gadaWris
gzas, romelic nebismier problemas waadgeba. raki swavla CvenTvis
konkretuli problemis gadaWris instrumentia, Tu iseT problemas
gadavawydebiT,romeliczedapiruladmaincgansxvavebuladgveCveneba
SesaZloavergavacnobieroTcodnisrelevanturoba(Driscoll, 2005; Sin-
gley & Anderson, 1989).rogorSeiZlebadavrwmundeT,rommoswavleebi
gamoiyenebennaswavlsgansxvavebulsituaciaSi?
risi swavla Rirs?uwinaresyovlisa,pasuxiundagavceTkiTxvas:`risi
swavla Rirs?~ iseTi ZiriTadi unarCevebi, rogoricaa kiTxva, wera,
kompiuteris codna, TanamSromloba da laparaki, SeiZleba erTmniS
vnelovnadgadataniliqnessxvasituaciebSic,radganesunarCvevebi
cxrili 8.3
transferis saxeebi
dabali donis transferi
(pirdapiri gamoyeneba)
maRali donis transferi
(momavali swavlisaTvis
momzadeba)
gansazRvreba kargadgavarjiSebuliunar
Cvevebisavtomaturitransferi
abstraqtulicodnisgac
nobierebuligamoyenebaaxal
situaciaSi.
kognituriinstrumentebisa
damotivaciisproduqtiuli
gamoyeneba.
ZiriTadi pi-
robebi
eqstensiurivarjiSi.
garemosadapirobebismraval
gvaroba.
zeswavlaavtomatizaciisaTvis.
aqcentiprincipis,sakvanZoaz
risanprocedurisabstragire
baze,SemdgomSisxvadasxva
situaciaSigamoyenebismizniT.
qmediTswavlebaswavlisgare
moSiswavla.
magaliTebi mravalisxvadasxvamanqanis
tareba.
aeroportSisasurveligasasv
lelispovna.
KWL da READSstrategiebis
gamoyeneba.
skolisgazeTzemuSaobisas
maTematikaSinaswavliproce
durebisgamoyeneba.
432
aucilebeliaSemdgomimuSaobisaTvisrogorcskolaSi,isemisgareT.
isinisaWiroa,magaliTad,samuSaosdawyebisTvisganacxadisdasawerad,
moTxrobebiswasakiTxad,gadasaxadebisgadaxdisaTugundurimuSao
bisas,jandacvisdawesebulebebisSesafasebladdaa.S.momdevnoswav
ladamokidebuliaaxalsituaciebSiZiriTadiunarCvevebisdadebiT
transferze.
maswavlebelma aseve unda icodes, savaraudod, rogori momavali
elis mis moswavleebs, rogorc jgufs, ise TiToeul maTgans. ukve
zrdasrulebs, ra moTxovnebs wauyenebs maT sazogadoeba? 195060ian
wlebSi,rocajerkidevpataratexaselibavSviviyavi,araferivicodi
kompiuterisSesaxeb,miuxedavadimisa,rommamaCemikompiuterulisis
temebislaboratoriisspecialistiiyo;dResdroisdidnawilsko
piuteruliprogramebisSeqmnasvuTmob.kompiuterTanmuSaobisunar
CvevebisganviTarebaskolisprogramaSiarSedioda,magrammeviswavle
logariTmulisaxazavisgamoyeneba.dResdReisobiT _ kalkulatorebisa
dakompiuterebisepoqaSi,amunarCvevammniSvnelobadakarga.dedaCe
miyovelTvismirCevdabeWdvisnacvladmeswavlaumaRlesimaTematika
dafizika.maTematikasadafizikasmarTlacSesaniSnavadmaswavlid
nen,magramdRes,rodesackompiuterTanmuSaobamiwevs,beWdvisunar
CevebiCemTvisaucilebelia.vinmesSeeZloamisprognozireba?udavoa,
rom Tqvens moswavleebs ukiduresi da araprognozirebadi cvlile
bebi eliT. swored amitom principebis, damokidebulebebis, swavlis
strategiebis,motivaciisadaproblemisgadaWriszogaditransferi
iseTive aucilebeli iqneba maTTvis, rogorc ZiriTadi unarCvevebis
specifikuritransferi.
ra daxmareba SeuZlia maswavlebels? ZiriTadi unarCvevebis trans
fersuzrunvelyofszeswavlavarjiSiostatobismiRwevamde.daw
yebiT klasebSi iseTi ZiriTadi faqtebis umravlesobas, rogoricaa,
magaliTad, gamravlebis tabula, moswavleebi zeswavlis saSualebiT
euflebian. zeswavla moswavles saWiroebis SemTxvevaSi mexsierebaSi
daleqiliinformaciisswrafdaavtomaturgaxsenebaSiexmareba.
ufromaRalidonistransferisdrosmoswavle,pirvelyovlisa,
swavlobsdaigebs.moswavleebiufrokargadaxdenencodnistrans
fersaxalsituaciaSi,TuaqtiuradarianCarTulniswavlisprocesSi.
moswavleebsundavurCioT,romaucilebeliaiseTiabstraqciebisSe
qmna,romelsacmomavalSigamoiyeneben.erikdekortes(Erik De Corte,
2003)azriT,maswavlebelixelsuwyobstransfers,kognituriinstru
mentebisa da motivaciis produqtiul gamoyenebas, Tu swavlebaswav
lisqmediTgaremosqmnisSemdegiprincipebismixedviT:
garemomxeliundaSeuwyoskonstruqciuliswavlisprocessyvela
moswavlisaTvis;
garemom unda waaxalisos moswavlis TviTregulaciis ganviTareba,
raTamaswavlebelmaTandaTanmetidametipasuxismgeblobadaakis
rosmoswavleebs.swavlaSiCarTuliundaiyosinteraqciadaTanam
Sromloba.
moswavleebi iseT problemebs unda Wridnen, romelTac maTTvis pi
rovnuli mniSvneloba aqvs, romelTa winaSe isini momavalSi aR
moCndebian.
klasiskulturamxeliundaSeuwyosmoswavleebs,rommaTgaac
nobieron da ganaviTaron kognituri da motivaciuri procesebi.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
`gagebisudidesimteri
yvelafrismocvissurvilia.
sanamTqvenimizaniamoicvaT
yvelaferi,darwmunebuli
brZandebodeT,rombavSvebis
umravlesobaSorsiqneba
gagebisagan~.Howard Gardner in
Brandt, R. (1993). On Teaching for
Understanding: A Conversation
with Howard Gardner. Educational
Leadership, 50 (7), 7.
433
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
gamoyof i l ad `vi ci , r om am
uzar mazar samyar oSi es mxol od
pat ar a gamar j vebaa. . .~
esme kodel i , r omel i c
er Ti wel i a qal aqi s skol a-
Si muSaobs, aRwer s, r ogor
daexmar a Tavi s moswavl eebs
daeZl i aT maTTvi s gansakuT-
r ebi T r Tul i cxovr ebi seul i pr obl ema_ saj ar o
gamosvl a.
12 mai si
mezRapr eTa f est i val i sTvi s mzadeba kar gad
mi mdi nar eobs. mci r e gr ant i movi pove. Semdeg
kvi r aSi skol i s r amdenj er me daaxl oebi T 12 mo-
swavl es vamecadi neb xal xur i zRapr ebi s ki Tx-
vaSi . speci al ur ad Sevar Ci e mor cxvi da ki Txvi sa
da l apar aki s pr obl emebi s mqone moswavl eebi .
eqskur si ac movawyeT da pr of esi onal mezRa-
pr es vewvi eT. moswavl eebs aqvT f est i val ze wa-
saki Txi wi gnebi s asl ebi . bol o eqvsi kvi r i s
ganmavl obaSi Cven ser i ozul ad vemzadebodi T _
xan vwvr Tni di , xan i mi t aci as vaswavl i di da
xan, gar kveul wi l ad, Zal asac vat andi . zogj er
gakveTi l ebi s per i odSi , i masac vaxer xebdi , r om
sxva kl asi s moswavl eebsac Seef asebi naT maTi
gamosvl a. or kvi r aze nakl eb dr oSi skol ebi s
mezRapr eTa f est i val s unda vumaspi nZl oT.
maur i si am uar i Tqva me-4 kl asel ebi s wi naSe
zRapr i s moyol aze. Savkani an gogonas Si Si sagan
saxe f er f l i sf er i gaxdo-
moda. r ubensa da l at oi as
vTxove maur i si as gasamxneve-
bl ad gahyol odnen. i s meve-
dr eboda, ar gameSva pr ezent -
aci aze. gul i s si Rr meSi ar vi yavi dar wmunebul i
Tavs gaar Tmevda Tu ar a am saqmes, magr am bol os
Ti Tqmi s Zal i T gavagde oTaxi dan da vuTxar i ,
r om mxol od mi si i s Sesr ul ebi s Semdeg dab-
r unebul i yo, r omel sac, vi codi , Tavs gaar T-
mevda. TxuTmet wuTSi maur i si a si xar ul i sagan
gabr wyi nebul i Semof r i nda oTaxSi .
`me SevZel i ! br wyi nval ed gavar Tvi saqmes
Tavi !~ - yvi r oda da i ci noda gaxar ebul i gogo-
na. Cven er TmaneTs Cavexut eT.
r oSel i , i si c maur i si asavi T mor cxvi , aqo-
Si nebul i dabr unda. `Tqven mar Tal i i yavi T! bav-
Svebi si amovnebi T mi smendnen da i meor ebdnen naw-
yvet ebs~. Cemi moswavl eebi s war mat ebi T vamayob.
vi ci , r om am uzar mazar samyar oSi es mxol od
pat ar a gamar j vebebi a, magr am, zogj er , pat ar a
mel odi a uf r o t kbi l ad JRer s, vi dr e or kes-
t r i s mi er Sesr ul ebul i nawar moebi .
wyaro: aRebuliaCodell,2001,gv.156158.
imisaTvis,rommoswavleebiaminstrumentebisproduqtiulimomx
mareblebigaxdnen,undaicodnenmaTiarsidafasi.
momdevnosamTavSiRrmadSeviswavliT,rogorundaSevuwyoTxeli
moswavleebSi konstruqciul swavlas, motivaciis, TviTregulaciis,
TanamSromlobisadaTviTanalizisCamoyalibebas.
arsebobs transferis kidev erTi saxe, romelic gansakuTrebiT
mniSvnelovaniamoswavleebisaTvis _ swavlisstrategiebistransferi,
romelsacamTaviswinanawilSiwavawydiT.wesiT,swavlisstrategiebi
dataqtikamravalgvarsituaciaSigamoiyeneba,magramqvemoTvnaxavT,
romxSiradasearxdeba.
strategiebis transferis etapebi. zogjermoswavleebiveracnobiere
ben,romSesaZlebeliakonkretulistrategiisaxalsituaciaSigamoy
eneba, maT ar ician, rogor moaxdinon am strategiis adaptireba da
Warbi swavla _ daxelovnebis
miRwevisSemdegacunaris
gavarjiSeba.
434
morgebakonkretulaxalsituaciaze.rogorcukvevnaxeT,SesaZloa
esganpirobebuliiyosmoswavleebisimSexedulebiT,romstrategiis
gamoyenebasdididrosWirdeba(Schunk, 2004).
garifaisazriT,(Gary Phye, 1992, 2001; Phye & Sanders, 1994)adamiani
Tvlis,romswavlisstrategiebistransferiisintrumentia,romelic
azrianad unda gamoviyenoT akademiuri problemebis gadasaWrelad.
is strategiuli transferis Camoyalibebis sam safexurs gamoyofs.
dauflebis fazaSi moswavleebs unda mivawodoT informacia ara mx
olod strategiis arsisa da misi gamoyenebis Sesaxeb, aramed unda
mivceTerTgvarirepeticiissaSualebac,raTadainaxonrodisdaro
gorSeiZlebaamstrategiisgamoyeneba.meore _ informaciisSenaxvis
fazaSi _ moswavleebsdiddaxmarebasuwevsstrategiebispraqtikuli
gamoyenebadaukukavSirebisanalizi.transferisfazaSimaswavlebeli
moswavleebs warudgens axal problemebs, romelTa gadaWra, miuxeda
vadmaTizedapiruligansxvavebisa,naswavlistrategiisgamoyenebiT
SeiZleba. motivaciis asamaRleblad, moswavleebs unda avuxsnaT, rom
strategiebis gamoyeneba mravali problemis gadaWrisa da davalebis
Sesrulebis sawindaria. aRniSnuli etapebi exmareba moswavles pro
ceduruli da pirobiTi codnis dauflebaSi, rac imas niSnavs, rom
moswavles ecodineba, rogor, rodis da ratom gamoiyenos esa Tu is
strategia.
mravalgvaroba da konvergencia rTul kognitur procesebSi
winamdebare TavSi vrclad mimovixileT kognituri perspeqtivebi,
radgan maT didi gavlena aqvT swavlebaze. mravalferovnebis miuxeda
vad,SeamCnevdiT,romcnebebis,kreatiuliproblemebisgadaWrisunar
Cvevebisadaswavlisstrategiebisswavlebisaskognituriideebisamo
savaliamoswavlisapriorulicodnadaaqtiuri,gaazrebuliswavla.
mravalgvaroba
cnebis swavla, problemis gadawyveta da strategiis dauflebis
procesiyvelamoswavlisaTviserTnairiSeiZlebaiyos,Tumcaaprior
ulicodna,mosazrebebidaunarCvevebi,romlebsacisinigakveTilze
cnebebis Seswavlis, prob-
lemebis gadaWrisa da strat-
egiebis dauflebisas, didi
mniSvneloba aqvs individis
arsebul codnas, agreTve pi-
rad gamocdilebasa da kul-
turaze damyarebul Sexed-
ulebebsa da unar-Cvevebs.
435
warmoaCenen ueWvelad araerTgvarovania da emyareba moswavleTa ga
mocdilebasa da kulturas. magaliTad, Ze Cenma da misma kolegebma
(Zhe Chen, 2004)Caatareskolejismoswavleebiskvlevaimisdasadgenad,
iyenebenTuaraisinimaTTvisnacnobxalxurzRaprebs _ kulturuli
codniserTerTsaxeobas,rogorcanalogiasproblemisgadawyvetis
dros.eqspertebmaaseTiSedegebimiiRes:CinelmamoswavleebmaukeT
Egadawyvitesqandakebisawonvisproblema,vinaidanmaTCinurizRapris
rekomendaciebi: transferis xelSewyoba
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
ojaxis mier misi Svilis saskolo programis
codna swavlis xelSemwyobi faqtoria.
magaliTebi
1. didi proeqtis an saxelmZRvaneloSi moce
muli didi moculobis informaciis gac
nobamde, ojaxs gaugzavneT werili, sadac
mocemuli iqneba Temis ZiriTadi miznebi,
ramdenimedavalebadainformaciamasalaSi
warmodgenili zogierTi zogadi problemis
Sesaxeb;
2. sTxoveT mSoblebs mogweron sakuTari mo
sazrebebi imis Taobaze, ramdenad sain
teresoiqnebaTqvenmierSeTavazebulipro
gramamaTiSvilisTvis.
3. moiwvieT mSoblebi skolaSi `strategiis
Seswavlis~SesaxebdiskusiaSimonawileobis
misaRebad. daavaleT moswavleebs, aswavlon
mSoblebs erTerTi strategia, romelsac
skolaSidaeuflnen.
miawodeT mSoblebs mosazrebebi imis Sesaxeb,
rogor SeuZliaT waaxalison Svilebi naswav-
lis ganmtkicebaSi, gavrcobasa da gamoyene-
baSi.
magaliTebi
1. weris unarCvevebis gasaviTareblad ur
CieT mSoblebs, daavalon Svilebs werilis
miwera kompaniebisa Tu sxva samoqalaqo or
ganizaciebisaTvis, romelSic moTxovnili
iqneba esa Tu is informacia an ufaso ni
muSebi. aCveneT werilis nimuSi, Camoayali
beT struqtura da mosazrebebi, miuTiTeT
im kompaniis misamarTi, romelic uzrunve
lyofs ufaso nimuSebis an informaciis mi
wodebas.
2. mSoblebs urCieT, CarTon TavianTi Svilebi
iseT proeqtebSi, romelTa ganxorcielebi
saTvissaWiroaangariSfaqturebisSedgena,
xarjTaRricxviswarmoeba.
3. mSoblebs SesTavazeT, sTxovon Svilebs be
biasa da papasTan erTad Seqmnan ojaxis `mo
gonebaTawigni~.daukavSireTerTmaneTsis
toriulikvlevadawera.
aCveneT skolaSi swavlasa da skolisgareSe
cxovrebas Soris kavSirebi.
magaliTebi
1. mSoblebs urCieT esaubron Svilebs imis
Sesaxeb, Tu rogor iyeneben Tavis droze
skolaSinaswavlunarCvevebssamsaxurSiTu
sazogadoebrivproeqtebzemuSaobisas.
2. mSoblebssTxoveTskolaSimisvlamoswavlee
bisaTvisimissaCveneblad,Turogoriyeneben
kiTxvas,weras,sabunebismetyvelo,maTemati
kasadasxvasaxiscodnassamsaxurSi.
swavlis strategiebis swavlebisas, ojaxi
aqcieT partniorad!
magaliTebi
1. erTjerzeswavliserTtaqtikazegaakeTeT
aqcenti _ sTxoveT ojaxs ubralod Seaxse
non Svils konkretuli taqtikis gamoyeneba
saSinao davalebis Sesrulebisas (mag., erTi
kvirisganmavlobaSi).
2. SeqmeniT wignebisa da videoCanawerebis bib
lioTeka, raTa mSoblebs aswavloT swavlis
strategiebi.
3. mieciT mSoblebs erTi asli CanarTisa `ro
gor gavxde eqsperti moswavle?~, romelic
redaqtirebuli iqneba konkretuli klasis
Sesabamisad.
transferis xelSewyobis Sesaxeb damatebiTi
informaciisaTvisix.vebgverdi:
http://www.kidsource.com/education/motivation.lang.
learn.html#2
436
erTerTigmirigaixsenes,romelmacspilowylisgamodevnismeTodiT
awona. amerikeli moswavleebi ukeT umklavdebodnen iseT problemas,
rogoricaa gamoqvabulidan gamosasvleli gzis povna (kvalis dato
vebisxerxiT) _ isiniamSemTxvevaSihanselisadagretelis(cnobili
amerikuli zRaparis gmirebi) msgavsad iqceodnen. avstraliaSi Cat
arebulikvlevissafuZvelzemecniermavoletma(Volet 1999)daadgina,
rom azieli moswavleebis kulturaze agebuli codna da motivacia,
saxeldobr,maRalimiRwevebisakenswrafvismotivacia,Rrmaanalizi,
TanamSromlobisSedegadmiRebulisargeblisaRiareba _ pozitiurad
gavrcelda dasavleTze orientrebul skolebSi. kulturul rwmenaze
agebuliSexeduleba,romlismixedviTdidimniSvnelobaeniWebameqa
nikur gazepirebasa da izolirebul swavlas (TanamSromlobiTi swav
lis antonimi), SesaZloa zogierTi skolis molodinebis konfliqtis
mizezadiqces.magaliTad,rogorcme5TavSivnaxeT,havaismkvidri
moswavleebisqcevagakveTilze,maTiinteraqcia,maswavleblebma(rom
lebicsxvakulturiswarmomadgenlebiiyvnen)Seafases,rogorcswav
lisprocesisxelisSemSleli.magramamukanasknelTaazrimasSemdeg
Seicvala,racmaTammoswavleebisojaxiswevrebsSoris,maTikultur
isaTvisdamaxasiaTebelikomunikaciisgansxvavebulistiligaicnes.
kreatiuloba da mravalgvaroba. miuxedavad imisa, rom kreatiuloba
ramdenimeaseuliweliamecnierTakvlevissaganswarmoadgens,rogorc
dinsimontonma(Dean Simonton, 2000,gv.156)ganacxada,`fsiqologebs
jerkidevdidigzaaqvTgasavleli,romcotaTimaincmiuaxlovdnen
dagaigon,raariskreatiulobamdedrobiTisqesiswarmomadgenlebsa
daumciresobebSi~.aRsaniSnavia,romwlebisganmavlobaSikreatiulo
basTandakavSirebiTCatarebulikvlevebissacdelpirebadmoiazre
bodnenTeTrirasismamrobiTisqesiswarmomadgenlebi.kreatiulobis
modelisxvajgufebSiufrokompleqsuria _ zogiramemTxveva,zogi
ki sruliad gansxvavdeba tradiciuli kvlevebis Sedegad dadgenili
nimuSebisagan.CanarTSi`ojaxisadasazogadoebisTanamSromloba~mo
cemulia rekomendaciebi imasTan dakavSirebiT, rogor unda moxdes
ojaxebisxelSewyobatransferisgansaxorcieleblad.
kreatiulobasadakulturasSoriskavSirisTaobazeCatarebuli
sxvakvlevebidanCans,romsazogadoebisdinebismiRmayofna,orenovne
ba,angaxsnilobasxvakulturismimarTakreatiulobisaTvisSesaZloa
mastimulirebeligaxdes(Simonton, 1999, 2000).arsebiTad,namdvilino
vatorebisayovelTaoWeSmaritebebseWvqveSayeneben.`SemoqmedebiTad
moazrovneadamianebiiswrafvianmovlenebisreorganizaciisaken.isini
verisveneben,maTSimeamboxesuliadastatuskvomaTTvismiuRebe
lia~.(Winner, 2000,gv.167).
konvergencia
winamdebare TavSi aRvwereT, rom pirvel etapze moswavle swavlobs
problemis gadaWris meTodebs an cdilobs kognituri instrumentebis
transfers axal situaciaSi. am dros xSirad aqcents problemis e.w. ze
dapirulmaxasiaTeblebzeakeTebs.yvelaaxalbedasamocanaaalRoauRos
abstraqciebs: gamoyos dedaazri, struqtura, strategia Tu rTuli
idea.sworedamrTulideebsmihyavsisinigagebamdedasafuZvelsuyris
momavalswavlas(Chen & Mo, 2004).
437
meore konvergencia: yvela moswavlisaTvis arsebobs dadebiTi ka
vSiriswavlisstrategiisgamoyenebasadaakademiurmoswrebasSoris
(Robbins, Le, & Lauver, 2005).zogierTimoswavleefeqtianstrategiebs
Tavadeufleba,magramyvelamoswavlisaTviserTnairadsasargebloa
pirdapiriswavleba,modelirebadavarjiSisaswavlostrategiebsada
unarCvevebSi.esmniSvnelovanigzaamoswavleTamomavlicxovrebisaT
vismosamzadeblad.axladnaswavlicnebebi,principebidastrategiebi
maTsxvadasxvasituaciasaTuproblemisgadaWrisasundagamoiyenon
(Chen & Mo, 2004). dadebiTi transferi maSin xorcieldeba, rodesac
unarCvevebisgansamtkicebelsavarjiSoebsavTentikurpirobebSiva
keTebT, anu iseT situaciaSi, romelic momavalSi moswavlis winaSe
arsebulipirobebismsgavsiiqneba.SesaZloa,moswavleebsweravaswav
loTucxoeliTanatolebisaTviseleqtronulimimowerisgziT.isto
riulikvlevismeTodebisswavlaSimaTsakuTariojaxisgenealogiis
dadgenadaexmarebaT.zogierTiesgzarTul,sustadgamoxatul,mkaf
iostruqturisarmqoneproblemasundamoicavdes,radganmomavalSi
maT winaSe wamoWrili problemebis gadaWraSi maT veravin Cautarebs
srulyofilinstruqtaJs.

S e j a m e b a
cnebebis swavla da swavleba
gansxvaveba prototipsa da egzemplars Soris. cne
ba aris kategoria, romelic gamoiyeneba ms
gavsi movlenebis, ideebis, adamianebis an sa
gnebis dasajgufeblad. prototipi kategoriis
saukeTesowarmomadgenelia.magaliTad,katego
ria`frinvelebi~issaukeTesowarmomadgeneli
amerikelTaTvisarisSaSvi.egzemplarikiaris
specifikurifrinvelebisSesaxebCveniaqtua
luricodna,romelsacviyenebTimisaTvis,rom
davadginoT maTi kategoriisadmi mikuTvnebu
loba. cnebebs vswavlobT kategoriis proto
tipze an egzemplarze dayrdnobiT, informa
ciasvamuSavebTsqematuricodnismixedviTda
SemdegvxvewTcnebasdamatebiTigamocdilebis
saSualebiT,romelicmoicavsrogorcrelevan
tur,iseararelevanturmaxasiaTeblebs.
romeli oTxi elementia aucilebeli cnebebis swav-
lebisas? gakveTili, romelic miznad isaxavs
cnebis swavlebas, oTxi ZiriTadi komponenti
sagan Sedgeba: cnebis dadebiTi da uaryofiTi
magaliTebi, relevanturi da ararelevanturi
maxasiaTebelebi, saxelwodeba da gansazRvreba.
cnebis dauflebis modeli aris cnebis swav
lebiserTerTimidgoma,romelicmoswavleebs
sTxovs hipoTezis Camoyalibebas imis Sesaxeb,
Tu ratom aris esa Tu is egzemplari konkre
tulkategoriaSidaraSeiZlebaiyoseskat
egoria(cneba).
rogoria aris bruneris aRmoCenis gziT swavlis
ZiriTadi maxasiaTeblebi? aRmoCenisgziTswavli
sas, maswavlebeli moswavleebs warudgens mag
aliTebs,xolomoswavleebi,Tavismxriv,muSao
benmanam,sanamardaadgenenurTierTkavSirebs
_ sagnis struqturas. bruneris azriT, klasSi
swavlis procesi induqciuri msjelobis gziT
unda mimdinareobdes _ konkretuli magaliTe
biTzogadiprincipisCamoyalibeba.
rogoria ozibelis eqspoziciuri swavlebis safex-
urebi? ozibelis azriT, swavla deduqciurad
unda mimdinareobdes: zogadidan konkretuli
saken,anwesidandaprincipidan _ magaliTebisak
en.winsvliswinaswarimaorganizebliswarmod
genis Semdegi safexuria Sinaarsis warmodgena
ZiriTadi gansxvavebebisa da msgavsebebis for
miT, specifikuri magaliTebis gamoyenebiT.
bolo etapze, rodesac masala srulad aris
warmodgenili, maswavlebeli sTxovs moswav
leebs, imsjelon, rogor SeiZleba magaliTebi
gamoiyenonarsebuliwinaswarimaorganizeblis
gasavrcobad.
rogor SeiZleba vaswavloT cnebebi analogiebis
saSualebiT? maswavleblebsadamoswavleebsSeu
ZliaTSeqmnananalogiebisrukadamaszegamo
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneTrekomendaciebi
`ojaxisadasazogadoebis
TanamSromloba~,raTagonebri
viieriSisgziTdaasabuToT,
romojaxisCarTvamoswavleebs
`codnissaxlSimitanaSi~
exmareba.
438
saxon axali da ukve nacnobi informacia, rac
ukavSirdebaamaTuimcnebas;SemdegundaSe
jamdeswarmodgeniliinformaciadadadgindes,
ramSeuwyoxeliaxalicnebisgagebas(cnobil
daucnobcnebebsSorismsgavsebebisadagansx
vavebebisdadgenamdaa.S.).
problemis gadaWra
ra zogadi etapebisagan Sedgeba problemis gadaWris
procesi? arsebobs problemis gadaWra rogorc
zogadad, ise specifikuri sferosaTvis. akro
nimi IDEAL problemis gadaWris xuT safexurs
moicavs:I Identify - problemisadaSesaZleblo
bebis gamovlena; D Defne - miznebis gansaz
Rvra da problemis warmodgena; E Explore -
SesaZlo strategiebis dadgena; A Anticipate
- Sedegisa da qmedebis winaswarmetyveleba; L
Learn -miRebuligamocdilebisgaTvaliswine
badaswavla.
ratom aris mniSvnelovani problemis gadaWrisas
problemis warmodgenis safexurebi? problemis
naTlad warmosaCenad, kargad unda icnobdeT
zogadad problemas da mis calkeul element
ebs. am unaris ganviTarebisaTvis sqemis Se
qmnas iyeneben. problemis gadaWris procesi
damokidebuliaproblemiswarmodgenasadaar
Ceul miznebze. Tu problemis Tqveneuli war
modgena myisier gadaWras gulisxmobs, amocana
naTelia;axaliproblemaZveliproblemis`Se
niRbul~versiadgvevlineba.imSemTxvevaSi,Tu
ar arsebobs problemis gadaWris gza an gaaq
tiurebuli sqema ar amarTlebs, moswavleebma
Tavad unda moZebnon gamosavali. problemis
gadaWraSi moswavleebs daexmarebaT iseTi al
goriTmuli da evristikuli meTodebis gamoy
eneba,rogoricaaSualedurimiznebisanalizi,
analogiebiT azrovneba, ukusvliTi strategia
daverbalizacia.
aRwereT problemis gadaWris xelSemSleli faq-
torebi. problemis gadaWris procesis xelSe
mSlel faqtorebs Soris SeiZleba dasaxeldes
funqcionaluri fiqsacia an rigiduloba (pa
suxTanakrebi).aRniSnulifaqtorebiaferxebs
problemisdasayenebladsaWiromoqnilobasda
mis gadaWras. isic unda iTqvas, rom aseT vi
TarebaSi sakiTxis ganxilvis dros, Cven Sesa
Zloa mxedvelobidan gamogvrCes mniSvnelovani
informacia,radganCvenmosazrebebsvagebTama
Tu im sakiTxTan dakavSirebiT Seqmnil Sexed
ulebebze an Cvens mexsierebaSi arsebul cod
naze da mxolod amis Semdeg vamaxvilebT yur
adRebasiminformaciaze,romelicadasturebs
Cvens arCevans da, Sedegad, sruliad sapirisp
iro mtkicebulebis arsebobis miuxedavad, vi
jerebTCveniSedegisutyuarobas.
ra gansxvavebaa konkretuli sferos eqspertisa da
axalbeda specialistis codnas Soris? eqspertebs
mdidarideklaraciuli,procedurulidapiro
biTicodnaaqvT,romelTaciyenebenproblemis
gadaWrisas.isiniamcodnaszogadiprincipebisa
TumodelebissaxiTayalibeben,romelsacSem
dgom problemebis ufro msxvili klasisaTvis
iyeneben.isiniaxalbedebzeufroswrafadmuS
aoben, imaxsovreben relevantur informacias
daukeTawarmoebenprogresismonitorings.
ra gavlenas axdens cnebis/cnebebisa da informaciis
araswori aRqma swavlis procesze? imSemTxvevaSi,
Tumoswavlisintuiciurimodelicnebebisada
movlenebisSesaxebmcdarSexedulebebsSeicavs,
cxadia,masarasworiSexedulebaCamouyalibde
baproblemisarsisSesaxeb.axaliinformaciis
SeswavlisadaproblemebisgadasWreladmoswav
leebs xSirad mouwevT zogierTi tradiciuli
ideisdaviwyebadamaTiaxleburaddaswavla.
kreatiuloba da problemis
kreatiuli gadaWra
rogoria kreatiulobis Sesaxeb zogierTi miTi?
qvemoT CamoTvlili oTxi ganmarteba sruliad
an nawilobriv ar aris swori. kreatiuloba
dabadebidanveaqvsadamians.kreatiulobaada
mianis uaryofiTi pirovnuli Taviseburebebis
Tanmxlebia.kreatiuliadamianebiaraorganize
buli,hipistipisadamianebiarian.jgufSimuS
aoba zrdis kreatiulobas. realuri situacia
Semdegnairadgamoiyureba:kreatiulobisganvi
Tareba SesaZlebelia. ver vityviT, rom yvela
kreatiuliadamianiarakonformistidaemoci
uriproblemebismqonea.kreatiuliadamianebis
umravlesoba fokusirebuli, organizebuli da
sazogadoebisTviscnobilpirTamniSvnelovani
nawilia. rac Seexeba jgufis gavlenas kreati
ulobazejgufsSeuZliakidecSezRudosda
kidecgazardoskreatiuloba.
ra aris kreatiuloba da rogor xdeba misi Se-
faseba? kreatiuloba aris procesi, romelic
moicavsproblemebisdamoukidebladrestruq
turizaciasimisaTvis,romaxali,warmosaxviTi
gziT moxdes movlenis danaxva. kreatiulobis
439
gazomva rTulia, magram divergentuli az
rovnebistestebissaSualebiTSesaZlebliaSe
fasdesoriginaluroba,sisxartedamoqniloba.
originalurobisdadgenaSesaZlebeliastatis
tikismoSveliebiT.originalurobaniSnavsimas,
rom testis SedegebSi yoveli 100 adamianidan
umravlesobisagangansxvavebulipasuximxolod
510 adamians aqvs gacemuli. gansxvavebul pa
suxTaraodenobasisxartezemiuTiTebs.moqni
lobaizomebapasuxebissxvadasxvakategoriebis
mixedviT.maswavlebelsSeuZliadaexmarosmo
swavleebs kreatiulobis gazrdaSi specialuri
TamaSebis, gonebrivi ieriSis saSualebiTa da
divergentuli/gansxvavebuli ideebis stimuli
rebiT.
ra unda gaakeTos maswavlebelma imisaTvis, rom
xeli Seuwyos moswavleebis kreatiul aqtivobas
gakveTilze? maswavlebelma ar unda ukuagdos
moswavleebisucnauri,maTiwarmosaxvidanmom
dinare pasuxebi. piriqiT, maswavlebeli unda
cdilobdes modelirebis, divergentuli az
rovnebis ganviTarebas e.w. gonebrivi ieriSis
daxmarebiT.azrTasxvadasxvaobisadmimastol
erantulidamokidebulebaundahqondes.
rogor gavxdeT eqsperti moswavle:
swavlis strategiebi da kvlevis/swavlis
unar-Cvevebi
ra gansxvavebaa swavlis strategiebsa da swavlis
taqtikas Soris? swavlisstrategiebiarisswav
lis miznis miRwevasTan dakavSirebuli ideebi/
mosazrebebi, Setevis erTgvari gegma. swavlis
taqtika specifikuri teqnikaa, romlis safuZ
velze iqmneba gegma. swavlis strategiebi Sei
Zleba moicavdes ramdenime taqtikas: ZiriTadi
terminebisdamaxsovrebisaTvis _ mnemonikas,te
qstisstruqturisdasadgenadteqstisswraf,
gacnobiT kiTxvas, dabolos savaraudo eseis
weras _ SekiTxvebze pasuxebis gacemas. imis
mixedviT,iyenebsTuaraadamianistrategiebsa
dataqtikasswavlisdros,SeiZlebavisaubroT
moswavlismetakogniturcodnaze.
ra mniSvneloba eniWeba swavlis strategiebs? erTi
mxriv, swavlis strategiebi exmareba moswav
les, kogniturad CaerTos swavlis procesSi _
yuradRebagaamaxvilosmasalisrelevanturda
mniSvnelovan aspeqtebze. meore mxriv, swavlis
strategiebissafuZvelzemoswavlemowadinebu
lia ifiqros, Rrmad Caswvdes da gadaamuSaos
informacia _ daadginos kavSirebi, SeimuSaos
gegma,gaakeTosinterpretaciadaCamoayalibos
struqtura, saWiroebis SemTxvevaSi ki moax
dinos sakiTxis restruqturizacia. rac ufro
diddrosdauTmobsmoswavlevarjiSsadaRrma
analizs, miT ufro Zlieria swavlis procesi.
isic aRsaniSnavia, rom strategiebi exmareba
moswavleebsswavlisprocesisregulaciasada
monitoringSi _ saTanadoinformaciisamoReba
sadasaWiroebisSemTxvevaSi,axalimidgomebis
ZiebaSi.
swavlis strategiebis ganviTarebis zogierTi meTodi/
procedura/xerxi. moswavleebsgaacaniTramdenime
strategia. ar SemoifargloT mxolod swavlis
zogadi strategiebiT _ gaacaniT maT zogier
Ti specifikuri taqtika, magaliTad, grafiku
li. gaacaniT maT pirobiTi codnis arsi _ ro
dis, sad da ratom unda gamoiyenon esa Tu is
strategia. SeuqmeniT moswavleebs motivacia _
daanaxveTmaT,ragavlenasaxdensstrategiebis
gamoyenebaswavlisprocessadaSedegze.
rodis gamoiyeneben moswavleebi swavlis strat-
egiebs?
im SemTxvevaSi, rodesac moswavles Sesabamisi
strategiebi aqvs, is mas gamoiyenebs davalebis
Sesasruleblad.isSeafasebsstrategias,daad
gens,RirsTuaraamaTuimstrategiisgamoy
eneba da darwmundeba konkretuli strategiis
gamoyenebis aucileblobaSi. aucilebelia mo
swavleebsgacnobierebulihqondeT,romcodnis
miReba kompleqsuri procesia, rac did drosa
daZalisxmevassaWiroebs.
rogor vaswavloT transferi/codnis
gadanacvleba?
ra aris transferi? transferi SeiZleba gan
vmartoT Semdegnairad _ es aris naswavli we
sis, faqtis anda unarCvevis gamoyeneba axal
situaciaSi. magaliTad, transferia punqtua
ciiswesebisgamoyenebagancxadebisdasawerad.
transferi,agreTvegulisxmobsaxaliproble
misgadaWrisasimprincipebisgamoyenebas,rom
lebic sruliad gansxvavebul situaciaSi iyo
gamoyenebuli.
ra aris dabali donis an maRali donis trans-
feri? _ nacnob/msgavs situaciaSi spontanurad
daavtomaturadmimdinaretransfersSeiZleba
vuwodoT dabali donis transferi. xolo ab
straqtulicodnisgacnobierebuligamoyeneba
440
da misi asaxva axal situaciaSi maRali donis
transferze miuTiTebs. swavlis garemo xels
undauwyobdesaqtiur,konstruqciulswavlas,
TviTregulacias, TanamSromlobasa da kogni
turi instrumentebisa da motivaciis proces
ebis Secnobas. Zalian mniSvnelovania agreTve,
rommoswavleebmaiseTiproblemebisgadaWraze
imuSaon,racpirdapirkavSirSiamaTsrealur
yofasTan. swavlebis procesSi maswavlebelma
moswavleebspirdapirimeTodiTundaaswavlos
esaTuisstrategia,aCvenosmaTigamoyenebis
modeli, Seafasebinos moswavleebs miRebuli
SedegidaSemdegmiscesmaTdavaleba _ gamoiy
enonukvenaswavlistrategiaaxalsituaciaSi.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi.ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuligzamkvlevi
videoqeisebirealuriklasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv
leviTinavigatori
proforientaciiscentriresursebiT:
PpraqtikisadalicenzirebisaTvis
mzadeba
profesiuliportfoliosganviTareba
samsaxurisZiebadagasaubrebisteqnika
gakveTilisdagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
am Tavis `maswavleblis CanawerebiT~ gavigeT,
rom moswavleebs swavlis drosac da momavalSi
warmatebis misaRwevadac swavlis Camoyalibebuli
unarCvevebi sWirdebaT. rogor mivexmaroT maT am
unarCvevebis ganviTarebasa da imavdroulad kuri
kulumiT gaTvaliswinebuli masalis aTvisebaSi?
gTavazobT ramdenime praqtikosi maswavleblis ga
mocdilebas.PRAXIS IITMixSiradmoicavssaswavlo
strategiebisadaswavlisunarCvevebissakiTxebs.
ras moimoqmedeben?
gTavazobTramdenimepraqtikosimaswavleblisgamocdilebasTu,rogorexmarebianisiniTavianTmoswav
leebssaswavlounarebisganviTarebaSimasalisswavlebisas.
vivian m. lakola specialuri ganaTlebis
maswavlebeli. noqsonrodisdawyebiTiskola,
pouqifsi,niuiorki
moswavleTa umravlesobas sWirdeba imis swav
leba,`rogoriswavlon~.swavlisadadroismarTvis
swavlebaze mimarTuli swavlebis unarebi pirveli
klasidanvemcirekiTxviTidavalebebiTadamarTl
weris testebiT unda daviwyoT. SQRWsa (Survey
gamoikvlie,QuestiondasvikiTxva,ReadwaikiTxe,
Writedawere)daREDWdan(ReadwaikiTxe,Eximine
Seiswavle, Decide gadawyvute, Write dawere)
aRebul strategiebs SeuZlia moswavleTa daxmare
ba kiTxvis, gagebis da damaxsovrebis unarCvevebis
ganviTarebaSi ufro didi moculobis davalebebis
Sesrulebisas. SeniSvnebis Cawera, gegmis Sedgena,
saZiebeli baraTebis gamoyeneba, akronimebi da mne
monika arsebiTi unarCvevebia, romlebic swavlis
dros gmoiyeneba. didi poeqtebis Sesrulebisas
drois marTvaSi dasaxmareblad, mniSvnelovania, mo
swavleebsdavalebismcireporciebaddayofadaSe
sabamis vadebSi Sesruleba vaswavloT. amis gakeTeba
SesaZlebelia mTel klasTan prioritetebis gansaz
Rvrisa da yoveli qvedavalebis Sesamowmebeli kiTx
varis Sedgenis dros. kalendris, ganrigisa da Sesa
mowmebeli kiTxvarebis gamoyenebis unarCvevebis
ganviTarebaarsebiTiaadreuliasakidanve.
debora p. ridi
derbivudsisdawyebiTiskola,galovei,ohaio
Tomasj.ridi
biCkroftissaSualoskola,kolumbusi,ohaio
imisaTvis, rom moswavleebs efeqtiani saswav
lo strategiebis da organizaciuli unarCvevebis
ganviTarebaSi davexmaroT, unda SevqmnaT sanimuSo
procesis modeli da uzrunvelvyoT mravaljeradi
varjiSis SesaZlebloba. sanimuSo procesis model
is Sesaqmnelad aCveneT teqstidan grZeli nawyveti
da gamoyaviT is procesebi, romelic xels uwyobs
dedaazris gansazRvras, informaciis organizebasa
dagamocdilebasTankavSirebisdadgenas.swavlebis
sakuTari unarCvevebis kompetenciis kvalobaze sa
SualebamieciTSeqmnanprocesis,arCevanisdaklas
Tan kavSirebis modeli. varjiSis uzrunvelsayofad
SeqmeniT didi proeqtis etapebad dayofili samuS
aos Semowmebis cxrili. proeqtis dayofa 37dRian
intervalebad, moswavleebisagan moiTxovs proeqt
Tan dakavSirebuli specifikuri amocanebis Ses
rulebasa da ukukavSiris uzrunvelyofas. yoveli
warumateblobisas uzrunvelyaviT Carevis mraval
ferovanigzebimoswavlissworgzazedasayeneblad.
debi iangbladi me6 klasis fizikuri janmrT
elobis maswavlebeli, hilardis skola, hilardi,
ohaio
me aucilebeli organizaciuli unarCvevebis
modelirebiTdaviwyebdi.Statisstandartebidain
dikatorebiyovelisagnisTvisundagaikrassaklaso
oTaxSi,xoloyovelsaganSiyoveldRiurisaswavlo
amocanebi dafaze unda daiweros, rTa moswavleebs
mniSnelovan sakiTxebze koncentrirebis saSualeba
mieceT. unda uzrunvelvyoT moswavleTa asakis Se
sabamisi organizaciuli instrumentebi swrafCam
kerebi, fanqrebi, kalmistrebi, markerebi. saswavlo
wlis pirveli kvira unda gamoviyenoT imisaTvis,
rom moswavleebs gavacnoT sagnis Sesabamisi orga
nizaciuliinstrumentebi.yoveldRiuridavalebebi
maTigegmebisadasaSinaodavalebebisrveulSiunda
aRiricxos.samuSaosdawyebisadadamTavrebisTari
Rebis aRricxva saSualebas mogvcems ganvsazRvroT
konkretul saganSi konkretuli davalebisaTvis
aucilebeli dro. didi proeqtebisTvis me mis qve
davalebebad dayofas SevTavazebdi gzadagza xSiri
SesabamisiSesamowmebelikiTxvariT.
randal g. sampsonidireqtoris TanaSemwe
genoassaSualoskola,vestervili,ohaio
moswavleTa mier axlad SeZenili codnis sin
Tezirebisa da Sefasebis unari saswavlo procesis
Sefasebis upirvelesi maCvenebeli unda iyos. mas
wavleblebma unda waaxalison da mosTxovon yvela
moswavles weriTi unarCvevebis gamoyeneba infor
maciis sinTezirebisaTvis. maswavleblebs vurCevdi
moswavleTauzrunvelyofasmoklevadianigegmebiT,
sakvanZo rubrikebiTa da ostatobaze orientirebu
liefeqtianobiswvrTniT.
441
442
Tavi
9
socialur-kognituri
da kognitivisturi
Sexedulebebi swavlaze
maswavleblis Canawerebi : rogor
moiqceodiT?
socialur-kognituri Teoria
_roo_ro____roobo1oo
ogoo_____o:bo:
socialur-kognituri Teoriis
gamoyeneba
ogoo_____o:bo: _: oo_og:_o:
o:|b:gg__go: _____o:boo| :b__:
ogoor__gor__go |b:gg:
ob_ogo__:g_ro o::gooo
1: _og_g oo|b:gg_o__: oro _g:|o _:
o_:bo
ogoo_____o:boo|: _:
ogoor__gor__go |b:ggo| |b:gg_:
kognituri da socialuri
konstruqtivizmi
_ob|_r___ogo|__go J_b___g__o
|b:gg:1_
roor :o_: _o_b:?
_o_b:: |o__:_o_ro o_ 1o:_o?
_ob|_r___ogo|__go J_b___g__o|
|:_roo _g_o_b__o
konstruqtivisturi Sexedulebebis
gamoyeneba
g:oo_gg_g: _: orog_o:1_
_:__ob__go |b:gg:
_o:goo _: ob|_r___o_go |:_r_o
_obo__ro oo|b:gg_o:
oo|b:gg_o: :1rogb_o|
:bgoo:r_o|ogo|
ob__ror__go _ob|_r___ogo|__go
oror:o:: J_o|b:gg_go: _roo_o|
b:oo_:go_:
_ob|_r___ogo|__go or:__o_o|
_og_o_o
mravalferovneba da konvergencia
saswavlo TeoriebSi
or:g:g__rogb_:
_obg_r_b_o:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
443
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
ogo |:o o:gJo bg_b :g::b:go1_o |b:gg: |b-
g:_:|bg: og:g|:1ro|oo, :bgobog_o o_go-
oro|__go _: ob_oro:_oo| :_:o_J:g_o| J_b_-
__g__o ooo| J_|:b_, o_ r:| _: roor
|b:ggo_b :_:oo:b_o, :|_g_ :g:rbo_o _obo-
__ro oro__|_o, rooro_:: _b__o| _:__g_:
_: orog_o:o: :_:gr:. |b:ggo| _| o_oro_o
__r:___:| ob_ogo_|: _: oo| ,,o:gJo ooo_ob:r_
oogg_b_1_ :o:bgog_|. o:b:o__rog_ o_oro_go
oo_oo_o ooo_:g| |b:ggo| _o__g or |bg: _:_-
_or|: |o_o:g_r|: _: __g__r_g|, roo_go:
oboJgb_go: _o_o:. :o o:gJo bg_b :g__booo
|b:gg:Jo |bg: :_:oo:b_o|: _: __g__ro| rog|.
|b:ggo|:_oo oro oo_oo: ooo_:g| |o_o:g_r
_: __g__r_g _:__or_|, roor_ ooroo:_ _g-
_o_b__|. oorg_go: |o_o:g_r-_obo__ro o_o-
ro:, roo_go_ |:o:g_| o__| :b__r:| :_r__go
|o_o:g_ro |b:ggo| o_oroo_:b. _| o_oro: _b_:
|b:gg:| _:_gorg_o| 1oo _: :r:oor_:oorJ go-
_:r_g :bo__o__:|. bg_b :oo| J_|:b_ o___g|_
o:gJo go|:_r_o. o_or_: |o_o:g_r-__g__r_go
_ob|_r___ogo|__go o_oro_o. o:o __|g_| _o-
bo__r J_b___g__:o__ oog_:g:ro, o_o_: o|obo
|:_o:o_ :|__b_b :o :_r__go J_b___g__o|
_:rg_|. ooo| b:_gg:_, roo oooo__go o_oroo|
_or|__1_ go|:_roo, bg_b :bgobog:go :o :b-
|bg:g__g |b:ggo| o_oro_1_ _:__ob__go ob-
|_r___or_o| |bg:_:|bg: oo__g|. b_ o_o_r_o,
roo o_g_b :o oro_:b roo_goo_ _b_: ::rbooo
_| |_g:_ :r :ro| |:goro. o_or__o_o|_|:_
_o g_r :_:_b_g__o:o roo_go oo__go: ___o_|o,
_:ro o:|b:gg__go orog_ oo_oo:| o__b_|.
:o o:go| _:|r_g_o| J_o__ J__og_:o o:-
|_bo :|__o J_o__ _oobg_|:
r: :ro| _roo_ro____roobo1oo _: r: rog|
:|r_g_| o| |o_o:g_r- _obo__r o_oro-
:Jo?
r: :ro| ogoo_____o:bo: _: roor oo_o_-
__| o| |:|_ogo |b:gg:1_?
r: :ro| o:|b:gg_go| ogoo_____o:boo|
:b__:?
roor J__ogo: o:|b:gg__g| b_go J__b_o|
ogoo_____o:boo| _: ogoo-r__gor__go
|b:ggo| :bgoo:r_:|?
r:| b:roo:__b| |b:ggo| J_|:b_ |:og:ro
_ob|_r___ogo|__go oo_oo:?
roor J_oog_: b:rooo :oo_oobg:, oro-
g_o:1_ _:__ob__go _: _obo__ro |b:g-
g:, :|_g_ ob|_r___o_go |:_r_o |b:gg_o|
o_g_b__g o_oo__Jo?
r: _og_o_| :b___o:b _ob|_r___ogo|_o o:|-
b:gg_g_o?
o_g_b, roor_ o_b:,
ooo__o obgo|_ro _bo|
o:|b:gg_go| :_ogo |:-
J_:go |_og:Jo _: oorg_-
gog_ ___| :_oo:bob_o, roo r:o__boo_ oo|b:gg_
obgo|_ro| |b:gg:| :bg: ob__|. :_:b_go__o,
roo J_bg__o o:o :_g_oog_o| J_o__ _: _::_o-
boo, r: |:bo| |:_oob:go o:|:go| _:og_g: J__ogo-
:o. ooo|:ogo|, roo ::r_gooo _g:|o| ob__r_|_o,
o_g_b o:o _:|:b_r:_ :og_go ogo _ro| b:_oob-
_go bobo| oo_g_ oooobogg:|: _o_:oo _o b:ob_-
b_b_|, o:r:o b_r: o:ob_ _:ob__|. o_g_b :oo_:goo
r:o__boo_ b_oo _ro-_ro oo|b:gg_|o:b _:|:g:-
o:r:__g:_, roo_g|:_ obgo|_rJo orog_o_o
_ob_:.
|:_:oo| :_:b___o ",oooobogg_|,. _| oo|b:g-
g__o :b |o__o:g_r:_ ob_o_b :o:|, :b ogo
_ro| :r:__ro b:__oob:go. r:o__boo_ oo|b:gg_|
|bg: _g:|o| |:b_goo_g_b_go :_g| _:|:b_g__go,
o:r:o o:oo oooobogg_o, _oor:__|:_, _robob:-
_:__o:bo J__:|__o:, |:_:_ bJoro: |o__g_o:
,,_ob__r_|o _: ,,_|:r_go (bJor:_ J___oooo
_:b_rogo). :o:o:b o_g_or:_ :b|bg:g__: |:oo
oo|b:ggo| b:b_ro, o:oo b:_oobg: |:|o:oogbo:, |:|-
_ogo :1_oJo :oo_g__b_o| _or|o_ _o. b:b|, roo
o:o :o:1r_| _: :o_| b:_oob_go.
kritikuli azrovneba
roor oo:r__oo :o ___| o_g_b| _o_|?
r:| ooooo_o___o bg:g?
o_g_bo :1roo, :o _g:|Jo |b:gg_o| r: o_oo__o
o_b_: |:|:r_go?
roor oo_J:g_o oo |:o oo|b:gg_|o:b, roo-
g_o_ |bg_1_ o:_:g _ob_1_ :ro:b _: o:oo:b,
gob_ obgo|_ro| |b:gg: :bg: _:ob__|?
kolaboracia
o_g_bo _g:|o| b:ro:___g 2-3 oo|b:gg_|o:b
_ro:_ :_::o_J:g_o _:g:g_:, r:o: oo_go _g:|o
|:o_J:oJo o__:_ b:_roo|. roor oo:o1:___oo
o:o o:b:oJoogoo|ogo| _: ooo|:ogo|, roo J_ogob
o:go:boo _o_bo| :oo__b_: :o _:g:g_o| b:ro:__-
oo J_|r_g_o|:ogo|?
b
444
socialur-kognituri Teoria?
roor_ o___g|_ o:gJo gb:b_o, :_r__g !60-o:b bg_Jo :g_r_ :b-
__r:o gobg_b:, roo :_:oo:b_| J__ogo:o o|b:ggob |bg:o: ___g_|:
_: o:o J____1_ _:_gorg_oo. :b__r:| socialuri swavlis Teoria
b:1| _|g:o_: _:_gorg_:|, oo__gor_:| _: :r:oor_:oor :bo__o__:|.
_roo: :bo:ggo:Jo |b:ggo| :b__r:|__go J_b___g__o __ro _:
__ro o__ __r:___:|, oo__go: |o_o:g_r :gg_b_o:b _ro:_, _o-
bo__r _:__or_| _ooo_:, o|_o_|, rooro_:: oogo_obo _: rbo_b:.
oo|o o_oro: _boogo: socialur-kognituri Teoriis |:b_goo.
urTierTdeterminizmi
|o_o:g_r-_obo__r o_oro:Jo oboJgb_gog:bo: roor_ :r_:bo,
o|_ Job::bo _:__or_o. |b:ggo| oro__|Jo _roo:b_o1_ _roo_rooo-
_o___| :r_oo, oorogb_go _:__or_o _: ___g_o. oorogb_go _:_-
_or_o (rbo_b_o, oogo_obo, _:oo_o___g__o _: _o_b:), _o1o__ro
_: |o_o:g_ro :r_oo (r_|_r|_o, |bgo|o ___go| J____o, |bg: :_:oo-
:b_o, _o1o__ro :r_oo) _: ___g: (ob_ogo__:g_ro _o___:, :rb_g:bo _:
g_r:g_ro :oob:o_g:o_o) :gg_b:| :b__b_b _roo:b_o1_. :b__r: :o
oro__|| urTierTdeterminizms _bo__|.
socialuri swavlis Teo-
ria o_oro:, roo_go_ b:1|
_|g:o| |b:gg:| |bg_1_ _:_-
gorg_o| 1oo.
socialur-kognituri Teoria
o_oro:, roo_go_ |o_o:g-
_ro |b:ggo| o_oro:| :o:__|
o|_o _obo__r _:__or_|,
rooro_:: rbo_b_o, o_-_ob__-
__o: _: oogo_ob_o.
urTierTdeterminizmi
___go| :b|b:, roo_go_ b:1|
_|g:o| ob_ogo_o|: _: :r_oo|
orobrog _roo_ro:gg_b:|.
sqema 9.1
urTierTgavlenebi
|:oog_ o:g: oorogb_go, |o_o:g_ro :r_oo _: ___g: o__oog ob__r-
:__o:Jo :ro:b _roo:b_oo:b. o|obo :gg_b:| :b__b_b _roo:b_o1_, ____go:b
_roo:b_oo| :gg_bo| _g_J.
miRwevaTa Sedegebi
(___g_o) oo1b_o|
oror_|or_: oo_og:_o:
|b:gg:
socialuri gav-
lenebi (:r_oo|
_gg:__o) oo__g_o
ob|_r___o:
____:gJoro
b_:ro: bobo_:b Social-Self Interaction and Achievement Behavior by D.H. Schunk, 1999, Educational Psy-
chologist, 34, p. 221. :_:o_or__go: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.,-o|: _: :g_oro| b_:rogoo.
TviTgavlenebi
(oorogb_go _gg:__o)
oo1b_o ogoo_____o:bo:
J___o| oogo_ob_o
:_ro__o_o
oror_|o| ogooJ__:|_:
ogoor__g:_o_ro
oror_|o
445
|__o: .! gobg_b_| oorogb_o|, :r_oo| _: ___go| ob__r:__o_|
|:|b:ggo :r_ooJo (Schunk, 2004). o|_o |o_o:g_r _:__or_|, roor_o-
_:: oo__g_o, ob|_r___or_o| |_r:__o_o :b ____:gJoro (:r_oo| _g-
_o_b__o), J__ogo:o :gg_b: oo:b_obo| oo|b:ggo| oorogb_g _:__or_-
1_. o:|Jo ooo:1r_:: oo1b_o, _:g:g_o| _____o:b:_ J_|r_g_o| :b__:
(ooo__gbo |___o:Jo :bbog_go), :_ro__o_o (rbo_b_o b:ro:__o|: _:
b:r_o:__goo| oo1_1o: J_|:b_) _: ogoor__g:_oo| oro__|_o, ro-
oro_:: _:_og:, oobo_orobo _: b_go|J_oJg_g _:__oro: _ob_rogo.
o::goo:_ o:|b:gg__go:b ____:gJoro: J_oog_: oo|b:gg__| __ro
o:_:go oo1b_o| _:|:bgo|:__b _ooo|. :r_oo| |o_o:g_ro :gg_b_o _:
oorogb_go _:__or_o b::b:go|_| o|_o ___g:|, roo_go_, o:go| obrog,
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
`davxur e kar i , davj eqi magi dasTan
da cxar ed avt i r di . . .~
maswavl ebel Ta gavl ena
kar gadaa aRwer i l i f ant as-
t i kur i Janr i s f i l mebsa Tu
wi gnebSi . momdevno i st or i a
gvi Cvenebs r ogor c maswavl e-
bl i s gavl enas, i se i m saf r Txes, r asac negat i ur i mol o-
di ni T ganxor ci el ebul i qmedeba at ar ebs (aRwer i l i a me-
13 TavSi ). es ar i s uf r o di di i st or i i s adapt i r ebul i
var i ant , r oml i s moZi ebac Segi Zl i a Semdeg veb-gver dze:
http://www.saintjohonline.com/centennialschool/cs_in-
spiration.html
maswavl ebel ma, mi si s t omf sonma gai cno t edi mexuTe
kl asTan muSaobi s meor e wel s. i s WuWyi ani i yo da ucn-
aur i suni asdi oda. maswavl ebel i i xsenebs:
mar Tal i a, bi Wi Segnebul ad ar dami mci r ebi a, ma-
gr am Cemi damoki debul eba mi s mi mar T Tval naTel i
i yo, ami t om i s swr af ad gaxda kl asi s ,,gant evebi s
vaci ~, yvel asgan gar i yul i adami ani , r omel i c ar
i wvevda si mpat i ebs da ar avi s uyvar da. man i coda r om
ar momwonda, magr am ar i coda r at om. er Tader Ti r ac
vi ci , ar i s i s, r om i s i yo pat ar a bi Wi , r omel i c ar a-
vi s adar debda da mec ar af er i gami keTebi a mi sTvi s. me
vi codi , r om t edi ver asdr os daeweoda Tanat ol ebs.
pi r vel i kl asi : t edi i medi smomcemi a samuSaosa da
damoki debul ebi s mi xedvi T, magr am mas cudi oj axur i
pi r obebi aqvs. meor e kl asi : t edi s met i SeuZl i a, ma-
gr am dedami si mudam avadaa. mas saxl Si ar avi n exmar eba.
mesame kl asi : t edi sasi amovno bi Wi a. damxmar e, magr am
zedmet ad ser i ozul i . nel a swavl obs. deda wl i s bo-
l os gar dai cval a. meoTxe kl asi : Zal i an nel i , magr am
Zal i an kar gi yof aqcevi s. mama ar avi Tar i nt er ess ar
i Cens mi s mi mar T, i s oTxi wl i s ganmavl obaSi kl a-
si dan kl asSi gadahyavdaT, magr am ueWvel ad mouwevs
mexuTe kl asSi dar Cena. `kar gad moeqeci mas!~ -vuTxar i
sakuTar Tavs.
dadga saSobao ar dadegebi s wi na dRe, Cveni naZvi s
xi s qveS dagr ovi l i uamr avi saCuqar i sazei mo moment s
el oda. r oca ukanasknel i l ent a movaSor e yavi sf er
qaRal dSi Sef uTul t edi s saCuqar s, Cems magi daze or i
ni vTi daeca: myvi r al a xel ovnur i br i l i ant i s sama-
j ur i da naxevr ad car i el i sunamo.
r oca samaj ur s maj aze vi r gebdi , Cur Cul i da Cumi
xi Txi Ti mesmoda. ,,t edi , Segi Zl i a damexmar o ami s
Sekvr aSi ?~ man mor cxvad gami Ri ma da Semi kr a samaj ur i .
me yvel as dasanaxad maj a
aRvmar Te. mar Tal i a Tavi dan,
gai sma daeWvebul i ,,uh~ da
,,ah~, magr am r odesac yur e-
bi s ukan sunamo wavi svi ,
kl asi s yvel a pat ar a gogo r i gSi daewyo am sunamos
dasasxmel ad.
r ocayvel amoswavl em dat ova kl asi , t edi mo-
mi axl ovda. ,,Tqvenzust ad dedaCemi s suni gaqvT mi Txr a
man mi si samaj ur i c Zal i an gi xdebaT. mi xar i a, r om
mogewonaT.~ man mal e dat ova oTaxi . me davxur e kar i ,
davj eqi magi dasTan da cxar e cr eml i T vi t i r e. am dr os
gadavwyvi t e mi meca t edi saTvi s yvel af er i i s, r ac am
dr omde unebur ad wavar Tvi - maswavl ebel i , r oml i sT-
vi sac i s sul er Ti ar i yo. ar dadegebi s dasr ul ebi dan
wl i s bol omde me yovel dRe vr Cebodi gakveTi l ebi s
Semdeg t edi sTan er Tad. Cven xan er Tad vmuSaobdi T, xan
i s mar t o muSaobda, sanam me gakveTi l i s gegmebs vad-
gendi an moswavl eTa namuSevr ebs vaswor ebdi . i s nel a,
magr am mt ki ced daewi a kl ass. met i c, mi si sabol oo
ni Snebi kl asSi er T-er Ti saukeTeso i yo.
Svi di wl i s manZi l ze t edi s Sesaxeb aRar af er i vi -
codi , sanam Cems saf ost o yuTSi mi si pi r vel i wer i l i
ar vnaxe.
,,Zvi r f aso mi si s t omf son, mi ndoda, r om Tqven
pi r vel s gagegoT, momaval TveSi meor e vi qnebi kl asSi .
Tqveni t edi st al ar di ~
t edi s meor e wer i l i oTxi wl i s Semde mi vi Re.
,,Zvi r f aso mi si s t omf son, mi ndoda, r om Tqven
pi r vel s gagegoT, axl axan Semat yobi nes, r om me pi r vel i
var Cems j guf Si . uni ver si t et i ar yof i l a Zal i an advi -
l i , magr am me Zal i an momwons. Tqveni t edi st al ar di .~
da dRes t edi s mesame wer i l i c gamoCnda.
,,Zvi r f aso mi si s t omf son, mi ndoda, r om Tqven
pi r vel s gagegoT. me, Teodor st al ar di , dRes medi -
ci ni s doqt or i var , amaze r as i t yvi T? Tu ser i ozu-
l ad vi l apar akebT, me col i momyavs 27 i vl i ss. mi ndoda
meTxova, mwveodi T da i m adgi l as damj dar i yavi T, sadac
dedaCemi i j deboda, CvenTan r om yof i l i yo. Cemi oj axi s
wevr ebi ar i qnebi an, r adgan mamaCemi Sar San gar dai cval a.
Tqveni t edi st al ar di .~
b_:ro: Elizabeth Silance Ballard. _g_g: __g_:
_:__go:.
446
_:__oo J____| obg_g|: J__oogro:|, oo_og:_o:| _: |b:gg:|. o:r:o
_| ___g_o :|_g_ 1_oo_o____b oorogb_g _:__or_1_. o::goo:_, :o
oo_b_g_o| J___:_ o1r__: oo|b:gg_o: ogoorbo_b: _: ob__r_|o. ___g-
_o :gg_b:| :b__b| :r_oo1__. o::goo:_, o_ oo|b:gg__o :r ob_b_b
ob__r_|| :b o_ g_r :o_| b:|b:ggo, o:|b:gg__go: J_oog_: J__g:go|
ob|_r___or_o| |_r:__o_o :b ____:gJoro| _oro:.
_roo b_ooo _:_o_r_oo, r: _o_o o:g: :_g| _g:|Jo _roo_ro__-
__roobo1o|. o_ oorogb_go _:__or_o, ___g: _: :r_oo _roo:b_oo:b
o__oog ob__r:__o:Jo :ro:b, o:Job oogg_b:o: _o_go oror_|_go _:
_b_g__o:. b:rooo_ob_o, roo |_og:Jo :b:g:_oo|_go oo|b:gg_ _g:|Jo
_:go:b_oo J__o|, r:_:b o| __bo J_bo:Jo _:o_:r:. oo|b:gg_| |b-
__g1_ r:o__boo_ _:__ _: oor|obo :_g|. oorg_go ___:, o| o:go:b
__g:g| _: oo__ogb_|, roo :b:g |_og:Jo ___o o_b_:. o:r:o o:|b:g-
g_go| r_:__o: _:go:b_oo J_oo|_g oo|b:gg_1_ _: oo| :r_bo:1_
o:g_:oorg_g:_ _o_:oo o_r_go:. oo|b:gg_| o:go J__r:_b_o_og:_ oo-
:bbo: _: ,b_r_:| _r_b_|". :oro:_, o:|b:gg__go ob__| :o oo|b:g-
go| ooo:ro oogo_obo| b:oo_:go_:| _ b:_g_o b_ooo: _: o__o |o-
_robogoo ___r_| o:|. oo|b:gg_ robo| :o _b_ogo:|, o| :|_gbo|,
roo _| |_og:_ o|_oog_ _g:ro|o:, roor_ bob: |_og: _: _o_ro|,
roo :o:o: _g_g: oo|o o___go:. o:|b:gg__go b__:g|, roo oo|b:gg_ :r
:o_:gb_| obo_o:_og:| _: oo| |b:gg_:1_ b:_g_ o:go|bo_g:| b:r_:g|.
:|_ ro_g__: _o_go.
o::gooo, roo_go_ oo o:g_o| _ooog__|_r _roo_ro_o___:| :_:|-
__r_|, :gg_b:| roo :b__b_b oo|b:ggo| |:|_ogo :oo__og_:|: _:
_bogr_:1_, obog_o b:b:roJo ,,o|_oro_o |b:ggo| J_|:b_ _ b:r_o
|b:gg_:|."
TviTefeqtianoba
rogoria Tqveni azri?
o_g_b :_ob:ro :|:_r_:| o_rg_ _g:|o| o:|b:gg_go| :_ogo|
_:|:_:g_g:_. :|:_r_o| ogo J__oobg::: ,,b_g| bg_bo oo|b:gg__o
_: oJog_o, _o_: :r o_o|, _:or_b_gbo :ro:b J:rJ:b__go _::go
boJb_o| :oo. r:| ooooo_o____oo ooo|:ogo|, roo oo|b:gg__| |:-
__o:ro J_|:og_go_o| ooo:ro rbo_b: :_o:_g__o.

:g_r_ :b__r: (!86, !7) _o_ro|, roo ___go| J_|:ogo J____o|
bob:|b:r:bggr__: :_:ob_g__o: |b:gg:Jo, r:_:b _| oo_o___| oo_og:-
_o:1_. J_gog_ :o:| o_ o:r_b| gobgb_g"? ,,oog_bob_o o_ _:o_ob__b?"
,,oooo___b o_ :r: o:|b:gg_g_o :b:g |_og:Jo ___o_|:_, go_r_ bob:
|_og:Jo?" _| o| bob:|b:ro :b___o:, roo_go_ :gg_b:| :b__b| TviTe-
feqtianobaze, oo__o_g |__roJo bg_bo oor:_o _ooo___b_oo| J_|:b_
rbo_b:1_. :b__r:| (!7) :b|:1_gr_oo ogoo_____o:bo: :ro| ,,rbo_b:
ooo|:, r:o__b:_ J_googo: oog:b_oboo oo__o_go _o_bo| _obo| oo|:_b-
_g:_ |:goro _o___:o: :b|:bor_o_g_o| or:bo1_:." (g. 3)
TviTefeqtianoba, me-koncefcia, TviTSefaseba. _gro :_:oo:bo _o_ro|,
roo ogoo_____o:bo: oog_: r:_ o_-_ob____o: _: ogooJ__:|_:. o:r:o
_| :|_ :r::. ogoo_____o:bo: ooo:g:g1_: oro_b_or__go, ,,_|:: _:g:-
g_o| J_|r_g_o| _ooo___b_oo| |o__o_o__r_ob___|_o:bo J__:|_:" (Pa-
jares, 1997, p.15). o_-_ob____o: __ro go:g_ro _ob|_r___o:, roo_go_
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
ogoo_____o:boo| :b__:
_o__g _rob_g :bbog_go:
o_:o_ o:gJo. b_:ro: :b__r:|
oro bobo ogoo_____o:boo|
J_|:b_: Bandura A. (1997). Self-
effcacy: The exercise of control.
New York: Freeman, Bandura,
A (Ed.). (1995). Self-effcacy in
changing societies. New York:
Cambridge Universuty Press.
TviTefeqtianoba
oorogb_o| rbo_b: |:__o:ro
_ooo___b__roo| J_|:b_
:r_g__g |o__:_o:Jo.
447
oorogb_o| or:g:gobrog :__o:| ooo_:g|, o:o Joro| ogoo_____o:bo:-
|:_. o_-_ob____o: goo:r__: b_o| J_|:b_ |:__o:ro _: |bgo|o J__:|_-
_o| J__:r_o| J___:_. ogoo_____o:bo: __r:___:| :o:bgog_|
J_|:og_go:1_ _ b:ro:__oo J_g:|r_g_ o_ :r: :r_g__g _:g:g_:|.
|:_oobo :|_ _:|: b:ro:__oo J_gog_ o_ :r: o_ :o:| _: J_og__b_b
o_ :r: |bg_o_. :o:|o:b:g_ ogoo_____o:boo| rbo_b: o__o |o1_|_oo
:b|:1_gr:g| ___g:|, bogo o_-_ob____o:| __ro |_|_o bob:|b:ro___g_-
g_ro o:g: :_g|.
ogooJ__:|_o|:b :b|bg:g_oo ogoo_____o:bo: _go|boo| |:__-
o:ro J_|:og_go_o| J__:|__:| _: :b|_:|, ogooJ__:|_: _o J__:|_-
_| |:__o:ro _or|_o| J_|:b_ :__o_|. J_|:og__go: o:g| :r_g__g
|__roJo o:go:b b:ro:___g:_ robo__, o:r:o o:ob_ :r _ob__|
o:_:go _or|_o| robo:, :b ooro_oo (Vakentine, DuBois, & Cooper, 2004).
o::goo:_, o_ |oo__r:Jo o:go:b _::go ogoo_____o:boo| :b__:
o:_g|, o:r:o _| b_o| ogooJ__:|_:1_ :r:goo:r 1_:gg_b:| :r :b__b|,
:g:o ooo_oo, roo b_o| _bogr_:Jo |oo__r: _oboJgb_go r:o :ro|. o:-
r:o roo_go_:_ :r_g__go _g:|o| |b:gg_:Jo b_oo ogoo_____o:boo|
:b__:| g:r_b: roo _:_b_o, go_o, :ooo b_oo ogooJ__:|_: o1:r:g__:.
TviTefeqtianobis wyaroebi. :b__r:o _::_ob: ogoo_____o:boo| oobo
b_:ro: _:b_gogb_o|J_:o|_:__o| :oo__og_:, _o1oogoo_ro _: _oo-
_o_ro :1b_:, :r:oor_:ooro (go_:r_go) :bo__o__: _: |o_o:g_ro rb-
o_b:. daxelovnebis, daostatebis gamocdileba oor:_o :oo__og_::.
oo bg_bo _ooo___b__roo| J_|:b_ ob_oro:_oo| oo|:__:_ _g_g:1_ og-
o_ro b_:ro:. b:ro:___o :o:_g_| rbo_b:|, o:Job ro_: b:r_o:__go:
:o_or_| o:|. agznebis done :gg_b:| :b__b| ogoo_____o:bo:1_, ooo|
oob__goo, roor o_b_: o| ob__ror__or__go o_g_b| oo_r. _:g:g_o|
J_|r_g_o|:| o_ b_rgo_goo _: __g:go _____o:bo: ___o:, o_ __-
r:___oo b:ro _: J_o:ro_oo _ _____o:bo: o1r__: (Bandura, 1997;
Pintrich & Schunk, 2002).
Aarapirdapiri, vikaruli ganmtkicebis dros |bg: oog_g: oo_b_g:o:
boo_J|. r:_ __ro o__:_ :b__b| oo|b:gg_ |:__o:ro o:go| oo__go:b
o__b_o_o_or_:|, ooo o__o: :g-
g_b: ogoo_____o:bo:1_. ro-
_: oo__go b:ro:___go:, oo-
|b:ggo| _____o:bo:_ o1r__:,
ro_: oo__go b:r_o:___go:,
_____o:boo| oogo_obo o_g_|.
oobb__go:, roo _:b_gogb_o|
:oo__og_: ____o:boo| rb-
o_bo| _g_g:1_ :gg_bo:bo b_:-
ro: oo1r_og_Jo, bogo __o1_o
_: :rgobo: (!8!) :_oo:bob_|,
roo :gJg_Jo (:o _gg_g:Jo o_-
__g|__g:|_g_o) ogoo_____o:-
bo:1_ _g_g:1_ o__:_ mode-
lebis :gg_b: _:|__r__:.
socialuri rwmena J_oog_-
: o_o| ,,b:o:__1__go |:_:ro
(o:. o_ :o:| J_gog_), :b |bg:
|o__o_o__ro _o___o| ____:g-
Joro. obogo_ |o_o:g_r rbo_-
b:| :r J__ogo: J__ob:| o:_:go
TviTefeqtianoba gulisxmobs
adamianis mier sakuTari
SesaZleblobebis rwmenas
warmatebiT gaarTvas Tavi
konkretul amocanas is
svams `SemiZlia Tu ara amis
gakeTeba?~ da ara `sxvebi
Cemze ukeT akeTeben Tu
ara?~ kiTxvas.
Ddaxelovnebis/daostatebis
gamocdileba bg_bo oor:_o
:oo__og_:, roo_go_ ob-
_oro:_oo| _g_g:1_ oog:gro
b_:ro:.
agzneba _o1o__ro _:
_|o_ogoo_ro r_:__o_o,
roog_o_ :_:oo:b| _bo1_g|,
__r:___o:b| b_o|.
arapirdapiri, vikarozuli
ganmtkiceba |bgo| oo_r
oo__gor__go ___go| :bbor-
_o_g_:.
modelireba _ggog_:
___g:Jo, :1rogb_:Jo, _oo-
_o_Jo, r:_ bor_o_g__: |bg:
oorogb_:1_, oo__g1_ _:_-
gorg_oo, |b:gg: _:_gorg_o|:
_: b::ogo| 1oo.
socialuri rwmena b:o:__-
1__go |:_:ro :b ____:g-
Joro| |o__o_o__ro :oogg_b:
ogoo_____o:boo| _ro-_roo
b_:ro.
448
ogoo_____o:boo| :b__:. o:r:o ogoo_____o:boo| rbo_b:| J__ogo:
_ooo| oo|b:gg_| o:go|bo_go| _:_1o:g:_ :oo_:_o| :b:go |_r:_-
_o_o _: __oo:_ oJrooo| oo1bo| oo|:_b_g:_ (Bandura, 1982). rbo_bo|
oo__b_o:, :|_g_, _:oo_o___go: __|o_r_o| _:o:__r__go:1_, |:b-
_oo:1_ _: _ooo___b_o:1_ (Bandura, 1997).
socialur-kognituri Teoriis gamoyeneba
ogoo_____o:bo: _: ogoor__g:_o: |o_o:g_r-_obo__ro o_oroo|
or ooroo:_ _g_o_b_| J_:__b|, roog_o_ :b|:__or_oo oboJgb_gog:-
bo: |b:gg:|: _: |b:gg_:Jo.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
|_:g:1_ !-_:b !00-o__ :_boJb_o, r:o-
__b:_ _:rbo_b__go b:ro, roo :o o:go| _oobg:| ___| _::|r_g_o?
TviTefeqtianoba da motivacia
oo_oo gog:r:__oo, roo :o o:go| _:|r_g_o| o:o:1_ _____o:boo|
o_g_b__go :b__: _::bgo_oo 0-o:. __ro o:_:go _____o:bo: o__ o:-
go|bo_g:|: _: |o__oo_| oooobog|, ro_: bob::_o__oo| ooro|oor :_-
oobb__o. :|_ roo, _oobgo| _ro| b_go_ roo J_oJ:gob, oo|:go_b_go:,
_oobg: o:ob_ :b:rooo. o_ g_o_ro, roo :o o:go| b_r:| :o |:_:oo|
oogrb_o, :|_ roo o_ _:g_r_b_o |:_o_| o_or_ o:_1o| J_o__, roogo|
_ro|:_ o_o:ro oogob:b_g_ |::g:_o_o_oJo. o_o_:, :oo| :oo o_J:o:
go:b _:o_o__ :ooro_g_:, r:_:b o_or_ ___| _o__g oro :_g_oo-
go o_ob_: b:|:_:r__go. o_ oo__o_g |__roJo _____o:boo| o:_:go
:b__: g:_g|, o:_:g oo1b_| _:go|:b:go, b:r_o:__goo| b:_g_o JoJo
g__b_: _: gooogoo :b:g |_r:__o_|, ro_: og_go :_:r ::o:ro-
g_|. o_ o_g_bo _____o:boo| :b__: :o o:go| b:_oobgo| o:o:1_ o:_:-
go:, oo|:go_b_go:, roo :o o:go:b _:_:gJor_oo o_g_b o:_:go oo1b_o
_:o|:boo J_oog_: o_or_ b:b:b_r_o_ ::__ooo. o_ _| :b__: _::-
go:, J_oog_: _oobg:| _ro:J:_ _::b_oo o:go :b o:go:b o:g_, roor_
_o orog_o_o J___ob_:o (Bandura, 1993, 1997; Zimmerman, 1995).
r: :ro| _____o:boo| |:___o_|o oo_og:_o_ro _ob_? :__r:__g_o
_b_: o_gb_b oo|b:gg__o, oo_ooo|__o o_ o_|ooo|__o o:go:boo ___go|
J____o| bob:|b:ro :b|:1_gro|:|? :r|_o| ooo| _:o:o__o___go o:-
:goo_o, roo ogoo_____o:boo| o:_:go _ob_ b_g| _b_o| oo_og:_o:|,
o:Job:_ _o, o_ ogooJ__:|_o| :b__: r_:g_r1_ o:_:go:. :gJg_o _:
__ro|_o, roog_o_ ooo:g:g| oo_ooo|__r:_ ___r__b, ob_rog:_ _:
_o1o__r:_ __ro _:boro_g_o :ro:b, b:_g_:_ g:r__o:b __or_|o:Jo
_: __ro o__o oo_og:_o: :_go oo1b_o| oo|:_b_g:_ (Flammer, 1995). oo_o-
g:_o:1_ b:_:r__go !40-o__ _gg_go| :bboggo| J_o__ _:b_r: r::oo:
_::|_gb:, roo _| boJb_o :b:|o:o_| _gr :_ro:o_ro__g|. o:b :_oo:bo-
b:, roo J_|b:ggog :_ro:o_ro__g_| o:_:go ogooJ__:|_: _: o:_:go
oogo_obo _ob_:o, |oob_g__o| bob:J__ _o (Graham, 1994, 1995).
o_g_b :g:o oo_goo, roo :r|_o| J_|:og_go_o| |:o:b:_o_ J_-
__:|_goo| |:_rob_. :o oo1_1oo oo|b:gg__| J__ogo:o _roo _goro|
b:o_J_g:ro b_:gJo :_:_:rob _: :_gog:_ _:_:rob _:r-bo:go. o|o_ |:-
JoJo:, ro_: ob_ogo_o b:brogogo _roo| o:boog1_ :_:g:r_oo :_:|_|
o:go| oo_b_g_|. oo|b:gg__o:, roog_o_ oggo:b, roo oo:1_ ___o_|o
449
o_oobg_g_o :ro:b, go_r_ |ob:o_gog_Jo :ro:b, J_oog_: :r :_:b__ob
:o o:g|, :r J_:|borob J___oo_o _: :r ::r_goob :__:ro |:_oob_o,
o| r:_ _oobgo| _ro| :_o:r:o. o|obo g_r bg__o:b, roo |ob:o_gog_Jo
o:o |r_g_o_og:_ g_r :o_| o:|:g: _: _b_: J_:g|ob b:rg_1_o, go_r_
o:go:b go:b :r:: (Pintrich & Zusho, 2002).
_gg_g: _b:__o_|, roo |_og:Jo oo|br_: _: ogoo_____o:bo: o1r-
__:, ro_: oo|b:gg__o: (:) o|:b:g_b b:boo_g_ oo1b_| o|_, roo :_gogo
o_o| oror_|o| J__:|_:, () |b:ggo_b |o____o__ro |:|b:ggo |_r:-
__o_o| :oo__b_:| _: () o___b _og_o| oo_b_g_o|:ogo| _: :r:
obogo_ oob:bog_oo|:ogo|, r:_:b oo_b_g_o| _:_og_o_: 1r_o| _oo-
o___b__ro:| (Graham & Weiner, 1996).
maswavlebelTa efeqtianobis gancda
b_oo _gg_g_o| _or:gg_|o: __r:___:| :o:bgog_| |o__o_o__ro |:-
bo| ogoo_____o:bo:1_ _ _| :ro| o:|b:gg__go: _____o:boo| :b__:
(Hoy & Woolfolk, 1990, 1993; Tschannen-Moran & Woolfolk Hoy, 2001; Tschannen-
Moran, Woolfolk Hoy & Hoy, 1998; Woolfolk & Hoy, 1990; Woolfolk Hoy & Burke-
Spero, 2005). maswavlebelTa efeqtianobis gancda :ro| o:|b:gg__go:
rbo_b:, roo J__ogo:o ,oobg_b_b" _g_g:1_ ro_g oo|b:gg_|:_ _o, r:o:
_:_bo:rob o:| |b:gg:Jo. roor_ b:b|, _| o:|b:gg__go: _ro-_roo
oorogb_go ogo|_::, roo_go_ _or_g:_o:Jo: oo|b:ggo| oo_b_g_o:b.
ogoo_____o:boo| o_oroo| o:b:bo:_, o:_:go _____o:boo| :b__o|
o_ob_ o:|b:gg__go __ro o:g_:__oo o_J:o| _: __ro J__oog:ro:,
ro_: oo|b:gg__o orog_o_rbo :ro:b, b:bogorog ooo_oo, roo :o o:|-
b:gg__g| |__r: |:__o:ro o:go| _: |:__o:ro oo|b:gg__o|. o:o :|_g_
b:_g_:_ :b:|o:o_o _.b. ,:_:bg:" (Fives, Hamman, & Oliver, 2005).
bg_b :_oog:bob_o, roo ooo:g:g o:|b:gg_g_| _____o:boo| o:_:-
go :b__: :_go, |____b__ro or:__o_o| _ro|, o:r:o o:oo _| :b__:
_g__go| r_:g_ro |:o_J:o| oorg_go bgo| ogo|. _| :g:o ooo_oo
b__:, roo o| ob:r_:g_r:, roo_go_ or:__o_:1_ _o_bo|:| _ob_:o, :_:r
:r|_o| (Woolfolk Hoy & Burke-Spero, 2005). o:|b:gg__go: _____o:boo|
:b__: o:_:go: o|_o |_og_Jo, |:_:_ o:|b:gg_g_o _: :_oobo|_r:-
_o: oo|b:gg__1_ _o_ oo___| :o_:r__b _: |:_:_ _or___oro _bo:r_:
o:|b:gg_g_| ob|_r___o_go _: o_b__o_b_o| orog_o_o| :_:gr:Jo
(Capa, 2005; Hoy & Woolfolk, 1993). _o__g _roo oboJgb_gog:bo _:|_gb: :ro|
o|, roo o:|b:gg_g_Jo _____o:boo| :b__: b:roooJo: oo|b:gg__o-
:b o_J:o:Jo r_:g_ro b:ro:__o| oo_b_go| J_o__ _: :r: obogo_ _o-
g__o|: _: oro__|or_o| obro_:b oor:g_ro ob:r_:g_roo. b_o|oo_ro
kvleva adasturebs, rom
efeqtianobis gancda moswav-
leTa realuri warmatebebis
kvalobaze izrdeba. gamoc-
dileba da wvrTna, romelic
maswavleblebs yoveldRiuri
amocanebis gadaWraSi exmare-
ba xels uwyobs efeqtianobis
maTeul gancdas.
maswavleblis efeqtiano-
bis gancda _ o:|b:gg_go|
rbo_b:, roo _g_g:1_ ro_go
oo|b:ggo|ogo|:_ J__ogo:
|b:gg_: _: _:bo:r_:.
450
g:r_oJo, roo_go_ _og_g__o_r o__:oo_r |:_oo:bo:Jo b:ro:__o|
oo_b_g:Jo _bo:r_:o, :ob_bo ooo| |:__og_g|, roo :b:goo:roo ____-
_o:boo| :b__: |:__o:r _:ro_r:Jo.
J_|:og_go:o: J__:|_o| og:g|:1ro|oo o:|b:gg__go: _____o-
:bo:|:_ :_g| roor_ _:__ooo, o|_ _:r_o_ooo ob:r__o. oo_ooo|_o
o:|b:gg__go :g:o __ro o:_:g oo1b_| _:o|:b:g_:, __ro o:g_:__-
oo oo_J:g__:, b_g:bg: :b|bo_: o:|:g:| |:goro_o| J_oobg_g:Jo _:
orog_o_o| bob:J_ J__oogro:| :ooob_b_:. o:r:o :r_g__go |:r_-
go: |:__o:r _____o:bo:Jo _ggo| J__:b:|:_ oo:_g|. :o:b J_oog_:
::ogo_ro| r__g__|o:, __ro _____o:bo :b:_o| r_:or_: :b|bg:g_-
_go:1_, :ooobgoo| |b:ggo| oo_og:_o:, oro____o_go o:b:oJrogo:
_: oo:_| oo_r :_b_rogo bob:|boroo| _:r_g_go| o|_oo |:b_, roo_go_
oo_og:_oo| _ggog_:| obg_g| (Wheatley, 2002).
TviTregulirebuli swavla
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT roor |b:ggoo :o o:|:g:| :bg:?
r: oo1b_o :_go _:|:b_go ___g:b__g _oobg:|o:b _:_:gJor_oo? r:
_o: :_go J_o_J:g__go _: r: |_r:__o_| o__b_o :o b_o:| |b:g-
go|ogo|? roor o|b:gg_o _| |_r:__o_o?
:ro _oo_ro:bo (2002) :b|:1_gr:g| ogoor__g:_o:|, roor_ oro-
__||, roo_g|:_ go__b_o bg_bo oo1b_o| oo|:_b_g:_ :1rogb_o|, ___go|,
_oo_o_o| :__og:_oo|: _: _1r_bg_g_o_o|ogo|. ro_: oo1:bo _go|b-
oo| |b:gg:|, o:Job bg_b ogoor__gor__g |b:gg:|o:b g:_g| |:_o_.
___| :_:oo:b_o o_b|o:Jo :|gg:o__ |:J_:go_ Jgo___r o_ggo:b
|:o|:b_r|. _or:gg_| J_oobg_g:Jo _:ro_ro| _ggog_: oooobog| :b:go
o:|:go| |b:gg:|, roo_go_ ogooobo_o:_og:1_ _b_: o_o| _:__ob__go
_: ogooo:ro_go (Martinez-Pons, 2002; Weinstein, 1994).:oro:_, |b:gg_o|
_ro-_roo oo1:bo: ::o:go|__gob oo|b:gg__o o:|b:gg__go| |:goro_-
o|::b, r:o: oo|b:gg__o: ::ro_gob _:oo__o__g:_ |b:gg: oo_go
_bogr_o| o:boog1_. b_o|oo_r :|:_Jo _:oo__o__g:_ |b:gg: roo J_-
ogoo, ogoor__gor__go J_o|b:gg_gbo _b_: o_oo. ogoo-r__gor_-
_go J_o|b:gg_g_o :b__b_b :_:__oo_ro _b:r-bg_g_o| _: ogoo_ob-
_rogo| J_o:g|_:| _ _| ::_gog_| |b:gg:|, r:_, o:go| obrog, 1r_o|
oo_og:_o:|. |bg: |o__g_oo roo go_g:o, o:o |b:ggo|:ogo| :_go roor_
_b:r-bg_g_o, o|_ b_o|_o_: (McCombs & Marzano, 1990; Murphy & Alexander,
2000). ogoor__gor__go J_o|b:gg_g_o o:go:bo o_b_:g_r J_|:og_-
go_| :r_:_obo:b :_:__oo_r _b:r_:_ _: |_r:__o_:_ (Zimmermen,
2002). _gro _gg_g: oo|b:ggo| oo_r |b:ggo| |_r:__o:o: :oo__b_o|
_b:r_| :_:__oo_ro oo_bg_g_o| |bg:_:|bg: _ob__| __:gJor_|, :b|:-
__or_oo |:J_:go _: o:_:go _g:|o| oo|b:gg__o:b.
ra axdens gavlenas TviTregulaciaze? ogoor__gor__go |b:ggo|
_b_: |b:ggo|: _: oo_og:_oo| J_|:b_ _boog |:_oobo: _or:gg_|oo|
ob__r:_o:| :b__b|. 1_ooo :_b_rogo oro__|_o gobg_b_|, roo _b:r-
bg_g_o| _oroor_:1_ |:oo _:__oro :b__b| :gg_b:|: _o_b:, oo_og:_o:
_: ogoo_o|_oogob:Jb_o|_o_:.
ooo|:ogo|, roo oo|b:gg__o ogoor__gor__go J_o|b:gg_g_o :b-
_b_b, o:o _b_: _ob__o _o_b: |:__o:ro o:go|, |:bo|, _:g:g_o|,
|:|b:ggo |_r:__o_o| _: J_o_bogo _o_bo| :oo|:__b__go _ob___|-
_o| J_|:b_. __|o_r_o: oo|b:gg__o: o_o:b |:__o:ro o:go _: o|o_,
o_ roor o|b:ggob ___o. o::goo:_, o:o o_o:b |:__o:ro |b:ggo|
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
TviTregulacia (II Al)
:_:b___o The Learning Base
(http://www.allkindsofminds.
org/library/challenges/GTP-
SelfregulationLearning.html )
r:o: _:_bo:roo oo|b:gg__|
:b:goo:rob oo1b_o, |:__o:ro
_obo__ro _b:r_o _: ogoo-
r__gor__go |b:ggo| or:_-
_o_:. _| b_g| J__b_o| oo_go
_bogr_o| o:boog1_ |b:ggo|
ooo:ro _ro_g_:|.
TviTregulacia - :_:oo:bo|
oo_r oo1bo| oo|:_b_g:_ :1r_o|,
___g_o|, _oo_o_o| :__ogor_:
_: :oo_o___:.
451
|_ogo, o_o:b r: :ro| o:oogo| :_gogo _: r: _ ob_go, o_o:b roor
:_o_g:g_b_b |oob_g__|, r: ob__r_|_o _: bogo :_go _: roor :ooo_-
_bob o:go:boo ogo_ro ob:r__o orog_o_o:b :|:o_g:g_g:_ (ob. o_-4
o:go). :o __|o_r__o: :|_g_ o_o:b J_|:|b:ggo |:bo| J_|:b_:_ - _: r:_
__ro o__o o_o:b, ooo __ro _:_gog__:o _o__g __ro o__o| |b:gg:
(Alexander, 2006). o:o :g:o _|ooo, roo |bg:_:|bg: |:|b:ggo :oo_:b_|
|bg:_:|bg: oo_oo: _|:goro_:. _r:go _:|:o:b|ogr__go _:g:g_:,
o::goo:_, J_oog_: oobog__| ob_oobo__r |_r:__o_| (ob. o_-7 o:go),
oo _ro| ro_: ro_go, _ooog__|_ro _:g:g__o J_oog_: :oob|bog o_-
b:| oboJgb_gog:bo o___o| _ob__o__:g_ro r___o| o_Jg_ooo (ob. o_-8
o:go). :r_og_ ogoor__g:_oo| _b:ro| o_ob_ oo|b:gg__o: o|o_ o_o:b,
roo |b:gg: bJor:_ ob_go: _: _o_b: oJgo:o:_:: :|og___ro. :r|_o|
orog_oo|:_oo oo_ooo| |bg:_:|bg: 1:, o|_g_, roor_ o:oo :_:b_g_-
_o| |bg:_:|bg: |:J_:g_: (Pressley, 1995; Winne, 1995).
__|o_r_o: oo|b:gg__o: :r_: ooo|:, roo o_o:b, r:| oooobog| oo-
oo__go _:g:g_:, o:o :|_g_ J__ogo:o |:goro |_r:__o_o| :ooo__-
b_:_. o:o J__ogo:o _r:go_ og:go :_::ggob |:_oob:g o:|:g:| :b
_o_o __r:___oo b:o_oobob o|. o:o J__ogo:o :ooo__bob o_b|o_r_o|
|_r:__o_o :b oo:b_obob o:|:go| b_g:b:go or:bo1_:. ro_: o|obo
:o: o_ oo |__roJo __ro :b:og__g_o _: ob_oroor__g_o b__o:b,
_gr :o |_r:__o:| :g_oo:__r:_ o__b__b. oo_g__ roo oo_g:|, o|obo
_:___gb_b oo_bogo |:|b:ggo |_:r__o_o|: _: _:__o_o| _:roo r_o-
_r__:r| (ob. o_-8 o:go).
_:ogo|, __|o_r_o J_o|b:gg_g_o _o_ro_b oo _ob___|_1_, roo_g-
Jo_ o|obo o:go:bo _o_b:| :ooo__b__b :b_ oo:1_, ro_o| _: |:_ :ooo_-
_b__b o|obo :o _o_b:|. :|_ roo, o:o J__ogo:o _:o|:bob oo1b_o (r:_
oo_og:_o:| :ogo_r_|) _: _:__:gJorob :bg:b__go |:o_J:o ooo:g:g
oo_b_g_| (Wang & Palincsar, 1989; Weinstein, 1994; Winne, 1995).
ogoor__gor__go oo|b:gg__o oo_ogor__gbo :ro:b |b:ggo|:o-
go| (ob. o_-!0 o:go). o:o |_og:Jo _gro _:g:g_: _::ob__r_|_o, r:_:b
o:oogo| oboJgb_gog:bo: |b:gg: _: :r: obogo_ |bg_o| og:gJo |:-
__o:ro o:go| _:r:_ b:roobob_:. o:Job:_ _o, ro_: o|obo :r_g__go
_:g:g_oo Job::b:_ oo_ogor__gbo :r :ro:b, o:o |_roo1_go :b1-
r:bg: :ooor:g_o _ ooo_ob |:r__go :o _:g:g_o_:b. o_o:b, r:_oo
|b:ggo_b, :oo_oo o:oo _o____o _: :rb_g:bo ogoo:b|:1_gr_go: _:
|bg_o| oo_r :r _ob_rogor__:. o_o_: _o_b: _: oo_og:_o: _og_gogo|
ro_o: |:_o:ro|o. ogoor__gor__g J_o|b:gg_g_| |gor__:o b_o-
TviTregulirebuli
swavla xasiTdeba
akademiuri swavlisa
da TviTkontrolis
kombinirebiT, rac
aadvilebs swavlas;
moswavleebs aqvT
swavlis unari da
nebisyofa.
452
|_o_: _: ogoo_o|_oogob:. ,o_, |:_:_ oo_og:_o: :b|:1_gr:g| g:g__-
_g_:|, b_o|_o_: :b|:1_gr:g| ogoo__ oo_g:b:|" (Corno, 1992, p. 72).
___| o:r_o| ogo ___:, b_oJ::oo _og:. o_ _goro_:Jo g:r, o:-
r:o bob: _goro_:b oo_og__go ooo_oo| _og_g___ gb_r. _:__oo| J_o-
__ o:go:b o__og: o:r_g_b: o_g:go, o:r:o o:ob_ :bg:roo b_r:|,
ooo_oo, roo |_g __ro :bgog__: :o o:go| _:|r_g_o| g:_:. _o_b:_
o:_g| _: oo_og:_o:_, o:r:o b_ro| :|:ro_g_g:_ b_o|_o_o| ,,_o_o
_o1:_" o_|:goro_:. __roobo| ,nebisyofa~ :b|:1_gr_: :|_oo:: oo_-
b_go| J_|:og_go_o| b_gJ_b_o: ogoor__gor__go |b:ggo| :oo-
__b_oo. ogoor__gor__go: J_o|b:gg_g_o: o_o:b, roor _:o_g:b
o:go b_go|J_oJg_go _:__or_o|:b o::goo:_, |:_ o|b:ggob, o|_,
roo b_go :r:gob J__J:go|, roor :_o_g:g_b_b o__gg:r_:|, |o1:ro:-
__| :b ogg_o:| (Corno, 1992, 1995b; Snow, Corno & Jackson, 1996), |:o_J:o|
J_b_g__o|: _: _:go| _:g_go| :b _ r:|:_ :bg: o_ g_og_ :o g:o:1 o1o:b
___| 1_go| |:b:ooro1_ |:|_orbo_ b:|ggo| ___b_:|.
_b:_o:, _g_g: o_g_bo oo|b:gg_ g_r o_b_: __|o_r_o ogoor__gor_-
_go J_o|b:gg_go, ro_: |:_o_ :_:__oo_r oo|br_:| _b_:. o__o_, 1oo
_|o_ogoo _o_ro|, roo o_g_b :o J_|:og_go:| :_o_g:oo, roor_
:oorb__go ob_ogo__o| o:b:|o:o__g| (Snow, Corno, & Jackson, 1996). :o
|__roJo 1oo oo|b:gg_ |bg_1_ ___o_|o:. roor J_oogo:o _:_bo:-
roo r:_ J_oog_: o__ oo|b:gg_| _ :b_b_b ogoor__gor__go J_o-
|b:gg_g_o? r: :ro| |:goro ooo|:ogo|, roo o_o ogoor__gor__go
J_o|b:gg_go?
TviTregulirebuli swavlis modelebi da agenti. TviTregulirebuli
swavlis oo__g_o :_b_r_b|, o_ roor :__o__b J_o|b:gg_g_o, o|_g_
roor_ o_g_b, :rb_g:b| |bg:_:|bg: |:|b:ggo _b:r-bg_g_| Joro| oo1bo|
oo|:_b_g:_. o|obo :_b_r_b oo:|:_, o_ roor _o_g:g__o:b |b:gg:1_
1_:gg_bo| o_ob_ _:__or_|. :r|_o| r:o__boo_ oo__go (Puustinen &
Pulkkunen, 2001). :bgobogoo _og gobo|: _: :go|ob __gobo| oo_r b:r-
oo__bogo oo__go, roo_go_ oo__o_go: .2 |__o:1_. oo or:g:gb:bb:-
og:bo: _ _: :|__ _b_: o_o|, r:_o :bbog_go |:_oobo o_g_bo :_:__oo_ro
_bogr_o| oob_o::.
.2 |__o:1_ oo__o_go ogoor__gor__go |b:ggo| oo__go _:__ob_-
_go: oo og:g|:1ro|1_, roo J_o|b:gg_g_o :ro:b J_o|r_g_g_o. agen-
ti :__o_ro |_o___o: _: _go|boo| J_|:og_go:| oo1bo| oo|:_b_g:_
_oor_obor_: :_boo |:__o:r _b:r_|, oo_og:_o:| _: _oo_o_|. oo-
|b:gg__o o:roob__o oo_ob_o :r :ro:b, roog_o_ o:|b:gg_go|, |:b-
_goo_g:b_goo: :g_or_o| :b g_-g_r_o| _o1:ob_r_o| oo_r oo:ro_-
o:b. ooro_oo, o|obo :_ob_rog__b _gr _:__or|, roo_go_ :gg_b:|
:b__b| |b:gg:1_. ogoor__gor__go J_o|b:gg_g_o ob___b 1_oo_o___-
:|, ro_: _o_o:b oobo ooroo:_o _obo| _o_gJo: :oo_:bo| ::b:go1_:,
oo1bo| _:|:bg: _: _o_o| J_o_J:g_:, _J_:go_ |b:ggo| oro__|o _:
|b:ggo|:_oo oo_ooo| :_:b__g:.
1. saswavlo amocanis gaanalizeba. o_g_b o_boo ogoor__gor__go
|b:ggo| :o _ob_|. r:| :__o_o, ro_: o:|b:gg__go o_b:__o, roo
:oo__: __b_:o? o_g_b |g:oo _oobg_| oo ooro_o| o:o:1_, roog_-
o_, o_g_bo :1roo, :gg_b:| oo:b__b_b o_g_b| |b:gg:1_ o_b_: :oo__:
1_ooro, b_rooo o_ __|__ro |:bo|? 1o:_:_ roo go_g:o, J_o|b:gg_g_o
:bobog:g_b b_o|oo_ro |:bo| ob_oro:_o:|, roo_go_, o:oo :1roo, oboJ-
nebisyofa ogoo_o|_oogob:,
o_J:oo| |_ogo, roo_go_
ogoor__gor__go |b:ggo|
o_Jg_ooo b_g| _b_o| oo1bo|
oo_b_g:|.
TviTregulirebuli swavla
_b:ro _: b_:, :::b:go1o
|:|b:ggo :oo_:b_o, _:|:bo
oo1b_o, _:_oo :oo_:bo|
J_|r_g_o| 1_o, :bobogo,
roor ooo_ob:r_o| |b:ggo|
oro__|o
agenti oo1bo| oo|:_b_g:_
|b:ggo| _b:r-bg_g_o|, oo_og:-
_oo|: _: _oo_o_o| _oor_obo-
r_o| _b:ro| o_ob_ |_o___o.
453
gb_gog:bo: _:g:g_o|, oo|ogo| |:goro r_|_r|_o| _: :.J. J_|:b_ :1ro|
b:oo|:_:go_g:_.
2. miznebis dasaxva da gegmebis SemuSaveba. oo ooro_o| _o_b:, ro-
o_go_ :gg_b:| :b__b| _:g:g_o| J_|r_g_:1_, g:bg_o| |:|b:ggo
oo1b_o| _:|:|:b:_ |:goro ob_oro:_o:|. r: _o_| _:o|:b:g_oo J_-
:g___ro :oo__o|:ogo|, roo_gJo_ J__o| obogo_ _roo o:go _: ro-
o_go_ o_g_bo |:ogoo boJbo| obogo_ 3%-| J_:__b|? J_o_gg_o_: _o
o_g_bo oo1b_o, __|_o roo J_o_:g__| ogo 6 o:g| _: |:ogoo boJbo|
30%-| J_:__b__|? r: oo1b_o: _:|:b_go :b|:1_gr__o| :o_or_:,
o_oro_go oo1o_o_o| :_ro_o__:, o_ oo:1_ o|__goo| _b:ro, roor
:ooo__b_: |:b_goo_g:b_goJo oo_g:bogo _gg_g_o| J____o? oo1b_o|
sqema 9.2
swavlis regulireba
o__:_obo__ro oobo_orobo
o__:_obo__ro _ob_rogo
b_:ro: The Cycle of Self-Regulation Learning from Educational Psychology (3rd Cana-
dian ed.) by A.E. Woolfolk, P.H. Winne and N.E. Perry. Toronto: Pearson, 2006, p.307,
Fig 8.9. :_:o_or__go: Pearson Education Canada-o|: _: Philip Winne-o| b_:rogoo.
TviTregulirebuli swavlis cikli
saswavlo amocanis gaanalizeba
:oo_:bo| boJ:b-ogo|__o
r:| J__b_: :oo_:b:?
r: r_|_r|_o: b_goo|:bg_ooo?
r: :ro| b:ro:__o| |_:b_:r__o?
pirovnuli niSan-Tvisebebi
r: _o_bo| :oo__b_: J_ooogo:?
r: :ro| :oo_:bo| _or__g_:?
rooro: b_oo ogoo_____o:bo:?
miznebis dasaxva
r:1_: oro_b_or__go b_oo
|:|b:ggo oo1b_o?
r: |:ogoo J____o oo_g_:
oooo__g b:o_|?
r: |:bo| o:go|bo_g:: |:goro?
gegmis SemuSaveba
o:_g| o_ :r: o|:g|o _:g:g_o|
J_|r_g_o| :oo__og_:?
r: b:o__o| :_:_o:: |:goro
:o _:g:g_o| J_|:|r_g_g:_?
r: |:|b:ggo _b:r-bg_g_o o_b_:
|:|:r_go?
roor oog:b__b oror_|o|
oobo_orob|?
J_|:og__go: o_ :r: ____:gJoro
o_J:oo| oro__|Jo?
strategiebisa da taqtikis gadaxedva
:_o_ob_o o:g_:oorg_go _o_b:
:_:|ob__o oo__o_go ob_oro:_o:
:ooo__b_o _obo__ro oo_r:_o_o
oo:b_ob_o J____o| oobo_orobo
:b:bor_o_g_o _obo__ro
J_|:og_go_o| o:rog:
454
_:|:bg: :gg_b:| :b__b| oo|b:ggo| |b:gg:|o:b _:_:gJor__go _o_o|
_oroor_:1_. :ro| o_ :r: o:|:go| _ro:J:_ ,,o:gJo b:__bg:" (o:|o_ro
or:__o_:) |:___o_|o :oo|:g:go, o_ ___o_|o: _og_g___ b:b_g:ro |::oo|
:bo:ggo:Jo oo__:_obo (:b:bog__go, _o|_ro__o_go or:__o_:)?
3. taqtikebisa da strategiebis gamoyeneba miznis misaRwevad. ogoor_-
_gor__go J_o|b:gg_g_o :b|:__or_oo __g:g_b :o |:__b_r1_,
r:_:b :o _ro| :bbor_o_g__b oobo_orob| _ r:o__b:_ _____o:bo:
o:o oo_r _:|:b_go _o:. _| :ro| o__:_obo__ro oobo_orobo (o_Jgo__
o:go). :_b_go o_ g_r: _:|:b_g oo1:b|? _o_ o:go|bo_g:| oooobog| o_
:r: o_g_b oo_r :rb__go oo_oo: oo J____o| oo|:_b_g:_, roo_g|:_
o_g_b :bg_b_o? |:_o:ro|o: o_ :r: oror_|o| o_g_b__go __ooo ooo|:o-
go|, roo __|_o|ogo| |r_g_o_og:_ oo_o1:_oo?
4. swavlis regulireba. ogoor__gor_o| :o _ob_1_, oo|b:gg_g_o
o___b :_:b_g__og_:| _ :ro| o_ :r: |:goro _ggog__o| J__:b:
|:o 1_ooo b|_b__g |:__b_r1_. o::goo:_, o_ b_g: |b:ggo, _b_:
o|b:ggo o_ :r: J_b| |:___o_|o o_o:ro:b _ro:_? _|:goro_: o_
:r: oo oorg_g:_o o:|:go| :_:b__g:, roog_o_ o_g_bo |:|b:ggo o:|:-
go| |:__og_go:?
individualuri magaliTi
___| oo|b:gg__o o__oog b_go|J_oJg_g _:__or_| :b___o:b. :ro
_oo_ro:bo (2002, g. 64) |:_ro| _r_o|o1_, |:J_:go |_ogo| oo|b:g-
g_1_, roo_go_ MTV-o| _ro_go o:__r__go::
o:go:b oboJgb_gog:bo J_:g___ro :oo__: o:o_o:_o_:Jo oro _goro|
J_o__:: _: o:b |b:gg: _:ob_o ooo_g:r_go o_|o_o| oo|o_bo| o:r:-
g_g_r:_, r:o: ,,:b_goro_go_o". _r_o|o| :r _:_|:b:g| |:|b:ggo
oo1b_o :oo| o:ogr:_ o| |:__o:r o:g| :rbo_b_|, roo :oo__:1_
o:_|oo:g_r:_ _:ob:r__:. o| :r o__b_| |o__o_o__r |_r:__o_|
oboJgb_gog:bo o:|:go| |b:ggo|: _: _:o:b|ogr_o|ogo|, :r _o:g|
o:go| |:|b:ggo _ro|. |:ogoo _:oJo o| __|_:o__ r:o__boo_ |::-
ooo :_r_ _ro:J:_ ,,o_ro|" o:gJo oo_g o:|:g:|. o:| ogooJ__:|_o|
:_r_g_g_go |_:b_:r__o :_g| _: :r J__ogo: |:__o:ro :_:__oo_ro
ooo1:__o| |bor:_ _: 1_|_:_ J__:|_:. _r_o|o |b:gg:Jo |oob_g__|
Jo:ooo:ggooo oo___g o:o_o:_o__ro J_|:og_go_o| ___o_o_|
oo:b_r| _: o:g:oo__oo o_:g| o:go| obor |:|b:ggo o_oo__|. |b-
g_| :r |obog| _:bo:r_:|, r:_:b _Jobo: |_g_gogoo :r :ooo__r_-
o__|, :r_ _:o:__ooo o:|:g_o| oooo_:| __ogo| ogooo__:Jo,
r:_:b ,o|__:_ _gro :_g| |:|b:ggo." |b:gg: oo|ogo| oo_|g_broo|:
_: J_J_oo_o| b_:ro:, b:_g_:_ |__r: b:ro:__o| oo_b_go| _: _o_
oboJgb_go:| :r :bog_| o:o_o:_o__ro _b:r-bg_g_o| J_o_b:|.
oo|:go_b_go:, roo o:o_o:_o_o| __|_Jo _r_o|o _:r J___| g_r
:bg_b_|. r:| J__ogo oo|o _:bo:r_:? :o _oobg:1_ o:|_bo| :|:__o:_ :b-
gobogoo 1oo_ro:bo| ogoo-r__gor__go |b:ggo| _o_g_o. oo|o _o_go
|:oo _:1o|:b J___: _: b:::g| gobo|: _: __gobo| oo__g|. oorg_g,
bob:|b:r:b1r:b_goo| _:1:Jo (roor_ gobo|: _: __gobo| oorg_g _:
o_or_ b:o__1_, roo_go_ _go|boo| :oo_:bo| ::b:go1_:|: _: oo1-
bo| _:|:bg:|) _r_o|o| _|:goro_: _b:_o _: obogr_go oo1bo| _:|:bg:
_: o_or_ |:bo| |_r:__o_o| _:_og: :o oo1b_o| oo|:_b_g:_. :o J_oob-
455
g_g:Jo oboJgb_gog:bo: _r_o|o| oo_ogor__go:. _r_o|o| roo ogoo____-
_o:boo| :b__: _obo_: oo| oo_r _:_oogo |_r:__o_o| :oo__b_o|
o:o:1_, roo |__ro__|, roo :o |_r:__o:o: :oo__b_oo o:o_o:_o_:|
o|b:ggo_: _: __|_|:_ b:ro:__oo ::roo_g_: o:g|, roo _:_b:b: _:g-
Joro o:go| oor:_ ob__r_|_|: _: o:o_o:_o_:| Joro| _: __:_: o:|:go|
_:og_g: _: obogo_ oo:1_ :r _1r_b: o_ roor :ooo__r_: _ o:Job
o| ogoor__gor__goo|b:ggo| 1:| _::__o_:.
bob:|b:r:b1r:b_goo| _:1o_:b :_:gob:_ggoo o_or_, J_|r_g_o|
_:1:1_ (gobo|: _: __gobo| o_|:o_ _:1o| o|:g|o). :o _:1:| :b:go
|oob_g__o oo_g_:. :bg: _r_o|o _b_: _go__| ogoo_ob_rogo| _b-
:r_| (b_o|_o_:) _: o|_o |:|b:ggo |_r:__o_|, rooro_:: b:roo|:b-
g:, ob_oobo_:, __r:___o| _ob__b_ror_: _: o_-7-8 o:g_Jo :_b_rogo
|bg: ___bo__o (Kiewra, 2002). o:| :|_g_ _:|gor__: r__g__|o: _: oobo-
_orob ogoo_:_gorg_: _: _ob_rogo ooo|:ogo|, roo |:goro_o| J_o-
obg_g:Jo J__g:go| |_r:__o:. _:b:r__go _roo| :_ro_bg: :b _:b_rogo
g_r__o| r:o__bo: J_oog_: _roo| r:_oob:g_ro :oo__b_o| :|-
:__:_ o___|. o_|o_o| :oorog:_ _:ro o_b_o_:.
_:ogo|, _r_o|o _b_: :_:go__| o_|:o_ _:1:1_, roo_go_ gobo|: _:
__gobo| o_oob_ _:1o| o|:g|o:. _r_o|oo :o J_oobg_g:Jo_ _b_: :_:b_-
_o| :__o__g |:o_J:o| _: :o:1ro| o|, r:_ oob_: r__g__|o:. o_
o| b:ro:__:| oo:_b_g| |_r:__o_o| |bor :oo__b_:Jo, _| o:| _:_b-
o:r_: :b:goo:ro| _____o:boo| :b__:. :|_g_ _:ro o_b_:, o_ o| o__
o:go|bo_g:| _:b:r_:g|, o:g| :r ooo____|, ooo_o| oo|ogo| |_g_roo:
_: :r J____: oo :1r|, roo |_|_o: o:o_o:_o_:Jo.
roor_ _oo_ro| _: gobo|, :|_g_ __gobo| oo__g_o b:1| _|g:o|
ogoo-r__gor__go |b:ggo| _o_g_r _b_:|: ro__|:_ _roo _:1:
:_:_o| o_or_Jo _: _o_go rog___: o:Job:_, ro_: oo|b:gg__o :b:go
|oob_g__o|: _: :oobg_g_o| bob:J_ :_oobb__o:b. orog_ oo__go ob__:
_:g:g_o| J_|:b_ ob_oro:_oo| oo__oo _: oo1b_o| _:|:bgoo. orog_
oo__go :|_g_ _go|boo| |:|b:ggo |_r:__o_o| r_o_r__:ro|: _: _:_-
_o_o| :r|_o:|. oror_|o| ogoooobo_orobo, roo_g|:_ |:goro__o|
_o_Jo _ggog__o oo_g_:, oboJgb_gog:bo: orog_ J_oobg_g:Jo. o|o_
:_|:boJb:go:, o_ r: _:oo_o___g_: :_go oo|b:gg__| _:g:g_o|: _:
oo|o J_|r_g_o| J_|:og_goo| ooo:ro _____o:boo| :b__: ogoo-
r__g:_oo| _oboJgb_gog:b_|o _:__oro:.
gza yovel moswavlemde: ori klasi da ojaxi
oo|b:gg__o :b|bg:g__o:b o:go:boo ogoor__g:_oo| _b:r-bg_g_o-
|: _: _o_bo| oob__goo. o:r:o o:|b:gg_g_o: oo_g _g:|o:b _b_:
oo_J:ob _: o:b:_ ,,oo|bg_b_b oooo__g oo|b:gg_|". :_ oo__o_go: r_-
:g_ro |o__:_o_o. oorg_go _b_: b_r:|, o_or_ o:o_o:_o_o| :oo_:b:o:
:oob|b:|, orog_ o:o:bo ro_go :oo_:b::.
wera. __rogo o_or_ _g:|o| oo|b:gg_:. oo| J_|:b_ oogoobro_b b_b|o
o_ro _: gob _r_oob_o (2003). gobo __rogo| o:|b:gg__go o_o, __rogo|
b_roo J_|:og_go_| o| :b:|o:o__:, roor_ ,o:go:b |_|_|. __rog|
_gor| _:___o| _:g_r: _: J_o__ o:oo :_:o_J:g_: _gg_gooo oob-
|_b_o|ogo| :b__ogbog :1ro:b obro:_. o:| :_g| b_ro| o__:bo1o_o:b
_:_:gJor__go orog_o_o_, r:_, gobo| :1roo ,:__rb_| o:|".
_robgo:bo __r|o| :bo:ggo:Jo gobo: o:go|o ll _: lll _g:|o| oo-
|b:gg__o _bog_g_o| J_|:b_ |:o oro___Jo b:::. :oo| o_Jg_ooo o:|
|_r_: oo|b:gg__| _|b:gg:o: :) _gg_go| b:_:r_:, ) :_b_rooo o_o_o|
456
b_r:, ) o:oo J_|bor_: _) b_r:|: _: _gg_g:Jo _oooo___ro| :oo__b_:.
oorg_go oob|_b_o|:ogo| _g:|o o_o:1_ _ro:_ o_J:o_: (1ogo:b _o-
_g_1_). :gJg_o: _ro:_ ooooo_| _:___o _: _ro:_ _:b_r_|, r:_:b
gob| |:goro_ oo:bb_: _bg_b_ob: o:oogo| roor _b_: b:_:r__| _gg_g:
_: J_o__ roor _b_: _:ob_ro| oob|_b_:. :|_g_, oo|b:gg__o: :o-
_| r: :ro| _b__ro o_J:o: _: J__ob_| J_o|b:gg_go: _roo:. ro_:
o|obo o_or_ b:bog| b_r_b_b (oobgob_1_), gobo: o:o :rb_g:bo| o__o
o:go|__g_: oo|_: _: _oo: ooo|:__b, roo __ro o__:_ _o_ogo_gb_b
_:oo_o___gbo roor_ |:__o:r o:g1_, o|_ _roo:b_o1_ (b:_g_:_ o:|-
b:gg__g1_). _:ogo|, __:b:|_b_go _:g:g_o|:| gobo: oo|b:gg__|
b_: _:roo o:g:_ :_rbo:o _bog_go, J__|r_g_ob:o ogoor__gor__-
go _gg_gooo oro___o _: _:_b_r:o oob|_b_:. :bg:, ro__|:_ :gJg_o:
__g_ o_o_b_b, roor b:__:r_ob:o _gg_g: _: _:_b_r:o oob|_b_:, o:o
J__ogoo _:oo__o__g:_ :b _ro:_ o_J:o: _: :o _ooog__|_ro _:g:-
g_o| b:ro:__oo J_|r_g_:.
__rogo o_J:o_: o_|:o_ _g:|o| oo|b:gg_|o:b _ro:_ (o| o:g:_
o_or_ _g:|Jo o_o), roo_go_ o|:g| o_o:1_ :_:r__: _gg_g:|. o:|b:g-
g__go: :|b:gg: __rog| Job::r|orogo _brogo| :oo__b_: _: oo|_:
rb_g_o, o_ roor oo_b_ob: o__:o: _r:1or_: oob|_b_o| ___|_o-
|:ogo|. __rogo: b:1o :_|g: oo |o__g_|, roo_go: o:rogb_r:Jo _ggo
_o:r_o_:, r:o: J_o__, oob|_b_o| r__:__or_o| oo1boo gobo:b J_bg_-
_ro|:|, :_:_oobo_ob: o|obo. _gro _::go oo|br_o| o_ob_ oo|b:ggo|-
:b :b|bg:g_oo, roo_go:_ :r _ob_:o b:|b:ggo ogoor__gor__go
|b:ggo| |_r:__o_o, __rog| :r _Jobo_: _:g:g__o| J_|r_g_o|, o|
_:bro_b__go o_o, roo o:go|o:gJo ob_rgo| J_|:og_go_| :b:go-
o:r__:. |:|b:ggo bgo| ogo|, ro_: |:__o:r oror_|| :_:|__:,
__rogo: o_g:: ,,o_ o:go:b _gro :b:go r:o go|b:gg_ oorg_g _g:|o:b
J__:r_oo, o:Job o_ _gro orog_o: _: |oob_g_ o_ob_:."
maTematikuri problemebis gadaWra. gob _:b|o: _: oo|o: _og__o: (2003)
J_:_:|_| ogoor__gor__go |b:ggo| |_r:__o:o: _:b_rgo| _or_-
_g_: _g:|Jo o:o_o:_o_o| :_g_oog_1_. o_gg_gr_o o_J:o_b_b 24
o:|b:gg__go:b. _og_go o:o:bo _ro|: _: oo:g_ o:|:g:| :|b:ggo_:
o_|:o_ _g:|_Jo. 1oo (J_oobg_goo :rb__go) :|b:ggo_: o:go| bg__g
|_ogJo, b:bogo: |b:gg_:| _:_roo |_r:__o_o, r:o: b:_b:go|_o-
b: orog_oo| :_:gro| :_:_:b: (_r:b|__ro) :_g_oog1_ J_o_bogo
_b:r-bg_g_o|: _: _o_bo| :oo__b_: |bg: |o__:_o_Jo. o:|b:gg__go:
o_|:o_ ___o o:o_o:_o__ro orog_o_o| :_:gro|:| ooo:ro:g_: _r:b|-
__r|:_ _: ogoor__gor__go |b:ggo| |_r:__o_|:_. :_ oo__o_go:
_r:b|__ro|: _: ogoor__gor__go |b:ggo| r:o__boo_ |_r:__o:,
roog_|:_ :o _g:|_Jo :|b:ggo_b_b:
oo|b:gg__o: ooboJb_o|, ooooo__o| :oo__b_oo |:Job:o _:g:g_:
_:r:_ J_:|r_g_| _: b:::r_| o| J_orog__g| (o:b:_og|),
oo|b:gg__o r:_o__g:_ :_boJb:g_b_b |:Job:o _:g:g_o| J_|r_g_-
:| |:_g:|o :b:roJJo,
oo|b:gg__o ob_ogo__:g_r _:g:g__Jo o:go:boo _og_g__o_ro boJ-
b_o| _:|:_o_|or_g:_ o__b__b_b ob_go__:g_r r:_o__|, roog_-
o_ |:_:_:g___Jo ob:b_o_:,
oo|b:gg__o o_b_gog__o:b _ro:_ :bobog:g_b_b orog_oo| :_:gro|
|_r:__o_o| :oo__b_o| J_|:og_go_| _g:|o| _:rg_| :r_o.
:_g_oog_o| bob oo|b:gg__o :o_bo_b_b ___| ooo| J_|:b_, o_
roor :ooo__b_| orog_oo| :_:gro| _b:r_o _g:|o| :r_o.
457
orog_, _r:b|__ro _: ogoor__gor__go |b:ggo| |_r:__o_o _:_-
bo:r: oo|b:gg__| _|b:gg:o o:o_o:_o__ro :oo_:b_o| :oob|b: _: :oo-
___b_ob:o _| _o_b: |bg: orog_o_o| :_:gro| _ro|:_. ogoor__-
gor__go |b:ggo| |_r:__o_o| _:o:__: :b|:__or_oo _____o:bo
:_oobb_: o:Job, ro_: oo|b:gg__| |obog_b_b :_:_b_go_:o o|_oo oro-
g_o_o, roog_o_ o:go:b :b|bg:g__o_b_b bg__g_rogo :_g_oog_o-
|ogo| _:o:b:|o:o__go |:_oob_o|:b. roor_ ogo_ro, :|_g_ o:g1_
b:oorb_bogo oo|b:gg__o_, o:go:b _o_ |:r__g| b:b_go_b :o |:|-
b:ggo |_r:__o_oo.
ojaxi da TviTregulirebuli swavla. :gJg_o ogoor__g:_oo| |b:g-
g:| o:go:bo o_b_Jo ob___b. oJog_| J__ogo:o :|b:ggob _: ob:ro
_:_gorob ogoo-r__gor__g |b:gg:| boo_Jo| oo__ooo, b:b:go|_oo,
|_r:__oo| |boro :oo__b_oo _: |bg: |:J_:g__oo, roog_o_ J_o__
_g_o:gJo: :_b_rogo (Martinez-Pons, 2002). _g_ooo oo__o_go: ooooo__o,
roo_go_ |:J_:g_:| oog__o| _:g_bo:roo oo|b:gg__| :b_b_b __ro
ogoor__gor__gbo.
TviTefeqtianobisa da TviTregulirebuli
swavlis swavleba
o:|b:gg__go: _or:gg_|o: o:bbo__:, roo oo|b:gg__o: _b_: :-
b:goo:rob _b:r-bg_g_o _: :_o____o (_:oo_o___g__o) _:oo__o__-
_go, oo_go _bogr_o| o:boog1_ |b:ggo|:ogo| (ogoor__gor__go
|b:gg: _: |b:ggo| ooo:ro ogoo_____o:boo| :b__o| :bgoo:r_:).
|:__bo_ro_, or:g:go _gg_g: :r|_o|, roo_go_ _rog:ro 1:o_gg_-
go| rog| :|r_g_| _: g:og_g| ob|_r___o_| ooo| J_|:b_, o_ ro-
or J_g:_oboo _:g:g__o, |_r____ror__go |:_g:|o ob__r:__o_o
oo|b:gg__Jo ogoor__gor__go |b:ggo| :|:goo:r_g:_ (Neuman &
Roskos, 1997; Perry, 1998; Turner, 1995; Wharton-McDonald, Pressley, Rankin, Mis-
tretta, Yokoi & Ettenberger, 1997; Woolfolk, Perry, & Winne, 2006; Zimmerman, 2002).
:o _gg_g_oo :oobb_:, roo oo|b:gg__| o:Job _goo:r__:o :_:__oo_-
r:_ __ro _____o:bo ogoor__gor__go |b:ggo| _oro_o _: |b:g-
go| _____o:boo| :b__:, ro_: o:|b:gg_g_o b:ro:g_b o:o _roo|
b:brogog o_roo_1_ :b_rog _ooog__|_r Job::r|o:b _:g:g__Jo. _|
_:g:g__o b:::g| :o o:gJo oogo:b_oo :_b_rog _ob|_r___ogo|__g
:__ogo_|. ogoor__gor__go |b:ggo|: _: ogoo_____o:boo| :b|:g-
oo:r_g:_ oo|b:gg__o |:__o:ro |b:ggo| oro__||: _: oro_____1_
:r_g__g _ob_rog|:_ _b_: :bor_o_g__b_b. r:_:b:_ ogooJ__:|_:
_: ogoooobo_orobo _____o:bo ogoor__gor__go |b:ggo| _: ogoo_-
____o:boo| :b__o| _oroor_o|ogo| oboJgb_gog:bo:, o:|b:gg_g_|
J__ogo:o _:_bo:rob oo|b:gg__| :b:goo:rob _| _b:r_o. :oo|:ogo|
o:o oo|b:gg__o _b_: b:roob |:|b:ggo oro__|_o|: _: J____o| J_-
_:|_o| _ro__ro_o_o| J_o_J:g_:Jo _: J_o__ o:og_ oo|__b |:J_:g_:
:o |_:b_:r__o| o_Jg_ooo ::__oob _:|_gb_o |:__o:ro oror_|o|
J_|:b_. _:ogo|, _| _bo:r_: oo|b:gg__| :b:goo:rob o:b:oJroogo-
ooo _roo_roo: o:b:_og_o:b, _ooob o:oo:b ____:gJoro. oooo__go
_| b:o_o __ro _:bgrog_oo :bgobogoo.
kompleqsuri davalebebi. o:|b:gg_g_| :r |_ro oo|__b oo|b:gg__|
o:go:b ob_go _:g:g__o _: :ooo o:oo |:|ob:r_g_o: :ooobgoob. _| :b-
|:__or_oo oboJgb_gog:bo: o:Job, ro_: oo|b:gg__| |oob_g__o :_go
458
|b:gg:Jo :b |b:ggo| __b:robo :ro:b _ o__o_, _gg_g: gobg_b_|, roo
oo_og:_oo| _g_g:1_ o__:_ :o:ogo_r__go _: :_:__oo_r:_ ooo_o:bo
_:g:g_: oo|b:gg_o:ogo| :ro| o|, roo_go_ _::_o_r_|, o:r:o 1__o_-
_:_ :r _:_goro:g| o:o (Rohrkemper & Corno, 1988; Turner, 1997). _ooog__-
|_ro _:g:g__o o__o|o__:_ ro_go :r _b_: o_o| oo|b:gg_o:ogo|.
__roobo ,_ooog__|_ro" _b_: _:g:g_o| _o1:ob| (b:b:_o_ro| :_or-
o_:|) _: :r: oo|o |oro_go| _ob_|._o1:obo| og:g|:1ro|oo _:g:g__o
_ooog__|_ro:, ro_: o:oJo r:o__boo_ _oobg:: _:|o_go _: ooo_:g| Jo-
b::r|o| _o_ b:bog_|, _ :|_oo: oro____o _: o_o:__ro o:g_o. :o:|-
o:b, _ooog__|_ro _:g:g__o ro_g__: _roo| b:brogogo o_roo_o|
o:boog1_ _: ro:g| oo|b:gg_| oo_g ro o__:_obo__r _: _obo__r
oro__|_Jo (Perry, VandeKamp. Mercer, & Nordby, 2002; Wharton-McDonald _: |b-
g_o, 1997). o::goo:_, _goo_o| oor:oo__o| J_|b:gg:o J_oog_: :ooo-
bgoo| b_rogoooo oob|_b__o|, r___o|, _o:r:o_o|: _: oo__g_o|
ooo1:__:.
b:_g_:_ oboJgb_gog:bo _ooog__|_ro _:g:g__o_ _o oboJgb_gog:bo
ob_oro:_oo| ooobo___go: oo|b:gg__o|ogo| o:oo |:|b:ggo oror_-
rekomendaciebi: TviTregulaciis xelSewyoba
xazi gausviT waxalisebis mniSvnelobas.
magaliTebi
!. :|b:gg_o oo|b:gg__| _roo:b_oo| b:b:g-
o|_:,
2. :_bo_o oJog_| oo|b:gg_o: _g_g:1_ oro-
g_o:__ro ob:r__o| J_|:b_, roo_go:_
:b|:__or__go b:b:go|_: _|:goro_:o.
SeqmeniT TviTregulirebis modelebi.
magaliTebi
!. _:|:b_o o_or_ b:o__o :_:__oo_ro _b:r-
bg_g_o| :|:_o_o_|_g:_. oo1b_o J__-
|::o_o oo|b:gg_o: ooo_ob:r_ oo_b_g:o:
_ob_|,
2. o_g_b| oo|b:gg__o:b _ro:_ :bobog_o
roor _:o|:boo oo1:bo _: roor oo:b-
_oboo oror_|o| oobo_orobo,
3. |obog_o oJog_|, :bg_bob o:go:bo Jgo-
g_|, roor J_oog_: oo1b_o| _:|:bg:
_roo __o| :b _goro|:ogo|, roor _:b_rob
:|:__o__go |:_o__o| |o: _: :b:rooob
__o_r_o, |:_:_ _g_g:__r| b:oboJb:g_b.
aqcieT ojaxi kargi strategiuli ideebis
wyarod.
magaliTebi
!. J_:_ob_o o_or_, o:r_ogo _o_o, roog_-
o_ :_b_r_b ,ogoo|_r:__o_|, roo_go:
J_|r_g_: oo|b:gg__| |:bgJo J__og_:o,
2. J__o_boo oo1b_o| _:|:bgo|, oo_og:_oo|,
|b:ggo|: _: _roo| o:rogo| J_|:b_ bo-
b_o| ogooo__:,
3. b::b:go|_o o_:b_o _:_bo:rob o:go:bo
Jgog_|, r:o: o:o orog_o:o: :oob|bo|
oro__|1_ ::o:bgogob __r:___: _: |:-
Job:o _:g:g_o| J_|r_g_o|:| o:Jobg_ bo-
bo| ogo| oo__o_go o:|_b_o :r _o_ob.
mieciT moswavleebs miTiTebebi TviTSefase-
bisaTvis.
magaliTebi
!. oo|b:gg__o:b _ro:_ :b:goo:r_o ogoo-
J__:|_o| r_ro__o
(ob. o_-!5 o:go), oo__oo o:oo :oo__b_o|
boo_Jo,
2. bgo| _:|:b_o|Jog_ _:_ro_o oo|b:gg__|
:_ro_bgo| bob:_o, |:_:_ o|obo b:b_r_b
J__:|__|, _:_, oo|b:gg__o o:b_:o:b
oo_bgoob :oo| :__o_:|,
3. b::b:go|_o oJog_o oo|__b oo|b:gg__|
ogooJ__:|_o| boo_J_o,
4. oJo_go: _r_o|:ogo| _ob__o oro-
r_|o| :_ro_bg_o| b:roo_o|:ogo| |bg:
o_:b_o| oo_r b:ro:__oo :oo__b__go
o::goo_o| o:|:g:.
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo| ob.: http://www.pbs.org/
wholechild/parents/building.html
459
|o| J_|:b_. _| _:g:g__o o:o:b oooobog| _ro: :1rogb_:|: _: |:-
_g_:_go_ _:o_J:g__g orog_o_o| :_:gr:Jo b:o:|. :o oro__|Jo
oo|b:gg__o goo:r__o:b _: bg_b_b o:go:bo _obo__r _: o__:_obo-
__r |_r:__o_|. o__o_, :o |:bo| _:g:g_:Jo b:ro:__o| oo_b_g: 1r_o|
oo|b:ggo| ogoo_____o:boo| :b__:| _: Job::b oo_og:_o:| (McCaslin
& Good, 1996; Turner, 1997). ror__oo_ro _: _orbo (!88) _rb_g_b_b o:|-
b:gg_g_| J___ob:o o|_oo |:bo| _ooog__|_ro _:g:g__o, roo_go_
oo|b:gg__| |:J_:g_:| oo|__o_: oo_b_ob:o o:go:boo |:|b:ggo ooro-
_o| oo_o_o_or_: :r|__go orog_o_o| _:|:og_g:_. |_r_|o| _:-
og_go|: _: :_:o_:_oo| |b:gg: oboJgb_gog:bo |::bo:b:og_go oo1:bo:.
:ob|_b_o o_oob_ o:go _ |__rb_ro| o:b:bo:_, ob__g___o| _ro-_roo
:|o___o: :r_oo| J_rb_g: :b :_:o_or_: o|_, roo b:ro:__:| oo:_boo.
kontroli. oo|b:gg__o|:ogo| :rb_g:bo| oo__ooo o:|b:gg_g_o: o:o J_-
oog_: oo:bogob o:b:_ob_rogo| __g_:. ro_: oo|b:gg__| :_go :r-
b_g:bo (o:. ooo| o:o:1_, o_ r: o_o:1_, roor, |:_, go|o:b _ro:_
oo_J:o| _: :.J.), __ro oo|:go_b_go:, roo o|obo b:ro:___g J___|
oo:_b_g_b (_| 1r_o| ogoo_____o:bo:|). o|obo o:b_:o:booo 1r_o:b
o:go|bo_g:| _: o__o J__oogrooo _go__o:b orog_o_|. :|_g_, :_:b-
_g__og__o| oo__o| oro__|Jo oo|b:gg_o: b:rogoo (Turner & Paris, 1995),
_:_ogo|, oo1b_o| _:|:bgo|, oror_|o| oobo_orobo| _: J___o: J_-
_:|_o| _ro| o:|b:gg_g_o o:o _b:bog__b |b:ggo| o:|_bo|o_go:|
(Turner, 1997). |bor__:o:| _go|boo| o:_:g_____o:bo ogoor__gor_-
_go J_o|b:gg_g_o| ogo|__o| :ooo_J:g_:.
oo|b:gg__o|:ogo| :rb_g:bo| __g_o| oo__o: o:o |:J_:g_:| :og_g|
J__g:gob oo__o_go _:g:g_o| |oro_go| _ob_ (o:. :orboob __ro
o:r_ogo :b ro_go |:_oob:go o:|:g:, :b|:1_grob b_rooo _:g:g_o|
|:b_ _: o__bo:, :ooo__bob b_ro|:| b:|b:ggo :oob:o_g:o_o _: :.J.).
o:r:o r: b__: oo J_oobg_g:Jo, o_ oo|b:gg_ :r:|bor :rb_g:b| :__o_|?
o:_:g_____o:bo, o:_:go _obo| o:|b:gg_g_o o:go:b _robogo_b oo
:rb_g:bo| :bboggo|:|, roo_g|:_ oo|b:gg_| :bg_o:b. o|obo o:g_:oor-
g_g:_ rbo_b__o:b, roo oo|b:gg_| :_g| _:oo__o__g:_ oo_o___o|:
_: |boro :_:b_g__og_o| oo|:__:_ |:goro |:o:b:_o _o_b: _: _b-
:r_o (Perry & Drummond, 2002). o::goo:_, ro_: oo|b:gg__o |b:ggo_b
:b:g _b:r-bg_g_|: _: r__ob_g ___g_|, o:|b:gg_g_o: o:o J_oog_:
:r_g__g |:1_gr_Jo oo____go :rb_g:bo oo:bo_ob (o:. oo|b:gg__o:
_b_: _:b_rob ooboo_o oobo bob:_:__:, :1:_o, o:go, __r__go _: :.J.
o:r:o o:o J__ogo:o _:b_rob o__o_).
:o:|o:b:g_, o:_:go _g:go_o_:_oo| o:|b:gg_g_o oo|b:gg__| :|b:g-
go:b |boro :_:b_g__og_o| oo__:| _: :bg_b__b :oo| boo_J|. o::go-
o:_, ro_: oo|b:gg__o o:r_boor|, o_b_gog_| orb_g_b, o|obo |obog_b
o:o _:_o_r_b_b _: :oog:go|bobob, r:| oo_go:b oo|:b (o:., |:_roo
ob__r_|o _: oob_oo_:, :b _o_b: _: _b:r-bg_g_o, roogo| :bgoo:r_-
:_ o:o _|:goro_:o). ro_: oo|b:gg_ _roo| _g_g:1_ r:_oob:g_r:_
:oo__b_o| o:o:1_ :__o_| :rb_g:b|, o:|b:gg__go __oob_:: ,ro|o
:__o_: J_oogo:, ro_: |:_o_| _::|r_g_? r: J_oogo: ::__oo, b_oo
_:bo:r_o| oogo_obJo? bJor:_ |:o_J:o r:_o__o ____g1_: :oo_-
r_go, r:o: oo|b:gg__o: :ooo__bob o|obo o_J:oo| _ro|. _:ogo|,
o:_:g_____o:bo o:|b:gg_g_o oo|b:gg__| :og_g_b ____:gJor| o:o
oo_r :__o__go :rb_g:bo| J_|:b_ _: |:__o:r rb_g_| oo_|:_:__b
J_o|b:gg_go| _bo_:g_r b:|o:o|: _: o:go|__r__|. o::goo:_, o:o
J_oog_: b::b:go|ob 1oo oo|b:gg_ J_:rboob oob|_b_:o: o_o_o oo
ooo_b_o|:ogo| :_gog:_ b_goo|:bg_ooo _: oo|:__o r_|_r|_o_:b. |bg:
TviTregulirebuli swav-
lisa da swavlis TviTefeq-
tianobis ganviTarebisaTvis
moswavleebs sWirdebaT
sakuTari swavlis procesisa
da produqtebis garkveuli
kontroli; maswavleblebs
SeuZliaT daxmareba Tu mo-
swavleebs swavlis procesis,
produqtebisa da progresis
SefasebaSi CarTaven.
460
J_oog_: b::b:go|ob _roogogo o_J:oo|ogo|, _:oo__o__g:_ o_J:o-
o| b:_gg:_, oo:Jo _:|:rbo_b_g:_, roo o:o :_go b:ro:__o| oo_b_go-
|:ogo| |:goro o__o ob:r_:g_r:.
TviTSefaseba. oo|b:gg_ :_gor__:, roo ogoor__gor__go |b:ggo| o_-
oo__o| :oo__b_: :r :ro| |:bo_:oo. o|obo b:ro_go :ro:b ooo_ob:r_
|:_oo:bo:Jo, ::b:go1__b roor_ o:g:_ oro__||, o|_ oo| J____|,
_ob__b_ror__o:b oorogb_g oror_|1_ _: _bo:r_o:b o:o J___oo_o|
ob__ror__:_o:Jo, _| ooo:g:gJo |b:ggo| :_o_o_|_o| J_|:og_go:|
oog_g:. :o _ob___|_Jo, oo|b:gg__| oo|bobo _: _o__b _o__g:_ ro_g
_:g:g__|, r:_:b:_ b:r_o:__goo| J_oobg_g:Jo oob:bog_oo| |:_:-
|_ro _::go: (Paris & Ayres, 1994). oo|b:gg__o| b:rog: J__:|_o| _ro-
__ro_o_o| _:__b:|: _: |:__o:ro oror_|o| J__:|_:Jo :o_or_| o:o
J_oog:|, r:_ bJor:_ o:b |__g| J__:|__| _ r:_:b oo|b:gg__| J___-
1_ _ob_rogo| :bbor_o_g_o| J_|:og_go:| :og_g|. oo|b:gg__o:
J_oog_: ogooobg_ J_:_:|ob o:go:boo b:o_J:g:ro oo _ro__ro_o_o:b
ooo:ro_:Jo, roog_o_ o:o o:g:_, o:|b:gg_g_o:b _ro:_ :_o:r_|
,_:r" b:o_J_gr:_. o|obo :bobog:g_b |b:ggo| o:o__g oo_oo:o: ____-
_o:bo:| _: _ggo:b o:go:bo _o___:| oo|o :_o_o_|_o|ogo| (Winne &
Perry, 2000).
o:_:go _obo| ogoor__gor__go |b:ggo| _g:|_Jo oo|b:gg_o:ogo|
|:__o:ro |b:ggo| J_|:_:|_g:_ :r|_o| roor_ _oro:g_ro, o|_ :r:-
_oro:g_ro J_|:og_go_o. o::goo:_, _roo: o:|b:gg__go: |obog:
o_oob_-o_b_o_ _g:|_g_| _b:roo_ob:o r__g__|oo| _rb:go, |:_:_
:_b_r_b_b o:o oo_r o_b_gog_|o:b :b o_or_ ___o:b _ro:_ J__obog
:g:ooo|: _: |_:_o|_o_o| o:o:J_| (Perry, Philips & Dowler, 2004). :o _r-
b:g_Jo :b|bogo o_o ____r oro__||: _: J____Jo o:o oo_r J__:bogo
bggogo _: :|_g_ :_b_rogo o_o, r: o|b:gg_| o:o :o oro__|Jo oob:b-
og_ooo. o:|b:gg__go: :oog:go|bob: _| r__g__|o_o, ro_: :_:|__:
o:o:J_|. o:|b:gg_g_o :r:_oro:g_r J__oobg_| _|g:o_b oo|b:gg__|:
,r: J_o__g_ ___| |:__o:ro o:go|, roor ob_rgo| J_|:b_?" ,r:| :__o_-
_b _:ro o_gg_gr_o _: ob_rg_o? ,ro|o :__o_: J_oogo:, r:_ bob:o
:r J__ogo?" :|_o _: o|:g| _oobg_1_ o:|_bo| :__o: _oo_| oo|b:g-
g__| o__:_obo_oo|, oo_og:_oo|: _: |_:r___o_go _o___o|__b r:_,
ogoor__gor__go |b:ggo| _oooob_b__o:.
kolaboracia. |:J_:go |_ogo| oo|b:gg_o: |b:ggo| oo_og:_oo| :o:_-
g_o| _ooo___o: (2004) _::|_gb:, roo :1r_o| _roo_ro:1o:r_o|:| oo-
|b:gg__o ___o_|:_ oogo|__b, :_gog:_ :_o_g:o_b ro_g _: :ooobg_g
_:g:g__| oo _:g:g__|, roog_o_ ogoor__g:_o:| :goo:r__b.
_ooo___o: _::o:_::
____r |:o_J:o| :|_g_ J__ogo: _:_bo:ro| oo|b:gg__| :-
b:goo:rob o:b:oJroogoo| _b:r_o. o__o_, o| _bo:r_: oo|b:g-
g_o: _rooo| J__ob:|, |:_:_ oo|b:gg__o o:|_bo|o__gbo o_-
b_o:b _roo:b_oo| |b:gg:1_ _: :r o_b_o:b oro_b_or__gbo
_ob__r_b__g :r_oo1_, roo_go_ :__bo_| o:go:b _gr oo|b:g-
g_|, :b|:__or_oo oo:o, roog_o_ o:b:_og_ogoo b:ro:__-
_gbo :r :ro:b (g. 5!).
ogoor__gor__go |b:ggo| ob:r_:|:g_r:_ _g_g:1_ _____o:bo o|
1_o:, roog_o_ :|:b:g_b o:b:oJroog_ro _roo_roo_o| :oo__b_-
:|, _rooo| _goo:_| _: orog_o_o| _roogog :_:b_g__:| (Perry
& Drummond, 2002; Perry, VandeKamp, Mercer, & Nordby, 2002). :o _ob___|_Jo
461
o:|b:gg_g_o| _:bo:r_oo oo|b:gg__o r_:g_r:_ :r__gor__b _ro-
o_ro|b:gg:| (McCaslin & Good, 1996), |o:g:1o_b r: _roo:b_o| ob:r_:g-
_r:|, ooo|_: oo_b__:g:_, ob_ogo__:g_r:_ o_J:o_b, b_gog_:_ o_ o_o-
r_ ____Jo. _| ob_ogo__:g_ro :bgoo:r_o| or:__o__go ob:r_:g_r::,
oo o__:_obo_oo|, Job::bo oo_og:_oo|: _: |_r:__o_go _o____o|o-
go| :ooo__b_:. (o:., o__:o: :1o:r_:, orog_oo| :_:gro| |_r:_-
_o_o| J__:r_:, oooo__go| __|o_r_oo| :r_:go| _:__b:). o:_:g-
_obo| o:|b:gg_g_o _og_go bgo| _:|:b_o|| r__ob_o| |b:gg:|: _:
:_g_oogJo oob:bog_oo| boro_o| _:__b:| _ooo_b (o:. roor :b-
:bor_o_go| oo|b:gg_o _ob|_r___o_go ____:gJoro _: roor oo:b_o-
bo| o:b:_ogo| oo|:1r_o| ob__ror__:_o:, r: r_:__o: _ob__| o:|1_).
roor_ o_-!2 o:gJo gb:b:go, |:|:r_go o_b__o_b__o|, |:|b:ggo oro-
____r_o|: _: r__ob_o| :bgoo:r_: bgo| _:|:b_o|Jo |ogo__r _ro|
oooobog|, o:r:o _| oo1borog:_, |bor:_ _:b:r__go _ro:. o:| J_o__
r:_ oo|b:gg__o :oo:go|__b r__ob_| _: _roo_ro_o___o| boo_J_|,
o:o __g_ J__ogo:o |b:gg:1_ oo:b_obob _ob__b_r:_o:. o:|b:gg_g_|
_o J__ogo:o _:ob_ob :_:__oo_ro _b:r-bg_g_o| |b:gg_: _: |:|b:ggo
_oo| J_|r_g_:.
_| __:b:|_b_go _g_o_b_o, o:b:oJroogo: ogoor__gor_o| |b:ggo|
oboJgb_gog:bo _oooob_b_o: _ob|_r___ogo|__g oo_oo:Jo. :o o:go| _:r-
b_bogo b:bogo _ooo: :o oboJgb_gog:bo |:_oobo| _:roo_ :bbogg:|.
kognituri da socialuri konstruqtivizmi
b:rooo_ob_o |o__:_o::
o:_:r: :gJgo, roo_go_ :r:|_ro| _o_og: |::g:_o_o_oJo, o_-
_o:_ro_g :b_o_og_:Jo b_g|. __o:bo :gJgo| goobo| o:g1_
_:o:r__go ob__r_ooo| |:J_:g_oo ooo__o :b_o_og_o_:b
_r__:g| oob:| _: __b_:: :o:r_o:, b_g|o, roor b:r? r:o_
boo :r ob_:?" oob: :_gorg__go: _: :r o:|_bo|. __o:bo
oo_or_| J__oobg:| _: oog_ J___| o__|. ogo| __o:bo J_J-
_oo__go oo:bo|: ,b_g|o, :_ b:r? o_go r:o_!" oob: o:|_bo|:
,:o:r_o:, ____go, :_ g:r!"
b_g|o :b:g |o__:_o:| b::b__: oog:o:r:__ ____g|. ____go 1r_:|-
r_g :_:oo:b| :g|. b_|oo oob: __bo_| :r _b_: _g:o:r:__o__|,
o:r:o :r :ro| _:rbo_b__go, _| b_|o ___g_1__ o_ gr__g__:. o|
o__b_| o:go| _o_b:| _: oo:|, r:|:_ |o__:_o: _:rb:bo| :b:go _o_bo|:
_: _o___o| _ob|_r_or_o|:ogo|.
:_ oo__o_go: _r_o|__go _o_bo| _ob|_r_or_o| o::gooo (200!,
g. 3!). :o__r:_ o:o: _: oo|o oobo bgo| g:o _ro:_ :b__b_b _o_bo|
_ob|_r_or_:| _:go_orboo| |:b:ooro1_ |_orboo|:| _: o:b __o| :b-
o:ggo:Jo _:rogog b::g| :rog__b.
_bo: (ooro| bob _: oo:bo|) :o _o__g oog_o _: _og_o. o_
:go__!
o_go: o_ oog_o :__bogo:, r:o_ :r :ogr:, o_ :go__. (__:b
_b_g: o:| _: _bg_b_| b:bo:|, _bo o:|Jo |:b_| _ro|).
_bo: o:oo, J_b___ :o bo:r:|. oo_go:, o:go:b _o_o. Joboo r:o-
__bo __ro:!
o_go: J_oog_: ::gobo|, :goo_o|o| bo:r: o_o|!
_bo: r: :ro| ::gobo?
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
_ob|____ogo1ooo|:_oo ooo-
_gbogo :b:og_o| _gg_go|
_rogb_go |:1o:_o_o|
2000 bgo| _og_gbgo_ro
bobo (NESSE) Philips, D.C.
(Ed.) (2000). Constructivism in
education: Opinions and second
opinions on controversial issues.
Chicago, IL: University of Chi-
cago Press.
462
o_go: :b|og| r: o_ob_: |_b_gobJo _Job? _ o_o ::gob_.
_bo: J_b :o:| g:o?
o_go: :oo| g:o: J_oog_:. J_b ::gobo| bor_o:b b:bog| g:o,
roogoo:_ ::gobo _g_1_ __ro: bogo_.
_bo: ____... o_ :r oob_: o:o| g:o:. J_oog_: bo:r: _:go-
_ogo?
o_go: _o, roor :r:. J_oog_: r:o_ J_ob:bo Joboo (oo_ooo_|
bo:ro| __r_1_). b:b_:b:b :_:oo:b_o oo|:b |:o_:_g_|
:__o__b.
_bo: roor_ ___:| __g|::oo:?
o_go: bo, ___:| __g|::oo o|_oo ::gobo|:b:: _:o1:___go,
roo_g|:_ o:go:b gr_go bo:r: :_g| g:r_o|__ro, o:|:o-
bo|__ro, g_r_o _: o:| o:_: _go:. ro_: :_::r_b_, o|
__r| o_ggo|.
_bo: g::, r: o::ro:! oo_o o:_:| bo:r_o oogo_boo.
o_go: :_ o:_:| g_r ooogo, o|obo :b:g 1_g:b_o:Jo:.
_bo: _ |:_::? o_g_b b:o_o__o b:ro o_?
o_go: :r:, go_:_:o :b__: _| __g|::oo ___:J_b|. o:r:o o_ go-
_|1_ :bg_b_ :b:g 1_g:b_o:|. o| o:go:b Jor|::, b:b-
_g:ro o|o_goo| o_oo.
J_b___o _o_b:|, roo_go_ o:b:_ob|_r_or__go o_b: 1_go| :r|_-
_o|, |:_g_:_ :b ___or:_o_:_ o:oo :oo__b_o| 1_o|, _|:_robo_o|,
:r_oo| _:_go|: _: _or:_oo| orggog. _ob|_r___ogo|__go o_or-
o_o __r:___:| :o:bgog_| oo:1_, o_ roor _:go__: _o_b: oro
1oo: _:oo__o__g:_ _: |bg_o:b ob__r:__o_o|, _roo_ro_o___o| |:-
J_:g_oo (_bo).
konstruqtvistuli Sexedulebebi swavlaze
konstruqtivizmi :ro| _:roo _b_:, roo_g|:_ o__b__b _ogo-
|o_o|_o, |:|b:ggo _oo| J_o__bg_o (__ro__g_oo| _o1:ob_r_o),
_|o_ogo_o, :b:og_o| |o__o:go|__o _: |bg_o. _rb| _ob g_|_r-
__g_o o:| _bo__| ,o:b:o__rog_ _|o_ogooo|, _oo|_ooogooo|: _:
:b:og_o| _1:ro:1:r _: _:o:b_g_g :r_:g| (!7, g, 204). _ob|_r__-
_ogo|__go J_b___g__o __r_bo: oo:_|, goo_|_o|, _J_:g__|o_o-
goo:|, :_g_ro| _: r_b_ro| _gg_g_|, o|_g_, roor_ _ob _o_o|
_ogo|o_o:|.
:r|_o| :r:_roo _ob|_r___ogo|__go o_oro:, o:r:o ,,_ob|_r__-
_ogo|_o: _or:gg_|o: o1o:r_| or ooroo:_ og:g|:1ro||: J_o|b:gg_-
g_o :__o_rbo :ro:b |:__o:ro _o_bo| :_:Jo _: |o_o:g_ro ob__-
r:__o_o oboJgb_gog:bo: _o_bo| _ob|_r_or_o|:ogo|" (Bruning, Schraw,
Norby,& Ronning, 2004, p. 195). _ob|_r___ogo|__o| oo_r |b:gg: :_o_o_:
roor_ :_og_oo o__o, go_r_ o:|b:gg_go|:b :b |:b_goo_:b_go_:b
ob_oro:_oo| oo__: _: :_:o_J:g_:. o:oo :1roo, |b:gg: :ro| _o_bo|
:__o_ro _: oorogb_go _ob|_r_or_: (de Kock, Sleegs, and Voeten, 2004).
:oro:_, _obo__ro o__bo_r_o| :r:_roo o_oro: ooo_:g| r:_:_ |:bo|
_ob|_r___ogo1o|, r:_:b :o o_oro_o| o:b:bo:_ ob_ogo_o o:g:_ :b__b|
|:__o:ro _obo__ro |_r____r_o| _ob|_r_or_:|, ro_: o| :r_g__g
|o__:_o_Jo oo___go |:__o:ro :oo__og_o| ob__ror__:_o:| :b__b|
(Palincsar, 1998). :r|_o| _ob|_r___ogo|__go oo_oo_o o__bo_r_o| |b-
g:_:|bg: _:rJo: o:o_o:_o_:Jo, :b:og_o| _|o_ogoo:Jo _: :borooo-
goo:Jo _:, :|_g_, _oooo___r1_ _:__ob__g :b:og_:Jo. ooo| oo_b__:-
konstruqtivizmi J_b__-
_g_:, roo_go_ b:1| _|g:o|
J_o|b:gg_g_o| :__o_r rog|
_o_bo| :_:|: _: ob_oro:-
_oo| bg_oo:Jo.
463
g:_, roo _gro _|o_ogoo _: :b:og_o| |o__o:go|_o o__b_| __roob|
_ _ob|_r___ogo1oo, o|obo o:|Jo bJor:_ |bg:_:|bg: r:o_| _go|boo_b
(Driscoll, 2005; McCaslin & Hickey, 2001; Philips, 1997).
_ob|_r___ogo|__go J_b___g__o| or:bo1_o| _ro-_roo 1: :ro|
|:_:ro _ob|_r___ogo1oo| or _oro:1_: _|o_ogoo_r _: |o_o:g_r
_ob|_r___ogo1o1_ (Palinskar, 1998; Philips, 1997). o:r_og:_ roo go_g:o,
_|o_ogoo_ro _ob|_r___ogo1oo __r:___:| :o:bgog_| oo:1_, o_ ro-
or o__b_| ob_ogo_o ob_oro:_o:|, b_:ro_|: _: |bg_o| _:bo:r_:|
o_b_:g_ro oo__g_o|: _: orog_o:o: :_:gro| |_r:__o_o| _ob-
|_r_or_o|: _: :_o_o_|_o|:ogo|. :oo|:b :b|bg:g_oo, |o_o:g_ro
_ob|_r___ogo|__o |b:gg:| :bobog:g_b, roor_ bg_bo J_|:og_go-
_o| 1r_:|, |bg_o:b _ro:_ o|_o |:_oo:bo_Jo oob:bog_ooo, roog_-
o_ oboJgb_gog:bo: __g__ro|:ogo| (Windschitl, 2002). __ro ___:g_r:_
_: :bgo| :g__boo _ob|_r___ogo1oo| oooo__g _oo|.
fsiqologiuri
J
individualuri konstruqtivizmi. _|o_ogoo_ro _ob|_r__-
_ogo|__o _:ob__r_|__g_o :ro:b oooo, o_ roor :J_b__b ob_ogo__o
o:go:boo _obo__ro _: _oo_o_ro ob|_r_o_b__o| :r_g__g _g_o_b_-
_| (Philips, 1997, p. 153). _| _ob|_r___ogo|__o _:ob__r_|__go :ro-
:b ob_ogo__:g_ro _o_boo, rbo_boo, o_-_ob____ooo: _: oorogb_oo,
:oo_oo o:o 1o__r ob_ogo__:g_r :b _obo__r _ob|_r___ogo|__|
_bo___b. o|obo _ob__b_ror_:| :b__b_b :_:oo:bo| Job::b _|o_ogo-
o_r |:o_:ro1_. bob: _g_o:gJo :_b_rog |o__:_o:Jo, ro_: b_g|o ____g|
_g:o:r:__o_:, ob_ogo__:g_ro _o_bo|: _: rbo_b_o| :oo__b_oo o|
:__: :b:g _o_b:| _ o_ roor J_oog_: :|__ o:|_bo, ro_: go_:_ (:b
r:_:_) _|:_r_: (Piaget, 1971; Widschitl, 2002).
:o |_:b_:r__o| :oo__b_oo _g_g:1_ o:b:o__rog_ ob_oro:_oo| :-
_:o_J:g_o| o_oro_o _ob|_r___ogo|__go: (Mayer, 1996). |b:ggo| ob_or-
o:_o_go :_:o_J:g_o| oo_oo_o :_:oo:bo| ob_:| :_o_g:o|, roor_
|ooogoo: :_:o:o_J:g__g |o|__o:|. _| |o|__o: |ooogoo: |_r__-
__r:Jo (b:roo__b_o :b |__o_o) __| |_b|or_g Job::r|| _: J_o__
:_::o_J:g_| :o |ooogoo: |_r____r:| o|_, roo _o_b: o_b|o_r_:Jo
J_ob:bo| _: J_|:og__go o_o| oo|o :___b:. :r_ |:o_:ro _:b:b_go:,
roor_ Job::r|o| b_:ro, o:r:o roor_ _o J_rob__o :_o_o_: _:
J__o| o_J: o_b|o_r_:Jo, ooobb_g:, roo ob_ogo_o| ,o:gJo", ooo_ob:r_o|
oboJgb_gog:bo |:o_J:o (Schunk, 2000; Vera & Simon, 1993). o_o_: 1oo
_|o_ogoo oggo|, roo ob_oro:_oo| :_:o_J:g_: ,_rogo:g_ro" :b_
konstruqtvivistuli
Teoriebi dafuZnebulia
Tvalsazrisze, rom Semswav-
lelebi aqtiurad aviTare-
ben sakuTar codnas, imis
magivrad, rom pasiurad
miiRon igi mza saxiT, maswav-
leblis an sxva wyaroebisgan.
464
,|_|_o" _ob|_r___ogo1oo:, r:_:b :_:oo:bo| _ro:__roo
_or__go J_b:_:bo :o oro__|Jo :ro| :r_ |:o_:ro_:b
1_|_o b:roo__b_o| J__ob: (Derry, 1992; Garrison, 1995; Mar-
shall, 1996; WINDSCHITL, 2002).
:oo|:b :b|bg:g_oo, oo:_| _|o_ogoo_ro (_obo__-
ro) _ob|_r___ogo1oo| oo_oo: b:_g_:_ _ob__b_ror_-
_go: ,1_|_" b:roo__b_1_ _: __ro o__:_ _:ob__r_-
|__go: ob_ogo_o| oo_r _ob|_r_or__go oboJgb_gooo.
roor_ o_or_ o:gJo gb:b_o, oo:_o J_oogo:g:1: _o-
bo__ro |:__b_r_o| o:booo__gro:, roo_g|:_ _g_g:
:_:oo:bo :_o|. _og_g |:__b_r1_ :1rogb_: _:_J_b_:
bob: _ob_| _: b__: __ro or:bo1__go, :_:o__ro _:
b:_g_:_ _:oo_o___go _ob_r___g oogg_b_1_. oo:_
:b|:__or_oo _:ob__r_|__go o_o oo _bog_r|:g_ro
_o_bo| goo_oo: _: _ob|_r_or_oo, roogo| |b:gg:_
J__og__go: _J_:go_ :r_oo_:b o::goo:_, _ob|_r-
g:_o: _: J____g:_o: (Miller, 2002). :|_o _o_b:| :r _o-
bo| :r_ |ob:o_gog_, oo ooo_ob:r_o| bg_bo |:__o:ro
J_o__b_o| :b :1r_o| r__g__|oo|: _: _oor_obor_o|-
:b. oo:_ |o_o:g_r :r_oo| :_o_g:o_:, roor_ :bgoo:r_o|:ogo|
oboJgb_gog:b _:__or|, o:r:o, oo|o :1roo, |o_o:g_ro _roo_roo_o
:r o_o :1rogb_o| _ggog_o| ooroo:_o o__:bo1oo (Moshman,1997). :b:-
og_o|: _: :bgoo:r_o| 1oo_roo: _|o_ogoo: oo:_|__g _ob|_r__-
_ogo1o| `konstruqtivizmis pirveli talRa~ :b ,,|ogo" _ob|_r___og-
o1oo _bo_:, |:_:_ b:1:|o_go o_o ob_ogo_o| bggogo (De Corte, Greer and
Verschaffel, 1996; Paris, Byrnes & Paris, 2001).
ob_ogo__:g_ro _ob|____ogo1oo| _g_g:1_ __o__r_|o _oro:: ra-
dikaluri konstruqtivizmi. :o oo_ooo| oob__goo, |:o_:roJo :r :r-
|_o| r_:go: :b g_Jo:ro__:. :r|_o| obogo_ ob_ogo__:g_ro :_-
_o_o _: rbo_b_o. oooo__go bg_b:bo |:__o:ro :oo__og_o_:b :_|
_o_b:|, o:r:o bg_b :r J_googo: :gooo :b go_o__o |bg:o: r_:go:
(Woods & Murphy, 2002). :o oo1o_oo| |oro_g_ oo:Jo o_oo:r_o|, roo
r_g:_ogo1oo| _o__1_ _g_g: _o_b: _: rbo_b: _rob:oro :_oobb__:,
r:_:b _og_go o:o:bo g:go__r ob_ogo__:g_r :__o_| b:roo:__b|.
:og:ro :1rogb_: orog_o_| __obo| :b:og_o| |o__o:go|__|, _o-
org_g_| _oggo|:, o:|b:gg_g_|, roo_go:_ :_go oro__|o_go g:g__-
_g_: b:1o :_|g:b :r_g__g _or__g__|, rooro_::, o::goo:_,
o:_oo|b_: _: |:o:rogo:bo: _: :r: :r:_og_r:b__go: _: |o_r__.
_g_g: :__o: _: rbo_b: o:b::ro ro_o:. o:|b:gg_g_o, roor_ b_|o,
|obog_b oo|b:gg__| _g_:|ooo oo_J:ob, r:o: o|b:ggob. o_ |b:gg:
g_r _1r_bg_g_o_| :_:| _: r:_o _og_gg:ro :_: o:b:r:_ _or_-
_go:, o:Job, roor_ __go_ ooJo:bo: o_g: (!7): ,,bg_b J_googo: _:-
g:b_oo oo|b:gg__| o:go _: oog__o o:o __g_: |__ro__o _g_g:_ro
ooo|, ro|o_ |__r:o" (g. 230). o:b:_ :_oobb_:, roo r:_:_ |:bo| _o_-
b:|, rooro_:: ogg: _: _roo_ro_:g|:b: J_|:__go|o:, :r _|:goro_:
_ob|_r_or_: _ o| _bog_r|:g_ro:. _roo_ro_:g|:b: J_|:__go|o: :ro|
:_:oo:bo| :r|o| b:bogo (Geary, 1995; Schunk, 2000).
vigotskis socialuri konstruqtivizmi. roor_ o_or_ o:gJo gb:b_o,
goo_|_o| |__ro_:, roo |o_o:g_ro _roo_roo:, __g__r_go ob|_r_-
o_b__o _: |:_oo:bo: :b:ooro_| ob_ogo__:g_r :bgoo:r_:|: _:
|b:gg:|. o|_g_, roor_ |:b:ooro1_ _bo| o:o:|o:b _roo_roo:o J_-
konstruqtivizmis pirveli
talRa _o_bo| :_:Jo ob-
_ogo__:g_r _: _|o_ogoo_r
b_:ro_1_ b:1:|o:, roor_ _|
oo:_| o_oro:Jo:.
radikaluri konstruqti-
vizmi _o_b: :bobog_:,
roor_ ob_ogo_o| oo_r _ob-
|_r_or__go, o| :r J_oog_:
J__:|__|, roor_ o__:ro :b
g_Jo:ro_o.
,o_b_ _| :r:|boro _o :r:
_r:go_ :b|bg:g__go
o:|_bo:".
The New Yorker Collection
2001 Barbara G. Smaller from
cartoonbank.com. _g_g: __g_:
_:__go:. o_g__: b_:rogoo.
465
_ob: oo|o _o_b: 1_go| :r|__o|, _|:_robo_o|, :r_oo| _:_go| o:-
|_bo|o_goo|: _: _or:_oo| J_|:b_. |bg_o:b _ro:_ |:_oo:boo|
_:roo |o___rJo oob:bog_ooo, J_o|b:gg_g_o iTviseben (oJob::b__b)
_ro:_ o_J:oo| J____|. _| J____o J_oog_: ooo_:g_b_b roor_
:b:g |_r:__o_|, o|_ :b:g _o_b:|. |b:ggo| |o_o:g_r _: __g__r_g
|__roJo oo___g: :ro| `konstruqtivizmis meore talRa~ (Paris, Byrnes,
& Paris, 2001).
r:_:b _| o_oro: |b:ggo| :|:b|b_g:_ o__bog:_ __r_bo: |o_o:g_r
_roo_roo_|: _: __g__r_g |__ro|, _|o_ogoo: _or:gg_|o: go-
o_|_o| o_oro:| |o_o:g_r _ob|_r___ogo1o| _bo__| (Palinscar, 1998;
Prawat, 1996). ooo| :oo, roo o:g_:oorg_g:_ goo_|_o _:ob__r_|__go
o_o :_:oo:bo| ob_ogo__:g_ro :bgoo:r_oo (Moshman, 1997; Philips, 1997),
1oo o_or__o_o|o o:| _|o_ogoo_ro _ob|_r___ogo1oo| ooo__gr:_:_
oggo|. :o og:g|:1ro|oo, goo_|_o orog_ o_oroo| ooo__g:ro:. |b:ggo|
oo|__go o_oroo| _roo _oor:__|o: :ro| o|, roo |:J_:g_:| g:-
og_g| :bgobogoo roor_ _|o_ogoo_ro, o|_ |o_o:g_ro _:__or_o:
o| orog_ :b:_| :_:gJor_|. :oo| o::gooo: goo_|_o| _ob____o: _:b-
go_|o :bgoo:r_o| 1obo| J_|:b_. _:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob: _ |:_:_
:gJg| J__ogo: :_:gr:| orog_o: __ro|o| :b __ro :b:__go oo|b:g-
go| _:bo:r_oo. ob:r_:g_r:, |_:_og_obo _| o|::, |:_:_ __g__r: _:
J_o__b_: _roo:b_o| :_:go_| (Cole, 1985). __g__r: _obo| J_o__b_:|
(ro_: __ro|o o__b_| __g__r_g ob|_r_o_b__|) _: :oo__og_:|
__g__ro_:b (_b:, r___o, _oooo___ro, o_|o_:), :gJg_o| oo oo1b_o|:_-
_b oo|:o:ro:_, roog_|:_ __g__r: :_:|_| (_oobg:, b_r:, ___g:). J_o-
__b_: _obo| __g__r:|, ro_: __ro|o _: :gJgo _ro:_ :b__b_b :b:go
:oo__og_o|: _: :_:|:gr_go orog_o_o| _b_ror_:|, r:o: _:_r-
oob o| __g__r_go ___o| r_o_r__:r| (Serpell, 1993). ob_ogo__:g_ro
_: |o_o:g_ro _ob|_r___ogo1oo| ob__ror_o| _roo 1: :ro| _o_bo|,
roor_ ob_ogo__:g_r:_ _ob|_r_or__go|: _: |o_o:g_r:_ :booro-
__go| ::1r_: (Windschitl, 2002).
__roobo _ _ob|_r___oobo1oo _ b:b_:b:b :ooo__b_: oo:1_ |:|:_-
ro_, o_ roor o_ob_: 1o:_o _o_b:. oo_b__:g:_ ooo|:, roo o| :r
b:roo:__b| :b:og_o| _|o_ogoo:Jo bg_bo ooroo:_o ob__r_|o| |:-
:b|, o:ob_ oo|:b_r_| :bbogg:|.
konstruqcionizmi. |o_o:g_ro _ob|_r___oobo|__o __r:___:| :r :o:b-
gog__b ob_ogo__:g_r |b:gg:1_. o:o :ob__r_|_o, roor :ro| _ob-
|_r_or__go 1o:_o _o_b: o|_o _o|_oogob_Jo, rooro_::, o::go-
o:_, o:o_o:_o_:, __obooo_: :b o|_oro:. :o |:bo| :_:__oo_ro _o_bo| oo_o:
_ob|_r___oobo|__| :ob__r_|_o _og_g__o_ro o___o _: rbo_b_o,
:r_og_ :_:oo:b_o|: _: o|o_goo| J_|:b_ |o_oo-__g__r_go __-
_o| :b:g b_gr_o| oo_r :ooo_o_go bg__g_rogo oo|:1r__o (Gergen,
1997; Philips, 1997). _:|o_go _oobg_o J_oog_: _b_o__| |bg:_:|bg: o_o:|,
o_o_:b _:b___go, go|o :b|:|:1_gro: r:o _b_: J_:_obo| o|_oro:, r:
:ro| |:1o:_o_:Jo ___go| |boro b_|_o _: oooo _:oo:gr__go, roor
:b__ or_1o__b_o. _og_go _o_b: |o_o:g_r:_ _ob|_r_or__go: _:,
r:_ __ro oboJgb_gog:bo:, 1o :_:oo:b| |bg_1_ o__o o:g:__g_: :_g|
ooo| :b|:|:1_gr:_, o_ r: J_:__b| :o _o_b:|. _roo_roo_o o:|b:g-
g_g_|, oo|b:gg__|, o_:b_|: _: |:1o:_o_:| Joro| __b_r:g_ro
|:_oob_o:, b:b:go|__go: o:b:oJroogo: |bg:_:|bg: J_b___g_:o:
:|:_:_ _: bJor:_ _o_bo| _r:_o_o_go _oro_o |:_robo| bob:J_:
(Gergen, 1997). ___| _o_ro_:|: _: o:o_g _:__og_o| _ogo|o_o_o _ob-
|_r___oobo1oo| oboJgb_gog:bo b_:ro_o:. goo_|_o| o_oro:| o:go|o
SeTviseba - oo _o_bo|: _:
_b:r_o| :o:go|_: :b :J-
ob:b_:, roog_o_ ob_ogo_|
|:1o:_o_:|o:b _roo_roo-
o|:| _goo:r__: :b __g__roo
:ro| :booro__go.
konstruqtivizmis meore
talRa _o__|or_:, _o_bo|
|o_o:g_r _: __g__r_g b_-
:ro_1_, roor_ _| goo_|_o|
o_oro:Jo:.
466
:___b__oo ooo| J_|:b_, o_ roor _obo| J_o__b_: __g__r:|, |:_roo
_g_o_b__o :_g| _ob|_r___oobo1oo:b.
:b|bg:g__go oo|:1r__o _ob|_r___ogo1oo| J_|:b_ 1o:_ _oob-
g_| b:oogro| _: :b|bg:g__: o:o1_ :__o_go o:|_b_oo. :o |:_oob_o|
|r_g:_ :_:gr: J__og__go:, r:_:b |bg:_:|bg: o_oro_| :o:|o:b _:-
_:gJor_oo :b|bg:g__go oo1o_o_o :_g|. :bgobogoo _| _oobg_o.
rogor aigeba codna?
_rog:ro _:ooro|oor_: _ob|_r___ogo1oo| |bg:_:|bg: oo_oo_|
Joro| _o_:r_: oo:|, o_ roor :ro| _o_b: _ob|_r_or__go. ooJo:bo
(!82) :_b_r| |:o ob__ror__:_o:|.
!. :r_ |:o_:ro| r_:go: _: |ob:o_gog_ :b|:1_gr:g| _o_bo| _ob-
|_r_or_:|. ob_ogo__o :b__b_b :r_ r_:goo| r__ob|_r_or_:|
1_|_o o_b_:g_ro b:roo__b_o| J__oboo, rooro_:: orooo1o_o_go
|__o_o, _b__o, oo1_1-J___o| o:__rb_o (oo__g_o) _: ooro:-
oo_o___o| b_|o, roog_o_ :|:b:g_b o_ r:| b:roo:__b_b |:b_o
|ob:o_gog_Jo. r:_ __ro o__| |b:ggo| :_:oo:bo, r:_ __ro _ro:
_: _:roo: oo|o :oo__og_:, ooo __ro :bgo| o_b_: oo|o _o_b:
r_:go:|o:b. ob_oro:_oo| :_:o_J:g_: _obo| b:roo__b_| _o_bo|
r:o:1_ (Cobb & Bowes, 1999).
2. Job::bo oro__|_o _ oo:_| or:bo1:_o:, :|ooog:_o: _: :_ooo_:_o:
ooo:ro_go: _o_bo| _ob|_r_or_:1_. :b:go _o_b: :|_r:or__go:
og_go _o_bo_:b. _o_b: :r :ro| r_:goo| |:r__, o| :|_r:__o::,
roo_go_ goo:r__: _obo__ro :__ogo_oo. _o_b: :r :ro| |boro
:b o__:ro, o|, _r:go_, :bgoo:r_o| _g:g:_ b__: Job::b:_ __ro
o:booo__gr_go _: or:bo1__go.
3. _o_b: :o_: roor_ :r_:bo, o|_ Job::bo _:__or_oo. _o_b: b:r-
ooo_ob_: Job::bo (_obo__ro) _: :r_:bo (:r_oo _: |o_o:g_ro)
_:__or_o| _roo_ro_o___oo. goo_|_o| oo_r _obo__ro :bgoo:-
r_o| :_b_r: _bo|, roor_ __g__r_go ob|_r_o_b_o| J_ogo|_o|:
_: :oo__b_o| 1oo, _o:bbo_: :o J_b___g_:|. :oo| o_or_ o::go-
oo: :b__r:| o_oro: :_:oo:bo: Joro| ob__r:__o:1_, ___g_|: _:
:r_oo1_ (Schunk, 2000). _brogo .! o:g| __ro| |:o ooroo:_ J_b__-
g_:| ooo| o:o:1_ o_ roor :ro| _o_b: _ob|_r_or__go.
codna: situaciuri Tu zogadi?
o_or_ J__oobg:, roo_go_ or:g:g _ob|_r___ogo|__g o_oro:| _b_:,
J_o__o:: _o_b: |o__:_o_ro:, ooo_go: oo _ro|: _: :_og1_, |:_:_
o| :ro| _ob|_r_or__go o_ _r:b|__r_go. _|o_ogo_o, roog_o_
b:1| _|g:o_b _o_bo| |o_o:g_r _ob|_r_or_:| _: |o__:_o_r |b:gg:|,
_obbo_o:b goo_|_o| oo|:1r_:|, roo _o_b: :ro| ooo:goog_ |o_o:g-
_ro _: b:ro_go: :r_g__g __g__r_g |o|__o:Jo. o|, r:_ g_Jo:ro_o:
:r_g__g _ro|: _: |ogr__Jo _ o::goo:_, _og_oo| _roo__ :_o:r_-
_go _:__o roo ___:oob: r___go:, o__:ro: |bg: _ro|: _: |ogr__Jo.
:r_g__go o___o, |o__o_o__ro :oo__og_:, go_g:o b:go:_oo| J_|-
:b_ !5 |:___bog:bo _o_b: _: bg_g_o |:|:r_go o_o Temis praqtikis
_:rg_Jo, o:r:o _|:r_go _ oo| :r_o. o|, r:_ :b:g _o_b:_ oog-
g_:, b:bogorog :bo|:1_gr_: oooo, o_ r:o__b:_ _:r:_ oo_|:_:_:
:b:go o__: ooo_ob:r_, :_o:r__g :oo__og_:|. _roo: :bo:ggo:Jo
ooo_ob:r_ or:__o_: J_oog_: _oobgo| boJbo| _g_J _:__| :b |:_roo_
Temis praqtika _o_bo|
:_:Jo ob_ogo__:g_r _:
_|o_ogoo_r b_:ro_1_
b:1:|o:, roor_ _| oo:_|
o_oro:Jo:.
467
_:r_o_ogo o_o|, o:r:o |:b:o :r oob__: _oboJgb_gog:b_|o ogr_o, ooo-
_ob:r_ or:__o_: :o1o:r_| oo:|, r:_ _:|__g:_ oogg_:.
situaciuri codna b:1| _|g:o| _:__|, roo |b:gg: r_:g_r |:-
o_:roJo :r :g| |_og:Jo |b:gg:|. _| __ro :_::, |:_:_ |o:bg__o _
__|o_r_o|, _:obo:ro| :b boo_Jo| ob:r_:g_roo, |_g __ro _: __ro _r-
o:_ o_o__| __b|, |:b:o :r J__og_: _:oo__o__g:_ __b__oobor_:.
cxrili 9.1
rogor xdeba codnis ageba?
tipi varaudebi swavlisa da codnis Sesaxeb Teoriebis
nimuSebi
__|__rb:g_ro
ooo:ro_g_:
_o_bo| _:__g_: b__: :r_|:o_:ro| J_|:b_ b:r-
oo__b_o| _ob|_r_or_o| 1oo. oo_:ooro |b:gg_:,
:b|b:, ____:gJoro - :gg_b:| :b__b| |b:gg:1_. _o_b:
oo__b:_ :ro| 1_|_o, r:o__b:_:_ :|:b:g| oo:|, o_ ,r:|
b:roo:__b| |:b_o r_:g_r:_.
ob_oro:_oo|
:_:o_J:g_:
ob__rb:g_ro
ooo:ro_g_:
_o_b: :o_: bob:r_ _o_bo| _r:b|_oroor_oo, or:-
bo1_oo _: r_or:bo1_oo. _o_b: :r :ro| r_:goo|
|:r__, r:_:b :oo__og_: :gg_b:| :b__b| :1rogb_:-
1_ _: :1rogb_: - _o_b:1_. :oo_gg_g: _: :_oob_b:
__ro oboJgb_gog:bo:, go_r_ |b:gg_:.
oo:_
orog_: __|__r-
b:g_ro _:
ob__rb:g_ro
ooo:ro_g_:
_o_b: :o_: |o_o:g_ro ob__r:__ooo: _: :oo__og_-
oo. _o_b: :|:b:g| :r_ |ob:o_gog_|, :oggo| __g__-
ro|, _bo|, rbo_b_o|, |bg_o:b _roo_rooo|, oor_:ooro
|b:gg_o| _: oo__gor_o| _og_r|. o:ro_go :_oob_-
b:, |b:gg_:, oo__gor_: _: brogb: o|_g_ oboJgb_gog:-
bo:, roor_ bob:r_ _o_b:, rbo_b_o _: :1rogb_:1_
1_:gg_bo| o_ob_ |b:gg:.
goo_|_o
:o J_b___g_o| ooobr__| |__r:o, roo |o__:_o_ro |b:gg: _|::
|b:gg: _:rro__Jo, |:|:_ogo o:o_:|o:b, |:J_:go |_ogo| ogJo,
__b:Jo, o1b_|Jo, |:o:o:Jo oo__b_1_ _: :.J. |o__:_o_ro |b:gg: bJor-
:_ :b|bogo:, roor_ ,ob__g__r:_o:", :b _roo |o__o_o__ro _rooo|
boro_o|, ___g_o|, bg__g__o|, rbo_b_o|, _bo|: _: _:oo_o___g_o|
oo__:. _| _roo: J_oog_: o_o| o:o_o:_o_o|o: :b __bo| :b__o|, ob-
_rg_o|, o_g_bo o_rg_ _g:|o| oo|b:gg__o| :b __b_ro_g_o| b_o-
|oo_ro ___o, roog_|:_ ::bbo:o :1rogb_o|: _: oo_o___o| o:o-
ogo| _:o:b:|o:o__go |o__o_o__ro _oro: _: 1:. _o_b: :bbog_go:
:r: roor_ ob_ogo__:g_ro _obo__ro |_r____r:, :r:o__ roor_
_roo: :bo:ggo:Jo b:oo_:go__go _rooo| b:roob:_obo. |b:gg: boJ-
b:g| :b__ __ro _b:ro:bo, oob:bog_o: ooo_o :o |:_oo:bo:Jo, :ooo_-
_bo |:J_:g__o _: o:go ::_boo_ro :o _rooo| b_gr:_ (Derry, 1992;
Garrison, 1995; Greeno, Collins, & Resnick, 1996; Rogoff, 1998).
|:b_o|o _obo| oorg_g __:o1_ ,|o__:_o_ro |b:gg: b:1| _|g:o| oo
o__:|, roo _b:r-bg_g_o|: _: _o_bo| _or:gg_|o: |o__o_o__ro: _ obo-
go_ oo |o__:_o:|o:b:: _:_:gJor__go, |:_:_ _| _o_b:: oo___go"
(Anderson, Reder, & Simon, 1996, p.5). o:rog:_, |_og:Jo :b:roJo| |b:gg:
J_oog_: _:_bo:ro| oo|b:gg__| |_og:Jo :b:roJo| ___o b:roo_:Jo,
o:r:o _| g_r _:_bo:r_: o:o _:::g:b|ob :b:roJo| bob:_o, r:_:b _|
sitauciuri swavla o__:
ooo| J_|:b_, roo _b:r_o
_: _o_b: _:_:gJor__go:
|o__:_o:|o:b, roo_gJo_ o|obo
_:o|b:gg_:, _: |bg: |o__:_o:-
Jo o:oo :oo__b_: ro_go:.
468
_b:r_o J_oog_: :oo__b__g o_b:| obogo_ oo _ob___|_Jo, |:_:_ b:|-
b:ggo:, :o J_oobg_g:Jo, |_og:Jo (Lave, 1997; Lave & Wenger, 1991). :_oobb_:,
roo _o_b: _: _b:r-bg_g_o oo _ob___|_o| oo_o:_ J_oog_: o_o| :oo_-
_b__go, |:_:_ b:|b:ggo o_b:, o::goo:_, _oobgo|: _: :b:roJo| _b:ro
J_oog_: :oo__b__g o_b_| :_:|:b:__o| _::b:roJ_o|:|, oo_b__:g:_
ooo|:, roo :_:|:b:__o :r J__o| |:J_:go |_ogo| |:|b:ggo oror:o:Jo
(Anderson, Reder, & Simon, 1996).
|r_g_oo :r :ro| :__og__go, roo |_og:Jo oo___go _b:r-bg_g_o
_: _o_b: b:r_o:__goo|:ogo| o_o| :bbor_go |bg: |o__:_o:Jo (Be-
reiter, 1997). roor_ o_rg_ o:gJo gb:b_o, :b:og_o| _|o_ogooo|: _:
1o:_:_ :b:og_o| ooroo:_o _oobg_o _b_: _o_bo| _r:b|__r|, :-
_:_:b:| _roo |o__:_oo_:b o_or_Jo. roor J_oogo: b::b:go|o _r:b|-
__ro? :o:| J_o__ o:gJo :o_o.
Kkonstruqtivistuli Sexedulebebis saerTo elementebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT r: :___g| :_g_oog| o|_o :_g_oo-
g:_, roo_gJo_ oo|b:gg_ |b:ggo| __b_r:g_ro _o_r::? b:ooog:g_o
o| o:b:|o:o_g_o _: boJ:b-ogo|__o, roog_o_ :o:1_ oo_ooo__b.
bg_b :bgobog_o :b|bg:g__o _ob|_r___ogo|__g J_b___g__| Jo-
ro|, o:r:o r: o|:g|_:: o:o Joro|? _g_g: _ob|_r___ogo|__go o_o-
ro: ooobb_g|, roo _o_b: goo:r__:, ro_: J_o|b:gg_g_o, rooro_
b_g|o _: _bo :ro:b, __ogo_b :1ro :ooo_:bob :oo__og_o_:b. ,:o-
ro:_, J_o|b:gg_go _:ro_go g_rg_go _o :r :ro|, roo_go_ _b_: J_:g-
|o, :r:o__ :__o_ro |_o___o:, roo_go_ _oo_| :1r|: _: oboJgb_go:|"
(Driscoll, 2005, p. 487). J_o|b:gg_g_o :J_b__b ob_rog oo__g_| _: |__-
o_|, :bobog:g_b o:o o:go:boo :oo__og_o| :og:go|bob_oo, |boro
:1ro| :oo|:_:b:_. :r :ro| :__og__go o:oo _ob|_r___o_o b:::g__|
:r|__g r_:go:|. o|obo __ro J_o|b:gg_go| _bo_:g_ro ob__ror_-
_:_o_o:, roor_ b_g|o| o_or_go, o:r:o J__g:go ____go. _| :r
boJb:g|, roo _g_g: _ob|_r___o: o:b:r:_ |:|:r_go :b |o_o_bgo|_-
b:ro:bo:. J_o|b:gg_g_o :oobo__b o:go:bo _o_b:|, __:r__b o:| |bg:
:_:oo:b_o| _o_b:| o|obo o|__go_b _: _ro:_ _obo:b oboJgb_go:|,
roor_ _| oob_: _bo| o:o:|o:b |:_ro| J_oobg_g:Jo.
_ob|_r___ogo|__g o_r|o___og_| :|_g_ :_roo:b_| |b:ggo| |:_roo
oo1b_o. _| :ro| _o_bo| oobo:r_: _: :r: ob_r__go, _or:go _:___o|,
_ob____o_o|: _: _b:r-bg_g_o| J_b:bg:. |:|b:ggo oo1b_o ooo_:g_b|
___:_ |_r____ror__go orog_o_o| oogbo|: _: :_:b_g__o| _b:r-
bg_g_|, :r_og_ _ro_o__g :1rogb_:|, _gg_g:|, ogoo____roobo1o|: _:
or:g:gobrogo o_r|o___og_o| oo|:__:_ o1:__o_b:| (Driscoll, 2005).
ooo| oo_b__:g:_, roo :r :r|_o| _roo:bo _ob|_r___ogo|__go
o_oro:, _gr _ob|_r___ogo|__g oo_oo:Jo r__oo_b___go: |b:ggo|
b_oo ooro::
!. |b:ggo| b:rog: _ooog__|_r, r_:go|__r _: r_g_g:b__r |:|b:ggo
:r_ooJo,
2. |o_o:g_ro oog:o:r:___o| _1r_bg_g_o_: _: o:|_bo|o_goo|,
roor_ |b:ggo| b:bogo|, :bbogg:,
3. or:g:gobrogo o_ro___og_o| ob:r_:g_r: _: or:g:g__rog:bo Job::r-
|o| :oo__b_:,
4. ogooJ_b_o| :_1r_: _: ooo| :_:, roo _o_b: _ob|_r_or__go:.
5. _o_bo| _goo| b:b:go|_: (Driscoll, 2005; Marshall, 1992).
daukavSireT kvlevas
_: ganavrceT
_ob|_r___ogo1oo|: _: :b:-
og_o| J_|:b_ _:o:__ooo
ob_oro:_oo|:ogo| ob. Marshall,
H.H. (Ed.) (1992). Redefn-
ing student learning: Roots of
educational change. Norwood,
NJ: Ablex.
469
|:b:o |b:gg_o| _ob_r___g oo_oo_| :bgobog:g__o, oo_oo :bgob-
ogoo __ro :bgo| _ob|_r___ogo|__go |b:gg_o| _| :b1ooog__o.
kompleqsuri saswavlo garemo da avTentikuri davalebebi. _ob|_r__-
_ogo|__| |__r:o, roo oo|b:gg__| :r _b_: oo|__b :o:r_og__go :oo-
_:b_o, :oo| o:ogr:_ oo|b:gg__o _b_: oo___b_b kompleqsur saswavlo
garemoSi, roo_gJo_ o:goo_rogo o_b_: _:o:b_g_go _roo_ro:_:_:-
gg_go orog_o_o. |_ogo| :r_o :r|__go |:o_:ro :gJg_| o:b_:o:b
___b_| orog_o_| _: b:o_-b:o_ :og_g| ooo:ro_g_:|. :|_ roo,
|_og: _b_: _:rbo_b__|, roo _g_g: oo|b:gg_| :|b:ggo| orog_o_o|
:_:gr:|. orog_o_o| _ooog__|_ro:| |oro_go| o:_:go b:ro|bo :r
:b|:1_gr:g|, o| J_oog_: or:g:go b:bogo|:b J___o__|. :r|_o|
or:g:gobrogo, _roo:b_oo:b _roo_roo:Jo o_o_o _ooog__|_ro oro-
g_o_o| _g_o_b__o _: J_|:og__go: o:oo or:g:gg:ro :oob|b:. _:|_g-
bo| :|:__o_g:_ :r :r|_o| _roo |boro 1: _: oooo__g :b:g :-
oo|:g:g| :b:go orog_o_o| oo_go roo oo_g_: o:b. _| orog_o_o
b:ro_go _b_: o_o| :go_b_o__r, r_:g_r _:g:g__|: _: |:_oo:bo:Jo,
o|_oo |:bo| |o__:_o_Jo, roog_|:_ oo|b:gg__o ooro|oor J_bg__o:b,
ro_: b:|b:gg| r_:g_r :r_ooJo :ooo__b__b (Needles & Knapp, 1994).
_ooog__|_r orog_o_1_ o_J:oo| _ro| oo|b:gg__| J_oog_: _:|-
gor__o _:bo:r_:. o:|b:gg_g_o _b_: _bo:r_o_b_b o:o r_|_r|_o|
oooo_:Jo, oror_|o|:ogo| og:g__ro| __gb_:Jo, __ro o|bgogo oro-
g_o_o| o_or_ _ro__g_:_ _:_o_:Jo _: :.J. _ob|_r___ogo|__go oo_-
oo_o| _| :|o___o _o:bbo_: ogoor__g:_o:| _: |o__:_o_r |b:gg:|
oo:Jo, roo |b:gg: _b_: :bbor_o_g__| o|_o |o__:_o_Jo, |:_:_ oo|o
(|b:ggo|) :oo__b_: :b__: J_|:og__go.

socialuri molaparakeba. _gro _ob|_r___ogo|_o o1o:r_| goo_|_o|
J_b___g_:|, roo ro_go o_b_:g_ro oro__|_o goo:r__: socialuri
molaparakebiTa _: _roo_roooo, :|_ roo, |b:gg:Jo o:b:oJroogo:
_:|__go:. _bo| :bgoo:r_o|: _: oo_ro__o: ___o (!2) _o_ro|, roo
|b:gg_o| ooroo:_o oo1:bo: :b:goo:ro| oo|b:gg_o: J_|:og_go_o,
r:o: o:o :b:_b:_ob _: _:o_g:b |:__o:ro oo1o_o_o, :o:g_ro_g:_, o:-
_og| |__o_b_b |bg:o: oo1o_o_| _: _ro:_ o_J:o_b oog:o:r:__o| 1oo
_roo_rooo|:__o J_b___g__o| _ob|_r_or_:1_. :o |:bo| :_gg:-:-
oo_ggo| :b|:bor_o_g_g:_ oo|b:gg__o _b_: _|:_rob _: _|o_b_b_b
konstruqtivistuli mid-
gomebis gvirCevs, rom
maswavlebelma xazi gausvas
kompleqsur, realistur da
Sesatyvis saswavlo garemos
da swavlis procesSi so-
cialuri interaqciis mniSvn-
elobas. magaliTad, fotoze
moswavleebi TanamSromloben
saojaxo biujetis Sedgenis
sakiTxze.
kompleqsuri saswavlo
garemo orog_o_o _: o|_oo
|:|b:ggo |o__:_o_o, roo_go_
ooo|:g|__go: r_:g_ro
_bogr_o| ___:_ _ob|_r_or_-
_g oogg_b:|o:b.
socialuri molaparakeba
|:|b:ggo oro__|o| :|o___o,
roo_go_ __r_bo: |bg_o:b
o:b:oJroogo:| _: :b|bg:g_-
_go J_b___g__o| o:_ogo|-
__o:|.
470
_roo:b_o|. _| :oobg_g:: oo|b:gg_o:ogo| o|_oo ob_ogo__:go|__ro
_: J__or_ooo __g__ro| :r_:gJo, rooro_:: :o_ro_o| J__ro__go
J_:__o, ooo|:ogo|, roo o|obo oo_bgoob _.b. subieqtTaSoris damokide-
bulebas |:_roo oboJgb_goo| _ob|_r_or_:| |:_roo _bo| oogboo:
_: ob__or__:_o_o| :_ggoo.
or:g:go oboJgb_gog:bo obo_o:_og:, roo_go_ oo1b:_ o|:b:g| |:|b:g-
go __ro__g_oo| (o:., o__bo_r_:, o:o_o:_o_:) r__oroor_:|, b:1| _|-
g:o| oo|b:gg_1_ oro_b_or__g _ob|_r___ogo|__g |b:ggo| oo_oo_|.
:_b_r_o :o oo_oo:o: _oo:gr_|o orob_oo_o _: :b|_boo, roo :b|b-
g:g__: o| o:|b:gg__g1_ oro_b_or__go oo_oo_o|:b.
perspeqtivebis da Sinaarsis mravlmxrivi reprezentaciebi. ro_: oo-
|b:gg__o _ro oo__g|, _ro :b:go|, Job::r|o| :_o| _ro 1:|
ooo:ro:g_b, o|obo bJor:_ 1__o__:_ :oog__b orog_o:|, r:_:b _g_g:
|o__:_o:Jo _roo oo_oo:| o__b__b. o_ :|_o |o__:_o:| J_g_b_b_ b_o|
_g:|Jo, ro__|:_ __g|o oo|b:gg_ :__o__: o:ro_go :_oob_booo |b:g-
go| o::gooo| or_1_b_:_o:|. oo|b:gg_o: or_1_b_:_o_o oo o:ro_go
:_oob_b_o| __oob|_ror_o| oo:bgo__go :|go o_o, roo_go_ o_ o:o-
o:b oog:b_ob_ |_o_|_ro| _:|:b_o|Jo, o:r:o |_roo1_go J___oo_oo
J_|r_g__go. b_oo: oo|b:gg__o: :_oob_boo |b:ggo| b:roobob_o| ob-
ogo_ _roo 1: o_o_b_b. _g:|o| r_|_r|_| o|obo _b_: _1r_bg_g__o
Sinaarsis mravalmxrivi warmodgeniT _ |bg:_:|bg: :b:gooo|, o::go-
oo|: _: o__:_oro| :oo__b_oo.
r:b_ |ooro _: oo|o _og__o (!!) _o_ro_b, roo ,|bg:_:|bg: _ro|
_roo _: oog_ o:|:go| :o_or_: |bg_:|bg: _ob___|_Jo, |bg:_:|bg:
oo1boo: _: |bg:_:|bg: _ob__o__:g_ro o_r|o___og_o_:b :r|_ooo oboJ-
gb_goo|:: o:_:go _obo| _o_bo| _:__g_o| oo1bo| oo|:_b_g:_" (g. 28).
_| :1ro _o:bbo_: __roo r_b_ro| (!66) spiralur saswavlo gegmas,
|b:gg_o| |_r____r:|, roo_go___r :|b:ggo| _g_g: |:bo| ooroo:_,
__b_:o_b__r |_r____r:|, bogo J_o__Jo, _roo: :bo:ggo:Jo, :b-
o_or_oo :bobog:g| :o |:b_| __ro _ro: _: _ooog__|_ro _orooo.
codnis konstruirebis procesis arsi. _ob|_r___ogo|__go oo_oo_o
oboJgb_go:| :bog_| oo:|, roo oo|b:gg_| ::_boo_r_obo |:__o:ro
rogo _o_bo| _ob|_r_or_:Jo (Cunnongham, 1992). bg_bo oo|:1r__o, rb-
o_b: _: :oo__og_: _obo:b oooo__go bg_b:bo| _o_b:| |:o_:ro| J_|-
:b_. |bg:_:|bg: oo|:1r_: _: :oo__og_: oog_g: |bg:_:|bg:g:r _o_-
b:|. o_ oo|b:gg__o :_boo_r__b oo :gg_b_|, roog_o_ _obo:b o:o
:1rogb_:|, o:o o__o J_|:og_go: __b_:o :orboob, ogoo_ro_o__g:_
:b:goo:rob _: _:o_g:b |:__o:ro oo1o_o_o _:, :o:g_ro_g:_, o:_ogo
|__b |bg:o: oo1o_o:|.
swavla, rogorc moswavleTa sakuTreba. ,ooo| oo_b__:g:_, roo :r|_-
o| _ob|_r___ogo|__go o_oroo| r:o__boo_ ob__ror__:_o:, _or:gg_-
|o: o:bbo__:, roo o| _go|boo| :r|_oo _ggog_:| oo |:_oobJo, o_
r:1_: _o__|or__go |b:gg_:. _| o_oro: oo|b:ggo| (_: :r: o:|b:gg_-
go|) o:go|bo_g:| :__b_| |::bo:b:og_go |:_oo:boo| __b_rJo (Prawat,
1992, p. 357). o|, roo oo|b:gg_ |b:ggo|, roor_ |:__or_o| o_go_-
go:, :r boJb:g|, roo o:|b:gg__g| _b|b_: |b:gg_:1_ o:|_bo|o_go:.
r:_:b:_ |b:gg_o| _o1:obo (o_oo__o) :o bobo| __b_r:g_ro |:_oobo:,
o:go| _:rb_bog b:bog| _:g_oooo |b:ggo| _:__g_o|: _: oo|b:gg_1_
__b_ror__go ob|_r___or_o| o::goo_o| :bbogg:|.
subieqtTaSorisi damokide-
bulebebi (:_o____o) -
|bg_o:b _ro:_ |:1o:ro
:1o|o| b:oo_:go_o|: _:
ob__ror__:_o_o| :_ggo|
g:g___g_:.
Sinaarsis mravalmxrivi
reprezentaciebi |:_oobo|
:bbogg: |bg:_:|bg: :b:goo-
o|, o::gooo|: _: o__:_oro|
:oo__b_oo.
spiraluri saswavlo gegma,
kurikulumi |b:gg_o| r_-
b_ro|__go o_oo_o, roo_go_
_go|boo| :_r__g bg_Jo
oo|b:gg_o:ogo| _g_g: |:bo|
__b_:o_b__ro |_r____ro|
:_bo:| _: J_o__, _roo:
:bo:ggo:Jo, :bo_or_oo
J_|b:gg:| __ro _ro: _: _oo-
og__|_ro _orooo.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
moswavleze centrirebuli
swavla (II A3)
__ro__g_oo| (o:., _b_o-
|o___g_g_o|, o:o_o:_o_o|)
Job::r|o| r__oroo| or:g:go
obo_o:_og: b:1| _|g:o| oo|b:g-
g_1_ __b_ror__gJ_ob|_r__-
_ogo|__g oo_oo:| |b:gg_:Jo.
:_b_r_o :o oo_ooo| ooroo:_o
orob_oo_o _: :b|_boo o:oo
:b|bg:g_: o:|b:gg__g1_ __b-
_ror__go oo_oo_o|::b.
471
konstruqtivisturi Sexedulebebis gamoyeneba
ooo| oo_b__:g:_, roo |b:ggo| _ob|_r___ogo|__go J_b___g__o _:
o:oo :oo__b_: or:g:gb:oro:, bg_b J_googo: :oogo_boo _ob|_r__-
_ogo|__go oo_oo_o oo|b:ggo|: _: o:|b:gg_go| |:_oo:boo| oob__-
goo. o:r_ gob_Job_go (2002) _o_ro|, roo :1ro:b |b:gg:| b_g| J__b-
_o| J_o__o :__ogo_o:
o:|b:gg_g_o bJor:_ obg_g_b o___| _: o__b__b oo|b:gg_o: :oo_-
_og_:| oboJgb_gog:bo |:_oob_o| J_|b:ggo|:|, J_o__ :_:go__b
_: _obo:b o|_oo |:|b:ggo |o__:_o_|, r:_ _:_bo:r_: oo|b:gg__|
o:go:boo _o_bo| _ob_r__o1or_:|: :b b_g:b:g _ob|_r_or_:Jo,
oo|b:gg__| bJor:_ _og_g:o J_|:og_go: b:_roob _ooog__|_r, :1-
ro:b _: orog_o:1_ _:__ob__g :__ogo_Jo,
o:|b:gg_g_o J_:o:r:___b oo|b:gg__| ob_oro:_oo| |bg:_:|bg: b_-
:rooo, :|_g_ oo ___bogoo_ro o_ _ob__o__:g_ro ob|_r_o_b__oo,
roog_o_ |:goro: |b:ggo| _1r_bg_g|:_o_:_,
oo|b:gg__o o:b:oJroogo_b _ o_J:o_b _roogog:_, |:J_:g_: _:
ob:r_:g_r: :_go, r:o: _:g:g_:1_ oro_b_or__g _o:goJo b:_roob.
o:|b:gg_g_o ,:bg_b__b" oo|b:gg__| |:__o:ro :1rogb_o| oro-
__|| _: b::b:go|__b o:o ::__oob oog_ _o:goo|, b_ro|, b:_go|:
_: |bg: |:J_:g_oo,
oo|b:gg__| |o|__o:__r:_ |obog_b :ooo__bob _o_b: :b|bg:g__g
_: :g_o_b_o__r _ob___|__Jo _ o___o| :b|bo|, ___|__o| ob__ror_-
_or_o|, __boo_bo: bob:|b:ro___g_g_o| _: _:___1_ _:o_:r__go
:r_o_b__o| _ob|_r_or_o|:ogo|. :_ :r :ro| b:b:go|__go bob:|-
b:r :b|:1_gr_go ,|boro o:|_b_o|" :oo__b_:,
1_ooo b:oooggog ooro_o:b _ro:_ o:|b:gg_g_o b::b:go|__b
oo|b:gg__| o:1rogbob r__g__|o_r:_ _: :g_obooo_r:_,
o:|b:gg_g_o o__b__b |bg:_:|bg: J__:|_oo |_r:__o_| ooo| _:|:-
__b:_, o_ roor goo:r__: oo|b:gg_o: J_b___g__o _: ooo|:o-
go|:_, roo :b:rooob ____:gJoro :o oro__|_|: _: o:oo :1rogb_o|
J____o:b _:_:gJor_oo.
:o _g_o:gJo bg_b :bgobog:go oo|b:gg_1_ __b_ror__go |b:gg_o|
|:o ooroo:_ oo_oo:|: !. :oo_gg_g: _: orog_o:1_ _:__ob__go |b:g-
g:, 2. _o:goo _: ob|_r___o_go |:_r_o _: 3. _obo__ro oo|b:g-
g_o:. :r|_o| _o__g oro |bg: oo_oo:, roo_go_ _o:bbo_: _ob|_r__-
_ogo1o|: o_-!! o:gJo :bbog_go _ooo_r:_o_go |b:gg: _: o_-!3 o:gJo
:bbog_go _ob__o__:g_ro _ggog_:.
gamokvleva da problemaze dafuZnebuli swavla
_ob _o_oo !!0 b_g| :_b_r: gamokvleviT swavlis |::1o _oro:_o.
o:| J_o__ :o |_r:__oo| or:g:go g:ro:b_o :bbor_o_g_:, o:r:o oo
ooroo:_:_ ooo_:g| J_o__ _g_o_b__| (Echevarria, 1003; Lashley, Matczynski,
& Rowley, 2002): o:|b:gg__go b:r___b| :gJg_| :oo|:_bo oogg_b:|,
_oobg:| :b orog_o:|. oo|b:gg__o:
:b__b_b oooo_1o| _oro_gor_:|, r:o: :b|b:b oogg_b: :b :_:gr:b
orog_o:,
:rog__b oob:__o_|: _: ob_oro:_o:| oooo_1o| :oo|:___g:_,
:__o__b _:|_gb_|,
:bobog:g_b oroob:g_r orog_o:| _: oo| :_:|:gr_g:_ |:goro
|::1rogbo oro__|_|.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s _:
ganavrceT
swavla gamokvleviT (II, A2, 3)
:oo_gg_goo |b:gg: :ro|
oo|b:gg_1_ __b_ror__go
|b:gg:. :_b_r_o |b:ggo| :o
oo_ooo| ooroo:_o |_r__-
__r:. r: :ro| oo|o ogo_ro
_: |_|_o ob:r__o? r: rog|
:|r_g_| o:|b:gg__go?

swavla gamokvleviT -
oo_oo:, roogo| oob__goo:_,
o:|b:gg__go oo|b:gg__|
b:r___b| :_r_g_g_g |o__:-
_o:|, oo|b:gg__o: oob:__oo:
J_rog_o| 1oo _b_: :_:gr:b
orog_o: _: J_:ooboob
_:|_gb_o.
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
Confrey, J. (1990). What construc-
tivism implies for teaching, In R.
Davis, C. Maher, & N. Noddings
(Eds.), Constructivist views on
the teaching and learning of
mathematics (pp. 107-122). Mono-
graph 4 of the National Council
of Teachers of Mathematics,
Reston, VA.
472
gamokvlevis magaliTebi. _roo |:bo| :oo_gg_g:Jo, o:|b:gg_go| oo_r
orog_oo| :_boo| J_o__, oo|b:gg__o |g:o_b _oobg_| (roog_1__
o:|_bo J_oog_: o_o| obogo_ ,,_o :b ,,:r:), r:o: oo:rogob oob:-
__o_o _: :oo|_:_ob oooo_1:. _| |:J_:g_:| :og_g| o:|b:gg__g|
oo:b_obo| oo|b:gg_o: :1rogb_o| oobo_orobo _: o:roo| _| oro__|o.
o::goo:_:
!. o:|b:gg__go ::_bo| oo|b:gg__| :b|bg:g__g oogg_b:| (ooroo:-
_o b_|_o| :b|bo| J_o__). o| b:1:_ __r:g| |_g| 811x !!!! 1ooo|
__r__g| 1__:ooro| :|bgrog _: __r__go 1_goo ob_g|. o| |obog|
oo|b:gg__| ::r_goob, r:_oo :obo: __r__go.
2. oo|b:gg__o |g:o_b _oobg_|, r:o: oo:rogob ob_oro:_o: _: :oo_-
ob :r|_ooo, r_g_g:b__ro _gg:__o. o|obo __oob_o:b o:|b:gg__g|,
oboJgb_go: :_g| o_ :r: __oo_r:__r:| (:r:), :ro| o_ :r: __r__go
:b|:__o:r__go (:r:). o|obo :|_g_ |g:o_b J__oobg:| :ro| o_ :r:
bb_g: r:o_b:or:_ _:_:gJor__go __r_go| :b_g:|o:b (_o). _oobg_o
ro_g__:....
3. oo|b:gg__o __o:b _:_1:g_r (oo1_1-J___orog) _roo_roo_|. :o
J_oobg_g:Jo o|obo _oob_go_b, 1__:oor1_ :r|__go :_ro| _b_:
obg_g| o_ :r: __r_go| :b_g:| (_o), o|obo _oob_go_b 1__:oor1_
:_ro| |br:_o ooor:o: o_ obg_g| 1__:oor1_ bb_go| g:r_b:| (_o).
J_o__ o|obo __o:b :o b_|| |bg: o:|:g_1_ o::goo:_, ob_g og:|_-
o:|1_.
4. oo|b:gg__o :b__b_b :b1o:__:|, :_:go__b orob_oo|: ,o_ |o-
r__o| 1__:oor1_ :_ro __ro |br:_:_ ooor:o| go_r_ oo| _g_goo,
o:Job bb_g: 1__:oor1_ ___o: _: oo___o 1_goo ob_g|." oogo:b_oo
:_g_oogo :_:roo_| oo|b:gg_o: oo_r :o orob_ooo|: _: _o1o__ro
_:bob_o| :_:| ooo__gbo __|o_roo_b__o| o_Jg_ooo.
5. o:|b:gg__go obg_g| oo|b:gg__| o:oo :1rogb_o| oro__|_o| :bb-
ogg:|: _: __:__Jo. r: o_o oboJgb_gog:bo _gg:__o? roor _::_:-
gJor_o oo1_1|: _: J___|? _: :.J. (Pash _: |bg_o, 1991; pp. 188-89).

