Você está na página 1de 58

m.

TuSiSvili
saxelmZRvanelo kompiuteruli grafika (pirveli nawili), ixilavs kompiuteruli grafikis ZiriTad mimarTulebebs - rastrul da veqtorul grafikas, fers da ferTa modelebs (RGB da CMYK). pirvel nawilSi ufro dawvrilebiT ganixileba rastruli grafika cifrul gamosaxulebaTa parametrebi: gadawyveta, bituri matrica, ferTa arxebi da sxva. gamosaxulebis cifruli maxasiaTeblebi, rastruli sivrcis gardaqmnebi, filtrebi, agreTve rastruli grafikis failTa formatebi, maTi arqivaciis algoriTmebi. ganixileba agreTve rastruli informaciis Setana/gamotanis mowyobilobebi: cifruli kamerebi, skanerebi. monitorebi da printerebi. gaTvaliswinebulia kompiuteruli grafikis meore da mesame nawilis gamocemac, sadac Setanili iqneba veqtoruli grafikis maTematikuri safuZvlebi, samganzomilebiani grafikis sakiTxebi da kompiuteruli grafikis programaTa SedarebiTi daxasiaTeba. aRniSnuli saxelmZRvanelo gaTvaliswinebulia saqarTvelos teqnikuri universitetis 22.01. specialobis studentebisaTvis. garda amisa, igi SeiZleba gamoiyenon analogiuri specialobis sxva umaRlesi saswavleblebis studentebmac. recenzentebi: prof. a. frangiSvili prof. z. kiknaZe

kompiuteruli grafika (nawili I)

damtkicebulia damxmare saxelmZRvanelod stu-s saredaqcio-sagamomcemlo sabWos mier

`teqnikuri universiteti~ 2006 weli

gamomcemloba `teqnikuri universiteti~ ISBN

sarCevi
kompiuteruli grafikis safuZvlebi Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. kompiuteruli grafikis ZiriTadi mimarTulebebi. 1.1. rastruli grafika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. veqtoruli grafika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. feri da ferTa modelebi 2.1 ferTa Teoriis elementebi. . . . . . . . . . . . . . . 2.2. ferTa Serevis xerxebi da ferTa modelebi 2.2.1. aditiuri meTodi. RGB modeli. . . . . . . . 2.2.2. subtraqtiuli meTodi. CMYK modeli. . . 3. rastruli grafika. cifruli gamosaxuleba. . . . . 3.1. diskretuli sibrtye (rastri), piqselebi. sivrculi gadawyveta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. piqselTa mniSvnelobebi, ferTa gadawyveta. . 3.2.1. bituri matrica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. gamosaxuleba naxevartonebSi. . . . . . . . . 3.2.3.indeqsirebuli ferebi. palitrebi. . . . . . 3.2.4. srulferiani gamosaxulebebi. . . . . . . . . 3.3. rastruli sivrcis ganzogadebuli modeli. . 3.3.1. ferTa arxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2. alfa-arxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.3. mravalfeniani gamosaxuleba. . . . . . . . . . 3.3.4. koreqtirebadi fenebi. . . . . . . . . . . . . . . 4. cifrul gamosaxulebaTa gardaqmnebi. . . . . . . . . . 4.1. gamosaxulebis cifruli maxasiaTeblebi. histograma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. rastruli sivrcis gardaqmnebi, filtrebi 4.2.1. gamoyofili - moniSnuli aris cneba. . . . 4.2.2. wertilovani gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . 4.2.3. lokaluri gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . . . 4.2.4. globaluri gardaqmnebi. . . . . . . . . . . . .

5 9 11 15 23 29 34 38 38 42 43 43 45 46 48 49 50 51 53 56 56 62 63 65 73

5. gamosaxulebaTa SekumSva da rastruli grafikis failTa formatebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. cifruli gamosaxulebis damatebiTi damuSaveba: SekumSva da gaSla. . . . . . . . . . . . 5.1.1. gamosaxulebaTa klasifikacia SekumSvis TvalsazrisiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.2. SekumSvis algoriTmebis xarisxis Sefasebis kriteriumebi. . . . . . . . . . . . . 5.1.3. SekumSvis algoriTmebi danakargis gareSe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.4. SekumSvis algoriTmebi danakargiT. JPEG algoriTmebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. grafikuli failebis popularuli formatebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. rastruli informaciis Setana/gamotanis mowyobilobebi vizualuri informaciis Setana/gamotana. . . . . . . . 6.1. cifrul gamosaxulebaTa Setanis mowyobilobebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1.1. cifruli kamerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1.2. skanerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. rastruli grafikuli informaciis gamotanis mowyobilobebi. . . . . . . . . . . . . . . 6.2.1. monitorebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.2. printerebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75 78 79 81 83 88 92

98 99 100 104 108 108 111 116

kompiuteruli grafikis safuZvlebi Sesavali


informatikis erTerTi yvelaze lamazi da saintereso nawilia kompiuteruli grafika, romelic bolo aTi wlis ganmavlobaSi Zalian swrafi tempiT ganviTarda. ram gamoiwvia aseTi bumi? progresma, personaluri kompiuterebis sferoSi da amasTanave maRali klasis grafikuli mowyobilobisa da sxvadasxva tipis mexsierebaTa mniSvnelovanma gaiafebam.

samganzomilebiani meqanizmi. es meqanizmi saSualebas iZleva Zalian swrafad da efeqturad miiRos da daamuSaos, xilvadi gamosaxulebis saxiT warmodgenili, sxvadasxva monacemi. gavixsenoT gamonaTqvami: erTxel gagonils, erTxel nanaxi jobia. kargi iqneba, Tu adamianis da kompiuteris am araCveulebriv SesaZleblobebs erTmaneTTan SevajerebT da miviRebT xarisxobrivad axal da mZlavr inteleqtualur sistemas adamiani kompiuteri. aseTi sistemis efeqturi muSaobisTvis ki saWiroa ena, raTa urTierToba damyardes adamiansa da kompiuters Soris. kompiuteruli grafika, swored is enaa, romelic agvarebs urTierTobas adamiansa da kompiuters Soris, grafikuli gamosaxulebis doneze. Tanamedrove kompiuteruli grafikis programaTa gamoyenebis speqtri sakmaod farToa: mecnieruli vizualizaciidad da avtomatizebuli proeqtirebis sistemidan dawyebuli reklamasa da fantastikur filmebamde. Sesabamisad, grafikuli programebis didi simravle arsebobs, romelic orientirebulia garkveul dargebze da amavdroulad erTmaneTisgan gansxvavdeba grafikis zogadi principebis mixedviT. magaliTad, arqiteqturasa da proeqtirebaSi warmatebiT iyeneben programebs AutoCAD, ArchiCAD, 3D Studio Max, interierisa da dizainis elementebis damuSavebisas ki Corel Draw, Adobe Illustrator, Adobe Indesign, Adobe Photoshop da sxva, wignebis