Jorgo o:b_|obo: _: :b:o:ro o:gob|_:ro: :b:goo:r_| o:|b:gg__g-


o: ooooo__o _gg_gooo |:o__bo_ro _ro__g_o| _:_ogo|, _:b_rgo|:
_: |bg:_:|bg: _:1_o| J__:|_o|:ogo| (Palincsar, Magnusson, Marano, Ford, &
Brown, 1998). oo__go |:b_g:_ ,or:g:gobrogo :b:og_o| ob:r_:|:g_r:_
o:ro_go :oo_gg_g: (GIsML) b:bg_b_o: .3 |__o:1_.
o:|b:gg__go, _oorg_g_| _oggo|:, :__b| |:|b:ggo _oo| :r_:g| _:
1o:_ _oobg_|, :oo_:b_| :b orog_o_|. o::goo:_, _:b__ooo |_ogo|
o:|b:gg__go orb_g| _oo_bo_:_o_o| |__ro|J:r_:g| _: |g:o| 1o:_
_oobg_|: ,r:_oo _: roor _roo_roo_b :_:oo:b_o _: _bog_g_o?"
J_o__ o|o_: |o__o_o__r |:_oob1_ _ob__b_ror__go r:o__boo_ _oobg:.
,roor _roo_roo_b g_J:o_o _roo:b_oo:b? ,roor _roo_roo_b o-
rog_o _roo:b_oo:b?" _| |o__o_o__ro _oobg_o _robog:_ _b_: o_o|
J_rb__go _: J___bogo, r:o: oo|b:gg_| |boro ooo:ro_g_: oo|__|.
_bog_g_| Joro| _roo_rooo| :_o| _ro-_roo |:_g:boo :1ro: _bog-
_go: J_rob_o| or:bo_|, ogoo:_:rb_bo| __b__o_|: _: |:_bogr__g
:r_:g| Joro| _roo_ro_:oo_o___g_:. _bog_g_| |o__o_o__ro |_r__-
__r_o :_go, rooro_:: _o_o __r_o :b __ogo_:_or_o, roog_o_
__b__oobor__b |:_g_o| oo|:oog_g:_, o:r_booro| oo|:1o_:_ :b o_:-
__go| :oo|:_bo:_. _| |_r____r_o _: __b__o_o _:_:gJor__go:
_bog_go| |:_bogr__g :_ogo:b. :oro:_, _oobg_o ooroo:_:_ _b_:
_b_o__| _oo_bo_:_o_o| :b|bg:g__g |_____r_|, :_:rb_bo|ogo| :b-
473
sqema 9.3
maswavlebelTa gzamkvlevi kvlevaze dafuZnebuli samecniero
instruqciebis gamoyenebis modeli
|boro b:1_o :bg_b_| _:1_o| o:booo__gro:| ob|_r___o:Jo, or___o _o
:bg_b_|, roo _o_go J_oog_: :bo_or__g o_b:| ob|_r___or_o| _ro|.
b_:ro: bobo_:b Designing a Community of Practice: Principies and Practices of the GisML Community.
by A. S. Palincsar, S.J. Magnusson, N. Marano, and N. Brown, 1989, Teaching and Teacher Education, 14,
p. 12. :_:o_or__go: b_:rogoo.
SefasebiTi
axsna
M mimarTulebis mimcemi kiTxva
da fokus-kiTxvebi
oob:__o_o oogg_bo|
J_|:b_ ||:_:ro
:1o:r_:|

CarTva . . .

orog_o:

oooo_1_o

_oobg_o
kvleva

oro____r_o

_roo_ro_:-
oo_o___g_
:o: _:__b:
b
o
b
:
|
b
:
r
o
_
_
_
g
_
g
_

:
|bg:g__g __b__oob:g_r ooobogbog__|: _: |bg:_:|bg: :_og:| oo-
ob:_r_ _bog_g_|. J__oobg_o oo _bog_g_o| J_|:b_, roo_go:_ _ro-
b:oro |_r____r: _: _roo |:_bogr__go :_ogo :_go, :oo_gg_go|ogo|
:r o_b_o_: _____o:bo (Magnusson & Palinscar, 1995).
J_o__o _:1:: oo|b:gg_o: b:rog: :oo_gg_g:Jo. o::goo:_, J_|:og_-
_go: oo:|o_bobo o:o |bg:_:|bg: _bog_go| bo_o _: |obogo :ooo_g:b
o:go:boo g:r:__o _oo_bo_:_o_o| J_|:b_, _:_|g: oo|b:gg__| _oobg_o
o:oo g:r:___o|: _: :oob:o_g:o_o| orggog. J_o__ oo|b:gg__o :b-
or_o_g__b _gg_g:| roor_ oorg_g:_o, o|_ o_or:_o b_:ro_o| _:b-
o:r_oo. oorg_g:_o b_:ro| _gg_g: _go|boo| oor:_:oor :oo__og_-
:| _: __|o_roo_b__|. o::goo:_, _:o_ro| og:go|: _: __r_o| :1oog:
_: o:oo J__:r_: _:o_ro| |b__go| 1oo:|o:b (go__o_o|: _: |_r:o_o|
:oo__b_oo). o_or:_o b_:ro| :oo_gg_go|:| oo|b:gg__o o__b__b
bob_|, ob__rb__|, __|o_r__o:b ob__rgo__| _: |bg: o:|:g:| |o__o_o-
474
__ro ob_oro:_oo| :b :b:go o___o| oo|:oo_g:_. :oo_gg_go| b:bogo:
oo|b:gg__o| oo_r oo__go: o__b_o_o_or_:. or__o b:1o .3 |__o:1_
:bg_b_|, roo _o_go J_oog_: :bo_or__|. o__o_, oo|b:gg__o: J_oog_-
: :oo_gg_go| r:o__boo_ _o_go_ _o :ooo__bob, oo:b_obob oo__go:
o__b_o_o_or_: _: :b:_b:_ob J____o :b|bo| :_:o__ :b |:ogoo
_gg_g:1_ :_:|gg:o__. _o__g _roo J_|:ogo _o_go: _ |:ogoo _gg_go|
:bbor_o_g_:o__ _ _:|_gbo| J__:|_: (__r :g:__ooo _: J_o__ J_g:-
oobooo bob:|b:ro _:Jg__o, oog:roo :b|b_o :b:g |o__:_o_|).
:oo_gg_goo |b:gg: oo|b:gg__| |:J_:g_:| :og_g| _ro_ro_g:_
o|b:ggob Job::r|o_ _: oro__|o_. 1_ooo oo_g:bog o::goo_Jo oo|b:g-
g__o |b:ggo_b_b :_ro| bb_go| ______|, roor _:_rob:g_b ogoo-
o_rob:g_o, roor _roo_roo_b _bog_g_o _: roor :ro:b _:_:-
gJor__gbo |:_bogr__g :_ogo:b. :o:|o:b, o|obo |b:ggo_b o:g:_
:oo_oobgo| oro__|| roor J_oog_: :_:gr: orog_o_o, J_:_:|o
_:|_gb_o _: o:1rogbo _ro_o__g:_.
problemaze dafuZnebuli swavla. problemaze dafuZnebuli swavlis
oo1:bo: _:_bo:ro| oo|b:gg__| oo_bogo _o_bo| :bgoo:r_:Jo, roo_go_,
ob_r__go _o_bo|:b :b|bg:g_oo, or:g:g |o__:_o:Jo :ooo__b_:. ob-
_r__go _o_b: :ro| ob_oro:_o:, roo_go_ _:o:b|ogr__go:, o:r:o
oJgo:o:_ :ooo__b_: (Cognition and Technology Group at Vanderbilt [CTGV], 1996;
Whitehead, 1929). orog_o:1_ _:__ob__go |b:gg:| |bg: oo1b_o_ :_g|:
Job::bo oo_og:_oo| :1r_:, orog_o:o: :_:gro|, o:b:oJroogoo|: _:
ogooo:ro_go, oo_go _bogr_o| :bo:ggo:Jo |b:ggo| _b:r_o| :bgo-
o:r_:. orog_o:1_ _:__ob__g |b:gg:Jo oo|b:gg__o _ooro|oor__o-
:b orog_o:|, roo_go_ :oo|:ggo| oo|:o_b:_ oooobog| :oo_gg_g:|,
o:b:oJroogo:|. orog_o:1_ _:__ob__go |b:ggo| oro__|o b:::g|
GIsML(Guided Unquiry Supporting Multiple Literracies) oro__||, roo_go_ .3 |__-
o:1_: b:bg_b_o. oo|b:gg__| _og_g:o orog_o:1_ _:__ob__go |__b:ro,
o|obo |g:o_b _: ::b:go1__b orog_o:| |__b:ro_:b oobooogo _:___o|
_:bo:r_oo _: ob___b oooo_1_o| b:oo_:go_:| J_|:ogo :_:b_g__o|
J_|:b_. oooo_1o| J_o_J:g_o| J_o__, :__b_b r: ob_oro:_o: :_go:o
ro|o :_: |gor__:o :_:b_g__og_o| J_|:_:|_g:_. _| |:b_o| oo|
:og_g| ogooo:ro_go |b:ggo|: _: _gg_go| _:1:|. J_o__ oo|b:gg__o
o__b__b :b:gJ_o_bog _o_b:|, :_:|__b orog_oo| o:o__g :_:gr:|,
|:goro_o| J_oobg_g:Jo b_g:bg: :_:b__:g_b _gg_g:| _: ogo| o:1r_-
_b oo _b:r-bg_g_|: _: _o_b:|, roo_go_ ooo__| (Hmelo-Silver, 2004).
b:o_gog orog_o:1_ _:__ob__g |b:gg:Jo orog_o:_ b:o_gogo: _:
oo|b:gg__o| _o___:_. _ro-_ro o::gooJo o:|b:gg__go: __r:___:
::o:bgog: ooo_ob:r_ oogg_b_1_, r:o: b:_b:go|_ob: oo|b:gg_o: _oob-
g:, b_r: _: |o_o:g_r |__roJo orog_o_o| :_:gro| _b:ro:
__ooo| _:b__ooo |_ogo| _g:|o |b:ggo_: J_oobg_g:| :go:|_:-
Jo b:gooo| _:_gro| J_|:b_. o:b _g:|Jo ooo_:b: |::1_oo |_:_o:,
|:_:_ :_b_rogo o_o b:gooo| _:_gr: oob| gogo:o |:_b_Jo. ooo|:o-
go|, roo J__o1:__ob: :gJg_o :o |_:_oo|:ogo|, o:b :oo__og_o|
J_o_bo| oo1boo o:go| oo|b:gg__| bob:|b:r r:o__boo_ oro____r-
:Jo oo:__o: oob:bog_o:. oorg_g roJo, :ooo__b: o|o_goo| r__:,
_b_o_goo__o: _: ogooo__o| bob_o J_|:__go|o ob_oro:_oo|
oo|:rog_g:_ _: :|:1o:r_g:_. J_o__ o:b oo:b_ob: b:gooo|
_:_gro| |oo_g:_o:-r:_:_ |::bo _:_:r: b:gooo: :o _roo|:ogo|
_g:|o __g_ |_goo_o_o_g:_ _go_: |_:_oo| b:_oobg:| (Espe, Worner,
& Hotkevich, 1990, p. 45).
problemaze dafuZnebuli
swavla _ o_oo__o, roog_-
o_ oo|b:gg__| b:r___b|
r_:g_r orog_o_|, roo_go-
:_ J_oog_: _:g|:b:_ :r_
_ob__o |boro o:|_bo.
475
cxrili 9.2
maswavleblis roli problemaze dafuZnebul swavlaSi
faza maswavleblis qceva
faza 1
oo|b:gg_o: oro_b_or_:
orog_o:1_
o:|b:gg__go :bobog:g| :_g_oo-
go| oo1b_|, :_b_r| go_o|_o_
_r(_1r_bg_g_o_o|) ooobogb_|
_: :og_g| oo|b:gg__| oo_og:_o:|
b:_roob o:o oo_rg_ :rb__go oro-
g_oo| :_:|:gr_g :__ogo:Jo.
faza 2
oo|b:gg_o: or:bo1_:
|b:ggo|:ogo|
o:|b:gg__go _bo:r_: oo|b:gg__|
:b|:1_grob orog_oo| :_:gr:|-
o:b _:_:gJor__go :__ogo_o _:
oo:b_obob o:oo or:bo1_:.
faza 3
ob_ogo__:g_ro :b ____ro
|:o_J:o| :|o|__b_or_:
o:|b:gg__go b::b:go|_| oo|b:g-
g__| J_:rogob oboJgb_gog:bo
ob_oro:_o:, :b:bor_o_gob __|-
o_roo_b__o _: _ooob orog_o_o|
:b|b: _: :_:gr:.
faza 4
:r__:___o|: _: __|oob:__o|
J__ob: _: or_1_b_:_o:
o:|b:gg__go :|o|__b_o:| _b_g|
oo|b:gg__| J_|:__ro|o :r_-
_:___o|, oob|_b__o|, go__o_-
o|: _: oo__g_o| _:_og:|: _:
ooo1:__:Jo, _bo:r_: o:o o:go:b-
oo b:o_J_g:ro |bg_|:_ :_1o:rob.
faza 5
orog_oo| :_:gro| oro__|o|
:b:go1o _: J__:|_:
o:|b:gg__go _bo:r_: oo|b:gg_|
:o:1ro| o:go|o _gg_g: _: o:|Jo
:oo__b__go oro__|_o.
b_:ro: bobo_:b Classroom Instruction and Management (p. 161), by R.I. Arends.
Published by McGraw-Hill. Copyright 1997 by McGraw-Hill. o_g__: McGraw-
Hill Companies-o| b_:rogoo.
o:| J_o__, r:_ o:o b:o_oob_| _: :bobog_| :1_oo| |_:_o:, o:|b:g-
g__go: _::g:g: oo|b:gg__| b:roo__ob:o, roor o_b_o_: J_|:og_-
_go orog_oo| o:go_:b :_og_:. oo|b:gg__| _b_: :_b|b:o _: _:_|:-
_o_ob:o |:_oobo| o:go|__go :_:b_g__:. ooo__gbo _gor:| oo|b:gg__o:
b:o_oob_| _o__g _roo |_:_o: ooo| J_|:b_, o_ roor _bo:r_o_: o:oo
J_:_o| oo|:bg_o: :go:|__g_| :obo_b_o oro____r_o| b:_:r_:Jo.
o:|b:gg__go: _oob: oo|b:gg__|, o:o o_ |_r_:o _:bo:r_: _: o:-
|_b:_ _bo_1o:1ooo :_|:g|_ ,_o:b" ooo_o. oo|b:gg__o: J_:_ob_| oo|-
__r_o _: oo:o1:__| |o__g_o, |:_:_ oo_bo___b_b b:gb|, :__oo
|__o: oor|:bo__o b:goooo _:obo_r__go _bog_g_o| _:|:bo:r_-
g:_. _g:|o: oor|:bo__oo |:g|_ oobo _o_o b:bo: :1:gb: :go:|-
_:Jo. o:|b:gg_go|: _: oo|b:gg__o| _oobg:, b_r:, _gg_g: _: |:_:ro
ooo:ro_go o_o r_:g_ro _bogr_o|__go orog_oo| :_:gro|__b (Espe,
476
Worner, & Hotkevich, 1990). |bg: :go_b_o__ro: orog_o_o: J_oog_: oo-
|b:gg__o| __r:___: oo:o_ro| o_ob:r__o| _:b:go:b_o| J_o_or_o|,
|_og:Jo oo|b:gg_o: Joro| _ob_go__o: :_:b_g__o|, __b:oo|: _: _:-
roJbg_oo _:1:r:g__go oo|:bg_oo|:ogo| __go| J_rog_o| :b o:-
_:r: :gJg_o|:ogo| |:o:o:Jo oo__b_o| J___o_o|: _: :_o_o_|_o|
oro____1_. o:|b:gg_go| rogo orog_o:1_ _:__ob__g |b:gg:Jo J_-
_:o__go: .2 _brogJo.
1oo orog_o: :r :ro| :go_b_o__ro oo :_oo, roo :gg_b:| :b-
__b__| oo|b:gg_o: _bogr_:1_, o:r:o ooo1o_g_go:. o::goo:_, g:b-
__ro_o| _bog_r|o___o| _obo_o1oo|: _: ___bogooo| J_o|b:gg_g-
o: ___o: (!0, !3) J__ob: go__obg_b_:1_ _:__ob__go |:|b:ggo
:r_oo, roo_go_ :oo1b_go o_o o_b_o_ _: o___g|_ _g:|_Jo o:o_o:-
_o_o| |b:gg_o|ogo|. |_ro:go |:b_gbo__oo _:|o_r g__:ro| o:g:-
_:|:gg_o b:r___b| oo|b:gg__| _ooog__|_r |o__:_o_|, roog_o_
|:goro__b orog_oo| _:|o:|, _g_oo1b_o| _:|:bg:|, orog_oo| :_:-
|:gr_g:_ o:o_o:_o_o|, o|_oroo| _: go__r:__ro| _b_:o: :oo__b_:|.
ooo| oo_b__:g:_, roo |o__:_o_o _ooog__|_ro: _: _bogr_o|__go, o:oo
:oob|b: J_|:og__go: oo oob:__o_o| |:J_:g_oo, roo_go_ _:ro_go:
oo__o_g o|_oro_Jo. bJor:_ o:g:_:|:gg_Jo oo__o_go: :r|__g
_o_b:1_ _:J_b__go r_:g_ro _bogr_o|__go orog_o_o. o::goo:_,
_:|o_ro| _ro o:g:_:|:g:gJo, |_og:o__go :|:_o| roo_go_:_ ooo-
o___ro :gJgo: ___o|:ogo| |:o:o:Jo oo__bo| _:oro____o| J_o__,
oo|b:gg__| J__ogo:o _:ob_ob b:o_gogo |:o:o:Jo __obo| :J_b_: o:go-
:bo _g:|Jo.
g:b__ro_o| ___o orog_oo| :_:gro| |:__o:r oo_oo:| _bo-
__| sayrdenze damagrebul instruqtirebas. |:_r__bo :ro| o_o_:ro,
|:ob__r_|o |o__:_o:. oo _1r_bg_g_o_| orog_o_o| :_:|:gr_go
oo1b_o| _:|:bg:|, _:_og:| _: o:o_o:_o__ro |:J_:g__o| :oo__b_-
:|. _:|:b_go: J___o- :bgoo:r__| |:|:r_go, oo_bogo _: :r: ob-
_r__go _o_b:. oro___1_ _:__ob__go o__bo_r__o| J_|b:gg: _o__g
_roo oo_oo::, roo_go_ orog_o:1_ _:__ob__g |b:gg:| :g|. .3
_brogo :_:r_| :o |:o oo_oo:|, roog_o_ orog_o:o: :_:gro| :-
oo__og__Jo gbg__:.
gamokvlevaze da problemaze dafuZnebuli instruqtirebis kvleva. :-
oo_gg_go| o_oo__o :g| :_oob_boo |b:ggo| o_oo_|, o:o 1oo |:_roo
orog_o:_ :_go. :|_ roo, :oo_gg_g: _rbog:_ _:_oogo _: or:bo-
1__go _b_: o_o|, :b|:__or_oo b:_g_:_ ooo1:___go oo|b:gg__-
o|ogo|, roo_go:_ J_oog_: :r:|:_o:ro|o :1o|_ro _o_b: _: oro-
g_o:o: :_:gro| _b:r_o _ob__o. _gg_g_o: gobg_b:, roo :_oob_bo|
o_oo__o :r:______ro: _: |:1o:bo_ _o _::go J_|:og_go_o| o_ob_
oo|b:gg__o|:ogo| (Corno & Snow, 1986; Mayer, 2004). ro_: ___ r__o:bo:
(!83) :::b:go1: _: _roo_ro| J_:_:r: 57 :__ogo:1_ _:__ob__go
|b:ggo|: _: |b:gg_o| _r:_o_o_g oo_oo:o: J____o, o:b _::|_gb:,
roo :__ogo:1_ _:__ob__go o_oo__o __ro J___o:bo :_oobb_: ro-
or_ _r_:_o_goo|, o|_ |:bo| Job::r|o| J_|b:ggo| og:g|:1ro|oo:_.
!3 b_g| o|:g|o J__:r_: :__o_: orog_o:1_ _:__ob__g |b:g-
g_:1_ |:o__o_obo |_og:Jo. oo|b:gg__o, roog_o_ |b:ggo_b_b oro-
g_o:1_ _:__ob__go ob|_r___or_o| |:J_:g_oo, ___o_| J____|
:bg_b__b_b o|_o _b:r-bg_g_Jo, rooro_:: orog_oo| b:oo_:go_:
_: _:|:_o_:, o:r:o _:r_|_o o_gb_b o:go:boo o__bo_r_o| |::1o|o
_o_b:Jo, o|obo o__bo_r_:Jo b:_g_ ooo1:___g:_ oggo_b_b o:g| (Al-
banese & Mitchell, 1993). J_o__ _gg_g:Jo MBA oo|b:gg__o, roog_o:_
sayrdenze dafuZneb-
uli instruqtireba
_ orog_o:1_ _:__ob__go
|b:ggo| _ooo, roo_go_ _oo-
og__|_r |:ob__r_|o |o__:_o:|
o__b_|, roor_ |b:ggo|:ogo|
|:_r__b|.|b:ggo|ogo|.
477
cxrili 9.3
problemaTa gadaWris gamocdlebaSi arsebuli swavlis sami midgoma
orog_o:1_ _:__ob__go |b:gg:, |:_r__b1_ _:o:r__go ob|_r___or_: _: oro___1_
_:__ob__go |b:gg: - |:oog_ ob__: :_:|:gr_go orog_o_oo.
Pproblemaze dafuZnebuli
insrtuqtireba
sayrdenze damagrebuli
instruqtireba
proeqtze dafuZnebuli
instruqtireba
orog_o: r_:go|__ro, :r:|bor:_
_ob|_r_or__go
go__o1_ _:__ob__go,
_ooog__|_ro orog_ooo
_:oo:gr__go b:r:_ogoJ
obro:
o:|_oo_gor__go
J__oobg_o
orog_oo|
rogo
_o__|or_: ob_oro:_oo|
|b:gg:|: _: |_r:__o_o|
_:|:_o_:1_
:oo__og_o| :1o:r_o|
_1r_bg_g_o_:, r:o:
oo|b:gg__o: :oob,
roor J__ogo: _o_b:|
b_go J__b_o| orog_-
oo| :_:gr:|, go__o|
_:bo:r_oo orog_oo|
:_:
_ob__b_r:_o: |:o__bo_ro
:oo_gg_go| oro__|1_,
roo_g|:_ oog_:g:ro
:r__:___o| J__ob:o__
oro__|o _:___o| _:__b:, o__:o:
_:rog_: _: |:_oobo:
|b:gg:, :_:b__g: _: r_-
_g__|o:
ooooo__o| _:bo:r_oo
_:_og: _: _g_oo1b_o|
:b|:1_gr:
bob:|b:bggr__:, _:_gorg_-
: _: :b|bo| _o_g_o
o:|b:gg_-
go| rogo
|:|b:ggo oro__|_o| _:b-
o:r_:, _:|ogo_:_o: _:
oo__go| :bbogg:
oo|b:gg_o: oorg_g:_o
_o_bo| b:rog:, oro-
g_oo| :_:gro| |_r:_-
_o_o| oo__gor_:,
ob|_r___o_oo _1r_bg_-
g_o_:, ro_: _| oo|b:g-
g_| _|:goro_:
:oo_gg_g:o__ _: _gg_go|
:bo:ggo:Jo _or__go
ob_oro:_oo| :_bo:
_og:o-
r:_o:
o__:o: J_|:b_ oog:o:r:-
__:. oooo__g oo|b:g-
g_| oo:_g| :b:go _o_b:
___Jo orog_oo| :bbog-
go|ogo|
o_or_ ____Jo :b oogo-
:b:_ _g:|Jo o___o|: _:
|_r:__o_o| J_|:b_
oog:o:r:__:
:oo_gg_go| oro__|o|
o:rog:, o:b:_og_o:b
:b go_:g_ro _rooo|
b_gr_o:b o__:o: J_|:b_
oog:o:r:__:
|:J_:g_-
_o
|_r____ror__go o_-
oro _:_:, oo|b:gg_o:
oo_r J_rb__go |:|b:ggo
r_|_r|_o
go__o _ob_rogooro,
orog_oo| J_|:__go|o
ob|_r_o_b__o (r___o,
_ooo:|_o :.J.)
_oooo___r_go |:J_:g_-
_o, roog_o_ b_g|
_b_o_b _:_og:|, oo-
b:__o_o| J_rog_:|: _:
:b:go1|, oo__gor_:| _:
ob_oro:_oo| J__r_:|
b_:ro: bobo_:b C.E. Hmelo-Silver, Problem-based learning: What and how do students learn? Educational Psychology Review,
16, p. 2338. Plenum Publishing Corporation, 2004
o|b:gg_| _b__o orog_o:1_ _:__ob__go o_oo__o| :oo__b_oo,
___o_|_o o_gb_b oo oo|b:gg__o:b J__:r_oo, roog_o:_ _b__o g__-
_o:1_ _: _o|__|oo| o_Jg_ooo o|b:gg_| (Capon & Kuhn, 2004). o:_:go
ogoor__gor_o| _b:ro| o_ob_ oo|b:gg__o: J_oog_: |bg_o:b J__:r-
_oo ___o_|o J___o :bg_bob orog_o:1_ _:__ob__go o_oo__o| :oo-
478
__b_:Jo (Evensen, Salisbury-Clennon, & Glenn, 2001), :o:g_ _ro|, orog_o:1_
_:__ob__go o_oo__o| :oo__b_:o oo|b:gg__| _roo: :bo:ggo:Jo
J_oog_:ogooobg_ :b_goo:ro| ogooo:ro_go |b:ggo| _b:r-bg_g_o_.
orog_o:1_ _:__ob__go |b:ggo| oo1b_o| :og:go|bob_oo _ob_o
o_go-|ogg_ro: (2004) ooooobog: _gg_g_o _: :_oo:bob: ooo| _:o:o_-
_o___go |:_oo, roo orog_o:1_ _:__ob__go |b:gg: b_g| _b_o|
oo_bogo _o_bo| _ob|_r_or_:| _: :goo:r_| orog_oo| :_:gro|: _:
ogooo:ro_go |b:ggo| _b:r-bg_g_|. o:r:o b:_g_:_ |:g:r:__o:, roo
orog_o:1_ _:__ob__g |b:gg:Jo _g_g: :|:_o| oo|b:gg_o: oob:bog-
_o: Job:b:_ oo_ogor__go o_o|, :b roo o| o:o o:b:oJroogo:| :|-
b:ggo|. _b_: :_oboJbo|, roo _gg_g:o: _or:gg_|o: b:_:r__go: o:_-
:g_g:|_g_o:b, _g_g:1_ bJor:_ _o |:o__o_obo |_og_Jo.
|:___o_|o oo_oo: _:b__oo _: |:J_:go |_og_Jo J_oog_: o_o|
Job::r|1_ _o__|or__go _: :oo_gg_go| :b orog_o:1_ _:__ob__go
o_oo__o| _::g:b|_: (Arends, 2004). o::goo:_, _g: _ooo:, __go_ _g-
_ro: _: 1_ b_bo: (2000) :oo|_:__| _::g:b|__go oo_oo: o_oob_
_g:|o| oo|b:gg__o:b ooo| :|:r_g_g:_ o_ roor :oo___b_ob:o |b-
g:_:|bg: |_r:__o: |:_b_o|o___g_go o__bo_r_:Jo _:ro __|o_ro-
o_b_o| :|:_:_. o_oo_o |:oo _:1o|::b J___:: (!) o_or_ ____Jo
oo|b:gg__o :bor_o_g__b :_oob_boo __|o_roo_b__| oo _gg:__o|
_:|:__b:_, roog_o:_ :oo_g_| _roo _:or__go_o _:_:b_:1_, (2)
o:|b:gg__go :b:roo__: _o|__|o_|, b|bo_: |:_ob_rogo _gg:_o|
|_r:__o:| _: oog_o_: |boro :1rogb_o| boo_J| __|o_roo_b_o| :_o|
o:o:1_, (3) oo|b:gg__o :_:r__b_b __|o_roo_b_| _: o__b__b_b o:o oo
_gg:__o| :oo|:_:g__g_g:_, roog_o:_ :ooobgo_| _roo| _:or_-
:. _gg_go|, _o|__|oo|, :b|bo|: _: oo__gor_o| _ooob:_o: b:ro:__oo
_:_bo:r: oo|b:gg__| _b__o| :_:Jo.
ob__r:__o_1_ _:__ob__go _o__g _roo _ob|_r___ogo|__go oo_-
oo:: ob|_r___o_go |:_r_o.
dialogi da instruqciuli saubrebi
goo_|_o| _obo__ro :bgoo:r_o| o_oroo| oob__goo |b:gg: _:
:_: oooobog| ob__r:__o_|: _: |:_r_|. oo|b:gg__| _b__:o
_:bgo_|o :bgoo:r_o| 1ob:Jo o_o_ orog_o_o:b J_go__:. o:o _|-
:goro_:o ob:r_:g_r:, roog_|:_ ooo___b o:|b:gg__go:b :b |bg:
oo|b:gg_|o:b _roo_roooo (|_:_og_obo). :_ oo__o_go: ob:r_:g_ro|,
|_:_og_obo| :b|:1_gr_: _ _|:: b:1:|o_g:_ o|_oo _o_b:, roo_go_
oo:_g| roor_ o:|b:gg__g|, o|_ oo|b:gg_| orog_ o:o:bo __|o_r_o:
r:_:_ _:rJo: ,|_:_og_obo :ro| |b:gg_o|: _: |b:ggo| ogo_ro _ob-
____o:, |:_:_ o:|b:gg_g_o _: oo|b:gg__o _obo:b :1ro:b _:gJor_|
_roo obrog, o:|b:gg_go| oo_r __g__ro| _o_b:|: _:, o_or_ obrog,
oo|b:ggo| _og_g__o_r :oo__g_:|: _: _o_b:| Joro| (McCaslin &
Hickey, 2001, p.137). :ob|_b_o |:b:ooro1_ _bo|: _: o:o:oo|o| |:_:ro.
J_boJb:g_oo roor :ooo__b: o:o:o ::gobo| |_b_gobo _: __g|::oo
_:gJor_o _bo| :oo__og_:|: _: _o_b:|o:b roo _:bo:r_o_: og|
orog_oo| :_:Jo.
instruqciuli saubrebi o:rog:_ ob|_r___o_go:, r:_:b:_ o|_:
J___bogo, roo b_go J__b_o| |b:gg:|, o:r:o _| o:ob_ |:_r_o: _: :r:
g___o_o :b _r:_o_o_go :bbogg_o. :_ oo_g:bogo: or_bog:bo go__r-
:__ro| ___o| o_|:o_ _g:|_g_o| |:_ro| b:b_g__o (Moll & Whitemore,
instruqciuli saubari _
o|_oo |o__:_o:, |:_:_ oo|b:g-
g__o _o_b:| oo_b_b o:|b:gg_-
g_o:b _: |bg: oo|b:gg__o:b
_roo_rooo| 1oo.
479
1993). |:_:ro gobg_b_| o_ roor _1r_bg_g_o__b ___o| b_gr_o
_roo_ro|b:gg:| :oo__og_:1_ |:_roo.
o:|b:gg__go: |ogg_|__ro _: _:_o|b_ro _g:, r: o_o :o 1_:oro|
J_|:b_?
ro_:: g_o_ro, o:o o:go:b __g:r_:o o|.
o.: go| _go|boo? oo| oJog_| _go|boo?
ro_:: _o:b.
o: r:o :_o_r_ob: _|?
ro_:: ooo_oo roo o|obo o:go:b b_rgo_go_b_b _: __g:g_b_b
o:|1_.
o: _o__g go| _b_: :1ro| :ooo_o:? o_ _g_g:| :1ro| oo|o_b:
o|_r|. J_o__ J_googo: :_:gb_go_oo, r:1_ go|:_roo.
|:r:?
|:r:: g_o_ro, o:| _| o__: o:gJo o:_:r:oo|:| oo_go_:, :b
J_oog_: oo|o _ro-_roo o_o:ro _:o_:r: :b r:_:_ o:-
_:g:ro...
o: r:| _go|boo? r: o__: oo_go_: o:gJo?
|:r:: o__:, roo oJog_| __o_r:o, goooo |ogg_|__ro _:o-
_:r:.
o: J_b oo:1_ |:_ro, |:o_:b oo_go_: :g_or|, gogo:o
|__o|, _| :1ro o:gJo?
|:r:: _o:b.
o: _| :1ro J_oog_: o:gJo oo|ggo_: o:| :b oo| roo_goo_
b:_bo|. bJor:_ :g_or_o o:go:bo o___| r_:g_ro
_bogr_o_:b o___b, :|_ :r :ro|? _ob, J_b r:| _o_ro
ooobro:1_?
_obo: :o ooobro:Jo r:_:_ oor:go_ __g|. :r J_oog_: _g_g:_-
ro| :b__bo| |_rgogo _ob__|. o:r:o :r_g__gbog:_
_g_g:__ro o:Job oob_:, ro_: o| o:bo_:Jo o_o.
o: roor _o_ro, ro_o| b:g:r_: o| o:bo_:Jo?
_obo: :o, ro_: gooo _:ob:b:, o:Job _:ob_o o:bo_:.
rob:r_o: _: _g:_ :_:o__:.
_obo: o, o:b o_g:: ,oob_: go___ _g:_!"
o: _: _| :|__ oob_:, boo?
rob:r_o: o:go:b |_g_g_r:_ ooo__:.
o: :g:o o| :r _o_ro_: bob:|b:r, r: J_oog_o_: ooob-
_:ro_o. o_g_b r:| o|_rg__oo, oo| :_og:| roo _o-
_ogo_:goo? (g. 24-25)
|:_:ro :ro_g_:, ro_: oo|b:gg__o: o:|b:gg__g| J_|o:g:1_|
ooobroo| ob__ror__:_oo| |bg:_:|bg: g:ro:b_o. o:|b:gg__go oboJb:g-
_: :o ob__ror__:_o_|: ,b:b_o, r:o__bo r:o_ o_goo. ro_: |:_ro_:
ooobroo| o_r|ob:_1_ _: o:o robo_1_. |:r:o :g_oro| og:g|:1-
ro|o :bobg:. J_b _o, _ob, __:__ :_r_go:, r: :1ro _: oor:go o_o :o
ooobro:Jo."
ob|_r___o_g |:_r_Jo o:|b:gg_go| oo1:bo: _g_g: oo|b:gg_ J_o-
__b_oo:_ o_o| b:ro_go :r|_oo _o|__|o:Jo. 1_ooo oo_g:bog |:_:r-
Jo o:|b:gg__go _g_g:__r| o:booo__gr_g:_ :__o_| _: _g_g: oo|b:g-
g_| __oob_: :1r|. ro_: oo|b:gg__o __ro :bgo| __boo:b |:|b:ggo
oo_oo:|, oo|:go_b_go:, roo _roo:b_oo:b __ro o__:_ o|:_r__b,
go_r_ o:|b:gg__go:b. :r :ro| :__og__go _| |:_r_o b:brogogo
_: ro_go o_o|. g:bbo|:ogo| __go| J_rog_:_ _o J_oog_: :b__|
ob|_r___o_go |:_:ro| o_o::
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
dialogi da saubrebi (II A2)
_o|__|o_o|: _: ob|_r___o_-
go |:_r_o| b:roo_: bJor:_
oo|b:gg_o:ogo| _g_g:1_ _:|:-
o:b|ogr__go _: _:|__go |:|-
b:ggo :oo__og_::. :o_o
_: :::b:go1_o o| orob_oo_o,
roog_o_ |:_r_|: _: _o:-
go_Jo, roor_ ob|_r___o-
_g |_r:__o_Jo, :ooo__b_:.
480
__o| oorg_go b:b_g:rJo oo|o| g:o_o: :_g_oogo| r:o__boo_ b_oo
_:_ooo J__oobg:|: r:o__b :gJg| _b_o_: _b_go g:bbo| ooroo_g:
oo ___|. ogr:o__o: :gJgo: :|bo: b_go. __g|o :gJgo _ogo g:bbo|
ooroo_g:| :oor__:. oo|o| g:o_o: o_oob:: ,r:o__bo :gJgo oooroo_g|
g:bb| ___| :_?"
_:ob__| r: ogr:o__oo _: ::ro_g_| ogg:, r:o__boo_ :gJgo
24-o__ :go_:. _roo: :gJgo: _:g__g:_oro :o_o, _:_o:_: !8-| 6
_: _o:|_b: o:|b:gg__g|: ,24".
J_o__ oo|o| g:o_o: o_oob:: ,oo :gJg_o:b J__:r_oo, gob_ _og
g:bb| J_g:o|, r:o__boo o__o :gJgo J_g:o| ___| _b_g g:bb|?
r:o__boo_ oo|b:gg_ !8-o_:b !2-o__ b:oogo_: _:oggo|:|. _ro-
o: :gJgo: |:o:o:Jo __o__oo oo:_og: ogr:o__o __o_o __g|| _:
_:oog:g: _:rb_bogo __o__o.
oo|o| g:o_o: |obog: r:o__boo_ o|_rg_g| :_b|b: _g:|o|:o-
go|, roor ooo__| o:|_b_o. oo|o| g:o_o: oo|b:gg__| |bg:_:|b-
g: _oobg: _:_|g: _: o:o:b:_ |bg:_:|bg: :oo|:ggo| ooo_b:|
oooobog_: o:b:o, |:b:o orog_oo_:b :b:go :oo|:ggo| oooo_:
g__:r:gob J_ogo (Peterson, Fennema, & Carpenter, 1989, p. 45).
oo|o| g:o_o: J__ob: o|_oo :r_oo, |:_:_ oo|b:gg__| J__ogo:o o:-
o_o:_o_:| ,_oo :_ob" _: :ooo__bob o| |:o_:ro| :|::1r_g:_. :o
oo1b_o| oo|:_b_g:_ |b:gg_: ob__: oo|b:gg_o: :___:g_ro J_|:og_-
go_o| :og:go|bob_oo. o:|b:gg_g_o: J_oog_: __r:___: ::o:b-
gogob :b:roJo| |_r:__o_o| _b_rog :oo__b_:1_, r:o: b:bob, r:o-
__bo :b|bg:g__go 1oo J__ogo:o oo|b:gg__| orog_oo| :_:gr:. :_
oboJgb_gog:bo: o:o_o:_o__ro :1rogb_: _: :r: o:o_o:_o__ro ,_:___o"
:b orog_oo| :_:gro| _roo |:___o_|o (o:|b:gg_go| oo_r J_ooo:g:-
1__go) 1o| |b:gg:. o:|b:gg__go 1o| :o_gg_go _: o_o:, _bo:r_:
oo|b:gg__| J__ob:b |:__o:ro _o_b: _o:goo| |:J_:g_oo (Putnam &
Borko, 1997).
.4 _brogJo o:goo_rogo: oro____o_go ob|_r___o_go |:_r_o|
_g_o_b__o.
kognituri moswavleoba
|:___b_o: o:boog1_ _:_:|__r_:, roo _obo__ro oo|b:gg_o: ____-
_o:bo _oro:: :b:og_:Jo. o|_:_o| :b |bg:o: g_r_oo o_J:ooo :b-
:g:1r_: :_:oo:b_o: _gro _b:r-bg_g: _: b_go: o|b:gg_|. _o_boo
J_o:r:___go o_1_r_o :bg_o:b o:o oo__g_|. __oob|_ror_: _:
J_|bor__o, o|_g_, roor_ oor:_o o::gooo, 1r_o| oo_og:_o:|. oo|-
b:ggo| _ooo___b_oo| 1r_:|o:b _ro:_ |:goro oo_o____o r_:g_ro,
oboJgb_gog:bo _: __ro ro_go b__: (Collins, Brown, & Holum, 1991; Col-
lins, Brown, & Newman, 1989; Hung, 1999). r_:g_r _:g:g__Jo oob:bog_-
oo| 1oo, :oo__ogo o:|b:gg_go| _:bo:r_oo, oo|b:gg__o oogo|_-
_b _o_b:|, _b:r-bg_g_| _: _or__g__| (Rogoff, 1995, 1998). :o:|o:b
orog_|, ,J_or__|:_" _: ,o|_:__|:_" o:go|o bggogo J_:_go _roo_r-
ooo| :o oro__|Jo _b:r-bg_g_o| :_o_o_|_o| og:g|:1ro|oo (Lave &
Wenger, 1991).
:g:b _ogob|o _: oo|o _og__o (!8) _o_ro_b_b, roo |_og:Jo
J_o_bog _o_b:|: _: _b:r-bg_g_| _gro :r:__ro :_g| |:_roo |_ogo|
:r_o o:o oobo:r_:|o:b. :o _o|:g:b|o| :oo|:|bor_g:_ :b:og_o|
1oo_roo |o__o:go|_o |_og_| _rb_g| :oog:go|bobob _obo__ro oo-
|b:gg_oo| _gro o:b:|o:o__go. ooo| o:ogr:_, roo o|b:ggo o_rbg:,
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
_:_ro_o _brogo .4 ob-
|_r___o_go |:_ro| _g-
_o_b__o |b:gg_o| o_g_b__g
r_|_r|o: _:og|.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
ob|_r___o_go |:_ro| J_|-
:b_, _g:|o| _r:b|_roo__o|
_: ob|_r___o_go |:_ro|
ob|_r_o_b__o| b:oggoo,
_:o:__ooo ob_oro:_oo|:ogo|
_:__:gJor_oo: Dissemination
Center, National Center for
Research on Cultural Diversity
and Second Language Learning,
Center for Applied Linguistics,
1118 22nd Street NW, Washing-
ton, DC 20037.
481
cxrili 9.4
instruqciuli saubris elementebi
_:r ob|_r___o_g |:_r_| _b_: _ob__| roor_ ob|_r___oo|, o|_ |:_ro| _g_o_b__o.
instruqcia saubari
!. o_o:__ro _o__|o. o:|b:gg__go orb_g|
o_o:|, roo_g1__ __r:___: _b_: o_b:|
:o:bgog__go _o|__|oo|:| _: 1o:_o _-
o:_ :_g| ooo| J_|:b_, o_ roor _b_: :ob|-
b:| _| o_o: oo_oo:g_r:_.
6. b:_g_o ,_boogo:|_bo:bo J__oobg:. _o|__-
|o:o: _or:gg_|o: _b_: _oobg_|, roo_go:ogo-
|:_ _ro1_ o__o |boro o:|_bo :r|_o|.
2. bob:r_ _o_bo| ::__o_r_: _: :oo__b_-
:. o:|b:gg__go :_g_r:g| oo|b:gg__| J_|-
:__ro|o _ob_ro _o_boo, roo_go_ |:goro:
___|_o| :|:_:_ _: :bg_o| oo|b:gg__|
|:_o|__|oo_ ob_oro:_o:|.
7. oo|b:gg_o: oo_b_g_1_ |br:_o r_:or_:.
ro_: :r|_o| |:b_o|o _o: _: _o|__|oo| _ro|
_o__|o J_b:rb_b__go:, o:|b:gg__go: r_:or_-
: _b_: oo:b_obo| oo|b:ggo| :oob:o_g:o_|:
_: oo J_|:og_go_1_, roog_o_ orog_oo|
:_:|:gr_g:_ o_b_: o:o:b J_ooo:g:1__go.
3. oor_:ooro |b:gg_:. ro_: |:goro: o:|-
b:gg__go oo|b:gg__| oor_:oor :|b:ggo|
_b:r-bg_g:| :b Job::r||.
8. _:_:gJor__go o|__go:. _o|__|o:| :b:-
|o:o_| o:r:ggobrogo, ob__r:__o_go _: _ro-
o_ro_:_:gJor__go _g_o_b__o. b:ro:___go
:1r_o _:_J_b_: _: :_:roo_| bob:|.
4. __ro ro_go _bo|: _: :ooo_o_o|
b_gJ_b_o:. o:|b:gg__go b_g| _b_o|
oo|b:gg_o: oo_b_g_| |bg:_:|bg: |:|b:ggo
___bo_o| :oo__b_oo: ___:g_ro :bbogg:,
J__oobg_o, :o_or__o, o:_1_o.
. :ooobg_go, o:r:o :r: |:JoJo :_oo|__ro.
o:|b:gg__go _obo| :ooobg_g _ooog__|_r :_-
oo|__ro|, roo_go_ _::g:b|__go: oo1o_o_ro
_oo_o_ro _goo:_oo. o:|b:gg__go :o J_oob-
g_g:Jo __ro o:b:oJroo_go:, go_r_ J_o_:|__go.
oo|b:gg__o|:b _o oooobog_b ___|_o_:b :1ro|
:oo_:b:|: _: oog:o:r:___o| b:roo_:|.
5. ___g__o|: _: oo1o_o_o| _:|:_-
o_o| b_gJ_b_o:. o:|b:gg__go b::b:go|_|
oo|b:gg__| o:go:boo oo1o_oo| _:|:_:-
g:_ ___|_o|, |_r:o_o|: _: _:|:_o_o|
:oo__b_o|:ogo|.o:., ,r:_oo _o_ro :|_?
,g:bg_b_, |:_ :ro| _| b:o_g:oo".
!0. 1o:_o oob:bog_o:, o:o Joro| roo|
o:go|__g:_ :rb_g:. o:|b:gg__g| :r :_g| ooo|
:b|:1_gro| __|_g_1o_ro __g_:, gob ro_o|
_b_: o|:_ro|. oo|b:gg__| b::b:go|__b b_-
:_o_gooo :b|:1_grob g:o:r:_o| __ro.
b_:ro: bobo_:b Instructional Conversations and Their Classroom Application (p. 17). by Claude Goldenberg, 1991, Santa Cruz, CA
and Washington, DC: National Center for Research on Cultural Diversity and Second Language Learning. Copyright 1991 by Na-
tional Center for Research on Cultural Diversuty and Second Language Learning. o_g__: b_:rogoo.
___g: :b J_b_: _:ob___Jo, oo|b:gg_o: _o__|or__go _b_: o_o| o|_o
_obo__r oo1b_1_, rooro_:: b:_oob_go| :_:, b_r: _: o:o_o:_o-
__ro orog_o_o| :_:gr:. :r|_o| kognituri moswavleobis or:-
g:go oo__go, roo_go: _or:gg_|o: o1o:r_| J_o__ 6 o:b:|o:o__g|:
oo|b:gg__o :_gor__o:b __|o_r_| (roor_ b_|o o:|b:gg__g|), ro-
o_go_ oog_g: |:_oo| J_|r_g_o| boo_J|.
oo|b:gg__o o___b :r_ ob:r_:g_r:| bgrobo|: _: 1__:ob__g_goo|
o_Jg_ooo (o:o Joro| ooboJb__oo, ____:gJoroo, boo_J_oo: _: J_b-
|_b__oo).
kognituri moswavleoba/
Segirdoba _ o__:oo_ro
oo__go, roo_go_ _go|b-
oo| _roo_roo:| b:_g_:_
:oo__og oo|b:gg_|: _:
__|o_r_| Joro|, b_g| _b_o|
ob__g____:g_r :bgoo:r_:|.
482
oo|b:gg__o o___b _ob__o__:g_r _:bo:r_:|, roo_go_ J_o__ o:b-
_:o:b _bob:r__:, ro_: oo|b:gg_ __ro _ooo___b__ro _: _:o|_:__-
_go b__:.
oo|b:gg__o :ro_g__b o:go:boo _o_bo| g_r:go1:_o:| oro__|_-
o|: _: b:|b:ggo o:|:go| |o__g_oo :oob:_g:|.
oo|b:gg__o :b__b_b o:go:boo oror_|o| r__g__|o:|, :_:r__b r:
o:o oo_r orog_oo| :_:gr:| __|o_r_o| oo_o__:| _: o:go:bo |:-
__o:r :oo__og_:|.
oo|b:gg__| oo_obog_:o :oo|_:_ob __g_ b:|b:ggo| :oo__b_o|
:b:go 1_o, 1_o, roog_o_ :r _|b:ggo:o o|_:_o| g_r_oo.
|b:ggo| _ro| oo|b:gg__| _b_go _:___gob ro_g _b__|: _:
_b:r-bg_g_|, oo:b_obob o:oo r_:go1:_o: |bg:_:|bg: :r_oo|: _:
|o__:_o:Jo (Roth & Bowen, 1995; Schuell, 1996).
roor J__ogo: |b:gg_:| _1r_bg_gg_g_o| _obo__ro oo|b:gg_o:?
:oo| _ro-_roo o::gooo: o_b_oro: |b:gg_:Jo. o_or_ :ro| :|:_orog:_
J_r__go _:____:. ob_o:b:| J_:_Jo, ob_o:b:oogo|o| _ro-_ro _:b__-
oo |_og:Jo, |bg:_:|bg: :|:_o| oo|b:gg__o _og_g__o_r:_, :r_g__go
_roo| :bo:ggo:Jo g_r_og_r_ o_J:o_b_b br_Jo, roo_gJo_ _o-
bo__ro oo|b:gg_oo| or:g:go o:b:|o:o__go: b:ro_go. br__Jo __r-
:___: :o:bgog__go o_o r:oo_ b_go:1_ :b r:oo_ ooo:ro_g_:1_, o:-
:goo:_, o_:__o:1_, :r__o_____r:1_ :b ,__go| __o_:1_". |bg:_:|bg:
:|:_o| oo|b:gg__Jo __|o_r_oo| |bg:_:|bg: _ob__o o_b: :oogg_bogo.
:oro:_, oo|b:gg__| J__ogo:o _oo_or__g:_ o|b:ggob _: :o:g_ro_-
g:_ _:g__o 1__:ob__g_go o|_:_o.
_obo__ro oo|b:gg_oo| _o__g _roo b:ro:___go o::gooo: oo_-
oo:, roo_go_ ___ob_: _roo_ro|b:gg_o| (r__ooro__g) o_oo_|, ro-
o_go_ :bbog_go: o_-!3 o:gJo.
kognituri moswavleoba maTematikis swavlis dros. _obo__ro oo-
|b:gg_oo| oo__go| _o__g _roo o::gooo: o:o_o:_o__ro orog_o_o|
:_:gro| |b:gg_o| Jo_b__g_o| (!8, !4) o_oo_o. Jo_b__g_o: :_-
oo:bob:, roo orog_oo| :oo____go :_:ogr_g_o :oo|:ggo| oo_o|
:r:_____o:b 1:| oo_g_o_b_b (oo_b__:g:_ ooo|:, roo :o 1:| :r oo_:g-
_: o|obo |bor :oo|:gg:o__). o:o:b :b|bg:g_oo, __|o_r_o orog_oo|
:_:ogr_g_o :_:b_g__og_o| oo_o|:| |bg:_:|bg: _obo__r oro__|_|
kognituri moswavleobis
midgomebs SeuZliaT gamoiy-
enon nacnobi gzamkvlevebi
an `ostatebi~, raTa uzrun-
velyon saswavlo amocanaSi
modelebi, demonstaciebi da
Sesworebebi. aseve, pirovnu-
li kavSirebi, romelic
damwyebi da gamoucdeli
moswavleebisaTvis stimulia
amocanis Sesrulebisa da
daxvewis procesSi.
483
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
azrovnebis unarebi (II Al)
|::bo:b:og_go oror:o_o|
ooo_oo| _bog_r|:g_ro oo1:bo
oo_go _g__bo| o:|J_:oo :ro|
|::1rogb_o _b:r-bg_g_o|
:bgoo:r_:. :_b_r_o ro|o :-
__o_: J__ogo: o:|b:gg__g|
:_g_oog1_ :o _b:r-bg_g_o|
b:oo|:_:go_g:_. b:o_oob_o
Teaching Thinking Skills (http://
www.nwrel.org/scpd/6/cul11.
html) :o o_o_o:b _:_:gJor_-
_go _gg_g_o|, ooroo:_o
_:__or_o|: _: |:_oob_o|
oo_g_ ooooboggo|:ogo|.
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
Perkins, D., Jay, E., & Tishman,
S. (1993). New conceptions of
thinking: From ontology to edu-
cation. Educational Psychologist,
28, 67-85; ob. :|_g_ Tishman, S.,
Perkins, D., and Jay, E. (1995).
The thinking classroom: Learn-
ing and teaching in a culture
of thinking. Boston: Allyn and
Bacon.
o__b__b, o:o Joro| ___go| _:_og:|, :bbor_o_g_:|, g_ro_o_:_o:| _
o|obo :oobo__b_b _: |:goro_o| J_oobg_g:Jo ___g:| _ggo_b_b o:o oo_r
:bbor_o_g__go orog_oo| :_:gro| J____o| :og:go|bob_oo.
ooo|:ogo|, roo _:_bo:ro| oo|b:gg__| :b_b_b orog_o:o: :_:gro|
__|o_r__o, Jo_b__g_o o:o |:o oboJgb_gog:b J__oobg:| _|g:o|: r:|
:__o_? r:_oo :__o_? roor _:_bo:r_: oo_b__go b:ro:__: oro-
g_oo_:b :oo|:ggo| oogb:Jo? _| _oobg_o _bo:r_: oo|b:gg__| ::_ob-
_rogob o:o oo_r :oo__b__go oro__|_o _: ::ob o:go:boo o__:_-
obo__ro _boo_r_:. :_ oo__o_go: o::gooo:
|_|o_o ob__:, ro_: o_ g:ro_ _oobg_o| |o:|... bJor:_ _ro
roo_goo_ oo|b:gg_| ,Jo:ob_:" _bg_g: bogo_... b_oo _:boJb_g_-
: :r :ro| ,_o"-| :b ,:r:"-| o_o:, :r_ oo|:1r__o| J__:|_:.
o_ __ro _o__|oo|:ogo| |:_oob_o| b:oogr: o_g:g_:. roor_
b_|o, r:o__boo_ oo|b:gg_ o:|_bo|, roo o:o g_r :o_| _:|o_go
orog_oo| :r|o. ro_: bg_b :oo_:bo_:b :1r| :oogo_:bo, 1o|
_bb__: _ggo, roo oo|:1r_: |X| _r:go_ _:1ro:... :|_o J_o-
obg_g:Jo o_ :oog_og:r J_:o:ggo| rogo_:b, r:o: oo_g _g:||
:g:_obo - __r _:rbo_b_oo, roo _|ooo _:|o_go orog_o:,
go_r_ :oo|:ggo| oo_:Jo :_:_Jg_o__o. _| ooo| o|:g|o o_b_:,
roo b:_oroo|:| _:_oo1b_g:_ _|rogoo :r__g obg| (Schoenfeld,
1987, p. 201).
orog_oo| :_o|: _: :_:gro| oro__|_o| _| oobo_orobo _bo:r_:
oo|b:gg__| _:ob_ob o:o_o:_o_o|_ogoo _o_ro _: oo_o___:. :o oro-
__|o| :bo:ggo:Jo Jo___g_o oo_or_| :o |:o J__oobg:| (r:| :__o_o?
r:_oo? roor _:_bo:r_:o _|?). oooo__go _| _oooob_b_o _o_:_ _b-
o:r_: oo|b:gg__| ::_boo_rob _: _::r__gorob |:__o:ro ___g:.
Mmoswavleoba azrovnebis ganviTarebisTvis
or:g:g :b:og_o| _|o_ogo| |__r:, roo _:ro :1rogb_: J_oo-
g_: _: _b_: :bgoo:r__| _o___ |_og:Jo. o:r:o _b:_o:, :1rogb_o|
|b:gg_: ooo_:g| oo:1_ o__|, go_r_ |_:b_:r__g :_g_oog1_ _og_go
__:oo| _:|r_g_o|:| ,|::1rogbo _oobg_1_ o:|_bo| :__o: :b o:|b:g-
g_go| oo_r b:oogrog _o|__|o_Jo oob:bog_o::. o:J _o__g r: :ro|
|:goro? _ro-_roo oo_ooo| o:b:bo:_, __r:___: :o:bgog__g _b_:
o_b:| :1rogb_o| _b:r-bg_g_o| :bgoo:r_:1_ :b |o__o:g_ro oror-
:o_o| |:boo, roog_o_ oor_:oor :|b:ggo:b :o _b:r-bg_g_|, :b :r:-
oor_:ooro o_oo__oo, roog_o_ :1rogb_o| :bgoo:r_:| _:_ro:g_b
bg__g_rog |:|b:ggo _o:|. azrovnebis unar-Cvevebis specialuri
programis _oor:__|o: :ro| o|, roo oo|b:gg__| :r |gor__:o |:bo|
o:|:go| __|__b|o_ro, _:roo _o_b: _b:r-bg_g_o| _:__g_o|:ogo|. oo-
|b:gg__o:, roog_|:_ bg__g_rog _goro |:|b:ggo oror:oo| :ogo|_-
:, J_oog_: b:ro:__:| oo:_boob _: :_ogo_r__o ogoo_____o:boo|
:b__: :o oror:o_o| |:J_:g_oo. oo|o _:r_o_ooo ob:r_ _o o| :ro|,
roo :o 1o:_ _b:r-bg_g_| oo|b:gg__o bJor:_ g_r o__b__b oror:-
oo| _:rg_| :r_o, |:b:o o:|b:gg_g_o o:o :r :bg_b__b, o_ roor
:ooo__b_: _| _b:r-bg_g_o |bg:_:|bg: |::bJo, |o__:_o_Jo (Mayer &
Wittrock, 1996; Prawat, 1991).
azrovnebis ganviTareba yvela klasSi. oo|b:gg_o: :1rogb_o| :bgo-
o:r_o| _o__g _roo 1: :ro| _obo__ro oo|b:gg_o: |:|b:ggo _-
oooJ__ro__g_ooo :og:go|bob__go :_g_oog_o| _ro| _ orog_oo|
azrovnebis unar-Cvevebis
specialuri programebi
oror:o_o, roog_o_
:|b:ggo:b _J_:go_ |::1rogbo
_b:r-bg_g_|, |:bo| o:|:go|
_ro: _o_bo| :r_J_.
484
:b:go1Jo, :_:gr:|: _: goo__r :1rogb_:Jo. __go_ o_r_ob|o
_: oo|o _og__o (Perkins, Jay, & Tishman, 1993) go:g:1o_b, roo
o:|b:gg_g_o: _| :b:bor_o_gob _g:|Jo :1rogb_o| __g__-
ro| b:oo_:go_oo. oo|o :r|o oo:Jo o_oo:r_o|, roo :r|_o|
_boo|oo_g:r_o:, _ro_o__go _: goo__ro :1rogb_o|, _r_:-
_o_goo| o:_ogo|__o: _: oogo_obo, roo oo|b:gg_ o|b:ggo|
_: :o_|. :og:r _g:|Jo :b:og_: :__o_go:, roor_ ob__g-
__r:_o:, _o_bo| _:__g_o| _:roo _: _ooog__|_ro oro__|o,
roo_go_ _o:bbo_: goo_|_o| |b:ggo| o_oro:| _ ob:r_:g_roo
|b:gg:|. o|_g_, roor_ o_:bo| __g__r: g:og_g| _bo| oorg_g
:_g_oog_|, |:_g:|o __g__r:o J_oog_: b:go_:ro| :_g_oogo
:1rogb_o| J_|:b_, oog__o| r: _:ro :1rogb_o|, |::1rogb_o
oro__|_o| ooo:ro_g_o| ooo__oo ob|_r___or_o| boo_J_| _:
b::b:go|_| :o |:bo| |::1rogb_o oro__|_| |bg_o:b _roo_r-
ooo| 1oo.
kritikuli azrovneba. kritikuli azrovnebis _b:r-bg_g_o |:|:r-
_go: ooo_oo| _g_g: _bogr_o|__g |o__:_o:Jo o__oo| r__g:o-
_o| J_|:_:|_g:_:_ _o, roog_oo:_ o__oog:_ ,goo:g_b. ro_:
b__:g J_|:boJb:go :_:oo:b_o| ___|, roor |g:o_b :o:rog__g |:-
|o_g| |:__r:o _o|__o_Jo :oob_oogbo, J_b _b_: :_:b_go_o, :ro| o_
:r: |__|_:g_ro: _:_:gJor__go bogo| |:|o_go| :rb_g:|o:b (:ob|_b_o
o:ggogo|__go oo|:1r_: o___g|_ o:gJo). roor_ b:b:roJo ,:r_o_b_oJ
_ob_r:r_o_b_o" b:b:go, :b:og_o| |o__o:go|__o g_r o:bbo__o:b
|_og:Jo _r_:_o_go :1rogb_o| :bgoo:r_o| |:___o_|o 1o| :rb_g:1_.
ooo| oo_b__:g:_, r: oo_oo:| :ooo__b_o _ro_o__go :1rogb_o|
:bgoo:r_o|:ogo|, oboJgb_gog:bo: ::ro_goo _:o:__ooo g:r_oJo _:
or:__o_:. _roo :_g_oogo :r :ro| |:_o:ro|o. o::goo:_, o_ o_g_bo:
_g:|o: :bobog: :r_g__go o|_oro_go _o__o_b_o ooo| :b|:|:1_gr:_,
__b__b_o:| :|:b:g_: o| o_ oroo::b_:|, o_g_b _b_: :b:rooo |bg:
o|_oro_go _o__o_b__o|, o:b:o__rog_ |_:_o_o| :b :b:go o|_oro_o|
::b:go1_:. |:b:o :1rogb_o| _b:r-bg_g_o :r :b__: |r_g_o_ogo _:
J__:r_oo :g_obooo_ro, b:_g_:_ oo|:go_b_go:, roo :b:g |o__:_o_-
,J:rJ:b _| :g:__o_o, b_g|
o|_g roor _b_: :g:__ooo?"
ganaTlebis mravali
fsiqologi miiCnevs, rom
kargi azrovneba SeiZleba da
unda ganviTardes skolaSi
da rom azrovnebis un-
arebi SeiZleba vaswavloT
specialuri programebiT,
romelic uSualod aswavlis
azrovnebis unar-Cvevebs.
kritikuli azrovneba - _|o_-
o__ro oro__|_o| _: |_r:_-
_o_o| :oo__b_: orog_-
oo| :_:|:b_g__:_ _: :b:go
_b__o| _:|:__g_g:_.
485
Jo oob__| o:oo :oo__b_:. :oo| o:ogr:_, oo|b:gg__o :ooo__b__b :o
_b:r-bg_g_| obogo_ |o_o:g_r o__bo_r_:o: |b:gg_:o: :_g_oog_o|
_ro| _: :r: o_or_o|, oogo_o_o|_o|, :b |_g:_ oo_ob:o: ob:r-
oo_g_o| :b_b:___o|: _: _o__ogoo: _o_o|J_|:_:|_g:_. .5
_brogo b:roogo__b| _ro_o__go :1rogb_o| _b:r-bg_g:o: |o:|.
SeCerdi dafiqrdi dawere :1rogb_o| :|o____o| :_ob_ro r:o__bo
|o__go| b:ooogg: J_oogo:? __:__ ooo_o_ro |_g o_or_ 20 |o__g:
o:ob_.
azrovnebis ena. b_oo _oooo___ro| o_1:_r_|o: (o__or:_o_go g__|o_o-
bo, _b_o_goo__o:) !00-1_ o__o |o__g: ooog:, ro_: o_ :g_ro__ |o__g:
,:1rogb_:. :1rogb_o| _b: J___: _b_rogo _borogo __roob_o|:b,
roog_o_ :_boJb:g_b o_b_:g_r oro__|_|: _: J____| ,|o__g_o:
_o_ro, g:r:__o, _ggo, rbo_b:, oooo_1:, o__o___g_:, oo1_1_o, J_-
_:|_:, :ooogg:, :b|:1_gr:, _ggo| J__:b: _: o_or__o1or_: o_o-
r__o: o:o:b" (Tishman, Perkins, & Jay, 1995, p.8). oo|b:gg_o: o___g_g_:
_g:|Jo |:g|_ _b_: o_o| :1rogb_o| :_oboJgb_go _b:_o, :|:_o, 1_|_o
_: o_o_:ro g__|o_oo. ooo| b:_gg:_, roo o_g:o: ,r:| _o_ro __o-
oo| o:|_b1_?" o:|b:gg__go: J_oog_: _:|g:| o|_oo |::1rogbo _oob-
g_o, rooro_::: ,r: _:o:__o___go |:_o_o| oo_:b: J_oogo:o __o-
oo| o:|_bo| |:|:r_go_ :b |:bob::_o__o_? ,r: g:r:__| :ooo_g:o|
__ooo?" ,r: :g__rb:_o_go :b|b_o :r|_o|?" :1rogb_o| g__|o_oo
o_o_:r :_oo|__roJo oo|b:gg__o, roor_ b_|o, :1rogb_o| J_|:b_
__ro _ro:_ _o_ro_b. oo|b:gg__o o__| |b:ggo_b, ro__|:_ |:_-
ro|:| ob__ror__:_o:| ooo:ro:g_b, ::b:go1__b _: :b|b:-:bo:r___|
oog_go:b. _r:go :_b_rogoooo |:_:ro b:_g_o _:obo:r_: |b:gg:Jo,
go_r_ |:_:ro, roo_go_ b|bo|, :__b| oo1_1|, :oo_o_| b:bog_|, _obo|
J_oobg_g_|, o_:g| oo1o_o_| :b :_:|_| o|__go_| (Palinskar, 1998).
cxrili 9.5
kritikuli azrovnebis unarTa magaliTebi
problemis gansazRvra da gaSuqeba
!. :b|:1_gr_o __b_r:g_ro |:_oob_o
_: orog_o_o,
2. J_:_:r_o o|:g|__o _: :b|bg:g__o,
3. _::_ob_o r: ob_oro:_o:: _or__go,
4. b:oo:_:go_o J_|:__ro|o _oobg_o,
7. :b|:1_gr_o J__oobo__go
_:Jg__o,
8. ::rbo_o |__r_o_oo_o _: _goJ__o,
. :ooo_:boo oo_r__og__o,
_oo_o_ro _:__or_o, oroo::b_:
_: |_o:b_o__ro J___oo_o,
!0. ::rbo_o |bg:_:|bg: _or__g_:o:
|o|__o_o _: o__ogoo_o,
problemasTan dakavSirebuli
informaciis gansja
5. :b:|bg:g_o _roo:b_oo|:b _:__o,
oo|:1r_: _: _:|:_o__go o|__go:,
6. J_:oobo_o goo__ro:,
o:booo__gr_go:,
problemaTa gadaWra/daskvnebis
gamotana
!!. :b|:1_gr_o oob:__oo:
:___g:__ro:
!2. :bggro__o J_|:ogo J____o
b_:ro: bobo_:b California Assesses Critical Thinking, by P. Kneedler. In A. Costa (Ed.), Developing Minds: A
Resourse Book for Teaching Thinking, p. 277. Copyright 1985 by Association for Supervision and Curriculum
Development and author. o_g__: ASCD-o| b_:rogoo. _g_g: __g_: _:__go:.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
b:ooog:g_o :1rogb_:|o:b
_:_:gJor__go |bg:_:|bg: |o-
__g:, roog_o_ :o|oo| o_g_b|
_g:|_Jo. J_:_:r_o oo _g:|o|
,|::1rogbo _b:, roo_g1__
_o_roo, roo _ggog_:
:bo_:__|, |bg: _g:|o|:|,
|:_:_ _o__|or_: b__: _b:r-
bg_g_o|, _:___o| J_|b:gg:1_.
486
integrirebuli konstruqtivistuli programa:
SemswavlelTa erTobebis Camoyalibeba
SemswavlelTa erTobebis Camoyalibeba SemswavlelTa erTobis xel-
Sewyoba (FCL) :ro| ob__r:__o_go :__ogo_o| |o|__o:, roo_go_ b:|-
o:o__: r__g__|oo| b_gJ_ob_oo |:|b:ggo :r_oooo, o__b_| _gg_g:|
_: |:|b:ggo _o_g| b:roo:__b| (Brown & Campione, 1996, p. 292). _| :ro|
oogo:b:_ _ob|_r___ogo|__go |b:ggo| o_oro_1_ _:__ob__go |:|-
b:ggo oror:o:.
FCL |o|__o: __ogo| ro_go b:o__o :__oo| o:r_og, o_or_ 1o-
oo| b:o__:_ _: oro____r_:_. o_o_: o|_oo :g_or_o, roor_o_
:ro:b _b r:_bo _: _o|_ _:oooob_, gorb_g_b, roo FCL oror:o:Jo
__r:___: :g:o:bgogoo _ogo|o_o:|: _: orob_oo_1_ _: :r: oro__-
__r_|: _: b:o__1_. FCL-o| __b_rJo oo____go: |:oo b:bogo|:b J_o-
argumenti / kontrargumenti
unda aswavl i dnen Tu ar a skol ebSi kr i t i kul azr ovnebas
da pr obl emaTa gadaWr as?
_oobg:1_ _ |_og_Jo __r:___: oro__|1_ _b-
_: o_b:| :o:bgog__go o_ Job::r|1_, orog_-
oo| :_:gro| _b:r-bg_g_|: o_ |::1o _o_b:1_,
o:_:go _obo| :1rogb_:|: o_ :_:__oo_r ob_or-
o:_o:1_ _ o:r:ggo b_go: o|__go_b. :b:og_o|
1oo |o__o:go|_o oggo|, roo oo|b:gg__| _b_:
:|b:ggob, roor o:1rogbob _: :_:gr:b oro-
g_o_o, oo _ro|, ro_: |bg_o _o_ro_b, roo
oo|b:gg_ g_r o|b:ggo| ,:1rogb_:|" :|_r:___-
g:_. o|obo _b_: _o_ro_b_b r:oo_1_, r:_:_ |:b-
o| Job::r|1_. o:|b:gg_g_o: __r:___: _o_-
b:1_ _b_: ::o:bgogob o_ :1rogb_:1_?
argumenti
problemis gadaWris, maRa-
li donis azrovnebis swavla SesaZlebelia da
unda iswavlebodes kidec.
!5 bgo| 28 :orogo| |_:_o:Jo ,_o:_g_|o
:b:og_o| _robo__o" :__o__go o_o J_o__o
:b_b:__::
_ro_o__go :1rogb_: _____o:bo _oob-
go|, b_ro|, |:_ro|: _: oo|o_bo| _g:__o-
b__o:. o| |:J_:g_:| g:og_g| _:g__:g-
Joroo Job::r|o| _o_b: o|_o :b|bg:g__g
oo1b_|, rooro_:: ogooJ__:|_:, ogoo-
_o|_oogob:, or:g:gobrogo :b:og_:, ____-
_o:bo o:b:oJroogoooo |b:gg: _: oro-
g_oo| :_:gr:. o| |:J_:g_:| :og_g| _g_g:
ob|_r___or|: _: :_oobo|_r:_or| :oo:_-
go| |:__o:ro |b:ggo|: _: :1rogb_o| _ob_
(g. 7!).
roor J_oog_: oo|b:gg__o: o|b:ggob _ro-
_o__go :1rogb_:? :b:og_o| 1oo |o__o:go|-
_o o:|b:gg_g_| _rb_g| :|b:ggob :1rogb_o|
_b:r_o _:roo_ :gr__g__go ___bo_o| oro-
r:o_o| |:J_:g_oo, rooro_:: oro____o_go
:1rogb_o| oror:o: :b CoRT (_obo__ro _gg_-
go| |:b_oo:). |bg_o _rb_g_b _oooo___r_go
oror:oor_o| o|_o _b:o: J_|b:gg:|, rooro-
_:: LOGO, r:_ ::_o_o_|_| oo|b:gg_o: ob-
_:| _: :|b:ggo| o:o goo__r:_ :1rogb_:|.
o::goo:_, o:o_r_o (!80) _o_ro|, roo :gJ-
g_o :_oob_bo| 1oo |b:ggo_b oo:|, o_ ro-
or oo|__b _oooo___r| ob|_r___o_o LOGO-Jo,
,ogo_ro ob__g____:g_ro _b:r_o goo:r__:
oro__|Jo" (g. 60). _:ogo|, gob:o_:b __|o_r-
_o go__r_o :g_oo:__r:_ o__b__b :r_g__g
o__:_obo__r |_r:__o_|, :b:og_o| _gro
|o__o:go|__o _: _|o_ogoo oog_g: r__oo_b-
_:_o:| oor_:oor :|b:ggob _:ob___| :b ___
SemswavleTa erTobis xelSew-
yoba (FCL) _ ob__r:__o_go
:__ogo_o| |o|__o:, roo_go_
b:|o:o__: :_boo_r__g:_
:__o_ro _: r__g__|o_ro
|:|b:ggo :r_oooo, |:_:_
oob:_gg_o| _gg_g:, :1o:r_:
_: b:r__b:.
487
_:ro oro__|o: oo|b:gg__o |:_gg_go o_oo| _ro-_roo :|o___o| J_|:b_
roor_ _:oo__o___g, o|_ ____r _gg_g:Jo _rog_o:b o::goo:_,
_bog_g_o| :_:o_:_o: _: :_:rb_b:. oo1:bo: oo_go _g:|o| oo_r o_-
oo| _:r:_ _: |:__oggo:b:_ :_:. gob:o_:b o:|:g: ro_go:, _g:|o|
|:_roo b:ro:__o|ogo| |:goro:, roo oo|b:gg__o :b_b_b __|o_r__o
:o _o_o o_oo| |bg:_:|bg: :|o___Jo _: _roo:b_o| :_1o:rob o:go:boo
:oo__og_:. :1o:r_: oo_ogor__go: ooo__gbo oboJgb_gog:bo _:g:-
g_oo - J_|r_g_:. _| J_oog_: o_o| _r:_o_o_go __|_o :b |:_:ro
:oo|gg:, oro___o :b J__oro. :oro:_, FCL oo1:bo: _1r_bg_g_o| oo-
|b:gg_o: _gg_g:Jo b:rog:, ob_oro:_oo| :1o:r_: _: _:|:b_go :oo_:-
bo| J_|r_g_: (Brown, 1997; Brown & Campione, 1996).
:oo_oobgo| _| _o_go J_oog_: :r_ o|_ :b:go b:b__|. J_o|b:gg_go:
_roo_o| b:oo_:go_: oooo :b|bg:g__: |bg: _roo_o|::b, roo oo
_:__ob__go: |bg:_:|bg: _gg_g:1_, oooo__go _:1o| J_|r_g_: oog:g-
o|bob_| ob__g____:g_ro _: |o_o:g_ro |:r_go| oo__:|. _gg_g:o
J_oog_: or:g:go _oro: ooo_o|, o:o Joro| _oobgo|, _gg_gooo |_oob-
argumenti / kontrargumenti
unda aswavl i dnen Tu ar a skol ebSi kr i t i kul azr ovnebas
da pr obl emaTa gadaWr as?
o_oobg_g_| :o |_r:__o_o| :oo__b_:. o:-
o_g or_|go| ,|_r:__oo| _:ro ooobo:r_go|"
oo__go _: o:gob|_:ro|: _: r:_bo|__go (!84)
_roo_ro|b:gg_o| oo_oo: o__:_obo__ro _b-
:r_o| oor_:ooro |b:gg_o| b:ro:___go o:-
:goo_o:. :o oo_oo_o| _gg_g:, roor_ b_|o,
_g_g: :|:_o| oo|b:gg__o:b :bg_b_| oo_b_g_o|:
_: ::1r_o| :_o_o_|_:| (Pressley, Barkowski, &
Schneider, 1987; Rosenshine & Meister, 1994).
kontrargumenti
azrovnebisa da proble-
mis gadaWris unarebis gadatana, transferi
ar xerxdeba.
_ro_o__go :1rogb_o| :oo_g_oogo ooob_b-
_o| _._. orJo| :1roo:
_ro_o__go :1rogb_o| :|_oo oor_:-
ooro |b:gg_: :b ogoooobo_orobo r_:g_-
r:_ :_o_o_|_| o_ :r: oo_b_g_| - _|
|:_oobo o_gg_g:ro: Joro| _:go| |::bo:.
o::goo:_, _ro_o__go :1rogb_o| J_|-
:b_ b:_:r__go _gg_g: _:o:__r_go:|
oo_g__go:.. _ro_o__go :1rogb_o| |b:g-
g_: r:o__boo_ _g__:b:Jo or:g:go bgo| :bo:-
ggo:Jo bor_o_g__o_:. :oo| oo_b__:g:_
_gg_g_o: _b:__o roo |bg:_:|bg: _rogb_o|
oo|b:gg__o, o|_oo :b|bg:g__go _g__b_o-
_:b, rooro_:: o|r:_go, _ro:bo:, :g|_r:-
go:, _ogooob_o _: :JJ, o:o Joro| o|obo_,
go|:_ b:|b:ggo :_g| _ro_o__go :1rogb_:,
o:ob_ :__o__b bogo_ :r:|bor goo__r
_:|_gb_| (!6, g. !36)
CoRT oror:o: :ooo_:_: !0 _g__bo| 5 000
_g:|Jo. o:r:o oog|obo _: ___ro|o (!85) o__o-
ob_o:b, roo ,!0 bgo| _:roo :oo__b_o| J_o-
__ bg_b :r g:_g| :o oror:oo| _____o:boo|
____:ro _:o:o__o___go |:_oo" (g. 445). :o:|-
o:b, o_oro _: go_ro_o (!6) :_boJb:g_b, roo
r_:g_r |o__:_o_Jo b:_:r__go |:g_g_ _gg_-
g_o J_o__ |_r:o| :bg_b_|: :_:oo:b_o bJor-
:_ g_r o__b__b |_og:Jo b:|b:gg o:o_o:_o__r
orog_o:o: :_:gro| o_oo__| r_:g_r oro-
g_o_o:b ooo:ro_:Jo, roog_|:_ o|obo :b___o-
:b |:_o_g_1_ :b o_b_:_ |:bgJo.
ooo| oo_b__:g:_, roo :b:og_o| o__bo_r_-
:o b:ro:___| oo:_bo: o__:_obo__ro _b:r_o|
|b:gg_:Jo, _ro_o_o|_o o:ob_ g:_robog__b,
roo :ro| ooo_b__o, ro_: :og:ro |b:gg_: b_-
go|J_oJg_go __ro:, go_r_ b_gJ_ob_oo. ro_r_
|og_ro (!3) _o_ro|, roo ogoooobo_orob-
o| |_r:__o_o| |b:gg_:o _::go oo_b_g_o|
o_ob_ oo|b:gg__Jo J_oog_: b_go J__J:go| :o
oo|b:ggo| :_:o_:_o_ro |_r:__o_o| :bgoo:-
r_:|. ro_go _: __boo |_r:__o_o| :oo__-
b_o| _:o:g_:o J_oog_: 1__o__:_ :_:_gor-
oo| oo|b:ggo| o_J: o_b|o_r_: _: J_|:ogo: o:b
g__:r :oo| :_g_oogo| Job::r|o _: oboJgb_-
go:. o::goo:_, ooo| o:ogr:_, roo :|b:ggo
oo|b:gg__| _ob___|_o_:b |o__g_o| oo_o_r_o|
|_r:__o_o, J_oog_: __ro ooo_o:bo o_o|
_r:go_ g__|o_obo_:b o__o |o__go| |b:gg:.
rogoria Tqveni azri?
:oob:__o |:__o:ro oo|:1r_: g_-g_r_1_:
www.mylabschool.com
488
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
_ob _robobo b:oooggo| :go_b-
_o__ro |b:ggo| oob _g_g:1_
bJor J___oo:|:
J___oo: # !: o_ o_g_b g_r
b:o_g:bo oo|b:gg__| _|o:-
b_oJo, o|obo g_r o|b:ggo:b
_|o:b_r|. o| _:__o, roo
oJogo_r _|o:b_r _b:1_
oog:o:r:__ _|o:b_g_o:b
_bogr_: |:___o_|o
|:J_:g_:: _|o:b_ro|
|b:ggo|:, :r boJb:g|, roo
:o _bo| :oo__b_: |:_g:|o
|:_r_Jo ___o :g__r-
b:_og::. _oo_o oo_g_ _:
_b:_o 1_o ooo|:ogo|, roo
:b:_oo |b:gg: :go_b_o-
__ro :b|:__or_oo o_
o_g_b g_r b:o_g:bo o:o
_|o:b_oJo.
J___oo: # 2: o_ J_b :r :_g|
o1:r__go| go__b1o:, o:Job
JooJogoo |o_g_ogo ooo-
b_g|. o_g_b :r gor__:o
|o__o:g_ro _r_obobo
_: o:|:g_o :go_b_o__ro
ob|_r___or_o|J|b:g-
g_o| J_|:_ob_g:_. _:ro
o:|b:gg_g_o :o:| bg_o|
o:boog1_ :__o__b.
J___oo: # 3: o_ _|
_g_g:__ro b:o_gog:_
|:b:go|o :r :ro|, o:Job,
|:_roo_, b:o_gogo_ :r
:ro|. oboJgb_gog:bo |b:gg:
_: _or__go |:|o_o_bgo
_b:r-bg_g_o _og_gogo|
|:b:go|o |:|b:ggo :r :ro|
_: :r_ |:b:go|o :oo|:_-
_b__go:. ogoo_o|_oogob:
:go_b_o__roo| :bgoo:-
r_o| b:bogo:.
J___oo: # 4: o_ oo:bobo1_
_:_gro| |b:gg: ob_:,
Joo_bo| |b:ggoo _b_: _:o-
b_o. :r :ro| :__og__go
_g_g: |:bo| |b:gg: ro_go
o_o|. 1oo oboJgb_gog:bo
|:|o_o_bgo _b:r-bg_g:
|:o_r:_ o:r_ogo:. gobo-
_:b Cronin, J.F. (1993). Four
misconceptions about au-
thentic learning. Educational
Leadership, 50(7), 78-80.
:r_o|, b_ro|, __|o_r__o:b ooro|oor :b _g___rob_go _ob|_g_:_o_o|,
o:b:_ogo: :b |bg: :|:_o| oo|b:gg_o: _:bo:r_oo |b:ggo|. :o1:___b
r: _gg_go| b:|:_:r_g:_, oo|b:gg__| :|b:ggo:b _: :g:r_oJ__b |o_-
roo|__go :_o| oobo_orobo|: _: :gr_oo| |_r:__o_Jo, r:o:
_:_bo:rob _o_ro|o :|:_o| oo|b:gg__| |:_oobo| bob:|b:r :bggr__:-
Jo _: _:|_gbo| :oo_:b:Jo, bogo __ro|o :|:_o| oo|b:gg__o: J_ogob
:b:goo_o|, oo1_1-J___orogoJ_:_1:g_ro :b|bo| :__o_:, o__o__-
_g__o| oooo_:, :r_o___o|: _: g:r:___o| :ooo_o:. oo|b:gg__|
:|b:ggo:b b:og:_ _: ___:g_r:_ roor :_1o:rob _roo:b_o| ob_or-
o:_o: _oobg_o| _:|ooo _: _roo_ro_:bo:r_oo, |o__o_o__ro ob__r_|o|
:bgoo:r_oo _: b_o|oo_r |__roJo __|o_r_:_ :b_oooo , _roo:b_oo|
:oo__b_1_ |b:ggoo, o:b:oJroogooo ____Jo oob:bog_ooo, ooo-
_ob:r_ o_o_1_ |:_roo |:_gg_g ____Jo oror_|o| J_|:oobo_g:_.
_:g:g__o| J_|r_g_: ooo_:g| r_:g_ro orog_o_o| b:oogr:| _: :-
oo|:ggo| ooo_b:|, :oo__b_o| oob_o:|, :oo_g__b_:|, _o1:obo| J_-
_ob:|, |o___:_g_o| _:_o:| _: :|_g_ __|__o|, _go1_o| (J_oobo_o|
_oobg:r_o) _: :go_b_o__ro J__:|_o| :oo__b_:|, r:_ _o_:_ :r
:b|bg:g__: bg__g_rogo |b:gg_o|:b.
r__g__|o: _: _ro: _o|_oogob_ro Job::r|o ooo_:g| _gg_g:|, _ro-
o_ro :1o:r_:|: _: J_|r_g_o| _o_g|. FCL o:|b:gg_g_o _obo:b :1-
rogb_o| __g__r:| J_b__g r__g__|o:| oboJgb_gog:bo _: ro_go
_o|_oogob_ro _ro__g_o| J_|:b_. roor_ r:_bo _: _:oooob_ oo:-
boJb__b, bg_b :r J_googo: oo|b:gg__o|::b oog_go__o ob__g____:-
g_ro _boo|oo_g:r_oo| :oob_b:|. FCL _g:|_Jo o:|b:gg_go| oo:-
g:ro |gg:: ,b:ooroo| oo|b:gg_ _ro:_ :1rogb_:Jo" ro_go Job::r|o|
o_o_o| orggog (Brown & Campione, 1996, p. 302).
konstruqtivistuli praqtikis dilemebi
bg_o| bob g_ro _r_oobo (!6!) _::_gor_:, roo oror_|_go, obog:-
_o_ro o__:oo_: |:goro__: _:_r_|:_ :b:__g o:|b:gg_g_|. ___|
oog_| o_o: J_oog_: _ob|_r___ogo|__g |b:gg_:1__. bg_b __g_ gb:b_o,
roo :r|_o| :o _ob____o_o_:b ooo_ob:r_ _ob|_r___ogo1oo| or:g:go
|:b_ _: or:g:gg:ro or:__o_:. o|o_ go_oo, roo ___| _g_g: |:bo| |b:g-
g_: bor_o_g__: o:_:go _obo| __|_or_o|: _: :b:roJg:g___g_o|
_ob___|_Jo. :o |o__:_o_Jo _ob|_r___ogo|_o o:|b:gg_g_o or:g:g :-
oobg_g:|: _: |oob_g_| bg__o:b. o:r_ gob_bo_go: (2002) :b|:1_gr:
o:|b:gg__go: oobo _og_o: _ob|_r___ogo|__g or:__o_:Jo, roog_o_
o:goo_rogo: .6 _brogJo. oorg_go :ro| _ob__o__:g_ro: roor :go-
o _ob|_r___ogo1oo| _obo__ro _: |o_o:g_ro _ob____o_o| oboJgb-
_go: _: roor J_g:o:bboo _| :b|bg:g__go J_b___g__o |:__o:r
or:__o_:Jo? o_or_ _og_o: o__:oo_ro:: roor g:|b:ggo g_Jo:ro_:_
_ob|_r___ogo|__go 1_oo o|_, roo _ro_ro_g:_ o:_ogo g__ b_oo oo-
|b:gg__o| o___go:| _ o:1rogbob _:oo__o__g:_ _: o:b _:grbo_b__,
roo :_:__oo_r o:|:g:|:_ ___g_o:b? o_|:o_ __g__r_go _og_o::: r:
|:_oo:bo:, __g__ro| _o_b: _: |:_ro| 1_o J__obo| _roo:| or:-
g:g__rog:b _g:|Jo? _:ogo|, :r|_o| oogo_o__ro _og_o:_: roor
g:|b:ggo _ro: :_: _: _ro_o__go :1rogb_: o|_, roo _ro_ro_g:_
_:g:_o:_o_ogo o:|b:gg__go: _oro:go1__go ooobogb_o _: or:-
bo1:_o: No Child Left Behind-o| (:r_ _roo :gJgo ___r:___o_) :__og_-
_go ooro_o?
489
mravalferovneba da konvergencia saswavlo TeoriebSi
rogoria Tqveni azri?

:|:_r_o|:| __oob_o:b: ,r: :ro| |b:gg_:J|b:ggo| o_g_b__go
_ob____o:? roor |b:ggo_b oo|b:gg__o?"

mravalferovneba
or:g:g__rogb_o| o:g: _: _:|__go: |o_o:g_r-_obo__ro _: _ob-
|_r___ogo|__go |b:ggo| o_oro_go b:rbo| b:bogo:. |o_o:g_r-_obo-
__ro o_oro: :_b_r| _bo_:g_r _roo_ro_o____| oorogb_g, :r_oo|:
_: ___goo _:__or_| Joro|, roog_o_ :_:go__b ob_ogo_o| |b:gg:|:
_: oo_og:_o:|. __g__r:, |o_o:g_ro o_oo:r_o:, oor:_o o|_oro:,
_obo__ro:, _b: _: r:|orogo __ogbog_: obogo_ o_or_ b:oob:og:go:
_ _g_g: o:o:bo :_:go_| o|_o oorogb_g o:b:|o:o_g_|, rooro-
_:: _o_b: _: rbo_b_o, :r_og_ :r_oo| o:go|__r__|: r_|_r|_|:
_: :oobg_g_|, ___goo :__ogo_|: _: :rb_g:b|. _ob|_r___ogo|__go
o_oro_o| _oo:gr_|o _oo:: o|, roo _o_b: |o_o:g_r:_ _ob|_r_or_-
_go: o:| :_:go_| __g__r: _: o_:bo, |:_:_ J_o|b:gg_g_o _bog-
ro_b, goo:r__o:b _: _obo:b o__b__ro:|.
.6 _brogJo :_b_rog o:|b:gg__go: oogo_o__ro _og_o_o_:b _ro-
_roo :ro| o|, roo o_:b_o bJor:_ _oobgo| boJbo| _g_J :__b__b _: :_ro-
_o___b |::bo:b:og_go r__oro_|. _gr o:|b:gg__g|, gob_ |b:ggo|
:r:_r:_o_o_g oo_oo_| o__b_|, _b__:o :o oo_oo:o: :b|b: oo|b:g-
g_o: oJog_o|:ogo|. _g_ooo oo__o_go ooooo__o g:bg_o| o___|
oJog_o:b _roo_rooo| o:o:1_ obog:_o_ro _ob|_r___ogo|__go
|b:gg_o|: _: |b:ggo| J_|:b_
ogo oob o:gJo bg_b :g__:boo |b:ggo| |bg:_:|bg: o_oro_|. :b-
gobog_o o_gooro|__g, ob_oro:_oo| :_:o_J:g_o|, |o_o:g_r-_o-
bo__r, _ob|_r___ogo|__g _: |o__:_o_r |b:gg:o: :bo:r___o ooo|
o:o:1_, o_ r:| _: roor |b:ggo_b :_:oo:b_o. .7 _brogJo J__:o_-
_go: |b:ggo| r:o__boo_ g:ro:b_o.
konvergencia
oooo__go oo_ooo| _or|_:o: b:oooggo| o:ogr:_, :bgobogoo o:-
oo bggogo |b:ggo| _b_o| ::1r_:|: _: |b:gg_o| :_o_o_|_:Jo. b_
o_o_r_o, roo o_g_b ,|:___o_|o" oo_oo: _b_: :orbooo :|_oo r:o
:r :r|_o|. _ooo_o|_o, oogo_o _: _o__ogo_o _:boro_goo|
:b|bo|: _: :_o_o_|_o| |bg:_:|bg: o_oro_| __r_boo:b. o_g_bo oo-
|b:gg__o|:ogo| oro____o_go |:|b:ggo :r_oo| J_|:_ob_g:_ |b:ggo|
|bg:_:|bg: J_b___g__o J_oog_: _ro:_ o_o| :oo__b__go. o_goor-
o|__go o_oro: g_bo:r_: :gooo |_oo_g_o| rogo ___g:o: |:__b-
_r_o| b:oo_:go_:Jo, :r_og_ J____o|: _: :oo__og_o| rogo
___g_o| :bo__o__:| :b J_|_|__:|: _: b:_ro:Jo. o:r:o :_:oo:bo:
_bogr_: :_og_oo o__o:, go_r_ ___g_o. _b: _: o:_:go _obo| :1-
rogb_: oooobog| ro_go ob_oro:_oo| :_:o_J:g_:|: _: _:o:b|ogr_-
:| oo:|, ro| :_:Jo_ bg_b _obo__ro oo__g_o _:g_bo:r:. r:_
J__b_: :_:oo:b|, roor_ _o_bo| J_o_ob_g|, _ob|_r___or| _: :r:
_r:go_ ob_oro:_oo| :_:o:o_J:g__g| _ :o J_oobg_g:Jo :bo:r___|
__g_ _ob|_r___ogo|__go o_oro: go:g:1o|.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
J_oog_: o_ :r: |bg:_:|bg:
_oro:_o, rooro_:: g___o:
_: :_og1_ |:o_J:o, :oo_-
_b__g o_b:| |bg:_:|bg: oo_-
_gJo, rooro_:: oor_:ooro
|b:gg_: :b _ob|_r___ogo|-
__go oo_oo:?
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
:ooo__b_o ,r__oo_b_:_o_o"
o__:o: ob_rogo o_roJo|ogo|
_ roor :_b|bo_oo o_g_b|
|:|b:ggo obog:_o_| o_:b_|.
b::_:r_o __|o_roo_b_o ,:b:go
:o_o|" :oo__ooo.
490
cxrili 9.6
maswavlebelTa dilemebi konstruqtivistul praqtikaSi
o:|b:gg_g_o bg__o:b _ob__o__:g_r, o__:oo_r, __g__r_g _: oogo_o__r _og_o_|
_ob|_r___ogo|__go or:__o_o| _:b_rgo|:|. :_ oo__o_go: :o _og_o_o| :b|b: _: _oo_ro
_oobg_o, roog_|:_ or:__o_:Jo bg__o:b o:|b:gg_g_o.
maswavlebelTa dilemebis
kategoria
l. _ob__o__:g_ro _og_o_o: _o-
bo__ro _: |o_o:g_ro _ob____o_o|
|:__ogg_o| _:b_rg:. o__:oo_o|
J_|:b_ o:b:o__rog_ oo|:1r_:o: J_-
o:bbo_: _ob|_r___ogo|__go |b:ggo|
:r_oo| ob:r_:og_r oo|:1r__o:b.
ll. o__:oo_ro _og_o_o: oo|b:g-
g_o: o___goo| o:_ogo|__o: _
o:1rogbob _:oo__o__g:_ _: :o:g-
_ro_g:_ _ro_gbo _:rbb_b |__roJo
oo___go o___o|:, :b:goo:rob
|:bo| _ro: _o_b:, _:___gob J_o-
|____o|: _: ::_gog_o| b_gogb_-
:|, :_o_g:g_b_b _g:|Jo J_oo___g
|o:bg__| _: o:b:oJroogooo
|:o_J:o|.
lll. __g__r_go _og_o_o: ::_-
boo_r_o o_g_bo _g:|o| __g__r:,
:oo_oobgoo _::_ob_o, r: _ooo|
:__ogo_o: _or__go, oo:bog_o
_oor:__|o: :oo__og_:|, :_b_r:|,
:b|bg:g__go __g__r_go |:__og-
go| o_ob_ oo|b:gg__o| go_:g_r
_o_b:|.
lv. __g__r_go _og_o_o: ::_
boo_r_o o_g_bo _g:|o| __g__r:,
:oo_oobgoo _::_ob_o, r: _ooo|
:__ogo_o: _or__go, oo:bog_o
_oor:__|o: :oo__og_:|, :_b_r:|,
:b|bg:g__go __g__r_go |:__og-
go| o_ob_ oo|b:gg__o| go_:g_r
_o_b:|.
tipuri kiTxvebi
_ob|_r___ogo1oo| roo_go g_r|o: J_oog_: o_o| |b:gg_o|
|:__og_go?
b_oo _g:|o _b_: o_o| ob_ogo__o| _og___o:, roog_o_
o_J:o_b _ob__o__:g_r _ggog_:1_ o_ J_o|b:gg_go:
_roo:, roogo| :bgoo:r_:_ o1oo_: :go_b_o__r |:bo-
rog |:_oo:bo_Jo oob:bog_ooo?
o_ __|o_r_o: oo_r r:_:_ o___o |bor:_:: oobb__go, oo-
|b:gg__o: _b_: :_:o_ob _| o___o, o_ J__ob:b |:__o:ro?
b_oo |b:gg_: oo|b:gg_o: o___1_ _b_: _:g:o_:ro o_
|:|b:ggo oo1b_1_?
r: _b:r_o _: |_r:__o_o: |:goro ooo|:ogo|, roo :b__
__r:_oro?
roor :g_o_g_ _g:||, |:_:_ oo|b:gg__o _roo:b_oJo
__ro |:_ro_b, go_r_ b_oo:b?
_b_: _:g:b_|o o_ :r: |:1_gr_o _: gooo__o oo|b:gg_o:
o___1_?
r: |:bo| J__:|__oo oog:_b_g oo _obo| |b:gg:|, roo-
go|__b:_ go|br:_go?
roor J_googo: _:g_ooro|oor__o _r:_o_o_g |:_g:|o
r__ob_| _: oogog:o:r:_oo ooo| J_|:b_, r: :ro| _:|__go
_: b:|:b:go|__go?
b_oo |:__o:ro J_b___g__o ooo| J_|:b_, o_ r: :ro|
|boro _: _or__go ooJgo| b_g| _:gob:bo :b|bg:g__go
|:bo| |:|b:ggo :r_oo| oo__b_o:go?
roor J_ooogo: oog_|:_:o _roo:b_o| |bg:_:|bg:
_rogb_o| oo|b:gg_o: o|o_gob__g_go: _: :o:g_ _ro|
oog:b_obo |:_g:|o __g__ro| _r:b|_oroor_:?
J_ooogo: o_ :r: g:b_o oo|b:gg__| o:|_bo|o_go: o:o
|:__o:r |b:gg:1_?
roor J_ooogo: oogooogo oJo_go: _: :_oobo|_r:_oo|
ob:r_:g_r: :o |:bo| _ r:_o_:g_r:_ :b|bg:g__go _: :r:-
_r:_o_o_go _ |b:gg_o|:ogo|?
:r|__go |:|b:ggo _o_o (roog_o_ :r:|:_o:ro|:_
:_o:_o_og_| b_oo oo|b:gg__o| ooobogbog__|) _b_:
:oogo__bo o_ _b_: J_g_ob: :b:go?
roor :bg:|bg:go orog_o:1_ _:__ob__go :oo__og_-
:, roo_go_ _bo:r_: oo|b:gg__| |o__o_o__ro o_oo:r_-
oo| oo_b_g:Jo _ :_ogorogo |_:b_:r__o|::b?
oo:o1:__| o_ :r: _ob|_r___ogo|__go oo_oo_o b_o|
oo|b:gg__| :___g:__r:_ _og__o| oo|:__o :oo___o-
|:ogo|?
b_:ro: M. Windschitl (2002). Framing construqctivism in practice as the negotiation of dilemmas: An analysis of the conceptual, peda-
gogical, cultural and political challanges facing teachers. Review of Educational Research, 72, p. 133. Copyright 2002 by the American
Educational Research Association. o_g__: :ooo__ogo| b_:rogoo.
491
.7 _brogJo :bgobog:go oo__o_g |:o |:|b:ggo o_oro:|, roor_
|b:gg_o| |:o __b_:o_b__r |g__|. oo|b:gg__o: __r _b_: :oob _:
:1ro :ooo_:bob o:|:go|:b, J_o__ _b_: _:oo:b|ogrob r:_ :o_|,
_:ogo|, _b_: og:r_oJob _: :ooo__bob _| :b:go _b:r_o _: _o_b:,
r:o: o|obo __ro :g_oo:__ro _: oo_bogo :b:_ob o:go:boo r_o_r-
__:ro| o__oog b:bog:_ :__oob. oro__|o| b_o|oo_r b:bogJo _:Jg__go
J___oo: :b:ooro_| |b:ggo| b:ro|bo| :_:r_|_:|.
rekomendaciebi: komunikaciebi inovaciebis Sesaxeb
iyaviT Tavdajerebuli da gulwrfeli.
magaliTebi
!. :oob_r_o _: :b|_boo o_g_bo oo|:1r__o
o_g_b oo_r :oo__b__go o_oo__o| J_|-
:b_ :oog:go|bob_o J_|:ogo oo1b_o _:
::o_:r_o o_g_bo o:|_b_o.
2. :_o:r_o J___oo_o _: o|_oo J_oobg_g_o,
ro_: r:oo_ :oo_o:r:o :b|_boo r: :1ro
:ooo_:b_o o:o:b.
ise moepyariT mSoblebs, rogorc Tanabar
partniorebs.
magaliTebi
!. __r:___oo oo_|oob_o oJog_o| J_boJg-
b_|, b:oboJb_o o|obo _: oo__goo o:o ooo-
bogb_|: _: oo|:1r__| :b|og__o, oro-
g_| |:___o_|o ob_:o :gJgo|ogo|.
2. oo__oo oJog_| :_oobo|_r:_oro| __g_-
_obo| boo_ro, roo_go_ _o:|_b_| o:o J_-
_oobg_| :b:go oror:oo| :b obo_o:_ogo|
J_|:b_.
3. ooobgo_o oJog_o o_g_b| _:ob__Jo _:
rooro_ oo:b_rb_o o:oo oob:bog_o: _:
:|o|__b_o: :o oro___Jo.
daamyareT efeqtiani urTierToba
magaliTebi
!. :ooo__b_o :o:r_og__go _b:, _ro__o :r-
ob|- o_ o_g_b _b_: :ooo__boo ___bo__ro
__roobo, :b|_boo o| :|:_:_. :ooo__b_o
|b:gg_o| o_g_b__go |:___o_|o _b:r_o,
r:o: ::_boo oJog_| :b:go oo_oo_o.
2. b::b:|og_o :_ogorogo :1_o_o :b __g_-
go1o: oo o|_oro_o| :|:J___g:_, roog_-
o_ _b_: o_g_b| _g:|Jo :r|__g |b:gg_o|
_____o:b o_oo__|.
3. J__o_boo :b:go |_r:__oo| :o|:bg_go |_:-
_o_o|: _: go__r:__ro| J_o_g_go o-
gooo__:.
gqondeT proeqtebisa da davalebebis maga-
liTebi, romlebsac aCvenebT skolaSi mo-
sul mSoblebs.
magaliTebi
!. b::b:go|_o oJog_o oo|ob_ob o:o_o:_o-
_o| |:g:r_oJo_o. o_ o:o orog_o: J___o-
b_:o, _ob:roo, roor b:ro:__:| :_b_g_b
o_g_bo oo|b:gg__o (o:oo Jgog_o) :o _:g:-
g__Jo _: ::J___o oo|b:gg__o| b:|b:g-
go |_r:__o_o.
2. J__o_boo oo|b:gg_o: |:_g:r_go :__ogo-
_o| b:oob:og:go _: :bg_b_o o|obo oJo-
g_|.
ganaviTareT ojaxis monawileobis paketi.
magaliTebi
!. og_Jo _rob_g o_:b_|, oJog_| :gJ-
g_o| |:J_:g_oo :_1:gb_o o:o_o:_o_o|,
|:_b_o|o___g_go o__bo_r__o| :b _bo|
_b:r_o| :_b_r: _: o::goo_o, roog_-
o_ ooo:g:g o:gJo: oo__o_go _: roo_go_
oo|b:gg__o: _b_: :o:rob. _:_ro_o oo
|:_oo:bo:o: b:oob:og:go, roogo| :__o_-
: :gJg_| oJog_o:b _ro:_ J__ogo:o.
2. o_:b_ro oro___o oo|b:gg__| b:_og:-
g_o |:Job:o _:g:g_:_ _: _:b_r_o o:|Jo
boJ:bo.
b_:ro: Addressing Parents Concerns over Curriculum Reform,
by M. Meyer, M. Delgardelle, and J. Middleton. Educational
Leadership, 53 (7). Copyright 1996 by the American Association
for Supervision and Curriculum Development. o_g__: ASCD.
_g_g: __g_: _:__go:. Association for Supervision and Cur-
riculum Development o:|b:gg__go: o|o_goo _roo::, ro-
o_go_ ob:r| _g_r| |:_ oogo_o_:| _: b_goo|:bg_oo| b_o|
|:___o_|o :oo__og_:|, r:o: _og_go: oo|b:gg_o oo:_boo|
b:ro:__:|. o__o ob_oro:_oo|:ogo| ob. www.ascd.org
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
:ooo__b_o .7 _brogo: ,oobo
J_b___g_: |b:gg:1_" o_g_b
oo_r :rb__g |b:gg_o| _o-
go|o_oo|Joo_ooo| :|::1-
r_g:_. _:_ro:g_oo _o |b-
g:_:|bg: o_oro_go oo_ooo|
_g_o_b__| |b:ggo| o_g_b__g
_ob____o:|?
492
cxrili 9.7
oTxi Sexeduleba swavlaze
:___b__oo :b|bg:g__go |b:ggo| oooo__go :o J_b___g_o| Joboo :r|_o| g:ro:_o_o.
_ob|_r___ogo|__g J_b___g__Jo :r|_o| _roo_roo:b:_g_o:.
kognituri konstruqtivituli
codna bihevioristuli
|_ob_ro
informaciis
gadamuSaveba
_. :b__r|obo
fsiqologiuri
/individualuri
oo:_
socialuri
/ situaciuri
goo_|_o
_:|:__g__go _o_bo|
o_:ro _roogoo:
:r__:b |_oo_gor__go
_:|:__g__go
_o_bo| o_:ro _r-
oogoo:
:r__:b |_oo_go-
r__go
|o_o:g_r :r_ooJo ob_o-
go__:g_r:_ _ob|_r_or_-
_go _o_bo| _roogoo-
o| J__gg:
_:J_b__go J_o|b:gg_go|
_o_b:1_
|o_o:g_r:_ _ob-
|_r_or__go _o_b:
oob:bog_o: bggog1_
_:J_b__go, _roo-
gog:_ :__go
swavla _:___o|, _b:r-bg_g_o|:
_: _b__o| _:__g_:
g:r_oJo|, o:ro_go
or:__o_oo J___:_
J__obogo
_:___o|, _b:r_o|,
_ob____o_o|: _:
|_r:__o_o| _:-
rog_:
o_ob_: |_r:_-
_o_o| _____o:bo
:oo__b_oo
:__o_ro _ob|_r_or_:
_: o:g_:oorg_go _o_bo|
r__ob|_r___o:
ooo_ob:r_o| or:g:gobro-
go J_|:og_go_o|: _:
or:g:g__rog:bo oro__-
|_o| _:_:gJor_oo __g_
:r|__g _o_b:|o:b
|o_o:g_r:_ _:__bo-
go _o_bo|: _: _:|__-
go_o| _roogogo
_ob|_r_or_:
J__obogo |o_o:g_-
r:_ _ob|_r_or__go
J_|:og_go_oo
swavleba :_:__o:, or_1_b_:_o:
(oo_og:)
:_:__o:
oo|b:gg_o:o-
go| __ro 1_|_o
_: |r_g_o_ogo
_o_bo|:__b 1o|
:_gg_g:
:1rogb_o| :oobg_g:,
:o_og: __ro |r_-
g_o_ogo :_o|:__b
oo|b:gg__o:b _o_bo|
o:b:_ob|_r_or_:
maswavleblis
roli
o_b___ro, 1__:ob__g_go
:|bor_| o__:r o:-
|_b_|
______ro |_r:_-
_o_o| |b:gg_: _:
oo__gor_:
:r:|boro _b__o|
J_|bor_:
_:|ogo_:_oro, _:obo:r_
o|o_b| oo|b:gg_o: ooo_o-
b:r_ o___|, _ob____o_|
_: :1r_|
_:|ogo_:_oro _:
b:o_g:bo
o:b:oob:bog_
_o_bo| |bg:_:|bg:
ob__ror__:_o:o:
o:b:_ob|_r_or_:,
|o_o:g_r:_ _ob-
|_r_or__go _ob___-
_o_o| oo|o_b:
TanatolTa
roli
ooroo:_:_ :r :ro|
:og:go|bob__go
:r :ro| :__og__-
go, o:r:o J__ogo:
:gg_b: oo:b_obo|
ob_oro:_oo| :_:-
o_J:g_:1_
:r :ro| :__og__go, o:-
r:o J_oogo: :1rogb_o|
|_oo_gor_: _oobg_oo
_o_bo| _ob|_r_-
or_o| oro__|o| bg__-
g_rogo o:b:oob:bog_
moswavlis
roli
ob_oro:_oo| o:|o_ro
ooo__o
:__o_ro o|o_b_go,
_or___og_o|
ooo__g:ro.
ob_oro:_oo| :__o-
_ro :_:o:o_J:g_-
_go|_r:_o:o:
ooobo:r__go
ob_oro:_oo| o:-
or:bo1__go _:
r_or:bo1_o| :b-
o:bor_o_g__go
_:oo:b|ogr__go
:__o_ro _ob|_r_or_:
(ob_:Jo)
:__o_ro oo:1rogb_, :ob-
|b_go, ob__ror__:_oro,
_oobg_o| _:o|o_go
|bg_o:b _: |:__o:r
o:go:b :__o_ro o:b:-
_ob|_r_or_:
:__o_ro oo:1rogb_,
:ob|b_go, ob__ror_-
_:_oro, _oobg_o|
_:o|o_go
:__o_ro |o_o:g_ro
oob:bog_
b_:ro: bobo_:b Reconceptualizing Learning for Restructured Schools by H.H. Marshall. Paper presented at the Annual Meeting
of the American Educational Research Association, April 1992. Copyright Hermine H. Marshall. :_:o_or__go: b_:rogoo.
493
socialur-kognituri Teoria
gansxvaveba socialuri swavlisa da socialur-kog-
nitur Teoriebs Soris. |o_o:g_ro |b:ggo| o_or-
o_o: ::_:roog: o_gooro|__go J_b___g__o
:bo__o__o|: _: _:|_o| J_|:b_. o_gooro|-
__go J_b___g__oo :bo__o__: _: _:|_:
oor_:oor 1_:gg_b:| :b__b_b ___g:1_. |o_o:g-
_ro |b:ggo| o_oroo| oob__goo, oo:b, o_ ro-
or b:b:go|__: :b o|__: |bg: :_:oo:bo| ___g:,
J_oog_: oog_ _____o :ooobgoo| _:o_gorg_-
_gJo. |o_o:g_r-_obo__ro o_oro: :b:gr_o|
|o_o:g_ro |b:ggo| o_oro:| _: ooo_:g| o|_o
_obo__r _:__or_|, roor_o_:: rbo_b_o,
oogo_obo _: o_-_ob____o:.
ra aris urTierdeterminizmi? oorogb_go _:__o-
r_o (rbo_b_o, oogo_obo, _:oo_o___g_: _:
_o_b:), _o1o__ro, |o_o:g_ro :r_oo (r_|_r|_-
o, ___g:o: J____o, |bg: :_:oo:b_o, _o1o__ro
:_ogo__:r_o:) _: ___g_o (ob_ogo__:g_ro
_o____o, :rb_g:bo, g_r:g_ro :oob:o_g:o_o)
_ _| _g_g:__ro :gg_b:| :b__b| _roo:b_o1_,
_roo_ro1_oo_o___|.
ra aris TviTefeqtianoba da rogor gansxvavdeba
is me-s sxva sqemebisgan? ogoo_____o:bo: :b|b-
g:__: o_-| |bg: |__o_o|:b oooo, roo o| _:g:-
g_o| J_|r_g_o| _ooo___b__ro:1_ o|__go-
:| ooo_:g|. o_-_ob____o: __ro go:g_ro
_ob|_r___o::, roo_go_ o:go|o:gJo ooo_:g| o_-|
or:g:gobrog :__o:|, o:o Joro| ogoo_____o:bo-
:|:_. ogooJ__:|_o|:b :b|bg:g_oo ogoo____-
_o:bo: :_:|_| _: :b|_o| oor:_ J_|:og_go-
_|, ogooJ__:|_: _o _ |:__o:r _or|__|.
ra aris TviTefeqtianobis wyaroebi? :r|_o| oobo
b_:ro _ _:o|_:__o| :oo__og_: (oor_:ooro
:oo__og_:), :oo_:b:|o:b ooro|oor :_oob_bo-
|:| :1b_o| _ob_, :r:oor_:ooro :oo__og_:
(___g: |bgo|:b :ro| oo__gor__go) _: |o_o:g-
_ro rbo_b: (b:o:__1__go |:_:ro :b |o__o_o-
__ro ____:gJoro).
socialur-kognituri Teoriis gamoyeneba
rogor moqmedebs efeqtianoba motivaciaze? ____-
_o:boo| ogo_ro :b__: obg_g| o__ o:go|bo_g:|
_: J__oogro:| _:r_og__o| bob:J_, o:_:go
oo1b_o| _: :b:go |_r:__o_o| oo_:|, o:Job
ro_: og_go oo_oo_o :r :o:rog__b. o_ ogoo_-
____o:boo| :b__: |_|_o:, :_:oo:bo: J_oog_:
_ro:J:_ o:go ::ro_o| _:g:g_o| J_|r_g_:| :b
:_gog:_ _:b___|, ro_: orog_o_o ob_b| o:g|.
ra aris maswavlebelTa efeqtianobis gancda? o:|-
b:gg__go: _ro-_roo oorogb_go o:b:|o:o__-
go, roo_go_ _:gJorJo: oo|b:gg_o: oo_b_g_o:b,
:ro| o:|b:gg__go: _____o:boo| :b__:. _|
:ro| rbo_b:, roo o:| J__ogo: bo: oo:bg_obo|
_g_g:1_ ro_g oo|b:gg_|:_ _o _: _:_bo:ro|
o:| |b:gg:Jo. o:_:go _____o:boo| o_ob_ o:|-
b:gg_g_o __ro _g_:|ooo o_J:o_b, __ro
J__oogr_o :ro:b _: o:o:b b:_g_:_ oo|:go_-
b_go: _:_gogo:. o:|b:gg__go: _____o:bo-
o| :b__: o:_:go: o|_o |_og_Jo, |:_:_ |bg:
o:|b:gg_g_|: _: :_oobo|_r:_o:| _o_o oogo-
_obo :_go oo|b:gg__o:b _:_:gJor_oo _: |:-
_:_ o:|b:gg_g_o o__oog:_ o___b _or___oro|-
:b _:bo:r_:| ob|_r___o_go _: o_b__o_b_o|
orog_o:o: :_:|:gr_g:_. _____o:boo| :b_-
_: o1r__: oo|b:gg__o:b r_:g_ro b:ro:__o|
oo_b_go|:|. :oro:_, b_o|oo_ro :oo__og_:
_: :g:r_oJ_:, roo_go_ _bo:r_:o b:ro:__-
:| oo:_booo _og_g__o_r |b:gg:Jo, J_o_oboo
o_g_b| _:ro_r:Jo _____o:boo| :b__o| 1r_o|
|:__og_g|.
ra faqtorebia CarTuli TviTregulirebul swav-
laSi? |b:gg_o| _roo oboJgb_gog:bo oo1:bo: oo-
:o1:_o| oo|b:gg__o oo_go _bogr_o| o:boog-
1_ |b:ggo|:ogo|. :oo|:ogo| |:goro: oo|b:gg__o
:b_b_b ogoor__gor__go J_o|b:gg_g_o, _|
_go|boo| oo:|, roo o:o _ro_ro_g:_ _b_:
_ob__o _o_b:, |b:ggo| oo_og:_o: _: b_o|_o_:,
r:_ _:oo__o__g:_ _: _____o:b:_ |b:ggo|:ogo|
|:goro _b:r-bg_g_|: _: o:g:| _1r_bg_g_o_|.
_o_b: ooo_:g| o_-|, _:g:g_o|, :oo_:bo|, |:|b:g-
go |_r:__oo|: _: oo|o :oo__b_o| _ob___|-
_o| :_:|. |b:ggo| oo_og:_o: _1r_bg_g_o_|
_:g:g_o| J_|r_g_o| g:g___g_:|, bogo b_o-
|_o_: _rogo| b_go|J_oJg_g _:__or_| _:
b_g| _b_o| J__oogro:|.
rogoria TviTregulirebuli swavlis cikli? :r-
|_o| ogoor__gor__go |b:ggo| r:o__boo_
oo__go. gobo _: __gobo :_b_r_b 4 _:1:|: !. :oo-
_:bo| ::b:go1_:, 2. oo1b_o| _:|:bg: _: _oo|
J___b:, 3. _:__o_o| _:__b: :oo_:bo| J_|r_-
g_o|:ogo| _: 4. |b:ggo| r__gor_:. 1oo_r-
o:bo :_boJb:g| |:o o|:g| _:1:|: !. bob:|b:r::1-
r_: (roo_go_ ooo_:g| oo1b_o| _:|:bg:|, _oo|
J___b:|, ogoo_____o:bo:| _: oo_og:_o:|) 2.
J_|r_g_: (roo_go_ ooo_:g| ogoo_ob_rog|:
_: ogoooobo_orob|) _: 3. r__g__|o: (roo_go_
ooo_:g| ogooJ__:|_:| _: :_:o_:_o:|, roo_go_,
o:go| obrog, _gg:g obg_g| bob:|b:r::1r_o|J
_:_ogo| _:1:|).
S e j a m e b a
494
rogor SeuZliaT maswavleblebs mxari dauWiron
TviTefeqtianobisa da TviTregulirebuli swavlis
ganviTarebas? o:|b:gg__go: _b_: b:roo| oo-
|b:gg__o ::1r__g _ooog__|_r _:g:g__Jo,
roog_o_ :b_rogo: _roo| b:brogog o_roo-
__1_. _1r_bg_g_o__b r: _ob_rog| o:go:bo
|:|b:ggo oro__|_|: _: J____1_, oo|b:gg__o
:__o__b :rb_g:b|. b:ro_o oo|b:gg__o oo _ro-
__ro_o_o| J___b:Jo, roogoo:_ J__:|__: o:oo
|:|b:ggo oro__|_o _: J____o, _| o:o |:J_-
:g_:| :og_g| oo|__gob o:go:boo oror_|o|
J_|:b_ :o |_:b_:r__o| :oo__b_oo. _:ogo|,
b::b:go|_o oo|b:gg__o oo:b:oJroogob o:go:bo
o_or_o:b _: _ooob o:oo:b _roo_ro_:gJoro.
kognituri da socialuri
konstruqtivizmi
ori saxis konstruqtivizmis aRwera da maTi gansx-
vaveba konstruqcionizmisagan. _|o_ogoo_ro _ob-
|_r___ogo|__o, o:o Joro| oo:_, _:_:g__gbo
:ro:b ooo| J_|b:ggoo , o_ roor :_o_g:o_b ob-
_ogo__o |:o_:ro|, _:__ob__g| ob_ogo__:g_r
_o_b:1_, rbo_b_1_, o_-_ob____o:1_ :b o__b_o-
:1_ :o:| _ob|_r___ogo1oo| oorg_g _:g_:|:_
_bo___b. |o_o:g_r _ob|_r___ogo|__|, o:-
:goo:_ goo_|_o|, |__ro_:o, roo |o_o:g_ro
_roo_roo_o, __g__r_go ob|_r_o_b__o _:
:__ogo_o :_:go_| ob_ogo__:g_r :bgoo:r_-
:|: _: |b:gg:| _|:: _ob|_r___ogo1oo| o_or_
_:g_:. |bg_o:b _ro:_ oo_g ro |:_oo:bo_-
Jo oob:bog_oo| oo__oo, oo|b:gg_o oogo|_-
_b _roogogo o_J:oo| J____|, ___g_o:b
:b:g _o_b:|: _: |_r:__o_|. _:ogo|, _ob-
|_r___oobo|__o _:ob__r_|__go :ro:b oooo,
o_ roor :ro| _ob|_ro_r__go 1o:_o _o_b:
:_:__oo_r _o|_oogob_Jo _: oooo:_, roor :-
_:___o: _og_g__o_ro rbo_b_o |:o_:ro| J_|:b_
|o_oo__obooo__ro ___o| :b:g b_gr_|.
gansxvavebebi konstruqtivistul SexedulebebSi cod-
nis wyaroebis, sizustisa da ganzogadebis Sesaxeb?
_ob|_r___ogo|__o _:o:oo_b ooo| o:o:1_, o_
roor o_ob_: _o_b:::_| o:| :r_ r_:go:,
:b|:1_gr:g| Job::bo _:bob1ooo_r__o (:_:o-
_or_: _: _ggog__o) o_ o| :r_:bo _: Job-
::bo _:__or_o| _roo_ro_o___oo o_ob_:.
_|o_ogoo: _or:gg_|o: :_boJb:g| roor_
:r_:bo, o|_ Job::bo _:__or_o| rog|, o:r:o
o|obo :b|bg:g__o:b _roo :b o_or_ _:__oro|o-
go| _oor:__|oo| oobog_oo. oo:ro_: _o|__|-
o_o ooo| o:o:1_, J_oog_: o_ :r: _o_b: o_o|
_ob|_r_or__go _ro |o__:_o:Jo _: :oo_-
_b__go o_or_Jo. g_r o:bbo__o:b oo:1__, :ro|
o_ :r: _o_b: |o__:_o_ro, :b_ :ro| o_ :r: o|
|o__o_o__ro _: ooo_go oo _ob___|_1_, |:_:_
o| o_b: b:|b:ggo.
ra saerTo elementebi aqvs swavlis konstruqtivi-
tuli Sexedulebebis umravlesobas? ooo| oo_b__:-
g:_, roo :r :r|_o| _roo _ob|_r___ogo|__go
o_oro:, _gro _ob|_r___ogo|__go oo_oo: gor-
b_g| _ooog__|_r, :ooobg_g |:|b:ggo :r_oo|,
:go_b_o__r :oo_:b_|, |o_o:g_r oog:o:r:-
__:|: _: o:b:_ob|_r_or_:|, Job::r|o| or:-
g:gg:r r_or_1_b_:_o_|, ooo| ::1r_:|, roo
_o_b: _ob|_r_or__go: _: |b:gg: oo|b:gg_o:
|:__or_::.
konstruqtivistul SexedulebaTa
gamoyeneba
gansxvaveba gamokvlevis meTodebsa da problemaze
dafuZnebul swavlas Soris. :oo_gg_go| |_r:__-
o: ob__: o:Job, ro_: o:|b:gg__go b:r__-
_b| oo|b:gg__| _:o:b_g_g :oo_:b:-oogg_b:|,
_oobg_| :b orog_o_|. oo|b:gg__o |g:o_b
_oobg_| (roo_g1__ o:|_bo _b_: o_o| _o :b :r:),
:_:go__b oooo_1:| oogg_bo| :|:b|b_g:_ :b
orog_oo| :_:|:gr_g:_, :rog__b oob:__o_|
oooo_1o| :oo|:___g:_, :__o__b _:|_gb_| _:
:b1o:___|, r:o: ___o b:rooo_obob oroo-
b:g_ro orog_o: _: oo| :_:|:gr_g:_ |:goro
oro__|_o. orog_o:1_ _:__ob__go |b:gg: J_o-
og_: oog:go|bob___| o|:g| oo_oo:|, o:r:o
|b:gg: ob__: :go_b_o__ro orog_ooo o|_ooo,
roo_go_ oo|b:gg__| ::g:r_oJ_|. |b:gg_o|
oo1:bo: o|b:ggo o:o_o:_o_:, o|_oro:, |:_b_o-
|o___g_go o__bo_r__o :b |bg: oboJgb_gog:bo
|::bo r_:g_ro orog_oo_:b :oo|:ggo| oo_o|
|:J_:g_oo.
ra aris instruqciuli saubrebi? ob|_r___o_go
|:_r_o o|_: :__go, roo b_go J__b_o| |b:g-
g:|, o:r:o o|obo |:_r_o: _: :r: g___o_o :b
_r:_o_o_go :bbogg_o. :og:ro |:_r_o |:-
o:b:_o_ r_:or_| oo|b:gg_o: bggog1_ (_ob-
_ro__o_1_), o:b:oob:bog_o:1_, :oobg_g:1_,
o:r:o :r:: J_o:Job__go, _:o:_:gJor__go: _:
ob__r:__o_go _g_g: oo|b:gg_| ooo_:g|. o:|-
b:gg_go| rogo _: _:boJb_g_:: _g_g: oo-
|b:gg_ J_o__b_oo:_ _:g__| b:ro_go :r|_oo
_o|__|o:Jo.
495
im eqvsi Taviseburebis aRwera, romelsac iziarebs
kognituri moswavleobis midgomebi. 1.oo|b:gg__-
o :_gor__o:b __|o_r_-oo__go| (roor_ b_|o,
o:|b:gg_go|) oo_o___:|, 2. o___b :r_:b ob-
:r_:g_r:| _:obo:ro| :b b_goo_g:b_go| (___o-
ro|) |:boo 3. o___b _ob__o__:g_r _:obo:r_
ob|_r_o_b__|(|_:_og_obo), r:_ J_o__ o:b-
_:o:booo |_|___: _: _r_: oo|b:ggo| _ooo_-
__b_oo|: _: oro__|oob:go1oo| 1r_:|o:b _ro:_.
4. oo|b:gg__o o__oog:_ :b__b_b o:go:boo _o_-
bo| g_r:go1:_o:| |o__g_oo :_oo|__o_b oo
oro__|_|: _: Job::r||, roo_g|:_ J_o|b:ggo:b.
5. o|obo :b__b_b o:go:boo oror_|o| r__g__-
|o:|, :_:r__b orog_oo| :_:gro| |:__o:r _b-
:r| __|o_r_o|:| _: o:go:bo bob: :oo__og_:|,
6. oo|b:gg__o _o__b :b:g 1_|, o:go:boo b:|-
b:ggo| :oo|:__b_g:_ 1_|, roog_1__ :r
_g:r_oJo:o o|_:_o| g_r_oo.
ra igulixmeba gamonaTqvamSi _ azrovneba, rogorc
inkulturacia? ob__g__r:_o: _o_bo| _:__g_o-
|: _: :_o| _:roo _: _ooog__|_ro oro__|o:,
roo_go_ _o:bbo_: goo_|_o| o_oro:| :J_-
:g__go |b:ggo| J_|:b_. o|_g_ roor_ bg_b-
o: o_:bo| __g__r:o g:|b:gg: _bo| oobo:r_:,
_g:|o| __g__r:| J__ogo: g:|b:ggo| :1rogb_-
:. :oo|:ogo| o| go:g:1o| _:ro :1rogb_o|
boo_J_|, :bgoo:r_| |::1rogbo oro__|_| ro-
or_ oor_:ooro |b:gg_oo, :|_g_ b::b:go|_|
o:| |bg_o:b _roo_roooo.
ra aris kritikuli azrovneba? _ro_o__go :1-
rogb_o| _b:r-bg_g_o ooo_:g| orog_oo| :b-
|:1_gr:|: _: _:__b:|, orog_o:|o:b _:_:-
gJor__go ob_oro:_oo| :___g:__roo|: _:
ogo|__o| J_|:b_ :b|_:|: _: J__:|_:|. ooo|
oo_b__:g:_, o_ r: oo_oo:| :ooo__b_ _ro_o-
__go :1rogb_o| :|:goo:r_g:_, |:|_rg_go:
:b:roo |:_oo:bo: _:o:__ooo or:__o_o| |:b-
oo. _roo :_g_oogo :r :ro| |:_o:ro|o.
ra aris FCL sistema? J_o|b:gg_go: _roo_o|
_oroor_: :ro| _g:|_o|: _: |_og_o| or:-
bo1_o| oo_oo:. FCL-Jo oo:g:ro: _gg_g:, roo
:_1o:ro ob_oro:_o: |bg_| _: ooo_o o:o:b:_
oog_, r:o: J_:|r_go goo__ro _:g:g_:, ro-
o_go_ ooo_:g| _ro: |:borog Job::r||. oo|b:g-
g__o _rog_o:b ob_ogo__:g_r :b ____r _g-
g_g:Jo, r:o: oo_g _g:|o: J__ogo| :b:goo:ro|
|:_oobo| :_o| _b:ro. gob:o_:b o:|:g: _oo-
og__|_ro:, |:goro: oo|b:gg__o :b_b_b |:_oob-
o| |bg:_:|bg: :|o___o| __|o_r__o _: :_1o:rob
_roo:b_o| :oo__og_:. :1o:r_: oo_ogor__-
go: goo__ro _:g:g_oo roogo| J_|r_g_:_
oboJgb_gog:bo:.
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
ras moimoqmedeben?
:_ oo__o_go: roor r_:or_| 1oo_roo o:|b:gg__go ,|:1o1_:ro bob_o| oooobogg:1_".
|b:ggo| _ob|_r___ogo|__go J_b___g__o|
_ro-_roo :gg_bo:bo o__o| oob__goo, |bg:_:|bg:
_ob___|_Jo |bg:_:|bg: oo1b_oo ob_oro:_oo|
:ogo_r_:| J__ogo: :1:r_o| _o_bo| o:r:o.
:o :_oo o:|b:gg__go _: oo|b:gg_ ,_g:r_o-
b:_ _g_o_b" |:|b:ggo :r_oo|. o:|b:gg__go:
b:b:b_r_o :o o:gJo :ro| :r_oo, roo_go_ :b|:-
__or_oo oo|:b_rb__go: r:o__boo_ go1o_o|:o-
go|. :1ro:bo |:|b:ggo :__ogo: o|_o o_o_1_,
rooro_:: oo_og:_o:, |:|b:ggo :r_oo, J__:|_-
: _: ob|_r___or_o| |_r:__o_o, J_oog_:
:oo_gg__go o_b:| :_ oo__o_go :oobg_g_oo.
:o :r_ooJo oorg_go __|__r|ooo, oo_oo J_-
g:oobooo oo|b:gg_1_ oro_b_or__go ob|_r__-
_or_o| oo__g_o, :o o:go| _ro-_roo oboJgb_-
gog:bo o_o:o::bo. orog_o:, roogo| bob:J__
:_oobb__oo :o |__b:rJo, :ro| J__o:g|_go:
oo|b:gg_o: :__ogo_|: _: o:oogo| :oo1b_g
|:|b:ggo _o:|, __ro__g_o| Joro|. oo|b:gg_-
o: _or:gg_|o: :r :ro| oo_ogor__go. o|obo
:g:o oggo:b, roo o_g_bo |:_oo:bo: :r:_roo
__:gJor__: o:o _bogr_:|, :b o|, roo :r :ro:b
o:|_bo|o__gbo |:__o:r |b:gg:1_. oo|b:gg_1_
oro_b_or__go ob|_r___or_o| oo__go: _o_b:
J_oog_: _:_bo:roo b:rooo o_g_bo oo|b:gg__-
o __ro :__o_r, ::1r__g |b:ggo| oro__|Jo.
mark h. smiti, me-8 - me-12 klasebis maswavle-
beli. o___or_o| |:J_:go |_og:, o___or_o,
o:|:b_|__o| J_:_o
:oo__og_: |:___o_|o o:|b:gg__go:. o__-
:g_r J_oobg_g:Jo J_oogo: _:_oo __r|o ooo|
oob__goo, J_bo :1roo, r: :ro| |:___o_|o |:|b:g-
go o:|:g: _: J_b oo_r J___bogo |:|b:ggo _-
o:_ J__|::oo oo|b:gg_o: _ob_|. o:r:o r_:go-
: o:g| ob_b| o:Job, ro_: _g:|o| b:o_gog _ob_|
b:b:g. o:_:go |_:b_:r__o _: oogo_obo _o_o
oo1b_o:, o:r:o o|obo |:1ro|o| o_ob_ _b_: o_o|
o_g_bo _g:|o| oo|b:gg__o|ogo|. o:|b:gg_go|
oro__|o: o|_oo:, roo_g|:_ o__oogo oo_bogo:
_: |o__:_o:1_ oor_: _|:goro_:. oo|b:gg__o
|bg:_:|bg:g:r:_ |b:ggo_b _: o:|b:gg_g_|,
roog_o_ _ggo:b |:|b:ggo _o:|, b:ro:__o|
o__o J:b|o :_go.
r:_:b:_ :o _g:|| _gro |bg_:|bg: _ob_ :_g|,
oboJgb_gog:bo: ooogoo r:_:_ |:_roo, roo_go_
_::ob__r_|_| o:o _: b:ro:g| |:|b:ggo oro__|-
Jo. :g:o _:ro o__: o_b_: |bg:_:|bg: :__ogo:-
o: J_|r_g_: _:, :r_og_, o_ b_:| _:ro:g_oo
oo |:o |:___o_|o oo|b:gg_|, |bg_o|:ogo| _|b:g-
g_ob:. :r o_b_: :_gogo _g_g:| :o:b:r_:,
o_g_b _:gor__:o _:or:go _roo| _:b:r_g:
_o_o| J___b:1_, o:r:o ooooob_oo: _: o:g-
o|bo_goo J_og_o |:o:b:_o _obo| oo_b_g:| _:
oo|b:gg__o|:b:_ |:o:|_bo r_:__o:| ooo__o.
tomas v. niukriki, me-8 klasis maswavlebeli
:oog_ob :o_|o| |:J_:go |_og:, :r_:_o:,
ob_o:b:| J_:_o
J_|:boJb:go o_b_o_: _:|:b_o|o|:ogo| _g:|o|
oobogg: o|o_goo go__r:__roo, o:r:o :oo|
o:ogr:_, roor_ b_|o, o_g_bo _g:|o ooro_oo,
oor_b_:, _r_|_ror__go: _o__g _roo ,_ob-
__r_|o bobo| :oo. oboJgb_gog:bo: o|_oo bo-
bo| oogb:, roo_go_ __:gJor__: oo|b:gg_o:
ob__r_|_|. |:__bo_ro_, bobo: b:oob:og:gJo
__g_ J_rb__go: o|_o_o, roog_o_ __:gJor__:
o:b:o__rog_ _ogo_|. :g:o :r|_o| o_|o-
_:|o:b, __g_go1o:|o:b _: r__g:o_o:b _:_:g-
Jor__go bob_o_ _o. r:_ __ro o__o _:gJoro|
_:o_:r_: J_ooogo: go_:r:__r:|: _: b_o| oo-
|b:gg_o: _bogr_:| Joro|, ooo __ro oo|:go_-
b_go:, roo o:o oo_ogor_:| J_gog_.
jef d. hortoni, me-7 - me-10 klasebis maswav-
lebeli. _og_obo| |_og:, _og_obo, g:Job-
_obo| J_:_o
_ro-_roo orog_o: J_oog_: o_o| o| o:|:g_-
o, roo_go: :oo__b_:_ o:|b:gg__go: _:_o:.
o_ ooobr_ g:r, roo oo|b:gg__o :__bob go_:-
r:__ro| ,_g:|o__r" b:b:roo__|. ooo| oo_b__:-
g:_, roo o:|b:gg_g_o oo_ogor__gbo :ro:b
:o b:b_ro: _oobgo|: _: |b:gg_o|ogo|, _b_:
496
g:b|og__|, roo oo|b:gg__o bJor J_oobg_g:Jo
:|_ |_g:_ :r _o_ro_b. :o |__b:rJo o:|b:gg_-
_go: o|_ _b_: ::_bo| ,_g:|o_:" oo|b:gg__|,
roo _::ob__r_|o| o|obo. oo_go bobo| b:_oobgo|
b:_gg:_, :orbo_o o| b:bog_o, roog_o_ |:_-
__o_|o_ :oob:_:g| :g_oro| b_ro| |_og| :b
oo| |:o_o_g|. J_o__ |bg: b:bog_o_ ::_:boo
:gJg_| |bg:_:|bg: |:|b:ggo |:J_:g_o| :oo-
__b_oo. :r|_o| o:b:o__rog_ |_ogJo :_:b-
_g__ogo _ogo_o, roog_o_ _::ob__r_|_| oo-
|b:gg__|. |b:gg_o| r: b_rbo_ :r _b_: o_o|
:oo__b__go, _og_gogo| _b_: :r|_o__| o:|-
o:b _:_:gJor__go |:|b:ggo :__ogo:.
oo _ro| ro_: _g:|Jo |:oo oo|b:gg_ :bg_b_|
_:bg_bogo, _ooog__|_ro :1rogb_o|: _: :_o|
_b:r|, _g_g: oo|b:gg_| J__ogo: J_o_:bo| :b:-
go b__g: _o|__|o:Jo _: :_o:r__g o_b:| o:go|o
bggogo| :oo. |:_g:|o _o|__|o_o:b _ro:_,
J_oog_: J___bog o_o| ____ro :b ob_ogo__-
:g_ro oro____o, r:o: b::b:go|ob oo|b:gg__o
o:|:g:1_ |:o:|_bo r_:__oo|ogo|. _g:|o| or:-
g:g__rogb_o| :og:go|bob_oo, o_ J_g:_:|__o
oo|b:gg__| J__:|_o| o|_oo |o|__ooo, roo_go_
:gg_b| oo|b:gg_o: |bg:_:|bg: _obo| oo_b_g_|.
maiql j. elisi, meaTe da meTerTmete klasebi,
inglisuris maswavlebeli._gob|o| |:J_:go
|_og:, _gob|o, o:|:b_|__o| J_:_o
roor_ b:b|, _g:|o| |:|b:ggo _oo| oo_o:
:r|__go oo1:bo: ::_bo oo|b:gg__| J_|:boJb:go
go_:r:__ro| _:roo :r_:go. _| __oogJoog_ro
oo1:bo:. o_o_: |b:gg_:Jo __oogJoog_: bJor-
:_ 1:| _ooo| or:__o__go:|. o:|b:gg_go|
_oorg_g_|o _:boJb_g_:: :_o_g_| oo|b:gg__|
|:goro _b:r-bg_g_o| _:__g_o|__b. b:b_:b:b o:o-
ogo| _o__b|o| b:_oobgo| ooobogb: :r :ro| :oo|
|:___o_|o |:J_:g_:. |:1:_b_go |:|b:ggo _o:o
J_oog_: b:ro:___g:_ oo_J:o| |:o oo|b:gg_1_.
o_ g____o_o :ooo__o o|obo _:b:rb_b_o|:b.
_| J_oog_: _oJo:ro :_oobb__| _: ::oro:o|
o_g_bo |:o_J:o, o:r:o |:___o_|o :oo|:g:go:
ooo|:ogo|, roo :r_g__g _ob_| oo_b__go: oo-
|b:gg__o: :r :bo_:_ob |_:b:_o:.
_:b:rb_b oo|b:gg__| _o _b_: oo|__o bob_o|
|bg: b:oob:og:go. ___ o_oobg_go: _g:|Jo ro_-
go bog_g_o| _oobg: :r:__ro: o_ :r: 40 _go-
r:1_ :b_gogo ogooo_gg_goo| o___go:. o_
:oo| o:ogr:_ o_g_b oo_g_ _: :b:g:1r_: o_r-
|ob:_o:bo _:o:ob_ro__go Job::r|o| b:b:r-
oo__1_ J_b_r__oo, :o |o__:_o:Jo |:__o:r
o:g| oo|__oo roogo| J:b||, roo _g:|o o:rog:
_::|r_g_| _: ogoo__ ooo_g:b| bobo| _oob-
g:|. _:ro o_b_:, o_ or:g:g__rogb_o|:ogo| go-
__oo:|:g:|:_ :ooo__b_o.
497
498
Tavi
10
motivacia swavlasa
da swavlebaSi
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
ra aris motivacia?
zogierTi moswavlis gacnoba
Sinagani da garegani motivacia
oTxi ZiriTadi midgoma
motivaciisadmi
moTxovnilebebi: kompetenturoba,
avtonomia, mikuTvnebuloba
TviTgansazRvra
moTxovnilebebi: gakveTili
maswavlebelTaTvis
miznobrivi orientacia da miznebi
miznis tipebi da miznobrivi
orientacia
ukakavSiri da miznis mowoneba
miznebi: gakveTili maswavlebelTaTvis
interesebi da emociebi
interesebis gamovlena
agzneba: mRelvareba da SfoTva
swavlis procesSi
midgoma TiToeuli mowavlisadmi:
SfoTvasTan gamklaveba
interesebi da emociebi: gakveTili
maswavlebelTaTvis
rwmena da TviTsqemebi
rwmenebi unarebis Sesaxeb
rwmenebi mizezebisa da kontrolis
Sesaxeb: atribuciis Teoria
rwmena TviTefeqtianobis Sesaxeb da
daswavlili umweoba
rwmenebi TviTRirebulebis Sesaxeb
rwmenebi da TviTsqemebi: gakveTili
maswavlebelTaTvis
skolaSi swavlis motivacia:
gakveTili
saswavlo amocanebi
avtonomiis mxardaWera da miRwevis
aRiareba da mowoneba
dajgufeba, Sefaseba da dro
mravalgvaroba da konvergencia
swavlis meTodikaSi
mravalgvaroba motivaciaSi
konvergencia: strategiebi motivaciis
gasazrdelad
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
499
ravali pedagogi Tanxmdeba, rom moswavleTa
motivireba erT-erTi kritikuli sakiTxia pe-
dagogikaSi. moswavleebi kogniturad, emociu-
rad Tu qceviT CarTulni unda iyvnen produq-
tiul saklaso aqtivobebSi. daviwyoT sakiTxiT,
ra aris motivacia, moviZioT pasuxebi, romle-
bic moicavs Sinagani da garegani motivaciis
sakiTxs, motivaciis oTx ZiriTad Teorias: bi-
hevioristuls, humanisturs, kognitursa da so-
ciokulturuls.
Semdeg ufro dawvrilebiT ganvixilavT pi-
rovnebis ramdenime faqtors: moTxovnilebebs,
miznebs, interesebsa da emociebs, rwmenebs, maT
Soris sakuTari qmediTunarianobis Sesaxeb.
rogor unda gamoviyenoT yvela es infor-
macia erTad swavlebis procesSi; rogor unda
SevqmnaT iseTi garemo, situacia, urTierTobe-
bi, romelic gazrdis motivacias da CarTulo-
bas swavlebis procesSi? Tavdapirvelad gan-
vixilavT, ra kavSirSia erTmaneTTan pirovnuli
gavlena motivaciaze da motivaciis mxardaWera.
Semdeg ganvixilavT, rogor axdens gavlenas mo-
tivaciaze saklaso muSaoba, samuSaos Rirebule-
ba, garemo, romelSic unda Sesruldes samuSao.
Ddabolos, vimsjelebT motivaciis gasazrdelad
gamosayenebel strategiebze.
am Tavis gacnobis Semdeg Tqven ukve geqne-
baT pasuxi kiTxvebze.
ra aris Sinagani da garegani motivacia da
swavlis motivacia?
rogor aris ganxiluli motivacia bihevior-
istul, humanistur, kognitur da sociokul-
turul TeoriebSi?
ra gavlena SeiZleba hqondes motivacias
warmatebaze an marcxze da ra urTierT-
damokidebuleba SeiZleba arsebobdes am gav-
lenasa da sakuTari SesaZleblobebis rwmenas
Soris?
ra rols asrulebs motivaciaSi miznebi, in-
teresebi, emociebi da sakuTari SesaZleb-
lobis rwmena?
ra gare faqtorebma SeiZleba imoqmedos mas-
wavleblebze, rac gazrdis moswavleTa swav-
lis motivacias?
ra aris sagnis swavlebis Tqveneuli strate-
gia im moswavlesTan mimarTebaSi, romelic
ar aris dainteresebuli?
rogor moiqceodiT?
m
ivlisia da, rogorc
iqna, miiReT maswavle-
blis adgili. es skola
Tqveni arCevani ar iyo,
magram vakansiebi arcTu ise bevri iyo da imiTac
bednieri xarT, rom Tqveni profesiiT muSaobT.
aRmoCnda, rom saswavlo resursebi Tqvens skola-
Si Zalian mwiria. erTaderTi, rac xelT gaqvT,
esaa moZvelebuli teqstebi da maTi Tanmxlebi
samuSao rveulebi. nebismier Tqvens ideas ufro
saintereso masalasTan dakavSirebiT erTi pasuxi
xvdeba: biujetSi saamiso Tanxebi ar moipoveba.
rodesac arsebul masalas aTvalierebT, giCnde-
baT kiTxva, ra SeiZleba miiRos aqedan moswavlem
Tavismomabezrebeli rutinis garda. Tanac es
teqstebi Zalian rTulia Tqveni moswavleebisaT-
vis. magram miznebi, romelsac es programa isaxavs
miznad, Zalian mniSvnelovania. garda amisa, sas-
wavlo gegma am programis gavlas moiTxovs. mo-
swavleebs am programiT gamocda eqnebaT momaval
gazafxulze.
kritikuli azrovneba
rogor daainteresebT moswavleebs?
rogor dausabuTebT maT am masalis swavlis
Rirebulebas?
rogor gadalaxavT masalis sirTules?
risi codna gWirdebaT motivaciis Sesaxeb am
problemebis gadasaWrelad?
risi codna gWirdebaT Tqveni moswavleebis
Sesaxeb maTi motivaciis gasazrdelad?
kolaboracia
2 an 3 TanajgufelTan erTad moawyveT tvinis
Sturmi _ risi gakeTeba SegiZliaT, rom gazardoT
moswavleebis motivacia.
maswavleblis
Canawerebi
500
ra aris motivacia?
motivacias, rogorc wesi, aseTnairad ganmartaven: esaa Sinagani
mdgomareoba, romelic aRZravs, warmarTavs da uzrunvelyofs qcevas.
fsiqologebi, romlebic motivacias swavloben, aqcents xuT ZiriTad
sakiTxze akeTeben:
1. rogor arCevans akeTeben adamianebi sakuTar qcevasTan dakavSire-
biT? ratomaa, rom magaliTad, erTi moswavle gulmodgined akeTebs
davalebas, meore ki televizoris yurebas arCevs?
2. ra dro unda gavides, rom motivacia amoqmeddes? magaliTad, ratom
iwyebs zogi moswavle davalebis Sesrulebas maSinve, zogi ki dros
flangavs?
3. ra xarisxiT an intensivobiT aris CarTuli adamiani arCeul qceva-
Si? yuradRebiT asrulebs moswavle davalebas, Tu meqanikurad?
4. ra aiZulebs individs iyos Seupovari an advilad danebdes? magali-
Tad, ras izams moswavle, mTlianad waikiTxavs Seqspiris nawarmoebs
Tu mxolod mis ramdenime gverds?
5. ra grZnobebi aqvs da raze fiqrobs individi, roca qcevas axorcie-
lebs? magaliTad, moswavle siamovnebas iRebs Seqspiris kiTxviT,
Tu mosalodnel gamocdaze nerviulobs? (grehemi da veineri, 1996;
pintrixi, marqsi da boili, 1993).
zogierTi moswavlis gacnoba
rogorc am da momdevno TavSic dainaxavT, arsebobs mravali faqto-
ri, romlebic gavlenas axdenen motivaciasa da swavlaze. ufro metad
rom gaverkveT am sakiTxSi, SevixedoT saSualo skolis saklaso oTaxSi
mas Semdeg, rac maswavlebelma garkveuli miTiTebebi misca Tavis moswav-
leebs. moswavleTa portretebi stipekis Sromidan (2002) aris aRebuli.
pesimisti jeraldo, rogorc yovelTvis, arc ki iwyebs saqmes da erT-
Tavad imas imeorebs, rom veraferi gaigo, an es davaleba Zalian
rTulia. roca is sworad pasuxobs Tqvens kiTxvebs, ambobs, rom
ubralod `gaartya~ da realurad ar icis, ras ambobs. did dros
imis garkvevas andomebs, raSia saqme da sul ukan da ukan iwevs.
gaubedavi sumi yovel nabijs amowmebs, surs kargad gamoCndes. Tqven
mas erTxel damatebiTi qulebi dauwereT romeliRac aparatis dax-
atvis gamo da axla yovelTvis akeTebs amas laboratoriisaTvis. ma-
gram sumi arasdros gariskavs, miiRos Sefaseba; Tu misgan amas
ar iTxoven an gamocdaze araa, sumi ar aris dainteresebuli.
kmayofili spenseri dainteresebulia am proeqtiT. faqtobrivad man
Tqvenze meti icis amis Sesaxeb. is saaTobiT kiTxulobs wignebs
qimiasa da eqsperimentebze. magram misi Sefaseba B-sa da C-s Soris
meryeobs, radgan is kmayofilia imiTac, risi miRebac yovelgvari
Zalisxmevis gareSe SeuZlia.
daliSas, romelic yovelTvis Tavs icavs isev ar aqvs Tan saxelmZRva-
nelo da iZulebulia sxva moswavlesTan erTad isargeblos erTi wig-
niT. Semdeg Tavs ise gaCvenebT, TiTqos muSaobs, magram sinamdvile-
Si mTels dros RlabucSi atarebs da rogorc ki zurgs SeaqcevT,
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
motivaciasTan dakavSire-
buli terminebisa da cnebebis
dawvrilebiTi ganxilvisaTvis
ixileT merfi da aleqsan-
deri (2000). motivaciasTan
dakavSirebuli terminologiis
motivirebuli aTviseba. gana-
Tlebis Tanamedrove fsiqo-
logia, 25, 3-53.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
pesimist jeraldos SemTx-
vevaSi saqme gvaqvs daswavlil
umweobasTan, romelsac mogvi-
anebiT ganvixilavT.
gaubedavi sumi garegani
(eqstrinsikuli) faqtorebiT
motivirebuli moswavlea,
misTvis prioritetulia is,
Tu rogor warmoCindeba,
eSinia marcxis da unars ga-
nixilavs, rogorc stabilur,
fiqsirebul rames. is aris
agreTve moswavle, romelic
Tavs aridebs marcxs (warmate-
biT), rasac aseve mogvianebiT
ganvixilavT.
kmayofili spenseri Sinagani
(intrinsikuli) faqtorebiT
motivirebuli moswavlis maga-
liTia. misi mizania iswavlos,
magram mxolod is unda, rom
normalurad, damakmayofile-
blad warmoCindes. SemdegSi
amasac SevexebiT.
daliSa, romelic yovelTvis
Tavs icavs, garegani faqtore-
biT motivirebuli moswavlea.
mas aRelvebs is, Tu rogor
warmoCindeba; eSinia marcxis
da unarebsac ganixilavs,
rogorc fiqsirebuls. is Sei-
Zleba male iqces moswavled,
romelic marcxs Seegueba.
SfoTiani emi aris moswavle,
romelsac aqvs SfoTva. esec
SemdegSi iqneba ganxiluli.
motivacia _ Sinagani mdgo-
mareoba, romelic aRZravs,
warmarTavs da uzrunve-
lyofs qcevas.
501
cdilobs sxva moswavleebisagan gaigos pasuxebi: is Tavad arasodes
indomebs, radgan eSinia, rom Tu ar gamouva, yvela ifiqrebs, rom
sulelia.
SfoTiani emi saukeTeso moswavlea TiTqmis yvela saganSi, magram roca
gamocdebze midgeba saqme da klasis winaSe uwevs gamosvla, yvelaferi
`aviwydeba~, rac icis. misi mSoblebi mecnierebi arian da misganac am
gzis gagrZelebas elian, Tumca misi momavali gaurkveveli Cans.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT TiToeul moswavles, romlebzec
zemoT iyo saubari, problemebi aqvs motivaciis erT an ramdenime aspeqtSi:
arCevani, moqmedebis dawyeba, intensivoba, Seupovroba, grZnobebi da fiqre-
bi. SegiZliaT Tu ara diagnozis dasma? pasuxebi Semdeg CanarTSia.
Tqvens klasSi TiToeuli moswavles sxvadasxva motivaciuri prob-
lema aqvs. am Tavis momdevno nawilSi ufro axlos gavecnobiT motiva-
ciis mniSvnelobas da ufro gagviadvildeba am moswavleebis gageba.
Sinagani da garegani motivacia
yvelam kargad viciT, rogor gamoiyureba motivirebuli adami-
ani, romelic Tavdauzogavad miiwevs miznisken an muSaobs muyaiTad
maSinac ki, roca samuSao mosawyenad eCveneba. ra warmarTavs qcevas
da ra aniWebs mas am energias? amisi axsna unda veZioT draivebSi,
moTxovnilebebSi, stimulebSi, SiSebSi, miznebSi, socialur zewolaSi,
TviTrwmenaSi, interesebSi, cnobismoyvareobaSi, rwmenaSi, Rirebule-
bebSi, molodinebSi da a.S. zogierTi fsiqologi motivacias pirovnuli
niSan-Tvisebebis terminebiT xsnis. zogierT adamians miRwevis maRali
moTxovnileba aqvs, eSinia gamogdebis, ainteresebs xelovneba, amdenad,
isini bevrs muSaoben, rom mets miaRwion, Tavs arideben gamocdebs da
saaTobiT aTvaliereben gamofenebs. sxva fsiqologebi motivacias ga-
nixilaven, rogorc mdgomareobas, droebiT situacias. Tu Tqven, mag-
aliTad, am Tavs kiTxulobT imitom, rom gamocda gaqvT xval, Tqven
situaciiT xarT motivirebuli (am momentSi mainc). ra Tqma unda, mo-
tivacia, romelic Cven gvaqvs drois nebismier mocemul monakveTSi,
niSan-Tvisebebisa da mdgomareobis erTgvari kombinaciaa. Tqven Sei-
Zleba swavlobdeT imitom, rom swavla TqvenTvis didi Rirebulebaa da
imitomac, rom gamocdisTvis emzadebiT.
rogorc xedavT, motivaciis zogierTi ganmarteba eyrdnoba Sinagan,
pirovnul faqtorebs, rogoricaa moTxovnilebebi, interesebi, cnobis-
moyvareoba. sxva ganmartebebSi aqcenti eqsternalur, gare faqtore-
bzea aRebuli _ jildo, socialuri zewola, dasja da a.S. motivaciis
klasikuri dayofa aseTia: Sinagani da garegani motivacia. Sinagani
motivacia aris tendencia _ miRweul iqnes miznebi sakuTari intere-
sebisa da unarebis kvaldakval. rodesac Cven Sinaganad varT motivire-
bulni, Cven ar gvWirdeba waxaliseba an dasja, ramdenadac TviTon aq-
tivoba TavisTavad warmoadgens jildos. kmayofili spenseri mxolod
imitom swavlobs qimias skolis gareTac, rom mas es unda da moswons.
amas aravin aiZulebs.
amis sapirispiro SemTxvevaa, roca raRacas kargi SefasebisaTvis, das-
jis Tavidan acilebis mizniT, maswavleblis siamovnebisaTvis an amoca-
nasTan naklebad dakavSirebuli raime sxva mizeziT vakeTebT. es garegani
Sinagani motivacia _ motivi,
romelic dakavSirebulia
ganmtkicebis Sinagan wyaroe-
bTan, mag. sixarulis grZnoba,
cnobismoyvareoba.
502
motivaciaa. realurad Cven qcevas imitom ar vaxorcielebT, rom Tavad
igi gvainteresebs. Cven is gvainteresebs, ras mogvitans es qceva. gaube-
davi sumi SefasebisTvis irjeba, mas TviTon sagani ar ainteresebs.
fsiqologebi, romlebic iziareben motivaciis Sinaganad da gare-
ganad dayofis koncefcias, amboben, rom erTi SexedviT SeuZlebelia
ganvsazRvroT, motivacia Sinagania Tu garegani. arsebiTi gansxvaveba
am or tips Soris individis qcevisaTvis warmmarTveli mizezia, anu is,
mizezobriobis lokusi internaluria Tu eqsternaluri _ pirovnebis
SigniTaa Tu mis gareT. individi SeiZleba imitom kiTxulobdes, cu-
ravdes an xatavdes, rom man qcevis Tavisufali arCevani pirovnuli
interesebis gaTvaliswinebiT gaakeTa (mizezobriobis internaluri
lokusi / Sinagani motivacia), an ase imitom iqceva, rom garedan, viRa-
cis an raRacis gavlenis qveSaa (mizezobriobis eqsternaluri lokusi
/ garegani motivacia) (Reeve, 1996).
rodesac Tqven sakuTar motivaciaze fiqrobT, albaT geCvenebaT,
rom es diqotomia Sinagan da garegan motivacias Soris Zalian mar-
tivia. erTi axsna isaa, rom qceva mihyveba erTgvar kontinuums ab-
soluturi TviTgansazRvrulobidan (Sinagani motivacia) sxvaTa mier
absolutur gansazRvrulobamde (garegani motivacia). magaliTad,
studenti SeiZleba akeTebdes Tavisufal arCevans, muyaiTad imuSaos
iseT sferoSi, romelic misTvis arcTu mimzidvelia, imitom, rom
es saWiroa saboloo Rirebuli miznis misaRwevad; vTqvaT, saaTobiT
ujdes ganaTlebis fsiqologias imisaTvis, rom gaxdes kargi maswav-
lebeli. Sinagani motivaciaa es Tu garegani? realurad, is sadRac
maT Sorisaa _ pirovneba Tavisufal arCevans akeTebs gare faqtorebis
(magaliTad licenziis misaRebad saWiro moTxovnebi) gaTvaliswinebiT
da Semdeg cdilobs meti sargebeli miiRos aqedan. anu pirovnebam
moaxdina eqsternaluri mizezis internalizacia.
cota xnis win sakamaTo gaxda sakiTxi Sinagani da garegani moti-
vaciis, rogorc kontinuumis sawyisi da saboloo wertilebis Sesaxeb.
alternatiuli axsna Semdegia: ramdenadac motivacia moicavs rogorc
pirovnuli niSnis, ise garemos faqtorebs, is aseve SeiZleba moicavdes,
rogorc Sinagan, ise garegan faqtorebs. Sinagani da garegani ten-
denciebi _ esaa ori damoukidebeli SesaZlebloba drois nebismier
mocemul monakveTSi da Cven SeiZleba motivirebuli viyoT TiToeuli
maTganiT (Covington & Mueller, 2001). swavlebam SeiZleba Seqmnas Sinagani
motivacia moswavleTa interesebis gaTvaliswinebiT da kompetenturo-
bis mniSvnelobis xazgasmiT. Tumca isic viciT, rom es yovelTvis ver
imuSavebs. yovelTvis mimzidveli da sainteresoa TqvenTvis qveSmi-
weriT gayofa? yovelTvis aRgiZravT cnobismoyvareobas arawesieri
zmnebi? Tu maswavleblebs mudmivad Sinagani motivaciis imedi eqnebaT,
imedgacrueba eliT. aris situaciebi, roca wamaxalisebeli stimulebi
da gare mxardaWera aucilebelia. maswavleblebma unda izrunon Sina-
gani motivaciis gaCenasa da SenarCunebaze, roca darwmundebian, rom
garegani motivaciac muSaobs da CarTulia swavlis procesSi (Brophy,
1988, 2003; Deci, Koestner & Ryan, 1999; Ryan & Deci, 1996). amisaTvis maT unda
icodnen motivaciaze gavlenis mqone faqtorebis Sesaxeb.
garegani motivacia _ moti-
vacia, romelic iqmneba iseTi
gare faqtorebis zegavleniT,
rogoricaa dasja da waxal-
iseba.
mizezobriobis lokusi _
qcevis mizezis mdebareobis
gansazRvra internaloba-
eqsternalobis mixedviT.
503
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
pasuxebi
pesimist jeraldos problemebi aqvs meore (dawyeba) da mexuTe punqtebSi; mTeli
aqtivobis ganmavlobaSi is Tavs damarcxebulad da umweod grZnobs. gaubedavi sumi
(1) akeTebs karg arCevans, (2) maSinve iwyebs da (3) daJinebiT miiwevs win. magram is
sinamdvileSi ar aris CarTuli saqmeSi da nakleb siamovnebas iRebs (4 da 5). kmayofili
spenseri ramdenadac is sakuTar arCevans mihyveba, swrafad iwyebs, CarTulia saqmeSi
da siamovnebas iRebs amocanis Sesrulebisgan. daliSa, romelic yovelTvis Tavs icavs,
arcTu karg arCevans akeTebs, ayovnebs, Tavs aridebs saqmeSi CarTvas da advilad nebde-
ba, radgan aRelvebs is, Tu rogor gansjian mas sxvebi. SfoTian emis problema mexuTe
punqtTan dakavSirebiT aqvs, anu imasTan, ras fiqrobs da ras grZnobs muSaobis ganmav-
lobaSi. mRelvarebam da SfoTvam mas SeiZleba arasaxarbielo arCevanisken ubiZgos da
daayovnos, rac gamocdisas misi SfoTvis dones kidev ufro awevs.
oTxi ZiriTadi midgoma motivaciisadmi


SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
ratom kiTxulobT am Tavs? cno-
bis moyvareobisa da interesis gamo? Tu uaxloes momavalSi gamocda
geliT? maswavleblis licenziis mosapoveblad an diplomas asaRebad
gWirdebaT es codna? iqneb gjeraT, rom es is saqmea, romelic kar-
gad gamogivaT da es gibiZgebT imuSaoT? iqneb ramdenime am mizezis
kombinaciaTan gvaqvs saqme? ra aris Tqveni motivatori?
motivacia sakmaod farTo, kompleqsuri sakiTxia da mraval Teo-
rias moicavs. am Teoriebidan zogierTi laboratoriebSi cxovelebTan
muSaobisas ganviTarda, zogi ki adamianebTan iseT situaciaSi muSao-
bisas, sadac gamoyenebuli iyo Tavsatexebis Semcveli amocanebi. sxva
Teoriebi klinikuri an industriuli (Sromis) fsiqologiis farglebSi
gaweuli samuSaoebis safuZvelze warmoiqmna.
motivaciisadmi bihevioristuli midgoma. bihevioristuli midgomis mi-
xedviT, moswavlis motivaciis gageba unda daviwyoT wamaxalisebeli
stimulebisa da jildoebis dakvirvebuli analiziT. jildo is mim-
zidveli obieqti an movlenaa, romelic Sedegad mosdevs garkveul
qcevas. magaliTad, gaubedavi sumi dajildovebuli iyo damatebiTi
qulebiT imisaTvis, rom man daxata SesaniSnavi diagrama. impulsi is
obieqtebi an movlenebia, romlebic aRZravs an, piriqiT, axSobs qcevas.
magaliTad, damatebiTi qulebis dapireba wamaxalisebeli stimuli iyo
sumisTvis. Sefasebis miReba realurad iyo jildo.
Tu Cven mudmivad mogvcemen ganmtkicebas garkveuli qcevis gamo,
Cven gagviviTardeba garkveuli Cveva an tendencia _ ganvaxorcieloT
xolme garkveuli tipis qceva. magaliTad, Tu moswavle beisbolis Tama-
Sis gamo jildod miiRebs xan fuls, xan saCuqrebsa da privilegiebs,
xolo mis swavlas naklebi yuradReba mieqceva, unda vivaraudoT, rom
igi did dros dauTmobs beisbolSi varjiSs da ara geometriis swavlas.
kargi niSnebi, varskvlavebi, stikerebi da sxva saSualebebi ganmtkicebi-
saTvis an garkveuli damsjeli RonisZiebebi cudi saqcielisaTvis _ es
yvelaferi aris mcdeloba moswavleTa motivirebisaTvis garegani im-
pulsis, jildoebis an dasjis gamoyenebiT.
daukavSireT kvlevas da ga-
navrceT
ix. Educational Leadership-is
2002 wlis seqtembris gamo-
cemaSi 14 statia Temaze
`ainteresebT Tu ara moswav-
leebs swavla? am statiebSi
ganxilulia, rogor SeiZleba
gavzardoT enTuziazmi, mim-
zidvelobis xarisxi, inve-
stireba swavlaSi.
daukavSireT PRAXIS II-s da
ganavrceT
maslou ( I , C1 )
ganixileT, rogor SeiZleba
maslous moTxovnilebebis
daukmayofileblobam gavlena
moaxdinos swavlaze. gaavleT
paralelebi sakuTar an sxvaTa
gamocdilebasTan skolis
periodSi.
jildo _ mimzidveli obieqti
an movlena, romelic Sedegad
mosdevs sasurvel qcevas.
impulsi _ iseTi obieqti an
movlena, romelic aZlierebs an
asustebs qcevas.
504
motivaciisadmi humanisturi midgoma. meoce saukunis samocian wlebSi hu-
manisturi fsiqologiis momxreebi, maT Soris karl rojersi, ambobdnen,
rom fsiqologiis vercerTi dominanturi skola, verc bihevioruli
da froidiseuli, adekvaturad ver xsnida adamianis qcevas. motiva-
ciis humanisturi interpretacia xazs usvams motivaciis iseT Sinagan
wyaroebs, rogoricaa pirovnebis `TviTaqtualizaciis~ moTxovnileba
(maslou, 1968, 1970), Tandayolili `aqtualizaciis tendencia~ (ro-
jersi da fraibergi, 1994), an `TviTgansazRvris~ moTxovnileba (Deci,
Vallerand, Pelletier & Ryan, 1991). ase rom, humanistur WrilSi, motivireba
niSnavs adamianebis Sinagani resursebis _ maTi kompetenturobis, TviT-
Sefasebis, avtonomiisa da TviTaqtualizaciis waqezebas. maslous Teo-
ria motivaciis cnobili humanisturi axsnaa.
maslous ierarqia. abraham maslou (1970) varaudobda, rom adamianebs
gaaCniaT moTxovnilebaTa ierarqia mTeli diapazoniT _ dabalidan
(mag. usafrTxoeba) maRali rangis moTxovnilebebamde (TviTaqtuali-
zacia). TviTaqtualizacia maslous mier Semotanili terminia, riTic
igi aRniSnavda pirovnebis srul TviTrealizacias, misi potencialis
srul realizebas. sanam moTxovnilebaTa Semdeg safexurze gadavido-
deT, unda dakmayofildes ufro dabali rangis moTxovnilebebi.
maslou (1968) oTx SedarebiT dabali rangis moTxovnilebas: fi-
ziologiurs, usafrTxoebis, mikuTvnebulobisa da TviTSefasebis moT-
xovnilebebs uwodebda deficitur moTxovnilebebs (defciency needs).
rodesac es moTxovnilebebi dakmayofilebulia, maTi realizebis mo-
tivacia iklebs. man sam zeda, maRali rangis moTxovnilebas _ inteleq-
tualuri miRwevebis, esTetikur, dabolos, TviTaqtualizaciis moTxov-
nilebebs uwoda zrdis moTxovnilebebi. rodesac es moTxovnilebebi
kmayofildeba, pirovnebis motivacia ar ikargeba, piriqiT, igi izrdeba
da dakmayofilebis morigi saSualebebis Zebnas iwyebs. deficituri
moTxovnilebebisagan gansxvavebiT, es moTxovnilebebi bolomde aras-
dros kmayofildeba. magaliTad, rac ufro warmatebulia Tqveni mcde-
loba, gaxdeT kargi maswavlebeli, miT ufro metad gindaT miaRwioT
ufro bevrs.
humanisturi interpreta-
cia _ motivaciisadmi iseTi
midgoma, romelic xazs usvams
pirovnebis Tavisuflebas,
arCevans, TviTdeterminacias,
swrafvas pirovnuli zrdisken.
moTxovnilebaTa ierar-
qia _ maslous adamianis
moTxovnilebaTa 7-safexu-
riani modeli, romelic
iwyeba bazisuri fiziolo-
giuri moTxovnilebebiT da
mTavrdeba TviTaqtualizaciis
moTxovnilebiT.
TviTaqtualizacia_individis
potencialis realizeba.
deficituri moTxovnile-
bebi _ maslous adamianis
moTxovnilebaTa pirami-
dis oTxi dabali safexuris
moTxovnileba, romlebic
pirvel rigSi unda dakmayo-
fildes.
zrdis moTxovnilebebi _
maslous mixedviT adamianis
moTxovnilebaTa piramidis sami
zeda safexuri.
maslous ierarqiis mixedviT,
maSin, rodesac siyvarulis,
mikuTvnebulobis
moTxovnilebebi
dakmayofilebulia, adamiani
gadadis e.w. maRali rangis,
inteleqtualuri
miRwevisa da TviTaqtualiza-
ciis moTxovnilebebze.
505
maslous Teoria gaakritikes imis gamo, rom adamianebi aSkarad yo-
velTvis ise ar iqcevian, rogorc es Teoriis mixedviT aris mosalod-
neli. adamianebis umravlesoba xSirad brundeba ukan, dabali rangis
moTxovnilebebisaken da erTdroulad SeiZleba motivirebuli iyos
sxvadasxva safexuris moTxovnilebebiT. zogierTi adamiani SeiZleba
uarsac ambobdes usafrTxoebaze, megobrobaze da ganaTlebisaTvis, uf-
ro meti TviTaqtualizaciisaTvis zrunavdes.
kritikis miuxedavad, maslous Teoria saSualebas gvaZlevs mTliano-
baSi aRviqvaT moswavle, romlis fizikuri, emociuri da inteleqtua-
luri moTxovnilebebi urTierTqmedebaSia erTmaneTTan. bavSvi, romlis
usafrTxoebisa da mikuTvnebulobis gancdas safrTxe eqmneba mSoblebis
gayris gamo, nakleb interess gamoamJRavnebs wiladebis gayofis swav-
laSi. Tu skola saSiS, araprognozirebad teritoriaze imyofeba, iq
ufro meti yuradReba usafrTxoebas mieqceva, vidre swavlas an swav-
lebas. socialur jgufTan mikuTvnebuloba da am jgufis SigniT TviT-
Sefasebis ganmtkiceba mniSvnelovania moswavlisTvis. Tu imis gakeTeba,
rasac maswavlebeli iTxovs moswavlisagan, ewinaaRmdegeba am jgufis
dadgenil wesebs, maSin mosalodnelia, rom moswavle yurad ar iRebs
maswavleblis survils da SeiZleba daupirispirdes kidec mas.
motivaciisadmi ufro gviandeli midgoma, romelic fokusirebulia
adamianis moTxovnilebebze, aris TviTgansazRvris Teoria (Deci & Ryan,
2002); mas mogvianebiT ganvixilavT.
moitivaciisadmi kognituri da socialur-kognituri midgoma. kogni-
tur TeoriebSi adamiani ganxilulia rogorc cnobismoyvare, aqtiuri,
informaciis maZiebeli arseba, romelic cdilobs gadaWras pirovnuli
problemebi. amdenad, kognituri Teoretikosebi aqcents Sinagan mo-
tivaciaze akeTeben. motivaciis kognituri Teoriebi, SeiZleba iTq-
vas, bihevioristuli Sexedulebebis sapasuxod ganviTarda. kognitiv-
istebs sjeraT, rom Cveni qceva azrovnebiT aris ganpirobebuli da
ara ubralod imis gamo, rom warsulSi amasTan dakavSirebiT dagva-
jildoves an dagvsajes (Stipek, 2002). qceva wamowyebuli da regulire-
bulia gegmebis (Miller, Galanter & Pribram, 1960), miznebis (Locke & Latham,
2002), sqemebis (Ortony, Clore & Collins, 1988), molodinebisa (Vroom, 1964)
da atribuciebis (Weiner, 2000) mier. miznebsa da atribuciebs am TavSi
mogvianebiT SevexebiT.
molodini X