kompiuteruli grafika grafikul gamosaxulebaTa


Seqmnisa da damuSavebis teqnologiaa. kompiuteruli grafika swavlobs gamosaxulebis miRebis meTodebs, roca gamosxulebis miReba xdeba aravizualuri monacemebis an uSualod momxmareblis mier Seqmnili monacemebis safuZvelze. kompiuteris saSualebiT TiTqmis yvelafris vizualizaciaa SesaZlebeli, rasac ki ramenaer geometriul azrs miusadagebT. aseTi SesaZlebloba ar qonia arcerT teqnikur mowyobilobas kacobriobis gamogonebaTa istoriaSi! ratom aris es vizualizacia aseTi mniSvnelovani? mizezi, adamianis mier informaciis aRqmis TaviseburebaSi mdgomareobs. saqme imaSia, rom adamiani informaciis udides nawils, gare samyarodan aRiqvams mxedvelobis saSualebiT. adamians, sistemaSi Tvali tvini, araCveulebrivad aqvs ganviTarebuli gamosaxulebis aRqmis ori da

dakabadonebisas mosaxerxebelia Adobe PageMaker, QuarkXPress. grafikis zogadi principebis mixedviT es programebi SeiZleba iyos veqtoruli an rastruli da Tavis mxriv or an samganzomilebiani. kompiuteruli grafika imdenad swrafad viTardeba, rom dRes Znelic kia imis Tqma, adamianTa moRvaweobis kidev romeli sfero moxvdeba misi interesis areSi. grafikul programebTan muSaobisas, saWiro xdeba informaciis Senaxva da programebsa da kompiuterebs Soris, informaciis gacvla, rasac emsaxureba grafikuli failebi. grafikuli informaciis kodireba failSi ramdenadme gasxvavdeba kompiuteris mexsierebaSi informaciis kodirebisgan. ufro metic, arsebobs formatad wodebuli, kodirebis xerxTa mTeli simravle. formati, failSi informaciis organizebis wesia. grafikuli failebis formatTa aseTi simravle da maTi Tanaarseboba ganpirobebulia maTi specifiur sferoebSi gamoyenebiT. programaTa umravlesobas failTa sakuTari formati gaaCnia. es formati konkretuli programis gansakuTrebul SesaZleblobebs icavs, magram amavedroulad sxva programisTvis SeiZleba SeuTavsebelic aRmoCndes. zogjer aseTi formatis importireba SeuZlebelia. aris aseve SemTxvevebi roca ilustrirebis programebisa da sagamomcemlo sistemebis mier is ara koreqtulad sruldeba. zogierTi formati zogjer aparaturuli

uzrunvelyofisaTvis specialurad iqmneboda (magaliTad, formati Scitex, Targa, Amiga IFF). gamosaxulebis naklebad gavrcelebul formatSi damaxsovreba da maTi sxva kompiuterze gadatana, arasasurvelia radgan xSirad garkveul problemebs qmnis. grafikuli formatebis umravlesoba orientirebulia gamoyenebis konkretul sferoze. Tu formatis arCevisas dauSvebT Secdomas, gamosaxuleba Semdgomi gamoyenebisTvis SeiZleba uvargisi aRmoCndes. magaliTad, gamosaxulebis JPEG formatSi (SekumSvis didi koeficientiT) damaxsovreba, uvargiss xdis mas beWdisTvis, xarisxis gauaresebis gamo. amasTanave, misi ganmeorebiTi gaxsna da sxva formatSi damaxsovreba daSvebul Secdomas ver asworebs.

1. kompiuteruli grafikis ZiriTadi mimarTulebebi


kompiuteruli grafika sakmaod farTo disciplinaa. Tavdapirvelad SevecadoT gaverkveT mis ZiriTad klasifikaciasa da ganviTarebis tendenciebSi. grafikuli informaciis komputerSi warmodgenis ori principulad gansxvavebuli meTodi arsebobs, da es ori meTodi ganszRvravs kompiuteruli grafikis or mniSvnelovan nawils: rastruli (cifruli gamosaxuleba)

veqtoruli grafika 9 organzomilebiani grafika sibrtyiTi geometriuli modeli 9 samganzomilebiani grafika moculobiTi geometriuli modeli

erTi mniSvnelovani SeniSvna. realur samyaroSi


obieqtebis nebismieri klasifikacia araerTmniSvnelovania. amdenad sakmaod pirobiTia kompiuteruli grafikis oTx nawilad dayofac. ar arsebobs mkveTri sazRvrebi maT Soris. magaliTad, kompiuterul grafikaSi arsebobs midgomebi (da programebi), romelic ar SeiZleba mivakuTvnoT marto veqtorul an marto rastrul grafikas, radganac isini iyeneben, rogorc erTis ise meoris elementebs. arsebobs iseTi amocanebic, romelzec erTmniSvnelovnad ver vambobT organzomilebiania Tu samganzomilebiani. amitom moyvanili klasifikacia ar ganixileba rogorc dogma, is mxolod orientiria kompiuteruli grafikis vrcel samyaroSi. kompiuteruli grafika, rogorc disciplina, gulisxmobs ara xatvis, xazvis da zogadad proeqtirebis Seswavlas, aramed kompiuterul grafikasTan muSaobis principebsa da grafikuli informaciis damuSavebis teqnologiebSi (grafikul programebSi) garkvevas. grafikaze msjelobisas viyenebT iseT geometriul cnebebs rogoricaa sivrce, wertili, mrudi, are, naxati, fotosuraTi da sxva.

rastruli grafika
veqtoruli (geometriuli modeli)

veqtoruli grafika
kompiuteruli grafika, Tavis mxriv, kidev iyofa or da samganzomilebian grafikad. organzomilebiani rastruli grafikis ZiriTadi obieqtia diskretuli sibrtye, xolo samganzomilebiani rastruli grafikis ZiriTadi obieqtia samganzomilebiani diskretuli sivrce. analogiurad, veqtoruli grafikac arsebobs or da samganzomilebiani. maT Sesabamisad saqme aqvT sibtyiT da moculobiT geometriul modelebTan.

rastruli grafika
9 organzomilebiani grafika diskretuli sibrtye 9 samganzomilebiani grafika diskretuli sivrce

10

1.1. rastruli grafika


gamosaxulebis rastruli warmodgena iyenebs diskretul sibrtyes an sivrces, romelic kvadratuli (an kuburi samganzomilebiani grafikisTvis) ujredebisgan Sedgeba. yoveli ujra Seicavs fers. Seferili ujrebis erToblioba ki warmoadgens cifrul gamosaxulebas (nax.1). sasargeblo iqneba Tu SemovitanT ramodenime ganmartebas:

cifruli gamosaxuleba - realuri an sinTezuri gamosaxulebis modeli, romelic inaxeba manqanur


matareblebze cifruli kodebis erTobliobis saxiT. modeli gamosaxulebis elementTa cifruli saxiT aRweris meTodi. magaliTad, Bitmap, Grayscale, Indexed, RGB, HLS, Lab, CMYK. piqseli - rastruli modelis ganuyofeli sworkutxa elementia, romlis parametrebic aRweren realuri an sinTezuri gamosaxulebis Sesabamis ubans. Tu yuradRebas mivaqcevT nax.1 ze gamosaxuli suraTis fragments, romelic 1000-jer aris gadidebuli davinaxavT, rom sinamdvileSi cifruli gamosaxuleba Sedgeba Seferili kvadratuli ujrebisgan. organzomilebiani rastruli grafikis am ujrebs ewodebaT piqselebi. samganzomilebiani rastruli grafikis SemTxvevaSi sivrciT elementebs (kuburi formis) uwodeben voqselebs.
nax.1 grafikuli informaciis rastruli warmodgena naxati da misi fragmenti gadidebuli 1000-jer

Tu piqselebis zoma sakmaod pataraa da maTi raodenoba ki didi, maSin iTvleba rom gamosaxulebis xarisxi kargia. amgvarad, gamosaxuleba rastrul grafikaSi Sedgeba piqselebisagan, romelTa erTobliobac (mozaikis msgavsad) qmnis mTlian suraTs. rastruli grafikis tipiuri magaliTebia daskanerebuli foto an grafikul redaqtor Photoshop -Si Seqmnili suraTi. rastruli grafikis gamoyeneba saSualebas iZleva miviRoT umaRlesi fotorealisturi xarisxis gamosaxuleba. magram aseTi failebi Zalian moculobiTi da Znelad redaqtirebadia (yoveli wertili swordeba xeliT). gamosaxulebis zomis Secvlisas misi xarisxi uaresdeba zomis

11

12

Semcirebisas mcire zomis detalebi qreba, xolo zomis gazrdisas ki suraTi gadaiqceva piqselebis erTobliobad (mozakad).

ferTa modelebi Bitmap, Grayscale, Indexed, RGB, HLS,


Lab, CMYK.

wertilovani grafikis ZiriTadi arsi: obieqtis


kodirebisas, mas edeba bade da iqmneba aseTive zomis matrica (cxrili), romelic ivseba erTianebiT obieqtTan zeddebis SemTxvevaSi da nulebiT roca is obieqtis gareT xvdeba. rodesac orginali obieqtis sazRvrebi paraleluria badis ujrebis sazRvrebisa, vRebulobT erTeulovani da nulovani bitebis idealur matricas (bitmap), romelic warmoadgens obieqtis kodirebul gamosaxulebas. iseTi idealuri SemTxveva, roca obieqtis sazRvrebi da matricis mimmarTveli xazebi erTmaneTs emTxveva iSviaTia. cxadia, Tu gvaqvs srulad Sevsebuli an sruliad carieli kvadrati es aris 1 da 0 biti. xolo, Tu arc srulad Sevsebulia da arc sruliad carieli maSin saWiroa zRvaris dadgena. dadgenili zRvaris qvemoT = 0, xolo zeviT = 1.

magaliTad, ferTa modeli RGB skaneris, monitoris da sxva eleqtronuli mowyobilobis ferTa bunebrivi enaa. feris siRrme bitebSi gamosaxuli mexsierebis
zoma, romelic gamoyofilia yoveli piqselis feris an tonis aRwerisTvis, ferTa modelTan SesabamisobaSi. magaliTad, 16 bit/piqs. (Bitmap, Halftone), 8 bit/piqs. (Grayscale, Indexed), 24 bit/piqs.(RGB)

rastruli grafikis formatebi: GIF, BMP, WBMP, PCX,


PSD, IFF, PXR, PNG, SCT/PICT, RAW, TIF/TIFF, JPEG, TGA, FPX, GIF, PhotoCD, MNG, JPG, ICO, FLA/SWF rastruli grafikis dadebiTi Tvisebebi: yoveli piqseli damoukidebeli elementia; SesaZlebelia gamosaxulebis Sesaxeb informaciis avtomatizebuli Setana - teqnikuri realizeba. arsebobs gamosaxulebis Setanis gare mowyobilobaTa ganviTarebuli sistema (maT miekuTvnebaT skaneri, videokamera, cifruli fotokamera, grafikuli planSetebi); fotorealisturoba (SeiZleba miviRoT mxatvruli efeqtebi, magaliTad, nisli an burusi, feris daxvewili niuansebis damateba, perspeqtivis siRrmis Seqmna, kontrastis cvlileba da sxva.); wertilovani gamosaxulebis, rogorc failis, damaxsovrebis formati standartulia, amitom

rastruli gamosaxulebis parametrebi gadawyveta - informaciis raodenoba erTeulovan


sigrZeze. gadawyveta izomeba: ppi (pixel per inch piqseli diumze) - piqselebis raodenoba erT diumze dpi (dots per inch wertilebi diumze) - wertilebis raodenoba erT diumze da am parametrs azri aqvs mxolod maSin, roca cnobilia gamosaxulebis an anabeWdis realuri zoma.

13

14

mniSvneloba ara aqvs romel grafikul redaqtorSia Seqmnili esa Tu is gamosaxuleba; WebdizainSi gamoyenebis saSualeba. rastruli grafikis naklovanebebi wertilovani grafikis failis zoma erTmniSvnelovnad ganisazRvreba gamosaxulebis farTobis, gadawyvetisa da feris siRrmis namravliT (Tu isini moyvanilia erTian ganzomilebaze). am dros ara aqvs mniSvneloba ra aris gamosaxuli ama Tu im fotosuraTze, Tu samive parametri erTnaeria, failis zomac praqtikulad identuri iqneba. wertilovani grafikis nebismieri transformacia: mobruneba, daxra, da a.S. iwvevs gamosaxulebis damaxinjebas (magaliTad, gamosaxulebis mciredi kuTxiT mobrunebis dros, mkveTrad vertikaluri xazebi gardaiqmneba mkveTr "safexurebSi") gamosaxulebis zomis gazrdiT misi detalebis daTvalierba SeuZlebelia. vinaidan gamosaxuleba Sedgeba wertilebisagan, amitom misi gazrdiT mxolod wertilebi msxvildeba. rastruli gamosaxulebis gadidebiT araviTari damatebiTi detali ar gamoCndeba. ufro metic, rastris wertilebis gadideba vizualurad amaxinjebs da auxeSebs ilustracias (piqselizacia). 1.2 veqtoruli grafika veqtorul grafikaSi gamosaxulebis kodireba dafuZnebulia geometriaze, magram ara wertilze