Rirebulebis Teoriebze. Teoriebs, romlebic iTval-
iswineben rogorc bihevioristebis aqcentebs qcevis gavlenebsa da
Sedegebze, aseve kognitivistebis interess individis azrovnebis gav-
lenis mimarT, SeiZleba vuwodoT molodinis / Rirebulebis Teor-
iebi. es imas niSnavs, rom qceva aRqmulia rogorc ori mTavari faqto-
ris produqti: miznis miRwevis molodinisa da am miznis Rirebulebis
produqti. sxva sityvebiT rom vTqvaT, mniSvnelovani sakiTxebia: `mi-
vaRwevdi Tu ara warmatebas, rom mecada?~ da `iqneba Tu ara Sedegi
Rirebuli da CemTvis rime jildos momtani, Tu warmatebas mivaRwev?~
motivacia swored am ori faqtoris produqtia, ramdenadac, Tu orive
faqtori nulis toli iqneba, motivaciac, rom muyaiTad imuSao miznis
misaRwevad ar iarsebebs. magaliTad, Tu me mjera, rom didi Sansi maqvs
Sevqmna kalaTburTis gundi (maRali molodini) da am gundis Seqmna
CemTvis Zalian mniSvnelovania (maRali Rirebuleba), Cemi motivacia
molodini X RirebulebiT
Teoriebze _ motivaciis iseTi
axsna, romelic xazs usvams
individis mier warmatebis
molodins gamravlebuls miznis
RirebulebasTan.
506
Zlieri iqneba. magram Tu orive faqtori nulis tolia (mjera, rom ar
SemiZlia gundis Seqmna da didad arc maRelvebs kalaTburTis TamaSi),
maSin motivaciac nulis toli iqneba. (Tollefson, 2000)
Jaklin eklssa da alan vigfilds damatebiT SemoaqvT kidev dana-
xarjis cneba. Rirebulebebi ganxiluli unda iyos agreTve im konte-
qstSi, Tu ra jdeba maTi aRsruleba. ra energia ixarjeba, kidev risi
gakeTeba SeiZleba amis nacvlad, ra riski arsebobs marcxis SemTx-
vevaSi, sulelad xom ar gamovCndebi? (Eccles & Wigfeld, 2001; Wigfeld &
Eccles, 1992) banduras TviTefeqtianobis Teoria, romelsac mogvianebiT
ganvixilavT, socialur-kognituri molodini / Rirebulebis midgomaa
motivaciisadmi (Feather, 1982; Pintrich & Schunk, 2002).
motivaciis sociokulturuli koncefciebi. daasruleT es winadadeba:
me var . ra aris Tqveni identoba? ra jgufTan aigivebT
Tavs yvelaze metad? motivaciisadmi sociokulturuli Sexeduleba
xazs usvams erTobis wevrobas. adamianebi erTvebian aqtivobaSi, raTa
ganamtkicon Tavisi identoba da interpersonaluri urTierTobebi am
jgufis SigniT. amdenad, moswavleebi motivirebulni arian iswavlon,
Tu isini arian wevrebi im saklaso an saskolo jgufisa, romlisTvisac
swavlas didi Rirebuleba aqvs. rogorc socializaciis procesSi Cveni
kulturis ufro gamocdili wevrebisagan vswavlobT laparaks, Cacmas,
sufrasTan moqcevis wesebs, aseve imaTze dakvirvebiT, vinc Cveni sas-
kolo jgufis wevria, vswavlobT, rogori moswavleebi unda viyoT. sxva
sityvebiT rom vTqvaT, Cven vswavlobT im jgufisgan, romlis wevrebic
varT (Hickey, 2003; Rogoff, Turkanis & Bartlett, 2001).
identobis koncefcia centraluri sakiTxia motivaciisadmi socio-
kulturul midgomaSi. rodesac Tavs aRviqvam fexburTelad, skulp-
torad, inJinrad, maswavleblad an fsiqologad, me maqvs identoba am
jgufTan. socializaciis erT-erTi nawilia legitimuri periferiuli
monawileobis safexuridan jgufis centraluri wevris poziciaze ga-
dasvla. legitimuri periferiuli monawileoba niSnavs imas, rom damw-
yebebi CarTulni arian jgufis saqmianobaSi maSinac ki, Tu maTi SesaZ-
leblobebi arasakmarisad aris ganviTarebuli. axalbeda mqsoveli jer
matylis SeRebvas swavlobs, sanam rTvasa da qsovas iswavlides. axal-
beda maswavlebelic jer erT bavSvTan muSaobas unda mieCvios, sanam
mTel jgufs aiyvandes. TiToeuli amocana eqspertis mTliani samuSaos
nawilia. rogorc axalbedas, ise eqspertis identoba mWidro kavSirSia
jgufSi maT CarTulobasTan. isini motivirebulni arian iswavlon da
SeiTvison jgufis Rirebulebebi da gamocdileba, raTa jgufis nam-
dvil wevrebad igrZnon Tavi. (Lave & Wenger, 1991; Wenger, 1998) statia
`swavlasa da swavlebasTan dakavSirebuli istoriebi~ aRwers, rogori
Tanadgoma gauwies koreel students maswavleblebma da megobrebma,
raTa mas ukeT eswavla.
zogierTi klasi struqturirebulia, rogorc saswavlo erToba. ma-
galiTad, braunma da qampionma (1996) Camoayalibes saswavlo erTobebi
saSualo skolebSi samecniero kvlevis farglebSi, rogorc es me-9
TavSi iyo aRwerili. skardamaliam da biraiterma (1996) Camoayalibes
saswavlo erToba, romelic iyenebda kompiuterul sistemas CSILE _
Computer-Supported Intentional Learning Environment. es sistema emsaxureboda
moswavleebs Soris TanamSromluri urTierTobis warmoqmnas sxvadasx-
va sakiTxis, hipoTezisa Tu aRmoCenis irgvliv. am midgomebis problema
motivaciaze sociokulturu-
li Tvalsazrisi _ Tvalsaz-
risi, romelic xazs usvams
monawileobas, identobas da
interpersonalur urTierTo-
bebs TemSi.
legitimuri periferiuli
monawileoba _ CarTuloba
jgufis saqmianobaSi maSinac
ki, roca unarebi ar aris
sakmarisad ganviTarebuli da
wvlili umniSvneloa.
507
aris is, rom darwmunebuli unda iyo _ yvela moswavle sruli wevria
erTobisa, radgan motivacia modis rogorc identobidan, ise legi-
timuri wevrobidan. Ddaniel Hpiki (2003) am mosazrebas ase ayalibebs:
CarTuloba aris `mniSvnelovani monawileoba konteqstSi, sad unda mi-
iRo codna, romelic Rirebuli da gamoyenebadia.~
motivaciisadmi bihevioristuli kognituri da sociokulturuli
midgomebi Sejamebulia 10.1 cxrilSi. es Teoriebi erTmaneTisagan gan-
sxvavdeba pasuxiT kiTxvaze: `ra aris motivacia?~
imisaTvis, rom motivaciis Sesaxeb zemomoyvanil ideebs sistemuri
saxe mivceT swavlebis procesSi maTi gamoyenebis gasaadvileblad,
SevexoT oTx mniSvnelovan sakiTxs. motivaciisadmi yvelaze Tanamed-
rove midgomebi yuradRebas amaxvilebs moTxovnilebebze, miznebze, in-
teresebsa da emociebze, me-koncefciebze (Murphy & Alexander, 2000).
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
Cemi maswavl ebl ebi sa da
megobr ebi s gar eSe i s ar
vi qnebodi , r ac dRes var ...
esaa si t yvebi kor eel i qal i s,
l ea l i sa, r omel i c Seer Tebul
St at ebSi maswavl ebl i s st at u-
si s mi saRebad Camovi da. l eas sa-
kuTar i oj axi sgan, kul t ur i sgan
Sor s yof na uwevda, magr am mas
daxmar eba gauwi es maswavl ebl ebma da megobr ebma
_ gauzi ar es sakuTar i kul t ur a da mi si c mi i Res.
yvel af er i , r asac saswavl ebel Si va-
keTebdi T, CemTvi s r Tul i i yo. l eqci ebze
Canawer ebi s gakeTebi sas Tu gamocdebi s Cab-
ar ebi sas enobr i v bar i er s vawydebodi . mi n-
doda mTel i l eqci a gamego, r oca pi r vel
semest r Si CemTvi s l eqci i s mxol od 30-
40% i yo gasagebi . me mWi r deboda i seTi
adami ani , r omel i c mi Cvenebda, r ogor
meswavl a da r ogor vyof i l i yavi kar gi
st udent i . xSi r ad l eqt or ebi ar i Tval -
i swi neben i m f aqt s, r om ucxoel st u-
dent ebs gansakuTr ebul i moTxovni l ebebi
aqvT, sxva r am sWi r debaT i mi saTvi s, r om
adapt aci a gai ar on. kar gi i qneboda, Tu
maswavl ebel i vi nmes momi Cenda, vi nc damex-
mar eboda l eqci i s Cawer aSi . ar aaqvs mni Svn-
el oba, r a saxi s pr obl emebs vawydebodi ,
yovel SemTxvevaSi , er Ti wuTi Tac ar davne-
bebul var . veZebdi saSual ebas, r ac damex-
mar eboda pr obl emebi s
gadawyvet asa da mi zni s
mi RwevaSi . magal i Tad,
r odesac ver vi gebdi sa-
gans, ganmeor ebi T vki Tx-
ul obdi da vki Txul ob-
di . vi zepi r ebdi ki dec t eqst s, r om kur si
kar gi Sef asebi T damexur a.
ukan movi t ove r amdeni me mZi me, mt ki v-
neul i wel i da dRes amer i kaSi pr of e-
sor i da swavl ul i var . Cemi ganuwyvet e-
l i Zal i sxmeva auci l ebel i i yo, magr am
ar a sakmar i si sai mi sod, r om mi zni sTvi s
mi meRwi a. megobr ebi sa da maswavl ebl ebi s
gar eSe, r oml ebi c st i mul s maZl evdnen da
nebi syof as mi kaJebdnen, vi ci , r om me ar
vi qnebodi i s, r ac dRes var . bevr ma Cemma
namdvi l ma megobar ma gai zi ar a Cemi kul -
t ur a da mec mai Zul a meamaya mi si T. maTi
saxel ebi , maTi saxeebi samudamod aRi beWda
Cems gul Si .
wyar o: Six Buckets of Tears: Korean Americans School
Experiences, by Lea Lee. In Gloria Swindler-Boutte (Ed.),
Resounding Voices: School Experiences of People from
Devierse Ethnic Backgrounds. Published by Allyn and
Bacon, Boston, MA. Copyright (c) 2002 by Pearson Educa-
tion. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
508
moTxovnilebebi: kompetenturoba, avtonomia, mikuTvnebuloba
ukve ganvixileT motivaciis is Teoria, romelic moTxovnilebeb-
zea fokusirebuli _ maslous moTxovnilebaTa ierarqia. sxva adreuli
kvlevebi fsiqologiaSi motivacias ganixilavda Treitebis an myari
pirovnuli maxasiaTeblebis terminebiT. farTod Seiswavleboda Sem-
degi sami mTavari moTxovnileba: miRwevis, Zalauflebisa da aRiarebis
moTxovnilebebi (Pintrich, 2003). Cven ganvixilavT erT ufro axal Teo-
rias, romelic igive moTxovnilebebs usvams xazs, oRond TviTgansaz-
Rvris WrilSi.
TviTgansazRvra
TviTgansazRvris Teoria varaudobs, rom yvelaferi, rac Cven gvinda
_ es aris kompetenturoba da unarianoba garemo samyarosTan urTier-
TobaSi, arCevanis gakeTebis ufleba da sakuTar cxovrebaze kontrolis
SegrZneba, agreTve dakavSirebuloba sxvebTan _ mikuTvnebuloba soci-
alur jgufTan. albaT SeniSneT, rom es moTxovnilebebi emTxveva zemoT
CamoTvlili bazisuri moTxovnilebebis konceptebs: kompetenturoba
(miRweva), avtonomia da kontroli (Zalaufleba) da mikuTvnebuloba
(afiliacia).
avtonomiis moTxovnileba centraluri sakiTxia TviTgansazRvra-
Si, radgan esaa survili _ gvqondes Cveni sakuTari survilebi da Cvens
qcevas ar gansazRvravdes gareSe jildo an zewola (Deci & Ryan, 2002;
Reeve, Deci & Ryan, 2004; Ryan & Deci, 2000). adamianebs surT TviTon mar-
Tavdnen sakuTar qcevas. isini ibrZvian sxvaTa mier dawesebuli iseTi
gare zewolis winaaRmdeg, rogoricaa wesebi, sqemebi, kanonebi da Sez-
Rudvebi.
cxrili 10.1
bihevioristuli humanisturi kognituri sociokul-
turuli
motivaciis
wyaro
garegani Sinagani garegani Sinagani
mniSvnelovani
gavlena
ganmtkiceba,
jildo,
wamaxalisebeli
stimulebi,
dasja
TviTrwmenis,
TviT-realiza-
ciisa da TviT-
gansazRvris
moTxovnile-
bebi
rwmenebi,
atribuciebi
warmatebisa
da marcxis
Sesaxeb
waqezebuli
monawileoba
saswavlo
erTobebSi;
identobis
ganmtkiceba
jgufis
saqmianobaSi
CarTviT
mTavari
Teoretiko-
sebi
skineri maslou
deci
veineri
grehemi
leivi
vengeri
motivaciisadmi oTxi midgoma
damoukideblobis
moTxovnileba _ adamianis
moTxovnileba mihyvebodes sa-
kuTar survilebs da mis qcevas
ar gansazRvravdes garegani
jildo an iZuleba.
Sefasebis kognituri Teoria
_ es Teoria varaudobs, rom
movlenebi imdenad axdens gav-
lenas individis motivaciaze,
ramdenadac individi aRiqvams
am movlenebs, rogorc qcevis
makontrolebels an informa-
ciis wyaros.
509
TviTgansazRvra klasSi. iseTi saklaso garemo, romelic mxars uW-
ers moswavlis TviT-gansazRvrasa da avtonomias, Sedegad gamoiwvevs
moswavleTa dainteresebis maRal xarisxs, kompetenturobis grZnobas,
kreatulobas, konceptualur daswavlas (Deci & Ryan, 2002; Williams, Wie-
ner, Markakis, Reeve &Deci, 1993). rodesac moswavles SeuZlia Tavad gaake-
Tos arCevani, mas ufro metad swams, rom samuSao mniSvnelovania, ma-
Sinac ki, Tu es mas ar arTobs. amdenad, igi axdens ganTlebis miznebis
internalizebas da mas warmoadgens, rogorc sakuTars.
avtonomiis mxardamWeri saklaso garemosgan gansxvavebiT, kontro-
lirebad garemoSi yuradReba amocanebis zepirad damaxsovrebas eniWe-
ba. rodesac moswavleebs sTxoven gamovidnen gakveTilze, isini iwyeben
am sakiTxis yvelaze advil, swraf gadawyvetas. erTi saocari aRmoCena
isaa, rom moswavleebsac da mSoblebsac makontrolebeli maswavlebeli
urCevniaT, miuxedavad imisa, rom moswavleebi ufro mets swavloben
maswavleblisgan, romelic maT garkveul avtonomias aniWebs (Flink, Bog-
giano & Barrett, 1990). Tu gsurT gailaSqroT popularuli imijis winaaR-
mdeg, rogor SeZlebT moswavlis avtonomiis uzrunvelyofas? erTi pa-
suxi am kiTxvaze isaa, rom moswavleebTan urTierTobisas fokusireba
unda moaxdinoT informaciaze da ara kontrolze.
informacia da kontroli. saskolo dRis ganmavlobaSi moswavleebis
Tavs bevri ram xdeba. maT aqeben, akritikeben, axseneben ukanasknel
vadebs, uweren niSnebs, ukiTxaven wesebs da a.S. Sefasebis kognituri
Teoria (Deci & Ryan, 2002; Ryan & Deci, 2000) xsnis, Tu rogor axdens es
faqtorebi gavlenas moswavlis Sinagan motivaciaze imiT, rom moqmedebs
maTi TviTgansazRvrulobisa da kompetenturobis SegrZnebaze. am Teor-
iis mixedviT, yovel movlenas ori aspeqti aqvs, makontrolebeli da
informaciuli. Tu movlena maRali donis kontrols moiTxovs, anu Tu
is zewolas axdens moswavleze ganaxorcielos garkveuli qceva, maSin
moswavles naklebad eqneba kontrolis gancda, Sesabamisad, Semcirdeba
misi Sinagani motivacia. Tu, meore mxriv, movlena informaciulia, rac
zrdis moswavlis kompetenturobas, gaizrdeba Sinagani motivaciac. ra
Tqma unda, rodesac informacia amcirebs moswavlis kompetenturobas,
TavisTavad es Seamcirebs motivaciasac (Pintrich, 2003).
magaliTad, maswavlebelma moswavle SeiZleba am sityvebiT Seaqos:
`kargia! Sen miiRe umaRlesi Sefaseba, radgan, rogorc iqna, sworad Sea-
srule Cemi miTiTebebi.~ esaa maRalmakontrolebeli gancxadeba, ro-
melic amcirebs moswavlis TviTgansazRvrulobis grZnobasa da Sinagan
motivacias. maswavlebels SeuZlia igive samuSao Semdegnairad Seaqos:
`kargia! Tqveneuli gageba avtoris mier gamoyenebuli meteforebisa
qebis Rirsia. Tqven daimsaxureT umaRlesi Sefaseba.~ es gancxadeba uz-
runvelyofs informacias moswavlis mzardi kompetenturobis Sesaxeb
da gazrdis Sinagan motivacias.
ra SeuZlia maswavlebels gaakeTos, rom xeli Seuwyos moswavlis
kompetenturobisa da avtonomiis moTxovnilebis dakmayofilebas? pir-
veli safexuri aris makontrolebeli mesijebis SezRudva moswavleTa
misamarTiT. maswavlebeli darwmunebuli unda iyos, rom informacia,
romelsac gascems, xazs usvams moswavlis mzard kompetenturobas.
miTiTebaSi garkveuli ideebia warmodgenili.
mikuTvnebulobis moTxovnileba. mikuTvnebulobis moTxovnileba _ esaa
survili daamyaro axlo emociuri kavSiri sxvebTan. rodesac maswav-
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
TviTgansazRvra (I, C3)
ganixileT, rogor SeuZlia
am grZnobas gazardos an
Seamciros motivacia da aR-
wereT praqtikuli nabijebi,
romlebic saSualebas miscems
maswavlebels Camoayalibos
es grZnoba moswavleebSi.
daakavSireT kvlevas
da ganavrceT
imisaTvis, rom naTeli gaexada
gansxvaveba TviTgansazRvrasa
da sxvaTa mier gansazRvras
Soris, Richard deCharms
(1976, 1983) adamianebTan
mimarTebaSi iyenebda or meta-
foras: `moTave~ (origin) da
`paiki~. moTaveebi Tavs aRiqva-
men, rogorc sakuTari qcevis
wyaros. paikebi Tavs aRiqvamen
sxvaTa mier marTuli TamaSis
umweo monawileebad.
rodesac adamianebi Tavs
paikebad grZnoben, TamaSi
Sromad iqceva, dasveneba
_ valdebulebad, Sinagani
motivacia _ garegan moti-
vaciad. magaliTad, Tqven al-
baT dagilagebiaT oTaxi an
gagirecxiaT manqana ise, rom
garegani Tqveni motivacia
ganpirobebuli iyo mSoblis
mier, romelic daJinebiT
iTxovda Tqvengan am saqmis
Sesrulebas. Tqveni Sansi, rom
iyoT `moTave~, CaxSobilia
gareSe kontroliT. Tqven
aRar gsurT garecxoT manqana,
radgan wagarTves TviTgansaz-
Rvris gancda. DeCharms-ma
SeniSna, rom moswavleebi
mcire doziT arian marTulni
sakuTari Sinagani motiva-
ciiT da umweoni arian gareSe
kontrolis winaSe. amasTan
dakavSirebiT man ganavi-
Tara programebi, romelTa
daxmarebiTac maswavleblebi
SeZlebdnen xeli SeewyoT mo-
swavleTa TviTgansazRvrulo-
bis gancdis ganviTarebisaT-
vis. programebSi xazgasmuli
iyo realisturi miznebis
dasaxva, miznebis misaRwevad
saqmianobis pirovnuli dageg-
mva, pirovnuli pasuxismge-
bloba moqmedebaze da TviTn-
dobis grZnobis ganviTareba.
510

rekomendaciebi: TviTgansazRvrulobisa da avtonomiis
gancdis mxardaWera
mieciT neba da waaqezeT moswavleebi, gaa-
keTon arCevani
magaliTebi
1. dasaxeT saswavlo miznebis ganxor-
cielebis ramdenime gza (vTqvaT, re-
feratis momzadeba, gamocda da a.S.) da
mieciT moswavleebs saSualeba, airCion
erT-erTi. waaqezeT isini sasaubrod, ra-
tom gaakeTes aseTi arCevani.
2. SeqmeniT moswavleTa `komitetebi~, rom-
lebic izruneben klasis sayvarel nivTe-
bze an saklaso inventarze.
3. gamoyaviT dro damoukidebeli da gavr-
cobili proeqtebis gansaxorcieleblad.
daexmareT moswavleebs dagegmon TavianTi
saqmianoba da ganaxorcielon sakuTriv ar-
Ceuli miznebi
magaliTebi
1. gamoiyeneT miznis baraTebi. moswavleebi
CamoTvlian TavianT moklevadian da Sors
mimaval miznebs, Semdeg Camoweren 3 an 4
specifikur nabijs, rac maT am miznebTan
miaaxloebs. moswavleebs TavianTi per-
sonaluri baraTebi aqvT.
2. waaqezeT moswavleebi _ miznebi dasaxon
TiToeul saganSi, CawereT isini miznebis
wignSi an flopize da Tvali adevneT
progress am miznebisaken mimaval gzaze.
moswavleebi pasuxismgebelni unda iyvnen
sakuTari arCevanis Sedegebze.
magaliTebi
1. Tu moswavleebi arCeven megobrebTan er-
Tad imuSaon proeqtze da socializaciaze
metismetad didi drois daxarjvis gamo
ver daasruleben mas, SeafaseT proeqti
ise, rogorc amas imsaxurebs da daanaxeT
moswavleebs kavSiri dakargul drosa da
maT mier miRebul Sefasebas Soris.
2. rodesac moswavleebi irCeven Temas, ro-
melic maTgan warmosaxvas moiTxovs, ga-
nixileT kavSiri maT mier samuSaoSi Ca-
debul Zalisxmevasa da am Zalisxmevis
Sedegs Soris.
mouZebneT racionaluri axsna SezRudveb-
sa da wesebs
magaliTebi
1. axseniT mizezebi, romlebic aucilebels
xdis wesebis SemoRebas.
2. TviTonac zedmiwevniT daicaviT wesebi
da SezRudvebi.
gaacnobiereT, rom maswavleblis mxridan
kontrols logikurad mosdevs negatiuri
emociebi.
magaliTebi
1. gaagebineT moswavleebs, rom normaluria
da araferi daSavdeba, Tu isini moiwyenen
Tavisi rigis lodinSi.
2. gaagebineT maT, rom swavlis procesSi
zogjer SeiZleba Tavi frustrirebulad,
Secbunebulad, daqanculad igrZnon.
mimarTeT aramakontrolebel, pozitiur
ukukavSirs.
magaliTebi
1. cud niSnebs an qcevas nu ganixilavT, ro-
gorc kritikis obieqts; ganixileT is,
rogorc problema, romelic unda gamos-
wordes.
2. Tavi aarideT iseT makontrolebel mi-
marTvebs, rogoricaa `valdebuli xar~,
`mogiwevs~ da a.S
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.psych.rochester.edu/SDT/
leblebi da mSoblebi iReben pasuxismgeblobas da amJRavneben, rom maT
aRelvebT bavSvebis keTildReoba da interesebi, es zrdis bavSvebis
Sinagan motivacias. magram rodesac bavSvebi ver iReben ufrosebisagan
imas, rasac elian, magaliTad, rodesac ufrosebi ar reagireben maT
moTxovnilebebze, bavSvebi kargaven Sinagan motivacias (Solomon, Battistich,
511
Watson, Schraps & Lewis, 2000). moswavleebi, romelnic ganicdian mikuT-
vnebulobas maswavleblebTan, mSoblebTan an TanatolebTan, ufro emo-
ciurad arian CarTulni saskolo saqmianobaSi (Furrer & Skinner, 2003). amas
garda, emociuri da fizikuri darRvevebi, dawyebuli kvebis darRveviT,
damTvarebuli suicidiT, ufro im adamianebisTvisaa damaxasiaTebeli,
romelTac naklebi socialuri kavSirebi aqvT (Baumeister & Leary, 1995).
moTxovnilebebi: gakveTili maswavlebelTaTvis
bavSvobis asakidan moxucebulobamde, adamianebs surT iyvnen kom-
petenturebi da sxvebTan dakavSirebulebi. moswavleebs surT monawi-
leoba miiRon im saqmianobaSi, romelic gazrdis maT kompetenturo-
bas da ara imaSi, romelic maT marcxs moutans. es imas niSnavs, rom
moswavleebs sWirdebaT Sesabamisi amocanebi, arc Zalian advili da
arc Zalian rTuli. maTTvis aseve Zalian sasargebloa akvirdebodnen
sakuTari kompetenturobis zrdis process. es SeiZleba moxdes TviT-
monitoringis sistemebis an portfolioebis saSualebiT. imisaTvis,
rom Tavi sxvebTan dakavSirebulad igrZnon, moswavleebi unda xedavd-
nen, rom skolaSi momuSave personals Tu sxva moswavleebs maTi bedi
aRelvebT da SeuZliaT endon maT, aseve iTxovon daxmareba swavlis
procesSi, roca es dasWirdebaT.
motivaciasTan dakavSirebuli ra faqtorebia kidev mniSvnelovani?
sxva Teoriebi sakvanZo sakiTxad miznebs miiCnevs.
miznobrivi orientacia da miznebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT Semdegi mtkicebebi SeafaseT 5
baliani skalis mixedviT. Sefaseba 1 qula niSnavs, rom sruliad eTanx-
mebiT, xolo 5 qula niSnavs, rom saerTod ar eTanxmebiT.
skolaSi Tavs kargad vgrZnob, roca
muyaiTi Sromis wyalobiT
vwyvet problemebs.
sxvebze meti vici.
ar miwevs bevri Sroma.
dakavebuli var.
pirveli vamTavreb muSaobas.
samuSao advili Sesasrule-
belia.
raRac axals vswavlob.
me var erTaderTi, vinc
umaRles Sefasebas iRebs.
megobrebTan var.
mizani aris is Sedegi an monapovari, romlis Sesrulebasac eswrafvis
individi (Locke & Latham, 2002). rodesac moswavle iswrafvis waikiTxos
saxelmZRvanelos romelime Tavi, is axorcielebs mizanmimarTul qce-
vas. miznebis Sesrulebisas moswavleebs Segnebuli aqvT arsebuli pi-
robebi (me arc ki gadamiSlia wigni), idealuri pirobebi (me TiToeuli
gverdi gavige) da gansvla arsebul, realur da idealur situaciebs
Soris. Mmotivirebuls xdis adamianebs imoqmedon ise, rom Seamciron
gansxvaveba poziciebs Soris `sad imyofebian~ da `sad undaT, rom im-
yofebodnen~. miznebis Camoyalibeba CemTvis Zalian efeqturia. im ru-
tinuli miznebis garda, rogoricaa, magaliTad lanCis mirTmeva (ro-
melic didi yuradRebis gareSec moxdeba), me yoveldRiurad vadgen sxva
miznebs. magaliTad, me dReisaTvis miznad davisaxe wignis am nawilis
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
kvlevis Sedegebis sinTezisaT-
vis ixileT Locke & Latham,
2002. amocanebis motivaciisa
da miznis dasaxvis praqti-
kaSi gamoyenebadi Teoria: 35
wliani odisea. `amerikeli
fsiqologi~, 57, 705-717.
mizani is, risi aRsrulebi-
skenac iswrafvis individi.
miznobrivi orientacia
rwmenebi miznebis Sesaxeb,
rac dakavSirebulia skolaSi
miRwevebTan.
512
dasruleba, oTxi milis gavla da sarecxis garecxva (vici, es arc ise
sainteresoa). mas Semdeg, rac am saqmianobebis Sesruleba gadavwyvete,
Tavs arakomfortulad vigrZnob, Tu maT ar Sevasruleb. Locke-sa da
Latham- is (2002) mixedviT, arsebobs oTxi ram mainc, ris gamoc miznebis
gansazRvra aumjobesebs moswavlis mier miRweul Sedegebs. Mmiznebi:
1. warmarTavs Cvens yuradRebas amocanisken da ar gvaZlevs dabneulo-
bis saSualebas. Cemi goneba sul cdilobs gaeqces am Temas, magram
Cemi mizani, rom davasrulo samuSao, mexmareba yuradReba werisaken
mivmarTo.
2. aZlierebs Cvens Zalisxmevas. rac ufro Znelad misaRwevia mizani,
miT metia Zalisxmeva.
3. zrdis Cvens Seupovrobas. rodesac gvaqvs naTeli mizani, naklebi
Sansia, rom sawadelis srulad miRwevamde davnebdeT; Zlieri mizne-
bi moiTxovs did Zalisxmevas da mokle vadebis daweseba swrafi moq-
medebisken gvibiZgebs.
4. uzrunvelyofs axali codnisa da strategiebis ganviTarebas, roca
Zveli strategiebi nakleb gamosadegi aRmoCndeba. magaliTad, Tu
Tqveni mizania umaRlesi Sefasebis miReba da amas ver aRwevT rome-
lime Tqveneuli meTodiT, SemdegSi axal saswavlo midgomas gamoiye-
nebT, magaliTad, ganixilavT sakvanZo sakiTxebs megobarTan.
miznis tipebi da miznobrivi orientacia
Cven mier dasaxuli miznebis tipebi gavlenas axdens motivaciaze,
romelic gagvaCnia maT misaRwevad. specifikuri, rTuli da uaxloes
momavalSi gansaxorcielebeli miznebi zrdis Cvens motivacias da Se-
upovrobas (Pintrich 7 Schunk, 2002; Stipek, 2002). specifikuri miznebi aya-
libebs standartebs, romelTa gaTvaliswinebiT fasdeba moswavlis ga-
mosvla. Tu gamosvla aradamakmayofilebelia, vagrZelebT. magaliTad,
me gadawyvetili maqvs `davamTavro saxelmZRvanelos ama da am Tavis
es nawili~, nacvlad imisa, rom gadawyvetili mqondes `vimuSao wignze~.
nebismieri warumatebloba me maiZulebs `gavagrZelo muSaoba~. zomieri
da ara metismeti sirTule erTgvari gamowvevaa CvenTvis. sabolood
is miznebi, romelic SeiZleba mokle vadebSi iqnas miRweuli, naklebad
mosalodnelia, rom gverdze iqnas gadaweuli sxva ufro swrafad ga-
dasawyveti movlenebis gamo. magaliTad, anonimuri alkoholikebis jgu-
febs Segnebuli aqvT moklevadiani miznebis Rirebuleba, da es cxadi
xdeba maSin, rodesac isini Tavis wevrebs mouwodeben daanebon smas
Tavi Tundac `erTi dRiT am droisaTvis~.
oTxi miznobrivi orientacia skolaSi. miznebi specifikuri ram aris.
miznobrivi orientaciebi _ es rwmenis is formaa, romelic skolaSi miR-
wevis miznebTan aris dakavSirebuli. miznobrivi orientaciebi moicavs
mizezebs, ris gamoc Cven viRvwiT Cveni miznebisaTvis da agreTve stand-
artebs, romelTa saSualebiTac vafasebT miznebisaken winsvlas. magali-
Tad, SeiZleba Tqveni mizani iyos umaRlesi Sefasebis miReba am kursSi.
ratom akeTebT amas? imitom, rom daeufloT ganaTlebis fsiqologias,
yvelaferi SeimecnoT mis Sesaxeb Tu imitom, rom Tanatolebisa da
ojaxis TvalSi kargad gindaT warmoCindeT? arsebobs oTxi mTavari
miznobrivi orientacia: daxelovneba (swavla), prezentacia (kargad war-
moCena), samuSaos arideba da socialuri orientacia (Murphy & Alexander,
miznobrivi orientacia
rwmenebi miznebis Sesaxeb,
rac dakavSirebulia skolaSi
miRwevebTan.
513
2000; Pintrich & Schunk, 2002). SegiZliaT Tu ara gansazRvroT ra miznobri-
vi orientaciebia asaxuli wina Tavis CanarTSi _ SeCerdiT/ dafiqrdiT/
dawereT? am mtkicebebis umravlesoba aRebulia im Teoriebis irgvliv
Catarebuli kvlevebidan, romelic moswavleebis mier maTematikis aT-
visebas exeba (Nicholls, Cobb, Wood, Yackel, Patashnik, 1990).
yvelaze gavrcelebuli gansxvaveba gamovlinda moswavleTa daxe-
lovnebulobis miRwevisa (amocanis gadaWris an swavlis mizansac uwo-
deben) da prezentaciis miznebs (e.w. unaris, egos miznebi) Soris (Midg-
ley, 2001). daostatebis miRwevis mizani SemdegSi mdgomareobs: esaa
survili ganviTarde da ganamtkico Seni codna imis miuxedavad, rogor
SeiZleba warmoCinde sxvebis TvalSi. moswavleebi, romlebic amas isaxa-
ven miznad, mudmivad eZeben, ase vTqvaT, gamowvevas da ufro daJineb-
ulebi xdebian, roca siZneleebs awydebian. ramdenadac es moswavleebi
dainteresebulni arian amocaniT da ar aRelvebT rogor Sefasdebian
sxvaTa mier, maT amocanaSi CarTul moswavleebs uwodeben (Nicholls &
Miller, 1984). xSirad vambobT, rom es adamianebi `mTlianad Caflulebi
arian TavianT saqmeSi~. amas garda, isini ufro met iseT saSualebas po-
uloben, rac swavlis procesSi daexmarebaT, iyeneben Rrma kognituri
gadamuSavebis strategiebs, ukeTes saswavlo taqtikebs da, zogadad,
ufro meti TavdajerebiT udgebian amocanebs (Butler & Neuman, 1995; midg-
ley, 2001; Young, 1997).
miznis meore tipia prezentaciis mizani. is moswavleebi, romleb-
sac am tipis miznebi aqvT, dainteresebulni arian sakuTari SesaZle-
blobebis demonstrirebiT sxvaTa winaSe. isini SeiZleba fokusireb-
ulni iyvnen kargi niSnebis miRebaze da karg Sefasebaze, SeiZleba ufro
metad imaze iyvnen koncentrirebulni, rom sxvebi daCrdilon (Wolters,
Y u & Pintrich, 1996). moswavle, romlis mizani sxvaTa winaSe kargad war-
moCenaa, SeiZleba imitom akeTebdes raRacas, rom Wkviani gamoCndes.
magaliTad, kiTxulobdes martiv wignebs, im mizniT, rom masze Tqvan,
bevri wigni aqvs wakiTxulio (Young, 1997). aseT moswavleebs egoCarTul
moswavleebs uwodeben, radgan mTlianad sakuTari TaviT arian dakave-
bulni. prezentaciis miznebis mqone moswavleebi iseT rames SeiZleba
akeTebdnen, rac realurad xels uSlis swavlas. magaliTad, SeiZleba
cdilobdnen, rom male daasrulon saqme; muyaiTad muSaobdnen mxolod
im SemTxvevaSi, Tu maT namuSevars sxvebic naxaven; airCion martivi amo-
canebi, da Zalian arakomfortulad grZnobdnen Tavs, roca Sefasebis
kriteriumebi winaswar mTlad garkveuli ar aris (Stipek, 2002).
miznobrivi orientaciebi
exeba mizezebs, ris gamoc
individi cdilobs miz-
nis miRwevas da stand-
artebs, ris mixedviTac
miznebisken winsvla aris
Sefasebuli. am gogonas
SeiZleba metyvelebis dax-
vewa, sxvebis daCrdilva
hqondes miznad dasaxuli
an SeiZleba ubralod
moswons sityvebTan da-
kavSirebul TavsatexebSi
monawileoba.
daostatebis miRwevis mizani
_ pirovnebis Zalisxmeva, ga-
niviTaros unarebi da SeiZinos
codna (ise rom ar aRelvebs
rogor warmoCindeba).
amocanaSi CarTuli moswav-
leebi - moswavleebi, romlebic
fokusirebulebi arian amocanis
Sesrulebisa da problemis
gadaWraze.
prezentaciis mizani _
pirovnebis survili, gamoCndes
kargad, kompetenturad sxvaTa
TvalSi.
egoCarTuli moswavleebi - mo-
swavleebi, romlebic fokusire-
bulebi arian imaze, ramdenad
kargad warmoaCenen Tavs da ras
fiqroben maTze sxvebi.
514
moiTmineT! prezentaciis miznebi gana yovelTvis cudia? prezentaciis
miznebi sakmaod aramimzidvelad gamoiyureba, xom marTalia? adreuli
kvlevebiT dadasturebuli iyo, rom prezentaciis miznebi wamgebiania
swavlisaTvis. magram iseve, rogorc garegani motivacia, prezentaci-
is miznebic sulac araa aucilebeli yovelTvis uaryofiTad Sevafa-
soT. zogierTi kvleviT gamovlinda, rom rogorc daxelovnebulobis
miRwevis, ise prezentaciis miznebi dakavSirebulia aqtiur saswavlo
strategiebsa Dda maRal TviTrwmenasTan (Midgley, Kaplan & Middleton, 2001;
Stipek, 2002) da garegani da Sinagani motivaciis msgavsad moswavleebs
erTdroulad SeiZleba hqondeT rogorc daxelovnebulobis miRwevis,
aseve prezentaciis miznebi.
am uaxlesi aRmoCenebis gaTvaliswinebiT ganaTlebis fsiqologebma
amocanaSi CarTuloba/misgan Tavis aridebis mixedviT gansxvavebis gar-
da, SemoiRes daxelovnebuloba/prezentatulobis mixedviT gansxvave-
ba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, moswavleebi SeiZleba motivirebulni
iyvnen daxelovnebulobis miRweviT an sagnis vergagebis Tavidan aci-
lebiT. maT SeiZleba miaRwion imas, rom kargad iyvnen warmoCenilni an
Tavidan aicilon situacia, roca SeiZleba sulelebad gamoCndnen. 10.2
cxrili gviCvenebs TiToeuli miznobrivi orientaciis magaliTebsa da
sqema 10.2
miznobrivi orientaciebi
miznobrivi
orientacia
CarTulobis
fokusi
ganridebis
fokusi
daxelovnebu-
loba daostateba
gawafuloba
fokusi:
amocanaSi
daxelovneba, swavla, gageba.
gamoyenebuli standartebi:
TviTganviTareba,
progresi, Rrma wvdoma
(amocanaSi CarTuloba).
fokusi: vergagebis arideba
an amocanisgan Tavis daRweva.
gamoyenebuli standartebi:
ubralod ar dauSva Secdoma,
perfeqcionistebi ar uSveben
Secdomebs.
prezentacia
(Sesruleba)
fokusi:
gamarjveba da yvelas
dajabna.
gamoyenebuli standartebi:
normatiuli _
umaRlesi Sefasebis miReba,
Sejibris mogeba
(egocentrirebuli mizani).
fokusi:
Tavidan arideba situaciisa,
roca SeiZleba sulelad ga-
moCnde, marcxis acileba.
gamoyenebuli standartebi:
normatiuli _ ar iyo yvelaze
uaresi, miiRo dabali
Sefaseba, an iyo yvelaze neli
(egocentrirebuli mizani).
moswavleebi SeiZleba fokusirebulni iyvnen amocanaSi CarTulobaze an
misgan ganridebaze daxelovnebulobis an prezentaciis miznobrivi orien-
taciebis mixedviT.
wyaro: Motivation in Education: Theory, Research, and Applications (2nd ed.), by P. Pintrich and D. Schunk, Pub-
lished by Prentice Hall. Copyright (c) 2002 by Prentice Hall. ibeWdeba Pearson Education, Inc., Upper Saddle River,
NJ nebarTviT.
515
maT gavlenas. sad xedavT yvelaze met problemas? eTanxmebiT Tu ara
imas, rom realurad problemebi Tavis aridebasTan aris dakavSirebu-
li? moswavleebi, romelTac eSiniaT ver gaigon masala (daxelovnebu-
lobis arideba), SeiZleba iyvnen perfeqcionistebi _ fokusirebulni
iyvnen sworad gakeTebaze. moswavleebma, romelnic Tavidan irideben
ugunurebad gamoCenis saSiSroebis Semcvel situacias, (prezentaciis
arideba), SeiZleba TavdacviTi reaqciebs mimarTon am niSniT saxelde-
buli daliSas msgavsad. isini Tavs ise gvaCveneben, TiTqos ar arian
dainteresebulni, arc moundomebiaT yalTabandobdnen (Harackiewiz, Bar-
ron, Pintrich, Elliot & Thrash, 2002).
gawafulobis da prezentaciis miRma. zogierT moswavles arc swavla
ainteresebs da arc is, rom Wkvianad gamoCndes sxvebis TvalSi. maT
mxolod is undaT, Sromas aaridon Tavi. isini cdiloben rac SeiZleba
swrafad daasrulon saqme yovelgvari Zalisxmevis gareSe (Pintrich &
Schunk, 2002). jon nikolsma (1984) aseT moswavleebs zarmacebi uwoda.
isini maSin grZnoben Tavs warmatebulad, roca Sroma ar uwevT, roca
samuSao martivia, roca usaqmurad arian.
miznebis bolo kategoria socialuri miznebia. moswavleTa zrdas-
Tan erTad isini sul ufro met mniSvnelobas iZenen. rodesac moswav-
leebi mozardobis asakSi Sedian, maTi socialuri kavSirebi icvleba,
farTovdeba, ufro met Tanatols moicavs. arasaswavlo aqtivobebi,
sporti, paemnebi da a.S. did konkurencias uwevs saskolo saqmianobas
(Urdan & Maehr, 1995). socialuri miznebi moicavs uamrav moTxovnilebas,
motivebs, romelTac sxvadasxva kavSiri aqvT swavlasTan _ zogierTi
xels uwyobs swavlis process, zogi ki xels uSlis. magaliTad, mo-
zardTa miznebi _ ganamtkicon megobruli kavSirebi, SeiZleba saswavlo
process gzaze gadaeRobos. TanamSromlobaze dafuZnebuli saswavlo
jgufis wevrebi ar edavebian megobrebs, roca isini arasworad pasuxo-
ben, radgan ar undaT, rom guli atkinon. ra Tqma unda, iseTi miznebi,
rogoricaa megobrebTan erTad garToba da imis SiSi, rom ar daim-
saxuro `wignis Wiis~ metsaxeli da mosawyen adamianad ar CagTvalon,
dabrkolebaa swavlis gzaze. magram mizani, rom asiamovno ojaxs an Sens
gunds muyaiTi muSaobiT, SeiZleba waadges swavlas (Urdan & Maehr, 1995).
Tu socialuri miznebi, gulisxmobs TanatolTa im jgufis wevrobas,
romelic afasebs akademiur miRwevebs, esec swavlis sasargeblod imo-
qmedebs (Pintrich, 2003; A.Ryan, 2001).
Cven vlaparakobT miznebis Sesaxeb sxvadasxva kategoriebis farg-
lebSi, magram moswavleebs TavianTi miznebis koordinireba uwevT ise,
rom SeeZloT gadawyvetilebebis miReba _ rogor moiqcnen da ra gaa-
keTon. rogorc zemoT aRvniSneT, zogjer socialuri da akademiuri
miznebi SeuTavsebelia. magaliTad, Tu moswavle ver xedavs kavSirs
skolaSi miRwevasa da warmatebul cxovrebas Soris, gansakuTrebiT ki
diskriminaciis gamo, is ar daisaxavs miznad skolaSi warmatebas. aseTi
antiakademiuri dajgufebebi TiTqmis yvela saswavlebelSi arsebobs
(moswavleTa swavlis motivaciisa da saswavlo procesSi CarTulobis
zrdis komiteti, 2004; Wentzel, 1999). zogjer TanatolebSi warmate-
ba skolaSi warumateblobas niSnavs, TanatolebSi warmateba ki Zalian
mniSvnelovania. adamianTa umetesobisaTvis socialuri urTierTobebis
moTxovnileba bazisuri da Zalian Zlieri moTxovnilebaa.
zarmaci moswavleebi _
moswavleebi, romelTac ar
undaT swavla da arc is, rom
Wkvianebad iTvlebodnen,
undaT mxolod Sromis Tavidan
acileba.
socialuri miznebi _
moTxovnilebaTa da motivTa
farTo speqtri- iyo dakavSire-
buli sxvebTan, iyo jgufis
Semadgeneli nawili.
516
ukukavSiri da miznis mowoneba
garda specifikuri miznebisa da socialuri urTierTobebis
Camoyalibebisa, arsebobs ori damatebiTi faqtori, romelic
efeqturs xdis klasSi miznebis dasaxvas. maTgan pirveli uku-
kavSiria. imisaTvis, rom motivirebuli iyo gansxvavebiT, `sad
xar~ da `sad ginda, rom iyo~, unda gagaCndes am momentSi Seni
statusis zusti aRqma da aseve imis aRqma, ramdenad Sors Se-
giZlia waxvide. cxadia, rom ukukavSiri, romelic xazs usvams
progress, yvelaze efeqturi gzaa. zrdasrulebisadmi miZRv-
nil erT-erT kvlevaSi ukukavSiri xazs usvamda, rom maT ganaxorci-
eles dasaxuli standartebis 75% da aseve imas, rom CamorCnen 25%-
iT. rodesac ukukavSiri exeboda ganxorcielebul miznebs, cdispirebis
TviTrwmena, analitikuri azrovneba da Sesruleba umjobesdeboda
(Bandura, 1997).
meore faqtori, romelic gavlenas axdens miznis miRwevis motiva-
ciaze, aris miznis mowoneba. Tu moswavleebi uaryofen miznebs, rom-
lebic sxvaTa mier aris dasaxuli an uars ityvian sakuTari miznebis
dasaxvaze, motivacia daiklebs. zogadad, moswavleebi ufro metad am-
JRavneben sxvaTa mier dasaxuli miznebis Sesrulebis survils, Tu es
miznebi realisturad da mniSvnelovnad gamoiyureba da Tu misaRebia
is mizezebi, romelic safuZvlad udevs am miznebis Rirebulebas (Grol-
nick, Gurland, Jacob & Decourcey, 2002). urTierTdamokidebuleba maRali ran-
gis miznebsa da karg prezentacias Soris yvelaze Zlieria maSin, roca
adamianebi mTeli ZalisxmeviT iltvian TavianTi miznebisaken (Locke &
Latham, 2002).
miznebi: gakveTili maswavlebelTaTvis
moswavleebi ufro metad cdiloben naTeli, safuZvliani, zomieri
sirTulis da drois xanmokle SualedSi Sesrulebadi miznebis miRwevas.
Tu maswavleblebi yuradRebas gaamaxvileben moswavleTa prezentaciaze,
maRal Sefasebaze, Sejibrebaze, isini SeZleben waaqezon moswavleebi,
dasaxon prezentaciis miznebi. aman SeiZleba xazi gausvas moswavleTa
SesaZleblobas _ iswavlon da amocanaSi CarTul moswavleebad iqcnen
(Anderman & Maehr, 1994). moswavleebs ar SeuZliaT eqspertebiviT Camoaya-
libon TavianTi miznebi da gegmazomierad mihyvnen maT, amitom waqeze-
basa da mozomil ukukavSirs didi mniSvneloba aqvs. Tu Tqven iyenebT
raime saxis jildos an wamaxalisebeli stimulebis romelime sistemas,
darwmunebuli iyaviT, rom mizani, romelsac unergavT moswavleebs _
esaa swavla da ganviTareba erT raime konkretul sferoSi, da ara kar-
gad prezentireba da Wkvianad warmoCena. darwmunebuli iyaviT imaSic,
rom es mizani sulac araa Zalian rTuli. moswavleebs, iseve rogorc
zrdasrulebs, ar siamovnebT amocanebis Sesruleba da kargad war-
moCena im maswavlebelTan, romelic maT usargeblod da arakompeten-
turebad agrZnobinebs Tavs.
ra viciT kidev motivaciis Sesaxeb? grZnobebi mniSvnelovania.
`ra Sefasebas miviReb davalebis
mxolod sufTad SesrulebisaT-
vis?~
( Glenn Bernhardt) ibeWdeba
nebarTviT.
517
interesebi da emociebi
]ra gancdebi gaqvT swavlis procesSi? aRelvebuli xarT, mowyenili,
cnobismoyvareoba gawuxebT Tu geSiniaT? dRes mkvlevrebi xazs usva-
men im faqts, rom swavla mxolod mSrali Semecnebis procesi ar aris.
swavlasa da informaciis gadamuSavebaze gavlenas axdens emociebi (Mill-
er, 2002; Pintrich, 2003). moswavleebi ufro met yuradRebas aqceven, swav-
loben da imaxsovreben im movlenebs, warmodgenebs Tu wakiTxuls, rac
iwveven emociur reaqciebs (Alexander & Murphy, 1998; Cowley & Underwood,
1998; Reisberg & Heuer, 1992) an dakavSirebulia maT interesebTan (Renninger,
Hidi & Krapp, 1992). zogjer emociebi xels uSlis swavlas, romelic yu-
radRebisa da muSa mexsierebis mobilizebas moiTxovs. es dakvirveba
SeiZleba swavlis sasargeblod iqnas gamoyenebuli (Pekrun, Goetz, Titz &
Perry, 2002). rogor SeiZleba skolaSi am aRmoCenebis gamoyeneba?
interesebis gamovlena
rogoria Tqveni azri?
skolSi maswavleblis adgilis dasakaveblad misuls mmarTveli ge-
kiTxebaT: `rogor daainteresebT moswavleebs swavliT? SegiZliaT
Tu ara aRuZraT maT interesi Tqveni sagnisadmi?~

rodesac volter vispolma da jeims Aostinma (1995) Seiswavles sa-
Sualo skolis 200 moswavle, gamovlinda, rom `sakiTxisadmi naklebi
interesi~ maTi warumateblobis erT-erTi mniSvnelovani mizezia. in-
teresi meore adgilze idga mxolod warmatebis axsnisas.
arsebobs interesis ori saxe: pirovnuli (individualuri) da situ-
aciuri. isev gasarCevia niSan-Tviseba da mdgomareoba _ kidev erTi
winaaRmdegoba Treitsa da garemoebas Soris. pirovnuli interesebi
individis ufro xangrZlivi da myari aspeqtebia. magaliTad, iyo mim-
zidveli, mogwondes, vTqvaT, enebi, istoria, maTematika, sporti, musi-
ka an kino. swavlisadmi individualuri interesis mqone moswavleebi,
daakavSireT kvlevas da ga-
navrceT
Vispoel W.P. & Austin J.R.
(1995). warmateba da marcxi
skolaSi: kritikuli midgoma
moswavleTa atribuciuli
rwmenebisadmi. ganaTlebis
kvlevebis amerikuli Jurnali,
32, 377-422.
moswavleTa
daintereseba
da Sesaswavl
masalasTan
dakavSirebuli
emocia erT-erTi
umniSvnelova-
nesi sakiTxia
ganaTlebaSi.
518
axali informaciis ZiebaSi arian da saskolo saqmianobis mimarT ufro
pozitiuri atitudebi aqvT. situaciuri interesebi naklebad myari
da ufro xanmokle aspeqtebia im saqmianobisa Tu masalisa, romelic
ipyrobs moswavlis yuradRebas. rogorc pirovnuli, ise situaciuri
interesebi dakavSirebulia swavlasTan. rac ufro didia interesi,
miT ufro pozitiuria emociuri reaqciebi, metia daJinebuloba, ufro
Rrmaa informaciis gadamuSavebis procesi, ukeT xdeba damaxsovreba,
maRalia miRweva (Ainley, Hidi & Berndorf, 2002; Pintrich, 2003; Schraw & Lehman,
2001). interesi izrdeba, rodesac moswavle kompetenturad grZnobs
Tavs. amdenad, maSinac ki, roca sawyis etapze moswavle ar aris dain-
teresebuli, mas SeiZleba warmatebis miRwevisTanave gauCndes interesi
(Stipek, 2002).
interesis gaRviveba da SenarCuneba. rodesac es SesaZlebelia, sakmaod
efeqturia akademiuri saqmianobisa da myari pirovnuli interesebis
erTmaneTTan dakavSireba. magram rTulia, rom sagani, romelic TiTq-
mis yvela klasSi iswavleba, yvela moswavlis interesze iyos morge-
buli. mogiwevT situaciur interesze dayrdnoba. aq ukve mxolod is ki
araa sakmarisi, rom moswavleebSi interesi aRZraT, aramed unda Sein-
arCunoT kidec es interesi (Pintrich, 2003). magaliTad, meTiu mitCelma
(1993) aRmoaCina, rom kompiuteruli TamaSebis gamoyeneba aRviZebda
maTematikisadmi moswavleTa interess dawyebiT klasebSi, Tumca in-
argumenti / kontrargumenti
waadgeba Tu ar a swavl as saswavl o pr ocesi s gar Tobad qceva?
argumenti
maswavleblebma swavla unda
aqcion garTobad.
rodesac Google.com-is saSualebiT veZebdi
`swavlis garTobad qcevas~, saitma aTi gverdi
amomigdo am Temaze. cxadia, am sakiTxTan dakav-
SirebiT interesi didia. kvlevebi aCvenebs, rom
teqstis is nawilebi, romlebic ufro saintere-
soa, gacilebiT advilad damaxsovrebadia (Pin-
trich & Schunk, 2002). magaliTad, moswavleebi, rom-
lebic kiTxuloben maTTvis saintereso wignebs,
met dros uTmoben kiTxvas da ufro pozitiu-
rad arian ganwyobilni wakiTxulis mimarT (Guth-
rie & Alao, 1997). TamaSebsa da sxvadasxva situa-
ciis simulirebas swavlis procesSi garTobis
elementi Seaqvs.
magaliTad, Cemi qaliSvili me-8 klasSi iyo,
roca is da misi Tanaklaselebi sami dRis gan-
mavlobaSi TamaSobdnen TamaSs, romelic maTma
maswavleblebma moifiqres da `ULTRA~ daarqves.
moswavleebi dayofilni iyvnen jgufebad da
TiToeuli jgufi hqmnida Tavis `qveyanas~. am
qveynebs hqonda saxelebi, simboloebi, nacio-
naluri yvavili da frinveli. isini werdnen da
mRerodnen erovnul himns da irCevdnen mTvaro-
bas. maswavleblebi TiToeul qveyanas sxvadasxva
resurss aniWebdnen. imisaTvis, rom moepovebinaT
proeqtebis gansaxorcieleblad saWiro yvela
resursi, qveynebs savaWro urTierToba unda
daemyarebinaT erTmaneTTan. moqmedebda fuladi
sistema da safondo birJa. moswavleebi muSao-
bdnen Tav-Tavisi `qveynis~ moqalaqeebTan, rom
Sesrulebuliyo erToblivi davaleba. zogierTi
qveyana TaRliTobda sxva qveynebTan vaWrobisas.
aman ganapiroba debatebis gamarTvis saWiroe-
ba saerTaSoriso urTierTobebis, ndobis, omis
sakiTxebze. lizma aRniSna, rom Zalian gaerTo.
garda amisa, man iswavla, rogor unda imuSaos
jgufSi maswavleblis meTvalyureobis gareSe,
aseve Cawvda msoflio ekonomikisa da interna-
cionaluri konfliqtebis arss.
maRalmotivirebulma maswavlebelma sxva
klasSi fosta daaarsa, romelic mTel skolas
emsaxureboda. TiToeul klass hqonda Tavisi
misamarTi da zip-kodi. moswavleebi muSaobdnen
fostaSi da skolaSic yvela sargeblobda am
`dawesebulebiT~. maswavlebelma Tqva, rom es
sistema `aviTarebs moswavleTa kreatiuli weris
519
teresis SenarCuneba ar xdeboda. gakveTilebi, romlebic xangrZlivad
inarCunebda moswavleTa interess, xasiaTdeboda realur cxovrebasTan
miaxloebuli problemebis gamoyenebiT da laboratoriul samuSaoebsa
da sxvadasxva proeqtebSi aqtiuri minawileobiT. yovel SemTxvevaSi,
arsebobs iseTi pirobebi, romlebic pasuxobs moswavleTa interesebs.
amis Sesaxeb visaubrebT qveTavSi Tvalsazrisi/kontr-Tvalsazrisi.
interesis meore wyaro fantaziaa. magaliTad, kordovam da leperma
(1996) aRmoaCines, rom moswavleebi ukeT swavlobdnen maTematikur op-
eraciebs iseTi kompiuteruli savarjiSoebis Sesrulebisas, sadac isini
kosmosuri xomaldebis kapitnebi iyvnen da kosmosSi gadasaadgileblad
maTematikuri gamoTvlebis gamoyeneba uxdebodaT. moswavleebi saxelebs
arqmevdnen TaviianT xomaldebs, imaragebdnen (warmosaxviT) sayvarel
sakvebs, ekipaJis wevrebs megobrebis saxelebs uwodebdnen da a.S.
agzneba: mRelvareba da SfoTva swavlis procesSi
Cven ukve kargad viciT, rogoria motivirebuli adamiani; viciT
isic, ras niSnavs, roca pirovneba agznebulia. agzneba moicavs ro-
gorc fizikur, ise fsiqologiur reaqciebs _ cvlilebebi Seaqvs tvi-
nis reaqciebSi, sisxlis mimoqcevaSi, guliscemaSi, sunTqvaSi. Cven ufro
momarTulebi, fxizlebi da aRelvebulebi vxdebiT. imisaTvis, rom
argumenti / kontrargumenti
waadgeba Tu ar a swavl as saswavl o pr ocesi s gar Tobad qceva?
unars ise, rom isini verc xvdebian amas~ (Dolezal,
Welsh, Pressley & Vincent, 2003).
kontrargumenti
garToba xels uSlis
swavlas.
Soreul 1900-ian wlebSi, pedagogebi gvafrTx-
ilebdnen swavlisas garTobaze fokusirebis
safrTxis Sesaxeb. jon diui, romelic sakmaod
vrclad ganixilavda interesis rols swavlaSi,
werda, rom mosawyen gakveTils ver gadaaqcev
sainteresod masSi gasarTobi elementebis CarT-
viT. is ambobda: `rodesac iqmneba saWiroeba, rom
raRac saintereso gaxdes, es imitom xdeba, rom
TavisTavad interesi aris sasurveli ram. ufro
metic, TviTon frazac arasworia. sagani Tu
movlena imaze metad saintereso ar xdeba, rac
manamde iyo~ (Dewey, 1913).
mravalricxovanma kvlevebma gamoavlina,
rom interesis gaRviveba saswavlo masalisaTvis
mimzidveli, magram Seusabamo elementebis dam-
atebiT xels uSlis mniSvnelovani informaciis
aTvisebas. es `macduri detalebi~ moswavlis
yuradRebas aSorebs nakleb saintereso, magram
umTavres ideebs (Harp & Mayer, 1998). magaliTad,
moswavleebi, romlebic ecnobodnen istoriuli
pirebis biografiebs, ufro metad imaxsovrebdnen
Zalian saintereso, magram umniSvnelo informa-
cias naklebad saintereso mTavar ideebTan Se-
darebiT (Wade, Schraw, Buxton & Hayes, 1993).
Senon harpma da riCard meierma (1997) igive
Sedegebi miiRes kolejSi Catarebuli kvlevis
drosac. kolejis studentebs warudgines samec-
niero teqstebi, romlebsac emociuri interesis
damatebuli hqonda pikanturi detalebi im mo-
curaveebisa da golfis moTamaSeebis cxovrebi-
dan, romelTac mexi daecaT. mkvlevrebma aRniSnes,
rom `emociuri interesisa da kognituri intere-
sis dapirispirebis SemTxvevaSi verdiqti sru-
liad naTelia. damatebam, romelic emociuri in-
teresis gazrdas emsaxureboda, marcxi ganicada
mecnieruli ganmartebebis ukeT gagebis aspeqt-
Si~. macdurma detalebma SeiZleba CaaxSos moswav-
leTa mcdeloba, mihyvnen ganmartebis logikas da
Sedegad xeli SeeSaloT teqstis azris wvdomaSi.
harpi da meieri amboben, rom `saukeTeso gza stu-
dentis dasaxmareblad, raTa man siamovneba miiRos
mocemuli kursisgan, aris is, rom daexmaro mas
am kursis kargad gagebaSi~.
rogoria Tqveni azri?
gamoxateT sakuTari mosazreba veb-gverdze:
www.mylabschool.com
agzneba _ fizikuri da
fsiqologiuri reaqciebi,
romlebic adamians fxizels,
yuradRebians xdis.
520
gavigoT agznebis gavlena motivaciaze, SevexoT or sakiTxs. pirveli _
esaa RamiT mecadineobis sakiTxi. Tqven mesamed kiTxulobT teqsts da
cdilobT gaigoT, magram saSinlad geZinebaT. Tqveni yuradReba modun-
ebulia da Tvalebs Zlivs axelT. gadawyviteT, dasaZineblad waxvideT,
diliT adre adgeT da mecadineoba gaagrZeloT (gadawyvetileba, ro-
melic iciT, rom iSviaTad muSaobs). meore SemTxvevaSi, warmoidgineT,
rom xval umniSvnelovanesi gamocda geliT, romelic gansazRvravs
Tqvens momavals. Zalian RelavT da did zewolas grZnobT yvelasgan,
rom kargad CaabaroT. iciT, rom kargi gamoZineba gWirdebaT, magram
ise fxizlad xarT, rogorc arasdros. pirvel SemTxvevaSi agzneba Za-
lian dabalia, meore SemTxvevaSi ki _ Zalian maRali.
fsiqologebi Tanxmdebian, rom arsebobs agznebis optimaluri done
nebismieri aqtivobisaTvis (Yerkes & Dodson, 1908). zogadad rom vTqvaT,
agznebis maRali done sasargebloa martivi amocanebis Sesrulebisas,
magram rTuli, kompleqsuri amocanis gadawyvetisas, piriqiT, ukeTesia
dabali donis agzneba. axla vnaxoT rogor SeiZleba agznebis gazrda
cnobismoyvareobis gaRviZebiT.
cnobismoyvareoba: siaxle da kompleqsuroba. interesi da cnobismoyva-
reoba erTmaneTTan aris dakavSirebuli. cnobismoyvareoba SeiZleba
ganisazRvros, rogorc tendencia _ mravali sferoTi iyo daintere-
sebuli (Pintrich, 2003). TiTqmis 40 wlis win fsiqologebi varaudobdnen,
rom individebi bunebrivad arian motivirebulni siaxleebis, siurprize-
bis, sirTulis ZiebisaTvis (Berlyne, 1966). swavlebis kvlevam cxadyo, rom
saswavlo midgomebisa da amocanebis mravalferovnebam SeiZleba xeli
Seuwyos swavlas (B B Brophy & Good, 1986; Stipek, 2002). umcrosi asakis moswav-
leebisaTvis Sesaswavl saganTan dakavSirebuli sagnebiT manipulirebisa
da maTi aTvisebis Sansis micema SeiZleba yvelaze efeqturi gza iyos
maTSi cnobismoyvareobis stimulirebisaTvis. ufrosi asakis moswavlee-
bisaTvis kargad konstruirebuli kiTxvebi, logikuri amocanebi, para-
doqsebi SeiZleba aseve Zalian efeqtiani aRmoCndes. magram gaxsovdeT,
rom moswavleebSi interesis gaRviveba mTavari araa _ kidev bevri ramis
gakeTeba mogiwevT _ efro mniSvnelovania SeinarCunoT es interesi.
jorj louenSteini (1994) varaudobs, rom cnobismoyvareoba Rvivde-
ba maSin, roca yuradReba codnaSi garkveul danakliszea fokusire-
buli. `aseTi informaciuli danaklisi iwvevs deprivaciis iseT grZno-
bas, romelsac cnobismoyvareobas vuwodebT. cnobismoyvare adamiani
motivirebulia, rom Seivsos danaklisi codnaSi, raTa deprivaciis es
gancda Seamciros~. es idea exmianeba da hgavs wonasworobis darRvevis
piaJeseul cnebas, romelic meore TavSi ganvixileT da didi mniSvn-
eloba aqvs swavlebis procesSi. jer erTi, moswavleebs garkveuli cod-
na sWirdebaT imis gasacnobiereblad, rom garkveuli danaklisi aqvT
codnaSi _ es maTSi cnobismoyvareobas gaaRvivebs. meorec, moswavlee-
bma unda Seicnon es danaklisi ise, rom aman cnobismoyvareoba mogvces
Sedegad. SeiZleba dagvexmaros moswavleebisaTvis kiTxvebis dasma da
Semdeg ukukavSiris micema. Secdomebsac SeuZlia cnobismoyvareobis
stimulireba codnis garkveul deficitze miTiTebiT. dabolos, rac
mets vswavlobT, miT ufro cnobismoyvareni vxdebiT. rogorc masloum
(1970) aRniSna, codnis SeZenis moTxovnileba sul mzardia da arasdros
iklebs. ixileT miTiTebebi damatebiTi informaciis misaRebad _ rogor
gavaRvivoT interesi da cnobismoyvareoba moswavleebSi?
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Lowenstein, G. (1994). cno-
bismoyvareobis fsiqologia:
mimoxilva. Psychological
bulletin~, 117, 75-98. es sta-
tia erTmaneTTan kavSirSi
ganixilavs cnobismoyvareo-
basa da codnaSi aRqmul
danakliss.
521
rogorc zemoT ukve vnaxeT, zogjer agzneba arc Zalian maRalia
da arc Zalian dabali. ramdenadac saklaso oTaxi is adgilia, sadac
moswavleebi mowmdebian da fasdebian, SfoTva SeiZleba mniSvnelovani
faqtori iyos klasis motivaciaSi.
SfoTva _ zogadi mousvenro-
ba, daZabulobis gancda.
rekomendaciebi: interesisa da cnobismoyvareobis gaRviveba
moswavleebSi
neba darTeT warmatebul studentebs gaake-
Ton arGevani
magaliTebi
1. sxva skolis maswavlebelTan erTad safuZ-
veli CauyareT klasebs Soris mimower-
iT megobrobas. mimowerisas moswavleebi
erTmaneTs gauziareben pirovnul gamoc-
dilebas, gaacnobiereben TavianT fotoebs,
naxatebs, nawerebs, dasvamen kiTxvebs, gas-
cemen pasuxebs (`raze xarT axla maTema-
tikaSi?~ `ras kiTxulob?~).
2. gamoavlineT klasis eqspertebi sxvadasxva
saqmianobasa da amocanebSi. vin icis ro-
gor avagoT kompiuteriT grafikebi? ro-
gor veZioT qselSi? rogor movamzadoT
sadili?
3. moawyveT `gantvirTvis dReebi~, rodesac
moswavleebi skolis personals rolebs
gaucvlian an daexmarebian. moswavleebma
unda Seiswavlon es roli skolis perso-
nalis gamokiTxviT, moemzadon am saqmisT-
vis, Caicvan Sesabamisad da Semdeg Seafa-
son amgvari gantvirTva.
gamoavlineT moswavleTa interesebi, hobi,
maTTvis saintereso saqmianobebi, romle-
bic gakveTilebsa da diskusiebSi SeiZleba
iqnes CarTuli.
magaliTebi
1. uzrunvelyaviT saubari moswavleebTan, ra-
Ta meti gaigoT erTmaneTis interesebze.
2. iqonieT, moswavleTa interesebisa da ho-
bis Sesaferisi saklaso biblioTeka.
3. ufleba mieciT moswavleebs gaakeTon ar-
Cevani TavianTi interesebis gaTvaliswi-
nebiT.
CarTeT swavlebis procesSi iumori, pirov-
nuli gamocdileba, anekdotebi, rac Tqveni
naTqvamis adamianur mxares gausvams xazs.
magaliTebi
1. mouyeviT maT Tqveni sakuTari hobis, in-
teresebis Sesaxeb; imis Sesaxeb, Tu ras
aniWebT upiratesobas.
2. uTxariT moswavleebs, rom moulodneli
stumari eyolebaT; Semdeg gadaiqeciT av-
torad da uambeT maT Tqveni nawarmoe-
bebisa da `Tqvens~ Sesaxeb.
gamoiyeneT saintereso Sinaarsisa da de-
talebis Semcveli originaluri masala.
magaliTebi
1. werilebi da dRiurebi _ istoriaSi.
2. darvinis mosazrebebi _ biologiaSi
SeqmeniT siurprizis molodinisa da cno-
bismoyvareobis aRmZvreli situacia.
magaliTebi
1. daavaleT moswavleebs winaswar gansazRv-
ron, ra moxdeba eqsperimentSi, Semdeg ki
aCveneT realuri Sedegi.
2. moiyvaneT citatebi istoriidan da hkiT-
xeT moswavleebs, vin Tqva es.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://mathforum.org/~sarah/Discussion.Sessions/biblio.motivation.html
wyaro: 150 Ways to Increase Intrinsic Motivation in the Classroom, by James P. Raffni. Published by Allyn and Bacon,
Boston, MA. Copyright (c) 1996 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT. aseve Motiva-
tion in Education (2nd ed.) by P. Pintrich and D. Schunk, 2002, Merrill/Printice-Hall, pp. 298-299.
522
SfoTva klasSi. Tu arsebobs adamiani, cxovrebis romelime momen-
tSi rom ar ganecados SfoTva, zogadi mousvenroba, eWvi sakuTar
SesaZleblobebSi, daZabuloba. SfoTvis gavlena saskolo miRwevebze
sruliad naTelia. `am TemasTan dakavSirebul yvela SromaSi, ierksisa
da dodsonis yvelaze adreuli (1908) Sromidan moyolebuli dRevan-
del dRemde, mkvlevrebi sul miuTiTeben saskolo miRwevebis yvela
aspeqtsa da SfoTvas Soris uaryofiT korelaciaze~ (Covington & Om-
elich, 1987). SfoTva SeiZleba iyos skolaSi warumateblobis mizezic da
Sedegic. moswavleebi imitom arian warumatebelni, rom aqvT SfoTva da
aseve, maTi warumatebloba zrdis SfoTvas. SfoTva erTdroulad aris
niSan-Tvisebac da situaciuri faqtoric. zogierTi moswavle SfoTavs
uamrav sxvadasxva situaciaSi (SfoTva rogorc Tviseba), magram zogi-
erTi situacia gansakuTrebiT iwvevs SfoTvis provocirebas (situa-
ciurad ganpirobebuli SfoTva) (Covington, 1992; Zeidner, 1998).
SfoTvas aqvs rogorc kognituri, aseve afeqturi komponentebi.
SfoTvis kognituri mxare moicavs mRelvarebasa da negatiur azrebs
_ fiqrs imaze, ra cudi iqneba, Tu marcxs iwvnev da mRelvarebas, rom
ase dagemarTeba. afeqturi mxare gulisxmobs fiziologiur da emo-
ciur reaqciebs _ xelisgulebis gaoflianebas, usiamovno SegrZnebebs
muclis areSi, pulsis aCqarebas, SiSs (Pintrich & Schunk, 2002; Zeidner,
1995, 1998). rodesac arsebobs wnexi, rom unda moaxdino sakuTari Tavis
prezentacia moswavleebs Soris Sejibris situaciaSi, marcxs mohyveba
arasasiamovno Sedegebi, da am yvelaferma SeiZleba gamoiwvios SfoTva
(Wigfeld & Eccles, 1989). saskolo asakis bavSvebTan Catarebulma kvlevebma
cxadyo damokidebuleba Zilis xarisxsa (ramdenad swrafad iZinebT da
ramdenad kargad gZinavT) da SfoTvas Soris. kargi Zili dakavSire-
bulia pozitiur agznebasTan da swavlis did survilTan. cudi Zili
ki, dakavSirebulia damasustebel SfoTvasa da naklebad warmatebul
saskolo prezentaciasTan. amas TviTonac SeamCnevdiT Tqveni piradi
gamocdilebiT (Meijer & van den Wittenboer, 2004).
rogor uSlis xels SfoTva miRwevas? SfoTva win eRobeba swavlas da
gamocdaze warmoCenas sam aspeqtSi: yuradRebis fokusireba, swavla,
Semowmeba. rodesac moswavleebi swavloben axal masalas, saTanado yu-
radReba unda miaqcion mas. SfoTvis maRali donis mqone moswavleebi
yuradRebas anawileben axal masalasa da sakuTar grZnobebs Soris _
ramdenad Relaven da nerviuloben. imis magivrad, rom koncentrireba
moaxdinon, isini yuradRebas uTmoben sakuTar grZnobebs da fiqroben:
`rogori daZabuli var, me amas verasodes gavigeb!~ dasawyisSi SfoTian
moswavles SeiZleba yuradRebis miRma darCes mniSvnelovani informa-
cia, romlis swavlac uwevs, radgan misi yuradReba sakuTar gancdebzea
fokusirebuli (Cassady & Johnson, 2002; Paulman & Kennelly, 1984).
magram problemebi amiT ar mTavrdeba. maSinac ki, Tu moswavlee-
bis yuradReba saTanadod koncentrirebulia, maT problemebi aqvT
im masalis aTvisebaSi, romelic nakleborganizebuli da rTulia, anu,
romelic maTgan moiTxovs daeyrdnon sakuTar mexsierebas. samwuxarod,
umetesi masala skolaSi swored aseTia. amas garda, mraval moswav-
les SfoTvis maRali doniT arasaTanado saswavlo Cvevebi aqvs. swavla
imisa, rom ufro moSvebuli iyo, avtomaturad ar gadaWris am prob-
lemas. maTi saswavlo strategiebi da saswavlo unar-Cvevebic unda
gaumjobesdes (Naveh-Benjamin, 1991).
523
dabolos, SfoTianma moswavleebma xSirad imaze meti ician, vidre
amis demonstrirebas axdenen. maT akliaT gamocdis Cabarebis unar-
Cvevebi an SeiZleba Zalian kargad ki hqondeT masala naswavli, magram
`gaiTiSon da yvelaferi daaviwydeT~ gamocdaze (Naveh-Benjamin, McK-
eachie & Lin, 1987).
midgoma TiToeuli moswavlisadmi:
SfoTvasTan gamklaveba
zogierTi moswavle, gansakuTrebiT ki isini, visac swavlis unari
SezRuduli aqvs an emociuri darRvevebi aReniSneba, SeiZleba gansa-
kuTrebiT SfoTavdes skolaSi. rodesac moswavleebi stresul situaci-
aSi aRmoCndebian, vTqvaT, gamocdaze, maT SeuZliaT gamoiyenon SfoTv-
asTan gamklavebis sami strategia: problemebze orientacia, emociaze
orientacia da ganrideba. problemaze fokusirebuli strategia SeiZ-
leba gulisxmobdes, magaliTad, saswavlo sistemis dagegmvas, kargi
konspeqtebis Txovebas, swavlisaTvis myudro adgilis moZebnas. emo-
ciebze fokusirebuli strategia _ esaa SfoTvis Semcirebis mcdeloba,
vTqvaT, sarelaqsacio savarjiSoebis gakeTebiT an megobrisTvis Seni
grZnobebis gaziarebiT. ra Tqma unda, es ukanaskneli SeiZleba Tavis
aridebis strategiadac iqces, Tu Tqven adgebiT da picis saWmelad
waxvalT an oTaxis dalagebas daiwyebT (ver viswavli, sanam ar movawes-
rigeb aqaurobas). sxvadasxva strategia sxvadasxva dros aris efeq-
turi, magaliTad, problemis gadaWra gamocdamde da emociis `marTva~
gamocdis dros. adamianebisaTvis sxvadasxva situaciaSi sxvadasxva
strategiaa efeqturi (Zeidner, 1995, 1998).
maswavleblebi unda daexmaron SfoTian moswavleebs realistu-
ri miznebis dasaxvaSi, ramdenadac maT xSirad uWirT swori gadaw-
yvetilebis miReba. isini xSirad an Zalian rTul davalebas irCeven, an
Zalian martivs. pirvel SemTxvevaSi, isini savaraudod marcxs iwvneven,
rac gazrdis maTi umweobisa da SfoTvis SegrZnebas. meore SemTxvevaSi
ki isini albaT warmatebas miaRweven, magram ar eqnebaT kmayofilebis
grZnoba, rac ufro Zalisxmevisaken ubiZgebda maT da Seamcirebda maT
SiSs saskolo saqmianobisadmi. aq SeiZleba dagvexmaros miznis baraTe-
bi, progresis diagramebi, miznebis dasaxvis Jurnalebi.
interesebi da emociebi: gakveTili
maswavlebelTaTvis
scadeT SeinarCunoT amocanis SenarCunebisTvis agznebis adeqvatu-
ri done. Tu moswavleebs Zili erevaT, mravalferovani informaciis
miwodebiT, maTi cnobismoyvareobis gaRvivebiT, gakvirvebiT an mcire
fizikuri aqtivobiT aRudgineT energia. gaigeT maTi interesebis Sesa-
xeb da gaiTvaliswineT es interesebi gakveTilze. Tu agzneba Zalian
maRalia, gaiTvaliswineT miTiTebebSi mocemuli rCevebi SfoTvasTan
dakavSirebiT.
daakavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
satesto SfoTva (I, C3)
gamocda da SfoTva (http://
www.u;rc.psu.edu/studyskills/
test_taking.html) mogcemT rCev-
ebs, SfoTvasTan dakavSirebu-
li problemis dadgenisaTvis.
524
rwmena da TviTsqemebi
Cven ukve visaubreT moTxovnilebebis, miznebis, emociebis Sesaxeb,
magram arsebobs sxva faqtoric, romelic unda gaviTvaliswinoT mo-
tivaciaze saubrisas. ra rwmenebi aqvT moswavleebs sakuTari Tavis,
sakuTari kompetenturobis, im mizezebis Sesaxeb, rac safuZvlad udevs
maT warmatebasa Tu marcxs? modiT, davsvaT kiTxva: ra rwmenebi aqvT
maT unarebis Sesaxeb?
rwmenebi unarebis Sesaxeb
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT SeafaseT Semdegi mtkicebebi eqvsba-
liani sistemiT. 1 qula dauwereT mtkicebas, romelsac sruliad eTanx-
mebiT, xolo 6 qula _ mtkicebas, romelsac saerTod ar eTanxmebiT.
Tqven gaqvT inteleqtis garkveuli maCvenebeli, magram ar SegiZ-
liaT SecvaloT is.
Tqven SegiZliaT iswavloT axali ram, magram ar SegiZliaT Sec-
valoT Tqveni inteleqtis maCvenebeli.
mniSvneloba ara aqvs, vin xarT, Tqven SegiZliaT mniSvnelovnad
SecvaloT Tqveni inteleqtis maCvenebeli.
mniSvneloba ara aqvs inteleqtis maCvenebels, Tqven yovelTvis
SegiZliaT SecvaloT igi.
erT-erTi yvelaze Zlieri rwmena, romelic moqmedebs motivaciaze,
aris rwmena unaris Sesaxeb. am rwmenebis, agreTve motivaciaze maTi moq-
medebis SeswavliT, Cven gavigebT, ratom isaxavs zogierTi adamiani Seu-
sabamo, aramamotivirebel miznebs; ratom iyenebs zogierTi moswavle mar-
cxis momtan strategiebs; ratom nebdeba zogierTi moswavle erTbaSad.
mozrdilebi iyeneben unaris or mTavar cnebas (Dweck, 1999, 2002). un-
arebis ucvlelobis Sesaxeb Sexedulebis mixedviT, unari aris stabiluri,
arakontrolirebadi niSan-Tviseba, romelic ar SeiZleba Seicvalos. am
midgomis mixedviT zogierT adamians aqvs meti unari, zogierTs _ ufro
naklebi, magram es maCvenebeli stabiluria. meore mxriv, Sexeduleba
unarebis cvalebadobis Sesaxeb, ambobs, rom unari arastabiluri da
kontrolirebadia. muyaiTi muSaobiT, swavliT, varjiSiT, codna SeiZleba
gaizardos da unari gaumjobesdes. ras fiqrobT Tqven? gadaxedeT Tqvens
pasuxebs rubrikaSi: SeCerdiT/dafiqrdiT/ dawereT. patara bavSvebi un-
arisadmi progresul midgomas amJRavneben. adreul dawyebiT klasebSi
moswavleebs sjeraT, rom Zalisxmeva da inteleqti faqtobrivad erTi da
igivea. Wkviani adamianebi mudmiv mcdelobaSi arian da maT ufro Wkvi-
ans xdis. Tu damarcxdebiT, ese igi, Zalian ar moindomeT da Wkvianic
ar xarT (Dweck, 2000; Stipek, 2002). 11-12 wlamde bavSvebi ver asxvaveben
erTmaneTisagan Zalisxmevas, unarsa da Sesrulebas. am asakisaTvis ki maT
ukve sjeraT, rom viRac, vinc uSromlad aRwevs warmatebas, marTlac
Wkviania. es is droa, roca bavSvebSi unaris Sesaxeb rwmena iwyebs ze-
moqmedebas motivaciaze (Anderman & Maehr, 1994).
moswavleebi, romlebic iziareben inteleqtis ucvlelobis Tvalsaz-
riss, isaxaven prezentaciis miznebs, raTa Tavidan aicilon situacia,
Sexeduleba unarebis ucvl-
elobis Sesaxeb _ rwmena imisa,
rom unari aris fiqsirebuli
niSan-Tviseba da misi Secvla
SeuZlebelia.
Sexeduleba unarebis cva-
lebadobis Sesaxeb _ rwmena
imisa, rom unari aris xerxebis
erToblioba, romelic SeiZle-
ba Seicvalos.
525
rekomendaciebi: SfoTvasasTan gamklaveba
yuradRebiT moekideT Sejibris fenomens.
magaliTebi
1. akontroleT moswavleTa saqmianoba, raTa
darwmundeT, rom arc erTi moswavle ar
aris gaumarTlebeli wnexis qveS.
2. SejibrebasTan dakavSirebuli TamaSebis
ganmavlobaSi darwmundiT, rom am saqmi-
anobaSi CarTul nebismier moswavles,
warmatebis Tanabari Sansi aqvs.
3. gamoiyeneT TanamSromluri aqtivobebi.
Tavi aarideT situaciebs, sadac SfoTvis
maRali donis mqone moswavleebs mouwevT
didi jgufis winaSe gamosvla.
magaliTebi
1. dausviT SfoTian moswavleebs iseTi kiTx-
vebi, romlebzec ki/ara an sxva mokle pa-
suxi SeiZleba iqnes gacemuli.
2. avarjiSeT SfoTiani moswavleebi mcire
auditoriis winaSe gamosvlaSi.
darwmundiT, rom moswavleTaTvis naTelia
yvela instruqcia. gaurkvevloba SfoTvis
dones maRla swevs.
magaliTebi
1. testis instruqciebi dawereT dafaze an
CarTeT TviTon testSi nacvlad imisa,
rom sityvierad auxsnaT maT.
2. SeamowmeT gaiges Tu ara moswavleebma in-
struqcia. hkiTxeT ramdenime moswavles,
rogor gaakeTeben isini pirvel davale-
bas. SeusworeT, Tu Secdomas dauSveben.
3. Tu iyenebT axal formats an axali tipis
amocanas, aCveneT moswavleebs misi Ses-
rulebis magaliTi.
Tu es aucilebeli araa, Tavi aarideT
drois limits.
magaliTebi
1. mieciT saSinao davalebebi.
2. darwmundiT, rom TiToeul moswavles
SeuZlia saklaso davalebis Sesruleba
drois mocemul monakveTSi.
testebsa da gamocdebs CamoaSoreT wnexis
elementi.
magaliTebi
1. aswavleT gamocdebis Cabarebis unar-Cve-
vebi; mieciT testis nimuSebi; daexmareT.
2. ar ganavrcoT Sefaseba erT testze da-
yrdnobiT.
3. uzrunvelyaviT damatebiTi samuSaoebi,
romlebic qulebs daumatebs sakurso Se-
fasebas.
4. gamoiyeneT sxvadasxva tipis testebi, rad-
gan zogierTi moswavle siZneleebs awy-
deba garkveuli formatis testebis Ses-
rulebisas.
SeimuSaveT testis alternatiuli
saSualebebi.
magaliTebi
1. gamoiyeneT zepiri an jgufuri testebi.
2. CarTeT moswavleebi proeqtebSi, daava-
leT samuSaosTan dakavSirebuli portfo-
lioebis warmoeba, am proeqtebis zepiri
wardgineba an dasrulebuli produqtis
Seqmna.
aswavleT moswavleebs TviTregulirebis
strategiebi (Schutz & Davis, 2000).
magaliTebi
1. testis Catarebamde: aRiqvan testi, ro-
gorc mniSvnelovani da gamomwvevi amo-
cana, romlis Sesasrulebladac maT sak-
marisi SesaZlebloba aqvT. daexmareT
moswavleebs yuradRebis fokusireba moax-
dinon amocanaze, raTa miiRon rac Sei-
Zleba meti informacia.
2. testirebis mimdinareobisas: SeaxseneT
moswavleebs, rom testi Zalian mniS-
vnelovania, Tumca absoluturad ar aris
gadamwyveti. waaqezeT fokusireba moax-
dinon amocanaze_gamoitanon sakiTxis
mTavari idea da damSviddnen.
3. testirebis Semdeg: daubrundiT tests
da ganixileT, ram Caiara kargad da ra
SeiZleba gamoswordes. fokusSi moaqcieT
kontrolirebadi atribuciebi _ saswav-
lo strategiebi, Zalisxmeva, sakiTxebis
yuradRebiT wakiTxva, sarelaqsacio stra-
tegiebi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.couns.uiuc.edu/Brochures/testanx.html
526
roca SeiZleba sxvaTa TvalSi cudad gamoCndnen. isini eZeben iseT situa-
ciebs, sadac Wkvianebad gamoCndebian da daicaven sakuTar TviTSefase-
bas. gaubedavi sumis msgavsad, isini akeTeben imas, risTvisac ar uwevT
didi Sroma da gariskva da rac kargad gamosdiT radgan, maTi azriT,
bevri muSaobac da marcxic sust unars avlens. is SemTxveva ki, roca
did Zalisxmevas xarjav da mainc warumateblobas ganicdi, gamanadgure-
beli dartymaa maTTvis. moswavleebi, romelTac SezRuduli aqvT swav-
lis unari, ufro metad emxrobian unaris ucvlelobis Tvalsazriss.
maswavleblebi, romlebic iziareben inteleqtis ucvlelobis Sexedule-
bas, swrafad ayalibeben Tavis azrs moswavleebze da Znelad icvlian
mas, roca sawinaaRmdego faqtebs awydebian (Stipek, 2002). maswavleblebi,
romlebic iziareben unarisadmi progresul midgomas, amis sapirispi-
rod, miznad isaxaven daxelovnebulobis miRwevas da eZeben situacias,
romelSic gaaumjobeseben moswavleTa unar-Cvevebs, ramdenadac es niS-
navs gaxde ufro Wkviani. maTTvis marcxi ar aris gamanadgurebeli dar-
tyma, is mxolod imis mauwyebelia, rom ufro meti Sromaa saWiro. unars
amiT safrTxe ar emuqreba. progresuli Teoretikosebi zomierad rTul
miznebs saxaven, rac metad mamotivirebelia.
rwmena unaris Sesaxeb dakavSirebulia sxva rwmenebTan imis Sesaxeb,
risi kontroli SegiZliaT da risi _ ara SegiZliaT swavlis procesSi.
rwmenebi mizezebisa da kontrolis Sesaxeb:
atribuciis Teoria
motivaciis erT-erTi kargad cnobili axsna iwyeba sityvebiT, rom
Cven sakuTari da sxvaTa qcevis gagebas vcdilobT am qcevis axsniTa da
misi mizezebis wvdomiT. imisaTvis, rom CavwvdeT Cveni warmatebisa Tu
marcxis arss, gansakuTrebiT ki moulodneli warmatebisa Tu marcxisa,
Cven vsvamT kiTxvas `ratom?~ moswavleebi sakuTar Tavs ekiTxebian:
`ratom CaviWeri?~ an `ratom gamomdis ase kargad wels yvelafers?~
TavianTi warmatebisa da marcxis mizezebi moswavleebma SeiZleba mi-
aweron unars, Zalisxmevas, ganwyobas, codnas, iRbals, daxmarebas, in-
teress, sxvaTa mier xelis SeSlas, usamarTlobas da a.S. imisaTvis, rom
gavigoT sxvaTa warmatebis an marcxis mizezi, Cven aseve mivmarTavT
atribucias. vambobT, rom sxvebi arian Wkvianebi, an iRblianebi, bevri
iSromes da a.S. motivaciis Sesaxeb atribuciis Teoriebi aRwers, ro-
gor moqmedebs motivaciaze individis axsna-ganmartebebi da msjeloba
sakuTari Tavisa da sxvaTa Sesaxeb.
bernard vaineri aris ganaTlebis erT-erTi is gavleniani fsiqolo-
gi, romelmac erTmaneTTan daakavSira atribuciis Teoria da swavla
skolaSi (Weiner, 1979, 1986, 1992, 1994-I, 1994-II, 2000; Weiner & Graham, 1989).
veaineris mixedviT warmatebisa da marcxis miwerili mizezebis umete-
soba SeiZleba davaxasiaToT sami sididis mixedviT:
1. lokusi (mizezis adgilmdebareoba _ pirovnebis SigniT
an mis gareT);
2. stabiluroba (darCeba Tu ara mizezi igive uaxloesi momavlis
ganmavlobaSi);
3. kontrolirebadoba (SeuZlia Tu ara pirovnebas akontrolos
mizezi).
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
atribuciis Teoria ( I, C1)
ix. fsiqologiis enciklope-
dia: http://www.psychology.
org/links/Environment_Behav-
ior_Relationships/Motivation/
atribuciis Teoriebi _
motivaciis Teoria, romelic
aRwers Tu riTi xsnis da ras mi-
awers adamiani sakuTar qcevas.
527
warmatebisa da marcxis yoveli mizezis kategorizeba SeiZleba mo-
vaxdinoT am sidideebis mixedviT. magaliTad, iRbali aris eqsterna-
luri (lokusi), arastabiluri (stabiluroba) da arakontrolirebadi
(kontrolirebadoba). 10.3 cxrili gviCvenebs testSi warmatebisa da
marcxis mizezebis atribucias. miaqcieT yuradReba, rom unari, rogorc
yovelTvis, ganixileba rogorc stabiluri da arakontrolirebadi ram,
magram progresuli Teoretikosebi (razec zemoT visaubreT) ityvian,
rom unari arastabiluri da kontrolirebadia. vaineris lokusisa da
kontrolirebadobis sidideebi mWidro kavSirSia Ddeti-s kauzalobis
lokusis cnebasTan.
vainers swams, rom am sam sidides didi mniSvneloba aqvs motivaci-
isaTvis, ramdenadac isini gavlenas axdenen molodinsa da Rirebuleba-
ze. magaliTad, stabiluroba, rogorc Cans, axlo kavSirSia momavalTan
dakavSirebul molodinTan. Tu moswavleebi TavianTi marcxis mizezs
miaweren stabilur faqtorebs, magaliTad, sagnis sirTules, maT moma-
valSic marcxis molodini eqnebaT. magram Tu isini am Sedegs miaweren
arastabilur faqtorebs, vTqvaT, ganwyobas an iRbals, maT momaval-
Si ukeTesi Sedegis miRwevis imedi eqnebaT. lokusis internaloba/
eqsternaloba, rogorc Cans, axlo kavSirSia TviTSefasebasTan (Weiner,
cxrili 10.3
vaineris kauzaluri atribuciis Teoria
moswavleebma mravalnairad SeiZleba axsnan, ratom CaiWrnen test-
Si. aq aris rva mizezi, romelic warmoadgens lokusis, stabilu-
robisa da pasuxismgeblobis rva kombinacias vaineris atribuciis
modelSi.
sidideTa klasifikacia marcxis mizezi
internalur-stabilur - arakontrolirebadi dabali unari
internalur-stabilur - kontrolirebadi saerTod ar mecadineobs
internalur-arastabilur - arakontroli-
rebadi
cudad grZnobda Tavs
gamocdis dRes
internalur-arastabilur- kontrolirebadi ar momzadebula am
konkretuli testirebi-
saTvis
eqsternalur-stabilur - arakontroli-
rebadi
skolas maRali moTxovnebi
aqvs
eqsternalur-stabilur - kontrolirebadi maswavlebeli tendenci-
uria
eqsternalur-arastabilur - arakontroli-
rebadi
cudi iRbali (uiRbloba)
eqsternalur-arastabilur - kontroli-
rebadi
megobrebi ar daxmarebian
wyaro: Human Motivation: Metaphores, Theories and Research, by B. Weiner. Published by
Sage Publications, Newbury Park, CA. Copyright 1992 by Sage Publications. adaptirebu-
lia gamomcemlis nebarTviT.
528
2000). Tu marcxisa da warmatebis mizezi miewereba Sinagan faqtorebs,
warmateba CvenSi gamoiwvevs siamayis gancdas da gazrdis motivacias,
maSin, roca marcxi TviTSefasebas Seamcirebs. kontrolirebadoba daka-
vSirebulia iseT emociebTan, rogoricaa brazi, sibraluli, madliere-
ba, sircxvili. Tu pasuxismgeblobas aviRebT Cvens marcxze, danaSaulis
SegrZneba Segvawuxebs; xolo pasuxismgebloba warmatebaze ufro amays
gagvxdis. marcxi im amocanis Sesrulebisas, romelsac Cven ver vakon-
trolebT, iwvevs sircxvilisa da brazis grZnobas.
aseve, imis grZnoba, rom Tqven akontrolebT Tqvens saswavlo pro-
cess, dakavSirebulia ufro rTuli amocanebis arCevasTan, saqmeSi meti
Zalisxmevis CadebasTan, ukeTesi strategiebis gamoyenebasTan, saskolo
saqmianobaSi met daJinebulobasTan (Schunk, 2000; Weiner, 1994-I, 1994-II).
genderuli diskriminacia, feradkanianebis, gansakuTrebuli saWiroe-
bebis mqone individebis winaaRmdeg mimarTuli diskriminacia da sxva
faqtorebi gavlenas axdens am adamianebis mier sakuTari cxovrebis
kontrolis unaris aRqmaze (Beane, 1991; van Laar, 2000).
ixileT atribuciis Teoria, raTa meti gaigoT am Teoriis princi-
pebis gamoyenebis Sesaxeb Sinagani motivaciis gasazrdelad.
atribuciebi klasSi. rodesac marcxs ganicdis is moswavle, romelic,
Cveulebriv warmatebas aRwevs xolme, is moaxdens internalur, kon-
trolirebad atribucias. magaliTad, ver gaiges miTiTebebi, daak-
ldaT codna an, ubralod, kargad ar moemzadnen. Sedegad, SemdegisaT-
vis warmatebis misaRwevad isini fokusirebas moaxdenen strategiebze.
aseT reaqcias xSirad mivyavarT miRwevamde, siamayis, maRali kontro-
lis SesaZleblobis gancdamde (Ames, 1992; Stipek, 2002).
mTavari problema motivaciasTan dakavSirebiT wamoiWreba maSin,
roca moswavleebi marcxs miaweren stabilur, arakontrolirebad mize-
zebs. aseTi moswavleebi TiTqos eguebian marcxs, depresiaSi vardebi-
an da Tavs umweod grZnoben. isini aramotivirebulebi arian. (Weiner,
2000). am moswavleebis reaqcia marcxze aris ufro meti fokusireba
sakuTar araadekvaturobaze; maTi damokidebuleba saskolo saqmiano-
bisadmi kidev ufro gauaresebulia (Ames, 1992). apaTia logikuri reaq-
ciaa warumateblobaze, Tu moswavles sjera, rom mizezi stabiluria,
cvlilebebsa da kontrols ar eqvemdebareba. amas garda, moswavleebi,
romlebic amgvarad afaseben sakuTar warumateblobas, ar cdiloben
moiZion daxmareba, maT sjeraT, rom maTi daxmareba aravis da arafers
SeuZlia (Ames & Lau, 1982).
maswavleblis saqmianoba da moswavleTa atribuciebi. rogor sazRvraven
moswavleebi warmatebisa Tu warumateblobis mizezebs? nu dagvaviwyde-
ba isic, rom adamianebi sxvaTa warmatebisa da warumateblobis mizeze-
bis atribuciasac axdenen. rodesac maswavlebeli fiqrobs, rom moswav-
lis warumateblobis mizezi moswavlis kontrols ar eqvemdebareba, is
keTilganwyobilia mis mimarT da ar sjis. Tu warumatebloba miew-
ereba kontrolirebad faqtors, rogoricaa, magaliTad, arasaTanado
Zalisxmeva, maswavlebeli gaRiziandeba da gabrazdeba, mosalodnelia,
rom sayvedurs gamoTqvams moswavlis misamarTiT. es tendenciebi, ro-
gorc Cans, mdgradia yvela drosa da kulturaSi. (Weiner, 1986, 2000).
rogor aRiqvamen moswavleebi maswavlebelTa am reaqciebs? sandra
grehemi (1991, 1996) ramdenime sakvirvel pasuxs iZleva am kiTxvaze.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
waikiTxeT Clifford, M.M (1990).
moswavleebs sWirdebaT
gamowveva da ara advilad mis-
aRwevi gamarjveba. lideroba
ganaTlebaSi, 48 (I), 22-26. Sea-
faseT klifordis mtkiceba,
rom moswavleebs sWirdebaT
marcxis gamocdileba. vis
sWirdeba es gamocdileba
yvelaze metad?
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Graham, S. (1991). atribuciis
Teoriis mimoxilva miRw-
evis konteqstSi. ganaTlebis
fsiqologiis mimoxilva, 3, 5-
39. es statia exeba atribuci-
is Teoriis ramdenime mTavar
princips, ramdenadac isini
ukavSirdeba miRwevisaken
swrafvas, moicavs TviTaRwer-
is wanamZRvrebs, wamatebisa da
marcxis kauzaluri atribu-
ciis emociur Sedegebs, dax-
marebis Ziebasa da daxmarebis
gacemas, TanatolTa mowone-
basa da ugulebelyofas,
miRwevis Sefasebas, atribu-
ciis process afroamerikul
populaciebSi.
529
naTelia, rom Tu maswavlebels ecodeba moswavle, romelic Secdomas
uSvebs, aqebs `kargi mcdelobis~, exmareba da zrunavs masze, roca
moswavle misgan amas ar iTxovs, moswavle, savaraudod, Tavis waru-
mateblobas arakontrolirebad mizezs miawers. Cveulebriv, es mizezi
misTvis iqneba unaris nakleboba. magaliTad, grehemma da barkerma
sTxoves sxvadasxva asakis cdispirebs SeefasebinaT im ori biWis un-
arebi da Zalisxmeva, romlebsac maT ekranze uCvenebdnen. kadrebi ase-
Ti iyo: maswavlebeli dadioda klasSi, roca moswavleebi muSaobdnen.
igi Cerdeboda or biWTan, akvirdeboda maT muSaobas. pirvel biWTan
komentars ar akeTebda. meores ki eubneboda: `modi miganiSneb. ar da-
gaviwydes aTianis gadatana~. am biWs misTvis daxmareba ar uTxovia da
arc etyoboda rame, rom ver akeTebda davalebas. yoveli asakobrivi
jgufis cdispirebma, yvelaze patarebmac ki, ise aRiqves es situa-
cia, TiTqos am biWs naklebi SesaZleblobebi hqonda. maT maswavleblis
qcevaSi Semdegi mesiji waikiTxes: `sawyalo bavSvo, Sen ar SegiZlia amis
gakeTeba, modi, me dagexmarebi~.
niSnavs Tu ara es imas, rom maswavlebeli sul kritikuli unda iyos
da ar daexmaros moswavleebs? ra Tqma unda, ara! magram es gviCvenebs
imas, rom `Seqeba, rogorc nugeSi~ marcxis gamo (Brophy, 1985) an zed-
meti mzrunveloba sxvanairad SeiZleba iqnas aRqmuli. grehemi (1991)
varaudobs, rom umciresobaTa warmomadgeneli moswavleebi SeiZleba
maswavlebelTa sibralulis msxverplad iqcnen. xedavs ra im realur
problemebs, romelTac awydebian moswavleebi, maswavlebelma SeiZleba
`Seamsubuqos~ moTxovnebi, rom moswavleebma `warmatebas miaRwion~. ma-
gram aseT sibraluls, Seqebas, daxmarebas aseTi qveteqsti SeiZleba
erTvodes: `Sen ar gaqvs unari Tavi gaarTva amas, ase rom me gadavxedav
Sens Sedegebs~. grehemi ambobs: `yvelaze marTebuli iqneba vkiTxoT
Savkanian moswavleebs, warumateblobis SemTxvevaSi xom ar xdebian
xolme maswavlebelTa keTilganwyobili ukukavSiris samizne da, amde-
nad, dabal SesaZleblobebze gadakruli sityvebis adresatebi~ (1991).
aseTi mowyale ukukavSiri, Tundac kargi ganzraxviT naTqvami, SeiZle-
ba rasizms niRbavdes.
rwmena TviTefeqtianobis Sesaxeb
da daswavlili umweoba
Cven ukve gavecaniT `me~-sTan dakavSirebul erT-erTi yvelaze mniS-
vnelovan rwmenas, romelic moqmedebs motivaciaze: rwmena sakuTari
qmediTunarianobis Sesaxeb, TviTefeqtianoba _ esaa rwmena individis
kompetenturobisa da efeqtianobis Sesaxeb mocemul sferoSi. bandura
(1997) ase xsnis TviTefeqtianobas: `esaa rwmenebi sakuTari SesaZle-
blobebis Sesaxeb _ moaxdino saTanado organizeba da Seasrulo saWiro
moqmedebebi mocemuli miznis misaRwevad~. Cven gansakuTrebiT gvain-
teresebs moswavleTa TviTefeqtianoba (TviTrwmena) romelic aucile-
belia, maTematikis, weris, istoriis, sabunebismetyvelo mecnierebe-
bis, sportisa da sxva sagnebis Sesaswavlad, saswavlo strategiebis
asaTviseblad da bevr sxva gamowvevasTan gasamklaveblad, romlebsac
skola gvTavazobs. ramdenadac TviTefeqtianoba sakvanZo cnebaa so-
cialur-kognitur TeoriaSi, Cven es cneba siRrmiseulad ganvixileT
mecxre TavSi.
TviTefeqtianoba _ pirovnebis
rwmena sakuTari kompeten-
turobis Sesaxeb garkveul
situaciaSi.
530
TviTefeqtianoba da atribuciebi erTmaneTze moqmedebs. Tu warmate-
ba miewereba internalur an kontrolirebad mizezs, rogoricaa unari
an Zalisxmeva, TviTefeqtianoba izrdeba. magram Tu warmateba miewereba
iRbals an sxvebis Carevas, TviTefeqtianoba SeiZleba ar gaZlierdes.
TviTefeqtianobac moqmedebs atribuciaze. adamianebi TviTefeqtiano-
bis maRali maCvenebliT mocemul momentSi (`me mexerxeba maTematika~)
Tavis marcxs miaweren arasaTanado Zalisxmevas (`ufro dakvirvebiT
unda Sememowmebina davaleba~). maSin, roca adamianebi TviTefeqtinobis
dabali maCvenebliT (`me ar mexerxeba maTematika~), Tavis warumate-
blobas unaris naklebobas miaweren (`debili var!~). amdenad, maRali
TviTefeqtianoba garkveul situaciebSi kontrolirebadi atribucii-
saken ubiZgebs adamians, xolo kontrolirebadi atribucia Tavis mxriv,
zrdis TviTefeqtianobas. Tu moswavles miaCnia, rom unari ar SeiZleba
Seicvalos, aqvs dabali TviTefeqtianobis gancda da marcxis mizezi
miewereba unaris naklebobas (`me ubralod ar SemiZlia amis gakeTeba
da verc verasdros SevZleb~), motivacia gaqreba (Bandura, 1997; Pintrich
& Schunk, 2002).
Teoretikosebis umravlesoba, romel Teoriasac unda warmoad-
gendnen isini, Tanxmdeba, rom TviTefeqtianoba, kontroli an TviT-
gansazRvra kritikuli sakiTxebia adamianebis Sinagani motivaciisaT-
vis. rodesac adamianebi ijereben, rom esa Tu is movlena an Sedegi maT
cxovrebaSi umetesad arakontrolirebadia, maT uviTardebaT SeZenili
umweoba (Seligman, 1975). imisaTvis, rom gavigoT ra Zala aqvs daswavlil
umweobas, ganvixiloT eqsperimenti (Hiroto & Seligman, 1975): cdispirebi
iReben amoxsnad an iseT Tavsatexebs, romelTa amoxsna SeuZlebelia.
is cdispirebi, romelTac eqsperimentis pirvel fazaSi amouxsnel Tav-
satexebs aZlevdnen, meore fazaSi, roca ukve Cveulebriv Tavsatexebs
sTavazobdnen, Zalian cota maTganis amoxsnas axerxebdnen. maT CaT-
vales, rom mainc ver xsnian da raRatom unda scadon?
daswavlili umweoba iwvevs sami tipis deficits: motivaciurs, kog-
nitursa da afeqturs. moswavleebi, romlebic umweod grZnoben Tavs,
ar arian motivirebulni, rom imuSaon. pesimisti jeraldos msgavsad,
isini marcxs elian da arc undaT, rom scadon _ qreba motivacia.
ramdenadac pesimisturad arian ganwyobilni, es moswavleebi xelidan
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
erTi uaxlesi kvleviT
dadginda, rom SfoTva mniS-
vnelovan rols asrulebda
TviTefeqtianobis Sefasebisas
saSualo skolis asakis bavS-
vebSi. ixileT Klassen, R. M.
(2002). motivaciuri rwmenebi
indokanadel da anglokanadel
mozardebSi: `me~-sa da koleq-
tiuri rwmenebis kros-kul-
turuli kvleva. disertacia.
simon freizeris saxelobis
universiteti. Burnaby, B.C.,
kanada.
TviTefeqtianoba
erT-erTi is faqto-
ria, romelic moti-
vaciaze moqmedebs.
es moswavle Tavisi
warmatebis albaT
sul mcire nawils
miawers iseT inter-
nalur faqtorebs,
rogoricaa misi
SesaZleblobebi da
Zalisxmeva.
SeZenili umweoba _ gamoc-
dilebaze damyarebuli molo-
dini, rom individis yoveli
mcdeloba marcxiT dasrul-
deba.
531
uSveben momentebs, roca SeuZliaT gavarjiSdnen da ganaviTaron Tavi-
anTi unarebi da SesaZleblobebi _ uviTardebaT kognituri deficiti.
dabolos, maT xSirad uCndebaT iseTi afeqturi problemebi, rogori-
caa depresia, SfoTva, gulgriloba (Alloy & Seligman, 1979). Tuki Camoya-
libdeba, mere Zalian Zneli xdeba daswavlili umweobis gavlenisagan
Tavis daRweva.
rwmenebi TviTRirebulebis Sesaxeb
ra kavSiria atribuciebsa da unaris Sesaxeb rwmenebs, TviTefeqti-
anobas, TviTRirebulebas Soris? kovingtoni da misi kolegebi varau-
doben, rom es faqtorebi erTad grovdeba sami tipis motivaciaSi: ori-
entacia daostatebaze, marcxis arideba da marcxis daSveba, rogorc es
10.4 cxrilSia naCvenebi (Covington, 1992; Covington & Mueller, 2001).
daostatebaze orientirebuli moswavleebi Zalian afaseben miRw-
evas da unars ganixilaven, rogorc gaumjobesebads (progresuli mid-
goma). amdenad, isini fokusirebas axdenen daxelovnebulobis miznebze,
raTa gazardon TavianTi unar-Cvevebi da SesaZleblobebi. maT ar eSin-
iaT marcxis, ramdenadac marcxi ar uqmnis safrTxes maTi TviTRire-
bulebisa da kompetenturobis grZnobas. es saSualebas aZlevs maT
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
daswavlili umweobis cneba
pirvelad ganvixileT meoTxe
TavSi uunarobis swavlasTan
kavSirSi. daswavlili umweoba
aseve erT-erTi mniSvnelovani
sakiTxia im moswavleebisaT-
vis, romlebic warumate-
blobis riskis winaSe dganan,
rogorc es mexuTe TavSi iyo
aRwerili. ganvixileT mravali
faqtori, romlebmac SeiZleba
daswavlil umweobamde migvi-
yvanos, maT Soris fizikuri
an kognituri unarSezRudu-
loba, rasistuli, genderuli
stereotipebi, siRatake da a.S.
daxelovnebaze orientire-
buli moswavleebi _ moswav-
leebi, romlebic fokusireb-
ulni arian saswavlo miznebze,
ramdenadac maTTvis miRweva
Zalian Rirebulia da Tvlian,
rom unarebis gaumjobeseba
SesaZlebelia.
cxrili 10.4
damokidebuleba
marcxisadmi
dasaxuli
miznebi
atribuciebi unaris
xedva
strategia
orientireba
daxelovne-
baze
naklebi
SiSi
marcxisadmi
mizani:
zomierad
rTuli da
gamomwvevi
Zalisxmeva,
swori
strategiis
gamoyeneba,
Sesabamisi
codna aris
warmatebis
mizezi
progresuli;
gaumjobe-
sebadi
adaptaciuri
strategia;
sxva gzis
moZebna;
daxmarebis
Zieba,
varjiSi/
metis swavla
marcxis
arideba
didi
SiSi
marcxisadmi
prezentaciis
miznebi,
Zalian
Zlieri
an Zalian
martivi
unaris
nakleboba
aris
marcxis
mizezi
Uucvleli,
dadgenili
TavdacviTi
strategiebi;
susti
Zalisxmeva,
Tavis
moCveneba, rom
ar gaRelvebs
marcxTan
Segueba
marcxis molo-
dini,
depresia
prezentaciis
miznebi an
umiznoba
unaris
nakleboba
aris
marcxis
mizezi
ucvleli
dadgenili
daswavlili
umweoba,
danebeba
daxelovnebaze orientirebuli, marcxis amridebeli
da marcxs Seguebuli moswavleebi
532
dasaxon zomierad rTuli amocanebi, gariskon da konstruqciulad
gaumklavdnen warumateblobas. zogadad, isini TavianT warmatebas mi-
aweren sakuTar Zalisxmevas. amdenad, isini iReben pasuxismgeblobas
swavlaze da Zlieri TviTefeqtianobis gancda aqvT. isini ukeTesad
axdenen sakuTari Tavis warmoCenas SejibrebiT situaciebSi, ufro
swrafad swavloben, meti TviTndoba da energia aqvT, ufro maRali
agzneba, mSvidad xvdebian ukukavSirs (es maT safrTxes ar uqmnis) da,
agreTve, aqvT Zlieri survili, iswavlon TamaSis wesebi, rom miaRwion
warmatebas. yvela es faqtori daJinebuli, warmatebuli swavlis wina-
pirobaa (Covington & Mueller, 2001; McClelland, 1985).
M marcxis aridebaze orientirebuli moswavleebi iziareben una-
risadmi ucvlelobis midgomas, amdenad, isini isaxaven prezentaciis
miznebs. maT ar aqvT sakuTari Tavisadmi maRali ndoba da Zlieri TviT-
Rirebulebis gancda; isini am faqtorebs ar ganixilaven prezenta-
ciisagan damoukideblad. sxva sityvebiT rom vTqvaT, isini Wkvianad
grZnoben Tavs im xarisxiT, ra qulac miiRes ukanasknel testirebaSi;
maT arasdros aqvT Zlieri TviTefeqtianobis gancda. imisaTvis, rom
kompetenturad igrZnon Tavi, maT Tavi (me-xati) unda aaridon marcxs;
Tu zogadad warmatebulni arian, warumatebloba SeiZleba airidon
gaubedavi sumis msgavsad, anu mcire riskis gaweviT, imis keTebiT, rac
ician, rom kargad gamouvaT. Tu, meore mxriv, didi warumatebloba ga-
nucdiaT, daliSas msgavsad, romelic yovelTvis Tavs icavs, SeiZleba
Tavdacvis strategiebs mimarTon, _ magaliTad, didad ar Seiwuxon Tavi,
dasaxon Zalian patara an Zalian maRali miznebi, an Tavi mogvaCvenon,
rom araferi aRelvebT. zustad testirebis win moswavles SeuZlia
Tqvas: `saerTod ar mimecadinia!~ an `erTaderTi, rac minda, is aris,
rom ar CaviWra.~ amis Semdeg nebismieri Sefaseba, romelic ar niSnavs
CaWras, maTTvis ukve warmatebaa. dayovneba meore TavdacviTi strate-
giaa. dabali Sefaseba ar gamoxatavs dabal unars, Tu moswavle ityvis:
`me kargad Cavabare gamocda, Tu gaviTvaliswinebT, rom momzadeba
wuxel RamiT daviwye~. cudi prezentaciis gamo danaSaulis SfoTvac
SeiZleba CavTvaloT TavdacviT strategiad (Covington & Omelich, 1987).
samwuxarod, marcxis aridebis strategiebs sabolood swored waru-
mateblobamde mivyavarT. Tu warumatebloba warumateblobas mosdevs
da amis gasamarTleblad moyvanili mizezebi sakmaod mwiria, moswav-
leebma SeiZleba sabolood gadawyviton, rom arakompetenturni arian.
daiklebs maTi TviTRirebulebisa da TviTefeqtianobis gancda. isini
nebdebian da marcxs Seguebul moswavleebad iqcevian. maT sjeraT, rom
problemebi uunarobis gamo aqvT. rogorc es adrec vnaxeT, is moswav-
leebi, romlebic marcxis mizezs uunarobas miaweren da sjeraT, rom
unari fiqsirebuli da stabiluria, ufro metad mosalodnelia, rom
depresiaSi Cavardnen, apaTia da umweoba daeufloT. pesimisti jeral-
dos msgavsad maT faqtobrivad imedi ar aqvT, rom rame Seicvleba.
maswavlebels SeuZlia daexmaros moswavleebs, rom isini ar iqc-
nen warumateblobasTan Seguebul moswavleebad imiT, rom xeli Seu-
wyos maT ufro realisturi miznebis dasaxvaSi. zogierT moswavles
mxardaWera sWirdeba, ufro maRali miznebis misaRwevad eTnikuri Tu
genderuli stereotipebis pirobebSi. Sebralebisa da gamarTlebis
nacvlad ukeTesi iqneba, Tu maswavlebeli aseT moswavleebs aswavlis,
rogor unda iswavlon da rogor aiRon pasuxismgebloba. es ganuviTa-
rebs am moswavleebs TviTefeqtianobas swavlis procesSi da Tavidan
aacilebs daswavlil umweobas.
Mmoswavleebi, romlebic
marcxs gaurbian _ moswav-
leebi, romlebic Tavs arideben
marcxs, akeTeben imas, rac
ician rom kargad gamouvaT, ar
riskaven da amtkiceben, rom ar
adardebT rogor warmoCinde-
bian.
marcxs Seguebuli moswav-
leebi _ moswavleebi, romleb-
sac sjeraT, rom maTi marcxi
maTive dabali unarebiT aris
ganpirobebuli da amas ve-
rafers uSvelian.
533
rwmenebi da TviTsqemebi:
gakveTili maswavlebelTaTvis
Tu moswavles swams, rom mas ar aqvs saTanado unari Tavi gaarTvas
umaRles maTematikas, maSin is swored am rwmenis Sesabamisad imoq-
medebs maSinac ki, Tu misi realuri SesaZleblobebi saSualoze maRa-
lia. am moswavleebs naklebi motivacia eqnebaT gaakeTon maTematikuri
amocanebi, ramdenadac isini marcxs elian. Tu moswavleebs swamT, rom
maTi warumatebloba miuTiTebs maT sisuleleze, isini TavdacviT meqa-
nizmebs mimarTaven. mxolod mowodeba, rom ufro metad scadon, ar
aris sakmarisi. moswavleebs sWirdebaT naTeli argumenti, rom maTi
Zalisxmeva ukvalod ar Caivlis, rom sulac araa aucilebeli, maRali
miznis dasaxva. isini mxolod warumateblobamde miiyvanos, rom maT
SeuZliaT gaaumjobeson TavianTi Sedegebi, rom maTi SesaZleblobebi
SeiZleba Seicvalos. maT sWirdebaT avTentikuri daxelovnebis gamoc-
dileba. miTiTebebSi naxavT ideebs TviTefeqtianobisa da TviTRireb-
ulebis gasaviTareblad.
rekomendaciebi: TviTefeqtianobisa da TviTRirebulebis
gancdis amaRleba
xazi gausviT moswavleTa winsvlas moce-
mul sferoSi
magaliTebi
1. daubrundiT xolme ganvlil masalas da
aRniSneT, ra `advilia~ axla is.
2. waaqezeT moswavleebi, SeimuSavon pro-
eqtebi, rodesac ufro mets iswavlian.
3. SeitaneT portfolioSi gansakuTrebiT
kargad Sesrulebuli davalebebi.
dasaxeT saswavlo miznebi Tqveni moswav-
leebisaTvis da mieciT maT daxelovnebebu-
lobaze orientaciis magaliTi.
magaliTebi
1. aRiareT progresi da gaumjobeseba.
2. mouyeviT maT Tqveni piradi gamocdilebis
Sesaxeb, rogor ganaviTareT Tqveni un-
arebi konkretul sferoSi da mouyvaneT
imaTi magaliTebic, visac icnoben Tqveni
moswavleebi.
3. mouyeviT im moswavleTa Sesaxeb, romelT-
ac gadalaxes fizikuri, mentaluri an
ekonomikuri sirTuleebi.
4. nu gaamarTlebT moswavleTa marcxs imis
gamo, rom skolis gareT maT raime prob-
lema aqvT. daexmareT maT iyvnen warmate-
bulebi skolaSi.
gaatareT specifikuri RonisZiebebi Sede-
gebis gaumjobesebisaTvis da gadaxedeT
Tqvens Sefasebas, roca es moxdeba.
magaliTebi
1. daubruneT moswavleebs nawerebi saTana-
do komentarebiT _ ra gaakeTes sworad
da ra _ SecdomiT, ratom SeiZleba daeS-
vaT maT es Secdomebi.
2. Tanaklaselebs Tavad gaasworebineT erT-
maneTis naSromebi.
3. uCveneT moswavleebs, rogor asaxavs maTi
mier micemuli ufro maRali Sefaseba
maTsave gazrdil kompetencias da zrdis
klasis saSualo monacems.
aqcenti gaakeTeT warsul Zalisxmevasa
da miRwevebze.
magaliTad:
1. dasaxeT da mimoixileT miznebi moswav-
leebTan erTad; sTxoveT maT aRweron,
rogor gadaWres problemebi.
2. SeadareT erTmaneTs TavdacviTi da mar-
cxis amridebeli strategiebi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.emory.edu/EDUCATION/mfp/self-ef-
fcacy.html
daakavSireT swavlebas/port-
folios da ganavrceT
ifiqreT swavlebis Tqveneul
midgomaze. esaa sakiTxi,
romelzec xSirad mogiwevT,
saubari roca samuSaos dawye-
bamde gasaubrebaze mixvalT.
ra rwmenebi gaqvT moswavleTa
motivirebasTan dakavSirebiT?
rogor SeZlebT moswavleebs
ganuviTaroT maRali TviTe-
feqtianobis gancda? (ideebi-
saTvis ix. `rekomendaciebi~).
534
rogor SeiZleba davakavSiroT yvela es informacia motivacias-
Tan? rogor SeuZliaT maswavleblebs motivaciis gasaZlierebeli
garemos, situaciebis, urTierTobebis, Seqmna? am sakiTxebs mogvi-
anebiT SevexebiT.
skolaSi swavlis motivacia
maswavleblebi koncentrirebulni arian ganaviTaron motivaciis
gansakuTrebuli tipi TavianT moswavleebSi _ swavlis motivacia. iere
brofi (1988) ase aRwers moswavleTa swavlis motivacias: `esaa mo-
swavlis tendencia _ moZebnos Rirebuli da mniSvnelovani akademiuri
aqtivobebi da ecados miiRos maTgan akademiuri sargebeli. swavlis
motivacia SeiZleba ganvixiloT, rogorc pirovnuli niSani da rogorc
situaciuri specifikuri garemoeba~. swavlis motivacia ufro mets
gulisxmobs, vidre swavlis survili da misadmi swrafvaa. is agreTve
moicavs moswavlis mentaluri Zalisxmevis xarisxs. magaliTad, teqstis
aTjer wakiTxva SeiZleba gamoxatavdes moswavlis daJinebulobas da
Seupovrobas, magram swavlis motivacia gulisxmobs ufro azriani, aq-
tiuri saswavlo strategiebis gamoyenebas, rogoricaa bazisuri idee-
bis Sejameba da Sefaseba, sakuTari sityvebiT am yvelafris gaazreba,
sakvanZo mimarTebebis grafikebis ageba da a.S. (Brophy, 1988)
ratom xdeba saWiro swavlis motivaciaze zrunva? interviuSi iere
brofim 5 komponenti CamoTvala:
jer erTi, gakveTilebze daswreba iZulebiT xasiaTs atarebs,
saskolo kurikulumi da saswavlo aqtivobebi SerCeulia sazoga-
doebrivi dakveTis da ara imis safuZvelze, rasac es moswavleebi
airCevdnen, amis saSualeba rom hqonodaT. meore, maswavleblebi
klasSi Cveulebriv muSaoben 20 an met bavSvTan da yovelTvis ver
axerxeben TiToeuli moswavlis moTxovnilebebis gaTvaliswine-
bas. Sedegad, zogierTi moswavle mowyenili da imedgacruebulia.
mesame, klasebi iseTi socialuri formirebebia, sadac TiToeuli
movlena sajaroa. amdenad, warumatebloba ara marto pirovnebis
gulgatexilobas iwvevs, aramed danarCenebsac acbunebs. meoTxe,
moswavleebs sistematurad afaseben, periodulad mSoblebs saq-
mis kursSi ayeneben maTi Svilebis swavlis Taobaze. dabolos,
maswavleblebi da moswavleebi xSirad yoveldRiuri rutinisa
da erTferovnebis monawileebad iqcevian xolme. saskolo saqmi-
anoba dadis masalis bolomde gavlamde (maswavleblisaTvis) da
davalebis Sesrulebamde (moswavlisaTvis) (Gaedke & Shaughnessy,
2003, gv. 206-207).
am konteqstis gaTvaliswinebiT, kargi iqneboda, moswavleebi
skolaSi motivaciiT aRsavseni rom modiodnen, magram es ase ar xdeba.
M maswavleblebis movaleobis Sesrulebisas, Cven gviwevs davsaxoT sami
mTavari mizani: pirveli_produqtiulad CavrToT moswavleebi sak-
laso saqmianobaSi, anu SevqmnaT swavlisadmi motivaciis garemo; meore
da Sors mimavali mizani vaqcioT Cvens moswavleebSi swavlisadmi mo-
tivirebuloba pirovnul maxasiaTeblad, ise, rom maT `SeeZloT TviT-
ganaTleba mTeli cxovrebis manZilze~ (B bandura, 1993). dabolos _ Cven
gvsurs Cveni moswavleebi iyvnen kogniturad aqtiurebi _ Rrmad az-
rovnebdnen imis Sesaxeb, rasac swavloben. sxva sityvebiT, Cven gvinda,
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daukavSireT erTmaneTs me-
5 Tavis informacia da am
TavSi ganxiluli masala im
gamowvevebis Sesaxeb, romelic
maswavleblis winaSe dgas, mis
mier moswavleTa motivaciis
gazrdis procesSi.
swavlis motivacia _
tendencia ganaxorcielo mniS-
vnelovani da Rirebuli aka-
demiuri aqtivobebi da scado
miiRo maTgan sargebeli.
535
rom isini iyvnen moazrovneebi (Blumenfeld, Puro & Mergendoller, 1992).
am TavSi Cven SevexeT Sinagani da garegani motivaciis, atribuc-
iebis, miznebis, interesebis, emociebisa da TviTsqemebis rols moti-
vaciaSi. 10.5 cxrili asaxavs TiToeuli am faqtoris wvlils swavlis
motivaciaSi.
am TavSi ganxiluli centraluri sakiTxebi aseTia: ra SeiZleba ga-
akeTon moswavleebSi swavlis motivaciis mxardasaWerad da wasaxali-
seblad? rogor SeuZlia maswavlebels gamoiyenos atribuciebis, mizne-
bis, interesebis, rwmenebis, TviTsqemebis Sesaxeb codna, rom gazardos
swavlis motivacia? am sakiTxebze sadiskusiod Cven gamoviyenebT TAR-
GET-is models.
qerol eimsma (1990, 1992) Camoayaliba eqvsi sfero, sadac maswav-
leblebi iReben gadawyvetilebas, rac gavlenas axdens moswavleTa
swavlis motivaciaze. es sferoebia: xasiaTi amocanisa, romlis Ses-
rulebac moeTxoveba moswavles; avtonomia, romelic miniWebuli aqvT
muSaobisas moswavleebs; rogoraa aRiarebuli da mowonebuli mo-
swavleTa miRweva; gamocdilebis dajgufeba; procedurebis Sefaseba;
daukavSireT PRAXIS IIs
da ganavrceT
TARGET (I, C1, 2, 3)
aRwereT TARGET-is modelis
mTavari cnebebi da CamoTva-
leT amasTan dakavSirebuli
strategiebi.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
gamoiyeneT TARGET-is modeli
(cxrili 10.6), raTa Camoayali-
boT motivaciis strategiebi
im klasisaTvis, romelsac
Tqven aswavliT.
cxrili 10.5.
swavlis motivaciis
optimaluri maxasiaTeblebi
maxasiaTeblebi, romlebic
amcirebs swavlis motivacias
motivaciis
wyaro
Sinagani:
pirovnuli faqtorebi, rogoricaa
moTxovnilebebi, interesebi,
cnobismoyvareoba, siamovneba
garegani: garemos faqtorebi,
rogoricaa jildo, socialuri
wnexi, dasja.
miznis
tipi
swavlis mizani:
pirovnuli kmayofileba gamowvevebis
miRebisas da ganviTareba; tendencia
airCio zomierad rTuli da gamomwvevi
miznebi.
prezentaciis mizani: survili
kargad warmoCnde sxvaTa TvalSi;
tendencia airCio Zalian rTuli
an Zalian martivi miznebi.
CarTulobis
tipi
amocanaSi CarTuloba: amocanis
amoxsnaze koncentrireba.
egocentrirebuloba:
koncentracia imaze,
rogor Canxar sxvebis TvalSi.
miRwevis
motivacia
miRwevis motivacia:
daxelovnebis motivacia.
marcxis aridebis motivacia:
SfoTvisadmi midrekileba.
SesaZlebeli
atributaciebi
warmateba da marcxi
miewereba kontrolirebad
Zalisxmevasa da unars.
warmateba da marcxi miewereba
arakontrolirebad mizezebs.
rwmena unaris
Sesaxeb
progresuli midgoma: rwmena, rom
unari SeiZleba ganviTardes muyaiTi
SromiT,axali codnisa da
unar-Cvevebis SeZeniT
Sexeduleba unaris
ucvlelobis Sesaxeb: rwmena, rom
unari aris stabiluri, arakontro-
lirebadi Tviseba.
swavlis motivaciis cnebis ageba
swavlis motivacia maSin Cndeba, roca es eqvsi elementi erTad gvxvdeba.
536
drois ganrigis SemuSaveba klasSi. epSteinma (1989) Seqmna akronimi
TARGET [T-task (amocana), -autonomy (avtonomia), R-recognition (aRiareba, mo-
woneba), G-grouping (dajgufeba), E -evaluation (Sefaseba), T-time (dro)] , raTa
Seejamebina maswavleblis es gavlenis sferoebi. es modeli naCvenebia
10.6 cxrilSi.
saswavlo amocanebi
imisaTvis, rom gavigoT, rogor SeuZlia akademiur amocanas imo-
qmedos moswavlis motivaciaze, gavaanalizoT amocana. amocanebi Sei-
Zleba iyos saintereso an mosawyeni. moswavleTaTvis maT sxvadasxva
Rirebuleba aqvT.
amocanis Rirebuleba. albaT gaxsovT mravali Teoretikosis varaudi,
rom motivaciis siZlieres garkveul situaciebSi gansazRvravs ro-
gorc warmatebis molodini, aseve am warmatebis Rirebuleba. moswav-
leTa rwmena amocanis Rirebulebis Sesaxeb saSualebas iZleva winaswar
vivaraudoT, ra arCevans gaakeTeben isini, CaerTvebian Tu ara samec-
niero saqmeSi, SeuerTdebian Tu ara gunds. warmatebis molodini amo-
canis Sesrulebisas winaswar gansazRvravs miRwevas _ ramdenad kargad
Seasruleben davalebas moswavleebi sabunebismetyvelo mecnierebaTa
gakveTilebze Tu gundSi (Wigfeld & Eccles, 2002-II).
amocanis Rirebuleba oTx komponents gulisxmobs: mniSvnelovneba,
interesi, sargeblianoba da danaxarji (Eccles & Wigfeld; Eccles, Wigfeld &
Schiefele, 1998). mniSvnelovneba da Sesrulebis Rirebuleba Zalian mniS-
vnelovani sakiTxebia amocanis kargad SesrulebisaTvis, isini mWidro
kavSirSia individis moTxovnilebebTan (magaliTad, mowonebis, aTle-
truobis moTxovnileba da a.S.). Tu vinmes aqvs Zlieri moTxovnileba
Wkvianad warmoCndes da sjera, rom testSi miRebuli maRali Sefaseba
misi siWkvianis maCvenebelia, maSin am tests Sesrulebis didi Rireb-
uleba eqneba moswavlisaTvis. meore komponentia interesi da Sinagani
Rirebuleba. es gulisxmobs im siamovnebas, romelsac individi TviTon
aqtivobisagan iRebs. zogierT adamians siamovnebas aniWebs TviTon swav-
lis procesi. sxvebs moswonT, roca Zlieri fizikuri datvirTva aqvT
da Tavsatexebs xsnian. amocanebs SeiZleba hqondeT sargeblianobis
Rirebuleba. es imas niSnavs, rom isini gvexmarebian mokle an grZel-
vadiani miznebis miRwevaSi, magaliTad, xarisxis mopovebaSi. dabolos,
maT aqvT danaxarji_ igulisxmeba is msxverpli, risi gaRebac gviwevs,
anu is negatiuri Sedegi, romelic mohyveba am amocanis Sesrulebas,
magaliTad, sxva saqmianobisaTvis drois uqonloba an daRliloba.
amocanis Rirebulebis Sesaxeb zemomoyvanili msjelobidan Tqven
SegiZliaT naxoT, pirovnuli da garemos gavlenebi mudmivad urT-
ierTqmedeben motivaciaze. amocana, romlis Sesrulebasac vTxovT mo-
swavleebs, garemos aspeqtia; is eqsternaluri faqtoria moswavlisaT-
vis. magram amocanis Sesrulebis Rirebuleba mWidrodaa dakavSirebuli
individis internalur moTxovnilebebTan, rwmenebTan, miznebTan.
avTentikuri amocanebi. bolo dros bevri iwereba swavlebisas avTen-
tikuri amocanebis gamoyenebaze. avTentikuria amocana, romelsac ka-
vSiri aqvs realur cxovrebiseul problemebsa da situaciebTan, rasac
moswavleebi skolis gareT awydebian an momavalSi waawydebian. Tu Tqven
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ix. specialuri statia `avTen-
tikuri swavla~ `Educational
Leadership~ aprili, 1993
akademiuri amocana _ moswav-
lis mier Sesrulebuli samuSao
Sinaarsis dauflebisa da gon-
ebrivi operaciebis warmoebis
CaTvliT.
mniSvnelovneba/miRw-
evis Rirebuleba _ amocanis
kargad Sesrulebis mniS-
vnelovneba; rogor exmianeba
warmateba individis pirovnul
moTxovnilebebs.
Sinagani Rirebuleba, in-
teresis _ siamovneba, rasac
individi amocanis Sesrule-
biT iRebs.
sargeblianobis Rirebuleba
_ is wvlili, rac amocanis
Sesrulebas Seaqvs individis
miznebis ganxorcielebaSi.
avTentikuri amocana _ im
problemebTan dakavSirebuli
amocana, romlebsac moswav-
leebi klasis gareT, realur
cxovrebaSi pirispir awydebian.
537
moswavleebs mosTxovT daizepiron is cnebebi, romelTac arasdros
gamoiyeneben, iswavlon masala mxolod imitom, rom igi testSi Sedis,
ganmeorebiT gaakeTon amocana, romelic ukve kargad aqvT gagebuli,
maSin swavlis motivacia dabali iqneba. magram Tu amocanebi iqneba
avTentikuri, moswavleebi dainaxaven maTi sargeblianobis Rirebule-
bas da es amocana maTTvis mniSvnelovani da saintereso gaxdeba.
lemaze dafuZnebuli swavleba avTentikuri amocanebis gamoyenebis
problemaze dafuZnebuli swavleba avTentikuri amocanebis gamoy-
enebis erT-erTi magaliTia.
Pproblemaze dafuZnebuli swavlebis erT-erT magaliTad SeiZleba
ganvixiloT SemTxveva, roca ilinoisis Statis me-7 da me-8 klasebis
moswavleebs sTxoves pasuxi gaecaT kiTxvaze: `ra unda gakeTdes, Tu
birTvuli narCenebis nagavsayrels Cvens teritoriaze moawyoben?~ mo-
swavleebma maleve gaiges, rom es realuri problema martivi ar iyo.
cxrili 10.6
TARGET
-is modeli moswavlis swavlis motivaciis gasazrdelad
maswavleblebi mravali sakiTxis Sesaxeb iReben gadawyvetilebas, rac gavlenas axdens moti-
vaciaze. TARGET-is akronimi pirvel planze swevs amocanas, avtonomias, aRiarebas, dajgufe-
bas, Sefasebas da dros.
TARGET-is
sfero
fokusi miznebi SesaZlo strategiebis mag-
aliTebi
amocana rogoraa
sturqturirebuli
amocanebi _ risi
gakeTeba moeTxove-
baT moswavleebs
saswavlo amocanis Sinagani
mimzidvelobis gazrda;
swavla unda gaxdes mniSvne-
lobis mqone.
iseTi swavleba, romelic
dakavSirebuli iqneba moswav-
leTa cxovrebasa da gamoc-
dilebasTan;
anazRaurebis (fuladi an
raime
sxva saxis), miRwevis an
qulebis gamo;miznebis dasax-
visa da TviT-regulirebis
mxardaWera.
avtonomia/
pasuxismgeb-
loba
moswavleTa monawil-
eoba saswavlo/sas-
kolo gadawvetile-
bebSi
optimaluri Tavisuflebis
miniWeba moswavleTaTvis,
raTa maT gaakeTon arCevani
da aiRon pasuxismgebloba
alternatiuli davalebebis
wardgena;
moswavleebisadmi TxovniT
mimarTva, gaakeTon komen-
tarebi saskolo cxovrebaze,
maTi komentarebis seriozu-
lad miReba; moswavleTa wax-
aliseba, gamoiCinon inicia-
tiva da Seafason sakuTari
swavla;
TiToeuli moswavleTaTvis
liderobis saSualebis micema
aRiareba aRiarebisa da
mowonebis xasiaTi
da dajildoebis
gamoye- neba saskolo
siste- maSi
TiToeuli moswavlisaTvis
iseTi SesaZleblobis Seqmna,
rom isini iyvnen aRiarebulni
da mowonebulni; miznisaken
winsvlis, progresis aRniSvna
da mowoneba; Ziebisa da
iniciativis mowoneba.
pirovnuli miRwevebis waxal-
iseba;
imis xazgasma, rom kargi sax-
eli warmavalia;
moswavleTaTvis saskolo
aqtivobebis
farTo speqtris wardgena;
problemaze dafuZnebuli
swavla _ meTodebi, romlebic
moswavleebs warudgens re-
alur problemebs, romelTac
SeiZleba calsaxad arc hqon-
deT swori pasuxi.
538
mecnierebi ar adasturebdnen safrTxis saSiSroebas. garemos damcvelebi
moiTxovdnen am narCenebis gadatanas, miuxedavad imisa, rom amas SeiZleba
gaekotrebina kompania, sadac mravali adgilobrivi mcxovrebi muSaob-
da. Statis sakrebulos zogierTi warmomadgeneli moiTxovda narCenebis
Statidan gatanas, im SemTxvevaSic ki, Tu qveyanaSi ar moiZebneboda li-
cenzirebuli adgili, romelic miiRebda am momwamvlel nivTierebebs.
kompania irwmuneboda, rom problemis yvelaze usafrTxo gadawyveta nar-
Cenebis damarxva iyo. moswavleebs evalebodaT gamoekvliaT es sakiTxi,
gamoekiTxaT sxvadasxva mxare da SeemuSavebinaT rekomendaciebi, romelT-
ac eqspertebs da mosaxleobas warudgendnen. `problemaze dafuZnebul
swavlebaSi moswavleebi asruleben mecnierebis, istorikosebis, eqimebis
da a.S. rolebs, anu rolebs im adamianebisa, romelTac realurad ekisre-
baT dasmuli problemis mogvareba. motivacia izrdeba, ramdenadac mo-
swavleebi acnobiereben, rom es maTi problemaa~ (Stepien & Gallagher, 1993).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ganaTlebis fsiqologiis
mimoxilvis 1998 wlis ivnisis
gamoSveba, Karen Harris-isa
da Pet Alexander-is redaq-
torobiT, moicavs statiebis
serias, aRwers integrirebul
swavlebas, sadac saubaria
moswavlis arCevanze. erTi
statia, romlis avtoria Ruth
Garner, (gv. 227-238) aRwers
SezRuduli arCevanis Zalas.
dajgufeba saskolo saqmianobi-
sa da gamocdilebis
organizeba.
iseTi garemos Seqmna, sadac
miRebuli da mowonebulia
TiToeuli moswavle;
socialuri urTierTobebis
gafarToeba, gansakuTrebiT,
rTuli moswavleebisaTvis;
socialuri unar-Cvevebis
ganviTareba.
TanamSromlobiTi swavlis,
problemis gadaWris, gadaw-
yvetilebis miRebis uzrunve-
lyofa;
jgufis wevrobis mraval-
ferovnebis Seqmna, raTa
gaizar-dos TanatolTa urT-
ierToba;
unarebis mixedviT dajgufe-
buli klasebis gauqmeba.
Sefaseba Sefasebis xasiaTi
da misi gamoyeneba,
Sefasebis proce-
durebi.
Sefasebisa da moxsenebis
procesebi; saqmianoba, ro-
melic dakavSirebulia
standartizebuli testebis
gamoyenebasTan; miznebisa da
standartebis
gansazRvra.
miRwevis socialur Sedar-
ebaze aqcentis Serbileba;
moswavleTaTvis TavianTi
Sedegebis gaumjobesebis
saSualebis micema; (swavlis
unar-
CvevaSi) Sefasebisa da an-
gariSis daweris praqtikis
danergva, rac moswavleebis
ukeT swavlas uzrunvelyofs;
moswavleTa CarTva Sefasebis
procesSi.
dro saskolo dRis ganri-
gis SemuSaveba
gamorCeuli moswavleebis
CarTva saswavlo amocanebSi;
dRis ganrigs unda ganapiro-
bebdes saswavlo amocana da
moswavlis moTxovnilebebi.
moswavleTaTvis, progresis
Taviseburad warmarvis saSu-
alebis micema;
saswavlo aqtivobebis gan-
rigis moqnilobis uzrunve-
lyofa;
maswavleblebisaTvis drois
faqtorze kontrolis
uflebis miniWeba.
wyaro: Reinventing Schools for Early Adolescents: Emphasizing Task Goals, by M. L. Maehr and E. M. Anderman, The El-
ementary School Journal, 93.5, pp. 604-605. Copyright 1993 by The University of Chicago Press. adaptirebulia nebarTviT.
539
avtonomiis mxardaWera da miRwevis
aRiareba da mowoneba
meore sfero, romelsac TARGET exeba, moswavlisaTvis miniWebuli
avtonomia da arCevanis uflebaa. arCevani skolaSi norma ar aris. bavS-
vebi da mozardebi aTasobiT saaTs uTmoben skolas, sadac sxva adami-
anebi wyveten, ras unda akeTebdnen isini. arada, Cven viciT, rom TviT-
gansazRvra da mizezobriobis lokusis internalobis gancda kritikuli
sakiTxia Sinagani motivaciis aRsaZvrelad (Reeve, Nix & Hamm, 2003). ra
SeiZleba moimoqmedon maswavleblebma iseTi, rom Seqmnan Tavisufali
arCevanis SesaZlebloba, Tanac ise, rom amas qaosi ar mohyves?
arCevanis Tavisuflebis mxardaWera. umarTavi aRmoCenebisa da umizno
diskusiis msgavsad, arastruqturirebuli da umarTavi arCevani Sei-
Zleba Zalian cudic aRmoCndes swavlisaTvis (Garner, 1998). magaliTad,
daisonma (1997) aRmoaCina, rom bavSvebs SfoTva ipyrobT da Relaven,
rodesac maT maswavlebeli avalebs daxaton an daweron rac undaT da
rogorc undaT. daisoni ambobs, rom moswavleebi am SeuzRudav arCevans
aRiqvemen, rogorc `sazarel Tavisuflebas~. me vici, rom Tu damam-
Tavrebeli klasis moswavleebs vTxov gaakeTon maTi Sefasebis ganmsaz-
Rvreli sadiplomo proeqti, maT SiSi Seipyrobs, iseve, rogorc me Cav-
vardebi panikaSi, Tu mTxoven moxsenebis gakeTebas `razec minda~.
sqema 10.1
didi asoebi
punqtuacia
dasrulebuli
winadadebebi
SemoqmedebiToba
marT
l
wera
mZimeebi
aqcenti
wertil
-mZime
moswavlis avtonomia: SeamowmeT
moswavlis avtonomiis am xelSemwyobi teqnikis gamoyenebiT maswavlebeli gansazRvravs ama
Tu im TemasTan dakavSirebul unar-CvevaTa nakrebs, xolo moswavle im unar-CvevaTa nakrebs,
romelsac am davalebis mixedviT Seafaseben. yoveli Tavis gavlisas unda Semowmdes yvela
unar-Cveva. am samuSaos avtor moswavles surs, rom maswavlebelma misi SemoqmedebiToba da zm-
nis gamoyenebis unari Seamowmos.
wyaro: 150 Ways to Increase Intrinsic Motivation in the Classroom, by James P. Raffni. Published by
Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright (c) 1996 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis
nebarTviT.
540
alternativa SezRuduli arCevania _ mivceT moswavleebs arCeva-
nis saSualeba, romelic Rirebul amocanebs daayenebs maT winaSe, ma-
gram aseve mivceT ufleba mihyvnen pirovnul interesebs. dabalanseba
saukeTeso gamosavalia: `metismeti avtonomia avelurebs, xolo metis-
metad cota _ mosawyenia~ (Guthrie, 1998). gaTri aRwers, rogor gaakeTa
kvlevisa da weris arCevani me-5 klaselma gogonam. klasi swavlobda
samefo peplis cxovrebis cikls. yoveli bavSvi muSaobda sxvadasxva he-
terogenur gundSi. TiToeul gunds hyavda Wupri, romlis zrdasac
es gundi akvirdeboda. klasSi Seqmnes biblioTeka, sadac Tavmoyrili
iyo sxvadasxva literatura, rukebi, informaciis eleqtronuli baza
da sxva resursebi. maswavlebeli aswavlida bavSvebs im unar-Cvevebs,
rac dasWirdebodaT _ indeqsis gamoyeneba, miznebis dasaxva, daskvnebis
dawera, magram moswavleebs hqondaT Tavisufleba Tavad aerCiaT Tema
da Sesabamisi resursebi am Temis asaTviseblad.
moswavleebs SeiZleba hqondeT avtonomia _ rogor miiReben mas-
wavleblis an Tanaklaselebisagan ukukavSirs. maswavlebeli gaacnobs
moswavleebs, ra unar-Cvevebi unda ganviTardes mocemuli kursis far-
glebSi, romlebic erTi kursis ganmavlobaSi unda Semowmdes, moswav-
leebi ki TviTon irCeven, romeli rodis unda Sefasdes. namuSevars
isini daurTaven im unar-Cvevebis CamonaTvals, romelic undaT, rom am
konkretul namuSevarSi Semowmdes.
miRwevis aRiareba. TARGET-is mesame sfero aris miRwevis aRiareba, mo-
woneba. moswavleebi aRiarebulni unda iyvnen maTi pirovnuli maqsimu-
mis miRwevis, rTuli amocanebis gadaWris, Seupovrobis, kreatulobis
gamo, da ara ubralod imitom, rom maT sxvebze ukeT gaarTves saqmes
Tavi. me-6 TavSi naTqvami iyo, Cven aRvniSneT, rom moswavleTa dajil-
doeba im saqmianobis gamo, romelic maT ukve isedac moswonT, Seam-
cirebs maT Sinagan motivacias. swavlebis procesSi martivad araferi
xdeba. Seqebas da jildos SeiZleba paradoqsuli Sedegic mohyves. maga-
liTad, Tu warmatebas aRwevs ori moswavle da maswavlebeli mxolod
erTs aqebs, mesiji meore moswavlis mimarT SeiZleba gulisxmobdes
imas, rom Seqebul moswavles naklebi unari aqvs da mas meti muSaoba
uwevda warmatebis misaRwevad da Seqebis damsaxurebisaTvis. moswav-
miznis struqtura _ xerxi,
romliTac moswavle ukav-
Sirdeba maT, vinc amave mizniT
muSaobs.
Calvin & Hobbes. Copyright Bill
Watterson. Dist. by Universal Press
Syndicate. ibeWdeba nebarTviT.
yvela ufleba daculia.
vis surs wakiTxulis Sej-
ameba? kalvin, Sen xom ara?
ukacravad, me aq Cemi nebis
winaaRmdeg var. uars vam-
bob TanamSromlobaze.
kalvin, protestze daxarjuli
energiis naxevari davalebebi-
saTvis rom mogexmara. . .
maT SeuZliaT Cemi sxeulis
gadaadgileba, magram Cems suls
ver daatyveveben! Cemi suli
Tavisufalia! kedlebi mas ver
SeuSlis xels! kanonebi ver
SezRudavs! is avtoritets ar
emorCileba!
SegiZliaT scadoT
Setyobinebis gamog-
zavna, Tumca Cemi
suli mas dablokavs!
541
leebma SeiZleba daaskvnan, rom SeqebaSi moiazreba Semdegi: me ar var
Zalian Wkviani da roca warmatebas vaRwev, Seqebas vimsaxureb; kritika
ki niSnavs, rom maswavleblis azriT, me Wkviani var da metis gakeTeba
SemeZlo (Stipek, 2002).
ra saxis mowoneba da aRiareba ubiZgebs moswavleebs ukeT swavlisa-
ken? erT pasuxs ruT garneris Sroma (1987) gvaZlevs. me-5 da me-6
klasis moswavleebs misces saintereso, mravalferovani saazrovno
amocanebi. amocanis amoxsnas mohyveboda an personaluri komentari, an
standartuli Seqeba `Zalian kargia~, an Sefaseba qulebiT, an saer-
Tod ar keTdeboda ukukavSiri. interesi, prezentatuloba, Zalisxmevis
atribuciebi da amocanaSi CarTuloba maRali iyo maSin, roca moswav-
leTa Sromas mihyveboda personaluri komentari. egoCarTuli motiva-
cia (survili kargad an ukeTesad gamoiyurebode sxvebis TvalSi) ufro
maRali iyo qulebiT Sefasebisa da standartuli Seqebis Semdeg.
dajgufeba, Sefaseba da dro
albaT Tqvenc geyolebodaT maswavlebeli, romelsac SeeZlo moen-
domebina TqvenTvis bevri gemuSavaT _ vinc bevrs imuSavebda, `cocxali
gadarCeboda~; an SeiZleba saaTebi gagitarebiaT gundis, orkestris, qo-
ros an Teatraluri jgufis SemadgenlobaSi. Tu asea, maSin gecodine-
baT, ra mamotivirebeli Zala aqvs sxva adamianebTan urTierTobas.
dajgufeba da miznis struqtura. motivaciaze SeiZleba did gavlenas ax-
dendes is gza, ra gziTac Cven sxvebTan vurTierTobT, im adamianebTan,
romlebic aseve CarTulebi arian garkveuli miznis miRwevaSi. jon-
cxrili 10.7
wyaro: Learning Together and Alone: Cooperation, Competition, and Individualization, (5th ed.), by D. Johnson & R. Johnson. Published by Allyn
and Bacon, Boston, MA. Copyright 1999 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
gansxvavebuli miznobrivi struqturebi
TiToeuli miznobrivi struqtura dakavSirebulia gansxvavebul urTierTobasTan individebsa
da jgufebs Soris. es urTierToba gavlenas axdens miznis miRwevis motivaciaze.
TanamSromloba Sejibri individualizmi
gansazRvreba moswavleebs sjeraT,
rom maTi mizani
miRwevadia, mxolod
Tu sxva moswavleebic
miaRweven am mizans.
moswavleebs sjeraT,
rom isini miaRweven
mizans mxolod im SemTx-
vevaSi, Tu sxva moswavle-
ebi ver miaRweven am
mizans.
moswavleebs sjeraT, rom
maTi mcdeloba miaRwion
mizans, ar aris
dakavSirebuli sxva
moswavleTa mcdelobasTan,
miaRwion am mizans.
magaliTebi gunduri gamarjveba _
TiToeuli moTamaSe im
SemTxvevaSi imarjvebs,
Tu gundis danarCeni
wevrebic imarjveben.
Sejibri golfSi, Cogbur-
Tis erTeulTa TanrigSi,
silamazis konkursebi da
a.S.
axali enebis swavla,
muzeumis daTvaliereba,
wonis momateba an dakleba,
mowevisaTvis Tavis danebeba.
542
sonma da jonsonma (1999) am interpersonalur faqtors amocanis miz-
nis struqtura uwodes. gvaqvs sami saxis struqtura: TanamSromluri,
SejibrebiTi da individualisturi. es naCvenebia 10.7 cxrilSi.
rodesac amocana gulisxmobs kompleqsur swavlas da moiTxovs prob-
lemis gadaWris unar-Cvevebs, TanamSromlobas ufro maRal miRwevamde
mivyavarT, vidre Sejibrs, gansakuTrebiT ki im moswavleebSi, romelT-
ac naklebi unarebi aqvT. moswavleebi swavloben miRwevis miznebis
dasaxvas da molaparakebebs awarmoeben erTmaneTTan. isini ufro metad
altruistebi xdebian. interaqcia, romelic ase izidavs moswavleebs,
swavlis procesis nawili xdeba. da ra aris Sedegi? Cndeba maslous
mier aRwerili mikuTvnebulobis moTxovnileba, da izrdeba motivacia
(Stipek, 2002; Webb & Palincsar, 1996). mravali midgoma arsebobs, romlebSic
moiazreba da ganxilulia TanatolebTan erTad swavla da jgufuri
swavla. amas me-11 TavSi ganvixilavT.
Sefaseba. rac ufro didi iqneba aqcenti SejibrebiT Sefasebasa da
qulebze, miT meti moswavle iqneba koncentrirebuli daxelovnebis
miRwevis miznebze metad prezentaciis miznebze. da dabali miRwevis
mqone moswavleebs, romelTac naklebi imedi aqvT, rom kargad moax-
denen prezentacias an daeuflebian amocanas, mxolod is endomebaT,
rom rogorme `bolomde gavidnen~. erTi kvleviT dadginda, rom daba-
li miRwevis pirvelklaseli moswavleebi Txzavdnen pasuxebs, avsebdnen
furcels naxatebiT an iwerdnen sxva moswavleebisagan mxolod im miz-
niT, rom rogorme daesrulebinaT, rasac akeTebdnen. erTma moswav-
lem savarjiSos dasrulebis Semdeg, romelSic mas erTmaneTTan unda
daekavSirebina sityva da ganmarteba, Tqva: `me ar vici, ras niSnavs es
sityva, magram gavakeTe savarjiSo~ (Anderson, Brubaker, Alleman-Brooks &
Duffy, 1985). Rrma Seswavlis Semdeg mkvlevrebma daadgines, rom samuSao
am moswavleebisaTvis metismetad Zneli iyo, amdenad, isini sityvebsa
da ganmartebebs SemTxveviT akavSirebdnen.
rogor SeiZleba maswavleblebma Tavidan aicilon moswavleTa kon-
centrireba mxolod qulebze da samuSaos Sesruleba principiT `oRond
es damamTavrebina~? yvelaze TvalsaCino pasuxi SeiZleba iyos: qulebis
gadafasebiT da klasSi muSaobis mniSvnelobis xazgasmiT. moswavleebma
unda Seignon samuSaos Rirebuleba. nacvlad imisa, rom uTxraT maT,
`Tqven dagWirdebaT amis codna testirebisas~, uTxariT, rogor ga-
moadgebaT es informacia nebismieri problemis gadaWrisas, rac maT
endomebaT. warmoidgineT, rom gakveTili iZleva pasuxebs saintereso
kiTxvebze. uTxariT moswavleebs, rom gageba ufro mniSvnelovania,
vidre dasruleba. samwuxarod, mravali maswavlebeli ar mihyveba am
rCevas. Jere Brophy (1988) werda, rom rodesac is da misi kolegebi daax-
loebiT asi saaTis ganmavlobaSi akvirdebodnen eqvs maswavlebels, rom-
lebic sakuTari gakveTilebis prezentacias axdendnen aRmoaCines, rom
isini amas akeTebdnen rutinuli, yovelgvari enTuziazmisagan daclili
sityvebiT. isini aRwerdnen procedurebs, saubrobdnen muqaraze, xazs
usvamdnen dasrulebis mniSvnelobas, mkacri toniT hpirdebodnen mo-
swavleebs, rom ganvlil masalaze eqnebodaT testireba da a.S.
erT-erTi saSualeba, rom xazi gavusvaT swavlis upirates mniSvn-
elobas qulebTan SedarebiT, aris sakuTari Tavis Sefasebis gamoyene-
ba. es avtonimiis winapirobacaa. sakuTari Tavis Sefaseba da miznebis
dagegmva, romelic naCvenebia 10.2 cxrilSi, SeiZleba adaptirebuli da
gamoyenebuli iyos yvela klasSi.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
kooperaciuli swavlebis
gansxvavebul formebze Cat-
arebuli kvlevebis mimoxilvi-
saTvis ixileT ODonnell, A.M.
& OKelly, J. (1994). swavla
Tanatolebisagan: pozitiuri
Sedegebis ritorikis miRma.
Educational psychology Review
6, 321-351.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
brofim dawera gakveTilis
prezentaciis wardgenis ram-
denime magaliTi, romlebic
fokusirebuli iyo proce-
durebsa da muqraze:
`nu eliT, rom mTeli dRis
ganmavlobaSi gasarTob saqmes
mogcemT!~
`ybedebi lanCis dros
wasakiTxad miiReben mesame
gverds~.
`Tu aTi saaTisaTvis daas-
rulebT, SegeZlebaT gareT
gaxvideT~.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
me-12 TavSi ganxiluli iqneba,
rogor movigoT dro swav-
lisaTvis xelis SemSleli
faqtorebis SemcirebiT,
umtkivneuli cvlilebebiT da
disciplinasTan dakavSire-
buli problemebis Tavidan
aridebiT.
543
dro. gamocdili maswavleblebis umravlesobam icis, rom skolaSi dRis
manZilze Zalian bevri ramaa gasakeTebeli, dro ki sakmarisi ar aris,
maSinac ki, Tu mTeli arsebiT CaerTvebian saqmeSi, moswavleebs uwevT
SeCereba da sxva gakveTilze gadarTva, rogorc ki zari dairekeba, an
roca maswavlebeli etyviT, rom ganrigiT sxva proeqtze gadarTvis
droa. moswavleebma win unda waiwion, rogorc gundma. Tu zogierTi
moswavle ufro swrafad midis win an, piriqiT, sxvebs CamorCeba, mas
mouwevs gundis temps auwyos fexi. amdenad, ganrigi, aiZulebs ra mo-
swavleebs, maTTvis bunebriv tempze swrafad an nela waiwion win, an
Sewyviton procesSi CarTuloba, xSirad xels uSlis motivacias. Zne-
lia ganaviTaro TviTrwmena da Seupovroba moswavleebSi, roca maT ara
aqvT ufleba bolomde miiyvanon is saqme, romelSic CarTulebi arian.
rogorc maswavlebeli, SeZlebT ki swavlaSi CarTulobisa da Seupo-
vari swavlisaTvis saWiro drois uzrunvelyofas? zogierT dawyebiT
klasSi aris DEAR dro (Drop Everything And Read _ miatove yvelaferi da
wyaro: 150 Ways to Increase Intrinsic Motivation in the Classroom, by James P. Raffni. Published by
Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright (c) 1996 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcem-
lis nebarTviT.
sqema 10.2
sakuTari Tavis Sefaseba da miznebis dagegmva
am formis Sevsebisas moswavleebi kavSirSi afaseben sakuTar Sromasa
da miznebs da samomavlod axal miznebs saxaven.
saxeli xelmZRvaneli
sagani meoTxedi
1. sakuTari Tavis Sefaseba:
a) ramdenad kargad varTmev me am kurss Tavs?
b) ra siZneleebi maqvs?
g) ra drosa da Zalisxmevas vxarjav am kursze?
d) mWirdeba Tu ara meti daxmareba am kursis daZlevisas?
Tu ki, micdia Tu ara misi miReba?
2. akademiuri mizani:
a) Cemi miRwevis mizani meoTxedis dasrulebamde aris
b) me msurs am miznisTvis muSaoba, radgan
g) me mivaRwev am mizans imiT, rom
3. qceva an socialuri mizani:
a) Cemi misaRwevi mizani meoTxedis dasrulebamde aris
b) me msurs am miznisTvis muSaoba, radgan
g) me mivaRwev am mizans imiT, rom
variaciebi
konsultants SeuZlia am aqtivobis gamoyeneba yoveli meoTxedis da-
sawyisSi da TviTSefasebisa da miznebis dasaxvis furclebis adaptacia
konkretuli klasisTvis. Semdgomi Sexvedrebi aseve sasargebloa moswav-
leTaTvis sakuTari gegmebis SefasebaSi daxmarebis TvalsazrisiT.
544
cxrili 10.8
motivaciis mxardamWeri an misTvis ZirgamomTxreli strategiebi
motivaciis mxardamWeri ramdenime strategia
strategia magaliTi
pasuxismgeblobisa da
maRali molodinis gamovlena
maswavlebeli sTxovs moswavleebs aCvenon mSoblebs namuSevari
da xeli moawerinon.
maswavlebeli saubrobs samuSaos
mniSvnelovnebaze
`Cven unda SevamowmoT davaleba sul mcire 1 wuTis manZileze,
rac niSnavs, rom yuradRebiT unda gadaavloT Tvali~.
naTeli, zusti miznebi
da miTiTebebi
maswavlebeli zustad xsnis, rogor arian moswavleebi gada-
nawilebulni jgufSi da ra evaleba TiToeuls.
mimarTebebi kurikulumis farglebSi maswavlebeli mimarTebis cnebas maTematikaSi adarebs da upiri-
spirebs kiTxvaSi arsebul unar-Cvevebs.
swavlisa da varjiSis SesaZlebloba
dramatul xelovnebaSi
istoriuli pirovnebebis Seswavlis Semdeg moswavleebi Tavad
weren da dgamen scenarebs
Zalisxmevis atribuciebi maswavlebeli sityvebiT TamaSisas ekiTxeba moswavles, imecadina
Tu ra man wina dRes. moswavle Tavs uqnevs. maswavlebeli eubneba:
`xedav rogor gexmareba es?~
riskis gawevis waxaliseba `axali bavSvi mWirdeba, vinc jer ar gamomiZaxia. aba vin
gariskavs?~
TamaSebis gamoyeneba
cnebis ganmtkicebisaTvis
an ganvlili masalis gasameoreblad
maTematikis gakveTilze wonasworobis cnebis gasagebad, bavSvebi
5 wuTis ganmavlobaSi wonian Tavis sayvarel saTamaSos, romlis
motanac sTxoves im dRisaTvis.
kavSiri skolasa da saxlis Soris maTematikis kursis ukeT asaTviseblad, sTxoveT ojaxis wevrebs
Seadginon `ruka~ (Cartebi) im aqtivebisa, rac periodulad meor-
deba kviris ganmavlobaSi.
amocanis mravalgvarad prezentacia maswavlebeli iyenebs gamravlebis oTx gzas: `jadosnuri gamrav-
leba~, simReriT gamravleba, mTeli klasis baraTebis mimoxilva,
TamaSi `msoflios garSemo~.
pozitiuri saklaso menejmenti,
Seqeba,
sayveduris micema gancalkevebiT
`xeli aswieT, roca mzad iqnebiT samuSaod.
`xedav, meSvide merxze xeli aswies. momwons, rom isini moT-
minebiT elodebian danarCenebs~.
SemoqmedebiTi azrovnebis stimuli-
reba
`Cven dRes movuxmobT fantazias. Cven wavalT warmosaxviT
TeatrSi.~
arCevanis saSualeba moswavleebs SeuZliaT Tavad amoirCion, rogor awarmoon Tavi-
anTi rveulebi an airCion sasurveli Tema.
maswavlebeli eubneba moswavleebs,
rom maT SeuZliaT Tavi gaarTvan
amocanas
`es sakmaod rTuli masalaa da Tqven mas Tavs kargad arTmevT.
me vicnob iseT ufrosebs, romelTac uWirT amis gakeTeba.~
moswavleTa dafaseba da pativiscema,
maTTan dakvirvebuli saubari
maswavlebeli uflebas aZlevs axal moswavles, mTeli dRe damx-
mare moswavlesTan ijdes.
545
motivaciis ZirgamomTxreli ramdenime strategia
strategia magaliTi
inteleqtis da ara Zalisxmevis
atribucia
rodesac moswavle gakveTilze isvris replikas, rom igi sule-
lia, maswavlebeli arafers ambobs, da cota xnis ASemdeg acxadebs
`aba iman scados, vinc Wkviania~.
maswavlebeli ufro metad aqcents
akeTebs Sejibrze da ara erTobliv
muSaobaze
rodesac maswavlebeli awyobs poeziis saRamos, sadac moswavlee-
bi kiTxuloben leqsebs, xolo maTi Tanatolebi sxedan `JiuriSi~
da qulebiT afaseben gamomsvlelebis wakiTxul leqsebs.
moswavlis Sromis naklebi aRiareba stendebi gamoiyeneba qulebis saCveneblad
maswavlebeli ar zrunavs axali sas-
wavlo unar-Cvevebis skafoldingze
(damxmare saSualebebze)
maswavlebeli xmas uwevs da kritikulia, roca moswavleebi
raimes Tavs ver arTmeven.
araefeqturi/negatiuri ukukavSiri `yvelasTvis gasagebia?~ am kiTxvaze ramdenime moswavle iZleva
dadebiT pasuxs da maswavlebelic agrZelebs.
kavSirebis nakleboba martin luTer kingis xsovnis dRes maswavlebeli atarebs dis-
kusias kingze da Semdeg gakveTilis darCenili dro eTmoba
kolumbs.
advili _ amocanebi maswavlebeli iyenebs martiv da gasarTob davalebebs, romlebic
naklebad emsaxureba saswavlo miznebs.
negatiur saklaso atmosfero `mapatieT, magram me vTqvi gverdis nomeri. Cumad rom yofiliya-
viT da gesminaT, gaigebdiT.~
sadamsjelo saklaso menejmenti maswavlebeli imuqreba dabali qulebiT, Tu moswavleebi
leqsikonSi ar moZebnian sityvebs.
samuSao, romelic metismetad
rTulia
maswavlebeli moswavleebs aZlevs damoukidebel samuSaos maTema-
tikaSi, romlis gakeTebac mxolod ramdenime moswavles SeuZlia.
neli tempi tempi gaTvlilia yvelaze sust moswavleebze _ danarCenebi am-
Tavreben da ar ician ra qnan.
aqcentis gakeTeba Sesrulebaze
da ara swavlaze
maswavlebeli ambobs, rom mTavaria droze daasrulon da ara
iswavlon da eZebon leqsikonebSi.
areuli, keTilmouwyobeli saklaso
oTaxi
ar aris gaformebuli stendebi, rukebi, Cartebi, dafebi, sadac
moswavleTa namuSevrebi iqneba gamofenili.
cudi dagegmareba maswavlebeli ar qmnis mcire jgufebs, romlebic erTad
imuSavebdnen
sajaro dasja yvela moswavle fexze dgas. maswavlebeli kiTxulobs im bavSvebis
sias, romelTac daasrules davaleba da aZlevs maT dajdomis
uflebas. fexze darCenilebs ki ukiTxavs leqcias pasuxismgeb-
lobis grZnobis Taobaze.
wyaro: adaptirebulia How do nine third-grade teachers motivate their students?
by S. E. Dolezal, L. M. Welsh, M. Pressley, & M. Vincent. Elementary School Journal, 2003,
103, pp. 247-248.
546
waikiTxe) _ esaa xangrZlivi periodebi, roca yvela, maswavlebelic ki,
kiTxulobs. zogierT saSualo skolasa Tu kolejSi Camoyalibebulia
iseTi ganrigi, sadac maswavleblebi muSaoben gundurad raTa saswavlo
dro blokebad gaanawilon.
Cven SegviZlia vnaxoT, rogor Tanxvdeba klasSi erTmaneTs es mamo-
tivrebeli faqtorebi. klasSi. sara dolezal da misi kolegebi akvird-
ebodnen da gamoihkiTxes mesame klasis maswavleblebi rva kaTolikur
skolaSi da winaswar gansazRvres maTi moswavleebis motivaciis xarisxi
(Dolezal, Welsh, Pressley & Vincent, 2003). 10.8 cxrili ajamebs dramatul
gansxvavebas motivaciis maxardamWer strategiebsa da im strategiebs
Soris, romlebic anadgurebs motivacias. im klasebSi, sadac motivacia
dabalia, moswavleebi arian mousvenrad, martiv, advilad Sesasrule-
beli amocanebis micemisas bevrs laparakoben, swavleba araorganize-
bulia, saklaso atmosfero _ zogadad negatiuri. zomierad motivire-
bul klasebSi megobruli situaciaa, moswavleebi jgufurad muSaoben.
maswavleblebi keTilganwyobilni da yuadRebianni arian. gakveTilebs
ukavSireben moswavleTa cxovrebiseul gamocdilebas; organizaciuli
rutina umtkivneuloa; klasSi sufevs dadebiTi atmosfero. maswavleb-
lebi warmatebiT axerxeben moswavleTa yuradRebis mipyrobas da maTSi
TviTregulirebis waqezebas, magram uWirT yuradRebis SenarCuneba
_ albaT imitom, rom amocanebi Zalian martivia. maRalmotivirebul
klasebSi maswavleblebs aqvT yvela pozitiuri maxasiaTebeli _ pozi-
tiuri atmosfero klasSi, umtkivneulo menejmenti, TviTregulirebis
waxaliseba da efeqturi swavleba. garda amisa, warmatebis waxalisebisa
da mxardaWerisas isini sxva gamomwvev amocanebsac amateben. es SesaniS-
navi motivatorebi moswavleebSi motivaciis asamaRlebel mxolod erT
an or midgomas rodi eyrdnobian, isini iyeneben 10.8 cxrilSi mocemul
strategiebis farTo repertuars.
mravalgvaroba da konvergencia swavlis motivaciaSi
ukve davinaxeT, rom swavlis motivacia Cndeba moswavlis moTxovni-
lebebis, miznebis, emociebis, interesebis, rwmenebisa da atribuciebis urTi-
kulturuli
sxvaobebis
gaTvaliswineba
amocanebis Sed-
genisas zrdis
kulturuli
codnis mniSvn-
elobas. es ki,
Tavis mxriv,
zrdis moswav-
leTa motiva-
cias da maTTvis
saskolo saqmi-
anobis mniSvn-
elobas.
547
erTqmedebiT amocanis tipTan, avtonomiasa da aRiarebasTan, dajgufebis
struqturasTan, Sefasebis procedurebTan, micemul drosTan.
mravalgvaroba motivaciaSi
moswavleebi erTmaneTisagan gansxvavdebian eniT, kulturiT, ekono-
mikuri mdgomareobiT, pirovnulad, codniT, gamocdilebiT. amitom gan-
sxvavebulia maTi moTxovnilebebic, miznebic, interesebic, rwmenebic.
magaliTad, TviTrwmena sakvanZo cnebaa motivaciaSi, ramdenadac igi
saSualebas iZleva winaswar vivaraudoT, rogor moaxdens moswavle sa-
kuTari Tavis akademiur prezentacias. magram kulturuli sxvaobebic
arsebiTia. mamrobiTi sqesis da afroamerikeli moswavleebi ufro me-
tad arian darwmunebuli sakuTar akademiur SesaZleblobebSi da maTi
samomavlo miRwevebis winaswar gansazRvra gacilebiT rTulia, vidre
SedarebiT azielamerikeli da mdedrobiTi sqesis moswavleebisa, romle-
bic naklebad amJRavneben sakuTar SesaZleblobebSi zedmet Tavdajere-
bulobas. mamrobiTi sqesis niWieri moswavleebi naklebad avlenen zed-
met Tavdajerebulobas, xolo mdedrobiTi sqesis niWieri moswavleebi,
savaraudod, saTanadod ar Seafaseben sakuTar SesaZleblobebs, maSin,
roca naklebi unaris mqone moswavleebi xSirad amJRavneben sakuTari
Tavis gadaWarbebuli Sefasebis tendencias (Pajares, 2000).
am mravalferovnebaTa gaTvaliswinebam amocanebis Sedgenisas, av-
tonomiis miniWebisas, miRwevis aRiarebisas, dajgufebisas, Sefasebisas,
drois menejmentis gansazRvrisas, SeiZleba gavlena moaxdinos moti-
vaciaze. magaliTisTvis aviRoT interesi. rodesac moswavles weriT
davalebebs kulturul konteqstSi asrulebineb, es erT-erTi gzaa misi
interesis aRZvrisa da SenarCunebisa (Alderman, 2004; Bergin, 1999). rode-
sac laTinosi imigranti moswavleebi maRal klasebSi weriTi davalebis
SesrulebiT gadadiodnen iseT Temebze, rogoricaa imigracia, biling-
vizmi, jgufuri cxovrebis stili (anu es iyo Temebi, romlebic maT-
Tvis da maTi ojaxebisaTvis iyo mniSvnelovani), maTi naSromebi ufro
vrceli iyo da naweris xarisxic _ bevrad maRali (Rueda & Moll, 1994).
ena moswavlis skolasTan damakavSirebeli centraluri faqtoria.
rodesac orenovan moswavleebs saSualeba eZlevaT davaleba Seasru-
lon or enaze _ im saxelmwifos enaze, sadac imyofebian da mSobliur
enaze, maTi motivacia da CarTuloba SeiZleba gaizardos. robert hime-
nesma (2000) laTinos moswavleebze Catarebul kvlevaSi aRmoaCina, rom
warmatebuli mkiTxvelebi kiTxvas aRiqvamdnen, rogorc azris miniWebis
process. isini orive enas iyenebdnen, raTa masala gaegoT. magaliTad,
amCnevdnen, rom zogierTi inglisuri sityvis nawili espanuri sityva iyo,
rac maT Targmnas uadvilebda. naklebad warmatebul moswavleebs sxva
miznebi hqondaT. maT sjerodaT, rom kiTxva mxolod inglisuri sityvebis
sworad gamoTqmaa. ra Tqma unda, mosalodnelia, rom maTi interesi da
TviTrwmenis gancda inglisurad kiTxvisas naklebi iqneboda.
moswavleTa waqezebam, daeyrdnon sakuTar kulturul codnas, Se-
iZleba gazardos maTi motivacia. Tumca es arc ise xSirad xdeba.
`Sesabamisobis nakleboba moswavlis cxovrebiseul gamocdilebasa da
saskolo swavlebas Soris kargad aris aRwerili, gansakuTrebiT ki
mcireSemosavliani ojaxebis, feradkaniani an imigranti moswavleebis
SemTxvevaSi~ an maRali klasis moswavleebSi swavlis motivaciisa da
CarTulobis gazrdis komiteti, 2004).
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
mTeli Tavis rekomendaciebSi
mocemuli rCevebi miusadageT
im asakobriv jgufs,
romelTanac gegmavT
Sesvlas.
548
konvergencia: strategiebi motivaciis gasazrdelad
sanam TiToeuli moswavlisa da TiToeuli klasisaTvis ar iqneba Ses-
rulebuli oTxi bazisuri piroba, arc erTi mamotivirebeli strategia
ar iqneba warmatebuli. pirveli: klasSi ar unda iyos xelis SemSleli
faqtorebi (me-12 TavSi naxavT im informacias, risi codnac gWirdebaT
imaSi dasarwmuneblad, rom es moTxovna Sesrulebulia); meore: mas-
wavlebeli unda iyos momTmeni da gulSematkivari adamiani, romelic
moswavleebs ar sjis Secdomebis gamo. yoveli moswavle Secdomas unda
ganixilavdes, rogorc swavlisa da ganviTarebis SesaZleblobas (Clifford,
1990, 1991); mesame: davaleba gamomwvevi unda iyos, magram marTebuli.
Tu samuSao Zalian martivia an Zalian rTuli, moswavleebs mcire mo-
tivacia eqnebaT. isini fokusirebas moaxdenen davalebis dasrulebaze
da ara masalis Cawvdomaze; dabolos: saswavlo amocanebi avTentikuri
unda iyos, amocanas ki avTentikurs kulturis gavlena xdis (Bergin,
1999; Brophy & Kher, 1986; Stipek, 1993).
mas Semdeg, rac es bazisuri pirobebi dakmayofildeba, mocemul si-
tuaciaSi moswavleTa swavlis motivaciaze gavlena SeiZleba oTx kiTx-
vad CamovayaliboT: SemiZlia Tu ara warmatebiT gavarTva Tavi am amo-
canas? minda Tu ara warmateba? ra mWirdeba saimisod, rom warmatebas
mivaRwio? ganvicdi Tu ara mikuTvnebulobas? ( maRali klasis moswav-
leebSi swavlis motivaciisa da CarTulobis gazrdis komiteti, 2004;
Eccles & Wigfeld, 1985). Cven gvsurs, rom moswavleebs sakuTari SesaZle-
blobebis rwmena hqondeT, raTa energiiTa da enTuziazmiT Seudgnen
swavlas; Cven gvsurs, rom maT daafason da gaigon amocanebisa da
muSaobis mniSvneloba imisaTvis, rom iswavlon da mxolod Sefasebis
miRebasa da saqmis dasrulebaze ar iyvnen koncentrirebulni; Cven gv-
surs, maT sjerodeT, rom warmateba mova, roca isini karg saswavlo
strategiebs gamoiyeneben da ara TavdacviT, marcxis Tavidan amride-
bel da reputaciis SemnarCunebel strategiebs. rodesac sagani rTu-
lia, Cven gvinda, rom moswavleebi amocanaze iyvnen fokusirebulni
da ar Relavdnen imaze, rom SeiZleba marcxi ganicadon da `gaiTiSon~;
Cven gvsurs, rom moswavleebs hqondeT skolisadmi mikuTvnebulobis
gancda, sjerodeT, rom maswavleblebi da Tanatolebi zrunaven maTze
da SeuZliaT am adamianebs endon.
SemiZlia Tu ara amis gakeTeba? darwmunebulobisa da pozitiuri mo-
lodinis formireba. realur miRwevas mxolod waxaliseba da waqezeba
ver uSvelis. progresisaTvis saWiroa:
1. muSaobis dawyeba moswavleTa realurad arsebuli donidan da svla
mozomili nabijebiT. tempi cocxali unda iyos, magram ara imdenad
swrafi, rom moswavleebs Semdeg etapze gadasvla uwevdeT im masalis
srulad aTvisebamde, rasac mocemul momentSi gadian. es SeiZleba
moiTxovdes sxvadasxva moswavlisaTvis gansxvavebuli amocanebis
micemas. erT-erTi SesaZlebloba SeiZleba is iyos, rom erTi da imave
testisa da davalebis irgvliv maswavlebels hqondes rogorc Zalian
martivi, ise Zalian rTuli kiTxvebi. sabolood, aseT SemTxvevaSi
TiToeuli moswavle warmatebulia. rodesac qulebis daweraze midge-
ba saqme, darwmundiT, rom Tu kargad imuSavebs, yovel moswavles
aqvs minimun damakmayofilebeli niSnis miRebis Sansi.
2. darwmundiT, rom saswavlo miznebi cxadi, specifikuri da axlo mo-
mavalSi ganxorcielebadia. rodesac igegmeba xangrZlivi proeqtebi,
549
maswavlebelma igi nabij-nabij unda ganaxorcielos da `sub-miznebad~
dahyos; daexmaros moswavleebs SeigrZnon winsvla da progresi. Tu
SesaZlebelia, moswavleebs warudgineT sxvadasxva sirTulis miznebi
da mieciT arCevanis saSualeba.
3. aqcenti gaakeTeT TviTSedarebasa da ara sxvebTan Sedarebaze. daex-
mareT moswavleebs dainaxon sakuTari progresi me-6 TavSi aRwerili
TviTmenejmentis strategiebis CvenebiT. mieciT konkretuli ukuka-
vSiri da SeniSvnebi. uTxariT, ras akeTeben sworad, ras _ SecdomiT
da auxseniT, ratomaa es Secdoma. periodulad dausviT kiTxvebi im
problemaze, romelic erT dros rTulad eCvenebodaT, axla ki mar-
tivad aRiqvamen. aRniSneT, ramdenad ganviTardnen.
4. uTxariT moswavleebs, rom akademiuri unarebi gaumjobesebadia
specifikur amocanebTan mimarTebaSi. anu is faqti, rom moswavles
uWirs algebra, sulac ar niSnavs, rom mas geometriac gauWirdeba
an kargad ver iswavlis enebs.
5. mieciT moswavleebs problemis warmatebiT gadaWris magaliTi. gan-
sakuTrebiT maSin, roca giwevT ramdenime gzis gamonaxva. moswav-
leebma unda dainaxon, rom swavla absoluturad umtkivneulod da
uSecdomod ar xdeba, da arc maswavlebelia gamonaklisi.
minda Tu ara amis gakeTeba? swavlis Rirebulebis danaxva. maswavle-
blebs SeuZliaT gamoiyenon Sinagani da garegani motivaciis strategiebi,
raTa daanaxon moswavleebs saswavlo amocanebis Rirebuleba.
miRweva da Sinagani Rirebuleba. imisaTvis, rom gaCndes miRwevis Ri-
rebuleba, saswavlo amocanebi unda davukavSiroT moswavleTa Rire-
bulebebs. pirvel rigSi moswavleebs unda hqondeT SesaZlebloba
daikmayofilon usafrTxoebis, mikuTvnebulobis, miRwevis moTxovnile-
bebi klasSi. saklaso oTaxi SiSisa da daucvelobis gancdas ar unda
iwvevdes. meore: darwmunebulebi unda viyoT, rom genderuli an eTni-
kuri stereotipebi xels ar uSlis motivacias. magaliTad, unda avuxs-
naT moswavleebs, rom rogorc mamakacebs, aseve qalebs nebismier sfer-
oSi SeiZleba hqondeT maRali miRweva, da rom arc erTi sfero ar aris
romelime sqesis `teritoria~. maTematikaSi, sabunebismetyvelo mec-
nierebebSi, manqanebis meqanikasa Tu sportSi miRwevebi srulebiTac ar
miuTiTebs maskulinurobaze, iseve rogorc literaturaSi, xelovne-
baSi, musikaSi, enebSi warmateba ar aris feminurobis maniSnebeli.
Sinagani motivaciis wasaqezeblad mravali strategia arsebobs. ram-
denime maTgani brofisagan (1988) visesxeT:
1. daukavSireT saklaso aqtivoba moswavleTa interesebs sportSi, mu-
sikaSi, mimdinare politikur movlenebs, Sinaur cxovelebs, maT oja-
xur da megobrebTan dakavSirebul problemebs, gatacebas Sinauri
cxovelebiT, televiziisa da kinos varskvlavebiT da a.S. (Schiefele,
1991). Tumca amave dros darwmunebuli unda iyoT, rom gesmiT, ra-
sac laparakobT. magaliTad, Tu Tqven iyenebT frazas meraia qeris
simReridan, sasurvelia, rom erkveodeT musikaSi da am Semsruleb-
elsac icnobdeT. rodesac es SesaZlebelia, mieciT moswavleebs sa-
Sualeba, mihyvnen TavianT interesebs.
2. gamoiwvieT cnobismoyvareoba. gaiTvaliswineT da gamoiyeneT gansx-
vaveba moswavleTa rwmenebsa da faqtebs Soris. magaliTad, Stipekma
(1993) aRwera aseTi SemTxveva: maswavlebeli me-5 klaselebs ekiTxe-
boda, cxovrobdnen Tu ara, maTi azriT, sxva planetebze `adamiane-
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
swavlis Sinagani motivaciis
mxardaWera (I, C2, 3)
praqtikuli rCevebisaTvis,
miTiTebebisTvis, varaudebi-
saTvis, rogor SeiZleba
gaizardos da ganmtkicdes
swavlis motivacia, mimarTeT
moswavleTa CarTulobisa
da motivaciis gazrdas:
http://www.nwrel.org/request/
oct00/textonly.html.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Abi-Nader, J. (1991). momav-
lis xatis Seqmna: strategiebi
umciresobaTa warmomadgeneli
moswavleebis motivaciis gas-
azrdelad. Phi Delta Kappan,
72, 546-549. Focus Questions:
ratomaa xSirad umciresobis
warmomadgeneli moswavlee-
bisaTvis saskolo saqmianoba
aramamotivirebeli?
ra SeiZleba gakeTdes?
550
rekomendaciebi: motivacia swavlisadmi (ojaxi
da partnioroba erTobebSi)
ojaxis bavSvebTan dakavSirebuli miznebis
gageba
magaliTebi
1. SexvdiT moswavleTa mSoblebs individu-
alurad an mcire jgufebSi araformalur
situaciaSi, finjan yavaze da gaigeT, ra
gegmebi da survilebi aqvT SvilebTan daka-
vSirebiT.
2. SeadgineT kiTxvarebi da SeityveT ojaxis
wevrebisagan, maTi azriT, ra unar-Cvevebis
ganviTareba sWirdebaT maT Svilebs. air-
CieT TiToeul moswavlesTan dakavSirebu-
li TiTo mizani da SeimuSaveT gegma, ro-
gor unda SeasruloT es mizani skolaSi da
mis gareT. gauziareT es gegma moswavleTa
ojaxis wevrebs da sTxoveT maT komentaris
gakeTeba.
gamoavlineT moswavleTa da maTi ojaxebis
interesebi, romlebic SeiZleba dakavSire-
buli iyos miznebTan.
magaliTebi
1. sTxoveT ojaxis erT-erT wevrs gagacnoT
misi romelime unar-Cveva an hobi.
2. daadgineT ras aniWeben ojaxSi upirate-
sobas. iqneba es saWmeli, musika, samuSao,
sportis romelime saxeoba, romeliRac
feri, saqmianoba, himni, kino Tu TamaSebi.
daukavSireT gakveTilebi am interesebs.
uCveneT ojaxebs gza, romlis saSualebiTac
mizans miuaxlovdebian.
magaliTebi
1. aswavleT maT `progresis Cartebis~ an miz-
nis baraTebis warmoeba, romlebic SeiZle-
ba, vTqvaT, macivarze gaikras.
2. sTxoveT ojaxis wevrebs gamoTqvan saku-
Tari azri: ramdenad efeqturad miaCniaT
maTi Svilebis dasaxmareblad TqvenM mier
gaweuli Sroma.
imuSaveT ojaxebTan erTad, raTa bavSvebs
CamoayalibdeT SesaZleblobebis rwmena da
pozitiuri molodinebi.
magaliTebi
1. ojaxis wevrebTan saubrisas Tavi aarideT
erTi bavSvis Sedarebas meoresTan.
2. sTxoveT ojaxis wevrebs xazi gausvan Ses-
rulebuli davalebis Zlier da kargad ga-
keTebul monakveTebs. maT SeuZliaT miam-
agron davalebas SeniSvna, sadac aRniSnuli
iqneba samuSaos sami saukeTeso da erTi sus-
ti elementi, romlis gaumjobesebac mizan-
Sewonili iqneboda.
SeiamxanageT ojaxebi da maTTan erTad da-
anaxveT moswavleebs swavlis Rirebuleba.
magaliTebi
1. miiwvieT ojaxis wevrebi gakveTilze da aC-
veneT maT, rogor arTmeven bavSvebi Tavs
maTematikas da rogor weren davalebebs.
2. CarTeT mSoblebi im unar-Cvevebisa da cod-
nis gamovlenaSi, romlebic SeiZleba saxlSi
iqnas gamoyenebuli.
uzrunvelyaviT ojaxebi im resursebiT, rom-
lebic Camoayalibeben unar-Cvevebsa da nebi-
syofas.
magaliTebi
1. uCveneT ojaxis wevrebs martivi strate-
giebi _ rogor SeuZliaT ganaviTaron Ta-
vianT bavSvebSi saswavlo unar-Cvevebi.
2. CarTeT ufrosi moswavleebi `davalebis
Sesrulebis cxeli xazis~ servisSi, raTa maT
daxmareba gauwion umcros moswavleebs.
xSirad moawyveT swavlasTan dakavSirebuli
sazeimo RonisZiebebi.
magaliTebi
1. mas Semdeg, rac daasrulebT dinozavrebis
Temas, miiwvieT mSoblebi klasSi, bibli-
oTekaSi an kafeteriaSi bavSvebis mier mow-
yobili `dinozavrebis muzeumis~ dasaTva-
liereblad. muzeumis daTvalierebis Semdeg
mSoblebi wavlen klasSi am TemasTan dakav-
Sirebuli TavianTi bavSvebis portfolios
gasacnobad.
2. moawyveT moswavleTa namuSevrebis mcire
gamofenebi, magaliTad, biblioTekebSi, sa-
zogadoebriv centrebSi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.
http://www.naesp.org
/ContentLoad.do?contentId=896
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
551
bi~. rodesac moswavleebi dadebiT pasuxs iZleodnen, maswavlebeli
ekiTxeboda, SeeZloT Tu ara adamianebs arseboba Jangbadis gareSe!
moswavleebs es Tema axali naswavli hqondaT da upasuxes, rom ara.
Semdeg maswavlebeli eubneboda maT, rom sxva planetebis atmos-
feroSi Jangbadi ar aris. am saocarma gansxvavebam sxva planetebze
adamianebis cxovrebis Sesaxeb moswavleebis rwmenasa da im codnas
Soris, rac maT hqondaT Jangbadis Sesaxeb, didi diskusiebi warmoS-
va. isini msjelobdnen sxva planetebis atmosferosa da im arsebebis
Sesaxeb, romelTac am atmosferos pirobebSi cxovreba SeeZloT da
a.S. mSrali leqcia planetebis atmosferos Sesaxeb Zalian mosawyeni
iqneboda, am diskusiam ki sagnis mimarT didi interesi gamoiwvia.
3. aqcieT saswavlo amocana garTobad. bevri gakveTili SeiZleba warim-
arTos simulaciebisa da TamaSebis gziT, rogorc es argumenti/kon-
trargumentSi (Tvalsazrisi-kontrTvalsazrisi) iyo naCvenebi. Tu
marTebulad gamoviyenebT, aseTi gakveTilebi SeiZleba Zalian Rire-
buli da imavdroulad, saxalisoc iyos.
4. gamoiyeneT siaxleebi da iyaviT megobrulebi da daukavSireT nac-
nob Sinaarss. nu CaacivdebiT motivaciis asamaRleblad ramdenime
strategias. saWiroa mravalferovneba. amocanebis miznobrivi struq-
turis mravalferovnebas (TanamSromloba, Sejibri, individualizmi)
iseTive damxmare Zala aqvs, rogorc swavlebis sxvadasxva pirobebs.
rodesac masala abstraqtuli an ucnobia moswavleTaTvis, daakav-
SireT igi maTTvis kargad nacnob raime saganTan an movlenasTan.
magaliTad, imisaTvis, rom gaagebinoT maT im teritoriis sidide,
sadac aTenis akropolisia ganTavsebuli, SeadareT igi safexburTo
moedans. Brophy-m (1988) aRwera erTi maswavlebeli, romelmac moswav-
leebs waukiTxa nawyveti `spartakidan~, imis saCveneblad, rogori
monoba iyo antikur samyaroSi.
instrumentuli Rirebuleba. zogjer Znelia waaqezo Sinagani motivacia
_ am dros maswavleblebi amocanebis `instrumentuli~ Rirebulebis
sargeblianobas unda daeyrdnon. mniSvnelovania, rom moswavleebma
mravali unar-Cveva SeiZinon, romlebic maT momavalSi gamoadgebaT,
rogorc maRal klasebSi, ise skolis Semdgom cxovrebaSi.
1. rodesac es kavSiri Semdgom cxovrebasTan ar aris naTeli, Tqven
unda auxnaT igi moswavleebs. Jeanette Abi-Nader (1991) aRwers erT pro-
eqts, PLAN-is programas, romelic naTelyofs am kavSirebs. am pro-
gramis farglebSi gamoiyenebuli sami mTavari strategia, romelTa
daxmarebiTac moswavleebi SeZleben fokusireba moaxdinon momavalze,
Semdegia: (1) muSaoba mentorebTan da im adamianebTan, romelTac PLAN-
is programa aqvT gavlili da romlebic urCeven moswavleebs, rogor
airCion kursi, gaanawilon dro, Caiweron SeniSvnebi, gaiTvaliswinon
kulturuli gansxvavebebi skolaSi; (2) moswavleebisaTvis am skolis
kursdamTavrebulTa warmatebebis Sesaxeb moyola. xSirad kursdam-
TavrebulTa warmatebuli naSromebi stendebzea xolme gamofenili;
(3) saubari klasSi momaval cxovrebiseul situaciebze. magaliTad,
`rodesac Tqven kolejSi SexvalT, aseT viTarebas waawydebiT~ an `war-
moidgineT, rom mSobelTa krebaze xarT, Tqven gsurT kargi ganaTleba
Tqveni SvilebisaTvis da erT-erTi is mSobeli xarT, romelmac unda
isaubros amis Sesaxeb. ai amitomacaa mniSvnelovani iswavloT audito-
riis winaSe saubris unar-Cvevebi~.
2. zogierT situaciaSi, maswavleblebs SeuZliaT mimarTon swavlebaSi
wamaxalisebeli stimulebisa da jildos gamoyenebas (ixileT me-6 Tavi).
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daumateT Tqvens portfoli-
os ideebi mSoblebis CarTu-
lobis Sesaxeb, romlebic am
TavSi iyo ganxiluli.
552
Tumca gaxsovdeT, rom roca moswavleebi isedac dainteresebulni
arian, dajildoebas SeuZlia xeli SeuSalos Sinagan motivacias.
3. swavlebisas gamoiyeneT problemuri situaciebi da avTentikuri
amocanebi. daakavSireT saswavlo sakiTxebi realur cxovrebiseul
problemebTan.
ra mWirdeba saimisod, rom warmatebas mivaRwio? amocanaze foku-
sireba. rodesac moswavleebi awydebian siZneleebs, rac bunebrivia
kidec, rTuli saqmis keTebisas, mniSvnelovania, rom maT SeinarCunon
yuradRebis intensiuroba da darCnen fokusirebulni amocanaze. Tu es
ase ar moxdeba da yuradRebis fokusSi moeqceva mRelvareba prezen-
taciaze, warumateblobis SiSze, Wkvianad warmoCenis survilze, maSin
swavlis motivacia daikargeba.
1. mieciT moswavleebs SesaZlebloba xSirad gamoavlinon TavianTi cod-
na kiTxva-pasuxis, mokle davalebebis, unar-Cvevebis demonstrirebis
saSualebiT. darwmundiT, rom Tqven mier moswavleTa pasuxebis Semow-
meba xdeba ise, rom SegiZliaT Secdomebis swrafad Sesworeba. Tqven
ar gsurT, rom moswavleebi Secdomas didi xnis ganmavlobaSi ver ac-
nobierebdnen. kompiuteruli programebi moswavleebs dauyovnebliv
aZlevs niSans Secdomaze, iqamde, sanam es Secdomebi CvevaSi gadava.
2. rodesac es SesaZlebelia, SeaqmnevineT moswavleebs dasrulebuli
produqti. isini ufro Seupovrebi da amocanaze koncentrirebulni
iqnebian. naTeli Sedegis molodinSi, yvelas gamogvicdia dasrulebu-
li saqmis xilvis moTxovnilebis Zala. magaliTad, me xSirad viwyeb sax-
lis SeRebvas da vfiqrob, rom erT saaTs wavimuSaveb, magram ramdenime
saaTis Semdeg isev am saqmeSi garTuls mipoviT, radgan minda, rom das-
rulebuli saqme vixilo.
3. Tavi aarideT aqcentis gakeTebas qulebsa da Sejibrze. aqcentis ga-
keTeba qulebze moswavleebs ubiZgebs iyvnen egocentrirebulebi da
naklebad CarTulebi amocanaSi. es seriozuli dartymaa SfoTiani
moswavleebisaTvis.
4. SeamcireT riskis faqtori, oRond ise, rom Zalian ar gaamartivoT
amocana. rodesac amocana sariskoa (arsebobs marcxis didi albaToba),
moswavleTa motivacia mcirdeba. Zneli, kompleqsuri amocanis mice-
misas, moswavleebs mieciT didi dro, agrZnobineT mxardaWera da
mzadyofna daxmarebisaTvis, uCveneT resursebi da agreTve mieciT
namuSevris gadaxedvisa da Secdomebis Sesworebis Sansi..
5. iyaviT nimuSi swavlisadmi maRali motivaciis mqone adamianisa. mou-
yeviT moswavleebs Tqveni interesebis Sesaxeb da agreTve imis Ses-
axeb, rogor umklavdebodiT siZneleebs.
6. aswavleT garkveuli saswavlo taqtikebi, romlebic dasWirdebaT
masalis dasaufleblad. uCveneT moswavleebs, rogor iswavlon da
daimaxsovron ise, rom ar mouxdeT TavdacviTi strategiebis gamoyene-
ba an meqanikurad dazepireba.
maqvs Tu ara klasisadmi mikuTvnebulobis gancda? am Temas vrclad gan-
vixilavT me-11 TavSi. SevexebiT TanamSromluri (kooperatiuli) swav-
lebisa da saswavlo erTobebis Seqmnis sakiTxebs. ojaxebis mxardaWera
dagexmarebaT moswavleTaTvis Sesabamisi strategiebis CamoyalibebaSi.
553
ra aris motivacia?
gansazRvreT motivacia. motivacia aris Sinagani
mdgomareoba, romelic aRZravs, warmarTavs da
ganamtkicebs qcevas. motivaciis Seswavla foku-
sirebulia Semdeg sakiTxebze: rogor da ratom
iwyeben adamianebi spacifikuri miznebisaken aq-
tivobas, ra dro sWirdebaT maT, rom CaerTon aq-
tivobaSi, ramdenad intensiurad arian CarTulni,
ramdenad Seupovrebi arian miznis misaRwev ma-
Teul mcdelobebSi, ras fiqroben da grZnoben
mTel am procesSi.
ra gansxvavebaa Sinagan da garegan motivacias So-
ris? Sinagani motivacia _ esaa tendencia moiZio
da gadalaxo gamowvevebi, rodesac mivyvebiT Cvens
pirovnul interesebs da vaviTarebT SesaZleblo-
bebs. esaa motivacia gaakeTo raRac, rac ar aris
valdebuleba da ar xar iZulebuli. garegani mo-
tivacia efuZneba iseT faqtorebs, romlebic araa
dakavSirebuli TviTon aqtivobasTan. Cven realu-
rad ar varT dainteresebulni am saqmianobiT, Cven
mxolo is gvaRelvebs, ras movigebT amiT.
ra mniSvneloba aqvs kauzalobis lokuss motiva-
ciasTan mimarTebaSi? arsebiTi gansxvaveba Sinagan
da garegan motivacias Soris aris moqmedebis
pirovnebiseuli mizezi. anu, sadaa moTavsebuli
qcevis kauzalobis lokusi, pirovnebis SigniT Tu
mis gareT. Tu lokusi internaluria, motivacia
Sinagania; Tu lokusi eqsternaluria, maSin mo-
tivaciac garegania. xSirad motivacia orive ele-
ments moicavs. faqtobrivad, Sinagani da garegani
motivacia ori gancalkevebuli tendenciaa, rom-
lebic SeiZleba erTdrouladac moqmedebdnen.
ra aris sakvanZo faqtorebi motivaciaSi bihevior-
istuli, humanisturi, kognituri da sociokulturuli
midgomebis mixedviT? bihevioristebi wina planze
sweven garegan motivacias, romelsac ganapirobebs
wamaxalisebeli stimulebi, jildo da dasja. hu-
manistebi aqcents Sinagan motivaciaze akeTeben,
romelsac qmnis pirovnebis zrdis, TviTrealiza-
ciis, TviTgansazRvris moTxovnilebebi. kognitiv-
istebi xazs usvamen pirovnebis mier mniSvnelobis,
gagebis, kompetenturobis mopovebis survils da
individis atribuciebisa da interpretaciebis Za-
las. sociokulturuli midgoma aqcents akeTebs
jgufis saqmianobaSi legitimur CarTulobasa da
jgufTan identobaze.
ganasxvaveT erTmaneTisagan deficituri da arso-
brivi moTxovnilebebi maslous mixedviT.
maslou oTx dabali safexuris moTxovnilebas
(usafrTxoebis, uSiSroebis, mikuTvnebulobis da
TviTSefasebis) uwodebda ukmaris moTxovnile-
bebs. rodesac dakmayofilebulia es moTxovnile-
bebi, dRis wesrigSi dgeba TviTrealizaciis
moTxovnileba. man Camoayaliba sami maRali do-
nis moTxovnileba (inteleqtualuri miRwevis,
esTetikuri siamovnebis, TviT-aqtualizaciis),
romelTac arsobrivi moTxovnilebebi uwoda.
rodesac es moTxovnilebebi kmayofildeba, iz-
rdeba pirovnebis motivacia _ ufro metad ganvi-
Tardes da dakmayofilebis sxva wyaroebi eZebos.
ra aris molodinis RirebulebiTi Teoriebi? am
TeoriebSi gamoTqmulia mosazreba, rom miz-
nis miRwevis Cveneul motivacias ganapirobebs
warmatebis molodini da CvenTvis am miznis Rire-
buleba. Tu romelime maTgani nulis tolia, moti-
vaciac nuls utoldeba.
ra aris legitimuri periferiuli monawileoba? es
imas niSnavs, rom jgufis saqmianobaSi xdeba dam-
wyebebis CarTvac, maSinac ki, Tu maTi SesaZle-
blobebi jer saTanadod ar aris ganviTarebuli.
axalbedebisa da eqspertebis identoba mWidro
kavSirSia maT monawileobasTan jgufis saqmi-
anobaSi. isini motivirebulni arian Caswvdnen da
gaiTavison jgufis Rirebulebebi da saqmianoba
da SeinarCunon jgufTan identoba.
moTxovnilebebi: kompetenturoba, avtono-
mia, mikuTvnebuloba
ra bazisuri moTxovnilebebi axdens gavlenas moti-
vaciaze da rogor moqmedebs motivaciaze TviTdeter-
minacia? TviTdeterminaciis Teoria varaudobs,
rom motivaciaze gavlenas axdens kompetenturo-
bis, avtonomiis, kontrolisa da mikuTvnebulo-
bis moTxovnilebebi. rodesac moswavleebs aqvT
TviTdeterminaciis gancda, isini Sinaganad ari-
an motivirebulni, ufro maRali TviTSefaseba
aqvT da mets swavloben. aqvs Tu ara moswavles
TviTdeterminaciis gancda, nawilobriv damokide-
bulia maswavlebelze _ ra saxisaa moswavleebTan
misi komunikacia, aris es informaciis miwodeba
Tu maTze kontrolis mopovebis mcdeloba. amas
garda, maswavlebeli moswavles unda acnobdes
perspeqtivebs, aZlevdes arCevanis saSualebas,
asabuTebdes SezRudvebis saWiroebas. igi moswav-
lis cud Sedegs unda aRiqvamdes problemad, ro-
S e j a m e b a
554
melic saWiroebs gadaWras da ara gasakritikebel
obieqtad.
miznobrivi orientacia da motivacia
ra saxis miznebia yvelaze metad mamotivirebeli?
mizani zrdis motivacias, Tu aris specifikuri,
zomierad rTuli da axlo momavalSi ganxor-
cielebadi.
aRwereT daxelovnebulobis miRwevis, prezentaciis,
samuSaosTvis Tavis aridebisa da socialuri mizne-
bi. daxelovnebulobis miRwevis mizani aris cod-
nis SeZenis, unar-Cvevebis dauflebis swrafva;
es ubiZgebs moswavleebs moiZion gamowvevebi da
Seupovrad gaumklavdnen siZneleebs. prezenta-
ciis mizani aris kargi niSnebis miRebis, sxvebTan
SedarebiT ufro Wkvianad, an unarianad gamoCe-
nis swrafva; es ubiZgebs moswavleebs dakavebulni
iyvnen mxolod sakuTari TaviT da imaze fiqriT,
rogor warmoCndebian (egoCarTuli moswavleebi).
moswavleebma SeiZleba daisaxon es miznebi an Tavi
aaridon maT. Tavis aridebas didi problemebi mo-
hyveba. Tavis amridebeli moswavleebis meore tipi
is moswavleebia, romlebic yvelaze advil gzebs
eZeben situaciis mosagvareblad. maT mxolod is
surT, ipovon umartivesi gzebi situaciidan ga-
mosaZromad. socialuri miznebis mqone moswavle-
ebs sxvadasxva faqtorma SeiZleba Seuwyos xeli an
Seaferxos swavlaSi. es maT specifikur miznebzea
damokidebuli (kerZod, garToba megobrebTan Tu
ojaxis gaxareba).
ra xdis klasSi miznis dasaxvas efeqtian? imisaTvis,
rom miznis dasaxva klasSi iyos efeqtiani, mo-
swavleebs dakvirvebiT unda mivceT ukukavSiri
progresis Sesaxeb. zogadad, moswavleebi iTa-
viseben iseT miznebs, romlebic realisturi,
zomierad rTuli da mniSvnelovania da romelTa
mniSvnelovneba damajereblad aris argumen-
tirebuli.
interesebi da emociebi
rogor moqmedebs interesebi da emociebi motiva-
ciaze? emociebi gavlenas axdens swavlasa da in-
formaciis gadamuSavebaze. moswavleebi ufro
met yuradRebas aqceven, ufro metad swavloben
da imaxsovreben informacias, romelic maTSi emo-
ciur reaqciebs iwvevs da dakavSirebulia maT in-
teresebTan. yovel SemTxvevaSi, saWiroa sifrTx-
ile. `macdurma detalebma~, saintereso, magram
araarsebiTma da swavlisaTvis aracentralurma
informaciam SeiZleba Seaferxos swavla.
ra rols asrulebs SfoTva motivaciaSi? saqmia-
nobaTa umravlesobisTvis arsebobs agznebis op-
timaluri done. zogadad agznebis maRali done
sasargebloa martivi amocanebis SemTxvevaSi,
magram kompleqsuri amocanebisaTvis umjobesia
dabali agzneba. rodesac agzneba Zalian daba-
lia, maswavlebels cnobismoyvareobis gamowveva
SeuZlia moswavleebis codnis deficitis gamoye-
nebiT an raime sxva aqtivobiT. Zlieri SfoTva ag-
znebis maRali donis erT-erTi magaliTia.
rogor aferxebs SfoTva motivacias? SfoTva Sei-
Zleba iyos cudad gamosvlis mizezic da Sedegic.
igi SeiZleba xels uSlides yuradRebis koncen-
tracias, swavlas an gaxsenebas. bevr SfoTian mo-
swavles daxmareba sWirdeba, imisTvis, rom aiT-
visos gamocdis Cabarebisa da swavlis efeqturi
strategiebi.
rwmenebi da TviTsqemebi
rogor moqmedebs motivaciaze rwmena unaris Sesa-
xeb? rodesac adamianebi iziareben unaris ucvle-
lobis, damoukideblobis Teorias, anu sjeraT,
rom unari fiqsirebuli ram aris, isini amJRavne-
ben tendencias _ dasaxon prezentaciis miznebi
da Tavidan airidon marcxi. rodesac darwmuneb-
ulni arian, rom unari ganviTarebadia (progresu-
li midgoma), isini ufro daxelovnebis miznebs
daisaxaven da marcxsac konstruqciulad gaum-
klavdebian.
ra aris atribuciebis sami ganzomileba vaineris
TeoriaSi? vaineris Teoriis mixedviT, warmatebisa
da marcxis mizezis atribucia sami ganzomilebiT
SeiZleba davaxasiaToT: lokusi (internaluria
mizezi Tu eqsternaluri), stabiluroba (myaria
mizezi Tu cvalebadi), pasuxismgebloba (SeuZlia
Tu ara individs gaakontrolos mizezi). mTavari
problema motivaciasTan dakavSirebiT maSin iCens
Tavs, roca moswavles warumateblobis mizezad
stabiluri, arakontrolirebadi movlena miaC-
nia. es moswavleebi SeiZleba Seeguon marcxs, Ca-
vardnen depresiaSi da gauCndeT umweobis gancda,
rasac, Cveulebriv, `aramotivirebulobas~ vuwo-
debT.
ra aris TviTefeqtianoba da rogor aris igi da-
kavSirebuli daswavlil umweobasTan? TviTefeqtia-
noba gulisxmobs garkveul situaciaSi sakuTari
kompetenturobis Sesaxeb adamianis rwmenas. qme-
555
diTunarianoba, kontroli, TviTgansazRvra kri-
tikuli sakiTxebia Sinagan motivaciasTan mimar-
TebaSi. rodesac adamianebs sjeraT, rom sx-
vadasxva movlena da Sedegi maT cxovrebaSi
umetesad arakontrolirebadia, maT SeiZleba
ganuviTardeT daswavlili umweoba, rac, Tavis
mxriv, dakavSirebulia sami saxis: motivaciur,
kognitur da afeqtur deficitTan. moswavleebi,
romlebic uimedod grZnoben Tavs, aramotivire-
bulni da saqmisadmi gulgrilni iqnebian. isini
xelidan gauSveben SesaZleblobas gaavarjiSon
da ganaviTaron unar-Cvevebi da SesaZleblobebi,
ganuviTardebaT kognituri deficiti da xSirad
SeawuxebT iseTi afeqturi problemebi, rogori-
caa depresia, SfoTva, gulgriloba.
rogor axdens TviTRirebuleba gavlenas motiva-
ciaze?daxelovnebulobaze orientirebuli mos-
wavleebi afaseben miRwevas, maTTvis unari gaum-
jobesebadia _ amdenad, fokusirebulni arian
daxelovnebulobis miRwevis miznebze, ar er-
idebian risks da marcxsac konstruqciulad um-
klavdebian. dabali TviTRirebuleba, rogorc
Cans, dakavSirebulia marcxis Tavidan amridebel
da masTan Semgueblur strategiebTan, raTa in-
dividi daculi iyos marcxis Sedegebisagan. aseT
daxmarebas xanmokle efeqti aqvs da sabolood
anadgurebs motivaciasa da TviTSefasebas.
motivacia skolaSi swavlisadmi:
TARGET
gansazRvreT swavlis motivacia. maswavleblebi gan-
sakuTrebiT erTi tipis motivaciiT arian dain-
teresebulni _ moswavleTa swavlis motivaciiT.
moswavleTa swavlis motivacia erTdroulad
pirovnuli niSanicaa da mdgomareobac gulisx-
mobs seriozul damokidebulebas akademiur sa-
muSaosTan, misgan rac SeiZleba metis miRebas da
am procesSi Sesabamisi saswavlo strategiebis
gamoyenebas.
ra aris TARGET? esaa akronimi, romelic exeba
eqvs sferos, sadac maswavlebeli iRebs gadaw-
yvetilebas da gavlenas axdens moswavlis swavlis
motivaciaze. es sferoebia: amocanis xasiaTi; av-
tonomia, romelic eniWebaT moswavleebs muSaobi-
sas; rogoraa aRiarebuli da mowonebuli moswav-
lis miRweva; gamocdilebis dajgufeba; Sefasebis
procedurebi; drois ganrigis SemuSaveba.
rogor axdens gavlenas motivaciaze amocanebi?
amocanebi, romelTac maswavleblebi aZleven mo-
swavleebs, gavlenas axdens motivaciaze. rode-
sac moswavleebs aZleven iseT amocanas, romelic
dakavSirebulia maT interesebTan, aRviZebs maT
cnobismoyvareobas an dakavSirebulia realur
cxovrebiseul problemebTan, moswavleTa swav-
lis motivacia ufro maRalia. amocanebs SeiZleba
hqondes Sesrulebis, Sinagani da sargeblianobis
Rirebuleba. Sesrulebis Rirebuleba aris moswav-
lisaTvis warmatebis mniSvnelovneba. Sinagani Ri-
rebuleba exeba im siamovnebas, rasac moswavle amo-
canisgan iRebs. sargeblianobis Rirebuleba imiT
ganisazRvreba, am amocanis SesrulebiT ramdenad
SegviZlia mivuaxlovdeT Cvens moklevadian Tu
Sors mimaval miznebs.
ganasxvaveT SezRuduli da SeuzRudavi arCevani.
umarTavi aRmoCenebisa da umizno diskusiis ms-
gavsad, arastruqturirebulma da umarTavma ar-
Cevanma SeiZleba Zalian cudad imoqmedos swav-
laze. amis alternativa SezRuduli arCevania.
mivceT moswavleebs arCevanis saSualeba, ro-
melic Rirebul amocanebs daayenebs maT winaSe,
magram aseve mivceT ufleba _ mihyvnen pirovnul
interesebs. balansi saukeTeso gamosavalia. ase
rom, moswavleebi arc zedmeti TavisuflebiT gav-
elurdebian da arc SezRudulad da mowyenilad
igrZnoben Tavs.
rogor SeiZleba aRiarebam Seamciros moswavlis
motivacia da TviTefeqtianoba? aRiarebas da jil-
dos klasSi SeuZlia gazardos swavlis motivacia,
Tu erTic da meorec aris Sedegi exeba pirovnuli
ganviTarebisa da ara SejibrSi mopovebuli gamar-
jvebisa. Seqeba da jildo fokusirebuli unda
iyos moswavlis mzard kompetenturobaze. xandax-
an Seqebas SeiZleba paradoqsuli Sedegi mohyves _
moswavleebma maswavleblis kritika an Seqeba aRiq-
van, rogorc gadakruli naTqvami maT unarebze.
CamoTvaleT sami miznobrivi struqtura da ga-
nasxvaveT isini erTmaneTisagan. moswavleTa urT-
ierTobaze TanaklaselebTan gavlenas axdens
saqmianobis miznobrivi struqtura. miznobrivi
struqtura SeiZleba iyos SejibrebiTi, individ-
ualisturi da TanamSromluri. TanamSromluri
miznobrivi struqtura aqezebs motivacias, swav-
las, gansakuTrebiT ki dabali SesaZleblobebis
mqone moswavleebSi.
rogor SeiZleba SefasebiTma klimatma imoqmedos
miznebis dasaxvaze? rac ufro SejibrebiTia Sefa-
seba, miT ufro metad saxaven moswavleebi prezen-
taciis miznebs da imaze axdenen fokusirebas,
rom `kompetenturad warmoCndnen~, anu xdebian
egoCarTulebi. rodesac fokusi ufro metad Ses-
rulebazea da ara gagebaze, swavlaze, moswavleebs
mxolod is surT, rom bolomde miiyvanon samuSao,
gansakuTrebiT ki maSin, Tu is rTulia.
ra gavlenas axdens dro motivaciaze? imisaT-
vis, rom gaizardos swavlis motivacia, maswav-
leblebi moqnilni unda iyvnen saklaso drois
ganrigis SemuSavebisas. im moswavleebs, romlebic
iZulebulni arian ahyvnen maTTvis bunebrivad
misaRebze, aseve im moswavleebs, romelnic iZule-
bulni arian Sewyviton muSaoba saqmeSi CarTvisTa-
nave, swavlaSi Seupovroba ar ganuviTardebaT.
ganixileT es sakiTxebi, rogorc es Tavis da-
sawyisSi gaakeTeT: ramdenad maRali iyo TqvenSi
TviTdeterminaciis gancda, rodesac irCevdiT
skolaSi muSaobas da rodesac am davalebas as-
rulebdiT? risi molodini gqondaT, rodesac
resursebi iTxoveT? gibiZgebT Tu ara kuriku-
lumi da saskolo Sefaseba, rom dasaxoT miznebi
TqvenTvis da Tqveni moswavleebisaTvis?
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan
ras moimoqmedeben?
gTavazobT ramdenime maswvleblis pasuxs kiTxvaze, rogor moiqceodnen moswavleTa motivaciis gas-
azrdelad mwiri resursebis pirobebSi.
eimi frideti, meore klasis maswavlebeli.
fiSeris dawyebiTi skola, valpoli, masaCu-
setsi.
Zalian efeqtian gza, romelsac me viyeneb,
moswavleebis dasaintereseblad da maTSi cno-
bismoyvareobis gasaRviZeblad, aris kiTxvis das-
ma gakveTilis dawyebamde. es maT gakveTilze fo-
kusirebuls xdis. wlis ganmavlobaSi bavSvebi
ukve Tavad svamen kiTxvebs. meore efeqtian gza
maT dasaintereseblad aris `sami svetis~ tvinis
Sturmi. Tavidan moswavleebi fiqroben imaze, ra
ician maT mocemuli Temis irgvliv. maswavlebeli
dafaze wers TiToeul pasuxs. Semdeg xdeba imis
Camowera, ra undaT rom icodnen am Temaze. mesa-
me sveti TandaTan ivseba masalis gavlisas da mas
hqvia `ra viswavleT~.
deniel hartmani,
meore klasis maswavlebeli.
kleimontis dawyebiTi skola, balvini,
misuri.
pirvel rigSi nu moeSvebiT. ar gWirdebaT sa-
556
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi. ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuli gzamkvlevi
video qeisebi realuri klasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv-
leviTi navigatori
proforientaciis centri resursebiT:
- Ppraqtikisa da licenzirebisaTvis
mzadeba
- profesiuli portfolios ganviTareba
- samsaxuris Zieba da gasaubrebis teqnika
- gakveTilis dagegmva
557
xelmZRvaneloebi imisaTvis, rom efeqturi mas-
wavleblebi iyoT. gadaxedeT kurikulums da gam-
oyaviT miznebi, romelTa Sesrulebac gevalebT
TiToeul safexurze. mas Semdeg, rac TqvenTvis
cnobili gaxdeba miznebi, gamoiCineT kreatulo-
ba. moswavleTa motivireba da daintereseba buneb-
rivi ram aris. arCevanis micemiTa da swavlebis
sxvadasxva meTodis gamoyenebiT maT aqtiurad
CarTavT swavlaSi. bavSvebi sasiamovnod gagaoce-
ben, rogorc ki maT arCevanis saSualebas miscemT.
maikl iasisi, tanglenis dawyebiTi skola,
minetonka, minesota.
codnis SeZena xdeba aqtiuri swavlebiTa da
monawileobiT. samuSao rveulebis (romlebic sa-
varjiSoebzea fokusirebuli) micema, rogorc
codnis pirveladi wyarosi, SeiZleba mosawyeni
aRmoCndes moswavleTaTvis. me am situacias ase mi-
vudgebodi: pirvel rigSi CavrTavdi moswavleebs
diskusiebSi da Sevafasebdi maT arsebul cod-
nas. Semdeg mivcemdi maT gamowvevis winaSe davay-
enebdi da gavafarTovebdi maT codnas marTuli
aRmoCenis gziT, daveyrdnobodi magaliTebs am
`mosawyeni~ samuSao rveulebidan. sanam isini da-
moukideblad imuSaveben cnebebze samuSao rveu-
lebSi, gaizrdeba maTi TviTefeqtianoba da TviT-
Sefaseba.
keli makelroi bonini,
umaRlesi skolis mrCeveli. klein oukis
umaRlesi skola, springi, texasi.
mesame klaselebTan aqtiuri swavleba, sagni-
sadmi interesisa da enTuziazmis gamovlena gazr-
dis moswavleTa interess da CarTulobas. ramden-
jer mogismeniaT aseTi ram: `is iyo qali = energia
da saukeTeso maswavlebeli, vinc ki odesme myo-
lia. yvelaze mosawyen da rTul Temasac ki sax-
alisos da sainteresos xdida~. me es bevrjer mo-
mismenia da es amtkicebs Cems mosazrebas. roca
maswavlebeli Relavs imaze, rom moswavleebma
aRiqvan masala, rogorc maTTvis saWiro da gamo-
sadegi informaciis wyaro, es Zalian efeqturia,
garda amisa, moswavleebs uyvarT da ainteresebT
is sagani, romelsac maTTvis pativsacemi da say-
vareli maswavlebeli aswavlis. Tu vigrZnobdi,
rom masala Zalian rTulia, gakveTils davyofdi
nawilebad da gamoviyenebdi sxvadasxv teqnikas _
diskusiebs, ganmeorebiT swavlas, jgufur pro-
eqtebs _ raTa moswavleebi daweodnen swavlis
TavianT safexurs. rodesac moswavleebi motivi-
rebulebi arian, isini yvelafers gaarTmeven Tavs,
ragind rTuli iyos masala. bavSvebi motivireb-
ulebi xdebian, roca xedaven, rom maswavlebeli
gulwrfelad zrunavs maTze.
pemgaskili, meore klasis maswavlebeli
riversaidis dawyebiTi skola, dublini,
ohaio.
swavleba kreatuli unda iyos. gamoiyeneT
Tqveni dro da SemoqmedebiToba, raTa gaiTval-
iswinoT is miznebi, romelTa miRwevac gevalebaT
da moifiqreT is gzebi, romelTa saSualebiTac
gaxdiT am miznebs mniSvnelovans Tqveni moswav-
leebisaTvis da miusadagebT maT. gamoiyeneT
sxva SesaZlo resursebi, biblioTekebi, biuroe-
bi, resurs-centrebi. dagegmeT iseTi aqtivo-
bebi, rogoricaa videoCvenebebi, jgufuri muS-
aoba, eqskursiebi, proeqtebi, raTa SeinarCunoT
moswavleTa interesi da CarTuloba. isargeb-
leT im saSualebebiT, rac moswavleebs saxl-
Si aqvT _ videoCanawerebi, wignebi, interneti.
gaocdebiT, iseTi daxmarebis gaweva SeuZliaT
TanamSromlur mSoblebs, Tuki maT daxmarebi-
sTvis mimarTavT. Tqven SegiZliaT aratradici-
uli gziT gamoiyenoT Zveli samuSao rveulebis
furclebic ki. SegiZliaT xeli SeuwyoT moswav-
leTa warmatebas susti mkiTxvelebis ufro kom-
petentur mkiTxvelebTan dawyvilebiT. aqcenti
gaakeTeT imaze, rom saWiroa erToblivi muSao-
ba masalis aTvisebisaTvis. aqtiuri monawileoba
da CarTuloba daexmareba Tqvens moswavleebs
ukeT gamoTqvan TavianTi azrebi.
558
Tavi
11
CarTuli swavla:
TanamSromloba
da erToba
maswavleblis Canawerebi :
rogor moiqceodiT?
socialuri procesebi swavlaSi
Tanatolebi
mSoblebi da maswavleblebi
kolaboracia da kooperacia
kolaboracia, jgufuri muSaoba da
kooperatiuli swavleba
TanamSromlobiTi swavlebis amocanebi
moswavleTa momzadeba
TanamSromlobiTi swavlebisaTvis
TanamSromlobis formebi
gza yovel moswavlemde:
kooperaciuli swavlis marTebuli
gamoyeneba
saklaso erToba
konfliqtis konstruqciuli gadaWra
moqalaqeobrivi Rirebulebebi
CarTva erTobaSi
mikuTvnebuloba
Zaladoba skolaSi
prevencia
pativiscema da dacva
erToba klasis gareT: servis swavla
mravalgvaroba da erTgvarovneba
socialur CarCoSi
mravalgvaroba
erTgvarovneba
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
559
maRlesi skolis moswavleebSi CarTulobisa
da swavlisadmi motivaciis gazrdis komite
ti (2004) statias `CarTuloba skolaSi~ ase
iwyebda: `swavla da warmateba saswavlo proces
Si aqtiur CarTvas moiTxovs _ Raribia moswavle
Tu mdidari, zangi, mulati, Tu TeTrkaniani.~
CarTuloba ufro mets niSnavs, vidre kognituri
procesebi da motivacia. CarTuloba, rogorc
komiteti aRniSnavda, `gulisxmobs moswavlis
CarTvas socialuri urTierTobebis qselSi~.
am TavSi SevexebiT CarTulobis ramdenime
mniSvnelovan aspeqts, romelTac didi mniSvn
eloba aqvT warmatebisaTvis, rogorc skolaSi,
ise mis gareT. daviwyebT kolaboraciiTa da
TanamSromlobiT, rac niSnavs sxvebTan er
Tad muSaobas swavlis procesSi. Semdeg gan
vixilavT saklaso erTobis sakiTxs. da bolos,
CarTul swavlebas klasis miRma. mTeli Tavis
manZilze yuradRebas gavamaxvilebT imaze, ra
SeiZleba gaakeTon maswavleblebma, rom xeli
Seuwyon yvela moswavlis CarTulobas.
roca waikiTxavT mTel Tavs, SegeZlebaT upa
suxoT Semdeg kiTxvebs:
ra gavlenas axdens socialuri urTierToba
skolaSi swavlaze?
rogor uwyobs xels TanamSromlobiTi swav
lebis strategiebi akademiur da socialur
ganviTarebas?
ra problemebi SeiZleba gaCndes TanamSrom
lobiT swavlebasTan dakavSirebiT da rogor
SeiZleba avaridoT maT Tavi?
rogor SemiZlia Sevqmna saswavlo erToba
Cems klasSi?
ra SeiZleba gakeTdes Zaladobis sapasuxod
skolaSi da rogor unda moxdes Zaladobis
prevencia?
ra SesaZleblobebi da problemebi SeiZleba
gaCndes servis swavlebasTan dakavSirebiT?
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
u
Tu raime saSineli
tragedia moxdeba, maga
liTad, 11 seqtemberis
teraqtis msgavsi, an SeW
ra skolaSi, rogor gaumklavdebiT am situa
cias? warmoidgineT, rom skolaSi xarT, zamTar
ia, samSabaTi dRea, gviani dila da samxrobT.
gaigeT, rom skolis maxloblad viRac moswav
leebs msawavleblebi da sxva moswavleebi auyva
niaT mZevlad. dadis aTasgvari xmebi, arian Tu
ara SeiaraRebuli moswavleebi, ra moTxovnebi
aqvT, vin arian, ramdeni mZevali hyavT da rodis
daiwyo es incidenti. Tqveni skolis maswavle
blebsa da moswavleebs ojaxebi da megobrebi
hyavT im raionSi sadac Tqven imyofebiT. mo
swavleebi Zalian Relaven, zogi tiris.
kritikuli azrovneba
ra uSualo reaqcia geqnebaT?
ras etyviT im moswavleebs, romlebic Zalian
nerviuloben da tirian?
rogor moiqceviT Semdegi ramdenime kvirisa
da Tvis manZilze, roca moswavleebi SiSiT
gaixseneben aseT movlenebs?
kolaboracia
klasis 2 sxva wevrTan erTad moifiqreT ras
etyodiT klass.
560
es gogona, rogorc Cans, swav-
laSi CarTuli moswavlea. ra
socialurma kavSirebma Sei-
Zleba Seuwyos xeli mis Car-
Tulobas?
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
dawyebiTi skolis Jurnalis
1999 wlis maisisa da 2000
wlis maisis gamoSveba exeboda
skolaSi miRweul Sedegebs _
socioemocionalur ganvi
Tarebas, TviTregulirebas,
fizikur aqtivobasa da servis
swavlebas subieqtebis gauT
valiswineblad.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ixileT Educational Leader-
shipis 2002 wlis seqtembris
nomerSi (tomi 60, #1) moTavse
bulia 14 statia Temaze `an
aRvlebT Tu ara moswavleebs
swavla?~ am statiebSi ganxi
lulia, rogor unda Seewyos
xeli enTuziazms, stimuls,
investirebas swavlaSi.
es Tavi CarTul swavlebas eZRvneba. garkveuli TvalsazrisiT, es
Tavi imis erTgvar kulminaciad SeiZleba CaiTvalos, rac ukve viciT in
dividualuri gansxvavebebis, swavlebis, motivaciis Sesaxeb. CarTuloba
moicavs iseT qcevebs, rogorebicaa yuradReba, Zalisxmeva, Seupovroba,
gamZleoba siZneleebis winaaRmdeg; aseve iseT emociebs, rogoricaa en
Tuziazmi, siamaye, interesi, siamovneba. moswavleebi saskolo saqmiano
baSi SeiZleba CaerTvnen TanatolebTan da maswavleblebTan megobruli
kavSirebis saSualebiT, sportuli gundebis wevrobiT, sxvadasxva aq
tivobebSi monawileobiT. amdenad, CarTuloba moicavs socialur kav
Sirebs. da bolos, CarTuloba kognituria, radgan moswavleebi swav
laSi axdenen Tavisi gonebrivi unarebis investirebas. isini iyeneben
kognitur da metakognitur strategiebs, informaciis gadamuSavebas,
damaxsovrebas, sakuTari Tavis, rogorc moswavleebis Sesaxeb rwmenebis
formirebas.
CarTuli swavleba mniSvnelovania yoveli moswavlisa da yoveli
skolisaTvis, radgan aseT moswavleebs xSirad ufro maRali miRwevebi
aqvT; swavlis process mowyvetili moswavleebi ki xSirad erTad gar
bian skolidan (Fredericks, Blumenfeld & Paris, 2004). araCarTulobis Sede
gebi Zalian seriozulia, gansakuTrebiT ki Rataki moswavleebisTvis.
privilegirebuli ojaxebis Svilebis swavlisaken Semobruneba ufro
SesaZlebelia fsiqologiuradac da qceviTac. magram im moswavleebs,
romelTac privilegiebi ar aqvT, aseTi CaurTveloba Zalian Zvirad
ujdebaT. amas ewireba maT mier arCevanis gakeTebis saSualeba. diplo
misa da saWiro unarCvevebis gareSe isini umuSevrobis, siRatakis,
janmrTelobis Seryevis, kriminalur cxovrebis wesSi CarTvis safrTx
is winaSe dganan. bevri skola, romelsac aseTi moswavleebi hyavs, ver
axerxebs maTi CarTulobis gazrdas verc kogniturad, verc emociu
rad, ver qcevis TvalsazrisiT (umaRlesi skolis moswavleebSi CarTu
lobisa da swavlisadmi motivaciis gazrdis komiteti, 2004). ra unda
gakeTdes aseT dros? Zalian mniSvnelovania socialuri procesebi.
socialuri procesebi swavlaSi
rodesac skolaSi CarTulobaze fiqrobT, fiqrobT Tu ara gav
lenaze, rasac socialuri garemo da kultura axdens moswavlis swav
laze? magaliTad, wignebis kiTxvas sxvadasxva mniSvneloba aqvs Tu ara
Tqveni klasis sxvadasxva moswavlisaTvis? aqvT kiTxuloben Tu ara
Tqveni moswavleebi sxvadasxva wigns skolis gareT? Cven amave TavSi
ganvixilavT, rogor swavloben adamianebi sxva adamianebTan interaq
ciiT da ra gavlena aqvs swavlaze socialur interaqcias, dialogs,
kulturas. TiToeuli es sakiTxi Zalian mniSvnelovania ganaTlebis
fsiqologiaSi. ori aTeuli wlis win jerom brunerma _ erTerTma pir
velma, vinc swavlis individualuri koncefciebis Seswavla daiwyo _
ganacxada: `mivedi daskvnamde, rom swavla umetes SemTxvevaSi erTob
livi, komunaluri aqtivobaa, kulturis gaziarebaa~ (1986).
modiT ganvixiloT moswavleze sami socialuri gavlenis wyaro _
Tanatolebi, mSoblebi da maswavleblebi.
561
Tanatolebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixseneT skolis wlebi. gyavdaT
Tu ara aseTi megobrebi: normalurebi, popularulebi, `Wkuis kolofe
bi~, xumarebi, wveulebis moyvarulebi, narkomanebi, da a.S.? romeli
kategoria warmoadgenda Tqvens skolaSi umravlesobas? ra gavlenas
axdendnen megobrebi Tqvenze?
lorens steinbergma (Laurence Steinberg) da misma kolegebma Seiswavles
mSoblebis, Tanatolebisa da erTobis konteqsti saskolo miRwevaSi
(Durbin, Darling, Steinberg & Brown, 1993; Steinberg, 1996, 1998). samwliani muSa
obis ganmavlobaSi maT Seiswavles 20000 umaRlesi skolis moswavle
viskonsinisa da kaliforniis cxra skolaSi. steinbergma aRniSna, rom
am moswavleebidan 40% ubralod mihyveboda swavlebas. klasSi isini
ar axdendnen yuradRebis Zlier koncentrirebas da realurad ar muSa
obdnen. 90% sxvebisgan iwerda saSinao davalebas, 66% swavlis bolo
wels testirebas did mniSvnelobas aRar aniWebda da Sesasrulebel
davalebas `afuCeCebda~. steinbergi amtkicebs, rom es nawilobriv Tana
tolTa zewolis gamo xdeba. `mozardTa umetesobisaTvis Tanatolebis
azri ufro mniSvnelovania, roca saqme swavlas exeba, vidre sakuTari
mSoblebis~ (1998). am kvlevis Sedegebi asaxavs imas, rom Tanatolebi
Zalian did gavlenas axdenen mozardebis qcevaze, radgan xSirad sa
sacilod igdeben zogierTs.
yoveli mexuTe moswavle ambobda, rom maTi megobrebi dasci
nodnen warmatebul moswavleebs. rodesac maT gamokiTxvisas
ekiTxebodnen, Tu romel kategoriaSi isurvebdnen moxvedras,
xuTjer meti moswavle ambobda, rom surda, yofiliyo `popu
laruli~ da `xumara~, vidre misTvis ewodebinaT `Wkuiskolofa~.
samjer met moswavles surda yofiliyo `wveulebebis moyvaru
li~ an `narkomani~, vidre `Wkuiskolofa~. amave dros, `Wkuis
kolofebi~ yvelaze naklebad iyvnen bednierebi am statusiT,
daaxloebiT naxevars surda, rom sxva jgufSi yofiliyo (Stein-
berg, 1998 gv. 332).
bavSvebi SemTxveviT ar irCeven megobarTa wres. dawyebiT skolebSi
bavSvebi amJRavneben tendencias, megobrebad airCion iseTi moswavlee
bi, romlebsac maTi msgavsi Sexeduleba aqvs swavlis mimarT (Wentzel,
1999). jili hamis (Jill Hamm, 2000) kvlevis mixedviT, romelic erTma
neTs adarebda afroamerikeli, azielamerikeli da evroamerikeli
moswavleebis megobrul paternebs, aRmoCnda, rom yvela am populaciis
warmomadgenlebi megobrebad irCevdnen msgavsi Sexedulebebis mqone
Tanaklaselebs (Tumca, araidenturebs). afroamerikeli moswavleebi
sxva moswavleebze metad iTvaliswinebdnen eTnikur msgavsebas.
aseve cxadia, rom akademiur miRwevas yvelaze naklebi Rirebuleba
afroamerikel moswavleebSi aqvs (Steinberg, Dornbush & Brown, 1992; Wentzel
& Battle, 2001). Tumca, sifrTxile unda gamoviCinoT kvlevasTan dakav
SirebiT, romelic ar iTvaliswinebs SesaZlo individualur da jgufur
gansxvavebebs. magaliTad, rodesac evroamerikel, espanuri warmoSobis
amerikel da afroamerikel moswavleebs ekiTxebodnen, daesaxelebinaT
is Tanatolebi, romlebTanac surdaT megobroba, samive populaciis
gogonebma da evroamerikelma biWebma aseTebad maRali miRwevis Tana
tolebi daasaxeles. amis sapirispirod, afroamerikelma da espanuri
warmoSobis biWebma favoritebad daasaxeles dabali miRwevis mqone
biWebi (Graham, Taylor & Hudley, 1998).
562
mSoblebi da maswavleblebi
did rols asruleben mSoblebi da maswavleblebi. rodesac gamoi
kiTxes 3407 moswavle me9dan me12 klasamde da sTxoves maT, aRe
weraT mSoblebis da TanatolTa jgufis orientacia, aRmoCnda, rom
is mozardebi, romlebmac mSoblebi daaxasiaTes, rogorc avtoritetu
lebi (momTxovnebi, magram pasuxismgeblobiT savse, racionaluri da
demokratiulebi), iyvnen keTilganwyobilebi da afasebdnen, rogorc
ufrosebis, ise TanatolTa Sefasebebs, yofiliyvnen `normalurebi~ da
`Wkuiskolofebi~. is moswavleebi ki, gansakuTrebiT gogonebi, romle
bic mSoblebs axasiaTebdnen, rogorc ara mzrunvelebs, xSir SemTxveva
Si ugulebelyofdnen ufrosebis Rirebulebebs da iyvnen `wveulebis
moyvarulebi~ da `narkomanebi~. xolo Semwynarebeli mSoblebis biWebs
ufro metad garToba ainteresebdaT, anu `wveulebis moyvarulebi~
iyvnen (Durbin, Darling, Steinberg & Brown, 1993). faqtobrivad, mozarde
bi, romelTac hyavT avtoritetuli mSoblebi midrekilni arian mo
eqcnen Tanatolebis gavlenis qveS saskolo miRwevebTan mimarTebaSi,
xolo narkotikebisa da alkoholis gamoyenebis mxriv naklebad eqcev
ian TanatolTa gavlenis qveS, gansakuTrebiT maSin, Tu megobrebsac
avtoritetuli mSoblebi hyavT (Collins, Maccoby, Steinberg, Hetherington &
Bornstein, 2000).
rodesac bavSvebs saerTod ara hyavT megobrebi an cota megobari
hyavT, maswavleblebsa da mSoblebs mniSvnelovani rolis Sesruleba
SeuZliaT, raTa waaxalison saskolo miRwevebi. ketrin venzelma da misma
kolegebma aRmoaCines, rom maswavleblebis mxridan aRTqmuli mxardaWera
dakavSirebulia swavlisadmi pozitiur motivaciasTan da skolaSi arse
bul wesrigTan (Wentzel & Battle, 2001). amas garda, saSualo skolaSi mas
wavlebelTa mier gamoTqmul mowonebas anazRaurebs TanatolTa mxri
dan uaryofis negatiuri efeqti. is moswavleebi ki, romlebsac cota
megobari hyavT, magram ar arian uaryofilni TanatolTa mxridan, da
amave dros mowonebas imsaxureben maswavleblebis mier, inarCuneben
mowesrigebulobas rogorc akademiur, ise socialur aspeqtSi.
CarTuli swavlebisTvis socialuri procesebis mniSvneloba Segvi
Zlia umaRlesi skolis moswavleebSi swavlisadmi motivaciisa da Car
Tulobis gazrdis komitetis (2004) sityvebiT SevajamoT:
garda imisa, rom swavla gulisxmobs kognitur procesebs,
swavlisadmi motivacia damokidebulia moswavlis socialur
urTierTobaze. imis albaToba, rom moswavleebi iqnebian mo
tivirebulni da aqtiurad CaerTvebian swavlis procesSi, iz
rdeba, roca amas mxars uWeren maswavleblebi, ojaxi da Tana
tolebi. amdenad, CarTuloba yuradRebas amaxvilebs kavSirze
moswavlesa da im socialur garemos Soris, romlis farglebSic
mimdinareobs swavla. skolebi, romlebic aqcents akeTeben Car
Tulobaze, uzrunvelyofen mikuTvnebulobis gancdas person
alizebuli instruqtirebis, moswavleTa cxovrebisadmi intere
sis gamovlenis, mxardamWeri, yuradRebiani socialuri garemos
Seqmnis saSualebiT (gv. 3).
rom gavigoT, rogor unda SevqmnaT mxardamWeri, mzrunveli so
cialuri garemo, Tavdapirvelad ganvixiloT kolaboracia da koop
eracia.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
mesame TavSi vnaxeT, rom
maswavlebelTa mxridan yur
adReba Zalian mniSvnelovania;
gansakuTrebiT ki im moswav
leebisaTvis, romlebic riskis
qveS arian skolaSi.
563
kolaboracia da kooperacia
miuxedavad akademiur standartebze, prezentaciaze, testebze kon
centrirebisa, skola ufro mets gulisxmobs, vidre ubralod akade
miuri swavlaa. ra Tqma unda, akademiuri swavleba upirvelesi mimar
Tulebaa, `magram skolas mTavari pasuxismgebloba akisria moswavlis
ganviTarebis sxva aspeqtebzec, magaliTad, moswavleebSi im atitudebis,
unarCvevebis, orientaciebis ganviTarebaze, romlebic maT dasWird
ebaT, raTa icxovron, iyvnen kargi moqalaqeebi da emsaxuron demokra
tiul saxelmwifos~ (Battistich, Watson, Solomon, Lewis & Schraps, 1999). amas
garda, ganaTleba amzadebs moswavleebs, moergon cxovrebas da daak
mayofilon misi moTxovnebi.
korporaciaTa umetesoba eZebs iseT adamianebs, romlebic
aramarto kargad floben garkveul akademiur unarCvevebs, ar
amed aqvT unaric harmoniulad imuSaon sxva adamianebTan erTad
da maTTan erTad Seqmnan Sekruli gundi, gamoiCinon iniciativa
da pasuxismgeblobis grZnoba, SeZlon efeqturi komunikacia (Ar-
onson, 2000).
ukanaskneli sami aTwleulis ganmavlobaSi mecnierebi ikvlevdnen ko
laboraciasa da TanamSromlobas skolebSi. Tumca, arsebobs garkveuli
Seusabamobebi. kvlevebis umetesobam gamoavlina, rom namdvilad Tanam
Sromluri jgufebi pozitiur gavlenas axdenen moswavlis empaTiaze,
tolerantobaze, Semwynareblobaze, megobrobaze, sakuTari Tavis ndo
basa da gakveTilebze daswrebazec ki (Solomon, Watson & Battistich, 2001). ima
sac amtkiceben, rom TanamSromlobiT swavlebas SeuZlia bavSvebisa da
mozardebisaTvis socialuri problemebis mogvarebac (Gillies, 2003, 2004).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Jurnalis Theory into Practice
2002 wlis zamTris gamoSveba
eZRvneba sakiTxs `azrovnebis
uzrunvelyofa TanatolebTan
erTad swavliT~. am nomris
redaqtoria TanamSrom
lobiTi swavlebis sferos
erTerTi wamyvani mkvlevari
Angela ODonnell. aq aris
Noreen Webbis, Alison King
is, Annemarie Palincsaris da
sxvaTa statiebic.
efeqturad gamoyenebuli TanamS-
romlobiTi swavlebis strategiebi
zrdis kolaboraciul unar-Cvevebs,
pozitiur urTierTdamokidebulebas,
individualur pasuxismgeblobas.
564
kolaboracia, jgufuri muSaoba
da kooperatiuli swavleba
terminebi _ kolaboracia, jgufuri swavla da TanamSromlobiTi
swavla xSirad erTi mniSvnelobiT gamoiyeneba. maT Soris msgavseba
marTlac aris, magram aris gansxvavebac. gansxvaveba kolaboraciasa
da TanamSromlobas Soris yovelTvis rodia cxadi. ted panici (Ted
Panitz, 1996) saubrobs Semdeg gansxvavebebze: kolaboracia esaa xedva,
Tu rogor unda daamyaro urTierToba sxvebTan _ rogor iswavlo da
imuSao. kolaboracia urTierTobis gzaa imaTTan, vinc gansxvavebulia,
aqvs Zalaufleba. TanamSromloba ki, amave dros, aris sxva adamian
ebTan erTad muSaoba erTi raime saerTo mizinis misaRwevad (Gillies,
2003). kolaboraciuli swavlebis fesvebi britanel pedagogebSi unda
veZioT, romelTac surdaT, maT moswavleebs aqtiurad gamoeyenebinaT
Seswavlili literatura. TanamSromlur swavlebas amerikuli safuZve
li aqvs, rasac fsiqologebis, jon diuisa da kurt levinis SromebSi
vipoviT. SeiZleba isic iTqvas, rom TanamSromlobiTi swavleba ko
laboraciis erTerTi gzaa.
jgufuri muSaoba gulisxmobs ramdenime moswavlis erTobliv meca
dineobas _ isini SeiZleba TanamSromlobdnen da SeiZleba ara. jgufSi
SeiZleba ganxorcieldes mravali saqmianoba. magaliTad, moswavleebma
SeiZleba erToblivad Caataron adgilobrivi kvleva. Tu moswavleebma
10 axali cneba unda iswavlon biologiaSi, ratom ar unda mivceT maT
ufleba, gainawilon es terminebi da erTmaneTs aswavlon? rac mTa
varia, darwmundiT, rom jgufis TiToeul wevrs SeuZlia amocanasTan
gamklaveba. zogjer isec xdeba, rom mTeli jgufis saqmes erTiori
moswavle akeTebs.
jgufuri muSaoba SeiZleba Zalian gamosadegi iyos, magram TanamS
romlobiTi swavleba ufro mets moiTxovs, vidre ubralod bavSvebis
ganawilebas jgufebSi. anjela odoneli (Angela ODonnell) da jim okeli
(Jim OKelly) aRweren maswavlebels, romelmac ganacxada, rom iyenebda
`TanamSromlur swavlebas~ rodesac, awyvilebda moswavleebs da av
lebda maT referatis daweras, oRond TiToeul moswavles referatis
mxolod erTi nawili unda daewera. samwuxarod, maswavlebelma maT ar
gamouyo erTad samuSao dro. moswavleebma miiRes Sefaseba mxolod
TavianTi nawilis mixedviT da jgufuri Sefaseba mTliani proeqtis
Sesabamisad. erTma moswavlem miiRo umaRlesi Sefaseba, Tavis nawilSi,
magram C Sefaseba mTlian proeqtSi, imitom, rom misma partniorma mi
iRo F. gamovida, rom erTi moswavle daisaja C SefasebiT im situaciis
gamo, romlis gakontrolebac Tavad ar SeeZlo. xolo meore moswavle,
romelsac araferi gaukeTebia, dajildovda C SefasebiT. es ar yofila
TanamSromluri swavleba, amas jgufur muSaobasac ki ver davarqmevT.
kooperaciuli jgufebis miRma. kooperaciul swavlebas didi istoria
aqvs amerikis ganaTlebis sistemaSi. jer kidev adreul 1900ian wlebSi
jon diui akritikebda Sejibris moments ganaTlebaSi da mouwodebda
pedagogebs, SeeqmnaT skolis iseTi struqtura, romelic demokrati
uli swavlebis principebze iqneboda agebuli. es ideebi uaryofil
iqna 4050ian wlebSi da maTi adgili SejibrebasTan dakavSirebulma
ideebma daikava. 60ian wlebSi individualuri da TanamSromluri swav
lebis struqturebi kvlav aqtualuri gaxda. es erTi mxriv adamianis
uflebebis dacviT iyo ganpirobebuli da, meore mxriv, interaqciuli
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
mikuTvnebulobis moTxovnile
ba mesame safexuria maslous
mier warmodgenil ierarqi
aSi, romelic me10 TavSi iyo
ganxiluli. urTierTobis
SenarCunebis moTxovnile
ba Zalian Zlieria. me es
gamaxsenda, rodesac Cemma
qaliSvilma me4 klasSi miiRo
SeniSvna. man baraTi gadasca
amxanags gakveTilis dros.
lizis axsna aseTi iyo: lanCis
dros SexlaSemoxla hqondaT
da `es saqme unda gaerCia~.
kolaboracia xedva, Tu
rogor unda daamyaro urT
ierToba Sengan gansxvavebul
adamianebTan; pativs scems
gansxvavebebs, avtoritetebs da
iTvaliswinebs sxvis codnas.
kooperacia erToblivi
muSaoba saerTo miznebis mis
aRwevad.
kooperaciuli swavla gansx
vavebuli unarebis moswavleTa
muSaoba jgufebSi, sadac isini
iReben jildos jgufis saerTo
warmatebis Sesabamisad.
565
kavSirebiT (Webb & Palincsar, 1996). dRes swavlebis konstruqtivistuli
perspeqtivebi interess iCenen kolaboraciisa da kooperaciuli swav
lebisadmi da `didia interesi iseTi situaciebis mimarT, sadac jgufis
saqmianobaSi integrirebulia damuSavebis, interpretaciis, axsnis, ar
gumentaciis procesebi da sadac swavlas xels uwyoben sxva pirovnebe
bic~ (Webb & Palincsar, 1996, gv. 844).
swavlebis sxvadasxva Teoria TanamSromlobiT swavlebas gansxvaveb
uli mizezebis gamo uWeren mxars (ODonnell, 2002; ODonnell & OKelly, 1994).
informaciis gadamuSavebis Teoretikosebi xazs usvamen jgufuri dis
kusiebis mniSvnelobas moswavleTa mier arsebuli codnis gaxsenebaSi,
elaboraciaSi, codnis gaRrmavebaSi. rodesac jgufis wevrebi wamoWri
an sakiTxebs da cdiloben am problemebis axsnas, maT uwevT sakuTari
codnis organizeba, mimarTebebis damyareba, mimoxilva; erTi sityviT,
mTeli im procesebis ganxorcieleba, romlebic xels uwyobs informa
ciis gadamuSavebas. piaJes mimdevrebi amboben, rom interaqcia jgufis
SigniT qmnis kognitur konfliqtebsa da uwonasworobas, rac individs
ubiZgebs, kiTxvis niSnis qveS daayenos sakuTari Sexeduleba da axali
ideis Zebna daiwyos. an, rogorc piaJem ganacxada (1985): `gamovides
arsebuli garemoebidan da axali mimarTulebiT wavides~ (gv. 10). isini,
vinc vigotskis Teorias aniWeben upiratesobas, amboben, rom socialur
interaqcias didi mniSvneloba aqvs swavlisaTvis, ramdenadac maRali
fsiqikuri funqciebi, rogoricaa gansja, gageba, kritikuli azrovne
cxrili 11.1
kooperaciuli swavlebis sxvadasxva forma gansxvavebuli daniSnulebiT
kooperaciuli swavlebis sxvadasxva formas (damuSaveba, piaJeseuli, vigotskiseuli) gan
sxvavebuli daniSnuleba aqvs, sxvadasxva struqtura sWirdeba da sakuTari potenciuri
problemebi da maTi gadaWris gzebi moepovebaT.
aspeqti damuSaveba piaJeseuli forma vigotskiseuli forma
jgufis zoma patara (24) patara wyvili
jgufis
Semadgenloba
heterogenuri/ homogenuri homogenuri heterogenuri
amocanebi ganmeoreba? integracia aTviseba unarCvevebi
maswavleblis
roli
fasilitatori fasilitatori modeli/ megzuri
potenciuri
problemebi
umniSvnelo daxmareba;
araTanabari monawileoba
araqtiuroba;
ar aris kognituri
konfliqti
umniSvnelo daxmareba;
araadekvaturi
dro/dialogi
problemebis
gadaWra
daxmarebis gawevis
pirdapiri miTiTeba;
daxmarebis nimuSis micema;
intaraqciis Cawera
kamaTis Semotana daxmarebis gawevis
pirdapiri swavleba;
daxmarebis gacemis
modelireba.
wyaro: wignidan Educational Psychology Review, 6, gv. 327, Learning from Peers: Beyond the Rhetoric of Positive Results, A.M.
ODonnellisa da J.OKellyis avtorobiT. saavtoro ufleba 1994 Plenum Publishing Corporation. ibeWdeba Springer Science
and Business Medias didsulovani nebarTviT.
566
ba socialur interaqciaSi aRmocendeba da Semdeg xdeba individis
mier maTi internalizeba. bavSvebi sxvebTan erTad ukeT Seasruleben
gonebriv amocanebs, sanam SeZlebdnen amas individualurad. amdenad,
TanamSromlobiTi swavleba uzrunvelyofs socialur mxardaWeras da
amzadebs sayrdens (scaffolding) saimisod, rom moswavleebma win waiwion
swavlis mxriv.
cxrili 11.1 ajamebs TanamSromlobiTi swavlebis funqciebs sx
vadasxva Teoretikosis xedvis mixedviT da aRwers TiToeuli jgufis
ramdenime elements. TanamSromlobiTi swavlebis am funqciebma sarge
beli rom moitanos, jgufis wevrebi erTmaneTTan mWidrod unda Tanam
Sromlobdnen, TiToeuli monawile CarTuli unda iyos saqmianobaSi.
magram, rogorc es yovelma maswavlebelma Tu mSobelma icis, TanamS
romloba avtomaturad ar iwyeba bavSvebis jgufebSi gadanawilebiT.
ra SeiZleba cudad Semotrialdes: jgufuri swavlebis araswori ga
moyeneba. Tu yuradRebiT ar dagegmavT da yvelafers kargad ar gaakon
trolebT, jgufurma interaqciam SeiZleba xeli SeuSalos swavlas,
klasSi socialuri kavSirebis ganmtkicebis nacvlad. magaliTad, Tu
arsebobs konformizmis waqezeba _ vTqvaT, jildos gamoyeneba xdeba ar
amarTebulad, an erTi moswavle gavlenas axdens danarCenebze _ inter
aqcia SeiZleba araefeqturi da araproduqtuli aRmoCndes. SeiZleba
ganmtkicdes araswori Sexedulebebi, an Sexeduleba Camoyalibdes ua
resi da ara saukeTeso ideebis kombinirebiT (Battistich, Solomon & Delucci,
1993). moswavleebi, romlebic jgufSi muSaoben da araswor pasuxamde
midian, SeiZleba ufro darwmunebulebi iyvnen, rom marTlebi arian im
Tvalsazrisidan gamomdinare, rom `ori Tavi sjobnis erTs~ (Puncochar &
Fox, 2004). aseve, dabali moswrebis mqone moswavleebis ideebi SeiZleba
ignorirebuli iyos da dacinvis saganic ki gaxdes, maSin, roca maRali
statusis moswrebis mqone moswavleebis ideebi yovelTvis mowonebu
lia, miuxedavad am ideebis xarisxisa da wyobisa (Anderson, Holland & Pal-
incsar, 1997 Cohen, 1986). meri makaslinma da tom gudma (Mary McCaslin & Tom
Good, 1996) jgufuri swavlebis ramdenime sxva naklic CamoTvales:
moswavleebi xSirad processa da procedurebs met Rirebulebas ani
Weben, vidre swavlas. siswrafe da samuSaos droze adre dasruleba
ufro mniSvnelovania maTTvis, vidre dafiqrebuli azrovneba da
swavla.
moswavleebi Secdomebis gasworebas ufro iSviaTad cdiloben, vi
dre mcdari Sexedulebebis Camoyalibebas.
socializaciam da interpersonalurma urTierTobebma SeiZleba da
jabnos swavlis procesi.
moswavleebma SeiZleba ufro didi yuradReba jgufis `eqsperts~
miapyron da ara maswavlebels. swavla pasiuria da rac iswavleba,
SeiZleba SecdomiT iswavlebodes.
Semcirebis nacvlad, statusobrivi gansxvaveba SeiZleba kidev ufro
gaizardos. zogi moswavle sruliad usaqmuradaa, radgan jgufi mas
Tan erTad Tu mis gareSe mainc miiwevs win. sxvebi ufro metad rw
mundebian, rom jgufis gareSe verafers axerxeben.
Semdeg monakveTSi ganvixilavT, rogor SeiZleba airidon maswav
leblebma es problemebi Tavidan da xeli Seuwyon namdvil TanamSrom
lobas.
567
TanamSromlobiTi swavlebis amocanebi
TanamSromluri jgufebis dagegmva iwyeba miznis dasaxviT. risi
gakeTeba evalebaT moswavleebs? ra aris amocana? TanamSromluri
jgufebis amocanebi SeiZleba iyos metnaklebad struqturirebuli.
maRalstruqturirebuli amocanebi gulisxmobs varjiSs, sxvadasxva
rutinebisa da procedurebis aTvisebas, kiTxvebis gacemas saxelmZ
RvaneloebSi dasmul sakiTxebze, maTematikur angariSsa da a.S. nak
leb struqturirebuli kompleqsuri amocanebis SemTxvevaSi ki ar aris
zustad Camoyalibebuli procedurebi, moiTxovs problemis moZie
bas da maRali safexuris azrovnebas. arasrulad struqturirebuli
problemebi aris kidec namdvili jgufuri amocanebi da moiTxovs
resursebs (codna, unarCvevebi, strategiebi problemebis gadasaWre
lad, kreatuloba) jgufis yoveli wevrisagan. maRalstruqturirebuli
amocanebi ki aseve efeqturad SeiZleba gadaiWras individualurad. es
gansxvaveba Zalian mniSvnelovania, radgan swored nakleb struqturi
rebuli, kompleqsuri, namdvili jgufuri amocanebi moiTxovs ufro me
tad maRali xarisxis interaqcias, vidre rutinuli amocanebi, rodesac
saqme exeba swavlasa da problemis gadaWras (Cohen, 1994; Gillies, 2004).
maRalstruqturirebuli, mimoxilvis da unarCvevebis amocanebi. met
naklebad struqturirebuli amocanebi, rogoricaa, magaliTad, gan
vlili masalis gameoreba gamocdisaTvis, SeiZleba ganxorcieldes
struqturirebuli teqnikiT, vTqvaT STADiT (Student Teams Achievement
Divisionsis abreviatura, rac qarTulad `moswavleTa jgufis miRwevis
ganawilebas~ niSnavs. mTargmn. Sen.), sadac gundebi (oTxi moswavliT)
erTmaneTs ejibrebian yvelaze warmatebuli jgufis gamosavlenad
(Slavin, 1995). Seqebam, aRiarebam, Sinaganma jildom SeiZleba gazardos
motivacia, Zalisxmeva, Seupovroba da, Sesabamisad, swavlis xarisxi.
dialogis formireba Semofargluli rolis miniWebiT, SeiZleba aseve
xelSemwyobi faqtori iyos moswavleTa CarTulobis gasazrdelad,
roca saqme gvaqvs rutinul, savarjiSo an masalis gasameorebel dava
lebebTan.
cudad struqturirebuli, konceptualuri da problemis gadaWris amo
canebi. Tu amocana nakleb struqturirebuli da ufro kognituria, Ria
cvlilebasa da elaboraciul diskusias SeuZlia ufro didi daxmareba
gagviwios (Cohen, 1994; Ross & Raphael, 1990). amdenad, iseTi strategiebis
gamoyeneba, romelic xels uwyobs farTo da produqtiul interaqcias,
maSinaa marTebuli, roca mizani maRali safexuris azrovnebisa da prob
lemis gadaWris gzebis ganviTarebaa. aseT situaciebSi, maRal struq
turirebulma procesma, magaliTad Sejibrma jgufebs Soris jildos
mosapoveblad, rigidulma rolurma ganawilebam SeiZleba xeli SeuSa
los moswavleTa interaqciasa da miznis mimarTulebiT winsvlas. iseTi
teqnikebi, rogoricaa reciprokuli kiTxvari (King, 1994), reciprokuli
swavleba (Palincsar & Brown, 1984; Rosenshine & Meister, 1994), wyvilebSi muSao
ba (Kagan, 1994), an `jigsou~ ufro produqtiuli iqneba, radgan rodesac
maTi gamoyeneba sworad xdeba, isini xels uwyoben eqstensiur interaq
cias da elaboraciul azrovnebas iseT situaciebSi, roca moswavleebs
kopleqsuri masala aqvT gasavleli. aseT dros jildos gamoyeneba
araefeqturia. rodesac jildos sTavazob moswavles, xSirad mizani
swored am jildos mopoveba xdeba (Webb & Palincsar, 1996).
568
socialuri unarCvevebisa da komunikaciis amocanebi. rodesac wyvi
lebSi swavlebis mizani gvaqvs, socialurma unarCvevebma da interjgu
furma Sexedulebebma, mravalgvarobis Sefasebam, specifikuri rolebis
ganawilebam da jgufis SigniT funqcionirebam SeiZleba komunikacias
Seuwyos xeli (Cohen, 1994; Kagan, 1994). aseT situaciebSi kargi iqneba,
Tu liderobis xSirad SecvliT. umciresobebis warmomadgenlebsa da
moswavle gogonebs eqnebaT saSualeba, ganaviTaron liderobis unar
Cvevebi. amas garda, jgufis wevrebi gaecnobian TavianTi megobrebis
liderobis unars (Miller & Harrington, 1993). jildo albaT ar iqneba
saWiro, isini CaerTvebian saqmianobaSi, raTa Camoayalibon erToba, pa
tiviscema, pasuxismgebloba gundis TiToeul wevrze.
moswavleTa momzadeba TanamSromlobiTi
swavlebisaTvis
rogoria Tqveni azri?
dawyebiT skolaSi samuSaoze miRebis win intervius dros aseTi
kiTxvebi winaSe aRmoCndiT: `iyenebT Tu ara jgufur samuSaoebs
swavlebaSi? ratom? rogor ganaxorcielebT amas am skolaSi?~