(rogorc rastrul grafikaSi) aramed mrudze, rac gulisxmobs gamosaxulebis veqtorul warmodgenas. gamosaxulebis geometriuli aRwera, an rogorc amboben geometriuli modeli, Sedgeba grafikuli primitivebis erTobliobisgan: rkali, wrewiri, mrudi, informacia ferisa da ferCasxmis xasiaTis Sesaxeb da a.S. gamosaxulebis aseT warmodgenas uwodeben veqtoruls, xolo kompiuteruli grafikis am mimarTulebas veqtorul grafikas. kompiuterul grafikaSi, gluvi xazebis modelirebisaTvis, farTod iyeneben bezies (pier bezie frangi maTematikosi) mrudebs - mrudebis aRweris maTematikuri forma.

bezies mrudebi moicema martivad da formebze


manipulaciac moxerxebulad xorcieldeba. mrudi srulad ganisazRvreba sayrdeni wertilebis amozneqili garsiT, es ukanaskneli ki SeiZleba avsaxos da gamoviyenoT xazis formis TvalsaCinod marTvisTvis. garda amisa mrudis afinuri gardaqmnebi gadatana, maStabireba, mobruneba aseve martivad SeiZleba ganxorcieldes sayrdeni wertilebis trasformaciiT.

bezies mrudi (Bezier curves) parametruli mrudia,


romelic mocemulia Semdegi gamosaxulebiT

sadac

sayrdeni wveroebis veqtorTa komponent

15

16

funqciaa, xolo bezies mrudis bazuri funqciebia, romelsac aseve bernSteinis polinomsac uwodeben. , sadac n - polinomis xarisxia, i - sayrdeni wveros rigiTi nomeri roca n = 1 mrudi warmoadgens wrfis monakveTs, sayrdeni wertilebi P0 P1 gansazRvraven mis dasawyiss da bolos. mrudi mocemulia gantolebiT:

oTxi sayrdeni wertili P0, P1, P2 P3, romelic mocemulia or da sam ganzomilebian sivrceSi, gansazRvravs mrudis formas. xazi saTaves iRebs P0 wertilSi, miemarTeba P1 wertilisken, uaxlovdeba P3 wertilis P2 wertilis mxridan da mTavrdeba P3 wertilSi. amdenad mrudi ar gaivlis P1 da P2 wertilebs, isini asruleben mxolod mimmarTvelebis rols. P0 da P1 Soris monakveTis sigrZe ki gansazRvravs, rogor swrafad mouxvevs mrudi P3 wertilisken. Tanamedrove grafikul sistemebSi mrudwiruli formebis warmodgenisaTvis didi gamoiyeneba aqvs bezies splainebs - rTuli formis xazebis agebisas bezies calkeuli mrudebi TanmimdevrobiT erTdeba erTmaneTTan bezies splainebSi.

kvadratuli bezies mrudi (n = 2) mocemulia sami sayrdeni wertiliT: P0, P1 P2. kuburi bezies mrudi (n = 3) aRiwereba Semdegi gantolebiT:

splainis arsi: SeiZleba avagoT nebismieri


elementaruli mrudi Tu cnobilia oTxi koeficienti P0, P1, P2 da P3, romelic Seesabameba oTx wertils sibrtyze. am wertilTa gadaadgilebiT icvleba mrudis forma.

splaini (Spline) veqtoruli grafikis ZiriTadi


cnebaa. maTematikuri mrudia, romelic mdored aerTebs calkeul wertilebs. igulisxmeba agregatuli funqcia, romelic, mis gansazRvris areSi, dayofis yovel elementze emTxveva ufro martivi bunebis funqciebs.

bezies kuburi mrudi

17

18

erTi cvladis klasikuri splaini aigeba ase: gansazRvris are iyofa sasruli ricxvis monakveTebad, romelTagan yovelze, splaini emTxveva raime algebrul polimoms. gamoyenebuli polinomebis xarisxebs Soris maqsimalurs, uwodeben splainis xarisxs. miRebul sigluvesa da splainis xarisxs Soris sxvaobas ki splainis defeqts. magaliTad, uwyveti texili aris splaini romlis xarisxi ari 1 da defeqtic aris 1. wrfivi suraTebi es splainebia. splainebzea agebuli agreTve Tanamedrove Sriftebi. magaliTad, bezies kvadratuli mrudebi, rogorc splainebis Semadgeneli elementebi, gamoiyenebulia True Type Sriftebis simboloTa formis aRwerisTvis. ufro meti mniSvnelobaa aqvs bezies kubur mrudebs. rac Seexeba maRali xarisxis mrudebs, maTi damuSavebisTvis saWiroa didi moculobis gamoTvlebi da praqtikuli miznebisTvis iSviaTad iyeneben.

gacilebiT nakleb moculobas ikavebs da misi redaqtirebac SedarebiT advilia. suraTis nebismieri elementi erTmaneTisgan damoukideblad icvleba. gamosaxulebis zomac martivad icvleba, romlis drosac ar ikargeba xarisxi da kompoziciac (elementebis ganlageba) pirvandel saxes inarCunebs. Tu yuradRebas mivaqcevT nax. 2ze gamosaxuli suraTis fragments, romelic 1400-jer aris gadidebuli, davinaxavT rom suraTis xarisxi ar Secvlila. nax.1-isgan gansxvavebiT masze aranaeri piqselebi ar Cans.

veqtoruli grafikis programebia: CorelDraw, Adobe


Illustrator, Adobe Indesign. veqtoruli gamosaxuleba, rastrisgan gansxvavebiT, Sedgeba calkeuli wrfemimmarTvelisagan (veqtori), romelic qmnis gamosaxulebas. failSi informacia inaxeba ara yoveli wertilis Sesaxeb, aramed im elementebis Sesaxeb, risganac Sedgeba gamosaxuleba, e.i. im veqtorebis Sesaxeb risganac is aris Seqmnili. veqtoruli gamosaxuleba, rastrulTan SedarebiT,

nax.2 grafikuli informaciis veqtoruli warmodgena naxati da misi fragmenti gadidebuli 1400 -jer

19

20

veqtori plastiuria, amitom sxvadasxva gadwyvetis mqone mowyobilobebze misi asaxva erTnaerad xarisxiania. amasTanave unda aRiniSnos rom veqtoruli grafikis gamosaxuleba, vizualuri aRqmis TvalsazrisiT, martivia da gamoiyureba rogorc "daxatuli".

iyenebs nebismieri gare mowyobilobis SesaZleblobebs. gamosaxuleba, yovelTvis iseTi xarisxis iqneba, ra SesaZleblobacaa aqvs konkretul mowyobilobas. veqtoruli grafikis naklovanebebi programdamokidebulia. yoveli programa bezies mrudebs agebs sakuTari algoriTmis mixedviT. (magaliTad, programa CorelDraw s formati .cdr ar aris aRwerili da arastandartulia). xSirad saWiro xdeba konvertireba. yoveli programa inaxavs monacemebs Tavis sakuTar formatSi, amitom erT veqtorul redaqtorSi Seqmnili gamosaxuleba, rogorc wesi, ar konvertirdeba meore programis formatSi cdomilebis gareSe. gamosaxulebis veqtoruli principiT aRweris sirTule, grafikuli informaciis Setanis avtomatizebisa da skaneris tipis mowyobilobis konstruirebis saSualebas ar iZleva. veqtoruli grafika marTlac SezRudulia wminda mxatvrul saSualebebSi da ar aris gankuTvnili fotorealisturi gamosaxulebaTa SeqmnisaTvis. kompiuteruli grafikis aseTi zogadi daxasiaTebis fonze SeZleba vifiqroT, rom veqtoruli da rastruli grafikis gonivruli SeTanxmebiT SeiZleba mivaRwioT saukeTeso rezultatebs.

veqtoruli grafikis formatebia: .cdr .ai ...


veqtoruli grafikis dadebiTi Tvisebebi mexsierebis mcire moculoba. veqtoruli gamosaxulebis kodirebisas, vimaxsovrebT ara gamosaxulebas, aramed oTxi wertilis koordinats da zogierT ZiriTad monacems, ris safuZvelzec programa yovel jerze Tavidan awyobs gamosaxulebas. amitom mexsierebis moculoba gacilebiT mcirea wertilovan grafikasTan SedarebiT. daskvna: veqtoruli grafika Zalian ekonomiuri kodirebis meTodia. miTumetes Tu gaviTvaliswinebT, rom ferTa maxasiaTeblebis aRwerac, ar zrdis fails Zalian. transformaciis Tavisufleba. veqtoruli gamosaxuleba SeiZleba movabrunoT, davxaroT, vcvaloT misi masStabi da amiT gamosaxulebis xarisxi ar icvleba. aparatuli damoukidebloba. veqtoruli grafika "muSaobs" idealur obieqtebTan, romlebic TviTon eTanadebian cvlilebebs: SeiZleba arc vicodeT, romeli instrumentebisTvis mzaddeba esa Tu is dokumenti. veqtoruli grafika maqsimalurad

21

22

2. feri da ferTa modelebi 2.1 ferTa Teoriis elementebi.

feri da Tanac mxolod kompiuteruli grafikisTvis saintereso da mniSvnelovani kuTxiT. albaT yvelasTvis cnobilia rom nebismieri feri SeiZleba warmovidginoT sami ZiriTadi (an damatebiTi) feris SereviT. magaliTad, ferad fotografiaSi yvelaze xSirad iyeneben samfena fotoemulsias (cisferi, mewamuli da yviTeli). ferad televizorebSi ki sami tipis luminofors wiTeli, mwvane da lurji. ismis kiTxva: samyaroSi arsebuli mravalferovani ferTa warmodgenisTvis ratom aris sakmarisi mxolod sami ZiriTadi feri? es kiTxva kidev ufro saintereso xdeba Tu gavixsenebT fizikis im nawils romelsac optika hqvia. fizika xilvad fers ganixilavs rogorc eleqtromagnitur gamosxivebas, egereT wodebul, xilvad diapazonSi talRis sigrZe 380-dan 780 nmmde. Tu aTvlas daviwyebT am diapazonis bolodan, ferebi rogorc cisartyelaSi ise ganawildeba: wiTeli, narinjisferi, yviTeli, mwvane, cisferi, lurji da iasamnisferi. realuri sinaTlis wyaro iSviaTad asxivebs mxolod erTi gansazRvruli sigrZis mqone talRis sinaTles (maT uwodeben monoqromatul wyaros). Cveulebriv wyaros gamosxiveba Seicavs sxvadasxva sigrZis mqone talRebs. aseTi wyaros gamosxiveba xasiaTdeba, egreT wodebuli speqtraluri ganawilebiT, romelic gviCvenebs, Tu konkretuli sigrZis mqone talRis, ramdeni gamosxiveba monawileobs mocemuli wyaros gamosxivebaSi. nax.1-ze naCvenebia feradi

visaubroT ferze. adamianis cxovreba feris gareSe warmoudgenelia da albaT Zalian mosawyenicaa. Tanamedrove kompiuteruli sistemebi saSualebas iZleva SevqmnaT feradi gamosaxuleba mkveTri da cocxali ferebiT da gadavceT ramodenime aTeuli milioni ferTa toni. xelovani adamianisTvis ferTan muSaoba komputerze didi siamovnebaa. miTumetes rom Tanamedrove grafikul programebSi martivad xdeba ferebis sinTezireba da mravalricxovani efeqtebis gamoyeneba, rac qmnis amouwuravi SesaZleblobebis SegrZnebas. Tumca es yvelaferi arc ise martivia da ferTa SesaZleblobebic usazRvro ara aris. arsebobs ferTa tonebis garkveuli raodenoba, romelTa sinTezirebac principSi ar SeiZleba, magaliTad displeis ekranze an ferad printerze. rasac ver vityviT mxatvris tiloze iq yvelaferi SesaZlebelia.
Tu gvinda kompiuteruli grafikis Seswavla aucileblad unda vicodeT Tanamedrove kompiuteris ferTa SesaZleblobebi da amave dros maTi SezRudvebic.

ferTa Teoriis elementebi


ferTa Teoria Zalian didi da rTuli mecnierebaa. fers swavloben rogorc fizikosebi ise fsiqologebi, eqimebi da inJinrebi. Cvenc ganvixiloT

23

24

sinaTlis wyaros zogierTi tipiuri speqtraluri ganawileba.

nax.1. sxvadasxva feris mnaTi sxeulebis speqtraluri ganawileba

aRqmasTan dakavSirebiT Catarda fizikuri da fsiqofiziologiuri gamokvlevebi, ris Sedegadac aRmoCnda ori Zalzed mniSvnelovani eqsperimentuli faqti: 1. Tu wyaroebs aqvT sxvadasxva feri, maSin maT ueWvelad gaaCniaT sxvadasxva speqtraluri Semadgenloba 2. meores mxriv, erTi feris sinaTlis wyaroebs, sul ar aris aucilebeli erTnaeri speqtraluri Semadgenloba rom qondeT. magaliTad, nax. 2-ze moyvanilia ori wyaros speqtri. rogorc vxedavT, maTi speqtraluri Semadgenloba sxvadasxvaa. Tumca, Tu maT erTad movaTavsebT da TvaliT SevxedavT, erTnaer fers davinaxavT. amave dros, fizikuri xelsawyo, romelic zomavs spetralur Semadgenlobas, erTmniSvnelovnad aCvenebs rom Semadgenlobebi gansxvavdebian.