devid da rojer jonsonebma (David & Roger Johnson,1999) CamoTva
les xuTi elementi, romelic gansazRvravs kooperaciuli swavlebis
jgufs:
pirispir interaqcia
kolaboraciuli unarCvevebi
pozitiuri urTierTdamokidebuleba
jgufuri procesebi
individualuri pasuxismgebloba
moswavleebi erTmaneTTan axlos arian, maT Soris ar aris saklaso
distancia. jgufis wevrebs Soris aris pozitiuri urTierTdamokide
buleba _ maT sWirdebaT erTmaneTis mxardaWera, ganmartebebi, meg
zuroba. maSinac ki, roca erTad muSaoben, jgufis wevrebma sakuTari
codnis demonstrireba unda moaxdinon. isini individualurad iReben
pasuxismgeblobas. kolaboraciuli unarCvevebi saWiroa jgufuri muS
aobis efeqturad funqcionirebisaTvis. xSirad saWiroa, rom garkveu
li unarCvevebi, magaliTad, konstruqciuli ukukavSiri, SeTanxmebis
miRweva, TiToeuli wevris CarTva saqmianobaSi, winaswar gamomuSavde
bodes da manamde gavarjiSdes, sanam jgufi aiRebs amocanas. saboloo
jamSi, jgufis wevrebi akontroleben jgufur procesebs da urTier
Tobebs, raTa darwmundnen, rom jgufi efeqturad muSaobs da gaigon
jgufis dinamika. isini svamen kiTxvas: `vmoqmedebT, rogorc jgufi?
yvela erTad muSaobs?~
avstraliaSi me812 klasel moswavleebSi Catarebulma kvlevam ga
moavlina, rom TanamSromlobiT jgufebSi gaerTianebuli moswavleebi
pozitiuri urTierTdamokidebulebiTa da daxmarebiT ufro met warmate
bas aRwevdnen maTematikaSi, sabunebismetyvelo mecnierebebsa da ucxo
enaSi, vidre is moswavleebi, romlebic arastruqturirebul jgufebSi
iyvnen gaerTianebulni. amas garda, struqturirebuli jgufebis moswav
leebi ufro xSirad aRniSnavdnen, rom swavla saxaliso iyo.
daukavSireT PRAXIS II
TM
s da
ganavrceT
kooperaciuli swavlebis
maxasiaTeblebi (II, A2)
swavlebis mravali strategia,
romelsac `kooperaciuli
swavleba~ ewodeba, xSirad
ganicdis garkveuli Tavise
burebebis naklebobas, rom
lebic Zalian mniSvnelovania
aseTi meTodiT swavlebisaT
vis. CamoTvaleT es Tavise
burebebi da axseniT maTi
roli.
569
kooperaciuli jgufebis Seqmna. ra zomisa unda iyos kooperaciuli
gundi? pasuxi damokidebulia saswavlo miznebze. Tu moswavleebs ub
ralod masalis gadaxedva, gameoreba evalebaT, erT jgufSi 4, 5 an 6
moswavlis gaerTianeba savsebiT misaRebia. magram Tu mizani TiToeuli
moswavlisTvis imis xelSewyobaa, rom man monawileoba miiRos diskus
iebSi, problemis gadaWraSi, Seiswavlos kompiuteri, aseT SemTxvevaSi
24 moswavlis gaerTianeba ufro marTebulia. TanamSromluri jgufebis
formirebisas sasurvelia sqesTa balansis dacva. zogma kvlevam ga
moavlina, rom rodesac jgufSi cota gogonaa, isini diskusiis miRma
rCebian, miuxedavad imisa, rom SeiZleba ufro unarianebi iyvnen. amis
sapirispirod, rodesac jgufSi erTi an ori biWia, isini liderebad
iqcevian xolme, maT yovelTvis ekiTxebian azrs gogonebi, miuxedavad
imisa, rom es biWebi SeiZleba Zalian morcxvebi da naklebad unari
anebi iyvnen. zogadad, morcxv moswavleebTan individualuri muSaoba
jobia (ODonnell & OKelly, 1994; Webb & Palincsar, 1996). ra SemTxvevasTanac
unda gvqondes saqme, maswavlebelma unda akontrolos jgufebi, raTa
darwmundes, rom yvelas Seaqvs wvlili saerTo saqmianobaSi, yvela aq
tiurobs da swavlobs.
ganmartebebis gacema da miReba. praqtikaSi jgufuri swavlebis efeqte
bi gansxvavebulia da damokidebulia imaze, Tu ra xdeba jgufSi real
urad da vin aris masSi gaerTianebuli. Tu samuSaoze mxolod ramden
ime adamiani iRebs pasuxismgeblobas, es adamianebi iswavlian, magram
isini, vinc ar aris CarTuli jgufSi, savaraudod, isev ucodinari
darCeba. moswavleebi, romlebic svamen kiTxvebs da iReben pasuxebs,
mudmivad cdiloben, moiZion ama Tu im movlenis axsna, ufro mets
iswavlian, vidre isini, romlebic pasiuroben, arc kiTxvebs svamen da
arc Sesaswavl sakiTxs uRrmavdebian. cxadia, rom rac ufro metad
poulobs moswavle gaazrebul axsnas da uziarebs mas Tavis megobrebs,
miT mets swavlobs amxsneli. naswavlis kargad axsna sxvisTvis, rogorc
Cans, ufro mniSvnelovania swavlisaTvis, vidre sxvisi axsnilis mosmena
(Webb, Farivar & Mastergeorge, 2002; Webb & Palincsar, 1996). axsnisaTvis mTeli
Seni codnis organizeba gWirdeba, am codnis sakuTari sityvebiT gad
mocema, magaliTebisa da analogiebis mofiqreba (romlebic akavSirebs
informacias imasTan, rac ukve cnobilia), codnis Semowmeba kiTxvebze
pasuxis gacemiT. es SesaniSnavi saswavlo strategiebia (King, 1990, 2002;
ODonnell & OKelly, 1994).
kargi axsna sakmarisad Sesabamisi, drouli, swori da elaboraciu
lia saimisod, rom daexmaros msmenels Secdomis gamosworebaSi. kargi
axsna scems pasuxs kiTxvaze `ratom?~ (Webb da sxvebi, 2002; Webb & Mas-
tergeorge, 2003). magaliTad, saSualo skolaSi moswavleebi maTematikis
gakveTilze sxedan da jgufurad muSaoben Seedeg sakiTxze:
gamoTvaleT 30 wuTiani satelofono zaris Rirebuleba, roca
pirveli wuTis Rirebuleba $0.22ia da yoveli damatebiTi wuTi
$0.13 Rirs.
axsnisa da maswavleblis an jgufis romelime wevris mxridan gaweu
li daxmarebis xarisxi mniSvnelovnad ganapirobebda swavlas, rac ufro
maRali iyo es xarisxi, miT ukeTesi iyo swavla. cxrili 11.2 gviCvenebs
daxmarebisa da axsnis sxvadasxva xarisxs. ra Tqma unda, moswavleebma
yuradReba unda daZabon da gamoiyenon daxmareba. daxmarebis mimRebic
iRebs pasuxismgeblobas, Tu swavla kargad midis. magaliTad, Tu damx
570
mare ambobs: `13 gavamravloT 29ze~, Semdeg daxmarebis mimRebi svams
kiTxvas: `ratom 29ze?~ kiTxvis sworad dasma da gasagebad axsna kri
tikuli sakiTxia da Cveulebriv, es unarCvevebi unda iswavlebodes.
cxrili 11.2
daxmarebis doneebi kooperaciul jgufebSi
moswavleebi ukeT swavloben, Tu isini gascemen da iReben
maRali donis daxmarebas
done aRwera da magaliTi
maRali
6 verbalurad Camoyalibebuli axsna imisa, rogor
unda gadaiWras problema mTlianad an nawilobriv
(`13 centi gaamravleT 29ze, radgan pirveli
wuTis Semdeg rCeba 29 wuTi~)
5 Tvlis wesi verbaluri saxelwodebebis gareSe
(gvaqvs 30, ase rom, gamoaklebT erTs)
4 ricxobrivi gamoxatva (13jer 29)
3 ricxvebis dawera (dawereT 13, qveS 29 da Semdeg
gaamravleT)
2 gaeciT pasuxi mTlianad an nawilobriv
(me $3.77 miviRe)
1 araSinaarsobrivi da arainformaciuli pasuxi
(gaakeTeT ise, rogorc aris naTqvami)
0 ar aris pasuxi
dabali
wyaro: wignidan Productive helping in cooperative groups by N.M. Webb, S.H. Farviar, &
A.M. Mastergeorge. Theory in Practice, 41 (1), gv. 14 saavtoro ufleba College of Educa-
tion, The Ohio State University. yvela ufleba daculia. ibeWdeba nebarTviT.
rolebis miniWeba. maswavleblebi moswavleebs rolebs aniWeben
im mizniT, rom xeli Seuwyon kooperaciasa da srul monawileobas.
zogi roli aRwerilia 11.3 cxrilSi. Tu gamoiyenebT rolebs, darw
mundiT, rom es rolebi swavlas Seuwyobs xels. iseT jgufebSi, rom
lebic yuradRebas amaxvilebs socialur unarCvevebze, rolebi mos
menas, waxalisebas, gansxvavebuli azris pastiviscemas unda uwyobdes
xels. jgufebSi, romlebic orientirebulia varjiSze, gameorebaze, an
bazisuri unarCvevebis dauflebaze, rolebi xels unda uwyobdes Se
upovrobas, waxalisebasa da monawileobas. jgufebSi, romlebic orien
tirebulia azrovnebaze, msjelobaze problemis gadaWraze, kompleq
sur swavlebaze, rolebi xels unda uwyobdes azrian diskusias, axsnisa
da mignebebis gaziarebas, gamokvlevas, kreatulobas. darwmundiT, rom
moswavleebs ar uqmniT STabeWdilebas, TiTqos jgufis mTavari mizani
am procedurebis ganxorcieleba, anu rolebis Sesrulebaa. rolebi ar
aris TavisTavad mizani, isini mxolod xels unda uwyobdnen swavlas
(Woolfolk Hoy & Tschannen-Moran, 1999).
571
TanamSromlobiTi swavlebis strategiebi xSirad gulisxmobs jgu
fis mTeli klasis winaSe angariSiT wardgenas. Tu odesme daswrebixarT
aseT angariSs, gecodinebaT, rom is zogjer saSinlad mosawyenia. pro
cesi rom ufro sasiamovno da gamosadegi gaxdes rogorc momxseneblisT
vis, ise msmenelisaTvis, anamaria palinsari da lesli herenkoli (2002)
moswavleebs aswavlidnen mosmenisas inteleqtualuri rolebis gamoy
enebas. es rolebi efuZneboda prognozebisa da Teoriebis Camoyali
bebis, Sedegebis Sejamebis, prognozebisa da Teoriebis SedegebTan
dakavSirebis mecnierul strategiebs. zog msmenels evaleboda moxse
nebis Semowmeba, ramdenad naTeli iyo kavSiri prognozebsa da Teor
iebs Soris. sxvebs aRmoCenebis mkafiooba unda SeemowmebinaT. danarCe
nebi iRebdnen pasuxismgeblobas, SeemowmebinaT, ramdenad akavSirebdnen
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daamateT cxrili 11.3 `moswav
leTa SesaZlo rolebi koop
eraciul swavlaSi~ da cxrili
11.5 `sanimuSo kiTxvebi urT
ierTgamokiTxvisas dialogis
wasaxaliseblad~
cxrili 11.3
moswavleTa SesaZlo rolebi kooperaciul swavlaSi
imis mixedviT, ra daniSnuleba aqvs jgufs da ra asakisani arian
misi wevrebi, es miniWebuli rolebi SeiZleba xelSemwyobi aRmoCndes
TanamSromlobasa da swavlaSi. ra Tqma unda, SesaZlebelia moswav
leebs dasWirdeT swavla, rogor iTamaSon es rolebi, magram rolebi
ise unda icvlebodes, rom moswavleebma SeZlon, monawileoba miiRon
jgufuri swavlebis sxvadasxva aspeqtSi.
roli aRwera
xelSemwyobi xels uwyobs da waaxalisebs moridebul
da uxaliso moswavleebs, aiZulebs maT
CaerTon saqmianobaSi.
Semqebi/gamamxnevebeli asaxavs sxvaTa wvlils da xazs usvams
miRwevas.
`mcveli~ awonasworebs monawileobas da akontro
lebs, rom aravin iyos dominanti.
instruqtori exmareba danarCenebs, Cawvdnen akademi
uri Sinaarsis teqsts da xsnis cnebebs.
kiTxvebis moTave akontrolebs imas, rom moswavleTa
kiTxvebi ar darCes dausmeli da pa
suxgaucemeli.
Semmowmebeli amowmebs jgufis Sexedulebebs,
gamoiZiebs yvelam gaigo Tu ara sakiTxi.
amocanebis xelmZRvaneli aiZulebs jgufs, yuradReba sxva
araferze gadaitanon.
`Camweri~ iwers ideebs, gadawyvetilebebs, gegmebs.
refleqtori aCvenebs jgufs progress (progresis
naklebobas).
simSvidis uzrunvelmyofi akontrolebs disciplinas.
masalis makontrolebeli iRebs da abrunebs masalas.
wyaro: wignidan Cooperative Learning by S. Kagan. Published by Kagan Publishing, San Clem-
ente, CA. saavtoro ufleba 1994 Kagan Publishing. adaptirebulia nebarTviT. 1-800-WEE
CO-OP.
572
cxrili 11.4
ra unda gaiTvaliswinoT TanamSromlobiTi swavlebis dagegmvisa da ganxorcielebisas?
rCevebi socialuri unar-Cvevebis
amocanebi: gundis Sekvra,
TanamSromluri unar-
Cvevebi
struqturirebuli amocanebi:
gameoreba, varjiSi da unar-
Cvevebi
arastruqturirebuli
amocanebi: problemis
gadaWra, azrovneba
jgufis zoma
da Semadgenloba
25 kaciani jgufebi, saer
To interesebi, Sereuli
jgufebi, meCxeri jgufebi
24 kaciani jgufebi, Sereuli
SesaZleblobebi, saSualoze
maRali/saSualoze dabali an
maRalidabali/saSualosa
Sualo
24 kaciano jgufebi.
SearCieT wevrebi ise,
rom xeli Seewyos in
teraqcias.
ratom vaniWebT
rolebs?
monawileobisa da
konfliqtis regulireba,
liderebis cvlileba
CarTulobis monitoringi,
dabali SesaZleblobebis
moswavleebis uzrunvelyofa,
rom SeeZloT Tavisi unarebis
ganovlena.
interaqciis, diver
gentuli azrovnebis,
mimarTebiTi msje
lobebis, debatebis,
jgufis fasilitaciis
waxaliseba
garegani
jildo
aucilebeli ar aris, Tumca
SeiZleba gamosadegi iyos.
saWiroa, raTa waaxalisos moti
vacia, Zalisxmeva, Seupovroba.
ar aris aucilebeli.
maswavleblis roli modeli _ wamaxalisebeli modeli _ mmarTveli, instruq
tori
modeli _
fasilitatori
moswavleTaTvis
aucilebeli
unar-Cvevebi
mosmena, monacvleoba,
waxaliseba, konfliqtis
mogvareba
kiTxvebis dasma, axsna, Si
naarsis codna, strategiebis
daswavla
kiTxvebis dasma, axsna,
elaboracia, Semow
meba, divergentuli
azrovneba, racionaluri
azrovneba, sinTezi
ra uwyobs xels
swavlas?
mosmena da
Tvalyuris devneba...
modelireba da varjiSi mravalgvari, gaazrebuli axsna,
yuradReba da varjiSi
interaqciis moculoba
da xarisxi, codnis
resursebis gamoyeneba
da dakavSireba, Semow
meba da srulyofa
potenciuri
problemebi
araproduqtiuli konfliq
ti, monawileobis ar miReba
daxmarebis gacemis umniSvnelo
unarCvevebi, araCarTuli mo
swavleebi
araCarTuli moswavlee
bis usaqmuroba, zerele
azrovneba, kamaTisaTvis
Tavis arideba
problemebis mogva-
reba
martivi amocanebi, so
cialuri unarCvevebis
pirdapiri swavleba, gundis
Sekvra, jgufuri proces
ebis ganxilva
urTierTdamokidebulebisa
da individualuri pasux
ismgeblobis Camoyalibeba,
daxmarebis gacemisa da axsnis
swavleba
kamaTis wamowyeba,
azrovnebiTi rolebis
ganawileba, adekvaturi
drois gamoyofa
dasawyisi erTi an ori unari, magali
Tad, mosmena da perifra
zireba
moswavleTa wyvilebis saubari
erTmaneTSi
masalis erTdrouli
ganxilva
wyaro: wignidan Implications of cognitive approaches to peer learning for teacher education by A. Woolfolk Hoy & M. Tschannen-
Moran in Cognitive perspectives on peer learning, A. ODonnell & A. King (red.), 1999, gv. 278. adaptirebulia Lawrence Erlbaum
Associates, Inc da Anita Woolfolk Hoys nebarTviT.
573
momxseneblebi erTmaneTTan faqtebs, Teoriebsa da aRmoCenebs. kvleve
bi aCvenebs, rom aseTi rolebis gamoyeneba uzrunvelyofs klasSi dia
logs, azrovnebasa da problemis gadaWras, cnebebis wvdomas (Palincsar
& Herrenkohl, 2002). cxrili 11.4 ajamebs am rCevebs kooperaciuli swav
lebis formirebisaTvis.
TanamSromlobis formebi
axla ganvixilavT gansxvavebul strategiebs rogorc socialuri,
ise kognituri swavlebis dasanergad.
urTierTgamokiTxva. urTierTgamokiTxva ar moiTxovs raime specifi
kur masalas, an testirebis procedurebs da SeiZleba gamoiyenoT sxva
dasxva asakis moswavleebTan. gakveTilis, an maswavleblis mier masalis
axsnis Semdeg, moswavleebi muSaoben wyvilebSi an sameulebSi, svamen da
pasuxoben kiTxvebs masalis irgvliv (King, 1990, 2994, 2002). maswavleblebi
svamen kiTxvebis dasawyiss (ix. cxrili 11.5) da Semdeg moswavleebs as
wavlian, rogor Camoayalibon specifikuri SekiTxvebi masalis irgvliv
am kiTxvebis dasawyisebis gamoyenebiT. moswavleebi ayalibeben kiTx
vebs, monacvleobiT svamen maT da pasuxoben kidec. es procesi ufro
efeqturia, vidre tradiciuli sadiskusio jgufebi, radgan igi xels
uwyobs masalis ufro Rrma gaazrebas. iseTi kiTxvebis gamoyeneba ufro
efeqturia, romlis nimuSi cxrilSia mocemuli da romlebic xels uw
yobs mimarTebebis damyarebas gakveTilsa da adre miRebul codnasa
da gamocdilebas Soris. magaliTad, me9 klasSi msoflio kulturebis
gakveTilze baton garsias mier dasmul aseTi saxis SekiTxvebs Semdegi
diskusia mohyva `kulturis~ cnebasTan dakavSirebiT:
sali: Tqveni sityvebiT axseniT, ras niSnavs kultura.
jimi: batonma garsiam gakveTilze Tqva, rom kultura aris codna da
is Sexedulebebi, romelsac sazogadoebis wevrebi iziareben. Cemi
azriT, esaa yvelaferi: sazogadoebis yvela wevrisaTvis saerTo
rwmena da qcevebi, religia, kanonebi, musika, medicina...
sali: aseve, cekva, xelovneba, ojaxuri rolebi.
bari: codna enasac moicavs. ase rom, kultura enasac gulisxmobs.
jimi: mec ase mgonia. kiTxva maqvs: rogor axdens kultura gavlenas
sazogadoebis enaze?
bari: jer erTi, ena Sedgeba sityvebisagan, romlebic mniSvnelovania
am kulturis farglebSi mcxovrebi adamianebisaTvis. sityvebiT
aRniSnulia iseTi ram, rac ainteresebT da sWirdebaT adami
anebs. amitom sxvadasxva kulturas sxvadasxva leqsikoni aqvs.
zogierT kulturaSi SeiZleba ar aris sityva telefoni, radgan
maT es nivTi ar sWirdebaT da arc aqvT. magram telefoni mniS
vnelovania Cvens kulturaSi, Sesabamisad Cven sxvadasxva sity
vas viyenebT mis aRsaniSnavad: mobiluri telefoni, cifruli
telefoni, magidis telefoni, ukabelo telefoni, telefonis
avtomati da a.S.
jimi (siciliT): sanaZleos Camoval, udabnos kulturebs ar eqnebaT
Tovlisa da TxilamurebiT srialis aRmniSvneli sityvebi.
sali (ubrundeba baris): Seni ar gaqvs rame SekiTxva?
bari: magari kiTxva movifiqre! verasdros upasuxebT. vTvaT, sadRac
arsebobs garkveuli jgufi, romelic ar laparakobs romelime
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
King. A. (1990). TanatolTa in
teraqciis gazrda da swavleba
urTierTgamokiTxvis saSu
alebiT. American Educational
Research Journal, 27, 664687.
urTierTgamokiTxva mid
goma, romlis mixedviTac
moswavleTa or an sam kaciani
jgufi erTmaneTs SekiTxvebs
usvams gakveTilis an prezenta
ciis Semdeg.
574
konkretul enaze? SeiZleba yvela dabadebidanvea laparakis un
ars moklebuli, an rame amdagvari. rogor Seqmnian isini Tavi
anT kulturas, an eqnebaT Tu ara saerTod kultura?
sali: es imas niSnavs, rom isini ver SeZleben erTmaneTTan urTierTo
bas.
jimi: ar eqnebaT musikac. imitom rom ver SeZleben imReron.
bari: moicadeT! ratom ver SeZleben erTmaneTTan komunikacias? iq
neb maT ganaviTaron araverbaluri enis sistema, rogorc iciT,
adamianebi iyeneben Jestebis enas (King, 2002).
cxrili 11.5
sanimuSo kiTxvebi urTierTgamokiTxvisas dialogis
wasaxaliseblad
masalis Seswavlis an gakveTilze daswrebis Semdeg moswavleebi
iyeneben am dasawyisebs, raTa Camoayalibon kiTxvebi da
upasuxon maT.
ra aris axali magaliTi imisa, rom...?
rogor gamoiyenebdiT amas im mizniT, rom...?
ra moxdeba, Tu...?
ra susti da Zlieri mxareebi aqvs...?
rogor ukavSirdeba.... imas, rac aqamde viswavleT?
axseniT ratom... axseniT rogor...
rogor axdens gavlenas...?
ra mniSvneloba aqvs....?
ratom aris mniSvnelovani...?
ra msgavsebaa ... ...s Soris? ra gansxvavebaa ......s Soris?
ra aris saukeTeso... da ratom?
SeadareT ... da ... raTa...
Tqveni azriT ra iwvevs...?
ra daskvnebs gamoitandiT iqidan, rom...?
eTanxmebiT am mtkicebas, rom...? daasabuTeT Tqveni pasuxi.
wyaro: wignidan Structuring peer interaction to promote high-level cognitive processing by A.
King. Theory in Practice, 41 (1), gv. 3435. saavtoro ufleba 2002 College of Education,
The Ohio State University. yvela ufleba daculia. ibeWdeba nebarTviT.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
kooperaciuli swavlebis
formebi
STAD da `jigsou~ mxolod
ori teqnikaa kooperaciuli
swavlebis mravalricxovani
teqnikebidan, romelTagan
TiToeuli garkveuli miznis
misaRwevad aris Seqmnili. Tu
gsurT gaecnoT TanamSrom
luri swavlebis teqnikebsa
da maT gamoyenebas, ixileT
vebgverdi http://www.utc.
edu/Teaching-Resource-Center/
CoopLear.html TanamSromlo
biTi swavlebis teqnikisa da
gamoyenebis Sesaxeb.
skriptuli kooperacia _
saswavlo strategia, romlis
mixedviTac ori moswavle
morigeobiT ajamebs masalas da
ganixilavs am daskvnebs.
skriptuli TanamSromloba. donald danserom da misma kolegebma ga
naviTares meTodi wyvilebSi swavlebisaTvis da mas skriptuli TanamS-
romloba uwodes. moswavleebi erTad muSaoben TiTqmis yvela saganSi.
magaliTad, kiTxvisas orive partniori kiTxulobs teqsts, Semdeg erT
erTi akeTebs wakiTxulis sityvier Sejamebas. misi partniori akeTebs
komentars am Sejamebaze, uTiTebs gamotovebul sakiTxze an Secdo
maze. Semdeg partniorebi erTad muSaoben, raTa moaxdinon informa
ciis elaboracia _ daamyaron asociaciebi, xatebi, mnemonika, kavSirebi
manamde ganvlil masalasTan, moifiqron magaliTebi, analogiebi da a.S.
partniorebi asruleben msmenelisa da Semajamebelis rolebs kiTxvis
Semdeg etapze, Semdeg ki cvlian rolebs manam, sanam ar daasruleben
samuSaos (Dansereau, 1985; ODonnell & OKelly, 1994).
575
am meTodebis garda, spenser kaganma (1994) ganaviTara TanamSrom
lobiTi swavlebis mravali struqtura, romlis mizani sxvadasxva saxis
saswavlo da socialuri amocanebis Sesrulebaa. CanarTSi `rekomenda
ciebi~ SemogTavazebT ideebs imis Sesaxeb, rogor unda danergoT koope
raciuli swavleba praqtikaSi.
gza yovel moswavlemde:
kooperaciuli swavlis marTebuli gamoyeneba
sasurvelia, rom kooperaciuli swavla yuradRebiT daigegmos, mag
ram, roca saqme gvaqvs gansakuTrebuli saWiroebebis mqone moswav
leebTan, es kidev ufro met yuradRebasa da momzadebas moiTxovs
dagegmvisas. magaliTad, iseTi struqturebi, rogoricaa skriptuli
TanamSromloba im pirovnebebs Soris, romlebic sakuTar Tavze iReben
kiTxvis dasmis an axsnis rols d aim moswavleebs Soris, romlebic pa
suxoben da romlebsac aswavlian. am interaqciaSi Tqven gsurT dainaxoT
da moisminoT axsna da swavleba da ara ubralod swori pasuxebi. magram
mravali moswavle, romelTac swavlasTan dakavSirebuli problemebi
aqvT, siZneleebs awydebian axali cnebebis swavlisas. Sedegad rogorc
amxsneli, ise moswavle SeiZleba imedgacruebuli darCes. garda amisa,
SeiZleba amas swavlasTan dakavSirebuli problemebis mqone moswavlis
socialuri ugulebelyofa mohyves. moswavleebs, romelTac swavlas
Tan dakavSirebiT problemebi aqvT, xSirad eqmnebaT siZneleebi sazoga
doebasTan urTierTobaSi, amitom ar aris marTebuli, maT SevuqmnaT
iseT situacia, sadac ufro meti dawunebaa mosalodneli. ase rom,
rodesac moswavleebi swavloben axal da Znelad aRsaqmel cnebebs,
kooperaciuli swavleba SeiZleba ar iyos saukeTeso arCevani swavlas
Tan dakavSirebuli problemebis mqone moswavleebis SemTxvevaSi (Kirk
da sxvebi, 2006). kvlevebiTac dadasturda, rom aseTi moswavleebisaTvis
kooperaciuli swavleba yovelTvis ar aris efeqtiani (Smith, 2006).
kooperaciuli swavla SeiZleba ar iyos efeqtiani niWieri moswav
leebisTvisac, roca jgufebSi sxvadasxva unaris bavSvebi arian gaer
Tianebulebi. tempi zogjer Zalian dabalia, amocanebi ki Zalian marti
vi. aseve niWieri moswavleebi xSirad gamodian maswavleblis rolSi an
swrafad asruleben samuSaos mTeli jgufis nacvlad. aseT SemTxvevaSi
SeiZleba gamoiyenoT kompleqsuri amocanebi, rac saSualebas mogcemT,
sxvadasxva safexurze mimdinareobdes muSaoba _ niWieri moswavleebic
iyvnen CarTuli muSaobis procesSi, Tanac ise, rom danarCeni klasi
gverdze ar darCes (Smith, 2006).
TanamSromlobiTi swavleba SeiZleba saukeTeso arCevani iyos mra
valenovan klasebSi. xSirad erT klasSi 4, 5, 6 an meti enis warmomad
geneli swavlobs erTad. maswavleblebs ver movTxovT, TiToeuli mo
swavlis mSobliuri ena icodes. aseT klasebSi kooperaciuli swavleba
Zalian efeqturia. moswavleebi, romlebic or enaze laparakoben, daex
marebian sxva moswavleebs gakveTilebis Targmnasa da gagebaSi. moswav
leebisaTvis, romlebic axla swavloben im qveynis enas, sadac cxovro
ben, aseT jgufebSi muSaoba da Tanajgufelebisagan mxardaWeris miReba
SeiZleba ukeTesi saSualeba iyos enis asaTviseblad (Smith, 2006).
jigsous kooperaciuli struqtura gansakuTrebiT exmareba im mo
swavleebs, romlebic swavloben im qveynis enas, sadac cxovroben. am
moswavleebs aqvT informacia imis Sesaxeb, ra sWirdeba jgufs; maTac
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
moiyvaneT magaliTebi, rogor
gamoiyenebT kooperaciuli
swavlebis struqturebs.
576
moargeT jgufis zoma da misi Semadgenloba
Tqvens saswavlo miznebs.
magaliTebi
1. socialuri unarCvevebis ganviTarebisa da
gundis Sekvris mizniT, SeqmeniT 25 kaciani
jgufebi, saerTo interesebze dafuZnebuli
jgufebi, Sereuli unarebis mqone jgufebi,
meCxeri jgufebi.
2. struqturirebuli faqtobrivi da unar
Cvevebze dafuZnebuli varjiSisa da gameo
rebis mizniT gamoiyeneT 24 kaciani, Sereu
li SesaZlebleobebis mqone jgufebi.
3. maRali safexuris konceptualuri da az
rovnebiTi amocanebis gansaxorcieleblad
gamoiyeneT 24 kaciani jgufebi. SearCieT
wevrebi da xeli SeuwyeT interaqcias.
mianiWeT Sesabamisi rolebi.
magaliTebi
1. socialuri unarCvevebisa da gundis Sekvr
is mizniT, gamoyaviT monawileebisa da kon
fliqtis momgvarebelTa rolebi; cvaleT
liderebi.
2. struqturirebuli faqtobrivi da unar
Cvevebze dafuZnebuli varjiSisa da
gameorebis mizniT moswavleebs mianiWeT
CarTulobis makontroleblis roli da
darwmundiT, rom dabali moswrebis mqone
moswavleebs aqvT TavianTi unarebis gamov
lenis saSualeba.
3. maRali safexuris konceptualuri da az
rovnebiTi amocanebis gamoyenebisas gam
oyaviT rolebi, romlebic xels Seuwyo
ben interaqcias, divergentul azrovnebas,
mimarTebiT msjelobebs, debatebSi jgufis
fasilitacias. ar misceT saSuleba rolebs,
xeli SeuSalon swavlas.
darwmundiT, rom, rogorc maswavlebeli
asrulebT mxardamWeris rols.
magaliTebi
1. socialuri unarCvevebis ganviTarebisa da
gundis Sekvris mizniT, iyaviT modeli da
biZgis mimcemi.
2. struqturirebuli faqtobrivi da unar
Cvevebze dafuZnebuli varjiSisa da gameo
rebis mizniT iyaviT mimarTulebis mimcemi
da monitori. daarwmuneT dabali statusis
moswavleebi, rom maT aqvT resursi.
3. maRali safexuris konceptualuri da az
rovnebiTi amocanebis gansaxorcieleblad
ikisreT jgufis fasilitatoris roli: in
teraqciis gaZliereba, divergentuli az
rovnebis gaSlili diskursis stimulireba.
imoZraveT klasSi da akontroleT jgufebi.
magaliTebi
1. socialuri unarCvevebis ganviTarebisa da
gundis Sekvris mizniT Tvalyuri adevneT
mosmenas, rolebis monacvleobas, waqezebas,
konfliqtis mogvarebas.
2. struqturirebuli faqtobrivi da unar
Cvevebze agebuli varjiSisa da gameorebis
mizniT Tvalyuri adevneT kiTxvebis dasmas,
mravlobiTi, elaboraciuli axsnebis mice
mas, yuradRebas, varjiSs.
3. maRali safexuris konceptualuri da az
rovnebiTi amocanebis gansaxorcieleblad
Tavalyuri adevneT kiTxvebis dasmas, axs
nas, elaboracias, Semowmebas, divergentul
azrovnebas, racionaluri axsnis moZebnas,
sinTezs, codnis wyaroebis gamoyenebasa da
maT Soris mimarTebebis damyarebas.
daiwyeT patara da martivi amocanebiT, sanam
Tqven da moswavleebi gaigebT, rogor unda
gamoiyenoT Ykooperaciuli meTodebi.
magaliTebi
1. socialuri unarCvevebis ganviTarebisa da
gundis Sekvris mizniT, daiwyeT erTi an
ori unariT, rogoricaa mosmena da peri
frazireba.
2. struqturirebuli faqtobrivi da unarCve
vebze dafuZnebuli varjiSisa da gameorebis
mizniT gamoiyeneT moswavleTa wyvilebi,
romlebic erTmaneTSi imsjeleben.
3. maRali safexuris konceptualuri da az
rovnebiTi amocanebis gansaxorcieleblad
gamoiyeneT jgufuri gamokiTxva wyvilebSi
da mcire raodenobiT kiTxvis mxolos da
sawyisi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.ncsu.edu/felder-public/Cooperative_
Learning.html
http://www.co-operation.org/
http://www.edtech.kennesaw.edu/intech/coopera-
tivelearning.htm
wyaro: adaptirebulia wignidan Implications of
Cognitive Approaches to peer Learning for Teacher
Education by A. Woolfolk Hoy & M. Tschannen-
Moran, 1999. In A. ODonnell & A. King (red.),
Cognitive Perspectives on Peer Learning (gv. 257
284). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
rekomendaciebi: kooperaciuli swavlebis gamoyeneba
577
uwevT laparaki, axsna da interaqcia. faqtobrivad, jigsous meTodi
ganviTarda mravalferovan jgufebSi maRali urTierTdamokidebulebis
Seqmnis aucileblobis pasuxad. eliot aronsonma da misma studentebma
gamoigones jigsous klasi. aronsonma ganaviTara meTodi: `rogorc
aucilebloba feTqebadi situaciis mosagvareblad.~ (Aronson, 2000, gv.
137). sasamarTlos gadawyvetilebiT, im dros ostinis skolebSi, sa
dac aronsoni moRvaweobda, desegregacia moxda. TeTrkaniani, afro
amerikeli, espanuri warmoSobis moswavleebi erTad isxdnen klasebSi
da erTmaenTs dasanaxad ver itandnen. mtroba da SuRli derefnebSi
muStikriviT grZeldeboda. aronsonis pasuxi jigsous klasi iyo.
jigsouSi jgufis TiToeul wevrs eZleva masalis raRac nawili,
romelic unda iswavlos jgufis danarCenma nawilmac, xolo TviTon es
wevri iqceva am nawilis `eqspertad~. moswavleebs uwevT erTmaneTisT
vis swavleba, TiToeulis wvlili Zalian mniSvnelovania. ufro axal
versiaSi _ jigsou IISi, damatebulia eqspertTa jgufebi, sadac gaer
Tianebulni arian sxvadasxva saswavlo jgufis eqspertebi, romelTac
erTi da igive masala aqvT. isini msjeloben, raTa darwmundnen, rom
sworad esmiT maTze mindobili masala da Semdeg gegmaven, rogor unda
aswavlon es masala TavianTi jgufebis danarCen wevrebs. Semdeg es
moswavleebi ubrundebian TavianT saswavlo jgufebs da gadascemen
maT im informacias, razec SeTanxmdnen sxva eqspertebTan erTad. sabo
lood moswavleebi abareben tests, romelic moicavs mTels masalas da
qulebs iReben gundis qulebis mixedviT. jgufebma SeiZleba imuSaon
jildos mopovebis an aRiarebis gamo (Aronson, 2000; Slavin, 1995). magram
aronsonis azriT, swavla ufro xSirad TanagrZnobisa da pativiscemis
gamo xdeba. statia `swavlasa da swavlebasTan dakavSirebuli isto
riebi~ mogiTxrobT amerikaSi mcxovrebi erTerTi moswavlis Sesaxeb,
romelic swavlobda inglisurs da ostinis erTerTi adreuli jig
sous klasis mowafe iyo.
judi pitsi (Judy Pitts, 1992) aRwers jigsous formatis gakveTils, ro
gor unda Seiswavlon biblioTeka. proeqtis arsi TiToeuli jgufisaT
vis aris is, rom maT miawodon klass codna sxva qveynis biblioTekebis
Sesaxeb. jgufebma unda gadawyviton, ra informacia miawodon klass
da rogor gaxadon es informacia saintereso. jgufis TiToeuli wevri
pasuxismgebelia garkveuli resursis aTvisebaze. isini valdebulebi
arian, jgufis sxva wevrebis aswavlon, rogor gamoiyenon es resur
si saWiroebisamebr. moswavleebi, romlebic swavloben am resursebs,
Tavdapirvelad xvdebian `eqspertebs~, raTa darwmundnen, rom maTac
ician am resursis gamoyeneba.
am dros moswavleebi awydebian kompleqsur, realur problemebs da
ara ubralod asruleben davalebebs. isini swavloben saqmis uSualo
keTebiT da sxvebis swavlebis saSualebiT. moswavleebma unda daikavon
pozicia da daamtkicon misi marTebuloba (magaliTad, rogor unda
miawodos Cvenma jgufma danarCen klaselebs codna TurqeTis Sesaxeb).
maT SeiZleba sxvadasxva gziT warmoadginon informacia: grafikebis,
monacemTa bazis, rukebis, interviuebis, an enciklopediidan amoRe
buli statiebis saSualebiT. maT aseve unda moiSvelion informacia
sxva wyaroebidanac. es gakveTili aris magaliTi mravali konstruqtiv
istuli midgomisa, romlebic mecxre TavSi aRvwereT. moswavleebs aqvT
kargi Sansi iswavlon, rogor unda Seiswavlon biblioTeka.
`jigsou~ _ kooperaciuli
sistema, romelSic jgufis
TiToeuli wevri valdebulia,
sxva wevrebs aswavlos sagnis
erTi konkretuli nawili.
578
saklaso erToba
devid da rojer jonsonebi (1999) aRweren sam meTods usafrTxo da
produqtuli skolebisaTvis: kooperaciuli erToba, konfliqtis kon
struqciuli mogvareba da moqalaqeobrivi Rirebulebebi. am sami meTo
dis erToba moicavs pozitiuri urTierTdamokidebulebis ideas. mo
swavleebi erTad muSaoben saerTo miznis misaRwevad. ramdenime gverdi
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
`me gavacnobi er e, r om
mar Tl a sul el i ar
vyof i l var ~
j i gsous st r at egi i s Seqmni -
dan r amdeni me wl i s Semdeg
el i ot ar onsonma Semdegi
wer i l i mi i Ro:
Zvi r f aso pr of esor o ar onson!
me var ___ uni ver si t et i s kur sdamTavr ebul i .
dRes mi wveva mi vi Re har var di s samar Tl i s skol -
i dan. es al baT ucnaur ad ar mogeCvenebaT, magr am
neba momeci T, r aRac gi Txr aT. me meeqvse Svi l i
var Svi dSvi l i an oj axSi . da gaxl avar T er Tader -
Ti Cems da-Zmebs Sor i s, r omel i c kol ej Si Cai r -
i cxa, i q swavl a daasr ul a da axl a samar Tl i s
skol aSi mi di s.
Tqven al baT dai nt er esdi T, r at om gwer T da
get r abaxebaT vi Rac ucxo adami ani sakuTar i mi R-
wevebi s Sesaxeb. Tumca, me mTl ad ucxo ar a var ,
mi uxedavad i mi sa, r om pi r adad ar asodes Sevx-
vedr i var T. i ci T, gasul wel s me soci al ur i
f si qol ogi i s kur ss gavdi odi Tqveni wi gni T
`soci al ur i cxovel i ~ da r oca wi naswar mzao-
bi sa da j i gsous Sesaxeb wavi ki Txe, es yvel af er i
Zal i an nacnobad momeCvena. Semdeg gavacnobi er e,
r om me pi r vel i vswavl obdi i m kl asSi , sadac
Tqven j i gsous st r at egi a ganaxor ci el eT. ma-
Si n me-5 kl asSi vi yavi da ost i nSi vswavl obdi .
r oca vki Txul obdi , mi vxvdi , r om me vi yavi i s
bi Wi , Tqven r om kar l osad moi xseni ebdi T. Sem-
deg Tqvenc gagi xseneT. r oca pi r vel ad Semoxvedi T
Cvens kl asSi , me Zal i an SeSi nebul i vi yavi da
mZul da skol a. Tavi sul el i megona, ar af er i ar
vi codi . Tqven Zal i an maRa-
l i i yavi T (es yvel af er i ma-
Si n gamaxsenda, r oca Tqvens
wi gns vki Txul obdi ), ase
eqvsi f ut i , di di Savi wver i gqondaT da Zal i an
sasaci l o i yavi T, yvel as gvaci nebdi T.
yvel aze mni Svnel ovani ki i saa, r om r odesac
muSaoba davi wyeT j i gsous j guf ebSi , me mi vxvdi ,
r om sul ac ar vi yavi i seTi sul el i . i s bavS-
vebi , r omel Tac mt r ad mi vi Cnevdi , Cemi megobr ebi
gaxdnen, maswavl ebel i c Zal i an megobr ul i i yo
Cemdami . me Semi yvar da skol a, Semi yvar da swavl a
da Sedegad axl a har var dSi mi vdi var .
Tqven al baT aseT wer i l s bevr s i RebT, ma-
gr am mai nc gadavwyvi t e momewer a, r adgan mi ndoda,
r aRac meTqva. r ogor c deda mi yveba, momakvdavi
davbadebul var . saxl i s pi r obebSi gavCndi da
Tur me Wi pl ar i ki ser ze mqonda Semoxveul i . bebi -
aqal ma xel ovnur i sunTqva Cami t ar a da si kvdi l s
gadamar Ci na. i s r om axl a cocxal i i yos, masac
mi vwer di wer i l s, vet yodi , r om me Wkvi ani da
kar gi bi Wi gavi zar de da axl a har var dSi c ki
mi vdi var . magr am, samwuxar od, i s r amdeni me wl i s
wi n gar dai cval a. ami t om axl a gwer T Tqven _
adami ans, r omel i c i m bebi aqal ze ar anakl eb mni S-
vnel ovani xar T CemTvi s. Tqvenc masavi T i xseni T
Cemi si cocxl e.
wyaro: wignidan Nobody Left to Hate: Teaching Compassion
after Columbine, by E. Aronson. Published by Worth Publish-
ers. saavtoro ufleba 2001 Worth Publishers. ibeWdeba
Henry Holt and Company, LLC.s nebarTviT.
579
ukve davuTmeT TanamSromlur swavlebas, axla SevexoT danarCen or
meTods _ konfliqtis konstruqciuli mogvarebasa da moqalaqeobrivi
Rirebulebebs.
konfliqtis konstruqciuli gadaWra
konfliqtis konstruqciuli gadaWra arsebiTi sakiTxia klasSi,
radgan konfliqti gardauvali da saWiroc kia swavlebisas. piaJes gan
viTarebis Teoria da konceptualuri cvlilebebis swavlebis gamokvl
eva gveubneba, rom namdvili swavleba moiTxovs kognitur konfliqts.
moswavleebs, romlebic cdiloben, iyvnen jgufis SemadgenlobaSi, in
terpersponaluri konfliqtebi eqnebaT erTmaneTSi, ramac aseve Sei
Zleba migviyvanos swavlamde. cxrili 11.6 gviCvenebs, ra pozitiuri
Zala SeiZleba hqondes akademiur da interpersonalur konfliqts
saswavlo procesSi. me10 klasel moswavleebs Soris Catarebuli erT
erTi kvlevis Sedegad dadginda, rom im moswavleebs, romlebic uS
vebdnen Secdomas sxvadasxva mizezis gamo, SeiZleba gamoesworebinaT
es Secdomebi erTmaneTTan msjelobiT, sadac ganixilavdnen sakuTar
mcdar magram urTierTsawinaaRmdego mosazrebebs (Schwarz, Neuman &
Biezuner, 2000).
TanaklaselTa konfliqti. skolaSi gavrcelebuli konfliqtis erTi
forma aris gaRizianeba da gamojavreba. maswavleblebi cdiloben, aR
mofxvran es movlena. magaliTad, gamokiTxuli me8 klaselebidan, 60%
ma Tqva, rom maT cxovrebaSi yofila aseTi faqtebi. Tumca maswavle
blebma Tqves, rom aseTi SemTxvevebi SeiZleba mxolod 16% iyos (Barone,
1997). kvlevebiT dadginda, rom me610 klaselTa daaxloebiT 33% aris
CarTuli aseT konfliqtebSi (Nansel da sxvebi, 2001). zRvari karg urTi
erTobasa da aseT mtrul gamojavrebas Soris Zalian viwroa, magram
TiTis miSvera viRacis mimarT imas niSnavs, rom tolerantobas ar
gamoiCenen imis mimarT, visac naklebi Zala aqvs, naklebad popularu
lia, an raime rasobrivi, eTnikuri an religiuri niSniT aris abuCad
agdebuli.
konfliqtis marTva SeiZleba
rTuli movlena aRmoCndes
axalgazrdebisTvis. kvleveb-
ma aCvena, rom mravali kon-
fliqti saSualo da umaRles
skolebSi an destruqciuli
gziT iWreba an saerTod ar
gvardeba.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daumateT cxrili11.6 `akade
miuri da interpersonaluri
konfliqti da swavla~ swav
lebis Tqveneul resursebs.
580
ra unda gaakeTon maswavleblebma? TiTqmis yvela klasSi xdeba konf
liqtebi. maTi mogvarebis swavla erTerTi umniSvnelovanesi unar
Cvevaa cxovrebaSi. erTerTi longituduri kvlevis saSualebiT, ro
melic ori wlis ganmavlobaSi warmoebda, aRmoCnda, rom im agresiul
bavSvebSi, romelTac maswavleblebi aswavlidnen konfliqtis mogva
rebis strategiebs, agresiam da Zaladobam iklo (Aber, Brown & Jones,
2003). magram, rodesac maswavleblebi dumiliT xvdebian agresiasa da
gamojavrebas, moswavleebma SeiZleba es Seuracxyofad aRiqvan (Wein-
stein, 2003). cxrili 11.7 gviCvenebs, ra unda gakeTdes an ar gakeTdes
skolebSi gamojavrebasTan dakavSirebiT.
konfliqtis mogvareba Zalian rTulia bevri CvenganisaTvis, axal
gazrdebisaTvis ki kidev ufro did sirTules warmoadgens. sazoga
doebis mosazrebas Tu ganvixilavT skolebSi ZaladobasTan dakavSire
biT, gaocdebiT, ra cota informacia aqvs xalxs moswavleebs Soris
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
konfliqtis mogvareba (II,
A2)
rCevebisa da klasebSi konkre
tuli moqmedebebisaTvis
TanamSromlobis dasanergad
waikiTxeT statia `TanamSrom
loba, konfliqti da Zaladoba
skolaSi: sistemuri midgoma~,
ix. vebgverdi:
(http://iume.tc.columbia.edu/
choices/briefs/choices05.html)
cxrili 11.6
akademiuri da interpersonaluri konfliqti da swavla
Tu kargad warimarTeba, konfliqti SeiZleba swavlebis xelSemwyobic aR
moCndes. akademiur konfliqtebs kritikul azrovnebamde da konceptualur
cvlilebebamde mivyavarT. interesTa konfliqti gardauvalia, magram Sesa
Zlebelia misi ise warmarTva, rom wagebuli aravin darCes.
akademiuri winaaRmdegoba
erTi adamianis ideebi, informa
cia, Teoriebi,
daskvnebi da mosazrebebi SeiZle
ba SeuTavsebeli
aRmoCndes meore adamianis idee
bTan da a.S. es
ori adamiani SeiZleba dajdes da
ecados, rom
SeTanxmebas miaRwios.
winaaRmdegobis procedura
poziciebis gamokvleva da momza
deba.
poziciebis warmodgena da maTi
dacva.
sawinaaRmdego poziciis ukugdeba
da Cvens
poziciaze Setevis ukugdeba.
perspeqtivebis Setrialeba.
orive mxaris saukeTeso mosazre
bebisa da
argumentebis sinTezi da integ
rireba.
interesTa konfliqti
erTi adamianis mcdeloba, miiRos
maqsimaluri
sargebeli, xels uSlis, blokavs
meore adamians,
romelic imaves cdilobs.
integraciuli (problemis
gadaWris) molaparakeba
survilebis aRwera.
grZnobebis aRwera.
am survilebisa da grZnobebis
mizezis aRwera.
sxvisi perspeqtivis aReba.
sami SesaZlo SeTanxmebis gamoyofa,
romlebmac
SeiZleba gazardos erToblivi
sargebeli.
erTi maTganis arCeva da SeTanx
mebis formalizeba.
wyaro: wignidan The Three Cs of School and Classroom Management, by D. Johnson and R. Johnson. In H.J.
Freiberg (Ed.), Beyond Behaviorism: Changing the Classroom Management Paradigm. Boston: Allyn and Bacon.
saavtoro ufleba 1999 Allyn & Bacon. adaptirebulia nebarTviT.
581
arsebuli konfliqtebis Sesaxeb (Johnson, Johnson, Dudley, Ward & Magnuson,
1995; Rose & Gallup, 2001). dawyebiT skolebSi konfliqti xSirad xdeba
resursebis gamo (saskolo inventari, kompiuteri, sportuli aRWur
viloba, saTamaSoebi) upiratesobebis miniWebis gamo (romeli aqtivoba
unda ganxorcieldes Tavdapirvelad da jer romeli TamaSi unda iTa
maSon). 30 wlis win Catarda kvleva sami didi qalaqis 8000 moswavleze
da aRmoCnda, rom moswavleebs Soris konfliqtebis 90% an destruqci
ulad gvardeba, an saerTod ar gvardeba (DeCecco & Richards, 1974). mas
Semdeg Catarebul SedarebiT mcire kvlevebmac igive Sedegebi aCvena.
rogorc Cans, konfliqtebis arsebobis pirobebSi mTavari strategiaa
ugulebelyofa, Zala da muqara (Johnson et al, 1995). Tumca, arsebobs
ukeTesi gzebic _ TanatolTa mediacia da molaparakebis strategiebi,
romlebic mTeli cxovrebis manZilze iswavleba.
cxrili 11.7
ra unda gakeTdes da ra ar unda gakeTdes gamojavrebasTan dakavSirebiT
gamojavrebam SeiZleba tragikul Sedegebamdec migviyvanos. isaubreT klasSi imis Sesaxeb,
rogor unda moiqcnen aseT dros moswavleebi.
ra unda gaakeToT:
1. yuradRebiT moepyariT sxvebis grZnobebs.
2. dakvirvebiT da keTilgonivrulad gamoiyeneT
iumori.
3. ikiTxeT, xumroba romelime konkretul
sakiTxze vinmes tkivils xom ar ayenebs.
4. sxvebisganac dasaSvebad miiCnieT gamojavreba,
Tu amas Tqven TviTonac akeTebT.
5. Tu TqvenTvis xumroba raime konkretul Temaze
mtkivneulia, uTxariT sxvebs amis Sesaxeb.
6. gaavleT zRvari uwyinar xumrobasa da
mtkivneul dacinvas Soris.
7. scadeT SeiswavloT sxvebis `sxeulis ena~, raTa
maSinac ki dainaxoT maTi wyena, roca amas ar
amboben.
8. daexmareT sust moswavles, roca is dacinvis
obieqtad iqceva.
ra ar unda gaakeToT:
1. gamoajavroT imas, visac kargad
ar icnobT.
2. dascinoT gogonebs sqesis gamo
(Tu biWi xarT).
3. dascinoT sxvas sxeulis gamo.
4. dascinoT sxvebis ojaxis wevrebs.
5. dascinoT imaze, razec gTxovaT,
rom ar gexumraT.
6. dascinoT mas, vinc nerviulobs da
xedavT, rom dRes cud xasiaTzea.
7. mtkivneulad aRiqvaT uwyinari
xumrobebi.
8. CaylapoT Tqveni grZnobebi
dacinvasTan dakavSirebiT.
wyaro: wignidan Secondary Classroom Management: Lessons from Research and Practice (3rd ed.), by C. S. Weinstein. Published
by McGraw-Hill. saavtoro ufleba 2003 McGraw-Hill. adaptirebulia McGraw-Hill Companiess nebarTviT.
TanatolTa mediacia da molaparakeba. devid jonsonma da misma ko
legebma Caatares konfliqtis mogvarebis treiningi me25 klasel 227
moswavlesTan. moswavleebma Seiswavles 5 safexuriani molaparakebis
strategia:
kerZod:
1. erToblivad gansazRvreT konfliqti. ganacalkeveT pirovneba prob
lemisagan da aqtivobisagan, Tavi aarideT gamarjvebawagebaze fiqrs
da naTlad warmoaCineT TiToeuli mxaris miznebi.
2. gacvaleT pozicia da interesebi. warmoadgineT sacdeli mizani;
mousmineT meore mxaris miznebsa da gaigeT misi emociebis Sesaxeb.
iyaviT TanamSromluri da moqnili.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
strategiebis detalurad
ganxilvisaTvis ixileT sta
tia `konfliqtis mogvareba
da TanatolTa mediacia~,
JurnalSi Theory into Practice
devid da rojer jonsonebis
redaqtorobiT.
582
3. SeatrialeT perspeqtiva. SeafaseT situacia sxva adamianis TvaliT,
SecvaleT rolebi da imsjeleT am kuTxidan.
4. gamoyaviT sul mcire sami SeTanxmeba, romelic ormxriv sargebels
moitans. dasaxeT miznebi, iazrovneT SemoqmedebiTad da darwmun
diT, rom yvelas aqvs Zala, moifiqros problemis gadaWris gza.
5. miaRwieT integraciul SeTanxmebas. darwmundiT, rom gaTvaliswine
bulia orive mxaris miznebi. Tu araferi gamova, scadeT cvlilebebi
an CarTeT saqmeSi mesame mxare _ mediatori.
konfliqtis mogvarebis swavlebis garda, jonsonisa da jonsonis
kvlevisas yvela moswavles avarjiSebdnen mediaciis strategiebSi. .
mediatorebi icvlebodnen. yoveldRiurad maswavlebeli irCevda or
moswavles, romelic klasis mediatori unda yofiliyo da etarebina
mediatoris maisuri. jonsonma da misma kolegebma aRmoaCines, rom mo
swavleebi euflebodnen konfliqtis mogvarebisa da mediaciis strate
giebs; warmatebiT iyenebdnen maT rogorc skolaSi, ise saxlSi.
TanatolTa mediacia warmatebuli aRmoCnda ufros moswavleebSic,
imaTSic, visac seriozuli problemebi hqonda (Sanchez & Anderson, 1990).
erT programaSi bandebis SerCeul wevrebs utardebodaT treiningi
mediaciaSi. Semdeg maT sTavazobdnen, nebayofilobiT mieRoT monaw
ileoba mediaciis procesSi, romelsac skolis mrCeveli gauwevda meT
valyureobas. procesi imarTeboda mkacri wesebiT, rasac mxareebi unda
mieyvana werilobiT SeTanxmebamde, romelsac orive mxare moawerda
xels. sanCesma da andersonma (1990) aRmoaCines, rom skolaSi Zaladoba
minimumamde Semcirda: `mediaciis procesis mTeli magia komunikacia
iyo~ (gv. 56).
Tu Tqven ar gaqvT skolaSi aseTi treiningebis Catarebis saSuale
ba, sxvagvarad mainc SegiZliaT daexmaroT Tqvens moswavleebs, ufro
efeqturad gaumklavdnen konfliqts. magaliTad, esme qodelma (Cven am
maswavlebels pirvel TavSi gavecaniT) Tavis me5 klasel moswavleebs
Seaswavla oTxsafexuriani gza konfliqtis Tavidan asarideblad. man
es safexurebi kidec gamoakra TvalsaCino adgilas: `1. uTxariT sxvebs,
ra ar mogewonaT. 2. uTxariT maT, ra grZnoba gamoiwvia maTma naTqvamma
(an namoqmedarma) TqvenSi. 3. uTxariT maT, ra gindaT iyos momavalSi.
4. isini gipasuxeben, Tu risi gakeTeba SeuZliaT. gilocavT! Tqven kon
fliqtebis saukeTeso momgvareblebi xarT!~ (Codell, 2001, gv. 23).
moqalaqeobrivi Rirebulebebi
sazogadoebas aerTianebs moqalaqeobrivi Rirebulebebi _ rwmenebi
sa da Sexedulebebis erToblioba. am RirebulebaTa aTviseba xdeba
pirdapiri swavlebis, modelirebis, literaturis kiTxvis gziT, jgu
fur diskusiebSi CarTviT, mosazrebebis gaziarebiT. zog maswavlebels
aqvs `mosazrebebis yuTi~, sadac moswavleebs SeuZliaT Cayaron Tavian
Ti mosazrebebi werilobiTi saxiT. yuTi ixsneba kviraSi erTxel klasis
Sekrebisas da moswavleebis mosazrebebi Sekrebazeve ganixileba. jon
soni da jonsoni (1999) gvTavazoben klasis krebis magaliTs, sadac ga
nixileba mosazrebebi pativiscemis Sesaxeb. erTi moswavle eubneba da
narCen klaselebs, rom man wina dRiT Tavi damcirebulad igrZno, roca
aravin usmenda mas, TamaSis wesebis axsnas rom cdilobda. moswavleebma
ganixiles, ras niSnavs, roca pastiviscemiT gepyrobian da ratom aris
pativiscema mniSvnelovani. Semdeg moswavleebi erTmaneTs uziarebdnen
583
pirovnul gamocdilebas, ras ganicdidnen, roca iyvnen pativiscemiT
garemoculni an roca, piriqiT, uyuradRebod grZnobdnen Tavs.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
ganixileT aronsonis (Aronson, 2000,
gv. 171) mier aRwerili situacia. Tqven xarT umaRlesi skolis social
uri kvlevebis maswavlebeli. rogorc ki waradgenT Temas sadiskusiod,
erTerTi yvelaze daumorCilebeli moswavle, deivi ambobs: `me ukve
gadavwyvite: ar minda viyo amerikeli. da rogorc ki Sansi momecema,
waval aqedan!~ ras moimoqmedebT?
pativiscema iwyeba maswavleblisgan. deivis gancxadebis pasuxad,
misma maswavlebelma mis santosma pativiscema gamoavlina (adaptirebu
lia Nobody left to hate: Teaching compassion after Columbine by E. Aronson, 2000,
New York: Worth, gv. 171173):
`romelime sxva qveyanaze fiqrob, deiv?~
aRmoCnda, rom deivs orisami qveyana aqvs gonebaSi, mag
ram rodesac is asaxelebs maT, zogierTi sxva moswavle asaxe
lebs specifikur problemebs, romlebic am qveyanaSi arsebobs.
imarTeba cocxali da energiuli diskusia. deivi Tavis mosaz
rebaze dgas, magram diskusiis msvlelobisas, igi met interess
amJRavnebs Tanaklaselebis naTqvamis mimarT. mis santosi dis
kusiaSi aqtiurad ar erTveba. igi mSvidad zis da yuradRebiT
usmens.
garkveuli drois Semdeg, mis santosi svams kiTxvas: `gindaT
im qveyanaSi cxovreba, sadac problemebi ar aris?~ misi toni
mSvidia, Tumca kiTxva provokaciulia. igi diskusiis konteqs
tidan gamomdinare am kiTxviT deivs mimarTavs, magram kiTxva
yvelas exeba. ramdenime moswavle am kiTxvidan gamomdinare aya
libebs daskvnebs. Semdeg maswavlebeli exmareba maT, ifiqron
potenciur Rirebeulebaze, icxovron qveyanaSi, sadac miCneuli
iqneba, rom Sroma progresisaTvis mimdinareobs. anu qveyanaSi,
sadac jer kidev mniSvnelovani saqmea gasakeTebeli. moswavleebi
inspirirebulebi arian. maT mohyavT im adamianebis magaliTebi,
romlebmac didi wvlili gaiRes, raTa qveyanaSi ukeTesi pirobe
bi Seqmniliyo danarCeni moqalaqeebisaTvis. kerZod, eseni arian:
eleanor ruzvelti, martin luTer kingi umcrosi, cezar Cavesi
da sxvani. cota xnis Semdgom deivi Tavis magaliTsac asaxelebs.
misi toni interess gamoxatavs. igi ukve naklebad imedgacrue
buli da ufro imediani Cans.
keTilSobilebis, Rirsebis swavleba. zog pedagogs swams, rom moqala
qeobrivi Rirebulebebi keTilSobilebis swavlebiT aris SesaZlebeli.
Tumca yvela ar eTanxmeba im mosazrebas, rom Rirseba SeiZleba skola
Si iswavlebodes, rogorc amas dainaxavT rubrikaSi `argumenti/kon
trargumenti~.
moqalaqeobrivi Rirebulebebis swavleba kurikulumis farglebSi: maga
liTi. esme qodeli (Esme Codell, 2001, gv. 34) aRwers, rogor gamoiyena
man literatura moswavleebisaTvis imis asaxsnelad, rom gamojavreba
da dacinva tkivils ayenebs adamianebs. esmes me5 klasel moswavleebs
wakiTxuli hqondaT `asi kaba~. es iyo moTxroba Rarib imigrant gogon
aze, romelsac klasis sxva gogonebi dascinodnen. moTxrobis wakiTxvis
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
Rirsebis swavlebasTan da
kavSirebiT sruli diskusiis
sanaxavad ixileT Abbeduto,
L. (Ed.) (2002). Taking sides:
Clashing on controversial issues
in educational psychology (gv.
128155). Guilford, CT: McGraw-
Hill/Duskin.
584
Semdeg, erTi moswavle, saxelad eSvorti, mivida esmesTan da yurSi
CasCurCula, rom raRacis Tqma undoda TanaklaselebisaTvis:
me davayene is piriT klasisaken, davade xelebi mxrebze, da
danarCen moswavleebs vuTxari: `eSvorts unda, raRac gagizia
roT. imedi maqvs, gaiTvaliswinebT ukve Seswavlil moTxrobas.~
`me mxolod cxranaxevari TiTi maqvs, _ amoiluRluRa eS
vortma da xelebi aswia, _ Zalian gTxovT, nu damcinebT amis
gamo.~
klasi azuzunda, magram maleve dawynarda. bolos bili wa
modga da wamoiyvira: `yvelas seirs vuCveneb, vinc ki gabedavs
da dagcinebs!~
`ho, mec!~ Tqva kerkma.
`ho, eS! Sen marto gviTxari, Tu romelime sxva klasis mo
swavle dagcinebs da Cven mas movuvliT!~
klasi erT muStad Seikra. eSvorti momibrunda da gamiRima.
es iyo literaturis Zala!
CarTva erTobaSi
SeiZleba dainteresdeT, pirvelad ra nabijebi unda gadadgaT er
Tobis Sesaqmnelad. aq mocemulia, rogor aRwera me7 klasis maswavle
belma sakuTari samuSao gamocdileba inglisuris Semswavlel erTerT
klasSi, rodesac is cdilobda, SeemuSavebina wesebi da procedurebi
(Freiberg, 1999, gv. 171).
Tavdapirvelad, roca klasTan muSaoba daviwye, moswavleebs
vkiTxe, rogor warmoedginaT Cveni erTad muSaoba. Semdeg vuTx
ari, Tavad me rogor vapirebdi maTTan muSaobas. gamaoca damTx
vevebma. maT surdaT, scodnodaT, ra saxis testebs SevTavazebdi,
ra raodenobisa da xarisxis samuSao eqnebodaT Sesasrulebeli,
rogor davalebebs mivcemdi, raze visaubrebdiT klasSi, ra ra
odenobiT da intensivobiT eqnebodaT saSianao davalebebi, sad
SeeZloT dajdoma, rogori iqneboda Sefaseba, aRiricxeboda Tu
ara monawileoba gakveTilze. Cven visaubreT saukeTeso da cudi
gakveTilebis Sesaxeb. visaubreT pativiscemaze da pativisce
mis saWiroebaze ideebisa da erTmaneTis mimarT, mosmenaze da
aqtiuri monawileobis miRebis survilze. vesaubre maT `Cems mas
wavleblobis droze~ da maT `moswavleobis droze~. es iyo xuTi
Tvis win. da axla gaognebuli var TanamSromlobis xarisxiT. wina
wlis kurikulumis kvalobaze, bevrs mivaRwie. Cven gvaqvs klasis
kreba kviraSi erTxel, sadac ganvixilavT, rogor midis muSaoba
da saWiroa Tu ara, rom SevcvaloT raime. Cven SevqmeniT saklaso
konstitucia da vimsjeleT masze, roca vigrZeniT, rom cvlile
bebi iyo Sesatani. ar mjeroda, rom es rames Secvlida, magram mo
swavleebma marTla gamakvirves TavianTi mondomebiT, pasuxismge
blobiT. es namdvilad warmatebuli welia. guli mwydeba, rom is
mTavrdeba da Cemi moswavleebi Semdeg safexurze gadadian. minda,
rom vTxovo skolis direqtors, momces ufleba, Semdeg welsac me
vaswavlo Cems moswavleebs. ToTxmeti welia maswavlebeli var, ma
gram es weli saukeTeso iyo CemTvis. me vgrZnob mxardaWeras Cemi
moswavleebis mxridan da Cemma moswavleebmac miTxres, rom isinic
imaves grZnoben Cemgan.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ixileT Educational Leadership
is 2003 wlis martis gamoS
vebis ramdenime statia Temaze
`mzrunveli skolebis Seqmna~.
aq aris statiebi dacinvaze,
Tanaklaselebs Soris ndobaze,
servis swavlebaze, erTobis
Camoyalibebaze da a.S.
ix. Educational Leadershipis
2003 wlis seqtembris gamoS
vebis ramdenime statia Temaze
`urTierTobebis Camoyalibeba
klasebSi~. aq aris statiebi
moswavleebis mosmenaze, empa
Tiaze, motivaciaze.
ix. Johnson, D. W. & Johnson,
R. (2005). specialuri gamoS
veba: `mSvidobis swavleba~.
Teoria praqtikaSi, 44 (4).
argumenti / kontrargumenti
unda i swavl ebodes Tu ar a skol ebSi Ri r seba da Tanagr Znoba?
585
moswavleTa pativiscemisa da maTi cxovrebis meore magaliTs gva
Zlevs esme qodeli. `madam esmes~ (mas urCevnia, rom ase vuwodoT)
hqonda dilis aseTi rituali:
diliT sruldeba sami ram. me dila mSvidobisas vusurveb
Cems yovel moswavles da vrwmundebi, maTganac viReb sasiamovno
misalmebas. Semdeg vkreb `problemebs~ `problemebis kalaTaSi~.
esaa didi mwvane kalaTa, sadac bavSvebi toveben TavianT prob
argumenti / kontrargumenti
unda i swavl ebodes Tu ar a skol ebSi Ri r seba da Tanagr Znoba?
yvela pedagogi ver Tanxmdeba imaze, unda
iswavlebodes Tu ara skolaSi TanagrZnoba,
tolerantoba da keTilSobilebisa da moral
urobis sxva aspeqtebi. aq ori sawinaaRmdego
azria moyvanili.
argumenti
saskolo swavleba unda
moicavdes Rirsebis
swavlebas.
am mosazrebis momxreebi aqcents akeTeben
skolaSi Zaladobaze, mozardTa fexmZimobaze,
narkotikebis gamoyenebaze, rogorc imis naTel
dasturze, rom pedagogebma unda izrunon moral
urobasa da Rirsebaze. isini amboben, rom ojaxe
bi ukve naklebad zrunaven am sakiTxebze da es
roli axla skolam unda Seasrulos. Tomas likona
(Thomas Lickona, 2002) aRwers Rirsebis swavlebas,
rogorc awondawonil, dakvirvebul Zalisxmevas,
romlis Sedegadac unda moxdes adamianis iseTi
Tvisebebis kultivireba, rogoricaa sibrZne, pati
osneba, saTnoeba, disciplina. Rirsebis swavlebis
miznebia Sromismoyvare adamianebis aRzrda, kar
gi skolebis daarseba (romlebic yuradRebianebi
iqnebian da did wvlils Seitanen adamianis gana
TlebaSi) da kargi sazogadoebis formireba (ro
melic efeqturad gaumklavdeba iseT problemebs,
rogorebicaa Zaladoba da siRatake). am miznebis
gansaxorcileblad, likonas rwmeniT, moswavleebs
unda hqondeT codna, moraluri azrovneba, emo
cionaluri Tvisebebi: TviTpativiscema da empa
Tia, da iseTi unarCvevebi, rogorebicaa Tanam
Sromloba da komunikacia. Rirsebis swavlebis
strategiebi moicavs sikeTisa da TanamSromlobis
modelirebas, demokratiuli da mxardamWeri sak
laso erTobis Seqmnas, TanamSromluri swavlebis
strategiebis gamoyenebas, kurikulumSi moralu
ri punqtebis CarTvas, konfliqtis mogvarebis
swavlebas.
kontrargumenti
Rirsebis swavleba
araefeqturi da saSiSia.
alfi koni (Alfe Kohn, 2002) aRniSnavs, rom
termin `Rirsebis swavlebas~ ori mniSvneloba
aqvs. pirveli zogadi mosazrebaa, romelsac iz
iareben mSoblebic da pedagogebic da gulisx
mobs imas, rom moswavleebi unda gaizardon
karg, mzrunvel, patiosan adamianebad. meore
aris programebisa da strategiebis viwro wyeba
garkveuli Rirebulebebis saswavleblad. cota
iqneba iseTi adamiani, romelic SeiZleba ar dae
Tanxmos pirvel mosazrebas, magram meore mniS
vnelobasTan dakavSirebiT azrTa sxvadasxvaoba
arsebobs. magaliTad, koni (2002) ambobs:
is, rac igulisxmeba Rirsebis swavle
baSi, umetes SemTxvevaSi aris Segonebebi
da garegani stimulebi, romlebic Seqmnil
ia saimisod, rom aiZulos moswavle, ufro
muyaiTad imuSaos da gaakeTos is, rasac mis
gan iTxoven. maSinac ki, roca waqezebulia
sxva Rirebulebebi (vTqvaT, mzrunveloba
da patiosneba), swavlebis SerCeuli meTodi
aris indoqtrinizaciis tolfasi. aqcenti
keTdeba ufro moswavleTa garkveul qcev
aSi wavarjiSebaze, imis nacvlad, rom vubi
ZgoT maT Rrma, kritikuli azrovnebisaken.
konis varaudiT, nacvlad imisa, rom vizrun
oT moswavleTa xasiaTis gamosworebaze, ukeTesi
iqneba, Tu skolebis struqturis gamosworebaze
vizrunebT, raTa skola gaxdes ufro mzrunveli
da samarTliani.
Tqven rogor fiqrobT?
mieciT xma vebgverdze: www.mylabschool.com
586
lemebs, rac saxlidan gamohyvaT da mTlianad skolaze gadaerT
vebian. zogjer bavSvs araferi awuxebs. zogjer ki igi uamrav
problemas uSvebs kalaTSi da mec vasaxiereb, TiTqos mTeli
Zalisxmeva mWirdeba, rom rogorme gavaTrio maTi problemebiT
saocrad damZimebuli kalaTa. bolos ki, sanam Semovlen klas
Si da miusxdebian merxebs, meubnebian sityvas, romelsac viwer
furcelze da vdeb konvertSi. es SeiZleba nebismieri sityva
iyos, magram bavSvebi irCeven xolme sityvas, romelsac sadRac
mohkres yuri da zustad ar ician ras niSnavs, an am sityvas
garkveuli mniSvneloba aqvs maTTvis (Codell, 2001, gv. 30).
mikuTvnebuloba
rodesac moswavleebi xedaven, rom maTi skola Sejibrebis asparezia,
sadac maT gansxvavebulad eqcevian rasis, sqesis, an eTnikurobis mixed
viT, mosalodnelia, rom isini erTbaSad dakargaven interess. magram
rodesac isini grZnoben, rom aqvT arCevani, aqcenti keTdeba pirovnul
ganviTarebaze da ara sxvasTan Sedarebaze, rodesac maT pativiscemiT
epyrobian da mxars uWeren maswavleblebi, moswavleebs, savaraudod,
mWidro da keTilganwyobili damokidebuleba eqnebaT skolisadmi (Os-
terman, 2000). Cven ukve visaubreT wina TavebSi moswavleTaTvis stimu
lis micemaze, raTa isini CarTulni iyvnen swavlebaSi da dadebiTi ati
tudebi CamouyalibdeT ganaTlebis mimarT. davinaxeT, rom kulturuli
faqtorebis gaTvaliswinebiT swavleba Zalian efeqturia. ganvixileT
avTenturi amocanebi da problemaze dafuZnebuli swavleba, rogorc
saSualebebi moswavleTa interesebTan da cxovrebasTan paralelis
gasavlebad. ganvixileT TARGETis (target qarTulad samiznes niSnavs.
mTargmn. Sen.) modeli, romelic gvexmareba, gavzardoT swavlisadmi
motivacia. aq ganvixilavT gamokvlevas, romelic avlens, ra exmareba
moswavles, gansakuTrebiT ki mozards, igrZnos kavSiri skolasTan.
moswavleebs maSin uCndebaT mikuTvnebulobis gancda skolisadmi,
roca grZnoben, rom maswavleblebi zrunaven maTze. mesame TavSi davi
naxeT, rom zrunva SeiZleba iyos akademiuric da pirovnulic. rodesac
ketrin venzeli (Kathryn Wentzel, 1998, 2002) ekiTxeboda moswavleebs, said
an icodnen, rom maswavleblebi maTze zrunavdnen, isini saubrobdnen im
maswavleblebze, romlebic cdilobdnen, gakveTili ufro saintereso
gaexadaT, iyvnen samarTlianebi, yuradRebianebi da patiosnebi moswav
leebTan urTierTobisas, amowmebdnen TiToeul moswavles, raTa dar
moswavleebs maSin
uCndebaT mikuTvnebulobis
gancda skolisadmi, roca
swamT, rom maswavleblebi
maTze zrunaven
587
wmunebuliyvnen, rom yvelam gaigo masala... sxva kvlevaSi moswavleebi
aRwerdnen maswavleblebs, romlebic amCnevdnen, roca moswavle dab
neuli iyo da mizezs arkvevdnen. moswavleebs swamT, rom maswavleblebi
maTze zrunaven, roca disciplinaruli procedurebi samarTliania da
ar aris Seuracxmyofeli; rodesac maswavleblebi mimarTaven iumors
moswavleebTan urTierToibsas. sxva sityvebiT rom vTqvaT, maswavle
blebi endobian da afaseben Tavis moswavleebs, rogorc mowafeebsac
da rogorc adamianebsac (umaRlesi skolis moswavleebSi CarTulobisa
da swavlisadmi motivaciis gazrdis komiteti, 2004).
Zaladoba skolaSi
ra moimoqmeda Tqvenma umaRles
ma skolam im dapirispirebebis pasuxad, rac 90iani wlebis bolosa
da XI saukunis dasawyis wlebSi xdeboda? gaxsovT Tqveni fiqrebi da
gancdebi?
ramdenime Tvis ganmavlobaSi kolumbinis umaRles skolaSi momx
dari mkvlelobebis Semdeg pedagogebi, mSoblebi, fsiqologebi, poli
tikosebi da Jurnalistebi bevrs daobdnen imaze, rogor unda momx
dariyo aseTi movlenebis prevencia. rogor SeeZlo or, Cveulebriv
ojaxSi aRzrdil moswavles aseTi saSineli danaSaulis Cadena. 2005
wels minesotas wiTeli tbis umaRles skolaSi momxdarma kriminalma
gagvaxsena, rom problema ar amowurula. eliot aronsonis (Elliot Ar-
onson, 2000) wigni `nuravis gavimetebT siZulvilisaTvis: TanagrZnobis
swavleba kolumbinis mixedviT~ saukeTeso axsnaa imisa, ra moxda da ra
SeiZleba gakeTdes dRes. wignsa da moyvanil kvlevaSi aris ramdenime
fundamenturi gakveTili pedagogebisaTvis.
rogorc aronsoni aRniSnavs, es tragikuli movlenebi msrolelTa
emocionaluri paTologiebis, StatebSi iaraRis martivad mopovebis sa
Sulebis, skolebSi kargi dacvisa da meTvalyureobis ararsebobis, me
diasa da video TamaSebSi naCvenebi Zaladobis bralia. am problemis ga
dasaWrelad savaraudo saSualebebi iyo potenciuri `amrevebis~ adreve
gamovlena dabezRebis an moswavleTa sakuTrebis Semowmebis, metalis de
teqtorebis, iaraRis kontrolis, mediaSi Zaladobis amsaxveli kadrebis
SezRudvis gziT. es sakiTxebi marTla imsaxurebs yuradRebas.
problemis gadaWris TiToeulma am saSualebam zogierT skolaSi
SeiZleba situacia gamoasworos, magram TiToeuls bevri problemac ax
lavs Tan. erik harisi da dilan kleboldi _ is moswavleebi, romelTc
isroles kolumbinSi, _ gamorCeuli moswavleebi iyvnen, isini kargad
iqceodnen, asrulebdnen saSinao davalebebs, normaluri niSnebi hqon
daT. maT msgavsi moswavleebi skolebSi aTasobiT arian. metalis dete
qtorebi SeiZleba kargi saSualeba iyos, magram man zogierT skolaSi
SeiZleba xeli SeuSalos saswavlo erTobebis funqcionirebas. Tanac
borotmoqmedma SeiZleba gareT daicados da mere daesxas Tavs vinmes.
iaraRis kontroli rTuli gansaxorcielebelia politikurad da SeiZ
leba verasdros aRmofxvras moswavleTa mier iaraRis mopovebis Ses
aZlebloba. mediaSi cenzuras pirovnebis uflebebis darRveva moaqvs.
arc erTi es gza ar midis kolumbinis tragediis realur mizezamde.
aronsoni (2000, gv. 88) ambobs:
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
skolis Carevis Sedegad bavS
vebSi Zaladobis cvlileba,
ixileT Aber, J. L., Brown, J. L.
& Jones, S. M. (2003). ganvi
Tarebis Zaladobis traeq
toria Sua bavSvobaSi: kursi,
demografiuli gansxvavebebi,
saskolo Careva. Developmental
Psychology, 39, 324-348.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
588
tragediis axsna imiT, rom pirovneba paTologiuria, prob
lemas swvdeba zedapirulad da ara Zireulad. ras ityviT sas
kolo atmosferoze, romelic am axalgazrda adamianebs aseT
ugunurebad, sastikebad da uguloebad aqcevs? ratom eZieben
isini SurisZiebas? cdiloben saxelis moxveWas Tanaklaselebi
saken mimarTuli iaraRis saSualebiT? rogor da ratom igrZnes
maT Tavi uaryofilebad, ignorirebulebad, skolaSi usamarT
lobis msxverplad? zrunaven ki skolebi Tavis moswavleebSi
Rirseuli Taviseburebebis gasaviTareblad? SeuZliaT Tu ara
skolebs, ukeTesad Seqmnan inkluziuri, mzrunveli erTobebi
moswavleTa pozitiuri rolebis modelirebiT?
umaRles skolebSi Zaladoba romc Semcirdes, interpersonaluri Za
ladoba axalgazrdebSi mniSvnelovani sakiTxia rogorc mSoblebisaTvis,
ise maswavleblebisaTvis (Lowry, Sleet, Duncan, Powell & Kolbe, 1995). yovel
dRiurad amerikaSi cecxlsasroli iaraRiT 8 oc wlamde asakis axal
gazrda iRupeba (bavSvTa dacvis fondi, 2005). amerikis sazogadoebaSi
yvelaze xSirad Zaladobis msxverplni 1224 wlis asakis axalgazrdebi
xdebian da Zaladobis es faqtebi xSirad saswavleblebis farglebSi
xdeba. aseTi Zaladobis faqtebis Sedegad gardacvlilTa erTi mesamedi
interpersonalur Zaladobas ewireba (Peterson & Newman, 2000). am prob
lemas mravali mizezi aqvs, is sazogadoebis yoveli fenis sazrunavia.
prevencia
Zaladobaze saukeTeso pasuxi skolaSi aris prevencia. rogorc mas
wavlebels, SeiZleba xeli ar migiwvdebodeT televiziiT gasul Zalado
bis amsaxvel kadrebze, metalis deteqtorebze, iaraRis kontrolze,
magram bevri SegiZliaT isaubroT Tqvens klasebSi Seqmnil erTobaze.
SeigiZliaT pirdapiri da iribi mniSvnelobiT aswavloT Tqvens moswav
leebs erTmaneTis miReba da TanagrZnoba; SeqmnaT mikuTvnebulobis
kultura yoveli Tqveni moswavlisaTvis.
Cikagos bandis zogierTi wevri ambobda, rom isini maSin Caebnen ban
dis saqmianobaSi, roca maswavleblebi Seuracxyofas ayenebdnen, saja
rod amcirebdnen, dascinodnen maT kulturas, ignorirebas ukeTebdnen
klasSi, an maT adanaSaulebdnen, Tuki rame cudi moxdeboda. moswavlee
bi SeuerTdnen bandebs, raTa Tavi daecvaT maswavleblebisagan, rom
lebic maT mxolod laTinuri warmoSobis niSniT arCevdnen (Padilla, 1992;
Parks, 1995). ohaioSi Catarebulma orwlianma kvlevam gamoavlina, rom
bandis wevri moswavleebi pativs scemdnen im maswavlebels, romelic
daJinebiT zrunavda maT akademiur miRwevebze (Huff, 1989). erTxel niu
jersis urbanul umaRles skolaSi erTerT niWier pedagogs vkiTxe,
rogor maswavlebels Tvlida yvelaze efeqturad avazak, amrev moswav
leebTan muSaobisas. man Tqva, rom arsebobs ori tipi: maswavleblebi,
romelTac ver SeaSineb da verc gaasuleleb, isini moswavleebisagan
iTxoven swavlas da maswavleblebi, romlebic marTla zrunaven moswav
leebze. rodesac vkiTxe, Tavad romel tips miekuTvneboda, mipasuxa,
rom orives. is aris magaliTi `rbili momTxovnelobisa~, rogorc amas
Semdeg ganyofilebaSi davinaxavT.
maswavleblebma da moswavleebma unda icodnen potenciuri safrT
xis sagangaSo niSnebi. cxrili 11.8 gviCvenebs niSnebis or saxeobas _ sa
gangaSo, gadaudebel safrTxes da potenciur problemebs. ra SeiZleba
moimoqmedon skolebma? CanarTSi `rekomendaciebi~ gaecnobiT, rogor
unda gavumklavdeT feTqebad situaciebs (Weinstein, 2003).
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ixileT Petit, G. S. & Dodge, K.
A. (2003). moZalade bavSvebi:
specialuri gamoSveba. Devel-
opmental Psychology, 39 (2).
589
pativiscema da dacva
erTi sistema, romelic ganviTarda, raTa CaixSos Zaladoba skolaSi,
aris `pativiscema da dacva~, romelic Seiqmna jonsonis institutSi,
minesotaSi, qalaq mineapolisSi. programa efuZneba 5 ideas: pirveli
_ yvela valdebulia, pativi sces da daicvas sxva adamianis uflebebi.
meore _ ar unda davuSvaT Zaladoba. mesame _ programa yuradRebas
amaxvilebs Zaladobis maprovocirebel qcevebze rogorc personalis,
ise moswavleebis, mSoblebis mxridan; magaliTad, sxvebis uaryofaze,
racionalizaciaze, gansjasa da dadanaSaulebaze Zaladobis gamo. meo
Txe _ mocemulia zusti gansazRvreba, ra warmoSobs Zaladobas; ga
nasxvavebs Zaladobis or saxes _ mCagvrel/msxverplis Zaladoba da
Zaladoba, romelic Cveulebrivi konfliqtidan modis. dasasrul,
programa moicavs ufrosebze centrirebul prevencias, romelic ga
moasworebs saskolo klimats, da moswavleebze centrirebul Carevas,
romelic ayenebs moswavleebs arCevanis winaSe da uCvenebs maT, ra mo
problemur situaciaSi imoqmedeT nela da
dakvirvebiT.
magaliTebi
1. SeinarCuneT simSvide, ramdenadac es Sesa
Zlebelia.
2. daamyareT TvalebiT kontaqti.
gamoamJRavneT pativiscema.
magaliTebi
1. daiWireT marTebuli distancia.
2. ar SeaviwrovoT moswavle. nu SeiWrebiT
mis pirovnebaSi.
3. ilaparakeT pativiscemiT. saxeliT mimar
TeT moswavles.
4. erideT Jestikulacias.
isaubreT mokled.
magaliTebi
1. Tavi aarideT grZel Segonebebs.
2. daicaviT ganawesi. aqcenti gaakeTeT prob
lemaze. ilaparakeT garkveviT.
3. naklebad mwvave problemebs mogvianebiT
gaumklavdiT.
nu gausvamT xazs sakuTar Zalauflebas.
magaliTebi
1. elaparakeT ganmartoebiT, Tu es SesaZle
belia.
2. erideT aseT argumentebs: `me ara, Sen ki~.
3. ar daemuqroT da ar auwioT xmas.
acnobeT moswavles mosalodneli qcevisa da
misi negatiuri Sedegebis Sesaxeb, romelsac
misi arCevanis an gadawyvetilebis pasuxad
gaakeTebT. Semdeg moSordiT moswavles da
gadawyveitlebis misaRebad dro mieciT.
magaliTebi
1. `maikl, dabrundi merxTan, Torem momiwevs,
rom direqtors davuZaxo. ramdenime wami
gaqvs gadawyvetilebis misaRebad.~ Semdeg
maswavlebeli Sordeba moswavles, SeiZleba
miubrundes sxva moswavleebs.
2. Tu maikli ar irCevs sasurvel qcevas,
SeaxseneT negatiuri Sedegebi. (`ese igi,
gircevnia, rom davuZaxo direqtors?~) da
SeasruleT danapirebi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.njcap.org/templated/Programs.html
rekomendaciebi: potenciurad feTqebad situaciasTan gamklaveba
wyaro: adaptirebulia Secondary Classroom Management: Lessons from Research and Practice, 3rd ed., by C.S. Weinstein. saavtoro
ufleba 2003 McGraw-Hill. adaptirebulia McGraw-Hill Companies nebarTviT.
590
hyveba maT arCevans (Rembolt, 1998). cxrili 11.9 mimoixilavs arCevanisa
da misi Sedegebis doneebs.
meore midgoma, romelic amyarebs pativiscemasa da mowonebas, esaa
servis swavleba.
erToba klasis gareT: servis swavla
servis swavla meore midgomaa, romelic axdens akademiuri swav
lis kombinirebas pirovnul da socialur ganviTarebasTan saSualo
skolebisa da kolejis moswavleebisaTvis (Fredericks, 2003; Woolfolk Hoy,
Demerath & Pape, 2002). ganaTlebis reformasTan servis swavlis dakav
Sireba gamoyofs am ukanasknelis ramdenime Taviseburebas.
organizebulia da akmayofilebs erTobis aqtualur moTxovnile
bebs.
integrirebulia moswavleTa kurikulumSi.
gamoyofs dros servis gamocdilebis gaazrebisa da dawerisaTvis.
uzrunvelyofs saSualebebs axlad naswavli akademiuri unarCvevebi
sa da codnis gamoyenebisaTvis.
zrdis rogorc akademiur swavlas, aseve sxvebze zrunvas.
servis swavlis aqtivobebi SeiZleba moicavdes gamokveTil, Tval
Sisacem serviss (swavlebasa da usaxlkaroTa TavSesafrebis sakvebiT
uzrunvelyofas), irib serviss (sakvebis, fulis Segrovebas TavSesaf
rebisaTvis), an propagandas (posterebis damzadebas sakvebis uzrunv
elsayofad, sagazeTo statiebis daweras) (Johnson & Notah, 1999). servis
swavleba SeiZleba iyos problemaze dafuZnebuli swavlebis (romelic
me9 TavSia aRwerili) erTerTi formac, sadac problema gulisxmobs,
rogor unda dakmayofildes moTxovnileba erTobaSi.
erTobis servis swavlaSi monawileobam SeiZleba uzrunvelyos mo
zardTa politikuri da moraluri ganviTareba. servis swavlis pro
eqtebis farglebSi mozardebi sxvebTan erTad muSaobiT gamocdian sa
kuTar kompetenturobasa da qmediTunarianobas. moswavleebi sakuTar
Tavs aRiqvamen, rogorc politikisa da moralis warmomadgenlebs da
ara ubralod karg moqalaqeebs (Youniss & Yates, 1997). amas garda, er
Tobis servis swavleba SeiZleba daexmaros mozardebs, axleburad if
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Parks, C. P. (1995). bandebis
qceva skolaSi: miTi Tu re
aloba? Educational Psychology
Review, 7, 4168.
reziume
am mimoxilvis mizania,
gavigoT bandis qcevis buneba
amerikis skolebSi. yuradRe
bas gavamaxvilebT im qcevebze,
romlebic SeiZleba gavle
nas axdendes an amwvavebdes
Zaladobas. moulodneli
aRmoCena is iyo, rom skolaSi
ar arsebobda didi empiriuli
masala Zaladobis Sesaxeb.
cxadia, rom skolis bandebma
ukanaskneli aTwleulebis
manZilze didi cvlilebebi
ganicades, imata Zalado
bam metwilad narkotikebisa
da iaraRis tarebis gamo.
skolaze am Zaladobis erTi
umTavresi dartyma isaa,
rom man dakarga `neitral
uri zonis~ statusi, sadac
yovelgvari Setakebebi unda
wydebodes. Cans, rom skolaSi
quCis bandebis cxovrebis el
ementebma SeaRwia. mimoxilva
ikvlevs problemebs, romle
bic dakavSirebulia skolis
Zaladobis gansazRvrebebTan
da literaturasTan, skolis
bandebis tendenciebs, bande
bis wevrobis mizezebs, risks,
savaraudo strategiebs prob
lemis aRmosafxvrelad.
servis swavleba midgoma,
romelic gulisxmobs akademi
uri swavlebis pirovnul da
socialur ganviTarebasTan
kombinirebas.
erTobis servis proeqtebma
SeiZleba uzrunvelyos mo-
zardTa moraluri ganviTareba,
kompetenturobisa da qmediTu-
narianobis gancda, toleran-
toba da ubiZgos moswavleebs,
kritikulad Seafason sakuTari
roli sazogadoebaSi.
591
iqron sakuTar urTierTobaze adamianebTan, romlebic maT ar hgvanan,
rac maT ufro tolerantulebs gaxdis (Tierney, 1993). da bolos, servis
swavlebis gamocdileba zrdis `mzrunvelobis eTikas~, ramac SeiZleba
Sedegad mogvces socialur problemebTan ufro warmatebuli brZola
(Rhodes, 1997). am TvalsazrisiT, moswavleTa CarTvam servis swavleba
Si mozardebi SeiZleba ufro kritikulad daafiqros sakuTar rolze
sazogadoebaSi (Woolfolk Hoy, Demerath & Pape, 2002; Claus & Ogden, 1999).
dRes mravali skola monawileobs servis swavlaSi da mas ganixilavs
rogorc skolis damTavrebisaTvis aucilebel moTxovnas, magram zogi
erTi pedagogi kiTxvis niSnis qveS ayenebs am moTxovnis samarTliano
basa da adekvaturobas. am sakiTxis samarTlianobis Taobaze sul mcire
sami skolis moTxovna ganixileboda sasamarTloSi, Tumca maT mxari ar
dauWires (Johnson & Notah, 1999).
servis swavlis kvlevebi sxvadasxva Sedegs gvaZlevs. zogierTi kv
leviT dadginda, rom es maRal socialur pasuxismgeblobas, toler
antobas, empaTias, ufrosebisadmi dadebiT atitudebs, moswavleebis
maRal TviTSefasebas gvaZlevs (Solomon, 2001). erTerTi qalaqis samrev
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daumateT cxrilebi 11.8 `Za
ladobis sagangaSo niSnebis
amocnoba~ da 11.9 `pativisce
ma da dacva~ Tqvens saswavlo
resursebs.
cxrili 11.8
Zaladobis sagangaSo niSnebis amocnoba
es CamonaTvali Seadgina amerikulma fsiqologTa asociaciam. damatebiTi informacia
SegiZlLiaT moipovoT saitze: http://helping.apa.org/warningsigns/
Tu Tqven xedavT am niSnebs, Zaladoba
seriozulad aris mosalodneli:

moTminebis dakargva yoveldRiurobaSi

gaxSirebuli fizikuri Sejaxebebi

vandalizmi an sakuTrebis xelyofa

narkotikebisa da alkoholis gazrdili
moxmareba

sarisko qcevebis gazrdili raodenoba

dawvrilebiTi gegmebi Zaladobis
gansaxorcieleblad

muqara, rogor miayeno sxvas tkivili

cxovelebis wvaleba

iaraRis tareba
Tu Tqven xedavT am niSnebs garkveuli
periodis ganmavlobaSi, CaTvaleT, rom
arsebobs Zaladobis potenciali:

Zaladobrivi da agresiuli qceva

narkotikebisa da alkoholis seriozuli
moxmareba

bandebis wevroba an survili, iyo bandis
SemadgenlobaSi

mowoneba da swrafva iaraRis
(gansakuTrebiT ki cecxlsasroli iaraRis)
mimarT

sistematuri muqara

grZnobebis (miT umetes, brazis)
gaukontrolebloba

megobrebisagan da saerTo saqmianobisagan
CamoSoreba

uaryofisa da martosulobis gancda

dacinvis msxverplad qceva

cudad swavla

disciplinasTan dakavSirebuli problemebi
da skolis xelmZRvanelobasTan xSiri
problema