nebismieri sinaTlis wyaro xasiaTdeba sakmaod rTuli speqtraluri SemadgenlobiT, romelic aRiwereba funqciiT speqtraluri ganawileba. radganac gvaqvs funqcia, cxadia, rom wyaros aRwerisTvis zogadad mocemuli unda iyos parametrebis uricxvi raodenoba, rogoricaa gamosxivebis simZlavre talRis yoveli sigrZisTvis. rogor moviqceT? sinamdvileSi, Tu problemas ganvixilavT ara zogadad fizikis TvlsazrisiT, aramed rogorc adamianis mier wyaros feris aRqmis faqts, maSin situacia arc Tu ise mZime aRmoCndeba. feris

nax. 2. ori wyaros speqtraluri Semadgenloba, romelic TvaliT erT ferad aRiqmeba

25

26

aqedan gamomdinare, adamianis Tvali ver aRiqvams sinaTlis wyaros speqtraluri Semadgenlobis yvela niuanss, is rogorRac asaSualoebs ferebs. es iZleva imeds, rom adamianis mier aRqmul ferTa aRwerisTvis, SeiZleba parametrebis naklebi raodenoba gamoviyenoT. sinamdvileSi, jer kidev gasul saukuneSi germanelma maTematikosma grasmanma Camoayaliba sami kanoni, ferTa Serevisas Catarebuli eqsperimentebis safuZvelze. 1. nebismieri oTxi feri wrfiv damokidebulebaSia. e.i. nebismieri feri SeiZleba gamovsaxoT sami wrfivad damoukidebeli feris wrfivi kombinaciiT (SereviT). wrfivad damoukidebeli ferebis ricxvs miekuTvneba magaliTad, wiTeli, mwvane da lurji an yviTeli, cisferi da mewamuli. arsebobs wrfivad damoukidebeli ferebis mTeli simravle. grasmanis pirveli kanonidan gamomdinareobs, rom ferTa sivrce samganzomilebiania! 2. Tu sami feris Serevisas erTi (an meti) feri uwyvetad icvleba, maSin miRebuli narevis feric uwyvetad icvleba. e.i. ar arsebobs araviTari izolirebuli feri, romelic ar miuerTdeba Sesarev ferebs. meore kanonidan gamomdinareobs, rom ferTa sivrce uwyvetia. 3. Sereuli feri damokidebulia mxolod Sesarevi komponentebis ferze, da ara maT speqtralur Semadgenlobaze. am kanonidan gamomdinareobs, rom Tu arsebobs ori vizualurad erTnaeri feri

sxvadasxva speqtraluri SemadgenlobiT, maSin maTi mesame ferTan Serevis rezultati orive SemTxvevaSi erTnaeri iqneba. e.i. ferebis Serevisas

mniSvnelovania TviTon feri, da ara wyaros speqtraluri Semadgenloba.


amgvarad, grasmanis kanonebidan gamomdinareobs, rom nebismieri feri SeiZleba avRweroT sul sami parametriT! am faqtze aris damyarebuli iseTi Tanamedrove teqnologiebis muSaoba, rogoricaa televizia, kompiuteris displei, feradi beWdva da sxva. ra aris am araCveulebrivi eqsperimentuli faqtis mizezi? mizezi imaleba adamianis Tvalis baduris agebulebaSi. biologiidan cnobilia, rom baduris fotomgrZnobiare elementi ori tipisaa: Cxirebi da kolbebi. Cxirebs ara aqvs ferze mgrZnobeloba da uzrunvelyofs mxolod bindis monoqromul mxedvelobas. kolbebi ki ferisadmi mgrZnobiarea da Tavismxriv ganasxvaveben sam tips: kolbebi wiTel, mwvane da lurj areSi maqsimqluri mgrZnobelobiT. erTi tipis kolbebis amorCeviTi aRgznebisas warmoiSveba gajerebuli ferebis SegrZneba, Sesabamisad wiTlis, mwvanis da lurjis. Tu sxvadasxva tipis kolbebis aRigzneba xdeba TiTqmis erTnaeri sinaTlis daecemiT, maSin Tvali xedavs aqromatul (e.i. SeuRebavi, nacrisferi) fers, xolo Tu sxvadasxvanaeri sinaTlis dacema xdeba maSin Cndeba feris SegrZneba.

27

28

vinaidan adamians samive tipis receptorebi gaaCnia, amitom nebismieri feradovnebis SegrZneba ganpirobebulia mxolod Sesabamisi receptorebis signalTa TanafardobiT. e.i. receptorebi (kolbebi) gamosxivebis speqtraluri maxasiaTeblebis erTgvar gasaSualoebas axdenen. ferTa sivrcis samganzomilebianoba ki subieqturi faqtia da ganpirobebulia adamianis Tvalis TaviseburebebiT. rogorc Cans, realuri samyaro gacilebiT ufro rTuli da feradovania, vidre Cven mas vxedavT!

araviTari mniSvneloba ara aqvs vxedavT realuri sinaTlis wyaros Tu sami etalonis jamur gamosxivebas, mTavaria rom etalonuri wyaroebi aRagznebdnen Sesabamis receptorebs zustad ise rogorc realuri wyaros SemTxvevaSi, rom miviRoT analogiuri feradovnebis SegrZneba.

nebismieri feri, romelsac arCevs adamianis Tvali SeiZleba warmovidginoT sami damoukidebeli (e.i. romelic ar warmoadgens sxva oris jams) ferTa jamiT. es gamomdinareobs iqidan, rom adamianis Tvals gaaCnia sam ferze mgrZnobiare receptorebi, romelic asaSualoebs sinaTlis wyaros speqtralur maxasiaTebelTa niuansebs.
2.2. ferTa Serevis xerxebi da ferTa modelebi 2.2.1. aditiuri meTodi. RGB modeli axla ukve gasagebia, Tu rogor SeiZleba, sami ZiriTadi feris saSualebiT, sxvadasxva feris miReba. marTlac, aviRoT sami feris sinaTlis wyaro (wiTeli, mwvane da lurji) romelTa sikaSkaSec SeiZleba vareguliroT, magaliTad mSTanTqmeli solebiT (nax. 3). SeurioT am wyaroTa gamosxivebebi da mivmarToT Tvalisken. wiTeli feris wyaro imoqmedebs wiTel ferze mgrZnobiare kolbaze, mwvane - mwvane ferze mgrZnobiare kolbaze xolo lurji lurjze. TvalisTvis

nax. 3. ferTa gaTanabrebis sqema

mivaqcioT yuradReba, rom Cven vsaubrobT mnaTi wyaroebis gamosxivebis saSualebiT feris miRebaze. maTi gamosxivebebi ikribeba. amitom, ferTa Serevis (sinTezis) aseT sistemas ferTa Serevis aditiur sistemas uwodeben. romeli ferebi SeiZleba miviCnioT ZiriTad ferebad? nebismieri damoukidebeli feri. praqtikaSi Cveulebriv iyeneben sam erTmaneTisgan sakamaod daSorebul fers wiTeli (Red), mwvane (Green) da lurji (Blue). ferTa aseT models ewodeba RGB da warmodgenilia nax. 4-ze.

29

30

nax.4. ferTa Serevis aditiuri sistema. RGB ferTa modeli

Cven ukve avRniSneT, ron aditiuri modeli RGB gamoiyeneba iseTi obieqtebisTvis, romlebic sinaTles asxiveben, e.i. mnaTi obieqtebisaTvis. Tanamedrove kompiuteris monitorebis umravlesoba asxivebs sinaTles, amitom maT muSaobas safuZvlad udevs aditiuri sistema RGB. Tu aviRebT lupas (10jeradi gadidebiT) da SevxedavT monitoris ekrans (gamosaxulebis TeTr ubnebze) davinaxavT erTmaneTTan axlos ganlagebul patara wiTel, mwvane da lurj wertilebs. adamianis Tvals gaaCnia sivrciTi integrirebis Tviseba. amis gamo (lupis gareSe!) Cven vxedavT ara wiTeli, mwvane da lurji wertilebis erTobliobas, aramed gansazRvrul fers, romlis mniSvnelobac damokidebulia am wertilebis sikaSkaSeTa Tanafardobaze. ganvixiloT ferTa aditiuri xerxiT Serevis erTi Tavisebureba. grasmanis pirveli kanonidan gamomdinare, nebismieri oTxi feri damokidebulia, e.i. nebismieri feri SeiZleba gamoisaxos sxva sami 31

feriT. gamomdinareobs Tu ara aqedan rom nebismieri feri, romelsac adamianis Tvali arCevs, SeiZleba iyos gamosaxuli RGB modelis ZiriTadi ferebis jamiT? Turme ara! daubrundeT nax.3-ze gamosaxul ferTa gaTanabrebis sqemas. Catarebuli iyo eqsperimenti speqtralurad sufTa ferebis gaTanabrebaze. gamosakvlevi wyaros saxiT aRebuli iyo monoqromatuli gamosxiveba talRis gansazRvruli sigrZiT. Semdeg eqsperimentatori, etalonuri wyaroebis fardobiTi intensivobis SecvliT, cdilobs daamTxvios sinTezuri gamosxivebis xilvadi feri gamosakvlevi wyaros fers, e.i. gaaTanabros ferebi. aRmoCnda, rom speqtris garkveuli ubnebisTvis amis gakeTeba SeuZlebelia! gamodis rom grasmanis kanonebi arasworia? ara, iq yvelaferi rigzea. Tu gamosakvlevi wyaros gamosxivebas SeurevT erTerT etalonur wyaros, maSin ferTa gaTanabreba SeiZleba. am SemTxvevaSi Cven TiTqos vaklebT erTerT etalonur wyaros sinTezirebul fers. nax. 5-ze mocemulia am eqsperimentis Sedegi, sadac etalonur wyaroebad aRebulia monoqromatuli wyaroebi: lurji - 434 nm, mwvane - 546 nm da wiTeli - 700 nm. gamosakvlevi wyaros gaTanabrebis sqemaze vxedavT - vertikalze gadazomili etalonuri wyaroebis wils, horizontze gadazomili talRis sigrZesTan mimarTebaSi.

32

nax.6-ze moyvanilia ganaTebis saerTaSoriso komitetis ferTa diagrama, romelzec warmodgenilia yvela is feri rasac adamianis Tvali arCevs. am diagramaze samkuTxediT gamosaxulia ferTa are, romelic SeiZleba avsaxoT monitoris ekranze RGB modelSi. rogorc Cans ekranuli ferebis simravle sakmaod Raribia imasTan SedarebiT rac adamianis Tvals da mxatvris funjs SeuZlia (gansakuTrebiT lurjmwvane areSi). amitom Zalian Znelia (albaT praqtikulad SeuZlebeli) zustad avsaxoT displeis ekranze zogierTi mxatvruli nimuSi.

nax.5. eqsperimentis Sedegebi speqtralurad sufTa ferebis gaTanabrebisas

kerZod, ferTa gaTanabrebisas lurj-mwvane zonaSi, aucilebelia gamovakloT wiTeli komponenti! es imaze metyvelebs rom TvaliT aRqmuli yvela feri ar SeiZleba warmovidginoT aditiur RGB modelSi.

mnaT sxeulTa feris warmodgenisaTvis (kerZod, monitorebisTvis) gamoiyeneba aditiuri modeli, romelSic ikribeba RGB -s ZiriTadi ferebi. magram, adamianis TvaliT aRqmuli yvela feris warmodgena am modelSi ver xerxdeba.
2.2.2. subtraqtiuli meTodi. CMYK modeli. feradi gamosaxulebebi marto monitoris ekranze ar gvxvdeba misi gadatana qaRaldzec gvixdeba. feradi suraTis misaRebad aseve mxolod sami feris gamoyeneba SeiZleba. rogoria es ferebi? erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos rom igive ZiriTadi ferebis (wiTeli, mwvane, lurji) gamoyeneba marTebuli iqneboda. magram yvelaferi arc ise martivia. Tu qaRaldze davitanT wiTel saRebavs da zevidan gadausmevT mwvanes, bunebrivi ganaTebisas

nax.6. ganaTebis saerTaSoriso komitetis ferTa diagrama da RGB da CMY modelebis mier warmodgenili areebi.

33

34

gamoCndeba ara yviTeli aramed Savi (ufro swored muqi seri). ra aris amis mizezi? saqme imaSia, rom am SemTxvevaSi vxedavT ara ori wyaros jamur gamosxivebas (wiTeli da mwvanis), aramed sinaTles, romelic airekla TeTri qaRaldis zedapiridan da gaivlis or fena saRebavSi. radganac wiTeli saRebavi atarebs TeTri sinaTlis speqtris mxolod wiTel nawils (lurjs da mwvanes STanTqavs), xolo mwvane ki analogiurad mxolod mwvane nawils, amitom mTeli TeTri sinaTle STaiTqeba da davinaxavT Sav fers. rogor moviqceT? kidev erTxel SevxedoT nax.1 da nax.7. Cven vxedavT rom yviTeli feri Sedgeba wiTelisa da mwvanisgan, e.i. yviTeli saRebavi unda atarebdes TeTri feris wiTel da mwvane komponents, xolo STanTqavdes lurj komponents (nax. 7-2). analogiurad, cisferi saRebavi atarebs lujs da mwvane komponents (nax. 7-3), xolo mewamuli wiTels da lurjs (nax. 7-4). Tu qaRaldze davitanT cisfer da yviTel saRebavs (nax. 7-5) Tanabari proporciiT, miviRebTYmwvane fers, radgan cisferi saRebavi gaatarebs lurjs da mwvanes, xolo yviTeli gaatarebs mwvanes magram STanTqavs lurjs. Sedegad gaivlis speqtris mxolod mwvane komponenti. axla Tu qaRaldze davitanT sam fena saRebavs yviTels, cisfers da mewamuls (nax. 7-6), maSin TeTri feris yvela komponenti STainTqeba Sesabamis

fenebSi, da Cven saerTod ver davinaxavT areklil sinaTles e.i. davinaxavT Sav fers.