upativcemulobis gancda

sxvaTa grZnobebisa da uflebebis ar aRiareba.
wyaro: wignidan Warning Signs. saavtoro ufleba 1999 American Psychological Association. adaptirebulia
nebarTviT. damatebiTi informaciisaTvis ixileT vebgverdi: http://apahelpcenter.org/featuredtopics/feature.php?id=38
592
cxrili 11.9
pativiscema da dacva
arCevanis, Sedegebis, SeTanxmebis es CamonaTvali gviCvenebs gazomil reaqcias Zaladobis
TiToeuli donisaTvis.
Zaladobis
done*
pirveli
done
meore
done
mesame
done
meoTxe
done
mexuTe
done
Zaladoba wesis darRveva
(msubuqi dar
Rveva)
Zalis araswo
rad gamoyeneba
(ganmeorebiTi
darRveva)
Zalis borotad
gamoyeneba (serio
zuli darRveva)
ganmeorebiTi
borotmoqmedeba
(mwvave darRveva)
paTologia
(daumor
Clebeli)
personalis
moqmedeba
win aRudgebian
qcevas;
Zaladobis Sew
yveta;
problemasTan
gamklaveba;
intervenciis an
gariSis aRwera;
Zaladobis
aRmkveTi wesis
mimoxilva;
risxvis Senel
eba, konfliqtis
mogvareba, Tana
tolTa mediacia
an klasis kreba.
win aRudgebian
qcevas;
Zaladobis Sew
yveta;
xelmZRvanelo
bisadmi mimarTva;
intervenciis
angariSis aRwera;
konfliqtis
tipis Sefasebis
mcdeloba;
molaparakeba
mSoblebTan
win aRudgebian
qcevas;
Zaladobis Sew
yveta;
xelmZRvanelo
bisadmi mimarTva;
intervenciis anga
riSis aRwera;
konfliqtis tipis
Sefasebis mcd
eloba;
mSoblebTan msj
eloba parental
uri
programis irgvliv.
win aRudgebian
qcevas;
Zaladobis Sew
yveta;
xelmZRvanelo
bisadmi mimarTva;
intervenciis an
gariSis aRwera;
konfliqtis tipis
Sefasebis mcd
eloba;
fsiqosocialuri
Sefasebis ga
keTeba;
mSobelTa kreba;
mSoblebisaTvis
programis Se
muSaveba;
ojaxuri sabWos
mowveva.
win aRudgebian
qcevas;
Zaladobis Sew
yveta;
xelmZRvanelo
bisadmi mimarTva;
intervenciis an
gariSis aRwera;
fsiqosocialuri
rekomendaciebis
Sesruleba;
mSobelTa kreba;
mSoblebisaT
vis programis
SemuSaveba;
intensiuri
Terapiis kursis
Catareba moswav
lisaTvis
moswavleTa
Sedegebi
im moqmedebis
ganxilva, rac
Zaladobas mo
hyveba; mSoblebis
informireba;
anazRaureba;
legaluri
qmedeba
xelmZRvanelobis
informireba;
cxovrebiseuli
unarCvevebze
muSaoba;
mSoblebis in
formireba;
SezRudva, sanam
muSoaba dasrul
deba;
anazRaureba;
legaluri
qmedeba
xelmZRvanelobis
informireba;
mSoblebis in
formireba;
mcire xniT
garicxva;
Zaladobrivi
dajgufeba;
risxvis daokeba;
uflebebiT aR
Wurva;
anazRaureba;
legaluri qmedeba
xelmZRvanelobis
informireba;
mSoblebis in
formireba;
didi xniT
garicxva;
Zaladobrivi
dajgufeba;
garicxva;
anazRaureba;
legaluri qmedeba
xelmZRvanelobis
informireba;
mSoblebis in
formireba;
didi xniT
garicxva;
alternatiul
dawesebulebaSi
moTavseba;
anazRaureba;
legaluri
qmedeba
SeTanxmeba** sityvieri Se
Tanxmeba
martivi xelSek
ruleba
garicxvis xelSek
ruleba I
garicxvis
xelSekruleba II
bottom-line
xelSekruleba
* moswavleebis am doneebze ganTavseba xdeba maT mier Zaladobrivi qcevis ganxorcielebis sixSirisa da simwvavis mixed
viT. nebismieri Zaladobrivi qceva, romelic rasistulia, seqsizmis gamomxatvelia, moicavs fizikur Seuracxyofas, an
personalis winaaRmdeg aris mimarTuli, dauyovnebliv Tavsdeba mesame an ufro maRal doneze. programaSi mocemulia
qcevebi, romelic Seesabameba TiToeul am dones.
** xelSekrulebebis sruli aRwerisaTvis ixileT wyaro.
wyaro: wignidan Making Violence Unacceptable by C. Rembolt, Educational Leadership, 56 (1), gv. 36. saavtoro ufleba 1998
American Association for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba ASCDs nebarTviT. yvela ufleba daculia. Asso-
ciation for Supervision and Curriculum Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, romelic mxars uWers saR politikas
da uziarebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma moswavlem miaRwios warmatebas. damatebiTi informaciisaTvis ix.
www.ascd.org
593
lo skolaSi servis swavlis warmatebuli gamocdileba hqondaT (Youniss
& yates, 1999). am programis gavla moeTxovebodaT umcrosklaselebs.
klasSi ganixileboda iseTi movlenebis moraluri mxare, rogoricaa
usaxlkaroba, siRatake, imigrantebis eqspluatacia, Zaladoba qalaqSi.
moswavleebs evalebodaT daaxloebiT oci saaTis gatareba qalaqis sa
rekomendaciebi: servis swavlis gamoyeneba
servisi unda iyos xangrZlivi da ara
erTjeradi proeqti.
magaliTebi
1. imis nacvlad, rom ori kviris ganmavlobaSi
ataroT sakvebi moswavleebTan erTad, Car
TeT isini xangrZliv proeqtSi, moamzadon
saWmeli usaxlkaro ojaxebis TavSesaf
rebisaTvis.
2. daukavSirdiT adgilobriv saagentoebs,
raTa gaigoT realuri moTxovnilebebi,
romelTa uzrunvelyofa SeuZliaT moswav
leebs. ewveT vebgverdebs:
http://www.volunteermatch.org/
an http://www.usafreedomcorps.gov/
gaiTvaliswineT virtualuri moxaliseoba.
ixileT:
http://www.serviceleader.org/new/virtual/
magaliTebi
1. gadaTargmneT dokumenti sxva enaze.
2. gamoiyeneT maRali teqnologiebi, magal
iTad, moamzadeT PowerPoint, Hypercard,
QuickTime an sxva kompiuteruli prezen
tacia.
3. SeqmeniT saagentos gazeTi an broSura, an
gamoiyeneT saagentos arsebuli publika
ciebi.
4. waikiTxeT sagazeTo da onlain publika
ciebi.
5. SeiswavleT da dawereT statiebi bro
SurebisaTvis, gazeTebisaTvis, vebsaitebi
saTvis.
6. SeqmeniT logo saagentosaTvis an progra
misaTvis.
darwmundiT, rom servis swavlis mizani
swavlaa.
magaliTebi
1. dasaxeT zusti da naTeli miznebi proeq
tisaTvis.
2. ganixileT klasis Sesabamisi standarte
bi mecnierebaSi, istoriaSi, jandacvaSi,
literaturaSi da a.S. raTa naxoT, rogor
SeiZleba ganxorcieldes isini servis swav
lebis farglebSi. magaliTad, rogor Sei
Zleba advilad daiswavlos moswavlem bi
ologiuri cnebebi moxucebulebisaTvis an
skolamdeli asakis bavSvebisaTvis kvebis
swavlebis proeqtis SeqmniT.
3. daavaleT moswavleebs, drodadro sa
kuTar gamocdilebaze ifiqron, awarmoon
Jurnalebi, daweron an daxaton, ra iswav
les da fiqri saklaso diskusiebis dros
gauziaron erTmaneTs.
darwmundiT, rom servisi emyareba moswav-
leTa niWsa da unar-Cvevebs, is namdvilad
Rirebulia maTTvis, visTvisacaa gankuTvni-
li; moswavleTa miRwevisa da sargebliano-
bis gancda gamomdinareobs maTi unar-Cveve-
bidan, daexmaron sxvebs.
magaliTebi
1. SemoqmedebiTi niWiT dajildoebuli mo
swavleebi SeiZleba oTaxebis mowyobaSi
daexmaron moxucebulTa centrebs.
2. im moswavleebma, romlebic kargi mTxro
belebi arian, SeiZleba bavSvTa gasarTob
centrebSi an bavSvTa klinikebSi imuSaon.
3. orenovanma moswavleebma SeiZleba dax
mareba gauwion maswavleblebs da mSob
liur enaze gadaTargmnon broSurebi da
gazeTebi, an Tarjimnebad imuSaon adgilo
briv klinikebSi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.service-learningpartnership.org/site/Pag-
eServer an http://www.fu.edu/`time4chg/Library/big-
dummy.html
594
sadiloSi. mkvlevrebi ambobdnen, rom am kursis gavlis Semdeg mo
swavleebs `gacnobierebuli hqondaT socialuri usamarTloba, masTan
brZolis movaleoba da amaRlebuli TviTrwmena~ (Yates & Youniss, 1999).
Tu gadawyvetT, gamoiyenoT servis swavla, rCevebisaTvis mimarTeT
CanarTs `rekomendaciebi~. am rCevebis umravlesoba aRebulia riCard
sagoris (Richard Sagor, 2003), eliasa da Svabisgan (Elias & Schwab, 2006).
mravalgvaroba da erTgvarovneba socialur CarCoSi
mravalgvaroba
mravalgvarobis gageba da Sefaseba centraluri sakiTxia CarTuli
swavlebis xelSesawyobad. magaliTad, kooperaciuli jgufebis Seqmni
sas unda gesmodeT, rom jgufebSi ganawilebas rasobrivi an enobrivi
niSnebis gaTvaliswinebiT arasasurveli Sedegi mohyveba _ moswavleebi
erTmaneTze ifiqreben, rom isini `raRac kategoriis~ warmomadgenlebi
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
daamateT cxrili 11.10 `kul
turuli auditis ganxor
cieleba klasSi~ swavlebis
Tqveneul resursebSi.
cxrili 11.10
kulturuli auditis ganxorcieleba klasSi
riCard sagori girCevT, ganaxorcieloT kulturuli auditi,
rac dagexmarebaT gansazRvroT, aris Tu ara Tqveni saklaso
oTaxi is adgili, sadac gansxvavebuli kulturebis warmomad
genel moswavleebi Tavisuflad grZnoben Tavs. SegiZliaT es
martom an sxva klasebis warmomadgenlebTan erTad ganaxor
cieloT.
I nabiji _ CaiwereT da SeagroveT.
Cveulebriv dRes CaiwereT gakveTili da Tavi mouyareT yvela
saswavlo masalas, rac am gakveTilze gamoiyeneT.
II nabiji _ mimoixileT.
gadaxedeT Tqvens leqciebs, ganmartebebs, diskusiebs, masalas,
romelic gamoiyeneT sailustraciod.
III nabiji _ gauziareT sxvebs Tqveni aRmoCenebi.
gauziareT kolegebs Tqveni aRmoCenebi, raTa naxoT, aris Tu
ara skolaSi an klasSi multikulturuli an monokulturuli
perspeqtivebis modelebi.
IV nabiji _ moiwvieT gareSe pirebi ganxilvisaTvis da kolabo-
raciisaTvis.
Tu ara xarT kmayofili Tqveni swavlebisa da masalis inkluziuro
biT, moiwvieT gansxvavebuli kulturebis warmomadgeneli mSoblebi an
skolis mflobelebi, raTa ganixilon Tqveni monacemebi, mogcen SeniS
vnebi da rCevebi.
wyaro: wignidan Motivating Students and teachers in an era of standards by R. Sagor, gv. 7879.
saavtoro ufleba 2003 American Association for Supervision and Curriculum Development. ibe
Wdeba ASCDs nebarTviT. yvela ufleba daculia. Association for Supervision and Curriculum
Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, romelic mxars uWers saR politikas da uzi
arebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma moswavlem miaRwios warmatebas. damatebiTi
informaciisaTvis ix. www.ascd.org
595
cxrili 11.11
deklaracia skolasTan kavSiris Sesaxeb
cota xnis win iyo Sexvedra mkvlevrebs, pedagogebsa da ganaTlebis politikuri kursis
ganmsazRvrelebs Soris. ganixileboda is, Tu ra aris cnobili swavlaSi skolasTan kavSiris
rolis Sesaxeb. maT SeimuSaves Semdegi deklaracia.
deklaracia skolasTan kavSiris Sesaxeb
moswavleebi maSin metad aRweven warmatebas, roca grZnoben skolasTan kavSirs. dakavSirebu
loba skolasTan aris moswavleebis rwmena, rom ufrosebi zrunaven maTze, rogorc moswavlee
bze da rogorc pirovnebebze. Tavi skolasTan dakavSirebulad rom igrZnon:
moswavleebis mimarT gamovlenili unda iyos maRali molodini da simkacrec, oRond mx
ardaWerasTan erTad.
unda arsebobdes pozitiuri urTierTobebi moswavleebsa da ufrosebs Soris.
moswavleebi usafrTxod unda grZnobdnen Tavs fizikuradac da emociuradac.
skolasTan dakavSirebuli moswavleebis raodenobis zrda gavlenas axdens pasuxismgeblobaze,
magaliTad:
akademiur prezentaciaze
Cxubis, gamojavrebis, vandalizmis incidentebze
gacdenebze
skolis damamTavrebel niSnebze
mecnierulad dasturdeba, rom moswavlis mzardi dakavSirebuloba skolasTan uzrunvelyofs:
motivacias
CarTulobas klasSi
gaumjobesebul daswrebas
es faqtorebi, Tavis mxriv, zrdian akademiur miRwevas. es aRmoCenebi marTebulia da Ta
nabrad moqmedebs sxvadasxva rasis, eTnikurobis an sxvadasxva Semosavlis mqone moswavleebis
SemTxvevaSi.
dadasturebulia, rom moswavle, romelic Zlier kavSirs ganicdis skolasTan:
naklebad Caidens cud saqciels.
naklebad gamoavlens Zaladobas skolaSi.
naklebad gamoiyenebs sxvadasxva mavne nivTierebasa da Tambaqos.
naklebad eqneba problemebi emocionalur sferoSi.
naklebad mosalodnelia, rom adreul asakSi hqondes seqsi.
yvelaze efeqtiani strategiebi moswavlis skolasTan kavSiris gasazrdelad aris:
maRali standartebisa da molodinebis implementacia da akademiuri xelSewyobis gamov
lena.
samarTliani da mtkice disciplinaruli politikis gatareba, romelic erToblivad iqneba
SeTanxmebuli.
ndobis damyareba moswavleebs, maswavleblebs, personals, administratorebsa da ojaxebs
Soris.
iseTi maswavleblebis daqiraveba da maTTvis xelSewyoba, romlebic profesionalebi iqnebian
Tavis saganSi, saswavlo teqnikebSi. daigegmeba iseTi saklaso menejmentSi, romelic gaiT
valiswinebs TiToeuli moswavlis moTxovnilebebs.
mSoblebisa da ojaxebis waqezeba, gamoavlinon maRali molodini saskolo warmatebebis
mimarT.
iseTi garemos uzrunvelyofa, sadac TiToeul moswavles sul mcire erT ufrosTan mainc
eqneba axlo urTierToba skolaSi.
wyaro: wignidan A case for school connectedness. by R. W. Blum. Educational Leadership, 62 (7), gv. 20. saavtoro
ufleba 2005 American Association for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba ASCDs nebarTviT. yvela
ufleba daculia. Association for Supervision and Curriculum Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, romelic
mxars uWers saR politikas da uziarebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma moswavlem miaRwios warmatebas. damate
biTi informaciisaTvis ix. www.ascd.org
596
arian. darwmundiT, rom kooperaciuli jgufis TiToeul wevrs Seu
Zlia raRac Sehmatos jgufs. amas jgufis amocanebisaTvis, jgufis
wevrobisa da rolebisaTvis didi mniSvneloba aqvs. amocanebi SeiZleba
emyarebodes jgufis wevrTa codnas. vis aqvs cxovelebis movlis an
manqanebis SekeTebis gamocdileba? vis aqvs patara bavSvebis movlis
gamocdileba? vis SeuZlia saubari or enaze? vin xatavs, mReris, kar
gad beWdavs an vis aqvs organizatoruli niWi? es codna SeiZleba
CarTuli iqnas amocanebSi da amgvari gamocdilebis mqone moswavleebi
SeiZleba sxvadasxva jgufSi gadanawildnen.
TiToeul moswavleSi CarTulobisa da mikuTvnebulobis gasazrde
lad, riCard sagori (Richard Sagor, 2003) gvirCevs klasSi ganvaxorcieloT
kulturuli auditi, romelic 11.10 cxrilSia naCvenebi.
erTgvarovneba
ra msgavsebebi gvxvdeba skolaSi qceviTi, emocionaluri, socialuri
an kognituri CarTulobis Sesaxeb? axalgazrdobis saskolo ganviTa
rebisa da problemebis prevenciis programebis gamokvleva miuTiTebs
warmatebis sam mTavar faqtorze. warmatebuli programebi aqcents
akeTeben moswavleebSi socialuri da emocionaluri kompetenturo
bis, sxva adamianebTan kavSirebis, erTobebSi Setanili wvlilis zrdas
(Greenberg, 2003). es sami faqtori Seesabameba sam mTavar ganyofilebas
am TavSi _ kooperacia saklaso jgufebSi, saklaso erTobis Seqmna da
skolis gareT arsebul erTobasTan kavSiri.
cota xnis win iyo Sexvedra mkvlevrebs, pedagogebsa da ganaTlebis
politikuri kursis ganmsazRvrelebs Soris. ganixileboda is, Tu ra
aris cnobili (konvergenciebi) saskolo kavSirebis rolis Sesaxeb swav
laSi. am jgufma SeimuSava deklaracia skolasTan kavSiris Sesaxeb (Blum,
2005), romelic 11.11 cxrilSia warmodgenili. es deklaracia CarTul
swavlasTan dakavSirebuli erTgvarovnebis sakmaod kargi Sejamebaa.
S e j a m e b a
socialuri procesebi swavlaSi
ra socialuri faqtorebi moqmedebs skolaSi swav
laze? Tanatolebi, mSoblebi, maswavleblebi
gavlenas axdenen normebisa da Rirebulebebis
dadgenaze saskolo miRwevis Sesaxeb. bavSvebi
irCeven iseT megobrebs, romlebTanac saerTo
interesebi da orientaciebi akavSirebT. Tavis
mxriv, es jgufebi gavlenas axdenen bavSvebis
akademiur motivaciaze. magram amave dros did
rols TamaSoben mSoblebi da maswavleblebi. is
moswavleebi, romelTac avtoritetuli mSoble
bi hyavT, ufro metad irCeven pozitiur same
gobro wres da ufro metad uZleben antisocia
luri qcevebis wnexs, magaliTad narkotikebis
miRebis cdunebas. Tu moswavles cota megobari
hyavs an saerTod umegobroa, maswavleblis mxri
dan misi saqcielis, am moswavlisaTvis swavlis
Seqeba SeiZleba Zalian mniSvnelovani iyos.
kolaboracia da kooperacia
ra gansxvavebaa kolaboraciasa da kooperacias So
ris? erTi midgoma isaa, rom kolaboracia aris
xedva, rogor unda iurTierTo sxvebTan _ ro
gor iswavlo da imuSao. kolaboracia urTier
Tobis gzaa maTTan, vinc gansxvavebulia, aqvs
Zalaufleba da emyareba codnas, romelic sxva
597
adamianebSic aris gavrcelebuli. TanamSrom
loba ki, meores mxriv, aris sxva adamianebTan
erTad msuSaoba, raTa miaRwioT saerTo mizans.
daswavlis Teoriis ra elementebia CarTuli koope
raciul swavlaSi? swavleba TanamSromlur jgu
febSi SeiZleba ganmtkicdes gameorebiTa da
elaboraciiT (informaciis gadamuSavebis Te
oria), uwonasworobis SeqmniTa da gadaWriT
(piaJes Teoria), umaRlesi fsiqikuri proces
ebis safuZveli (scaffolding) (vigotskis Teoria).
aRwereT namdvili kooperaciuli swavlis xuTi
ganmsazRvreli elementi. moswavleebi pirispir
urTierToben da erTmaneTTan axlos arian,
maT Soris ar aris saklaso distancia. jgu
fis wevrebSi aris pozitiuri urTierTda
mokidebuleba _ maT sWirdebaT erTmaneTis mxar
daWera, ganmartebebi, megzuroba. maSinac ki,
roca erTad muSaoben, jgufis wevrebma saku
Tari swavlis demonstrireba unda moaxdinon.
isini individualurad iReben pasuxismgeblobas.
kolaboraciuli unarCvevebi saWiroa efeqturi
jgufuri funqcionirebisaTvis. xSirad iseTi
unarCvevebi, rogoricaa konstruqciuli fid
bekis micema, konsensusis miRweva, TiToeuli
wevris CarTva saqmianobaSi, saWiroa, rom iswav
lebodes da manamde gavarjiSdes, sanam jgufi
aiRebs amocanas. saboloo jamSi, jgufis wevre
bi akontroleben jgufur procesebs da urT
ierTobebs, raTa darwmundnen, rom jgufi efeq
turad muSaobs da gaigon jgufis dinamika.
rogori unda iyos amocanebi kooperaciul swav
laSi? metnaklebad struqturirebuli amocana
kargad muSaobs struqturirebuli teqnikis ga
moyenebiT; gareganma jildom aseT pirobebSi
SeiZleba gazardos motivacia, Zalisxmeva, Se
upovroba; rolebi _ gansakuTrebiT ki is role
bi, romlebic yuradRebas amaxvilebs samuSaos
Sesrulebaze _ SeiZleba aseve produqtiuli
iyos. meores mxriv, strategiebi, romlebic xels
uwyobs farTo da produqtul interaqcias,
gamoiyeneba maSin, roca mizani maRali safex
uris azrovnebisa da problemis gadaWris una
ris ganviTarebaa. am dros jildos gamoyenebam
jgufs SeiZleba gadaaxvevinos miznisken mima
vali gzidan. rodesac mizania socialuri unar
Cvevebis ganmtkiceba, interjgufuri Sexed
ulebebis gageba da mravalgvarobis dafaseba
sfecifikuri rolebis miniWebam SeiZleba xeli
Seuwyos komunikacias. jildo am SemTxvevaSi ar
aris saWiro, man SeiZleba xelic ki SeuSalos
mizans, ramdenadac mizani erTobis Sekvra, pati
viscemis damyareba da pasuxismgeblobis grZno
bis gaCenaa jgufis wevrebze.
ra strategiebi SeiZleba gamoviyenoT kooperaciuli
swavlisas? es strategiebia urTierTgamokiTxva,
TanamSromloba, jigsou da mravali sxva strate
gia, romlebic aRwerili aqvs spenser kagans.
saklaso erToba
raSi mdgomareobs jonsonisa da jonsonis sami
Teoria, romelsac didi mniSvneloba aqvs sak
laso erTobis Camosayalibeblad? es sami Teo
ria aris kooperaciuli erToba, konfliqtis
konstruqciuli mogvareba, da moqalaqeobrivi
Rirebulebebi. saklaso menejmenti iwyeba er
Tobis SeqmniT, romelic damyarebuli iqneba
kooperaciul swavlaze. erTobaSi devs pozi
tiuri urTierTdamokidebulebis idea. moswav
leebi muSaoben erTad, raTa miaRwion saerTo
mizans. konfliqtis konstruqciuli mogvareba
arsebiTi sakiTxia klasSi, radgan konfliqti
gardauvali da saWiroc kia swavlebisas. ma
gram maswavleblebi xSirad sworad ar afseben
Tanatolebs Soris konfliqtebisa da daCagvris
SemTxvevebis raodenobas. TanatolTa mediacia
erTerTi kargi saSualebaa moswavleebs Soris
Setakebebis mosagvareblad. TanatolTa media
ciis safexurebia: (1) konfliqtis erToblivad
gansazRvra. (2) poziciebisa da interesebis
gacvla. (3) perspeqtivebis Setrialeba. (4) sul
mcire sami SesaZlo iseTi SeTanxmebis gamoyofa,
romelic orive mxares moutans sargebels. (5)
integraciuli SeTanxmebis miRweva. bolo meTo
dia moqalaqeobrivi Rirebulebebi_ rwmenebisa
da Sexedulebebis erToblioba, romelic aer
Tianebs sazogadoebas. Rirebulebebi daiswav
leba pirdapiri swavlebis, modelirebis, lit
eraturis kiTxvis gziT, jgufur diskusiebSi
CarTviT, mosazrebebis gaziarebiT.
rogor iwyeben maswavleblebi mzrunveli erTobis
Seqmnas? erTobis Seqmnis dasawyebad, maswavle
belma unda naTelyos, Tu ras elis rogorc aka
demiuri samuSaosgan, ise moswavleTa qcevisgan.
saklaso procedurebi moswavlis moTxovnile
bebisa da uflebebis pativiscemiT unda iyos
gansazRvruli. moswavleebma ician, rom maswav
leblebi maTze zrunaven, roca xedaven, rom mas
wavleblebi cdiloben gakveTilebi saintereso
gaxadon, arian samarTlianebi da patiosnebi,
zrunaven imaze, rom TiToeulma moswavlem gai
gos masala, ician xerxebi, rogor daexmaron mo
swavleebs, roca maT raRac problemebi aqvT.
Zaladoba skolaSi
ra SeiZleba gakeTdes skolaSi Zaladobis aR
mosafxvrelad? Zaladoba sagrZnoblad mcirde
ba skolebSi, magram iseTi incidentebi, rogori
caa iaraRis Seatana skolaSi, did yuradRebas
saWiroebs. 1224 wlamde asakis axalgazrdebi
yvelaze xSirad xdebian Zaladobis msxverpli.
ZaladobasTan gamklaveba TanamgrZnobi, pativis
cemaze damyarebuli klasebis SeqmniT SeiZle
ba. gansakuTrebiT mniSvnelovania kulturuli
sxvaobebis pativiscema da maT mimarT maRali
molodinebis gamomJRavneba. iseTma programeb
ma, rogoricaa `pativiscema da dacva~ SeiZleba
didi daxmareba gauwion maswavleblebs Zalado
basTan brZolaSi...
erTobebi klass miRma: servis swavleba
ra aris servis swavleba? servis swavlebis saqmi
anobebi aris organizebuli da akmayofilebs
erTobis aqtualur moTxovnilebebs. es saqmi
anobebi integrirebulia moswavleTa kuriku
lumSi da gamoyofilia dro saimisod, rom mo
swavlem gaiazros aqedan miRebuli gamocdileba
da gamoiyenos axlad SeZenili unarCvevebi da
codna. Zalian mniSvnelovania, rom Sesruldes
servis swavlebis orive aspeqti: Rirebuli ser
visis Sesruleba da moswavleTa swavlebis uz
runvelyofa.
598
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
maswavlebelTa axal Taobas ufro didi gavlenis
moxdena SeuZlia profesiaze, vidre wina Taobebs.
saxalxo sibrZne, institucionaluri mexsiereba, swav
lebis istoria dagexmarebaT imuSaoT moswavleebT
an, romelTac skolaSi momxdari incidentebis, ter
oristebis mier dabombvis, snaiperTa Semotevebis
gamocdileba aqvT. maswavleblebis ufro adreuli
Taoba moswavleebs Soridan momavali safrTxis asa
rideblad wvrTnida. Semdegma Taobam qveynis Signi
dan momavali safrTxe unda aaridos maT.
es movlenebi gavlenas axdens moswavleTa emo
ciebze, imaze, Tu rogor urTierToben isini Tqven
Tan da erTmaneTTan. es yvelaferi gavlenas axdens
aseve pedagogebis mier saklaso da saskolo mene
jmentis ganxorcielebaze, kurikulumis Sedgenaze.
Tqven da Tqvens kolegebs didi roli gekisrebaT
im reaqciebis CamoyalibebaSi, rasac skolebi da
erTobebi Tanamedrove cxovrebis realobis pa
suxad gamoavlenen.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi. ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuli gzamkvlevi
video qeisebi realuri klasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv
leviTi navigatori
proforientaciis centri resursebiT:
Ppraqtikisa da licenzirebisaTvis
mzadeba
profesiuli portfolios ganviTareba
samsaxuris Zieba da gasaubrebis teqnika
gakveTilis dagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
maswavlebelTa axal Taobas ufro didi gavlenis
moxdena SeuZlia profesiaze, vidre wina Taobebs.
saxalxo sibrZne, institucionaluri mexsiereba, swav
lebis istoria dagexmarebaT imuSaoT moswavleebT
an, romelTac skolaSi momxdari incidentebis, ter
oristebis mier dabombvis, snaiperTa Semotevebis
gamocdileba aqvT. maswavleblebis ufro adreuli
Taoba moswavleebs Soridan momavali safrTxis asa
rideblad wvrTnida. Semdegma Taobam qveynis Signi
dan momavali safrTxe unda aaridos maT.
es movlenebi gavlenas axdens moswavleTa emo
ciebze, imaze, Tu rogor urTierToben isini Tqven
Tan da erTmaneTTan. es yvelaferi gavlenas axdens
aseve pedagogebis mier saklaso da saskolo mene
jmentis ganxorcielebaze, kurikulumis Sedgenaze.
Tqven da Tqvens kolegebs didi roli gekisrebaT
im reaqciebis CamoyalibebaSi, rasac skolebi da
erTobebi Tanamedrove cxovrebis realobis pa
suxad gamoavlenen.
ras moimoqmedeben?
warmogidgenT ramdenime maswavleblis pasuxs kiTxvaze, rogor daexmarebodnen moswavles problemuri situ
aciis gadalaxvaSi.
uiliam rodni aleni. me-11-12 klasebis mas-
wavlebeli. luizianas maTematikis, mecnierebisa
da xelovnebis skola, naCitoCesi, luiziana.
11 seqtembers diliT, roca teroristuli aqti da
iwyo, gakveTili mqonda. gadavwyvite, moswavleebi Cvens
auditoriaSi wameyvana, sadac farTo ekranze vadevneb
diT Tvals, rogor ingreoda msoflio savaWro centris
Senobebi. momdevno dReebSi Cven vsaubrobdiT rogorc
TavisTavad terorizmze, aseve Cvens reaqciebze. zogma
moswavlem Zalian ganicada nanaxi, zogierTma ki es
advilad gadalaxa. aRmovaCine, rom Cemi msjelobe
bi amerikis istoriis targikuli movlenebis Sesaxeb,
ufro did gavlenas axdenda moswavleebze, romelTac
axlaxans udidesi erovnuli tragedia gamoiares.
yovelTvis movuwodeb Cems moswavleebs, gamoxa
ton TavianTi Sexedulebebi movlenis Sesaxeb. amav
droeulad, skolaSi gvyavs sami mrCeveli, romlebic
exmarebian moswavleebs emocionaluri problemebis
daZlevaSi. rogorc ori qaliSvilis mamam, me vici,
rom mozardebi xSirad ise gvaCveneben Tavs, TiTqos
araferi aRelvebdeT, maSinac ki, roca sinamdvileSi
ase ar aris. mozardebs Zalian exmareba is garemo, sa
dac aqvT saSualeba, urTierToba hqondeT TanamgrZnob
ufrosTan, romelic mousmens maT da gaiziarebs maT
problemebs.
suzi iangi. me-5 klasis maswavlebeli.
iorkis saSualo skola, iorki, meini.
Tu moxdeba iseTi tragedia, sadac mZevlad ai
yvanen maswavleblebsa da moswavleebs, darwmunebuli
var, rom Cveni skolis mmarTveli gaakeTebs gancxade
bas da yvelas gaagebinebs, ra moxda. me davucdi mis
miTiTebebs da amis Sesabamisad vimoqmedeb.
skolis pirveli reaqciis Semdeg, Sevecdebi mo
vipovo faqtebi incidentis Sesaxeb. Semdeg, Tu moswav
leebi damisvamen kiTxvebs an endomebaT am sakiTxze
msjeloba, davazusteb, rom maT zustad gaiges rac
moxda. vetyvi maT yvelafers, rac vici da mivuTi
Teb, ra aris mosazreba, gavacalkeveb erTmaneTisa
gan faqtebs da mosazrebebs. vetyvi maT Cems azrs,
Tu es daainteresebT. mexuTeklaselebs surT, icod
nen simarTle da gaagrZelon cxovreba Cveul ritmSi.
vgrZnob, rom rodesac vuziareb maT Cems SiSebs, es
siamovnebT, radgan SeiZleba TviTonac imaves grZnob
dnen, an SeiZleba mSoblebisgan mousmeniaT raime ms
gavsi. maT ise aRar eSiniaT, roca xedaven, rom sxva
sac SeiZleba igive grZnobebi hqondes.
moswavleebs ar siamovnebT erTi situaciis irgv
liv triali, rac unda tragikuli an saintereso iyos
igi. maT normaluri mdgomareoba moswonT. SemimCn
evia, rom rodesac vesaubrebi raime sakiTxze, Cven
vsaubrobT manam, sadamdec maT es sWirdebaT, Sem
deg Cveul gakveTils vubrundebit da swavlas ritmSi
vagrZelebT.
qeiT boili. me-9-12 klasebis inglisuris maswav-
lebeli. duneleni, niujersi.
aseTi situacia iwvevs mizezebze msjelobas, ra
mac daZabuli atmosfero SeiZleba Seqmnas. me vcdi,
CavaxSo gavrcelebuli xmebi da SeZlebisdagvarad
swrafad moviZio faqtebi. movlenis Semdgom komuni
kacia kulminacias aRwevs. saukeTeso gza, gaigo ra
emociuri da fsiqologiuri gavlena moaxdina movle
nam moswavleze, aris msjeloba. aseve unda mivceT
moswavleebs saSualeba, gamoTqvan TavianTi mosazreba
_ werilobiTi an sxva raime saxiT. yvelas sWirdeba ga
mosavali, moswavleebs unda mivaniWoT Tavisufleba,
gamoTqvan Tavisi azri.
karen boiarski. me-5 klasis maswavlebeli.
uolter blekis dawyebiTi skola, haistouni,
niujersi.
erTi gza, rom SevumsubuqoT moswavleebs mRel
vareba, aris is, rom ganvasxvavoT erTmaneTisagan, ras
ver vakontrolebT da ras vakontrolebT. Camovaweri
noT moswavleebs yvelaferi, rac maT aRelvebT. am dros
maT SeiZleba daweron, rom Zalian ganicdian, roca sa
kuTar oTaxs kargad ver alageben, karg niSnebs ver iRe
ben an teroristebis Semotevas grZnoben. ganvixiloT
gansxvaveba am movlenebs Soris. saSianao davalebis ga
keTeba is situaciaa, romelsac moswavle marTavs, magram
terorizmis SemTxvevaSi es ase araa. maT unda Sevumsub
uqoT mRelvareba yuradRebis imaze gadataniT, rac maT
xelewifebaT, rac maT kontrols eqvemdebareba.
kimberli brijersi. sabavSvo baRis maswavlebe-
li. dodsonis baRi, Hermitage, tenesi.
saSineli tragediebi mexsierebaSi samudamod
rCeba. albaT, gaxsovT ras akeTebdiT da sad iya
viT 11 seqtembers. im bavSvebsac, romelTac aswav
liT, yovelTvis emaxsovrebaT aseTi dReebi; magram
imis damaxsovreba ki, ras grZnobdnen im dros, imazea
damokidebuli, Tqven rogor gaumklavdebiT am situa
cias. rodesac xdeba raime tragedia, an mTavari sain
formacio gamoSvebebi midis, televizors dabal xmaze
vrTav, Tumca Cveulebriv vagrZeleb saqmianobas. am
gziT bavSvebi grZnoben, rom isinic istoriis nawilni
arian, magram amave dros Cveulebriv agrZeleben Ta
vianT normalur dRis reJims. Semdegi dReebisa da
kvirebis ganmavlobaSi mihyeviT maT replikebs. mieciT
saSualeba, ganixilon maTTvis saintereso movlena.
SeZlebisdagvarad amomwuravad upasuxeT maT kiTxvebs
da mieciT Tavisufleba, Riad imsjelon da gamoTqvan
fiqrebi da grZnobebi.
599
600
Tavi
12
saswavlo garemos
Seqmna
maswavleblis Canawerebi:
rogor moiqceodiT?
organizebis saWiroeba
oo:g:ro :oo_:b:: oo|b:gg_o: Joro|
o:b:oJroogoo| _:o_:r_:
|:_g:|o o_b__o_b_o| oo1b_o
pozitiuri saswavlo garemos Seqmna
1oo_roo _gg_go| J____o
|:goro b_|_o _: oro____r_o
|:|b:ggo |ogr_o| oob_o:
_oooo___roo |:r_goo| _:_og:
_:b__:: _g:|o:b o_J:oo| oorg_go
_gor_o
kargi saswavlo garemos SenarCuneba
b:ro_goo| b_gJ_b_o:
or_g_b_o: |:___o_|o o__rb:go:
_o|_oogob_r orog_o_o:b
:o_g:g_:
:b|:__or__go orog_o_o |:J_:go
_g:|_o| oo|b:gg__o:b
oooo__g oo|b:gg_o__ oo_b_g: :
oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o:
komunikaciis saWiroeba
:1:gbogo J___oob_: -- oo___go
J___oob_:
_o:bo1o: go|o orog_o:: _|?
rb_g_o| oo__o:: oo|b:ggo| orog_o:
_ob_rob_:_o: _: :|_r__go
_o|_oogob:
mravalgvaroba da konvergencia
saswavlo garemoSi
or:g:gg:ro:: __g__ro|
:og:go|bob_oo J_|:__go|o
o_b__o_b_o
_obg_r_b_o:: o_b__o_b_o| oo_ooo|
_gg_g:
Sejameba
maswavleblis Canawerebi:
kavSirebi PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
601
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
o o:gJo oooobog_go: 1_o, roog_oo:_ o:|-
b:gg_g_o |:_g:|o o_b__o_b_o| |:J_:g_oo
|b:ggo|:ogo| |o_o:g_r _: _o1o__r :r_oo|
_obo:b. _|:: _ro-_roo _oboJgb_gog:b_|o |:_oobo
o:|b:gg_g_o|:ogo|, :b|:__or_oo _o _:o-
b__o o:|b:gg_g_o|:ogo|. _:ro o_b__o_b_o
b:ro:__o| oboJgb_gog:bo |:bob_:ro:. o_ r:-
_oo:, :|_, :o:| oo__o_g o:gJo :g:r_g_go. b:r-
o:___go o_b___r_o __ro _o_ _ro| _ooo_b
|b:gg_:|, o__ oo|b:gg_| ro:g_b |:_oo:bo:Jo,
o:oo _:bo:r_oo __ro o__o oo|b:gg_b__: ogoo-
o_b___ro".
oo1o_o_ro |:|b:ggo :r_oo _b_: b:oo_:g-
o__| _: J_b:rb_b__| _o___ oo_go bgo| :bo:g-
go:Jo. |:___o_|o 1: :oo| :b|:bor_o_g_g:_,
:ro| o|, roo orog_o_o o:b:o__ :goro_oo
o:go_:b, |:b:o o|obo :bb__o:b. o:r:o, ro_:
orog_o: bb__:, _b_: :oog:ggoboo o:ro__-
go _: :___g:__ro r_:__o:. r:| ::__o_o, o_
oo|b:gg__o _o:_ _:oooro|oor__o:b _g:|Jo :b
roo_goo_ oo|b:gg_ rb_g:| obogo r:oo_ ro_-
go oorogb_go orog_oo| oo|:g:r_g:_? :b
roo_goo_ oo|b:gg_ |:_roo_ :oog:r__: _g:|o|
|:_oo:boo_:b? :o o:gJo :bgobog:go, r: 1oo
_b_: :b:bor_o_gob o:|b:gg_g_o: o:go| oo-
|b:gg__o:b ______ro _oo_bo_:_o: :o _: or:-
g:g |bg: |o__:_o:Jo.
:o o:go| :_boo| J_o__ o_g_b, J_og_o _o:-
|_boo J_o__ _oobg_|:
r: :b|:__or__go ooobogb_o: _g:|Jo o_b_-
_o_b_o:b _:_:gJor_oo _: r: ooobogbog_-
_o :_go |bg:_:|bg: :|:_o| oo|b:gg__|?
roor _::__bo _g:|o|:ogo| b_|_|: _: oro-
____r_|?
roor oo:b_oo _o1o__r :r_oo| J__oboo
_g:|Jo, roo o| J__|::o_o__| o_g_b| |:|-
b:ggo oo1b_|: _: o_oo__|?
roor :b:g:_o _oooo___r_| o_g_b| |:_-
g:|o oo:bJo, roo o:oo :bg:_: J__|::o_-
o__| o_g_b| |:|b:ggo oo1b_|: _: o_oo__|?
_:| gorb_g| __bobo o_b__o_b_o:b _:_:gJor_-
_go orog_o_o| :_oo|:_bgr_g:_?
r: r_:__o: _b_: _ob__o oo oo|b:ggo| o:o:ro,
roo_go_ oJgo:o:_ :|r_g_| _:g:g_:|?
_ob_go__o| :_:|:gr_g:_ o:|b:gg__g|: _:
oo|b:gg_| Joro|, roo_go oro :b|bg:g__go
oo_oo: :r|_o|?
a
oro ogo :__ror_|
o_g_b| _ro-_ro oo|b:g-
g_|. o|obo __ro _o__o,
_obogr_o _: :|:_oo:_
__ro|_o :ro:b, go_r_ o_g_bo oo|b:gg_, roo_go_
o:go| :|:_o:b J__:r_oo o:_:r: _:bo|:: _: oor-
_bgo:. |:ob_b:ro_ _| :_1r_o o:go:b ooo_g:r_-
go og_o :ro:b |_og:Jo, b:bogorog ooo_oo:_,
roo b:ro:___go |oor_|o_b_o :ro:b. o:oo oo-
1_1oo o__oog:_ b__: ob_o__b__o :g_o_|Jo
:_g_oog_o| _:b__:o__ o_ o:oo _:oo:gr_o|
J_o__, |:g:r_oJo _:r:1Jo, |_ogo| ogJo, g:bb-
1_. :ro| o__oogo _:Job_:, g:bbo| __go| b:roo_g:,
__bo| _:__:, b_go| _gr:, |o__go_ro J__r:_b_o_:
- Jboro! o:oo |:_g:r_go ooo:rog::. _| og_o
o_g_bo oo|b:gg__o :r :ro:b. o_g_bo: oo|b:gg_o _o
|_ogo| :___b:| oo_bJor:. _g:|Jo _o_bo| _ro|:_
oo|o o_J:oo| b:ro|bo |:robog:_ _:__:.
kritikuli azrovneba
roor ::roo_go o:g| :o |o__:_o:|?
gob _b_: b:rooo |:_o_Jo?
r:| ooooo_o___o g_r:g_r ooo_oo_r
:oob_oo_o:b _:_:gJor_oo?
r:| ooooo_o____oo, _| oro ogo o_g_bo
oo|b:gg_ roo _o_ogo_o?
r:| ooooo_o____oo, _| _obo_o|_o _: o:oo
o|bg_rogo oob_o roo _o_ogo_gb_b?
kolaboracia
o_g_bo ___o| or-|:o b_gro:b _ro:_ oo:b_o-
b_o :o og_o:b, o:o o:|b:gg_g_o:b, oJog_o-
:b :b _or___oro:b |:_ro| ob|__bor_: _ :b_
oo:oo:b, go|o:b |:_:r|:_ :_:b_g__o. rooro:
:o |o__:_o:|o:b :o_g:g_o| o_g_b__go _o:?
602
organizebis saWiroeba
oo _gg_go| J_o__, roo_go_ oo1b:_ o|:b:g_: oo|b:gg_o: oo_b_g_o:b
_:_:gJor__go _:__or_o| J_|b:gg:|, |:_g:|o o_b__o_b_o :ooo_o_:
roor_ _gg:_o, roo_g|:_ _o_o :gg_b: :_g| (Marzano & Marzano, 2003).
|:_g:|o o_b__o_b_o| _o_b: _: oo|o |:o:b:_o_ :oo__b_: o:|b:gg_-
go| |:_oo:boo| _:__g_o| oboJgb_gog:bo _:__or_o:. o_b__o_b_o:b
_:_:g|or__go orog_o_o|::b :oobg__go |_r_|o _: :_:_gogo:
:oo_o_go| bob:ooro:: |b:gg:Jo (Emmer & Stough, 200!). r: b_o| o_b__-
o_b_| _|o__b |:__o|b_ro|?
_g:|o :r_oo| :b|:__or__go _ooo:. o:| :b|bg:g__go o:go|_-
_r__o :_g|, roog_o_ :gg_b:| :b__b_b _g:|o| b_gr_1_ ooo|_:
oo_b__:g:_, roor:: o:bg:__go oo|b:gg__o o_ o_rb_o, :b r: oo-
go_ob_o :_g| o:|b:gg__g| :b:og_:|o:b _:_:gJor_oo (Doyle, !86,
2006). _g:|_o or:g:g:b1ooog_o:bo:. :_:_goro_go: :_:oo:b_oo, :oo-
_:b_oo, _roo| bb_boo. :b|bg:g__go oo1b_o|, |:J_:g__o|, _b:r_o|
o_ob_ or:g:go: :_:oo:bo:, _b_: :o1o:ro| _roo _: oog_ r_|_r|_o,
J_:|r_go| |bg:_:|bg: :oo_:b:, |r_go:_ :ooo__bo| o:|:g:, J_go__| _:
:go__| oo:bJo _: :.J. :o:| :r_: :__ogo_| |bg:_:|bg: :gg_b: :_g|.
_::go _b:r_o| o_ob_ oo|b:gg__1_ _ob__b_ror_:o, J_oog_: :1:r-
_o| o:oo oob:bog_o: _: b:ro_go:, o:r:o :o:g_ro_g:_ J_oog_:
:ooobgoo| _o|__|oo| |_b_g_: _: oogo_g:bo| o_b__o_b_o:b _:_:gJor_-
_g orog_o_:o__, o__o _| :gJg_o g_r :b_rb__b _oobg_1_ o:|_bo|
:__o:|. oogg_b_o b__: _ro_ro_g:_ _ _g_g:__ro _ro:J:_ _: __o-
oo_ o:go:b o:_:go:. _og_g__o_r:_ o:|b:gg_g_|: _: oo|b:gg__|
Joro| _1:ro:1:ro ob_oro:_oo| :_gg: b__:.
|o|br:_o|: _: ob__b|ogoo| :oo, oogg_b_o :r:orobo1or_:_o:.
o:Job:_ _o, ro_: _g_g:__ro _:_oogo _: :b_rogo:, oro___oro :_-
og1_:, _g_g:__ro o1:_::, :_g_oogo oro___oro| b:o_ro| :_:bg:o :b
_g:|o| :r_o :__bogo: bo:_ro: J_oog_: b:J:go|. r:o__b:_:_ |:_-
g:|o oo:bo |:1o:_o_rogo :_ogo:, o|, o_ roor _o_g:g__: o:|-
b:gg__go :og:r oo_go_b_go_|, |:_og_go:o :b|_o| |::bo b__:.
oo|b:gg__o _og_gogo| :obb_g_b, ro_: o:|b:gg__g| ,_Jobo:". _g| o_
:r: __b__b_o_ro:| _: ,_:goro_o1o|"? r: b__:, ro_: b_|o or_g_g:?
_:ogo|, _g_g: _g:|| :_g| o|_oro:. _ob_r___go o:|b:gg_go| :b oo-
|b:ggo| _o___: b:bogorog oo:1__:: _:oo_o___go :_r_ r: b__o_:
oo|b:ggo| o_ob_oo____ _:go:b_:| :_g_oog1_ o:|b:gg_go|:b |_g
|bg: r_:__o: oo_g_:, go_r_ oo| oorg_g _:go:b_:|. _: _o__g, |:|-
b:ggo bgo| oorg_go _gor_o :gg_b:| :b__b| oo_g b_g1_.
mTavari amocana: moswavleTa Soris
TanamSromlobis damyareba
:r_ _roo :__ogo: :r o_b_: b:ro:___go oo|o b_gr_o| o:b:oJ-
roogoo| :r_J_. o:Job:_ _o, ro_: 1oo_roo b_gro :r o__| oob:b-
og_o:|, o:o _b_: oo|__b _:b:rb_b_| o_J:oo| |:J_:g_:. (_g_g:|
gob:b:g| o|_oo oo|b:gg__o, oo_g _g:|| roo :__rb__b.) :|_ roo,
o:|b:gg_g_o|:ogo| o_b__o_b_o| oo:g:ro :oo_:b: _g:|Jo b_|roo|: _:
:rooboo| _:o_:r_:: _ |:_g:|o :__ogoo|:| oo|b:gg_o: o:b:oJroogo-
o| J_b:rb_b_o| 1oo (Doyle, 2006). _g:|o| or:g:g:b1ooog_o:boo|,
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
1oo_roo o__:oo o:|b:gg_-
_g|, o|_ ooob|_bo_| roor_
o_b___r|. l|obo _ro_o__gbo
:ro:b o:|b:gg_go| :o ooo_o|
ooo:ro _: oggo:b, roo oo
o:boo_g:_oo|: _: :b_:g__g-
__goo| ooo:|b:g__go:. :ro|
o_ :r: o_b___ro| o:o__go
o__:_or: :___g:__ro? |bg:
r: o__:_or_o J_oogo:o
oo_|:_:oo o:|b:gg__g|,
roo_go_ b_|roo|: _: _o|_o-
ogobo| J_b:rb_b_:| __ogo|?
b_oo _gg_g: :o |__roJo |:J_-
:g_:| o:og_g| gog:r:__o, roo
___o| go__r_o| (ob|_r__-
_or_o, o_1_r_o _: :.J.),
orog_o:o: :_:groo _:_:g_-
_go :_:oo:b_o|(_o1o_o|_o,
g:_r:_o| ooo:o:J__o), :_o1-
r__g_o| (___:, o:o:, :_o|
o:|b:gg_g_o) _: :.J. ooo_o
_:ob__o o:|b:gg_g_o| ooo_o|
o|:g|o:.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
oo_og:_o: _: |:_g:|o o_b__-
o_b_o _roo:b_oo:b ogo_ro_::
_:_:gJor__go. o_-!0 o:gJo
:_b_rogo o:oo_ogor__go
|_r:__o_o| :oo__b_:, _:ro
b:o_o: ______ro |:_g:|o
o_b__o_b_o| _:|:b__:_.
603
|oob_:b_roo|, |br:_o __ooo|, :r:orobo1or_:_oo|, |:_:rooo|: _:
o|_oro_o| :og:go|bob_oo, _| |:_o:o_ ro_go :oo_:b::.
oo|b:gg_o: Joro| o:b:oJroogoo| _:o_:r_: :_og_oo o__o r:o
:ro|, go_r_ ___ ___g:|o:b ______ro :o_g:g_:. _| _go|boo| :_-
_ogo_o| _:_og:|, o:|:go| ooo1:__:|, oo|b:ggo| ooo:ro :___g:-
__ro ___gooo _: :_:__oo_ro ooobogb_o| b:__b_:|. 1_|_o |ob:go|
:__o:|, _ggog__o| _o__ogb__go_ :_:r_:|, orog_o_o| bob:|b:r
:b|:1_gr:| _: o:o :ro__:|, :__ogo_o| J_rb_g:| _: o:oo o|_oo o:b-
ooo__grooo :bbor_o_g_:|, roo :r :b_g__| ob__r|o _: :.J. :|_g_,
|bg:_:|bg: :__ogo: :b|bg:g__g o_b___r_g _b:r-bg_g_| oooobog|.
o::goo:_, :b:go _: ro_go :__ogo: __ro |:JoJo o_b_: _g:|o|:ogo|,
go_r_ _:r:_ b:_boo _: o:r_ogo. :__ogoo_:b :__ogo:o__ oo|b:gg_o:
:___g:__ro oob:bog_o:_ o_gg_:. o::goo:_, bo:o:_:go _oo_b_:r_o
oo-ooo| |_ogoo _oobgo|:| ,obg:b_ _g_r_b_o|: _: gor, J:Jbo|" J_oob-
g_g:Jo, oo|b:ggo| b:ro_go:|: _: o:b:oJroogo:1_ oo_ooo_| _: :r:
b_go| J_Jg:1_ oo|o obro_:b b_go| J_Jg:1_ (Doyle, 2006).
r: o_o: _b_:, |::gJgo :_o| oo|b:gg__Jo o:b:oJroogoo| _:-
o_:r_: |_g |bg: :oo_:b:, go_r_ o:_:go _g:|o| oo|b:gg__o| J_o-
obg_g:Jo. __r_ ro_oo _: _:rogob _g_r_|obo: (!78) :oo_g_| |:_-
g:|o o_b__o_b_o| oobo |:__b_ro, roog_o_ :bo|:1_gr: :|:_orogo
ooobogbog__o| :og:go|bob_oo. |::gJgo :_Jo _: _:b__ooo |_ogo|
oorg_g _g:|_Jo oboJgb_gog:bo: b_|_o|: _: oro____r_o| oor_:ooro
|b:gg_:. J_o__ _g:|_Jo, |:_g:|o r__ob: ooo_o| :g_oo:__r:_ bor-
_o_g__:, o:r:o :b:go oro____r_o J_oog_: oor_:oor o|b:gg_o__|,
bogo oogo:bo |o|__o: oooobog| oobo_orob| _: :bo__o__:|.
_:b__ooo |_ogo| _:oo:gr_o|:| 1oo_roo oo|b:gg_ b_goo_g:b-
_goo| ooo:ro _:r_o_oo :bb_o:| :o_:gb_| _: o:|o _ggo| og:goo
___r_|. :o __:o1_ o_b__o_b_o oro____o_g:_ _b_: :_o_g:g__| :o
b_go| J_oJg_g _:__or_| _: :1:r_o| oo oo|b:gg_o: oo_og:_o:, roo-
g_o_ b:_g_:_ _oorbog_o:b o:|b:gg__go: oo|:1r__| _: __ro
o__:_ |:__o:r |o_o:g_r _bogr_:1_ b__o:b _ob__b_ror__go. |:-
J_:go |_ogo| _:o:oo:gr__g _:g|_Jo, oo:g:ro |:_oobo __ro__g_oo|
J___b:, :_:__oo_ro o:|:go| oo|b:ggo| ob__r_|_|: _: _b:r_1_ oor_-
: _: ogoo o_b___r_:_ :b_oo:Jo o:oo _:bo:r_:. oorg_go :_g_oog_o
oooo__g |_o_|_rJo _b_: _:_ooo| _ob_r___go oro____r_o| |b:gg_-
:| o:|:go|: _: obg_b_:ro| :|:ogo|_g:_, _:g:g__o| J_|:|r_g_g:_.
o_o_: oo|b:gg_o: _or:gg_|o:o o_o|, r:| _go:b o:o:b.
sanam stereotipuli klasebi
isea mowyobili, rom moswav
leebi wynarad sxedan rigSi
da xelebi merxebze uwyviaT,
realoba is aris, rom mas
wavleblebs erTdroulad
gansxvavebul aqtivobaTa
ganxorcieleba uwevT.
604
saklaso menejmentis miznebi
SeCerdi dafiqrdi dawere
|:o|:b_ro| oo__: |_ro _ro _o_ |_o-
g:Jo _: :|:_r_:1_ b:ro. _| |_og: o:go|o obog:_o_oo :ro| _bo-
ogo. _or___oro| o:b:J_ob_ _rob:b| o__r_o _: o_r_ __oob_:o: ,r:
:ro| |:_g:|o o_b__o_b_o?" _ r:| _o:|_b__oo?
|:_g:|o o_b__o_b_o| oo1:bo oo1o_o_ro, oro____o_go |:|b:ggo :r_-
oo| J_b:rb_b_::. o_o_: _:g__ :___go b_|roo o:go|o:g:_ :r J_oog_:
o_o| oo1:bo. roor_ o_-6 o:gJo, :r:_oo__ro: |:_g:|o o_b__o_b_o| __-
_bo__o| :oo__b_: obogo_ oo oo1boo, roo oo|b:gg__o oorbog:_ _: b_-
o:_ o|b_b_b. r:_oo:: |:goro :|_oo o_bgb:_br_go Jroo: |:_g:|o o_b__-
o_b_o| :b|:bor_o_g_g:_? oo| o:|_b:_ :r|_o| |_g o_or_ |:oo oo1_1o.
meti dro swavlas. o_ _rob_g b:oo1oooo :bg|:1_gr_ _ro, roo_go_
|:__g_go1oo _go1Jo_| (o:o:Jo, |:__g_go1oo-Jo_, roo_gJo_ _oobg_|
o|g:o_b _: :ooo J_b| _o_b:| :oobo__b) _oo_r_o_g oo1b_| _oooo_:.
:gob_o, ro_: :_oog:bob_, roo oror:oo|ogo| :b__ogbogo _roo| b:b-
_g:ro |bor__ :o:1_ ob:r__o_:. o_ oog_ oo_oo:| :ooo__b_o _g:|Jo
:b_, :b|:1_gr:go oooo__go :__ogoo|ogo| _:oooog _ro| __o| o:b-
oog1_, :o_gor__:o, ro_: :_oo:b_bo, :___:g_r |b:gg_:| r: _o_:
_ro _ooo:. _og_g__o_r:_ _:or:go _ro o_:r_: J_b_g__ob_o|, b_go|
J_oJg_go _:__or_o|, _:go:b__go _:|:b_o|o|, _b_Jo _ggog__o|
:oo (Karweit, !8, Karweit & Slavin, !8!).
r_:g_r:_, oo|b:gg__o |b:ggo_b o:Job, ro_: o__o 1: :r :_go.
Jb:ggo|: _: o:|1_ _:b:r__go _roo| J_o|b:gg_go: ooo_oo| _g_g: _g-
g_g:o, :_oo:bob: oboJgb_gog:bo _:gJoro _:b:r__g _ro|: _: oo|b:ggo|
|b:gg:| Joro| (Berliner, !88). _:__orog:_, _or_g:_o: b:|b:gg Job::r|-
|: _: oo|b:ggo| |b:gg:| Joro| __ro o:_:go:, go_r_ _or_g:_o: o:|-
b:gg_go| |o__o_o__r ___g:|: _: oo|b:ggo| |b:gg:| Joro| (Rosenshine,
!7). o__b:_, |:_g:|o o_b__o_b_o| _roo oboJgb_gog:bo oo1:bo: :1:r-
_o| r_:g_r:_ swavlisaTvis daTmobili dro. :o:| 1o__r _:b_|__g
_ro| _bo___b.
_r:go_ |b:ggo|:ogo| o__o _roo| :oo_o_: :g_oo:__r:_ :r oogo-
_g:b| b:ro:__:o__. ooo|:ogo|, roo _or__go o_o|, _ro ______r:_
_b_: o_b:| :oo__b__go. roor_ _| _obo__r |b:ggo|:ogo| _:oooog
o:g_Jo gb:b_o, oo|b:gg__o| oo_r ob_oro:_oo| :_:|:o_J:g_g:_ :r-
b__go 1:, __b_r:g_ro _:__oro: oo |:_oobo| :b|:1_gr:Jo r:| |b:g-
go_b _: oo:b|ogr__b o|obo. roor_ b_|o, oo|b:gg__o |b:ggo_b oo:|,
r:Jo_ g:r_oJo_b _: ro| J_|:b_:_ _o_ro_b (Doyle, !83). |o__o_o__r
|:|b:ggo :oo_:b_1_ _:b:r__g _ro| bJor:_ _bo___b b:ro_goo| :b
:oo_:bo|:ogo| :b__ogbog _ro|.
o_o_:, b:ro_goo| _ro o:ob_ :r oog_g: |b:ggo| :r:b_o:|. oo-
|b:gg__o J_oog_: o:go:b bg:go_b_b ro_go o:|:go| :|:ogo|_g:_
:b :r:|bor |:|b:ggo |_r:__o_| o__b__b_b. ro__|:_ oo|b:gg__o
_o_o b:ro:__oo o_J:o_b, b:o_gog:_ |b:ggo_b _: _|ooo |:_oobo, bg_b
_:b:r__g _ro| :_:__oo_r |:|b:ggo _ro| g_bo__o. |:_g:|o o_b__-
o_b_o| o_or_ oo1:bo: :_:__oo_ro |:|b:ggo _roo| :1r_: oo|b:gg__o|
:__o_r:_ b:rogoo _or__g _: :___g:__r :__ogo_Jo !2.!. |g__og:bo
_o:r:o:. gobg_b_| oo|b:ggo| oo_r |_og:Jo :_:r__go !000 |::oo_:b
roor o_:g_| :_:__oo_ro |:|b:ggo _ro obogo_ 333 |::o|.
oo|b:gg__o| |b:gg:Jo b:ro_go: _:b__ooo _g:|_o_:bg_ _o_ _____|
daukavSireT swavlebas
/portfolios da ganavrceT
o_o_r_o |b:gg_o| o_g_b__g
b__g:1_, :o:| bJor:_ _oob:g_b
|:o_J:o ob__rgo_1_. rooro:
|:_g:|o o_b__o_b_o| o_g_-
b__go b__g:? r: b_|_| J_oo-
o__o _: roor _:b_r:go
o:o _og_g__o_ro:Jo?
saklaso menejmenti _
_:b|:_o, ___gooo orog_o_o|-
:b J__:r_oo o:go|__:go, |:|-
b:ggo :r_oo| J__obo| oo1boo
:oo__b__go ___bo__o.
dawesebuli dro _ |b:ggo|o-
go| _:__bogo _ro.
605
oog_g:. r:o__boo_ _gg_goo _:_:|__r_: J_o__o: oorg_g _:g|Jo o:|b:g-
g_go| 1r_bg: oo:1_, roo oo|b:gg_ |:o_J:o1_ o_o| _ob__b_ror__go,
:o1:r_o| oo|o J__oogro:, o_-4 _g:|:o__ _: __ro 1_goo: _g:|_Jo_
o:_:go oo_b_g_o| |:bob_:ro: (Fredericks, Blumenfeld & Paris, 2004).
sqema 12.1
oogo:bo _ro
(_:boboo
_:__bogo
|::o_o)
_:|br_o|
_ro (oogo:b
_ro| oob_|
:___bogo
____o)
:__o_ro
:_:__oo-
_ro _ro
(_:|br_o|
_ro| oob_|
_:|g_b_-
_o, g:bbo,
:_::_og_-
: _: :.J.)
b:ro_goo|
_ro (:__o_r
:_:__oo_r
_ro| oob_|
o| _ro,
ro_: oo|b:g-
g__o :oo_:-
b:1_ :r :ro:b
_ob__b_ro-
r__go)
:_:__oo_ro
|:|b:ggo
_ro (oboJ-
gb_gog:b,
:___g:__r
:oo_:b:Jo
b:ro_goo|
_ro)
vin icis raSi ixarjeba dro?
|b:ggo|:ogo| :oo_o_ogo !000 |::oo_:b J_:__o| _or:gg_|o:Jo :_:__oo_r
|:|b:ggo _ro| obogo_ 300-400 |::oo _ooo:.
_
r
o
swavlaSi CarTuloba. oooo__g |:_g:|o :__ogo:| oob:bog_oo| o:go-
|o b_|o :_g|. 1o__r _| b_|_o o_:_oo_ :ro| :b|:1_gr_go o:|b:gg_-
go| oo_r, o:r:o bJor:_ o|obo ooogo_o__ro _: :b_|:1_gr_go:. o:|b:g-
g_g_o _: oo|b:gg__o J_oog_: g_r_ :_boo_r__b_b, roo |bg:_:|bg:
:__ogoo|:| |bg:_:|bg: b_|| oo_g_o:b (Berliner, !83). o::goo:_, _oob-
go|:| oo|b:gg_| _g:g_: b_go :oboo| _: o|_ ::__oo| _oo_b_:ro, |bg:
_ro| _o o:b J_oog_: _r:go_ og:goo :boJbo| o:|b:gg__g|.
roor_ o_-5 o:gJo gb:b_o, b_|_|, roog_o_ :__b_b, gob _b_: og:o:r:-
_o|, ro| J_|:b_ _: ro_o|, go|o:b _: r:o__b b:b|, bJor:_ oob:bog_oo|
|_r____r:| _bo___b. ooo|:ogo|, roo o:oo oob:bog_o: b:ro:___go
o_o| :r_g__g |:_oo:bo:Jo, oo|b:gg__o _b_: b:|bg_b_b oob:bog_oo|
akademiuri saswavlo dro
_ _ro, roogo| :bo:ggo:-
Jo_ oo|b:gg_ r_:g_r:_ :ro|
b:ro_go |:|b:ggo :oo_:b_o|
:_:b_g__:Jo.
amocanisaTvis gankuTvnili
dro _ |:|b:ggo :oo_:bo| J_|-
r_g_:1_ _:b:r__go _ro.
606
|_r____r:|. 1oo_ro oo|b:gg_| oob:bog_oo| b:_g_o _b:ro ::bbo:.
oob:bog_oo| |_r____r:, r:|:_ o|obo |:bgJo |b:ggo_b oJog_o:b, _:-
oo:|o:b _: |bg_o:b _roo_rooo|:|, J_|::oo|o:Jo :r oo_o| |:|_ogo
|:_oo:bo:Jo oob:bog_oo| |_r____r:|o:b (Tharp, !8). o:r:o o:|b:g-
g_g_o :o :b|bg:g_:| _og_gogo| g_r :_boo_r__b. o:o obo:o, roo
:gJgo g_r _r_: |_og:|, :r o_o| ro_o| r: o_g:|, _b:go|o_ oob:bog-
_o| |:_g:|o :__ogo_Jo _: g_r bg__o:b r:_oo b__: :|_.
r: J_googo: :___:b _:g:|_gb:o? ooo|:ogo|, roo J_g:|r_goo |:_-
g:|o o_b__o_b_o| o_or_ oo1:bo _ b:grooo oo|b:gg__o |b:gg:Jo, _b_:
_:grbo_b__o, roo oooo__go: oo|b:gg_o o_o|, roor ooo_o| oob:b-
og_o: |:_g:|o :__ogo:Jo. |:_g:boo |:_oobo: :_boo_r_:. r: :ro|
o_g_bo b_|_o _: oogo_ob_o? :|:_o: o_ :r: o|obo o_g_bo oo|b:gg__-
o|:ogo|, J__|::o_: o_ :r: o:o __g__r_g _: o_:b_r :oo__og_-
:|? r: _:_b_r_go rog_o _: _or__g__o J_oog_: oo_o_____|?
o_:_oo_ _bg_b_o o_ :r: oob:bog_oo| 1_|? 1oo_roo oo|b:ggo|
J_oobg_g:Jo, :b|:__or_oo o:Job, o_ oo|b:gg_| ___gooo _: _oo_o_ro
orog_o_o :_g|, J_oog_: |:goro :b__| oboJgb_gog:bo ___g_o| oor-
_:ooro |b:gg_: _: :g:r_oJ_:. (Emmer & Stough, 200!).
oob:bog_oo| |_r____ro| J_rob_o| _:ro o::gooo oog__| :_ro-
:b: _g_ob goo _: oo|o: _og__o: :b:go 1_g:b_oo| _ro-_ro |_og:Jo
(200!). :o _g::|o| :gJg_o| oog:g_o_Jo J__oo_: :r_g__go _roo|
|::g:_o_o_o_Jo :_:r_:. o:|b:gg__go:, oo| bo_or:o |obog: o:go|
_ro-_ro oo|b:gg_ oob:|, _:b:| :__b_r: __:b:|_b_go go1o_o o|oo-
_:gJo. _:b: _:o:bbo_:, o:r:o ro__|:_ :oo| _ro oogo_: _: o:|b:gg_-
_go: oboo _:b:| _g:|o| bob:J_ :oo|_go_o _: o:go|o :oo__og_o|
:|:1o:r_g:_, _:b:o o:go b:b:r:. o:|b:gg__go: ooo| b:_gg:_, roo
_:ooro|oor_o_: _:b:|, _r:go_ o_g:: ,_:ro, o_ bg_b _:g|b__oo
br_Jo, _:b: oogo_g_:, r: oob_:." ro__|:_ oo|b:gg__o br_Jo _:|b_-
b_b, o:|b:gg__go: o_g:: ,_:ro, _:b:, r:_ oo| bo_or:o oboo ___:J_bo
_: o:b... |:_ b:o_g:b: o:b?" _: _:b:o _:ob_o oo_og:, o:|b:gg__go
_bo:r_o_: o:| _oobg_o| _:|ooo, :b|_b__: ___:g_|, r:_ o_o_: _:-
b:|o:b |:_ro_:b _: ooooob_oo _go_: oo| o:|_b_|. o:|b:gg__go: _o
:r b:og:g:, roo :gJg| :r _ob_: |:_o:ro|o _ooo___b_o:, o:b _:ob:b:,
roo |o__:_o: _Jgo_: b_g| _:b:| o:go|o _ooo___b_oo| :oogg_b:Jo.
TviTmenejmentis menejmenti. o_b__o_b_o| |o|__oo| o_|:o_ oo1:bo, _:g_b-
o:roo oo|b:gg__| |:__o:ro o:go| ___o o:rog:Jo. o_ o:|b:gg_g_o
_o__|or_:| oo:b__b_b oo|b:gg_o: _:boboorbog_:1_, o|obo o:go:b _o_
_ro| _:b:r_:g_b |b:gg_:-|b:ggo| _roo| oobo_orob|: _: J_|bor__-
1_. o|b:gg__| |_ogo| _:boJb_g_:_ _: |_og:Jo |:__o:r oog:g_o:_
oo:bbo:o obogo_ b_|_o| _:_g: _: :r: :_:__oo_ro _o_bo| |o_roo|__go
bg_oo:. _ooog__|_ro |b:ggo| |_r____r_o, rooro_:: o:b:oJroog_ro
:b orog_o:1_ _:__ob__go |b:gg:, oo|b:ggo| obro_:b oooobog| ogoo-
o_b__o_b_|. b_|_o|:_oo oorbog_: :r :ro| |:_o:ro|o ooo|:ogo|, roo
|b:ggo| :o |_r____r_o: oo_J:o| (McCaslin & good, !8).
oorbog_o| ooobogbo_:b ogoor__gor_o|: _: ogoo_ob_rogo|
|b:gg_:1_ :_:|gg: oboJgb_gog:bo bob b:_o_go b:o_o: |:_g:|o
o_b__o_b_Jo (g_ob|__ob, !). _oo |_go_o (!) o:r_og:_ :oo|: ,_o|-
_oogobo| __b_:o_b__ro _:boJb_g_: ogoo_ob_orgo| :bgoo:r_::.
:_:__oo_ro _o_b: _: ___bogoo_ro _b:r-bg_g_o o_or_ J___| ooo-
_:b|, o_ o:oo _:__g_o| oo|_rb_bo, ogoo_ob_rogo| _b:r| :ro:b
oo_g__gbo." ogoo_ob_rogoo oo|b:gg__o o:|_bo|o_goo| __oob-
|_ror_:| :b__b_b _ _b:ro|:, roo_go_ |:__o:ro ooobogog__o|
daukavSireT swavlebas /
portfolios da ganavrceT
_b_: oo|:b_r___| o_ :r:
__g__r:g_ro :b|bg:g_:,
g_r:g_ro o_ :r:g_r:g-
_ro, oo|b:gg__o| obro_:b
|:o:b:_o o:_ogo|__o:|: _:
__r:___:|? roor J_oog_:
__g__r:g_ro: :b|bg:g_-
:o ob__r:__oo| |_og|: _:
oogo_ob_Jo ::ro_go|
|:_g:|o o_b__o_b_o?
daukavSireT swavlebas /
portfolios da ganavrceT
:r|_o| or:g:go _oooo__-
_r_go oror:o:, roo_go_
_bo:r_: o:|b:gg_g_|
o:roob |:__o:ro :__ogo-
_o _g:|o| Joboo:_ _: oo|
:r_o:_.
monawileobis struqtura _
oo__o_g :__ogo:Jo oob:b-
og_oo| oo__o| _oro:g_ro
_: :r:_oro:g_ro b_|_o.
TviTmenejmenti _ |:__o:ro
___go| o:rog: _: :o ___g:1_
o:|_bo|o_goo| :__:.
607
_:_o:_o_og_:| _go|boo| |bg:o: __g__o|: _: ooobogbog__o|
:og:go|bob_oo (Glasser, !0). oo|b:gg__o ogoo_ob_rog| :rb_g:bo|
:__o_oo _: :o :rb_g:bo| J____o:b :o_g:g_oo, oo1b_o|: _: oro-
oro____o| :b|:1_groo, _roo| o_b__o_b_o|, |b:ggo|ogo| _og:or:-
_ooo, _:ooro|oor__o| oog:r_oo: _: oJgo_oo| _:o_:r_oo, o:|b:g-
g_g_|: _: o:b:_g:|_g_o:b b_oo| _:o_:r_oo |b:ggo_b (Bear, 2005;
Rogers & Frieberg, !4).
ogooo_b__o_b_o| :bgoo:r_o| b_gJ_b_o: _o_ _ro| oooobog|, o:-
r:o oo|b:gg_o:ogo| ooo| |b:gg_:, roor :o_ob o:|_bo|o_go:,
:r_:_ _or|. ro__|:_ _:b__ooo _: |:J_:go |_ogo| o:|b:gg_g_o
_g:|_o| ______r o_b__o_b_| _o :b__b_b, o:r:o oo|b:gg__Jo ogoo-
o_b__o_b_o| :bgoo:r_:| :r o|:b:g_b oo1b:_, ro_: o:oo oo|b:gg__o :o
_:r:_ or:bo1__g _g:|_Jo :_:r |b__:b, _:oo__o__g:_ o_J:oo|:|
orog_o_o __ob_:o.
pozitiuri saswavlo garemos Seqmna
o_g_bo _g:|o|:ogo| _oo| J___bo|:| _o_ _:bo:r_:| :ob_go :o bo-
boo __g_ :_boogo o:|:g:. o::goo:_, o_g_b o_oo, roo orog_o_o|
:ro__: J_|:og__go: ob_ogo__:g_ro :b|bg:g__o| :og:go|bob_oo.
roor_ _| o_-2, o_-3, o_-4 _: o_-5 o:g_Jo o_o :_b_rogo. 1o__r oo|-
b:gg__o oo_b_go__gbo b__o:b, r:_:b o:|:g: o:oogo| o:go:b ro_-
go:. _o__|:_ :_g_oog_o| _ob_ oo|b:ggo| _b:r_| :r J__|::o_:,
ooo| :oo, roo oo|b:ggo| _ob_ __ro _::go:, oo|ogo| J_oog_: oo|:-
_1r__go :b__|. :o _ro| oo|b:gg_ J_oog_: _:g:ob__r_|oo |bg:_:|b-
g:, o:oogo| oo|:__ |:_oo:bo:Jo b:rogoo.
:r_g__go og:g|:1ro|oo, o:|b:gg_g_o o:Job :b_rb__b _o|_oo-
gob:|o:b _:_:gJor__go orog_o_o| :_:gr:|, ro_: oo|b:gg_o: oo-
_og:_o:1_ 1r_b:g_b. |b:gg:Jo b:ro_go oo|b:gg_, roor_ b_|o, o:|-
b:gg_g_o:b _: o:b:_g:|_g_o:b _ob_go__Jo _ro_ro_g:_ :r J_g:.
oo|b:gg_o: oo_ogor_o| _g_g: _:g__ :r__go _o: bob b:_o_go b:o-
_o: orog_o_o| oog:r_:Jo.
zogierTi kvlevis Sedegebi
r: J_oog_: _o__g ::__oob o:|b:gg_g_o:? __b:|o| _bog_r|o___Jo,
o|_obJo, r:o__boo_ bgo| o:boog1_ J_o|b:ggo_b_b |:_g:|o o_b__o_b_|
(Emmer & stougj, 200!, Emmer, Evertson & Anderson, 1980; Emmer & Gerwels, 2006).
:o |:_oo:bo:Jo b:ro_go :_:oo:b_o| oo:g:ro oo_oo: o_o _g:|_o|
_o_o r:o__boo| J_|b:gg:. o|obo :b:roo__b_b bJor _:_gorg_:| _:
J_o__ J__:r_oo b:_g_o |obJoroo |__oro_b_b |_og:| bgo| :bo:g-
go:Jo. r:o__boo_ og_Jo _g:|_| Joro| o:go:b _o_o :b|bg:g_: _:_o_-
|or_:. 1oo_ro J_oobg_g:Jo o_b__o_b_o:b _:_:gJor__go orog_o_o
_oboJgb_go o_o, o:Job, ro_: |bg_o :og:r orog_o_Jo __g:o__ o_gb_b
b:_g_gbo. :ooggob_b_b _g_g:1_ ______ro _: _g_g:1_ :r:______ro
o:|b:gg_g_o |:_g:|o o_b__o_b_o| og:g|:1ro|oo, :|_g_ :_ob_|b: oo-
|b:gg_o: oo_b_g_o bgo| ogo|.
o_gg_g:r_o: J_o|b:gg_| oorg_go _gor_o| o:boog1_ _g:|_Jo b:r-
oo__go _:_gorg_o| b:b:b_r_o, r:o: _b:b:o, roor ob___b_b _g:|-
o:b o_J:o:| _g_g:1_ _____o:b:_ b:roob_bogo o:|b:gg_g_o. J_o__
_roo:b_o| J_:_:r_|, :roobo_go, o:_:go oo_b_g_o| o_ob_ _g:|_o|
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
o_-!3 o:gJo o_g_b :o_o,
r: oboJgb_gog:bo: _oo| __-
r:___oo J___b: _: 1_|_:_
:b|:1_gr_go oo1b_o. _:ro
_:_o:r_: |:_g:|o o_b__o_b-
_o| oboJgb_gog:bo :|o___o:.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ooo|:ogo|, roo :__boo _gg_-
g:|, roo_go_ b:_:r_: _o_ro|:
_: _g_r_|obo| o_b__o_b_o|
orob_oo_o| _: :|_g_ |bg:
oo_oo_o| J_|:oobo_g:_,
rooro_::, o::goo:_, :bo_-
_o__o| |_r:__o_o oo1:r_-
_Jo, obog_o Gottfredson, D. C.,
Gottfredson, G. D. & Hybl, L. G
(1993). oo1:r_o: ___go| o:r-
og:: or:g:gbgo:bo _: or:g:g
|_og:Jo b:_:r__go _gg_g:.
:o_ro_o| :b:og_o| _gg_go|
_rb:go, 30, !7-2!7. 1o:_:_,
:o orob_oo_o: ::_o_o_|:
___g:.
608
o:|b:gg__g_o _: o| o__:o_o, roog_o_ orog_o_oo o_gb_b :r_-
oo__go. :o J__:r_:o: |:__og_g1_ o_gg_g:r_o: :b:goo:r_| o_b__o_b-
_o| orob_oo_o. J_o__ _| orob_oo_o :|b:gg_| o:|b:gg__g_o| :b:g
___| _ J____o o:go:b oo1o_o_ro o_o. o:|b:gg_g_|, roog_o_ :o
orob_oo_| o__b__b_b, b:_g_o orog_o_o _ob_:o, o:oo oo|b:gg__o
_g:|o| :r_g:1_ o__ _ro| |b:gg:| _ooo_b_b. oo_b_g:_ _gr:_ o:_:go
o_o. :o _gg_g_o| :_oob_b_o |:__ogg:_ _:__o |:_g:|o o_b__o_b_o|
J_|:b_ or bob| (Emmer, Evertson & Worsham, 2006; Evertson, Emmer & Worsham,
2006). or:g:go o__:, roo_g|:_ J_o__ g_r__1_ J_bg__oo, |bor__ :o
bob_o_:b :ro| :___go.
saWiro wesebi da procedurebi
SeCerdi dafiqrdi dawere
roo_g |:o ooroo:_ b_|| _::__b_oo o_g_b| _g:|Jo?
_:b__oo |_og:Jo o:|b:gg_g_| _b_go 20-30 oo|b:ggo|,b_goorg:b
_go:. _b:_o:, o__:o_| _rob:oor:_ :r b_g_bo__:o, J_:|r_g_o-
bob :gJg_| :b|bg:g__go :__ogo_o. J_|::oo|o b_|_o|: _: oro__-
__r_o| :r_J_ __o__|o _ro o_:r_: _roo _: oog_ _oobg_1_ o:|_bo|
:__o:Jo: ,_:b_:ro :oo___:, roor _:gb_ro?", ,_:g:oo:gr_ b_r:, :bg:
r: g_b:?", ,_:rgo|o: b_go o_r:!", ,|:Job:o _:g:g_: _:r:_:Jo _:orb:."
|:J_:go |_og:Jo, o:|b:gg_g_| :|ooo oo|b:gg_|o:b :_go _ro-
o_roo:, roog_o_ __o__| o:|:g:| :_o:b _: _g:|o_:b _g:|Jo :-
_:_o:b |bg:_:|bg: :_g_oog1_. :o :|:_o| oo|b:gg__o bJor:_ _gg_g_J
:__b__b o:|b:gg_go| :g_oro___|. b:ro:___go o_b___r_o _o_ro|,
_g_r_|obo|: _: o:oo _og__o| _gg_g_Jo _o:g_b_b oro____r_| _:
b_|_|, r:o: :o |:bo| |o__:_o_o| :|:o_g:g_g:_.
procedurebi. roor _b_: oob__| o:|:go|: _: _:g:g__o| :b:bog_:
_: J_rog_:? r: ooro_Jo J__ogo:o oo|b:gg__| _:_ogob oo:bo?
roor :bo|:1_gr_: o:oo J__:|_: _: __g_o? obg_b_:ro| :oo__b_o|
r: _ob_r___go r__ob: :r|_o| |:_b_o|o___g_go o__bo_r_o|, b_-
gogb_:o| :b oro__|o_g :_g_oog_1_? oro____r_o (bJor:_ o:o r_-
_ob_| g_bo__o) :_b_r|, roor _b_: J_|r_g__| oo_o___: _g:|Jo,
o_o_: o:oo b:oob_r: oJgo:o:_ b__:, oro____r_o :ro| _g:|Jo r:oo_
_o___o| J_|r_g_o| 1:. __rog g_obJ__obo _: _b_o oob:bo (Weinstein,
2003; Weinstein & Mignano, 2003) :oo_b, roo o:|b:gg_g_| o:|b:gg_g_o
b_|roo| _:|:o_:r_g:_ J_o__o r__ob_o| _:__b: _|:goro_:o:
!. :_oobo|_r:_o_go r__ob:, rooro_:: _:|br_:.
2. oo|b:gg_o: :_::_og_:, rooro_:: _g:|Jo J_|gg: _: _g:|o| _:-
_og_:, o::goo:_ __:g__Jo b:|gg:.
3. |:_g:|o oo:bo| _:g:_:, o::goo:_, o__b:r__o| oorb_g: :b oor:_o
bogo_o| J_b:bg:.
4. :_g_oog_o| b:ro:rogo| r__ob:, o::goo:_, roor _b_: J_rog__|
_: _:_r_b__o oo|b:gg__| b:o_J_gr_o.
5. _roo_roo: o:|b:gg__g|: _: oo|b:gg_| Joro|, o::goo:_, roor
_b_: oooo_ro o:|b:gg_go| __r:___:, ro_: _:bo:r_: gor__:.
6. |:_:ro oo|b:gg_o: Joro|, o::goo:_, _:bo:r_o| :__o: :b |o_o:-
go1:_o:.
procedurebi _ oo_o___o-
|:ogo| bob:|b:r :b_rogo
|:__b_r_o
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
procedurebi da rutina
J_|::oo|o oro____r_o _:
r__ob: :o_or_| _b_|roo:|:
_: ___o ___go| J_|:og_go-
:|, 1o:g| _ro|, roo_go_
|:|b:ggo :oo_:b_o|:ogo|
J_oog_: o_b:| :oo__b__go.
:oo_:goo o| bJoro :__ogo:
_: |:_g:|o oogg_b_o, roog_-
o_ _:r:_ |_r____ror__go
oro____r_o|: _: r__ob_o|
|:J_:g_oo J_oog_: J_|-
r_g__|. :b|_boo orob_oo_o,
roog_o_ |:__ogg:_ ___g|
oro____r_|: _: r__ob_|,
r:o: o|obo :|:_o :b__|
oo|b:gg__o|:ogo|.
609
rekomendaciebi: saklaso procedurebis dadgena
gansazRvreT moswavleebisaTvis procedure
bi, rogor mouaron merxebs, saklaso inven
tars da sxva saSualebebs.
magaliTebi
!. :oo_:goo _:g:_o| _ro _og_g__o_r:_
:b _gor:Jo _rob_g.
2. :bg_b_o oo|b:gg__|, roor _b_: J_:g-
:ob |_:o_o o_rb_| _g_J, :o_ob _: _::-
r_bob o:|:g:, roo_go_ o:ro_1_: :b-
o:g|__go, :o:gob _:b_r_o, :ooo__bob
b_:go, :b oob__ob g:or:_oroo| obg_b-
_:r| _: oo:bgo_o o|obo :o oo_o____|.
3. _::b_|_o ooro_o: o:|:go|: _: obg_b-
_:ro| oo|:gg_g:_.
gadawyviteT, rogor unda Semovidnen mo
swavleebi klasSi an rogor datovon sak
laso oTaxi.
magaliTebi
!. _::b_|_o oro____r:, roo_g|:_ oo-
|b:gg__o _g:|Jo J_oo|ggo|o:b:g_ J_:-
|r_g__b. 1oo_ro o:|b:gg__g| :_g|
|_:b_:r__go ooooo_: (,:ooo__o o_g_bo
_:g:g__o _: :_:b___o.")
2. :_b|_boo oo|b:gg__| r: ooro_Jo J__-
ogo:o _g:|o| _:_og_: _: _:rbo_b_oo,
roo :o_|, ro_o| _|:goro_:o :o b_:ro-
go| :__:.
3. :_b|_boo oo|b:gg__|, roor _b_: oo-
o_ob _g:|Jo J_oo|ggo| b_:rog: _:go-
:b_o| J_oobg_g:Jo.
4. _::_ob_o o_g_bo _:oo_o___g_: _g:-
|o_:b :|gg:|o:b _:_:gJor_oo. or:g:go
o:|b:gg__go oobog|, oo|b:gg__o :_-
og1_ _:rbb_b _: oJgo_:_ o|b_b_b, |:b:o
ooo___b_b _g:|o| _:_og_o| __g_:|.
ro_o| _b_: _:_ogob oo|b:gg__o: _g:|o,
:o:| b_g__| o:|b:gg__go _: :r: 1:ro.
SemoiReT signali da aswavleT is Tqvens
moswavleebs.
magaliTebi
!. _g:|Jo: |ob:ogo| :bo_:-b:_ro:, :_or-
_o oo:bobo1_ :b b:ob_r1_, 1:ro|o:g:ro
bo:, :o:| :r_:, J_oogo:o :bgo__o bob,
J_b__oo oo|b:gg__| _: o_g:o: ,__r:___-
:!", :o_oo o_g_bo _rb:go _: :gJg_o-
|:__b b:obooo.
2. ogJo: J_oogoo b_go| :b_goo, _:Jo|
J_oo_groo :b r:oo_ |bg: |:J_:g_oo:gJ-
g_| oo|__o |ob:go ,J_b_r_o"!
3. |:o:o:Jo oo__:b1_: J_oogo:o :|booo b_go
_: _:_|_goboo, r:_ boJb:g|: ,|bor_o!"
daaweseT procedurebi saklaso aqtivobeb
Si moswavleTa monawileobisaTvis.
magaliTebi
!. :_:b_go__o, roor ooo__b_b: b_go :|-
boob, r:o: ooo_ob g:o:r:_o| b_:rog:, o_
_:_go_ob, |:b:o oog:o:r:__ _::|r_g_|
|:_:r|.
2. :b|:1_gr_o |ob:go, roo_go_ ooo| o:b-
oJb__go o_b_:, roo |_ro _g_g:o _r-
o:_ oo:|_boo. 1oo_roo o:|b:gg__go
:o _ro| J____o__g b_g_| |b_g| o:_g:,
1oo :oo|: ,_g_g: _ro:_!"
3. _:rbo_b_oo, roo o_:_oo_ :b|:1_gr_o
:b|bg:g__go oro____r_o |bg:_:|bg:
:__ogo_o|:ogo|: _oobgo|:|, _o|__|oo|:|,
o:|b:gg_go| |:_ro|:|, |:_g:|o |:o_J-
:o| J_|r_g_o|:|, _ogoo| __r_o|:|, o-
gooo__:Jo _: :.J.
4. :b|:1_gr_o, _ro_ro_g:_ r:o__bo oo-
|b:gg_ J_oog_: o_o| _:b_ro| |:og_go:b,
o:|b:gg_go| o:o_:|o:b, ob_:bo:b, bobo|
o:ro_o:b, |:_oob:g __ob_Jo, |:::1:bo-
Jo.
gansazRvreT ra saxis komunikacias gamoiy
enebT, rogor SeagrovebT da daubrunebT
moswavleebs namuSevrebs.
magaliTebi
!. :oo_:goo :_ogo, |:_:_ b:oob_ro _:g:-
g__|. 1oo o:|b:gg__go |::oo|o_ _:_-
o| _ro __ob_| o__b_|, 1oo _:g:g__|
__r:_o _:r_oo b_r|.
2. 1_|_:_ :b|:1_gr_o, roor _: |:_ _b_:
J_rog__| b:o_J_gr_|. 1oo_roo o:|b:g-
g__go o:o __oJo :b _:g:o:Jo :rog_|,
1oo_roo :o |:_o_| _ro oo|b:gg_| :g:-
g_|.
_:o:__ooo o___o|:ogo| obog_o: http://www.
educationworld.com/a_lesson/lesson/lesson274.shtml
610
_| __g|o r__ob: _b_: :ooo__boo, roor_ _rog:ro b:rbo |:_g:-
|o oro____r_o|: _: r__ob_o| _:_ogo|:|. :o:Jo r__oo_b_:_o_o_
_:_bo:r_:o.
wesebi. b_|_o _b_: _g:|Jo _:Jg__g _: :_ro:g_g :__ogo_|. :b_ r:
J_oog_: :__o__| _: r: :r _b_: :__o__| _g:|Jo. oro____r_o|::b
:b|bg:g_oo, b_|_o _og_gogo| _:b_rogo: _: og:g|:bobo_ :ro| :oo__-
bogo. b_|_o| J_o_J:g_o|:| _b_: :oog:go|boboo rooro :_oo|__ro|
J__ob: |_ro. oo|b:gg_o: roo_go ___g: :oo:__:o o:oo _____o:b:_
|b:gg_o| b_gJ_ob_o:_? r: J_1___g_o J_oog_: o_o| |:goro, oo|b:g-
g_o: ___go| |:o:ro:g:_? o_g_b oo_r _:__bogo b_|_o, J_|::oo|o:Jo
_b_: o_o| oo_g |_og:Jo oo_o__ b_|_|: _: |b:ggo| orob_oo_o:b.
o::goo:_, o_or_ ____o| _gg_g_o_:b go_oo, roo oo|b:gg_o:ogo|
|:|:r_go:, ro_: o|obo o:b:_g:|_g_| _b|bo:b o:|:g:|. o|obo |bg:o:
|b:gg_oo |b:ggo_b. _roo_ro_:_bo:r_goo| b_|o, J_oog_: :r J__-
|::o_o__| _:ro |b:ggo| orob_oo_|. :b o::goo:_ b_|o: ,:r b:J:-
goo b_ro|:|!" J_oog_: _ooo| oo|b:gg_o: __r:___o| _o__|or_:
oo:b_obo| J___oo_o| :r_:Jg_:1_ _ go_r_ :1ro| b:og:_ :_oo__o:1_
(Burden, 1995; Emmer & Stough, 2001; Weinstein & Mignano, 2003).
b_|_o oo1o_o_ro _: _:_gorg_:_o _b_: o_o|. o__o J_og_o, _o-
_o_|o: J_oo_J:oo or:g:go_ |o__o_o__ro |:_oobo| ooo_g_go r:o__boo_
1o:_o b_|o, go_r_ b:oob_roo _:or:go b_:_:ro_go, o_ :_ro:g_go
___g:. o:r:o o_ :_ro:gg: _b_: |o__o_o__r ___g:|, o::goo:_ _:oo_-
|o| _:_og_:| :b __:g__Jo oob_g:|, b_|_o: _| _b_: :|:bo| (Emmer &
Gerwels, 2006).
wesebi dawyebiTi skolebisaTvis. _g_r_|obo _: oo|o _og__o (2006) oo-
g_go:b 1o:_o b_|_o| oob o::goo| _:b__ooo |_og_o|:ogo|:
!. o:_ogo __oo _: 1r_ogoo:b:_ oo____oo _g_g: :_:oo:b|. :b|_boo b:o-
g:_, r:| _go|booo |o__g:Jo ,1r_ogoo:bo" _ roo _| :ooro_b:g|
bb_|, _:_obg:|, b_goo J_b_:|. 1r_ogoo:bo ___go| o::gooo :ro|
J_bo roo| _:go__:, |o__g_o|: ,o_ J_oog_:", ,o:_goo", _o:-
_og__ogo ooo:rog_o| :_ro:gg:. _| b_|o _b_: roor_ __ro|_o:b,
:|_g_ o:b:_og_o:b ___g:|.
2. o_:goo ooo:ro_go _: ooo1:___go. _| b_|o b:1| _|g:o| _g:|Jo :_:-
__oo_ro o_J:oo| oboJgb_go:|. ooo:ro_go: boJb:g| __o| _b_r-
o_g _:|:b_o|| _: :___g:__r :_:|gg:| :__ogoo_:b :__ogo:1_.
daukavSireT PRAXSIS II-s
da ganavrceT
wesebi (I, C4)
|:o:rogo:bo, o__o__ b_|_o
oo1o_o_r :gg_b:| oo:b__b|
|b:ggo| oo_og:_o:1_, r:o__b:-
_:_ o|obo _obo:b _|:_robo _:
oog |:_g:|o :r_oo|. :_b_r-
_o, roor _b_: _:_ob__| _:
:bo__o___| ______ro b_|_o.
:oog:go|bob_o :|:_orogo
o:go|__r__o.
daukavSireT swavlebas
/portfolios da ganavrceT
_|__or_o _:b__ooo |_ogo|
_g:|_| _: b:ob_r_o b_|_o,
roog_o_ o:|b:gg_g_| :_go
_:__bogo _:b__ooo |_ogo|
|bg:_:|bg: _g:|Jo. :oo_:goo
_g:|_o| _or:gg_|oo|ogo|
|:_roo b_|_o, :|_g_ _bg__go
b_|_o.
wesebi _ ___g__o, roo-
g_o_ _b_: oo|:go_b_g _:
:_ro:g_g ___g_|, oo:|, o_ r:
:ro| _:|:Jg_o _: r: _ :r:.
specifikuri saklaso wesebi,
romlebic yvela moswavlis
mier kargad gagebuli, SeiZle
ba mniSvnelovani faqtori iyos
saklaso garemos SenarCunebi
saTvis. pativiscemiT gamsWval
uli da efeqturi.
611
3. oJgo_:_ oo_|oob_o |bg_o|, |:_:r|. _| _b_: o:|b:gg_g_|:_ _: oo-
|b:gg__|:_, roor_ or:g:gro_bog:b _g:|_Jo :|_g_ o_or_ ____-
Jo _o|__|o_o|:|.
4. _:_oorbog_o |:|_ogo b_|_|. _| J_:b|_b_| oo|b:gg__|, roo o:o
_g:|Jo oo_o___| |_ogo| |:_roo b_|_o. :o J_oobg_g:Jo oo|b:gg_
g_r o__go|, roo o:| _g:|Jo |:__go r_1obo| __gg: :b r:_oo| oo|o_b:
b_:_:ro_go _ob:, o:Job, ro_: _| |_og:Jo :_rog_go:: ,o_g_b :r
oo_g:oo, roo _| bg_bogo|:_ :_ro:g_go:".
b_o|oo_ro b_|_o| J_oobg_g:Jo, oo|b:gg__o: _b_: o|b:ggob :o b_-
|o| J_|::oo|o ___g:. |:goro o_b_: o::goo_o| oo_g:b:, :g:r_oJ_:,
:bbogg:.
roor_ __g_ gb:b_o, |bg:_:|bg: :__ogo: |bg:_:|bg: b_|| oooobog|.
_| J_oog_: _:o:b_g_go o_o| _:b__ooo |_ogo| oo|b:gg_o:ogo|, |:b:o
:o b_|_| _:o|b:ggo:b. ooo|:ogo|, roo o:go_:b :o_ogoo _| _:b__go:
_: _b_|roo:, J_oogo:o ooo_o_roo boJb_o oooo__go :__ogoo| b_-
|_o|:ogo|, J_o__, |:_oo:boo| _:b__:o__, _bg_boo oo|b:gg__| _|
boJ:bo, r:_ J_:b|_b_| o:o b_|_|. _| o_b_: 1_|_o _: o__oogo ooboJb_:
oob:bog_oo| |_r____r:1_ o|_, roo :r: obogo_ |:boo_Jo oo|b:g-
g__|, :r:o__ _g_g:| __o_ob_:, r: :ro| oo|:go_b_go. r: o_o: _b_:,
b_|_o _b_: :ob|b:| _: :bbog_g o_b:|, |:b:o boJb_o| _____o |r_g:_
o_b_: :oogg_bogo.
wesebi saSualo skolebisaTvis. _o_ro: _: oo|o _og__o: (2006) oog:-
bo__| b_|_o| __g|o o::gooo |:J_:go |_og_o|:ogo|:
!. ooo_:b_o _g:|Jo _g_g: |:goro o:|:g:. o:|b:gg__go: _b_: :b|:1-
_gro| _:goo|, _:b_ro|, _:_:g_o|, rg__go|, ___|_o| _: :.J. _ooo.
2. 1:ro roo _:r__:g| _:|b__oo o_g_b| :_og_1_ _: oo_o1:__o o_J-
:oo| _:|:b__:_. or:g:go o:|b:gg__go :o b_|o| _ooobor_:| :b-
__b| :_g_oogo| _:b__o| |_:b_:r__g oro____r:|o:b, o::goo:_,
,:o:b_r__go" |:g:r_oJo|o:b, :b ooo| ooobogb:|o:b, roo oo|b:g-
g__| ooo1:___go _ob__o rg__go, ro_: 1:ro _:or___:.
3. o:_ogo __oo |bg: :_:oo:b_| _: 1r_ogoo:bbo o_:goo o:o ooo:ro.
_| b_|o _b_: bb_|, g_r:g_r J__r:_b_o_:|, 1o:_:_ orog_o_o|
J__ob:|. o_go|bo_:, roo b_|o _:__go _b_: o_b:| o:|b:gg__go:b
ooo:ro_:Jo_.
4. o:_ogo __oo |bg: :_:oo:bo| |:__or_:|. :o b_|Jo o_go|bo_: o| _ob_-
:, r:_ |_ogo|, o:|b:gg_go|, :b |bg: oo|b:ggo| |:__or_::.
5. oo_|oob_o _: o_:goo b_b:r:_, ro_: |bg: g:o:r:_o|. _b_: |o__:-
_o:|, ro_: g:o:r:_o| o:|b:gg__go :b |bg: oo|b:gg_.
6. _:_oorbog_o |:|_ogo b_|_|. _:b__ooo |_ogo| o|:g|:_. _| b_|o_
or:g:g ___g:|: _: |o__:_o:| _b_:, ooo|:ogo|, roo :r _:gor__o |:-
ooo:o_ _g_g: o:o:bo| :o_or_: o_g_b| _g:|Jo. _| :|_g_ J_:b|_b_|
oo|b:gg__|, roo o_g_b o:o og:g__r| :__gb_o roor_ _g:|Jo,
o|_ oo| :r_o. _:rbo_b_oo, roo o:g:_ o_oo |_ogo| _g_g: b_|o. 1o-
o_roo oo|b:gg_ _:b_gogb__go: o:|b:gg_go| _:rbo_b_:Jo, roo
oo|o _ob_r___go ___g: ,|ob:o_gog_Jo b_|_| :r _bob::_o___:."
Sedegebi. _o_: __g_ :b|:1_gr_go __b_:o b_|_o _: oro____r_o
_: b:oo_:go__go o:oo:b |:o:b:_o ooo:ro_:, _b_: ooo_o_roo, r:|
ooooo_o___o, ro_: oo|b:gg_ _::r_g_g| b_|| :b :r oo_g_: oro____-
r:|. o:go:b go:bo: :_:b_g__og_o| oo__: o:Job, ro_: b_|o _:or_g_g:.
daukavSireT swavlebas
/portfolios da ganavrceT
oo_|:_:_o _| b_|_o oo oo-
|b:gg__|, roo_go:_ o_g_b
_b_: :|b:ggoo.
daukavSireT swavlebas
/portfolios da ganavrceT
:_ oo_g:bogo: r:o__boo_ rb_g:
J____o| :oo__b_:|o:b _:-
_:gJor_oo. :___go: rob:r_
_:rgobo|:b:
:bg_b_o, _og_gogo| r:
oo_g_: b_|o| _:r_g_g:|.
J_:rbo_o _g_g:1_ J_|:_-
_ro|o J____o |:g:r:__o
:g__rb:_og_o_:b, :oo-
g:go|bob_o _:r_g_g_o,
|o__:_o:, oo|b:gg__o|
b:ro_go: _: |:___o_|o
1:, roo_go_ o|_g oo|b:g-
g_| b::__:.
J_:b|_b_o b_|o _: oo|o _:r-
_g_go| J___o oo|b:gg_|,
roo_go_ :r_g_g| b_||.
:r:_ro| o_o: :_:r :ro|
|:goro.
o|:_r_o orog:__g:_.
o_g_bo |:_:ro _b_:
_|oo__| obogo_ b_|o|
_:or_g_g oo|b:gg_|.
:r J_:gobrogoo oo|b:gg_.
:r :_o_g:o |o__:_o:,
roor_ :o:r_g_:-_:o-
612
or:g:go _:r_g_go| J_oobg_g:Jo, goo__ro J___o __:b _:r_b_: _:
,|bor:_ oo___g::". oo|b:gg__o, roog_o_ _o:gogo_ _:ro:b og-
Jo, J_oog_: __:b oo:r_boo _: oo|obogoo o|_ :oogo_b_b, roor_
|:goro:. _:_|r_g__go _:g:g_: J_oog_: b_g:bg: :__o__|. _:_:b-
__go bogo_o, J_oog_: oog:__| (Charles, 2002-ll). o_g_b J_oogo:o
:ooo__boo _b_rogo :b goo__ro J____o, r:o: b_go J__b_oo _oo-
_oob:g_r _: |o_o:g_r :bgoo:r_:| J_o__o _obo|oo__o| :_:r_oo
(Elias & Schwab, 2006):
o_g_bo r_:__o: _b_: :b:|bg:g___| _roo:b_oo|::b |:__o_g|: _: oo|
:g_or| _ orog_o: ___g:Jo: _: :r: oo|b:gg_Jo.
b:1:|ooo :_boJb_o oo|b:gg__o:b, roo o:o :_go oo_o___o| :rb_go|
_: _ob_rogo| _:_:rgo| o:go_:b :_og_o| o:g: _: _b:ro.
b_go J__b_g_o :1rogb_:|, |:__o:ro |:__o_go| J__:|_:|, orog_-
oo| :_:gr:| _ o:go ::ro__o oor:go| _oobg:|.
_:_bo:r_o oo|b:gg__|, r:_oob:g_r:_ J_:_:|ob _: :b|:1_grob
J_o__Jo roor ooo___go:b |bg:g:r:_ :b:goo_r |o__:_o:Jo.
oo:g:ro :_ o| :ro|, roo :_:b_g__og__o| oo__: |:|__go:b (_:
_og_o|o:b _:_:gJor_oo) _b_: b__o__| __ro :_r_, :b_ oo|b:gg_o
_b_: o_o__|, r: :ro| oo|:go_b_go b_|o| _:r_g_go| :b :r:|boro oro-
____ro| :oo__b_o| J_oobg_g:Jo _: r: oboJgb_go: :_g| :o:| oo|ogo|.
o_ g_rb_g b_o| |____b__|-ooo:g:g o:|b:gg_g_| b:ob_rob |_ogo|:
_: _og_: o:|b:gg_g_o| b_|_o _: J_o__ J_:_obob o:go:boo |:__-
o:ro b_|_o. 1o__r J____o __ro ro_go:. g_obJ__obo: _: oob:boo
J_o|b:gg_| _:b__ooo |_ogo| oobo o:|b:gg_go| o_J:oo| J____o _:
:_oo:bob_|, roo o:|b:gg_g_o| oo_r _:__bogo b_:_o_ro J____o 7
_:__oro:Jo o:g|__:, roog_o_ !2.! _brogJo: oo__o_go.
vin adgens wesebsa da Sedegebs? oorg_g o:gJo :_b_rogo o_o :oo__ogo
o:|b:gg__go __bo, roo_go_ oo|b:gg__| :og_g_: o:o ,__g__o| |o:|",
ooo| b:_gg:_, roo :b_|:1_gr: b_|_o. _| ,__g__o" _b_: _g_g: oo
|o__:_o:|, |:_:_ J_oog_: |:goro :b__| b_|_o| :oo_o___: _: _bo:r_-
: oo|b:gg__| oo1bo| oo_b_g:|: _: ogoooo:r_g_g:_ _:oo_:go_:Jo.
__g__o| o::goo_o oo__o_go: !2.2 _brogJo. b_|_o:b J__:r_oo
__ro o__:_ o__o __r:___o| oo___g: __g__|: _: o:|_bo|o_goo|
:bgoo:r_:1_ oboJgb_gog:bo |:_oobo: oo|b:gg__o|:ogo|. ,:|b:ggo :gJ-
g_| o|, roo :r_g__go ___g: :ro| J___oo:, ooo_oo, roo :o:| :oo| b_|o
|r_g_oo :b|bg:g__:o:oogo| ooo| |b:gg_o|:b, r:_oo :oo| :o:|
b_|o, :b_, roo _| ___g: :ro| J___oo: _: _:_bo:ro :oob r:_oo:: :|_"
(Weinstein, !). oo|b:gg__o: _b_: :oob, roo b_|_o ooo_oo:: J___-
bogo, roo _g_g:o _ro:_ o|b:ggo| _: oo_J:o|. J_ooogo: _:g:o:_o, roo,
ro__|:_ __b| ro_g _g:|_Jo _b_g_: J_|gg:, o| _: oo|o oo|b:gg__o
:__b_b_b _.b. ,_:bob_|", roog_o_ _:o_:g_: oo|b:gg_o: __g__|.
o_ :oor_o, roo b:rooo oo|b:gg__o b_|_o|: _: _ob|_o___oo|
J___b:Jo, oo__: _:gor__:o, |:b:o _g:|Jo _roo:boo| robo:| b:-
oo:_:go___o. |:b:o oo|b:gg__o oboJgb_gog:bbog:_ b:_rog_o:b |:_-
g:|o b_|_o| :_|r_g_:Jo, o:o |gor__:o, roo _b_oo_b_b o:|b:gg_-
_g|: o_ |o__:_o:| (Elias & Schwab, 2006).
_:_ogo| o_or_ |:b_, roo_go_ :gg_b:| :b__b| |:|b:ggo :r_oo1_,
:ro| _o1o__ro :r_oo| oob_o:, _ o_go|bo_: :g__o, o:|:g_o, |:|-
b:ggo obg_b_:ro.
bunebrivi/logikuri
Sedegebi _ _:|_o| b:_gg:_
oo|b:gg__| |:J_:g_: :_go
:bo_or_oo :b:bor_o_gob
___g:, :oo:|borob, :b ooro|oor
_:_b_b oo J____o| bob:J_,
r:_ o:go|o:g:_ oo_g: o:o
___g:|.
:r_b_o| :|o:r_1o. _| :r::
J__oro. b_ J_____oo o:-
g:__g_o| __oob|_ror_:|.
b_ :bro|b__oo. J_ob:r-
b_b_o |ooJgo__ _: b_b:r:_
og:o:r:__o, o:r:o oo-
|b:ggo| o_oJo: __:b :r
_::b_goboo.
1o__r oo|b:ggo|ogo|
J___o| :rb_go| __g_o|
oo__o: _:ro :oo|:g:go:.
oro__|oob:go _og_gogo|
_o_| oo|b:ggo| _:bo:r_o|
|:___o_|o 1:.
wyaro: rob:r_ _:rgobo. oo__o|
b_g:b:go :_oob_b:: bg_bo |b:g-
g_o| |:___o_|o |_r:__o:.
613
daakavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
saklaso sivrce (I,C4)
_g:|o| _o1o__ro :r_oo|
or:bo1_: :gg_b:|
:b__b| oo|b:ggo| ___g:|:
_: |b:gg:1_. :_b_r_o roor
J_oog_: :b__b__| ob__ro_ro|
oob_oogo: :gg_b:|
|:|b:ggo :r_oo1_.
:ooo__b_o _g:|o|
or:bo1_o| orob_oo_o,
r:o: ::ogo_roo |b:gg:
_: ooboo_o:o__
_:o_g:boo _b_|roo:.
cxrili 12.1
!. oo__:_r__o|, __o:_o_og_o| :oob:_g:. o_ oo|b:gg_| __g:r| o:|b:gg__go
_: o:_og| |__o| o:|, __o:_o_og_o|: _: oo__:_r__o| :oob:_g: o:| |:__o:r
|:__o_g1_ _::_o_r_|.
2. orogog_o_o| _:_:rg:. oo|b:gg__o: J_oog_: _:_:rob o:go|__:go _ro. o_ o:o
:r :_go J_|r_g__go |:Job:o _:g:g_:, J_oog_: oo_obogoo oo|o :__o_: o:go-
|__:g _ro| :b _:|g_b_:1_.
3. ___o|:b :_:g__g_:. oo|b:gg__o, roog_o_ b_g| _Jgo:b o:b:____g_| :b
:r o:b:oJroogo_b, J_oog_: b:oog:Joroo ___|, |:b:o o|obo o1:_ :r o_b_o:b
o:b:oJroogoo|:ogo|. 1oo_roo o:|b:gg__go :|_o oo|b:gg_| _Jg_| |bg: _g:|Jo,
:b ogJo, |:_:_ o:| |bg: oo|b:gg__o _: o:|b:gg_g_o __r:___:| :r oo:___g_b.
4. orog_oo| b_rogoooo :|:bg:. oo|b:gg__o: J_oog_: _:b_rob r: ooooo_o___| _:
r: :gg_b: o_obo: :o:b |bg_1_, b_rogooo ooob:_ob o_oJo. o_or_ J_|:og_go::,
|obogoo oo|b:gg_| oo____r:_ :_b_ro| r: _b:, J_o__ o:|b:gg__go _: oo|b:gg_
oo:b_r_b b_g| :o b:b_r| _: _::o:ro___b. _| oo J_oobg_go|ogo|, o_ oJog_o :b
:_oobo|_r:_o: _:ob__r_|__o:b ooob_:ro _:__oo.
5. :_g_oog_o| J_o__ _:_og_:. _| J_oog_: o_o| b:boo_g_ J_bg__r: :_g_oog_o|
J_o__, o:go|__:g _ro|, :b g:bb1_. oo:g:ro oo1:bo, oo|b:gg_|o:b ooob_:r _:__1_
|:_:ro:. (o:_:g _g:|_Jo _| |:|__go bJor:_ :ooo__b_: roor_ _:|_:. :ro_bg:
_o__g __ro __|_r_o:g_ro |:|__go:).
6. _or___oro:b :1:gb:. :oo__ogo o:|b:gg_g_o :o:| oJgo:o:_ ooo:ro:g_b. o_o-
_:, ro_: _| |:goro:, :|__ o___go:b. 1oo_ro |_og:Jo oo|b:gg__o _or___oro:b
_ob_r___go _:r_g_go| :oo o1:gb_o:b, o::goo:_ bb_o| :oo. o_ ___goo oo-
|b:gg_|, roo b:go__| _or___oro:b, bogo o| _:r| :b:_b:__| b:|gg:1_, o_g_b
J_oogo:o _:r__oo _or___oro:b _: _obr:o, roo o:|o:b oo|b:gg_| 1:gboo. oo-
|b:gg_ __: :rb_g:bo| bob:J_, :ooo_b:___| _or___oro:b, o_ J_o__ ,_:o:ggo|o-
go|" :o| o:|_bo.
7. _ob_:__o oJog_o:b. o_ orog_o: :bo_or_ooo b:|o:oo|::, o:|b:gg__go: _o-
r:gg_|o: o_:b_| :__b_| |:_oo| __r|Jo. _| __o__: oo oo1boo, roo _:_bo:roo
oo|b:gg_| _: :r: ooo_oo, roo _::_:b:J:_goo oJog_o :b _:|:_oo oo|b:gg_.
sasjelis Svidi kategoria
saswavlo sivrcis mowyoba
SeCerdi dafiqrdi dawere ob_oo :_:b___o _g_g: oo |:_g:|o
oo:b| |:_:_ o__|o_ oobg__rogb:ro, roo_go o:o:bo oo_bg_b:o ,|__-
o:rooo_gr_g:_"? roo_go oo_bg_b:o _og:_ _: _:ro_g:_? _ob_: o_
:r: o:|b:gg__g| _g:|o:b o|_oo oo_oo:, roo oo|b:gg__| __g_:
_obo_:o :b|bg:g__go |:_o_ ___o_ob:o?
|:|b:ggo |ogr__ ooo1o_g_go _b_: o_o| _: b_g| _b_: _b_o__| oo
:__ogo_|, roo_go: :bbor_o_g_:|:_ _o:go _g:|Jo, o| :|_g_ o:-
_ogo|__oo| :ooob:_g_go _b_: o_o| oo|o b_gr_o| ooo:ro. o:_ogo|__o:
ob__: _g:|o| _:r_Jo _:bg__roo _: o:_:r: oo|b:gg__o| _:_bo:r_oo,
o:go|o _g:|o| _bo:Jo. _roo |_og:, ooo_oo _:_og_og_: :r_o_____ro|
:oo, roo oooo__go _g:|o| _:r_o |bg:_:|bg: b:o_g __r:_ J___:, :|_
roo, o:_:r: oo|b:gg__| J__ogo :_gog:_ _oog: o:g-o:go|o ,|:bg_o"
(Herbert, !8). _g:|Jo J_oog_: o|_oo |ogr__ o_o| J__obogo, roo b_g|
_b_o__| oJgo_:_ _oobg:|, ___o| _og:or:_o:|, _:oo__o___g o_J-
:o:|. o_ oo|b:gg__o o__b__b o:|:g:|, o:o _b_: J__ogoo oo|o :_-
614
gog:_ oob_:. o:r J_r_ro:b ob__rgo_Jo (!) _r _ogo :_b_r|,
roor _obo| oo1o_o_r :r_oo| o:go| _g:|_Jo:
:o r:| g:__o_: g:g:_ g:o:1 bogo_|, og:_:__|, |:o:o:Jo_|,
o:g|:__b_| _: g:bg_b_ oo|b:gg__|, roo _| :ro| :oobg_g:. _|
:ro| o:oo orogo_or_o| 1:, o:1rogbob. o_g_b _b_: J__ob:o o|-
_oo :r_oo, roo_go_ J_oo|ggo|:| :gJg| :o_o_gob_|: ,o_ o:rog:
oob_: gb:bo, r: :ro| :_. o_ o:rog: :oob:r__: :oo| _:b:bg:."
ro_: |:_o_ _g:|o| oob_o:| _b_:, |ogr_o| _:_o:r_:Jo :|:og:g-
o|bob__go: oro r:o: oorogb_go |ogr__ _: ob__r_|o: |ogr__.
pirovnuli sivrce. J_oog_: o_ :r:, roo _o1o__ro: :r_ooo :gg_b:
oo:b_obo| |b:gg_:|: _: |b:gg:1_ _g:|Jo, roo_go_ __ro_oro_:_ :ro|
_:_o_ogo? bob: :_og_o :r 1r_o| oob:bog_oo| b:rob| oo|b:gg__o-
|:ogo|, roo_go:_ _g:|o| bob:J_ _b_go |o__goo :oo|gg:, :o:g_ _ro|
__:b __oo:_ __ro ::ro_g_| oob:bog_o:| _: b_g| J__b_o| _o_r_-
|: _: o_b__Jo b:|gg:| (Wolfolk & Brooks, !83). aqtivobis zona, |:_:_
oob:bog_o: _: b:ro_go: o:_|oo:g_ro, J_oog_: |bg: :_og:| o_o|
oob_oogo, o::goo:_ _g:|o| _ro ob:r_|, _ob_r___g |:|b:ggo __b-
_ro:b :bgo| (Good, 1983-I; Lambert, !4). :__ogoo| 1obo| :_:roo_o|:o-
go| g_obJ__obo _: oob:bo _rb_g_b o:|b:gg_g_| oooor:ob oo_g _g:|Jo,
ro_: _| J_|:og__go:, _::o_:rob og:g_oo _ob_:__o _: ooo:roob _oob-
g_oo ooJor_oo o|b_oo oo|b:gg__|, o_roo__g:_ __g:gob :_og_o
oo|b:gg__|, roo |_g _roo _: oog_ :gJg_oo :r o|b_b_b __:b.
oro1ob_:g_r ro_| _gro _oor:__|o: :_g|, r:_ :|_g_ :b:|o:o_|
_r:_o_o_g ob_rog_|. orog_ :oo|:__o: _:oo__o___go o_J:oo|:o-
go|, o:|b:gg_go|ogo|, oo|b:ggo|:ogo|, or_1_b_:_oo|:ogo|. o|obo _o-
o__b oo|b:gg_| _o__|or_: oo:b_obo| :ooo|gg_g1_ _: oo|:gg_g:-
_:_ :_gogo:. oro1ob_:g_ro ro_o oob_rb__go: b_gog_Jo, o_o_:
:|_oo :bg:_: _o_o ___o| J_oobg_g:Jo oo_b_rb__go:.
cxrili 12.2
moswavleTa uflebebis sia
moswavleebs klasSi aqvT Semdegi uflebebi:
ob_rb_gob, ro_: o:|b:gg__go :r g:o:r:_o| _: :r oobog|
|ob_o_|.
:_boJbob :g_oro: :b r:oo_ |bg: |:o_J:o| J_|r_g_: ooboo_o og_Jo _rob_g.
og:r_oJob :r_o oo ____Jo, ro_: _o1__g__ro| :_g_oogo :r :_go.
_ob__o 2 b_oo:bo :b_gorog_o.
_ob__o _:b|:_o |:_g_o |:_1o_1_.
oob:bog_o: ooo_ob o:go:boo o:o_o| :rb_g:Jo.
_ob__o :bo:r_o_o| |:J_:g_:. ooo_ob |bgo|o bogo_oo
|:r__goo| b_:rog:.
_ob__o _oo_or_o.
_:__gob |:__go r_1ob: _J__o| :_rgo|: _: bo:_ro| :r_J_.
::__oob :rb_g:bo __o| :broo:b _:_:gJor_oo.
_ob__o _ro o:go|__:go |:o_J:o|:ogo|.
oo_J:ob o:r_boor_o:b _ro:_.
_|:_rob _g:||, o|_, roo :o _ro| |bg: :r:gob g:o:r:_o__|.
oo_J:ob o|_, roo b_g| :r:__ro _Jgo__o.
aqtivobis zona _ |:_g:|o
oo:bo| o| b:bogo, |:_:_
_g_g:1_ ob__b|o_r:_ bor_o_g-
__: _roo_roo:.
615
o_rb_o| _:____: :b br_Jo :bg:_: ___o| ob__r:__oo|:ogo|
|:___o_|o |:J_:g_::. br__o :b|:__or_oo oo|:b_rb__go: _o|__|-
o_o|:|, :o:g_ _ro| _:oo__o___go o_J:oo| |:J_:g_:|:_ oog_g:.
rekomendaciebi: saswavlo sivrcis formireba
|:_g:|o oo:bo| _o1:obo:b _:_:gJor_oo _:o:__ooo o___o|:ogo|, obog_o:
http://www.edfacilities.org/rl/classroom_design.cfm
gamoyaviT stabiluri punqtebi da gegma
amis mixedviT SeadgineT.
magaliTebi
!. :b|og__o, roo :__oo-go__o :o:r:__r:|:
_: _oooo___r_| __bo| b_:ro |gor__:o.
2. |:b:_:go |:J_:g__o oo:o:g|_o ob_:bo:b
:bgo|.
masalebi advilad misawvdomi unda iyos
moswavleTaTvis da unda arsebobdes mox
erxebuli adgili maT Sesanaxad.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo o:|:g_o :_gog:_ oo|-
:bg_ooo: oo|b:gg_o:ogo| _: o:oo og:g-
o:b__go| :r_Jo:.
2. o_obo_o |:_o:ro|o o:ro_o ooo|:ogo|, roo
o:|:g_o _ro:_ :r o_o| _:brogogo.
uzrunvelyaviT klasSi sufTa da moxerxe
buli garemo.
magaliTebi
!. bobo| o:ro_o |:_oob:g __ob_|o:b :bgo|
:b:g:_o, |:o:o:Jo_o |:o:o:Jo |ogr__|-
o:b :bgo|.
2. bb_o| or_g_b_o: oo:b_ob_o |:o_J:o |ogr-
_o| :_:_gorogo| o:go_:b :_og_oo.
Tavi aarideT mkvdar sivrceebs da `sir
bils~.
magaliTebi
!. :r :b:g:oo ob__r_|o: |ogr___o oo:b-
o| :b:oor: :_og_Jo _: :r _:_ogoo
o_g_:ro 1ob: J_:_gJo.
2. b_ oo:o:g|_o r:oo_ :g__| :o _o_o |ogr-
_o| J_:_gJo, r:o: :r J_o_ob:| oo|
:rJ_oo J_oor_bo| :__og_go:.
ganalageT nivTebi ise, rom kargad xedav
deT Tqvens moswavleebs da maTac SeeZloT
TqvenTvis Tvalyuris devneba.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo b__:go _g_g: _:b:_o_|.
2. _:|goo :gJg_o o|_, roo :r |gor__o__o
|_:o_o|: _: o_rb_o| J__ro:g_:.
darwmundiT, rom samuSao sivrce gancal
kevebuli da myudroa.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo o:o__o :b |:o_J:o
:_og_o :|:|gg_g_Jo :r _:|. oo|b:g-
g_| :r _b_: |gor__o__| _ro |ogr__1_
:gg:, r:o: o_or_o__ oogo__|.
2. bo:_ro:bo :__ogo_o|:ogo| :b__ogbogo
|ogr__ :b:o:g|_o o___ro :_og_o_:b.
r:_ J_oog_: ooJor_oo J__o_boo |oo__-
_rog_ _:b:_o__o| J__oboo.
uzrunvelyaviT arCevanis saSualeba da
moqniloba.
magaliTebi
!. :oo_:goo o_r|ob:g_ro o:o__o ob_ogo_-
_:g_ro o_J:oo|:ogo|, :Jgogo o:o__o
____ro o_J:oo|:ogo|, o:_:_1_ _:|:b_o-
o :goJ_o oo_go _g:|o| _r_o|:ogo|.
2. :oo__:goo oo|b:gg__| :_ogo, |:_:_
o:go| oor:_ bogo_| J_ob:b:g_b. _| :b-
|:__or_oo oboJgb_gog:bo:, ro_: oo|b:g-
g__| :r :_go oor:_o o_rb_o.
SecvaleT ganlageba, Semdeg SeafaseT da
gaaumjobeseT.
magaliTebi
!. ::__o_o or_goro:bo :bg:_: _: J_o__
J_:_:|_o.
2. b:oob_r_o o_g_bo oo|b:gg__o| |:goro_-
_o. o|obo :o oo:bJo _bogro_b _o___
_: |:_g:|o oo:bo| _o1:obo o:go:b oboJ-
gb_gog:bo:.
616
o_rb_o| _:____: |:J_:g_:| :og_g| oo|b:gg__| o|:_rob, _:_-
bo:rob _roo:b_o|, :_g:gob o:|:g_o, oo_J:ob ____r :oo_:b_1_.
o_o_: orog_ _| :bg:_o| orog_ :_boJb_go g:ro:b_o oo_b_rb__go:
or_1_b_:_oo|ogo| _: J_oog_: orog_o_ro :_oobb__| |:_g:|o o_b__-
o_b_o|ogo|:_.
oo|b:gg_o: J___b_: (:_g:ro_oo), o|_, roo :bgo| o|b_b_b __r:___o|
_o__|o:b (__:b: roo J_oog_: __b1__ o__|), J_oog_: obogo_ o_or_
_roo| :bo:ggo:Jo :oogo__boo, r:_:b :|_oo :bg:_: oo_b_rb__-
go: _: _o|_oogob_r orog_o_| _obo|. o_or_ obrog, :|_oo :bg:_:
___o| _o_|o_roo| (J_go__goo|) :b__:| _obo| _: :oo|:__o: o:-
Job, ro_: o:|b:gg__g| |_r| oo|b:gg__o: og:go :__gbob :oo|gg:|,
ob_rog o_roJ| :b _:ob:bob o_or_ oo__goo| go1_:g_ro ob_oro:_o:.
sqema 12.2
617
sqema 12.3
rCevebi kompiuteruli laboratoriis marTvisaTvis
oo|:1r__o :___go: __rog ogo_o|: _: __oo| __o_ro| (Cheryl Bolick &James Cooper, 2006)
b:Jrooo_:b.
|:b:o _g:|| b:r___b__o _og_gogo| bob:|b:r ,:o:r_o" ___bogooo| :_g_oogo _: ___bogo-
oo| b:r_o:__goo| J_oobg_g:Jo _og_gogo| o1:_ _ob__o |:o:_:roo :_g_oogo.
bJor:_ :oo__b__go _oooo___r_go oo_r:_o_o|:ogo| (oror:oo| :b|b:, |ooogo| b:rog:,
_o__o_b_o| _:_g_g: _: :.J.) _:_g__o ooooo__o :r:o_1_, :bgro__o, :_obo_o _: J_ob:b_o
_| b:_r_o _og_g _oooo___ro:b.
ooooo__o| oo__oo|:| |obog_o oo|b:gg__| _oooo___ro| :oorog:.
,_:boJb_o" |:_g:|o oo:bo| ___bogooo| ,o_b___r_o" - _:|br_o| o_b___ro, roo_go_ :oob-
o_| _:|br_:| _: |:goro_o| J_oobg_g:Jo _bo:r_: o:|b:gg__g|, o:|:g_o| o_b___ro, roo_go_
:ro_| o:|:g_|, ___bo__ro o_b___ro, roo_go_ :|bor_| orob__ro|: _: _oooo___ro| b:rg_-
1_| _: :_g_oogo| _:|r_g_o| o_b___ro, roo_go_ oo|b:gg__o| b:|gg:o__ :oobo_| |:o_J:o
:_og_o| |o|__o:g_|, _oooo___r_o| :oorog:|, oror:o_o| _:b_rg:|.
o_ :_g_oog_| Joro| _g:|o| oo|:b_|ro_g:_ _ro :r _o_boo, |obog_o __ro|_g:|_g_|
_:bo:r_:. _r:go_ :_g_oogo b_oo b_ooo :_r_ _::oo:gr_o _: |obog_o o:o _g:|o| ooo1:__:
ooo__gbo :_g_oogo|:ogo|.
_o_ oro____1_ o_J:oo|:| _:_g__o ___:g_ro ob|_r___o_o: ,J_ob:b_ |:o_J:o, :r ::ro_go
o_J:o:, |:b:o o_o:r| oo:g_ b_r_og:o__ oo|gg:Jo :r _:_bo:r_o". _| b:_g_b:_o_o_r oo|b:g-
g__| orog_o_o| __ro |br:_:_ oog:r_:Jo _bo:r_:, _g:|| oro___o| _ro|: _: oo:g_ __:o1_
o_J:o:| :oo_g_| _: bg| _b_o| _ooo_r:_o_g |b:gg:|.
_g:|o| b_|:_ :__o_o, roo oo|b:gg__| _roo:b_oo| _:bo:r_: J__ogo:o, o:r:o :r _b_: J__bob
|bgo| _oooo___r|. :og:r:_ o_g_b J_oogo:o _:rbo_b__go o_oo, roo oo|b:gg__o |b:ggo_b
_roo:b_oo| _:bo:r_o| _ro|:_ _o.
_og_g _oooo___ro:b _:_oo og:|_o:|o| boo_go go_:. oo|b:gg__o o:| _bo:_ro_ J_oo_:o_b
oobo_or1_, o_ _:bo:r_: |gor__:o.
g:or:_oroo_:b :|gg:o__ |obog_o oo|b:gg__| oo:r_bob o:_b: o|_, roo b:b__| o:|Jo oo-
o:g|__go _ro_g:. :|_ b:_g_o _ro_go| _:_:rg:| _1r_bg_g_o_o.
_::o:r_o |bg:_:|bg: __ro| ,|_o__r_o" _og_go oobo_oro| o:r_b_b: _: o:r_g_b: 1__: __ob_Jo.
:ooo__b_o o|obo ooo| oo|:boJb_g:_ __r:bo| roo_g ob:r_1_ :_go |:_:ro. _| :b|:__or_oo
oo|:b_rb__go: _ob_r___g oror:o_1_ (o:., Kid Pix) o_J:oo|:|, r:o: :b|:1_groo go|o ro-
o:, o_ _ro _oooo___ro:b oro oo|b:gg_ o_J:o|.
b:ro_o _g_g: _ob:oo_o _g_o| oo:g:r go_Jo. :b|bo| _ro| go_o :ooro_o, bogo oo|b:gg__-
o| o_J:oo|:| b:ro_o. o_ _g:|o :bo:_r__: :ooro_o _g_o| go_o oo|b:gg_o: __r:___o|
oo|:o_ro:_.
:ooo__b_o go__o _:r_:, r:o: oobo_oro| :oo|:b_g_: __g_go1oro| __r:b1__ b:b__|.
_:_g__o :r:o1_ ,_:_go__o ob|_r___o_|" _: oo:_:roo _og_go oobo_oro| 1__: __ob_Jo.
o_g_bo ooooo__o| J_o__ oo|b:gg__o :r:o_| oobo_oro| __:b: ob:r_| :_:o_:b_b.
J__o_boo _og__ro ,Start" o_bo_Jo _: oo|b:gg__o:b o_J:oo|:| :oo__b__go _g_g: oror:o:
oo:o:g|_o :o _og__rJo. oo|b:gg__| :r _:|gor__:o oror:oo| :Jg_: _g_g:__ro r:_
|gor__: _ro _og__rJo __b_:o.
_oooo___r_g g:or:_oro:Jo o_J:oo|:| _og_g oo|b:gg_| o:go|o _oooo___ro b:::r_o. oo-
|b:gg__o: g:or:_oro:Jo o_rb_1_ :b:bog_o| b_|o, J_oog_: |bg: :_g_oog_1__ :ooo_-
_bob. o|obo o:go:b |br:_:_ _b_oo:b |:o_J:o o:o__o:b, ro_: o:go:boo :_ogo o_o:b.
_|_gJo o_J:oo|:| |obog_o ___bogoo_o| _oor_ob:_or| :b|b:| |:_roo _og__ro ob__r-
b__o| r_|_r|_o|:ogo|. ob__rb__-:_g_oogo| _:_ogo|:| _r:go_ J_ob:b:go :o _og__ro|
g_-g_r_o| oo_g_ 1:|. g:or:_oro:Jo o_J:oo|:| oo|b:gg__| J__ogo:o |:_roo _og__ro|
:b|b: _:gJor1_ (link) oro:o _:_go__oo _: oor_:oor g_-g_r_1_ :_:|gg: r_|_r|o| _bo_o_o-
r__go o:bg_b_go| (URL) _:_g_go| :r_J_. _| 1o:g| o:|b:gg_go|: _: oo|b:ggo| _ro|: _:
_b_ro:|.
b_:ro: ,Tips for Managing a Computer Lab" from C. M. Bolick & J. M. Cooper (2006). ,Classroom Management and Technology,
in C. Evertson & C. Weinstein (Eds.), andbook for Classroom Management: Research, practice, and contemporary issues. o_g__:
Lawrence Erlbaum Associates, Inc. and Cheryl Mason Bolick, Ph. D.
618
rekomendaciebi: kompiuterebis gamoyeneba: menejmenti
Tu klasSi mxolod erTi kompiuteri gaqvT:
uzrunvelyaviT misawvdomoba.
magaliTebi
!. ooo_b_o _g:|Jo o|_oo :_ogo, |:_:_ J_|-
:og__go o_b_: _oooo___ro| o|_ ooo:g|_-
:, roo o:|:go| _:b:bg: oo_go: _g:|o: J_-
ogo|.
2. oob:b_o o|_oo :_ogo, oo:bo| :b:oor:|,
|:_:_ J_|:og__go o_b_: _:__oo: _:
__r:bo| __r_:, o|_, roo o:b b_go :r J_-
_J:go| |bg: oo|b:gg__|.
moemzadeT.
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo :_g_oogo|:ogo| |:goro
software _:ob|_:gor__go: _: o_J:o|.
2. _:rbo_b_oo, roo software-o| :oo__b_o|
ob|_r___o: _: _:g:g_o| J_|:|r_g_g:_
|:goro ooooo__o, :oo|:b_b :_og:| __g|
_: o:oJo _g_g:__ro 1_|_:_:: :b|:1_gr_-
go.
3. b:oo:_:go_o _ro__ro_o_o _:g:g_o| J_|-
:oobo_g:_.
daniSneT `eqspertebi~, romlebic daxmare
bas gauweven Tanaklaselebs kompiuterTan
muSaobisas.
magaliTebi
!. _::o|_:__o _: _g:g_o "__|o_r__o".
2. :ooo__b_o __ro| oob:go|_o: (oJog_o,
__ro|o _:-oo:)
_:bo:r_:.
SeimuSaveT sistema kompiuteris gamoy
enebisaTvis.
magaliTebi
!. J_oo_J:g_o :broo, r:o: _:rbo_b__o, roo
_g_g: oo|b:gg_| J__ogo: _oooo___roo
|:r_go: _: :r:go| :r :_g| oobooogo:.
2. J_oo_J:g_o |_:b_:r__go 1_o oo|b:gg_-
o: |:o_J:o| J_b:bgo|:ogo|.
Tu klasSi erTze meti kompiuteria:
dagegmeT kompiuterebis ganlageba ise, rom
Seesabamebodes swavlis Tqveneul miznebs.
magaliTebi
!. o:b:oJroog_ro ____o| J_oobg_g:Jo _oo-
oo___r_o o|_ :b:g:_o, roo oo|b:gg__|
|:J_:g_: _ob__o J_oo_|b_b_b o:go|o
___o| _oooo___r|.
2. |bg:_:|bg: _oooo___r_1_ :b|:bor_o_-
g__go :b|bg:g__go oro____o| J_o-
obg_g:Jo, |:J_:g_: oo__oo oo|b:gg__|
o:r_og:_ :_:go_b_b _roo _oooo___ro_:b
o_or_1_.
mosinjeT kompiuterebis gamoyenebis sxva
modelebi.
magaliTebi
!. b:go:_or_go oo__go _ 4 oo|b:gg_ _ro
_oooo___ro:b. _ro oo|b:gg_| ::ro: o:_|o
_: _g:go:__r:, o_or_ ,b:go:_oro:". _roo
,__:b o__ooo" b:ro:ro:g| ___o| oro-
r_||, bogo o_or_ ,__:b o__ooo" :r__go-
r_| _ro|. b:go:_oro !0-20 b_oo| o:boog-
1_ __bo: _ob_r___go software-| o_J:oo|
orob_oo_|. b:go:_or| :r J__ogo: J__bo|
o:_||. _g:go:__r:|: _: o:_|| roroooo
o:ro:g_b.
2. _:|ogo_:_or_go oo__go _ 6 oo|b:gg_
_ro _oooo___ro:b. _:|ogo_:_or| o__o
:oo__og_: :_g|, ___o :ro| :g:r_oJ_-
_go, oo_o___| roor_ o_1_ro :b o:|-
b:gg__go.
3. _og:or:_o_go ___o| oo__go _ 7 oo-
|b:gg_ _ro _oooo___ro:b. oooo__go o_o-
r_ ___o o:|_bo|o__go: J__ob:| ___o|
|:ogoo oro____o| r:_:_ b:bogo. o::g-
oo:_, _roo ___o _:b_r|, o_or_ J__obo|
r__:|, o_|:o_ :ooo__b_| _oooo___r| oo-
b:__oo: J_rog_o|: _: or:bo1_o|:ogo|.
_:o:__ooo o___o|:ogo| obog_o:
http://www.internet4classrooms.com/one_computer.htm
interesTa sivrce. ob__r_|o: |ogr_o| _o1:obo :gg_b:| :b__b| oo:1_,
roor o__b__b oo|b:gg__o :o |ogr__|. o::goo:_, __rog g_obJ__obo
_bo:r_o_: o:|b:gg__g| _: o:o :b:bor_o_g_| _ggog__o ob__r_|o:
619
|ogr__Jo. o:b |:J_:g_: oo|_: o:|b:gg__g| o__o oob: b:_roo |:-
o__bo_ro |:_oo:bo:Jo _: o__o oo|b:gg_ _:_|:_o_ob: |bg:_:|bg: |:o:-
boo_g:_oo b_g|:b_o|o:b. o_or_ :oo_gg_g:Jo _ggog__o b:_:r_: o-
gooo__o| __ob_Jo, r:o:_ J___:_ ooo_:b: _g:|Jo go__r:__roo __ro
o__:_ _:ob__r_|_: (Morrow & Weinstein, !86). o_ o_g_b :oor_o ob__r_|-
o: |ogr_o| oob_o:| _g:|Jo, rb_g_o|:ogo| obog_o r__oo_b_:_o_o.
oorogb_go _: ob__r|o: 1ob: :r :ro| oro _roo:b_oo|::b _:oo-
__o___go r:o. or:g:go o:|b:gg__go :o :bg:__o| _ooobor_:|
:b__b|. oo|b:gg_o: ob_ogo__:g_ro o_rb_o J_oog_: __b_rJo :bg:-
__|, ob__r_|o: |ogr__ _o _ __:b :b ___g_o| :|bgrog oo_g _g:|Jo.
:|_oo :bg:_: oo_bogo _: oob_rb__go: roor_ _o_o, o|_ o:_:r:
____o|:ogo|.
kompiuteriT sargeblobis dagegmva
______ooo __g_ _gr _g:|Jo _:| _oooo___r_o. 1o:b obogo_
_roo _oooo___ro:, 1o:b r:oo__boo_, 1oo_ro _g:|Jo _o oob_oogo:
_oooo___r_go g:or:_oro: oooo__go oo|b:ggo|:ogo|. _oooo___r_o|
oro____o_g:_ :oo__b_: J_oog_: o_b__o_b_o| |oro_g__o:b o_o| _:-
_:gJor__go. _oooo___r_o J_oog_: :oogo__boo ooo|:ogo|, roo :go__o
o|o_goo oob:__oo: :1:1_, _:gb_roo, _:gb:_oo, J_g_ob:o _o1:obo, b:-
g:_:roo |:o__bo_ro __|o_roo_b__o |bg: _ro|: _: :_og1_, goo:b:oJ-
roogoo |bg: :_:oo:b_o:b o_or_ oo:bJo :b o__:bo| :_o:, goo_J:oo :b
oog:b_oo or_1_b_:_o:, J_gob:boo _:g:g__o, J__:|__o. ooo|:ogo|, roo
_oooo___r_o oro____o_g:_ o_b_| :oo__b__go, o:|b:gg_g_| o:r-
o_o |boro o_b__o_b_o| b:roo_:.
_gr _g:|Jo :r o_b_: oo__bo _oooo___ro, roo oooo__go: :gJgo: ob_o-
go__:g_r:_ oo_J:o|, 1o:b _o J_oog_: |:_roo_ :r o_o| r__oo_b_:_o_Jo
:bbog_go: r__g:r_g _g:|_Jo _oooo___r_o| :oo__b_o| |:_oobo.
dawyeba: klasTan muSaobis pirveli kvirebi
_o1:obo|, b_|_o|: _: oro____r_o| :b|:1_gr: oorg_go b:o__o:
|:_g:|o o_b__o_b_Jo, o:r:o roor _b_: oo:_boob :o :_r__g _ro_o-
__g __:o1_ o:|b:gg_g_o: oo|b:gg_o: Joro| o:b:oJroogo:|? _ro
_gg_g:Jo ___:g_r:_ :ro| ::b:go1__go _:b__ooo _g:|_o| _____o:bo
_: :r:_____o:bo o:|b:gg_g_o| |:_oo:bo: |:|b:ggo bgo| oorg_go _go-
r_o| o:boog1_, :b|bg:g_: og:gJo|:__oo :_oobb_: (Emmer, Evertson &
Anderson, !80). o_or_ :b o_|:o_ _gor:Jo, :r:______ro o:|b:gg_g_o|
oo|b:gg__o |_g __ro o__:_ _:_oorbog__gbo _: :oo_:b:1_ b:_-
g_:_ _ob__b_ror__g_o :b_b_b.
dawyebiTi klasebis efeqtiani menejerebi. _____o:bo o:|b:gg_g_o|
J_oobg_g:Jo oorg_go ____o _:r:_ o_o or:bo1__go. |:b_go:bo, |:o-
__r__ boJ:bo __g_ o1:_ o_o. oooo__go :gJgo|:ogo| o_o r:_:_ _:o:ob-
__r_|__go. o:|:g: oob_ro__go o_o _: o:|b:gg_g_| J_o_J:g__go
_ob_:o _o:, r:o: o:go_:b :__og_ob:o oo|b:gg_o: b_go_:b :Jg_o|
J_oobg_g_o. _:r:_ _o_g:g__o_b_b o:o _oobg_|: ,|:_ _:g:g:o b_oo
bogo_o?", ,roor _b_: b:roogo_g: o:|b:gg_go| |:b_go?", ,J_oog_:
r:_:_ g_obr: b_oo o_rbo| o_1o_g|?", ,|:_ :ro| __:g__o?" _: :.J.
_____o:bo o:|b:gg_g_o _o:_ :oob:_:g_b_b o:go:bo oogo_ob_|. o:o
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
:oo_gg_g: ooo| J_|:b_, o_
roor _:_o_| o:|b:gg_-
g_o: o:go:boo _g:|_o|
_o1o__ro :r_oo, obog_o
Pointon, P. & Kershner, R.
(2000). :_:b_g__og__o|
oo__: _g:|o| oob_o:|o:b
_:_:gJor_oo: |:oo :oo__o-
go o:|b:gg_go|: _: o:oo
oo|b:gg__o| J_b___g__o.
|b:gg_: _: o:|b:gg__go:
:b:og_:, !6, !!7-!27.
620
:_gog:_ :|:_o, ______ro b_|_o _ob_:o J_o_J:g__go _: oo|b:g-
g__| o:Jobg_ :|b:ggo_b_b _g_g:1_ oboJgb_gog:b b_|_|. o|obo b_|_||b-
g: |:b_o| o|:g|:_ :|b:ggo_b_b _ _o:r_:g_b_b, :og_g_b_b o::goo_|
_: :g:r_oJ__b_b.
_____o:bo o:|b:gg_g_o oorg_g _gor_Jo _o_ _ro| _ooo_b_b b_-
|_o|: _: oro____r_o| J_|b:gg:|. 1oo_roo o:|b:gg__go oro__-
__r_o| |b:gg_o|:| _oor:__|o:| :bog__: :g:r_oJ_:|, |bg_o ooo:r-
o:g_b_b _og_o| |:|_rg_go ___go| b:oo_:go_o|:ogo|. _or:gg_|o:
o__b__: 1:r| :b r:oo_ |bg: |:bo| |ob:g|, r:o: oo_o_ro oo|b:gg_o:
__r:___:. _| o:|b:gg_g_o oo_g _g:|o:b o_J:o_b_b |:|o:oogbo :_:-
__oo_r :__ogo_1_. o|obo :r b_:ro_b_b oo|b:gg_o: o_or_ ____:_
_:_o_:|. oo_go _g:|o| o_J:o: o:|b:gg_g_| |:J_:g_:| :og_g_:,
__ob_rog_ob:o oooo__go oo|b:ggo| |b:ggo| oro__|o. ___o ___g:
|br:_:_ :_o_g_o_o_:, o:r:o :r: _b_J:_.
___:_ or:bo1__g _g:|_Jo oorg_go _gor_o :b|bg:g__g:_ ooo-
_ob:r_o_:. b_|_o :r o_J:o_:, o|obo _b_og:bo :b o:go:b ro_go
o_o. o::goo:_, _ro o:|b:gg__g| _ob_: :|_oo b_|o, roo oo|b:gg__o
,_b_: o_gb_b |:goro _ro| |:goro :_og:|." oo|b:gg__| :r _b|bo_-
b_b :oo| oboJgb_go:|, J_|::oo|:_ o:o ___g:1_ _| b_|o :gg_b:| g_r
oo:b__b_:. :r_ _:r, :r_ ___ ___g:| :r oo|__g_: o__oogo _: o:booo-
__gr_go J___o. ro__|:_ oo|b:gg_ b_|| _::r_g_g_:, o:|b:gg__go o:|
:_ro_o___:, :_robog__: :b _o__r_o_:.
___:_ or:bo1__g _g:|_Jo, r__ob_go :oo_:b_o| J_|:|r_g__-
go oro____r_o __o_:b ___o__ o_gg_o_: _: :r b__o_: :g:r_oJ_-
:. :o :__og__go _:__or_o| :og:go|bob_o| b:_gg:_, :r:______ro
o:|b:gg_g_o o|_o oro____r_| _ooo_b_b _ro|, roog_o_ :r o_o
o:ob__:o:ob_ |:b_:ro. o::goo:_, _ro-_roo o:|b:gg__go oorg_gog_
____Jo :|b:ggo_: oo|b:gg__|, roor _b_: oo____go_gb_b b:boro|
J_oobg_g:Jo o:Job, ro_: oo|b:gg__o: __r :r o_o_b_b _og_g__o_-
r:_ |:goro oro____r_o. :gJg_o _oo1bo_ _:o_o:g__b_b _g:|Jo
_: _roo:b_o| __oob_o_b_b, r: _b_: :___o_ob:o. bJor:_ o|obo _ro-
o:b_oo:b |:_ro_b_b, r:_:b :r:__ro _ob_:o :|:__o__go. :r:___-
__ro o:|b:gg_g_o bJor:_ _og__b_b _g:||. 1oo o:o:bo b_r:Jo o_o
:ro_go :b _:bo:r_:| _b_g_: obogo_ _ro oo|b:gg_|. :r _ob_:o
|:oo_o__o _o: oo J_oobg_go|ogo|, ro_: oo|b:gg_ ogo:b__: :b b_g|
_Jgo_: :_g_oogo| b:ro:rog:|. _roo: :r:______ro: o:|b:gg__go:
:ooo__b: 1:ro, roor_ ooo| o:boJb__go, roo oobog_: __r:___:|,
o:r:o oogo:b_oo __g_: oo|_: oo|b:gg__| :r oo___o:o __r:___:
1:ro| boo|:ogo|. _roo |o__goo, oorg_go _gor_o :o _g:|_Jo o:go:b
:r:or:bo1__go o_o _: oo_go_b_go_oo :_|:g|_ o_o, roor_ o:|-
b:gg_g_o|, o|_ oo|b:gg__o|:ogo|.
saSualo klasebis efeqtiani menejmenti. roor _b_: _:gob_oo o_J-
:o: |:J_:go _g:|_Jo? or_g_g:, roo :b|bg:g_: _:b__ooo _g:|_o|
_____o:b _: :r:_____o:b o:|b:gg_g_| Joro| :o J_oobg_g:Jo_ o:g:Jo:
rb_:. :_:_ _____o:bo o:|b:gg_g_o _o_ __r:___:| :___g_b oorg_-
gog_ ____Jo b_|_o|, oro____r_o|, oogo_ob_o| :b|:1_gr:| :_:_.
:_:__oo_ro o_J:oo|: _: _g:|Jo oo___go| b_|_o b:og:_ :ro| :b|bogo
_: o:booo__gr_g:_ :bo__o___go __g_ |:b_o| __:o1_. _ob_rog__:
oo|b:gg_o: ___g: _: |br:_:_ b__: r_:or_: b_|_o| _:r_g_g:1_.
_b:rJ_1____go :gJg_o| _g:|_Jo |:o_J:o _o_go __ro oo_g_:, oo-
|b:gg__| :r oo_obog_:o J__|g_b_g:_ o_J:o: _ro |:_oob1_ _o_o
bbo| :bo:ggo:Jo. _roo| oooo__g oob:_g_oJo o|obo oo_bog:_ :_:-
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
|:_g:|o o_b__o_b_o| J_|:b_ 5
J_|:boJb:g _: o:go:b or:__o-
__g _o|__|o:| b:b:go:
Evertson, C. M., Emmer, E. T.
& Worsham, M. E. (2006).
|:_g:|o o_b__o_b_o _:b-
__ooo _g:|_o| o:|b:gg_-
_go:ogo|. o|_obo: Allyn
& Bacon.
Emmer, E. T., Evertson, C. M. &
Worsham, M. E. (2006). |:_-
g:|o o_b__o_b_o |:J_:go
_g:|_o| o:|b:gg_g_o-
|ogo|. o|_obo: Allyn &
Bacon.
Freiberg, H. J. (1999). o_goor-
o1o| oo_o:: |:_g:|o o_b__-
o_b_o| o:r:_ooo| J__gg:.
o|_obo: Allyn & Bacon.
Weinstein, C. S. & Mignano,
A. J., Jr. (2003). _:b__ooo
_g:|_o| o_b__o_b_o: _g-
g_g_o _: :oo__og_:.
bo_-oor_o: McGrow-ogg.
Weinstein, C. S. (2003). |:J_:go
_g:|_o| o_b__o_b_o:
_gg_g_o _: :oo__og_:.
bo_-oor_o: McGrow-Hill.
621
_o:b _roo :__ogoo_:b o_or_1_. 1o:_:_ roo go_g:o, _____o:bo o:|-
b:gg_g_o _:_gorg_oo :__gb__b og:g__r| oooo__go :gJgo| oro-
r_||, oo|b:gg__| :r :_go |:J_:g_: o:go ::ro_ob Jroo:| o|_, roo :r
obgboob J____o (Emmer & Evertson, !82).
oo_go :o oobo_orobo|: _: b_|_o| o__oogo :bo__o__o| :og:g-
o|bob_oo, J_oog_: :obb__o _oobg:, boo :r :ro| oo_g__go |:J_:go
_g:|_o| o:|b:gg__go, o_o| o_:_ro _: o_oor| oo_g__go. _| :r::
:__og__go. _____o:bo o:|b:gg_g_o bJor:_ _o___ o_oo_o:b _: _o___
b_oro_b oo|b:gg__o:b (Moskowitz & Hayman, !76). b_o|oo_ro :oo__o-
go o:|b:gg__go ___goo, roo _ooogo| |::o bJor:_ __b_:o, ro_:
_g:|Jo o:b:oJroogoo| :_oo|__ro.
kargi saswavlo garemos SenarCuneba
_:ro |_:r_o _:ro _:|:b_o|o:. _____o:bo o:|b:gg_g_o :o _:|:b-
_o|1_ :o_:r__b oo__|. o|obo o_b__o_b_o| o:o__g |o|__o:| ob:rb_b_-
_b oro____o_g |:|b:ggo :__ogo_Jo orog_o_o| or_g_b_ooo: _:
oo|b:gg__o| b:ro_gooo. bg_b __g_ :bgobog_o oo|b:gg_o: b:ro_-
goo| J_b:rb_b_o| r:o__boo_ 1:. ooo_og:_oo|:_oo ooo_gbog o:gJo,
g|:_ro_oo _boo|oo_g:r_oo| :_gog_:1_, :_g_oog_o| oo|b:gg_-
o: ob__r_|_o:b :_g_oog_o| _:_:gJor_:1_, or_1_b_:_oo| oo1b_o|
b:_gg:_, |b:ggo| oo1b_o| _:|:bg:1_ oo1o_o_r oogo_ob_1_. _o__g
ro|o :__o_: J__ogo:o o:|b:gg_g_|?
CarTulobis xelSewyoba
SeCerdi dafiqrdi dawere
r: :ro| o| |:_oo:bo:, roo_gJo_ ogoo-
__ b:ro bogo_ b:ro_go, ro__|:_ _ro ooo_o| |:_roo_ _r_:? roo-
_go :__ogo_o :r :og_go __r:___o| oo__b_o| |:J_:g_:|?
:_g_oogo| _oro:_o :gg_b:| :b__b| oo|b:ggo| b:ro_go:1_. 1o-
:_:_, ro_: o1r__: o:|b:gg_go| o_og:g__r_o:, o1r__: oo|b:ggo|
b:ro_goo| _ro_ (oo_r & g_r_|ob, !8!). o::goo:_, _roo _gg_goo
_:_ob_:, roo o:|b:gg_go| o_og:g__r_oo| _g_J o_o_o _:b__ooo
_g:|_o| oo|b:gg__o, :oo_:b:| _roo| 7%-| _ooo_b_b, bogo oo-
|b:gg__o, roog_o_ _:oo__o__g:_ o_J:o_b_b, :oo_:b:| _ooo_b_b
_roo| obogo_ 57%-| (Frick, !0). _| oo:| :r boJb:g|, roo o:|b:gg_g_-
o: _b_: _::_g_ooob oo|b:gg_o: _:oo__o___go o_J:o:. _| obogo_
oo:1_ oo_ooo_|, roo :|_oo |:_oo:bo: __r:___oo _:_o:r_:|: _:
oobo_orob| oooobog|.
ro__|:_ :oo_:bo| J_|r_g_o|:| b__: J_o__o b:o_o| o__oogo
ooooo_:, b:ro_go: __ro o:_:go:. o|_oo |:_oo:bo:, roogo| oooo__-
go b:o_o b:og:_ :ro| :b|:1_gr_go, :|_g_ 1r_o| b:ro_go:|, r:_:b
oooo_g b:o_| goo__r:_ oog_:g:ro J_o__ |:__b_r:o__. ro__|:_
oo|b:gg_| |r_g:_ :_g| b_go |:goro o:|:g:, roo_go_ |gor__:, _|__
_oo_| o:| _:rbb_b _o__|or__go _:rb_| :oo_:b:1_. o_ _o_o: oo-
|b:ggo| _boo|oo_g:r_o:, oo oo_ogor__go o_b_: :b:roo| o:|_bo|
oo_:. roor_ o_oo, oo|b:gg_o: b:ro_go:| 1r_o| :go_b_o__ro _
:oo_:b_o_, :oo_:b_o, roog_o_ _:_:gJor__go: r_:g_r _bogr_:|-
daukavSireT PRAXIS IIs
da ganavrceT
oo|b:gg_o: b:ro_goo| _1-
r_bg_g_o_:
:b:og_o| _|o_ogooo|
orob_ooo :ro| o|, roo r:_
o__:_:: oo|b:gg_ _obo__r:_
b:ro_go |:_oo:bo:Jo, ooo
__ro o__:_ |b:ggo|. r:
_:__o__o J_oog_: :ooo__bo|
o:|b:gg__go:, r:o: o:_|o-
o:g_r:_ :1:r_o| oo|b:g-
g_o: _obo__ro b:ro_go:
|:|b:ggo :oo_:b_Jo?
622
o:b. oog_ _____o :_g| oo |:_oo:bo_|:_, roo_go: J_|r_g_: _o_o
:oobg_g:: oo|b:ggo|:ogo| _: roogoo:_ _o:_o_og__: oo|o ob__r_-
|_o, (Emmer & Gerwels, 2006).
r:|:_gorg_go:, o:|b:gg__g| :r J__ogo: :o__o_oo :_ob_rogo|
oo|b:gg_, :b obogo_ oo|o _boo|oo_g:r_oo| oo__:_ _:rb_|. :ro| _o__g
r:_:_, r:o:_ _b_: _ooo| oo|b:gg_|, _:oo__o__g:_ o_J:oo|ogo|.
_:b__ooo _: |:J_:go _g:|_o| _gg_go|:| _g_r_|obo:, _o_ro: _: o:o-
rekomendaciebi: moswavleTa CarTulobis SenarCuneba
naTeli gaxadeT samuSaos ZiriTadi
moTxovnebi.
magaliTebi
!. J_:_ob_o _: b:r__ob_o oo|b:gg__| r_-
_ob_go |:o_J:o| ooobogb_o roog_o_ _b_-
: _:|:o:_r_:|, r___r:_o| 1oo:|, |:b_ro
|:J_:g__o| :oo__b_:|, :__r:__go:|.
2. _::_ob_o _: :bo:r__o b_|_o _:g:g_o|
_:go:b_o| :b oo|o _:_|r_g_goo|, :_-
__b_o| J_oobg_go|:ogo|. o_ _:g:g_o|
_:_|r_g_go: bg_g:Jo :_:_o|, 1oo_o
|:b_o| __:o1_g_ ooo__o. o_ |:goro:, oJo-
g_|:_ :_|:_r_o.
3. oboJgb_go: oo:bog_o g:__| _: o_:goo J_-
_oog:ro, o_ oo|b:gg_| o:go:b |:o:_oo oo-
1_1o :r :_g| _:go:b_o|:ogo|.
gaacaniT moswavleebs davalebis specifika.
magaliTebi
!. __ro o_or_bgog:b oo|b:gg__o:b J_o-
oo__o _:g:g_o| oo__oo| r__ob_go oro-
____r:, o::goo:_, _og_g__o_r:_ _:-
_:1_, _ro|: _: oo:g_ :_og:| _:b_r_o,
r: :_go _:g:g_:_. __ro|o oo|b:gg__o|
J_oobg_g:Jo, J_oog_: __:rb:boo o:o _:g:-
g_:, _:_b_roo _: |og:_|o| |:J_:g_oo
b:r__oboo.
2. J_:b|_b_o oo|b:gg__| J_o__Jo r: __b_:o
_:g:g_:_.
3. ro_go _:g:g__o| J_oobg_g:Jo, oo|b:g-
g__| _:_ro_o __r_g_o, |:_:_ :_b_ro-
go o_b_:, r: _b_: :__o__|, r: r_|_r|_o
_b_: o_b_| :oo__b__go, r: g:__Jo _b_:
J_|r_g__| _:g:g_: _: :.J. __ro| oo-
|b:gg__| o_g_bo J__:|_o| _ro__ro_o_o_
J_oog_: ::_boo.
4. :bg_b_o o:o, roor _b_: J_|r_g__| _:g:-
g_:, o:oo:b _ro:_ ::__o_o oorg_go
|:_oob_o :b oo__oo boo_Jo.
SeamowmeT samuSao procesis progresi
magaliTebi
!. _:rbo_b_oo, roo _og_go oo|b:gg_ |bo-
r:_ ob__|. o_ o_g_b J_:oobo_o obogo_
oo oo|b:gg__|, roog_o_ b_g| :ob_g_b
_: _:bo:r_:| oobog_b, ob__g_goo| oo_-
o: _:rb_:o o| oo|b:gg__o, roog_o_
_o_ro_b, roo |bor:_ :__o__b, :r:_:
r_:g_r:_ :r _|ooo |:_oobo, :|_g_ o:go:b
ooro___go oo|b:gg__o, roog_|:_ r_b-
g_bo:o _:bo:r_o| obogb: _: o|obo_, roo-
g_o_ |:_roo_ :r :oor__b o_J:o:|.
2. o_roo__g:_ J_:oobo_o oror_|o. _o|__|-
o_o|:| _:rbo_b_oo, roo _g_g:| J__ogo:
o:|_bo| :__o:.
xSirad gqondeT akademiuri moswrebis Sesa
xeb ukukavSiri
magaliTebi
!. _:b__ooo _g:|_o| oo|b:gg__o rg__g_|
__:b _b_: o___b_b _:g:g_o| b::r_o|
o_or_ ___|.
2. _:ro b:Jrooo _b_: _:o_o_o| _g:|o| bob:-
J_, oJog_| |:bgJo _og_g_gor__g:_ _b_:
:_1:gbo| J__:|_o| __r_g_o.
3. _og_go :|:_o| oo|b:gg_ J_oog_: _go-
__| boJb_o|, J_|r_g__go oro____o|
b:b:b_r_|.
4. __ro|o oo|b:gg__o| J_oobg_g:Jo b:bro-
gogo |:o_J:o _:_:goo r:o__boo_ _:1:_ _:
oooo__g _:1:1_ oo__oo ____:gJoro.
_:o:__ooo o___o|:ogo| obog_o:
http://www.cat.ilstu.edu/teaching_tips/handouts/en-
gage.shtml :b
http://trc.virginia.edu/Publikations/Teaching_Concerns/
TC_Topic/Engaging_Students.htm
_| rb_g_o :b__ogbogo: _og__o| |____b-
__o|ogo| o:r:o :_ _gr _:r o__:| b:b:go.
623
o: _og__o: :_oo:bob_|, roo _g:|o| ______ro o_b___r_o o__b__b_b
_:r:_ _:_oog |o|__o:|, roo_go_ |:J_:g_:| :og_g| oo|b:gg__|
b:r_o:ro:o |:o_J:o oro__|| (Emmer, Evertson & Worsham, 2006; Evertson,
Emmer & Worsham, 2006). r__oo_b_:_o_o |bor__ :o oob__o| :og:g-
o|bob_oo :ro| J___bogo.
prevencia saukeTeso mkurnalia
orog_o_o| oog:r_o| |:___o_|o 1: r: o_o: _b_: o:oo or_g_b-
_o::. __o_o __bobo: o:go| _g:|o__r _gg_g:Jo (!70) J_o|b:gg: |:_g:|o
o_b__o_b_o _____o:bo (roo_go:_ _g:|Jo orog_o_o o__-b:_g_:_ :r
_ob_:o) _: :r:_____o:bo (roo_go: _g:|_Jo _:o|o |___g_:) o:|b:gg_-
g_o| J__:r_oo. orog_ 1_oo:_boJb_g ___1_ _:_gorg_oo, __bobo:
_::_ob:, roo _o|_oogob_r orog_o_o:b roogo|:| o|obo _roo:b_oo-
|::b _o_:_ :r :b|bg:g__o_b_b. :b|bg:g_: oo:Jo o_oo:r_o_:, roo
b:ro:___go o_b___r_o ___o_|:_ :b__b_b_b orog_o_o| or_g_b_o:|.
__bobo: :_boJb:, roo _____o:b o_b___r_o :b|:__or_oo oob r:o_Jo
o_gb_b _:b_gogb__g_o: ,b:ro_go:Jo", |:_oo:bo_o| o:b:_ro_go-
:Jo, ___1_ _o__|or_:|: _: oo_o___o| o_b__o_b_Jo (Doyle, !77).
:o _:__or_o| oboJgb_go: __ro oogo:b_oo b:_:r__go _gg_goo:_
_:_ob_: (Emmer & Stough, 2001; Evertson, !88).
CarTuloba (withitness). b:ro_go: boJb:g| J_o__| o_g_b :roboob_o
oo|b:gg__|, roo _g_g: |:_oo| __r|Jo b:ro, r:_ _g:|Jo b__:, :r:__ro
:oo_o:r_:o. ,b:ro_g" o:|b:gg_g_| ooo_o| o_|:o_ og:go :_go __-
_:1_ _: oo:|:_ b__:g_b, r:_ o:o 1_r| __:b b__:. o|obo :r :b__b_b ob-
ogo_ r:o__boo_ oo|b:gg_|o:b ob__r:__o:|, r:_:b _| _:b:rb_b _g:||
oo:__b_|. __oog:_ :__gb__b_b og:g__r| _g:|| _: og:g_oo :o_:r_-
_b _ob_:__| oo|b:gg__o:b, oo|b:gg__o: o_o:b, roo _ob_rog_g_J
:ro:b (Charles, 2002-I; Brooks, !85).
:|_oo o:|b:gg_g_o _og_gogo| :b_rb__b, roo o_or_ _b_|roo-
: _o_ :r__go:Jo :r :_:o1:r_o|. o:o _og_gogo| o_o:b, gob _obo|
orog_o:| _: _:rbo_b__gbo :ro:b, roo |bor__ :o :_:oo:bo:b :_go
|:_o_. __bob| o_ _:g_|_|b_oo, o|obo :r _Jg__b J___oo_| :r_ _roo|
(_o_b:b| oo__:, |:b:o gobo_ :oo__oo:_o__|) _: :r_ |:oo1bo| og:g-
|:1ro|oo (ro_: b__: |bg: oo|b:ggo| _:_:b:J:_g_:, bogo r_:g_ro
_:ob:J:g_ _gb_g:_ _:oogr_b| o:g| |o__:_oo_:b, o|_, roo :r :o__|
o:|_bo|o_go:| o:go| ___g:1_).
CarTuloba _ __bobo| oob__-
goo, oob:bog_o: _g_g:__rJo,
r:_ _o _g:|Jo b__:.
gadafarva _ r:o__boo_ :__o-
goo| _ro_ro_go 1__:ob__-
g_go:.
fokusireba jgufur muSao
baze _ :__ogo:Jo o:_|oo:g_-
ro r:o__boo| oo|b:gg__o|
b:rogo| _b:ro.
gadanacvleba gulisxmobs mo
swavleTa moZraobas garkveu
li tempiT, ramdenadac saqmi
anobis tipebi da adgilebi,
sadac es saqmianobebi unda
ganxorcieldes dRis ganmav
lobaSi icvleba.
624
o_ _ro_ro_g:_ bb__: oro orog_o:, ______ro o_b___ro __r oo
orog_o:| _o_g:g__:, roo_go_ __ro |_roo1_go:. o::goo:_, ro__-
|:_ o:|b:gg__go :og_g| J_boJgb:| or oo|b:gg_|, J_b_go_ob b_rb_go
_: :r :___g| __r:___:| o:ro:go: o_or_, o:r:o b:_ob_g:g_:| _:b-
_ro| oog_go:b, o| |:_o_Jo b:_g_ :_boo_r__go:| :gg_b|. oo|b:g-
g__o bg__o:b, roo b_o|oo_ro |o__:_oo_:b ,:ooogr_o:b", o_ g__oo
ooo___go:b (Charles, 2002-II).
gadafarva da jgufze fokusireba. o:b:_ro_go: _go|boo| r:o__-
boo_ :__ogoo| _ro_ro_g:_ :_ob_rog_:|. o::goo:_, o:|b:gg__-
go J_oog_: :|bor___| roo_goo_ oo|b:ggo| _:g:g_:|, :o:g_ _ro|
og:g__r| :__gb___| o_or_ ___o| o_J:o:|, :__g_oo| |bg: ___Jo
ooo_ob:r_ ob_o__b_o r_ogo_oo ,J_ooob___o!" _: :.J. (Burden, 1995; Charles,
2002-ll).
___r o_J:o:1_ _o__|or_o| J_b:rb_b_: _go|boo| r:_ |_o-
og_: o:_|oo:g_ro oo|b:ggo| b:rog:| :__ogo:Jo _: :r: obogo_
_roo-oro|. _og_g oo|b:gg_| _b_: _ob__| r:oo_ |:_o_ :_g_oog1_.
o::goo:_, o:|b:gg__go: J_oog_: |obogo| oo|b:gg__|, _g_g:o _:b_-
ro| o:|_bo _oobg:1_, J_o__ _:g___g oo|b:gg__| |obogo| o:|_bo|
:__o: _:b:rb_b_o J_:_:r__b |:__o:r o:|_b_|. o:|b:gg__g| J__ogo:
oooobogo| _b__ro o:|_b_o, |:b:o oo _g:|Jo oooor:g_|, r:o: _:rb-
o_b__|, roo _g_g: oob:bog_o| (Charles, 2002-ll). o::goo:_, r:o:_o_o|
:_g_oog1_ o:|b:gg__g| J__ogo: o_g:|: ,gob_ _o_ro|, roo |boro
o:|_bo: ,_:__b_b", :|boo| :r:oo| boo_go ob:r_, bogo gob_ _o_ro|,
roo |boro o:|_bo:", :|boo| :r:oo| obg:b_ ob:r_ (Hunter, !82). _| :ro|
_ro-_roo 1:, r:o: o:|b:gg_g_o _:rbo_b_b_b, roo _og_go oo|b:gg_
o__| oob:bog_o:| _: _g_g:| _|oo| o:|:g:.
moZraobis menejmenti. ooor:oo| o_b__o_b_o _go|boo| :_g_oog_o|:
_: oo|b:gg_o: :_::_og_o| J_|::oo|o __oooo b:ro:rog:|. _____o:bo
o:|b:gg__go o:go_:b oro__| oo_b_rb__g :_:|gg:| J_o__ __:o1_,
o::goo:_, :r ::__o_| :b_b:__:| :b:go :__ogoo| _:b__o| J_|:b_,
|:b:o oo|b:gg_o: __r:___:| :r oooo_ro|, :b :r _:ob__| :b:g :_-
_ogo:|, ro_: og_go :r :ro| _:|r_g__go. :|_o |o__:_o_Jo _g:|o|
_roo o_|:o__o :_:_o| :b:g |:_oo:bo:1_, _gro o|_g bob: |:o_J:o| :|-
r_g_|, 1oo_roo |g:o| _oobg:|, r: ::__oo|, 1oo _ro ob_go_| _:
:_roo:, _o___|o: _:b__go o_b_:. o_or_ orog_o:, roo_g1__ |:_-
ro_: __bobo, :ro| J_b_g_:, :b_ _o_o _ro| _:_:rg:, :b:go |:_oo:bo-
o| _:b__:o__. 1oo_roo o:|b:gg__go o:go:b _gr ooooo_:| oog_g:.
orog_o_o bb__: o:Job:_, ro_: _roo oo|b:gg_ o_J:o|, _:b:rb_b_o
___r__b _: o__o:b.
mzrunveli urTierToba: kavSiri skolasTan. ro__|:_ o:|b:gg_g_|:
_: oo|b:gg__| Joro| :ro| oo1o_o_ro _roo_roo:, b_o:, o_b__o_b_-
o:b _:_:gJor__go orog_o_o :_:r bb__:. oo|b:gg__o o:_og| |__o_b
oo o:|b:gg_g_|, roog_o_ _b_|:_, roo__g:_ _: _|:o:rogo_ :r
:gg_b_b |:__o:r o:g:__g_:|, o__b__b |b:gg_o| _r_:_o_g o_oo__|,
r:o: |b:gg: |:b:go|o :b:_ob. oo|b:gg__o :|_g_ :_:|__b oo o:|b:g-
g_g_|, roog_o_ :gg_b_b :_:__oo_r _: oorogb_g o1r_bg_go:|,
oo|b:gg__| ___o:b, roor_ ob_ogo__| _: :r: roor_ _r:go_
oo|b:gg__|, :_go o:|_bo|o_goo| robo:, ooboo:g_r:_ ooo:ro:g_b
:r_ _ob_rog|, __r:___o| oo_o: :r rb_:o :r:gob, __ogo_b ::-
ogo_rob o:go:boo oo|b:gg__o, :_go ______ro _oo_bo_:_oo| _b:ro _:
625
:ob__r_|_o oo|b:ggo| _bogr_: (Elias & Schwab, 2006; Woolfolk Hoy & Wein-
stein, 2006). oo1o_o_ro _roo_roo_o| _:o_:r_: _: |:_g:|o _rooo|
J__obo|:ogo| :___go _b_ro: bob :_:_o_go b:o_o: o_b__o_b_o:b
_:_:gJor__go orog_o_o| or_g_b_oo|:__b. oo|b:gg__o, roog_|:_
:_go |_og:|o:b _:gJoro| :b__:, o:g| __ro __bo_r:_ robo_b, :_go
ogoo_o|_oogobo| __ro o:_:go _b:ro, b:_g_:_ _o__r_:o b:r_o_o-
__go bogoo_r__o| :oo__b_o|, o:g:_oo|, :_r__go |__|orogo _:g-
Jor_o| |:_rob_ (Freiberg, 2006; McNeely, Nonnemaker & Blum, 2002).
moswavleTa socialuri unarebi, rogorc prevenciis saSualeba. r:_ J_-
_b_: oo|b:gg__|. r: J_oog_: ::__oob o:o? ro__|:_ oo|b:gg__o :b-
o__o:b |o_o:g_ro _: _oo_o_ro _b:r-bg_g_o| b:_g_o:|, rooro_::
o:|:g_o| :1o:r_:, |bg:o: :b1r:bg_o| :oo_oobg:, _r_|_r:_o:|o:b
:o_g:g_:, :o:| bJor:_ oo_g_: o_b__o_b_o:b _:_:gJor__go oro-
g_o_o. :o__b:_, |o_o:g_ro _: _oo_o_ro ogoor__gor_o| |b:gg_o|:
_og_go o___go:, bob b:_o_go b:o_o: o_b__o_b_o:b _:_:gJor__go
orog_o_o| or_g_b_oo|:__b. _roo| oo_g_ J_:g__Jo o:|b:gg__g| J__-
ogo: :|b:ggo| _| _b:r-bg_g_o _: oo:b_obo| o:oo oo__gor_:, J_o__
oo|__| oo|b:gg__| ____:gJoro _: ::g:r_oJo| o|obo :o _b:r-bg_g_o|
|bg:_:|bg: |o__:_oo| :oo__b_:Jo. _roo| b:brogog oob:_g_oJo o:b:o-
Jroogooo: _: _ooorooo|1_ b:|ggo| _b:roo, o:|b:gg__g| J__ogo:
J__g:go| :r_|o_goo| :bo:ooro__go :_o____o, (Elias & Schwab,
2006). o_-3 _: o_-!! o:g_Jo :bbog_go o_o, oo|:1r__o ooo| J_|:b_,
roor _b_: oob__| |o_o:g_ro _: _oo_o_ro _b:r-bg_g_o| |b:gg_:.
disciplinur problemebTan gamklaveba
rogoria Tqveni azri?
o_g_b oo_o__oo |:o_J:o :|:_r_:1_. J:|b:ggo bgo| b:b_g:ro :-
|_go:, o_g_b _o :o _ro| ob_go _g:|o| :_g:b:. _or___oro __oob_-
:o: , r: o_o _g_g:1_ ro_go orog_o:, roo_go_ _o|_oogob:|o:b
_:_:gJor_oo _ob_:o _: roor ::rogoo o:| o:go?"

2005 b_g| `Phi Delta Kappa~-o :oo:_g__b: |:_:ro |_og_o| ooo:ro
oo|:bg_oo| :_o____o| _:|:__b:_ b:_:r__go 37-_ _og_gbgo_ro
:oo_oobgo| J____o. !6 _:b ! bg:o__, ooo_oo| _og_g b_g|
|_og_o| _oo:gr_| orog_o:_ |:b_g__o_: _o|_oogobo| b:_g_o:
(Rose & Gallup, !). 2000 bgo_:b _ob:b|_o| b:_g_o: :_:go_: oorg_g
:_og1_, o_o_: _o|_oogob:|o:b _:_:gJor__go: orog_o_o: J_ob:r-
b_b: oobob:g_ oo1o_o_o, o_or_ :b o_|:o_ :_ogo. roor_ b:b|, oo-
|:bg_oo| :1roo _o|_oogob: __o__|o :oobg_g:: o:|b:gg_g_o|ogo|.
______ro o_b__o_b_o :r boJb:g| _og_g o_or_ _:r_g_g:1_ |:_:ro
r_:or_:|. :|_oo: |:_:ro __r:___:o J_oog_:, ooro_oo :b:o__o_o|
___o ___g:. roor_ _| o_-6 o:gJo gb:b_o. J_g :r:: :__og__go, o:ob_-
_:o:ob_ oo o:|b:gg_g_| _:g__o |:boo_Jo _g:|_o, roog_o_ bJor:_
:og_g_b oo|b:gg__| J_boJgb_|, (Irving & Martin, !82). _oboJgb_gog:b_|o
|:_oobo:, :_boo_r___, r: b__: _: o_o__, ro|o :__o_:: |:goro
orog_oo| or_g_b_oo|:ogo|.
oo|b:gg_o: _o___|o: |br:_:_ b_g__| :r:|:|_rg_g ___g:|, ro__-
|:_ o:|b:gg__go _ro:b_| (,J_b_go__!"). o:r:o 1o__r _| :r:: |:_o:-
ro|o. _ro-_roo _gg_goo _:_ob_:, roo _:_oorbog__go oo|b:gg__o
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
`Phi Delta Kappa~ |:1o:-
_o_o| _gg_g: _og_go bgo|
|____o_rJo :_:r_| :oo_-
oobg:|, r:o: :oo:ggobo| oo-
|:bg_oo| :_o____o |:_:ro
|_og_o| ooo:ro. r_|oob-
__b__| |obog_b |_og_o|
J__:|_:|, oo orog_o_o|
:oogg_b:|, roo_go: bob:J__
_:| |_og_o, :_o_o_|_o|
|_r:__o_o| b:ooogg:|, :1-
ro| :ooo_o:| :|_o :___:g_r
|:_oob_1_, rooro_:: |_ogo|
:rb_g:, o_:bJo :b:og_:, g:_-
b_r_o, _or__g_:.
moZraobis menejmenti _
:_g_oog_o|: _: ___o|
_ob:oo_o| |:o:b:_o |ob_:ro|
J_b:rb_b_:, oo_bogo :_:|gg_-
oo: _: or:g:g__rogb_oo.
626
oJgo:o:_ _oorbog_o:b o:|b:gg_go| oorg_g ooooo_:|. bJor:_ o|obo
:o:| b_:_o_r:_ o:|_bo_b, |:goro b__: ro:b_o| 4-__r :b 5-__r
:o_or_: (Nelson & Roberts, 2000). _o_ro _: oo|o _og__o (2006), :|_g_
g_gobo _: bog:bo (2000) g:|b:ggo:b ___o ___go| |br:_:_ :_|:_g_o
__g| o:r_og |:J_:g_:|:
_::o_:r_o og:g_oo _ob_:__o, :b oo_oo :bgo| b_|roo| _:or_g_go:b.
J_oog_: |:|:r_go :_oobb__| |bg: :r:g_r:g_ro |ob:g_o_, o:-
:goo:_ |:o_J:o1_ ooooo_:. _:rbo_b_oo, roo oo|b:gg_ r_:g_r:_
b_g__| o_g_bogo| :r:|:|_rg_g ___g:| _: _r_b__: |:o_J:o|. o_
:|_ :r ooo___goo, oo b:oggo|, roo J__ogo: oboror_: :___oo|
o_g_b| |ob:g|.
oo|ob__o g_r:g_ro r_ogo__o, o::goo:_, |:b_goo ooo:rog: (_-
r:go_ :b|_b_o oo|o |:b_go o:|:go| :b|bo|:|), _:_|goo _oobg:, ob-
_or_o (o:r:o :r: |:r_:|__g:_) o::goo:_ :|_: ,:g:o ooo_bg_b:.
__o__oo :go_, roor b:ooo_gor: go_:_:o o:|_bo, o:r:o _| J__-
og__go:, r:_:b __r :r:gob :ooooo:bo:."
_oob_o oo|b:gg__|, o_o:b o_ :r: oo b_:_o_ro J____o| J_|:b_,
r:_ oo_g_: o:o ___ ___g:| :b :_1:gb_o ,o_-J___oob_:", r:1__
oogo:b_oo go|:_r_o.
o_ o|obo :r: |bor:_ :|r_g__b |:_g:|o oro____r:|, J_:b|_b_o
o:o _| oro____r: _: og:go :__gb_o, roo |bor:_ J_:|r_gob. o_g_b
J_oogo:o b_b:r:_ J_:rogoo o:oo oor:_o bogo_o, roog_o_ b_g|
_Jgo:b |b:gg:Jo _: o:b _obr:o, roo :_g_oogo| J_o__ _| bogo_o
_:_r_b__:o.
oJgo_:_, __oog:bb_oogo _oboo |obog_o oo|b:gg_| b:oo:_:goo|
b_|o :b oro____r: _: J_o__ oo_g_| o:|. g:|_ro (!6) go:g:1o|
|:o _oobg:|: ,r:| :__o_? boo :r :ro| _| b_|o| _:r_g_g:? r:| _b_:
:__o___?"
o_:_oo_, :|_r__g:_, __oog:bb_oogo _oboo _ob:roo oo|b:gg_|
J_b_go_o| ___o ___g:. (oogo:b_oo :bgobog:go :|_r__g o_|o-
__| oo|b:gg_o: oo|:o:rooo). o_ oo|b:gg_ J_ooor_b_o o:|_b|,
_r:go_ :oo_or_o ooobogb:.
_::__b_o oo|b:gg_ :rb_g:bo| bob:J_. o::goo:_, ro__|:_ oo|b:gg_,
o:|b:gg_go| oooboggo| oo_b__:g:_ :ro_g_| o:|_b_o| b:oo_go-
r_:|, o:|b:gg__go: |_oog_: _obr:|: ,_ob, J_b :_g| :rb_g:bo|
|:J_:g_:. _:__ogb_gog J_b_go__ b:ooo:b_: _: |:o:|_bo_ b_go :|-
bo_, :b :_:_o __:b _: o_ _: J_b oogo:b_oo go|:_r_o. :_:b_go__
roor orb_gbo:." (Lewin & Nolan, 2000).
or:g:go o:|b:gg__go :o_oob_| __g_ :_b_rogo goo__ro J___-
_o|, roor_ |:|__go| |:bob::_o__o oogg_bo| :oo__b_:|. o::goo:_,
o_ _roo oo|b:gg_ 1o:b| oo:__b_| o_or_ oo|b:gg_|, o_g_b J_oogo:o
oo|obogoo _:ob:J:g_| ooob:_o| o_oJo. o:_o_o| :__o:. _go|boo|,
roor_ o:_o_o| obogb:| g_r:g_r:_, :|_g_ r:oo_ |:boo :o 1o:bo|
:b:1_:_r_:|. _| _:_bo:r_: _:ob:J:g_| :bogoo:ro| _oo:oo: _: |o-
_o:g_ro o_r|o___ogoo b__g:, r:o__b:_:_ oo_b_g| oo:1_ _:_o_r_:, r:
o_b_: J_|::oo|o ,|:1_:_ro" (Elias & Schwab, 2006).
o_ o_g_b :_:b_g__o |:|__go| _:b_|_:|, g_obJ__obo|: _: oob:bo|
b:Jrooo| |:__og_g1_ J_o_J:g__go r__oo_b_:_o_o, :ob_go _:bo:r_-
:|, roor _b_: :b:bor_o_goo _|. o::goo_o :___go: o:|b:gg_-
_go: r_:g_ro :oo__og_o_:b, roo_go_ o:o b:Jroo_Jo: oo_g:bogo.
:r|_o| :r_g__go :_robog__o |:|__go| _:b_|_:|o:b _:_:g-
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
oo _gg_go| |:b:b:g:_, roo_go_
b:_:r_: o:|b:gg_g_o|
orog_o_r ___g:|o:b :o-
_g:g_o| J_|:|b:gg:_ obog_o
Brophy, J. & McCaslin, . (!2).
:_ oo__o_go: o:|b:gg__go:
:b:roJo, roor :_o_g:o_b
o|obo orog_o_r oo|b:gg__|
_: roor _o_g:g__o:b o:o.
bg_b| |ob:o_gog_Jo _| _b_:
J__|::o_:, |:J_:go |_ogo|
_:b__o_ _g:|_|. _rb:go,
3, 3-68.
627
Jor_oo. :r:|o__| :ooo__boo _::go oo_b_go| |_:__|o |:|__go| 1o-
o:_ (_oobgo| _::go _obo| oo|b:gg__o|ogo| _::go boJb_o| _:b_r:
_: o__o |:Job:o _:g:g_o| oo__o:) |:_g:|o b_|_o| _:r_g_go|:ogo|.
:|_oo r:o obogo_ o:Job J_oog_: ::__ooo, o_ :o ___go| |:r__-
go :_:bobo| 1o:bo| oo__b_o| ro|_|. roor_ _:rogob or_b_o (2000)
:_boJb:g|, ,_____o:bo, o1r_bg_go o:|b:gg__go :r:|_ro| :ooo__b_|
_::go oo_b_go| |_:__||, J__:|_:| :b r:oo_ o|:g||, roor_ _o|_o-
ogobo| :bo:o__o___g|. :|_oo |_r:__o: :r:______ro _: _|:o:ro-
go:. _| obogo_ _:g:_:rgob_| oo|b:gg_|."
gansakuTrebuli problemebi saSualo klasebis
moswavleebTan
rogoria Tqveni azri?

:oor_o o_J:oo| _:b__:| _o:_g_| |_og:|o, roo_go_ o__oo| __-
r:___o| _g_J :_oobb_: _:go|o , b_gog:bo _og_r:b_oo| oogo_o-
_o|" :oo._or___oro __oob_:o:" rooro: o_g_bo oo1o_o: b_gog:b
_og_r:b_o:|o:b _:_:gJor_oo"

|:J_:go _g:|_o| _gro oo|b:gg_ :r:|o__| :|r_g_| o:go| _:g:-
g_:|. o:oJo o:|_bo|o_goo| roboo| :_gog_o| :r_:, r: J_oog_:
_o__g ooooo_o__o| o:|b:gg__go: :o |o__:_o:Jo? r:o__b:_:_ oo|b:g-
g__| :o :|:_Jo _gro _:g:g_: :_go, o:|b:gg_g_|:_ _:or:go oo-
|b:gg_ _:go, bJor:_ J_oog_: :_ob_rog__| r: J_|r_g_: _: r: :r:.
J_oog_: |:|:r_go :_oobb__| oo|b:gg__o|ogo| __o| _oo| :oo_-
_b_o| |b:gg_: _ o_b_: _| :ooo__bob __o| _o:, _:_:g_1_ _:b_rogo
o_ _g___rob_go g_r|o:. :o:| :r_: o:|b:gg__go: :__r:__g:_ _b_:
oo_:ro| b:b:b_r_|. :b|:__or_oo oboJgb_gog:bo: _:g:g_o| J__|-
r_g_goo| J_oobg_g:Jo. _:__bogo J____o| :_|r_g_: :r _:_b-
_roo oo|b:gg_| boJ:bo obogo_ ooo_oo, roo o| |:_o:ro|:_ g_go:bo:.
o_:_oo_ :b_o:r__o :o oo|b:gg__|, roo :rb_g:bo o:o1_:: J__ogo:o
J_:|r_gob _:g:g_: _: b:::rob :oo__:, J__ogo:o :r J_:|r_gob
_:g:g_: _: _:_b_b oo J____o| bob:J_, r:_ :o:| oo_g_:. o_g_b :|_g_
orog:__g:_ _b_: _ooboo oo|b:gg_|, boo :r :r|_o| r:oo_ oo1_1o,
r:_ o:| b_g| _Jgo| o_J:o:Jo.
orog_o_o bb__: oo oo|b:gg__o:b, roog_o_ :o__o_oo :r_-
g_g_b _ro|: _: oo:g_ b_|_|, _og_gogo| :gob___:o o:|:g: :b _rog_o:b
bb_Jo. r: J_oog_: ooooo_o__oo :o _ro|? ooJor_oo _:|goo o|obo
oo oo|b:gg__o|::b, roog_o_ J_oog_: o:oo :gg_bo| _g_J :_oobb_-
b_b. |_:__o o:b:o__ :o_g:boo b_gJo, |:b:o b_|| _::r_g_g_b_b, o:r:o
ro__|:_ b_|o __g_ _:r_g__go:, J__oogr:_ _: o__o___ :_:|r_g_o
_:r_g_go| o:bo__go _:__bogo J____o. :r :___boo _:oor_:o, roo
J_o__Jo ___o_|:_ ooo___go:b (Levin & Nolan, 2000). :|b:gg_o oo|b:g-
g__|, roor :_ob_rogob |:__o:ro ___g: _: :|_g_ ogoor__gor_o|
o| ___bo__o, roog_o_ o_-6 o:gJo :bgobog_o. _:ogo|, J_ob:rb_b_o
o_or_go _:oo_o___g_: oo|b:gg__o:b. b_go_:b :r :_Jg:o o|_oo
ooo_b__o, ro_: J_og_o o:oo:b |bg: o_o_1_ |:_:r| _: :r: obogo_
b_|o| _:r_g_go| :bbogg:|.
:ooobg_go:, __o_:ro: oo|b:gg_o J_oog_: |_roo1_go orog_o_-
o J_go_ob:|. o_ o:go:b __o__:_o |o__:_o::, __:__o r:_ J_oog_:
daukavSireT Tqvens swavle
bas/portfolios
da ganavrceT
ooo|:ogo|, roo :__boo 24
|bg: J___oo:|, roo_go_
J_oog_: _:_Jg:| o:|b:gg_-
_go:, :ooobgoo| oo|b:ggo|
J_oog: _: _r:go: oo:__bo|
o:|, obog_o Orange, C. (2000).
o:|b:gg__go: oo_r _:Jg_-
_go 25 __o__|o J___oo: _:
o:oo o:go_:b :ro__:. (Thou-
sand Oaks Ca Corwin)
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
oo|b:gg_o: ___o ___g:
_g_g:1_ _:r:_ or:bo1__g
_g:|_Jo_ _o o_b_: ___o
___go| J_oobg_g_o. :bo:r-
__o :o ___g_1_ r_:or_o|
orob_oo_o. r: |_r:__o_o
J_oog_: :ooo__bo| o:|b:g-
g__go:, r:o: ______r:_ _:
|:o:rogo:b:_ :_o_g:g__|
:|_o orog_o_|?
628
|br:_:_ :__g_ooo oo. :o _ro| oo__go :r:gob::. o|b:gg_| _b_:
oog__o J:b|o, roo |:b_ :r _:_:ro| _: _:oJgo___|. oo| _roo J_|:og_-
go:, :ro| o|, roo g_obr:o: ,J_b :orbo_, oo:b:oJroog_ o_ :r:.
J_oogo: _ro b_oJo ooo_o_ro." o_ oo|b:gg_ _oorbog_:o, :oo| J_o-
__ o:| :__og_g:_ _b_: :_|:_roo. o_ob_ oogo:b_oo. bogo o_
oo|b:gg_ _:r| o__go|, J_oogo:o oo|obogoo o:| ogJo oo__:, |:b:o
_::b_b:r_o _g:|Jo |o__:_o:| _: oo|b:gg__| _gg:g b:ro:go o_J:o-
:Jo, J_o__ _o _b_: :bgo__o o:|o:b _: oor:_:_ :_|:_roo. o_ oo
_:r| :oo| _g:|o| _:_og_:1_, :1:gb_o |bg: oo|b:gg_ _or___oro|
rekomendaciebi: sasjelis daweseba
gadadeT situaciis ganxilva iqamde, sanam
Tqven da situaciis monawile moswavleebi
ar damSviddebiT da ufro obieqturad ar
SeZlebT msjelobas.
magaliTebi
!. oJgo_:_ _ob:roo oo|b:gg_|: ,_:___o _:
o_o_r_ oo:1_, r:_ oob_:. r:o__boo_ b_oJo
go|:_r_o" :b ,:r ooobob| o|, r:_ :bg:
gb:b_. ___|g_ roor_ _o o:go|__:go _ro
:ooobb__: :o:1_, go|:_roo."
2. _ob:roo: ,o:go:b :gr:1_o oo:1_, r:_
oob_:. _g_g:o :ooo__o rg__g_o. :oo| J_|-
:b_ _:gb_ro." r:o__boo_ b_oo| J_o__,
ro_: _:b_r_b, _g:|o: J_oog_: :bobogo|
_| ob_o__b_o.
Sajarod ar dasajoT moswavle.
magaliTebi
!. _:g-_:g__ _|:_r_o oo|b:gg__| ooob_:r
_:__1_.
2. :r J_:b|_boo oo|b:gg_| |:_:ro_, roo o|
:r :|r_g_| o:go| oog:g_o:|.
3. :bgo| oo_oo _o|_oogobo| _:or_g_g oo|:-
b:gg_|o:b, _: _|:_r_o o|_, roo obogo_
o:| _|oo__|.
mas Semdeg, rac daisjeba, dauyovnebliv
ganaaxleT pozitiuri urTierToba moswav
lesTan.
magaliTebi
!. oo__oo _:g:g_: :b |obog_o _:bo:r_:.
2. J_:__o oo| oo_r J_|r_g__go |:o_J:o _:
r_:g_r:_ :b |ooog_r:_ ,1_r1_ oo_o:-
o_b_o", o_ :oo| |::| :og_go oo|o o_J:-
o:. _o__o :oo| :bbor_o_g_o| J_|:o-
g_go:.
daadgineT sadamsjelo zomebi, romlebic mo
ergeba mraval SemTxvevas.
magaliTebi
!. |:Job:o _:g:g_o| J__|r_g_goo|:ogo|: (:)
J_b|_b_:, () :_robog_:, () _:g:g_o| J_|-
r_g_: __o| _:|r_g_:o__, (_) :_g_oog_o|
J_o__ _:rb_b:, _:g:g_o| J:||r_g_g:_, (_)
|:oo_o__o _oo| J_|:__b:_ oJog_|: _:
o:|b:gg__go:b _ro:_ oo|b:ggo| oob:bog-
_o: |o__:_oo| :bbogg:Jo.
sasjelis dawesebasTan erTad yovelTvis as
wavleT moswavleebs problemis gadaWris
strategiebi, raTa SemdegSi maT iswavlon
sworad moqceva (Elias & Schwab, 2006).
magaliTebi
!. :ooo__b_o ,orog_o_o| __o_r_o", |:_:_
oo|b:gg__o b:b_r_b r:| robo_b_b, :-
oo:gg_b_b orog_o:| _: o:go:bo oo1:b_|,
o_o_r__b orog_oo| :_:gro|: _: oo1bo|
oo_b_go| J_|:og__g 1_1_.
2. :|b:gg_o |ooJgo_o| J_b:rb_b_:, :oo|ogo|
:ooo__b_o o__o_o ,5-2-5": r:_ J_o__-
Jo o_oo:r_o|: r:1o| oorg_go boJb_o|
:oob_bo|o:b:g_, oo|b:gg__| J__ogo:o
|:__o:r o:g| _obr:b: ,J_b_r_o, J_ob:r-
b_b_ |ooJgo__", J_o__ r:o__b__ro_ b_g:
b:o|_bo_ob, 5-o__ _:oog:gob, J_o__ 2 o__
_:oog:gob _: o:b |_bo_g: J_o_:gob, J_o-
__ _o 5-__r :ooo|_bo_ob.
_:o:__ooo o___o|:ogo| obog_o:
http://www.stopbullyingnow.com :b
http://www.cfchildren.org
629
o:b:J_obo| _:|:o:b_g:_. o_ oo|b:gg_ o:b:J_obo| oo|gg:o__ _:o:bbo-
__:o, oo| b:_:bJo b_ :_o_oo, oo__goo _o:|. o_ :|_oo |o__:_o_o
bJor:_ b__:, J_oog_: oo|__goo |_ogo| orb_gg_o:b, oJog_o:b,
:b |bg: o:|b:gg_g_o:b _ro:_. o_ orog_o: oorogb_go b:|o:oo|::,
oo|b:gg_ :_:_g:bog _b_: o_b:| |bg: o:|b:gg__go:b. ___|___ooo
_gr| g:o:r:_o_b b_|_o| _:or_g_go: ooo:ro b_gog:b _og_r:b_o-
:1_. :ro| o_ :r: _| _:ro o__:? r_o_b_oJ_ob_r:r_o_b_o :bobog:g|
or oo_oo:| :o |:_oobo| ooo:ro.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
o_|:o_ o:gJo bg_b :bgobog_o
oo boJb_o|: b:oob:og:go,
roog_o_ |_og:Jo o:g:_oo|
|:JoJro_:1_ oo_ooo_|.
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
sendi kr upi nski , qi mi i s mas-
wavl ebel i ni u-j er si s er T-
er Ti skol i s qi mi i s mas-
wavl ebel i sendi kr upi nski ,
mogvi Txr obs, r ogor gaumkl avda i gi saSi S si -
t uaci as. r ober t i Semovi da kl asSi da pi r dapi r
deni el i s mer xi saken gaeSur a:
Cveul ebi samebr , kar ebTan vi deqi , r odesac
bavSvebi kl asSi Semodi odnen. davi naxe, r om r o-
ber t i CanTi sa da wi gnebi s gar eSe Semovi da. es
uCveul od momeCvena da Tval i gavayol e, da-
vi naxe, r ogor gadakveTa kl asi da deni el Tan
mi vi da, r omel i c ukve mer xTan i j da. r ober t ma
moki da xel i magi das da deni el i s skami s f exs
da amoat r i al a, Tan i l anZReboda da yvi r oda.
swr af ad mi vi r bi ne. pi r vel i r ac vTqvi , i s i yo,
r om deni el s avukr Zal e xel i s aweva. i s i at akze
egdo zur gze, r ober t i Tavze adga da dahyvi r oda.
me vi meor ebdi : `r ober t , Semomxede, Semomxede...~
r ogor c i qna, Tval ebSi Semomxeda. Semdeg vuTx-
ar i : `unda gamomyve.~ Cven er Tad gavemar TeT kar i -
saken, magr am Sua gzaze i sev mot r i al da da yvi r -
i l i dai wyo. Zal i an mSvi dad gavumeor e: `unda
gamomyve, axl ave!~ i gi gamomyva. kar ebTan r om
mi vedi T, me avi Re t el ef oni da davr eke di r eq-
t or at Si vuTxar i maT, r om i yo pr obl ema da
mWi r deboda daxmar eba. Semdeg Cven gavedi T Semo-
sasvl el Si . r ober t i Zal i an gabr azebul i i yo
da wasvl as api r ebda. me vTxove mas SeCer ebul i yo
da daml apar akeboda, r a moxda, r a awuxebda. me ar
mi yvi r i a, ar mi Tqvams: `r ober t , r ogor Cai di ne
aseTi sul el ur i saqci el i !?~
(Tumca ami s ki Txva Zal i an
mi ndoda). me mas vuTxar i :
`gat yob, r om Zal i an ganer v-
i ul ebul i xar , damel apar ake r a moxda.~ gai r kva,
r om r ober t i da deni el i megobr ebi i yvnen, ma-
gr am r ober t ma gai go, r om deni el s mi s megobar
gogonasTan hqonda ur Ti er Toba. me movi smi ne
i seTi r aRacebi , r i si mosmenac ar mi ndoda, ma-
gr am es er Tader Ti gza i yo r ober t i s dasakave-
bl ad di r eqt or i s TanaSemwi s mosvl amde.
r odesac TanaSemwem r ober t i wai yvana, me de-
ni el i gamovi yvane kl asi dan da vki Txe r ogor
i yo, xom ar sWi r deboda eqTanTan wasvl a, an
kl asi s dat oveba. man mi Txr a, r om yvel af er i
r i gze i yo. me vuTxar i , r om Zal i an Wkvi anur ad
moi qca, r ober t ze xel i r om ar aswi a. i s Ta-
vi s adgi l s daubr unda, bavSvebi Semoexvi vnen
da eki Txebodnen, r ogor gr Znobda Tavs. me maT
vuTxar i : `r ober t i di r eqt or at Si a, deni el i
Tavs kar gad gr Znobs. axl a mi vubr undeT qi mi as.~
gar kveul i dr oi s Semdeg, di r eqt or ma deni el i
Tanat ol Ta medi aci i s oTaxSi i xmo.
sami dRi s ganmavl obaSi r ober t s skol a-
Si mi svl a aekr Zal a, magr am sanam wavi doda, man
bodi Si mouxada sendi s. sendi m mi si bodi Si mi -
i Ro da maT i saubr es,i mi s Sesaxeb, r ogor SeeZl o
r ober t s sxvagvar ad gamkl aveboda am si t uaci as.
r odesac r ober t i skol aSi dabr unda, sendi m bi -
Webi er TmaneTi sgan moSor ebi T dasva _ase Sedegad
maTi gakont r ol eba uf r o advi l i i yo.
`me vi meor ebdi : r ober t ,
Semomxede, Semomxede...~
630
argumenti / kontrargumenti
ar i s Tu ar a nul ovani t ol er ant oba kar gi i dea?
o:go:b :J_:r: o:g:_oo| J_oobg_g:Jo 1oo-
_ro |_og:Jo ,b_gog:bo _og_r:b_oo|" oogo-
_o_:| ooo:ro:g_b. J___o? bo_-__r|o| _ro-_ro
|_ogo_:b oro rg: bgo| oo|b:gg_ :ro_b_|
_ro_oo ,__roro|__go o__:ro|" :oo. o:o
o:b:_g:|_g_| _:_g:_o| oo__o oo_Jgor_|
o:o:Jo|:|. :_g| o_ :r: :1ro _: J___o b_gog:b
_og_r:b_o:|?
argumenti
nulovan tolerantobas nu
lovani mniSvneloba da azri aqvs.
o_ ob__rb__oo oogooo_o o:|:g:| b_go-
g:b _og_r:b_o:1_ |_og_Jo roor_ b_|o, :o
oogg_bo| |:bob::_o__o_ ooo:ro_g _:or:g ob-
_oro:_o:| oogooo_o. o::goo:_, 200! bgo| 2
:go|_o| salon magazine-| :oo__o:Jo ooo:g|__-
go o_o _o:b: _:g_o| |_:_o: ,b_gog:bo _og-
_r:b_oo| o:r_bo". :_ oo_g:bogo: _o:b: _:g_o|
oo_r oobooogo oro o::gooo:
!7 bgo| _:ro oo|b:gg_ :r_:b1:|Jo o:-
go| ogo |:|b:ggo b_g| |_og:Jo :g__-
oo:_ ob__|. oo|o ooo:g:go |b:ggo|
|:_oobo :_r_g_g_go:, r:_:b 45 __oo
|bg: |_og:Jo ::ob_|_|. _: _:b:J:_go|o-
go|? oo|o o:b_:bo| ogoob__ro bbr__o|:|
|_ogo| b_goo_g:b_go:o b:r_o_o__o
:r:, o:r:o _oo| _:b: _: |:_b__o :_oo-
:bob:, roo_go_ _:___grooo _:rb_bo_:
oo|b:ggo| o:o:|, ro_: oo o:b_:bo| |:r__|
:__o__:. oo_b__:g:_ :o J_o:o|_____-
go :r_oo__o|:, |:|_ogo |o|__o: _:-
ob_oo oooobog_: |:|__go| :_|r_g_:|
o:r:_o| _goo| :oo.
_ro-_roo oo|b:gg_ oob: :oo|:Jg_-
o |:_:oo_:b :o_g:b_| o:b_:b:Jo |:o1:-
r__go| _:bo| _:_og_o| :oo. o:g__oo
:ooJg_o| J_o__ o:b :b:_b:_:: ,o|obo
o_ o__b__| o:roo_g_b."_: o:rog:_,
ro__|:_ |_og_o| b_goo_g:b_go: :|_-
oo __|__|_o| J_|:b_ o|__go|, o:o :go-
b___:o r: _:r__o:| :__b__b oo|b:ggo|
ooo:g:g|.
200! b_g|or_|:Jo _:o_g_:,-| (American Bar
Association)-o| r__oo_b_:_o:, J_b___| |_og_Jo
b_gog:bo _og_r:b_oo| oogo_o_:." |_:_o:Jo
:|o_o:_oo| oo_r oor__go r_1og__oo| :r_:,
o_o :|_oo _r:1:: ,b_gog:bo _og_r:b_o: o__:
_ro:__ro 1:_ |_og:Jo :r|__go orog_o_o|
oo|:g:r_g:_." (Associated Oress, 200! bgo| 2!
o__rg:go, :|_g_ J_oogo:o obogoo: http://www.
cnn.com/2001/fyi/teachers.ednews/02/21/zero.tolerance.
ap/). :o g_g_r_1_ J_oogo:o :ooo_g:o o_g_bo
J_b___g_: b_gog:bo _og_r:b_oo| J_|:b_.
_: ogo|, b_gog:bo _og_r:b_oo| ob:o_:o-
g_ro or:g:go ooo_g:r_go _obo|oo_:, rooro-
_:: o::goo:_ :ogo_r__go _:_go| |:o|:b_ro
|_og_Jo, oobo_or_o J_|:|gg_g_Jo, o__:go|
______or_o, _o_ :gg_b:| :r :b__b| |_og:Jo
ooob_:r ob_o__b_|: _: o:o r:o__bo:1_ (Hyman,
2006; NCES, 2003).
1o__r o:go:b _:ro :oo|:g:go: ob_o__b_o| J_|:b_ b:b:b_r_o|
b:roo_: _: |:_:_ _:_o_|or__go o_b_: oo|b:ggo| |:b_go, oo|o |o-
__g_o _: |:__o_go, o:ro_o, _ro, :_ogo, o:|b:gg_go| r_:__o: _ _:
o:oo J_b:bg:. _| b:b:b_r_o :oo:__:o 1o:_o __b__b_o_o| _:__-
b:Jo, :_oobo|_r:_or_o:b, oJog_o:b J_bg__ro|:| _: :.J. (urden, !5).
1o__r o:|b:gg_g_o oo|b:gg__| b_g| :b_rob__b :o b:b:b_r_1_.
o:g:_o: _: bogo_o| _:1o:b_: ro_go _: |:JoJo orog_o::. oorg_-
go b:o_o :ro| _:bo:r_o| obogb: b_goo_g:b_goo|:ogo| _: oob:bog__-
o|: _: o|bg_rogo| |:b_g_o| :_:. J_o__ o:go _b_: ::ro_oo b:gbo|
J_rog_:|. ,o:__r__go" |o__:_o:| _o__g __ro ::oo:_r_|. b_ J_-
____oo bb_o| J_b_g__:| _:bo:r_o| :r_J_. _:rbo_b_oo, roo |_ogo|
b_goo_g:b_go: |:_oo| __r|Jo:. roor_ b_|o, |_og:| :_g| :r_g__go
631
argumenti / kontrargumenti
ar i s Tu ar a nul ovani t ol er ant oba kar gi i dea?
kontrargumenti
dResdReobiT saWiroa nu
lovani tolerantoba.
b_gog:bo _og_r:b_oo| |:|:r_go :r_-
o_b__o __r:___:| :o:bgog_| |_ogo| _|:_ro-
bo_:|, |_og_o|: _: o:|b:gg_g_o| o:|_bo|o_-
go:1_ _ _:o_g:b oo|b:gg__o _: |:__o:ro
o:go. r: o_o: _b_:, :b:g :o_Jo :_b:___go
or:g:go ob_o__b_o :_:o____go r_:__o:: :gJ-
g_o| oob_1_, :b _o__g _| :ro|, b_gog:bo _og-
_r:b_oo| ___o, o__o|o__:_ _goo_ob_ :oog-
g_b: :gJg_o| __o_g_g J___oo_1_ :b r:_:_
g:_|_|_1_. o:r:o roor _b_: :b:|bg:o|
|_ogo| b_goo_g:b_go:o r: :ro| __o_g_go _:
r: _ |:JoJo? o::goo:_, _gr| g:o:r:_o_b_b
oo:1_, roo _b_o _ogo:o|o (oo|b:gg_, roo_go:_
oro o:b:_g:|_go oo_g: |:b_oJo, _:go_orboo|
J_:_Jo) :|rog:o__ :rbo_b__: o_or_|, roo
o| _r:go_ b_oro_:.
oo J_oobg_go| |:o:|_bo_, ro_: oob: oor_:-
oor :oo|:Jg_o |:_:oo_:b :o_g:b_|, r:_:b o:|
_:b: _oog_| o:b_:b:Jo, NewsMax.com-o| _rb:g-
o|_o: o:o_ :g:_ro: (200!) o_g::
o_ b:o_gog:_ o_|oo| oo :o_ro__g_o|:, ro-
o_go:_ |:oro__|_o b_rog_o ooob_r_|
_g___rob_go _o|_oo, o|obo _o_ro_b,
roo :o J_oobg_g:Jo |:_o_ :_o:rog_g:_
Jor| b:go_:. |or_bgogo:, roo _| oo-
b:, _g_g: o:r:o__roo _:ro oo|b:gg_ _:
J_|:boJb:go :b:g:1r_: _:go g_r _:_|bro
:oo|:Jg_ |:_:oo|. o:r:o o_ goggo, roo
b_|o b_|o: _: o:r:_o:b ooo:ro_:Jo b_-
gog:bo _og_r:b_oo| oogo_o_:_, oJo-
_go: oo_r |_og_Jo _|:_robo_o| _:_-
go| ooobogboo J_o_ob:.
J_o__ :_obo: :g:_ro: :_b_r: _r:o__go
J_oobg_g:, ro__|:_ o:ooboo| _ro-_ro |_og:Jo
go_:_ J_Jgogo: rg: :gJgo oo_g: _:boo, ro-
o_go_ |_g r:_:_ _roo __oooo ro_go o_o oo
_:b:1_, roo_go_ :o oo|b:ggo| o:b_:b:Jo :_oo:-
bob_|.
2003 bgo| !3 o:bgro| USA Today-| :ooJg_-
:Jo o_ b:go_oob_ r_ _ooo| |_:_o:: ,o:g:_o:
|_og:Jo o:bbg__: _::g boJb_|: __|o_r__o,
roog_o_ oo|b:gg__Jo o:g:_orogo ___go|
boJb_| b__:g_b, :o:Jo :_:b:J:_g__b oJog_|,
or_b:_:g_r |:o__o_obo orog_o_|, :r_|o_g
|:1o:_o_:|, o__:o_o _o__b :oo|:g:g|."
|_:_o: ob__o_: J_o__o o::goo_oo: o_or_
_g:|o| oo|b:gg_o ob_o:b:Jo :ob:_: o:|b:gg_-
_g| _: __b|:_o_go _|rog:, |::gJgo :_o| oo-
|b:gg_o _og:__g_o:Jo o___gJo _::r__: o:go|
__boooo_ o:|b:gg__g|, 8 bgo| oo|b:gg_ o_ro-
g_b_Jo _b1obo| _:|booo _: |_ogo| _:bgoo. :o-
o__b_oo oo__r_o_: (1_|_:_ o_o_:, |:_ _b_:
_:___o:). _ooo :oo|: ,_:b__ooo |_og_o| _o-
r___or_o _: __|o_r__o :_boJb:g_b, roo :|_oo
o:g:_o: _: :r_|o: :gJg_Jo :r:|o__| _b:b-
:go. oo:_: o:g_:|bo:o _: o__:r:o o:b:_og_-
|: _: o:|b:gg_g_1_." _ooo| oo_r oobooogo
|_:_o|_o__ro oob:__o_o, gobg_b_|, roo o:r-
o:go: 1o:_:_ o:g:_o:o |_og:Jo o_go, o:-
r:o _:b__ooo |_og_o| o:|b:gg_g_1_ o:g-
_:|bo_o| ro_bgo o:__go|.
rogoria Tqveni azri?
_::_o_|or_o o_g_bo oo1o_o:
www.mylabschool.com -1_.
oogo_o_: :|_o |o__:_o_o:b :|:o_g:g_g:_. |b:gg:|: _: |b:gg_:|-
o:b _:_:gJor__go o|_oro_o oooobroo _roo o:|b:gg_go| J_|:b_,
roo_go_ _:_bo:r: or oo|b:gg_| :___g_o:o o:g:_orogo |o__:_oo|
:__g_o:Jo o:o ooobogbog__1_ _o__|or_oo.
TiToeul moswavlemde miRweva pozitiuri
qcevis xelSewyoba
o_-6 o:gJo bg_b :bgobog_o ___go| __b__oob:g_ro :b:go1o _: oo-
1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o:. oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o: |:goro: IDEIA-|
_:rg_Jo oo oo|b:gg_o:ogo|, roo_go:_ :r_g__go _b:r_o J_1____-
632
go :_go, :b :b|:__or__go oo_oo: _|:goro_:o |b:gg_o| og:g|:1-
ro|oo. oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o: J_oog_: |r_go |:|_ogo oror:oo|
J_o:__b_go b:bogo o_o|. o:|b:gg_g_o _: _or___or_o |_ogo| _ob_1_:
o:bbo__o:b |:_roo oo_oo:1_ oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_oo|ogo|
_: orog_o_o| oo|:g:r_g:_.
:goo:r__b oo1o_o_ro, |o__o_o__ro ___go| oogo_ob_|: _: oro__-
__r_| :o oogo_ob_o| J_|:|b:gg:_.
:_:go__b |:J_:g__o| _rog:r _ob_ob__o| (o:r_ogo_:b __ro ro_-
g:o__ _: ogo_r:o__), J_|::oo|o ___g: _: ___go| _:|:|b:gg:_ _:r-
_g_g_o| :oo|:|bor_g:_.
:b__b_b oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_oo| ob__ror_:| |_ogo| _o|_o-
ogob:r_g oogo_o_:Jo.
_g:|o| o:|J_:_oo o:|b:gg_g_o: _b_: :ooo__bob or_g_b_oo|
|_r:__o_o, rooro_:: bob:|b:ro _or___or_:. _| _go|boo| oo|b:g-
go| ___o ___go| _ob___|_o| _:__b:|, :g__rb:_o_go ___go| 1_|_
:b|:1_gr:|, o|_oo |o__:_oo| J__ob:|, |:_:_ b:_g_:_ o_b_: oo|:go_-
b_go :r:|:|_rg_go ___go| :oogg_b:, J_o__, oo|:go_b_go oo1o_o_ro
___go| :b:g _ob___|_Jo :o_or_:| _: |:|_rg_go ___go|ogo| ogo_ro
:bo__o__o| oo__o:|. b:1:|o_go: oo|b:ggo| b:ro_goo| J_b:rb_b_:,
oo1o_o_ro _o__|o, b_|_o| |o|__o:__ro :bo__o__:, ___o ___go| :-
oo|bor_:, _o__ogb__go _ggog__o| _:_og: (reiberg, 2006, www.pbis.
org/schoolwide.htm).
o:ro:go:, oo1o_o_ro ___go| ob:r_:g_ro| J_|:|b:gg:_ _gro _gg_g:
:r :ro| b:_:r__go, o:r:o bg_b| b_go :r|__go, J____o, _roo
|:_go|boo:. _ro-_roo _gg_goo, roo_go_ _roo:b_o| :_:r__: oo1o-
_o_ro ___go| b_gJ_ob_o oror:o:Jo oob:bog_ |:J_:go |_ogo| oo|b:g-
g__| oo oo|b:gg__o:b, roog_o_ :o oror:o:Jo :r oob:bog_o_b_b,
:_oobb_:, roo oror:o:Jo oob:bog_ oo|b:gg__o __ro :gg_b_b_b
oo1o_o_r ___g:|. _o|_oogob_ro _:r_g_g_o _ roor_ g_r:g_ro, o|_
_o1o__ro :r_|o: _ J_o_or_:. :o:| :r_:, :_o_o_|_: oo|b:gg__o|
oo_r |_ogo| _|:_robo_o| :__o: (Metzler, Biglan, Rusby & Sprague, 2001). oo-
|b:gg__o|:ogo| oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o: 1o:_o :b:og_o| _:r-
g_Jo_ |:|r_go:. |_og:Jo oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_oo| _gg_g:o
:oo:ggob: _o|_oogob_ro _:r_g_g_o| J_o_or_: (Lewis, Sugai & Colvin,
1998; Taylo-Green, 1997). :o:| :r_: go_o|o: _: |_:oo (!6) :_oo:bob_|,
roo oo1o_o_ro ___go| b_gJ_b_o: b:ro:___g:_ :ooo__b_: oo|b:g-
g__Jo ___goo _:r_g_g_o| _ro| (Soodak & McCarthy, 2006).
komunikaciis saWiroeba
SeCerdi dafiqrdi dawere
oo|b:gg_ __b_:o: ,o_g_b roo bobo
oog__oo b:|:_oob:_, |r_go o_oo_o:: _ o_ :r g_oob_go o:|!" _ r:|
_o:|_b_o?
_oo_bo_:_o: o:|b:gg__g|: _: oo|b:gg_| Joro| :r|_ooo:, ro__|:_
bb__: orog_o:. _oo_bo_:_o: oo:1_ o__o: go_r_ ,o:|b:gg__go g:o:r:_o|
_ oo|b:gg_ _|o_b|." o| :_og_oo o__o:, go_r_ |o__g_o| _r:go :_g-
g:-:oo_gg: ob_ogo__| Joro|. bg_b _oo_bo_:_o:| or:g:go 1oo g:bor-
_o_g_o. bg_bo oo_o____o, ooor:o_o, _obo, |:bo| :ooo___g_g_: _:
winaswari koreqtireba _
ro|_o| _g_J o_o_o oo|b:gg__-
o| :___g:__ro ooo:ro_g_oo
b:ro:rog: _ ___go| |_roo-
1_go orog_o_o| or_g_b_oo|
oo1boo.
633
|bg: :r:g_r:g_ro ___g_o 1:gbog_o: oo|b:gg_o: oo|:o:rooo. bJor:_
bg_b roo gobo:, roo _ob_r___go |___oob_: :g_Jgoo, |r_g_oo:_
:r :ro| o| J___oob_:, roo_g|:_ bg_bo oo|b:gg__o o___b.
gagzavnili Setyobineba _ miRebuli Setyobineba
o:|b:gg__go: _:rg, |:_ :ro| J_bo _:g:g_:?
_:rgo: o:o:b_oo| o:b_:b:Jo _:orb: _og:|.
o:|b:gg__go: o|_g? bg:g oooo_:b o:o:J_bo| b_rog|, ooo| _:|:_:|__r_-
g:_, roo J_b b:o_gog:_ ::__o_ _:g:g_:. :o b_rogo|
:r_J_ g_r J_:_:|_.
J___oob_:, roo_g|:_ _:rgo o__|: o_ J_b g_r _b_oo. _:o:o__o__-
_go |:_oo ogor__:, roo J_b _:g:g_: J_:|r_g_.
o:|b:gg__go: _:g _:g__ _:|b__oo o_rb_o:b. _:__o o_g_bo bogo_o
o_rbo| _g_J. __ob _: gor_g, o:go:b :bgo| |b__b:ro
_roo:b_oo:b, roo_goo_ :_:___oo!
J___oob_:, roo_g|:_ o___b oo|b:gg__o: o_ oobo:, roo o_g_b orbo
o_:go::b__o :o __|_Jo.
oo| gob_ogbo| |::gJgo :_Jo :b:go oo|b:gg_ J_oo_o|. :gJgo ooob-
_ob_go _: _:_:b_go:. oo| gob_ogbo o_b:g _b_: o:| ob:r1_ _: :oo|:
,oob:r_go g:r, roo :_ b:r." oo:_: _: |br:_:_ Jor__: :gJg|.
J___oob_:, roo_g|:_ o__| :b:go oo|b:gg_: o_ J_b :r ooobobb:r.
g_o_ro, roo ___o b:r.
_og_go ob__r:__oo|:| b__: J___oob_o| :1:gb: _: J___oob_o|
oo__:. 1o__r o:|b:gg_g_o _:rbo_b__g_o :ro:b, roo 1:gbo:b _ro
J___oob_:|, o:r:o o:oo bo:, |b__go| oo1:, |o__g_o, _|__o _ |bg:
J___oob_o| :ooob:_g_go:.
oo|b:gg__| J__ogo:o _:ob:bob _:r_go J___oob_: _: o:| _o:-
|_bob. o::goo:_, oo|b:gg_ J_oog_: o_r_g:_ o:|_bo__|, o_ o:g|
J__r:_b_o_og:_ robo| o:|b:gg_go| (:b |bg: oo|b:ggo|) obro_:b,
o_o_: J_oog_: g_r_ _o oo:|_boo |:o_:b oo_o| J__r:b_o_o| _|
robo:. J_oog_: J__r:_bo_o__go o_o o:|b:gg_go| _obo _: :r: |o-
__g_o, roog_o_ o:b b:rooo_g:. :o _ro| o:|b:gg__go _o_ro|, roo
_oo1_1o_ _|boo:b o:g|. _oo_bo_:_oo| _oorg_g_|o orob_ooo :ro| o|, roo
:_:oo:b_o o:|_bo_b oo:|, r:_ o:oo :1roo oo_g: :b b:_go|bo_go o_o.
:r:: :__og__go _| o_o| o|, r:_ |o__go_r:_ oo_g:.
oo|b:gg__| oo__ogo:o b_oogo| o:|b:gg_go| J_|:b_, roo_go_
______r _oo_bo_:_o:| o_ro_r:1or_o| b_|o| :oo__b_oo _b_o| b_g|.
|:b:o _oo_bo_:_oo| roo_goo_ oob:bog_, o:o Joro| o:|b:gg__go, o:|_b|
:|__o__| |bg: oob:bogo| J___oob_:|, o:b _:|_gb: _b_: :ooo_:bo|
bob: oob:bogo| b:o_g:oo_:b. o_ oo|o _:|_gb: :r:|boro o_b_:, _| oo:|
boJb:g|, roo o|o_b_go: :r:|bor:_ :oo J___oob_:, roogo| :g_oro
b_g:bg: :bo:r_:g| o:go| :1r|. :oo| J_o__ J___oob_o| ooo__o _g-
g:g ::__o_| o_ro_r:1or_:|. oro__|o ro_g__: o:b:o, |:b:o J___o-
ob_o| :g_oro :r _::_:|__r_|, roo o|o_b_go: |bor:_ :oo.
o_ro_r:1or_: __ro o__o:, go_r_ _r:go |:_g:|o |:g:r_oJo. _|
J_oog_: oorg_go b:o_o o_o| oo|b:gg__o:b _oo_bo_:_oo| _:|:o_:r_-
g:_. |:b:o o:|b:gg__g| :___g:__ro r_:__o: __b_: oo|b:ggo| oro-
634
g_o_1_, o:b _b_: o_o__| orog_oo| r_:g_ro :r|o. _o__|:_ oo|b:gg_
:oo|, ,_| bobo |r_go o_oo_o::, r:_oo _b_: b:go_ooboo oo?" oo
r_:g_r:_ J_oog_: oo:| _go|boo__|, roo bobo oo|ogo| o:go:b ro_-
go:, _gor| oo|o :_: _: o:go |_g_go obo:.
diagnozi: visi problemaa es?
roor_ o:|b:gg__g|, o_g_b _gro oo|b:ggo| ___g: :r oo_bob_:o,
_:_Jg_g:_, _|o:oogbo_ _: orog_o_r:_ ooobb_go o:o. ob_go: g_r_o_:b
J_b__o :o orog_o_|, oo____r:_ J_:_:|o _: J_:rboo |:___o_|o :oo-
|:g:go. ooo:| or_obo| oob__goo (!8!) oo|b:gg_-o:|b:gg_go| _roo_r-
ooo|:ogo| _oboJgb_gog:b_|o |:_oobo: :b|:1_gr:, r:_oo:: _ob_r___go
___g: orog_o_ro _: go|o orog_o:: _|. :o _oobg_1_ o:|_bo o:go:b oboJ-
gb_gog:bo:. o_ _| o:rog:_ oo|b:ggo| orog_o::, o:|b:gg__go _b_: o_o|
orb_g_go, ob:r_:og_ro, _:_bo:ro| oo|b:gg_| :oo|:ggo| oogb:Jo. o:r:o
o_ _| :ro| o:|b:gg_go|: orog_o:, oo|o o:|_bo|o_go::, roo :_:gr:|
oo oo|b:gg_|o:b _ro:_.
ooo| :b|:1_gr:, go|ogo| :ro| _| orog_o:, _og_gogo| o:r_og:_ :r
b__:. :o |:_oobJo _:r:_ :|:r_g_g:_ :bgobogoo |:oo orog_o_ro
|o__:_o::
!. oo|b:gg_ b_r| _b:o| |o__g_| _: b:_:g| |__|_:g_ro |__b_o| :o|:b-
g_g |_r:o_| |:|_ogo _b_o_goo__o:Jo.
2. oo|b:gg_ __b_:o, roo oJog_o: obb__| _: o:| o:o:oo|o |o_g|.
3. oo|b:gg_ oJgo_:_ _oob_go| :1_o| |:_g:|o oo:bo| ogoJo.
r:_oo:: _| ___g_o orog_o_ro? o_ o_g_b :r J_oogo:o :o ___go|
:_:b:, r:_:b oo |_roo1_g :gg_b:| :b__b| o_g_b1_, roor_ o:|-
b:gg__g1_, b_g| oJgoo o_g_bo oo1b_o| oo_b_g:Jo, o:Job orog_o:
o_g_bo: _: oo|b:ggo|ogo| _ob_rob_:_oo| :b_g: _: :oo|:ggo| ooob:
o_g_bo o:|_bo|o_go::. oorg_g J_oobg_g:Jo orog_o: o:|b:gg_go|::
_ r:o__b:_:_ __g__: |_ogo| _ob_:.
o_ o_g_b ___g: ooo_oo :b_b_o, roo o| o:g:_ oo|b:gg_| _Jgo|
b_g|, J_b_b__go b:ro o:g:_ :gJgo| :oo, o:r:o ___g: _J_:go_
|b:gg_:| :r _Jgo| b_g|, o:Job _| oo|b:ggo| orog_o::. oo|b:gg_,
roo_g|:_ |o_g| o:o:, |b:gg_o| oro__|Jo b_g| :r J_oJgoo, o_o_:
o_g_b |_ro, roo o:| :|_oo :b___o :r _ob__|. _| o:rog:_ oo|b:g-
go| orog_o:: _: o:b ogooob _b_: oob:bo| :oo|:g:go.
o_|:o_ |o__:_o: __ro ro_go :b|:|:1_gro:. _roo obrog, o:|b:g-
g__g| b_go :r _Jg_:, :oo_oo _| oo|b:ggo| orog_o::. o:r:o :1_-
oo| _oobgo|:| o:b J_oog_: o:|b:gg__g|:_ J__J:go| b_go, :oo_oo _|
o:|b:gg_go| orog_o:_:_ o___g:. :|_o _b_og:b |o__:_o_Jo r_:__o:
:bo|:1_gr_: oooo, roor :_o_g:o| o:|b:gg__go oo|b:ggo| ___g:| r:
:oo__og_: :_g|.
o:| J_o__, r:_ _:o|o_: _o:bo1o, :b_ :bo|:1_gr_: go|ogo| :ro|
_| orog_o:, __: oo_o___o| _ro.
rCevebis micema: moswavlis problema
oo_oo _:g_r_b__o |o__:_o:|, ro_: oo|b:gg_o _:g:g_: o_oo_o-
:_ oob:og:. roor J_oog_: o:|b:gg__go oo1o_o_r:_ :_o_g:g__|
:o |o__:_o:|?
daukavSireT PRAXIS IIs
da ganavrceT
oo|b:gg_-o:|b:gg_go|
_oo_bo_:_o:
_:r:_ o:ro_go _g:|_o
oooobog| orobrog _oo_-
bo_:_o:| o:|b:gg__g|: _:
oo|b:gg_| Joro|. :_b_r_o
o:|b:gg_go| oo|b:gg__-
o:b _oo_bo_:_oo| |bg:_:|bg:
|_ogo _: :bo:r__o, roor
:gg_b:| :b__b| oooo__go
_| |_ogo oo|b:ggo| ___g:1_.
perifrazirebis wesi _
:__o_ro oo|o_bo| o|_oo
|_r:__o:, ro_: o|o_b_go
r:_ J_oog_: 1_|_:_ :_:o_|
oo|:_ro| b:o_g:o|, |:b:o
o:|_b| :|__o__|.
635
oo|b:gg_: _| bobo b:o_gogo o_oo_o::! r:_oo _b_: b:g__oob:?
o:|b:gg__go: :b_rgo_g__go b:bb:r. roor_ b:b|, J_bogo| _| _:g:-
g_: _or__go :r o_o.
|o:|b:gg__go :b__b| oo|b:ggo| |o__g_o| o_ro_r:1or_:|, __ogo|
|o__g_o:b _ro:_ _oo_o_o_ ooo|oobo|.|
oo|b:gg_: _o:b, o_ oobo:, roo _| o_o _|:r_go! :r: oobo: roo
_| _or__go o_o|. o_ g_r b:go_oob_ oo.
o:|b:gg__go: o:go:b ro_go b:|:_oobo o_o _: _| :b_b_|.
oo|b:gg_: _o:b, b:o_gogo |_g_go o_ob: o:go. go_o, roo J_ooogo:
_:ro oob|_b_o| _:b_r:, o:r:o :r: :o boboo.
o:|b:gg__go: g_o_ro, J_ooogo: oo__ r:o__boo_ ooboJb_:, r:_ bo-
bo| :_:| :o:_gog_|. J_oogo: ob:bo :_g_oog_o|
J_o__?
oo|b:gg_: _o:b.
o:|b:gg__go: :o |o__:_o:Jo ooo:ro: _oo:oo_ro oo|o_bo| b_rb|, r:o:
_:bo:r_o_: oo|b:gg_| :oo|:ggo| oogb:Jo. (roor_ __g_ J_:obb_g_oo,
:|_oo oo_oo: o_ro_r:1or_:| __r_bo:.) oo __ogo_: oo_|oob: oo-
|b:ggo|:ogo| _: ooo| b:_gg:_, roo o:Jobg_ oo__:r: rb_g_o, :_:b-
_g__og__o, |:_g___r_o, _oobg_o _ o:b _o: _oo_bo_:_o:| ooo:ro:. :_
oo_g:bogo o:|b:gg_go| r:o__boo_ o:|_bo, roo_go_ :_o:rog__go _:
:r:______ro o_b_o_::
o_ _| bobo ooo_oo :gorbo_, roo oo _g_g:1_ og:g|:bobo_ :|:b:g| :g-
_oro| |_og| _g_g: oo b:b:roo_| Joro|, r:_ bg_b| ogooo__:Jo:.
J_b _:gor__: oo|o b:_oobg: ooo:g:g b_g|:_. (o:|b:gg__go :o:r-
og_| :rb_g:b|, _| oo|b:gg_| :r :og_g| |:J_:g_:| :_o:ro|, roo
bobo oo|ogo| o:go:b ro_go o_o.)
b:o_gog:_ b:o_oob_? oobo, |:_roo_ :r J_o|r_g_o: _:g:g_: _:
:bg: ob_: o:go _:oogrobo. (o:|b:gg__go r:g| |__| oo|b:gg_|,
oo| J___oob_:| oo|b:gg_ :|_ :_o_g:o|: ,o:|b:gg__go :r o_b_o:."
o| :b o:g| _:o_:g| :b ooo__| o:|b:gg_go| oo|:1r_:|.)
J_bo |:_o_ bobo| b:_oobg:: _: :r o_oobo r:_oo. o_ ___o go_o, r:
:ro| ___o_|o. (o:|b:gg__go b:1| _|g:o| o:go| |_:__|| _: oo|b:g-
g_| _| :|_ _|oo|: ,J_b :r J_oogo: :_:b_go_o, r: :ro| J_bogo|
___o_|o!" oo|b:gg_ J_oog_: :_J_oo__| :b o:|o_r:_ ooo_o| o:|b:g-
g_go| J_b___g_:.)
_oo:oo_ro, :__o_ro oo|o_b: __ro o__o:, go_r_ oo|b:ggo| |o__g_o|
o_oo__Jogoo :o_or_:, _oo:oo_ro oo|o_bo|:| _b_: b__o__| _oo-
_o_o| _:g_r:, :r_og_ ooo|:, r:_ :o _oo_o_o| oo_o: _:|. |o_ogogo:,
:r__o:, |____ro: _: |____ro: (!86) :__o_ro oo|o_bo| _oooob_b__o
:|_ J_:_:o_|: (!) :r_ |_oo_go| _:go_g:, (2) __r:___oo ooo_ro:
roor_ g_r:g_ro, o|_ :r:g_r:g_ro J___oob__o|:_oo, (3) 1_gr-
o| :gg_: J___oob_o| :1rorog _: _oo_o_r Job::r|| Joro|, (4)
_:|_gb_o| :__o_: oo|:_ro| robo_1_ _:_r_booo.
ro__|:_ oo|b:gg_ :_boo_r_|, roo oo|o _|ooo _: :r :ro| b_:-
_o_r:_ J__:|__go ooo| :oo, r:_ o_g: :b r:|:_ robo|, o:| _bb__:
b_o: o:|b:gg_go| ooo:ro _: __ro :b|bog:_ ob__| |:_:r|. 1o__r
r_:g_ro orog_o: oogo:b_oo :ooo_g_o_: bogo_ |:_:rJo.
empaTiuri mosmena _ ooo|
b:bg_oo:, r:_ oo|:_ro|
_oo_o_o|: _: 1r:bg_o|
__:b _:| _: o:oo _:r_b_:
o_ro_r:1or_o| |:J_g_oo.
636
konfrontacia da asertuli disciplina
:bg: _:g_r_b__o oo|b:gg_|, roogo| ___g: b_g| _Jgo| |b:gg_-
:|. o:|b:gg__go o__| :_:b_g__og_:|, J_:b_ro| oo|b:gg_. _| :ro|
o:|b:gg_go| orog_o:. :o J_oobg_g:Jo |:goro b__: _ob_rob_:_o: _:
:r: rb_go| oo__o:.
me-Setyobineba. or_obo (!8!) gorb_g|, roo oo|b:ggo| ___go| J_|:_g-
g_g:_ oogo:rooo ,o_-J___oob_:|". o_go|bo_: roo oo|b:gg_| _b_:
oogo:rooo oor_:oor, :|_r__g:_, o_ob_ :r: r:g__o| _oboo _:
g_obr:o r:| :__o_| o|, roor oo_o___| oo|o ___g: bg_b1_, roor_
o:|b:gg__g1_ _: r: robo:| obg_g| bg_bJo. oo|b:gg_| :_g| |:J_:g_:
b_:_o_gooo J__g:go| ___g: _: bJor:_ :|__ b__:. :_ :ro| oo_g:bogo
o_-J___oob_o| oro o::gooo:
o_ o_g_b| b:bo_| _:_og_o o_rb_| Joro| :|:|gg_g_Jo, o_ J_oo-
g_: __bo b:oog_r: _: r:o_ go__obo.
ro__|:_ _g_g: _ro:_ g:o:r:_oo, o_ g_r J_gog_ _ob__b_ror_:|
oooo__g o:|_b1_ _: _| b_oogo| _|o:oogbo o_b_:.
asertuli disciplina. go _: o:rg_b _:b__r_o (!2, Canter, !6) go:-
g:1o_b o:|b:gg_go| orog_oo| :|:o_g:g__g |bg: oo_oo:|:_,. o|obo
o:go| o_oo_| :|_r__g _o|_oogob:| _bo___b. or:g:go o:|b:gg__-
go :r:______ro: oo|b:gg__o:b _roo_roo:Jo, r:_:b o|obo :b o:-
go:b |_|__o _: o:|o_r_o :ro:b :b o:go:b o_r_g_o _: :r_|o_g_o
(Charles, 2002-I).
b:_gg:_ ooo|:, roo oo|b:gg_| oor_:oor, oo_oooob, r: _b:b, o:|o-
_ro o:|b:gg_g_o obogboo ooo:ro:g_b oo|b:gg__| o_b_ |_:_ob _:
ooo_o_rob, rooro J_oog_: o_o| o:oo :___g:__ro ___g:. o:|o_ro: o:|-
b:gg__go: J_oog_: :gJgo| :r:|:|_rg_g ___g:1_ o|_ ::__oo| _oo_b-
_:ro, roo :r :_boJbo|, roor _b_: ooo___| :gJgo |bg:b:or:_: ,r:_oo
o___go :|_? :r o_o b_|_o?" :b ,|_o, _g:|| b_g| boo :r _Jgo?" :|_oo:
o:|b:gg__go: J_oog_: o_:_oo_ o_g:|, r: oob__:, o:r:o :r oo_g_|
_:__bog J___|, _og_gogo| oo|__| oo|b:gg_| ,_o__g _roo J:b|o". _:
ogo|, :|_oo: o:|b:gg__go: J_oog_: oboror_: :___oo| ___g:|,
roo_go_ _:__ogb__g r_:or_:| oooobog| :b o:go:b go:b :oob:_o|
r_:__o:.
r_:__o_o| o_r_go |_ogo |bg:g:r J___oo_| _go|boo|. o:|b:g-
g_g_o ooo:ro:g_b J_b-J___oob__|, roogoo:_ r:g| |___b oo-
|b:gg__|, o:b o|_, roo o_:_oo_ :r _o:r_:g_b roor _b_: ooo___|:
,r_bg_bo__| J_bo |:__o_go| :oo!" :b ,:r:|o__| oo|o_b!" :b ,:gJgogoo
o___go!" o:|b:gg__go J_oog_: _:_o__ro| :gJg|, o:r:o :r J_:|r_go|
o__:r:, ooo_oo, roo oo o:go:b _b_og:bo: (,:r o_o r: _go|, ro_:
oog:g J_bo:b!") :b o:go:b o_:_ro. o::goo:_, _o1__g__ro| :_g_oog-
1_ o:|b:gg__go __b_: oo|b:gg_|, roo o:| |:oo _goro| o:boog1_ oo_-
b_g| |_:o1_ __oo:. r:o__boo_ __o| J_o__, ro_: _b_| _roo ooo:o:J_
_::_g_:, o:|b:gg__go: _:|_og oo|b:gg_| o:o:Jo| __g_: oo|_:. o:b
_rob_g:_ :r _:_r_b_o: |_:o1_, r:o: |:|__go |o|r_g_Jo oo__g:b:.
bJor:_ o:|o_ro o:|b:gg__go, roo_go_ o:|o_ro o_o, o_r_g:_ :_:o-
___g: bogo_ _: __o___:, ro_: oo|b:gg_ :o__o_oo ___:_ o___g:.
o:|o_ro _: o_r_go |_ogo| |:bob::_o__o_, :|_r__go r_:__o: oo-
|b:gg__| _bg_b_|, roo o:|b:gg__go 1r_b:g| o:o1_, |b:gg_o| oro-
__|1_ _: :oo_oo g_r _:_Jg_| ___ ___g:|. :|_r__go o:|b:gg_g_o
meSetyobinebebi gulisxmobs
moswavlisaTvis imis miTiTe
bas, ras akeTebs arasworad,
rogor moqmedebs es Tqvenze
da ra grZnobebs iwvevs. es
akisrebs moswavles pasux
ismgeblobas, nebayoflobiT
Secvalos qceva.
637
o_:_oo_ :_:go__b o:go| oogo_ob_|. ooo|:ogo|, roo o:_|oo:g_r:_
______ro o_o|, o:|b:gg__go: |:_ro|:| bJor:_ _b_: b:b__o| oo|b:g-
g_| og:g_Jo _: |:b_goo ooo:roo| oo|b:gg_| |:b_goo. :|_r__g o:|-
b:gg_g_| oJgo_o, |:b_ooo:bo bo: :_go. o|obo oo|b:gg__| :|_oo |o-
__g_oo :r:|o__| :_:b:J:_g__b: ,J_b _r:go_ :r _|oo|!" :b ,J_b o_
:r oobobg:r!" :|_r__go o:|b:gg__go _rog_: _:o:oJo |:o:rogo:bo-
o| :oo. oooobog| _ggog_:| _: :r: o_oJ|: _: _:oor__|.
:|_r__go _o|_oogobo| ______roo| J_|:b_ o:|b:gg__go: :1r_o
o_o_:. :o o_oo_o| _ro_o_o|_o :_r_ _oobgo| boJbo| _g_J :__b__b_b
|:|__g1_ _o__|or__g oo_oo:| _: b:1| _|g:o_b_b oo :r_oo_:|,
roo :|_r__go _o|_oogob: oo|b:ggo| ogooo:rog:| _Jgo| b_g| (Render,
Padilla & Krank, !8). _ob _og:g_|_o (!2) :_boJb:g_:, roo ,oo|b:gg_|
__ro oor:g_r| b_o| :r: b_|_o| _o_b:, :b o_b_:_ o:oo ro_o, :r:o__
:r_g__go 1oo oo_o___o| oo1_1_o| :bbogg:." o_o_: ___|, :|_r-
__go _o|_oogobo| __ro o:b:o__rog_ :bo:r___o :___b_| :__o_|
oo|b:gg_o: |b:gg_:1_ ,o:_ogo|__oo|, b_oo|, ob:r_:g_ro| :_oo|__r-
oJo, :r_og_ oo:1_, roor _b_: :o_o| oo|b:gg_o |:__o:r o:g1_ o:|_b-
o|o_go:" (Charle|, 2002-l).
konfrontacia da molaparakeba. o_ o_-J___oob_: :b :|_r__go r_:_-
_o: :r ::o:rog_| _: oo|b:gg_ :b:roo| ___:_ oo___g:|, oo|b:gg_
_: o:|b:gg__go _ob_go__Jo _o_o:b. :r|_o| r:oo__boo_ |:_rob_.
oro ob_ogo_o __g_ g__:r :b_rb_| 1_|_:_ :_o_g:| _roo:b_oo| ___g:.
_gg_g:o :bg_b:, roo r:_ __ro o__:_ b:ro :r:1__go o_or_ :_:oo-
:b1_, ooo __ro oo:_r:_ :_o_g:oo o:|, ooo:g:__| bogo |:__o:r o:g|
_ _obo_ggo o|bg_rog:_. ro__|:_ o_g_b _o_roo, roo o_or_ :_:oo:bo
___: _: :o:g_ _ro| o|o_ _o_ro|, roo _g_g:__ro o_g_bo r:go:,
:|_o |o__:_o:Jo orobrogo b_o: J__og__go b__:. ooo_oo| J__og_-
_go: orog_oo| o:b:oJroogoo| 1oo :_:gr:. |:_oobo| :bboggo|:|
r_:g_ro orog_o: o_:r_: _: _ro _roo_ror:g___o| b:__b_:Jo,
o:g_:_g:Jo (Baron & Byrne, 2003).
:r|_o| |:oo o_oo_o _ob_go__o| oog:r_o| o:|b:gg__g|: _: oo-
|b:gg_| Joro|. _ro-_roo 1: o:|b:gg_go| oo_r :oo|:ggo| oooo_::,
ro_: |::b:Jo |o__:_oo| _ro|, ro_: oo|b:gg_ _:r| :oo| o_g_bo:b
|:|:_ro_ _g:|o_:b :|gg_1_, o_o_: _| :r :ro| :oo|:g:go _g_g:
|o__:_o:Jo. o_or_ o_oo_o :ro| o|, roo o:|b:gg_go: _:ooo|. o_g_b
J_oog_: _::rbo_boo oo|b:ggo| _ob_r___go: :r_o_b_o:, o_o_: :o
o_oo_o| :oo__b_:_ :r :ro| _og_gogo| o:ro__go.
or_obo go:g:1o| o_|:o_ oo_oo:|, roo_g|:_ o| ,o:r_bo| :ooo-
ro_b:g o_oo_|" _bo__|. :oo|:ggo| oo_o|:| b__: roor_ oo|b:g-
go|, o|_ o:|b:gg_go| ooobogbog__o| :og:go|bob_:. _:ooo:1_ ob-
ogo_ _ro ob:r_| :r _b_g| b:|gg:, ob:r__o ob:rb_b__b o:_ogo|__o:|
roor_ |:__o:ro o:go|, :|_g_ _roo:b_oo| ooo:ro. ,o:r_bo| :ooo-
ro_b:go o_oo_o" b:roo:__b| orog_oo| :_:|:gr_g:_ __g||:__b_ro:b
|_r:__o:|:
!. :b|:1_gr_o orog_o:. r:| _b_: _ob_r___g:_ ___g:? r: _b_: oo-
oo__g ob:r_|? (ooo:ro_o :__o_r oo|o_b:|, r:o: _:_bo:roo oo|b:g-
g_| b:o_gogo orog_oo| :oo__o:Jo.)
2. oo:b_ob_o :oo|:ggo| J_|:ogo g:ro:b__o| _b_ror_:. :ooo__b_o
_gobo| J__roo, o:r:o :b|og__o, :o __:o1_ :r _b_: _:_Jg:o o___-
o| J__:|_:.
3. J_:_:|_o :oo|:ggo| oooo__go g:ro:b_o. b_o|oo_r ob:r_| :_g| __-
asertuli disciplina _ reaq
ciis stili o_:_oo, o__o__,
o:r:o :r: o_r_go.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ooo|:ogo|, roo :__boo or
1_|_, |bor _gg_g:|, ooo|
J_|:b_ o_ roor o:|_bo_b
:gJg_o |_|_o o:|b:gg_-
g_o| _b_og:b _oo_bo_:-
_o:|, obog_o: Bugental, D. B.,
Lyon, J. E., Lin, E.K., McGrath,
E. P. & Bimbela, . (!).
:gJg_o ,__r_| obJo_b"
|_|_o, o:g:__g_o| :ro_ob_
__ro|_o| or:1rog:bo _oo_-
bo_:_oo| |_ogo| |:o:|_bo_.
,:gJgo| :bgoo:r_:", 70, 2!4-
230, Bugental, D. B., Lewis, J.
C., Lin, E., Lyon, J. & Kopeikin,
H. (1999). _:_:b:J:_g_: _:
:r: _ob_rogo: _roo_roo-
_o| o:rog: b:_g_o o:g:_-
_g_o| o_ob_ __ro|_o| oo_r.
,:bgoo:r_o| _|o_ogoo:, 35,
!367-!378.
meSetyobineba _ o_:_oo,
:r:r:g__ooo :b_b:__:
ooo| J_|:b_, roor oo_o___|
r:_:_ J_b1_.
638
g_: g__o _::_o| b_o|oo_r o__:|. o_ :r oooo_b: oo|:bobo :oo-
|:g:go, :oo_or_o ob_rogo o_roJo _ ooo__o :_:b_g__og_:.
4. :orbo_o _roo :oo|:g:go _ob|_b|_|o| 1oo _: :r: boo| oo__ooo.
|:ogoo _:oJo oo___go :_:b_g__og_oo _g_g: _o:_o_ogo _b_:
o_o|.
5. :b|:1_gr_o, roor _b_: :b:bor_o_goo oo___go :_:b_g__og_-
:. r: o_b_: |:goro? gob o_b_: o:|_bo|o__go oooo__g :oo_:b:1_?
r: _ro :ro| :oo|ogo| _:__bogo?
6. J_:_:|_o oo___go :_:b_g__og_o| b:ro:__:. |o|r_g_Jo oo_g:bo-
_:b _o_: bbo| J_o__ _:|goo _oobg:: ,_o:_o_og_o g:ro o_ :r:
bg_b| oo_r oo___go :_:b_g__og_oo? r:o__b:_ _:r:_ o_J:o| o|?
r:oo_ _ggog__o boo :r J_g__:b:?"
_g:|Jo :r|__go or:g:go _ob_go__o J_oog_: oboJgb_gog:bo |:J_:-
g_: :b__| :o _roo_rooo| :|:ogo|_g:_.
mravalgvaroba da konvergencia saswavlo garemoSi
bg_b :bgobog_o |:_g:|o o_b__o_b_o| r:o__boo_ o_r|o___og:. r:
o_o: _b_: :r :r|_o| _roo _bog_r|:g_ro |_r:__o:, roo_go_ _g_g:
|o__:_o:Jo :oo__: |b:ggo|:ogo| |o_o:g_ro _: _o1o__ro :r_oo|
J_|:_ob_g:_. oorg_g roJo :bgobogoo __g__ro| rogo b:ro:___g
|:_g:|o o_b__o_b_Jo.
mravalgvaroba: kulturis gaTvaliswinebiT
Sesatyvisi menejmenti
_o|_oogobo| _gg_g_o gobg_b_|, roo :_ro-:o_ro__go _: g:oobo-
:o_ro__go oo|b:gg__o, :b|:__or_oo _o og_o, __ro bJor:_ _: __ro
o_:_r:_ o|__o:b, go_r_ |bg: oo|b:gg__o. o:o bJor:_ _og__b _:|:|__-
g:_ :_g_oog_o| J_o__ |_og:Jo _: _ro_oo:_ bJor:_ ro_b:g_b (Gay,
2006; Monroe & Obidah, 2002; Skiba, Michael, Nardo & Peterson, 2000). r:_oo?
oo|:1r_:, roo :_ro:o_ro__go _: g:oobo:o_ro__go oo|b:gg__o __-
ro bJor:_ ooo_oo o|__o:b, roo o|obo __ro bJor:_ b:_o:b _:b:J:_g|,
oob:__o_oo :r _:|__r__:. _| oo|b:gg__o __ro o_:_r:_ o|__o:b
o_or_ _:r_g_g_o| _b_Joo| :b :oobg_go|, oo |o__g_o|: _: _o___-
_o| :oo, roog_o_ o:|b:gg__go: oo_r ob__ror__or__:, roor_
_:b:J:_go, roo_go_ o_:_r |:|__g| oo|:b_r_|. _ro-_roo :b|b: :oo|:
:ro| __g__r_go |ob_robo1:_oo| b:_g_o: o:|b:gg_g_|: _: oo|b:g-
g__| Joro|. ,J:g_:bo:bo, :b|:__or_oo o:oroooo |__|o| oo|b:gg__o|
_b:, |o:r_go| o:b_r:, o1_r:, b:_o_go: JoJ|, :_:o____g r_:__o:|
obg_g| o:|b:gg_g_|: _: |_ogo| :_oobo|_r:_or_Jo" (Irvine, !0). :_-
ro:o_ro__go oo|b:gg__o J_oog_: _:o|:_ob oo ___go| :oo, roo_go_
o:o |_g:_ :r _ob_:o b:_o_r__go, roor_ _o:_og__o_goo|: _:
_b_|oo| :ooob:_g_go. o:|b:gg_g_o _o_ |:o|:b_r| :_b_g_b |:__o:r
o:g| _: o:go| oo|b:gg__|:_, o_ ____o:b, roo J_oogo|ob o_or_, o:oo
oo|b:gg__o| oJogo_ro __g__r:_. _:_bo:rob o:o ooo| |b:gg:|o, ro-
or o_bogrob |:bgo| o_ |:bgo| oo_o: :r_ooJo. o:|b:gg_g_o _b_:
bg__o_b_b o:go|o oo|b:gg__o| |o__g_o|: _: |:__o_go| :1r|, r:o:
639
:r oo:b_obob o:oo :r:|boro ob__ror__:_o: _: _|:o:rogo_ :r _:|:-
_ob :gJg_o (Gay, 2006).
_g__ro| J_|:__go|o o_b__o_b_o __g__ro| J_|::oo|o |b:gg_o|
_roo b:bogo:. _b_g: _o (2006) :oo|:
o_ |:_g:|o oo:bo _oo_or__go:, :ro| o1r_bg_go _: ob:r-
_:og_ro :_oo|__ro, roo_go_ b_g| _b_o| oo|b:gg_o: b:ro_-
go:|, b:_g_:_ o_b_: oo|:go_b_go, roo _o|_oogob: _:or-
_g_g:. |:_g:|o o_b__o_b_o_ _: |:|_ogo oo_b_g_o_ J_oog_:
:_o_o_|__| :b|bg:g__go _obo__ro, r:|orogo, |o_o:g_ro
_: _borogo _obo| J__oboo, r:_ oo:| boJb:g|, roo __ro__g_oo
_: |b:gg_: oo|b:gg__o|ogo| __g__r_g:_ J_|::oo|o _: oboJ-
gb_gog:bo _b_: o_o|.
o:|b:gg_g_o, roog_o_ ______r:_ o_J:o_b :|_o oo|b:gg__o:b,
o_b__o_b_| __g__ro| :og:go|bob_oo :__b_b _: ,rog:_ oooobogb_-
o" :ro:b (Irvine & Armento, 2001; Irvine & Fraser, 1998). 1o__r _| rog:_
oooobogbo o:|b:gg_g_o _b_J_o b:b:b :r_ _:o_gorg_go| og:gJo
(Burke-Spero, 1999; Burke-Spero & Woolfolk Hoy, 2002). o::goo:_ _ro-_roo
_gg_go| J____o: :bg_b::
:_:oo:bo, roogo|ogo|:_ __bo: :_ro:o_ro__go _bogr_o|
__g__r:, :r:|bor:_ :o_| ogo_r, ooo_o| |:JoJ, o:r:o |o-
b:o_gog_Jo :o oo|b:gg__o|:_oo o1r_bg_g _o|_oogob:|. _:__o-
rog:_, _o|_oogobo| b:_g_o:| _g_g: :_o_g:o_:, roor_ :r-
:o1r_bg_go _: :o:oo_ro |b:gg_o| o:boJb__g| (or_ob, !8).
_:rg: oobro _: __bo__r oo_: (2002) :_gor__o_b_b oo| |ooo|ob|,
:_ro-:o_ro__g o_-8 _g:|o| |:_b_o|o___g_go o__bo_r_:o: J_o|b:g-
g_go |:b_o| :_ro:o_ro__g o:|b:gg__g|. o| o:go| o:g| :_b_r_:,
roor_ :_:__oo_ro oo_b_g_o|, o|_ ___go| obrog oo|b:gg__o| ooo:ro
o:_:go oogo_ob_o| o_ob_ o:|b:gg__g|, roor_. o| bJor:_ ooo:r-
o:g_: o_oor| _: _og___1__ _|:_r_o_: bogo_ oo|b:gg__|, r:o:
b:o_go :_b:_: o:oogo| o:go|o oogo_ob_o:
oo| |ooo|obo (ooo:ro:g| _g:||): o_ o_oo, roo |_g_g_r:_ :oor_o oo_-
__g:|, oo_oo b_oo:b _: ooob:roo: ,o_ g:oor_ |_g_gogoo oogo___
|oor__go _b_o| ob:r_:og_r :__o:1_." :o__b:_, o_ :g:ro_g_
:_g_oog| _: o_g_b _o :oJg_o, |:_:_ ob_:o. (_g:|o o_obo|)
oo| |ooo|obo: |_roo1_g:_ __b_oo. o_ o_oo, roo ___o ___ :_go,
:r ob_:o, gobo_ J__boo, r:oo_ oobr:o, _Jo:_o J_obb_:o _:
:_o1o:b__go b:ro, _b_: oobgo__o _: ooobr:o: ,o_ o:go:b :-
_o1o:b__go g:r _: g_r b:oog:g _b_o| ob:r_:|:g_r :__o:1_."
(oo|b:gg__o |bg:_:|bg: _oo_b_:r_| :__o__b)
oo| |ooo|obo: :bg: o_ oob_: oobr:o, roo o_g_b:b _:r:_ oo___g:|
g_go, ooo_oo, roo o_g_b _g_g:1_ oobo__go _: _:_o_r__go oo-
|b:gg__o b:ro :o J_bo:Jo... b_ o:oo_g_o, roo J_g:b_ro :__o:
_: gobogo o_-8 _g:|_g_| J__r_o| _:_og_:.
___:r_o: g:bb1__ b_o:_ go|b__oo :r:? (_g:|o o_obo|)
oo| |ooo|obo: :r ob_: o_b_: oo:1_, r:| J_g:o. (_g:|o o_obo|) _:ro.
J_g___o |:_o_|. (oo|b:gg__o ob___b _:g:g_o| J_|r_g_:|)
_gro :_ro:o_ro__go oo|b:gg_ J_oog_: |_ogo| oo_o: __ro _or__-
_o_g o:rog:|: _: _o|_oogob:| o_o| oobg__go. J_|:ogo: o:o o_:b_Jo
oo___go o_oo| :|_oo ooo:rog_o: ,_:__ _:o___o" :b ,b:_o _:ooob_."
640
o:Job, ro_: o_or_:bo:bo: o_:b_Jo oog_ :1ro J_oog_: :|_ :ooob:-
_o|: ,_:o___o boo :r g_g:o: g:bJo:o__?" :b ,:r :ro| oogo| _ro boo
:r :ro|" roor_ rob:r_ oogb_ro :oo|: ,|:_oobo _b_: o__| :r: :|_,
roo_go oo_oo:: o:ro__go :b o__:ro, :r:o__ roo_go oo_oo: __ro
______r:_ o_J:o| _: _:gJorJo: oo|b:gg_o: :r|__g _o_b:|: _: J_o-
__b_o| 1_o:b."
konvergencia: menejmentis midgomebs kvleva
bg_b :bgobog_o r:o__boo_ oo_oo: _g:|Jo _o|_oogobo| _:|:o_:r_-
g:_. :ro| o_ :r: 1oo_roo o:o:bo __ro ______ro? _gg_g_o g:-
og_g| :o:1_ o:|_b|. _o_ro: _: o|o__ro: (!0) :b:bor_o_g_| o_b__-
o_b_o| |:oo ooroo:_o oo_ooo| o__:-:b:go1o: oo|b:gg__1_ :gg_bo|
oob__b: oo|o_boo: _: orog_oo| :_:groo, roor_ _| :_b_r: or-
_obo: (!8!), ___o| o:rog: |:_g:|o J__r__oo: _: oo|b:gg_o: _o|-
__|o_oo, roor_ :o:| gorb_g_: g:|_ro (!6, !0), _: _ob_rogo
_og_o|: _: _:|_o| |:J_:g_oo, roogo| o::gooo_ oog__| _:b__r_-
o: (!2). _:g|:b: o:|_bo :o oo_oo_o| :gg_bo| J_|:b_ oo|b:gg_o:
___g:1_. :r :r|_o| o_o_:, 1oo_roo: J__:|_:o :_oo:bob: _r:o_r-
o| (!) o__o__ o_b__o_b_o| oror:oo|: _: oo oror:o_o| oo1o_o_ro
:gg_b:, roog_o_ o__b__b _og_o|: _: _:|_:| (Lewis, 200!).
ideebis integrireba. :g|_r:go:Jo b:_:r__go _gg_goo, r:oob go_o|o:
_::_ob:, roo oo|b:gg_o: :___g:__ro ___go| _:_og_o_: _: oobob_:,
|:_:ro o:oo:b ooo| J_|:b_, r: :gg_b:| :b__b| o:oo ___g: |bg_1_, oo-
|b:gg__o| b:rog: _o|_oogob:|o:b _:_:gJor__go :_:b_g__og__o|
oo__:Jo, :r:_or___o_go ooooo__o| oo__o: _: _:_Jg__go ___go| :_-
b_r: roor_ b_|o oo|b:gg__Jo o:|_bo|o_goo| roboo| :_gog_:|
obg_g_:. |:ob__r_|o: o| _:__o, roo _| 1oo_o :|:b:g| oo |:o ooroo:_
oo_oo:|, roo_go_ _o_ro: _: o|o__ro: :_b_r_|: :gg_b:, ___o| o:r-
og: _: _ob_rogo. go_o|o: o|o_ :_boJb:, roo o:|b:gg_g_o|:ogo|
1o__r ro_go: :|_oo 1oo_o| oo__:, ro_: oo|b:gg__o :r_|o_g_o
:ro:b, :r:_: _| |bor__ o| J_oobg_g::, ro_: _g_g:1_ o__:_:: |:goro
:og:ro b:r_g_o. ro__|:_ o:|b:gg__g| _o__r_o:b, ob_go: o:b oo-
|b:ggo|ogo| |:goro r:o ::__oo|, o:r:o _| |bor__ o| ooo_b_o:, ro_:
oo1o_o_r:_ _b_: gooo_o__oo.
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
ooo|:ogo|, roo :__boo
,rog:_ oooobogb" o:|b:gg_-
g_|, obog_o Irvine. J. J. &
Armento, B. J. (200!). |b:gg_:
__g__r:o: :og:go|bob_oo:
:_g_oogo| _:_og: _:b__-
oo _: |:J_:go _g:|_Jo.
_: Irvine, J. J. & Frazer, J. W.
(!8). rog:_ oooobogbo
o:|b:gg__go. ,:b:og_o|
_gor__go". _| o:|:g: J_-
oogo:o b:boo :|_g_ g_ _
g_r_1_: www.edweek.org/
ew/ewstory.cfm?slug=35irvine.
h17&keywords=Irvine
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
_r:b_go |_og_o| o_b__o_b-
_o| J_|:boJb:go :b:go1o|:ogo|
obog_o . Richard Milner (2006).
|:_g:|o o_b__o_b_o _r:b_g
_g:|_Jo. :|_g_ C. Evertson &
C. S. Weinstein (Eds.) |:_g:|o
o_b__o_b_o| |:b_goo_g:b_go:
_gg_g_o, :oo__og_:
_: o:b:o__rog_ oob__o.
kulturis Sesatyvisi
menejmenti - __g__r_go
o:go|__r__o| :og:g-
o|bob_: |:|b:ggo oro__|o|
_:_ogo|:| _: oo|b:gg__o:b
_roo_rooo|:|.
rbilad momTxovni _ ______-
ro o:|b:gg_g_o, roog_o_
:_ro:o_ro__g oo|b:gg__o:b
_roo_roo:Jo o:_:g oogo-
_ob_|: _: o1r_bg_go:|
:gg_b_b.
rodesac maswavleblebi da
mSoblebi iziareben erTsa
da imave molodinebs, mxars
uWeren erTmaneTs, isini
ukeTes Sedegebs miiReben da
ufro metad SeZleben pozi
tiuri qcevis xelSewyobas
skolebSi.
641
ojaxebTan saubari saklaso menejmentis Sesaxeb. roor_ __g_ :r:_rob-
_g gb:b_o, o_:b_o:b o:r_booro: :b:og_o| oboJgb_gog:bo |:_oobo:.
_| _b_: |:_g:|o o_b__o_b_|:_. ro__|:_ o:|b:gg_g_o _: oJog_o
_ro|: _: oo:g_ oogo_ob_| o1o:r__b _: ob:r| _g_r_b _roo:b_o|, o|obo
___o J_og__b oo1o_o_ro |:|b:ggo :r_oo| J__ob:| _: |b:ggo|:ogo|
o__o _roo| _:ooo:|. r__oo_b_:_o_Jo :__bo| o___| ooo| J_|:b_,
roor J_oog_: oo_J:oo o_:b_|: _: _roo_o:b.
daukavSireT Tqvens
swavlebas/portfolios
da gaavrceT
:o o:gJo oo__o_go ob_oro:-
_oo| |:__og_g1_ _:_o:__o
o_g_b| oor__ogoo| o___o,
roor _b_: oo:b:oJroogoo
oJog_o:b.
rekomendaciebi: saklaso menejmenti (TanamSromloba
ojaxebsa da erTobebTan] )
darwmundiT, rom TiToeuli moswavlis oja
xi saqmis kursSia Tqvens klassa da skolaSi
moqmedi wesebisa da molodinebis Sesaxeb.
magaliTebi
!. o_:b_o:b _ro:_ oob_oogo 1_oo_o| _ro|
_::g:g_o o_g_b| oo|b:gg__| :oo:o:Job
|___b_o, roog_Jo_ b:roo__bogo o_b_:
_ roor _b_: J_:|r_go o|obo, _: roor
,__r|" :b roor ,:ooo__r_:" o:oo _:r-
_g_g:.
2. ::__o_o |:bg_Jo o:_ogr_1_ :|:_gr_go
og:_:__o, roog_o_ o|___:_ :|:b:g| oo-
roo:_ b_|_|: _: oogo_ob_|.
3. __ro|o oo|b:gg__o| J_oobg_g:Jo, oo__oo
oJog_| |o: |:g:g___go g:__o|:, ro-
o_go: :bo:ggo:Jo_ _b_: J_|r_g__|
_:g:g_:, :|_g_ rb_g_o, roor _b_: J_|-
r_g__| |:o_J:o b:ro|bo:b:_, roor J_o-
og_: :goro_oo o:go_:b ogo b_o_o|
o:bo_:.
4. _oo_bo_:_o: :b:roo_o |bg:_:|bg: 1oo. o_
J_|:og__go: :ooo__b_o o_:bo| oJogo-
_ro _b:.
gaxadeT ojaxi Tqveni partniori kargi moqa
laqeobis aRiarebisa da mowonebis saqmeSi.
magaliTebi
!. :_1:gb_o __o| __r__go oJog_|, ro_:
oo|b:gg_, :b|:__or_oo _o o|, roo_go_
_o|_oogob_r orog_o_| _obo_:, _:r:_
o_J:o|.
2. oo:bo__o o_:b_| o___o, roor :_boJbob
:gJgo| oo_b_g:, o_or_ _ob:b|_ro oo_b_g_o|
J_oobg_g:Jo_. _| J_oog_: o_o| |:_g:r_go
__roo| ooo1:__:, |:|_rg_go go__o| __r_-
o| J_|:og_go: _: :.J.
gamoavlineT erTobaSi, talantebi klasSi
saswavlo garemos Sesaqmnelad.
magaliTebi
!. _::b_rob_o oo|b:gg__| :g__o|: _: b:-
gob_o| o:_:1o_Jo :|:1:gbo b_rog_o
obogboo, roo o:o J_oo|borob |_og:| oor-
b_bogo b:gob_o |:_oob:go __obo| oo|:-
b_o:_.
2. ooooo_o oo|b:gg_o: o_:b_o| o|_oo b_gr_-
o, roo_go:_ J__ogo:o bobo| o:ro_o|
:__o_:, b:_g:, _:rg:, b_r:, o__b:r__o|
oogg: :b _oooo___ro| J___o_:.
3. _::o_:r_o _ob_:__o o1b_|o_b_o:b, r:o:
o:o :o_ob J_oobor_go: _oooo___r_o|,
orob__r_o| o_ |bg: :_g_rgogoo| |:boo.
iTanamSromleT ojaxebTan, rodesac qcevas
Tan dakavSirebuli problemebi Cndeba.
magaliTebi
!. _g:o:r:__o o_:bo| b_gr_| __g__oboo :b
oo_oo o:oo:b |:bgJo. ::__o_o b:b:b_r_o
orog_o_r ___g:|o:b _:_:gJor_oo.
2. oo_|oob_o o_:bo| b_gr_| _: o:oo:b _r-
o:_ :_:g_roo orog_o:.
_:o:__ooo o___o|:ogo| obog_o:
http://www.educationworld.com/clsrm_mgmt/index.
shtml
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
642
organizebis saWiroeba
ra sirTuleebi arsebobs saklaso menejmentTan da-
kavSirebiT? _g:|_o o:go|o _b_oo or:g:g:b-
1ooog_o:bo:, :b:|o:o_| |oob_:b_ro:, |br:_o
__ooo, _:__ogb__go, :r:orobo1or_:_o oog-
g_b_o, |:_:roo:, o:|1_ :gg_b:| :b__b| oo|-
b:gg__o|: _: o:|b:gg_g_o| ___g_o| o|_o-
ro_o. o:|b:gg__go: _og_g__o_r:_ _b_: :oo-
g:go|bobo| _| o:go|__r__o. oro____o_go
|:_g:|o :__ogo: oooobog| oo|b:gg_o: o:b:oJ-
roogo:|. o:b:oJroogoo| J_b:rb_b_: |bg:_:|b-
g: :|:_orog ____Jo :b|bg:g__g:_ b__:.
_:b__ooo _g:|_o| oo|b:gg__o |b:ggo_b, ro-
or b:go_b_b |_og:Jo _: _|:goro_:o ooroo:_o
1o:_o oro____r_o| :ogo|_:. __ro|o oo|b:g-
g__o |b:ggo_b :b|bg:g__g |:b_1_ o_J:oo|
|o__o_o_:|. o:|b:gg_g_|, roog_o_ oo1:r_-
_o:b o_J:o_b, oo_obog_:o, roo |bor:_ J_:_:-
|ob oo1:r_o: ___o| o:g:.
ra miznebi aqvs karg saklaso menejments? ______-
ro |:_g:|o o_b__o_b_o| oo1:bo: |:_o:ro|o _ro
:oo_o| |b:ggo|:ogo|, :_o_o_|__| _roo|
o_b__o_b_o, r:o: oo|b:gg__o :__o_r:_ o_gb_b
b:ro_gbo |b:gg:Jo, oob:bog_oo| |_r____r:
_b_: o_o| o_:_oo, oor_:ooro _: o__oogo, ____-
__ro: |:_g:|o o_b__o_b_o: b_go _b_: J__b_o|
oo|b:gg_Jo ogooo_b__o_b_o|, ogoo_ob_rogo|,
o:|_bo|o_goo| :bgoo:r_:|.
pozitiuri saswavlo garemos Seqmna
gansxvaveba wesebsa da procedurebs Soris. b_|_o
_b_: oo:|, r: J_oog_: :__o__| _: r: :ro|
:_ro:g_go _g:|Jo. o|obo bg__g_rog _:b_rogo:
_: og:g|:bobo_ :ro| :oo_r_go. oro____r_-
o _b_: :_oobo|_r:_o_g :oo_:b_|, oo|b:gg_-
o: :_::_og_:|, _g:|o| oogg:|, :_g_oogo|
b:r|:o:ro:_ r__ob_|, ob__r:__o:| oo|b:gg_|:
_: o:|b:gg__g| _: :|_g_ oo|b:gg__| Joro|.
b_|_o J_oog_: __g__o| |:boo b:oo_:go__|
_: o:o J___b:Jo oo|b:gg__o:_ ooo_ob oob:b-
og_o:. :b_rogo _b_: o_o| J____o b_|_o|:
_: oro____r_o| J_|r_g_o| :b o:oo _:r_g_go|
o:bo__go J____o. o:|b:gg__go:_ _: oo|b:g-
g_o:_ _b_: o_o__| r: oob__: orog_ :_boJb_g
J_oobg_g:Jo.
gansxvaveba pirovnuli sivrcisa da interesTa sivrcis
mowyobaSi. r|_o| _g:|o| oob_oo| oro ooroo:-
_o 1: _ __ro_oro_go (_r:_o_o_go |:_g:|o
:bg:_:) _: __b__oob:g_ro oob_o: (|ogr_o|
_:_o_: |:o_J:o _: ob__r|o: |__ro_:_). oo_bo-
go: bJor:_ _g_g:1_ oboJgb_gog:bo:. o:|:g_o|
oo|:bg_ooo:, _oo_or_o, orog:__go:, ro_: _|
|:goro:, o_og:g__r_oo| J_o|____:, _o_o|
:_:_:|_: oboJgb_gog:bo |:_oob_o: |:|b:ggo
|ogr_o| oob_oo|:|.
kompiuterTan dakavSirebuli menejmenti. ro__|:_
_g:|Jo _oooo___r_o:, :b|:__or_oo oboJgb_-
gog:bo: o_:_oo oro____r_o. ooo|_: oo_b__:-
g:_ r:o__bo _oooo___ro: _g:|Jo, o:|b:gg_g_o:
_b_: o_o_rob, ro|o _o_b: _:|gor__:o oo|b:g-
g__|, :|b:ggob o:o oro____r_o, _1r_bg_g_ob
ob|_r___o_oo. J_oog_: __|o_r__:_ oo|b:gg__-
o| :b oob:go|_ oJog_o| :oo__b_:. :b|bg:g_-
_go rog_ro |_r____r_o J_|:og__g| b_o|
_oooo___r_go :oo_:b_o| ::_gog_:|.
gansxvavebebi efeqtiani da araefeqtiani moswav-
leebis muSaobasi saswavlo wlia pirvel kvirebSi.
_g:|o| ______ro o_b___r_o oorg_g ____Jo
:gJg_| :_go:g:_ :|:_ ooroo:_ b_|_|: _:
oro____r_| :|b:ggo:b, :og_g_b o:o o::goo_|
_: :g:r_oJ__b. oo|b:gg__o b:ro_g_o :ro:b
_:r:_ or:bo1__g, |:|o:oogbo :__ogo_Jo
_: _roo:b_oo:b o:b:oJroogo_b. ______r o:|-
b:gg_g_| b_|_o| _:r_g_go| J_oobg_g:Jo :b:-
|o:o_o 1_|_o, o_:_oo _: |_:og_ro, o__oogo
r_:__o_o.
kargi saswavlo garemos SenarCuneba
rogor SeiZleba maswavleblebma xeli Seuwyon Car-
Tulobas? 1o:_:_, ro_: o1r__: o:|b:gg_go|
o_og:g__r_o:, o1r__: oo|b:ggo| b:ro_goo|
_ro_. ro__|:_ :oo_:bo| J_|r_g_o|:| b__:
J_o__o b:o_o| o__oogo ooooo_:, b:ro_go:
__ro o:_:go:. o|_oo |:_oo:bo_o, roo_go:
oooo__go b:o_o b:og:_ :ro| :b|:1_gr_go,
:|_g_ 1r_o| b:ro_go:|, r:_:b oooo__g
b:o_| goo__r:_ oog_:g:ro J_o__ |:__b_r-
:o__. ro__|:_ o_:_oo_:: :b|:1_gr_go |:o_J-
:o| ooobogb_o, oo|:bg_ooo: o:|:g: _: b__:
:__ogoo| oobo_orobo, b:ro_go: o1r__:.
ganmarteT is faqtorebi, romlebic gamoyo kuninma
da romlebic mniSvnelovania saklaso menejment-
Tan dakavSirebuli problemebis prevenciisaTvis.
ooo|:ogo|, roo J__ob:b oo1o_o_ro :r_oo _:
oo:b_obob orog_o_o| or_g_b_o:, o:|b:gg_-
g_o: _b_: :oog:go|bobob ob_ogo__:g_ro
:b|bg:g__o, J_ob:rb_bob oo|b:ggo| oo_og:_o:
S e j a m e b a
643
_: :b:o__o_ob oo1o_o_ro ___g:. o:|b:gg_g_-
o, roog_o_ b:ro:__oo :b__b_b orog_o_o|
or_g_b_o:|, _:b_gogb__gbo :ro:b oob |:_oobJo,
roog_o_ __bobo: :|_ b:oo:_:go:: ,b:ro_go:",
o:b:_ro_go:, ___1_ _o__|or_: _: oo1r:o-
o| o_b__o_b_o. ro__|:_ |:goro b__: |:|__-
go| _:b_|_:, o:|b:gg__go: _| oJgo_ go_r_:Jo
__roo |:_roo _b_: :b:bor_o_go|. :r_: __b-
obo| o___o| :og:go|bob_o|:, o:|b:gg_g_|
orog_o_o| or_g_b_o: J__ogo:o o1r_bg_go
|:_g:|o :r_oo| J__oboo _: oo|b:gg__o|:ogo|
ooo| |b:gg_oo, roor :ooo__bob |o_o:g_ro
_: _oo_o_ro ogoor__gor_o| _b:r-bg_g_o.
aRwereT cudi qcevis aRkveTis Svidi safexuri.
o:|b:gg__go: oorg_g roJo _b_: _::o_:ro|
og:g_oo _ob_:__o :b :ooo__bo| r:oo_ |bg:
:r:g_r:g_ro |ob:go. J_o__ :ooo__bo| g_r-
:g_ro r_ogo_:, o::goo:_, oo|b:ggo| |:b_go|
b|_b_: o:|:go| :b|bo|:|. :oo| J_o__ o:|b:gg_-
_go b_|roo| _:or_g_g| __oob_:, o_o| o_ :r:
o:b, r: oo_g_: oo| ___ ___g:|, J_o__ J_:b-
|_b_| o:| oro____r:| _: _bo:r_: oo|b:gg_|
|bor:_ oo_g_| o:|. o_ _| :r ::o:rog_|,
o:|b:gg__go: J_oog_: oo|obogo| oo|b:gg_|
b_|o| :b oro____ro| b:oo_:go_: _: oo| J_|-
::oo|:_ oo___g:, :r_og_ o_:_oo_, :|_r__g:_
_: :r:o_r_go _oboo oo|obogo| o:| J_b_go_o|
___o |:__o_go. o_ _|__ :r ::o:rog_|, o:|-
b:gg__go: J_oog_: J_|o:g:1o| oo|b:gg_| :r-
b_g:bo| :__o_: _ J_b_go_o| ___:_ oo___g: :b
J_o__ _ro-_ro1_ o|:_rob oo:1_, r: J____o
oo_g_: :o:|.
ra sirTuleebi arsebobs saSualo klasebSi? |:-
J_:go _g:|_o| o:|b:gg_g_o, ooo1:___g_o
_b_: o_gb_b |:ooo|o_, roo :_o_g:g_b_b oo|b:g-
g__|, roog_o_ :r :|r_g__b _:g:g__|, :r-
_g_g_b _ro|: _: oo:g_ b_||, :b _o:_ _ooro|oor_-
_o:b o:|b:gg__g|.
komunikaciis saWiroeba
ra igulisxmeba `empaTiur mosmenaSi~? ro_: r:oo_
orog_o: bb__:, :__og__go: _oo_bo_:_o: oo-
|b:gg_|: _: o:|b:gg__g| Joro|. _og_gg:ro
ob__r:__o: :_:oo:b_| Joro|, o_b_:_ _| o_o|
__oogo :b __g__g_o_:, r:_:_ oboJgb_goo|
o:_:r__go:. _oo:oo_ro, :__o_ro oo|o_b: o:go:b
oboJgb_gog:bo:, ro__|:_ oo|b:gg_ orog_o_-
oo oo_o| o:|b:gg__go:b. o:|b:gg_g_o: _b_:
oo:b_obob ____:gJoro _: ooo| o_ro_r:1or_:,
r:_ :o_|. _| __ro o__o:, go_r_ |o__g_o| o_-
ooo__Jogoo :o_or_:. :o 1oo _b_: _:gogoroo
_oo_o_o, 1r:bg_o _: :1ro, r:_ o:o __:b _:|.
ganasxvaveT erTmaneTisagan pasiuri, mtruli da
asertuli reaqciebis stili. o:|o_ro |_ogo J_o-
og_: r:o__boo_ _orooo :ooggob__|. b:_gg:_
ooo|:, roo oor_:oor _obr:| oo|b:gg_|, roor
ooo___|, o:|b:gg__go _r:go_ _oo_b_:r|
:__o_| ___g:1_ _: |obog| o:| o_o_ro| __ro
:___g:__r ___g:1_, :b _o__r_: oo|b:gg_|, o_o-
_: :o o__:r:| :r:|o__| :|r_g_|. r_:__o_o|
o_r_go |_ogo| J_oobg_g:Jo o:|b:gg__go
:__o_| J_b-J___oob__| _: r:g| |__| oo-
|b:gg_|, o:b o_:_oo_ :r _ooo_|, roor _b_:
ooo___|. :|_r__go |_ogo _bg_b_| oo|b:gg__-
|, roo o:|b:gg__go 1r_b:g| o:o1_, |b:gg_o|
oro__|1_ _: J_|::oo|:_ g_r _:_Jg_| ___ ___-
g:|. :|_r__go o:|b:gg_g_o o_:_oo_ :_:go_-
_b o:go:bo oogo_ob_|.
Mylabschool _| :ro| _g___rob_g ob|_r_o_b_o: b:_r_o, roo_go_ _:_bo:r_:o :o __r|o|
b:ro:__oo J_|b:gg:Jo, |:go__b1oo :oo___o| b::r_:|: _: o:|b:gg_go| b:ro:___g
_:ro_r:Jo. ob.: www.mylabschool.com
_g___rob_go 1:o_gg_go
go__o __o|_o r_:g_ro _g:|_o_:b
b:Jroo_o| J_|r_g_o|:| _:obo:r_o _g-
g_gooo b:go:_oro
oro_oro_b_:_oo| __b_ro r_|_r|_oo:
- or:__o_o|: _: go__b1or_o|:ogo|
o1:__:
- oro__|o_go oor__ogoo| :bgoo:r_:
- |:o|:b_ro| oo_: _: :|:_r_o| ___bo_:
- :_g_oogo| _:_og:
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
o:|b:gg_g_o o_bgo:b ooo|:ogo|, roo J__o-
b:b o|_oo |:|b:ggo :r_oo| J_|:_ob_g:_, |:_:_
oo|b:gg__o o:g| _|:_robo_, r_|o___:_g_r:_
orobo_b. o:go| _:|:b_o|Jo oo_g:bogo J_oobg_-
g:, |:_rob_| __obo| :r_oo|, ooboo_o _roo oo-
|b:ggo|ogo|. o:ob_ roor_ _g:|o| oo:rog_go:
_b_: _ooboo |:__o:r o:g| ro|o :__o_: J_oo-
go:o, r:o: :r: obogo_ J_:o_oroo orog_o:
o_g_bo oo|b:ggo|ogo|, :r:o__ :o_ogoo ooo:-
g:gJo o|:g|o orog_oo| :b_bo| :g:oo:.
ras moimoqmedeben?
_g_ooo oo_g:bogo: r:o__boo_ :oo__ogo o:|b:gg_go| o:|_bo _oobg:1_, roor :_o_g:g__o_-
b_b o|obo _:_obg:| _: :oo_:gr_:| |_og:Jo.
jolita harperi,
mesame klasis maswavlebeli.
:_:__oo_ro go__r_o| ooo1:__o|
:_:__oo:, o:oo.
o_ o__r:, roo oo_go: |:|b:ggo :r_ooo _b_:
J_:|r_go| rogo :|_oo J_oobg_g_o| or_g_b_o-
:Jo. :o:| b_g| J__b_o| ob:r__| Joro| o_:_oo,
b:o_go _oo_bo_:_o:. _og__o_ _b_: b:g:__boo
|:_oo| __r|Jo. o:|b:gg__go: _g:|o| oo_o:_ _b-
_: J_ogo| _:_obgo| |o__:_oo| :_ob_rog_:,
o::goo:_, g:bb1_, __r__b_Jo, |:_:_ __ro
bJor:_ b__: _o___ :|_oo J_oobg_g_o. :__og_-
_go: _oo_bo_:_o: _:_obgo| o|bg_rog|: _: o:|-
b:gg__g| Joro|. o_ __r:___oo oog_|o_b_o :o
oo|b:gg_| _: o:|o:b _ro:_ J_g____o_o ooo_-
o_b: :oo|:g:go. o_ _| oro :_1:ro b_oo oo-
|b:gg_ o_b_o_:, o_ o:oo:b:_ :__og_g:_ _:-
g:o_:r__o _oo_bo_:_o:|, r:o: o:oogo| b:o_go
:ob_:ro_o r: :gg_b:| :b__b| o:oo ___g: |bg:
:_:oo:b_1_, :ooo_bgo: o:oJo _oo:ooo| robo:
_: |_rgogo, J___g:g:o ___g:.
qeiT boili,
me912 inglisuri enis maswavlebeli
klasebSi.
__b_g_bo| _o:_g_|o |_og:, bo_-__r|o.
___o ___g: |:J_:go _g:|_Jo J_oog_: ooo:-
g:gJo ___gooo _:r_g_g_o| o:boJb__go o_o|. _:
r:_ __ro o__:_ oog__oo :|_o ___g:| :r|_oo|
|:J_:g_:|, ooo __ro o__o o_b_: oo|o :bgoo:-
r_o| J:b|o. :r:goo:r J_oobg_g:Jo :r J_oog_:
:o |o__:_oo| __g__g_o_: _: __r:___o|
oo_o: _:_og_: (|o__:_oo| oob:bog_ oo|b:gg__-
o| |__|| oboJgb_go: :r :_g|). o_ _:g-_:g__
:oog_oob:g_o, roor_ o:g_:o|bo_g_|, o|_ o:o
o|bg_rog|, r:o: r:_ J_oog_: o__o ob_oro:_o:
ooo__o. o_ _| J_oobg_g: _ro__r:_o b:|o:oo|:
o_b_o_:, o_ o:g:_ :g_o_g:g__o_o o:| oJo-
g_o:b _ro:_, o:r:o o_ o:| |o|__o:__ro b:|-
o:oo __b_o_:, |:_oo| __r|Jo b:g:__b__o |_ogo|
b_goo_g:b_go:|. :|_oo |o__:_o_o| ___r:___-
o_ oo_o: _:_og_: o:go:b |:ro|_o:. J_oog_:
|:_o_Jo b:g_roo orb_g_g_o_. __r:___: _b_:
:g:o:bgogoo, :b:g:1r__o| oo_r__og_:1_ :|_-
oo ___go|:_oo. |:|__go _b_: o_o| o_|o_o oo_go
|_ogo|:ogo| _: oo:boJb___| oo:|, roo |_og: o|
:_ogo:, |:_:_ _g_g:| :_g| __g_: J____rb_-
g:_ o|b:ggo|.
den doili,
me11 klasis istoriis maswavlebeli,
bo. oo|_o| :_:__oo:, o_o:bo, ogoboo|o
roor_ o:_:go _g:|_o| o:|b:gg__go, o_
:b|:__or_oo :g:o:bgog__o __r:___:| :|_o
|o__:_o_1_. :|_oo J_oobg_g_o _:b__oo _g:-
|_Jo_ o:go:b o__ogb__go:, o:r:o o:| J_oog_:
__ro oooo_ J____o oo_g_| o:_:g _g:|_Jo.
o:go:b J_o:J_oo__: o| _:__o, roo :|_oo ___g-
o|:_oo oo_r__og_: J__obb_g_go _:rb:o _:b__-
oo |:__b_r1_, ro_: o:|b:gg_g_|:_ _: oJo-
g_|:_ o__o :gg_b: :_go oo|b:gg__1_. b_oo
oorg_go b:o_o o_b_o_: |_ogo| o_r|ob:go|
644
:oo_bo1g_:, :b|:__or_oo _o oo:oo, gob_
og:g__r| :__gb_| __r__b_|, _:____ro:|, oo-
|b:gg_o: o:gJ__ro| :_og_|. |:goro_ b:gog-
go_o orb_g_g_o| b:r_g:|:_. orb_g_go :b|:1-
_gr:g_:, |:goro o_b_o_: o_ :r: oJog_o|
|:_oo| __r|Jo b:__b_:. bg_b| |:1o:_o_:Jo ogo
_ro| ooo_ob:r_ oogg_b_o o:_o_r_ob_|, roo
b:_g_o __r:___: ____g: :|_o ___g:|, ooo_o|
orog_oo| oog:r_: o:go|oo J_oog_o__|.
keli kroketi
oo_o_r__o| _:b__ooo |_og:,
_or_gor_o, __b:|o.
:r _b_: :oogoboboo J_ob_b:r_go: :|_oo
J_oobg_g_o| ooo:ro. :r_ |_og:o, :r_ o:|b:g-
g__go:, :r_ :_oobo|_r:_o:o :r _b_: _:_J-
g:| :|_oo :r_oo| :r|_o:. _:__ogb_gog _b_:
:_ob_ro| b_o|oo_ro ob_o__b_o _: :b|:bogg_-
g:_ :_:___| _or___or|. o_ oo:g_ ___| oogo-
bg_g_o _r_:| |_ogo| orb_g_g_o:b.
oo| J_o__,roor oogo___o_o, _:oo_o___-
go: :_oobo|_r:_o:1_, o_o_: _b_: g:b|og__|,
roo J_o__o b:o_o :__og__go:. o:|b:gg__go:
og:g__ro _b_: :__gbo| goo:r_:|. 48 |::oo|
:bo:ggo:Jo _b_: :oo_oobo| oo|b:gg_, boo
:r :bo_or__g: ob_o__b_o. o_ oo _:ob_g:
:b _::_:|__r_|, roo o:g_:|bo: ro_g__:,
o_ o:| gobog, _:b_ro| :oo| J_|:b_. o__ b_oo
obroo _:gb_r oo _oobg_|, r:_ _:g_|go o:| _:
:r_og_ oo| o:|_b_|. :o orog_ b:b_r| b:gro:g
oob|_b_:Jo, roo_g|:_ _or___or|:_ b:rg___b
_: orb_gg_|:_
roor_ o:|b:gg_g_o, bg_b bob: og:b1_ g_-
:g:ro. bg_bo _: oo|b:gg__o| _roo_roo: :|:b-
:g| _ro-_ro _oorg_g_| _roo_roo:| oo:rog-
_go:|: _: _ogogo1__g |:1o:_o_:| Joro|.
oooo__go: bg_b:bo: |o__goo o_ |:_ooo ob:ro
_b_: _:_goro| |:o_:ro| :_o_o_|_:|.
645
646
Tavi
13
swavlis swavleba
maswavleblis Canawerebi: rogor
moiqceodiT?
pirveli nabiji: dagegmva
swavlebis amocanebi
moqnili da kreatiuli gegmebi
taqsonomiis gamoyeneba
meore midgoma: dagegmva
konstruqtivistuli midgomis
Sesabamisad
maswavlebelTa instruqtireba
efeqtiani maswavleblebis
maxasiaTeblebi
ganmarteba da pirdapiri
instruqtireba
saklaso davaleba da saSinao davaleba
zepiri da weriTi gamokiTxva
jgufuri diskusia
maswavlebelTa molodinebi
molodinis efeqtis ori saxe
molodinis wyaroebi
namdvilad axdens Tu ara
maswavlebelTa molodinebi gavlenas
moswavleebis miRwevaze?
moswavleze centrirebuli swavla:
magaliTebi kiTxvaSi, maTematikasa
da mecnierebaSi
werisa da kiTxvis swavleba da swavla
maTematikis swavleba da swavla
mecnierebis swavla da swavleba
TiToeul moswavlemde miRweva:
efeqturi swavleba inkluziur
klasebSi
teqnologia da gansakuTrebuli
moswavleebi
gansxvaveba da msgavseba swavlaSi
mravalgvaroba: diferencirebuli
swavleba
mravalgvaroba: swavlebis meTodis
Sesaxeb debatebis miReba
Sejameba
maswavleblis Canawerebi: P
RAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
647
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
s Tavi exeba swavlasa da moswavleebs, fo
kusirebulia swavlebasa da maswavleblebze.
Tavdapirvelad ganvixilavT, rogor adgenen
maswavleblebi gegmebs, rogor apireben saswav
lo gegmebisa da Temebis taqsonomiis, rogorc
dagegmvis safuZvels gamoyenebas.
ra viciT kidev swavlebis Sesaxeb? aris Tu
ara raime gansakuTrebuli Taviseburebebi, rac
Sedegian maswavleblebs araSedegianisagan gamo
arCevs? kvlevebma gamoavlina, ramdenime mniS
vnelovani faqtori, romlebsac ganvixilavT.
rogor unda davsaxoT miznebi da Sevadgi
noT gegmebi am codnis, aseve Sedegiani maswav
leblebisaTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebis
safuZvelze, ganvixilavT ramdenime zogadi sa
gnebis maswavlebelze orientirebul strate
gias: leqcias, muSobas, saklaso davalebebis
Sesrulebas, saSinao davalebas, weriT da zepir
gamokiTxvas, jgufur diskusias.
Tavis bolo paragrafSi yuradRebas gavamax
vilebT moswavleze orientirebul midgomebze
ramdenime saganSi _ kiTxvaSi, weraSi, maTemati
kasa da mecnierebaSi, aseve efeqturi swavlebis
elementebze inkluziur klasebSi. ganaTlebis
fsiqologebma Seiswavles, rogor swavloben ada
mianebi am sagnebs da SeimuSaves daskvnebi swav
lebisaTvis. am Tavis gavlis Semdeg, SegeZlebaT
upasuxoT Semdeg kiTxvebs:
rodis da rogor unda gamoiyenon maswavle
blebma swavlebis miznebi da Temebi dagegm
visaTvis?
ra TaviseburebebiT xasiaTdeba warmatebuli
maswavlebeli?
ra situaciebSi iqneba yvelaze adekvaturi
Semdegi formatebi: leqcia, saklaso davale
ba da saSinao davaleba, weriTi gamokiTxva,
jgufuri diskusia?
ra gavlenas axdens moswavlis swavlis pro
cesze maswavleblis molodini?
rogor icvleba maswavleblis roli direqti
ul da konstruqciul swavlis midgomebSi?
ra sazomiT unda miudgeT kiTxvis, maTema
tikisa da sabunebismetyvelo sagnebis, mec
nierebis swavlebas?
e
Tqveni pirveli samu
Sao dRea axal skolaSi.
gadmogces unarebis da
Temebis grZeli sia, ro
melic warmodgenili iqneba testSi. testis Cab
areba moswavleebs gazafxulze mouwevT da misi
devizia `arc erTi bavSvi yuradrebis miRma~.
Tqven igebT, rom axali skola im skolebis sia
Sia, romelebic kontroldeba, radgan bolo 2
wlis ganmavlobaSi Sesabamisi wliuri progresi
ver aCvena. Tqven eTanxmebiT imas, rom testiT
savaldebulo Temebi Zalian mniSvnelovania, ma
gram rogorc Cans, skolas ar gaaCnia gegma, ro
gor unda aswavlo es Temebi da unarCvevebi
moswavleebs, garda faqtebisa da unarCvevebis
ubralod miwodebisa.
kritikuli azrovneba
rogor moaxerxebT moswavleebSi cnobismoy
vareobisa da interesis gaRvivebas im Temebi
sa da unarCvevebisadmi, romlebic testiT
Semowmdeba?
rogor warmoadgenT am masalis Seswavlis mniSv
nelobas?
rogor CarTavT moswavleebs swavlaSi?
kidev risi codna gWirdebaT imisaTvis, rom
moamzadoT moswavleebi am mniSvnelovani te
stirebisaTvis?
kolaboracia
Tqveni jgufis 34 studentTan erTad monax
eT Tqvens saganSi sakvanZo koncepti, romelic
albaT testSi iqneba warmodgenili. dagegmeT
gakveTili, romelic daexmareba Tqvens moswav
leebs gaigon da daimaxsovron es koncepti.
648
pirveli nabiji: dagegmva
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
greta morinderSimeri (2006) svams
kiTxvas, romeli amaTgani aris swori maswavleblis gegmebis mimarT:
mTavari dro aris.
mcire gegmac xangrZlivad muSaobs.
gegmebi imisTvis aris, rom dairRves.
SegiZliaT es TviTon gaakeToT.
ar moixedoT ukan.
`yvela erTi sazomiT izomeba.~
rodesac Tavis dasawyisSi dasmul kiTxvaze `ras moimoqmedebdiT?~
_ fiqrobdiT, Tqven gegmavdiT. ukanaskneli wlebis ganmavlobaSi, gana
Tlebis mkvlevarebi did interess iCens maswavleblis mier dagegmvis
procesisadmi. mraval maswavlebels gamohkiTxes maTi gegmebis Sesaxeb,
sTxovdnen, `xmamaRla efiqraT~ dagegmvis procesSi an ewarmoebinaT
Jurnalebi, romlebSic aisaxeboda maTi gegmebi. mkvlevarebi aseve ram
denime Tvis ganmavlobaSi intensiurad akvirdebodnen maswavleblebs.
Tqveni azriT ra gairkva?
aq aris moyvanili kvlevebis Sedegebi. pirveli: dagegmvisas dginde
ba, ras iswavlian moswavleebi, ramdenadac dagegmvisas ganisazRvreba
drois da masalis kurikulumis, davalebebis, amocanebis moswavleebi
saTvis _ dro dagegmvis arsia. rodesac maswavlebeli gadawyvets kviris
manZilze 7 saaTi dauTmos enas da 15 wuTi mecnierebas, bavSvebi ufro
enas iswavlian, vidre sabunebismetyvelo sagnebs. faqtobrivad, aseTi
gansxvavebebi iCens Tavs yovelTvis, roca garkveul sagnebs ufro didi
dro daeTmoba (Clark & Yinger, 1988; Karweitt, 1989). gansakuTrebiT mniS
vnelovania dagegmva wlis dasawyisSi, ramdenadac mravali rutina, pa
terna, dawesebuli dro, am etapze ganisazRvreba. amdenad mcire gegmac
xangrZlivad muSaobs im TvalsazrisiT, rom igi gansazRvravs, ras unda
aswavlidnen da ras unda swavlobdnen.
meore: maswavleblebi ramdenime doneze axdenen dagegmvas esaa
wliuri, semestruli, drois calkeuli monakveTebze, kvirisa da dRis
gegmebi. yvela es done erTmaneTTan unda iyos koordinirebuli. wli
uri gegmis Sesruleba moiTxovs mis ganawilebas semestrebze, semes
truli gegmis ganawilebas drois calkeul danayofebze, Tavis mxriv
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
ra midgoma gaqvT dagegm
visadmi? rogor daukavSirebT
swavlebis midgomebs saswavlo
miznebs?
SegiZliaT martom dagegmamoT,
magram TanamSromloba ukeTesi
gzaa. kolegebs Soris ideebis
gaziareba SeiZleba saukeTeso
Sedegi gamoiRos swavlebaSi.
649
am gegmebis ganawilebas kvirebsa da dReebze. gamocdili
maswavleblebisaTvis drois calkeuli monakveTis dageg
mva gansakuTrebiT mniSvnelovania. amas mosdevs kvirisa da
dRis gegmebi. roca gamocdilebas SeiZenT, ufro gagiad
vildebaT dagegmvis am doneebis koordinireba da CarTva
kurikulumis erTiani standartebSi (Morine-Dershimer, 2006).
mesame: samwuxarod gegmebi swavlebis procesSi mcird
eba, Tumca ar baTildeba. dagegmva moqnilobis saSuale
bas unda iZleodes. dadasturebulia, rom rodesac mas
wavleblebi metismetad amaxvileben yuradRebas gegmebze,
ra situaciac ar unda iyos, yovel wuTs gegmas arian mi
jaWvulebi, maTi moswavleebi ar swavloben imdens, ramden
sac is moswavleebi, visi maswavleblebic moqnilebi ari
an (Shavelson, 1987). amdenad gegmebi imitom ar dgeba, rom
dairRves, Tumca xandaxan aucilebeli xdeba mcireodeni
gadaxveva.
imisaTvis, rom gegmebi moqnili da kreatiuli iyos,
maswavleblebs unda hqondeT informacia moswavleebis
Sesaxeb, maTi interesebis, unarCvevebisa da im sagnebis
Sesaxeb, romelTac aswavlian, swavlebisa da alternatiuli gzebis,
agreTve imis Taobaze, rogor unda imuSaon jgufebSi, skolisa da
erTobebis molodinebisa da SezRudvebis Sesaxeb, rogor gamoiyenon
masala da teqstebi da moaxdinon maTi adaptireba, rogor mouyaron
Tavi mTel am codnas da gamoiyenon mniSvnelovan aqtivobebSi. damw
yeb maswavleblebelTa gegmebi xSirad ar muSaobs, radgan maT mcire
informacia aqvT moswavleTa da sagnis Sesaxeb, ar SeuZliaT zustad
Seafason ra dro dasWirdebaT moswavleebs konkretuli saqmianobis
gansaxorcieleblad, ibnevian, roca ganmartebas an sxva magaliTis
moyvanas sTxoven (Calderhead, 1996).
Ddagegmvisas SegiZliaT es sakuTari ZalebiT ganaxorcieloT, mag
ram TanamSromloba ukeTesia. sxva maswavleblebTan erTad muSaoba da
ideebis gaziareba saukeTeso gzaa swavlebaSi. zogierTi pedagogi Tv
lis, rom iaponiaSi gamoyenebuli TanamSromlobiTi midgoma, romelsac
`kenSu~ _ anu `daxelovneba swavlis gziT~ ewodeba, , erTerTi mize
zia, ratomac arian aseTi waramtebulebi iaponeli moswavleebi saer
TaSoriso testirebebSi. am procesis ZiriTadi nawili gulisxmobs
maswavlebelTa mcire jgufis mier gakveTilis warmarTvas, xdeba jgu
fis erTerTi wevris gakveTilis magnitofonze Cawera. Semdeg Canawers
uyureben jgufis danarCeni wevrebi, aanalizeben moswavleTa pasuxebs
da msjeloben gakveTilis gaumjobesebaze. sxva maswavleblebi imave
gakveTils atareben gakeTebuli daskvnebis gaTvaliswinebiT Setanili
cvlilebebis gaTvaliswinebiT. akademiuri wlis bolos yoveli saswavlo
jgufi aqveynebs Tavisi muSaobis Sedegebs. amerikis SeerTebul Stateb
Si am process gakveTilis Seswavla ewodeba (Morine-Dershimer, 2006). am
midgomis ukeT gasacnobad mimarTeT internets, ZiebisaTvis gamoiyeneT
sityva `lesson study~. aseve ixileT gakveTilis gegmis magaliTebi, saZie
bo sistemaSi CawereT `lesson plans~ an moiZieT konkretuli sagnisa da
klasis mixedviT, magaliTad `math lesson plans~ (maTematikis gakveTilis
gegmebi) an `4th-grade lesson plans~ (meoTxe klasis gakveTilebis gegmebi).
Mmagram, rac ar unda kargi iyos gakveTilis gegma, romelsac samec
niero saitebze naxavT, igi mainc adaptirebas saWiroebs konkretul
situaciasTan. adaptacia SeiZleba moxdes swavlebamde an amis Semdeg.
faqtobrivad, is, rac gamocdilma maswavleblebma ician dagegmvis Ses
650
axeb, ukukavSiri da imis analizia, ram imuSava da ram ara. amdenad,
yovelTvis moixedeT ukan, gaaanalizeT Tqveni gegmebi da daxelovndeT
profesiul TvalsazrisiT. TanamSromlobiTi refleqsia da gakveTilis
gadaxedva mTavari komponentebia gakveTilis Seswavlis midgomisa da
dagegmvisadmi.
da bolos, ar arsebobs efeqturi dagegmvis erTi konkretuli mod
eli. ase rom dagegmarebisas `erTi zoma yvelas ver miudgeba. dageg
mareba problemis gadaWris kreatiuli procesia gamocdili maswavle
blebisaTvis. am maswavleblebma ician, rogor warmarTon gakveTili
da rogor aswavlon bavSvebs efeqturad. maT ician, risi molodini
unda hqondeT da rogor warmarTon procesi efeqturad. amitom maT
ar sWirdebaT miyvnen dawvrilebiT gegmas, romelic maswavlebelTa
mosamzadebeli programiT iswavles. dagegmva ufro araformaluri xa
siaTsaa _ es `maT TavSi xdeba~. yovel SemTxvevaSi, gamocdili mas
wavleblebi am swavlebas saWirod miiCneven da Tvlian, rom man didi
daxmareba gauwia da Seuqmna safuZveli momavali saqmianobisaTvis (Clark
& Peterson, 1986).
mniSvneloba ara aqvs, ra gziT adgenT gegmebs, gonebaSi yovelTvis
unda gitrialebdeT saswavlo miznebi. amjerad ganvixilavT, ra miznebi
unda gvqondes moswavleebTan dakavSirebiT.
swavlebis amocanebi
dRes bevrs laparakoben Sexedulebebze, miznebze, Sedegebze, stan
dartebze. Zalian zogad, abstarqtul doneze sazogadoebaSi aseTi
didi miznebi arsebobs sajaro skolebTan mimarTebaSi: `yoveli bavSvi
skolSi swavlisaTvis mzad unda mivides.~ esaa erTerTi mizani rvi
dan, romelic dasaxuli aqvs amerikis ganaTlebas da Camoyalibebulia
`miznebi 2000~Si. aseTi zogadi miznebi naklebmniSvnelovania swavlebi
saTvis. isini unda Camoyalibdes standartebad ise, rogorc es samxreT
karolinaSi ganaxorcieles. magaliTad, `moswavleebma unda iswavlon
wiladebi, Sereuli ricxvebi, aTwiladebi, SeZlon wiladebis gadayva
na aTwiladebSi, aseve aTwiladebis ekvivalenturi wiladebis povna.~
zogjer standartebi gadayvanilia maCveneblebSi, rogoricaa `ekvival
enturi wiladobrivi miznebis warmodgena~ (Anderson & Krathwohl, 2001). am
safexurze maCveneblebi axlos dgas swavlebis arsebiT mizanTan.
norman gronlandi (2004) swavlebis miznebs gansazRvravs, rogorc
swavlebis ganzraxuli Sedegebs. miznebi aris is Sesruleba, prezenta
cia, romelsac veliT moswavleebisagan swavlebis Semdeg, raTa aCvenon
is, rac iswavles, rasac velodiT, rom unda eswavlaT. biheviorauli
midgomis mqone adamianebis dawerili miznebi yuradRebas amaxvilebs
moswavlis dakvirveba da SEfaseba cvlilebebze, biheviorauli mizne
bi iyenebs terminebs, rogoricaa CamonaTvali, gansazRvra, damateba,
aRricxva. kognituri miznebi, meores mxriv, aqcents azrovnebasa da
mixvedrilobaze akeTebs, moicavs iseT terminebs, rogoricaa gageba,
Secnoba, Seqmna, gamoyeneba. ganvixiloT erTi damuSavebuli meTodi
specifikuri miznebis dasawerad.
meijeri: daiwyeT specifikis dadgeniT. robert meijerma ganaviTara
cnobili sistema swavlebis miznebis Casawerad (Mager, 1975). misi idea
imaSi mdgomareobs, rom miznebma unda aRweros ra unda gaakeTon mo
swavleebma, rodesac Tavisi miRwevis demonstrirebas moaxdenen da ro
daakavSireT da ganavrceT
Tqveni swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
gakveTilis Seswavlis
ganmartebisaTvis ixileT:
http://www.rbs.org/cur-
rents/0502/what_is_lesson_study.
shtml an moiZieT internetSi
`lesson study~.
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
moiZieT internetSi `goals
2000~, raTa gaecnoT yvela
mizans.
gakveTilis Seswavla _ mas
wavleblebi, rogorc jgufi,
aviTareben, amowmeben, aum
jobeseben gakveTilebs, sanam
sasurvel saboloo Sedegs ar
miiReben.
swavlebis miznebi _ naTeli
da mkafio debuleba imis
Sesaxeb, Tu ra unda iswavlos
moswavlem.
651
gor unda gaigon maswavleblebma, rom isini amas akeTeben, amdenad,
amas biheviorul miznebs uwodeben. meijeris mixedviT, miznebi sami
nawilisgan. pirveli: is aRwers moswavlis sasurvel qcevas. ra unda
gaakeTos moswavlem? meore: is CamoTvlis pirobebs, ra pirobebSic aR
mocendeba es qceva. rogor unda iyos mowonebuli da Semowmebuli es
qceva? mesame: iZleva kriteriums, romliTac unda Sefasdes moswavlis
Sesrulebuli testi. magaliTad, socialuri swavlebis mizani SeiZleba
iyos: `adgilobrivi gazeTis mocemul statiaSi (pirobebi) moswavlem
TiToeuli gancxadeba unda aRniSnis an `f~ asoTi, rogorc faqti an `m~
asoTi, rogorc mosazreba (moswavlis dakvirvebadi qceva), gancxade
bebis 75% unda iyos sworad Sesrulebuli (kriteriumi).~ saboloo
qcevaze ase xazgasmuli, meijeris sistema gaSlili debulebaa. meijeri
amtkicebs, rom moswavleebs SeuZliaT Tavad aswavlon sakuTar Tavs,
Tu maT kargad Camoyalibebul miznebs dausaxaven.
gronlandi: daiwyeT zogadi gansazRvrebiT. norman gronlandi gvTa
vazobs gansxvavebul midgomas, romelic xSirad gamoiyeneba kognituri
miznebis dasawerad. mas swams, rom mizani Tavdapirvelad zogadi ter
minebiT unda Camoyalibdes (gageba, gadaWra, Sefaseba da a.S.). Sem
deg maswavlebelma unda Semoitanos sicxade da CamoTvalos qcevis
ramdenime nimuSi, romelic imis maniSnebeli iqneba, rom moswavlem
miaRwia mizans (ixileT magaliTi 13.1 cxrilSi.) aq mizani namdvilad
warmoadgens da mxars uWers kvlevis proeqts. maswavlebeli verasdros
SeZlebs CamoTvalos yvela qceva, romelic moicavs `warmodgenas da
mxardaWeras~, magram dawyebiTi, zogadi miznis Camoyalibeba specifi
kuri magaliTebiT daniSnulebas naTels gaxdis.
swavlebis miznis uaxlesi kvleva upiratesobas aniWebs gronlan
diseul da mis msgavs midgomebs. jeims pofemi (2005I), romelic adre
specifikur miznebs emxroboda, aseT rekomendacias iZleva:
unda iRwvodeT imisaTvis, rom ramdenime, namdvilad pirve
lad, farTo, gazomvad swavlebis miznans miaRwioT Tqvens klas
Si. viwro, hiperspecifikuri miznebis Warb raodenobas naklebi
Rirebuleba eqneba TqvenTvis, radgan, Tu Cveulebrivi maswav
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
swavlebis miznebi
aRwereT bihevioruli swavlis
miznebis ZiriTadi element
ebi. dawereT TiToeuli tipis
mizani im sagnisaTvis, romlis
swavlebasac gegmavT.
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
rogor fiqrobT aris Tu ara
bihevioruli miznebi miznebi
realurad, Tu `Sualeduri
rgolia dasasrulisaken?~
cxrili 13.1
gronlandis kombinirebuli meTodi miznebis Camosayalibeblad
zogadi mizani
warmoadgens da mxars uWers mokvlevis gegmas jgufamde.
specifikuri magaliTebi
1. aRwers gegmas kargad organizebuli maneriT.
2. ajamebs mignebebsa da daskvnebs.
3. iyenebs TvalsaCino masalas, raTa naTeli gaxados ideebi da
kavSirebi.
4. pirdapir da srulad pasuxobs jgufis wevrebs.
5. warmoadgens angariSs, romelic yuradRebas amaxvilebs dagegm
vaze.
6. warmodgenisa da kiTxvebze pasuxis gacemiT gviCvenebs, gegmis
sityvier marTebulobas.
bihevioraluri miznebi _
swavlebis miznebi, romlebic
formulirebulia dakvirveba
di qcevis terminebiT.
kognituri miznebi _ blumis
taqsonomiaSi instruqtirebis
miznebi, romlebic formu
lirebulia maRali donis
azrovnebis operaciebis
gamomxatveli terminebiT:
informaciis gageba, analizi,
sinTezi d.a.S.
652
lebeli xarT, maleve gadaafasebT maT. meores mxriv, inteleq
turad marTvadi, farTo, gazomvadi miznebis mcire raodenoba
aramarto swavlebaSi SegiwyobT xels, aramed aseve dagexmarebaT
gansazRvroT ra unda iqnes Sefasebuli.
moqnili da kreatuli gegmebi _ taqsonomiis
gamoyeneba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
ifiqreT davalebaze, romelsac
erTerT Tqvens klass miscemT. ra tipis azrovnebas moiTxovs es dava
leba?
faqtebisa da terminebis damaxsovrebas?
situaciis, amocanis, problemis gaanalizebas?
ZiriTadi ideebis gagebas?
Sefasebebis gakeTebas an mosazrebebis gamoTqmas?
informaciis gamoyenebas problemis gadasaWrelad?
axali raRacis Seqmnas an formirebas?
50 wlis win benjamin blumis xelmZRvanelobiT Seikribnen eqsperte
bi ganaTlebis Sefasebis dargSi, raTa gaeumjobesebinaT kolejisa
da universitetis gamocdebi. maTi muSaobis Sedegi mTels msoflioSi
aisaxa ganaTlebis yovel safexurze (Anderson & Sosniak, 1994). blumma
da misma kolegebma SeimuSaves taqsonomia anu klasifikaciis siste
ma ganaTlebis miznebisaTvis. miznebi daiyo sam sferod: kogniturad,
afeqtuad da fsiqomotorulad. gamoqveynda wignic, romelic aRwers
TiToeuli sferos miznebs. realur cxovrebaSi, qcevebi am sami sfero
dan erTdroulad aRmocendeba. maSin, roca moswavleebi weren (fsiqo
motorika), isini aseve imaxsovreben an azrovneben (kognituri sfero),
aseve maT aqvT raime emociuri reaqcia amocanaze (afeqturi sfero).
kognituri sfero. blumis taqsonomiaSi CamoTvlilia azrovnebis anu
kognituri sferos eqvsi bazisuri mizani (Bloom, Engelhart, Frost, Hill &
Krathwohl, 1956):
1. codna: damaxsovreba an Secnoba ise, rom ar aris aucilebeli misi
gageba, gamoyeneba an Secvla.
2. mixvedra: warmodgenili masalis gageba ise, rom ar aris aucilebeli
daakavSiro igi raime sxvasTan.
3. gamoyeneba: zogadi cnebis gamoyeneba konkretuli problemis gada
saWrelad.
4. analizi: raRacis dayofa Semadgenel nawilebad.
5. sinTezi: raRac axlis Seqmna sxvadasxva ideis kombinirebiT.
6. Sefaseba: masalis an meTodis Rirebulebis gansja, ramdenad SeiZle
ba misi gamoyeneba konkretul situaciaSi.
ganaTlebaSi am miznebs ganixilaven, rogorc ierarqias, TiToeu
li unarCveva emyareba wina unarCvevas, Tumca aseTi ierarqia mTlad
zusti ar aris. zogierTi sagani, magaliTad maTematika, am struqtu
raSi kargad ver jdeba (Kreitzer & Madaus, 1994). xSirad moismenT aseT
Sefasebebs, maRali donis miznebi da dabali donis miznebi. codna,
mixvedriloba da gamoyeneba dabali donis miznebSi erTiandeba, xolo
analizi, sinTezi da Sefaseba maRali donis miznebSi. aseTi midgoma
miznebisadmi, zedapirulia Tuca gamosadegi (Gronlund, 2004). miznebis
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
ganaTlebis miznebis taqso
nomia
taqsonomiebi gavlenas axdens
swavlebis yovel aspeqtze,
dawyebuli saxelmZRvaneloe
bis dizainidan, damTavrebuli
gakveTilis dagegmviT. CamoT
valeT TiToeuli taqsonomiis
mTavari miznebi da aRwereT
TiToeuli miznis fokusi.
CarTeT es miznebi swavlebis
miznebSi, romelTac Tqven
ayalibebT.
653
taqsonomia dagvexmareba Sefasebebis dagegmvisas, ramdenadac sxvadasx
va procedura Seesabameba sxvadasxva donis miznebs, rogorc amas me15
TavSi dainaxavT.
blumi 2001. pedagogebi 50 wlis ganmavlobaSi xelmZRvanelobdnen blu
mis taqsonomiiT. es naSromi XX saukunis erTerT umniSvnelovanes
naSromadaa aRiarebuli ganaTlebaSi (Anderson & Sosniak, 1994). 2001 wels
ganaTlebis mkvlevarTa jgufma gamouSva pirveli ZiriTadi Seswore
buli gamocema taqsonomiisa (Anderson & Krathwohl, 2001). axal versiaSi
SenarCunebulia eqvsi bazisuri done odnav Sevclili mimdverobiT,
magram sami donis saxelebi Seicvala, raTa ukeT gadmoeca nagulisx
mevi kognituri procesebi. es eqvsi kognituri procesia: damaxsovreba
(codna), gageba (mixvedra), gamoyeneba, analizi, Sefaseba da Semoqmedi
Toba (sinTezi). amas garda, taqsonomias daemata axali sfero, ro
melic gamoxatavs imas, rom kognituri procesi warmarTavs, imas, risi
damaxsovreba, gageba an gamoyenebac giwevT. Tu SexedavT cxrils 13.2.,
dainaxavT Sedegs. axla gvaqvs eqvsi procesi: damaxsovrebis, gagebis,
gamoyenebis, analizis, Sefasebisa da SemoqmediTobis kognituri aqtebi.
es procesebi moqmedebs codnis oTx formaze: faqtobriv, konceptua
lur, procedurul da metakognitur codnaze.
ganvixiloT, rogor Camoayalibebs es ganaxlebuli taqsonomia miz
nebs socialuri mecnierebebisa da enebis klasebSi. mizani, romelic
exeba konceptualuri codnis analizs, Semdegia:
alamos brZolis istoriuli dokumentis wakiTxvis Semdeg moswav
leebi SeZleben gaigon avtoris Sexeduleba an tendencia.
metakognituri codnis Sefasebis mizani SeiZleba iyos:
moswavleebma ifiqron sakuTar strategiebze avtoris tendenciebis
gamosavlenad.
afeqturi sfero. miznebi afeqturi sferos, anu emociuri reaqciebis
sferos taqsonomiaSi ar Secvlila originaluri versiaSi. es miznebi
sxvadasxva doniT sruldeba (Krathwohl, Bloom & Masia, 1964). yvelaze
dabal doneze, moswavle ubralod yuradRebas gaamaxvilebs konkre
tul ideaze. umaRles doneze igi aiTvisebs ideas an Seafasebs mas da
mis Sesabamisad imoqmedebs. aq aris xuTi ZiriTadi mizani afeqtur
sferoSi:
1. miReba: gacnobiereba an raRacis daswreba garemoSi. es aris daax
loebiT aseTi safexuri: me movusmen am koncerts, magram ver dag
pirdebiT, rom momewoneba.
2. reagireba: raime axali qcevis, rogorc gamocdilebis Sedegis Cvene
ba, am doneze, adamianma SeiZleba taSi daukras koncertis Semdeg an
meore dRes am koncertidan raime melodia iRiRinos.
3. Sefaseba (Rirebulebis miniWeba): gansazRvra qcevisa. adamianma SeiZ
leba koncertze wasvla arCios filmze wasvlas.
4. organizeba: individis zogad RirebulebebSi axali Rirebulebis
CarTva, prioritetebSi misTvis garkveuli adgilis miniWeba. es is
safexuria, roca adamiani daiwyebs koncertebze siaruls.
5. daxasiaTeba Rirebulebis mixedviT: stabilurad axali Rirebulebis
Sesabamisad moqmedeba. am umaRles safexurze, adamiani mkafiod
gamoxatuli musikis moyvarulia da amis demonstrirebas igi Riad
da stabilurad moaxdens.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
ixileT `Teoria praqtikaSi~
2002 wlis Semodgomis gamoSve
baSi, Tema blumis taqsonomiis
ganaxlebuli gamocema. redaq
tori: lorin andersoi.
taqsonomia _ klasifikaciis
sistema.
kognituri sfero _ blumis
taqsonomiis mixedviT
azrovnebisa da mexsierebis
sfero.
654
kognituri sferos bazisuri miznebis msgavsad, es xuTi mizanic
Zalian zogadia. swavlebis specifikuri miznebis Camosawerad unda
daadginoT, ras gaakeTeben realurad moswavleebi miRebis, reagirebis,
Sefasebis da a.S. dros. magaliTad, sakvebis gakveTilis mizani Se
fasebis safexurze, SeiZleba iyos: sakvebis Semadgenlobisa da rome
lime kategoriisadmi miniWebis nawilis Semdeg gakveTilis 50% daeT
moba swrafad da advilad mosamzadebeli produqtebisadmi boikots,
kanfetze uaris Tqmas erTi Tvis ganmavlobaSi.
fsiqomotoruli sfero. ukanasknel dromde fsiqomotorul, anu fizi
kuri unarCvevebis miznebis sferos, maswavleblebis mier kontrol
deboda da pirdapir fizikur aRzrdas ar gulisxmobda. am sferoSi
arsebobs ramdenime taqsonomia (Harrow, 1972; Simpson, 1972), romlebic
gamomdinareobs bazisuri aRqmidan da asaxavs ganviTarebul, Semoq
medebiT moZraobaze gadasvlas. jeims qengelosi (1990) gvTavazobs
gzas vifiqroT fsiqomotoruli sferos miznebze, rogorc an (1) ne
bayofilobiT motorul unarze, romelic moiTxovs simtkices, Zliere
bas, moqnilobas, simardes, siswrafes an (2) unarze, rom gamoavlinos
specifikuri unarCveva.
miznebi fsiqomotorul sferoSi unda iwvevdes dainteresebas sx
vadasxva sagnis pedagogebis xelovnebis, teqnikuri sagnebis, specialo
bis maswavleblebis mxridan. sxva sagnebic, rogoricaa qimia, fizika,
biologia, aseve moiTxovs specifikur moZraobebsa da kargad ganviTa
rebul Tvalisa da xelis koordinacias. laboratoriis aRWurvilobis,
kompiuteris mausis, xelovnebis gakveTilebze saWiro sagnebis gamoy
eneba axali fizikuri unarCvevebis dauflebas gulisxmobs. aq aris
moyvanili ori fsiqomotoruli mizani:
oTxi wuTi erTi milis rva wuTSi dafarvis Semdeg an maSin,
roca pulsi 120s qvemoT iqneba.
gamoiyeneT kompiuteris mausi, raTa aiRoT da gadaitanoT
failebi.
afeqturi sfero _ aq: blu
mis taqsonomiis mixedviT ati
tudebsa (damokidebulebebsa)
da grZnobebze koncentrire
buli ganaTlebis miznebis er
Toblioba; moicavs motivacias,
interesebs, Rirebulebebs.
fsiqomotoruli sfero _
fizikuri unarebi, maTi ga
varjiSeba da koordinireba.
cxrili 13.2
kognituri sferos Sesworebuli taqsonomia
kognituri procesebis sfero
codnis sfero damaxsovreba gageba gamoyeneba analizi Sefaseba SemoqmediToba
faqtobrivi codna
konceptualuri codna
proceduruli codna
metakognituri codna
655
moswavleebisaTvis swavlebis ra mizanic ar unda gqondeT, teri
Tenbrinki (2006) girCevT am kriteriumebis gamoyenebas. miznebi:
1. unda iyos moswavleze orientirebuli (xazgasmuli unda iyos, ras
veliT moswavlisagan).
2. aRwerdes Sesabamis saswavlo Sedegs (ganviTarebis mxriv Sesabamissa
da Sesabamiss TanmimdevrobiT, aseve ufro komleqsur miznebs, rom
lebic mohyveba aucilebel miznebs).
3. iyos naTeli da gasagebi (arc Zalian zogadi da arc Zalian specifi
kuri).
4. SeiZlebodes dakvirveba (Tavi aarideT iseT Sedegebs, romelTac ver
aRiqvamT, rogorc Sefasebadsa da gasagebs).
megzuri gagiwevT daxmarebas, Tu miznebs iyenebT TiToeuli gakveTi
lis an TiToeuli davalebisTvisac ki.
meore midgoma: dagegmva konstruqtivistuli
midgomis Sesabamisad
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT ifiqreT imave davalebaze, ro
melic wina SemTxvevaSi gaanalizeT rubrikaSi `SeCerdiT / ifiqreT /
dawereT~. ra aris mniSvnelovani, romelic am davalebebSia? sxva ra
gzebi SegiZliaT iswavloT am ideebTan dakavSirebiT, garda davale
bebis?
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
kognituri, afeqturi da
fsiqomotoruli taqson
omiebis Sejameba CarTeT
Tqvens swavlebis wyaroebis
failSi.
rekomendaciebi: swavlebis miznebis gamoyeneba
Tavi aarideT `magiur sityvebs~ _ frazebs,
romlebic Zalian keTilSobilurad da mniSv
nelovnad JRers, magram Zalian cotas gve
ubneba (`moswavleebi Rrma moazrovneebad
unda iqcnen~).
magaliTebi
1. SeinarCuneT yuradRebis fokusi im specifi
kur cvlilebebze, romelic arRiniSneba
moswavlis codnasa da unarCvevebSi.
2. sTxoveT moswavleebs, ganmarton miznebis
mniSvneloba. Tu isini ver SeZleben
specifikuri magaliTebis dasaxelebas, es
imas niSnavs, rom Tqveni miznebi Tqveni gan
zraxvebis Sesaxeb maT verafers eubneba.
moargeT aqtivobebi miznebs.
magaliTebi
1. Tu mizani leqsikonis damaxsovrebaa, mieciT
moswavleebs dasamaxsovrebeli da avarjiSeT.
2. Tu mizani aris azris gamotanis unaris
ganviTareba, warudgineT maT poziciis am
saxveli moxsenebebi, moawyveT debatebi, pro
eqtebis an Secdomebis ganxilva.
3. Tu gsurT, rom moswavleebs ganuviTardeT
ukeTesad weris unari, SeuqmeniT iseTi pi
robebi, rom weron.
darwmundiT, rom Tqveni testebi kavSirSia
Tqvens miznebTan.
magaliTebi
1. CamowereT miznebi da zogadi monaxazi tes
tebisaTvis _ gadaxedeT am monaxazebs, roca
raime cvlileba moxdeba.
2. SeafaseT testebi sxvadasxva miznis mniSvn
elobisa da TiToeulze daxarjuli drois
mixedviT.
damatebiTi ideebisaTvis ixileT:
http://www.personal.psu.edu/staff/b/x/bxb11/Objec-
tives/ an
http://edtech.tennessee.edu/bobannon/objectives.html
constructivist ?????
656
sqema 13.1
Tematuri rukis dagegmva
Temis _ `imigrantebi SeerTebul StatebSi~ qvemoT mocemuli gegmiT, istoriis maswav
lebels SeuZlia gamoavlinos Sesaswavli Temebi, sakamaTo sakiTxebi, ideebi. mTeli
Temis `dafarvis~ nacvlad, ramdenime sakiTxia Rrmad ganxiluli.
tradiciulad swavlebis dagegmva maswavleblebis pasuxismgeblo
baa, ganviTarda. Tumca konstruqtivistul midgomebSi ganviTarda
dagegmvis axali gzebi. maswavleblebi da moswavleebi erTad midian
gadawyvetilebamde SinaarsTan, aqtivobebTan, midgomebTan dakavSire
biT maswavleblebs aqvT. moswavleTa mier specifikuri qcevisa da
unarCvevebis dauflebaze, ufro didi miznebi, `mniSvnelovani ideebi~,
romelic warmarTavs dagegmvas. es miznebi Sexedulebebi an unarebia,
romelTac maswavlebeli kvlav da kvlav ubrundeba.
konstruqtivistuli dagegmvis magaliTi. istoriaSi vito perones (1994)
aqvs sami mizani Tavisi saSualo klasebis moswavleebisaTvis. mas surs,
rom misma moswavleebma SeZlon:
657
pirveladi wyaroebis gamoyeneba, hipoTezebis formulireba
da sistematur swavlaSi CarTva
mravali SexedulebaisTvis Tavis garTmeva
gaxdnen dakvirvebuli mkiTxvelebi da aqtiurad werdnen.
wamoWran da gadaWran problemebi.
dagegmvis procesis Semdegi safexuri aris iseTi saswavlo garemos
Seqmna, romelic saSualebas miscems moswavleebs, miaRwion am miznebs
ise, rom, gaTvaliswinebuli iyos maTi individualuri interesebi
da unarebi. perone (1994) gvirCevs gamovavlinoT `is ideebi, Teme
bi, romelTa saSualebiTac gaviTvaliswinebT perspeqtivebis siRrmesa
da mravalferovnebas da davexmarebiT moswavleebs ganaviTaron mniS
vnelovani cnebebi.~ saSualo klasebis istoriis kursSi Tema SeiZleba
iyos `demokratia da revolucia~, `samarTlianoba~, `simamace~. maTema
tikaSi an musikaSi `paternebi~, literaturaSi _ `pirovnuli identoba~.
perone gvirCevs sakiTxi davgegmoT, rogorc azrovnebis gza, rogor
SeuZlia Temas swavlebisa da cnebebis generireba. sakiTxis gegmis mag
aliTi Temis `imigrantebi SeerTebul tatebSi~ gamoyenebiT, ixileT
13.1 naxazze.
sakiTxis maswavlelebsa da moswavleebs SeuZliaT erToblivad
imuSaon, raTa gamoavlinon is aqtivobebis, masalebis, proeqtebisa da
davalebebis, romelic xels Seuwyobs moswavleebSi cnebebisa da unar
Cvevebis ganviTarebas _ gakveTilebisa mTavar miznebs. maswavlebeli
ufro nakleb dros uTmobs specifikuri moxsenebebisa da davalebebis
dagegmvas, did dros andomebs gansxvavebuli resursebis Segrovebass
da moswavleTaTvis swavlaSi xelSewyobas. yuradRebis gamaxvileba xde
ba ara imdenad moswavleTa TvalsaCino Sedegze, aramed swavlis pro
cessa da azrovnebaze, rac am Sedegis ukan dgas.
cxrili 13.3
guladoba
saidumlo
gadarCena
adamianTa interaqcia
momavlis erTobebi
komunikacia/ena
adamianTa uflebebi
da movaleobebi
identoba/asaki
urTierTdamokidebuleba
dro da sivrce
jgufebi da instituciebi
samuSao
zraxvebi
mizezi da Sedegi
albaToba da prognozireba
cvlilebebi da koneservacia
mravalgvaroba da variacia
avtobiografia
ramdenime Tema integrirebuli dagegmvisaTvis
ufros moswavleebTan
658
integrirebuli da Tematuri gegmebi. peroneseuli dagegmvis sqema
gviCvenebs gzas, gamoviyenoT SeerTebuli Statebis imigrantebis Tema,
raTa istoriis kursSi CavrToT sakamaTo sakiTxebi. amJamad swavleba
TemebiTa da integrirebuli SinaarsebiT mTavari elementia dagegmvisa
da gakveTilis formatis gansazRvris dawyebuli sabavSvi baRebidan
(Roskos & Neuman, 1998), damTavrebuli maRali klasebiT (Clarke & Agne,
1997). magaliTad, elen houmstedma, karen makginisma (saSualo skolebis
maswavleblebi) da elizabet peitma (kolejis profesori) (Pate, McGin-
nis & Homestead, 1995) Seqmnes `adamianTa interaqciis~ kursi, romelic
moicavda rasizmis, msoflio SimSilis, dabinZurebis, haerisa da wylis
xarisxis Seswavlas. moswavleebi sakamaTo sakiTxebs ecnobodnen sax
elmZRvaneloebisa da sxva wyaroebis gamoyenebas, swavlobdnen mona
cemTa baziT sargeblobas, axdendnen adgilobrivi oficialuri pirebis
gamokiTxvas, iwvevdnen stumrebs klasSi. moswavleebs unda ganeviTare
binaT codna mecnierebaSi, maTematikasa da socialur mecnierebebSi.
isini swavlobdnen damajereblad werasa da laparaks da am procesSi,
agrovebdnen fuls SimSilTan sabrZolvelad afrikaSi.
efeqtiani dagegmva SeiZleba gamoviyenoT dawyebiT klasebSic. ar aris
saWiro calke vimuSaoT gamoTqmaze, Semdeg mosmenis unarCvevebze, weris
unarCvevebsa da amis Semdeg socialur disciplinebsa da mecnierebebze.
yvela es unari SeiZleba erTad ganviTardes, Tu moswavleebi imuSaveben
avTenturi amocanebis gadaWraze. zogierTi sakiTxi, romelic SeiZleba
gamoviyenoTYTemebis integrirebisaTvis, ukavSirdeba adamianebis, mego
brobas, komunikacias, Cveulebebis, erTobebis, paternebis. ufrosi bavS
vebisaTvis gamosadegi magaliTebi mocemulia 13.3. cxrilSi.
davuSvaT gaqvT idea icodeT, ris gageba surT moswavleebs, rogori
iqneba Tqveni swavleba, rom mizans miaRwioT? Tqven unda gadawyvi
toT, rogor daiwyeba kvira da CamoayaliboT iseTi swavleba, romelic
miznebs Seesabameba.

maswavlebelTa instruqtireba
rogor aRmoaCenT, ra aris warmatebuli swavlis sakvanZo sakiTxebi?
SegiZliaT hkiTxoT moswavleebs, direqtorebs, kolejis profesorebs,
gamocdil maswavleblebs, CamoTvalon kargi maswavleblis damaxasiaTe
beli Tvisebebi. an SegiZliaT ramdenime klasSi didi xnis ganmavlobaSi
awarmooT SemTxvevis Seswavla, daakvirdeT klasebs, garkveuli maxa
siaTeblebis mixedviT SeafasoT maswavleblebi da Semdeg naxoT, rom
eli Tvisebebi axasiaTebdaT im maswavleblebs, romelTa moswavleebsac
ufro maRali Sedegebi hqondaT an ufro metad iyvnen motivirebulni
swavlisadmi. (amisaTvis, ra Tqma unda dagWirdebaT gadawyvitoT, ro
gor SeafasebT maT Sedegebsa da motivacias) SegiZliaT gamoavlioT
maswavleblebi, romelTa moswavleebi wliTi wlobiT ukeTes Sedegs
aCveneben, vidre is moswavleebi, romlebic sxva maswavleblebTan muS
aoben. Semdeg SegiZliaT daakvirdeT warmatebul maswavleblebs da
CainiSnoT ras akeTeben isini. aseve SegiZliaT moamzadoT maswavleb
lebi, raTa gamoiyenon gansxvavebuli strategiebi erTi da imave
gakveTilis Casatareblad da SeafasoT, romeli strategia iyo yvelaze
efeqturi, kameriT gadaiRoT maswavleblebi da Semdeg aCvenoT maT
Canaweri, sTxovoT giTxran, ris Sesaxeb fiqrobdnen, roca aswavlidnen
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
Tematuri erTeulebis gegmva
Tematuri saswavlo erTeule
bi, romlebic axdenen ori an
meti Sinaarsobrivi sferos
integrirebas, damaxasiaTebel
movlenad iqca Tanamedrove
klasebSi. aRwereT princi
pebi, romelic saWiroa am
aqtivobebis Camosayalibeblad
da ganmarteT, rogor unda
Sefasdes moswavlis swavlis
procesi.
659
da swavlebis procesSi ra axdenda maT gadawyvetilebebze gavlenas.
SegiZliaT SeiswavloT gakveTilis Canawerebi da gaigoT, ra daexmara
moswavleebs gagebaSi.
yvela es da aseve sxva midgomebic gamoiyeneba swavlebis kvlevisa
Tvis? (Floden, 2001). xSirad mkvlevarebi iyeneben swavlasa da swavlebas
Soris mimarTebas, rogorc safuZvels swavlebis midgomebis gasaviTa
reblad da am midgomebis Sesamowmeblad eqsperimentebSi (Brown, 1992;
Greeno, Collins & Resnick, 1996). ganvixiloT ramdenime specifikuri daskvna
swavlebis Sesaxeb, romlebic am proeqtebidan miviReT.
efeqtiani maswavleblebis maxasiaTeblebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
gaixseneT maswavlebeli, romelmac
yvelaze karg Segegs miaRwia Tqvens maswavleblebs Soris _ adamiani,
romlisganac yvelaze meti iswavleT. ra Tvisebebi axasiaTebda mas? ra
gziT aRwevda igi aseT Sedegebs?
efeqtiani swavlebis zogierTi adreuli kvleva yuradRebas amaxvi
lebda maswavleblebis pirovnul tvisebebze. Sedegebma gviCvena sami
Tviseba, romelic unda axasiaTebdes maswavlebels: codna, mkafiooba
da siTbo.
maswavleblis codna. aqvT Tu ara im maswavleblebs, romelTa codna
Tavis saganSi didia, pozitiuri gavlena moswavleebze? es damokide
bulia saganze. aRmoCnda, rom maRali klasebis moswavleebi ufro me
tad maTematikas swavloben im maswavleblebisagan, romelTac maRali
samecniero xarisxi da mniSvnelovani Sromebi aqvT am dargSi (Wayne &
Toungs, 2003). Tu gadavxedavT sxva sagnebis maswavleblebs, mimarTeba
moswavlis swavlis xarisxTan arc ise naTelia. maswavlebelbs, romelT
ac kargad ician Tavis saganSi, ar aris aucilebeli, rom yavdeT mo
swavleebi, romlebic ufro mets swavloben. magram maswavleblebs,
romelTac meti ician, naTeli axsna SeuZliaT da ufro metad momza
debulebi xvdebian moswavleTa problemebs. isini mzad arian pasuxi
gascen moswavlis nebismier kiTxvas da borZikiT ar pasuxoben maT.
Amdenad, codna aucilebelia, magram aucileblobiT ar ganapirobebs
efeqtur swavlebas, radgan meti codna saSualebas aZlevs maswavleb
els, misi gakveTili iyos ufro naTeli da ufro organizebuli.
efeqturma maswavleblebma
ician, rogor Camoayalibon
Tavisi codna magaliTebis,
ganmartebebis, ilustra
ciebis da aqtivobebis saxiT.
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
maswavleblebze orientire
buli swavla
maswavlebelze orientire
buli swavla xSirad ganix
ileba, rogorc `tradiciuli~
midgoma swavlebisadmi. ra
situaciebSia swavlis es
formati yvelaze efeqturi?
ra ZiriTadi safexurebia gas
avleli swavlebis am formis
gasatareblad
ganavrceT da daakavSireT
sxva TavebTan mimarTebaSi
maswavleblis darlinghamon
dis kvlevis sruli ganxilvi
saTvis xarisxTan dakavSirebiT
ixileT pirveli Tavi.
660
mkafiooba da organizeba. rodesac barak rozenSainma da norma ferst
ma (1973) mimoixiles 50mde swavlebis kvlevis Sedegebi daaskvnes, rom
mkafiooba iZleoda yvelaze met garantias, rom maswavlebeli iqneboda
efeqturi. im maswavleblTa moswavleebi, romlebic mkafiod da naTlad
uxsnian maT masalas, ufro mets swavloben da pozitiurad afaseben
sakuTar maswavleblebs (Hines, Cruickshank & Kennedy, 1985; Land, 1987). mas
wavleblebi, romelTac didi codna aqvT bundovan ganmartebebs ar
aZleven klass. rac ufro naTeli da gasagebia maswavleblis ganmarte
bebi, miT ufro mets swavloben moswavleebi (Berliner, 1987; Evertson, 2003;
Land, 1987).
siTbo da enTuziazmi. rogorc iciT, zogierT maswavlebels ufro me
ti enTuziazmi aqvs. zogi kvlevebis Sedegad dadasturda, rom mas
wavleblebis enTuziazmis xarisxi kavSirSia moswavleTa miRwevasTan
(Rosenshine & Furst, 1973). siTbo, megobruloba, gageba maswavleblis is
Tvisebebia, romlebic yvelaze metadaa dakavSirebuli moswavleTa ati
tudebTan (Murray, 1983; Ryans, 1960; Soar & Soar, 1979). sxva sityvebiT rom
vTqvaT, maswavleblebs, romlebic ufro Tbilebi da megobrulebi ari
an, metad yavT moswavleebi, romelTac moswonT Tavisi maswavleblebi
da zogadad klasi. magram yuradReba miaqcieT imas, rom es korelaci
uri kvlevis Sedegebia. Sedegebi ar gveubneba imas, rom maswavleblis
enTuziazmi aris moswavleebis mxridan meti swavlis mizezi an siTbo
iwvevs pozitiur atitudebs. miRebuli Sedegebis safuZvelze mxolod
imis Tqma SegviZlia, rom raRaca ori cvladi, rogorc wesi, erTad gvx
vdeba. maswavleblebs, romlebic axdenen sakuTari enTuziazmis demon
strirebas, ufro yuradRebiani da CarTuli moswavleebi yavT, magram
ara aucileblad warmatebuli testirebaSi (Gillett & Gall, 1982).
am zogadi Tvisebebis miRma, rogor unda Camoayalibos maswavle
belma swavlebis struqtura? am Tavis momdevno nawilSi aRvwerT for
matebs, strategiebs _ swavlebis konstruirebisas `saSen masalas~. da
viwyebT strategiiT, romelis yvelaze metad asocirdeba swavlebasTan,
esaa ganmarteba da pirdapiri instruqtireba.
ganmarteba da pirdapiri instruqtireba
zogierTi kvleviT dadginda, rom maswavleblebis warmodgenas sak
laso drois erTi meeqvsedidan erT meoTxedamde ukavia. maswavleblis
axsna Sesabamisia imisa, rom didi moculobis masala moswavleebs unda
warudginos mokle droSi auxsnas maT axali Tema, miawodos infor
macia, moaxdinos moswavleTa motivireba, ufro meti iswavlon Ta
visiT. maswavlebelTa wardgena yvelaze metad Seesabameba kognitur
da afeqtur miznebs taqsonomiis dabal doneze, rac adre aRvwereT:
damaxsovrebas, gagebas, gamoyenebas, miRebas, reagirebasa da Sefasebas
(Arends, 2001; Kindsvatter, Wilen & Ishler, 1992).
pirdapiri instruqtireba. 70 _ 80ian wlebSi aRiniSneboda afeTqeba kvle
vebisa, romlebic fokusirebuli iyo efeqtur swavlebaze. yoveli am
kvlevis Sedegi avlenda swavlebis yvelaze efeqtur models, romelic
gaaumjobesebda moswavlis swavlas. barak rozenSaini da robert stiv
ensi (1986) am midgomas `pirdapir swavlas~, anu `eqsplicitur swav
lebas~ uwodeben. tom gudi (1983I) imave midgomas uwodebs `aqtiuri
swavleba~.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
linda darlinghamondis
Sromidan, romelic pirvel
TavSi ganvixileT, viciT,
rom maswavleblebis xarisxi
(romelic fasdeba maT saganSi
mopovebuli sertifikatebisa
da samecniero xarisxebis
mixedviT) kavSirSia moswav
leTa miRwevasTan.
daakavSireT da ganavrceT
Tqveni swavleba/portfolio
sTan mimarTebaSi
Tu dakvirvebixarT pirvel
klass, SegiZliaT TqvaT, rom
maswavlebeli iyenebda pirda
pir instruqtirebas. ratom
aris es misaRebi, ratom ara?
pirdapiri instruqtireba
/ eqsplicituri swavleba _
sistematuri instruqtirebi
sTvis ZiriTadi unarCvevebis,
faqtebis da informaciis
dasaufleblad.
aqtiuri swavleba _ swavleba,
romelic gulisxmobs maswav
leblis mier masalis maRal
doneze axsnas, magaliTebis
moyvanas da aqtiur interaq
cias moswavleebTan.
sabaziso unarCvevebi _
mkafiod struqturirebuli
codna, romelic saWiroa Sem
deg, ufro maRal safexurze
swavlisTvis da romlis swavla
SesaZlebelia nabijnabij.
661
pirdapiri swavlis modeli specifikur pirobebs ergeba, radgan igi
wamovida kvlevisadmi konkretuli midgomidan. mkvlevarebma gamoav
lines pirdapiri swavlebis elementebi im maswavleblebis SedarebebiT,
romelTa moswavleebi mosalodnelze mets swavloben, maswavleblebT
an, romelTa moswavleebic swavloben imdens, ramdensac elodnen maT
gan anu saSualod. mkvlevarebi fokusirebulni iyvnen arsebul gamoc
dilebaze amerikul klasebSi. radganac yuradReba gamaxvilebuli iyo
swavlebis tradiciul formebze, kvleva ver gamoavlenda warmatebul
inovaciebs. efeqturoba Cveulebisamebr ganisazRvreboda, rogorc sa
Sualo gaumjobeseba standartizebuli testebis SedegebSi mTeli kla
sis an skolis maStabiT. amdenad, Sedegebi moicavda did jgufebs da
ara TiToeul moswavles jgufSi. maSinac ki, roca jgufis saSualo
Sedegebi izrdeba, calkeuli moswavleebis miRweva SeiZleba mcird
ebodes (Brophy & Good, 1986; Good, 1996; Shuell, 1996).
am pirobebis gaTvaliswinebiT, SegiZliaT darwmundeT, rom pirda
piri swavleba saukeTesoa ZiriTadi unarCvevebis _ mkafiod struq
turirebuli da arsebiTi unarCvevebi, rogoricaa mecnieruli faqte
bi, maTematikuri gamoTvlebi, leqsikoniT sargebloba, gramatikuli
wesebi (Rosenshine & Stevens, 1986) saswavleblad. es unarCvevebi moicavs
amocanebs, romlebic metnaklebad araorazrovania; isini SeiZleba
nabijnabij iqnas naswavli standartizebuli da testebiT Semowmebu
li. swavlebis qvemoT aRwerili midgomebi aucileblad ar Seesabameba
iseT miznebs, rogoricaa moswavleebis daxmareba weron kreatiulad,
gadaWran kompleqsuri problemebi, momwifdnen emociuri Tvalsaz
risiT. franc veinerti da andreas helmke (1995) Tvlian, rom pirdapir
swavlisTvis damaxasiaTebelia:
maswavleblis saklaso menejmentis gansakuTrebuli efeqturoba, xolo
moswavleTa mxridan xelisSemSleli qcevis Zalian dabali gamovlena.
Mmaswavlebelis mxridan gansakuTrebuli yuradRebis gamaxvileba aka
demiur Sedegebze da swavlis drois gamoyeneba saimisod, rom wamoi
wyos da xeli Seuwyos moswavleTa saswavlo aqtivobebs.
aswavleblis mier amocanebis yuradRebiT amorCeva, axdens infor
maciisa da problemis gadaWris strategiebis naTlad da mkafiod
wardgenas. moswavlis progresisa da saswavlo sirTuleebis mud
mivad aRniSvna, efeqturi daxmarebiT Semamasubuqebeli swavlebiT
uzrunvelyofa.
rogor unda gamoiyenos maswavlebelma es sakiTxebi?
rozenSainiseuli swavlebis eqvsi funqcia. rozenSainma da misma kole
gebma (Rosenshine, 1988; Rosenshine & Stevens, 1986) gamoyves swavlebis eqvsi
funqcia, romelic efeqturi swavlebis kvlevas emyareba. is SeiZleba
gamogvadges Sesamowmeblad an erTgvar CarCod ZiriTadi unarCvevebis
saswavleblad.
1. wina dRis samuSaos mimoxilva da Semowmeba., Tu moswavleebi uSveben
Secdomebs an raime arasworad esmiT, ganmeorebiT aswavleT.
2. axali masalis wardgena. mizani unda iyos naTeli da mkafio, aswav
leT nabijnabij da mouyvaneT bevri, maT Soris, sapirispiro SemTx
vevis magaliTebic.
3. avarjiSeT da Tvalyuri adevneT. gamokiTxeT moswavlebi, mieciT
savarjiSo problemebi, yuradRebiT mousmineT, xom ar uSveben Sec
domebs, aswavleT ganmeorebiT, Tu saWiro iqneba. ganagrZeT `marTu
662
li varjiSis~ es? procesi, sanam moswavleebi sworad ar upasuxeben
Tqveni kiTxvebis 80%s.
4. iqonieT ukukavSiri da gaakeTeT Sesworebebi maT pasuxebze dayrd
nobiT., Tu saWiro iqneba, aswavleT ganmeorebiT.
5. uzrunvelyaviT damoukideblad gavarjiSebis SesaZlebloba. mieciT
moswavleebs saSualeba, TavisiT gamoiyenon axali naswavli masala
saklaso samuSaoebSi, TanamSromlur jgufebSi, saSinao davalebaSi.
warmateba da swori pasuxebi damoukidebeli muSaobisas 95% unda
iyos. es niSnavs, rom maswavleblis kargi gamosvliT, moswavleebi
kargad unda iyvnen momzadebuli, `marTuli varjiSiT~ da davale
bebi ar iyos Zalian rTuli. varjiSi unda mimdinareobdes manam,
sanam unarCvevebi bolomde ar daiswavleba da avtomaturi ar gax
deba. moswavleebi pasuxismgebelni unda iyvnen im samuSaoze, rasac
asruleben _ SeamowmeT es.
6. yovelkvireuli da yovelTviuri mimoxilva, raTa moxdes swavlebis
Sejameba. mimoxilva SeiZleba gakeTdes saSiano davalebis saxiT.
SeamowmeT xSirad da aswavleT ganmeorebiT, Tu rame xarvezi gamov
lindeba.
es eqvsi funqcia ar aris safexurebi, romelTac aucileblad Tan
mimdevrobiT unda mivyveT, Tumca yoveli maTgani efeqtiani swavlebis
Semadgeneli nawilia. magaliTad, ukukavSiri, mimoxilva, ganmeorebiT
swavleba maSin unda xdebodes, roca es saWiro gaxdeba. aseve yovelT
vis unda gaxsovdeT moswavleTa asaki da arsebuli codnac _ ufro
axalgazrda da nakleb momzadebuli moswavleebis SemTxvevaSi mokle
unda iyos Tqveni ganmartebebi. gamoiyeneT axsnis, varjiSis, ukukavSui
risa da Sesworebebis ufro xSiri da mokle cikli. megzuri mogawvdiT
ideebs pirdapiri swavlebis gamoyenebis gzas saukeTeso dakavSirebiT.
ratom muSaobs pirdapiri swavleba? pirdapiri swavlebis ra aspeqte
biT SeiZleba aixsnas misi warmateba? linda andersonis (1989II) azriT
gakveTilebi, romelic exmareba moswavleebs daamyaron mimarTeba mTa
var ideebs Soris, uzrunvelyofs moswavleebSi zusti cnebebis Cam
oyalibebas. maswavleblis kargad organizebuli wardgena, zusti da
naTeli ganmartebiTi mimaTebebis gamoyeneba da mimoxilva, rogorc
es megzurSi iyo aRwerili, daexmareba moswavleebs, Caswvdnen kavSirs
ideebs Soris. Tu es kargad ganxorcieldeba, gakveTilze pirdapiri
swavleba SeiZleba iyos is resursi, romelsac moswavleebi cnebis
asagebad gamoiyeneben. magaliTad, mimoxilva aaqtiurebs arsebul cod
nas, amdenad moswavle mzad aris gasagebad. lakonuri, mkafio wardgena
da marTuli varjiSi agvacilebs moswavlis informaciiT gadatvirTvas.
mravalricxovani magaliTebi da ganmartebebi sistemisa da konceptebis
asagebad bevr gzas iZleva. marTuli varjiSi maswavlebels saSualebas
aZlevs dainaxos moswavlis azrovnebis done, misi Secdomebi.
yovel saganSi iqneba es inglisuri Tu qimia, SeiZleba saWiro iyos
pirdapiri swavleba. nodingsi Seaxsenebs maswavleblebs, rom moswavleebi
SeiZleba saWiroebdnen imisa pirdapir swavlebas, rogor gamoiyenon sx
vadasxva masala ise, rom maqsimaluri sargebeli miiRon maTgan. moswav
leebs, romlebic TanamSromlobiT jgufebSi muSaoben, SeiZleba dasWir
deT miTiTebebi, modelireba, varjiSi, rogor dasvan kiTxvebi da miscen
ganmartebebi. rTuli problemebis gadasaWrelad moswavleebs dasWirde
baT SesaZlo strategiebis pirdapiri miTiTeba problemis gadasaWrelad.
663
rekomendaciebi: efeqturi swavleba
yuradRebiT moekideT gakveTilebis orga
nizeba.
magaliTebi
1. SeimuSaveT iseTi miznebi, romelic daex
mareba moswavleebs yuradRebis fokusSi
moaqcion gakveTilis daniSnuleba.
2. daiwyeT gakveTili imiT, rom dafaze mok
led dawereT mokle monaxazi, an gakveTil
ze klasTan erTad garkveuli drois ganmav
lobaSi imuSaveT am monaxazis gakeTebaze.
3. Tu es SesaZlebelia dayaviT Tqveni gamos
vla mkafio safexurebad.
4. periodulad gaakeTeT mimoxilva.
gaiTvaliswineT da gakveTilze sirTulee
bis dasaZlevad SeadgineT gegma
magaliTebi
1. gaakeTeT mkafio da zusti wardgena gak
veTilis Sesaxeb, uTxariT moswavleebs
rogor unda iswavlon im dRes.
2. SeadgineT savarjiSoebi da gaiTvaliswi
neT moswavleTa problemebi _ ideebisaT
vis mimarTeT maswavlebelTa saxelmZR
vanelos.
3. mzad gqondeT axal terminTa ganmarte
bebi da moamzadeT magaliTebi axali kon
ceptebisaTvis.
4. moifiqreT analogiebi, romlebic ideebs
ufro gasagebs gaxdis.
5. daalageT gakveTili logikuri mimdevro
biT. Sesamowmeblad zepirad Tu werilo
biT dasviT kiTxvebi, raTa darwmundeT,
rom moswavleebma gaiges ganmartebebi.
mieciT moswavleebs zusti da mkafio gan
martebebi.
magaliTebi
1. Tavi aarideT bundovan da orazrovan
frazebs.
2. gamoiyeneT specifikuri saxelebi da ara
`is~, `maT~, `raRac~.
3. Tavi aarideT Jargons an familarul fra
zebs. SegiZliaT CaiweroT gakveTili da
Semdeg SeamowmoT sakuTari Tavi.
4. TiToeul safexurze mieciT moswavleebs
iseTi ganmartebebi, rom yvelam gaigos da
ara mxolod yvelaze Wkvianebma.
5. erTdroulad nu moedebiT ramdenime ide
as da nu gadauxvevT Temas.
daamyareT naTeli mimarTebebi iseTi kav
Sirebis gamoyenebiT, rogoricaa `imitom,
rom~, `Tu...maSin...~, `amdenad~.
magaliTebi
1. `CrdiloeTs hqonda upiratesoba samoqa
laqo omSi, radgan misi ekonomika mrewv
elobaze iyo damyarebuli.~
2. aseTi kavSirebi dagexmareba moaxdinoT iseT
TvalsaCino masala, rogoricaa grafikebi,
cnebis monaxazebi, ilustraciebi.
aniSneT moswavleebs raime fraziT, rom
sxva Temaze gadadixarT.
magaliTebi
1. `Semdegi sakiTxia~, `axla Cven davubrunde
biT~, Semdegi nabiji iqneba~.
2. gaakeTeT Temis monaxazi, CamoTvaleT
sakvanZo sakiTxebi, daxazeT cnebis grafi
ki dafaze, gamoiyeneT proeqtori.
gamoavlineT enTuziazmi Tqveni sagnis da
gakveTilisadmi.
magaliTebi
1. uTxariT moswavleebs, ratomaa mniSvne
lovani gakveTili. moifiqreT raime uke
Tesi argumenti, vidre `es testSi dag
WirdebaT~ an `amis codna momaval wels
dagWirdebaT.~ xazi gausviT TviTon swav
lis mniSvnelobas.
2. TvalebiT daamyareT kontaqti moswavlee
bTan.
3. cvaleT saubris tempi da xmis simaRle.
gamoiyeneT siCume da pauza raRacis xa
zgasasmelad.
damatebiTi ideebisaTvis efeqturi swavlebis
irgvliv, ixileT:
http://education.qld.gov.au/curriculum/learning/teach-
ing/technology/principl/
proncipl.html
specifikuri ideebisaTvis sxvadasxva saganSi,
ixileT:
http://curry.edschool.virginia.edu/sped/projects/ose/in-
formation/interventions.html
664
pirdapiri swavlebis Sefaseba. pirdapir swavlebas, gansakuTrebiT ki
maSin, roca masSi CarTulia maswavleblis vrceli moxsenebebi da leq
ciebi, garkveuli naklic aqvs. SeiZleba aRmoaCinoT, rom zogierT mo
swavles miyolebiT ramdenime wuTze metxans mosmena ar SeuZlia da Sem
deg, ubralod, gamo iTiSeba. maswavleblis moxsenebam SeiZleba pasiur
mdgomareobaSi Caayenos moswavleebi, sakuTar Tavze aiRos umetesi
kognituri samuSao da saSualeba ar misces dasvan kiTxvebi an Tundac
ifiqron maTze (Freiberg & Driscoll, 2005). skriptuli TanamSromloba erT
erTi gzaa aqtiuri swavlebis CasarTavad gakveTilebSi. moxsenebisas,
maswavlebeli ramdenimejer sTxovs moswavleebs imuSaon wyvilebad.
erTi moswavle Seajamebs, meore ki gaakritikebs am Sejamebas. es aZlevs
saSualebas moswavleebs, Seamowmon, rogor gaiges masala, moaxdinon
sakuTari codnis organizeba, sakuTari sityvebiT gamoxaton ideebi.
sxva SesaZleblobebi aRwerilia 13.4 cxrilSi.
kritikosebi imasac amboben, rom pirdapiri swavleba daswavlis mc
dar Teoriazea agebuli. maswavleblebi mcire nawilebad yofen masalas,
TiToeul nawils warmoadgenen mkafiod, ganamtkiceben an asworeben,
zusti cnebebi gadaaqvT maswavleblidan moswavleze. moswavle moiaz
reba rogorc `carieli WurWeli~, romelic imis molodinSi ufroa,
rodis aavseben codniT, da ara aqtiuri damgrovebeli codnisa (Berg
& Clough, 1991; Driscoll, 2005). pirdapiri swavlebis es kritika exmaureba
bihevioruli daswavlis Teoriebis kritikas.
cxrili 13.4
aqtiuri swavleba da maswavleblis wardgineba
aq aris moyvanili ramdenime idea, rogor SevinarCunoT moswavleebis kognituri CarTuloba
gakveTilze. es ideebi SeiZleba adaptirebul iqnas sxvadasxva asakisaTvis.
kiTxva, yvela wers: dasviT kiTxva, sTxoveT
yvelas Caweros mokled pasuxi, Semdeg das
viT kiTxva: `ramden moswavles surs gagviz
iaros Tavisi mosazreba?~
Sedegis gamomxatveli winadadebebi: gamos
vlis, gakveTilis axsnis raRac nawilis Sem
deg, sTxoveT moswavleebs daasrulon wina
dadebaSi, rogoricaa `me viswavle . . . , me
damainteresa . . . , gamakvirva . . .~ Semdeg
rogorc wina SemTxvevaSi, dasviT kiTxva, vis
surs gaacnos sxvebs Tavisi Canaweri. moswav
leebs SeuZliaT Seinaxon es Canawerebi Tavis
portfolioSi.
gamoiyeneT wyvilebad muSaoba: mieciT mokle
ganmarteba, Semdeg sTxoveT moswavleebs, imuSa
on wyvilebad, raTa gaiazron procesi an idea.
xmis micema: dasviT kiTxvebi ase: `ramdeni
Tqvengani . . .~ da aRricxeT. `ramdeni Tqven
gani eTanxmeba raSons?~, `ramdeni Tqvengani
aris mzad gavagrZeloT?~, `ramdenma Tqven
ganma miiRo 48 am amocanaSi?~
gunduri pasuxi: mTels klass gaameorebineT
unisonSi mniSvnelovani faqtebi an ideebi,
magaliTad: `garemo erTi mTliani sistemaa~ an
`10 gverdian poligons ewodeba dekagoni.~
saubariCawera: uTaxriT moswavleebs, rom
isaubrebT 34 wuTs. maT unda mogisminon, ma
gram ar CainiSnon. am drois gasvlis Semdeg,
sTxoveT daweron mTavari ideebi, Seajamon an
dasvan kiTxvebi, rac gauCndaT, Tqveni sau
brisas
665
sakmarisi damamtkicebeli sabuTia imis, rom pirdapiri swavleba da
ganmarteba exmareba moswavleebs iswavlon aqtiurad da ara pasiurad
(Leinhardt, 2001). ufro axalgazrda da naklebad momzadebuli moswavlee
bis SemTxvevaSi, moswavleTa mier gakontrolibulma swavlis procesma
maswavleblis miTiTebebisa da swavlebis gareSe, SeiZleba gamoiwvios
moswavleTa codnis sistematuri deficiti. miTiTebebis gareSe, cnebe
bi, romelTac agteben moswavleebi, SeiZleba mcdari da arasruli iyos
(Weinert & Helmke, 1995). magaliTad, harisma da grehemma (1996) aRweres
sakuTari qaliSvilis, leas gamocdileba enisa da progresuli gana
Tlebis skolaSi, sadac maswavleblebma warmatebiT ganaviTares maT
qaliSvilSi kreatiuloba, azrovneba, wvdomis unari.
Cvens qaliSvils da sxva bavSvebsac, meores mxriv, probleme
bi hqondaT unarCvevebTan dakavSirebiT. sabavSvo baRis dam
Tavrebisas mas ar hqonda progresi kiTxvaSi da misma maswavle
belma gviTxra, rom misi rwmeniT, leas aRqmis problema hqonda
an swavlis unari ar gaaCnia. leam daiwyo kiTxvebis dasma, ra
xdeboda mis Tavs, radgan sxva bavSvebi kiTxulobdnen, is ki
vera. sabolood Sefaseba gakeTda.
Semowmebam gamoavlina, rom lea ar iyo swavlis uunaro, mas Zlieri
unari hqonda wvdomis, magram ver umklavdeboda sityvebs. sabednierod,
leas mSoblebma icodnen, rogor unda eswavlebinaT qaliSvilisaTvis
sityvebTan gamklavebis unarCvevebi. am unarCvevebis pirdapiri swav
leba daexmara leas daeZlia es problema daaxloebiT eqvs kviraSi.
Rrma wvdoma da uwyveti Sesruleba cekvaSi, maTematikasa Tu kiTxvaSi,
moiTxovs eqspertis mxridan magaliTis micemas da eqstensiur varjiSs
ukukavSiri (Anderson, Reder & Simon, 1995). marTuli da damoukidebeli
varjiSi ukukavSiris TanxlebiT, umTavresi sakiTxia pirdapiri swav
lebis modelSi.
saklaso davaleba da saSinao davaleba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT daubrundiT dawyebiT da saSualo
klasebSi gatarebul dReebs. gaxsovT raime saSinao davaleba? ra aRi
beWda Tqvens mexsierebaSi am davalebebTan dakavSirebiT?
saklaso davaleba. mxolod mcire kvlevebia Catarebuli saklaso da
valebebis, damoukidebeli saklaso samuSaos gavlenasTan dakavSirebiT,
magram cxadia, aseTi teqnikebi Zalian xSirad gamoiyeneba. erTi kvleviT
dadginda, rom amerikis dawyebiT skolebSi maTematikis gakveTilebis
51% moswavleTa damoukidebel muSaobas eTmoba, iaponiaSi es dro 26%
ia, xolo taivanSi mxolod 9% (Stigler, Lee & Stevenson, 1987). zogierTi
pedagogi am gansxvavebas miawers azieli moswavleebis upiratesobas
maTematikaSi.
saklaso davaleba unda mosdevs gakveTilis axsnas da avarjiSebdes
moswavleebs. samwuxarod, mravali samuSao rveuli xels ar uwyobs
mniSvnelovani miznebis aTvisebas. sanam davalebas miscemdeT moswav
leebs, hkiTxeT sakuTar Tavs, daexmareba Tu ara igi moswavleebs ra
Racis swavlaSi. moswavleebma unda dainaxon kavSiri gakveTilsa da
davalebas Soris, auxseniT ratom asruleben am samuSaos. miznebi na
Teli unda iyos maTTvis, xelT unda hqondeT yvela masala, rac Sei
Zleba dasWirdeT da samuSaoc sakmarisad advili iyos saimisod, rom
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
aq aris moyvanili ramdenime
idea imis Sesaxeb, rogor unda
CarToT moswavleebi aqtiurad
gakveTilSi. sTxoveT maT:
1. uTxran pasuxi merxis mezo
bels.
2. Camoayalibon mTavari idea
erTi an ori winadade
baiT. daweron es daskvnebi
qaRaldze da gauziaron
merxis mezobels an masTan
erTad gaimeoron proce
dura.
3. daweron pasuxi baraTze da
Semdeg aswion is.
4. aiwion xeli, Tu pasuxi
ician (miscen saSualeba
maswavlebels Seamowmos
mTeli klasi).
5. aswion xeli Tu eTanxme
bian pasuxs, romelic maTma
Tanaklaselma Tqva.
6. aswion sxvadasxva feris
baraTebi imisda mixedviT,
romelia swori pasuxi a,
b, Tu g.
wyaro: aRebulia rozenSainis
`eqsplicituri swavlebidan~.
aseve ixileT D.Berliner & B.
Rosenshine, `saubarebi maswav
leblebTan~.
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
Tqvens failSi CarTeT 13.4.
cxrili
Tu aswavliT dawyebiT klaseb
Si, gamoiyeneT 13.8. cxrili
skriptuli TanamSromloba _
saswavlo strategia, romlis
mixedviTac ori moswavle mo
nacvleobiT ajamebs masalas
da ganixilavs am daskvnebs.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
imisaTvis, rom gaecnoT
kvlevas saSinao davalebebTan
dakavSirebiT, `Teoria
praqtikaSi~s 2004 wlis
zafxulis gamoSvebaSi ixileT,
statia `saSinao davaleba~.
mowveuli redaqtori haris
kuperi.
saklaso davaleba _
damoukidebeli saklaso
samuSao.
666
damoukideblad miaRwion warmatebas. Sedegebis maCvenebeli maRali _
100%mde unda iyos. rodesac saklaso davaleba Zalian rTulia, mo
swavleebi varaudiT asruleben mas an iweren mxolod im mizniT, rom
male gavidnen boloSi (Anderson, 1985).
kerol veinSteinma da endi mignanom (2003) aReweres samuSao rve
ulebis ramdenime alternativa, magaliTad, Cumad anda xmamaRla kiTxva
partniorTan erTad; naweris wakiTxva klasis winaSe; werilebis wera
argumenti / kontrargumenti
r amdenad Ri r ebul i a saSi nao daval ebazedr oi s daxar j va?
rogorc mravali sxva meTodi ganaTlebaSi,
saSinao davalebac azrTa sxvbadasxvaobas iw
vevs. 1900ian wlebSi saSinao davaleba ganix
ileboda, rogorc mniSvnelovani gza mentaluri
disciplinisaken, magram 1940 wlisaTvis saSinao
davalebas ukve akritikebdnen da mas dabali
rangis swavlebad miiCnevdnen. 1950 wlisaTvis,
saSinao davaleba TiTqos xelaxla aRmoaCines,
rogorc saSualeba, davweodiT sabWoTa kavSirs
sabunebismetyvelo sagnebsa da maTematikaSi. 60
iani wlebisaTvis igi Zlier wnexad miiCnies
moswavleebze. 80ian wlebSi saSiano davaleba
ze isev alaparakdnen, rogorc amerikeli bavS
vebis monacemebis gaumjobesebis saSualebaze
msoflios sxva qveynebis bavSvebTan SedarebiT
(Cooper & Valentine, 2001I). yvela asrulebs saSinao
davalebas _ xom ar aris es drois flangva?
argumenti
saSinao davaleba ar exmare
ba moswavleebs, iswavlon.
ara aqvs mniSvneloba, ramdenad saintere
soa aqtivoba, moswavleebs mainc mobezrdebaT
is. amitom ra saWiroa, mivceT maT samuSao
skolaSic da skolis gareTac? isini ubralod
daiRlebian swavlisgan. ikargeba mniSvnelovani
SesaZlebloba erTobis CasarTavad da Tavisu
fali drois gasatareblad, rac Camoayalibebda
karg moqalaqes. rodesac mSoblebi exmarebian
bavSvebs saSinao davalebebis SsrulebaSi, amiT
SeiZleba kargze metad cudi saqme gaukeTon Svi
lebs. garda amisa, bavSvebs, romlebic gaWirve
buli ojaxebidan arian, xSirad uwevT muSaoba,
ris gamoc ver axrxeben saSinao davalebebis
Sesrulebas. amas is mosdevs, rom gansxvaveba
swavlaSi mdidar da Rarib bavSvebs Soris, kidev
ufro izrdeba. amasTan arsaniSnavia isic, rom
kvlevebi winaaRmdegobrivia saSinao davalebebis
efeqtTan dakavSirebiT. magaliTad, erTi kvlev
iT dadginda, rom saklaso samuSao ukeT exmare
boda dawyebiTi klasis bavSvebi swavlaSi, vidre
saSinao davalebebi (Cooper & Valentine, 2001-I).
kontrargumenti
kargad dagegmili saSinao
davaleba did samsaxurs gauwevs mraval mo
swavles.
haris kuperma da jefri valentainma saSinao
davalebebze Catarebuli mravali kvleva mimoix
iles da daadgines, rom mcire kavSiri arsebobs
saSinao davalebebsa da swavlas Soris, magram
kavSiri saSinao davalebasa da miRwevas Soris
izrdeba, rac ufro meti asakisani umcrosi mo
swavleebis SemTxvevaSi arian moswavleebi. dada
sturda, rom ufrosklaselebs, romlebic ufro
metad asruleben saSinao davalebebs (da nak
lebad uyureben televizors gakveTilebis Sem
deg), niSnebic maRali aqvT, maSinac, roca gaT
valiswinebulia sxva faqtorebi _ sqesi, swavlis
safexuri, eTnikuroba, socialurekonomikuri
statusi, ufrosebis meTvalyureoba (Cooper
& Valentine, 2001-I; Cooper, Valentine, Nye & Kindsay,
1999). am aRmoCenebze dayrdnobiT erovnuli TA am
rekomendaciebs gvTavazobs:
bavSvebisaTvis swavlebis dabal safexurze
saSinao davaleba maSinaa efeqturi, Tu misi
Sesruleba 1020 wuTze met dros ar moiTxovs.
SedarebiT ufros bavSvebs SeiZleba mivceT
davaleba, romelic 3060 wuTSi Sesruldeba,
maRal klasebSi saSinao davalebebis Sesrule
ba sxvadasxva saganSi sxvadasxva dros SeiZleba
saWiroebdes (Henderson, 1996).
rogoria Tqveni azri?
sakuTari poziciis dasafiqsireblad
mimarTeT saits www.mylabschool.com
667
an Jurnalebis warmoeba; saubris Cawera da punqtuaciurad gasworeba;
problemebis SeTxzva; xangrZliv proeqtebsa an moxsenebebze muSaoba;
Tavsatexebis amoxsna, kompiuteruli aqtivobebi. Cemi azriT erTerTi
saukeTeso variantia jgufuri moTxrobis dawera. moTxrobas iwyebs
ori moswavle da kompiuterSi krefs teqsts. Semdegi ori agrZelebs
da a.S. moswavleebi kiTxuloben, weren, akeTeben redaqtirebas da aum
jobeseben teqsts.
saSinao davaleba. saklaso davalebebisagan gansxvavebiT, saSinao dava
lebebs sistematurad ikvleven ukve 75 welia (Cooper, 2004; Cooper &
Valentine, 2001-I; Corno, 2000; Trautwein & Koller, 2003). rogorc amas `Tvalsaz
risi/kontrTvalsazrisidan~ dainaxavT, debatebi mimdinareobs imaze,
ramdenad mniSvnelovania saSiano davaleba.
imisaTvis, rom Sedegiani iyos individualuri Tu damoukidebeli
muSaoba, saklaso davaleba Tu saSinao davaleba, moswavleebi unda
iyvnen CarTulni da Seasrulon samuSao. pirveli nabiji saamisod davr
wmundeT, rom moswavleebi sworad iwyeben, esmiT davaleba. kargi iqne
ba, Tu pirveli ramdenime sakiTxi klasSi gakeTdeba da gamoswordeba
cnebebTan dakavSirebiT Secdomebi. es gansakuTrebiT mniSvnelovania
saSinao davalebebis SemTxvevaSi, radgan moswavles SeiZleba aravin
hyavdes saxlSi iseTi, vinc rCevis micemas SeZlebs, roca problemebs
waawydeba davalebis Sesrulebisas. meore gza imisa, rom SevinarCunoT
moswavleTa CarTuloba, aris is, rom davakisroT maT pasuxismgebloba,
sworad Seasrulon davaleba da ara ubralod Seavson furceli. es imas
niSnavs, rom davaleba unda Semowmdes da moswavleebs mieceT SesaZle
bloba, Seasworon Secdomebi an gadaxedon da cvlilebebi Seitanon
samuSaoSi. gamocdil maswavleblebi xSirad iyeneben aseT gzas, raTa
gakveTilis dawyebisTanave swrafad Semowmdes davaleba, isini avaleben
moswavleebs Seamowmon erTmaneTis an TanaklaselTa davalebebi.
saklaso da saSinao davalebebis mniSvnelobis gazrda. saklaso dava
leba gansakuTrebiT moiTxovs yuradRebiT monitorings. SesaZlebloba,
rom moswavleebs hqondeT Tqveni daxmarebis imedi, ufro mniSvnelova
nia, vidre maTTvis daxmarebis SeTavazeba, sanam isini amas gTxovdnen.
amisaTvis, unda imoZraoT klasSi da Tavi aaridoT didi drois daTmo
bas mxolod erTiori moswavlisaTvis. mokle, xSiri kontaqti ukeTesia
(Brophy & Good, 1986). zogjer SesaZlebelia muSaobdeT mcire jgufTan,
sanam sxva moswavleebi asruleben saklaso davalebas. aseT situaciebSi
gansakuTrebiT mniSvnelovania, moswavleebma icodnen, rogor moiqcnen,
668
Tu daxmareba dasWirdebaT. erTi gamocdili maswavlebeli, romlis mu
Saobac aRweres einSteinma da mignanopma, Tavis moswavleebs aswavlida:
`hkiTxeT Tqvens sam Tanaklasels da Semdeg me.~ sanam maswavlebels mo
swavleebs hkiTxavdnen, jer sami Tanaklaselisagan unda mieRoT rCeva.
es maswavlebelo wlis dasawyisSi garkveul dros uTmobda moswavlee
bisaTvis imis swavlebas, rogor daxmareodnen erTmaneTs _ rogor
daesvaT kiTxvebi da rogor miecvaT ganmartebebi.
rac Seexeba saSinao davalebis monitorings. saSiano davalebis Ses
rulebisas, moswavleebs sWirdebaT saxlSi vinme, vinc daexmareba swor
pasuxamde miiyvans da ara ubralod etyvis maT swor pasuxs (Pressley,
1995). magram yvela mSobelma ar icis, rogor daexmaros bavSvs (Hoover-
Dempsey, 2001). megzuri ojaxebTan da erTobebTan partniorobis Sesaxeb
mogawvdiT ideebs, rogor daexmaroT mSoblebs, rom Tavis mxriv isini
daexmaron bavSvebs.
zepiri da weriTi gamokiTxva
maswavleblebi svamen kiTxvebs, moswavleebi pasuxoben. swavlebis am
formas xSirad zepir gamokiTxvas uwodeben da mravali welia gamoiy
eneba (Stodolsky, 1988). maswavleblis kiTxvebi ayalibebs erTgvar CarCos
sagnisaTvis. maswavleblis TvalTaxedviT modeli aris Sedgeba inicia
ciisagan (maswavlebeli svams kiTxvas), pasuxisagan (moswavle pasuxobs),
reaqciisagan (Seqeba, Sesworeba, gavrcoba) da IREgan (Burbules & Bruce,
2001). esaa is safexurebi, romlebic mudmivad meordeba.
ganvixiloT umTavresi sakiTxebi zepir gamokiTxvaSi anu kiTxve
bis faza. gamokiTxvis efeqturi teqnikebi gakveTilze maswavleblebi
saTvis SeiZleba erTerTi yvelaze saukeTeso da Zlieri berketi iyos.
umTavresi elementi inovaciebisa, rogoricaa kognituri Segirdoba,
TanatolTa swavlebis xerxi, avTenturi saswavlo aqtivobebi, da Ta
namedrove swavlebis TiTqmis yvela sxva teqnika, aris moswavleTa kog
nituri CarTulobis SenarCuneba. yvelaze metad swored aq gamogvadgeba
gamokiTxvis strategiebi. kiTxvebi garkveul rols asrulebs kogni
ciaSi. isini SeiZleba daexmaron moswavleebs, aRidginon informacia,
aseve SeiZleba gamoavlinon xarvezi codnaSi, gaaRviZon cnobimoyva
reoba da xangrZlivi interesi, gamoiwvion kognituri konfliqti da
uwonasworoba, rasac mohyveba codnis struqturis cvlileba. maT Sei
Zleba imoqmedon, rogorc erTgvarma replikebma, rCevebma, Semaxsene
blebma. moswavleebmac, iseve, rogorc maswavleblebma, unda iswavlon
kiTxvebis efeqturad dasma. yovelTvis veubnebi Cems moswavleebs, rom
pirveli nabiji kvlevis kargi proeqtis gansaxorcielblad, aris kargi
kiTxvis dasmaa.
am droisaTvis, yuradRebas gavamaxvilebT maswavlebelTa kiTxveb
ze, raTa maT maqsimalurad didi daxmareba gauwion moswavleebs. damw
yebi maswavleblebis umetesoba, romlebTanac vmuSaob, gakvirvebulebi
rCebian xolme, roca aRmoaCenen, ramdenad karg Sedegs iZleva, kargad
dasmuli kiTxva da ra rTulia maTi Camoyalibeba.
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixseneT Tqveni ukanaskneli leq
cia. ra tipis kiTxvebs gisvamdaT profesori? ra tipis azrovnebaa sa
Wiro am kiTxvebze pasuxis gasacemad? damaxsovreba, gageba, gamoyeneba,
analizi, Sefaseba Tu SemoqmediToba? ramden xans elodeba profesori
pasuxs?
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
am Tavidan daamateT Tqvens
portfolios ideebi saSinao
davalebebSi mSoblebis CarT
vasTan dakavSirebiT,.
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
gamokiTxva
kiTxvebis efeqturi dasma
erTerTi yvelaze mniS
vnelovani unarCvevaa,
romelsac unda flobdes
maswavlebeli. es aris aseve
erTerTi yvelaze rTuli
unarCveva asaTviseblad.
rCevebisaTvis ixileT `SekiTx
vebis tipebi~
(http://www.unl.edu/teach-
ing/teachquestions.html).
669
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
rekomendaciebi: saSinao davaleba
darwmundiT, rom ojaxSi ician, ras elian
moswavleebisagan, rom iswavlon.
magaliTebi
1. semestris dasawyisSi gagzavneT saxlebSi
mTavari miznebis CamonaTvali, ZiriTadi
davalebebis nimuSebi, savaldebulo Tari
Rebi, saSinao davalebebis `kalendari~ da
CamonaTvali resursebisa, romelic Tavi
suflad SeuZliaT moiZion biblioTekebsa
da internetSi.
2. mokled da mkafiod aRuwereT moswavleebs
Tqveni politika saSinao davalebebTan da
kavSirebiT _ rogor Sefasdeba igi zoga
dad klasis SefasebebTan mimarTebaSi, ra
Sedegebi mohyveba davalebis dagvianebiT
Sesrulebas, daviwyebas, Seusruleblobas
da sxva.
daakisreT ojaxebs, Seasrulon mniSvnelo
vani roli _ daexmaron bavSvebs davalebis
SesrulebaSi.
magaliTebi
1. SeaxseneT ojaxis wevrebs, rom saSinao
davalebaSi daxmareba niSnavs xelSewyobas,
mosmenas, kontrols, Seqebas, msjelobas,
tvinis Sturms da ara uSualod swavlebas
da bavSvis magivrad davalebis Sesrule
bas.
2. waaqezeT ojaxis wevrebi, ojaxSi Seqmnan
kargi garemo swavlisaTvis, gamoyon dro
saamisod da aqcion igi dRis Semadgenel
nawilad.
3. bavSvebs xandaxan mieciT iseTi davalebe
bi, romlebic saxalisoa da mTels ojaxs
CarTavs saqmeSi _ Tavsatexebi, saojaxo
albomebi, satelevizio programebis er
Tad yureba da mimoxilvis gakeTeba.
4. mSoblebisa da maswavleblebis Sexvedraze
hkiTxeT ojaxis wevrebs, ra sWirdebaT
saimisod, rom daxmareba gauwion bavSvebs
davalebis SesrulebaSi. sakontrolos
Temebi? wasakiTxi masala? saitebi? swav
lis unarCvevebis axsna da ganmarteba?
hkiTxeT da gaiTvaliswineT ojaxis wevrTa
rCevebi saSinao davalebebTan dakavSirebiT.
magaliTebi
1. gaarkvieT, ra pasuxismgeblobebi da val
debulebebi akisria bavSvs ojaxSi _ ra dro
SeuZlia dauTmos saSinao davalebas?
2. periodulad moawyveT `saSinao davale
bebis cxeli xazi~ kiTxvebisa da rCevebi
saTvis.
Tu bavSvs saxlSi aravin hyavs iseTi, rome
lic daexmareba saSinao davalebis Sesrule
baSi, moZebneT raime sxva sistemas,
romelic daxmarebas gauwevs mas.
magaliTebi
1. miuCineT bavSvebs damxmare moswavleebi,
romlebsac saWiroebis SemTxvevaSi daure
kaven.
2. Tu bavSvs aqvs kompiuteri, mieciT maT
saWiro vebsaitebis misamarTebi.
3. sajaro biblioTekebSi SeqmeniT daxmarebis
gawevis SesaZlebloba da es resursebi
yvelas gaacaniT.
isargebleT ojaxisa da erTobebis `codnis
fondebiT~, raTa daakavSiroT erTmaneTTan
saSinao davaleba da realuri cxovreba er
TobaSi (Moll, 1992).
magaliTebi
1. gakveTili miuZRveniT Temas, rogor iyene
ben ojaxis wevrebi maTematikas da kiTxvas
kervisas da saojaxo saqmianobisas (Epstein
& Van Voorhis, 2001).
2. CamoayalibeT saSinao davalebaTa inter
aqciuli proeqtebi, romelsac ojaxebi
erTad Seasruleben, raTa Seafason ojax
isTvis saWiro produqcia, magaliTad, ga
dawyviton, ra iyidon _ Sampuni Tu qaRal
dis pirsaxocebi.
damatebiTi ideebisaTvis ixileT:
http://www.ncpie.org/DevelopingPartnerships/ an http://www.bhssc.org/sdprn/homework.htm an
http://www.pathwaystocollege.net/collegereadiness/toolbox/imp_integrate.htm
670
SekiTxvebis tipi. zogierTma pedagogma gamoTvala, rom Cveulebrivi
maswavlebeli saaTis ganmavlobaSi 30dan 120 kiTxvamde svams, anu daax
loebiT 1 500 000 kiTxvas mTeli karieris manZilze (Sadker & Sadker, 2006).
rogoria es kiTxvebi? mravali maTgani SeiZleba davaxasiaToT blumis
kognituri sferos miznebis taqsonomiis terminebSi. 13.5 cxrili moce
mulia kiTxvebis magaliTebi taqsonomiis sxvadasxva safexurze.
gamokiTxvis kategoriebad dayofis meore varianti konvergentuli
(mxolod erTi swori pasuxis mqone) da divergentuli (mravali SesaZlo
cxrili 13.5
kiTxvebi kognituri sferos miznebisaTvis
kiTxvebi SeiZleba daisvas ise, rom xeli Seuwyos azrovnebas blumis taq
sonomiis yvela safexurze kognitur sferoSi. ra Tqma unda, azrovnebi tipi
damopkidebulia imaze, ra uZRoda win diskusias klasSi.
kategoria mosalodneli
azrovnebis tipi
magaliTebi
codna (dam
axsovreba)
gaxseneba an informaciis ukve
naswavlisa cnoba,
gansazRvreT. . .
romelia . . .is dedaqalaqi?
ras gveubneba teqsti . . .is
Sesaxeb?
mixvedrilo
ba (gageba)
masalis wvdomis demonstri
reba; transformacia, reorga
nizeba, interpretacia.
axseniT Tqveni sityvebiT. . .
SeadareT. . .
ra aris . . .is mTavari idea?
aRwereT, ra dainaxeT. . .
gamoyeneba
(gamoyeneba)
informaciis gamoyeneba prob
lemis gadasaWrelad erTi
swori pasuxis saSualebiT.
romeli principi Cans . . .Si?
gazomeT . . .is sivrce.
gamoiyeneT . . .is wesi, raTa
gadaWraT . . .
analizi
(gaanali
zeba)
kritikuli azrovneba; mizeze
bisa da motivebis gamovlena;
daskvnebis gakeTeba specifi
kur monacemebze dayrdnobiT;
daskvnebis analizi, raTa davi
naxoT, ramdenad dasabuTebu
lia isini.
ram iqonia gavlena . . .is
daweraze?
ratom airCies vaSingtoni . . .?
romelia CamoTvlilTagan
mosazreba da romeli faqti?
Tqvens eqsperimentze dayrdno
biT, ra aris qimiuri. . .?
sinTezi
(Semoqmede
biToba)
divergentuli, original
uri azrovneba, originaluri
gegma, daniSnuleba, dizaini an
moTxroba.
ra aris kargi saxeli . . .Tvis?
rogor SeiZleba SevagrovoT
fuli . . .sTvis?
rogori iqneboda SeerTebuli
Statebi, Tu samxreTelebi
moigebdnen. . . ?
Aanalizi
(gaanali
zeba)
ideebis mniSvnelobis gansja,
mosazrebebis SeTavazeba, stan
dartebis gamoyeneba.
SeerTebuli Statebis romeli
senatoria yvelaze efeqturi?
Tqveni azriT, romeli naxatia
saukeTeso? ratom?
ratom aniWebT upiratesobas
. . .s?
konvergenciuli kiTxvebi _
kiTxvebi, romelTac mxolod
erTi swori pasuxi aqvT.
divergentuli kiTxvebi _
kiTxvebi, romelsac ar gaaCnia
erTi swori pasuxi.
671
swori pasuxis mqone) kiTxvebis terminebSi xdeba. kiTxvebi, romlebic
exeba konkretul faqtebs, konvergentulia: `vin marTavda ingliss 1540
wels?~ an `vin dawera piter peni?~ kiTxvebi, romlebic exeba mosazre
bebsa da hipoTezebs, divergentulia: `am moTxrobis romeli personaJi
ggavT yvelaze metad, ratom?~ an `as weliwadSi, ukanaskneli 5 prezi
dentidan, romeli iqneba yvelaze aRiarebuli?~
ganaTlebis saxelmZRvaneloebSi didi dro eTmoba maswavleblebi
saTvis imis moTxovnisas, rom dasvan bevri maRali safexuris (analizi,
Sefaseba da SemoqmediToba) da divergentuli kiTxva. aris Tu ara es
saukeTeso gza gamokiTxvisaTvis? kvlevam ramdenime saocari Sedegi
gamoavlina.
kiTxvebis morgeba moswavleebze. efeqturi SeiZleba iyos rogorc maRa
li, ise dabali donis kiTxvebi (Barden, 1995; Redfeld & Rousseau, 1981).
sxvadasxva moswavlisaTvis gansxvavebuli kiTxvebia efeqturi. umcrosi
moswavleebisaTvis an naklebi unaris mqone yvela asakis moswavleebi
saTvis ukeTesia martivi kiTxvebi, romlebic swori pasuxebis met Sanss
iZleva, wamaxalisebeli faqtoria moswavleebisaTvis daxmarebis gaw
eva, Tu swori pasuxebi ar aqvT, xSirad SevaqebT. maRali unarCvevebis
mqone moswavleebisaTvis ufro rTuli kiTxvebis dasma jobs rogorc
maRal, ise dabal doneze, am SemTxvevaSi ufro rekomendebulia kriti
kuli fidbekis micemas (Berliner, 1987; Good, 1988).
ra asakisa da unarebisac ar unda iyvnen moswavleebi, maT unda hqon
deT saazrovno kiTxvebis gamocdileba da Tu saWiro gaxdeba kidec
unda vaswavloT maT rogor upasuxon am kiTxvebs. rogorc merve TavSi
davinaxeT, kritikuli azrovnebisa da problemis gadaWris unarCve
vebis dasaufleblad, moswavleebs unda hqondeT gavarjiSebis SesaZle
bloba. maT aseve sWirdebaT dro pasuxis mosafiqreblad. magram kvle
vebiT dadginda, rom maswavleblebi saSualod erT wuTs icdian, sanam
moswavle pasuxs gascemdes (Rowe, 1974). ganvixiloT Semdegi epizodi
saklaso cxovrebidan (Sadker & Sadker, 2006):
maswavlebeli: vin dawera poema `Tovlian saRamos tyeSi~? tom?
tomi: robert frostma.
maswavlebeli: sworia. ra xdeba am poemaSi? sali?
sali: mamakaci aCerebs Tavis marxils, rom uyuros xeebs, ro
gor ifarebian TovliT.
maswavlebeli: diax. ema, ra fiqrebi utrialebs am mamakacs gonebaSi?
ema: is fiqrobs ra mSvenieria xeebi (erTi wamis ganmavlobaSi
pauza aqvs).
maswavlebeli: raze fiqrobs is kidev? jo?
jo: is fiqrobs, rom darCeba tyeSi xeebis sayureblad (wamis
ganmavlobaSi pauza aqvs).
maswavlebeli: diax, da kidev? rita? (naxevari wamis ganmavlobaSi elo
deba) midi, rita, Sen SegiZlia pasuxis gacema. (icdis
naxevar wams) kargi, ratom fiqrobs, rom ar SeuZlia
gaCerdes da xeebsa da Tovls uyuros?
sara: me vfiqrob, SeiZleba. . . (aqvs pauza wamis ganmavlobaSi).
maswavlebeli: ifiqre, sara. (maswavlebeli naxevari wamis ganmavlobaSi
icdis) kargi, maik? (isev elodeba naxevari wamis ganmav
lobaSi.) jon? (icdis naxevar wams) ra dagemarTaT dRes
yvelas? ar waikiTxeT poema?
672
aseT situaciaSi mcire azriani pasuxebi SeiZleba movisminoT. rode
sac maswavlebeli svams kiTxvas, Semdeg icdis sul mcire 3dan 5 wama
mde sanam mimarTavdes romelime moswavles konkretulad, moswavleebi
ufro metad iZlevian vrcel pasuxebs, ufro meti moswavle monawil
eobs, svmas kiTxvebs an Tavisi nebasurviliT gamoTqvams iniciativas,
Tqvas swori pasuxi, izrdeba iseTi pasuxebis raodenoba, romlebic
emyareba analizs, sinTezs, daskvnas, gansjas, zogadad, moswavleebi
ufro darwmunebulebi arian Tavis pasuxebSi (Berliner, 1987; Rowe, 1974;
Sadker & Sadker, 2006).
es erTgvari gaumjobesebaa swavlebaSi, magram 5 wamiani siCume arc
ise advili samarTavia. is varjiSs moiTxovs. Tqven unda scadoT sTxo
voT moswavleebs mokled Caiweron ideebi an mosazrebebi kiTxvasTan
dakavSirebiT sxva moswavlesTan erTad an maT erTad Camoayalibon
pasuxi. es molodins ufro asatans xdis da moswavleebs aZlevs fiqris
saSualebas. ra Tqma unda, Tu cxadia, rom moswavleebs ar esmiT kiTxva,
did xans mocda aq ver dagexmarebaT. rodesac Tqvens kiTxvas carieli
mzeriT xvdebian, sxvanairad CamoayalibeT kiTxva an ikiTxeT, xom ar
SeuZlia vinmes ganmartos igi. Tumca, dadasturda, rom pasuxis lo
dinis drois gaxangrZliveba efeqts ar iZleva universitetebSi (Duell,
1994), amdenad, universitetis jgufebSi, lodinis dro Tavad Segi
ZliaT gansazRvroT.
axla, rac Seexeba moswavleebis SerCevas, rom maT gascen kiTxvebs
pasuxi. Tu Tqven kiTxviT mimarTavT mxolod moxaliseebs, araswori
warmodgena SegeqmnebaT imaze, ramndenad kargad esmis jgufs masala.
Tanac, iniciativas, rogorc wesi erTi da igive bavSvebi iCenen. mra
val gamocdil maswavlebels aqvs garkveuli sistematuri gzebi, raTa
darwmundnen, rom yvelas ekiTxebian: isini saxelebs iReben kalaTidan
da siaSi aRniSnaven moswavleebs, romelTac gasces pasuxi (Weinstein,
2003; Weinstein & Mignano, 2003). meore gza aseTia: Tqven moswavleebis
saxelebs werT baraTebze da SemTxveviTad iRebT moswavlis saxelebs.
baraTebi SegiZliaT asve gamoiyenoT imisaTvis, rom masze aRniSnoT,
ramdenad kargad upasuxa moswavlem kiTxvas an xom ar sWirdeba raime
daxmareba.
moswavleTa pasuxebze reagireba. ras akeTebT mas Semdeg, rac moswavlee
bi gipasuxeben kiTxvaze? yvelaze gavrcelebuli reaqcia aris martivi
`kargi~ an `aha~ (Sadker & Sadker, 2006). magram arsebobs ukeTesi reaqciebic,
romlebic damokidebulia imaze, moswavlis pasuxi sworia, nawilobriv
swori Tu mcdari. Tu pasuxi swrafi, mkafio da sworia, ubralod moi
woneT igi da dasviT morigi kiTxva. Tu pasuxi sworia, magram moswavle
gaubedavad ambobs mas, mieciT moswavles fidbeki imis Sesaxeb, ratomaa
es pasuxi swori: `sworia, kris, senati mTavrobis sakanonmdeblo struq
turaa, radgan senati. . . ` es mogcemT saSualebas, ganmeorebiT ganmar
toT sakiTxi. Tu es erTi moswavle ar aris darwmunebuli, sxvebic
SeiZleba imave mdgomareobvaSi iyvnen. Tu pasuxi nawilobriv an sru
liad mcdaria, magram moswavlis mcdeloba aSkaraa, unda miawodoT mas
damatebiTi informacia, replikebi, gaumartivoT kiTxva, mimoixiloT
wina safexurebi, ganmeorebiT aswavloT masala. Tu moswavlis mcdari
pasuxi mtknari sisulelea, ukeTesi iqneba, Tu ubralod SeusworebT da
ganagrZobT (Good, 1988; Rosenshine & Stevens, 1986).
673
jgufuri diskusia
jgufuri diskusia garkveuli TvalsazrisiT zepiri gamokiTxvis
strategiis msgavsia, magram, is ufro metad instruqciul saubars
unda gavdes, romelic me9 TavSi aRvwereT (Tharp & Gallimore, 1991). mas
wavlebelma SeiZleba dasvas kiTxva, mousminos moswavleTa pasuxebs,
moaxdinos reagireba, miawodos damatebiTi informacia, magram namd
vil jgufur dialogSi maswavlebeli arasdros asrulebs dominantur
rols. moswavleebi svamen kiTxvebs, pasuxoben erTmaneTis kiTxvebs,
axdenen reagirebas erTmaneTis pasuxebze (Beck, McKeown, Worthy, Sandora
& Kucan, 1996; Burbules & Bruce, 2001; Parker & Hess, 2001).
jgufur diskusias mravali upiratesoba aqvs. moswavleebi arian Car
Tulebi da aqvT monawileobis miRebis SesaZlebloba. jgufuri disku
sia exmareba moswavleebs iswavlon sakuTari Tavis mkafiod gamoxatva,
mosazrebebis gansja, gansxvavebuli azris daSveba. jgufuri diskusia
aseve aZlevs moswavleebs SesaZleblobas, informacia ufro naTeli
gaxadon, gamoscadon sakuTari azrovneba, miyvnen pirovnul interesebs,
pasuxismgebloba aiRon jgufSi liderebis rolebis aRebiT. amdenad,
jgufuri diskusia exmareba moswavleebs Seavason ideebi da moaxdi
non piradi interesebis sinTezi. diskusiebi Zalian kargi gamosavalia,
roca saqme gvaqvs rTul konceptebTan, romlebic gavrcelebul mo
sazrebebs ewinaaRmdegeba. rogorc es me8 da me9 TavebSi davinaxeT,
mravali mecnieruli koncepti, rogoricaa sinaTlis roli mxedveloba
Si an niutonis mizidulobis kanonebi, gasagebad rTulia, radgan isini
ewinaaRmdegeba sayovelTaod gavrcelebul warmodgenebs. erToblivi
fiqriT, msjelobiT, kamaTiT, SesaZlo ganmartebebis SefasebiT, mo
swavleebi ufro axerxeben Cawvdnen cnebebs.
ra Tqma unda arsebobs naklic. saklaso diskusiebi sakmaod araprog
nozirebadia da advilad SeiZleba gadaizardos ucodinarobis gacvla
gamocvlaSi. jgufis zogierT wevrs SeiZleba monawileobasTan dakav
SirebiT hqondes problemebi da Zalian SfoTavdes, roca iZulebulia
CaerTos kamaTSi. amas garda, Tqven mogiwevT winaswar kargad moamzadoT
moswavleebi, raTa uzrunvelyoT isini codniT, romelzec unda da da
myardes diskusia. didi jgufebic xSirad mouxerxebelia. xSirad ram
denime moswavle dominirebs, xolo danarCenebi ocnebebSi arian wasuli
(Arends, 2004; Freiberg & Driscoll, 2005). megzuri mogawodebT ideebs, rogor
SeiZleba SeuwyoT xeli produqtiul jgufur diskusias.
maswavlebelTa molodinebi
daaxloebiT 40 wlis win robert rozentalisa da linor iakobso
nis kvlevam (1968) nacionaluri mediis yuradReba miipyro. mas Semdeg
kvlevebi mcire raodenobiTRa Tu Catarebula. kvlevam winaaRmdegoba
gamoiwvia samecniero wreebSic. kvlevis Sedegebze msjeloba da de
batebi dRemde mimdinareobs (Babad, 1995; Rosenthal, 1995; Snow, 1995).
ra Tqves Robert rozentalma da enora iakobsonma iseTi, rom aseTi
aliaqoTi gamoiwvies? maT randomizaciis wesiT dawyebiTi klasebidan
SearCies ramodenime moswavle da Semdeg maswavleblebs uTxres, rom
es moswavleebi savaraudod did inteleqtualur progress aCvenebdnen
wlis ganmavlobaSi. moswavleebma marTlac saSualoze maRali Sede
gebi aCvenes. mkvlevarebi am Sedegs miawerdnen `pigmalionis efeqts~,
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
Babad, E. (1995). `maswavle
belTa sayvareli moswavlis~
fenomeni, ganmasxvavebeli
qcevis moswavleebiseuli
aRqma da moswavleTa morali.
ganaTlebis fsiqologiis
Jurnali, 87, 361374.
jgufuri diskusia _ sau
bari, sadac maswavlebeli ar
asrulebs wamyvan rols, moswav
leebi wamoWrian da Tavadve
pasuxoben kiTxvebs.
pigmalionis efeqti _
moswavlis gansakuTrebuli
progresi, romelic Sedegad
mosdevs imas, rom maswavlebeli
masze did imedebs amyarebs da
didi molodinebi aqvs. safuZv
lad udevs miTi mefe pigmalio
nis Sesaxeb, romelmac Seqmna
qandakeba da mianiWa sicocxle.
TviTrealizaciis winas
warmetyveleba _ usafuZvlo
molodini, romelic yalibdeba
imis gamo, rom SesaZlebloba
marTlac arsebobs.
674
anu TviTrealizaciis winaswarmetyvelebas klasSi. TviTrealizaciis
winaswarmetyveleba usafuZvlo molodinia, romelic qcevas marTlac
ise warmarTavs, rom molodini cxaddeba (Merton, 1948). amis magali
Tia mcdari rwmena, rom banki gakotrdeba, es iwvevs bankidan fulis
masobriv gamotanas da Sedegad banki marTlac kotrdeba, rogorc es
mosalodneli iyo.
rekomendaciebi: produqtiuli jgufuri diskusiebi
SesTavazeT morcxv moswavleebs miiRon mona
wileoba.
magaliTebi
1. `ra mosazreba gaqvs, joel?~ an `aqvs vinmes
raime sxva azri?~
2. nu daicdiT, sanam siCume Camowveba, rom
sTxovoT morcxv moswavleebs pasuxi. ada
mianTa umetesobas, imaTac ki, vinc darw
munebulia Tavis TavSi, ar uyvars siCumis
darRveva.
erTi moswavlis komentarebiTa da kiiTxve
biT miubrundiT sxva moswavles.
magaliTebi
1. `es uCveulo ideaa, stiv. kim, ras fiqrob
stivis ideaze?~
2. `es mniSvnelovani kiTxvaa, jon. maura,
gaqvs pasuxi am kiTxvaze?~
3. waaqezeT moswavleebi, uyuron erTmaneTs
da isaubron erTmaneTSi imis nacvlad, rom
Tqvens mosazrebas daelodon.
darwmundiT, rom gaigeT, ra Tqva moswav
lem. Tu Tqven ar xarT darwmunebuli, aseve
SeiZleba iyvnen sxva moswavleebic.
magaliTebi
1. sTxoveT sxva moswavles, Seajamos, rac
Tqva pirvelma moswavlem. pirveli moswav
le kvlav cdis ganmartos Tavisi naTqvami,
Tu es Sejameba araswori iqneba.
2. `karen, me vfiqrob, rom Sen Tqvi . . . sworia
xom? Tu meSleba?~
moiZieT damatebiTi informacia.
magaliTebi
1. `es saintereso gancxadebaa. gaqvs raime ar
gumenti mis dasadastureblad?~
2. `gaqvs raime sxva alternativa?~
3. gviTxari, rogor mixvedi am daskvnamde. ra
safexurebi gaiare?~
daubrundiT diskusiis sagans.
magaliTebi
1. `modiT vnaxoT, Cven ganvixilavdiT. . . da
saram gamoTqva varaudi. aqvs vinmes raime
sxva idea?~
2. sanam gavagrZelebdeT, modiT SevajamoT,
ra moxda aqamde.~
mieciT dro, sanam mosTxovdeT kiTxvaze pa
suxs.
magaliTebi
1. `rogori iqneboda Tqvei cxovreba tele
vizori rom ar gamoegonebinaT? mokled
dawereT ideebi furcelze da erTi wuTis
Semdeg ganvixilavT Tqvens pasuxebs.~ erTi
wuTis Semdeg: `hiromi, gvetyvi Sens mosaz
rebas?~
rodesac moswavle asrulebs saubars, mi
moixedeT klasSi da daakvirdiT bavSvebs.
magaliTebi
1. Tu sxva moswavleebi dabneul;ad gamoiy
urebian, sTxoveT giTxran, ratomaa ase.
2. Tu sxva moswavleebic Tanxmobis niSnad
Tavs aqneven, sTxoveT maT moiyvanon mag
aliTebi imisa, rac iyo manamde Tqmuli.
damatebiTi ideebisaTvis ixileT:
http://instruct1.cit.cornell.edu/courses/taresources/
leadisc.html
675
molodinis efeqtis ori saxe
SeCerdi dafiqrdi dawere
rodesac Tqven fiqrobdiT yvelaze
efeqtur maswavlebelze, romelic ki odesme gyoliaT, ras ityviT, hqon
da mas is Tviseba, rom swamda Tqveni da saukeTeso sedegs eloda
Tqvengan? rogor gamoxatavda am rwmenas?
klasSi molodinis orgvari efeqti SeiZleba gamovlindes. TviTrea
lizaciis winaswarmetyvelebisas, romelic zemoT aRvwereT, maswavleb
lis rwmenas moswavlis unarebis Sesaxeb realurad ar aqvs safuZveli,
magram moswavleTa qceva am mcdar molodins amarTlebs. molodinis
efeqtis meore tipi aRmocendeba maSin, roca maswavlebels aqvs zusti
warmodgena moswavlis unarebze da Sesabamisad aZlevs reaqcias mo
molodiniT gamowveuli
efeqti _ moswavlis miRwevebi
erT adgilzea gaCerebuli,
radgan maswavleblebi gaum
jobesebas ar elian.
jgufuri diskusia exmareba
moswavleebs iswavlon saku
Tari Tavis mkafiod gamoxatva,
mosazrebebis gansja, gansx
vavebuli azris daSveba.
swavles. ra Tqma unda, es kargia. araferia cudi imaSi, rom zustad
Seafaso moswavlis unarebi da amis Sesabamisadac imoqmedo. problema
Cndeba maSin, roca moswavleSi SeiniSneba gaumjobeseba da maswavle
beli ar cvlis Tavis molodinebs am progresis gaTvaliswinebiT. amas
ewodeba molodinis simtkicis efeqti, radgan maswavleblis ucvleli
molodini moswavlis miRwevas mosalodnel doneze afiqsirebs. ikarge
ba SesaZlebloba, rom avamaRloT molodini, viyoT ufro adekvaturebi
swavlebaSi, wavaxalisoT moswavleebi miaRwion bevrs. praqtikaSi cnobi
lia, rom TviTrealizaciis winaswarmetyvelebas ufro Zlieri gavlena
aqvs dawyebiT safexurebze, xolo simtkicis efeqtebi maRal klasebSi
vlindeba (Kuklinski & Weinstein, 2001). garda amisa, zogierTi moswavle
sxvebTan SedarebiT ufro metad emorCileba simtkicis efeqts. magali
Tad, moswavleze, romelic mcire informacias iZleva sakuTari Tavisa
da SesaZleblobebis Sesaxeb, maswavlebelma SeiZleba Seiqmnas myari
warmodgena, rom mas naklebi unarebi aqvs (Jones & Gerig, 1994).
molodinis wyaroebi
maswavleblis molodins mravali wyaro SeiZleba hqondes (Van Matre,
Valentine & Cooper, 2000). inteleqtis testebma SeiZleba didi gavlena moax
dinos maswavleblis molodinze, gansakuTrebiT maSin, Tu maswavlebeli
arasworad axdens am monacemebis interpretirebas. maswavlebelze aseve
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
waikiTxavdiT Tu ara Tqveni
moswavleebis pirad saqmes
saswavlo wlis dasawyisSi? Tu
ase izamdiT, rogor SeiZleba
moaxerxoT is, rom misi gav
leni ar CamoiyaliboT dabali
molodinebi? aris raime
mizezi, ris gamoc maswav
lebels ar SeiZleba maRali
molodinebi hqondes Tavisi
yvela moswavlisadmi? ra gan
sxvavebaa `maRal molodineb
sa~ da `marTebul molodinebs
Soris~?
676
axdens gavlenas moswavlis sqesi. maswavlebelTa umetesoba qcevasTan
dakavSirebiT problemebs ufro biWebisagan elian da gogonebis mimarT
SeiZleba maRali akademiuri molodini hqondeT. sxva maswavleblebis
SeniSvnebi, samedicino da fsiqologiuri daskvnebi moswavleebis pi
radi saqmidan aseve Zlieri faqtoria. gavlena aqvs moswavlis eTnikur
warmomavlobasac da moswavlis ufros daZmebTan urTierTobasac. mas
wavleblebs maRali molodinebi aqvT mimzidveli moswavleebis mimarT.
warsuli miRwevebi, socioekonomikuri statusi, moswavlis qcevas aseve
gamoiyeneba rogorc informaciis mniSvnelovani wyaro. moswavlis skolis
Semdeg saqmianobac ki SeiZleba iyos molodinis ganmsazRvreli. mas
wavleblebs xSirad maRali molodinebi aqvT im moswavleebis mimarT,
romlebic CarTulebi arian skolis miRma saqmianobebSi, vidre im mo
swavleebis mimarT, romlebic skolis Semdeg arafers akeTeben.
molodinebi da rwmenebi yuradRebis fokusirebas da mexsierebisa
organizebas axdens. maswavleblebi im informaciaze amaxvileben yur
adRebas da imaxsovreben im informacias, romelic maT sawyis molo
dinebs Seesabameba (Fiske, 1993; Hewstone, 1989). maSinac ki, rodesac mo
swavlis qceva da misi miRweva ar Seesabameba molodins, maswavlebeli
axdens racionalizacias da am moulodnel Sedegs gareSe mizezebs
miawers, iseTs, romelic moswavlis kontrols ar eqvemdebareba. mag
aliTad, maswavlebelma SeiZleba CaTvalos, rom moswavlem, romelsac
dabali unarebi aqvs, magram testSi kari Sedegi aCvena, raRac iTaR
liTa da moswavle, romelsac maRali unarebi aqvs da warumatebloba
ganicada testSi, cudi dRe hqonda. am orive SemTxvevaSi, qceva, ro
melic ar aris saxasiaTo da uCveuloa, ugulvebelyofilia. Zalian bev
ri ram unda moxdes, rom qcevam, romelic maswavleblis azriT uCveu
loa konkretuli moswavlisaTvis, Secvalos maswavleblis rwmena am
moswavlisadmi. amdenad, molodini xSirad mtkiced SenarCunebulia am
molodinis sawinaaRmdego realobis pirobebSic ki (Brophy, 1982, 1998).
namdvilad axdens Tu ara maswavlebelTa
molodinebi gavlenas moswavleebis miRwevaze?
am kiTxvaze pasuxis gacema imaze rTulia, vidre es erTi SexedviT
SeiZleba mogeCvenoT. ori gza arsebobs am sakiTxis gamosakvlevad.
erTi isaa, rom mivawodoT maswavleblebs dausabuTebeli molodinebi
maTi moswavleebis Sesaxeb da davakvirdeT, Tu gamoiRebs es usafuZ
vlo molodinebi Sedegs. meore gza isaa, rom gamovavlinoT maswavle
belTa bunebrivad arsebuli molodinebi da SeviswavloT maTi gavlena.
pasuxi kiTxvaze axdens Tu ara gavlenas maswavleblis molodinebi
moswavlis miRwevebze, nawilobriv damokidebulia imaze, ra midgomaa
gamoyenebuli amis dasadgenad.
rozentalisa da iakobsonis eqsperimentSi gamoyenebuli iyo pirve
li midgoma _ isini maswavleblebs aZlevdnen usafuZvlo molodins da
Semdeg swavlobdnen am molodinebis gavlenas. am kvlevas didi kritika
daatyda Tavs im eqsperimentuli da statistikuri meTodebis gamo,
romelsac mkvlevarebi iyenebdnen (Elashoff & Snow, 1971; Snow, 1995; Wein-
berg, 1989). Sedegebis dakvirvebulma analizma gamoavlina, rom miuxe
davad kvlevis pirvelidan meeqvse klasamde moswavleebSi Catarebisa,
TviTrealizaciis efeqti Zlierad mxolod 5 moswavleSi gamovlinda,
romlebic pirvel da meore klasebSi swavlobdnen. rodesac sxva mkv
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
waikiTxavdiT Tu ara Tqveni
moswavleebis pirad saqmes
saswavlo wlis dasawyisSi? Tu
ase izamdiT, rogor SeiZleba
moaxerxoT is, rom misi gav
leni ar CamoiyaliboT dabali
molodinebi? aris raime
mizezi, ris gamoc maswav
lebels ar SeiZleba maRali
molodinebi hqondes Tavisi
yvela moswavlisadmi? ra gan
sxvavebaa `maRal molodineb
sa~ da `marTebul molodinebs
Soris~?
677
levarebma ganizraxes igive kvlevis Catareba, maTTan ar dadasturda
TviTrealizaciis winaswarmetyvelebis efeqti am dabal klasebSic ki
(Claiborn, 1969; Wilkins & Glock, 1973). maswavlebelTa molodinebis kvlevis
Sedegebis mimoxilvis Semdeg, rodenbuSma (1984) daaskvna, rom am molo
dinebs mcire gavlena aqvs moswavleTa inteleqtis monacemebze (Sede
gis gazomvis meTodi, romelsac iyenebdnen rozentali da iakobsoni)
da isic mxolod axal skolaSi gadasvlisas adreul etapze.
rac Seexeba meore midgomas _ bunebrivad aRmocenebul molodinebs.
kvlevebi aCvenebs, rom maswavleblebs namdvilad uyalibdebaT rwmenebi
moswavlis unarebis Sesaxeb. mravali es rwmena zustia, monacemebiT
aris gamyarebuli da Sesworebulia, roca axali informacia Cndeba.
magram am SemTxvevaSic zogi maswavlebeli calkeul moswavleebs upi
ratesobas aniWebs (Babad, 1995; Rosenthal, 1987). magaliTad, jenifer alvi
dresma da rona veinSteinma (1999) kvleviT, romelic 418 wlis asakis
110 moswavleze Catarda, daadgines, rom maswavleblebi xSiorad met
Sefasebas aZleven im skolamdeli asakis bavSvebis unarebs, romlebsac
damoukideblad da sainteresoebad miiCneven da naklebad afaseben im
bavSvebs, romlebic umwifarebad da Wirveulebad eCvenebaT. maswav
leblebis msjelobebi bavSvis unarebze 4 wlis asakSi, prognozirebas
axdenda imisa, ra maCveneblebi eqnebodaT am bavSvebs 18 wlis asakSi. es
gansakuTrebiT im moswavleebis SemTxvevaSi xdeboda, romelTac dabal
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
maRal kl asebSi Zal i an
uyur adRebo, ui nt er eso da wa-
r umat ebel i moswavl e vi yavi .
bol o wel s movxvdi amer i ki s
i st or i i s kl asSi , r omel sac
mi si s f i l di aswavl i da/ mi u-
xedavad i mi sa, r om Senoba Zvel i i yo, kl asi ki
gadat vi r Tul i , mas di di mol odi nebi hqonda
Ti Toeul i moswavl i sadmi . Tu saSi nao daval eba
ar mogvqonda, es ar i yo t r agedi a, r adgan Cven i s
unda mogvet ana. Sei Zl eba mogvet ana dRes, xval ,
magr am auci l ebl ad unda mogvet ana. mi si s f i l di
f i qr obda, r om Cven i maze ukeTesebi vi yavi T, vi -
dr e r eal ur ad vi yavi T, hoda vi yavi T ki dec.
er T dRes gamaCer a, r odesac kl asi dan gavdi o-
di , moi cada, sanam mar t oebi ar davr Ci T, Camxeda
Tval ebSi da mi Txr a: `bi l par ki , Sen Segi Zl i a
kar gi moswavl e gaxde, vi ci , r om Segi Zl i a.~ me
r amdeni me r epl i ka wamovi sr ol e da Cemi T wavedi ,
Tumca mi si si t yvebi eqod Camesmoda. TandaTan me
mecadi neoba davi wye. r amdenadac mas Cemi sj er oda,
Cemi goneba swavl i saken mi vmar Te. Sei Zl eba mi si
azr i T es mci r e gamar j veba
i yo, magr am CemTvi s es mTa-
var i gar dat exa i yo cxovr e-
baSi .
aTi ode wl i s Semdeg, r o-
desac me mi vi Re doqt or i s
xar i sxi vi r j i ni i s uni ver si t et Si , davbr undi
Cems skol aSi . i medi mqonda, r om mi si s f i l ds
vnaxavdi da vet yodi , r ogor Secval a man Cemi
cxovr eba. magr am r odesac Camovedi , gavi ge, r om
mi si s f i l di r amdeni me Tvi T adr e avar i aSi moyo-
l i l i yo da daRupul i yo. dRes, r odesac maswav-
l ebl ebi meubnebi an, r om ar af r i s gakeTeba ar
SeuZl i aT, me veubnebi maT, r i si Tqma mi ndoda Ce-
mi yvel aze met ad dauvi wyar i maswavl ebl i saTvi s:
`r odsac adami anebTan muSaobT, yvel af er i , r asac
akeTebT, Tavi s kval s t ovebs da Ti Toeul i Tqve-
ni monapovar i mni Svnel ovani a.~ aq ar ar sebobs
mci r e gamar j vebebi , mi si s f i l d.
ui l i am uot son par ki
`mi si s f i l di f i qr obda, r om
Cven i maze ukeTesebi vi yavi T,
vi dr e r eal ur ad vi yavi T, hoda
vi yavi T ki dec ukeTesebi .~
678
unarebs miawerdnen. Tu maswavlebeli gadawyvets, rom zogierTi mo
swavlee uunaroa da Tu igi naklebad efeqtur strategiebs gamoiyenebs
am moswavleebTan muSaobisas, maSin es moswavleebi ormagi safrTxis
winaSe aRmoCndebian _ dabali molodinebi da araadekvaturi swavle
ba (Good & Brophy, 2003). molodinis efeqtis Zala damokidebulia mo
swavleebi asakze (zogadad, patara moswavleebi ufro mgrZnobiareebi
arian) da imaze, Tu ramdenad gansxvavebulia maswavleblis mopyroba
moswavleebTan, romelTa mimarT maRali an dabali molodinebi aqvs. am
sakiTxs mogvianebiTac davubrundebiT (Kuklinski & Weinstein, 2001).
`swavlasa da swavlebasTan dakavSirebuli istoriebi~ mogiTxrobT,
rogor Secvala maswavleblis molodinma moswavlis mier sakuTari Ses
aZleblobebis aRqma.
swavlebis strategiebi. rogorc aqamdec davinaxeT, sxvadasxva jgufur
procesebs garkveuli gavlena aqvs moswavleebze. zogierTi maswavlebe
li warmosaxvisaTvis adgils aRarc tovebs, isini metismetad mkafiod
gamoxataven sakuTar molodinebs. eloveim (1984) maswavlebelTa ko
mentarebi Caiwera. es ori maTgani ekuTvnis maswavleblebs, romlebic
dabali miRwevis mqone bavSvebTan muSaobdnen:
`erTi wuTSi moval TqvenTan, Sterebo da dagexmarebiT.~
`lurjebisa jgufisaTvis es Znelia.~
am SeniSvnebSi maswavlebeli mxolod imas ki ar eubneba moswavlee
bs, rom maT dabali unarebi aqvT, aramed imasac, rom mTavaria samuSaos
dasruleba da ara gageba.
rodesac maswavleblebi bavSvebs unarebis mixedviT ajgufeben, maT
gansxvavebul saswavlo saqmianobebsac avaleben. imdenad, ramdenadac
maswavleblebi irCeven iseT aqtivobebs, romlebmac unda gamoiwvios
moswavleebi da gazardos maTi miRweva, aseTi gansxvavebebi albaT sa
Wiroa. aqtivobebi araadekvaturi maSin xdeba, roca moswavleebi ufro
rTuli gamowvevebisaTvis arian mzad, maT ki ar aqvT maTi ganxor
cielebis saSualeba, radgan maswavleblebs sjeraT rom isini amas Tavs
ver gaarTmeven. es aris molodinis simtkicis efeqtis magaliTi.
maswavlebel-moswavlis interaqcia. rogorc ar unda iyos dajgufe
biuli klasi da ra davalebebic ar unda hqondeT bavSvebs, maswavleb
elmoswavleebis interaqciis odenoba da xarisxi did gavlenas axdens
moswavleebze. moswavleebs, romelTa mimarTac maRali molodini arse
bobs, ufro xSirad ekiTxebian, ufro rTul kiTxvebs usvamen, ufro met
saSualebasa da dros aZleven pasuxis mosafiqreblad, ufro naklebi
sixSiriT awyvetineben, vidre im moswavleebs, visganac elian, rom cudi
Sedegebi eqnebaT. maswavleblebi im moswavleebs, romelTa mimarTac
maRali molodini aqvT, ufro metad aZleven miniSnebebs, gamoxataven
maT mimarT rwmenas (Allington, 1980; Good & Brophy, 2003; Rosenthal, 1995).
rodesac pasuxi testze `TiTqmis sworia~, maswavlebeli niSans moswav
lis sasargeblod dawers (anu miscems maRal Sefasebas), Tu am mo
swavlis mimarT maRali molodini aqvs (Finn, 1972). maswavleblebi ufro
xSirad uRimian aseT moswavleebs, avlenen maT mimarT siTbos araver
baluri reaqciebiT, gadaixrebian maTken, Tavs uqneven, roca moswavle
saubrobs da a.S. (Woolfolk & Brooks, 1983, 1985).
amis sapirispirod, moswavleebs, romelTa mimarTac dabali molo
dinebi aqvT, maswavleblebi ufro advil kiTxvebs usvamen, nakleb dros
aZleven pasuxis mosafiqreblad, naklebad aZleven miniSnebebs. maswavle
moswavleTa skolis miRma
aqtivoba SeiZleba molodinis
wyaro iyos. maswavleblebi
xSirad ufro maRal molo
dinebs amJRavneben im moswav
leebis mimarT, romlebic
monawileobas iReben
sxvadasxva saqmianobaSi
skolis miRma, im moswavlee
bTan SedarebiT, romlebsac
ubralod dro gayavT skolis
Semdeg.
679
blebi aseT moswavleebs xSirad araadekvaturi pasuxis gamoc ki aqeben,
magram igive moswavleebis mimarT ufro met kritikasac iCenen, roca
pasuxebi mcdaria. erTi da igive swori pasuxis gamo dabali miRwevis
moswavleebi naklebad imsaxureben Seqebas, vidre maRali miRwevis mqone
moswavleebi. aseTi araTanmimdevruli da aramdgradi fidbeki Zalian
damabneveli SeiZleba aRmoCndes dabali unarebis mqone moswavleTaT
vis. warmoidgineT ra Zneli iqneba swavla, Tu Tqvens mcdar pasuxebs
xan Seaqeben, xan ugulvebelyofen, xan gaakritikeben, xolo Tqvens swor
pasuxebi iSviaTad daimsaxurebs aRiarebas (Good, 1983-I, 1983-II).
ra Tqma unda, yvela maswavlebeli ar ayalibebs mcdar molodinebs
da am molodinebze dayrdnobiT yvela maswavlebeli ar iqceva arakon
struqciulad (Babad, Inbar & Rosenthal, 1982). magram am problemis Tavidan
arideba SeiZleba imaze rTuli aRmoCndes, vidre es Cans. zogadad, mos
wavleebi, romelTa mimarTac dabali molodini arsebobs, ufro metad
arian wesrigis damrRvevebi. (ra Tqma unda, dabali molodinebi ganamt
kicebs maT survils daarRvion wesrigi da cudad moiqcnen.) maswav
leblebi SeiZleba nawilobriv imitom ekiTxebodnen naklebad am mo
swavleebs, nakleb dros aZlevdnen pasuxisaTvis da naklebad aqebdnen,
rom Tavi aaridon mcdar, uyuradRebo, an sulelur pasuxebs, romelic
gamoiwvevs areulobas klasSi, Temidan gadaxvevas da a.S. (Cooper, 1979).
Cveni mizani is unda iyos, rom SesaZlo problemebs saklaso menej
mentTan dakavSirebiT, ise avaridoT Tavi, rom dabali molodinebi
ar gamovxatoT zogierTi moswavlis misamarTiT da ar ganvamtkicoT
maTive dabali molodini sakuTari SesaZleblobebis mimarT. zogjer
dabali molodinebi skolis kulturis nawili xdeba _ rwmenebs iziare
ben sxva maswavleblebi da administratorebic (Weinstein, Madison & Kuk-
linski, 1995). megzuri mogawvdiT ideebs, rogor SeiZleba amgvar prob
lemebs avaridoT Tavi.
moswavleze centrirebuli swavla:
magaliTebi kiTxvaSi, maTematikasa da mecnierebaSi
arc maRali molodinebi da arc swavlebis Sesabamisi formati ar
iZleva imis garantias, rom moswavleebi gaigeben masalas. imisaTvis,
rom davexmaroT moswavleebs am miznis miRwevaSi, eleonor daqvorts
sjera, rom maswavleblebma gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcion
imis gagebas, rogor esmiT maT moswavleebs sagani (Meek, 1991). ra viciT
kargi swavlebis Sesaxeb moswavleze centrirebuli swavlebis fargleb
Si? cxrilSi 13.6 CamoTvlilia moswavleze centrirebuli konstruq
tivistuli swavlebis meqanizmebi, romlebic Jaklin grenon bruksma da
m. g. bruksma aRweres (1995).
naTelia, rom maswavleblis mier sagnis codna kritikuli sakiTxia
swavlebaSi (Ball, Lubienski & Mewborn, 2001; Borko & Putnam, 1996). am codnis
nawilia sagnis pedagogiuri mxare, anu rogor unda vaswavloT sa
gani konkretul moswavleebs (Shulman, 1987). ukanaskneli aTwleulis
manZilze fsiqologebma didi progresi ganaviTares imis SeswavlaSi,
rogor swavloben moswavleebi sxvadasxva sagnebs (Mayer, 1992, 1999-II).
am aRmoCenebze dayrdnobiT, ganviTarda mravali swavlebis midgoma
kiTxvaSi, weraSi, maTematikaSi, mecnierebaSi, socialur disciplinebsa
da sxva sagnebSi. xSirad es midgomebi asaxavs konstruqtivistul per
speqtivas, romelic me9 TavSi aRvwereT.
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS II-Tan mimarTebaSi
maswavleblis roli moswav
leze centrirebul swavle
baSi
maswavleblis roli moswav
leze centrirebul swavleba
Si mniSvnelovnad gansxvavdeba
im rolisgan, romelsac igi
maswavlebelze centrirebul
swavlebaSi asrulebs. aRwereT
swavlebis tipuri meqanizmebi,
romlebic moswavleze centri
rebuli swavlebisaTvis aris
damaxasiaTebeli. daupiri
spireT isini im meqanizmebs,
romlebic maswavlebelze
centrirebuli swavlebisaTvis
aris damaxasiaTebeli.
680
yuradRebiT moepyariT testebidan, piradi saq
meebidan, sxva maswavleblebisagan miRebul in
formacias moswavlis Sesaxeb.
magaliTebi
1. nu waikiTxavT pirad saqmeebs wlis dasawyisSi.
2. iyaviT kritikuli da obieqturi im informa
ciis mimarT, romelsac sxva maswavleblebisagan
iRebT moswavlis Sesaxeb.
moqnilad gamoiyeneT jgufuri strategiebi.
magaliTebi
1. xSirad mimoixileT moswavlis samuSao da sca
deT sxvagvari dajgufebebi.
2. sxvadasxva sagnebSi sxvadasxva jgufebi Seadgi
neT.
3. gamoiyeneT Sereuli unarebis jgufebi kooper
aciul savarjiSoebSi.
darwmundiT, rom gamowveva yvela moswavlisaT
vis moqmedebs.
magaliTebi
1. ar TqvaT aseTi ram: `es advilia, vici, rom amas
gaakeTebsT.~
2. SesTavazeT moswavleebs maravalferovani prob
lemebi da waaqezeT, rom TiToeulma airCios
ramdenime rTuli sakiTxi. moZebneT raime pozi
tiuri am mcdelobaSi.
gansakuTrebiT miaqcieT yuradReba rogor pa
suxobT dabali miRwevis moswavleebs saklaso
diskusiisas.
magaliTebi
1. mieciT maT miniSnebebi, dro mosafiqreblad.
2. SeaqeT kargi pasuxisaTvis.
3. dabali miRwevis moswavleebsac iseTive sixSiriT
mimarTeT kiTxviT, rogoriTac maRali miRwevis
mqone moswavleebs mimarTavT.
gamoiyeneT iseTi masala, romelic warmogvidgens
mraval eTnikur jgufs.
magaliTebi
1. SeamowmeT sakiTxavi masala da biblioTeka. aris
Tu ara warmodgenili eTnikuri mravalferovne
ba?
2. sTxoveT moswavleebs gamoikvlion da Seqmnan
sakuTari masala, romelic daemyareba ojaxebisa
da sazogadoebriv wyaroebs.
darwmundiT, rom Tqveni swavleba ar gamoxatavs
rasobriv, eTnikur, genderul stereotipebs an
winaswarmzaobas.
magaliTebi
1. gamoiyeneT Semowmebis sistema, raTa darwmun
deT, rom yovel moswavles ekiTxebiT da yvela
sadmi iCenT yuradRebas.
2. akontroleT im amocanebis Sinaarsi, romelsac
moswavleebs aZlevT. xom ar iReben biWebi rTul
maTematikur davalebebs, rom dafasTan imuSa
on? xom ar zRudavT moswavleebs, romlebic
gamarTulad ver saubroben Tqvens enaze, rom
sityvierad gagcen pasuxi?
samarTliani iyaviT Sefasebisas da disciplina
ruli procedurebis gatarebisas.
magaliTebi
1. darwmundiT, rom Tanabar darRvevas Tanabari
dasja mosdevs. anonimuri kiTxvarebis saSuale
biT daadgineT, xom aniWebT calkeul moswav
leebs upiratesobas?
2. scadeT ise SeafasoT moswavlis naSromi, rom ar
icodeT misi vinaoba. sTxoveT sxva maswavleb
els `meore azric~ mogawodoT periodulad.
uTxariT yovel moswavles, rom gjeraT, maT SeuZ
liaT swavla _ gamoxateT kidec es.
magaliTebi
1. daabruneT nawerebi, romlebic ar Seesabameba
standartebs da mieciT moswavles specifikuri
rCevebi, rom gaaumjobesos igi.
2. Tu moswavleebs maSinaTve ar aqvT pasuxi, da
icadeT, isaubreT, Semdeg daexmareT maT mivid
nen pasuxamde.
CarTeT yoveli moswavle amocanebSi da mianiWeT
privilegiebi.
magaliTebi
1. gamoiyeneT raime sistema, raTa darwmundeT, rom
TiToeul moswavles aqvs saSualeba gavarjiSdes
kiTxvaSi, laparakSi, kiTxvebze pasuxis gacema
Si.
2. akontroleT von ra samuSaos iRebs. yovelT
vis erTi da imave moswavlebs xom ar evalebaT
raimes gakeTeba?
akontroleT Tqveni araverbaluri qceva.
magaliTebi
1. gadaxrili xarT moswavlisaken Tu misgan Sors
giWiravT Tavi? xSirad xom ar imsaxurebs zo
gierTi moswavle Tqvengan Rimils, roca sxvebs
warbSekruli uyurebT?
2. icvleba Tqveni xmis toni sxvadasxva moswavlee
bTan?
damatebiTi ideebisaTvis ixileT:
http://www.mcrel.org/PDFConversation/Noteworthy/
Learners_learning_schooling/loycec.asp an http://chiron.
valdosta.edu/whuitt/fles/teacherexpect.html
rekomendaciebi: maswavleblis molodinis negatiuri efeqtis
Tavidan arideba
681
werisa da kiTxvis swavleba da swavla
wlebis ganmavlobaSi davobdnen pedagogebi imaze, rogor jobs vas
wavloT werakiTxva moswavleebs, kodebze damyarebuli (bgeriTi an un
arCvevebi) midgomiT, romelic akavSirebs asos bgerasTan, xolo bgeras
sityvasTan Tu Sinaarsobrivi (mTlianenobrivi, literaturuli, wig
nierebis gamovlenis) midgomiT, romelic ar yofs sityvebsa da wina
dadebebs nawilebad, amis nacvlad aqcents akeTebs teqstis mniSvnelo
bis wvdomaze (Barr, 2001; Carlisle, Stahl & Birdyshaw, 2004; Goodman & Goodman,
1990; Smith, 1994; Stahl & Miller, 1989; Symons, Woloshyn & Pressley, 1994).
balansi werasa da kiTxvaSi. mTlianenobrivi midgomis momxreebi dar
wmunebulmi arian, rom kiTxvis swavla bunebrivi procesia da Zalian
gavs mSobliuri enis dauflebas. kiTxva TiTqos TamaSs gavs, roca bavS
vebi iReben sityvis nimuSebs da konteqstidan da sakuTari codnidan
gamomdinare unda mixvdnen Semdegi sityvebis mniSvnelobas. bavSvebi
unda izrdebodnen wignebis garemocvaSi, iseT ufrosebTan, romlebic
bevrs kiTxuloben, rogorc maTTvis, ise sakuTari TavisTvis. rode
sac moswavleebi weren, isini amas sxvebisTvis akeTeben, maTi mizani
efeqturi komunikaciaa. vigotski (1978) miuTiTebda avTenturi weriTi
amocanebis mniSvnelobaze: `amocana unda gulisxmobdes weriT muSao
basac, romelic realuri cxovrebisaTvis iqneba saWiro da Sesabamisi.
sqema 13.6
konstruqtivistuli swavlebis praqtika
klasSi SeiZleba CarTul iqnas mravalnairi konstruqtivistuli xerxi.
1. konstruqtivisti maswavlebeli aqezebs da iwonebs moswavlis avtonomiasa da inicia
tivas.
2. konstruqtivisti maswavleblebi xSirad iyeneben daumuSavebel masalasa da pirvelad
wyaroebs manipulaciur, interaqciul da fizikur masalasTan erTad.
3. rodesac amocanebis Camoyalibeba xdeba, konstruqtivisti maswavleblebi iyeneben
kognitur terminebs, rogoricaa `klasifikacia~, `analizi~, prognozireba~, `Seqmna~.
4. konstruqtivisti maswavleblebi saSualebas aZleven moswavleebs Tavisi pasuxebiT
waiyvanon gakveTili, Secvalon swavlebis strategiebi, Secvlon Sinaarsi.
5. konstruqtivisti maswavleblebi arkveven, rogor esmiT moswavleebs cnebebi, sanam
gauziareben maT Tavis mosazrebebs.
6. konstruqtivisti maswavleblebi aqezeben moswavleebs Caeban dialogSi, rogorc mas
wavleblebTan, ise erTmaneTTan.
7. konstruqtivisti maswavleblebi saSualebas aZleven moswavleebs dasvan azriani, Ria
kiTxvebi da xels uwyoben maT erTmaneTsac mimarTon kiTxvebiT.
8. konstruqtivisti maswavleblebi axdenen moswavleebis sawyisi pasuxebis elabora
cias.
9. konstruqtivisti maswavleblebi xels uwyoben moswavleebs miiRon gamocdileba, ro
melic SesaZloa ewinaaRmdegebodes kidec maT Tavdapirvel hipoTezebs da Semdeg
rTaven maT diskusiaSi.
10. maxvilis gadatana enis swavlaze, integraciuli swavleba sitis da sagnis mimarT, mo
swavlis da maswavleblis enis SesaZleblobis pativiscema
11. konstruqtivisti maswavleblebi aZleven dros moswavleebs, raTa maT aRmoaCinon
mimarTebebi da Seqmnan metaforebi.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
Jurnalebis ramodenime spe
cialuri gamoSveba mieZRvna
kiTxvis swavlebas: ixileT
2002 wlis noembris `Educa-
tional Leadership~-is gamoSveba.
15 statia Temaze `Reading and
writing in the Content Areas~
ganaTlebis yvela safexurze;
aseve `Phi Delta Kappan~-is
2002 wlis gamoSveba meaTe
nomeri gverdebi 740757,
Tema `reading~ sami perspeq
tiva kiTxvis swavlebasTan
dakavSirebiT; da Carlisle, J.
F., Stahl, S. A. & Birdyshaw, D.
(2004 wlis noemberi). adreul
asakSi kiTxvis gaumjobesebis
centri (specialuri gamoS
veba). `The Elementary School
Journal~, 105 (2).
682
mxolod am SemTxvevaSi viqnebiT darwmunebuli, rom igi aviTarebs ara
mxolod xelisa da TiTebis meqanikur Cveulebas, aramed komunikaciis
sruliad axal da kompleqsur formas.~
magram aris Tu ara mTlianenobrivi midgoma universaluri? uka
naskneli sami aTwleulis manZilze kvlevebi miuTiTebs, rom bgerebisa
da sityvebis cnobis unarCveva xels uwyobs kiTxvis swavlas. kodebze
damyarebuli midgomis momxreebs dasturad moyavT kvleva, romelic
aCvenebs, rom sityvebis cnoba kiTxvisas ar aris damokidebuli konte
qstis gamoyenebaze mniSvnelobis misaxvedrad. faqtobrivad, piriqiT
xdeba, sityvebis codna gvexmareba CavwvdeT konteqsts. sityvebis cnoba
kiTxvisas avtomaturi procesia (Byrne, Fielding-Barnsley & Ashley, 2000; Vellu-
tino, 1991). yvelaze cudi mkiTxvelebi iyeneben konteqsts mniSvnelobis
misaxvedrad (Pressley, 1996). anbanuri kodireba da asoebis bgeriTi codna
arsebiTi unarCvevaa sityvis saswavlad, amdenad, anbanisa da bgerebis
pirdapiri swavleba kargi gzaa kiTxvis saswavleblad.
saukeTeso midgoma albaT orive midgomas unda aerTianebdes, ro
gorc bgeriTs, ise mTlianenobrivs. bolos da bolos, Cven Cven gvsurs,
rom moswavleebi Tavisufal, enTuziast mkiTxvelebad da mwerlebad
Camoyalibdnen (ojaxis wignierebis erovnuli centri, 2004; Pressley, 1998;
Stahl & Yaden, 2004). Tu moswavleebs sWirdebaT daxmareba vokalurad
warmoTqvan bgeriTi kodi, mivceT maT is, rac sWirdebaT. ideologiis
gamo xels nu SeiSliT. Tqven ubralod mogiwevT kerZo maswavleblebT
an bavSvebis gagzavna, Tu maT ojaxebs aqvT amis saSualeba. magram nu
dagaviwydebaT, rom wera da kiTxva aris mizani. mouwyveT moswavleebs
iseTi garemo, sadac eqnebaT kargi literatura da SeuqmeniT mkiTx
velTa da mweralTa wre. cxrili 13.7 aRwers aT princips, romelic
asaxavs am dabalansebul midgomas swavlebisadmi da romelic SeimuSava
adreul asakSi kiTxvaSi miRwevis gazrdis centrma.
mixvedrilobis kontroli da kiTxva: reciprokuli swavleba. recipro
kuli swavlebis mizania davexmaroT moswavleebs gaigon da Rrmad gai
azron, rasac kiTxuloben (Palincsar, 1986; Palincsar & Brown, 1984, 1989). am
miznis misaRwevad, moswavleebi patara kiTxvis jgufebSi swavloben
oTx strategias: wakiTxuli Sinaarsis Sejameba, centraluri ideis ir
gvliv kiTxvebis dasma, masalis rTul monakveTebSi sicxadis Setana
da prognozireba, ra iqneba Semdeg. es is strategiebia, romelTac ga
mocdili mkiTxveli avtomaturad iyenebs, xolo gamoucdeli iSviaTad,
anu man ar icis es rogor gaakeTos. imisaTvis, rom es strategiebi
efeqturad gamoiyenon, gamoucdel mkiTxvelebs pirdapiri swavleba,
modelireba, varjiSi sWirdebaT.
pirvel rigSi, maswavlebeli am strategiebs warudgens moswavles, Sei
Zleba erT strategiaze moaxdinos yuradRebis fokusireba da TiToeuls
calke dRe dauTmos. maswavlebeli ganmartavs strategias da axdens
mis modelirebas, avarjiSebs moswavleebs. Semdeg, maswavlebeli da mo
swavleebi Cumad kiTxuloben patara monakveTs masalidan. Semdeg mas
wavlebeli ajamebs, kiTxvebis dasmis, sicxadis Setanis, wakiTxulze
dayrdnobiT, prognozirebis modelirebas. Semdeg yvela isev kiTxu
lobs amjerad sxva monakveTs da moswavleebi TandaTan iwyeben mas
wavleblis rolis gaTavisebas. maswavlebelic jgufis nawili xdeba.
xSirad moswavleTa pirveli mcdelobebi meryevi da arasworia. magram
maswavlebeli aZlevs maT miniSnebebs, rCevebs, axalisebs da xels uwy
obs, rom amocanis Seasrulon amocana, axdens modelirebas da iyenebs
sxvadasxva gzas, raTa moswavleebi daeuflon am strategiebs. mizani
mTlianenobrivi midgoma _
filosofiuri midgoma swav
lebisadmi, romelic aqcents
akeTebs avTentur, realuris
msgavs amocanebze da xazs
usvams metyvelebis mniSvn
elobas.
683
cxrili 13.7
kiTxvaSi miRwevebis ganviTareba amerikel bavSvebSi:
CIERA-s 10 kvlevaze damyarebuli principi
CIERAm (adreul asakSi kiTxvaSi miRwevis ganviTarebis centri. the Center for the Improvement of
Early Reading Achievement) mimoixila kiTxvis Seswavlaze Catarebuli kvleva da misi aRmoCenebi
am 10 principSi gaaerTiana.
1. mSobliur enasa da literaturaSi gaTviTc
nobiereba xels uwyobs sakvanZo literatu
ruli konceptebis ganviTarebas da es codna
amzadebs moswavleebs saskolo swavlebisaT
vis. programebs, romlebic daxmarebas uwevs
ojaxebs wamoiwyon da xeli Seuwyon bavSvebis
aseT momzadebas, pozitiuri Sedegebi aqvs mo
swavleebisaTvis, raTa gaizardos maTi miRweva.
magaliTebi: literaturis kiTxva ojaxis
wevrebTan erTad, kiTxvis Cveulebis mSobli
uruli modelireba, saSinao davalebebisa da
televizoris yurebis kontroli.
2. skolamdeli programebi gansakuTrebiT sa
sargebloa bavSvebisaTvis, romlebsac ar aqvT
saSualeba araoficialurad saxlebSi daeuflon
saswavlo unarCvevebs. aseTi skolamdeli ga
mocdileba kiTxvis gaumjobesebas iwvevs, misi
efeqti SeiZleba mesame klasamdec gagrZeldes.
magaliTebi: mosmena da wignebis wakiTxva
sabavSvo leqsebis wakiTxva, wera, saubari lit
eraturis Sesaxeb.
3. unarCvevebi, romlebic momavalSi kiTxvaSi
warmatebaze miuTiTebs SeiZleba sabavSvo baRsa
da pirvel klasSi ganvaviTaroT. ori yvelaze
mniSvnelovani unarCveva asoebis saxelebisa da
bgerebis cnobaa. am unarCvevebSi gavarjiSeba
pozitiur Sedegebs iZleva, gansakuTrebiT Tu
paralelurad asoiTbgeriTi swavleba mimdonar
eobs.
magaliTebi: xelSewyoba bavSvebisaTvis, rom
maT moisminon da erTmaneTs Seurion bgerebi
leqsebis, simRerebis zepiri gadmocemiT.
4. dawyebiTi safexuris swavleba, romelic xels
uwyobs warmatebul kiTxvas, Tanmimdevruli,
kargad organizebuli da dakvirvebulia.
magaliTebi: sityvis cnobis sistematuri swav
leba Tanmimdevruli asoiTbgeriTi mimarTebe
biT da mniSvnelovani, magram xSirad araprog
nozirebadi sityvebiT; bavSvebis swavleba, rom
akontrolon kiTxvis sizuste da reqstis wvdo
ma iseTi strategiebiT, rogoricaa prognozire
ba, daskvnebis gamotana, bundovan monakveTebSi
sicxadis Setana, Sejameba; sityvebis cnoba da
azris wvdoma ganmeorebiT wakiTxviT, meTvaly
ureobis qveS kiTxviTa da weriT, strategiu
li gakveTilebiT, xmamaRali kiTxviT fidbekis
TanxlebiT, saubriT teqstis garSemo.
5. dawyebiTi safexuris saklaso garemo warmate
bul skolebSi saSualebas aZlevs moswavleebs,
gamoiyenon, rac iswavles maswavleblis meT
valyureobis qveS.
magaliTebi: maswavleblebi xmamaRla kiTxu
loben wignebs da marTaven diskusias, bavSvebi
yoveldRiurad damoukideblad weren da kiTxu
loben moTxrobebs. am yvelafers akontrolebs
maswavlebeli, uzrunvelyofen, rom dro marTe
bulad iyos gamoyenebuli da moswavleebi iRe
ben fidbeks sakuTari Zalisxmevis Sesaxeb. mas
wavleblebi am movlenebs mimarTuelbas aZleven
da masSi cvlilebebi SeaqvT. axali informaciis
Sesabamisad moswavleebis moTxovnilebebis Ses
axeb.
6. kulturuli da lingvisturi mravalferovne
ba amerikel bavSvebSi asaxavs maTi sazoga
doebebisa da ojaxebis mravalferovnebas. es
mravalferovneba gamoxatavs moswavleTa dis
poziciebisa da codnis gansxvavebebs TemebSi,
enaSi, literaturaSi.
magaliTebi: efeqturi swavleba moicavs Se
fasebas, integracias, codnis Sesabamisi maragis
gafarToebas da iseTi teqstebis gamoyenebas,
romelic asaxavs am codnis maragis mraval
ferovnebas. swavleba unda iTvaliswinebdes mo
swavleebis metyvelebas, rodesac isini laparaks,
mosmenas, weras da kiTxvas swavloben. rodesac
maswavleblebi sargebloben bilingvizmisa da
orenovani literaturis upiratesobiT, mniS
vnelovnad izrdeba meore enaze kiTxvis daufle
ba.
7. bavSvebTan, romelTac uWirT kiTxva marTe
bulia swavlebis imave kargad dabalansebuli
programebis gamoyeneba, romlebsac viyenebT
danarCen bavSvebTanac, romlebic swavloben
werakiTxvas, maT Sorisaa sistematuri swavle
ba da azriani werakiTxva
magaliTebi: intensiuri individualuri an mci
re jgufuri swavleba, yuradRebis miqceva ro
gorc teqstis wvdomisadmi aseve sityvebis cno
bis procesebisadmi, individualuri Sefaseba
da swavlebis dagegmva, mravali tipis teqstebis
gamoyeneba.
8. kiTxvaSi gawafuloba mesame klassa da mis ze
moT ganmtkicebuli da gazrdilia programebiT,
romlebic oTxi ZiriTadi TvisebiT xasiaTdeba:
Tvisebebi: (1) Rrma da farTo SesaZlebloba
kiTxvisaTvis, (2) axali codnis SeZena da leqsi
kis gamdidreba kiTxviTa da axali cnebebis qse
lis eqsplicituri swavlebiT, (3) xazi esmeba
684
isaa, rom moswavleebma damoukideblad SeZlon am strategiebis gamoye
neba da Cawvdnen teqsts.
reciprokuli swavlebis meTodis gamoyeneba. Tumca, Cans, rom recipro
kuli swavleba TiTqmis nebismieri asakis moswavleebTan muSaobs, kv
levebis umetesoba mozardebSia Catarebuli, romlebic sakmaod zus
tad kiTxuloben xmamaRla, magram teqstis wvdomis mxriv saSualoze
dabali maCvenebeli aqvT. 20 saaTiani varjiSis Semdeg am midgomiT,
mravalma moswavlem, romelic ukanasknel adgilas idga klasSi, saSualo
da ufro maRali maCvenebelic ki mogvca wakiTxulis wvdomaSi. palin
sarma SeimuSava sami mTavari rCeva efeqturi reciprokuli swavlebi
saTvis (`rodesac moswavle xdeba maswavlebeli~, 1986):
1. gadaerTeT TandaTanobiT. pasuxismgebloba maswavleblidan moswav
leze TandaTanobiT unda gadavides.
2. moTxovnebi SeusabameT SesaZleblobebs. amocanis sirTule da pasux
ismgebloba unda Seesabamebodes TiToeuli moswavlis SesaZleblo
bebs da izrdebodes SesaZleblobebis zrdasTan erTad.
3. diagnostikuri azrovneba. maswavlebeli yuradRebiT unda daak
virdes TiToeuli moswavlis `swavlebas~, raTa gansazRvros, rogor
azrovnebs moswavle, ra saxis swavleba da rCevebi sWirdeba mas.
gansxvavebiT zogierTi mixvedrilobis makontrolebeli midgomisa
gan, romlebic miznad isaxaven 40 an meti strategiis swavlebas, re
ciprokuli swavlebis upiratesoba isaa, rom igi yuradRebis fokusSi
aqcevs oTx ZiriTad strategias. Tumca es strategiebi unda vaswavloT
iqnas, yvela moswavle TavisiT ver SeZlebs maT ganviTarebas. recip
rokuli swavlebis erTi kvleviT, romelic sami weli mimdinareobda,
dadginda, rom kiTxvebis dasma iyo strategia, romelic yvelaze xSi
rad gamoiyeneba, magram moswavleebi saWiroeben, rom maT vaswavloT ma
Rali donis kiTxvebis dasma, radgan moswavleebis umetesobis kiTxvebi
mSrali da zerele iyo (Hacker & Tenent, 2002). reciprokuli swavlebis
meore upiratesoba isaa, rom igi xazs usvams am oTxi strategiis ga
varjiSebas kiTxvis procesSi. da bolos, moswavleTa TandaTanobiTi
Camoyalibeba damoukidebel da Tavisufal mkiTxvelebad, romelTac
esmiT, rasac kiTxuloben, kritikuli komponentia reciprokul swav
gavlenas sxvadasxva tipis teqstebis gagebaze
(magaliTad, moTxrobebis da esseebis gageba) da
gzebze, romelTa saSualebiTac mwerlebi awyo
ben konkretul teqstebs, (4) teqstis ganxilvasa
da gaazrebaSi moswavleebis Cabma.
9. profesionaluri SesaZleblobebi, raTa ganvi
Tardes miRweva kiTxvaSi damaxasiaTebelia war
matebuli skolebisa da programebisaTvis.
magaliTebi: SesaZlebloba maswavleblebisaTvis
da administratorebisaTvis, raTa maT moaxdinon
swavlebis, Sefasebis, miRwevis analizi; dasaxon
miznebi ganviTarebisaTvis; Seityon efeqturi
meqanizmebis Sesaxeb; monawileoba miiRon ro
gorc warmatebis, ise problemebis analizSi.
10. skolis mTliani personali da ara mxolod
pirveli klasis maswavleblebi CarTuli arian
moswavleebis daxmarebaSi, raTa maT maRali
miRweva hqondeT.
magaliTebi: warmatebul skolebSi kiTxvaSi miR
wevis miznebi mkafioa, molodinebi maRalia, swav
lebis mniSvneloba miznebis miRwevaSi naTelia,
davalebebiT kontroldeba moswavleebis pro
gresi. miuxedavad imisa, rom isini SeiZleba sx
vadasxva masalasa da teqnologiebs iyenebdnen,
warmatebuli skolebi yuradRebis fokusirebas
kiTxvasa da weraze axdenen da aqvT programe
bi, romlebic iTvaliswinebs mSoblebis CarT
vas bavSvebis saSinao davalebebsa da kiTxviT
davalebebSi. partnioroba sazogadoebasTan da
ojaxebTan, sadac izrdebian bavSvebi, nebayo
filobiTi saswavlo programebi am skolebisaT
vis aseve saerToa.
urTierTswavleba _ meTodi,
romelic emyareba modeli
rebas da exeba gaazrebuli
kiTxvis strategiebis swav
lebas.
685
lebasa da zogadad TviTmaregulirebeli moswavleebis Camoyalibebis
saqmeSi (Rosenshine & Meister, 1994).
maTematikis swavleba da swavla
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixseneT ra meTodebiT swavlob
diT maTematikas. rogori iyo Tqveni maTematikis gakveTilebi saSulao
klasebSi? maRal klasebSi?
zogierTi yvelaze Zlieri mxardaWera konstruqtivistuli midgo
mebisa swavlebisadmi, maTematikis swavlebis sferodan modis. pirda
piri swavlebis kritikosebs sjeraT, rom maTematikis tradiciuli
swavlebas xSirad imis swavlebamde mivyavarT, rac sul ar iyo Cveni
mizani, bavSvebs uyalibdebaT rwmena, rom maT `ar SeuZliaT maTemati
kis gageba~ an uaresi, rom maTematikis gageba saerTod SeuZlebelia,
rom ubralod meqanikurad unda daizepiro formulebi. artur baru
disa da herbert ginsburgis (1990) moyavT Semdegi magaliTi:
Serim, romelic umaRlesi skolis sawyis etapze swavlobs, ganmarta,
rom misi klasi maTematikaSi swavlobs, rogor unda gadaiyvanon mo
nacemebi erTi erTeulidan meoreSi. interviueri aZlevs mas Semdeg
davalebas:
imisaTvis, rom SeviyvanoT monacemebi kompiuterSi, gazomvis
Sedegebi, romelic moyvanilia Sens naSromSi, unda gadaviyvanoT
sxva erTeulSi, futebSi. Seni pirveladi monacemi aris 3 futi
da 6 duimi. rogor apireb kompiuterSi am monacemebis Setanas?
Seri mixvda, rom unda gamoeyenebina gadayvanis algoriTmi, rome
lic skolaSi aswavles. imdenad, ramdenadac mas ar esmoda es sakiTxi,
Seris uWirda operaciis safexurebis damaxsovreba da maTi Sesruleba.
garkveuli drois Semdeg igi araswor pasuxamde mivida (ufro nak
lebi iyo vidre sami futi). Serim icoda, rom gasaWirSi iyo da Zalian
Relavda. interviuerma scada daxmareboda da kiTxa Seris, xom iyo
raime sxva gza, rom gadaewyvita es problema. Serim mkvaxed miugo, rom
ara. ganmarta, rom gza romelsac is iyenebda, erTaderTi iyo, romli
Tac unda amoxsniliyo es amocana. interviuerma scada miniSneba mieca
SerisTvis: ~Sexede ricxvebs am amocanaSi, xom ar aris raime sxva gza,
rom vifiqroT maT Sesaxeb da ufro martivad amovxsnaT amocana?~ Seri
kidev ufro aRelda: `es is gzaa, romelic me skolaSi viswavle, swored
es unda iyos Sesabamisi gza.~
Seris sjeroda, rom arsebobda mxolod erTo gza problemis gada
saWrelad. miuxedavad imisa, rom Serim icoda, 6 duimi erTi meoredi
futis toli iyo da wiladi erTi meoredi Seesabameboda aTwilads
0.5, man ar gamoiyena es codna, rom swrafad da martivad gadaeWta es
problema (`3 futi da 6 duimi aris 32 futi, anu 3.5 futi~). mas rwme
nam SeuSala xeli, rom efeqturad gamoeyenebina Tavisi maTematikuri
codna, raTa amoexsna amocana. Seris albaT aswavlidnen safexurebs,
rogor gadaeyvana monacemi erTi erTeulidan meoreSi. rogor aswav
lida konstruqtivistuli midgoma igive masalas?
Semdegi amonaweri asaxavs rogor iyenebs mesame klasis maswavlebe
li mis koulmani konstruqtivistul midgomas, raTa aswavlos bavSvebs
uaryofiTi ricxvebi. daakvirdiT dialogs da rogor sTxovs maswavle
beli moswavleebs imsjelon. klasi msjelobs erT amocanaze: _10+10=?
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
ixileT specialuri gamyo
fileba Temaze `maTematikuri
omebi~ `Phi Delta Kappan~-
Si (2001), nomeri 3, 255
272 gverdebi, raTa naxoT
winaaRmdegoba maTematikis
swavlebaSi.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
meore magaliTi, rogor
wyveten moswavleebi maTema
tikur problemebs wesebis
gamoyenebiT, aRebulia
Merseth, K. K.-sagan (1993).
ramdeni wlisaa Separdi? esse
maTematikis swavlebis Sesaxeb.
`Phi Delta Kappan~, 74, 548554.
merseti warmogvidgens aR
moCenebs kvlevidan, romelic
gviCvenebs, rom sami moswavle
oTxidan iZleva ricxobriv
pasuxebs. amocana SemdegSi md
gomareobs: faraSi 125 cxvari
da 5 ZaRlia. ramdeni wlisaa
Separdi? aq aris erTi bavSvis
mier am amocanis amoxsnis
varianti. yuradReba miaqcieT
mis logikas da azrovnebas:
`125+5=130 _ es Zalian didi
ricxvia. 125 _ 5=120 esec
Zalian didi ricxvia. 125/5=25.
es kargia. me vfiqrob Separdi
25 wlisaa!~
686
sqema 13.8
konstruqtivistuli midgoma maTematikisadmi: xuTi komponenti
1. uzrunvelyaviT moswavleTa avtonomia da pasuxebi maT kiTxvebze.
magaliTad:
gamoikvlieT moswavleTa rogorc swori, ise mcdari pasuxebi.
daiJineT, rom moswavleebma sul mcire scadon mainc problemis gadaWra da ganmarton
Tavisi mcdeloba.
2. ganaviTareT moswavleTa azrovnebis procesebi.
magaliTad:
dausviT kiTxvebi moswavleebs da miiyvaneT isini sxvadasxva gzebamde, raTa gadaWran
problema.
sTxoevT moswavleebs sakuTari sityvebiT Camoayalibon problema; ganmarton ras akeTeben
da ratom; ganixilon, ras gulisxmoben im terminebSi, romelTac iyeneben.
3. SeqmeniT TiToeuli moswavlis istoria.
magaliTad:
CainiSneT moswavlis tendenciebi, ra gzebiT wyvets igi problemas, aseve zogadi Sec
domebi da Zlieri mxareebi.
4. Tu moswavles ar SeuZlia amocanis amoxsna, CaerieT, raTa masTan erTad moifiqroT SesaZ
lo gza problemis gadasaWrelad.
magaliTad:
SemTxvevis Seswavlaze dayrdnobiT da aseve imis gaTvaliswinebiT, rogor azrovnebs
moswavle problemasTan mimarTebaSi, miiyvaneT igi amocanis SesaZlo gadaWramde.
dasviT iseTi kiTxvebi, rogoricaa: `xom ar aris raime iseTi moqmedeba, romelic wina
amocanaSi gamoiyeneT da aqac SeiZleba gamogadgeT?~ an `SegiZliaT axsnaT Tqveni dia
grama?~
Tu moswavle imedgacruebulia, dausviT ufro pirdapiri, Sedegze orientirebuli kiTxvebi.
5. rodesac amocana amoxsnilia, mimoixileT misi gadaWris gza.
magaliTad:
ubiZgeT moswavleebs imsjelon Tu ra gaakeTes da ratom.
CainiSneT, ra gaakeTes moswavleebma kargad da safuZveli CauyareT ndobas.
erTma moswavlem, martam scada RicxvTa RerZis gamoyenebiT aexsna
ratomaa ase: _10+10=0
maswavlebeli: marta ambobs, rom minus aTs damatebuli aTi nuls
udris, Tqven unda gadaiTvaloT aTi cifri marjvniv.
ras fiqrob, harold?
haroldi: me vfiqrob es advilia, magram ver vigeb, man rogor
axsna es.
maswavlebeli: kargi. vinmes surs raimes Tqma? tesa?
(Peterson, 1992II)
mas Semdeg, rac diskusia ZalaSi Sedis, maswavlebeli waaxalisebs
moswavleebs rom esaubron erTmaneTs:
maswavlebeli: Sen Tqvi, rom ar gesmis, risi Tqma unda mas?
Cangi: ara.
maswavlebeli: ginda, rom kiTxo?
Cangi: ras gulisxmob marjvniv gadaTvlaSi?
687
es dialogi avlens sam mxares swavlis da swavlass Sesaxeb konstruq
tivistul klasSi: moswavleTa azrovnebis procesebi yuradRebis foku
sia; siRrmiseulad ganixileba erTi Tema, vidre mraval Temaze modeba;
Sefaseba xorcieldeba da ormxrivad gaziarebulia maswavleblebsa da
moswavleebs Soris. maTematikasTan mimarTebaSi araa advili amgvari
tipis produqtiuli dialogebis ganxorcieleba. Tqven giwevT mudmivad
akontroloT dialogi, gqondeT kargi idea, rogor unda warimarTos
dialogi da aris Tu ara igi produqtiuli, unda gaigoT rodis Caer
ToT da rodis gamoxvideT diskusiebidan (Nathan & Knuth, 2003).
Jere konfreim (1990II) gaaanaliza maTematikis gamocdili maswav
leblis gakveTilebi maRali klasis moswavle gogonebTan, romelTac
uWirT maTematika. konfreim gamoavlina am maswavleblis swavlebisadmi
midgomis xuTi komponenti. es komponentebi Sejamebulia cxrilSi 13.8.
Tumca gasaTvaliswinebelia ramdenime momenti. zogierTma kvlevam
gamoavlina, rom moswavleebisaTvis, romelnic dabali unarebi aqvT da
dabali miRweviT xasiaTdebian, ufro sasargebloa maTematikuri prob
lemebis gadaWris strategiebis eqsplicituri swavleba (ganmartebebi,
modelireba maswavleblis mxridan da varjiSi fidbekiTurT), vidre
konstruqtivistuli midgomiT swavleba, romelic ubiZgebs moswavlee
bs imsjelon da aRmoaCinon strategiebi. Tumca, orive, eqsplicituri
swavlebac da konstruqtivistuli meTodebic ukeTesi midgomaa, vidre
tradiciuli swavleba (Kroesbergen, Van Luit & Maas, 2004).
mecnierebis swavla da swavleba
Cven ukev vnaxeT ramdenime magaliTi imisa, rom umaRles skolebSi
mraval moswavles aqvs warumatebeli gakveTilebis gamocdileba. gavix
senoT Seri, romelmac `iswavla~, rom SeuZlebelia maTematikis gageba
da Tqven mxolod giwevT wesebis gamoyeneba, rom pasuxebi miiRoT.
SeiZleba moswavleebma ganaviTaron mcdari konceptebic samyaros Ses
axeb, magaliTad, rwmena, rom dedamiwaze zafxulSi imitom Tbila, rom
am dros mzesTan ufro axlos varT.
mravali pedagogi aRniSnavs, rom imisaTvis, rom gaerkvnen mecniere
baSi, moswavleebisaTvis mTavari sakiTxia maT gamoscadon sakuTari
Teoriebi da aRmofxvran is lafsusebi, rasac aRmoaCenen (Hewson, Beeth
& Thorley, 1998). imisaTvis, rom moxdes konceptualuri cvlilebebi, mo
swavleebma unda gaiaron eqvsi safexuri: unda igrZnon diskomforti
sakuTari ideebisa da rwmenebis gamo, scadon axsnan Seusabamoba sa
kuTar Teoriebsa da realobas Soris, scadon monacemebisa da dak
virvebis Sedegebis organizeba ise, rom moargon sakuTar Teoriebs,
Seitanon eWvi, ganicadon meryevoba da sabolood gaataron konceptua
luri cvlilebebi (Nissani & Hoefer-Nissani, 1992). aq SeiZleba dainaxoT,
rogor moqmedebs piaJes cnebebi: asimilacia, disbalansi da akomoda
cia. moswavleebi cdiloben axali informacia moargon arsebul ideebs
(asimilacia), magram rodesac es ver xerxdeba da Cndeba uwonasworibis
SegrZneba, xdeba akomodacia, anu kognituri struqturebis cvlileba.
konceptualuri cvlilebebis swavleba mecnierebaSi imisTvisaa, rom
daexmaros moswavleebs gaiaron es eqvsi safexuri. konceptualuri cv
lilebebis swavlebis ori ZiriTadi Tvisebaa:
maswavlebelbi cdiloben aswavlon moswavleebs ise, rom isini
Cawvdnen Sinaarss da ara ubralod im mizniT, rom Seasrulon wli
uri gegma.
688
rekomendaciebi: konceptualuri cvlilebebis swavleba
waaqezeT moswavleebi naTeli gaxadon Ta
visi ideebi.
magaliTebi
1. sTxoveT moswavleebs, gaakeTon prognozire
ba imisa, rac SeiZleba ewinaaRmdegebodes
maT naivur koncepciebs.
2. sTxoveT moswavleebs Camoayalibon saku
Tari ideebi maTive sakuTari sityvebiT, isa
ubron maT Rirsebebsa da SezRudvebze.
3. sTxoevT maT axsnan sakuTari ideebi fizi
kuri nimuSebisa da ilustraciebis gamoy
enebiT.
daexmareT moswavleebs dainaxon gansxvaveba
ideebs Soris.
magaliTebi
1. sTxoveT maT Seajamon erTmaneTis ideebi.
2. mouwodeT, rom Seadaron ideebi argu
mentebis warmodgeniT da SedarebiT.
xeli SeuwyveT metakognicias.
magaliTebi
1. mieciT bavSvebs pretesti gasakeTeblad,
sanam Temas daiwyebdeT, Semdeg sTxoevT
maT ganixilon sakuTari pasuxebi pretest
Si. daajgufeT erTnairi pasuxebi da sTxo
evT moswavleebs ipovon, ra aris yvelaze
zogadi koncepti, romelic safuZvlad
udevs pasuxebs.
2. gakveTilis bolos kiTxeT moswavleebs: `ra
iswavleT?~ `ra gaigeT?~ `ra azris xarT
gakveTilis Sesaxeb?~ `ramdenad Seicvala
Tqveni warmodgenebi?~
gaarkvieT ideebis statusi. statusi gamox
atavs ramdenad ician moswavleebma ideebi,
moswonT isini da gamosadegad miiCneven.
magaliTebi
1. dausviT pirdapiri kiTxvebi, ramdenad Wkvi
anuri, damajerebeli da sasargebloa idea.
anu, iciT Tu ara ras niSnavs idea, gjeraT
Tu ara misi, SegiZliaT Tu ara misi gamoy
enebiT miaRwioT raime Rirebuls?
2. dagegmeT iseTi aqtivobebi da eqsperiment
ebi, romlebic mxars dauWers da kiTxvis
niSnis qveS daayenebs moswavleTa ideebs,
rogoricaa warmatebuli gamoyenebisa da
sawinaaRmdego realobis miTiTeba.
sTxoevT moswavleebs gansajon Tavis ideebi.
magaliTebi
1. aswavleT bavSvebs msjelobisas gamoiyenon
iseTi terminebi, rogoricaa `logikuri~,
`Tanmimdevruli~, `araTanmimdevruli~, `ga
marTuli~.
2. sTxoevT moswavleebs, gaiziaron da gaa
analizon erTmaneTis msjelobebi.
damatebiTi informaciisaTvis ixileT:
http: //www. physi cs. ohi o-state. edu/`j ossem/ICPE/
C5.html
moswavleebs ubiZgeben, rom gaerkvnen mecnierebaSi sakuTari ideebis
gamoyenebiT _ maT ubiZgeben, rom aRweron, moaxdinon prognozireba,
ganmarton, imsjelon, daicvan sakuTari ideebi. dialogi sakvanZo
momentia. mxolod maSin, roca mtkicdeba intuituri ideebis ara
adekvaturoba, SeuZlebelia axalma codnam Tavis kuTvnili adgili
daikavos (Anderson & Roth, 1989).
konceptualuri cvlilebebis swavlebas bevri aqvs saerTo kogni
tur SegirdobasTan da aRmoCenebiT swavlebasTan, romlebic me9 TavSi
aRvwereT, ramdenadac, am SemTxvevaSic `xaraCoebi~ da dialogi asru
lebs mTavar rols (Shuell, 1996). megzuri, romelic eyrdnoba hiusonis,
biTisa da Torlis Sromas (1998), mogawvdiT ideebs konceptualuri
cvlilebebis swavlebasTan dakavSirebiT.
rogor xorcieldeba praqtikaSi megzurSi moyvanili rCevebi? erT
pasuxs maikl biTis kvleva iZleva me5 klasis Sesaxeb. cxrili 13.9
mecnierebaSi swavlebis
konceptualuri cvlileba
_ meTodi, romelic moswavle
ebs exmareba ubralod ki ar
daimaxsovron masala, aramed
Cawvdnen mecnierul cnebebs
ukveaaRiarebuli ideebis
gamoyenebiT an aRmoCeniT.
689
gviCvenebs saswavlo miznebis CamonaTvals, romelsac maswavlebeli uye
nebda moswavleebs. am klasSi maswavlebeli Cveulebriv iwyebda swav
lebas kiTxviT: `gaqvT raime ideebi? SegiZliaT isaubroT maT Sesaxeb?
Riad gagvimxiloT isini? ratom mogwonT Tqveni ideebi? ra gizidavT
maTSi?~ (Beeth, 1998). is mudmivad svamda iseT kiTxvebs, romlebic msj
elobasa da ganmartebebs moiTxovda. igi aswavlida moswavleebs, ga
nesajaT es ganmartebebi damajereblobisa da gonierebis mixedviT. is
ajamebda moswavleTa pasuxebs da zogjer edaveboda kidec: magram
namdvilad gjeraT imis, rac TqviT?~ am moswavleebis Seswavlam wlebis
ganmavlobaSi, gamoavlina, rom maT mecnieruli konceptebis wvdomis
gamocdileba hqondaT.
TiToeul moswavlemde miRweva: efeqturi
swavleba inkluziur klasebSi
SeCerdi dafiqrdi dawere
rodesac fiqrobT inkluziur klasebSi
swavlebaze, ra mosazrebebi giCndebaT? sakmarisad xarT gavarjiSe
buli? miiRebT iseT mxardaWeras, rogoric gWirdebaT, skolis ad
ministratorebisa da specialistebisagan? wagarTmevT Tu ara dros
unarSezRudul moswavleebTan muSaoba dros sxva pasuxismgeblobebis
Sesasruleblad?
es moswavleebi amowmeben Ca
lis ReroebiT aSenebuli koS
kis gamZleobas mecnierebis
gakveTilze ezoSi. maTi
maswavlebeli darwmunebulia,
rom mecnieruli konceptebis
swavlebisadmi aseTi inter
aqciuli midgoma ufro mniS
vnelovani da gamarTlebulia,
vidre is, rom igi damdgariyo
klasSi da ubralod moeyola
maT Sesaxeb.
sqema 13.9
erT-erTi maswavlebelis saswavlo miznebi konceptualuri
cvlilebebis swavlebisaTvis
maswavlebeli me5 klaselebs aZlevs am kiTxvebs, rac xels uwyobs moswavleebis mec
nierebaze dafiqrebas.
1. SegiZliaT CamoyaliboT Tqveni sakuTari ideebi?
2. SegiZliaT isaubroT, ratom mogwonT es ideebi?
3. aris Tu ara Tqveni ideebi Tanmimdevruli?
4. acnobierebT Tu ara Tqveni ideebis SezRudvebs da SesaZleblobas, rom isini cvlilebas
saWiroeben?
5. SegiZliaT Tqveni ideebi fizikuri nimuSebis saSualebiT ganmartoT?
6. SegiZliaT Tu ara, rom axsnaT gansxvaveba ideis gagebasa da misdami rwmenas Soris?
7. miusadagebdiT Tu ara Tqvens ideebs aseT gansazRvrebebs: `Wkvianuri~, `damajerebeli~?
690
es sakiTxebi Zalian zogadia. magram gansakuTrebuli moswavleebis
efeqturi swavleba ar moiTxovs raime unikalur unarCvevebs. esaa
kombinacia kargi saswavlo meqanizmebisa da mgrZnobiarobisa TiToeu
li moswavlisadmi. unarSezRuduli moswavleebi unda swavlobdnen
akademiur masalas da isini sruluflebiani monawileebi unda iyvnen
yoveldRiuri saskolo cxovrebisa.
imisaTvis, rom Sesruldes pirveli mizani, anu akademiuri swavleba,
larivim (1985) daadgina, rom inkluziuri klasebis efeqturi maswav
leblebi Semdegnairad iqcevian:
1. Sesabamisad iyeneben dros moqnili marTvis rutinebis saSualebiT,
Tavs arideben disciplinasTan dakavSirebul problemebs, yuradRe
biT axdenen dagegmarebas.
2. svamen marTebuli sirTulis kiTxvebs.
3. iZlevian mxardamWer, pozitiur fidbeks, exmarebian moswavleebs mividnen
swor pasuxamde, Tu isini cdebian, magram swori mimarTuleba aqvT.
amas garda, unarSezRuduli moswavleebisaTvis sasargebloa dRee
bis, kvirebis manZilze varjiSi da progresis organizatorebi, rogori
caa moswavleTa fokusireba imaze, rac ukev ician, an mkafio miznebis
Camoyalibeba (Swanson, 2001).
imisaTvis, rom Sesruldes meore mizani, unarSezRudul moswav
leTa integrireba yoveldRiur saskolo cxovrebaSi, merilin frendi
da uiliam bersaki (2002) gvTavazoben INCLUDE strategias:
I (identify) gamoavlineT garemos, kurikulumis, swavlebis moTxovnebi
Tqveni klasisadmi.
N (note) CainiSneT moswavleTa Zlieri mxareebi da moTxovnilebebi.
C (check) SeamowmeT moswavleTa warmatebis potenciuri sferoebi.
L (look) moiZieT potenciuri problemebi.
U (use) gamoiyeneT informacia, romelsac tvinis Sturmis mowyobiT
miiRebT swavlebis meTodebTan dakavSirebiT.
D (decide) gadawyviteT, romel meTods gamoiyenebT.
E (evaluate) SeafaseT moswavleTa progresi.
cxrili 13.10 gviCvenebs, rogor SeiZleba gamoviyenoT INCLUDE
strategia unarSezRudul moswavleebTan.
es moswavle, mxedvelobasTan
dakavSirebuli probleme
biT, iyenebs brailis meTods
maTematikis gakveTilze.
691
resursebis oTaxebi, kolaboraciuli konsultacia da kooperaciuli
swavleba. mravali skola uzrunvelyofs damatebiT daxmarebas im maswav
leblebisaTvis, romlebic unarSezRudul bavSvebTan muSaoben. resursebis
oTxei aris iseTi klasi, sadac specialuri masala da aRWurvilobaa
Tavmoyrili da specialurad momzadebuli maswavlebeli muSaobs. moswav
leebs SeuZliaT yoveldRiurad Svidnen am klasebSi ramdenime wuTiT an
ramdenime saaTiT da iswavlon an individualurad an mcire jgufebSi.
dRis danarCens nawils isini regularuli swavlebis klasSi atareben.
garda direqtiuli swavlebisa, resursebis maswavlebeli moswavleebTan
aradireqtuladac muSaobs, anu awodebs zogad, regularuli klasis
maswavlebels ideebs, masalebs, swavlebis teqnikebs.
xSirad specialuri da zogadi ganaTlebis maswavleblebi erTad
muSaoben, kolaboraciulad da Tanabar pasuxismgeblobas iReben un
arSezRuduli moswavleebis ganaTlebaze. kolaboracia SeiZleba mim
dinareobdes konsultaciebis, dagegmvis, problemis gadaWriT, rogor
unda vaswavloT gansakuTrebul moswavleebs an SesaZlebelia special
uri maswavlebeli pirdapir muSaobdes zogadi ganaTlebis maswavle
belTan erTad klasSi, sadac imyofebian, rogorc Cveulebrivi, ise
unarSezRuduli moswavleebi. kolaboraciis es ukanaskneli saxe koop
eraciuli swavlebaa. maswavlebelbi asruleben sxvadasxva rolebs, im
isda mixedviT ra asakisani arian moswavleebi da ra moTxovnilebebi
aqvT maT. magaliTad, saSulao skolaSi, zogadi ganaTlebis maswavlebe
li SeiZleba pasuxismgebeli iyos akadmiur Sinaarsze, maSin, roca spe
cialuri maswavlebeli izrunebs unarCvevebisa da saswavlo strat
egiebis ganviTarebaze. SesaZlebelia zogadi ganaTlebis maswavlebeli
aswavlides arsebiT Sinaarss, xolo specialur maswavlebels ebaros
Sesworebebi, ganmtkiceba, ganmeorebiT swavleba, roca es saWiro iqne
ba. ori maswavlebeli SeiZleba gundurad muSaobdes, anu TiToeuls
ebaros gakveTilis erTi nawili.
paraleluri
swavleba
alternatiuli
swavleba
gunduri
swavleba
sqema 13.2
kooperaciuli da Tanaswavlebis midgomebi
arsebobs maswavleblebis erToblivi muSaobis mravali gza inkluziur klasebSi
punqtobrivi
swavleba
erTi maswavlebeli,
erTi mxardaWera
692
sqema 13.10
adaptaciebi moswavleebisaTvis, romelTac SezRuduli unarebi aqvT swavlasa
Tu qcevaSi. INCLUDE strategiis safexurebis gamoyeneba
gamoavlineT
saklaso
moTxovnebi
CainiSneT moswavlis Zl
ieri mxareebi da sirTu
leebi
SeamowmeT protenciuri
warmatebebi da moiZieT poten
ciuri problemebi
airCieT
adaptacia
moswavleTa
merxebi gan
lagebuli oTx
rigad
Zlieri mxareebi:
kargi leqsikuri unar
Cvevebi
sirTuleebi:
amocanaSi CarTvis sirTule
warmateba:
moswavles esmis swavleba Tu amo
canaze koncentrirebuli
problema:
moswavle, romelic ar aris
CarTuli amocanaSi, pirispir ver
xedavs maswavlebels.
SecvaleT moswavleTa
ganlageba ise, rom isini
maswavleblis pirispir
isxdnen.
Tanatol
Ta mcire
jgufebi
Zlieri mxareebi:
kargi xelwera
sirTuleebi:
metyvelebis oraluri
gamoxatva _ problema
sityvebis povnasTan dakav
SirebiT
warmateba:
moswavle moqmedebs, rogorc mdi
vani kooperaciul jgufSi
problema:
moswavles uWirs sakuTari Tavis
gamoxatva saswavlo jgufebSi.
daadgineT jgufis mdivani.
SeadgineT SeTanxmebuli
mcire jgufebi.
SeimuSaveT socialuri
unarCvevebis swavleba
TiToeuli moswavlisaTvis.
gamoxateT
molodini mo
swavlebisadmi,
rom isini
daeswrebian
gakveTilebs
da droulebi
iqnebian.
Zlieri mxareebi:
xatvis kargi unarCvevebi.
sirTuleebi:
drois arasaxarbielo mene
jmenti.
warmateba:
moswavle iyenebs SemoqmedebiT
unarebs klasSi.
problema:
moswavle xSirad igivianebs an
saerTod ar eswreba gakveTilebs.
gamoiyeneT individualuri
SeTanxmeba moswavlesTan
daswrebasa da punqtual
urobasTan dakavSirebiT,
Tu mizani miiRweva, daakis
reT moswavles Semoqmedebi
Ti pasuxismgebloba klasSi.
wasakiTxad
rTuli sax
elmZRvanelo
Zlieri mxareebi:
oraluri komunikaciis
kargi unarCvevebi
sirTuleebi:
uzustoba da usufTaoba
kiTxvaSi.
sistemnaturi strategiebis
nakleboba teqstis
wasakiTxad.
warmateba:
moswavle CarTulia gakveTilze.
problema:
moswavles uWirs wignis kiTxva.
gamoiyeneT audio Canawere
biani saxelmZRvaneloebi.
ganumarteT moswavleebs
teqsti.
mouTxreT
bavSvebs
qalebis
saarCevno
uflebebis
dakanonebis
Sesaxeb.
Zlieri mxareebi:
bavSvebi motivirebulni da
dainteresebulni arian.
sirTuleebi:
ar aqvT cadnis maragi
warmateba:
moswavle iRebs damatebiT qulebs
gakveTilebze daswrebisaTvis da
ZalisxmevisaTvis.
problema:
moswavles ar aqvs sawyisi codna
saimisod, rom gaigos
mniSvnelovani informacia
vuCvenoT moswavleebs
video Canaweri leqciamde.
davawesoT damatebiTi
qulebi daswrebisaTvis.
drois cnobis
swavleba saa
Tis meoTxede
bis sizustiT.
Zlieri mxareebi:
gaferadebis unarCvevebi
sirTuleebi:
ver cnoben ricxvebs 712
ver iTvlian xuTebiT.
warmateba:
moswavles SeuZlia gaaferados
saaTebi, romlebic swavlebisas
gamoiyeneba.
problema:
moswavles ar SeuZlia aiTvisos
drois cnobis unarCvevebi.
SeimuSaveT damatebiTi swav
leba ricxvebis cnobisaTvis
da xuTobiTi daTvlisaTvis.
693
rodesac kooperaciul swavlebas viyenebT, mniSvnelovania, rom Cveu
lebrivi moswavleebi da gansakuTrebuli, unarSezRuduli moswavleebi
erTneTisagan gancalkevebulebi ar iyvnen. ar Seiqmnas iseTi situacia,
rom zogadi ganaTlebis maswavlebelma Cveulebriv bavSvebTan imuS
aos da specialurma maswavlebelma mxolod unarSezRudulebTan. me
vakvirdebodi erT klass, sadac unarSezRuduli moswavleebi mxolod
specialur maswavlebelTan muSaobdnen da mxars zemodan surviliT
Sescqerodnen klasis danarCeni nawilis saqmianobas. imis nacvlad, rom
unarSezRuduli moswavleebis integrireba momxdariyo klasSi, koop
eraciuli swavleba piriqiT maT Soris zRvars usvamda xazs. naxazi 13.2
asaxavs kooperaciuli swavlebis implementaciis gansxvavebul gzebs.
individualuri muSaoba moswavleebTan. rodesac moswavleebs gansakuT
rebuli moTxovnilebebi aqvT, maT SeiZleba mimarTon specialistebs,
rogoricaa bavSvebis kvlevis gundi, skolis fsiqologebi, an maswav
leblebi, romlebic muSaoben moswavleebTan, romelTac Sefasebis gan
sakuTrebvuli sistema sWirdebaT (ixileT cxrili 4.15 rCevebisaTvis).
am procesis Sedegi zogjer moicavs individualizebuli swavlebis
programis an IEPis momzadebas, rogorc es me4 TavSi iyo aRwerili.
naxazi 13.3 asaxavs nawyvets erTi biWis IEPdan, romelsac uWirda risx
vis daokeba da pasuxi maswavleblis moTxovnebze. Tqven SegiZliaT ga
naviTaroT aseTi programebi Tqvens klasebSi. kargad Camoyalibebuli
programebi mogcemT rCevebs dagegmvasa da swavlebaSi.
teqnologia da gansakuTrebuli moswavleebi
IDEIA moiTxovs, rom yvela moswavlesTan, romelsac specialuri
swavleba sWirdeba, waxalisebis teqnologiebi iyos gamoyenebuli. wax
alisebis teqnologia aris nebismieri produqti, inventari an sistema,
romelic gamoiyeneba imisaTvis, rom gaizardos, ganmtkicdes, gaum
jobesdes unarSezRuduli individebis funqcionaluri unarebi (Goldman,
Lawless, Pellegrino & Plants, 2006). magaliTad, kompiuterebma mniSvnelovnad
gaaumjobesa swavleba gansakuTrebuli bavSvebisaTvis. maswavleblebs
SeuZliaT gamoiyenon kompiuterebi swavlebis organizebisaTvis. im mo
swavleebisaTvis, romlebic mcire safexurebiT swavlebas da mraval
gameorebas saWiroeben, raTa daiswavlon koncepti, kompiuteri gan
sakuTrebiT kargi da momTmeni maswavlebelia, imdenjer gaumeorebs
da imdenjer daunawevrebs masalas, ramdenjerac dasWirdebaT. kargad
Camoyalibebuli kompiuteruli swavlebis programa mimzidveli da in
teraqciulia _ es is ori Tvisebaa, romelic Zalian mniSvnelovania im
moswavleebisaTvis, romelTac yuradRebasTan dakavSirebiT problemebi
aqvT an warumateblobebis mTeli istoria aqvT, rama kidec Seamci
ra maTi motivacia. magaliTad, maTematikuri an marTlweris programa
SeiZleba iyenebdes xatebs, bgerebs, TamSis msgavs monakveTebs, raTa
ganamtkicos moswavlis yuradReba. interaqciuli video Cvenebebis pro
gramebi ganviTarda im mizniT, rom daxmareboda smeniTi problemebis
mqone moswavleebs, gamoeyenebinaT niSnebis ena. zogierTi programa ar
aris xmovani, amdenad moswavleebs, romelTac smeniTi probelemebi aqvT
SeiZleba gamoadgeT es gakveTilebi. moswavleebma, romelTac kiTxva
uWirT, SeiZleba gamoiyenon programebi, romlebic `ityvis~ sityvas, Tu
moswavle am ucnob sityvas moniSnavs. am gziT moswavleebi iReben kiTx
vis gamocdilebas, raTa sul ukan da ukan ar CamorCnen. sxva programebi
daxmarebis teqnologia _
is meqanizmebi da siste
mebi, romlebic xels uwyobs
garkveuli unarebis deficitis
mqone individebSi am unarebis
ganviTarebasa da gaumjobe
sebas
694
sqema 13.3
nawyveti I-dan_individualizebuli ganaTlebis programa
(Individualized Education Program)
es IEP SemuSavebul iqna 15 wlis biWisaTvis, romelsac uWirda brazis moTokva da mas
wavleblis moTxovnebis Sesruleba
asaki: 15
TariRi: 10/12/94
damaxasiaTebeli Taviseburebebi / saWiroebebi
socialuri saWiroebebi:
risxvis daokebis unarCvevebi, gansakuTrebiT exeba lanZRvaginebas.
moTxovnebis Sesrulebis swavla.
arsebuli viTareba: Smagdeba da ilanZReba, roca ver axerxebs samuSaos Sesrulebas, lapara
kobs bilwi eniT, uars ambobs miyves ufrosebis Semdgom miTiTebebs.
specialuri swavleba, mimarTebiTi servisebi, modifikaciebi
1. maswavlebeli an mrCeveli konsultaciebs iRebs specialistebisagan teqnikebTan da pro
gramebTan dakavSirebiT socialuri unarCvevebis swavlebisaTvis, gansakuTrebiT ki bra
zis daokebis unarCvevis swavlebisaTvis. (30 wuTi orjer kviraSi)
2. kurts utardeba brazis moTokvis treiningi. (30 wuTi orjer kviraSi)
3. dgeba TanatolTa jgufi, sadac mimdinareobs roluri TamaSebi da a.S. amdenad, kurts
eZleva saSuleba dainaxos pozitiuri rolis modelebi da gamoiyenos brazis daokebis
axalnaswavli unarCvevebi.
4. SeadgineT qcevis gegma kurtisaTvis, romelic pasuxismgeblobas daakisrebs mas Tavad
Seafasos sakuTari qceva.
5. kurtTan garkveul dros atarebs maswavlebeli an vinme sxva ufrosi mentori (SesaZloa
esaubrebodes mas; iyenebdes TamaSebs, fizikur aqtivobas). (30 wuTi orjer kviraSi)
6. mentorebis momzadeba kurtis moTxovnilebebisa da miznebis gaTvaliswinebiT.
arsebuli viTareba, miznebi, wliuri miznebi (procedurebis, kriteriumebis, ganrigis
gaTvaliswinebis miznebi)
mizani: akademiuri wlis ukanasknel meoTxedSi, kurts mxolod orjer an naklebad
moiuwevs gakveTilebis Semdeg darCena dasjis mizniT.
I qvemizani: pirveli meoTxedis dasasrulisaTvis kurts 10jer an naklebjer mouwevs dar
Cena skolaSi.
II qvemizani: meore meoTxedis dasrulebisaTvis, kurts 7jer an naklebjer mouwevs darCena
skolaSi.
III qvemizani: mesame meoTxedis dasrulebisaTvis, kurts 4jer an naklebjer mouwevs darCena
skolaSi.
mizani: kurti SeZlebs sakuTari qcevis marTvas da marTebulad metyvelebas.
I qvemizani: or kviraSi 5dan samma maswavlebelma unda Tqvas, rom kurtis qceva misaRebi
iyo.
II qvemizani: 6 kviraSi igive kiTxvaze gamokiTxuli 6 maswavleblidan oTxma Tqvas dadebiTi
pasuxi.
III qvemizani: 12 kviraSi, 6dan eqvsivem unda Tqvas, rom kurtis qceva mosawonia.
moswavle: kurti
adaptacia regularul programaSi:
yvela gakveTilze kurti axlos unda iyos klasis mowinave nawilTan.
kurts xSirad unda ekiTxebodnen, raTa is mudmivad iyos CarTuli amocanaSi.
yvela maswavlebeli unda daexmaros kurts saswavlo unarCvevebis aTvisebaSi im rCevebis
Sesabamisad, rac maT specialistebisgan an resursebis oTaxis maswavleblisgan miiRes.
maswavleblebma unda akontrolon kurtis muSaoba programis sawyisi etapidanve.
klasi: me9
695
beWdur masalas anacvleben da xmovani saxiT warudgenen moswavleebs,
romlebic brmebi arian an smeniTi informacia urCevniaT.
im moswavleebs, romelTa naweris kiTxva SeuZlebelia, sityvis pro
cesorebi qmnian SesaniSnav kaligrafias, amdenad ideebi sabolood
xvdeba qaRaldze. amis Semdeg moswavles SeuZlia moaxdinos weris re
organizeba da gaumjobeseba ise, rom ar iwvalos xeliT gadaweraze
(Hallahan & Knauffman, 2006; Hardman, Drew & Egan, 2005).
am teqnologiurma miRwevebma garkveuli problemebic moitana Tan.
mraval kompiuters grafikuli interfeisebi aqvs. programebiT manipu
lireba Tagunas zust moZraobas moiTxovs, rogorc gaxsovT albaT is
dro, roca swavlobdiT moniSvnasa da dawkapunebas. es manevrebi sak
maod rTuli Sesasrulebelia moswavleebisaTvis, romelTac motoruli
an mxedvelobiTi darRvevebi aqvT. is informacia, romelic internet
Sia ganTavsebuli, gamousadegaria moswavleebisaTvis, romelTac mxed
velobiTi problemebi aqvT. mkvlevarebi am problemaze ukve muSaoben
_ cdiloben Seqmnan iseTi programebi, romelTa saSualebiTac infor
maciis mopoveba aramxedvelobiTi gziT iqneba SesaZlebeli, Tumca
jerjerobiT es ar ganxorcielebula (Hallahan & Knauffman, 2006). erTi
arsebuli tendencia aris universaluri dizaini _ yvela momxmareb
lis moTxovnilebaTa gaTvaliswineba axali instrumentebis, saswavlo
programebis an vebsaitebis Seqmnisas (Pisha & Coyne, 2001).
niWieri moswavleebisaTvis, kompiuteri monacemTa bazebTan, univer
sitetebTan, muzeumebTan, kvleviT laboratoriebTan dakavSirebis gzaa.
kompiuteruli qseli saSualebas aZlevs moswavles imuSaos sxvadasxva
proeqtebze da gauziaros informacia sxvebs qveynis masStabiT. aseve
SesaZlebelia, rom niWierma moswavleebma daweron programebi moswav
leebisa da maswavleblebisaTvis. arada skolis direqtorebis sakmaod
mcire raodenoba eyrdnoba Tavis moswavleebs, rom Seqmnan teqnolo
giebi skolisaTvis. es mxolod mcire magaliTebia imisa, ra SeuZlia
teqnologiebs. gaesaubreT resursebis maswavleblebs Tqvens skolaSi
da daadgineT risi saSualeba gaqvT Tqveni skolis farglebSi.
gansxvaveba da msgavseba swavlaSi
rogoria Tqveni azri?
ukanaskneli adamiani, romelmac unda dagisvaT kiTxvebi, rodesac
iRebT Tqvens pirvel samuSao adgils, aris saskolo servisebis
specialuri koordinatori. kiTxva SemdegSi mdgomareobs: `rogor
moaxdenT gansxvavebuli saswavlo gamowvevebisa da unarebis ako
modacias swavlebaSi? gamoiyenebT moswavleTa garemomcveli wris
resursebsa da teqnologiebs? rogor?~

rogorc es ukve vnaxeT dainaxeT, dResdReisobiT klasebi mravalfe
rovnebiTa da mravalgvarobiT gamoirCeva. moswavleebi erTmaneTisagan
gansxvavdebian eniT, socioekonomikuri statusiT, kulturiT, rasiT,
eTnikuri warmomavlobiT. maT sxvadasxva Zlieri mxareebi, unarebi da
SezRudvebi aqvT swavlaSi. mraval pedagogs swams, rom `klasebi unda
aerTianebdnen gansxvavebuli moTxovnilebebis, miRwevis, interesebis,
swavlis stilis mqone moswavleebs da swavlebac diferencirebuli unda
iyos, raTa isargeblos am mravalferovnebis upiratesobiT da ar moaxdi
daakavSireT da ganavrceT
qselTan mimarTebaSi
waxalisebis teqnologiebis
Sesaxeb bevri SegiZliaT
SeityoT saitze:
www.closingthegap.com
universaluri dizaini _ yve
la momxmareblis moTxovnile
baTa gaTvaliswinebaaxali
instrumentebi, saswavlo
programebi an vebgverdebi.
696
nos misi ugulvebelyofa (Jackson & Davis, 2000). diferencirebuli swavleba
(Tomlinson, 2005-II) erTi gzaa, raTa davinaxoT, rom am mravalferovnebis
miRma didi potenciali devs, romlis gamoyenebac SegviZlia.
mravalgvaroba: diferencirebuli swavleba
diferencirebuli swavlebis mTavari idea isaa, rom maswavleblebma
mxedvelobaSi unda miiRon ara mxolod is Tu ras aswavlian, aramed
isic, vis aswavlian. diferencirebul klasebSi moswavleebi gansxvave
buli tempiT muSaoben, zogjer gansxvavebul saswavlo funqciebs as
ruleben da iseTi indikatorebiT fasdebian, romlebic maT interesebsa
da moTxovnilebebzea morgebuli (George, 2005). diferencirebuli swav
lebis gareSe moswavleebi mraval klassa da skolaSi unarebis mixed
viT arian dajgufebuli da amas mosdevs kidec garkveuli problemebi
(ixileT me4 Tavi). skolebSi, romlebic dabali socioekonomikuri
statusis moswavleebisTvisaa gankuTvnili, es imas niSnavs, rom moswav
leebi dabali unarebis aqtivobebiT arian dakavebuli. pol jorjis
mixedviT:
Cemi 30 wliani gamocdilebis manZilze am sakiTxTan dakavSi
rebiTdavinaxe, rom rodesac homogenuri dajgufebaa pirveladi
strategia moswavleebis organizebisa skolebSi, sadac rasobri
vi da eTnikuri mravalferovnebaa warmodgenili, Sedegi Zalian
Rrmaa da TvalsaCinoa, moswavleebis dayofa rasis, eTnikuri
warmomavlobisa da socialuri statusis mixedviT.
diferencirebuli swavleba amis sapirispirod aRiqvams yovel mo
swavles, rogorc wyaros, rom davsaxoT miznebi, gamowvevebi, moviZioT
Zalebi da SevitanoT Cveni wvlili maT ganviTarebaSi. maswavlebeli
am moswavleebis moTxovnilebebs Riad, investirebiT, SeupovrobiT,
SesaZleblobebiT, refleqsiiT xvdeba, igi muSaobs, rom Seqmnas iseTi
kurikulumi da swavleba TiToeuli moswavlisaTvis, romelic yur
adRebiani, CamTrevi, momTxovni, mniSvnelovani iqneba da waadgeba mo
swavleebs. kerol en tomlinsoni aRwers am Taviseburebebs, rogorc
`diferencirebis Sverilebs~. es `Sverilebi~ aRwerilia naxazSi 13.4.
cxrili 13.11 warmogvidgens zogierT SesaZlo reaqcias moswavlis
moTxovnilebebze tomlinsonze dayrdnobiT.
klasebma, romlebic diferen
cirebul swavlebas iyeneben
ukeT SeiZleba daakmayo
filos yoveli moswavlis
moTxovnilebebi. niWieri
moswavleebisac da im moswav
leebisac, romelTac swavla
uWirT.
daakavSireT da ganavrceT
kvlevasTan mimarTebaSi
ixileT 2005 wlis zafxulis
gamoSveba Jurnalisa `Theory
Into Practice~, Tema `diferen
cirebuli swavleba, mowveuli
redaqtori: kerol tomlin
soni.
diferencirebuli swavleba
_ moqnili midgoma swavlebi
sadmi, romelic akavSirebs
Sinaarss, process, Sedegs
moswavleebis mzaobis, intere
sebis, swavlis moTxovnilebis
gansxvavebulis gaTval
iswinebiT.
697
sqema 13.4
maswavleblis reaqciebi diferencirebul swavlebaSi
diferencirebuli swavlebis farglebSi maswavlebeli moswavlis moTxovnilebebs Riad,
SesaZleblobebiT, investirebiT, SeupovrobiTa da refleqsiiT pasuxobs.
Riaoba
me pativs gcemT Tqven iseTs rogoric
xarT dRes da rogoric SegiZliaT, rom
gaxdeT.
me minda, rom gicnobdeT Tqven.
Tqven unikaluri da Rirebuli adamianebi
xarT.
me mjera Tqveni.
me maqvs dro TqvenTvis.
me vswavlob, rodesac Tqven gismenT.
es Tqveni adgilicaa.
Cven Tqven gvWirdebiT aq.
SesaZlebloba
me TqvenTvis mniSvnelovani
saqmianobebi maqvs.
is, ris gakeTebasac Tqven
mogTxovT, Rirebulia.
iman, ris gakeTebasac
Tqven mogTxovT xSirad
SeiZleba dagafiqroT.
is, ris gakeTebasac Tqv
engan viTxov, axal SesaZ
leblobebs gaxsnis Tqvens
winaSe.
is, ris gakeTebasac Tqven
mogTxovT, dagexmarebaT gax
deT is, risi Zalac gaqvT.
Tqven mniSvnelovan rols asrulebT da
gvxdiT Cven ufro adekvaturebsa da
efeqturebs.
investireba
me bevrs vmuSaob imisaTvis, rom es ad
gili sasrgeblo iyos TqvenTvis.
me vmuSaob imisaTvis, rom es adgili
TqvenTvis Sesabamisi iyos.
me momwons imaze fiqri, rasac Cven aq
vakeTebT.
me miyvars, roca warmatebis misaRwevad
axal gzebs vpoulob.
es Cemi samsaxuria, rom dagexmaroT Tqven,
miaRwioT warmatebas.
me Tqveni partniori var ganviTarebis
procesSi.
me gavakeTebs imas, rac uzrunvelyofs
Tqvens zrdaganviTarebas.
Seupovroba
Tqven izrdebiT, magram zrda jer ar da
gisrulebiaT.
rodesac erTi gza ar amarTlebs,
SegviZlia vipovoT sxva gza.
modiT gamovavlinoT, ra mu
Saobs yvelaze ukeT.
aq ar aris patieba, magram aq
Tqven geqnebaT mxardaWera.
swavlaSi finiSis xazi ar
arsebobs.
refleqsia
me giyurebT Tqven da gismenT
yuradRebiT da sistematurad.
me unda davrwmunde, rom is
rasac gaswavliT, gexmarebaT ukeT iswav
loT.
me vcdilob davinaxo realoba Tqveni
TvaliT.
me gamudmebiT vekiTxebi Cems Tavs: `ram
denad efeqturia es partnioroba?~
me gamudmebiT vekiTxebi Cems Tavs, ro
gor SemiZlia gavxado igi ukeTesi?
ras niSnavs es elementebi?
698
mravalgvaroba: swavlebis meTodis Sesaxeb
debatebis miRma
miuxedavad kritikisa da debatebisa, ar arsebobs amaze ukeTesi gza
swavlebisaTvis. gansxvavebuli miznebi da moswavleebis moTxovnile
bebi swavlebis gansxvavebul meTodebs moiTxovs. pirdapiri swavleba
Sedegad xSirad gvaZlevs ukeTes Sesrulebas miRwevis testebSi, ma
Sin, rodesac Ria, araoformaluri meTodebi, rogoricaa swavla aR
moCenis gziT, kvleviTi midgoma dakavSirebulia ukeTes Sesrulebas
Tan kreatulobaSi, abstraqtul azrovnebaSi, problemebis gadaWraSi.
amas garda, aseTi Ria meTodebi efeqturia skolis mimarT atitudebis
gaumjobesebisaTvis da cnobismoyvareobis gaRvivebisaTvis, TanamSrom
lobisaTvis moswavleebs Soris (Walberg, 1990). am daskvnebis mixedviT,
sqema 13.11
SesaZlo reaqciebi moswavlis moTxovnilebebze
moswavlis moTxovnileba klasis raime elementis modifikacia moswavlis moTxovnilebis sapa
suxod
marTlweris winaswari
Sefaseba avlens, rom me6
klasis moswavleebis mar
Tlweris done me2 klasis
donidan umaRlesi skolis
donemde meryeobs.
maswavlebeli iyenebs proceduras, romelic yvela moswavles rTavs mar
TlweraSi erTsa da imave dros, magram sirTulis gansxvavebul doneze.
(Sinaarsis modifikacia emyareba moswavlis mzaobas.)
moswavleebs prealgebrul
klasSi gansxvavebuli in
teresebi aqvT da xSir Sem
TxvevaSi uWirT imis gageba,
ratom swavloben imas, rasac
aswavlian.
maswavlebels moyavs magaliTebi sportidan, biznesidan, medicinidan,
teqnologiebidan da sxva sferoebidan, raTa moaxdinos formulebis
gamoyenebis ilustrireba. is aseve meTvalyureobas uwevs moswavleebs,
gamoikiTxon sxvadasxva profesiebisa da hobis mqone adamianebi, raTa
gamoavlinon rogor iyeneben isini wesebs Tavis saqmianobaSi. Semdeg am
magaliTebis gaziareba xdeba klasSi. (Sinaarsisa da Sedegis modifikacia
emyareba moswavleebis interesebs.)
istoriis klasis moswav
leebi pirvel kursze Tavs
dabneulad da imedgacrue
bulad grZnoben kursis
moTxovnebis gamo.
maswavlebeli adgens saswavlo jgufebs, raTa daexmaros moswavleebs
moemzadon, rogorc weriTi ise zepiri testebisaTvis. miuxedavad imisa,
rom saswavlo jgufebis saqmianoba klasis gareT xdeba, maswavlebeli
awyobs mTeli klasisa da mcire jgufebis diskusiebs imis Sesaxeb, Tu
rogori midgoma aqvT kvlevisadmi sxvadasxva jgufebs, rogor muSaobs
es gansxvavebuli midgomebi, rogor grZnoben moswavleebi sakuTar prog
ress. is aseve miTiTebebs aZlevs moswavleebs, rom yuradRebis miRma ar
darCeT sakvanZo sakiTxebi. (saswavlo garemosa da procesis modifikacia
emyareba moswavleebis mzaobasa da grZnobebs.)
moswavleebi mesame klasSi
swavloben biografias. gansx
vavebulia moswavleTa kiTx
vis done da maTi interesebi.
maswavlebeli qmnis yuTebs, sadac aTavsebs sxvadasxva kulturebis, sqe
sis, profesiisa da hobis mqone adamianebis biografiebs. TiToeul yuTSi
warmodgenilia kiTxvis sxvadasxva donis Sesabamisi wignebi. moswavleebi
jer irCeven Temas an maTTvis saintereso yuTs da Semdeg maswavlebeli
exmareba maT airCion is wigni, romelic Seesabameba maT kiTxvis dones.
(Sinaarsis modifikacia emyareba moswavleebis interessa da mzaobas.)
or moswavles klasSi axasi
aTebs impulsuri qceva da
eqmneba problemebi.
maswavlebeli da moswavleebi aviTareben qcevis miznebs da gegmebs im
pulsurobis Sesamcireblad. miznebSi aRwerilia qcevis rogorc pozi
tiuri, ise negatiuri Sedegebi. maswavlebeli da moswavleebi yovel
dRiurad aRnusxaven warmatebebsa da sirTuleebs, aseve moswavlis
mier arCeuli qcevis Sedegebs. (saswavlo garemos modifikacia emyareba
moswavlis grZnobebs.)
699
rodesac swavlebis miznebi exeba problemebis gadaWras, kreatulo
bas, wvdomas, procesebis aTvisebas, garda pirdapiri swavlebisa, mra
vali sxva midgomac SeiZleba iyos efeqturi. es kavSirSia to gudis
daskvnasTan, romelic ambobs, rom swavleba naklebad direqtiuli unda
xdebodes moswavleebis zrdasTan erTad da maSin, rodesac miznebi exe
ba afeqtur ganviTarebas, problemis gadaWras, an kritikul azrovne
bas (Good, 1983I). SesaZloa yovel moswavles sWirdebodes pirdapiri,
eqsplicituri swavleba garkveul dros da garkveuli miznebis Sem
TxvevaSi, magram maT yvela moswavles aseve sWirdeba ufro Ria, kon
struqtivistuli, moswavleze centrirebuli swavlebis gamocdileba.
S e j a m e b a
pirveli nabiji: dagegmva
ra aris dagegmvis doneebi da rogor moqmede-
ben isini swavlebaze? maswavleblebi ramdenime
doneze axdenen dagegmarebas. esaa wliuri, se
mestruli, calkeuli danayofebis, kvirisa da
dRis gegmebi. yvela es done erTmaneTTan unda
iyos koordinirebuli. wliuri gegmis Sesruleba
moiTxovs gegmis ganawilebas semestrebze, semes
truli gegmis ganawilebas drois calkeul da
nayofebze, Tavis mxriv am gegmebis ganawilebas
kvirebsa da dReebze. gegma gansazRvravs, rogor
iqneba dro da masala gamoyenebuli aqtivobebSi.
ar arseobs erTi konkretuli modeli dagegmvi
saTvis, magram yvela gegma moqnilobiT unda xa
siaTdebodes. dagegmareba problemis gadaWris
kreatuli procesia, igi araformaluri xasiaTi
saa _ `es Cvens TavebSi xdeba.~
ra aris swavlebis mizani? swavlebis mizani aris
naTeli da mkafio aRwera Tqveni survilebisa
moswavleebTan dakavSirebiT.meijeris cnobili
sistema qcevis miznebTan dakavSirebiT ambobda,
rom karg mizans sami nawili aqvs _ moswavlis sa
surveli qceva, pirobebi, romelSic aRmocendeba
es qceva da mosawoni Sesrulebis Sefasebis krite
riumi. gronlandis alternatiuli midgoma varau
dobs, rom mizani jer zogad terminebSi unda Cam
oyalibdes, Semdeg maswavlebelma unda Seitanos
sicxade masSi qcevis nimuSebis CamoTvliT, ro
melic iqneba imis dasturi, rom moswavlem miaRwia
mizans. yvelaze Tanamedrove kvlevebi upirate
sobas gronlandiseul midgomebs aniWebs.
aRwereT ganaTlebis miznebis sami taqsonomia.
blumma da sxvebmac ganaviTares taqsonomiebi,
romlebic axdens miznebis kategorizebas kog
nitur, afeqtur da fsiqomotorul sferoebad.
realur cxovrebaSi, qcevebi am sami sferodan
erTdroulad aRmocendeba. taqsonomia xels uwy
obs dafiqrebas releventuri miznebisa da maTi
Sefasebis gzebze. kognituri sfero moicavs eqvs
ZiriTad mizans: codna, gageba, gamoyeneba, ana
lizi, Sefaseba da SemoqmediToba. taqsonomiis
ukanaskneli versia amatebs, rom es procesebi
SeiZleba moqmedebdes oTxi saxis codnaze: faq
tobrivi, konceptualuri, proceduruli da
metakognituri codna. miznebi afeqtur sferoSi
sruldeba sxvadasxva doneze, umciresidan umaR
lesamde. fsiqomotoruli sferos miznebi gamom
dinareobs bazisuri aRqmidan da asaxavs ganvi
Tarebuli, SemoqmedebiTi moZraobis safexurze
gadasvlas.
aRwereT maswavlebelze centrirebuli da moswavle-
ze centrirebuli dagegmva. maswavlebelze cent
700
rirebul midgomebSi maswavlebeli irCevs swav
lebis miznebs da gegmavs, rogor unda Sesruldes
isini. maswavleblebi akontroleben ra unda iswav
lebodes da rogor. amis sapirispirod, dagegmva
SeTanxmebulia da gaziarebuli moswavleebis mi
erac moswavleebze centrirebul, ani konstruq
tivistul midgomebSi. imis nacvlad, rom miznad
dasaxon moswavlis raime gansakuTrebuli qceva,
maswavlebels aqvs ufro mniSvnelovani, didi
miznebi, romlebic ganapirobebs dagegmvas. inte
grirebuli Sinaarsi da swavleba TemebiT, xSirad
dagegmvis nawilia. swavlis Sefaseba ormxrivad
xdeba moswavlisa da maswavleblis mier.
maswavlebelze mimarTuli swavleba
ra meTodebi gamoiyeneba swavlebis gamosakvlevad?
wlebis ganmavlobaSi mkvlevarebi cdilobdnen amo
exsnaT efeqturi swavlebis saidumlo. iyenebdnen
dakvirvebas klasebSi, SemTxvevis Seswavlas, in
terviuebs, eqsperimentebs sxvadasxva meTodebiT,
axdendnen mogonebis stimulirebas (maswavleble
bi uyurebdnen sakuTari gakveTilebis Canawerebs
da xsnidnen sakuTar meTodebs), axdendnen
gakveTilebis Canawerebis analizs da iyenebdnen
kidev sxva midgomebs, raTa gamoekvliaT swavleba
realur pirobebSi.
ra ZiriTadi Taviseburebebi aqvs karg swavlebas?
maswavleblis mier sagnis codna Zalian mniS
vnelovania, magram aucileblobiT ar ganapiro
bebs efeqtur swavlebas, Tumca igi saSuelebas
aZlevs maswavlebels iyos ufro mkafio da orga
nizebuli. im maswavleblebis moswavleebi, romle
bic ufro mkafio da naTel ganmartebebs iZlevian,
ufro kargad swavloben da sakuTar maswavleb
lebsac ufro pozitiurad axasiaTeben. siTbos,
megobrulobis, gagebis gamovlena maswavleblis
mxridan aseve Zlier kavSirSia moswavleebis pozi
tiur atitudebTan.
ra aris pirdapiri swavleba? pirdapiri swa vleba
adekvaturia bazisuri unarCvevebisa da eqsp
licituri codnis asaTviseblad. moicavs swav
lebis iseT funqciebs, rogoricaa mimoxilva,
axsna, gavarjiSeba, fidbeki da Sesworebebis Se
tana (ganmeorebiT swavleba, Tu es saWiro gaxda),
damoukidebeli varjiSi, perioduli mimoxilva.
rac ufro pataraa asakiT moswavle, an naklebad
unariani swavlaSi, miT ufro mokle unda iyos ax
sna da miT ufro xSiri unda iyos varjiSis cikli
fidbekiTurT.
ganasxvaveT erTmaneTisagan konvergentuli da di-
vergentuli, maRali donis da dabali donis kiTx-
vebi. konvergentul kiTxvebs mxolod erTi swori
pasuxi aqvT. divergentul kiTxvebs SeiZleba mra
vali swori pasuxi hqondeT. maRali donis kiTx
vebi moiTxovs analizs, siTezs, Sefasebas _ mo
swavleebma TavisiT unda ifiqron. asakiT patara
an naklebad unariani moswavleebis SemTxvevaSi
nebismier asakSi marTebulia martivi kiTxvebis
dasma, romelic uzrunvelyofs warmatebis maRal
xarisxs, zrdis CarTulobas, exmareba moswavlee
bs, roca maT swori pasuxi ar aqvT, da saSulebas
aZlevs maswavlebels, Seaqos moswavle. maRalu
nariani moswavleebisaTvis umjobesia ufro
rTuli kiTxvebis dasmarogorc maRal, ise dabal
doneze da ufro kritikuli fidbekis micema. ra
asakisa da unarebisac ar unda iyvnen bavSvebi, maT
unda hqondeT saazrovno kiTxvebis gamocdileba
da Tu saWiroa, unda davexmaroT kidec maT, iswav
lon, rogor upasuxon aseT kiTxvebs.
rogor SeiZleba pasuxis mosafiqreblad micemul-
ma drom gavlena moaxdinos moswavlis swavlaze?
rodesac maswavlebeli svams kiTxvas da Semdeg
icdis 35 wams, sanam konkretulad mimarTavdes
romelime moswavles, moswavleebi amJRavneben
tendencias, ufro sruli vrceli pasuxebi gascen
kiTxvebs;ufro metio moswavle iRebs monawileo
bas, svams kiTxvebs, iCens iniciativas; moswavlee
bis pasuxebi moicavs analizs, sinTezs, daskvnebs,
izrdeba spekulireba; moswavleebi ufro metad
arian sakuTar pasuxebSi darwmunebuli.
ra Rirsebebi da nakli aqvs jgufur diskusias? jgu
furi diskusia exmareba moswavleebs iswavlon sa
kuTari Tavis mkafiod gamoxatva, mosazrebebis
gansja, gansxvavebuli azris daSveba. jgufuri
diskusia aseve aZlevs moswavleebs SesaZleblo
bas, ufro naTeli gaxadon informacia, gamosca
don sakuTari azrovneba, miyvnen pirovnul in
teresebs, aiRon pasuxismgebloba liderebis
rolebis aRebiT jgufSi. amdenad, jgufuri dis
kusia exmareba moswavleebs Seavason ideebi da
moaxdinon piradi interesebis sinTezi. Tumca,
saklaso diskusiebi sakmaod araprognozirebadia
da advilad SeiZleba gadaizardos ucodinarobis
gacvlagamocvlaSi.
701
maswavlebelTa molodinebi
ra aris maswavlebelta molodinebis wyaroebi?
wyaroebi SeiZleba iyos inteleqtis testis mona
cemebi, sqesi, sxva maswavleblebis SeniSvnebi, sa
medicini da fsiqologiuri daskvnebi moswavle
Ta piradi saqmeebidan, eTnikuri warmomavloba,
ufrosi daZmebis cnoba, fizikuri maxasiaTeble
bi, adreuli miRwevebi, socioekonomikuri sta
tusi, aqtualuri qceva.
ra ori saxis gavlena SeiZleba hqondes molo-
dins da rogor xdeba es? pirveli aris TviTrea
lizaciis winaswarmetyveleba, maswavleblis rw
menas moswavlis unarebis Sesaxeb realurad ar
aqvs safuZveli, magram moswavleTa qceva am mc
dar molodins amarTlebs. meore aris molodinis
simtkicis efeqti, roca maswavlebels aqvs zusti
warmodgena moswavlis unarebze da Sesabamisad
aZlevs reaqcias moswavles, magram ar cvlis Tavis
molodins, roca moswavleSi SeiniSneba gaumjobe
seba. maswavleblis ucvleli molodini moswavlis
miRwevas mosalodnel doneze afiqsirebs. ufro
xSiria molodinis simtkicis efeqtis gamovlineba,
vidre TviTrealizaciis winaswarmetyvelebisa.
ra gansxvavebuli gzebiT gamoxataven maswavleblebi
Tavis molodinebs? zogierTi maswavlebeli gansx
vavebulad eqceva moswavles sakuTari mosaz
rebis mixedviT imis Sesaxeb, ramdenad kargia mo
swavle. aman SeiZleba Sedegad is mogvces, rom da
bali molodinis mqone moswavleebs miscen nakleb
gamomwvevi amocanebi, fokusireba moaxdinon da
bali donis swavlebaze, naklebad miscen rCevebi,
miscen araTanmimdevruli fidbeki, gamoavlinon
naklebi pativiscema da ndoba. moswavleebi Sei
Zleba moiqcnen maswavleblebis prognozebis Ses
abamisad an darCnen miRwevis erT doneze.
aRwereT azrTa sxvadasxvaoba kiTxvis swavlebasTan
dakavSirebiT. dResdReisobiT didi kamaTi mimdi
nareobs mTlian enonrivi midgomis momxreebsa da
weriTi da dabalansebuli midgomebis momxree
bs Soris. mTlianenobrivi midgomis momxreebs
sjeraT, rom bavSvi ukeT swavlobs, roca garSemo
kargi literatura aqvs da rodesac wers da kiTx
ulobs avTenturi miznebisaTvis. dabalansebu
li midgomis momxreebs moyavT kvleva, romelic
amtkicebs bgerebisa da sityvebis cnobis unar
Cveva _ fonemuri gacnobierebuloba _ umniS
vnelovanesi sakiTxia kiTxvis swavlaSi. efeqturi
maswavleblebi iyeneben dabalansebul midgomas,
romelic avTenturi kiTxvis kombinirebas axdens
unarCvevevis swavlebasTan, roca es saWiroa.
aRwereT dialogis gamoyeneba reciprokul swavle-
baSi. reciprokuli swavlebis mizania, daexmaros
moswavleebs gaigon da Rrmad gaiazron wakiTxu
li. am miznis Sesasruleblad moswavleebi patara
mkiTxvelTa jgufebSi swavloben oTx strategias:
wakiTxulis Sejameba, kiTxvis dasma ZiriTadi
ideis irgvliv, sicxadis Setana gaurkvevel mon
akveTebSi da prognozireba, ra moxdeba SemdegSi.
am strategiebis gavarjiSeba xdeba saklaso dia
logis saSulebiT wakiTxulis Sesaxeb. maswavle
beli Tavidan centralur rols asrulebs, Tumca
mas Semdeg, rac dialogi ZalaSi Sedis, moswavlee
bi ikaveben sul ufro centralur adgils.
aRwereT moswavleze centrirebuli konstruqtivis-
tuli midgomebi maTematikisa da mecnierebis swav-
lebisadmi. konstruqtivistuli midgoma maTemati
kisa da mecnierebis swavlebisadmi xazs usvams
konceptebis wvdomas (romelic upirispirdeba
moswavleebis warmodgenebs), msjelobasa da gan
martebebs, moswavleTa implicituri cnebebis
gamoyenebas. mravali pedagogi aRniSnavs, rom mTa
vari sakiTxi moswavleebisaTvis mecnierebis gas
agebad, aris maTi sakuTai ideebisa da Teoriebis
Semowmeba da winaaRmdegoba aRmoCenile naklTan.
imisaTvis, rom moxdes cvlileba, moswavlem unda
gaiaros eqvsi safexuri: sawyisi diskomforti sa
kuTari ideebisa da rwmenebis gamo, mcdeloba aix
snas Seusabamoba Teoriebsa da realobas Soris,
mcdeloba, moergos monacemebi arsebul pirad
Teoriebs, eWvis Setana, meryeoba da saboloo kon
ceptualuri vclilebebi.
ra TvisebebiT xasiaTdeba gansakuTrebuli moswav-
leebis efeqturi swavleba? gansakuTrebuli mo
swavleebis efeqturi swavleba ar moiTxovs raime
unikalur unarCvevebs. esaa kombinacia kargi sas
wavlo meqanizmebisa da mgrZnobiarobisa TiToeu
li moswavlisadmi. unarSezRuduli moswavleebi
unda swavlobdnen akademiur masalas da isini
sruluflebiani monawileebi unda iyvnen yovel
dRiuri saskolo cxovrebisa.
ra resursebi aqvT maswavleblebs, raTa maT efeq-
turad imuSaon gansakuTrebul moswavleebTan? ro
desac moswavleebs gansakuTrebuli moTxovni
lebebi aqvT, maT SeiZleba mimarTon specialiste
bs, rogoricaa bavSvebis kvlevis gundi, skolis
fsiqologebi, an maswavleblebi, romlebic muS
aoben moswavleebTan, romelTac Sefasebis gan
sakuTrebuli sistema sWirdebaT. am procesis
Sedegi zogjer moicavs individualizebuli swav
lebis programis anu IEPis momzadebas, rogorc es
me4 TavSi iyo aRwerili. mravali skola uzrun
velyofs damatebiT daxmarebas im maswavleblebi
saTvis, romlebic unarSezRudul bavSvebTan muS
aoben, magaliTad, resursebis oTaxi aris iseTi
klasi, sadac specialuri masala da aRWurvilobaa
Tavmoyrili da specialurad momzadebuli mas
wavlebeli muSaobs. specialuri da regularuli
pedagogebi erTad muSaoben, raTa aswavlon gansa
kuTrebul moswavleebs. aseve SesaZlebelia, rom
specialuri maswavlebeli regularul maswav
lebelTan erTad iyos klasSi, sadac erTad swav
loben, rogorc Cveulebrivi, ise unarSezRuduli
moswavleebi. amas garda, diferencirebul swav
lebasac SeuZlia gaaumjobesos swavla yoveli mo
swavlisaTvis.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi. ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuli gzamkvlevi
video qeisebi realuri klasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv
leviTi navigatori
proforientaciis centri resursebiT:
Ppraqtikisa da licenzirebisaTvis
mzadeba
profesiuli portfolios ganviTareba
samsaxuris Zieba da gasaubrebis teqnika
gakveTilis dagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
ras moimoqmedeben?
aq aris moyvanili ramdenime gamocdili maswavleblis pasuxi moswavleebis gawafulobis testebisaTvis
momzadebis gamowvevaze.
sandra gili. meeqvse klasis maswavlebeli
hadsonis saSualo skola, hadsoni, niuiorki
ramdenadac Temebi, romlebic am testebSi Se
dis, Zalian mniSvnelovania, me maT gamoviyenebdi
Cemi sakuTari kurikulumis birTvis Sesadgenad.
kurikulumSi gaTvaliswinebuli iqneba rogorc
individualuri davalebebi, aseve jgufuri
gamowvevebis didi raodenoba, sadac moswavleebi
olaboraciulad imuSaveben proeqtebze da aiT
viseben gare samyaros. es gamowvevebi kulmina
cias miaRwevs weriT samuSaoebSi, aseve jgufur
prezentaciebSi, vizualuri da verbeluri ele
mentebis CaTvliT, rogorc TanakleselebisaTvis,
aseve sxvebisaTvis. me SevarCevdi jgufis wevrebs
maTi pirovnebebisa da swavlis stilebis gaTval
iswinebiT. is Temebi da sakiTxebi, romlebic Sedis
testSi, aisaxeba gegmebSi TiToeuli jgufisaTvis
da mudmivad ganmeordeba momdevno gamowvevamde,
raTa ganmtkicdes.
702
juli mohoki, maswavlebeli
ponamis dawyebiTi skola, manusis kunZuli,
papua axali gvinea (amave dros doqtoran
turis studenti qvinslendis teqnologiebis
universitetSi)
pirveli, rasac gavakeTeb is iqneba, rom gaviaz
reb situacias. SeiZleba vesaubro sxva maswavle
blebs, gavaanalizo warsuli Canawrebi da gavigo
ra SeiZleba iyos dabali miRwevis mizezi skola
Si. amas garda vecdebi gavigo, ratom gadawyvita
skolam mimarTos gavarjiSebas faqtebsa da unar
CvevebSi. es SeiZleba iyos situaciis analizi. es
xels Semiwyobs swavlebis dagegmvaSi pirveli kvi
rebis manZilze ise, rom ar momiwios skolis ad
ministraciasTan dapirispirebam.
swavlebis gegmas im principiT Sevadgen, rom
swavla da ganviTareba imisaTvis xdeba, rom nas
wavli realur cxovrebaSi gamoiyeno da ara imisT
vis, rom konkretuli testi Seasrulo. es SeiZleba
moicavdes eqsperimentebs, simulaciebs, rolur
TamaSebs, videoCanawerebis yurebas specifikur
Temaze da a.S. es saqmianobebi amaRlebs moswav
leebis motivacias da interess swavlisadmi.
ZiriTadi konceptebis swavleba da gamocdileba,
unarCvevebi SeiZleba sasiamovno iyos moswav
leebisaTvis. am procesis ganmavlobaSi me infor
macias mivawvdi skolis administracias Cemi sas
wavlo programis Sesaxeb. SeiZleba me vurCio maT
Sualeduri testis Catareba, raTa gamoavlinon,
iZleva Tu ara Cemi programa raime sxvaobas mo
swavlis warmatebaSi.
margaret doleni
wm. maiklis skola, gordonveili, avstralia
pirvel ramdenime kviras davuTmob imas, rom
gavicno Cemi moswavleebi da davadgino swavlebis
standartebi maTTvis. Semdeg davixmareb sxva mas
wavleblebsa da mSoblebs.
wlis ganmavlobaSi Cven davfaravT yvela im
Temas, romelic Sedis testSi. informaciis yve
la wyaros gamoyenebiT: wignebi, biblioTekebi,
eqskursiebi, mowveuli stumrebi, gazeTebi, kom
piuteri. Cven wavikiTxavT, davwerT, visaubrebT,
davwerT leqsebs, movaxdenT maT ilustrirebas,
gamoviyenebT mecnierebas, maTematikas, xelovne
bas, Tu SesaZlebloba iqneba. me amas klass war
vudgen, rogorc Cveulebriv kurikulumis nawils
da arc vaxseneb tests. sabolood, imisaTvis, rom
movamzado bavSvebi testisaTvis, gamoviyeneb wina
testebis nimuSebs da maTiT vavarjiSeb Cems mo
swavleebs. Tu saWiro iqneba enTuziazmis gazrda,
davxazav jgufur Sedegebs (ara individualurs) da
vcdi mivaRwio umaRles warmatebas yovel jerze.
jenifer hadson tomasi
armideilis umaRlesi skola, armideili,
avstralia
miuxedavad imisa, rom testebis mniSvneloba ver
ganixileba rogorc maswavleblebis, ise moswavlis
TvalTaxedviT, aman xeli ar unda SeuSalos swav
lebas. enTuziazms didi mniSvneloba aqvs nebism
ieri saswavlo jgufisaTvis. moswavleebis CarTva
dagegmarebaSi, gazrdis maT enTuziazms. saswavlo
amocanebi realur cxovrebasTan da moswavleebis
interesebTan unda iyos dakavSirebuli.
703
704
Tavi
14
standartizebuli
testireba
maswavleblis Canawerebi : rogor
moiqceodiT?
gazomva da Sefaseba
normaze orientirebuli testebis
interpretacia
kriteriumze orientirebuli
testebis interpretacia
ras niSnavs testi monacemebi?
bazisuri koncefciebi
monacemTa tipebi
testis monacemebis interpretireba
standartizebuli testebis tipebi
miRwevis testebi : ra iswavla
moswavlem?
unar_Cvevebis testebi: ramdenad
warmatebuli iqneba moswavle
momavalSi?
sadavo sakiTxebi standartizebuli
testirebaSi
pasuxismgebloba da maRali riskis
testebi
maRali riskis testebis safrTxe da
SesaZleblobebi
momzadeba testirebisaTvis
arc erTi moswavle yuradRebis
miRma: unarSezRuduli moswavleebis
daxmareba maRali riskis
testebisaTvis momzadebaSi
axali mimarTulebebi SefasebaSi
mravalgvaroba da konvergencia
standartizebul testirebaSi
mravalgvaroba
konvergencia
Sejameba
maswavleblis Canawerebi : P
kavSirebi RAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
705
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
g
ikvirT, rom dabeWdili testebi, rogoricaa
kolejSi misaRebi testebi da inteleqtis
testebi, meoce saukuneSi Seiqmna? XIX sauku-
neSi da aseve XX saukunis dasawyisSi kolejSi
miReba niSnebze, esseebze da zepir gasaubrebaze
iyo damokidebuli. gamocdilebidan iciT, rom
testirebam didi gza gaiara da bevri kriti-
kac ganicada. iTxoven, rom testebi gadaxedil
iqnes, rogorc kurikulumis xelaxali Camoya-
libebisa da ganaTlebis reformis gza. am axal
ideebs am TavSi ganvixilavT.
kritikis miuxedavad, skolebi axla imaze me-
tad iyeneben standartizebul testebs, vidre
odesme, saxelmwifos moTxovnis gamo _ `arc
erTi CamorCenili bavSvi ukan~. sajaro skolebs
yovel wels afaseben moswavleTa monacemebsa da
standartizebul testebze dayrdnobiT. skole-
bi, romlebSic ar aRiniSneba `adekvaturi wli-
uri progresi~, anu matulobs im bavSvTa raode-
noba, romlebic am testebs abareben, garkveuli
uaryofiTi Sedegebis winaSe dgebian. amdenad
maswavleblebma unda icodnen am testebis Ses-
axeb. es Tavi eZRvneba moswavleTa standartize-
buli testirebebisaTvis momzadebasa da testis
Sedegebis interpretacias. informacia imis Ses-
axeb, rogor dgeba standartizebuli testebi,
ra mniSvneloba aqvs realurad, rogor SeiZleba
maTi gamoyeneba, erTgvari sqamaa imaSi dasarw-
muneblad, rom testebi, romelsac iyenebT, ad-
ekvaturia.
pirvel rigSi, SevexebiT sazogadod testire-
bas, misi Sedegebis interpretirebis meTodebis
CaTvliT. Semdeg ganvixilavT gansxvavebuli ti-
pis standartizebul testebs, romlebsac sko-
lebSi iyeneben. sabolood testebsa da mis al-
ternativebs gavaanalizebT. gaivliT am Tavis,
gavlis Semdeg gecodinebaT:
rogor gamoTvloT saSualo, mediana, moda
da standartuli gadaxra?
ra aris procentuli rigi, standartuli
gadaxra, z maCvenebeli, T maCvenebeli, stani-
nis maCvenebeli?
rogor aamaRloT testis validoba da san-
dooba?
Ra informacias aZlevs miRwevis, unar-Cve-
vebisa da diagnostikuri testebis Sedegebi
maswavleblebs?
rogor movamzadoT moswavleebi (da sakuTari
Tavi) standartizebuli testebisaTvis?
ra Zlieri da susti mxareebi aqvs Sefasebis
iseT alternatiul formebs, rogoricaa
portfolioebi?
wlis boloa da me-9
klasis saboloo miRwe-
vis dasadgenad testi-
rebis Catarebaa moax-
loebuli. mSoblebs wina paraskevs gaugzavneT
angariSi, xolo orSabaTs diliT, gegmis Sed-
genisas direqtori geZaxiT. skolaSi Tqveni
maTematikis klasis erT-erTi moswavlis mSo-
blebi arian mosuli, isini sTxoven direq-
tors, rom dauyovnebliv Seaxvedron CemTan da
damelaparakon. mama cnobili biznesmenia, xolo
deda _ advokati. maTma qaliSvilma maTematikis
standartizebul 11.8 testSi qula miiRo. misi
procentuli maCvenebeli rigi 98-e iyo. gogona
TqvenTan B da Sefasebebs iRebda xolme _ iSvia-
Tad asrulebda davalebas da uWirda Tqveneuli
maTematikuri koncepciis wvdoma. mas ubralod
surda scodnoda `safexurebi~, gadaeWra prob-
lema, rom daesrulebina samuSao. mravaljer
scadeT mogewviaT misi mSoblebi skolaSi, imaze
sasaubrod, Tu rogor SegewyoT gogonasaTvis
xeli, raTa ukeT eswavla, magram aqamde maT
erTxelac ver moicales.
Tqven RimiliT SedixarT direqtoris kabi-
netSi, magram moswavlis mSoblebi RimiliTve
ar gpasuxoben. rogorc ki jdebiT, mama ambobs:
`rogorc Cveni gogonas monacemebidan Cans
saSinlad cdebodiT misi Sefasebisas wlis gan-
mavlobaSi. Cven vfiqrobdiT, rom is ubralod
susti iyo maTematikaSi, magram axla naTelia,
rom Tqven misi sawinaaRmdego gaqvT raRac. iqn-
eb ubralod ar iciT, rogor aswavloT maTema-
tika Wkvian gogonebs.~
axla deda erTveba saubarSi da ambobs: `diax,
Tqvengan veliT, rom gadaxedavT mis saboloo
niSnebs Cveni Svilis SesaZleblobebis gaTval-
iswinebiT. faqtobrivad _ aq igi direqtorisken
ixedeba da Semdeg isev Tqvengan brundeba gi-
brundeba _ gvjera, rom mas meaTe klasSic didi
warmateba eqneba, radganac man ukve Zalian kar-
gad icis masala.~
kritikuli azrovneba
ras etyviT mSoblebs?
risi codna gWirdebaT testebis Sesaxeb, rom
Tavi gaarTvaT am situacias?
rogor miudgebiT muSaobas am bavSvTan?
ra gavlenas moaxdens zemoT CamoTvlili sa-
kiTxebi im klasebSi, romelSic unda aswav-
loT?
kolaboracia
Tqvens 3 jgufelTan erTad moawyveT am
situaciis roluri gaTamaSeba.
706
gazomva da Sefaseba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT Tqvens erT meSvide klasel mo-
swavles uWirs standartizebuli testis ariTmetikuli nawilis ga-
keTeba. rogori iqneba Tqvens mier Sedegebis interpretireba Tu testi
kriteriumzea orientirebuli da ara normaze. pasuxi daaasabuTeT
swavleba mravalgvar msjelobas moicavs _ gadawyvetilebebis miRebas
Rirebulebebze dayrdnobiT: `unda gamoviyenoT Tu ara gansxvavebuli
teqsti wels?~ `adekvaturi iqneba Tu ara am filmis Cveneba Cemi moswav-
leebisaTvis?~ `ukeTesi xom ar iqneba jeikobisTvis, Tu is gaimeorebs
pirvel safexurs?~ `ra unda miiRos terim am proeqtSi b Tu c+?~
gazomva raodenobrivia anu esaa movlenis an Tvisebis ricxobrivi
Sefaseba. gazomva monacemebis, rigis, procentebis saSualebiT gviC-
venebs ramdenad bevria, ra sixSiriT, an ramdenad kargad aris raime
Sesrulebuli. imis nacvlad, rom maswavlebelma Tqvas `saras ar esmis
sagani~, SeuZlia Tqvas: `saram 15 kiTxvidan, mxolod ors upasuxa swo-
rad.~ gazomva maswavlebels aseve saSualebas aZlevs erTi moswavlis
namuSevrebi standarts an sxva moswavlis Sesrulebas Seadaros.
maswavleblis yoveli gadawyvetileba ar moicavs gazomvas. zogier-
Ti gadawyvetileba iseT informacias eyrdnoba, romelic rTulia,
ricxvebiT gamosaxva, aseTia: moswavlis, mSoblebisagan mowodebuli in-
formacia, wina gamocdileba, an intuiciac ki. gazomva udides rols
asrulebs gadawyvetilebebis miRebaSi da rodesac sworad aris gakeTe-
buli, mas SeuZlia gadawyvetilebis misaRebad aratendenciuri monace-
mebi mogvawodos.
statistikosebi termin Sefasebas iyeneben moswavlis swavlis Sesaxeb
informaciis moZiebis procesis aRsawerad. Sefaseba ufro farTo cne-
baa, vidre testireba da gazomva, radgan igi moswavlis unar-Cvevebze,
codnaze, unarebze dakvirvebis mraval gzas moicavs. Sefaseba SeiZleba
iyos nebismieri procedura, romelic moswavlis Sesrulebis Sesaxeb in-
formaciis mosaZieblad aris gamoyenebuli (Linn & Miller, 2005). Sefaseba
SeiZleba iyos oficialuri, magaliTad, rogoricaa semestruli tes-
tebi, araoficialuri, rogoricaa dakvirveba vin aris lideri jgufur
saqmianobaSi. Sefasebis sistema SeiZleba Camoyalibebuli iyos klasis
maswavleblis an adgilobrivi Statis, erovnuli saagentoebis an gana-
normaze orientire
buli testebi sasarge
bloa saerTo miRw
evebis Sesafaseblad,
Tumca SeiZleba ver
iwinaswarmetyvelos
moswavlis mzaoba
ufro rTul sakiTxebze
gadasasvlelad.
daukavSireT PRAXIS II-s
da ganavrceT
kriteriumsa da normaze ori-
entirebuli testebi.
The ERIC-is daijesti, normasa
da kriteriumze orientire-
buli testireba (http://www.
ericdigests.org/1998_1/norm.
htm) aRwers miznebs, Sinaarss,
sadavo sakiTxebs am saxis
testebTan dakavSirebiT.
707
Tlebis struqturebis mier. dRes Sefaseba SeiZleba gakeTdes dakvirve-
biT, portfolioebis, artifaqtebis SeqmniT (Popham, 2005-I). am TavSi
yuradRebas gavamaxvilebT oficialur Sefasebaze, romlebic Camoyali-
bebulia gareSe jgufebisa da saagentoebis mier. Cveulebriv Sefaseba
moicavs testirebasa da angariSis warmodgenas qulebis Sesaxeb.
pasuxebs, ra tipis testisac ar unda iyos isini, TavisTavad ara-
nairi mniSvneloba ara aqvs, garkveuli saxis Sedarebebi unda gavake-
ToT testis Sedegebis interpretirebisaTvis. arsebobs Sedarebis ori
ZiriTadi tipi: pirveli monecemebis Sedareba im adaminTa monacemebT-
an, vinc igive testi Caabara (esaa normaze orientirebuli Sedareba),
da meore _ kriteriumze orientirebuli Sedareba. Anu Sedareba xdeba
fiqsirebul standartTan an minimalur maCvenebelTan. ra Tqma unda,
SesaZlebelia, rom erTi da imave testis monacemebi interpretirebul
iqnes rogorc normaze orientirebuli, aseve kriteriumze gzebiT.
normaze orientirebuli testebis interpretacia
normaze orientirebul testirebaSi adamianebi, romlebic asrule-
ben mas, adgenen normebs mocemuli individis maCveneblis mniSvnelobis
gansasazRvrad. SegiZliaT CaTvaloT, rom normebi Sesrulebis tipuri
donea konkretuli jgufisaTvis. individis swori pasuxebis raodeno-
bis SedarebiT normasTan, SegviZlia ganvsazRvroT, es maCvenebeli am
jgufis saSualo maCvenebelze maRalia, dabali, Tu Tanabari. ganaTle-
baSi arsebobs normaluri jgufebis (Sesadarebeli jgufebi) sul mcire
sami tipi klasi an skola, raioni da zogadad nacionaluri modeli.
nacionaluri normaluri jgufebi, romlebic farTo SefasebiT progr-
amebSi arian CarTulni, erTi weli mowmdeba da Semdeg maTi monacemebi
gamoiyeneba, rogorc standarti ramdenime wlis ganmavlobaSi. normati-
uli jgufebi dgeba ise, rom moicavdes yoveli socialur-ekonomikuri
statusis adamians. radgan maRali socialur-ekonomikuri statusis
mqone moswavleebi ufro xSirad ukeTesad asruleben standartizebul
testebs da ra Tqma unda, maRali socialur-ekonomikuri mdgomareobis
mqone raionis maCvenebeli normaze maRali iqneba.
normaze orientirebul testebi zogadi miznebis farTo speqtria
warmodgenili. isini gansakuTrebiT gamosadegia im moswavleebis zog-
adi miRwevis gasazomad, romelTac sxvadasxva gzebiT gaiares rTuli
masala. normaze orientirebuli testebi aseve gamosadegia maSin, roca
mxolod ramdenime umaRlesi qulis mqone individi SeiZleba CaerTos
programaSi.
yovel SemTxvevaSi normaze orientirebul testirebas Tavisi Sez-
Rudvebic aqvs. am testis Sedegebi verafers gansazRvravT, aris Tu
ara moswavle mzad ufro rTuli masalis saswavlad. magaliTad, imis
codna, rom algebruli konceptebis testSi moswavle yvelaze warmate-
bulTa sam procentSia, ar niSnavs imas, rom igi umaRlesi maTematiki-
saTvisac aris mzad, klasis nebismier mowafes SeiZleba uWirdes alge-
bruli konceptebis gageba.
afeqturi da fsiqomotoruli miznebisaTvis zusti Sedegebis mom-
cemi, arc normaze orientirebuli testebis gamoyenebaa imisaTvis, rom
gazomoT individis fsiqomotoruli swavla, standartebis zusti aR-
wera gWirdebaT. (skolis saukeTeso zogierT savarjiSos tanmovarji-
Sec ki ukeT akeTebs, vidre danarCenebs da specifikur meTvalyureobas
saWiroebs, raTa Tavisi Sdegebi gaaumjobesos.) afeqtur sferoSi, ati-
708
tudebi da Rirebulebebi pirovnulia; individebis Sedareba am mxriv
ar aris adekvaturi. magaliTad, rogor SeiZleba gavzomoT politikur
Rirebulebebsa da mosazrebebis `saSualo done~? da bolos, normaze
orientirebuli testi Sejibrisa da Sedarebas uwyobs xels. zogierTi
moswavle imisaTvis ibrZvis, rom sxvaze ukeTesi gamoCndes, sxvebi ki,
romlebic acnobiereben, rom saukeTesoni ver gaxdebian, imisaTvis ibrZ-
vian, rom yvelaze uaresebi iyvnen. orive mizans Tavisi xarvezi aqvs.
kriteriumze orientirebuli testebis interpretacia
rodesac testis Sedegebis Sedareba xdeba ara sxvebis monacemebT-
an, aramed kriteriumTan an standartebTan, kriteriumze orientire-
buli testireba ewodeba. imisaTvis, rom gadawydes, vis unda hqondes
manqanis tarebis ufleba, mniSvnelovania ganisazRvros ra standartia
Sesabamisi usafrTxo mZRolebis SesarCevad. mniSvneloba ar aqvs rogo-
ria Tqveni Sedegebi sxvebTan SedarebiT. Tu testis Sedegis mixedviT
yvelaze warmatebulTa Soris xarT, magram sistematurad wiTelze ga-
dixarT, licenzias ver miiRebT, Tundac maRali qulebi gqondeT.
kriteriumze orientirebuli testebi Zalian specifikuri miznebi-
sTvisaa. amgvari testis Sedegebi zustad eubneba maswavlebels, ra
SeuZlia moswavles da ra ara, sul mcire garkveul pirobebSi mainc.
magaliTad, kriteriumze orientirebuli testebis gamoyeneba marTebu-
lia maSin, roca samniSna ricxvebis mimatebis unaris gazomva gvinda.
testSi SeiZleba Sediodes 20 sxvadasxva amocana da standartad dadg-
indes 17 swori pasuxi (standarti xSirad dausabuTebelic aris xolme
da SeiZleba emyarebodes iseT rames, rogoricaa maswavleblis molo-
dini) Tu erTi moswavle miiRebs 7 da meore ki 11 qulas, am SemTxvevaSi
mniSvneloba ara aqvs, rom erTma meoreze ukeTesi Sedegi aCvena, radgan
verc erTma ver daakmayofila standarti. orives sWirdeba damatebiTi
daxmareba.
bazisuri unar-Cvevebis swavlebaSi mravali magaliTia, sadac dadge-
nil standartTan Sedareba ufro mniSvnelovania, vidre sxvebis Sedar-
cxrili 14.1
testebis interpretaciis ori tipi
normaze orientirebuli testebis interpretacia marTebulia maSin, rodesac:
zomavT zogad unars (Zlierebas da sisustes) konkretul sferoSi, rogoricaa, ena,
algebra, zogadi mecniereba, istoria.
afasebT unar-Cvevebs did jgufSi.
arCevT zeda adgilebis mflobel individebs, roca vakansiebis cotaa.
kriteriumze orientirebuli testebi kargad imuSavebs rodesac:
zomavT bazisur unar-CvevebSi daxelovnebis dones.
sazRvravT, arian Tu ara moswavleebi mzad axali sakiTxis dasawyebad.
afasebT afeqtur da fsiqomotorul sakiTxebs.
Darwmunebuli xarT, rom moswavleebi ar akmayofileben saswavlo standartebs.
ajgufebT moswavleebs swavlebisaTvis.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
mSoblebisaTvis zusti ukuka-
vSiris miwodeba maswavleblis
samuSaos nawilia. rogor
fiqrobT, roca mSobels
bavSvis unar-Cvevebis Sesaxeb
esaubrebiT, Tqveni azriT ra
sjobs, normaze orientirebu-
li Tu kriteriumze orien-
tirebuli testis Sedegebis
warmodgena?
709
eba SedegebTan. rogorc mSobels, ar dagakmayofilebT is faqti, rom
Tqveni Svili klasSi sxvebze ukeT kiTxulobs, roca arc erTi bavSvi
ar akmayofilebs swavlebis safexuris dones. zogjer kriteriumis dak-
mayofilebis standartebi 100% swori pasuxi unda iyos. ar gendomebaT
apendiqsis operacia im qirurgma gagikeToT, romelsac saoperacio in-
strumentebi pacientTa mxolod 10%-Si CarCenia.
kriteriumze orientirebuli testebi yovel situaciaSi ar aris
adekvaturi. mravali sagnis dayvana specifikur miznebamde SeuZle-
belia. ufro metic, miuxedavad imisa, rom standartebi Zalian mniS-
vnelovania, isini SeiZleba dausabuTebeli da axirebuli iyos. rodesac
dgindeba daeufla Tu ara moswavle samniSna ricxvebis mimatebas, 16 da
17 swor pasuxs Soris gansxvaveba rTuli dasadgenia. Znelia daadgino,
romeli standartia marTebuli. dro da dro saWiroa, gavigoT ra
doneze arian Cveni klasis moswavleebi imave safexuris sxva klasis
moswavleebTan SedarebiT. 14.1 cxrilSi mocemulia normasa da krite-
riumze orientirebuli testebis Sedarebas. SegiZliaT dainaxoT, rom
testis TiToeuli tipi kargad ergeba garkveul situacias, magram
TiToeuls Tavisi SezRudvebi aqvs.
ras niSnavs testis monacemebi?
standartuli testebi oficialuri qaRaldis dastebia, romleb-
sac skolebi moswavleebisaTvis iZenen. testebs standartuls imitom
uwodeben, rom isini Catarebuli, daTvlili da interpretirebulia
standartuli TvalTaxedviT _ imave mimarTulebiT, imave drois Sez-
RudvebiT es pirobebi yvelasTvis igivea (Popham, 2005-I). sakiTxebis gan-
viTarebis meTodebis, testirebis, misi Sedegebis daTvlas, monacemTa
angariSebi, standartizebuli testebis terminSi.(veraferi ver gavige,
gadaamowmeT)
bazisuri koncefciebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
gamoTvaleT monacemTa am ori ri-
gis saSualo, mediana da moda:
50, 45, 55, 55, 45, 50, 50 saSualo........... mediana........... moda...........
100, 0, 50, 90, 10, 50, 50 saSualo........... mediana........... moda...........
monacemTa romel rigs aqvs meti standartuli gadaxra?
standartul testebSi xdeba testTa punqtebisa da instruqciebis
gamokvleva, raTa davrwmundeT, rom isini kargad muSaobs da Sem-
deg saWiroebis SemTxvevaSi xdeba maTi xelaxla dawera da Semowme-
ba. rodesac xdeba normaze orientirebuli interpretireba, testis
saboloo versias utareben `normis magaliTs~, did jgufs, romlis
wevrebic maqsimalurad hgvanan im moswavleebs, romelTac SemdegSi un-
da Cautardes testireba qveynis masStabiT. normis magaliTi arian im
jgufebTan Sesadarebeli moswavleebi, romlebic abareben tests.
testebis gamomcemlebi gvaZleven Sedarebis erT an met gzas, Ti-
Toeuli moswavlis maCveneblebis rigis (swori pasuxebis raodenoba)
normis magaliTTan Sesadareblad. ganvixiloT konceptebi, romlebze
dayrdnobiTac xdeba Sedareba da interpretacia.
standartizebuli testebi _
testebi, romelTa gamoyeneba
yvela qveyanaSia SesaZlebeli.
tardeba ucvlel pirobebSi,
ucvleli procedurebis
gavliT.
normis magaliTi _ moswav-
leebis jgufi, romelic
gamoiyeneba rogorc Sesadare-
beli jgufi standartizebuli
testebis Sesrulebisas.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
standartizebuli testirebis
koncefciebi (II, C5)
gansazRvreT normis magaliTi,
sixSireTa ganawileba, cen-
traluri tendencia, stand-
artuli gadaxra,, normaluri
ganawileba, sandooba da vali-
doba da maTi roli standarti-
zebul testirebaSi.
710
sqema 14.1
testis qulebi (X RerZi)




a
d
a
m
i
a
n
T
a

r
-
b
a

(
Y
R
e
r
Z
i
)
sixSireTa ganawilebis histograma
es Zeluri grafiki anu histograma gviCvenebs im adamianTa raodenobas, romlebmac konkre-
tuli qula miiRo testirebisas. magaliTad, Tvalis erTi gadavlebiT naxavT, rom samma
adamianma 75, xolo samma - 85 qula miiRo.
sixSireTa ganawileba. sixSireTa ganawileba ubralo CamonaTvalia
monacemebisa, sadac warmodgenilia raodenoba im adaminebisa, vinc
aCvena TiToeuli qula. magaliTad, marTlweris testSi 19-ma moswavlem
daagrova es qulebi: 100, 95, 90, 85, 85, 85, 80, 75, 75, 75, 70, 65, 60, 60,
55, 50, 50, 45, 40. histograma, (grafiki), marTlweris testisa mocemu-
lia 14.1 naxazze, sadac erTi RerZi (x horizontaluri RerZi) gamosax-
avs SesaZlo qulebs, xolo meore (y vertikaluri RerZi) im adamianebis
raodenobas, vin aCvena TiToeuli es Sedegi.
mTavari tendenciisa da standartuli gadaxris gazomva. albaT xSirad
gqoniaT saqme saSualo sididis gamoTvla. saSualo, Cveulebriv, jgufis
monacemebis saSualo ariTmetikulia. imisaTvis, rom gamoTvaloT sa-
Sualo, sidide unda SekriboT monacemebi da miRebuli ricxvi gayoT mo-
nacemebis raodenobaze. magaliTad, Tu marTlweris testSi 19 monawilem
mTlianad daagrova 1340 qula, saSualo iqneba 1340/19, anu 70,53. sa-
Sualos gamoTvla erT-erTi gzaa centraluri tendenciis gasazomad.
maCvenebeli aris tipuri da mTeli ganawilebis reprezentaciuli. Zalian
maRali an Zalian dabali qulebi gavlenas axdens saSualoze.
mTavari tendenciis gazomvis ori sxva gza aris mediana da moda. me
diana aris ganawilebis Sualeduri ricxvi, romlis erT mxares masze
naklebi qulebia, xolo meore mxares _ maRali. 19 maCveneblis mediana
aris 75. cxra maCvenebeli ganawilebaSi 75-ze meti an misi tolia da
cxrac masze naklebi. rodesac aris ramdenime Zalian maRali an ram-
denime Zalian dabali maCvenebeli, mediana SeiZleba ukeTesad warmoad-
gendes jgufis mTavar tendencias. moda aris is maCvenebeli, romelic
yvelaze xSirad gvxvdeba. ganawilebas, romelic 14.1 sqemazea warmod-
genili, realurad aqvs ori moda, 75 da 85, ramdenadac TiToeuli sam-
jer meordeba. amas bimodaluri ganawileba ewodeba.
sixSireTa ganawileba _
Canaweri, romelic gviCvenebs
Tu ramdeni maCvenebeli Tavs-
deba gansazRvrul jgufSi.
histograma _ sixSireTa ga-
nawilebis grafiki.
saSualo _ saSualo ariTme-
tikuli.
centraluri tendencia _
tipuri maCvenebeli monacemTa
jgufidan.
mediana _ Sua monacemi jgufis
monacemebs Soris.
moda _ yvelaze xSiri
maCvenebeli.
daukavSireT swavlebas
/portfolios da ganavrceT
PTA Sexvedraze mSoblebi
wuxdnen, radgan moswavleTa
naxevarma saSualoze dabali
Sedegi aCvena miRwevis tes-
tebSi. safuZvliania Tu ara
es wuxili?
711
mTavari tendenciis gazomva gvaZlevs monacems, romelic jgufis
reprezentaciulia, magram arafers gveubneba rogor aris es monace-
mebi ganawilebuli. ori jgufis saSualo SeiZleba orive maTganisaTvis
50 iyos, amasTan sxva mxriv arafriT hgavdnen erTmaneTs. erT jgufSi
SeiZleba iyos 50, 45, 55, 55, 45, 50, 50 maCvenebelebi. meore jgufSi ki:
100, 0, 50, 90, 10, 50, 50 _ rogorc es `SeCerdiT/dafiqrdiT/dawereT~
rubrikaSi iyo warmodgenili. am orive SemTxvevaSi, saSualoc, medianac
da modac 50-is tolia, magram ganawileba sruliad sxvadasxvagvaria.
standartuli gadaxra gviCvenebs ramdenad gansxvavdeba maCvene-
blebi saSualosgan. rac ufro didia standartuli gadaxra, miT ufro
vrclad aris ganawilebuli maCveneblebi. da piriqiT rac ufro mcirea
standartuli gadaxra, miT ufro axlosaa saSualosTan monacemebi gan-
lagebuli. magaliTad ganawilebaSi 50, 45, 55, 55, 45, 50, 50, standar-
tuli gadaxra bevrad naklebia, vidre am ganawilebaSi: 100, 0, 50, 90, 10,
50, 50. anu, rodesac ganawilebas Zalian mcire standartuli gadaxra
aqvs, SegviZlia vTqvaT, rom mas naklebi variabeloba axasiaTebs.
standartuli gadaxra Zalian advili gamosaTvlelia, Tu gaxsovT
maTematika, romelic maRal klasebSi iswavleT. Tumca mas garkveuli
dro sWirdeba. procesi saSualos gamoTvlas hgavs, magram aq kvadrat-
uli fesvis amoReba dagWirdebaT. imisaTvis, rom gamoTvaloT stand-
artuli gadaxra, unda mihyveT Semdeg safexurebs:
1. gamoTvaloT maCvenebelTa saSualo. iwereba rogorc ... X
2. gamoakloT saSualo TiToeul maCvenebels. es ase iwereba ... ( ) X X -
3. sxvaobebi aiyvanoT kvadratSi (Tavis Tavze gaamravloT). iwereba ase
...
( ) X X
2
-
4. SekriboT miRebuli sxvaobebis kvadratebi. iwereba ase ... EE
( ) X X
2
-
5. miRebuli jami gayoT maCvenebelTa raodenobaze. iwereba ase
... EE
( ) X X
2
-
6. amoiRoT fesvi. iwereba Semdegnairad
( )
N
X X
2
- /
..., rac aris
kidec standartuli gadaxris formula.
jgufis maCveneblebis saSualosa da standartuli gadaxris codna
gvexmareba individis maCveneblis mniSvnelobis garkvevaSi. magaliTad, da-
vuSvaT, testSi miiReT 78 qula. es faqti Zalian gagaxarebT, Tu gecodine-
baT, rom jgufis saSualo 70-is tolia, xolo standartuli gadaxra 4-s
udris. am SemTxvevaSi Tqveni maCvenebeli saSualoze bevrad maRalia.
ganvixiloT gansxvaveba, Tu jgufis saSualo maCvenebeli aris 70,
magram standartuli gadaxra udris 20-s. am SemTxvevaSi Tqven maCvene-
beli SuaSia, axlos aris jgufis saSualosTan, magram ar aris maRali.
standartuli gadaxris codna bevrad mets geubnebaT, vidre ubralod
monacemebis rangi. ara aqvs mniSvneloba, rogoria jgufis umravleso-
bis maCveneblebi, erTma-orma moswavlem SeiZleba Zalian maRali an Za-
lian dabali qula miiRos da amiT rangi Zalian gazardos.
normaluri ganawileba. standartuli gadaxra SesaniSnavi gzaa tes-
tis Sedegebis gasagebad. gansakuTrebiT gvadgeba maSin, roca Sedegebi
normalurad aris ganawilebuli. normaluri ganawileba SesaZloa ma-
namdec aRmogiCeniaT. grafikulad Tu gamovsaxavT, mas zaris forma
aqvs, aseTi ganawileba yvelaze xSirad gvxvdeba, ramdenadac igi aRwers
Zalian bevr binebrivad mimdinare fizikur Tu socialur fenomens.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
romel klasSi iqneba ufro
advili maTematikis swavleba
A-Si Tu B-Si, Tu viciT, rom
A klasSi saSualo = 55 stand-
artuli gadaxra = 13, xolo
B klasSi saSualo = 53 stan-
dartuli gadaxra = 4 (qveynis
masStabiT saSualo aris 50)?
(pasuxi: albaT B klasSi,
radgan miRwevis donis rangi
ar aris iseTi didi, rogorc
A klasSi).
standartuli gadaxra _
asaxavs, ramdenad gansxvavdeba
maCveneblebi saSualo maCvene-
blisgan.
variabeloba _ saSualodan
gadaxrisa da gansxvavebulobis
xarisxi.
amplituda/gavrceleba _
manZili jgufis yvelaze maRal
da yvelaze dabal maCveneblebs
Soris.
normaluri ganawileba _
monacemTa iseTi ganawileba,
roca yvelaze meti maCvenebe-
lia saSualosTan axlos.
712
bevri maCvenebeli xvdeba SuaSi da amaRlebs grafikis Suawels. grafi-
kis `kudebSi~ ganTavsebuli monacemebi sul ufro iSviaTad gvxvdeba.
normaluri ganawileba farTod aris Seswavlili statistikosebis mier.
normaluri ganawilebis saSualo misi Sua maCvenebelia. maCvenebelTa
naxevari saSualoze dabalia, meore naxevari masze maRali. normalur
ganawilebaSi saSualo, mediana da moda erTmaneTs emTxveva.
normaluri ganawilebis kidev erTi mosaxerxebeli momenti isaa, rom
grafikis yovel wertilSi cnobilia monacemTa procentuli Sefardeba,
rogorc es 14.2 sqemaze Cans. adamians, romlis maCvenebelic saSualodan 1
danayofiT aris standartulad gadaxrili, aucileblad eyoleba msgavse-
bi. am wertilSi mravali maCvenebeli iyris Tavs. faqtobrivad monacemTa
68% Tavmoyrilia SualedSi saSualodan erTi standartuli gadaxriT
zemoT da qvemoT. monacemTa 16% ufro maRalia, vidre saSualoze er-
TiT gadaxrili maCvenebeli zemoT. am maRal maCveneblebSi mxolod 2%ia
ukeTesi, vidre saSualodan 2-iT gadaxrili maCvenebeli. zustad aseve,
daaxloebiT 16%-a naklebi, vidre saSualodan erTiT gadaxrili maCvene-
beli qvemoT da am monacemebis mxolod 2%-ia uaresi saSualodan 2-iT
gadaxril maCvenebelze. nebismieri mimarTulebiT standartuli gadaxriT
ori, maCvenebeli grafiks miRmaa.
SAT kolejSi misaRebi gamocda erT-erTi magaliTia normaluri ga-
nawilebisa. SAT-is saSualo aris 500, standartuli gadaxra 100. Tu
icnobT adamianebs, romelTac daagroves 700 qula, mixvdebiT, rom
es Zalian kargi Sedegia. aseT qulas CambarebelTa mxolod 2% iRebs,
radgan monacemTa mxolod 2% moxvdeba, standartuli gadaxris meore
danayofis zemoT.
sqema 14.2
normaluri ganawileba
normaluri ganawilebas anu muclis formis grafiks garkveuli
winaswarmetyveleba SeuZlia. magaliTad, qulaTa 68%-i Tavmoyrilia
1-li standartuli gadaxris farglebSi saSualoze maRali 1-li
standartuli gadaxris zemoT.
procentuli rigi
713
monacemTa tipebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT mSoblebTan Tqvens pirvel Sexve-
draze, mSoblebi koncentrirebulni arian, rom maTi Svilis procentu-
li rigi 86-ia. isini Tvlidnen, rom maTi Svilis Sedegebi 100 procent-
Tan axlos iqneboda. `Cven viciT, rom is SeZlebda amas, radgan misi
wliuri Sefaseba naxevari wliT uswrebs misi ganaTlebis safexurs!~
ras etyviT? esmiT maT am maCveneblebis mniSvneloba?
axla sakmarisi codna gaqvT saimisod, rom ganvixiloT monacemTa sxva-
dasxva tipebi, romlebic SeiZleba aRmoaCinoT standartizebuli testebis
SedegebSi _ monacemebSi, romlebsac, rogorc Cans, es mSoblebi ver igeben.
procentuli rigis monacemebi. rigiTobis koncepcia safuZvelia erTi
Zalian mniSvnelovani monacemisa standartizebul testebSi. esaa pro
centuli rigis maCvenebeli. procentul rigSi TiToeuli moswavlis
swori pasuxebis raodenobas adareben normis magaliTs. procentuli
ganawilebis rigi gviCvenebs normis magaliTis im moswavleebis procen-
tul fardobas, romlebsac konkretul moswavleze naklebi an Tanabari
raodenobis swori pasuxebi hqondaT. Tu moswavlis maCvenebeli iqneba
igive an ukeTesi normis magaliTis moswavleebis sam meoTxedze, ma-
Sin misi monacemi iqneba 75 procentul rigSi. es ar niSnavs imas, rom
moswavlem SekiTxvebis 75%-s sworad upasuxa. ricxvi 75 gulisxmobs
normis magaliTis im moswavleebis raodenobas, romlebmac am moswav-
lis msgavsad an masze uaresad Seasrules testi. procentuli rigi 50
niSnavs imas, rom moswavlem iseve an ukeTesad upasuxa testis kiTxvebs,
vidre normis magaliTis 50%-ma da miRwia saSualo maCvenebels.
14.3 naxazi mocemulia erT safrTxilo sakiTxis monacemTa interp-
retireba. gansxvaveba procentul rigSi ar niSnavs imas, rom saSuleba
gvaqvs vilaparakoT swori pasuxebis maCvenebelze skalis SuaSi. grafi-
ki gviCvenebs joanas da elisis procentul rigs gamogonil testSi
enasa da ariTmetikaSi. orive moswavles saSualo unar-Cvevebi aqvs
ariTmetikaSi. erT-erTma maTganma aCvena an gadaaWarba kidec normis
magaliTis 50%-s, xolo meorem 60%-s. ramdenadac maTi maCveneblebi
ganawilebis SuaSia, es gansxvaveba procentul rigSi swori pasuxebis
raodenobaSi mxolod mcire gansxvavebaze miuTiTebs. maTi swori pa-
suxebis maCvenebeli realurad 75 da 77-ia. enis testis SedegebSi gan-
sxvaveba procentul rigSi TiTqmis igivea, rac ariTmetikaSi, roca
erTma maTganma daikava 90-e procentili, xolo meorem 99-e adgili.
magram maT swor pasuxebSi gansxvaveba enaSi ufro didia. skalis gana-
pira mxareebSi gansxvaveba procentul rigSi ufro did gansxvavebaze
mianiSnebs swori pasuxebis raodenobaSi. enis testSi gansxvaveba swori
pasuxebis raodenobaSi daaxloebiT aTi iyo.
safexuris Sesabamisi maCvenebeli. zogadad safexuris Sesabamisi
maCveneblebi calkeuli normis magaliTebisagan Seiqmneba TiToeul
safexurze. yoveli meaTeklaselis maCveneblebis saSualo normis mag-
aliTSi gansazRvravs meaTe klasisaTvis Sesabamis maCvenebels. war-
movidginoT, rom swori pasuxebis maCveneblis saSualo meaTe klasel-
Ta normis magaliTSi aris 38. nebismieri moswavles, romlis swori
pasuxebis raodenoba testSi iqneba 38, meaTe safexuris Sesabamisi
maCvenebeli mieniWeba. Cveulebriv safexuris Sesabamisi maCvenebeli
procentuli rigi _ normad
miCneuli jgufis im wevrTa
procentuli raodenoba,
romelTa qulebi calkeuli
individis qulebis tolia an
masze dabalia.
xarisxis Sesabamisobis
maCvenebeli _ xarisxis donis
gazomva, romelic emyareba
TiToeuli rangis normasTan
Sedarebas.
714
aseT ricxvebSi gamoisaxeba: 8.3, 4.5, 7.6, 11.5 da a.S. mTeli ricxvi sa-
fexuris maniSnebelia. aTwiladebi wlis meaTedebia, anu Cveulebriv
isini interpretirebulia, rogorc Tveebi.
davuSvaT, rom moswavle, romlis safexuris Sesabamisi maCvenebeli
aris 10, meSvide klaselia. unda davawinauroT Tu ara es moswavle?
albaT ara. sxvadasxva safexurze, testis sxvadasxva formebia gamoy-
enebuli, amdenad, meSvideklaselma SesaZloa ver upasuxos im sakiTxe-
bze, romelic meaTeklaselTa testSi Sevidoda. es maRali maCvenebeli
SeiZleba masalis kargad flobasa da daxelovnebulobaze miuTiTebdes
da ara unarze, rom Semdegi safexuris masala aiTvisos. maSinac ki,
Tu saSualo meaTeklaseli iseve gaakeTebs tests, rogorc es meSvide
klaselma SeZlo Tavis testSi, am meaTeklasels imaze bevrad meti ma-
sala ecodineba, vidre es meSvideklaselis testSia Sesuli. garda ami-
sa, safexuris Sesabamisi maCveneblis erTeulebs sxvadasxva safexurze
erTnairi mniSvneloba ara aqvs. magaliTad, meore klaseli, romelic
pirvelklaselis doneze kiTxulobs ufro CamorCenil moswavled iTv-
leba, vidre is me-11 klaseli moswavle, romelic meaTeklaselis done-
ze kiTxulobs.
ramdenadac safexuris Sesabamis maCveneblebs xSirad Sehyavs Sec-
domaSi adamianebi da arasworad xdeba maTi interpretirebac, gansa-
sqema 14.3
procentuli rigi normaluri ganawilebis mrudze
procentul qulebs gansxvavebuli mniSvneloba aqvs skalis sxva-
dasxva adgilas. magaliTad, rigis ramdenime qulas Soris sxvaoba
saSualosTan axlos SesaZloa gviCvenebdes 10 qulian procentul
sxvaobas, maSin, roca 6 an 7 qula sWirdeba 10-quliani procentuli
sxvaobis saCveneblad skalis miRma.
qulaTa rigi
procentuli rigi
joanis qulebi
ariTmetikis
testSi
alisis qule-
bi ariTmeti-
kis testSi
jaonis
qulebi
enis
testSi
alisis
qulebi enis
testSi
715
kuTrebiT ki mSoblebis mxriv, mravali pedagogi da fsiqologi ambobs,
rom am maCveneblebis gamoyeneba saerTod ar unda xdebodes. arsebobs
monacemTa warmodgenis sxva formebic, romlebic bevrad ufro adek-
vaturia.
standartuli maCveneblebi. albaT gaxsovT, erT-erTi problema, rac
dakavSirebulia procentul rigTan, rigebs Soris Sedarebis gakeTeba.
swori pasuxebis raodenobis maCvenebels Soris gansxvavebas sxvadasax-
va mniSvneloba aqvs grafikis sxvadasxva adgilas. meores mxriv stand-
artuli maCveneblebis SemTxvevaSi gansxvaveba aT sakiTxSi, safexuris
TvalsazrisiT igivea grafikis nebismier wertilSi.
standartuli maCveneblebi eyrdnoba standartul gadaxras. erTi
yvelaze cnobili standartuli maCvenebeli z maCvenebelia. igi gveub-
neba swori pasuxebis maCvenebeli ramdeniT aris gadaxrili saSualo-
dan zemoT an qvemoT. magaliTSi, romelic adre aRvwereT, saubari
iyo imaze, rom sakmaod gagimarTlaT da testSi 78 qula miiReT, sa-
dac saSualo 70-is Toli, iyo, xolo standartuli gadaxra _ 4-isa, z
maCvenebeli iqneba +2 anu standartuli gadaxra 2 saSualos zemoT. Tu
am testSi romelime moswavles eqneboda 64, maCvenebeli iqneba stand-
artuli gadaxra. 15 erTeuliT saSualos qvemoT. z maCvenebeli iqneba
_1.5. misi 0 mniSvneloba niSnavs imas, rom standartuli gadaxra ar
gvaqvs da monacemi gviCvenebs, zustad saSualos emTxveva.
z maCveneblis gamosaTvlelad mocemul, swori pasuxebis maCvene-
bels unda gamovakloT saSualo da miRebuli sxvaoba gavyoT standar-
tul gadaxraze.
Z =
rigis qula - saSualo

standartuli gadaxra
radgan xSirad mouxerxebelia uaryofiTi ricxvebis gamoyeneba, am
siZnelis gadasalaxad sxva maCveneblebic Seiqmna. T maCvenebels aqvs sa-
Sualo 50 da standartul gadaxras iyenebs 10-is mniSvnelobiT. amdenad
50-is T maCvenebeli asaxavs saSualo Sesrulebas. Tu z maCvenebels gavam-
ravlebT 10-ze (rac abaTilebs aTwiladebs) da davumatebT 50-s (vTavi-
sufldebiT uaryofiTi rixcvebisagan), miviRebT T maCvenebels. adamians,
romlis z maCvenebeli iyo _1.5 T maCvenebeli eqneba 35-is toli.
pirvelad vamravlebT z maCvenebels 10-ze: _1.5 x 10 = _15
Semdeg vumatebT 50-s: _15 + 50 = 35
SAT testis daTvla emyareba imave proceduras. saSualo aris 500,
xolo standartuli gadaxra _ 100. SeiZleba sxvadasxva saswavleblebma
sxvadasxva gza gamoiyene standartuli maCveneblebis gansasazRvrad.
sanam Semdeg sakiTxze gadavidodeT, unda gavixsenoT kidev erTi
farTod gavrcelebuli meTodi. esaa stanis maCvenebeli (saxelwodeba
miRebulia`standartuli cxridan~ _ `standard nine-Si Semavali sityvebi,
pirveli marcvlebis SeerTeba~). stanis grafikze arsebobs mxolod
cxra SesaZlo maCvenebeli, mTeli ricxvebi 1-dan 9-mde. saSualo aris 5,
xolo standartuli gadaxra 2. TiTeouli erTeuli 2-dan 8-mde udris
naxevar standartul gadaxras.
staninis maCveneblis meTodi iTvaliswinebs moswavlis rigs, ram-
denadac cxra maCveneblidan TiToeuli moicavs procentuli maCvene-
blebis specifikur rigs normalur ganawilebaSi. magaliTad, staninis
maCvenebeli 1 ganTavsebulia monacemTa 4%-ian ganawilebaSi. Yvelaze
dabla staninis maCvenebeli 2 Seesabameba Semdeg 7%-s. ra Tqma unda, am
standartuli maCvenebeli _
maCvenebeli, romelic emyareba
standartul gadaxras.
ZSefaseba _ standartuli
maCvenebeli, saSualoTi 0 da
standartuli gadaxriT 1,
sadac +3 Zalian maRali qulaa
da -3 Zalze dabali.
T Sefaseba _ standartuli
maCvenebeli, romlis saSualo
udris 50 s da standartuli
gadaxra 10-s.
staninis maCvenebeli, ste
nainebi _ standartuli qula,
romelic gamoiyeneba 9 balian
skalaze saSualoTi 5 da stand-
artuli gadaxriT 2.
716
7%-Si zogierTi swori pasuxis maCvenebeli SeiZleba ukeTesi iyos, vi-
dre danarCenebi, magram yvela maTgani Sedis staninis maCvenebelSi 2.
staninis TiToeuli maCvenebeli swori pasuxebis maCveneblebis far-
To speqtrs. amas erTgvari upiratesoba aqvs maswavleblebisa da mSo-
blebisaTvis, raTa ufro zogadad ganixilon moswavleTa maCveneblebi,
nacvlad imisa, rom gaakeTon daskvna. mcire faqtebze dayrdnobiT. 14.4
sqemaze erTmaneTTan Sedarebulia standartuli maCveneblebis es oTxi
tipi, romlebic ganvixileT da aCvenebs, rogor aisaxeba es maCveneble-
bi normaluri ganawilebis grafikze.
testis monacemebis interpretireba
rogoria Tqveni azri?
samuSao interviuze umaRles skolaSi
gekiTxebian: `rogor moaxdenT umciresobis warmomadgeneli moswav-
leebis testis monacemebis interpretirebas?~

erT-erTi yvelaze gavrcelebuli problema testebTan dakavSirebiT
maTi Sedegebis araswori interpretirebaa. es xSirad im rwmenis gamo
xdeba, TiTqos ricxvebi moswavleTa unaris zusti sazomia. sinamdvile-
Si verc erTi testi ver mogvcems zust suraTs pirovnebis unarebis
Sesaxeb. testi mxolod erTi qcevis patara nimuSia. kargi testebis
SeqmnisaTvis da maTi Sedegebis interpretirebisaTvis mniSvnelovania
sami faqtoria: sandooba, validoba da aratendenciuroba.
testis maCveneblebis sandooba. Tu standartizebul tests CaabarebT
orSabaTs, Semdeg imave tests erTi kviris Semdegac CaabarebT da
orivejer erTsa da imave maCvenebels miiRebT, sakmarisi mizezi geqne-
baT ifiqroT, rom testis Sedegebi sandoa. Tu erT dRes 100 adamiani
Caabarebs tests da Semdeg isini erTi kviris Semdeg am tests kvlav
gaimeoreben, maTi Sedegebi kvlav igive iqneba ganmeorebiTac, Tqven
kidev ufro meti sababi geqnebaT imis saTqmelad, rom testis Sedegebi
sandoa. (ra Tqma unda, igulisxmeba, rom meore testamde SualedSi
adamianebi ar igeben pasuxebs da ar swavloben sakiTxebs). monacemebi
sandoa, Tu testi stabilur da mdgrad suraTs iZleva individis una-
ris Sesaxeb situaciidan situaciamde. sando Termometri erTnairad
muSaobs, erTnairad giCvenebT 100 graduss celsiusiT, roca mduRare
wylis tempertauras zomavT. sandoobis gazomvis es gza, anu testis
Sesruleba or sxvadasxva situaciaSi niSnavs stabilurobas da san-
doobas testidan testamde. Tu adamianTa jgufi asrulebs testis or
ekvivalentur versias da maCveneblebi am orive testSi SedarebiTia, es
sandoobis alternatiuli formaa.
sandooba aseve moicavs testis Sida mdgradobasa da sizustes. san-
doobis es tipi cnobilia Sinagani validobis saxeliT. igi gamoiTvleba
testis erTi naxevris Sesrulebis Sedegebis SedarebiT meore naxevr-
is Sesrulebis SedegebTan. magaliTad Tu moswavlem kargad Seasrula
testis kenti cifrebiT aRniSnuli sakiTxebi da cudad gaakeTa luwi
sakiTxebi, SegviZlia vTqvaT, rom sakiTxebi ar aris konsistenturi da
zusti imis gasazomad, ris gasazomadac viyenebT maT.
arsebobs sandoobis dadgenis ramdenime gza, magram yvela SesaZlo
Sedegi 0-dan 1-mde SualedSia moqceuli, rogorc korelaciis koefi-
cienti. 0.9-is sandooba zemoT iTvleba, rom Zalian maRalia, 0.8-dan
sandooba _ kvlevis Sedegebis
mdgradoba.
717
1.9-mde, kargi, xolo 0/8-is qvemoT vambobT, rom testi arc ise san-
doa (Haladyna, 2002). sandoobis asamaRleblad yvelaze efeqturi gzaa
testSi damatebiTi sakiTxebis Setana. zogadad iTvleba, rom vrceli
testebi ufro sandoa, vidre mcire testebi.
Secdomebi monacemebSi. arc erTi testi ar afasebs srulyofilad im
Tvisebebsa da unar-Cvevebs, romelTa gasazomadac maT iyeneben yov-
elTvis xdeba Secdomebis daSveba. aris iseTi Secdomebi, romlebic
moswavlesTan aris dakavSirebuli, da gamowveulia magaliTad: guneba
ganwyobiT, motivaciiT, testis Cabarebis unar-CvevebiT, an ubralod
cuRlutobiT. zogjer SesaZlebelia Secdoma Tqvens sasargeblod aR-
moCndes da Tqveni maCvenebeli imaze maRali iyos, vidre es realobas
gadasvla Seesabameba, SeiZleba zustad testis win gadaxedeT ZiriTad
masalas. zogjer Secdoma SeiZleba TqvenTvis arasaxarbielo iyos. mag-
aliTad, avad xarT, geZinebaT an arassaTanado masalaze iyaviT kon-
centrirebuli. Secdomis wyaro SeiZleba Tavad tests ukavSirdebodes
_ miTiTiebebi ar iyos naTeli, sakiTxavi masala mizanSeuwonlad rTu-
lia, sakiTxebi ki orazrovania an dro aris Zalian SezRuduli.
maCvenebeli, romlesac moswavle iRebs testSi, yovelTvis moicavs
garkveul Secdomas. rogor SeiZleba SevamciroT es Secdomebi? ro-
gorc albaT xvdebiT, es sakiTxi sandoobasTan gvabrunebs. rac ufro
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
testirebaSi Secdomis
mravali wyaro arsebobs:
pirovnuli (miTiTebebis
vergageba, avadmyofoba,
SfoTva, araswori masa-
lis Semowmeba);xazgasmulia
testTan dakavSirebuli (mag.
gaurkveveli miTiTebebi,
gadaWarbebuli moculoba,
gadaWarbebuli sirTule);
konteqstTan dakavSirebuli
(Sejibris situacia, xmauri,
testirebis CamtarebelTa
Secdomebi).
sqema 14.4
standartul qulaTa oTxi tipi normaluri
ganawilebis mrudze
am sqemis gamoyenebiT SegiZliaT erTi tipis standartis meore
saxis standartad aqcioT.
(saSualo)
standartuli
gadaxra
Z Sefaseba
T Sefaseba
SAT
Sefaseba
staninis
maCvenebeli
0
718
sandoa testi, miT ufro nakloebad aris mosalodneli Secdoma. stand-
artizebul testebze muSaobisas misi Semdgenlebi amas iTvaliswineben
da akeTeben Sefasebas ramdenad gansxvavebuli SeiZleba iyos moswav-
lis monacemi, Tu igi ganmeorebiT Seasrulebda tests. amas gazomvis
standartuli Secdoma ewodeba. amdenad, sando testi SeiZleba asec
ganisazRvros, rom esaa testi, romelsac gazomvis mcire standartuli
Secdoma aqvs. testebis interpretirebisas maswavlebelma unda gaiT-
valiswinos Secdomis farglebi.
ndobis intervali. unaris Sesaxeb azris Camoyalibebisas nurasodes
daeyrdnobiT moswavlis zustad im monacems, romelsac igi testSi
iRebs. testebis SemmuSaveblebi monacemebs axla sando intervalis,
anu `standartuli Secdomis farglebis~ gaTvaliswinebiT aqveyneben.
es SemosazRvravs moswavlis realur maCvenebels, rac saWiros xdis
gazomvis standartuli Secdomis gamoyenebas da saSualebas aZlevs mas-
wavlebels, gaiTvaliswinos maCvenebelTa speqtri, romelic SesaZloa
moicavdes moswavlis zust qulas _ maCvenebels, romelsac miiRebda mo-
swavle testi rom absoluturad zusti da uSecdomo yofiliyo.
magaliTad, warmovidginoT, rom Tqveni klasis ori moswavle abarebs
standartizebul tests espanur enaSi. gazomvis standartuli Secdoma
aris 5. erTi moswavle iRebs 79-s, xolo meore 85 qulas. erTi SexedviT
es monacemebi sakmaod gansxvavebuli Cans. magram Tu gaiTvaliswinebT
standartuli Secdomis farglebs, mixvdebiT am maCveneblebs, rom ara-
marto maCveneblebi, es farglebic erTmaneTs emTxveva. pirveli mo-
swavlis namdvili maCvenebeli SeiZleba sadRac 74-sa da 84-s Soris
iyos (realur monacems 79 plus-minus standartuli Secdoma 5). xolo
meore moswavlis namdvili maCvenebeli SeiZl;eba iyos 80-sa da 90-s So-
ris. aucilebelia, gvaxsovdes standartuli Secdomis farglebi, roca
moswavleebs varCevT specialuri programebisTvis. arc erTi bavSvi ar
unda iyos uaryofili mxolod imitom, rom maTi maCvenebeli dadgenil
SesarCev maCvenebels erTi-ori quliT CamorCeba. moswavlis namdvili
maCvenebeli SeiZleba am dadgenil maCvenebelze maRali iyos.
validoba. Tu testis monacemebi sakmarisad sandoa, Semdegi sakiTxi,
romelic dRis wesrigSi dgeba, monacemTa validobaa. an ukeT rom
vTqvaT, aris Tu ara msjelobebi da gadawyvetilebebi, romlebic tes-
tze dayrdnobiT iqna miRebuli, validuri. imisaTvis, rom validuri
iyos, gadawyvetilebebi da daskvnebi, romlebic testze dayrdnobiT
testebis valido
basa da sandoobaze
SeiZleba gavlenas
axdendes is xarisxi,
ra xarisxiTac
izomeba inteleqti,
codna, motivacia,
an cxovrebiseuli
gamocdileba.
gazomvis standartuli Sec
doma _ maCvenebelTa cvli-
lebis hipoTeturi Sefaseba,
rasac ganmeorebiTi Semowmebi-
sas eqneba adgili.
sando intervali _ monacemTa
is rangi, romlis farglebSic
SeiZleba daiwios individis
monacemebma.
zusti qula _ Sefaseba,
romelsac moswavle miiRebda,
gazomva rom absoluturi
sizustiT da uSecdomod Cat-
arebuliyo.
validoba _ sazomi instru-
mentis xarisxi, romelic
gviCvenebs, rom is namdvilad
imas zomavs, rac evaleba.
719
miiReba, isini dadasturebuli unda iyos. es imas niSnavs, rom vali-
duroba ganisazRvreba mizanTan kavSirSi, anu gadawyvetilebas zurgs
unda umagrebdes damadasturebeli sabuTi (Linn & Gronlund, 2000; Popham,
2005-I). erTi konkretuli testi SeiZleba validuri iyos erTi daniS-
nulebisaTvis, magram ar iyos validuri meorisaTvis.
TiToeuli msjelobisaTvis SeiZleba sxvadasxva damamtkicebeli sa-
buTi arsebobdes. Tu testis daniSnuleba im unar-Cvevebis gazomvaa,
romlis ganviTarebasac isaxavda miznad kursi an mocemuli erTeuli,
maSin imedi unda viqonioT, rom testis sakiTxebi Seexeba yvela mniS-
vnelovan Temas da ara gareSe informacias. Tu es piroba dakmayo-
filebulia, maSin Cven saqme gvaqvs Sinaarsobriv validobasTan. Cagi-
barebiaT odesme testi, romelic mxolod ramdenime leqcis ramdenime
ideas exeboda da mxolod ramdenime gverds saxelmZRvanelodan? aseT
SemTxvevaSi gadawyvetilebebi, romlebic am testze dayrdnobiT iqne-
boda miRebuli, moklebuli iqneboda Sinaarsobriv validobas.
zogierTi testi miznad isaxavs Sedegebis prognozirebas. magali-
Tad, SAT testebi imisaTvsaa, rom movaxdinoT kolejSi warmatebis
prognozoreba. Tu SAT monacemebi korelirebs akademiur Sesrulebas-
Tan kolejSi, rogorc es gaizoma, vTqvaT safexuris Sesabamisi sa-
SualoTi pirvel wels, am SemTxvevaSi gvaqvs validobis kriteriumTan
dakavSirebuli argumenti xazgasmulia, rom gamoviyenoT SAT gadawy-
vetilebebis dasaSvebad.
standartizebuli testebis umetesoba Sedgenilia imisaTvis, rom
gazomos zogierTi fsiqologiuri Tviseba an `konstruqti~, rogoricaa
azrovneba, wakiTxulis wvdoma, miRwevis motivacia, inteleqti, kre-
atiuloba da a.S. bevrad ufro rTulia konstruqciuli validobis
uzrunvelyofa, ramdenadac es Zalian mniSvnelovani moTxovnaa da al-
baT yvelaze mniSvnelovanic. validobis konstruqciuli argumentebis
moZieba wlebis ganmavlobaSi mimdinareobs. is vlindeba monacemTa
garkveuli modelis saxiT. magaliTad, inteleqtis testebSi, ufros
bavSvebs ufro met kiTxvaze SeuZliaT gascen pasuxi vidre patarebs. es
Seesabameba inteleqtis formirebas CvenSi. Tu saSualo 5 wlis bavSvma
imdenive kiTxvas upasuxa sworad, ramdenadac 13 wlis saSualo bavSvma,
kiTxvis niSnis qveS unda davayenoT am testiT inteleqts gazomvis nam-
dviloba. konstruqtuli validoba saxeze gvaqvs maSinac, roca testis
Sedegebi korelirebs sxva kargad organizebuli validuri instrumen-
tis SedegebTan imave konstruqtTan dakavSirebiT.
dRes bevri fsiqologi varaudobs, rom konstruqiuli validoba
yvelaze farTo kategoriaa da Sinaarsobrivi da kriteriumze dayrd-
nobili validoba meore gzaa imis dasadgenad, rom testi swored imas
zomavs, ris gasazomadac aris Sedgenili. daaxloebiT 30 wlis win sem
mesikma (1975). dasva ori mniSvnelovani sakiTxi, romelic unda gaviT-
valiswinoT testebze dayrdnobiT gadawyvetilebebis miRebisas: aris
Tu ara testi kargi sazomi imisa, ris Sefasebasac isaxavs miznad?
unda gamoviyenoT Tu ara testi warmodgenili daniSnulebiT? pirveli
sakiTxi konstruqciul validobas exeba, xolo meore _ eTikasa da Ri-
rebulebebs (Moss, 1992).
imisaTvis, rom testi validuri iyos, sandoobis maRali xarisxic
unda hqondes. magaliTad, Tu ramdenime Tvis ganmavlobaSi inteleqtis
testi yovel jerze erTi da imave bavSvisTvis sxvadasxva Sedegs iZl-
eva, es testi sandod ver CaiTvleba. ra Tqma unda, amave dros igi ara-
validuric iqneba, ramdenadac inteleqti stabiluri maxasiaTebelia da
drois mokle SualedSi ar icvleba. isic unda aRiniSnos, rom maRali
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Messick, S. (1995). validobis
standartebi da standartebis
validoba Sefasebisas. `Educa-
tional Measurement: Issues and
Practice~, 14, 5-8.
720
sandooba validurobis garantias ar iZleva. Tu es testi imave Sedegs
mogvcemda yovel jerze erTsa da imave bavSvTan, magram ver moaxdenda
saskolo miRwevis, swavlis tempis, an raime sxva maxasiaTeblis prog-
nozirebas, romelic inteleqtTanaa dakavSirebuli, ver vityviT, rom
testi inteleqtis WeSmariti indikatoria. testi sando iqneba, magram
ara marTebuli. rogorc Semdeg TavSi dainaxavT, sandooba da valido-
ba yovelgvari Sefasebis nawilia da es araa mxolod standartizebul
testebtan dakavSirebuli. saklaso testebi aseve unda iZleodes iseT
monacemebs, romlebic sando, ramdenadac SesaZlebelia Secdomebisa-
gan Tavisufali iqneba da zustad gamovlens imas, ris gasazomadac
aris gamoyenebuli. megzuri dagexmarebaT, rom gazardoT sandooba da
validoba testebisa, romlebsac aZlevT moswavleebs.
aratendenciuroba. Sefasebaze msjelobisas mesame mniSvnelovani krite-
riumi, aris aratendenciuroba. Sefasebis tendenciuroba `gulisxmobs
Sefasebis instrumentis Tvisebas usiamovneba miayenos an usamarTlod
moeqces moswavleebs maTi genderuli, rasobrivi, eTnikuri, socialur-
ekonomikuri an sxva raime statusis gamo~ (Popham, 2005-I). tendencia
aris testis Sinaarsis, enis an magaliTebis iseTi aspeqti, romelmac
SeiZleba gaamrudos jgufur Sesruleba _ Secvalos igi ukeTesobi-
saken an uaresobisaken. magaliTad, Tu testSi Setanilia krivTan an
fexburTTan dakavSirebuli sakiTxebi, unda velodoT, rom am tests
biWebi ukeTesad Seasruleben, vidre gogonebi.
Sefasebis tendenciis ori formaa usamarTloba da Seuracxyofa.
magaliTad, rodesac Sinaarsi exeba sportis saxeobebs, es usamarTlo
mopyrobaa _ gogonebi SeiZleba daiCagron codnis naklebobis gamo vTq-
vaT fexburTsa da krivSi. Seuracxmyofeli mxare testisa Cndeba maSin,
roca testis SemsrulebelTa erTi jgufisaTvis SeiZleba damamcire-
beli aRmoCndes Sefaseba. damcirebuli, gabrazebuli moswavleebi ver
warmoaCenen Tavs saukeTesod.
aris Tu ara testireba inteleqtis individualuri sazomi an kole-
jSi misaRebi testebi samarTlianad Sefasebuli umciresobebis war-
momadgeneli moswavleebisaTvis? es kompleqsuri sakiTxia. kvlevebi
testebis tendenciurobasTan dakavSirebiT gviCvenebs, rom standarti-
zebuli testebis umetesoba Tanabrad iZleva kargi Sesrulebis Sesaxeb
prognozis gakeTebis saSualebas moswavleTa nebismieri jgufisaTvis.
is sakiTxebi, romlebic erTi SexedviT tendenciuri SeiZleba mogveCve-
nos umciresobis warmomadgenelTa sawinaaRmdegod, sulac ar niSnavs,
rom isini marTlac ufro rTuli iqneba maTTvis (Sattler, 2001). maSinac
ki, roca unar-Cvevebisa da miRwevis testebi ar aris tendenciuri sas-
kolo Sedegebis prognozirebaSi, bevr adamians sjera, rom isini mainc
iqneba samarTliani garkveuli jgufebis misamarTiT. testebi SeiZleba
procedurulad ar iyos samarTliani. anu SesaZloa zogierT jgufs
ar hqondes Tanabari SesaZlebloba testirebisas gamoavlines Tavisi
codna. qvemoT mogvyavs ramdenime magaliTi:
1. testisa da testis Camtareblis ena xSirad gansxvavdeba moswavlee-
bis enisagan.
2. is pasuxebi, romlebic mxars uWers saSualo fenis Rirebulebebs,
ufro maRali qulebiT fasdeba.
3. individualurad Catarebul inteleqtis testebSi, maRali qulebiT
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
ra mosazrebebi gaqvT bavS-
vebis testirebebTan dakav-
SirebiT?
Sefasebis tendenciuroba
_ arasamarTliani Sefaseba
moswavleTa jgufis maTi gen-
deruli, rasobrivi, eTnikuri,
socio-ekonomikuri
statusis gamo.
721
fasdeba maRali verbaluroba da bevri laparaki. es ukeTes piro-
bebSi ayenebs im moswavleebs, romlebic aseTYsituaciebSi Tavs kom-
fortulad grZnoben.
testebi SeiZleba ar iyos samarTliani, ramdenadac SesaZlebelia
gansxvavebul jgufebs im masalis swavlis sxvadasxva SesaZlebloba
hqondes, romelic mowmdeboda. sakiTxebi, rogorc wesi, exeba xolme
rekomendaciebi: sandoobisa da validobis gazrda
darwmundiT, rom testi namdvilad daswav
lil masalas moicavs.
magaliTebi
1. SeadareT testis sakiTxebi kursis miznebs.
darwmundiT, rom isini erTmaneTs emTxve-
va.
2. rodesac es SesaZlebelia, gamoiyeneT ad-
gilobrivi miRwevis testebi da adgilo-
brivi normebi.
3. SeamowmeT, aris Tu ara testi sakmarisad
vrceli raTa moicvas mniSvnelovani Teme-
bi.
4. gamoavlineT, aqvT Tu ara moswavleebs
raime sirTule testis Sesrulebisas, mag-
aliTad, arasakmarisi dro, gadaWarbebuli
sirTule da a.S. Tu aseTi ram xdeba, ganix-
ileT es problemebi skolis personalTan
erTad.
darwmundiT, rom moswavleebma ician, ro
gor gamoiyenon testis masala.
magaliTebi
1. testirebamde ramdenime dRiT adre Seadgi-
neT ramdenime savarjiSo, romelic testis
sakiTxebis nimuSi iqneba.
2. aCveneT moswavleebs, rogor unda Seav-
son pasuxis furceli, gansakuTrebiT ki
isini, romlebic kompiuteruli meTodiT
muSavdeba.
3. darwmundiT, rom axal, moridebul, Sedar-
ebiT CamorCenilsa da kiTxvis problemebis
mqone moswavleebs esmiT sakiTxebi.
4. darwmundiT, rom moswavleebs esmiT, sad
unda gamoTqvan sakuTari mosazrebebi.
zustad SeasruleT testis Catarebis
instruqcias.
magaliTebi
1. gavarjiSdiT mis CatarebaSi, sanam realu-
rad miscemdeT davalebas moswavleebs.
2. zustad daicaviT dawesebuli drois limi-
ti.
SeuqmeniT moswavleebs maqsimaluri
komforti testirebisas.
magaliTebi
1. nu aaforiaqebT moswavleebs imis TqmiT,
rom testi wlis yvelaze mniSvnelovani
movlenaa.
2. daexmareT bavSvebs moeSvan, sanam test-
sirebas daiwyebT, SeiZleba exumroT an
mouwodoT, rom Rrmad amoisunTqon. Ta-
vadac nu iqnebiT daZabuli.
3. darwmundiT, rom oTaxi, sadac testireba
mimdinareobs myudroa.
4. SeamcireT cuRlutobisa da daudevrobis
albaToba akontroleT oTaxi. nu Caeflo-
biT Tqvens samuSaoSi.
gaxsovdeT, rom arc erTi testis Sedegebi
ar aris srulyofili.
magaliTebi
:
1. monacemebis interpretireba moaxdineT mo-
nacemTa mTeli arealisa da ara erTi konk-
retuli cifris gaTvaliswinebiT.
2. yuradReba ar miaqcioT monacemebSi mcire
gansxvavebebs.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://seamonkey.ed.asu.edu/`alex/teaching/assessment/reliability.html
http://www.fairtest.org/
722
iseT faqtebsa da gamocdilebas, romelic dominanturi kulturisaTvis
aris nacnobi da ara umciresobisaTvis. ganvixiloT meoTxeklaselTa
testis es sakiTxi, romelic pofemma aRwera (2005-I):
Cemi biZis muSaobis are kompiuteruli daprogramebaa.
daakvirdiT CamoTvlil winadadebebs da gansazRvreT, romelSi aqvs
sityva `sferos~ igive mniSvneloba, rac hqonda mocemul winadadebaSi?
A. softbolis Camwodebelma icis, ra are daikavos pozicia.
B. maT moamzades are morwyes da moxnes igi.
C. me vici is ra ganxriTac vgegmav kolejis damTavrebas.
D. eqimma kedlis Carti gamoiyena, raTa Seemowmebina Cemi
mxedvelobis are.
aseTi tipis sakiTxebi TiTqmis yvela standartizebul testSi Sedis.
magram yvela ojaxSi ar aRweren sakuTar saqmes, rogorc `sferos~. Tu
Tqveni mSoblebis profesia ukavSirdeba kompiuters, medicinas, samar-
Tals, ganaTlebas, maSin mixvdebiT, ras gulisxmobs aq `sfero~. magram
Tu isini sasursaTo maRaziaSi muSaoben an manqanebs aremonteben? aris
ki es sferoebi? gamodis, rom klasis miRma cxovrebiT zogierTi mo-
swavle mzad aris am sakiTxisaTvis, zogierTi ki ara.
kulturalurma tendenciebma ubiZga fsiqologebs testirebaSi gan-
eviTarebinaT kulturalurad samarTliani anu kulturisagan Tavi
sufali testebi. Tumca am mcdelobas didi warmateba ar mohyolia.
Zalian bevr am e.w. kulturisagan damoukidebel testSi dabali so-
cialur-ekonomikuri statusis mqone moswavleebisa da sxvadasxva eT-
nikuri jgufebis miRwevebi igive an uaresi iyo standartul veqslerisa
da bines inteleqtis skalebSi (Sattler, 2001). rogor ganacalkevebT kul-
turas kogniciisagan? nebismieri moswavlis swavla emyareba mis kul-
turas da testis yoveli sakiTxi garkveuli saxis kulturaluri cod-
nidan gamomdinareobs.
dRes standartizebuli testebis umetesoba yuradRebiT mowmdeba,
rom masSi ar aRIniSnebodes tendenciuroba, magram maswavlebleTa mier
Sedgenili testebic aseve SeiZleba tendenciuri iyos. saWiroa, maswav-
lebelma, gansakuTrebiT ki, axalbeda maswavlebelia kolegebs sTxovos
testis gadaxedva (Popham, 2005-I). megzuri daexmareba Tqvens moswav-
leebs testebis CabarebaSi.
standartizebuli testebis tipebi
dRes skolebSi standartizebuli testebis sxvadasxva tipi gamoi-
yeneba. Tu ginaxavT moswavleTa piradi saqmeebi, romlebic moicavs
ramdenime wlis ganmavlobaSi testirebis Sedegebis Sesaxeb Canawerebs,
gecodinebaT, rom bavSvebis testirebis mravali gza arsebobs. stand-
artizebuli testebis sami farTo kategoria gvxvdeba: esaa miRwevis,
diagnostikuri da unarebis testebi (interesis CaTvliT). rogorc mas-
wavlebeli, yvelaze xSirad miRwevisa da unarebis testebs SexvdebiT.
daakavSireT da ganavrceT
Tqvens swavleba / portfo
liosTan mimarTebaSi
CanarTis _ `rekomendaciebi~
_ gamoyenebiT, romelic
exeba testisaTvis momzade-
bas. Tqveni moswavleebisaTvis
SeimuSaveT testis Cabarebis
Sesaxeb miTiTebebi.
daukavSireT PRAXIS IIs
da ganavrceT
standartizebuli testebis
tipebi
maswavleblebi, swavlebis
specialistebi, skolis
fsiqologebi testebis farTo
speqtrs iyeneben. ganasxvaveT
erTmaneTisagan miRwevis, di-
agnostikuri da unar-Cvevebis
testebi. aRwereT TiToeulis
daniSnuleba.
kulturisgan Tavisufali
testi _ testi, romelic ar
aris tendenciuri sxvadasxva
kulturebTan mimarTebaSi.
723
nayofierad gamoiyeneT testirebis wina saRamo.
magaliTebi
1. gamocdis wina saRamos imecadineT, SeajameT
sakvanZo sakiTxebi, konceptebi da mimarTebebi.
2. kargad gamoiZineT RamiT. Tu iciT, rom zoga-
dad gamocdis wina Rames ver iZinebT xolme,
SeecadeT meti iZinoT wina dReebSi.
SeiqmeniT iseTi pirobebi, rom moaxerxoT testze
koncentrireba.
magaliTebi
1. sanam gamocdaze waxvidodeT, kargad danayr-
diT.
2. ar dajdeT megobarTan axlos. aman SeiZleba
koncentrirebaSi xeli SegiSaloT. Tu Tqveni
megobari adre morCeba, SeiZleba aman Tqvenzec
imoqmedos da aCqardeT testi daasruloT.
darwmundiT, rom gesmiT, ras gTxoven testSi.
magaliTebi
1. yuradRebiT waikiTxeT miTiTebebi. Tu darw-
munebuli ar xarT, rom gesmiT, daazusteT in-
struqtorTan.
2. yuradRebiT waikiTxeT yvela kiTxva, raTa kar-
gad gaigoT eSmakuri, damabneveli sityvebi, ro-
goricaa: ara, gamoricxeT, yvela movlena, da
a.S.
3. gamocdaze, sadac vrclad werilobiT unda gas-
ceT pasuxi kiTxvebs, jer yvela kiTxva waikiTx-
eT, raTa icodeT ra moculobis samuSao gaqvT
da miiRoT gadawyvetileba, ra dro SegiZliaT
dauTmoT TiToeul kiTxvas.
4. Tu testebSi, pasuxebi ramdenime alterna-
tividan unda SearCioT, yuradRebiT waikiTxeT
TiToeuli alternativa, Tundac mogeCvenoT,
rom pirvelia swori.
gamoiyeneT dro nayofierad.
magaliTebi
1. maSinve daiwyeT muSaoba da swrafad imuSaveT,
sanam didi energia gaqvT.
2. Tavdapirvelad advili sakiTxebi gaakeTeT.
3. ar CaacivdeT erT sakiTxs. Tu romelime sakiTxze
pasuxis gacema gagiWirdaT, moniSneT es sakiTxi
da Semdeg miubrundiT, roca sxva ufro martiv
sakiTxebs upasuxebT.
4. Tu iciT, mraval alternativis an testze sa-
pasuxod, rom dro ar geyofaT, darCenil
sakiTxebSi nebismieri varianti SemoxazeT, Tuki
ar arsebobs sasjeli alalbedze SemoxazvisaT-
vis.
5. Tu dro ar geyoT werilobiT testze pasuxis ga-
sacemad, nu datovebT grafas cariels, mokled
CawereT ZiriTadi sakiTxi, rac daanaxebs mas-
wavlebels, rom icodiT pasuxi, magram dro ar
geyoT mis vrclad dasawerad.
unda icodeT, rodis SemoxazoT varaudiT swori
pasuxi mravali alternativisa da WeSmariteba
mcdarobis testSi.
magaliTebi
1. yovelTvis unda mixvdeT, Tu mxolod jamdeba
swori pasuxebi.
2. alternativebis Semcirebis kvalobaze pasuxi
ufro gagiadvildebaT.
3. nu SemoxazavT pasuxs alalbedze, roca amisaT-
vis dawesebulia sasjeli da logika sarwmunod
ar migaCniaT.
4. yovelTvis grZelia swori pasuxebi? mokle? Sua-
Sia moqceuli? erTi da imave asoTia aRniSnuli?
ufro xSirad WeSmaritia, vidre mcdari?
5. gramatikis codana swori pasuxebis mignebaSi
gexamrebaT, an amcirebs alternativebis raode-
nobas?
SeamowmeT Tqveni namuSevari.
magaliTebi
1. maSinac ki gadaavleT Tvali ganmeorebiT kiTx-
vas, gaxedvac ar gindodeT misken, raTa dar-
wmundeT, rom ise upasuxeT, rogorc fiqrob-
diT.
2. Tu meqanikurad Tvladi pasuxebisa Sesavsebi,
SeamowmeT da darwmundiT, rom kiTxvis nomeri,
romelsac pasuxobT, Seesabameba pasuxis nomers
furcelze.
tests, romelsac werilobiT pasuxobT, ramdena
dac SesaZlebelia, pirdapir upasuxeT
magaliTebi
1. Tavi aarideT vrcel Sesavali pirvelive wi-
nadadebiT upasuxeT kiTxvas da Semdeg ga-
navrceT.
2. Tqveni saukeTeso ideebi ar SemoinaxoT bo-
losTvis, pasuxis dasawyisSive dawereT.
3. Tu maswavlebeli ar iTxovs srul pasuxebs, gaa-
keTeT ZiriTadi sakiTxebis, argumentebisa da
a.S. CamonaTvali. es dagexmarebaT mosazrebebi
kargad CamoayaliboT da koncentrireba moaxdi-
noT pasuxis mniSvnelovan aspeqtebze.
iswavleT gamocdilebidan.
magaliTebi
1. yuradReba miaqcieT, roca maswavlebeli mimoix-
ilavs pasuxebs. SegiZliaT iswavloT sakuTar
Secdomebze. gaiTvaliswineT igive kiTxva Sei-
Zleba momavalSic SegxvdeT.
2. daakvirdiT, xom ar gaqvT raime problema
konkretul sakiTxTan dakavSirebiT. Tu es asea,
SemdegSi am Temas ufro met yuradRebas mi-
aqcevT.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.eop.mu.edu/study/ an
http://www.testtakingtips.com/
rekomendaciebi: rogor gavxdiT testirebis eqspertebi
724
miRwevis testebi: ra iswavla moswavlem?
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT SexedeT amonarids testidan 14.5.
naxazze ra aris am moswavlis Zlieri susti mxareebi da? saidan iciT?
standartizebuli testebis yvelaze gavrcelebuli forma aris
miRwevis testebi. maTi daniSnulebaa gazomos, ramdenad iswavla
moswavlem konkretuli sfero, magaliTad, wakiTxulis wvdoma, enis
gamoyeneba, angariSi, mecnierebebi, socialuri disciplinebi, maTema-
tika, logikuri azrovneba. arsebobs miRwevis testebi, rogorc indi-
videbisaTvis, aseve jgufebisaTvis. am testebs sxvadasxva sandooba
da validoba aqvs. jgufuri testebi SeiZleba gamoviyenoT situaciis
gacxadebisaTvis, gamovavlinoT, romel moswavles sWirdeba ufro meti
mecadineoba. es testebi SeiZleba safuZvlad daedos miRwevis donis
mixedviT moswavleTa dajgufebas. individualuri miRwevis testebi
ufro zustad gansazRvravs moswavlis akademiur dones da gvexmareba
gamovavlinoT problema, romelmac Tavi iCina swavlebisas.
normaze orientirebuli miRwevis testis informaciis gamoyeneba. ra
specifikuri informacia SeiZleba miiRos maswavlebelma miRwevis tes-
tis SedegebiT? testebis Semdgenlebi TiToeuli moswavlisaTvis uSve-
ben individualur formas, sadac iwereba TiToeuli subtestis mona-
cemi. 14.5 sqema individualuri formis magaliTia meoTxeklaseli ken
jonsisaTvis. am formas ori gverdi aqvs. pirveli gverdi (moswavlis
prezentacia) asaxavs moswavlis daxelovnebas sxvadasxva miswrafebeb-
Si (unar-CvevebSi) kiTxvaSi, enaSi, maTematikaSi, mecnierebasa da so-
cialur disciplinebSi. magaliTad, kiTxvaSi moiazreba zogadi wvdoma,
teqstis analizi, mniSvnelobis Sefaseba, kiTxvis strategiebi. Semdeg
TiToeuli unar-CvevisaTvis mocemulia gansxvavebuli gzebis warmod-
genis kenis skalaze.
moswavlis swori pasuxebis maCvenebeli/OPI maCvenebeli: pirvel
svetSi, romelsac aweria `moswavle~, miTiTebulia sworad gacemuli
pasuxebis raodenoba.
erovnuli OPI: saSualo OPI maCvenebeli qveynis masStabiT.
sxvaoba: sxvaoba moswavlis maCvenebelsa da erovnul saSualos Soris _
moswavle erovnul saSualoze maRla dgas Tu dabla da ramdeniT?
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
Turner, M. D., Baldwin, L.,
Kleinert, H. L. & Kearns, J. F.
(2000). kavSiri unarSezRuduli
moswavleebis alternatiuli
Sefasebisa swavlebis efeq-
turobis sxva sazomebTan.
Journal of Special Educa-
tion, 34, 69-76.
daakavSireT da ganavrceT
PRAXIS IITan mimarTebaSi
miRwevis testebis interpre-
tireba
maswavleblisTvis zusti
infromaciis qona arsebiTia
moswavlis akademiuri pro-
gresisaTvis. The ERIC Digest,
`testis Sedegebis ganmarteba
mSoblebisaTvis~ (http://www.
ericdigests.org/pre-9210/parents.
htm) dagexmarebaT am amocanis
SesrulebaSi.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
Tu xeli migiwvdebaT sakuTar
nawerebze, aiReT Tqveni
Cabarebuli standartizebuli
testebis aslebi da moaxdineT
monacemTa interpretireba,
TiTqos Tavad xarT sakuTari
Tavis maswavlebeli.
miRwevis testebi _ spe-
cialistebis mier Sedgenili
standartizebuli testebi,
romlebiTac izomeba, ramdenad
kargad daeufla moswavle mo-
cemul sferos-weras, kiTxvas,
maTematikas da a.S.
standartizebuli testebi,
romlebic ganaTlebaSi
gamoiyeneba, ZiriTadad sami
kategoriisaa: miRwevis, diag
nostikuri da unarCvevebisa
(interebis CaTvliT).
725
saSualo daxelovneba: aCvenebs saSualo xarisxis daxelovnebas am
miznisaTvis. teqstis analizisaTvis diapazoni 52-dan 75-mdea da kenis
qula am diapazonis zemoT dgas.
OPI grafa: grafis marjvena mxares, mTlianad gaferadebuli wre aRniS-
navs maRal daxelovnebulobas, sanaxevrod gaferadebuli wre saSu-
alo daxelovnebulobas, xolo carieli wre miuTiTebs dabal daxe-
lovnebulobaze.
meore gverdze (normaze orientirebuli maCveneblebi), kenis mona-
cemebi Sedarebulia 2000 wels Catarebuli erovnuli standartizaciis
magaliTis moswavleebis maCveneblebTan.
skaluri maCvenebeli: mTavar maCvenebels, romlisganac gamomdinareobs
yvela sxva maCvenebeli, zogjer zrdis maCvenebels uwodeben, ramde-
nadac igi gviCvenebs miRwevaSi zrdas, rac bunebrivad xdeba, roca
moswavle klasidan klasSi gadadis. magaliTad, mesameklaselis saSu-
alo maCvenebeli SeiZleba iyos 585, meaTeklaselis saSualo maCvene-
beli ki _ 714-s testSi, romlis SesaZlo maCvenebli SeiZleba meryeob-
des 0-dan 1000-mde. xSirad monacemebis daTvlisas xdeba sakiTxebis
sirTulis gaTvaliswineba. skolebi sul ufro xSirad iyeneben am
maCvenebels, ramdenadac maTi saSualebiT SesaZlebelia sxvadasxva
klasebis, safexurebis, an skolebis Sedareba (Popham, 2005a).
safexuris Sesabamisi maCvenebeli: migviTiTebs, rom kenis skaluri
maCvenebeli Seesabameba saSualo moswavlis maCvenebels skolis am
safexursa da am TveSi. gaixseneT problemebi, romlebic dakavSire-
bulia safexuris Sesabamis testebTan.
erovnuli stanini aris kenis staninis maCvenebeli, damyarebuli erovnu-
li normis magaliTis Sesadarebel jgufze.
erovnuli procentuli maCvenebeli: gveubneba, sad Tavsdeba kenis
maCvenebeli amave safexuris moswavleebTan mimarTebaSi qveynis far-
glebSi.
erovnuli procentuli maCveneblis rigi: erovnuli procentuli maC-
veneblebis rigi, sadac savaraudod moxvdeba kenis maCvenebeli. al-
baT gaxsovT namdvili maCveneblebis Sesaxeb Cveni msjelobidan, rom
es rigi anu ndobis intervali, ganisazRvreba kenis mier realurad
miRebuli maCveneblisaTvis testis standartuli Secdomis mimate-
biTa da gamoklebiT. arsebobs 95%-iani Sansi imisa, rom kenis namd-
vili maCvenebeli am rigSi moxvdeba.

diagnostikuri testebi: ra aris moswavlis Zlieri da susti mxa-
reebi? miRwevis testebi, rogorc standartizebuli, ise maswavleblis
mier Sedgenili, avlens sisusteebs akademiur SinaarsSi, magaliTad,
maTematikaSi, angariSSi, kiTxvaSi. individualurad Catarebuli diag-
nostikuri testebi avlens sisusteebs (xazgasmulia) swavlis proces-
Si. Tu maswavleblebs surT gamoavlinon swavlasTan dakavSirebuli
specifikuri problemebi, maT mouwevT gadaxedon sxvadasxva diagnos
tikuri testis Sedegebs, romlebic swored am procesebis Sesafase-
blad aris Sedgenili. diagnostikur testebs moswavleebs individu-
alurad utarebs specialurad amisTvis gawvrTnili profesori. mizani
Cveulebriv moswavlis specifikuri problemebis gamovlenaa. arsebobs
diagnostikuri testebi, romlebic afasebs bgerebi erTmaneTisagan ga-
nasxvavebis, damaxsovrebis warmoTqmuli sityvebisa an winadadebebis,
diagnostikuri testebi _ indi-
vidualuri gamoyenebis testebi,
romlebic emsaxurebian spe-
cialuri saswavlo problemebis
identifikacias.
726
sqema 14.5
simboloebTa mimdevrobis gaxsenebis, gamoxatvis mimarTebebis, moax-
dino Tvalisa da xelis moZraobis koordinaciis, sagnebis zepirad aR-
weris, SeerTebis bgerebis sityvvebad, suraTSi detalebis amoicnobis,
wyaro: Individual Profle Report from TERRANOVA, The Second Edition. Published by McGraw-
Hill. Copyright 2001 by McGraw-Hill. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
727
moZraobis koordinaciisa, da kidev bevr sxva unars, romelic saWiroa
swavlis procesSi, damaxsovrebaSi, naswavlis gamovlenaSi. dawyebiTi
skolis maswavleblebi ufro met informacias miiReben diagnostikuri
testebidan, vidre saSualo klasebis maswavleblebi. maRali klasebis
moswavleebi, Cveulebriv, unar-Cvevebis testebs abareben.
unar-Cvevebis testebi: ramdenad warmatebuli
iqneba moswavle momavalSi?
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
gaixseneT kolejSi misaRebi ga-
mocdebi. ra testi SeasruleT? rogor moemzadeT? gagakvirvaT sa-
kuTarma maCvenebelma? ras gaakeTebdiT rom daxmarebodiT Tqvens mo-
swavles amave tipis testisaTvis momzadebaSi?
miRwevisa da unar-Cvevebis testebi zomavs ganviTarebul unars.
miRwevis testebi SeiZleba zomavdes rogorc drois mokle periodSi
ganviTarebul unarebs, magaliTad, erTi kviris ganmavlobaSi naswavli
rukis kiTxvas, aAseve drois xangrZliv SualedSi, magaliTad, semestris
ganmavlobaSi naswavl unars. uUnarCvevebis testebi zomavs unarebs,
romelic wlebis ganmavlobaSi viTardeboda da axdens imis prognozire-
bas, ramdenad warmatebuli iqneba moswavle momavalSi ucnobi masalis
aTvisebaSi. udidesi gansxvaveba am ori tipis tests Soris isaa, rom
maT sxvadasxva daniSnuleba aqvs. miRwevis testebi zomavs saboloo
Seddegs (da SeiZleba aniWebdes qulebs), unar-Cvevebis testebis Sede-
gebs ki prognozirebas, ramdenad kargad daZlevs adamiani konkretul
programas, rogoricaa koleji an profesiuli saswavlebeli (Anastasi,
1988).
IQ
da sqolastikuri unari. meoTxe TavSi ganvixileT unar-Cvevebis
erT-erTi yvelaze cnobili testi _ inteleqtis testi, romelsac in-
teleqtis tests, rogorc ukve viciT, SeiZleba sqolastikuri unaris
testi vuwodoT. axla roca ukve iciT standartuli gadaxris cneba,
SeZlebT SeafasoT testis ramdenime statistikuri Tavisebureba. mag-
aliTad, IQ maCvenebeli standartuli maCvenebelia, 100 saSualoT da
15 an 16standartuli gadaxriT, es damokidebulia testze. amdenad,
generaluri populaciis 68%-s eqneba maCvenebeli saSualodan +1 da
_1 standartuli gadaxriT, anu 85-dan 115-mde.
mcire gansxvaveba ori moswavlis IQ maCvenebels Soris saTvalavSi
misaRebi ar aris. monacemebi 90-dan 109-mde saSualos farglebSi jde-
ba. faqtobrivad, 80-dan 119-mde monacemebi ganixileba, rogorc dabali
saSualodan maRal saSualomde speqtri. imisaTvis, rom vnaxoT ra saxis
problemebi SeiZleba gaCndes, ganvixiloT Semdegi magaliTi:
mSobeli: Cven movediT, raTa dagelaparakoT dRes, radgan Sokire-
bulebi varT Cveni vaJis IQ maCveneblis gamo. arc ki
gvjera, rom man 99 qula miiRo, maSin, roca mis das bev-
rad maRali Sedegi hqonda imave testSi. arada, viciT,
rom isini erT doneze arian faqtobrivad, sems ukeTesi
niSnebi aqvs, vidre lorens hqonda me-5 klasSi.
maswavlebeli: ra maCvenebeli hqonda lorens?
mSobeli: mas bevrad ukeTesi Sedegi hqonda. man 103 qula
daagrova.
daakavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
airCieT partniori, raTa
gaiTamaSoT maswavleblisa da
mSoblis Sexvedra. maswav-
lebelma unda moaxdinos
monacemTa interpretireba
mSoblisaTvis da gamoitanos
daskvnebi; misces mSobels
rekomendaciebi bavSvis
momavali ganaTlebis Ses-
axeb. mSobeli Tavisuflad
unda usvamdes maswavlebels
SekiTxvebs interpretirebasa
da rekomendaciebTan dakav-
SirebiT.
mesameklaseli teri, monace
mebi emyareba nacionalur,
saxelmwifoSi miRebul
normas.
maTematikuri gamoTvlebi: 6.0
(safexuris Sesabamisi maCvene-
beli)
maTematikuri azrovneba: 3.5
(safexuris Sesabamisi maCvene-
beli)
leqsikonis kiTxva: 85 pro-
centi
wakiTxulis wvdoma: 53 pro-
centi
jgufuri IQ maCvenebeli: 79
(testi Cabarebul iqna teris
dabadebis dRis win)
meaTeklaseli bobi, monace
mebi emyareba adgilobriv
normas.
maTematikuri gamoTvlebi: 5
(staninis maCvenebeli)
maTematikuri azrovneba: 4
(staninis maCvenebeli)
leqsikonis gamoyeneba: 53 (T
maCvenebeli)
wakiTxulis wvdoma: 38 (T
maCvenebeli)
individualuri inteleqtis
testi: 125
unarebis Sesamowmebeli
testebi _ testebi, romle-
bic afasebs moswavlis zogad
da specifikur unarebs da
saSualebas iZleva viwinaswarm-
etyveloT moswavlis momavali
saqmianoba.
728
moemzadeT, rom ojaxis wevrebs TiToeuli
monacemi araprofesiuli terminebiT ganum
artoT.
magaliTebi
1. Tu testi normazea orientirebuli, gaark-
viT, Sesadarebeli jgufi nacionaluri iyo,
Tu adgilobrivi. ganumarteT, rom bavS-
vis maCvenebeli gviCvenebs mis Sesrulebis
mimarTebas Sesadarebeli jgufis sxva mo-
swavleebis Sesrulebis mimarTebasTan.
2. Tu testi kriteriumzea orientirebuli,
ganumarteT, rom maCvenebeli gviCvenebs,
ramdenad aqvs bavSvs aTvisebuli mocemu-
li sfero.
Tu testi normazea orientirebuli, yur
adReba gaamaxvileT procentul maCvene
blebze, isini yvelaze advili gasagebia.
magaliTebi
1. ganumarteT, rom procentuli maCveneble-
bi migviTiTebs Sesadarebeli jgufis mo-
swavleTa ramdenma procentma miiRo igive
an ufro dabali maCvenebeli. maRali pro-
centi ukeTesia da 99 aris yvelaze maRali
maCvenebeli, rac SeiZleba miiRos moswav-
lem; 50 saSualoa.
2. SeaxseneT mSoblebs, rom procentuli
maCvenebeli ar miuTiTebs swori pasuxebis
raodenobaze, amdenad maCvenebeli, ro-
melic SeiZleba arcTu ise kargia sak-
laso testSi (vTqvaT 65% an 75%) saSua-
loze maRla dgas da rogorc procentuli
maCvenebeli kargicaa.
Tavi aarideT safexuris Sesabamis
maCveneblebs.
magaliTebi
1. Tu mSobels surs yuradReba gaamaxvilos
Tavisi Svilis safexuris doneze, uTxariT,
rom safexuris Sesabamisi maRali maCvene-
beli asaxavs mimdinare safexuris dones
da ara unars, rom bavSvi ufro maRali
donis masalis aTvisebas SeZlebs.
2. uTxariT mSoblebs, rom erTi da imave
safexuris Sesabamis maCvenebels gansxvave-
buli mniSvneloba aqvs sxvadasxva saganSi.
gaacnobiereT Secdoma testirebaSi.
magaliTebi
1. mSoblebma unda gaiTvaliswinon ara erTi
konkretuli ricxviTi maCvenebeli, aramed
is farglebi, romelSic Sedis es maCvene-
beli.
2. yuradReba ar miaqcioT maCvenebleblis
mcire gansxvavebulobas.
3. xazi gausviT, rom zogjer individis unar-
Cvevebi kriteriumze orientirebul tes-
tebSi mcire raodenobis sakiTxebiT izome-
ba. SeadareT testis maCveneblebi klasis
realur samuSaos imave sferoSi.
gamoiyeneT Sexvedris dro imisaTvis, rom
dagegmoT bavSvis mizani, romelsac ojaxSic
Seuwyoben xels.
magaliTebi
1. mSoblebs uCveneT sakiTxi, romelic iden-
turi iqneba testSi Semavali sakiTxebisa,
raTa gaigon, ras akeTebs maTi Svili ad-
vilad da ra uWirs.
2. mSoblebTan erTad mzad iyaviT imisaT-
vis, rom miznad daisaxoT bavSvebTan mniS-
vnelovani unar-Cvevebis ganviTareba.
damatebiTi ideebisaTvis ixileT:
http://pareonline.net/getvn.asp?v=&n=1
rekomendaciebi: testebis Sedegebis axsna da gamoyeneba
cxadia, rom dis da Zmis monacemic saSualos farglebSia. ramdena-
dac gazomvis standartuli Secdoma WISC-IV-Si (veqsleris inteleqtis
skala bavSvebisaTvis, meoTxe gamocema) erTi asakidan meoremde mcired
icvleba, saSualo standartuli Secdoma aris daaxloebiT 3. amdenad,
monacemTa farglebi 96-dan 102-mde da 100-dan 106-mde semisTvisac da
lorenisTvisac _ erTmaneTs emTxveva. bavSvs SeiZleba mieRo 100, 101
an 102 qulac.
729
testis Sedegebis ganxilva ojaxis wevrebTan. dro da dro Tqven mogi-
wevT testis Sedegebis axsna ojaxis wevrebisaTvis. megzuri ojaxis da
erTobis partniorobis megzuri SemogTavazebT ramodenime ideas.
sadavo sakiTxebi standartizebuli testirebaSi
rogoria Tqveni azri?
dawyebiTi skolis Sesaxeb samuSao interviusas gekiTxebian: `ra
unda gavakeToT imisaTvis, rom am skolaSi testebis maCveneblebi
gavzardoT, raTa mivaRwioT Cens adekvatur adreul progress?~

rac maxsovs, pedagogebi koncentrirebuli arian amerikeli moswav-
leebis Sedegebze. 1983 wels, ganaTlebis srulyofis erovnulma komisi-
am gamoaqveyna `eri riskis winaSe: ganaTlebis reformis brZaneba.~ am
angariSis mixedviT standartizebuli testebis maCveneblebi 25 wliT
CamorCeboda. ufro adre, politikosebi miuTiTebdnen maTematikisa da
mecnierebis mesame saerTaSoriso Seswavlaze, romelic aCvenebda, rom
SeerTebuli Statebi sxva qveynebs CamorCeboda maTematikisa da mec-
nierebis testebis monacemebiT. amis sapasuxod, daiwyo ufro masobri-
vi testirebebi. 2002 wels prezidentma buSma xeli moawera aqts `arc
erTi CamorCenili bavSvi~, romelic moiTxovs TiToeuli Statisgan,
rom Seiqmnas Sinaarsobrivi standartebi kiTxvasa da maTematikaSi da
moswavlis swavlisa da codnis Sefaseba moxdes am standartebis mixed-
viT momavalSi. mecnieruli sagnebis standartebi da Sefaseba unda
ganviTardeba SemdegSi(xazgasmulia) (Linn, Baker & Betebenner, 2002). aseTi
Sefasebebi yovel wels unda Cautardes TiToeul bavSvs mesamedan
merve klasamde da erTxel maRal klasebSi. kanoni ixileT:
http://www.ed.gov/offces/OESE/esea/summary.html.
rogor xdeba Sedegebis gamoyeneba?
pasuxismgebloba da maRali riskis testebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
rogori gavlena moaxdina Tqvenze
standartizebulma testebma? ra SesaZleblobebi gagixsnaT an Segiz-
RudaT am testebis monacemebma? iyo Tu ara procesi samarTliani?
testebi kvlevis ubralo procedurebi ar aris. yoveldRiurad in-
dividTA Sesaxeb uamravi miiReba gadawyvetileba, xdeba, romlebic em-
yareba testebis Sedegebs. unda miiRos Tu ara emilma marTvis mowmoba?
merve klasis ramdeni moswavle iqneba CarTuli mecnierebis aqseler-
aciul programaSi? vis sWirdeba damatebiTi mecadineoba? vin miiReba
kolejSi an profesiul saswavlebelSi? testebis Sedegebma SeiZleba
gavlena moaxdinos miRebaze pirvel klasSi, erTi klasidan meoreSi ga-
dasvlaze, skolis damTavrebaze, specialur programebSi monawileoba-
ze, specialur klasebSi Caricxvaze, maswavleblis licenziaze, skolis
daarsebaze.
am gadawyvetilebebis miRebisas mniSvnelovania erTmaneTisagan gan-
vasxvavoT sakuTriv testis xarisxi da gza, rogorgamoyenebulia igi.
daukavSireT swavlebas /
portfolios da ganavrceT
daumateT am Tavidan ideebi
mSoblebis CarTvis Sesaxeb.
daakavSireT PRAXIS II-s da
ganavrceT
standartizebuli testebi:
mTavari sakiTxebi
standartizebul testebTan
dakavSirebiT skolebSi Ta-
vidanve, arsebobs mravali
winaaRmdegoba. gaecaniT
mTavar sakiTxebs, romlebic
xazs usvams am sawinaaRm-
dego mosazrebebs. ganmar-
teT dapirispirebul banakTa
poziciebi.
730
saukeTeso Sefasebebic ki SeiZleba arasworad iqnes gamoiyeneba. mag-
aliTad, swavlis dasawyisSi validuri da sando testebis gamoyenebis
miuxedavad, bevr moswavles araadekvaturad miewereboda, TiTqos men-
taluri Seferxeba hqonda (Snapp & Woolfolk, 1973). problema iyo ara
testebSi, aramed imaSi, rom testis monacemebi erTaderTi informacia
iyo, romelic moswavleTa klasificirebisaTvis gamoiyeneboda. aseTi
daskvnebis gasakeTeblad yovelTvis ufro didi informaciaa saWiro.
statistikisa da specifikuri terminebis miRma uamravi sadao sa-
kiTxia Rirebulebebsa da eTikasTan dakavSirebiT. vin unda Semowmdes?
ra mohyveba Sedegad imas, rom mocemuli jgufisaTvis erTi testi
garkveulwilad ukeTesia meoreze. ra gavlenas axdens testireba mo-
swavleebze? rogor iqneba umciresobis warmomadgenel moswavleTa mo-
nacemebi interpretirebuli? ras vgulisxmobT realurad inteleqtSi,
kompetenciaSi, sqolastikur unarSi? Tanxvdeba Tu ara Cveni mosazre-
bebi im mosazrebebs, romelTac es testi eyrdnoba da am konstruqtebis
gasazomad viyenebT? rogor moxdeba testis Sedegebis integrireba in-
dividis Sesaxeb sxva infromaciasTan, raTa gamovitanoT daskvnebi? am
kiTxvebze pasuxis gasacemad saWiroa arCevanis gakeTeba rogorc Rireb-
ulebebze, aseve zust informaciaze dayrdnobiT, risi Tqma SeuZlia da
risi ara tests. gaxsovdeT RirebulebebTan dakavSirebuli es sakiTxe-
bi, roca ganvixilavT testebis gamoyenebasa da gadawyvetilebebs.
radganac aseTi kritikulia gadawyvetilebebi, romlebzec testis
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ix. P~Phi Delta Kappan~-is 2002
wlis maisis gamoSveba Temaze
`adaminuri momentebi maRali
riskis testebSi~ avtori lin-
da naTani. igi ambobs, `iseTi
skolebi, rogoricaa bostonis
xelovnebis akademia, uim-
edod cdiloben daicvan Tavi
gagebis unaris Sefasebis ma-
saCusetis sistemisagan, raTa
ar daingres maTi struqtura.
igi am sistemiT maniis fonze
saubrobs brZolaze maRali
xelovnebisa da akademiuri
kurikulumisaTvis, romelsac
maRal kvalificiuri da pro-
fesiuli maswavleblebi aswav-
lian pativiscemisa da maRali
molodinis atmosferoSi. ix.:
http://www.pdkintl.org/kappan/
k0204nat.htm
pasuxismgeblobas ori mniSvneloba aSeiZleba
hqondes. pirveli maTgani exeba imas, rom unda
Segrovdes informacia, raTa SegveZlos kargi
gadawyvetilebebis miReba programebis gana-
Tlebis politikis, resursebis Sesaxeb. meore
vinmes akisrebs pasuxismgeblobas moswavlis
swavlaze _ rogorc wesi, skolas an maswavleb-
els (Haladyna, 2002).
argumenti sazogadoebas sWirdeba in
formacia.
am saxis pasuxismgeblobis sasargeblod ar-
gumenti isaa, rom sazogadoebas aqvs ufleba,
icodes, ra xdeba skolebSi, gansakuTrebiT imi-
tom, rom skolebi sazogadoebis fuliT finans-
deba. testireba SeiZleba dagvexmaros molo-
dinebis amRlebaSi dabali Sedegeebis mqone
skolebis mimarT da misces pedagogebs is sa-
Wiro informacia, romelic maTTvis aucilebe-
lia programebis gasaumjobeseblad sakuTar
skolebSi (Doherty, 2002). adamianebs, romlebic
gadawyvetilebas iReben, romeli programiT
imuSaon an rogor gaanawilon resursebi, sWird-
ebaT informacia moswavlis miRwevis Sesaxeb.
2002 wlis aqti `arc erTi CamorCenili bavSvi~
awesebs wliur Sefasebas kiTxvasa da maTemati-
kaSi yoveli moswavlisaTvis me-3-dan me-8 kla-
samde. erTi mizani aris `mSoblebis, moqalaqee-
bis, pedagogebis, administratorebis, kursis
ganmsazRvrelebis uzrunvelyofa informaciiT
am wliuri Sefasebebis Sesaxeb. monacemebi xelmi-
sawvdomi iqneba yovelwliuri angariSebis saxiT
skolis Sedegebisa da progresis Taobaze. isinia
miawvdian mSoblebs informacias maTi Svilebis
skolis Sedegebis xarisxis Sesaxeb, maswavle-
blebis kvalifikaciisa da maTi Svilebis pro-
gresis Sesaxeb ZiriTad sagnebSi (SeerTebuli
Statebis ganaTlebis departamenti, `arc erTi
CamorCenili bavSvi~, 2002).
argumenti / kontrargumenti
gamoyenebul i unda i yos Tu ar a t est ebi maswavl ebl ebi sTvi s
pasuxi smgebl obi s dasaki sr ebl ad?
731
Sedegebi axdens gavlenas, mravali pedagogi am process maRali Tama
sis testirebas uwodebs. maRali Tamasis testis Sedegebis erT-erTi
gamoyeneba, aris maswavleblisaTvis, skolebisTvis, administratorebi-
saTvis angariSvaldebulebis dakisreba moswavlis Sedegebze. magali-
Tad, maswavleblis bonusebi SeiZleba dakavSirebuli iyos moswavle-
Ta miRwevasTan. aqtiT `arc erTi bavSvi~, gansazRvrulia, rom yovel
StatSi unda miznebi adekvaturi yovelwliuri progresi yoveli mo-
swavlisaTvis zogadad da aseve specifikuri jgufebisaTvis. adreuli
progresis miznebi unda emsaxurebodes erT zogad mizans, rom yoveli
moswavle ukeTesi unda iyos 2013-2014 wlisaTvis. skolebs, sadac am
mxriv warumatebloba aRiniSneba ori wlis ganmavlobaSi, gaumjobeseba
sWirdebaT (Linn, Baker & Betebenner, 2002). xolo im skolebSi, sadac mo-
nacemebi ar umjobesdeba sami wlis ganmavlobaSi, personali da kuri-
kulumi unda Seicvalos.
aris Tu ara marTebuli maswavleblebsa da skolaze pasuxismgeb-
lobis dakisreba moswavleTa dabali miRwevis gamo? Tvalsazrisi / kon-
trTvalsazrisi gviCvenebs, rom am sakiTxzec azrTa sxvadasxvaobaa.
maRali riskis testebis safrTxe da SesaZleblobebi
maswavleblebi, romlebTanac vmuSaob, xSirad imedgacruebulni ari-
an imis gamo, rom testebis Sedegebi xSirad gvian, wlis bolos modis
kontrargumenti
aranairi mniSvneloba ara
aqvs testis maCveneblebis gamoyenebas mas
wavleblebisa da skolebisaTvis pasuxismgeb
lobis dasakisreblad.
standartizebuli tstebi namdvilad mawvdis
informacias mSoblebs `maTi Svilebis swavlis
xarisxis~ an `maswavleblebis kvalifikaciis~ Se-
saxeb? Tu testi ukavSirdeba kurikulumis mniS-
vnelovan miznebs, utardeba im moswavleebs,
romelTac es masala iswavles drois misaReb
SualedSi, Tavisufalia tendenciurobisagan,
Seesabameba moswavleTa metyvelebisa unarsa
da Sesabamisad aris warmarTuli, am SemTxveva-
Si testis Sedegebi testireba marTlac iZl-
eva garkveul informacias skolis efeqturobis
Sesaxeb. magram jeims pofemma (2005-II) aRniSna,
rom `samwuxarod, dRes maCveneblebi maswavle-
blebis swavlebis unar-Cvevebze metad moswav-
leebis socialur-ekonomikur statuss asaxavs.~
Tu mimdevrobiT davalagebT skolebs maTi miR-
wevis testebis maCveneblebis mixedviT, es mim-
devroba iseTivea, TiTqos Cven skolebi moswav-
leTa ojaxis saSualo Semosavlebis mixedviT
ganvalageT (Noguera, 2005).
arsebobs sxva problemac _ rom maswavleb-
lebsa da skolebisTvis pasuxismgeblobis da-
kisreba imasTan dakavSirebiT, rom moswavleebi
2014 wlisaTvis Sedegebis maqsimums unda aRw-
evdnen. aris Tu ara es marTebuli molodini?
robert lini (2003), Sefasebis cnobili eqsper-
ti, ambobs:
ar unda davsaxoT iseTi maRali mizne-
bi yvela skola, romlisTvisac jer arc
erT skolas ar miuRwevia. magaliTad, Tu
ar arsebobs skola, sadac moswavleebis
100% aCvenebs dones, ar unda velodoT,
rom am mizans yvela skola miaRwevs mom-
devno 12 weliwadSi. es namdvilad, arar-
ealuri molodinia (gv. 4).
dabolos uazrobaa, yvela moswavlisagan mo-
viTxovoT erTi da imave sagnebis swavla da er-
Ti da imave standartebiT gavakeToT maT Ses-
axeb daskvna, roca TiToeul maTgans masalis
swavlis Tanabari SesaZlebloba ara aqvs. ro-
gorc Cans maRali riskis pasuxismgebloba im
mosazrebas emyareba, rom skolebisa `sajarod
damcireba sakmarisia imisaTvis, rom maT gaaum-
jobeson swavla. ver vxedav imis raime sabuTs,
rom es (Noguera, 2005) ase iqneba~.
rogoria Tqveni azri?
gamoxateT sakuTari mosazreba veb-gverdze:
www.mylabschool.com
maRali Tamasis testi _ Zlie-
ri gavlenis mqone standar-
tizebuli testi; gamoiyeneba
oficialuri pirebis, skolis
administraciis an damqirave-
belis mier gadawyvetilebis
misaRebad.
angariSvaldebuleba _
maswavleblebsa da skolebs
ekisrebaT pasuxismgebloba
moswavlis swavlis procesze.
Semowmeba xorcieldeba maRali
Tamasis testebis saSualebiT.
adeqvaturi yovelwliuri
progresi _ programa, ro-
melic miznad isaxavs amoswav-
leTa yovelwliur ganviTa-
rebas da gaTvlilia iseTi
specifikuri jgufebisaTvis,
rogoricaa ZiriTadi eTni-
kuri da rasobrivi jgufebi,
unarSezRuduli moswavleebi,
dabalSemosavliani ojaxebis
Svilebi, is moswavleebi, rom-
lebic cudad floben enas.
732
da veRar axerxeben swavlebis dagegmvasa da masSi cvlilebebis Seta-
nas. garda amisa, isini Civian droze, rac testebs maT momzadebasa da
Catarebas miaqvs, isini aseve Civian, rom testebi im masalas exeba, ro-
melic maT kurikulumSi ar Sedis. arian Tu ara es marTali?
dasabuTebuli problemebi maRali Tamasis testirebasTan dakavSirebiT.
rodesac testis Sedegebze amdeni ram aris damokidebuli, darwmuneb-
uli unda iyoT, rom testi realurad zomavs imas, rac daswavlilia?
adre, es Tanxvedra didi problema iyo. sent _ luiseli maswavleblebis
erTma jgufma aRmoaCina, rom maTi kurikulumis 10%-ze naklebi emTx-
veoda saxelmZRvaneloebsa da standartizebul testebs, romelsac iy-
enebdnen (Fiske, 1988). dRes ukve bevrad ukeTaa mogvarebuli es sakiTxi,
magram mainc aucilebelia vicodeT, Tu raime gansvla aRiniSneba.
rac Seexeba dros. kvlevebiT dadginda, rom zogierT StatSi dawye-
biTi skolebis 80% swavlebis drois 20%-s testebisaTvis momzadebas
uTmobda (Abrams & Madaus, 2003). maRali riskis testebis kvlevam sxva
problemebic warmoaCina. testi aviwroebs kurikulums. testebis ram-
denime wlis Sedegebis analizis Semdeg liza abramsma da jorj madaus-
ma (2003) daaskvnes, rom `yvelgan, sadac xdeba maRali riskis testebis
Catareba, sagamocdo masala gansazRvravs kurikulums.~ magaliTad, Tu
gamoviyenebT akademiuri unar-Cvevebis Sefasebsi texasur meTods, es
gamoiwvevs kurikulumis Secvlas, rac yuradRebas amaxvilebs testire-
baze da ugulebelyofs sxva sferoebs, damatebiT, maTematikuri testi
amave dros aris kiTxvis unaris testic. kiTxvis dabal unaris mqone
moswavleebs problemebi eqmneba maTemaikur testebSi, gansakuTrebit
Tu maTi mSobliuri ena ar aris inglisuri.
dawyebiT skolebSi meore moulodneli Sedegia is, rom testireba
moswavleebs, romelTa rwmenis Camouyalibdeba, rom isini warumate-
blebi iqnebian skolis damamTavrebel gamocdebSi. rom Tu mainc ver
daamTavreben skolas raRa azri aqvs skolaSi siaruls, amitom fiqro-
ben isini (McNeil & Valenzuela, 2000). magaliTad, 2000-2001 saswavlo wels,
inglisuri enis SemswavlelTa daaxloebiT erTi mesamedi niu-iorkis
skolidan gamovarda. mTavari mizezi iyo maTi uunaroba CaebarebinaT
gamocda (Medina, 2002). ara aqvs ,mniSvneloba ramdenad kargia testi,
maRali riskis zogierTi testis gamoyeneba aramarTebulia. 14. cxrili
2 aRwers zog maTgans.
maRali Tamasis testebis kargad gamoyeneba. imisaTvis, rom Rirebuli
iyos, testebis programebs arc erTi Tavisebureba unda axasiaTebdes.
ra Tqma unda isini unda iyos sando, validuri da aratendenciuri.
amis garda, testebis programebi:
1. ukavSirdebodes skolis standartebs _ es arsebiTi sakiTxia vali-
dobisaTvis.
2. iyos ufro didi SefasebiTi gegmis nawili. arc erTi individual-
uri testi ar iZleva yvela saWiro informacias moswavlis miRwevis
Sesaxeb. sakamaTo sakiTxia, rom skolebma Tavi aaridon Cabareba-
CaWrasTan dakavSirebuli gadawyvetilebis miRebas mxolod testze
dayrdnobiT.
3. amowmebdes kompleqsur azrovnebas da ara ubralod unar-Cvevebsa
Tu faqtobriv codnas.
4. uanrSezRuduli moswavleebisaTvis iZleodes Sefasebis alterna-
tiul strategiebs.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
ix. P~Phi Delta Kappan~-is 2002
wlis martis gamoSvebaSi ori
statia maRali Tamasis tes-
tebis Taobaze aliaskaSi:
maRali Tamasis testebi alias-
kaSi specifikur problemebs
warmoSobs adgilobrivi
aliaskeli da unarSezRuduli
moswavleebisaTvis - iseTive
problemebs, rogorsac es tes-
tebi qmnis sxva adgilebSi imave
jgufebisaTvis.
Equity for Alaska Natives: Can
High-Stakes Testing Bridge
the Chasm Between Ideals and
Realities? by Ken Jones and Paul
Ongtooguk.
High-Stakes Testing for Students
with Special Needs, by Toni K. Mc-
Dermott and Donald F. McDermott.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
2003 wlis zamTris `Theory
Into Practice~-is gamoSveba Te-
maze `maRali Tamasis testebis
gavlena~ margaret klarkisa
da kelvin gregoris redaq-
torobiT gamoica da Semdeg
statiebs moicavs:
`High-Stakes Testing and the
Curriculum by Marguerite
Clarke
High-Stakes Testing and
Teachers by George Madaus,
Lisa Abrams, and Joseph Pedulla
`High-Stakes Testing and Stu-
dents by Catherine Horn
`Preparing for High-Stakes Test-
ing by Cengiz Gulek
`Lessons from Abroad: Interna-
tional Practices in High-Stakes
Testing by Kelvin Gregory
`Where to From Here? by
Naomi Chudowsky and James
Pellegrino
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
McNeil, L. M. & Valenzuela, A.
(2000). saSineli gavlena TASS
sistemisa texasSi: pasuxismge-
blobis ritorikis miRma.
(www.law.harvard.edu/groups/
civilrights/testing.html)
733
5. qmnides SesaZleblobas ganmeorebiTi testirebisaTvs, roca riski
Zalian maRalia.
6. moicavdes yovel moswavles da aseve uzrunvelyofdes informacias
Sedegebis Sesaxeb, rac moswavleebis situacias ufro naTels xdis, Tu
maT raime specifikuri piroba aqvT, magaliTad, unarSezRuduli arian.
cxrili 14.2
maRali riskis testebis araSesabamisi gamoyeneba
gaecaniT standartizebuli testebis Sedegebis zogierT gamoyenebas.
testebi am daniSnulebiT ar Seqmnila.
Cabareba / CaWris Sesaxeb
gadawyvetilebis miReba
imisaTvis, rom Tavs ufleba mivceT, gavr-
icxoT moswavle, an CavWraT igi, darw-
munebuli unda viyoT rom amis dasabuTeba
SegviZlia; testi validuria, sandoa da
aratendenciuri. zogierTi testis sakiTxi
sasamarTlomdec misula, damtkicebula,
rom am pirobebs isini akmayofileben, ma-
gram yvela testi ar aris sakmarisad sa-
fuZvliani imisaTvis, rom miviRoT Cabare-
bisa da CaWris Sesaxeb gadawyvetileba.
Sedareba Statebs Soris Statebs ver SeadarebT erTmaneTs stand-
artizebuli testebis maCveneblebis mixed-
viT, radgan maT gansxvavebuli kuriku-
lumi, testebi, resursebi da gamowvevebi
aqvT. Tu Sedarebas gavakeTebT, gavigebT
imas, rac isedac vicodiT _ rom zogierTi
Stati ufro met saxsrebs gamoyofs gana-
Tlebis dasafinanseblad.
maswavleblebisa da skolebis
Sefaseba
mravalgvari gavlena testebis monacemeb-
ze _ ojaxisa da sazogadoebis resursebi
_ skolisa da maswavleblebis kontrols
miRmaa. xSirad moswavleebi erTi skoli-
dan meoreSi gadadian. amdenad SesaZlebe-
lia, moswavle, romelic tests abarebs,
mxolod ramdenime kviris misuli iyos im
skolaSi.
gansazRvra, sad viyidoT
saxli
zogadad, skolebi, romlebsac maRali maC-
veneblebi aqvT testebSi im adgilebis ax-
losaa ganTavsebuli, sadac ojaxebs ga-
naTlebisa da Semosavlebis maRali done
aqvT. SeiZleba es ar iyos `saukeTeso sko-
lebi~ swavlebis, programebis, liderobis
TvalsazrisiT, magram umarTlebT da `ga-
marTuli ?!~ moswavleebi hyavT.
wyaro: Essentials of Standardized Achievement Testing: Validity and Accountability. T. H. Haladyna, Published by
Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright 2002 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Linn, R. (2003). pasuxismge-
bloba da marTebuli molo-
dini. Educational Researcher, 32
(7), 3-13.
734
7. iZleodes moswavlis daxmarebis SesaZleblobas,
Tu igi warumateblobas ganicdis.
8. iTvaliswinebdes, rom yovel moswavles, romelic
abarebs tests, adekvaturi SesaZlebloba im masa-
lis asaTviseblad, romelic mowmdeba.
9. iTvaliswinebdes moswavlis metyvelebas. moswav
leebi, romlebmac ena, ver Seasruleben tests
kargad, Tu igi enis profesiulad flobas
moiTxovs.
10. gamoiyeneT testebis Sedegebi bavSvebis xelSe-
sawyobad da ara maT winaaRmdeg (Haladyna, 2002).
es Zalian mniSvnelovania, amitom kidev erTxel
gavimeoreb: maRali riskis standartizebuli miRw-
evis testebi ise unda iqnes SerCeuli, rom realu-
rad imas zomavdes, rac klasSi iswavlis. aseve, mo-
swavleebs unda hqondeT saWiro unar-Cvevebi testis
Casabareblad. Tu moswavle dabal maCvenebls iRebs
sabunebismetyvelo mecnierebaSi, magram ara imitom,
rom ar icis, aramed imitom, rom uWirs saxelmwifo enaze saubari, nu
SezRudavT mas droSi.
momzadeba testirebisaTvis
momzadebis ori tipi testebis gansxvavebul maCveneblebs. erTi ti-
pi exmareba moswavleebs, gaerkvnen standartizebuli testebis pro-
cedurebSi. is moswavleebi, romelTac standartizebuli testebis Ca-
barebis farTo gamocdileba aqvT, ukeTesad asruleben am testebs. es
SeiZleba iyos maRali TviTrwmenis, naklebi mRelvarebis, testis sa-
kiTxebis codnisa da sxvadasxva testirebisas miRebuli gamocdilebis
Sedegi (Anastasi, 1988). mokle miTiTebebic ki Zalian daexmareba im mo-
swavleebs, romlebisTvisac ucxoa testireba da naklebi rwmena aqvT
sakuTari Tavisadmi.
swavlebis meore tipi, romelic did Sedegs iZleva, aris zogadi kog-
nituri unar-Cvevebis swavleba. magaliTad, es SeiZleba iyos problemebis
gadaWris, sakiTxebis dakvirvebuli analizis, mravali alternativis
gaazrebis, detalebis SemCnevisa da gadawyvetis, romelia yvelaze rel-
evanturi, impulsuri pasuxebis Tavidan aridebis, namuSevris Semow-
mebis unar-Cvevebi. esaa metakognituri saxe da swavlebis unar-Cvevebi,
romlebic adre ganvixileT. momzadeba am unar-CvevebSi generalizdeba
mraval amocanaze (Anastasi, 1988; Popham, 2005a). istoria `swavlebaSi swav-
lis xarkis Sesaxeb~ _ Semdeg gverdze naCvenebia magaliTSi, maswavle-
belze, romelic fiqrobs imaze, Tu rogor gaumklavdebian moswavleebi
da aseve Tu rogor gaumklavdebian mraval winaaRmdegobas, ris winaSec
aRmoCndebian cxovrebaSi.
`arc erTi CamorCenili bavSvi~ brZanebulebis safuZvelze, skoleb-
ma TiToeuli jgufisaTvis calke, maT Soris unarSezRuduli moswav-
leebisaTvis unda Seadginon maCvenebelTa angariSi. is procedurebi,
romlebic zemoT iyo warmodgenili, am moswavleebsac daexmareba, ma-
gram saWiroa kidev ufro intensiuri momzadeba, rogorc amaSi qvemoT
davrwmundebiT.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
miumateT sqemebi 14.2, 14.3, 14.4
da CanarTi `istoriebi swavlis
Sesaxeb _ xarki swavlebas~ swav-
lebis Tqveneul resursebs.
telegadacema maRali Tamasis
Testirebaze
Schoolies 1999 John P. Wood.
ibeWdeba nebarTviT.
oo, ra
saSineli
Secdomaa!
alan, aq
es sityva
unda
yofiliyo!
axla ukve
arc ise
didi Sansi
aqvs. . .
735
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
i l i noi sSi er T-er Ti me-6
kl asi St at i s mi er SemuSavebul
t est ebs pr obl emaze daf uZ-
nebul i swavl ebi s xel sayr el
SesaZl ebl obad i yenebs (Ewy,
with student authors, 1997). maT Semdegi pr obl emi s ga-
daWr a gadawyvi t es: r ogor Sei Zl eboda gaezar daT
t est i r ebi sas mi Rebul i qul ebi IGAP-i s (i l i noi si s
mi zni s Sef asebi s pr ogr ama) mi xedvi T? moswavl eebi
saubr obdnen i mi s Sesaxeb, r at omi yo pr obl ema
mni Svnel ovani dar ogor Sei Zl ebodami si gadaWr a.
ami sTvi s qvemoT mocemul gegmas i yenebdnen. Semdeg
i si ni sxvadasxva amocanebi s Sesasr ul ebl ad daj -
guf dnen: samuSaoTa gr af i ki , ar sebul i r esur sebi ,
ki Txvar i s Sedgena da i n-
t er vi u eqsper t ebTan da sa-
konsul t aci o pr ogr ami s Se-
muSaveba. r ogor i i yo Sedegi ?
moswavl eTa Sedegebi Tanxvda
an aRemat a St at i s ki Txvi s, wer i sa da maTemat i ki s
mi znebs. i mavesaswavl o wel s mogvi anebi T, r odesac
maT uf r oskl asebSi gadasasvl el ad maTemat i ki s
t est i r eba unda gaevl oT, maT t est i gaaanal i zes
xar vezebi s, qul aTa SesaZl ebel i di apazoni sa da
Sef asebi s kr i t er i umebi s Tval sazr i si T. i qneb,
Tqvenc scadoT msgavsi pr obl emi s gadaWr a Tqvens
moswavl eebTan er Tad. amaSi SesaZl oa dagexmar oT
`r ekomendaci ebi s~Canar Ti .
moswavl eebi saubr obdnen
pr obl emi s mni Svnel obasa da mi si
gadaWr i s gzebze.
pr obl emi s anal i zi s sqema
pr obl ema: r ogor gavaumj obesoT IGAP-i s t est i r ebi s
Sedegebi i se, r om(1) wi nsvl ayovel wl i ur i i yos,
(2) Cveni skol i saTvi s kar gi magal i Ti SevqmnaT, (3)
t est i r ebi saTvi s mzadebauf r o saxal i so gavxadoT?
Cveni mosazr ebebi
yur adRebi T vi yoT kl asSi .
movZebnoT daf i nansebi s wyar o wi gnebi sada
kompi ut er ul i pr ogr ami s SesaZenad.
ganvi xi l oT IGAP-i s r eal ur i f or mat i .
var j i Si : gamovi yenoT kompi ut er ul i TamaSebi .
movZebnoT adami ani , r omel mac i ci s IGAP-i saTvi s
momzadeba: maswavl ebel i , mSobel i , megobar i , da/Zma.
yovel j er zeTi To saki Txi gadavWr aT.
movnaxoT adami ani , r omel sac codnasur s.
f aqt ebi , r oml ebi c vi ci T
t est i ar i s ki TxvaSi , wer asadamaTemat i kaSi .
Sedegi umj obesdebavar j i Si s Sedegad.
SesaZl oaar aswor ad wai ki Txo t est i s ki Txvebi .
gaaf er ado wr eebi .
wer af asdebadr oul obi s, mar Tl wer i sa, wi nadadebi s
st r uqt ur i s mi xedvi T.
Cveni ki Txvebi
r odi s t ar debaIGAP-i ?
r amdensaaTi ani at est i r eba?
r amdeni xani undavi var j i SoT?
r ogor undavi var j i SoT (maTemat i ka, ki Txva,
wer a)?
r amdeni saki Txi a?
r ogor f asdebat est i (maTemat i kaSi , ki TxvaSi ,
wer aSi )?
r amdeni saaTi agamoyof i l i maTemat i ki s, ki Tx-
vi s, wer i s saki Txebi saTvi s?
r aSedegi mqondagasul wel s?
moqmedebi s Cveneul i gegma
vki TxoT di r eqt or s, maswavl ebel s, konsul -
t ant s.
vki TxoT i madami ans, r omel mac t est i Sead-
gi na.
vi muSaoT maswavl ebel t a er Tad momzadebi s
gr af i ki s Sesadgenad.
movi Zi oT var j i Si saTvi s ar sebul i r esur sebi .
vTxovoT daxmar ebamSobl ebs dadi r eqt or s.
wyaro: Kids Take on the Test by C. Ewy & student authors, Educational Leadership, 54 (4), p. 77. Copyright 1997 by
Christine Ewy. yvela ufleba daculia. ibeWdeba nebarTviT.
736
cxrili 14.3
unarSezRuduli dabali inteleqtualuri SesaZleblobebis da metyvele
basTan dakavSirebuli problemebis mqone moswavleebis momzadeba maRa
li riskis testebisaTvis
strategia mizani
Semosaxazi furclebis Sevseba
da dro
SeavseT furceli bolomde.;
akontroleT ra droa darCenili;
iCqareT, roca tests avsebT;
upasuxeT sakiTxebs, sanam dro gava.
problemebis daxarisxeba daaxarisxeT sakiTxebi maTi simartivisa
da sirTulis mixedviT;
sanam rTul sakiTxebze gadaxvidodeT,
SeavseT ufro martivi sakiTxebi;
daaxarisxeT sakiTxebi Sinaarsobrivi
msgavsebis mixedviT.
Sefaseba maTematikuri sakiTxebis pasuxebis Se-
faseba damrgvalebis gziT
Senacvleba da ukan dabruneba SeanacvleT mravali alternativis tes-
tis pasuxebi kiTxvaSi, romelic erTi
swori pasuxis povnas moiTxovs.
problemebis gadawera gadawereT sakiTxebi ufro gasagebi
eniT, raTa advilad gadaWraT isini
xazgasma da pasuxebis wakiTxva zustad gaarkvieT, ras moiTxovs kiTxva
Tqvengan;
waikiTxeT yvela kiTxva yuradRebiT,
raTa ukeT upasuxoT;
gaxazeT sakvanZo sityvebi da frazebi
kiTxvaSi.
Semcireba SeamcireT absurduli pasuxis alterna-
tivebi mraval alternativian testSi;
SeamcireT pasuxebi, romlebic gazviade-
buli da imave informaciis matarebelia;
Ppasuxebis sesamcireblad amoiReT zed-
meti sityvebi.
gza yovel moswavlemde:
unarSezRuduli moswavleebis daxmareba
maRali riskis testebisaTvis momzadebaSi
erik karterma da misma kolegebma (2005) Seamowmes procedura,
romliTac xdeba unarSezRuduli, susti inteleqturi SesaZleblo-
bebis, metyvelebasTan dakavSirebuli problemebis mqone moswavlee-
wyaro: Preparing adolescents with high-incidence disabilities for high-stakes testing with strategy instruction, by E.
W. Carter, J. Wehby, C. Hughes, S.M. Johnson, D. R. Plank, S. M. Barton-Arwood, & L. B. Lunsford. Preventing School
Failure, 49 (2), p. 58. ibeWdeba Helen Dwight Reid Educational Foundation-is nebarTviT. Published by Heldref Pub-
lications, 1319 Eighteenth St., NW, Washington, DC 20036-1802. Copyright 2005.
737
bis momzadeba maRali riskis testebisaTvis. moswavleebi 15-dan 19
wlamde asakisani iyvnen. daaxloebiT naxevari afroamerikuli warmoSo-
bis mamrobiTi sqesis moswavle iyo da yvelas hqonda individualuri
ganaTlebis programa (ixileT meoTxe Tavi). verc erTma ver Caabara
miRwevis testi. maswavlebelma maT aswavla is strategiebi, romlebic
14.3 cxrilSia warmodgenili.
kargi siaxle iyo is, rom mosamzadebeli programis dasrulebis Sem-
deg, moswavleebma mniSvnelovnad gaaumjobeses Sedegebi. cudi ki is,
rom es gaumjobeseba ar iyo sakmarisad didi raTaAmiaxlovebodnen ga-
mocdis CabarebisaTvis dawesebul maCvenebels. avtorebi miuTiTebdnen,
rom unarSezRuduli moswavleebis momzadeba bevrad ufro adre unda
dawyebuliyo. am asakSi es (isini 16 wlisani iyvnen) ukve dagvianebuli
aRmoCnda. swavlebuli strategiebi mWidro kavSirSi unda iyos prob-
lemaTa specifikur tipebTan, romelTac moswavleebi testSi Sexvdebi-
an. dabolos, aseTi moswavleebi xSirad warumateblobis negatiuri
Sedegebis gamo SfoTvis maRali doniT xasiaTdebian. saukeTeso gza am
SfoTvasTan aRmosafxvreladmoswavleebSi im akademiuri unar-Cvevebis
ganviTarebaa, romlebic maT warmatebis misaRwevad dasWirdebaT (Carter
da sxvebi, 2005).
axali mimarTulebebi SefasebaSi
standartizebuli testebisadmi dResac winaaRmdegobrivi damokide-
bulebaa. Sefasebis tradiciuli formebiT ukmayofilebis sapasuxod
Seiqmna axali midgomebi, romlebic umklavdeba yvelaze gavrcelebul
problemebs testirebaSi. ramdenadac sazogadoeba da mTvaroba moTxov-
da pasuxismgeblobas akisrebda ganaTlebis sistemas 80-ian da 90-ian
wlebSi, tradiciuli standartizebuli testebi safuZvlad daedo
maRali riskis gadawyvetilebebs, zewolam, rom saqme kargad Sesruleb-
uliyo, maswavleblebsa da skolebs ubiZga `eswavlebinaT testisaTvis~.
aman gamoiwvia koncentrireba bazisuri unar-Cvevebisa da faqtebis
swavlaze. tradiciuli testebi afasebs unar-Cvevebs, romelTac Ses-
abamisoba ar aqvs realur cxovrebaSi. moswavleebs moeTxovebaT iseTi
sakiTxebis gadawyveta, rasac ganmeorebiT aRar Sexvdebian. maT amis
gakeTeba yovelgvari berketebisa da resursebis gareSe uwevT Sez-
Ruduli drois pirobebSi. realuri cxovreba ki sxvanairadaa mowyo-
bili. mniSvnelovani problemebis gadawyvetas dro sWirdeba da xSirad
moiTxovs sxvadasxva resursebs, konsultacias sxva adamianebTan, ba-
zisuri unar-Cvevebis integrirebas kreatulobasTan da maRali donis
azrovnebis operaciebTan (Kirst, 1991-I; Popham, 2005a; Wolf, Bixby, Glenn &
Gardner, 1991).
am kritikis sapasuxod, gaCnda avTentikuri Sefaseba. mizani iyo
iseTi standartizebuli testebis Seqmna, romliTac Sefasdeboda kom-
pleqsuri, mniSvnelovani, realuri cxovrebis Sedegebi. amgvar midgomas
direqtiuli, anu alternatiuli Sefaseba ewoda. es terminebi niSnavs
procedurebs, romlebic mravali tradiciuli arCevanis standarti-
zebuli testebis alternativac, ramdenadac isini uSulod afaseben
moswavlis miRwevebs `realuri cxovrebis~ amocanebSi (Hambleton, 1996;
Popham, 2005a). magaliTad, saerTaSoriso SRI-s saswavlo teqnologiebis
centri, arasamTavrobo kvleviTi instituti gvTavazobs prezentaciis
Sefasebisa onlain resurs banks erovnul mecnieruli ganaTlebis stan-
daukavSireT PRAXIS IIs da
ganavrceT
standartizebuli testebis
alternativebi
avTentikuri testirebis
ZiriTadi formebis gasac-
nobaT ixileT:http://www.
teachversion.com/lesson-plans/
lesson-6385.html.
daukavSireT sxva Tavebs da
ganavrceT
me-15 TavSi ganxilulia avTen-
tikuri Sefasebis alterna-
tivebi, maT Soris portfoli-
oebi da gamofenebi.
avTentikuri Sefaseba _ im
unarebis gazomva, romlebic
modelirebul situaciebSi
realuri cxovrebiseuli
problemebis gadasaWrelad
gamoiyeneba.
738
dartebTan kavSirSi. resurss ewodeba PALS (performance Assessment Links
in Science). ixileT: http://butterfy.ctl.sri.com/pals/index.html; monaxeT miRwevis
amocanebi sabavSvo baRidan skolis dasrulebamde. SegiZliaT SearCioT
amocanebi standartebis an safexuris Sesabamisad. TiToeul amocanas
Tan erTvis miTiTebebi moswavleebisaTvis, maswavlebelTaTvis, mona-
cemTa SejamebisaTvis. mraval maTgans aseve erTvis moswavleTa samuS-
aos magaliTebi.
standartuli testebis gaumjobeseba moiTxovs testirebis axal,
ufro azrians formebs drois gaTvaliswinebiT Sefasebas, axal gzebs
TviT testis xarisxis Sesamowmeblad. momavalSi testebSi ufro didi
adgili daeTmoba weriT nawils da ufro pasuxis mofiqrebis formati
eqneba. es imas niSnavs, rom moswavleebs ar eqnebaT pasuxebis arCevani,
rom SearCion romelia swori, Tavad unda moifiqron swori pasuxi. es
ufro maRali donis, divergentul azrovnebas moiTxovs.
avTentikuri Sefasebisas mniSvnelovania, rom viyoT frTxilad. mx-
olod is, rom es testebi tradiciuli standartizebuli testebisagan
gansxvavdeba, ar iZleva imis garantias, rom testi ukeTesi iqneba.
mravali sakiTxia gasaTvaliswinebeli. magaliTad, Tu moswavle erT
samecniero proeqtSi warmatebas miaRwevs, es ar niSnavs imas, rom man
icis mecniereba da sxva proeqtebSic warmatebuli iqneba? erTi kv-
leviT dadginda, rom moswavleebis mier sami sxvadasxva samecniero
proeqtis Sesruleba sruliad gansxvavebuli iyo. amdenad, rTuli iyo
saubari moswavlis mier mecnierebis codnaze mxolod sam amocanaze
dayrdnobiT. kidev mravali amocanaa saWiro, rom aseTi saxis daskvna
gavakeToT, magram amave dros Sefaseba mraval sxvadasxva amocanaSi
sakmaod Zviri siamovnebaa da did drosac moiTxovs (Shavelson, Gao &
Baxter, 1993).
amis garda, Tu maRali riskis gadawyvetilebebi daeyrdnoba Ses-
rulebis Sefasebas, daiwyeben Tu ara maswavleblebi `SefasebisaTvis
swavlebas~ moswavleebisaTvis am konkretuli savarjiSoebis micemiT?
gadaxris Tu ara kargad weris unari Sefasebas miRwevis sasargeblod?
gaxdis Tu ara es yovelive Sefasebas ufro tendenciurs, rom moax-
dinos garkveuli jgufebis diskriminacia? rogor Sefasdebaproeqte-
bi? Aris Tu ara am daskvnebs Soris SeTanxmeba? rodesac mkvlevarebma
Seiswavles 1992 wlis vermontis portfolios Sefasebis programa, aR-
moaCines, rom erTi da imave portfolios Sefaseba sxvadasxva reit-
ings iZleoda (Kotrez, Stecher & Diebert, 1993). sxva sityvebiT rom vTqvaT,
iqneba Tu ara alternatiul Sefasebaze damyarebuli msjelobebi da
daskvnebi sando, validuri da aratendenciuri? eqneba Tu ara axal
Sefasebebs pozitiuri gavlena swavlaze (Hambleton, 1996, Moss, 1992)? im-
denad, ramdenadac es siaxleebia, garkveuli dro iqneba saWiro, rom
ganviTardes maRali donis alternatiuli Sefasebebi. sanam am sakiTxe-
bze ufro mets gavigebdeT, albaT umjobesi iqneba, Tu yuradRebas
gavamaxvilebT avTentikur Sefasebaze klasis doneze, rogorc amas Sem-
deg TavSi ganvixilavT.
mravalgvaroba da konvergencia standartizebul testirebaSi
70-ian wlebSi ganaTlebis progresis erovnulma Sefasebis centrma
(NAEP) daiwyo erovnuli Sesadarebeli jgufis 9, 13 da 17 wlis moswav-
leebis Semowmeba. aqtis `arc erTi CamorCenili bavSvi~ moTxovnaa, rom
mraval saganSi yvelaze
saimedo testia dasrule
buli produqtis demon
strirebis unari.
pasuxis mofiqrebis for
mati _ Sefasebis iseTi
forma, romelic moswav-
lisagan moiTxovs pasuxis
mofiqrebas da ara SeTava-
zebul pasuxebs Soris
arCevanis gakeTebas.
739
cxrili 14.4
garemos akomodaciis magaliTebi
garemos pirobebi
minimaluri yuradRebis gamfantavi ele-
mentebi (magaliTad, wignebi, fanjaraSi
yureba)
specialuri ganaTeba.
specialuri akustika
adaptaciuri an specialuri aveji
muSaoba individualurad an mcire
jgufebSi
adgilmdebareoba
SemosazRvruli sivrce
gancalkevebuli oTaxi
moswavleebis maswavlebelTan axlos
ganTavseba
saxli
saavadmyofo
koreqciuli institutebi
drois akomodaciis magaliTebi
xangrZlivoba
sxvadasxva subtestebis SemTxvevaSi xan-
grZlivobais cvlilebebi
damatebiTi dro
SeuzRudavi dro
organizeba
xSiri Sesvenebebi
gaxangrZlivebuli Sesvenebebi
ganrigis akomodaciis magaliTebi
dro
dRis specialurad gamoyofili monakveTi.
kviris specialurad gamoyofili dRe
ramdenime dRis daTmoba
organizeba
sxvadasxva mimdevroba gadasaTargmnia?
iseTi kiTxvebis gamoricxva, romelic ar
eqvemdebareba akomodacias
wardgenis akomodaciis magaliTebi
formatis alternativebi
brailis gamocema
msxvili Srifti
erTi winadadeba erT xazze
gamoyofili sakvanZo sityvebi da frazebi
xazebs Soris didi manZili
TiToeul gverdze sakiTxebis mcire
raodenoba
proceduruli cvlilebebi
moswavlisaTvis miTiTebis misacemad
niSnebis enis gamoyeneba
miTiTebebis gameoreba
dafaze an calke furcelze damxmare
sakiTxebis dawera
martivi metyveleba an miTiTebebis
ganmarteba
damatebiTi magaliTebi
miTiTeba, rom yuradRebiT iyvnen
miTiTebebis ganmarteba testirebis
mimdinareobisasas
saWiro nivTebi
miTiTebebis audioCanaweri
kompiuterSi wakiTxulis miTiTeba
an calkeuli sakiTxebi
gamadidebeli saSualebebi
xmauris buferi
markerebi
gamuqebuli an msxvilad dabeWdili xazebi
fanqrebi
pasuxebis akomodaciis magaliTebi
formatis cvlilebebi
pasuxebis moniSvna testSi da ara calke
furcelze maTi dawera
pasuxebi sxva furcelze
proceduruli cvlilebebi
damxmare masalis gamoyeneba (leqsikonebi,
ariTmetikuli
cxrilebi)
pasuxis gacema sxvadasxva saxiT (moniSvna,
zepiri pasuxi, niSnebis ena)
saWiro nivTebi
teqsturi procesori
pasuxebis Camweri
dafa
kalkulatori an saangariSo dafa
braileris an sxva sakomunikacio xelsawyo
marTlweris Semmowmebeli
akomodacia testirebaSi
akomodacia testirebaSi SeiZleba ganxorcieldes garemosTan, drosTan, ganrigTan, testis
warmodgenasTan da moswavleTa pasuxebis stilTan mimarTebaSi. skolebma unda awarmoon
kargi Canawerebi akomodaciasTan dakavSirebiT, radgan aucilebelia, rom akomodacia das-
abuTebuli iyos. aq aris moyvanili ramdenime magaliTi SesaZlo akomodaciisa, romelic
spinelisagan aviReT.
740
me-4 da me-8 klasebSi yovelma moswavlem Caabaros WAEP-is testebi
kiTxvasa da maTematikaSi (Linn, Baker & Betebenner, 2002).
mravalgvaroba
AEWAEPP-is testirebebSi 70-ian wlebSi garkveuli sxvaoba iyo TeTrkani-
ani da Savkaniani moswavleebis maCveneblebs Soris samive asakSi. Semdegi
ori aTwleulis ganmavlobaSi es sxvaoba Semcirda, SesaZloa imitom,
rom iklo siRatakis donem, gaizarda skolamdeli momzadeba, Semcirda
segregacia skolebSi. magram 1988 wlidan am sxvaobam kvlav iwyo zrda.
SesaZloa imitom, rom gaizarda siRaribe, dabali dafinansebis gamo, sko-
lebSi moxda dabali donis unar-Cvevebze koncentrireba (McClure, 2005).
maRali riskis testirebebma dRis wesrigSi daayena unarSezRuduli
moswavleebis sakiTxi. IDEIA (unarSezRuduli moswavleebis ganaTlebis
gaumjobesebis aqti) moiTxovs, rom unarSezRuduli moswavleebi Car-
Tulni iyvnen zogadi testirebis procesSi, magram akomodaciebisa
da Sesabamisi modifikaciebis gaTvaliswinebiT, Tu es saWiro gaxda
(Spinelli, 2002). gundi (individualizebuli ganaTlebis programa) iRebs
gadawyvetilebebs, vis sWirdeba akomodacia da ra SeiZleba iyos es.
amdenad, rogorc maswavlebels SeiZleba gainteresebdeT monawileoba
am diskusiebSi 14.4. cxrili mogawvdiT garkveul ideebs.
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Boe, E. E., & Shin, S. (2005). Is the
United States really losing the in-
ternational horse race in academic
achievement? Phi Delta Kappan,
86, 688-695.
1991-2001 wlebSi dawyebiT,
sabazo da saSualo skolaSi
eqvs saerTaSoriso saskolo
miRwevaTa gamokvleva kiTxvaSi,
maTematikaSi, sabunebismetyve-
lo mecnierebebSi da samoqa-
laqo swavlebaSi gviCvenebs,
rom SeerTebuli Statebis
moswavleebi sxva ganviTarebu-
li mrewvelobis mqome qveynebis
moswavleebTan SedarebiT
saSualoze maRali maCveneble-
biT xasiaTdebian. kiTxvasa
da samoqalaqo ganaTlebaSi
maCvenebeli saSualoze dabali
iyo. moswavleTa maCveneblebi
sqema 14.5
saskolo olqebis angariSi moswavleTa sxvadasxva jgufebs Soris miRwevaTa sxvaobis
procentuli maCveneblis Sesaxeb ukanaskneli wlis manZilze
mcirdeboda ucvleli darCa gaizarda ar iyo cvlileba
TeTrkaniani da Savkaniani mo-
swavleebi
18% 12% 1% 2%
TeTrkaniani da azieli
moswavleebi
5% 11% 1% 4%
TeTrkaniani da laTinoamerike-
li moswavleebi
17% 15% 5% 4%
TeTrkaniani da adgilobrivi
amerikeli moswavleebi
6% 7% 0 2%
LEP da ara LEP moswavleebi 18% 14% 5% 2%
unarSezRuduli da janmrTeli
moswavleebi
25% 40% 14% 1%
moswavleebi dabalSemosav-
liani da aradabalSemosavliani
ojaxebidan
32% 36% 7% 5%
cxrilis wakiTxva: im saskolo olqebs Soris, romlebmac miiRes saxelwodeba `I fondi~ daaxloebiT 18%-is angariSis
mixedviT miRwevaTa sxvaoba TeTrkanian da Savkanian moswavleebs Soris 2004-06 wlebSi mcirdeba.
wyaro: Center on Education Policy, December 2004, Fall Districts Survey, Item 11 (Table 10).
741
S e j a m e b a
gazomva da Sefaseba
ganasxvaveT erTmaneTisagan gazomva da Sefaseba.
gazomva aris movlenis an Tvisebis sididis
gamosaxva ricxvebSi. Sefaseba moicavs gazom-
vas, magram ufro farTo cnebaa, radgan igi gu-
lisxmobs yvela SesaZlo gzas moswavlis unar-
Cvevebsa da codnaze dasakvirveblad.
ganasxvaveT erTmaneTisagan normaze orientirebuli
da kriteriumze orientirebuli testebi. normaze
orientirebul testebSi moswavlis mier dava-
lebebisSesrulebis xarisxs adareben sxvebis
saSualo Sesrulebis xarisxs. kriteriumze ori-
entirebul testebSi monacemebi Sedarebulia
winaswar dadgenil standartebTan. normaze
orientirebuli testebi zogadi miznebis farTo
speqtrs moicavs. Tumca maTi Sedegebi arafers
gveubneba, aris Tu ara moswavle mzad ufro
rTuli masalis Sesaswavlad. isini gamousade-
garia afeqtisa da fsiqomotorikis sferoSI.
kriteriumze orientirebuli testebi zomaven
specifikur sakiTxebSi daxelovnebas.
ras niSnavs testis monacemebi?
aRwereT standartizebuli testebis ZiriTadi Tvise-
bebi. standartizebuli testebi ufro xSirad
normazea orientirebuli. testebi gadis pilo-
taJs, Semowmebasa da magaliTs, romelic Ses-
adarebel jgufs warmoadgens. saboloo formiT
administirebuli normis magaliTSi.
ra aris saSualo, mediana, moda da standartuli
gadaxra? saSualo (saSualo ariTmetikuli), medi-
ana (Sua maCvenebeli) da moda (yvelaze gavrcele-
buli maCvenebeli) aris centraluri tendenciis
sazomi. standartuli gadaxra avlens, ramdenad
aris maCveneblebi gavrcelebuli saSualos ir-
gvliv. normaluri ganawileba aris sixSiris ga-
nawileba, romelsac zaris formis grafiki aqvs.
mravali maCvenebeli SuaSi grovdeba, rac ufro
vSordebiT Sua adgils, miT ufro naklebia mona-
cemebis ganlageba.
aRwereT monacemTa sxvadasxva tipebi. arsebobs
standartizebuli testebis maCveneblebis ram-
denime tipi: procentuli rigi, romelic gamox-
atavs im adamianebis procentul raodenobas,
romelic igive an ufro dabal doneze dgas,
vidre mocemuli individis maCvenebeli; safex-
uris Sesabamisi maCvenebeli, romelic asaxavs,
ramdenad axlosaa moswavlis Sedegebi mocemuli
safexuris saSualo maCvenebelTan; standartu-
li maCvenebeli, romlebic emyareba standartul
gadaxras. T da z maCveneblebi, iseve, rogorc
staninis maCvenebeli, standartuli maCvenebe-
lia, es ukanaskneli moicavs procentuli rigis
elementebs.
ra aris sandooba? zogierTi testi sxvebTan Se-
darebiT ufro sandoa, vidre danarCenebi; isini
iZlevian stabilur da Tanmimdevrul Sefasebis
SesaZleblobas. yuradReba unda mieqces tes-
tebis Sedegebis interpretirebas. TiToeuli
testi mxolod nimuSia moswavlis mier Sesrule-
buli samuSaos Sedegebis gansazRvrisa mocemul
dRes. maCvenebeli mxolod hipoTeturi Sefase-
baa moswavlis namdvili monacemisa. gazomvis
standartuli Secdoma iTvaliswinebs SesaZlo
konvergencia
`arc erTi Camorcenili bavSvi yuradRebis miRma~ gamocemidan, sami
wlis Semdeg Statebis TiTqmis 75% aRniSnavda, rom monacemebi izrde-
boda, mcirdeboda gansxvaveba TeTrkanian da feradkanian moswavleebs,
dominantur da erovnuli umciresobebis warmomadgenlebs Soris (Center
on Education Policy, 2005).
Tumca ori sakiTxi mainc arsebobs. es cvlilebebi SeiZleba miu-
TiTebdes testebis swavlebaze. Tanac maCveneblebis zrdis tempi sx-
vadasxvaa. amasTan sxvadasxva testebs Tan sxvadasxvba profesiuli
mniSvneloba aqvs da aqedan gamomdinare rTulia Sedegebis Sedareba.
momaval wlebSi mogviwevs Sedegebis yuradRebiT Seswavla, raTa vn-
axoT, ra xdeba realurad.
dawyebiTi klasebidan sabazo
klasebamde TandaTan klebu-
lobda. TeTrkanian moswavleTa
maCvenebeli saerTaSoriso
saSualo maCvenebelze maRali
iyo, xolo SavkanianTa da
laTinoamerikelTa maCvenebeli
- saSualoze dabali.
742
gadacdenas, rac testis sandoobis erT-erTi
maCvenebelia.
ra aris validuroba? yvelaze mniSvnelovani tes-
tze msjelobisas, aris im gadawyvetilebebisa
da daskvnebis validoba, romelTac am testze
dayrdnobiT viRebT. validoba SeiZleba iyos
Sinaarsobrivi, kunstruqciuli da kriteriumze
dayrdnobili. konstruqciuli validoba farTo
kategoriaa da moicavs validobis or danarCen
saxes. imisaTvis, rom testebi validuri iyos,
pirvel rigSi sandoc unda iyos, Tumca sandoo-
ba ar iZleva validurobis garantias.
ra aris aratendenciuroba? Sefasebisas testebi
ar unda amJRavnebdes tendenciurobas. tenden-
cia Cndeba maSin, rodesac testi moicavs ma-
salas, romelic damamcirebeli da usamarTloa
garkveuli jgufis moswavleTA mimarT. kultur-
alurad Tavisufali testebiT ver xerxdeba Se-
fasebis tendenciurobis problemis gadaWra.
standartizebuli testebis tipebi
ra sami saxis standartizebuli testi arsebobs?
skolebSi standartizebuli testebis sami far-
To kategoria gvxvdeba: esaa miRwevis, diag-
nostikuri da unar-Cvevebis testebi. normaze
orientirebuli miRwevis testebis monacemebi
SeiZleba kriteriumze orientirebuli gziT
iqnes gamoyenebuli. Cveulebriv diagnostikuri
testebi individualurad utardebaT dawyebiTi
skolis moswavleebs, rodesac Cndeba eWvi, rom
garkveuli problemebi arsebobs swavlasTan da-
kavSirebiT. Unar-Cvevebis testebi imisaTvisaa
Seqmnili, rom movaxdinoT prognozireba, ram-
denad kargad Seasrulebs momavalSi moswavle
davalebas. magaliTad, sqolastikuri Sefasebis
testi (SAT) axdens kolejSi miRwevebis prog-
nozirebas pirveli wlis ganmavlobaSi.
sadavo sakiTxebi standartizebul
testirebasTan dakavSirebiT
ra aris testirebis mimdinare sadavo sakiTxebi?
winaaRmdegobis SemTxvevaSi standartizebul
testebtan dakavSirebiT yuradReb unda gamax-
vildes testebis interpretirebis rolze.
testebis farTo gamoyenebaze skolebis Sesa-
faseblad, pasuxismgeblobasTan dakavSirebu-
li problemebze, maswavleblebis Semowmebaze.
Tu testi dakavSirebuli kurikulumius mniS-
vnelovan miznebTan, utardeba im moswavleebs,
romelTac namdvilad iswavles es masala, Tu
testi aratendenciuria, ergeba moswavleTa
metyvelebas, kargad aris Catarebuli, maSin
igi SeiZleba marTlac iZleodes informacias
skolis efeqturobis Sesaxeb. magram rogorc
kvlevebma aCvena, mwvave Sedegebi, rogoricaa
kurikulumis Seviwroveba da skolidan naad-
revad ga ricxva moswavleTa. magram rogorc
kvlevebma aCvena testebis gamoyenebisas mwvave
Sedegebis mixedviT kurikulumis Seviwroveba
da skolidan moswavleebis garicxva, gaSveba
(ver gavige Teo) maswavleblebma unda gamoiy-
enon Sedegebi swavlebis gasaumjobeseblad, da
ara stereotipebis Sesaqmnelad moswavleebTan
mimarT, dabali molodinebis Camosayalibeblad.
SeuZliaT Tu ara moswavleebs gaxdnen testebis
ukeTesi Cambareblebi? standartizebuli testebis
Sesruleba SeiZleba gaumjobesdes, Tu moswav-
leebs eqnebaT am tipis testebis Sesrulebis
gamocdileba da gaivlian momzadebas.
axali mimarTulebebi SefasebaSi
ra aris avTentikuri Sefaseba? avTentikuri Se-
fasebebi aris procedurebi, romlebic afasebs
moswvleTa unars gadaWran mniSvnelovani real-
uri cxovrebiseuli problemebi, ifiqron krea-
tiulad da aiRon pasuxismgebloba. aseTi midgo-
ma varaudobs, rom Sefasebam unda gamoavlinos
samomavlod potenciali da aseve is RonisZie-
bebi, romlebic am potencialis realizebas
SeZlebs. momavalSi standartizebuli testebi
ufro mravalferovani iqneba da ufro metad
gamoiyenebs daxuruli tipis kiTxvarebs, sadac
moswavleebma unda moifiqron da ara ubralod
airCion pasuxebi.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi. ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuli gzamkvlevi
video qeisebi realuri klasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv-
leviTi navigatori
proforientaciis centri resursebiT:
- Ppraqtikisa da licenzirebisaTvis
mzadeba
- profesiuli portfolios ganviTareba
- samsaxuris Zieba da gasaubrebis teqnika
- gakveTilis dagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
is, rom saWiroa, kargad gesmodeT stand-
artizebuli testebis sakiTxi ukve davinax-
eT magaliTSi, romelic Tavis dasawyisSi iyo
moyvanili. mSoblebsa da moswavleebs xSirad
arasworad esmiT Sedegebi. maswavlebelma unda
uzrunvelyos, rom moswavlebma SeZlon tes-
tebis Sedegebis daniSnulebisamebr gamoyeneba
da gaiTavliswinon testebis Zlieri mxareebi da
misi SezRudvebi. aseTi codniT maswavleblebi,
moswavleebi da mSoblebi SeZleben gamoiyenon
testebiT miRebuli informacia marTebuli
gadawyvetilebebis misaRebad.
ras moimoqmedeben?
aq aris ramdenime gamocdili maswavleblis pasuxi kiTxvaze, rogor moiqceodnen isini, rodesac
mSoblebs eqnebodaT survili, maTi qaliSvili erTi safexuriT win gadamxtariyo maTematikaSi.
mark smiti, 912 klasebis maswavlebeli
medfordis umaRlesi skola, medfordi,
masaCusetsi
mesmis, rom bevri mSobeli maswavleblis pozi-
ciaze metad bavSvis pozicias miemxroba. ases
xdeba am situaciaSic. radgan mSoblebi mxolod
maSin movidnen skolaSi, roca CaTvales, rom ra-
Rac hqondaT sasayveduro maswavlebelTan. ro-
gorc maswavlebels, mxolo is SegiZliaT gaake-
ToT, rom auxsnaT mSoblebs procedura, ra aris
kurikulumi, ra molodinebi arsebobs klasSi mo-
swavleTA mimarT. rodesac naTeli da marTebuli
molodini gaqvT moswavleTA mimarT, miRwevis pa-
suxismgebloba ukve moswavles ekisreba.
Tomas niukirki, merve klasis maswavlebeli
hamiltonis saSualo skola, arkadia,
indiana
qula, romelsac moswavle iRebs, zogjer
gamoxatavs ara imdenad mis inteleqts, aramed
Sesrulebas. niWierma moswavleebma, romlebic
araorganizebuli arian, SeiZleba ramdenime
dRis dagvianebiT moitanon davaleba, gafan-
tulebma ki saerTodac ar moitanon. niWieri
moswavleebi, romlebic ramdenime dRis ganmav-
lobaSi acdendnen, SeiZleba bolomde STainTqan
samuSaoSi, romelic maT elodebaT.
qula, romelsac iRebs moswavle klasSi,
xSirad moiTxovs ganmartebas, raTa moswavlee-
bma da mSoblebma gaigon Sefasebis safuZveli.
Zalian mniSvnelovania, rom maswavlebeli akeTEb-
des Canawerebs mSoblebisa da sxva maswavle-
blebisaTvis.
SesaZlebelia, moswavles hqondes maRali
safexuris Sesabamisi maCvenebeli, magram misi
yoveldRiuri Sesruleba klasSi ar akmayo-
filebdes standartebs saimisod, rom daimsax-
uros umaRlesi Sefaseba. moswavlis miRwevis
testis Sedegebis gaTavliswinebiT saboloo Se-
fasebis Secvla usamarTlo iqneba mxolod am
erT maCvenebelze dayrdnobiT.
Tomas o

doneli, socialuri disciplinebis


dekani. me-7 _ me-12 klasebi
maldenis umaRlesi skola, maldeni,
masaCusetsi
is testi, romelic Seasrula gogonam, Sei-
Zleba ar iyos kargi saSualeba unar-Cvevebis
gasazomad. mSoblebs unda ganumarto T Tqven
gamoyenebuli Sefasebis sistemis sesaxeb, rom
gaigon kombinaciis aucilebloba Zalisxmevasa
da miRwevas Soris, raTa miaRwion umaRlesi Se-
faseba.
ramdenadac mSoblebi or seriozul bral-
debas giyeneben, ganumarteT, rom maTgan pati-
viscemas moiTxovT, magram aman gavlena ar unda
moaxdinos am moswavlesTan muSaobaze. ar unda
daakmayofiloT mSoblebis moTxovna saboloo
Sefasebis SecvlasTan dakavSirebiT.
suzi bosveli, xelovnebis maswavlebeli,
meeqvesemerve klasebi
saSualo skola, iasperi, jorjia
maswavleblis samuSaos erT-erTi rTuli
Semadgeneli nawilia mSoblebTan urTierToba.
samwuxarod, xSirad mSoblebs ara aqvT urTier-
Toba skolasTan da maswavlebleTA. arada, maTac
iseTive pasuxismgebloba ekisrebaT moswavlee-
bis motivaciasa da saswavlo procesze.
maT unda ganvumartoT testis Taviseburebe-
bi, aseve sxvadasxva meTodebi, romlebic gamoiy-
eneba testis Sedegebis gamosaTvlelad.
743
744
Tavi
15
klasis Sefaseba
da niSnebis wera
maswavleblis Canawerebi : rogor
moiqceodiT?
formatuli da Semajamebeli
Sefaseba
tradiciuli Sefasebidan maqsimumis
miReba
testirebis dagegmva
obieqturi testireba
esses saxiT Ria kiTxvebiT gamocda
tradiciul SefasebaTa
alternativebi
avTentikuri saklaso Sefaseba
portfolioebi da gamofenebi
portfolioebisa da prezentaciis
Sefaseba
araformaluri Sefaseba
moswavleTa CarTva SefasebaSi
niSnebis gavlena moswavleebze
warumateblobis efeqti
ukukavSiris efeqti
niSnebi da motivacia
Sefaseba da gancxadeba: mTavari
elementebi
kriteriumze orientirebuli normaze
orientirebulis winaaRmdeg
qulaTa sistema da procentuli
Sefaseba
SeTanxmebis sistema da Sefasebis
rubrikebi
Sefasebis sxva sakiTxebi
Sefasebis miRma: ojaxebTan
urTierToba
gza yovel moswavlemde : akomodacia
SefasebaSi
mravalferovneba (divergencia) da
konvergencia saklaso SefasebaSi
mravalferovneba
konvergencia
Sejameba
maswavleblis Canawerebi :
PRAXIS II
TM
- Tan /
ras moimoqmedeben?
745
rogor moiqceodiT?
maswavleblis
Canawerebi
a
m Tavis gacnobisas Tqven ganixilavT rogorc
testebs ise Sefasebis sxvadasxva sistemas; yu
radRebas gaamaxvilebT ara marto im gavlenaze,
romelsac isini moswavleebze axdenen, aramed
aseve ufro efeqturi gamocdisa da Sefasebis gan
viTarebis praqtikul gzebze.
Cven daviwyebT maswavlebelTa yovelwliurad
momzadebuli gamocdis tipebisa da Sefasebis im
perspeqtivebis ganxilviT, romlebic ar efuZnebi
an tradiciuli gamocdis sistemas. Semdeg ganvixi
lavT im efeqtebs, rasac moswavleze niSani axdens.
vinaidan Sefasebis amdeni sistema arsebobs, Cven
sakmao dros davuTmobT maT Sedarebas, erTmaneT
Tan mimarTebaSi maTi upiratesobebisa Tu nak
lovanebis dadgenasa; dabolos, Cven mivubrundebiT
Zalian mniSvnelovan sakiTxs moswavleTa mSoblebT
an urTierTobis Sesaxeb. rogor gaamarTlebT da
daamtkicebT Tqven mier daweril niSans?
am Tavis dasrulebisas Tqven SegeZlebaT pa
suxi gasceT Semdeg kiTxvebs:
rogor gamocdiT moswavleebs samuSaos er
Teulis mixedviT?
rogor SeafasebT saxelmZRvaneloebsa da mas
wavleblis saxelmZRvanelo wignebSi moyvanil
testebs?`
rogor unda SeadginoT savaraudopasuxebiani
testi da Ria kiTxvebiT gamokiTxvis testebi _
esses saxiT _ Tqvens saganSi?
gamoiyenebT Tu ara avTentikuri Sefasebis
midgomebs, rogoricaa porTfolioebi, war
modgenebi, sajaro gamocdebi da niSanTa gamo
yvanis rubrikebi?
ra potenciuri dadebiTi da uaryofiTi efeq
tebi aqvs niSnebs moswavleebze?
rogoria kriteriumsa da normaze dafuZnebu
li Sefasebis sistemis tipuri magaliTebi?
rogor auxsnidiT Sefasebis Tqveneul siste
mas mSobels, romelic ver gebulobs Tavisi
Svilis niSnebs?
Tqveni skola gTxovT
rom Tqvens klasSi uke
Tesi niSnebi daweroT.
Tqven SegiZliaT gamoiy
enoT nebismieri meTodi, mTavaria yvela saganSi,
yvela saswavlo baraTze, roca niSnis dawer
aa saWiro, unda daiweros A(5), B(4), C(3), D(2) da
E(1). zogierTi maswavlebeli SefasebisTvis iy
enebs saklaso samuSaoebs, saSinao davalebebs
da testebs; sxvebi niSnaven jgufur muSaobasa
da portfolioebs. zogi maswavlebeli indi
vidualizebul standartebs mimarTavs _ isini
niSans weren progresisa da Zalisxmevis da ara
saboloo Sedegis mixedviT; sxvebi SeTanxmebis
sistemas _ kontraqtebs aniWeben upiratesobas
da grZelvadian proeqtebSi embmebian; danar
Cenebi TiTqmis mTlianad yoveldRiur saklaso
samuSaos eyrdrnobian; maswavleblebi, romlebic
jgufur muSaobas amjobineben, niSans weren an
jgufSi muSaobis unarSi, an bonus qulebs uweren
saukeTeso jgufs; zogi gegmavs klasis muSaobis
gaumjobesebas jildos saSualebiT da ara niS
niT. niSnebTan dakavSirebiT Tqven erTaderTi
gamocdileba gagaCniaT: niSnebTan dakavSirebiT
aris werilobiTi komentarebisa da ostaturi
midgomis gamoyeneba, romelic gansazRvravs
moswavlis damakmayofilebel an aradamakmayo
filebel progress garkveuli miznisaken. Tqven
gsurT sistema, romelic iqneba samarTliani da
advilad samarTavi, romelic waaxalisebs swav
las da ara mxolod Sesrulebas; Tqven aseve
gesaWiroebaT sistema, romelic moswavleebTan
saTanado ukukavSirs moaxdens, raTa SeZlon
Semdgomsi misi gamoyeneba NCLB specialobis
testisaTvis.
kritikuli azrovneba
ra iqneba Tqven mier umaRlesi niSniT Sefa
sebuli davaleba da proeqti?
SeafasebdiT Tu ara niSniT iseT aqtivobas,
rogoricaa jgufuri qceva da Zalisxmeva?
rogor SeajamebdiT Sefasebis yvela ele
ments erTi niSnis gamosayvanad yoveli sab
oloo Sefasebis dros?
rogor axsnidiT da gaamarTlebdiT Sefase
bis Tqveneul sistemas direqtorTan da mSo
blebTan?
rogor imoqmedebs es sakiTxebi im klasebze,
sadac Tqven aswavliT?
kolaboracia
Tqveni klasis 23 wevrTan erTad ganaviTa
reT klasis cnobaris seqcia, romelic aRwers
niSnis daweris sistemas. Mmzad iyaviT mis da
sacavad.
746
formatuli da Semajamebeli Sefaseba
Tqven sarT maswavlebeli da, amdenad, ver geqnebaT gavlena skolaSi
arsebul Sefasebis sistemaze. bevr skolas standartuli Sefasebis sa
kuTari sistema aqvs, magram Tqven mainc imis mixedviT gaqvT arCevani,
Tu rogor gamoiyenebT skolSi arsebul Sefasebis sistemas da rogor
SeafasebT Tqveni moswavleebis swavlas. CaatarebT Tu ara testirebas?
ra raodenobiT? ra saxisas? gaakeTeben Tu ara moswavleebi proeqtebs
da awarmoeben Tu ara TavianTi samuSaos portfolioebs? ra gavlenas
moaxdens saSinao davaleba niSnebze? gamoiyenebT Tu ara Jurnals? Tu
ki, ra niSnebiT SeavsebT mas?
arsebobs Sefasebis ori ZiriTadi gamoyeneba an funqcia: formatuli
(mimdinare) da Semajamebeli. formatuli Sefaseba Tavs iCens swavle
bamde an mis procesSi. igi gamoiyeneba maswavleblis mier dagegmvisas
da exmareba moswavleebs im sferoTa dadgenaSi, sadac meti muSaoba es
aWiroebaT. sxva sityvebiT, formatuli Sefaseba gvexmareba instruqci
uli miznebis formirebaSi. xSirad moswavleebs testebs awerineben
ganmartebebamde. es pretesti exmareba maswavlebels imis gagebaSi, ukve
ra ician moswavleebma. xandaxan testi instruqtirebis dros tardeba,
raTa dadgindes darCenili e.w. `susti wertilebi~, rom Semdeg swavleba
am mimarTulebiT warimarTos. amas, rogorc wesi, diagnostikur tests
uwodeben, magram es ar unda agverios ufro zogadi saswavlo SesaZle
blobebis standartizebul diagnostikur testSi, romelic wina TavSi
ganvixileT. saklaso diagnostikuri testi adgens garkveul saganSi mo
swavlis miRwevebsa da sisusteebs. xSirad ufros moswavleebs SeuZliaT
gamoiyenon diagnostikuri testidan miRebuli informacia sakuTari
Tavis `xelaxal swavlebaSi~. pretestebi da diagnostikuri testebi ar
fasdeba, da radgan formatuli testireba ar aisaxeba saboloo niSanze,
moswavleebisaTvis, romlebic `namdvil~ gamocdebze Zalian nerviulo
ben xolme, gamocdis es naklebad stresuli praqtika SeiZleba kargi
damxmare aRmoCndes.
Semajamebeli Sefaseba _ Tan mosdevs swavlebas. misi mizania daan
axos moswavlesa da maswavlebels miRwevebis done. amrigad, Semajamebeli
Sefaseba warmoadgens miRwevebis erTgvar reziumes. amgvari Sefasebis
klasikuri magaliTia saboloo gamocda.
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
ra specifikuri gzebiT SeiZle
ba dainergos klasSi formatu
li Sefasebis sistema?
formatuli Sefaseba _
testireba niSniT Sefasebis
gareSe, romelic gamoiyeneba
ukeT dagegmvisa da diagnozi
rebis mizniT swavlebamde an mis
procesSi.
pretesti _ moswavlis codnis,
mzaobisa da unarebis Sesafase
beli formatuli, ganmaviTare
beli Sefaseba.
diagnostikuri testebi _
individualuri gamoyenebis
testebi, romlebic emsaxure
bian specialuri saswavlo
problemebis identifikacias.
Semajamebeli Sefaseba _
testi, romelic mosdevs swav
lebas da afasebs miRwevas.
saboloo gamocda Semaja
mebeli Sefasebis klasikuri
magaliTia. amgvari Sefaseba
instruqtirebas mosdevs da
miRwevebis Sejamebas axdens.
747
gansxvaveba formatul da Semajamebel Sefasebas Soris emyareba imas,
Tu rogor gamoiyeneba Sedegebi. nebismieri saxis Sefaseba tradiciuli,
warmodgena/Sesruleba, proeqti, zepiri, portfolio da a.S. SeiZleba
gamoyenebul iqnas rogorc formatuli, ise Semajamebeli miznebisaTvis.
Tu mizania gegmis Sesadgenad moswavlis swavlis Sesaxeb informaciis
miReba, Sefaseba formatulia; Tu mizania saboloo miRwevebis gansaz
Rvra (da kursis niSnis dadgena), maSin Sefaseba Semajamebelia. metic,
erTi da igive Sefaseba dasawyisSi SeiZleba gamoyenebul iqnas, rogorc
formatuli, mis dasasruls ki rogorc Semajamebeli.
formatuli Sefasebis gamoyeneba Zalian mniSvnelovania swavlebaSi.
jeims pophams (2005) miaCnda, rom `samwuxarod, maswavlebelTa did umrav
lesobas kvlavac sjera, rom saklaso gamocdebi niSniT unda Sefasdes. ma
gram nebismier maswavlebels, romelic umeteswilad tests/gamocdas iy
enebs moswavleebis niSnis gansasazRvrad, saklaso SefasebaSi Tavad didi
oriani ekuTvnis. (gv. 262). gamocdebi/testebi da yvela saxis Sefaseba
unda exmarebodes maswavlebels ukeTesi instruqciuli gadawyvetilebis
miRebaSi. 15.1 cxrilSi mocemulia ramdenime magaliTi.
tradiciuli Sefasebidan maqsimumis miReba
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixsenT Tqveni bolo gamocda. ra
formatis iyo igi? rogor fiqrobT, sworad da akuratulad asaxa Tu ara
man Tqveni codna da unarebi? gicdiaT Tu ara odesme testis Sedgena? ra
niSani xdis testirebas karg da samarTlian gamocdad?
adamianTa umravlesobas Sefasebaze fiqrisas, rogorc wesi, testire
ba agondeba. rogorc mogvianebiT naxavT, dRes maswavleblebs Sefasebis
cxrili 15.1
testebis gamoyeneba instruqciuli gadawvetilebebis miRebisas
Sefasebis saukeTeso gamoyenebaa dagegmva, gaZRola da miznobrivi instruqcia. aq mocemulia ramdenime
gadawyvetileba, romelTa miRebisas sargebloben Sefasebis SedegebiT
gadawyevetilebis kategoria tipuri Sefasebis strategia gadawyvetilebis varianti
ra vaswavloT pirvel rigSi? pretesti ganmartebebamde saWiroa Tu ara specifikuri
davalebisa da miznis
ganmarteba?
ra dro davuTmoT konkretuli
instruqciuli miznis swavlebas?
moswavleTa progresis Sefaseba unda gagarZeldes Tu ara
calkeuli moswavlisa Tu mTeli
klasisaTvis miznobrivi in
struqciebis miwodeba?
ramdenad efeqturi iyo
ganmartebebis Tanmimdevroba?
SeadareT moswavleTa Sesrule
ba da moswreba testirebis win
da testirebis Semdeg
ra ufro saWiroa samomavloT:
micemul instruqciaTa SenarCu
neba, ukugdeba Tu modifikacia?
wyaro: Classroom Assessment: What Teachers Need to Know, 4/e by J.W. Popham. Published by Allyn and Bacon, Boston, MA. Copyright
2005 by Pearson Education. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
daukavSireT PRAXIS II
TM-
s
da ganavrceT
(Sefasebis tipebi, II CI, 4)
gaaanalizeT Semajamebeli
formatuli (mimdinare) Se
fasebis miznebi. axseniT,
rogor SeuZliaT maswavleb
lebsa da moswavleebs efeq
turad gamoiyenon TiToeuli
saxis testidan miRebuli
informacia
748
bevri SesaZlebloba aqvT, magram testireba mainc maT Soris erTerTi
mniSvnelovania. am nawilSi Cven ganvixilavT imas, Tu rogor SeiZleba
efeqturi testirebis dagegmva, im testebis Sefaseba, romlebic Tan sdevs
standartuli saswavlo gegmis masalas da, agreTve, sakuTari testuri
kiTxvebis Sedgena.
testirebis dagegmva
bevr skolaSi gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone testirebadi pro
gramebis erTerTi Sedegi isaa, rom maswavleblebs miecaT ufro meti
saklaso Sefasebis SesaZlebloba, sadac yuradReba gamaxvilebulia tes
tebis ukan mdgar standartebze. saWiroa Sefasebebi kargad organizebuli
da dagegmili iyos. roca kargi gegmiT xelmZRvanelob, ukeTesi pozicia
gaqvs maswavlebelTa saxelmZRavneloebSi moyvanili testebis Sefasebi
sas da sakuTari saklaso Sefasebis sistemis ganviTarebisaTvis.
rodis vawarmooT testireba? frank demfsterma (1991) Caatara gamokv
leva testirebis Sesaxeb da gamoitana maswsvleblebisaTvis sasargeblo
daskvnebi:
1. xSiri testireba waaxalisebs informaciis Senaxvas da ufro meti efeq
ti moaqvs, vidre masalis gameorebasa da swavlaze daxarjul dros.
2. testireba gansakuTrebiT efeqturia swavlis stimulirebisaTvis, Tu
moswavleebs awerinebT tests masalis Seswavlidan cota xanSi, da Sem
deg ki, mogvianebiT CautarebT ganmeorebiT testirebas. gamneorebiTi
testirebebi sul ufro daSorebuli unda iyos erTmaneTisagan.
3. testebSi Semajamebeli kiTxvebis gamoyeneba centraluri mniSvnelo
bisa mqone faqtoria efeqturi swavlisaTvis. Semajamebeli kiTxvebi
moiTxovs moswavleTagan wina TavebSi naswavli informaciis gamoyene
bas axali problemebis gadasaWrelad.
demfsteri fiqrobda, rom moswavleebi mets iswavlidnen Tu saswavlo
gegmaSi cota sakiTxi da Tema Sevidoda, magram es Temebi siRrmiseulad
iqneboda ganxiluli da meti dro drCeboda gameorebisaTvis, praqtiki
saTvis, testirebisa da ukukavSirisaTvis (Dempster, 1993).
saxelmRvanelos testebis Sefaseba. dawyebiTi da saSualo saskolo teqs
tebis umravlesobas dRes Tan axlavs damatebiTi masala, rogoricaa mas
wavleblis saxelmZRvaneloebi, hendautebi da gamzadebuli testebi. am
testebis gamoyenebam SeiZleba dro dagizogoT, magram aris ki es kargi
saswavlo praqtika? pasuxi damokidebulia Tqvens mizanze moswavlee
bTan mimarTebaSi, imaze, Tu rogor aswavliT masalas da, aseve, mowode
buli testebis xarisxze. Tu saxelmZRvanelos testebi maRali xarisxisaa,
emTxveva Tqvens saswavlo gegmas da aseve im ganmartebebs, romelic mo
swavleebs miawodeT, maSin maTi gamoyeneba SesaZlebelia. SeamowmeT sax
elmZRvaneloSi mocemuli testebi, anu maTi kiTxvadobis done da mzad
iyaviT maT gadasaxedad/gamosasworeblad (Airasian, 2005; McMillan, 2004). 15.2
cxrilSi mocemulia sakvanZo punqtebi, romlebic unda gaiTvaliswinoT
saxelmZRavneloTa testebis Sefasebisas.
ra xdeba maSin, roca ar arsebobs aranairi testi im masalisaTvis, rom
lis dauflebac gindaT, an maswavleblis saxelmZRvaneloebSi mocemuli
testebi ar aris Tqveni moswavleebis Sesaferisi? maSin dgeba dro, rom
Tavad SeadginoT testebi. Cven ganvixilavT tradiciuli testebis or um
Tavres tips obieqtursa da esse/Ria kiTxvebs.
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT Dempster F. (1991).
Synthesis of research on reviews
and tests. Educational Leadership,
48 (7), 71-76. Dempster F.N. (1993).
Exposing our students to less will
help them learn more. Phi Delta
Kappan, 74, 432-437.
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s da
ganavrceT
tradiciuli Sefaseba, II CI,
2, 4
obieqturi gamocdebi da
gamocdebi esses weraSi kvlav
mniSvnelovan rols asrulebs
efeqtur Sefasebasa da progra
mis gansjaSi. aRwereT am saxis
testebis Sesaferisi gamoy
eneba. gansazRvreT TiToeu
lis dadebiTi da uaryofiTi
mxareebi.
749
obieqturi testireba
savaraudopasuxiani testebi, SeTanxmebiTi savarjiSoebi, romelic
moiTxovs Sefasebas ,,WeSmaritia an `mcdaria~, moklepasuxi an Sesavsebi
kiTxvarebi _ es yvelaferi obieqturi testirebis tipebia. sityva `obieq
turi am SemTxvevaSi niSnavs `interpretaciebisaTvis daxuruli an `ara
subieqturi. am saxis testebis niSniT Sefaseba SedarebiT ufro samar
Tliania, vidre esei/Ria kiTxvebis Sefaseba, radgan am SemTxvevaSi pasuxe
bi ufro cxadia, vidre eseis/Ria kiTxvebis pasuxebi.
rogor unda gadawyvito, romeli formati aris saukeTeso konkre
tuli gamocdisaTvis? gamoiyeneT iseTi, romelic yvelaze ukeT zomavs
Tqveni saswavlo mizandasaxulobis Sedegs (Gronlund, 2003). sxva sityvebiT,
Tu gainteresebT, ramdenad kargad weren moswavleebi werils, daaweri
neT maT werili, nu miscemT maT testebs savaraudo pasuxiani kiTxve
biT. magram Tu bevr sxvadasxva formats Tanabari warmatebiT SeuZlia
moqmedeba, maSin gamoiyeneT savaraudopasuxebiani kiTxvebi, radgan maTi
samarTlianad Sefaseba ufro advilia da Tanac isini Tematurad ufro
amomwuravia. Tu mocemul momentSi SeuZlebeli an Seuferebelia kargi
savaraudo pasuxebiani testebis Sedgena, mimarTeT sxva formatebsac.
magaliTad, Tu saWiroa iseTi koncefciebis darTva, rogoricaa termi
nebi da gansazRvrebebi, maSin savaraudo pasuxebs SeTanxmebiTi savarji
Soebi jobia. Tu savaraudopasuxebian testSi Znelia ramdenime araswori
pasuxis dadgena, mis magivrad WeSmariti/mcdari erTeulebi gamoiyeneT.
Tqven SegiZliaT aseve sTxovoT moswavleebs mokle pasuxis gacema, rac,
gancxadebis Sevsebis msgavsia. (blankis Sevseba). obieqturi testirebis
mravalferovnebam SeiZleba Seamciros moswavlis mRelvareba, radgan
cxrili 15.2
saxelmZRvanelebSi mocemuli testebis Sefasebisas gasaTvaliswinebeli
sakvanZo punqtebi
1. gadawyvetileba saxelmZRvanelos an winaswar damzadebuli standartuli testis gamoyenebis
Sesaxeb miRebuli unda iqnas mas Semdeg, rac maswavlebeli daadgens mizans, rac unda aswavlos da
romlis Sefasebac saWiroa.
2. saxelmZRvanelos da standartuli testebi Seqmnilia tipuri klasebisaTvis, magram radgan mxolod
ramdenime klasia tipuri, maswavlebelTa umravlesoba garkveulwilad gadauxvevs xolme tests,
raTa Seusabamos igi moswavleTa saWiroebasa da dones.
3. rac metad aris gadaxrili saswavlo instruqcia saxelmZRvanelosgan, miT nakleb Sesabamisi da
efeqturia saxelmZRvanelo testebi.
4. saxelmZRvanelos an standartuli testis Sefasebisas pirvel rigSi gasaTvaliswinebelia damTx
veva testis kiTxvebsa da im masalas Soris, rac moswavleebma iswavles gakveTilebze:
a. aris Tu ara testis SekiTxvebi maswavleblis miznebisa da swavlebis aqcentebis msgavsi?
b. aris Tu ara testebi imgvarad DSedgenili, rom moiTxovdes moswavleebisgan im unarebis gamom
JRavnebas, rac maT ukve iswavles?
g. moicavs Tu ara testis kiTxvebi naswavl masalas mTlianad an mis umetes nawils?
d. Seesabameba Tu ara testis ena da terminologia moswavleTa dones?
e. aris Tu ara ukve Seswavlili TiToeuli TemisaTvis gamoyofil kiTxvaTa raodenoba sakmarisi
moswavlis Sesafaseblad?
wyaroebi: From Classroom assessment: Concepts and applications (5th ed.) by P.W. Airasian (2005). New York: McGraw-Hill, p. 161.
obieqturi testireba testi,
sadac arsebobs ramdenime
pasuxi, Sefasebebi keTdeba
WeSmariteba/mcdarobis mixed
viT, moiTxovs mokle pasuxebs.
ricxobriv pasuxebs interpre
tacia ar sWirdeba.
750
mTeli testis niSani ar aris damokidebuli im erT kiTxvaze, ro
melic moswavles SeiZleba eZnelos. Cven ufro detalurad gan
vixilavT savaraudopasuxebian kiTxvebs, radgan is yvelaze cva
lebadia da gamosayenebladac yvelaze rTuli.
savaraudopasuxebiani testebis gamoyeneba. imis miuxedavad, rom
saganmanaTleblo sistemis profesorTa daaxloebiT sami meo
Txedi winaaRmdegia savaraudo pasuxianpasuxebiani testebis
Sedegebis gamoyenebisa moswavleTa niSnis gansazRvris dros,
sajaro skolebis maswavlebelTa TiTqmis naxevari am saxis ga
mocdis momxrea (Banks, 2005). ase, rom maswavleblebma kargad unda
icodnen am testebis gamoyeneba. metic, dResdReisobiT skolai
moiTxovs maswavleblebisgan moswavleebisTvis savaraudopa
suxiani testebis Sevsebis gamocdilebis micemas, raTa isini
mzad iyvnen gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone (mag. misaRebi
gamocdebi) testirebisaTvis (McMillan, 2004). cxadia, savaraudo
pasuxian testebs SeuZlia faqtebis codnis Semowmeba, magram am
testebiT SeuZlebelia Sefasdes ufro meti ram, vidre faqtebis
codna da maTi gaxsenebaa, maSin roca moswavlisgan moiTxoven
gaumklavdes axal masalas im principisa da koncefciis gamoy
enebiT, romelic icdeba (Gronlund, 2003; McMillan, 2004). magaliTad,
qvemoT moyvanili savaraudopasuxebiani kiTxva Sedgenilia imi
saTvis, rom gamoscados moswavlis SesaZlebloba _ Caswvdes
misTvis jer ucnob mosazrebas. es aris erTerTi unari, romelic
ideis analizisas gamoiyeneba:
ganaTlebis fsiqologiis profesori acxadebs: `testSi +1 _ Z qula
ekvivalenturia daaxloebiT 84 %isa.~ qvemoT moyvanil romel mosazre
bas gamoTqvams profesori?
1. niSnebi testze ranJirebulia 0dan 100mde.
2. testis qulebidan standartuli gadaxra (deviacia) udris 3,4s.
3. qulebis distribucia testSi normaluria (swori pasuxi).
4. testi sando da qmediTunariania.
savaraudopasuxebiani kiTxvebi. yoveli saxis gamocdasa da tests ostatu
ri konstruireba sWirdeba, magram kargi savaraudopasuxiani sakiTxebi
namdvili gamowvevaa. zogi moswavle savaraudopasuxian testebs xum
robiT `savaraudo gamocnobas~ eZaxis es imis niSania, rom amgvari tes
tebi xSirad cudad aris Sedgenili. testis Sedgenisas Tqveni mizania, rom
misi saSualebiT moswavlis miRwevis done gazomoT da ara testis werisa
da gamocnobis unarebi.
savaraudopasuxiani kiTxvis Sesavali anu fuZe, is nawilia, romelSic
dasmulia SekiTxva an mocemulia problema. variantebs, romlebic mas mo
hyveba alternativebi ewodeba. SecdomiT pasuxebs ewodeba damabnevele
bi anu distraqtorebi, radgan maTi mizania im moswavleebis dabneva da
xelisSeSla, romlebsac masala mxolod nawilobriv esmiT. Tu ar arsebobs
kargi damabneveli, moswavles zedapiruli codniT ar gauWirdeba swori
pasuxis povna. qvemoT moyvanili rekomendaciebi, adaptirebuli gron
lundis (2003), pophamisa (2005w) da smiti, smiti da de lsisis (2001) mier,
dagexmarebaT ufro advilad SeadginoT arCeviTpasuxiani da sxva obieq
turi testirebis kiTxvebi.
fuZe SekiTxva arCeviTpa
suxian testSi.
distraqtori (damabneve
li) arCeviTpasuxiani
testis kiTxvebSi SeTavaze
buli araswori pasuxebi.
`mejavreba saSlelis gareSe
testireba~.
Martha Campbell
751
rekomendaciebi: arCeviTpasuxiani testis sakiTxebis wera
testis Sedgenis safuZveli unda iyos cxadi da mar
tivi, moyvanili unda iyos mxolod erTi problema.
umniSvnelo detalebi gamotovebuli unda iyos.
c u d i
arsebobs ramdenime sxvadasxva standartuli an warmoe
buli. IQ qula. testebi gansakuTrebirT sasargebloa,
radgan...
u k e T e s i
qvemoT CamoTvlilTagan romelia I qulis dadebiTi mxare?
safuZvelSi dasmuli problema fuZeSi dasmuli
problema unda iyos dadebiTi terminebiT warmodge
nili.
uaryofiTi enobrivi forma damabnevelia. Tu Tqven
unda gamoiyenoT sityvebi, rogoricaa ara, ar an gar
da, gausviT maT xazi an sxva saxiT gamoyaviT.
c u d i
mocemulidan romeli ar aris standartuli qula?
u k e T e s i
mocemulTagan romeli ar aris standartuli qula?
nu moeliT moswavleTagan alternativebs Soris zed
miwevniT swori arCevanis gakeTebas.
rodis gadadis normaluri procentuli mrudi iribSi
+1sa da 1 standartul gadaxras Soris?
c u d i
a. 66% b. 67% g. 68% d. 69%
u k e T e s i
a. 14% b. 34% g. 68% d. 95%
fuZeSi rac SeiZleba meti formulireba unda iyos
CarTuli iseTnairad, rom TiToeul alternativaSi
frazebis gameoreba aRar gaxdes saWiro.
procentuli qula
a. aRniSnavs, pasuxebis ramdeni procentia swori.
b. warmoadgens procentebSi gamosaxuli swori
da araswori pasuxebis Sefardebas.
g. im moswavleTa procentuli maCvenebelia, rom
lebmac maqsimaluri zRvruli an masze meti
qula daagroves.
d. im moswavleTa procentuli maCvenebelia,
romlebmac minimaluri zRvruli an masze
naklebi qula daagroves.
u k e T e s i
procentuli qula aRniSnavs procentul maCvenebels:
a. sworad gacemuli sakiTxebis;
b. swori pasuxebis procentuli maCveneblis Sefarde
bas araswori pasuxebis procentul maCvenebelTan.
g. moswavleebisa, romlebmac daagroves mocemuli
zRvruli niSnulis toli an masze maRali qula.
d. moswavleebisa, romlebmac daagroves mocemuli
zRvruli niSnulis toli an masze dabali qula.
yoveli alternativa gramatikulad unda Seesabam
ebodes Sesavals, ise rom arc erTi pasuxi ar iyos
aSkarad mcdari?
c u d i
stenfordbines tests Sedegad moaqvs:
a. IQ niSani g. profesiuli upiratesoba
b. sakiTxavi done d. meqanikuri sazrianoba
u k e T e s i
ras afasebs stenfordbines testi?
a. inteleqts g. profesiul upiratesobas
b. kiTxvis dones d. meqanikur sazrianobas
kategoriuli sityvebi, rogoricaa yovelTvis, yvela,
mxolod an arasdros ar unda iqnas gamoyenebuli, Tu
isini mudmivad
ar Cndeba yvela alternativaSi. testebs yvelaze
Wkvianma da gamocdilma Semdgenlebma ician, rom
kategoriuli pasuxebi, rogorc wesi, Secdomaa.
c u d i
moswavleTa namdvili (skalirebuli) qula standartul
testSi
a. arasdros ar aris dagrovili (nedli)
qulis toli.
b. yovelTvis axlosaa dagrovil (nedl)
qulsaTan.
g. yovelTvis gansazRvrulia Sefasebis standartuli
gadaxriT.
d. rogorc wesi, moqceulia mopovebuli (nedli) qulis
orive mxares 1dan +1 erTeulamde gafarToebul
intervalSi. (an: SualedSi)
u k e T e s i
qvemoT moyvanil winadadebaTagan yvelaze xSirad ro
melia swori standartul testSi moswavlis namdvili
(skalirebuli) qulis Sesaxeb?
a. is dagrovili (nedli) qulis tolia.
b. is Zalian axlosaa dagrovil (nedl) qulasTan.
g. is dadgenilia Sefasebis standartuli gadaxriT.
d. is SeiZleba iyos dagrovil (nedl) qulaze meti an
naklebi.
ecadeT Tavidan aiciloT msgavsi mniSvnelobis ori
damabneveli kiTxva. Tu mxolod erTi pasuxia swori
da pasuxebidan ori erTnairia, maSin orive es pasuxi
araswori iqneba. Secdoma sagrZnoblad amcirebs
asarCev variantebs.
ra terminiT aRiniSneba yvelaze xSiri qula distribu
ciaSi?
c u d i
a. moda g. saSualo ariTmetikuli
b. mediana d. saSualo mniSvneloba
u k e T e s i
a. moda/Cveuleba g. standartuli gada
b. mediana d. saSualo
erideT saxelmZRvaneloSi mocemuli formulire
rbis zustad gameorebas.
warumatebelma moswavleebma SeiZleba icnon pasuxebi
maTi mniSvnelobis gagebis gareSe.
erideT terminebs: `yvela zemoT xsenebuli~ arcerTi
pasuxi ar aris swori~ _ gamoyenebas.
aseTi pasuxebi seiZleba daexmaros moswavleebs, rom
lebic pasuxoben gamocnobiT. `yvela zemoT xsenebul~
maSeiZleba SecdomaSi seiyvanos sxarti moswavle, ro
melic xedavs, rom pirveli alternativa sworia da
aRar agrZelebs kiTxvas.
cxadi da umartivesi struqturac exmareba moswav
leebs, romlebic gamocnobiT pasuxoben.
kiTxvidan kiTxvamde unda icvlebodes rogorc swori
pasuxebis ganlageba, ise misi sidide (grZelimokle)
arasworma alternativebma unda asaxos moswavlis
yvelaze xSiri mcdari interpretaciebi.
Tumca iyaviT frTxilad, yuradReba miaqcieT: mcdari
pasuxebi imdenad aSkarad mcdaric ar unda iyos, rom
moswavleebma isini ganuxilvelad ukuagdon.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.msu.edu/dept/soweb/writitem.html
752
esses saxiT/ Ria kiTxvebiT gamocda
instruqciuli miznebis gazomvis saukeTeso gzaa mosTxovo moswav
leebs Tavad Seadginon kiTxvaze pasuxebi. am SemTxvevebSi upriania Ria
SekiTxva. esei testirebis yvelaze rTuli nawili nawerebis xarisxis Se
fasebaa, magram cxadi kiTxvebis dawerac aranakleb rTulia. Cven ganvixi
lavT esse/Ria kiTxviT gamocdebis weras, administrirebas da niSnis daw
eras/Sefasebas. am dros Cven ZiriTadad gronlandis (2003) mosazrebebs
daveyrdnobiT. yuradRebas gavamaxvilebT aseve im faqtorebze, romlebic
Tavs iCenen eseis saxiT Catarebul gamocdaze moswavleTa Sefasebisas da
am problemaTa daZlevis saSualebebze.
SeafaseT pophemis mier SemoTava
zebuli ori saxis Ria SekiTxva (2005a. gv. 172173)
1. (saSualo skolis done) axlaxan nanaxi videomasaliT Tqven Semog
Tavazes sami yvelaze farTod gavrcelebuli reklama. ra klasikuri
propagandis romeli meTodia mocemuli samive maTganSi?
2. (saSualo skolis done) gaixseneT maTematikis gakveTilebi da saSin
ao davalebebi bolo 12 kviris ganmavlobaSi. ra daskvnebis gakeTeba
SegiZliaT maTgan? pasuxi erT gverdze meti ar unda iyos.
esse/ /Ria kiTxvebis saxiT gamocdis Sedgena. radganac pasuxis gace
mas dro sWirdeba, amgvari gamocda wesiT mcire masalas unda Seicavdes.
amrigad, efeqturobisaTvis esse/Ria kiTxvebi SezRuduli unda iyos mx
olod kompleqsuri saswavlo Sedegebis SefasebiT.
Ria SekiTxvam unda misces moswavleebs cxadi da zusti davaleba
da miuToTos im elementebze, rac pasuxis gacemisas unda iyos gaTval
iswinebuli. (aris Tu ara zemoT moyvanili kiTxvebi cxadi da zusti?) mo
swavleebma unda icodnen, ramdenad vrceli unda iyos maTi pasuxi da ra
dro unda daxarjon TiToeul SekiTxvaze. zemoT mocemuli meore SekiTx
va gverdebis konkretul raodenobas gvTavazobs, magram gaigeT Tu vera,
ras iTxovs is Cvengan?
moswavleebs pasuxis gacemisaTvis didi dro unda mieceT. Tu erTi
gakveTilis irgvliv ramdenime kiTxvas unda gaeces pasuxi, maSin TiToeul
pasuxze dawesebuli unda iqnas drois limiti. Tumca gaxsovdeT, rom
drois SezRudva zrdis mRelvarebas da zog moswavles xels uSlis sa
kiTxis akuratulad SefasebaSi. rac unda iyos, nu ecdebiT SezRuduli
masalis kompensirebas masSi bevri Ria SekiTxvis CarTviT. ukeTesi iqneba,
Tu gamocdebs ufro xSirad dagegmavT, vidre erT gakveTilSi ori an meti
esse! Ria SekiTxva dasvaT. Ria SekiTxvis ramdenime saswavlo mizanTan
kombinireba kursis masalis SezRudulobis problemis gadaWris mxolod
erTi saSualebaa (Gronlund, 2003).

esses Sefaseba: safrTxeebi. 1912 wels starCma da eliotma daiwyes ga
mokvlevaTa seriebi, romlebmac SokSi Caagdes ganaTlebis muSakebi da
gamoamJRavnes subieqturobis kritikuli done testirebiT Sefasebisas.
am mkvlevrebs surdaT gaerkviaT, ra doziT eqcevian maswavleblebi saku
Tari faseulobebis, standartebisa da molodinebis gavlenis qveS esseTa
Sefasebisas. Tavdapirveli kvlevis dros maT saSualo skolis ori mo
swavlis mier dawerili inglisuris sagamocdo furclebi daugzavnes 200
skolis maswavleblebs. TiToeul maTgans naSromi Tavisi standartebis
mixedviT unda Seefasebina. unda gamoyenebul unda yofiliyo procentu
li Sefaseba, 75% gamsvleli quliT.
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
zog moswavles Ria kiTxvebi
urCevnia, imitom rom maT seu
ZliaT raRac mainc daweron,
maSinac ki, roca ar pasuxoben
kiTxvas da nebismier SemTx
vevaSi nawilobrivi qula mainc
miiRon. rogor fiqrobT, xSi
ria Tu ara nawilobrivi qulis
dawera Sefasebis praqtikaSi?
imis gaTvaliswinebiT, rom Ria
SekiTxvebi moicavs masalis mx
olod SezRudal nawils, aris
Tu ara es praqtika mosawoni an
gamarTlebuli?
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT
753
Sedegebi? garkveuloba, punqtuacia, sufTa wera da komunikaciuri
efeqturoba sxvadasxva maswavleblebis mier sxvadasxva doneze Sefasda.
erTi naweris niSnebi 64%dan 98%mde varirebda, saSualo qula gamo
dioda 88,2 %. meore naweris qulebi varirebda 50%dan 97%s Soris, sa
Sualo qula iyo 80,2 % momdevno wels starCma da eliotma gamoaqveynes
istoriasa da geometriaSi Catarebuli kvlevis Sedegebi, romelic ingli
suris analogiuri iyo. am kvlevebidan miRebuli yvelaze mniSvnelovani
aRmoCena iyo is, rom niSnis dawerisas subieqturobis problema mxolod
erTi konkretuli akademiuri sferoTi ar Semoifargleboda. mTavari
siZneleebi iyo maswavleblis seqsiT ganpirobebuli individualuri stan
dartebi da Sefasebis proceduraTa arasandooba.
eseTa Sefaseba: meTodebi. gronlandi gvTavazobs (2003) ramdenime stra
tegias eseTa SefasebisaTvis, raTa Tavidan aviciloT subieqturobisa da
cxrili 15.3
sxvadasxva saxis gamocdisa da testirebis tipebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi
arc erTi maTgani ar aris idealuri. saukeTseo midgoma maTi Serwymaa.
tipi dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
mokle pasuxi SeuZlia mokle droSi bevri faqtis
Semowmeba da gamocda. mSvenieri
formatia maTemati kisaTvis. aseve
amowmebs gaxsenebis unars.
Znelia kompleqsuri cod
nis gazomva. xSirad orazrova
nia.
esse/Ria SekiTxva SeuZlia gamoscados kompleqsuri
codna. afasebs azrovnebis proces
sa da kreatiulobas.
Znelia obieqturad misi niSniT
Sefaseba. didi dro miaqvs ro
gorc Tavad Sesrulebas, ise mis
Sesworebas.
WeSmariti/mcdari amowmebs faqtebis umravlesobas
umokles droSi. advilia niSniT Se
faseba. cdis cnobas. obieqturia.
misi saSualebiT Znelia
kompleqsuri codnis Semow
meba. Znelia sando sakiTxebis
dawera. SeiZleba iqces gamoc
nobis obieqtad.
SeTanxmeba/misadageba SesaniSnavia faqtebis asociaciisa
da gacnobierebulobis gamocdis
aTvis. marTalia moklea, magram Seu
Zlia komplesuri swavlebis (gansa
kuTrebiT koncefciebis) gamocdac.
obieqturia
Znelia efeqturi sakiTxebis
Sedgena. gamoricxvis meTodis
obieqtia.
savaraudo pasuxebi SeuZlia Seafasos swavla kompleq
surobis yvela doneze. zomavs
farTo speqtris codnis dones
SedarebiT mcire droSi. advilad
Sesafasebelia.
Zneli Sesadgenia garkveul
wilad gamocnobis obieqtia.
wyaro: Classroom Teaching Skills, Seventh Edition by James Cooper. Copyright 2003 by Houghton Miffin Company.
Adapted with permissio
754
zerele midgomia problemebi. Tu es SesaZlebelia, kargi iqneboda pirve
li nabiji yofiliyo niSnis daweris kriteriumebis an rubrikis (amis Ses
axeb mogvianebiT mets visaubrebT) konstruireba da maTi moswavleTaTvis
gaziareba. maSinac ki, roca moswavleebs gamocdisas eZlevaT garkveuli
arCevani, maswavlebels SeuZlia gadawyvitos, ra saxis informacias unda
Seicavdes pasuxi. aq mocemulia tenbrinkis (2003) magaliTi
kiTxva: eTanxmebiT Tu ara Semdeg gancxadebas: samoqalaqo omebi
saWiroa qveynis ganviTarebisaTvis. CamoTvaleT Tqveni ar
gumentebis gasamyarebeli mizezebi; da moiyvaneT magaliTebi
istoriidan.
Sefasebis rubrika: yvela pasuxi, dakavebuli poziciis miuxedavad,
unda moicavdes (1) poziciis cxad formulirebas; (2) sul mci
re xuT logikur mizezs; (3) sul mcire oTx magaliTs istori
idan, romlebic cxadad amtkiceben mosazrebas.
rogorc ki Tqven gaacanobT klass pasuxebTan dakavSirebul Tqvens
molodins, SegiZliaT daweroT niSnebi eseis sxvadasxva nawilSi. niSnis
dawera SegiZliaT agreTve pasuxis organizebasa da eseis Sinagan konsis
tenciaSi. Tqven SeiZlebagaakeToT Sefaseba rogorc niSnis daweriT 1dan
5mde, aseve A.B.C. . . qulebiT da daaxarisxoT namuSevrebi saqaRaldeebSi
niSnebis mixedviT. saboloo nabiji unda iyos TiToeul saqaRaldeSi na
muSevrebis Sedareba, raTa kidev erTxel SeamowmoT, rom isini erTi do
nisaa. es teqnika dagexmarebaT darwmundeT Tqveni Sefasebis samarTliano
basa da akuratulobaSi.
roca afasebT esses saxiT Catarebuli gamocdis Sedegebs, ramdenime
Ria SekiTxviT, ufro Wkvianuri iqneba, Tu jer SeasworebT erTi kiTxvis
yvela pasuxs da Semdeg gadaxvalT momdevno kiTxvaze. es Tavidan agac
ilebT moswavlis erTi pasuxis xarisxisgan miRebuli gavlenis qveS mo
qcevas misi Semdegi pasuxis gasworebisas. mas Semdeg, rac daasrulebT
pirveli sakiTxis kiTxvas da niSniT Sefasebas, aurieT furclebi raTa ar
moxdes ise, rom erTi da igive moswavle an pirvel rigSi Sefasdes (roca
Tqven met dros xarjavT ukukavSirze da ufro mkacr standartebs iy
enebT) an yvelaze bolos (roca daRlili xarT ukukavSiris weriT da
ufro modunebuli standartebis Semowmebisas). mizans ukeTesad miaR
wevT, Tu sTxovT moswavleebs furcels ukana gverdze daaweron saxeli
da gvari, raTa niSani anonimurad daiweros. samarTlianobis saboloo da
dastureba iqneba, Tu sxva maswavlebels SeamowmebinebT namuSevrebs, is
eTs, romelmac kargad icis Tqveni miznebi da ar icis Tqven mier dawerili
niSnebi. es Tqven mogcemT faseul informacias im midrekilebebis Sesaxeb,
romelic SeiZleba gqondeT.
axla, roca Cven ganvixileT rogorc obieqturi testireba, ise esse/
Ria kiTxvebiT gamocda, SegviZlia erTmaneTs SevadaroT sxvadasxva mid
gomaTa magaliTebi. 15.3 cxrilSi warmodgenilia TiToeulis dadebiTi da
uaryofiTi mxareebis Sejameba.
tradifiul SefasebaTa alternativebi
Cven vfiqrobdiT imaze, Tu rogor gavxadoT tradiciuli gamocdebi
ufro efeqturi. modiT axla vnaxoT saskolo Sefasebis ramdenime al
ternatiuli midgoma. standartuli gamocdebis, iseve rogorc saklaso
Sefasebebis erTerTi yvelaze mniSvnelovani nakli da kritikis Tema
755
aris saswavlo gegmaze kontroli, azrovnebisa da problemis gadaWris ma
givrad aqcentis gakeTeba faqtebis codnasa da gaxsenebaze. amgvar kriti
kas Zalian cota maswavlebeli Tu SeewinaaRmdegeba. maSinac ki, Tu Tqven
mihyvebiT Cvens rekomendaciebs, tradiciuli gamocda mainc SezRudulia.
risi gakeTeba SeiZleba? iqceva Tu ara tradiciuli gamocdebi moZvele
bul modad alternatiuli Sefasebis doneze? CanarTi `argumenti/kon
trargumenti~ dagexmarebaT am kiTxvaze pasuxis moZiebaSi.
erTi gamosavali testirebis dilemidan, saklaso testirebebSi avTen
tikuri Sefasebis koncefciaTa gamoyenebaa.
avTentikuri saklaso Sefaseba
rogoria Tqveni azri?
inovaciebiT cnobil dawyebiT skolaSi,
TqvenTan gasaubrebisas erTerTi maswavlebeli svams kiTxvas: `ra
iciT portfolioebis, prezentaciebis, proeqtebisa da rubrikebis
gamoyenebiT swavlis Sefasebis Sesaxeb?~

avTentikuri Sefaseba moswavleebisagan iTxovs unarebisa da SesaZle
blobebis ise gamoyenebas, rogorc amas realur cxovrebaSi gaakeTebdnen.
magaliTad, rogor SeuZliaT maT wiladis saSualebiT Seamciron da gaz
ardon sidideebi. grant viginsma es argumenti 15 wlis win gaakeTa:
Tu testebi realurad imas, gansazRvravs rasac maswavlebeli
aswavlis da moswavleebi swavloben, maSin gza reformisaken sworia,
Tumca sakmaod rTuli: gamoscadeT is SesaZleblobebi da Cvevebi,
romlebic Tqveni TvalsazrisiT arsebiTia da gamoscadeT isini
konteqstSi. gaxadeT [testebi] zomierebis farglebSi yoveli aka
demiuri disciplinis ZiriTadi sakiTxebis sirTuleTa amsaxveli.
aqcieT isini avTentikurad (realurad). (1989, gv. 41)
viginsi agrZelebs da ambobs, rom Tu Tqveni instruqciuli miznebi
moicavs moswavleebisagan weris, saubris, mosmenis, Seqmnis, kritiku
lad azrovnebis, kvlevis, problemis gadaWris an codnis gamoyenebis
SesaZleblobebis dauflebas, maSin Cveni testebi unda moiTxovdes
Cveni moswavleebisgan weras, saubars, mosmenas, Seqmnas, azrovnebas,
kvlevas, gadaWras da gamoyenebas. rogor SeiZleba amis gakeTeba?
ganaTlebis sferos bevri warmomadgeneli fiqrobs, rom am proble
mis gadasaWrelad analogiebisaTvis unda mivmarToT, xelovnebasa da
sports. Tu gamocdas SevxedavT rogorc solo koncerts, gamofenas,
TamaSs, fsevdo sasamarTlo process an sxva saxis warmodgenas, maSin
gamocdisaTvis swavla saxaliso da kargia. yvela mwvrTneli, mxatva
ri an musikosi siamovnebiT `aswavlida~ am `testebs~, radgan swored
testirebaze Tavis kargad warmoCena aris instruqciis mTavari azri.
avTentikuri Sefaseba moswavlisgan moiTxovs warmodgenas da Sesrule
bas. es SeiZleba iyos azrovnebiT wardgena/Sesruleba, fizikuri ward
gena/Sesruleba, kreatiuli wardgena/Sesruleba an prezentaciis sxva
romelime forma. ase, rom prezentaciis Sefaseba aris Sefasebis ne
bismieri is forma, romelic moswavlisgan moiTxovs aqtivobas an mis
Sedegs swavlis demonstritebisaTvis. aqtivobis ganaxorcielebas an
produqciis warmoebas, swavlis demonstrirebisaTvis (Airasian, 2005).
daukavSireT PRAXIS II
TM
-s
da ganavrceT
avTentikuri testebi (II, CI,
2, 4)
moswavleze koncentrirebul
swavlaze yuradRebis gamax
vilebas Tan mohyva yuradRebis
gamaxvileba avTentikur
testebze. gaigeT Sefasebis am
formebis mizani, Rirebuleba
da dadebiTi mxareebi. aRwereT
maTi maxasiaTeblebi da maT
gamoyenebasTan dakavSirebuli
potenciuri problemebi.
gamofena moswavlis Ses
rulebis testis erTerTi
saxea, romelic misgan ko
munikaciis gamoyenebasa da
mravalsaaTian momzadebas
moiTxovs. gamofena exmareba
moswavles Seafasos maRali
xarisxis samuSao.
avTentikuri Sefaseba im
unarebis gazomva, romlebic
modelirebul situaciebSi
realuri cxovrebiseuli prob
lemebis gadasaWrelad.
756
erTi SexedviT SeiZleba ucnaurad gamoiyurebodes azrovnebiT pre
zentaciaze saubari, magram SegviZlia es gavakeToT paralelebis moSve
liebiT. seriozuli azrovneba sariskoa, radgan realuri, cxovrebi
seuli problemebi ar aris zustad gansazRvruli. xSirad azrovnebis
Sedegebi sajaroa sxvebi afaseben Cvens ideebs. rogorc mocekvave,
romelic kastings gadis brodveis SousaTvis, ise unda gaumklavdnen
moswavleebi am Semowmebis Sedegebs; rogorc moqandake, romelic uy
urebs Tixis gorgals da fiqrobs Tavis momaval namuSevarze, sirTu
leebis winaSe moswavleebmac unda mimarTon eqsperiments, dakvirvebas,
gadakeTebas, warmodgenafantazias da eZion testis gasaRebi. maT unda
gamoiyenon sabaziso unarebi, gamoigonon meqanizmebi, mimarTon inter
pretacias da gadawyviton, rogor warudginon Sedegebi auditorias.
unda SeZlon xSirad kritikis miReba da Tavdapirveli Sedegebis gaum
jobeseba (Eisner, 1999; Herman, 1997). 15.4 cxrilSi CamoTvlilia avTen
tikuri testebis maxasiaTeblebi.
prezentaciis Sefaseba
moswavlis mier naswavli da
TvalsaCinod warmodgenili
masalebis Sefaseba; mag., aqti
vobis an misi Sedegis.
Cven vnaxeT standartuli testebis dadebiTi
da uaryofiTi mxareebi, magram ra xdeba saklaso
gamocdebze? sasargebloa Tu ara tradiciuli sa
varaudopasuxiani testebi da esei/Ria SekiTxvebi
saklaso SefasebisTvis?
argumenti
tradiciuli testireba sak
laso SefasebisaTvis cudisTvis safuZvels war
moadgens.
Tavis statiaSi Standards, Not Standartization: Evok-
ing Quality Student Work-Si grant viginss (1991) mo
hyavs Zlieri argumenti moswavleebisTvis sru
lyofilebis standartebis micemis xazgasmulia
sasargeblod, romelTa saSualebiTac maT SeeZle
baT gansajon TavianTi miRwevebi. magram es stan
dartebi ar unda iyos maRali niSnebi savarau
dopasuxebian testebze. rodesac standartuli
testebis Sefaseba standartad iqceva, moswavlee
bs hgoniaT, rom mTavaria mxolod swori pasuxi da
ara am pasuxis gaazreba. viginsi aRniSnavs:
Cven ar SevafasebT qseroqss, bostonis
simfoniur orkestrs, cincinatis redss
(beisbolis gundi) an dom perignonis ve
naxebs arapirdapiri, advilad gamosacdeli
da saerTo indikatorebis mixedviT. verc am
adgilebze momuSaveebi miaRwevdnen maRal
Sedegs, romelime sazogado, usafrTxo
testi rom gamoiyenebodes standartis
miRwevisas warmatebis sazomad. xarisxis
moTxovna da miReba, rogorc moswavlee
bis, ise ufrosebis SemTxvevaSi, niSnavs im
samuSaosTan dakavSirebuli standartebis
formirebas, romelsac vaxorcielebT da
vafasebT. es ki niSnavs molodinis Camoyal
ibebas im samuSaos Sesaxeb, romelic xarisxs
saWiroebad aqcevs da ara Sexedulebad. war
moidgineT:
inglisuris maswavlebeli moswavleTa
namuSevarebs gasasworeblad aZlevs maT
save Tanatolebs da Tan urTavs instruq
cias: gaasworon auCqareblad da iqamde,
sanam daiRlebian, moniSnon, sadamdec gaas
wores da mxolod amis Semdeg Caabaron mas
wavlebels namuSevari.
maswavlebeli, romelic moiTxovs rom
maTematikis yvela saSinao davaleba Caba
rebul iqnas sxva moswavlis (gamsworeblis)
xelmoweriT (gasworebis Semdeg), da qulebs
wers rogorc moswavlis sakuTar, ise xel
moweril namuSevarSi.
viginsi momxre iyo iseTi Sefasebisa, romelsac
aqvs azri da romelic gamoscdis codnas realur
cxovrebiseul situaciebSi. gagebis gazomva Seu
Zlebelia im testebis meSveobiT, romlebic iTxoven
moswavlisagan konteqstis gareSe unarebisa da cod
nis gamoyenebas. `sxva sityvebiT, ver vityviT, rom
argumenti / kontrargumenti
r omel i a ukeTEsi _ t r adi ci ul i Tu avTent i kur i Sef aseba?
757
portfolioebi da gamofenebi
avTentikur Sefasebaze yuradRebis ganapiroba ramdenime midgomis
ganviTareba, romlebic dafuZnebulia wardgenis/Sesrulebis (prezenta
ciis) mizanze _ konteqstis gaTvaliswinebiT. imis magivrad, rom Semoxazon
pasuxebi `faqtobriv~ SekiTxvebze arakonteqsturi situaciebis Sesaxeb,
moswavleebs moeTxovebaT problemebis gadaWra. faqtebi gamoyenebu
lia im konteqstSi, romlebsac isini exeba magaliTad, moswavle iyenebs
gramatikis wesebs, raTa kompiuterul kompanias misweros damajerebeli
werili klasis kompiuteruli centrisaTvis kompiuterebis usasyidlod
gamoyofis TxovniT. qvemoT moyvanili testi da misi Sesrulebis nimuSi
moyvanilia Connecticut Core of Common Learningidan:
bevri adgliobrivi supermarketi irwmuneba, rom yvelaze da
bali fasebi aqvs. magram ras niSnavs es sinamdvileSi? niSnavs Tu
ara es, rom yvela saxis saqoneli iq dabali fasisaa, Tu es mxolod
garkveul produqtebze vrceldeba? rogor SegiZliaT realurad
rame gvesmis, Tu codnas brZnulad, moqnilad ar
gamoviyenebT garkveuli situaciebisa da sxvadasx
va konteqstis Sesabamisad~ (Wiggins, 1993, p.200.)
kontrargumenti
tradiciul testebs mniS
vnelovani rolis Sesruleba SeuZlia.
fsiqologTa da ganaTleblis muSakTa um
ravlesoba eTanxmeba viginsis azrs, rom cxadi,
maRali avTentikuri standartebis dadgena mniS
vnelovania, magram bevrs aseve sjera, rom am pro
cesSi SeiZleba tradiciul testebic sasargeblo
iyos. swavla SeiZleba marTlac ufro metia, vidre
swori pasuxebis codna, magram swori pasuxebic
mniSvnelovania. saskolo ganaTleba azrovnebi
sa da problemebis gadaWris swavlasTan erTad
codnasac gulisxmobs, moswavleebs unda hqodeT
raRac, razec ifiqreben faqtebi, ideebi, kon
cefciebi, principebi, Teoriebi, axsnebi, argu
mentebi, suraTebi, mosazrebebi. kargad Sedgenil
tradiciul testebs SeuZliaT efeqturad Seafa
son moswavleTa codna (Airasian, 2005). ganaTlebis
sferos zogierTi warmomadgeneli Tvlis, rom
tradiciul testirebas imaze didi mniSvneloba
unda eniWebodes, vidre dRes aqvs. saganmanaTleb
lo kursis analitikosebi fiqroben, rom amerikel
moswavleebs, bevri sxva ganviTarebuli qveynis
moswavleebTan SedarebiT, akliaT codna, radgan
amerikul skolebSi upiratesoba eniWeba xazgas
mulia kritikuli azrovnebis, TviTSefasebis,
problemaTa gadaWris process Sinaarsze metad.
Sinaarsis ukeT swavlebisaTvis maswavlebelma
unda gansazRvros, ramdenad kargad swavloben
misi moswavleebi Sinaarss, xolo tradiciuli
testireba gvawvvdis mniSvnelovan informacias
swored Sinaarsis swavlis Sesaxeb.
testebi aseve faseuli da mniSvnelovania swav
laSi moswavleTa dakvalianebisa da motivirebi
saTvis. arsebobs kvlevaTa masalebi, rom xSiri
testireba xels uwyobs swavlasa da gaxsenebas.
metic, moswavleebi mets swavloben klasSi xSiri
testirebiT, vidre zogjer CatarebuliT (Demp
ster, 1991).
rogoria Tqveni azri?
mieciT xma vebgverdze www.mylabschool.com
wyaro: Standards Not Standardization, by G. Wiggins,
Educational Leadership, 48, (5), pp.18-25. Copyright 1991 by
American Association for Supervision and Curriculum Devel-
opment. ibeWdeba ASCDs nebarTviT. yvela ufleba daculia.
Association for Supervision and Curriculum Development mas
wavlebelTa msoflio erTobaa, romelic mxars uWers saR poli
tikas da uziarebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma mo
swavlem miaRwios warmatebas. meti informaciisaTvis ix. www.
ascd.org
758
gaarkvioT, romeli supermarketi dagizogavT ufro met fuls?
Tqveni davalebaa SeadginoT gegma da ganaxorcieloT kvleva am
kiTxvaze pasuxis gasacemad. ra saqonels da produqtebs SeadarebT
da ratom? rogor gaamarTlebT Tqveni `nimuSis~ arCevans? ramde
nad sandoa nimuSi da a.S.? (Wolf, Bixby, Glenn, & Gardner, 1991, p.61).
moswavleebi am `testis~ dasrulebisas gamoiyeneben maTematikur cod
nas da procedurebs realuri cxovrebiseuli problemebis gadasaWrelad.
amasTan, maT mouwevT kritikuli azrovneba da damajereblad wera. qvemoT
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
saklaso Sefasebis gaumjobe
sebisaTvis ix.: Stiggins, R. J.
(2001). Assesment crisis: The
absence of assessment FOR learn-
ing, Phi Delta Kappan, 83, 758-765.
xelmisawvdomia vebgverdzec:
http://www.pdkintl.org/kappan/
k0206sti.htm
cxrili 15.4
a. struqtura da logika
1. ufro sajaroa, moicavs auditorias, pan
els da a.S.
2. ar eyrdnoba drois ararealur da arbi
traJul SezRudvebs.
3. gvTavazobs cnobil, ara saidumlo kiTx
vebsa da davalebebs.
4. ufro metad waagavs portfolios.
5. moiTxovs sxvebTan garkveul TanamSrom
lobas.
6. meordeba imsaxurebs gameorebas, repeti
cias, praqtikas, xelaxal gavlas.
7. moswavleebisaTvis imdenad mniSvnelovan
Sefasebasa da ukukavSirs akeTebs, rom sas
kolo ganrigi, struqtura da kursi am tes
tebis mixedviT aris modificirebuli.
b. dizainis inteleqtualuri Strixebi
1. aris `arsebiTi~ ar aris momabezrebeli,
saarbitraJo an specialurad niSnis `gamo
saZalavad~ Sedgenili.
2. arian `saSualebis mimcemni~ imgvarad
aris konstruirebuli, rom miuTiTos mo
swavles codnisa da unarebis gamoyenebis
ufro rTuli gzebsa da saSualebebze.
3. gvTavazobs konteqstur da kompleqsur in
teleqtualur sirTuleebs da ara `atom
ebad daSlil~ davalebebs, romlebic urT
ierTobaSia izolirebul `SedegebTan~.
4. moicavs moswavlis individualur kvlevas
an codnis gamoyenebas, romlisaTvisac Si
naarsi `saSualebas~ warmoadgens.
5. afasebs moswavlis Cvevebs da repertuars
da ara ubralod gaxsenebis an azrovnebis
unars.
6. arsebobs sirTuleebi Sedgenilia ise,
rom xazi gausvas codnis siRrmes da ara
xelSesaxeb moculobas.
g. Sefasebisa da niSnis daweris standartebi
1. moicavs kriteriumebs, romelic afasebs
mTavar elementebs da ara advilad dasaT
vlel (magram SedarebiT umniSvnelo) Sec
domebs.
2. niSani iwereba ara xarisxis merudze, ar
amed Sesrulebis standartebTan mimarTe
baSi (kriteriumze da ara normaze dayrd
nobiT).
3. moicavs aramistificirebul kriteriu
mebs, romlebic moswavleebisaTvis warma
tebuli saqmianobis ganuyofel nawilia.
4. TviTSefasebas xdis Sefasebis nawilad.
5. iyenebs ,,mravalwaxnagiani~ niSnis daweris
sistemas _ erTi agregatuli niSnis ma
givrad.
6. harmoaniSia saskolo miznebsa da stand
artebTan.
d. samarTlianoba da miukerZoebloba
1. arkvevs, poulobs da adgens (albaT dafa
rul) Zlier mxareebs.
2. ar cnoba da mudmivad arRvevs dadgenil
balanss miRwevis Sefasebasa da bunebriv
unarebs an iRblian winaswar varjiSs So
ris.
3. minimumade dahyavs usargeblo, arasamar
Tliani da demoralizebuli Sedarebebi.
4. qmnis Sesaferis sivrces moswavleTa sas
wavlo stilis, midrekilebebisa da in
teresebisaTvis.
5. aqvs SesaZlebloba da sasurvelicaa
yvela moswavlem mosinjos testirebis
es meTodi `winsvlisaTvis~ da ara `ukusv
lisaTvis~.
avTenturi testis Taviseburebebi
wyaro: Teaching to the Authentic Test, by G.W.Wiggins, 1989, Educational Leadership, 45(7), p.44. Copyright 1989 by the Association of
Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba nebarTviT.
759
istoriebi swavlis Sesaxeb
xarki swavlebas
t exasSi aspi r ant ur aSi swavl i s bol os mo-
mi wi a doqt or obi s kandi dat obi s st andar t ul i
gamocdi s Cabar eba. es i yo samdRi ani t est i r eba.
gaugebar i xel nawer i , t est i , r omel i c ki Txvebze
pasuxi s gacemas moi Txovda i se, r ogor c mokl e
gzamkvl el s avseben. kandi dat ebs scdi dnen ganaT-
l ebi s f si qol ogi i s samsf er oSi : soci al ur i /
ganvi Tar ebi s, swavl a/kogni t i vi zmi da st at i s-
t i kur i kvl evi s meTodebi . es i yo met ad mni Sv-
nel ovani , Cemi bedi s ganmsazRvr el i sami dRe,
r omel i c unda gadaewyvi t a, davt ovebdi skol as
`sabol oo magi st r i s xar i sxi T~(momakvdi nebl ad
JRer s ar a?) Tu gavagr Zel ebdi swavl as sadoqt or i
kvl evi saTvi s. i mdr oi saTvi s, r oca gamocdaze
gavedi T, ukvedasr ul ebul i gvqondaCveni sakur so
dai nt er nat ur a. f i l osof i i s doqt or i s xar i sxi s
mi saRebad dar Ceni l i i yo mxol od damxol od da-
mouki debel i kvl evi s pr oeqt i s _ di ser t aci i s
di zai ni , dasr ul eba, gaanal i zeba da bol omde
mi yvana. es samuSaos kompl eqsur i nawi l i a, r oml i s
war mat ebi T dasr ul ebi sTvi sac zog st udent s mr a-
val i Tveanwel i c ki sWi r deba.
es i yo 70-i ani wl ebi , per i odi , r oca t exasi
pr ot est s moecva. es i yo dr o, r ocast udent ebi uf r o
aqt i ur ad amkvi dr ebdnenTavi anT uf l ebebs _ damec am
sul i skveTebi s nawi l i vi yavi . dar wmunebul i vi yavi ,
r omsamdRi ani t est i r ebaar i qnebodaCveni swavl i s
saTanado Semf asebel i . mevki TxeCvens pr of esor ebs:
`r odi s davsxdebi T sami dRi T t est ebi s sawer ad da
savar audo pasuxebi ani ki Txvebi s Sesavsebad, yovel -
gvar i wyar oebi s gar eSe esebi s dasawer ad an st a-
t i st i kur i pr obl emebi s gadasaWr el ad, r oml ebsac
ar avi Tar i kavSi r i ar aqvT Cvens sakuTar kvl evi s
saki TxebTan?~ me uf r o avTent i kur i /namdvi l i Se-
f aseba mi ndoda _ r aRac i seTi , r ac dakavSi r ebul i
i qnebodaCvens swavl asadamomaval Tan. ami s Sesaxeb
davel apar akesxvast udent ebsac, davwer emoxsenebi Ti
bar aTi Cemi wi nadadebebi T da vcdi l obdi gavl ena
momexdi na pr of esor ebze. mi vaRwi e i mas, r om
bol osdabol os mTxoves amsi t uaci i s Sesaxeb
f akul t et i s Sexvedr azemesubr a.
Cemda gasakvi r ad da gasaxar ad, pr of esor ebma
kenWi syr azemxar i dauWi r es samdRi ani t est i s al -
t er nat i vas. kandi dat ebs SeeZl oT daewer aT sak-
vl evi SeTavazebebi , sadac ganxi l ul i i qnebodaga-
naTl ebi s f si qol ogi i s mni Svnel ovani sakvl evi
saki Txi soci al ur i /ganvi Tar ebi s da saswavl o/
kogni t i vi zmi s per speqt i vi dan. amasTan er Tad,
Cven mogveTxoveboda Segvedgi na kvl eva, sadac ga-
moyenebul i i qneboda Sesabami si meTodol ogi a
da st at i st i ka. me es var i ant i avi r Ci e (mTel i i m
aur zaur i s Semdeg, r ac me gamovi wvi e, ubr al od
val debul i vi yavi ase movqceul i yavi ). zogma me-
gobar ma mi Txr a r omgavgi Jdi , r adgan me Tveebi s
ganmavl obaSi vemzadebodi Cemi SeTavazebi s mo-
samzadebl ad, maT ki r amdeni mekvi r adaxar j es t r a-
di ci ul i t est ebi s gasazepi r ebl ad. Tumca Semdeg
me gamovi yene gar kveul wi l ad gaumj obesebul i Ce-
mi SeTavazeba di ser t aci aze muSaobbi sas da maTze
er Ti wl i T adr e davasr ul e. Cems ,,al ma mat er Si ~
al t er nat i ul i sakandi dat o gamocdi s pr aqt i ka
dResac moqmedebs da amf or mas vi yeneb mec Cems
magi st r ebTanohai os St at Si _ kar gi pr of esur i s
mondomebi s wyal obi T,r oml ebmac mi i Res moswav-
l i s mosazr eba35 wl i s wi n.
`memi ndoda uf r o avTent i kur i , uf r o namdvi l i
Sef aseba - r aRac i seTi , r ac dakavSi r ebul i i qneboda
Cvens swavl asa da momaval Tan.~
760
moyvanili `saswavlo istoriebi/xarki swavlebas~ kidev erT magaliTs
gagacnobT Cemi sakuTari gamocdilebidan.
portfolioebi da gamofenebi ais Sefasebis ori perspeqtivaa, rom
lebic moiTxoven Sesrulebas/warmodgenas (prezentacias) konteqstis
gaTvaliswinebiT. am midgomebis gamoyenebisas Zneli gasarkvevia, sad
mTavrdeba instruqtireba da iwyeba Sefaseba, radgan es ori procesi gada
jaWvulia (Smith, Smith & De Lisi, 2001).
portfolio. wlebis ganmavlobaSi fotografebi, mxatvrebi, modelebi da
arqiteqtorebi samsaxuris mosaZebnad iyenebdnen portfolioebs raTa mo
exdinaT TavinTi unarebis demonstrireba. portfolio aris namuSevrebis
sistemuri koleqcia, romelic xSirad moicavs dausrulebel samuSaos,
gameorebebs da moswavleTa TviTanalizs, imis Sesaxeb, rac iswavles
(Popham, 2005a). 15.1 naxze mocemulia erTi moswavlis TviTSefaseba.
portfolioebSi yvelaze xSirad werilobiTi samuSao Tu xelovnebis
nimuSebia moTavsebuli, magram moswavleebs aseve SeuZliaT daumaton
grafikebi, diagramebi, TanatolTa komentarebi, audio an video Canawere
bi, laboratoriuli kvlevebis Sedegebi da kompiuteruli programebi
nebismieri ram, rac axdens codnis demonstrirebas im sferoSi, ro
melic iswavleba da fasdeba (Belanoff & Deckson, 1991; Camp, 1990; Wolf, Bixby,
Glenn, & Gardner, 1991). arsebobs gansxvaveba mimdinare portfoliosa da
`saukeTeso namuSevrebis~ saboloo portfolioebs Soris. es gansxvaveba
sqema 15.1
moswavle mogviTxrobs Tavisi swavlis Sesaxeb:
samuSaos TviTanalizi portfolioSi
am moswavlis naweri ara mxolod gamosworda, moswavle gaxda ufro
gacnobierebuli da TviTkritikuli Tavisi naweris mimarT.
dRes me gadavxede yvela Cems nawers Cems saqaRaldeSi, me
wavikiTxe yvela Cemi naweri, rac seqtembridan damiweria. raRac-
raRacebi gamomisworebia!axla me vasworeb da veredaqtireb Cems
nawerebs; viyeneb wertilebs da kiTxvis niSnebs. xandaxan
Cemi nawerebi ufro grZelia.adre sityvebs xSirad SecdomiT
vwerdi,axla leqsikonSi vixedebi an megobars vekiTxebi. axla
me saxaliso da saSinel istoriebs vwer da saintereso
dasasrulebsac vagneb. adre xSirad vtovebdi sityvebs da ufro
mokle moTxrobebs vwerdi.
wyaro: `What Makes a Portfolio a Portfolio? by F.L. Paulson, P. Paulson, and C. Meyers, 1991, educational Lead-
ership, 48,5, p.63. Copyright 1991 by the Association for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba
nebarTviT.
portfolio _ moswavlis
namuSevrebis Segroveba mo
cemul sferoSi, rac aCvenebs
mis zrdas, TviTrefleqsias da
miRwevebs.
761
cxrili 15.5
sagani procesis portfolio individu
aluri moswavle
procesis portfolio TanamS
romlobiTi jgufi
sabunebismetyvelo
mecniereba Semswav
lel
sagnebSi
laboratoriuli problemebis amosax
snelad samecniero meTodis gamoy
enebis dokumentacia (Canawerebis
warmoeba).
laboratoriuli problemebis ga
dasaWrelad samecniero meTodis
gamoyenebis dokumentacia.
maTematika maTematikuri problemebis gadaWris
mizniT maTematikuri azrovnebis
orsvetiani dokumentacia (marcxena
svetSi angariSi da axsniTi komentar
ebi marjvenaSi).
komleqsuri problemebis
gadaWrisa da maRali donis
strategiebis gamoyenebis doku
mentacia
enebi pirvelad aRniSvnaTa kompoziciebis
Sefaseba CanawerebiT, sxvaTa re
daqtirebul namuSevarze sapasuxo
reaqciiTa da saboloo suraTis damza
debiT.
rubrikebisa da procedu
rebis SemuSaveba da daxvewa
namuSevrebis maRal doneze da
xarisxianad redaqtirebisaTvis.
sagani saukeTeso samuSaos portfolio/
individualuri moswavle
saukeTeso samuSaos port
folio/TanamSromlobiTi
jgufi
enebi sxvadasxva Janris saukeTeso kom
poziciebi: ganmartebiTi, satirul/
iumoristuli, (leqsebi, mokle
moTxrobebi), Jurnalisturi da
sareklamo teqstebi.
saukeTeso dramatulinawar
moebi, videooeqti, satelevizio
gadacema, gazeTi
socialur
mecnierebaTa sem
swavleli sagnebi
saukeTeso istoriuli kvleva, weri
lobiT Camoyalibebuli mosazreba
istoriul sakiTxze, komentari mimdi
nare movlenaze, originaluri isto
riuli Teoria, istoriuli pirovnebis
biografiis mimoxilva, angariSi im aka
demiuri diskusiis Sesaxeb, romelSic
miiReT monawileoba.
saukeTeso kvleva, werilobiTi
angariSi akademiuri diskusiis
Sesaxeb, kompilacia, istoriuli
movlenis, mravalganzomilebi
ani analizi interviu istoriul
pirovnebasTan.
saxviTi xelovneba saukeTeso kreatiuli namuSevrebi:
naxatebi (funjiT, faqriT), skulp
turebi, xelnakeTi nivTebi, Teatral
uri dekoraciebi.
saukeTeso kreatiuli namuSevre
bi: kedlis freskebi, dawerili
da gaTamaSebuli piesebis ilus
traciebi, Cafiqrebuli ideebi da
ganxorcielebuli gamogonebebi.
wyaro: Meaningful Assessment: A Meaningful and Cooperative Process by D.W. Johnson and R.T. Johnson. Published by Allyn and Bacon,
Boston, MA. Copyright 2002 by Pearson Eductaion. adaptirebulia gamomcemlis nebarTviT.
procesisa da saukeTeso samuSaos portfolioebi individebisa da jgufebisaTvis
aq mocemulia sxvadasxva saganSi portfolioebis gamoiyenebis ramdenime magaliTi..
762
rekomendaciebi: portfolios Seqmna
moswavleebi CarTulni unda iyvnen im nawi
lebis SerCevaSi, romlisganac Sedgeba port
folio
magaliTebi
1. erTi Tavis gavlis Semdeg an semestris gan
mavlobaSi SesTavazeT moswavleebs aiirCion
samuSao, romelic miesadageba garkveul
kriteriums, magaliTad `Cemi yvelaze rTu
li problema~, `Cemi saukeTeso namuSevari~,
`Cemi yvelaze metad gamosworebuli da gaum
jobesebuli namuSevari,~ an `sami midgoma ...
sTan~.
2. dokumentebis saboloo wardginebisaTvis
sTxoveT moswavleebs airCion is nawilebi,
romlebic saukeTesod asaxaven maT mier nas
wavli masalis moculobas..
portfolio unda moicavdes informacias,
romelic aCvenebs moswavlis TviTSefase
basa
da TviTkritikulobas.
magaliTebi
1. sTxoveT moswavleebs daurTon TavianT ar
Cevans logikuri axsna.
2. daawerineT TiToeul moswavles gzamkvlevi
maTi portfoliosTvis, romelic ganmartavs
rogor aisaxa CarTul namuSevrebSi moswav
lis Zlieri da susti mxareebi.
3. daurTeT TviTkritikuli da TanatolTa
kritikuli mosazrebebi, romelic zustad
gansazRvravs ra aris kargi da risi gaum
jobeseba iqneboda sasurveli.
4. mieciT moswavleebs TviTkritikuli
damokidebulebis nimuSi Tqveni sakuTari na
muSevris magaliTze.
portfoliom unda asaxos moswavlis aqti
uroba da qmedebebi saswavlo procesSi.
magaliTebi
1. CaurTeT proeqtebis, nawerebis, naxatebis da
a.S. tipuri SerCevis nimuSebi.
2. sTxoveT moswavleebs daukavSiron swavlis
miznebi sakuTari portfolios SigTavss.
portfolios sxvadasxva funqciis Sesruleba
SeuZlia weliwadis sxvadasxva dros.
magaliTebi
1. wlis dasawyisSi masSi SeiZleba Senaxuli iyos
daumTavrebeli samuSaoebi an `problemuri
nawilebi~.
2. wlis bolos is unda Seicavdes mxolod imas,
risi sajarod gamoCenac moswavles mizanSe
wonilad miaCnia.
portfolio unda aCvenebdes zrdas
magaliTebi
1. sTxoveT moswavleebs awarmoon TavianTi
progresis `istoria garkveuli ganzomile
bebis daxmarebiT da sfecifikuri saSuale
bebiT asaxon zrdis wertilebi.
2. sTxoveT moswavleebs aRweron maTi zrdis
amsaxveli klasgareSe saqmianobebi, da daur
Ton isini portfelios.
aswavleT moswavleebs portfolios Sedgena
da gamoyeneba
magaliTebi
1. SeinaxeT Zalian kargad Sedgenili portfe
lioebis modelebi samagaliTod, magram xazi
gausviT imas, rom portfolio individual
uria.
2. xSirad gasinjeT da daaTvaliereT Tqveni mo
swavleebis portfolioebi, gansakuTrebiT
wlis dasawyisSi, roca isini esesaa iwyeben am
ideasTan Seguebas. mieciT maT konstruqciu
li ukukavSiri.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.elon.edu/students/portfolio/
waagavs gansxvavebas formatul da Semajamebel Sefasebebs Soris.
mimdinare portfolioebi dokumenturad aRbeWdaven swavlas da
aCveneben progress. saukeTeso namuSevris portfolioebi ki axdenen
saboloo miRwevaTa demonstrirebas (Johnson & Johnson, 2002). 15.5 cxrilSi
naCvenebia magaliTebi rogorc individebisTvis, ise jgufebisTvis.
763
mudmivi, yuradRebis damfantavi
moZraobebi, araviTari vizualuri
kontaqti auditoriasTan
arnairi damTxveva ar aris
tonsa da saxis gamom
etyvelebas Soris, gamom
etyveleba xelis SemSlelia
sqema 15.2
zepiri prezentaciis Sefasebis sami gza
ricxobrivi Sefasebis skala
direqtivebi:
aRniSneT, ramdenad xSirad asrulebs moswavle TiToeul am qmedebas zepiri prezentaci
isas. TiToeuli qcevisaTvis SemoxazeT: 1, Tu moswavle yovelTvis axorcielebs qmedebas;
2, Tu moswavle ZiriTadad asrulebs am qcevas; 3, Tu moswavle iSviaTad akeTebs amas da 4,
Tu moswavle arasdros asrulebs am qmedebas.
fizikuri gamosaxuleba
a. dgas sworad da uyurebs auditorias
1 2 3 4
b. cvlis saxis gamometyvelebas, roca icvleba prezentaciis toni
1 2 3 4
grafikuli Sefasebis skala
direqtivebi:
dasviT X im xazze, romelic aCvenebs, ramdenad xSirad Seasrula moswavlem TiToeuli
CamoTvlili qmedeba zepiri prezentaciis dros.
fizikuri gamosaxuleba
a. dgas sworad da uyurebs auditorias.

yovelTvis ZiriTadad iSviaTad arasdros
b. cvlis saxis gamomtyvelebas, roca icvleba prezentaciis toni cvlilebasTan erTad.
yovelTvis ZiriTadad iSviaTad arasdros
aRweriTi Sefasebis skala
direqtivebi:
dasviT X im xazze, romelic saukeTesod aRwers moswavlis mier qmedebis Sesrulebas
fizikuri gamosaxuleba
a. dgas sworad da iyureba win.
b. cvlis saxis gamomtyvelebas prezentaciis tonis cvlilebasTan erTad
wyaro: Classroom assessment: Concepts and applications (5th ed.) by P.W. Airasian (2005).
New York: McGraw-Hill, p.251
dgas sworad da sul
auditorias uyurebs
irweva, qanaobs, auditori
idan mzera Werze gadaaqvs
amTxvevs saxis gamom
etyvelebas Sinaarssa
da aqcents
saxis gamomatyveleba
ZiriTadad Sesaferisia, xan
daxan gamometyveloba nak
lebad adekvaturia tonisa
764
gamofena. gamofena aris adamianis samuSao maxasiaTeblebis Sesamowmebeli
gamocda, romelsac kidev ori damatebiTi Strixi aqvs. pirveli aris saja
rooba, ase rom, gamofenis momzadebisas moswavleebma unda gaiTvaliswi
non auditoriac _ am procesSi komunikacia da urTierTgageba arsebiTi
mniSvnelobisaa. meore, gamofenis momzadebas didi dro sWirdeba, radgan
es aris meTli saswavlo programis kulminacia. Tomas gaski da jein beili
(2001) fiqroben, rom gamofenebi exmareba moswavleebs gaigon, ra Tvisebebi
unda hqondes karg namuSevrebs da amoicnon es Tvisebebi TavianT sakuTar
produqciasa da demonstraciebSi. moswavleebi maSinac mogebulni rCebian,
rodesac sademonstraciod agroveben TavianT namuSevrebs da ayalibeben
am konkretuli arCevanis sakuTar axsnas. xarisxis gansjis unars SeuZlia
waaxalisos moswavle ufro cxadi da zusti miznebis dasasaxad.
portfolioebisa da prezentaciis Sefaseba
prezentaciebis demonstrirebis sasargeblo da kargi damxmarea sa
kontrolo siebi, SefasebaTa skalebi da Sefasebis rubrikebi, radgan
wardgenaTa, portfolioemisa da gamofenebis Sefaseba orientirebuliia
kriteriumze da ara normaze. sxva sityvebiT, moswavleTa namuSevrebi da
maTi prezentacia Sedarebulia gacxadebul sajaro standartebs da ar
aris ranJirebuli sxva moswavleTa namuSevrebTan SedarebiT (Cambourne &
Turbill, 1990; Wiggins, 1991). magaliTad, 15.2 sqema gvaZlevs sam alternativas
zepiri prezentaciis SefasebisaTvis ricxobrivs, grafikuls da deskrif
ciuls.
Sefasebis rubrikebi. siebi da SefasebaTa skalebi iZlevian ukukavSirs
iZleva prezentaciis elementebis Sesaxeb. Sefasebis rubrikebi aris we
sebi, romlebic gamoiyeneba, moswavlis prezentaciis (Sesrulebis/ward
genis) SefasebisaTvis (Marby, 1999). magaliTad, SesaniSnavi zepiri prezen
taciis aRmweri rubrika SeiZleba iyos aseTi:
moswavle mudmivad uyurebs auditorias, dgas sworad da Tva
lebiT inarCunebs auditoriis yuradRebas, xma mkafio da gasagebia;
mimosvla da xmis tonalobis variaciac Sesabamisia, kargad orga
nizebulia, argumentebi logikurad da srulad aris Camoyalibe
buli, asrulebs mokle reziumeTi (Airasian, 1996, p.155).
prezentaciis Sefaseba saWiroebs frTxil gansjas maswavleblis mxri
dan da moswavleebisTvis imis cxadad axsnas, ra aris kargi da ra saWiroebs
gamosworebas, gaumjobesebas. garkveulwilad es midgoma waagavs klini
kur meTods, romelic pirvelad SemoiRo binem inteleqtis Sesafaseblad.
es meTodi efuZneba dakvirvebas moswavleze, romelic asrulebs sxvadasx
va davalebas da Sesrulebuli samuSaos standartTan Sesabamisobas. is
eve rogorc bines ar surda erTi niSniT Seefasebina bavSvis inteleqti,
avTentikuri Sefasebis momxre maswavleblebsac, ar surT erTi niSniT
Seafason moswavlis prezentacia (wardgena/Sesruleba). maSinac ki, roca
niSnebi, Sefaseba da reitingi unda daiweros, es Sefasebebi ar aris sab
oloo mizani mizani swavlis gaumjobesebaa. qvemoT moyvanili rekomen
daciebis zogierTi nawili nawili amoRebulia godriCis (1997) da jonso
nis da jonsonis (2002) namuSevrebidan.
moswavleebisaTvis Zalze sasargeblo iqneba, Tu isini monawileobas
miiReben Sefasebis rubrikebisa da skalebis daxvewaganviTarebaSi. roca
moswavleebi am procesSi arian CarTulni, maT uwevT imis gansazRvra, ro
daukavSireT PRAXIS II
TM
s da
ganavrceT
Sefasebis rubrikebi (II C3)
qeTi Sorokis rekomendaciebi
pedagogebisTvis (http://school.
discovery.com/schrockguide/as-
sess.html ) gvawvdis informa
cias klasSi Sefasebis rubrikis
gamoyenebis yoveli aspeqtis
Sesaxeb da aseve im rubrikebis
farTo arCevans, rubrikebisa
romelTa gamoyeneba an adapta
ciac SeuZliaT maswavleblebs.
daukavSireT PRAXIS II
TM
s da
ganavrceT
portfolios Sefaseba (II C1, 2)
portfolios programebis upi
ratesobebis, naklovanebebis,
dizainisa da danergvis, aseve
portfolios nimuSebisaTvis
ix. vebgverdi Teachervision.com
(http://www.teachervision.com/
lesson-plans/lesson-4536.html).
gamofena Sesrulebuli tes
tis an swavlis sajarod demon
strireba, romelic Cveulebriv
moiTxovs did mosamzadebel
dros.
Sefasebis rubrikebi wesebi,
romlebic gamoiyeneba moswav
lis Sedegebis xarisxis gansaz
RvrisaTvis.
765
sqema 15.3
TanamSromlobiT saswavlo jgufebSi monawileobis TviTSefaseba
da TanatolTa Sefaseba
moswavleTa TviTSefasebisa da TanatolTa Sefasebis forma
es forma/blanki gamoyenebul iqneba Tqveni saswavlo jgufis wevrTa Sefasebisas. erTi
blanki sakuTriv SeavseT; danarCenidan TiToTiTo Tqveni jgufis wevrebs SeuvseT.
jgufuri diskusiis dros jgufis TiToeul wevrs mieciT is blanki, romelic Tqven
maTze SeavseT. SeadareT Tanatolebis Tqvenze gakeTebul Sefasebebs sakuTari Tavis
TviTSefaseba; moTxoveT ganmartebebi, Tu Tqveni Sefaseba ar emTxveva jgufis wevrebi
sas. TanamSromlobiTi jgufis TiToeulma wevrma miznad unda daisaxos, gazardos sa
kuTari wvlili mTlianad jgufis akademiur moswrebaSi.
adamiani visac afaseben:....................................................................................................................
dawereT jgufis wevris mier mopove
buli qulaTa ricxvi:
(5 = SesaniSnavi, 4 = kargi, 3 = cudi
2 = araadekvaturi)
................... droze modis klasSi.
................... iZleva frTxil Tanmim
devrul axsnas (ubralod
ar isvris pasuxebs)
................... klasSi momzadebuli
modis
.................... eyrdnoba sxvaTa
argumentacias
................... sandod asrulebs yvela
davalebas
................... rasac swavlobs,
ukavSirebs ukve arsebul
codnas
................... namuSevari maRali
xarisxisaa.
................... gexmarebaT imis
vizualurad gamoxatvaSi,
rasac swavlobs
................... yoveldRiuri wvlili
Seaqvs
................... nebayoflobiT avrcobs
da afarToebs proeqts
jgufur samuSaoSi
................... iTxovs akademiur
daxmarebas, roca
sWirdeba.
wyaro:The Role of Cooperative Learning in Assessing and Communicating Student Learning by D.w. Johnson and R.T. Johnson. In ASCD
1996 Yearbook: Communiating Student Learning (p.41), T. Guskey (Ed.). Copyright 1996 by the Association for Supervision and Curricu-
lum Development. ibeWdeba nebarTviT. yvela ufleba daculia
gor gamoiyureba an rogor JRers garkveul sferoSi kargi xarisxis namuSe
vari. maT winaswar icia, ra aris mosalodneli. roca moswavleebi iReben
garkveul gamocdilebasa da praqtikas Sefasebis rubrikebis Sedgenasa da
gamoyenebaSi, maTi samuSao da swavla umjobesdeba. qvemoT moyvanil nax
ze 15.3 mocemulia TanamSromlobiT saswavlo jgufebSi wvlilis moswav
leTa TviTSefasebisa da TanatolTa Sefasebis formebi.
sandooba, validoba, ganzogadeba. radganac msjeloba TamaSobs centra
lur rols asrulebs prezentaciaSi, sandoobis, validobisa (damajere
blobis) da ganzogadobis sakiTxebi mniSvnelovani da arsebiTia. rogorc
wina TavSi vnaxeT, vermontis portfolioTa ganxilvisas xSirad rTuli
iyo SeTanxmebis miRweva Sefasebaze, ase rom sandooba SeiZleba ar iyos
adekvaturi. Tumca roca Semfaseblebi gamocdilni arian da Sefasebis
rubrikebic kargad ganviTarebuli da rafinirebulia, sandooba SeiZleba
daukavSireT sxva Tavebs da
ganavrceT imis gasagebad,
rogor SeiZleba gamoiyeno Se
qeba efeqturad ix.Tavi me^6;
iq mocemuli rekomendaciebi
werilobiT ukukavSirsac exeba.
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT moax
dineT rubrikaTa ganviTrebis
Sesaxeb rekomendaciebis adap
tacia im asakobrivi jgufisT
vis, romelsac unda aswavloT.
766
gaumjobesdes (Herman & Winters, 1994; LeMahieu, Gitomer, & Eresh, 1993). sandooba
garkveulwilad umjobesdeba maSin, roca rubrika Semfaseblis yuradRe
bas amaxvilebs samuSaos mcire ganzomilebebeze da Sefasebis SezRudul
doneebs iZleva asarCevad. Tu Semfaseblebs SeuZliaT daweron mxolod 1,
2, 3, 4 da 5, isini ufro midrekilni arian SeTanxmebisken, vidre maSin roca
maT uwevT arCeva Sefasebis 100baliani skalidan. ase rom, rubrikebma
SeiZleba miaRwios sandoobas ara imitom, rom isini Tanxmdebian, aramed
imitom, rom rubrikebi zRudavs variantebs da, amrigad, zRudavs cvlile
bas SefasebaSi (Mabry, 1999).
rac Seexeba validobas, arsebobs monacemebi, rom portfolios Se
fasebis safuZvelze `ostat~ mwerlebad miCneuli moswavleebi weriTi
Sefasebis standartebis mixedviT nakleb unarianebad arian miCneul
ni. Sefasebis romeli forma aris myari xarisxis saukeTeso amsaxveli?
am kiTxvaze Zalian cota kvlevaa Catarebuli, amitom Znelia zustad
raimes mtkiceba (Herman & Winters, 1994). amasTan, rubrikebi SemuSavebulia
specifikuri davalebebis Sesafaseblad. rubrikaTa gamoyenebis Sede
gebs ar SeuZlia winaswar gansazRvron prezentaciis sxva Sedegebi, garda
mcire davalebebisa, ase rom, Cven ar viciT mcire davalebisas moswavlis
prezentacia? ganzogaddeba Tu ara ufro moculobiT davalebaze farTo
sferoze (Haertel, 1999; McMillan, 2004).
prezentaciis Sefasebis mravalferovneba da samarTlianoba. samarTli
anoba yvela saxis Sefasebis mTavari sakiTxia da gamonakliss arc prezen
taciis Sefaseba da portfolioebi warmoadgens. sajaro wardgenebisas
(prezentaciisas) SeiZleba didi adgili hqondes moswavlis metyvelebiT
an garegnobiT gamowveul efeqts, es efeqti SeiZleba gamowveuli iyos
agreTve imiT, ramdenad xelmisawvdomia moswavlisTvis audio, video an
grafikuli resursebi. Prezentaciis Sefasebas, iseve, rogorc sxva tes
tebs, SeuZlia arasamarTliani diskriminacia moaxdinos naklebad SeZle
buli an kulturalurad gansxvavebuli moswavleebisa, arian (McDonald,
1993). farTo jgufuri muSaoba, TanatolTa redaqtireba da portfoli
oebisaTvis daTmobili klasgareSe dro niSnavs, rom moswavleebs xeli mi
uwvdebaT mxardaWeris ufro eqstensiur qselebsa da gareSe daxmarebaze.
Tqvens klasSi bevri moswavle albaT SeZlebuli ojaxidanaa, romlebsac
saSualeba aqvT gamoiyenon rTuli kompiuteruli grafika da a.S.; sxvebs
saxlidan mcire mxardaWera eqnebaT. es gansxvavebebi SeiZleba tendenci
urobisa da arasamarTlianobis wyaroebad iqces.
araformaluri Sefaseba
araformaluri Sefaseba aris uniSno Sefaseba, romelic agrovebs
informacias mravalmxrivi wyaroebidan, raTa daexmaron maswavleblebs
gadawyvetilebis miRebaSi (Banks, 2005). sawyis stadiaze Sefaseba unda iyos
formatuki (uzrunvelyos ukukavSiri, magram ar CaiTvalos niSnad), re
aluri Sefaseba mogvianebiT, Sefasebis saboloo stadiisTvis unda gadai
dos, raTa yvela moswavles mieces masalis swavlis Sansi. (Tomlinson, 2005a).
araformaluri Sefasebis magaliTebiani moswavleTa dakvirveba, gamok
iTxva, dRiurebi, moswavleTa TviTSefaseba da misT.
dRiurebi Zalian moxerxebulia da farTod gamoiyeneba araformalur
SefasebaSi. rogorc wesi moswavleebs aqvT piradi an jgufuri dRiurebi
da regularulad awarmoeben Canawerebs. TavianT kvlevaSi maiql preslim
da misma kolegebma (2001) aRmoaCines, rom saukeTeso maswavleblebi iye
nebdnen dRiurs sami miznisaTvis:
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
klasSi prezentaciis Sefasebis
danergvis Sesaxeb damatebiTi
informaciisaTvis ix.: http://
www.ascd.org/ed_topics/el200002
_brualdi.html
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
Boudett, K. P., Murnane, R. J., City,
E., & Moody, L. (2005). Teaching
educators how to use student as-
sessment data to improve instruc-
tion. Phi Delta Kappa, 86, 700-706.
araformaluri Sefaseba
uniSno Sefaseba, romelic
agrovebs informacias mravali
wyarodan, raTa daexmaros mas
wavleblebs gadawyvetilebis
miRebisas.
767
rogorc komunikaciis saSualebas, romliTac moswavleebs gamoxat
aven sakuTar azrsa da ideebs.
rogorc naswavlis gamoyenebis saSualebas.
rogorc gamouyenebeli enis moqnilobisa da kreatiuli gamoxatvis
waxalisebis saSualebas.
maswavleblebma dRiurebi imisaTvis SeiZleba gamoiyenon, rom meti
Seityon TavianT moswavleebze da ukeTesad daukavSiron swavlebis sa
kuTari meTodebi maT interesebs. magram xSirad dRiurebi yuradRebas
amaxvilebs akademiur swavlaze, an kidev pasuxis saxis miniSnebaze. mag
aliTad, banksi (2005) aRwers erTerTi saSualo skolis fizikis maswav
lebels, romelmac sTxova moswavleebs TavianT dRiurebSi epasuxaT
sami kiTxvisaTvis:
1. rogor SegiZliaT gansazRvroT xaxunis koeficienti, Tu iciT
daxrili sibrtyis mxolod sami kuTxe?
2. ipoveT msgavsebebi da gansxvavebebi magnitur, eleqtrul da gravit
aciul velebs Soris.
3. rom mogesurvebinaT megobrisTvis xmis fizikuri koncefciis axsna,
romel musikas gamoiyenebdiT misi demonstirebisaTvis?
rekomendaciebi: Sefasebis rubrikis ganviTareba
1. SexedeT nimuSebs: aCveneT moswavleebs kar
gi da arc ise kargi samuSaos magaliTebi.
gansazRvreT maxasiaTeblebi, romlebic sa
musaos avkargs ganapirobebs.
2. CamoTvaleT kriteriumebi: gamoiyeneT ni
muSTa Sedareba maralxarisxianad miCneuli
samuSaos kriteriumebis CamosaTvlelad.
3. CamoayalibeT xarisxis gradaciebi: aRwereT
xarisxis saukeTeso da yvelaze uaresi do
neebi, Semdeg SeavseT Sua doneebi saerTo
problemebis Sesaxeb Tqvens codnasa da arc
ise karg samuSaoze warmoebul diskusiebze
dafuZnebiT.
4. ivarjiSeT modelebze: gamoayenebineT mo
swavleebs rubrikebi 1el punqtSi naCvenebi
nimuSebis Sesafaseblad.
5. gamoiyeneT TviTanalizi da TanatolTa ana
lizi: mieciT moswavleebs TavianTi davale
bebi. maTi muSaobisas drodadro SeaCereT
isini TviTSefasebisa da TanatolTa Se
fasebisaTvis.
6. gaaswore: yovelTvis mieciT moswavleebs dro
TavianTi namuSevrebis gasasworeblad dafuZ
nebuli unda iyos im ukukavSirze, romelsac
isini iReben me5 punqtis Sesabamisad.
7. gamoiyeneT maswavleblis Sefaseba: Tavadac
is rubrika gamoiyeneT moswavleTa Sefasebi
sas, romelsac moswavleebi iyenebdnen erT
maneTis Sefaseblisas.
SeniSvna: pirveli punqti SeiZleba saWiro iyos
mxolod maSin, roca Tqven sTxovT moswav
leebs CaerTon maTTvis ucnobi davalebis
SesrulebaSi. mesame da meoTxe punqtebi sa
sargebloa, magram did dros moiTxovs. Sei
giZliaT isini Tavad SeqmnaT, gansakuTrebiT
im viTarebaSi, Tu Tqven rubrikebs garkveu
li drois manZilze ukve iyenebdiT. rubrike
bze dafuZnebul SefasebaSi gamocdil klass
SeuZlia gaamartivos procesi ise, rom is
iwyebodes kriteriumebis CamoTvliT, ris
Semdegac maswavlebeli Camowers xarisxis
gradaciebs, gadaxedavs maT moswavleebTan
erTad, gaakeTebs Sesworebebs, Semdeg gamoi
yenebs TviTSefasebas, TanatolTa da maswav
leblis Sefasebas.
damatebiTi informaciisaTvis ix.: http://pareon-
line.net/getvn.asp?v=7&n=25
statia moicavs ramdenime links, maT Soris
http://www.teach-nology.com/web_tools/rubrics/ da
http://rubustar.4teachers.org/, romelic saSualebas
iZleva SeqmnaT da gardaqmnaT rubrikebi Tqveni
klasisaTvis.
768
roca es maswavlebeli moswavleTa dRiurebs kiTxulobda, mixvda, rom
bevri moswavlis sawyisi mosazrebebi xaxunis, aqseleraciisa da bgeris
gavrcelebis siCqaris Sesaxeb efuZneboda maT pirad gamocdilebas da
ara samecniero azrovnebas. swavlebisadmi misi midgoma unda Secvlili
yo. maswavlebeli verasdros mixvdeboda cvlilebebis saWiroebas, Tu ar
waikiTxavda dRiurebs (Banks, 2005).arsebobs kidev mravali sxvadasxva saxis
Canawerebi Tu dakvirvebebi moswavleTa wardgena/Sesrulebis, Sefasebis
skalebisa da CamonaTvalTa Sesaxeb. yovelTvis, roca maswavleblebi svamen
SekiTxvebs an akvirdebian, rogor asruleben moswavleebi davalebas, isini
axdenen araformalur Sefasebas. ix. 15.6. cxrilSi Tavmoyrilia Sefasebis
sxvadasxva meqanizmebis gamoyenebis dadebiTi da uaryofiTi mxarebi. am
Tavis erTerTi yvelaze mniSvnelovani Setyobineba aris Sefasebis meqa
nizmisa da samiznis erTmaneTTan misadageba.
moswavleTa CarTva SefasebaSi
erTi gza, rom daakavSiro swavleba SefasebasTan da amavdroulad
ganaviTaro moswavleTa TviTefeqturobis SegrZneba, aris moswavleTa
CarTva Sefasebis procesSi. moswavleebs SeuZliaT awarmoon Canawerebi
sakuTari progresis Sesaxeb da Seafason gaumjobeseba. 15.7 cxrili gvawv
dis miTiTebebs imis Sesaxeb, Tu rogor davexmaroT moswavleebs sakuTari
namuSevrebis gansjasa da sakuTari swavlis Sefasebis procesSi monawi
leobis miRebaSi.
niSnebis gavlena moswavleebze
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT gaixseneT wlebis manZilze Tqven
mier warmoebuli moswrebis tabula da niSnebi. migiRiaT Tu ara odesme
niSani, romelic imaze dabali iyo, vidre Tqven moelodiT? ra igrZeniT da
bali niSnis miRebisas sakuTari Tavis, maswavleblis, sagnis mimarT? risi
gakeTeba SeeZlo maswavlebels imisaTvis, rom dagxmarebodaT gagebasa da
gamocdilebis gamoyenebaSi? aq Targmania gamotovebuli
rodesac Cven niSnebze vfiqrobT, xSirad es asocirebulia Sejibrsa da
konkurenciasTan. maRalkonkurentuli klasebi SeiZleba gansakuTrebiT
mZime iyos nerviuli moswavleebisTvis, agreTve im moswavleebisTvis,
romlebic naklebad Tavdajerebulni da SedarebiT moumzadebeli moswav
leebisTvis. ase rom, miuxedavad imisa, rom maRali standartebi da Seji
bri/konkurencia, rogorc wesi, dakavSirebulia akademiur moswrebasTan,
aSkaraa, rom unda arsebobdes balansi maRal standartebsa da warmatebis
gonivrul Sansebs Soris. rik stiginsi da jan Capuisi (2005) akvirdebodnen:
TavianTi yvelaze adreuli saskolo gamocdilebidan Cveni mo
swavleebi akeTeben cxovrebiseul daskvnebs sakuTari Tavis, ro
gorc codnis amTviseblebis Sesaxeb. am dros isini eyrdnobian im
informacias, romliTac Cven aRvWuravT moswavleebs maswavleblis
mier maTi Sefasebis Sedegad. roca droTa ganmavlobaSi grovdeba
monacemebi/faqtebi, isini wyveten, SeuZliaT warmatebis miRweva
Tu ara; isini wyveten, Rirs Tu ara saskolo gamocdilebaSi inve
stirebis/dabandebis gariskva. es gadawyvetilebebi gadamwyvetia
maTi akademiuri miRwevebisaTvis. (gv. 11)
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
saklaso Sefasebis gaumjobe
sebis Taobaze meti ideebisaT
vis ix.: Black, P., Harrison, C.,
Lee, C., Marshall, B., & William, D.
(2004). Working inside the black
box: Assessment for leading in
the classroom. Phi Delta Kappan,
86,8-21.
Stiggins, R. (2004). New assessment
beliefs for a new School mession.
Phi Delta Kappan, 86, 22-37.
769
warumateblobis efeqti
SeiZleba vinme fiqrobdes. rom skolaSi dabali niSnebi da warumate
bloba aucileblad Tavidan unda iqnas acilebuli. magram es situacia
arc ase martivia.
cxrili 15.6
Sesafasebeli
samizne
arCeuli sapasuxo
reaqcia
esse wardgenis /
Sesrulebis
Sefaseba
piradi
komunikacia
codnis
daxelovneba
/ ostatoba
savaraudopasu
xiebiani testebi,
`WeSmariti mcdari~
pasuxebi da Sevseba.
maTi gamoyenebiT
SeiZleba codnis el
ementebis daufleba
dadgena?
esse/Ria kiTxvis
savarjiSoebs Seu
Zlia dagvexmaros
codnis elementebs
Soris urTierTo
bis dadgenaSi.
arc ise kargi arCeva
nia am samiznisaTvis
sami danarCeni
varianti umjobesia
SesaZlebelia
kiTxvebis dasma, pa
suxebis Sefaseba da
ostatobis Sesaxeb
daskvnebis gamotana
magram amas didi
dro miaqvs.
logikurad
azrovnebis
done
SeuZlia Seafasos
logikuri az
rovnebis sabaziso
struqturis gagebis
done.
kopleqsuri prob
lemebidan gamosav
lis werilobiTi
aRwera SeiZleba
iyos sarkmeli
maRali donis az
rovnebisaken.
SeuZlia daakvirdes
moswavleebs prob
lemis gadaWrisas da
gamoitanos daskvne
bi logikurad az
rovnebis Sesaxeb.
SeuZlia mosTxo
vos moswavleebs
`ifiqre xmamaRla
an agreTve maT
pasuxebis gacema
logikuri
azrovnebiss
Sesamowmeblad.
unarebi SeuZlia Seafasos
warmatebuli prezen
taciis prerekvizit
Ta flobis xarisxi
magram ar SeuZlia
Seafasos Tavad
unari.
SeuZlia Seafa
sos warmatebuli
prezentaciis
prerekvizitTa
flobais xarisxi
magram ar SeuZlia
Seafasos Tavad
unari.
SeuZlia daakvirdes
da Seafasos unarebi
maTi warmodgenisas
Zlieri damTxveva,
rodesac unari aris
zepiri komunika
ciebi. aseve SeuZlia
Seafasos warmate
buli prezentaciis
codnis prerekvi
zitTa
floba
namuSevris
(produqtis)
Seqmnis Sesa
Zlebloba
SeuZlia Seafa
sos xarisxiani
produqtis Seqm
nis codnis prer
ekvizitebis floba
magaram ar SeuZlia
Seafasos Tavad
produqtis xarisxi
SeuZlia Seafa
sos xarisxiani
produqtebis Seqm
nis codnis prer
ekvizitebis floba
ix. done magram ar
SeuZlia Seafasos
Tavad produqtis
xarisxi
Zlier damTxvevas
SeuZlia Seafa
sos: (a) ostatoba
produqtis ganviTa
rebisaTvis saWiro
nabijebis Tanmim
devroba (b) Tavad
produqtis atrib
utebi
SeuZlia Seamow
mos proceduruli
codna da xarisxiani
produqtebis atrib
utebis codna ma
gram ara produqtis
xarisxi.
Sefasebis gansxvavebuli instrumentebis misadageba miznebTan
swavlis gansxvavebuli Sedegi Sefasebis gansxvavebul meTods moiTxovs.
wyaro: Where Is Our Assessment Future and How Can We Get There? by R. J. Stiggins. In R. W. Lissitz, W. D. Schafer (Eds.), Meaningful Assess-
ment: A Meaningful and Cooperative Process. Published by Allyn & Bacon, Boston, MA. Copyright 2002 by Pearson Education. adaptirebu
lia gamomcemlis nebarTviT.
770
ra aris warumateblobis fasi? mas Semdeg, rac mravali wlis manZilze
margaret klifordi (1990, 1991) sxvadasxva perspeqtividan ganixilavda
warumateblobis efeqtebs, man daaskvna:
droa ganaTlebis muSakebma upiratesoba gamowvevebsa da si
Zneleebs mianiWon, ioli warmatebis nacvlad. Cven unda wavaxal
cxrili 15.7
1. CarTeT moswavleebi Zlieri da susti nimuSebis gameorebagasworebaSi, raTa gansazRvroT
kargi prezentaciis an produqtis (namuSevris?) atributebi.
2. maswavlebelTan an TanatolTan diskusiamde an konferenciamde, moswavleebma Tavad unda
daadginon TavianTi samuSaos specifikuri aspeqtis Zlieri da susti mxareebi.
3. moswavleebma unda ivarjiSon kriteriumis gamoyenebaSi anonimuri namuSevrebis Zlieri da
susti mxareebis Sefasebisas.
4. moswavleebi muSaoben wyvilebSi raTa gaasworon axlaxan Sefasebuli anonimuri samuSaos
xarvezebi.
5. moswavleebi weren saproceso furclebs, sadac detalurad aris aRwerili is procesi,
romelic maT gaiares produqtis (namuSevris) Sesaqmnelad an prezentaciis Casatareblad.
masSi isini asaxaven im problemebs, romlebsac waawydnen muSaobis procesSi da agreTve am
problemebis gadaWris gzebs.
6. moswavleebi aviTareben da gegmaven praqtikul testebs, dafuZnebuls swavlis miznebisa da
saswavli masalis arsebiTi koncefciebis maTeul gagebaze.
7. moswavleebi adgenen da pasuxs scemen kiTxvebs, romlebic, maTi azriT, testirebaze mova.
amas isini akeTeben im koncefciebis/procesebis/unarebis gagebaze damyarebiT, rac unda
eswavlaT.
8. testamde ramdenime dRiT adre moswavleebi ganixilaven an weren pasuxebs Semdegi saxis
kiTxvebze: `ratom gavdivar testirebas? vin gamoiyenebs Sedegebs? rogor?~ `ra aris te
stireba?~ `Cemi azriT, rogor gavumklavdebi tests?~ `risi swavla mWirdeba?~ `visTan er
Tad SeiZleba vimuSao?~
9. maswavlebeli awyobs da alagebs testis erTeulebs specifikuri saswavlo miznebis mixedviT
da amzadebs `testis analizis baraTs moswavleebisaTvis, sami ganyofilebiT: `Cemi Zlieri
mxareebi.~ `swrafi mimoxilva.~ da `momavalSi saswavli.~ rodesac moswavleebs gasworebuli
testi ubrundebaT, isini ayalibeben im saswavlo miznebs, romlebic daZlies da aRniSnaven
maT `Cemi Zlieri mxareebis~ ganyofilebaSi. Semdeg isini axarisxeben TavianT Secdomebs
`martiv Secdomebad~ an `momavalSi saswavlad.~ Semdeg moswavleebi Camoweren `martiv Sec
domebs~ `swrafi mimoxilvis~ ganyofilebaSi. dabolos, danarCen araswor pasuxebs `momavali
saswavl ganyofilebaSi.
10. raRac drois Semdeg moswavleebi mimoixilaven TavianT namuSevreb erToblivad, raTa gansaz
Rvron TavianTi progresi: `me gavxdi ukeTesi mkiTxveli. me adre . . . magram axla. ~
11. moswavleebi iyeneben (sxvadasxva dros gakeTebul) sakuTar TviTSefasebebs, raTa Seajamon
reziumireba TavianTi swavlisa da daisaxon miznebi momavali swavlisaTvis: `ai, ra viswavle
. . . ., ai risi swavla mWirdeba kide . . .
12. moswavleebi irCeven da axdenen miRwevaTa anotacias TavianT portfolioebSi.
moswavleebis CarTva Sefasebis procesSi
aq mocemulia Tormeti gza (saSualeba?) imisaTvis rogor CaayenoT Sefaseba swavlis samsaxurSi.
wyaro: Using student-involved classroom assessment to close achievement gaps, by R. Stiggins and J. Chappuis, Theory Into Practice, 44,
2005, p.16. ibeWdeba Lawrence Erlbaum Associates, Inc. and R. Stiggins-is nebarTviT.
771
isoT moswavleebi, gascdnen TavianTi inteleqtualuri xedvis
farglebs da mivceT maT sakuTari SecdomebiT swavlis privilegia.
yovel klasSi unda arsebobdes Semwynarebloba Secdomebis mimarT
swavlis/Sefasebis sazomi permanentuli warmatebis nacvlad Tan
daTanobiTi warmateba unda gaxdes (1990, gv. 23).
warumateblobis raRac done SeiZleba sasargebloc iyos moswavleTa
umetesebisaTvis. gansakuTrebiT, Tu maswavleblebi exmarebian moswav
leebs muxlCauxrel Sromasa da gaumjobesebas Soris kavSiris danaxvaSi.
warumateblobisagan moswavleebis dacvis Zalisxmeva da warmatebis ga
rantireba sapirispiro Sedegebis momtani SeiZleba gaxdes. metic, rac
ufro unariani arian Tqveni moswavleebi, miT ufro mniSvnelovani da ga
momwvevi iqneba daexmaroT maT `warmatebiT CaWraSi~ (Foster, 1981). qerol
tomlinsoni, diferencirebuli instruqciis eqsperti, amas Semdegnai
rad ayalibebs: `moswavleebi, romelTac saswavlo istoriebma aswavla,
TiTqos srulyofileba SeiZleba miiRweul iqnes minimaluri ZalisxmeviT,
ver swavloben Zalisxmevis gafarToebas da mainc fiqroben, rom maRali
niSnebi maTi oficialuri uflebaa~ (2005, p.266).
klasSi darCena. aqamde Cven vsaubrobdiT im efeqtebze, rac testirebaSi
CaWras da, SesaZloa, sagnis darCenas mohyveba. magram ra xdeba Tu saer
Tod klasSi darCebi? skoladamTavrebulTa daaxloebiT 20%, sabavSvo
baRidan moyolebuli minimum erTxel mainc darCenila klasSi, ufro xSir
ad dawyebiT klasebSi (Kelly, 1999). darCenili moswavleebi, rogorc wesi,
ZiriTadad mamrobiTi sqesis, erovnuli umciresobis jgufebis warmomad
genlebi da Raribi ojaxebidan arian (Beebe-Frankenberger, Bocian, MacMillan, &
Gresham, 2004).
kvlevaTa umravlesobiT dadginda, rom klasSi darCena asocirebulia
xangrZliv warumateblobasTan, rogoricaa skolisTvis Tavis danebeba,
dapatimrebis maRali maCvenebeli, samuSaos povnis naklebi Sansi, sakuTar
SesaZleblobebsa da RirsebebSi daurwmunebloba da misT (Grissom & Shepa-
rd, 1989; Jimerson, Anderson, & Whipple, 2002). kvlevebis mixedviT, moswavlee
bis akademiuri moswreba umjobesdeba, roca isini CamorCenis miuxedavad
klasidan klasSi mainc gadadian. magaliTad, 29 darCenili da 50 dabali
moswrebis, magram klasidan klasSi gadayvanil moswavleze Catarebul
xangrZliv ganmeorebad kvlevaSi Sein jimersonma aRmoaCina, rom wlebis
Semdeg, darCenil moswavleebs, ganaTlebisa da dasaqmebis kuTxiT ufro
dabali Sedegebi aqvT, vidre klasidan klasSi gadayvanilebs. darCenili
moswavleebi ufro xSirad anebebdnen skolas Tavs, dabalanazRaureba
di samuSao hqondaT da damqiraveblebic maT nakleb kompetenturebad
Tvlidnen. maSin, roca dabali moswrebis mqone, magram klasidan klas
Si gadayvanili moswavleebi 20 wlis asakSi sakontrolo jgufis axal
gazrdebisgan gansxvavebiT, yvela dasaqmebuli iyo.
klasSi datoveba gulisxmobs, rom, am moswavleebs, ubralod, meti
dro sWirdebaT da isini unda wamoewion masalas. magram kalifor
niaSi Catarebulma erTma kvlevam aRmoaCina, rom meore klasis Sem
deg darCenil moswavleebs saSualod igive IQ qula ugrovdebodaT,
rac im moswavleebs, romelTaTvisac specialuri saganmanaTleblo
moTxovnebis safuZvelze ufro intensiuri swavlisTvis sagangebo
programebia Sedgenili. metic, klasSi darCenilTa 20%is IQ testis
qulebi im intervalSi moeqca, romelic klasificirdeboda, rogorc
Tandayolili Wkuasustoba (Beebe-Frankenberger da sxvebi, 2004). ase rom,
rogorc Cans, mcdaria mosazreba, rom es moswavleebi saxis swavlebisgan
daukavSireT kvlevas da
ganavrceT
aq mocemulia klasSi dato
vebis Sesaxeb Catarebuli
ramdenime kvleva
Beebe-Frankenberger, M., Bocian,
K.L., MacMillan, D.L., & Gresham,
F.M. (2004). akademouri defi
citis mqone meoreklaseli
moswavleebis klasifikacia:
maxasiaTeblebi, romlebic
ganasxvavebs klasSi darCenil
moswavleebs mesame klasSi
gadayvanilebisgan. Journal
of Educational Psychology. 96,
204-215.
Shepard, L.A., & Smith, M.L.
(1990). Synthesis of research on
grade retention. Educational Lead-
ership, 47 (8). 84-88
MacCoy, A.R., & Reynolds, A.J.
(1999). Grade retention and school
performance: An extended investi-
gation. Journal of School Psychol-
ogy, 37, 273-298.
Vitaro, F., Brendgen, M., & Trem-
blay, R.E. (1999). Prevention of
school dropout through the reduc-
tion of disruptive behaviors and
school failure in elementary school.
Journal of School Psychology, 37,
205-226.
772
sargebels naxavdnen igive. dawyebiTi klasebis moswavleebi, romlebisT
visac garkveulwilad sasargebloa. klasSi darCena, emociurad Tavis
Tanatolebze ufro moumwifeblebi Canan, magram aqvT saSualo an saSu
aloze maRali SesaZlebloba (Kelly, 1999; Pierson & Connell, 1992). Tumca am
kategoriis moswavleebisTvisac klasSi darCena SeiZleba mxolod xan
mokle drois manZilze iyos sasargeblo. erTerTi kvleviT, romelic
mravali wlis manZilze Seiswavlida im moswavleebs, romlebic SeiZle
ba klasSi darCeniliyvnen, magram gadaiyvanes Semdeg klasSi, RmoCnda,
rom isini daaxloebiT iseTive warmatebiT swavlobdnen, rogorc klasSi
darCenili bavSvebi da xSirad maTze ukeTesad (Reynolds, 1992).
yvelafris miuxedavad, swavlaSi problemebis mqone moswavleebma,
Semdeg klasSi gadayvanilebi arian isini (amas xSirad `socialuri dawi
naurebac ewodeba) Tu klasSi datovebulni, gareSe daxmarebas unda
mimarTon. magram imave masalis imave meTodebiT xelmeored gavla ver
gadaWris verc akademiur, verc socialur problemebs. rogorc jeini
oaksma (1999) Tqva: `arc erTi mgrZnobiare adamiani ar SeiZleba momxre
iyos klasidan klasSi iseTi gadasvlis, rogorc es axla warmoudge
niaT ubralod saukeTeso midgoma iqneboda arakompetenturi moswavlis
Semdeg klasSi gadayvana Tavis TanatolebTan erTad, magram maTTvis
specialuri gamosasworebeli periodis micema zafxulis ganmavlobaSi
an momdevno wels (Mantzicopoulos & Morrison, 1992; Shepard & Smith, 1989). da
kidev ufro ukeTesi midgomaa problemebis Tavidan acileba sawyis stadi
azeve instruqciebis diferencirebiT (Tavi 13).
ukukavSiris efeqti
ukukavSiris Sesaxeb Catarebuli ramdenime kvlevis Sedegebi See
sabameba warmatebuli an konstruqciuli warumateblobis cnebas. am
kvlevebma daaskvna, rom ufro sasargebloa moswavleebs auxsna, ratom
cdebian, raTa maT iswavlon ufro Sesaferisi strategiebi (Bangert-Drowns,
Kulik, Kulik & Morgan, 1991). moswavleebs xSirad esaWiroebaT daxmareba,
rom mixvdnen da gaarkvion, ratom aris maTi pasuxebi araswori. amgvari
ukukavSiris gareSe, maT SeiZleba igive Secdoma xelmeored dauSvan. ma
gram aseTi saxis ukukavSirs iSviaTad aqvs adgili. erTerTi kvleviT
dadginda, rom maswavlebelTa mxolod 8% amCnevda erTi da imave saxis
Secdomebs moswavleTa ariTmetikul gamoTvlebSi da atyobinebda maT
amis Sesaxeb (Bloom & Bourdon, 1980).
moswavleebs xSirad sWirdebaT
daxmareba imis gasarkvevad,
ratom aris maTi pasuxebi
araswori; amgvari ukukavSiris
gareSe savaraudoa, rom maT
msgavsi Secdomebi gaimeoron.
daukavSireT sxva Tavebs
da ganavrceT
ix. Tavi 6, sadac ganxilulia
Seqebis efeqtianad gamoy
eneba. es rCevebi werilobiTi
ukukavSiris drosac SeiZleba
gamoiyenoT.
773
ra maxasiaTeblebi aqvs efeqtur werilobiT ukukavSirs? ufrosi asa
kis moswavleebTan (dawyebiTi skolis bolo klasebidan saSualo skolis
bolomde _ X klasis CaTvliT) werilobiTi komentarebi gansakuTrebiT
sasargebloa, roca isini individualizebulia da warmoadgens kon
struqciul kritikas. es niSnavs, rom maswavlebelma unda gaakeTos spe
cialuri komentari Secdomebze an araswor strategiebTan dakavSirebiT,
magram es kritika unda daabalansos maTi gamosworebis Taobaze Tavisi
mosazrebebiT da agreTve namuSevris dadebiTi aspeqtebis aRniSvniTac
(Butler & Nisan, 1986; Guskey & Bailey, 2001). meeqvse klasis maswavleblebTan
muSaobisas maria elavarma da lin kornom (1985) aRmoaCines, rom ukukav
Siri dramatulad gaumjobesda, roca maswavleblebi gzamkvlevad am oTx
kiTxvas iyenebdnen: `ra aris mTavari Secdoma? ra aris am Secdomis Sesa
Zlo mizezi? rogor SemiZlia davexmaro moswavles, rom SemdegSi es Sec
doma aRar dauSvas? ra gaakeTa moswavlem kargad, rac SemiZlia aRvniS
no? (gv. 166). aq mocemulia maswavlebelTa werilobiTi komentarebis is
magaliTebi, romlebic moswavleebisTvis sasargeblo aRmoCnda (Elawar &
Corno, 1985, p.164):
xuan, Sen ici rogor gamoTvalo procenti, magram am SemTxvevaSi
angariSi arasworia. Tavadac xom xvdebi, sad gaqvs Secdoma daSve
buli? (maswavlebels xazgasmuli aqvs Secdomebi).
Sen ici, rogor amoxsna es amocana formula sworia magram Sen
ar giCvenebia, rom gaige, rogor SeiZleba erTi wiladis meoreze
namravli aRmoCndes orive wiladze naklebi ( x = ).
aseTi saxis komentarebs SeuZlia daexmaros moswavleebs Seasworon
Secdomebi da daafason kargi namuSevari, progresi da mzardi unarebi.
niSnebi da motivacia
Tu Tqven moswavleebis motivirebisaTvis niSnebs eyrdnobiT, maSin
jobs erTxel kidev dafiqrdeT (Smith, Smith, & De Lisi, 2001). Tqvenma Sefasebam
xeli unda Seuwyos moswavleebis swavlis motivacias da ara ubralod
niSnis misaRebad muSaobas. magram realurad arsebobs ki gansxvaveba niS
nisaTvis da swavlisaTvis muSaobas Soris? pasuxi nawilobriv damokide
bulia imaze, rogor aris niSani gansazRvruli. rogorc maswavlebelma,
Tqven SeiZleba niSani gamoiyenoT Tqveni moswavleebis im saxis swavlisT
vis, romelic Tqvens saganSi miznad gaqvT dasaxuli. Tu Tqven cdiT cod
nis martiv magram detalur dones, Tqven SeiZleba aiZuloT moswavle
gaakeTos arCevani kompleqsur swavlasa da karg niSans Soris. magram
rodesac niSnebi asaxavs gonivrul swavlas, niSnisTvis da swavlisTvis
muSaoba erTi da igive xdeba. dabolos, maRal niSnebs SeiZleba hqondes ra
Rac fasi, rogorc jildos an iniciativas swavlaSi CarTvisaTvis. dabali
niSnebi, rogorc wesi, ver waaxalisebs met Zalisxmevas. moswavleebi, rom
lebic dabal niSnebs iReben, ZiriTadad advilad nebdebian, sxvebs adana
Sauleben, fiqroben, rom es `suleluri~ samuSaoa. an kidev, grZnoben pa
suxismgeblobas dabali niSnis mimarT, magram fiqroben, rom ar SeuZliaT
mis gamosworeba. maT guli utydebaT rogorc sakuTar Tavze, ise skolaze
(Tomlinson, 2005b). cudi niSnis daweris nacvlad, Tqven SegiZliaT CaTvaloT
namuSevari dausruleblad da moswavleebs daexmaroT mis Sesworebasa da
gaumjobesebaSi. SeinarCuneT maRali standartebi da mieciT moswavleebs
Sansi miaRwion am standartebs (Guskey, 1994; Guskey & Bailey, 2001)
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
SeiZleba Tu ara Sefaseba
gamoviyenoT yvela moswavlis
motivaciisaTvis? ra gansaz
Rvravs mamotivirebelia Tu
ara Sefaseba? rogor SeiZleba
maswavlebelma ise gamoiyenos
Sefaseba, rom imedgacruebis
nacvlad motivacia gamoi
wvios?
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
Sefasebis sxvadasxva rolis
gaTvaliswinebiT, ra nak
lovaneba aqvs testis Sedege
bze ramdenime kviris Semdeg
msjelobas? ra naklovaneba
aqvs moswavleTa qulebis fur
clis gacnobas, Tu konkretul
pasuxebs ar ganvixilavT?
774
motivaciis kidev erTi efeqti Tavs iCens saSualo skolis damTavrebi
sas, Sejibrisa gamosamSvodobebeli sityvis warmoTqmaSi. xandaxan mo
swavleebi da mSoblebi pouloben am SejibrSi win wawevis Wkvianur gzebs
magram am strategiebs cota ram Tu aqvs saerTo swavlasTan. rogorc
tomas guski da jein beili (2001) aRniSnaven, rodesac gamosamSvidobebe
li sityvis warmomTqmeli konkurentebs uswrebs mxolod iT, ramdenad
gonivrulia swavla am gansxvavebis miRma? zog saSualo skolas axla hy
avs gamosamSvidobebeli sityvis mravali warmomTqmeli ramdenic maRali
standartebis farglebSi Tavsdeba radgan am skolebSi fiqroben, rom
pedagogebis saqmea `ara niWis amorCeva, aramed misi ganviTareba~ (Guskey &
Bailey, 2001, p. 93).
rekomendaciebSi Tavmoyrili da mokled Sejamebulia is efeqtebi, rac
aqvs niSnebs moswavleebze.
Sefaseba da gancxadeba: mTavari elementebi
SeCerdiT dafiqrdiT dawereT Tqveni sagnis garda, dafiqrdiT
sxva sagnebzec, romlebsac moswavleebi gadian. rogor gamoiTvleba niS
nebi im sagnebSi?
saboloo Sefasebisas, maswavlebelma unda miiRos umTavresi gadaw
yvetileba. ra unda asaxos niSanma: naswavli da daZleuli masalis raode
noba da is, Tu ramdenad kargad aris es raodenoba naswavli, Tu moswavlis
statusi danarCen klasTan SedarebiT? sxva sityvebiT, Sefaseba kriteri
umze unda iyos orientirebuli Tu normaze?
kriteriumze orientirebuli normaze
orientirebulis winaaRmdeg
normaze orientirebul SefasebaSi niSanze yvelaze did gavlenas
axdens mocemul saganSi moswavlis amiRweva sxva moswavleebTan Sedar
ebiT. Tu moswavle swavlobs Zalian bejiTad da mis klasSi TiTqmis yve
la aseve bejiTia, moswavlem SeiZleba miiRos imedgamacruebeli niSani.
normaze orientirebuli Sefasebis erTerTi tipi aris niSnis wera dia
gramaze, romelsac xarisxis mrudi ewodeba. Tqveni damokidebuleba am
midgomisadmi didwilad imiTaa ganpirobebuli, Tu rogor ganlagdeba
Tqveni niSnebi am mrudze. arsebobs monacemebi, rom aseTi saxis Sefaseba
auaresebs urTierTobas rogorc moswavleebs Soris, aseve moswavlesa
da moswavleebis umravlesobaSi amcirebs motivacias (Krumboltz & Yeh,
1996). roca Tqven dafiqrdebiT imaze, rom xarisxis mrudi uneburad zRu
davs kargi niSnebis raodenobas, maSin Sefasebis TamaSSi, moswavleTa um
ravlesoba damarcxebuli gamodis (Guskey & Bailey, 2001; Haladyna, 2002; Kohn,
1996). daaxloebiT 25 wlis win benJamen blumma (blumis taqsonomiidan)
da misma kolegebma (1981) CamoTvales am diagramis, e.w. xarisxis mrudis
eSmakoba/Secdomebi:
araferi wminda Cveulebriv diagramaSi ar aris. es aris distri
bucia, romelic saukeTesod Seesabameba Sanss an SemTxveviT saqmi
anobas. ganaTleba mizanmimarTuli saqmianobaa da Cven viRvwiT
imisTvis, rom moswavleebma iswavlon is, rasac Cven vaswavliT. Tu
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Sefasebis gegmis SedgenisaTvis
reziumes misaRebad ix, Frisbie,
D.A., & Waltman, K.K. (1992). De-
veloping grading plan. Educational
measurment: Issue and practices
(pp. 35-42). Washington, DC:
National Council on Measurement
in Education.
normaze orientirebuli Se
faseba _ moswavlis miRwevebis
Sefaseba sxva moswavleebTan
Sedarebis gziT.
xarisxis mrudi _ normaze da
fuZnebuli ranJireba, romelic
moswavleebis maCvenebels
adarebs saSualo maCvenebels.
775
Cven efeqtur instruqtirebas vawarmoebT, miRwevaTa distribucia
SeiZleba Zalian gansxvavebuli iyos Cveulebrivi diagramisgan; da
metic, SeiZleba CavTvaloT, rom Cveni saganmanaTleblo Zalisxmeva
araefeqturia, im SemTxvevaSi, Tu miRwevaTa distribucia daemTx
veva normalur distribucias. (gv. 5253).
rekomendaciebi: niSnebis gadamwyveti efeqtebis minimumamde dayvana
erideT maRali niSnebisa da Seqebis `gadanax
vas~ iseTi pasuxebisaTvis, romlebic eTanx
meba Tqvens ideebs an saxelmZRvaneloSi mo
cemul azrebs.
magaliTebi
1. dawereT umaRlesi qulebi swor da kreati
ul pasuxebSi.
2. SeikaveT Tavi Tqveni azris gamoTqmisagan
manamde, sanam ar gamoaSkaravdeba sakiTxis
yvela mxare.
3. xeli SeuwyveT moswavleebs SekamaTebisa da
sakuTari, mocemulis sawinaaRmdego azris
gamoTqmis unaris gamomuSavebaSi, raciona
lurobisa da produqtiulobis farglebSi.
4. dawereT naxevari niSani naxevrad swor
pasuxebSi.
darwmundiT, rom moswavles realuri Sansi
aqvs iyos warmatebuli, gansakuTrebiT maSin,
roca is iwyebs axali samuSaos.
magaliTebi
1. CautareT moswavleebs wpretesti, raTa
darwmundeT, rom maT winapirobis saxiT
aqvT aucilebeli SesaZleblobebi.
2. mieciT moswavleebs SesaZlebloba niSnis
asamaRleblad xelaxla Caabaron testebi,
magram darwmundiT, rom axali testi ise
Tive Znelia, rogoric Tavdapirveli.
3. CaTvaleT warumatebeli Zalisxmeva `aras
rulad~ da waaxaliseT moswavleebi Sede
gebis gamosworebisa da gaumjobesebisaT
vis.
4. Sefasebis bolo stadiaze niSnebi dawereT
upiratesad samuSaos mixedviT, Sefasebis
sawyis stadiaze ki moswavleebi amuSaveT
Sefasebis gareSe.
daabalanseT werilobiTi da sityvieri uku
kavSiri.
magaliTebi
1. umcrosi asakis moswavleebTan gaakeTeT
mokle, cocxali komentarebi, SedarebiT
ufrosi asakis moswavleebs ki mieciT ufro
vrceli werilobiTi axsnaganmartebebi.
2. Tu naweris Sefaseba imaze dabalia, vidre
amas moswavle eloda, darwmundiT, rom ase
Ti dabali niSnis mizezi cxadi da gasagebia.
3. moargeT komentarebi moswavlis individu
alur wardgena/Sesrulebas. erideT erTi
da imave frazis gameorebas.
4. aRniSneT specifikuri Secdomebi, am Sec
domaTa SesaZlo mizezebi, samuSaos gaum
jobesebis mosazrebebi da kargad Sesrule
buli samuSao.
gaxadeT niSnebi rac SeiZleba gonivruli
magaliTebi
1. niSnebi daukavSireT mniSvnelovani miznebis
daZlevas.
2. mieciT davalebebi swavlis gaumjobesebi
saTvis da ar SeafasoT isini.
3. CaatareT eqsperimentebi portfolioebsa
da prezentaciebTan dakavSirebiT.
daafuZneT niSnebi erTze met kriteriumze
magaliTebi
1. gamoiyeneT esse/Ria SekiTxvebis formati,
iseve rogorc savaraudopasuxiani testebi.
2. SeafaseT zepiri moxsenebebi da saklaso
prezentaciebi.
damatebiTi informaciisaTvis ix.:
http://www.nap.edu/readingingroom/books/str/6.html da http://www.alfekohn.org/teaching/fdtd-g.html
776
sqema 15.4
kriteriumebze orientirebuli moswrebis baraTebi
linkolnis dawyebiTi skola mexuTe klasi
.................................................................................................................................................................................................
moswavle ........................... maswavlebeli ......................... direqtori .......................... meoTxedi ........................
E = saukeTeso S = damakmayofilebeli P = progresi aqvs N = esaWiroeba gaumjobeseba
erTi magaliTia kriteriumze damyarebuli moswrebis baraTisa. arsebobs sxva saxis blankebic, magram
kriteriumze orientirebuli nebismieri baraTi aRniSnavs moswavlis progress specifikuri miznis
misaRwevad.
sakiTxavi programa
gamoyenebuli masalebi: ...............
.......................................................
............................................................
............................................................
....... kiTxulobs gagebiT.
....... SeuZlia daweros imis
Taobaze, ra waikiTxa
........ sakiTxav jgufur samuSaos
asrulebs akuratulad da
droulad.
........ amJRavnebs kiTxvisadmi
interess.
kiTxviTi unarebi:
....... swvdeba axali sityvebis
mniSvnelobas.
....... esmis axali sityvebi.
enaTmecniereba
....... leqsikur marags
efeqtianad iyenebs.
....... yuradRebiT ismens.
....... warmatebiT eufleba
mTeli kviris marTlweras.
weriTi unarebi
....... esmis wera, rogorc
procesi
....... qmnis mokle monaxazs.
....... akeTebs gonivrul
Sesworebebs.
...... qmnis redaqtirebul,
gasageb saboloo
namuSevars.
redaqtirebis unarebi
....... svams sasven niSnebs
........iyenebs dasrulebul
winadadebebs.
....... iyenebs abzacebs.
....... avlens terminTa codnisa
da gagebis unars.
weriTi unaris done:
Sesatyvis klasze dabali
/Sesabamisi/maRali
maTematika
problemis gadaWra
...... xsnis maswavleblis mier
dasmul amocanebs.
...... xsnis sakuTar/sxva
moswavlis mier wamoWril
problemebs.
......SeuZlia moifiqros
problemuri amocanebi.
problemaTa interpretacia
...... iyenebs Sesaferis
strategiebs.
..... SeuZlia gamoiyenos
erTze meti strategia.
.....SeuZlia zepirad axsnas
strategiebi.
maTematikis koncefciebi
esmis safuZveli
sawyisi/ganviTarebadi/
rTuli
gamravlebis tabula
sawyisi/ganviTarebadi/rTuli
orniSna ricxvebis
gamravleba
sawyisi/ganviTarebadi/rTuli
gayofa
sawyisi/ganviTarebadi/rTuli
geometria
sawyisi/ganviTarebadi/rTuli
mTliani maTematikuri
unari:
sawyisi/ganviTarebadi/rTuli
damokidebuleba/samuSao
unarebi
..... miesalmeba gamowvevebs.
...... daJinebulia.
...... sxvebisgan swavlaSi
sargebels poulobs.
...... usmens sxvebs
...... monawileobs diskusiaSi
gamodis:
muSaobs: .....................................
miznebi:
muSaobs miznis
miRwevaze: ................................
socialuri mecnierebebi
...... esmis sagnis arsi.

...... gamoxatavs cnobismoyvareobas
da enTuziazms.
...... monawileobas Rebulobs
saklaso diskusiebSi.
..... iyenebs rukas. .
..... teqstis interpretirebisas
axdens kiTxvis unarebis
demonstrirebas.
daZleuli sakiTxebi:
individualuri
kulturebi, kolumbi pirveli
inglisuri koloniebi.
sabunebismetyvelo mecnierebebi
....... gamoxatavs cnobismoyvareobas
samecniero sagnis arsisadmi.
.......svams karg saazrovno kiTxvebs.
.......amJRavnebs samecniero
meTodebis
codnas.
........iyenebs samecniero meTodebis
codnas eqsperimentebis
dagegmvasa da anxorcielebaSi.
....... axorcielebs karg samecniero
dakvirvebebs.
....... ikvlevs Semdeg samecniero
Temebs:...............................................
interesebi
amJamad muSaobs ...........................
samuSao unarebi
...... yuradRebiT ismens.
...... misdevs direqtivebs.
....... muSaobs frTxilad da
akuratulad.
...... asworebs namuSevars.
....... droulad asrulebs samuSaos.
....... racionalurad anawilebs dros.
....... kargad muSaobs damoukideblad.
....... kargad muSaobs jgufSi.
....... swavlaSi midis riskze.
........ miesalmeba gamowvevas.
saSinao davaleba
....... Tavad irCevs davalebas.
....... akuratulad asrulebs
saSinao davalebas.
.
...... droulad asrulebs samuSaos.
prezentaciebi/proeqtebi
..............................................................
adamianuri urTierTobebi
...... zrdilobiania.
....... pativs scems sxvaTa uflebebs.
....... aqvs TviTkontrolis unari.
....... kargi urTierToba aqvs
TanatolebTan.
........ amJRavnebs TanamSromlur
da pozitiur damokidebu
lebas klasSi.
amJRavnebs TanamSromlur
damokidebulebas sxva
moswavleemTan muSaobisas.
........ moswons, roca exmareba sxva
moswavleebs.
....... kargad muSaobs ufrosebTan
(moswavleebTan,
maswavleblebTan,
mSoblebTan da a.S.)
wyaro: Reporting Methods in Grades K-8, by K. Lake and K. Kafka. In ASCD 1996 Yearbook: Communicating Student Learning (p.104), T.
Guskey (Ed.). Copyright 1996 by the Association for Supervision and Curriculum Development. ibeWdeba ASCDs nebarTviT. yvela
ufleba daculia. Association for Supervision and Curriculum Development maswavlebelTa msoflio erTobaa, romelic mxars uWers
saR politikas da uziarebs saukeTeso gamocdilebas, raTa yovelma moswavlem miaRwios warmatebas. meti informaciisaTvis
ix. www.ascd.org
d a s w r e b a
1 2 3 4
eswreba
ar eswreba
agvianebs
777
kriteriumze orientirebul SefasebaSi niSani warmoadgens miRweva
Ta CamonaTvals. Tu kursisaTvis dasaxuli iqneba cxadi da zusti miznebi,
maSin niSani warmoadgens mizanTa garkveul raodenobas, romelsac moswav
lem warmatebiT miaRwia. roca Sefaseba kriteriumzea orientirebuli,
TiToeuli niSnis kriteriumi, rogorc wesi, winaswar aris cnobili. amis
Semdeg ukve moswavlezea damokidebuli sasurveli niSnis miReba. Teori
ulad am sistemaSi yvela moswavle miiRebs As, Tu miaRwevs kriteriums.
kriteriumze orientirebul Sefasebis dadebiTi mxare aris is, rom mas
SeuZlia daakavSiros erTmaneTTan moswavlis Sefaseba da cxadad gansaz
Rvruli instruqciuli miznebi. zogi tipis skolaSi ganviTarebulia in
formaciis miwodebis sistema, sadac moswrebis baraTebSi CamoTvlilia
miznebi da msjeloba imis Sesaxeb, rogor miaRwia moswavlem TiToeul maT
gans. es ganxilva xdeba instruqciis TiToeuli punqtis dasrulebi
sas. qvemoT mocemulia 15.4 cxrili, romelSic naCvenebia dawyebiTi
klasebis moswrebis baraTi. is aCvenebs urTierTobas Sefasebasa da
orientirebul miznebs Soris. axla SevamowmoT Sefasebis ramodenime
popularuli sistema
qulaTa sistema da procentuli Sefaseba
sxadasxva samuSaoSi miRebul niSanTa kombinirebis erTerTi yvelaze
popularuli saSualebaa qulaTa sistema. TiToeul testSi an davaleba
Si iwereba sruli qulis garkveuli nawili, misi mniSvnelobis mixedviT.
testSi, romelic sruli Sefasebis 40%s Seadgens SeiZleba daiweros 40
qula. werilobiTi davalebis Sesrulebisas, romelic saerTo Sefasebis
20%s Seadgens, iwereba 20 qula. Semdeg es qulebi mieniWeba nawers an
tests specifikur kriteriumebze dayrdnobiT. A+ian nawerSi, romelic
yvela kriteriums akmayofilebs, SeiZleba daiweros 20 qula. Cveulebriv
nawerSi SeiZleba daiweros 10 qula. Tu msgavsi mniSvnelobis testebs mini
Webuli aqvs qulebis erTi da igive raodenoba, erTnairi sirTulisaa da
Seicavs erTnairi moculobis masalas, mosalodnelia, rom sistema iyos
samarTliani da praqtikuli. magram skolebis umravlesobaSi es qulebi
raRac saxiT unda gamoixatos saboloo niSnad. ase, rom maswavlebels uw
evs airCios niSnis daweris standartebi.
Sefasebis kidev erTi sistemaa procentuli Sefaseba. maswavlebels
SeuZlia niSnis dawera imis mixedviT, Tu ra codnas daeufla TiToeuli
moswavle, mTeli masalis ra procenti esmis mas. amis gasakeTeblad mas
wavlebels SeuZlia procentuli quliT Seafasos testebi da sxva saklaso
samuSao (imis mixedviT, ramdenia swori 50%, 85% da a.S.) da Semdeg sab
olood sagnis niSnis misaRebad gamoiyvanos am qulebidan saSualo ariT
metikuli gamoiyvanos. es qulebi SeiZleba gardaqmnil iqnas erTcifrian
an erTi asoTi gamoxatul niSanSi. saskolo sistemaSi, rogorc wesi, wi
naswaraa gamocxadebuli procentis ekvivalenti niSnebSi. es sxvadasxva
skolaSi sxvadasxvaa; magaliTad, erT skolaSi SeiZleba iyos 90%idan
100%mde da 94%idan 100%mde meoreSi.
imis miuxedavad, rom es formati Zalian xSirad gamoiyeneba, masac
aqvs problemebi. SegviZlia ki realurad vTqvaT, ra raodenobis codna
moipoveba, magaliTad, merve klasSi sabunebismetyvelo mecnierebasa da
Semswavleli sagnebis gakveTilebze?
darwmunebulni varT, rom zustad da akuratulad vzomavT TiToeuli
moswavlis mier miRebuli codnis procentul maCvenebels? imisaTvis, rom
saTanado procentuli Sefaseba gavakeToT, zustad unda vicodeT ra aris
daukavSireT PRAXIS II
TMM
s
da ganavrceT
gqodeT imis unari, rom
gansazRvroT kriteriumsa da
normaze orientirebuli Se
fasebaTa sistemebi. moaxdineT
TiToeuli maTganis magaliTiT
identificireba da axseniT
orive sistemis dadebiTi da
uaryofiTi mxareebi. aRwereT
am SefasebaTa efeqtebi moswav
leebze.
kriteriumze orientirebuli
Sefaseba _ TiToeuli moswav
lis mier standartiT dadge
nili kursis miznebis miRwevis
Sefaseba.
procentuli Sefaseba _
klasis warCinebis procentuli
qulebiT gamosaxva da niSnebis
miniWeba winaswar dadgenili
principebiT.
778
dasaswavli da ra codna miiRo TiToeulma moswavlem (Popham, 2005 a). es pi
robebi iSviaTad sruldeba, maSinac ki, roca niSnebis dawerisas maswavle
blebi iyeneben e.w. `CamoWris~ wertils, TiTqos gazomva iseTi akuratuli
iyos rom erTqulian gansxvavebasac ki mniSvneloba hqondes.
Tu motyuvdebiT moCvenebiTi safrTxeebiT an absoluturi pro
centebiT, Tqveni sakuTari niSnis weris filosofia, am sistemaSic ki
agrZelebs moqmedebas. vinaidan dRes ufro metad dainteresebulni
arian specifikuri miznebiT da kriteriumze orientirebuli SefasebiT
gansakuTrebiT dawyebiT klasebSi, warmoiSvamoswavlis progresis Se
fasebis ramdenime alternatiuli meTodi, winaswar gansazRvruli kri
teriumebis winaaRmdeg.
SeTanxmebis sistema da Sefasebis rubrikebi
roca SeTanxmebis sistema gamoyenebulia mTel klasSi, is aRniSnavs
samuSaos tips, xarisxs da raodenobas, romelsac TiToeuli cifri an aso
gansazRvravs aRniSnul sistemaSi. rubrikebi aRwers TiToeul doneze
mosalodnel wardgena/Sesrulebas. moswavleebi Tanxmdebian an `deben
kontraqts~_ imuSaon garkveuli niSnisaTvis specifikuri moTxovnebis
mixedviT da warmoadginon gansazRvruli donis prezentacia. magaliTad,
SeiZleba gamocxadebuli iyos Semdegi standartebi:
F(1): ar dadis skolaSi regularulad an ar abarebs davalebas.
D(2): ar dadis skolaSi regularulad da saWiro davalebas droze
ar abarebs.
C(3): dadis skolaSi regularulad, droze abarebs saWiro samuSaos
da yvela davalebaSi iRebs CaTvlas, romelic damakmayofilebel
niSans aRniSnavs.
B(4): regularulad dadis skolaSi, droze abarebs samuSaosdavalebas
da Rebulobs CaTvlas yvela davalebaSi, garda minimum 3 plusiani
(+ + +) CaTvlisa, rac umaRlesi niSnis aRmniSvnelia.
A(5): yvelaferi, rac zemoT iyo aRniSnuli, amas plius zepiri da weri
lobiTi moxseneba erTerTi wignis Sesaxeb, klasgareSe sakiTxavi
literaturis CamonaTvalidan.
idealuri variantis miRwevis nebismieri magaliTi mraval subieq
tur gansjas moiTxovs, Tumca SeTanxmebis sistema amcirebs moswavleTa
mRelvarebas niSnebTan dakavSirebiT. SeTanxmebis sistema SeiZleba in
dividualurad iqnas moswavleebTan am SemTxvevaSic is moqmedebs, ro
gorc damoukidebeli saswavlo gegma.
saubedurod, am sistemam SeiZleba zedmeti yuradReba miaqcios sa
muSaos raodenobas. maswavleblebma SeiZleba zustad ver daadginon,
Tu ra aris misaRebi da ra miuRebeli. swored am SemTxvevaSia sasarge
blo qulaTa sistema. Tu cxadi da kargad ganviTarebuli rubrikebi aR
wers yoveli davalebisaTvis mosalodnel wardgena/Sesrulebas da Tu
moswavleebi iyeneben am rubrikebs TavianTi samuSaos Sesafaseblad, Se
fasebis amosavali wertili iqneba xarisxi da ara raodenoba. Tqven Se
giZliaT gadaaxalisoT SeTanxmebis sistema gadamowmebis arCevanis
darTviT. magaliTad, CaTvla SeiZleba iyos 75 qulis toli, xolo plius
CaTvla 90 qulisa. sadamowmebisa da gasworebis Semdeg miRebuli plius
CaTvla SeiZleba gaxdes 85 qulis toli CaTvlaze meti, magram plius
CaTvlaze naklebi. es sistema saSualebas aZlevs moswavleebs gaaumjobe
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
rogor gadaWridiT Semdeg
problemas? Tqven iyenebT
SeTanxmebis sistemas erTerT
Tqvens klasSi. A Sefasebi
sTvis erTerTi moTxovnaa
`wignze moxsenebis dawera.
magram moswavleebi moxsenebas
akeTeben wignebze, romelic,
Tqveni azriT, maT SarSan
waikiTxes. xolo zogi gabarebT
mokle, zedapirul moxsenebas.
rogor SegiZliaT moaxdi
noT SeTanxmebis sistemis ise
struqturireba, rom moswav
leebma ukeTesad Seasrulon
samuSao?
daukavSireT sxva Tavebs da
ganavrceT
ix. Tavi 6, sadac ganxilulia
pirobiTi SeTanxmebis sistema
bihevioristul menejmentSi.
SeTanxmebis sistema sistema,
romelSic yoveli moswavle
muSaobs winaswar SeTanxmebuli
standartebis Sesabamisad.
779
rekomendaciebi: Sefasebis nebismieri sistemis gamoyeneba
auxseniT Sefasebis Tqven mier gamoyenebuli siste
mis arsi moswavleebs semestris dasawyisSive da
regularulad SeaxseneT maT amis Sesaxeb.
magaliTebi
1. mieciT ufros moswavleebs hendauti, sadac aR
werili iqneba davalebebi, testebi, Sefasebis
kriteriumebi da ganrigi.
2. umcros moswavleebs ufro martivad auxseniT,
rogor Sefasdeba maTi namuSevari.
daafuZneT niSnebi cxadad Camoyalibebul go
nivrul standartebze.
magaliTebi
1. moswavleebTan erTad cxadad gansazRvreT
standartebi rubrikebis ganviTarebis saSuale
biT gqondeT cudi, kargi da SesaniSnavi samuS
aoebisa anonimuri magaliTebi wina klasebidan.
2. ganixileT samuSaos moculoba da Sefasebis
standartebi ufro gamocdil maswavleblebTan.
3. Sefasebis testirebamde CaatareT ramdenime
formatuli testireba Sefasebis gareSe, raTa
SeityoT moswavleTa SesaZleblobebis Sesaxeb.
4. Tavidapirvelad testebi Tqven TviTonac
dawereT, raTa gansazRvroT maTi sirTulis
done da dro, rac Tqvens moswavleebs maT Sesas
ruleblad dasWirdebaT.
daafuZneT Tqveni niSnebi rac SeiZleba obieqtur
dasabuTebasa da sababze.
magaliTebi
1. winaswar dagegmeT, rogor da rodis CaatarebT
testirebas.
2. awarmoeT moswavleTa namuSevrebis portfo
lio. es SeiZleba sasargeblo iyos moswavlee
bTan saubrisas da mSobelTa krebaze.
darwmundiT, rom moswavleebs esmiT testebis pi
robebi.
magaliTebi
1. CamowereT pirobebi dafaze
2. sTxoveT ramdenime moswavles testebis piro
bebis axsna.
3. Tavidan ganixileT sasinji kiTxvebi.
rac SeiZleba male SeasworeT, daabruneT da ga
nixileT sakiTxebi
magaliTebi
1. waakiTxeT moswavleebs, romlebmac kiTxvebs pa
suxebi kargad gasces, TavianTi nawerebi klasis
winaSe. gaakeTebineT es sxvadasxva moswavles.
2. axseniT araswori pasuxebis mizezebi, gansa
kuTrebiT moaruli araswori pasuxebisa.
3. rogorc ki moswavleebi daasruleben testze
muSaobas, mieciT maT kiTxvebze swori pasuxebi
da miuTiTeT saxelmZRvanelos is gverdebi, sa
dac ganxilulia pasuxebi.
ar SecvaloT niSani _ es unda iyos
Tqveni wesi.
magaliTebi
1. upirveles yovlisa darwmundiT, rom Tqven Se
giZliaT daicvaT Tqven mier dawerili niSani.
2. SecvaleT kancelaruli da gamoTvlis Secdome
bi.
erideT mikerZoebas niSnis werisas.
magaliTebi
1. sTxoveT moswavleebs daaweron TavianTi sax
elebi furclis meore gverdze.
2. gamoiyeneT obieqturi qulaTa sistema an sani
muSo nawerebi esseebis Sefasebisas.
informirebuli gyavdeT moswavleebi
klasSi maTi poziciis Taobaze.
magaliTebi
1. dafaze CamowereT niSnebis gadanawileba te
stirebis Semdeg.
2. daniSneT periodul konferenciaTa ganrigi, sa
dac gadaxedavT wina kvirebSi Catarebul samuS
aos.
moswavlis eWvi pasuxis sisworeSi maT sasarge
blod gamoiyeneT. gazomvis arc erTi meTodi ar
gamoricxavs Secdomas.
magaliTebi
1. Tuki ar arsebobs obieqturi mizezi, ris gamoc
amis gakeTeba ar SeiZleba, dawereT SesaZle
blobis farglebSi maqsimaluri niSani.
2. Tu bevri moswavle erTsa da imave kiTxvaSi erT
nair Secdomas uSvebs, gamoasworeT es SekiTxva
da ganixileT misi testidan saerTod amoRebis
variantic.
damatebiTi informaciisaTvis ix. http://teaching.
berkeley.edu/bgd/grading.html
wyaro: Problems in Middle and High School Teaching: A
Handbook for Student Teachers and Beginning Teachers
(pp.182-187), by A.M. Drayer, 1979. Boston: Allyn and
Bacon. Copyright 1979 by Allyn and Bacon. adap
tirebulia avtorisa da gamomcemlis nebarTviT.
780
son TavianTi namuSevrebi, magram aseve ajildoebs moswav
leebs pirvelive jerze warmatebis miRwevisaTvis. amasTan,
maswavlebels ar gauCndeba proeqtis aradamakmayofile
blad Sefasebis survili, radgan moswavleebs SeuZliaT
namuSevris gamosworeba (K ing, 1979). magram frTxilad iya
viT, Tu saskolo sistema moiTxovs 5 qulian Sefasebis ska
las da yvela moswavle SeTanxmebulia da aRwevs umaRles
qulas (gasworebamde Tu mis Semdeg), maswavlebelma Sei
Zleba isurvos direqtorTan konsultacia, sanam am siste
miT miRebuli niSnebi gamocxaddebodes. rekomendaciebSi
mocemulia miTiTebebi ideebi imis Taobaze, Tu rogor
gamoiyeno SefasebaTa nebismieri sistema samarTlianad da
gonivrulad.
Sefasebis sxva sakiTxebi
Zalisxmevisa da gaumjobesebis Sefaseba. Zalisxmevisa
da gaumjobesebis Sefaseba ar aris realurad dasrulebuli Sefasebis
sistema. es aris movlena, romelmac SeiZleba Tavi iCinos Sefasebis TiTq
mis yvela formatSi. maswavleblebma moswavleebi imis mixedviT unda Sea
fason, ra moculobis masala iswavles maT, Tu swavlis saboloo donis
mixedviT? gaumjobesebis standartis saxiT gamoyenebis erTerTi prob
lema mdgomareobs imaSi, rom saukeTeso moswavleebi yvelaze naklebad
`umjobesdebian~, radgan isini ukve arian sakmarisad kompetenturni.
gsurT ki dasajoT es moswavleebi mxolod imitom, rom maT ukve sakmaod
bevri ician da swavlebis meTodma da testirebis sistemam SeuzRuda maT
winsvlis demonstrirebis saSualebebi? bolos da bolos, Tu Tqven dam
atebiT samuSaos ar miscemT, am moswavleebs didi araferi aRar darCebaT
sakeTebeli (Airasian, 2005; Guskey & Bailey, 2001).
am situaciidan erTerTi gamosavalia individualuri swavlis mo
lodinis sistema. am sistemiT moswavleebi Rebuloben saprizo qulebs
testirebasI an sxva davalebebSi, Tu TavianT pirad doneze (saSualod) met
qulas daagroveben an Tu idealur qulas aiReben. maswavlebelma SeiZle
ba es saprizo _ bonus _ qulebi saboloo niSnis gamoyvanisas gamoiyenos
an, ubralod, maT safuZvelze sxva saklaso jildoebi misces moswavles.
kidev erTi variantia xazi gausva moswavlis warmatebul Zalisxmevas ze
piri an werilobiTi komentariT, mSoblebTan gagzavnili baraTiT an sxva
saSualebiT.
sifrTxile: samarTlianobis dacva. maswavleblis mier moswavlis warma
tebis da warumateblobis mizezTa dadgena gavlenas axdens im niSnebze,
romlebsac moswavleebi iReben. maswavleblebi, rogorc wesi, maRal niS
nebs weren xolme ufro ZalisxmevaSi (kontrolirebadi faqtori), vidre
SesaZleblobaSi (ukontrolo faqtori). dabali niSnebi ufro metad maSin
iwereba, roca maswavlebeli moswavlis warumateblobas ufro Zalisxmevis
naklebobas abralebs da ara SesaZleblobisas. (Weiner, 1979). aseve SesaZloa,
rom niSnebze gavlena moaxdinos Saravandedis efeqtma. es aris tendencia,
dainaxo moswavlis garkveuli midrekilebebi masze zogadi STabeWdilebi
dan gamomdinare an dadebiTad, an uaryofiTad. TqvenTvis, rogorc maswav
leblisTvis, Zneli iqneba ar moeqceT dadebiTi an uaryofiTi ,,Saravande
dis~ (brwyinvaleba, mag. mzis, mTvaris garSemo) gavlenis qveS. SeiZleba
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT
xSirad maswavleblebi
umizezod adanaSauleben xolme
konkretul moswavleebs slasSi
Seqmnili disbalansis gamo.
aris Tu ara es Saravandedis
efeqtis magaliTi? SegiZliaT
Tu ara sxva magaliTebis mo
tana?
`imedi maqvs, es qulis momatebisTvis gamiznu
li kidev erTi eSmakoba ar aris, hakel!~
Art Bouthhillier ibeWdeba
nebarTviT.
gadamowmebis arCevani Se
Tanxmebis sistemaSi namuSevris
gadamowmebisa da gaumjobe
sebis Sansi.
individis swavlis molodini
individis saSualo maCvene
beli (qula).
781
Tqveni mciredi ukmayofileba, romelic Zalian Tavaziani, bejiTi da ara
problemuri giqmniT, moswavlis davalebiT mis sasargeblod gadawyvitoT
(mag. dauweroT B, C+-is magivrad). im dros roca msgavs situaciaSi Zalian
rTuli moswavle, romelic bejiTi SromiT Tavs arasodes iwuxebda, Se
fasebisas aucileblad izaralebs (mag., miiRebs, C- is magivrad).
arsebobs samarTlianobis kidev erTi aspeqti. Tu moswavlis niSnebze
uaryofiTad moqmedebs bundovani SekiTxvebi, Znelad wasakiTxi testebi
da sxva davalebaTa gaumarTavi SekiTxvebi, Tu mas niSans akleben saSinao
davalebis SeusruleblobisaTvis, agreTve maSin, roca mis niSanze gav
lenas axdens testireba,romelic ar asaxas moswavlis codnas, sisxartes
an sxva Seufasebel unarebTan saerTod daukavSirebeli faqtorebi, maSin
adgili aqvs `niSnebis dabinZurebas~. roca maRalfardovani sityvebs an
lamazad gaformebuli ydis gamo niSani izrdeba, maSin niSnebis dabinZure
ba kidev ufro metad iCens Tavs. niSnebma unda asaxos, ra icis moswavlem,
ra esmis mas an risi gakeTeba SeuZlia gansazRvrul saswavlo miznebTan
mimarTebaSi (Tomlinson, 2005b).
Sefasebis miRma: ojaxebTan urTierToba
rogoria Tqveni azri?

Zalian mravalferovan olqSi samsaxuris misaReb gasaubrebaze gan
yofilebis Tavmjdomare gekiTxebaT: `rogor miawodebT ojaxebs in
formacias saSinao davalebebisa da Sefasebis sistemebis Sesaxeb?~

Sefasebis aRmniSvneli verc erTi ricxvi an aso ver daitevs srulad
im gamocdilebas, romelsac moswavle klasSi Rebulobs. moswavleebi,
maswavleblebi da mSoblebi xandaxan zedmet koncentrirebas axdenen
saboloo niSanze. magram ojaxebTan urTierToba ar unda Semoifargle
bodes mxolod ojaxebSi niSnebis furclis gagzavnaa. arsebobs ojaxebTan
urTierTobis an maTTvis informaciis miwodebis mravali gza. bevri Cemi
nacnobi maswavlebeli ugzavnis mSoblebs baraTebs, sadac mocemulia in
formacia davalebebis Sesrulebis, qcevisa da Sefasebis sistemis Sesaxeb.
gaskisa da beilis (2001) mier aRwerili sxva variantebia:
baraTebi, romlebic mimagrebulia moswrebaTa cxrilze.
satelefoni zarebi, gansakuTrebiT `kargi ambebis~ SetyobinebiT.
Ria karis dReebi.
Sekrebebi, maT Soris moswavleebis mier wayvanili konferenciebic.
moswavleTa namuSevrebis amsaxveli portfolioebi an gamofenebi.
saskolo an klasis vebgverdebi.
viziti saxlSi.
aq mocemulia `kargi ambis~ telefoniT Setyobinebis magaliTi, sadac
gamoyenebulia mobiluri telefonis teqnologia. es magaliTi aRebulia
gaskisa da beilis naSromidan (2001). dawyebiTi skolis * direqtors Tan
daaqvs mobiluri telefoni, roca is skolis holSi dadis, Sedis kafete
riaSi, akvirdeba saTamaSo moedans da amowmebs klasebSi maswavleblebis
muSaobas. roca is moswavlis kargi gamosvlis mowme xdeba, xedavs, rogor
exmareba is amxanagebs an Tavisi wvlili Seaqvs skolis gaumjobesebaSi,
maSinve urekavs am moswavlis mSobels an mzrunvels Tavisi telefoniT
da eubneba: `alo, misis jonsoni gawuxebT, judis dawyebiTi skolis di
Saravandedis efeqti _ ten
decia, romelsac vamJRavnebT,
roca Cveni zogadi, saerTo
STabeWdileba individis
Sesaxeb gavlenas axdens Cven
mier am pirovnebis nebismieri
aspeqtis aRqmaze.
782
reqtori. axlaxan vnaxe. . . .~ mas Semdeg, rac auxsnis mSobels, rac naxa da
Seaqebs moswavles, direqtori gadascems telefons bavSvs, raTa mas See
Zlos ufro vrclad mSobelTan an mzrunvelTan saubari. yvelani kmayo
filebi rCebian. Tumca erTi ram unda gaiTvaliswinoT, Tu mSobeli maSinve
ar upasuxebs zars, ar iqneba mizanSewonili misTvis Setyobinebis dato
veba mogvianebiT gadmogirekoT, radgan mSobelma SeiZleba ifiqros, rom
misi bavSvi daSavda an sxva cudi ram SeemTxva.
roca am direqtors hkiTxes zarebis Taobaze, moswavlis cud qcevas
Tan dakavSirebuli zarebis Taobaze, man upasuxa, rom aseT zarebs is sas
wavlo dRis bolosaTvis itovebs xolme. `xSirad me mWirdeba mofiqreba,
konkretulad ras vetyvi mSobels da ra saxis strategiebs vurCev maT.
magram rodesac me vxedav, rom bavSvi raRac SesaniSnavs akeTebs, mindeba
rom amis Sesaxeb mSobels dauyovnebliv Sevatyobino. am dros arasdros
mWirdeba sityvebis awondawonva. amas garda, Cemis azriT bavSvisTvis es
ufro mniSvnelovania.
direqtoris zarebma sruliad Secvala am skolis kultura. mSoblebis
monawileobam da CarTulobam saskolo movlenebsa da RonisZiebebSi
umaRles maCvenebels miaRwia da maTi ganwyoba misis jonsonisa da skolis
mTeli koleqtivisadmi iyo saocrad megobruli. Tumca es mciredi ram
aris, magram Zalian Zlieri dadebiTi gavlena iqonia yvelaze.
rekomendaciebi: skolisa da ojaxis partnioroba. krebebi
dagegmeT winaswar. ra miznebi gaqvT?
magaliTebi
problemebis gadaWra?
testebis SedegTa gaziareba?
im kiTxvebis dasma, romelzec pasuxi gaintere
sebT?
klasSi Tqveni `momdevno nabijebis aRwera?
saxlSi saqmianobis Sesaxeb mosazrebebis ga
moTqma?
daiwyeT da daasruleT kreba dadebiTi
gancxadebiT
magaliTebi
`jeikobs Zalian kargi iumoris grZnoba aqvs.~
`Jizels Zalian moswons masala cxovelebis
Sesaxeb.
`iesimi Zalian yuradRebiania sxvebis prob
lemebis mimarT~.
mousmineT aqtiurad
magaliTebi
TanaugrZeniT mSoblebs, gaiTvaliswineT maTi
grZnobebi.
`Tqven Zalian daTrgunuli CanxarT, roca li
ar gismenT.
mouwodeT mSoblebs partniorobisaken
magaliTebi
sTxoveT mSoblebs saxlSi gaakontrolon
klasSi dawyebuli saqmis bolomde miyvana.
dagegmeT damatebiTi kontaqti
magaliTebi
miswereT mSoblebs baraTebi an daukavSirdiT
telefoniT, zarebi raTa gauziaroT warmateba
damudmivad iyvnen saqmis kursSi. krebebis
Sesaxeb meti informaciis misaRebad ix.: http://
www.nysut.org/newmember/survival_conferences.
html
wyaro: The Successful Classroom: Management Strategies
for Regular and Special Education Teachers (p.181) by D.P.
Fromberg & M. Driscoll. Published by Teachers College, Co-
lumbia University ibeWdeba gamomcemlis nebarTviT. yvela
ufleba daculia.
ojaxisa da sazogadoebis TanamSromloba
783
cxrili 15.8
SefasebaTa Segueba gansakuTrebuli moTxovnilebis saWiroebis mqone moswavleebisaTvis.
risi gakeTeba SegiZliaT imisaTvis, rom gaxadoT Sefaseba da niSnis weris sistema ufro Sesaferisi
gansakuTrebuli moTxovnilebis saWiroebis mqone moswavleTaTvis? aq mocemulia akomodaciis SesaZleb
lobaTa ramdenime varianti.
adaptaciebi magaliTebi
Sefasebis kriteriumTa cvlileba
SeafaseT sxvadasxva saqmianoba da miRebuli
produqti sxvadasxva niSniT.
gazardeT saklaso jgufur saqmianobaSi monaw
ileobisaTvis mikuTvnebuli qulebis raodenoba
da SeamcireT esse/Ria kiTxvebisaTvis mikuT
vnebul qulaTa raodenoba.
SeafaseT gaumjobeseba eqstra qulebis miniWebiT Secvale C BTi Tu moswavlis jamuri qulebi
sagrZnoblad aris gazrdilia Sefasebis wina
periodTan SedarebiT.
gardaqmeniT saswavlo gegma an gaxadeT igi indi
vidualizirebuli.
nawili moswavleebisa amuSaveT gamoklebaze, im
dros roca danarCenebi muSaoben gayofaze.
gamoiyeneT SeTanxmebis sistema da Secvlili kur
sis moTxovnebi xarisxis, raodenobisa da drois
CarCoebis gaTvaliswinebiT.
ganacxadeT dadebul xelSekrulebaSi, rom
moswavleebi miiReben BBs Tu isini Seasruleben
yvela davalebas 80%iT, daeswrebian gakveTi
lebs da amasTanave Seasruleben erT bonusqu
lian davalebas.
uzrunvelyaviT isini damatebiTi informaciiT
daurTeT werilobiTi komentarebi, raTa auxsnaT
Tqven mier gamoyenebuli kriteriumebis arsi.
moswrebis cxrilze dawereT, rom moswavlis
niSani asaxavs misi ganaTlebis individualizeb
uli programis (I E P) moTxovnebs da ar efuZneba
zogad standartebs.
daumateT informacia maTi yoveldRiuri saqmiano
bis Sesaxeb
aRniSneT, rom Tumca moswavlis niSani am Se
fasebis periodSic igive darCa, yoveldRiuri
Canawerebi gviCvenebs, rom is ufro met maTemati
kur amocanas xsnida damoukideblad. maswavleb
lis daxmarebis gareSe.
daurTeT portfoliodan an prezentaciis Sefase
bebidan miRebuli informacia Zalisxmevis, progre
sisa da miRwevebis Sesaxeb.
aRniSneT, rom moswavlis naweri gaumjobesda.
axla igi iyenebs met sityvebs, grZel winadade
bebs da azrsac ukeT ayalibebs.
Sefasebis sxva variantebi
gamoiyeneT unarTa CamonaTvali da gansazRvreT
miRweuli miznebi raodenobrivad an procentulad.
miakariT es CamonaTvali moswavlis progresis
amsaxvel moswrebis cxrils.
gamoiyeneT CaTvla/CaWris niSnebi moswavleebi iReben `CaTvlas, Tu isini asrule
ben dRiuri samuSaos 80%s, sul mcire 70%iani
sizustiT da eswrebian gakveTilebis 90%s.
wyaro: Developing Grading and Reporting System for Student Learning (p.118) by T.R. G. Guskey & J.M. Bailey. Copyright 2001. ibeW
deba Gowin Press, Inc.s nebarTviT.
784
dawyebiT klasebSi mSobelTa krebebi xSirad aris mosalodneli kla
sebSi da SeiZleba igive mniSvnelobis iyos saSualo skolis rogorc qveda,
ise zeda klasebSi. cxadia, rac ufro gawafulebi da komunikabelurebi
arian maswavleblebi aseT urTierTobebSi, miT ukeTesad Caatareben mSo
belTa krebebs. mosmenisa da problemis gadaWris unarebi, rogorc me12
TavSi iyo aRniSnuli, SeiZleba gansakuTrebiT mniSvnelovani aRmoCndes.
roca saqme gaqvT gabrazebul an ganawyenebul mSoblebTan an moswavlee
bTan, darwmundiT, rom marTla gaigeT maTi mRelvarebis mizezi da ara
ubralod maTi sityvebi. atmosfero unda iyo megobruli da msubuqi;
nebismieri mosazreba moswavlis Sesaxeb dafuZnebuli unda iyos faqte
bze, dakvirvebaze an mis mier Sesrulebuli davalebebidan gamotanil in
formaciaze. moswavlisgan an mSoblisgan miRebuli informacia unda iyos
konfidencialuri. rekomendaciebi gvawvdis sasargeblo ideebs krebebis
dagegmvisa da Catarebis Sesaxeb.
gza yovel moswavlemde: akomodacia SefasebaSi
niSnebis dawerisa da gamocxadebisas rogor axdenT akomodacias mo
swavleebis gansakuTrebulisaWiroebis 15.8 cxrili gvawvdis akomodaciis
ramdenime variants.
gansakuTrebuli moTxovnilebis mqone moswavleebisTvis, an im moswav
leebisTvis, romelTa mSobliuri enac ar aris inglisuri, niSnis dawera
SeiZleba mTlianad Tqvenze iyos damokidebuli. magram niSnis daweramde
darwmundiT, rom sxva skolebsa Tu olqebSi amisaTvis SemuSavebuli spe
cialuri sistema ar arsebobs. axla zogi skola mSoblebs sTavazobs Ta
vad airCion ena, romelzec maT miawvdian moswavleTa moswrebis cxrilebs.
forma igivea, mxolod ena aris sxva (Guskey & Bailey, 2001).
mravalferovneba (divergencia) da konvergencia
saklaso SefasebaSi
saklaso Sefasebam, upirveles yovlisa, xeli unda Seuwyos moswavle
Ta swavlas. magram SefasebaSi SeiZleba stereotipebi da cru Sexedule
bebi Caerios.
mravalferovneba
ramdenime kvlevam aCvena, rom maswavleblebi naklebs moelian eTnikur
umciresobaTa warmomadgenlebisagan da es cru Sexedulebebi gavlenas
axdenes maTi swavlebis meTodebsa da Sefasebaze (Banks, 2005). magaliTad,
lipmenma (1997) aRmoaCina, rom eTnikurad mravalferovani klasebis mas
wavleblebi naklebad amJRavneben inovaciebs da ufro tradiciulebi ari
an instruqtirebisas. cudi Sedegis molodini SeiZleba gamoixatos da
bali xarisxis namuSevris maRali niSnebiT SefasebaSi. erTerTi kvleviT
erTmaneTs Seadares erovnuli niSniT gansxvavebuli ori skolis I, III da VII
klasis moswavleebis mier miRebuli Sefasebebi standartul teqstebSi da
maT mierve dagrovili qulebi. aRmoCnda, rom im skolebSi, sadac siRari
bis maCvenebeli maRali iyo, moswavleebis Sefaseba, saSualod, toli iyo
_ si, xolo im skolebSi, sadac siRaribis maCvenebeli gacilebiT naklebi
daukavSireT kvlevas
da ganavrceT
Munk, D.D., & Bursuck, W.D.
(2001). winamdebare aRmoCenebi:
Sefasebis gegmaTa person
alizeba saSualo skolis
moswavleebisaTvis, romlebsac
aReniSnebaT swavlis uunaroba.
Exceptional Children, 67,
211234.
daukavSireT swavlebas/port
folios da ganavrceT dauma
teT cxrilebi 15.2, 15.4 da 15.8
Tqveni saswavlo resursebis
fails.
785
iyo, moswavlebiT Sefaseba iyo. . . (Pda sxvebi1997). es ori skola erTmane
Tisagan gansxvavdeboda rogorc standartebiTa da saswavlo gegmebiT,
aseve molodinebiT (McClure, 2005).
maswavlebeli SeiZleba Tavi Sexedulebebis tyved iqces. magaliTad,
Tqven mier Sedgenil testebs daurTavT Tu ara Tqveni moswavleebisaTvis
nacnob leqsikas da gamocdilebas? Sefasebis eqsperti jems pohami (2005),
aRwerda maswavleblad muSaobis Tavisi pirveli wlebis gamocdilebas,
oregonis Statis aRmosavleT nawilSi mdebare 1 500 kaciani dabis saSua
lo skolSi.
me sakmaod did qalaqSi gavizarde da araviTari codna ar gamaCnda
fermerobisa da ranCos Sesaxeb. CemTvis, `rangi~ iyo samzareulos
mowyobiloba romelSic, xorcs xarSaven. rom Cemi saskolo teste
bis bevri punqti Seicavda `qalaqur Sinaarss, rac, albaT, amCnevda
moswavleebs; sanaZleos Camoval, rom bevrma Cemma Tavdapirvelma
testma sruliad usamarTlod,M zogierTi Cemi moswavle, gogoc da bi
Wic, _ isini xom iSviaTad, an saerTod arasdros tovebdnen TavianT
fermebs an ranCoebs didi qalaqebis sanaxavad (gv. 86).
dafiqrdiT Tqveni moswavleebis gansxvavebul gamocdilebaze, romeli
qveynidan arian an romel enaze saubroben. qvemoT moyvanilia ramdenime
profesiuli organizaciis mier SemuSavebuli rekomendaciebi; isini dagex
marebaT Tqven saklaso Sefasebebis ganxorcielebisas (Banks, 2005, p. 82).
konvergencia
xarisxian swavlebas da xarisxian Sefasebas ramdenime ZiriTadi saer
To principi aqvs da es principebTan vrceldeba yvela moswavleze. qerol
tomlinsoni (2005, gv. 265266) Tvlis, rom kargi instruqtireba da kargi
Sefaseba damokidebulia maswavlebelze, romelic:
acnobierebs da reagirebs moswavleTa gansxvavebebze;
zustad gansazRvravs cxad saswavlo Sedegebs;
iyenebs pretestebs da formatul Sefasebas imisaTvis, rom Seamow
mos moswavlis progresi saswavlo miznebTan mimarTebaSi.
SesaZlobis farglebSi sxvadasxvagvarad cvlis instruqciebs, ise,
rom TiToeul moswavlec hqondes mudmivi winsvlis SesaZlebloba.
cdilobs uzrunvelyos moswavleebis mier Sefasebis kriteriumebis
codna saswavlo miznebis adekvaturi Semajamebeli SefasebisaTvis.
Sefasebas axorcielebs, sxvadasxva gziT, raTa darwmundes, rom
moswavleebs aqvT naswavli masalis daubrkolebeli gamoxatvis Se
saZlebloba.
buklis Sesworeba mniSvnelovani federaluri kanonia, romelsac Se
uZlia gavlena moaxdinos Tqvenze, rogorc maswavlebelze. s kanoni
cnobilia aseve 1974 wlis ojaxuri ganaTlebis uflebisa da piradobis
aqtis an 1974 wlis saganmanaTleblo Sesworebis aqtis saxelwodebiT.
am aqtis mixedviT, yvela saganmanaTleblo saagentom testebis Sedegebi
da moswavleTa monacemebSi arsebuli sxva informacia xelmisawvdomi
unda gaxados moswavleebisa da/an maTi mSoblebisaTvis. Tu Canawerebi
Seicavs informacias, romelic moswavleebisa da maTi mSoblebis azriT
arasworia, maT SeuZliaT gaaproteston aseTi Canawerebi da warmatebis
SemTxvevaSi CamoaSoron isini moswavlis monacemTa bazas. es niSnavs,
daukavSireT swavlebas/
portfolios da ganavrceT
ganaviTareT Sefasebis
gegma im klasis donis mixedviT,
romelsac gsurT, rom aswav
loT da daurTeT igi Tqvens
portfolios.
ganavrceT da daakavSireT
Tqveni swavlebis meTodebTan
daurTeT am TavSo mocemuli
ramdenime idea mSoblebis
saswavlo procesSi CarTvis
Sesaxeb Tqvens portfolios.
786
rom informacia moswavleTa CanawerebSi unda iyos myar, kanonier mo
nacemebze. testebi unda iyos sando da efeqturi. Tqveni niSani dadge
nili unda iyos saguldagulo SefasebiTa da dakvirvebiT. komentarebi
da Sexedulebebi moswavlis Sesaxeb unda iyos zusti da samarTliani.
S e j a m e b a
Sefasebebi unda iyos maqsimalurad samar
Tliani ganurCevlad moswavleTa sqesisa,
rasisa an eTnikuri warmomavlobisa.
magaliTebi
1. erideT nebismier gamonaTqvams slengze,
romelic SeiZleba Seuracxmyofeli iyos
romelime moswavlisaTvis.
2. ebrZoleT stereotipul azrovnebas da
gamonaTqvamebs, romlebic SeiZleba Seura
cxmyofeli iyos; magaliTad, iseTs, ro
goricaa `kolumbma aRmoaCina amerika~ _
arsebobdnen adamianebi, romlebmac masze
adre aRmoaCines amerika da cxovrobdnen
kidec iq.
unda moxdes mxolod micemuli instruq
ciebis da ara maTi ukve arsebuli codnis
Sefaseba _ aman ramac SeiZleba cudad imo
qmedos gansxvavebuli warmomavlobis mo
swavleebze.
magaliTebi
1. ganixileT standartuli da saklaso Se
fasebis testebi, imis sanaxavad, xom ar
moiTxovs zogi SekiTxva im saxis codnas,
romelic ar SeiZleba hqondeT Tqveni
klasis garkveuli jgufis warmomadgenel
moswavlebs. magaliTad sportis Sesaxeb
(aseTma SekiTxvebma SeiZleba araxelsayrel
mdgomareobaSi Caayenos mdedrobiTi sqe
sis warmomadgenlebi), an SekiTxva ardade
gebze manqaniT sadme gamgzavrebis Sesaxeb
(SeiZleba araxelsayrel mdgomareobaSi Ca
agdos moswavleebi, romelTa ojaxebsac ar
aqvT manqana).
2. darwmundiT, rom pasuxebs ar aqvs garkveu
li socialuri an politikuri JReradoba.
nu dauSvebT, rom testebi afasebdes upi
ratesad enis/leqsikis siswors, Tu es testi
specialurad amisTvis ar aris Sedgenili.
magaliTebi
1. moaxdineT specialuri adaptacia ingli
suri enis axla SemswavlelTaTvis, mieciT
maT damatebiTi dro an leqsikonebis gamo
yenebis ufleba.
2. darwmundiT, rom maTematikis testebi
sinamdvileSi kiTxvis ostatobas ar amow
mebs.
wyaro: adaptirebulia Banks, S.R. (2005). Classroom assess-
ment: Issues and practices. Boston: Allyn & Bacon, p.82
rekomendaciebi: saganmanaTleblo da fsiqologiuri
testirebis standartebi
formatuli da Semajamebeli Sefaseba
arsebobs saklaso Sefasebis ori saxe: Sefaseba
SeiZleba iyos formatuli (mimdinare, romelSic
niSani ar iwereba, diagnostikuri) an Semajamebe
li. formatuli Sefaseba exmareba maswavlebels
instruqciuli miznis formirebaSi, xolo Semaj
amebeli Sefaseba ajamebs moswavlis miRwevebs.
tradiciuli Sefasebidan maqsimumis
miReba
rogor unda dagegmon maswavleblebma Sefaseba?
swavlas xels uwyobs xSiri testireba krebsi
Ti SekiTxvebis gamoyenebiT, romlebic iTxoven
moswavleTagan codnis gamoyenebasa da inter
pretacias. Sefasebis kargi gegmis arsebobisas,
787
maswavleblebi ukeTes mdgomareobaSi arian sa
kuTari testebis Sedgenisas an saxelmZRvanelo
Si moyvanili testebis Sefasebisas.
ori saxis tradiciuli testirebis Sefaseba? te
stirebis ori tradiciuli formatia obieqturi
testireba da esse/Ria SekiTxvebi. obieqtur
testirebaSi moiazreba savaraudopasuxiani tes
tebi, kiTxvebi, romlebzec pasuxi unda iyos
`WeSmariti~ an `mcdari~. moklepasuxiani an Se
savsebi kiTxvarebi da sxv. am tipis testi. unda
daiweros specifikuri rekomendaciebis moSveli
ebiT. esse/Ria SekiTxvebis Sedgenasa da Sefase
bas sWirdeba frTxili dagegmva. unda arsebob
des aseve specialuri da winaswar gansazRvruli
kriteriumebi, raTa am dros Tavidan iqnas ac
ilebuli mikerZoeba.
tradiciuli Sefasebis alternativebi
ra aris avTentikuri Sefaseba? tradiciuli te
stirebis mowinaaRmdegeni fiqroben, rom mas
wavleblebma unda gamoiyenon avTentikuri
testebi da sxva avTentikuri Sefasebis sxva pro
cedurebi. avTentikuri Sefaseba moswavleebi
sgan moiTxovs iseTi davalebebis Sesrulebas
da problemebis gadaWras, romlebic msgavsia
realuri cxovrebiseul situaciebisa. swored
aseTi qmedebebi iqneba maTgan mosalodneli
skolis gareT.
portfelioebisa da gamofenebis aRwera. portfo
lioebi da gamofenebi avTentikuri Sefasebis
ori magaliTia. portfolio aris moswavlis
namuSevrebis koleqcia. xandaxan es namuSevre
bi SerCeulia moswavlis zrdisa da gaumjobe
sebis saCveneblad, xan ki moswavlis mxolod
`saukeTeso namuSevrebs Seicavs. gamofenebi
aris moswavlis mier Sesrulebuli samuSaos
gagebaTa gonivrul konteqstSi sajaro demon
strireba. portfolioebiTa da gamofenebiT vi
Tardeba realuri cxovrebiseuli davalebebis
Sesrulebis unari.
sandoobis validobisa da samarTlianobis ra sa
kiTxebia dakavSirebuli portfolioebisa da pre
zentaciis (wardgenis/Sesrulebis) SefasebasTan?
avTentkuri Sefasebis gamoyeneba ar iZleva san
doobis, validobisa da samarTlianobis garan
tias. Sefasebis rubrikebis gamoyeneba erTerTi
saSualebaa imisaTvis, rom Sefaseba gavxadoT
ufro sando da damajerebeli. magram Sefase
bebis rubrikebs ar SeuZlia winaswar gansaz
Rvros davalebis Sesrulebis stili da manera.
amas garda Semfaseblis piradma STabeWdilebam,
romelic masze SeiZleba moaxdinos respoden
tis garegnobam, saubrisa da qcevis maneram an
mis mier gamoyenebuli resursebis simwirem an
siuxvem, SeiZleba araxelsayrel mdgomareobaSi
Caagdos umciresobaTa jgufebi.
niSnebis efeqti moswavleze
rogor SeiZleba warumateblobam xeli Seuwyos
swavlas? moswavleebs sWirdebaT gamocdileba
warumateblobasTan gamklavebisas, raTa stand
artebi saTanadod maRali unda iyos, imisaTvis
rom waaxalisos Zalisxmeva. drodadro waru
matebloba SeiZleba dadebiTi iyos, Tu saxezea
Sesaferisi ukukavSiri. moswavleebi, romlebic
verasdros swavloben warumateblobasTan gam
klavebas da mainc ganagrZoben swavlas, SeiZle
ba advilad danebdnen, Tu maTi pirvelive Zal
isxmeva warumatebeli aRmoCndeba.
ra jobia `socialuri dawinaureba~ Tu `ukan daw
eva~? ubralod igive klasSi datoveba an Semdeg
klasSi gadayvana moswavlisa, romelsac aqvs
siZneleebi, ar mogcemT imis garantias, rom is
iswavlis. Tu bavSvi ar aris dabali dawyebiTi
klasebis moswavle an emociurad moumwifebeli
klasis sxva moswavleebTan SedarebiT, saukeTe
so gamosavali iqneboda misi Semdeg klasSi
gadayvana, oRond aseT moswavles esaWiroeba
gansakuTrebuli mxardaWera rogoricaa, magal
iTad kerZod momzadeba an sazafxulo skolis
sesiebi. problemebis Tavidan acileba, SesaZle
belia aseve diferencirebuli instruqciis dax
marebiT.
SeuZlia ki ukukavSirs, maT Soris niSnebsac, gaa
Zlieros swavla da motivacia? werilobiTi da ze
piri ukukavSiri, Secdomebsa Tu mcdar strat
egiebze specialuri komentarebiT, romelic
amasTanave abalansebs am kritikas imiTi, rom
mas Tan urTavs gamosworebis Sesaxeb mosazre
bebs da kargad Sesrulebuli sakiTxebis saTa
nado Sefasebas, xels uwyobs swavlas. niSnebs
SeuZlia waaxalisos moswavlis swavlis motiva
cia, Tu isini gonivruli swavlis amsaxvelia.
788
Sefaseba da gancxadeba:
mTavari elementebi
ori saxis Sefasebis sistemis aRwera. Sefaseba
SeiZleba iyos kriteriumze an normaze ori
entirebuli. kriteriumze orientirebuli mo
swrebis cxrilebi, rogorc wesi, aRniSnavs
ramdenad miaRwia moswavlem dasaxul mizan
Tagan TiToeuls. erTerTi yvelaze farTod
gavrcelebuli meTodia niSnis wera grafikze,
romelsac xarisxis mrudi ewodeba. es aris nor
maze dafuZnebuli aranJireba, romelic moswav
lis maCvenebels adarebs saSualo maCvenebels.
es midgoma ar aris rekomendebuli.
ra aris qulaTa sistema? testebi da sxva saxis
werilobiTi davalebebi xSirad fasdeba qulaTa
sistemis mixedviT. bevr skolaSi iyeneben pro
centuli Sefasebis sistemas, magram testebis
sirTule da Sefasebis kriteriumebi xSirad
gavlenas axdens Sedegze. 1 an 2 qulianma gan
sxvavebam SeiZleba SefasebaSi didi sxvaoba
gamoiwvios, magaliTad, C dan B mde. am, erTi
SexedviT, umniSvnelo gansxvavebam, SeiZleba
didi gavlena moaxdinos moswavleze.
tradiciuli Sefasebis ramdenime alternativis aR
wera. tradiciuli Sefasebis alternativebia Se
Tanxmebis sistema da individualuri. ILE swav
lis molodinis sistema. romeli sistemac unda
gamoiyenos maswavlebelma, misi gadasawyvetia,
ris mixedviT Seafasebs moswavles: Zalisxmevis,
progresis Tu miRwevaTa raime saxis kombina
ciis mixedviT. aseve maswavlebelzea damokide
buli, SezRudavs Tu ara kargi niSnebis xelmi
sawvdomobas.
ra aris niSnis werisas cru SexedulebaTa wyaro?
namuSevris xarisxis garda, kidev mraval faq
tors SeuZlia niSanze gavlenis moxdena, mag
aliTad, maswavleblis Sexedulebas moswavlis
SesaZleblobebis, Zalisxmevis an misi zogadi
qcevis Sesaxeb. arsebobs akomodaciis mravali
SesaZlebloba, romelTa ganxorcielebiTac mas
wavleblebs SeuZliaT darwmundnen Sefasebis
samarTlianobaSi.
Sefasebis miRma: ojaxebTan urTierToba
rogor SeiZleba ojaxebTan urTierToba sasike
Tod waadges swavlas? urTierTobis yvela for
ma, romelsac maswavlebeli iyenebs, ar aris
saWiro niSanTan iyos dakavSirebuli. urTier
Toba moswavleebisa da maT mSoblebTan Sei
Zleba mniSvnelovani iyos imisaTvis, rom dae
xmaros maswavlebels moswavleTa da efeqturi
instruqciis warmoebaSi. moswavleebsa da mSob
lebs kanonieri ufleba aqvT naxon moswavleTa
monacemebSi Cawerili informacia. ase rom, am
failebis Semcveloba unda iyos Sesaferisi,
zedmiwevniT zusti da damadasturebeli sab
uTebiT gamtkicebuli.
Mylabschool es aris eleqtronul instrumentTa nakrebi, romelic dagexmarebaT am kursis
warmatebiT SeswavlaSi, salicenzio gamocdebis Cabarebasa da maswavleblis warmatebul
karieraSi. ix.: www.mylabschool.com
eleqtronuli gzamkvlevi
video qeisebi realuri klasebidan
naSromebis Sesrulebisas daixmareT kv
leviTi navigatori
proforientaciis centri resursebiT:
Ppraqtikisa da licenzirebisaTvis
mzadeba
profesiuli portfolios ganviTareba
samsaxuris Zieba da gasaubrebis teqnika
gakveTilis dagegmva
maswavleblis
Canawerebi: kavSirebi PRAXIS II
TM
-Tan
789
swavlebaSi kvlevaze dafuZnebuli mraval
ferovani inovaciis arsebobis garda, kvlevaze
agebuli saklaso Sefasebac arsebobs. es codna
saSualebas mogvcems, axleburad gavizaroT ras
da rogor swaloben moswavleebi.
ras moimoqmedeben?
gTavazobT ramdenime praqtikosi maswavleblis mosazrebas am Tavis dasawyisSi niSnebiT Sefasebis
sistemasTan dakavSirebiT.
qeiTi CerCili, me3 klasis maswavlebeli
oriolis parkis daqyebiTi skola, Cikago,
ilinoisi
me Sefasebis instrumentTa nakrebs gamoviy
enebdi Cemi moswavleebisaTvis. moswavleebisa
da mSoblebisaTvis nacnobi erTgvarovani ru
brikebis gamoyeneba Sefasebis martiv sistemas
gvTavazobs. es rubrikebi saklaso oTaxSi konkre
tul adgilze unda gvqondes, rom moswavleebs
mudmivad SevaxsenoT molodinebis Sesaxeb.
diferencirebuli instruqtirebis safuZvel
ze, romlis mizania moicvas swavlis yvela stili
da modaloba, moswavleebi ufro metad CaerTve
bian swavlebaSi da, Sesabamisad, gaizrdeba muSao
bis xarisxi da molodinebi.
ramdenime faqtori axdens gavlenas konkre
tul Sefasebaze. niSniani Sefasebis safuZvelia
jgufuri muSaobis, miznebis miRwevis da xarisx
iani muSaobisaTvis rubrikebiT xelmZRvanelobis
kombinacia.
medaia aiala, preparatoriis saSualo
skolis maswavlebeli
iujinio garca laguera,
Campus Garza Sada, Monterrey, N. L. Mexico
Cemi azriT, mniSvnelovania moswavlis na
muSevris krosseqciuri Sefaseba. pirvel rigSi,
portfolioebi SeiZleba sasargeblo iyos mTeli
wlis manZilze moswavlis sxvadasxvagvari na
muSevrebis Tavmosayrelad. portpolios gamoy
enebiT maswavlebels SeuZlia niSniT Seafasos
moswavlis progresi da miRwevebi. mniSvnelovania
moswavleTa Seafseba ara mxolod progresis, ar
amed masalis gagebis TavlsazrisiTac. me werilo
biT Sefasebas gamoviyenebdi imis gansazRvrisaT
vis, ramdenad gaiges da SeinarCunes moswavleebma
codna. sabolood, Sevafasebdi sxvadasxva pro
eqtebsa da eqsperimentebs. aseve momwons weriTi
namuSevrebis an proeqtebis Sefasebis rubrikuli
sistema. rubrikul sistemaSi maswavlebeli saz
Rvravs qulaTa konkretul raodenobas yoveli
sagnisaTvis. Sedegad, Zalze advilia miRebuli
qulebis safuZvelze niSniT Sefaseba.
qeiTi pieli, sabavSvo baRis maswavlebeli
West Park School, Moscow, Idaho
moswavleebs unda mivceT miRwevaTa sxvadasx
va gziT jgufuri proeqtebi, yoveldRiuri
sakalso samuSao, testebi da individualuri
proeqtebi gamoxatvis saSualeba. yvela moswav
le pasuxismgebeli unda iyos sakuTari swavlis
demonstrirebaze. raki maswavleblebi sxvadasxva
standartebis Sesabamisad afaseben moswavleebs,
maT sakuTar Tavze unda aiRon kolegebTan ko
laboraciis pasuxismgebloba. mniSvnelovania
kolegebisaTvis moswavlisagan swavlebis yovel
momdevno safexurze mosalodneli unarCvevebis
komunikacia.
eimi fredeti, me2 klasis maswavlebeli
fiSeris dawyebiTi skola, valpoli,
masaCusetsi
Cemi azriT, yvela moswavle erTnairad sxarti
ar aris. me maT sakuTari codnis demonstrirebis
mravalferovan gzebs vTavazob. aqcents vakeTeb
moswavleTa unarze SeZlon codnis integrireba
kurikulumis sxvadasxva sagnTan.
TiToeuli maTganisaTvis saswavlo wlis gan
mavlobaSi iqmneba portfolio, romelic maT zr
dasa da ganviTarebas gviCvenebs. yovel jerze
namuSevris gasworebisas viyeneb maT mier ukve
Sesrulebul ramdenime namuSevars. am namuSevrebs
portfolioSi vdeb. vcdilob sxvadasxvagvari na
muSevrebi SevarCio da ara aucileblad `saukeTe
so~. saswavlo wlis bolos moswavleebs portfo
lioebs vurigeb Sesanaxad.

Você também pode gostar