nax. 7. ferTa Serevis subtraqtiuli sistema

amgvarad, qaRaldze feradi gamosaxulebis misaRebad Cven ar vkribavT sinaTlis wyaroTa gamosxivebas, piriqiT vSTanTqavT mas feradi saRebavis fenaSi. amitom ferTa Serevis am sistemas uwodeben subtraqtiuls. am sistemisTvis ukve iyeneben ara RGB modelis ZiriTad ferebs, aramed e.w. damatebiT ferebs cisferi, mewamuli da yviTeli. sinamdvileSi, Tanamedrove ferad printerebsa da ploterebSi, rogorc wesi iyeneben minimum oTx fers:

35

36

emateba sufTa Savi feri. es dakavSirebulia imasTan, rom idealuri saRebavebi (e.i. sinaTlis mocemuli speqtraluri diapazonis sruli STanTqma) ar arsebobs. amitom, sami realuri saRebavis (cisferi, mewamuli da yviTeli) Serevisas vRebulobT ara Savs aramed WuWyian sers mwvane an yavisferi ieriT. ris gamoc emateba Savi saRebavi gamosaxulebis muqi nawilebis beWdvisas.

3. rastruli grafika. cifruli gamosaxuleba. ganvixiloT rastruli grafikis ZiriTadi cnebebi: diskretuli rastruli sivrcis struqtura, misi ganzogadeba da ZiriTadi operaciebi, romelic masze SeiZleba Catardes. es Tema Zalian mniSvnelovania es saSualebas iZleva advilad gaverkveT rastruli grafikis Tanamedrove programebis mravalricxovan funqciebSi. rastruli sivrcis gardaqmnaTa ZiriTadi klasebi arc Tu ise bevria, magram miuxedavad amisa, maTi parametrebis Serwyma da varireba badebs mxatruli efeqtebis kolosalur ricxvs, maTSi garkveva ki arc Tu ise martivia. rastris struqturis da misi gardaqmnis principebis codna saSualebas iZleva ara marto gaverkveT grafikul programaTa SesaZleblobeSi, aramed SevqmnaT axali efeqtebi, miTumetes rom Tanamedrove grafikuli programebi amis saSualebas iZleva. 3.1. diskretuli sibrtye (rastri), piqselebi. sivrculi gadawyveta. pirveli cneba romelic unda ganvixiloT aris rastri, rastris Taviseburebaa - misi diskretuli buneba. Tu qaRaldis furcels uwyvet sivrced CavTvliT, rastruli displeis ekranze amas ver vityviT. diskretuloba, safuZvlad udevs mis muSaobas rastruli gamosaxuleba warmoadgens erTnairi ujrebisgan Sedgenil organzomilebian matricas, romelTagan yovels gaaCnia garkveuli feri. Tu ujrebi bevria da zoma ki sakmaod patara,

printerebisTvis (poligrafia, kino) iyeneben ferTa sinTezirebis sruliad gansxvavebul princips subtraqtiuls. am SemTxvevaSi TeTri feridan akldeba ferebi. ZiriTad ferebad am sistemaSi igulisxmeba cisferi, mewamuli da yviTeli (CMY). printerebSi xSirad umateben kidev meoTxe fers Savs. amitom am sistemas uwodeben (CMYK).

37

38

maSin Tvali diskretul rastrul gamosaxulebas aRiqvams rogorc uwyvets. erTi SexedviT rastri Zalian ubralo modelia. magram, mas gaaCnia uzarmazari informaciuli tevadoba. modiT SevafasoT es Tviseba ganvsazRvroT im gamosaxulebaTa raodenoba, romelic SesaZloa warmovidginoT arc Tu ise didi rastriT matrica 256X256 ujriT. dauSvaT rastris yovel ujras SeuZlia miiRos seri feris (Savidan TeTramde) mxolod 32 mniSvneloba. es sakmarisia imisaTvis rom warmovidginoT saSualo xarisxis gamosaxuleba naxevartonebSi, maSin am matriciT aRwerili SesaZlo suraTebis raodenoba toli iqneba 32
256X256

=32

65536

10

98645

variantisa.

Tu gaviazrebT rom es aris ricxvi, romelsac TiTqmis asi aTasi nuli aqvs, mivxvdebiT rom patara rastruli matrica marTlac saocari tevadobisaa da did pativiscemas imsaxurebs. gavixsenoT, rom rastruli gamosaxulebis umciresi elementi, organzomilebian rastrul matricaSi, aris piqseli, romelic Rebulobs sxvadasxva mniSvnelobebs magaliTad fers, gamWvirvaleobas da sxva. aseve avRniSneT, rom Tu piqselebi bevria da maTi zoma ki sakmaod patara, maSin gamosaxuleba uwyveti Cans. modiT gaverkveT ras niSnavs bevri da sakmaod patara. cifruli gamosaxulebis erTerTi yvelaze mniSvnelovani maxasiaTebelia misi zoma

piqselebSi. is SeiZleba nebismieri iyos, magram Tanamedrove displeebSi miRebulia Semdegi Tanafardobebi: 640x480, 800x600, 1024x768, 1152x864, 1280x1024, 1600x1200 da meti. pirveli cifri siganea, meore simaRle. es maxasiaTebeli saSualebas iZleva martivad SevafasoT suraTis damaxsovrebisTvis saWiro mexsierebis raodenoba, magram gamosaxulebis vizualuri aRqmis xarisxis SefasebisTvis ar gamodgeba. marTlac, Tu suraTs 800x600 SevxedavT 14 monitorze is normalurad mogveCveneba, xolo Tu 21 monitorze SevxedavT suraTis xarisxi aSkarad gafuWdeba. amitom saWiroa maxasiaTebeli, romelic Seafasebs piqselebis raodenobas erTeulovan sigZeze cifruli gamosaxulebis sivrciTi gadawyveta an ubralod gadawyveta. monitorebisTvis ZiriTadad iyeneben erTeuls piqseli/diumze (ppi - pixel per inch), xolo printerebisTvis wertili/diumze (dpi - dots per inch). rastruli mowyobilobis gadawyveta misi umniSvnelovanesi maxasiaTebelia, amitom saWiroa kargad warmovidginoT es sazomi erTeuli, raTa konkretuli samuSaos dros saWiro gadawyvetis amovirCeva SevZloT. rastruli gamosaxulebis moCvenebiTi uwyvetoba aixsneba adamianis Tvalis sivrciTi integraciiT aerTianebs mcire detalebs erT mTlianobaSi da afiqsirebs mcire ubnebis mxolod jamur intensivobas. magaliTad, normaluri manZilis dros, ubani sadac Tvali asrulebs sivrciT integracias,

39

40

0.50.5 mm2 rigisaa. erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos rom gadawyveta 2 piqseli milimetrze anu 51 dpi sakmarisia, magram sinamdvileSi es xarisxi mxolod gazeTis dasabeWdad gamodgeba. magaliTad, wignebis beWdvisas iyeneben 75dpi rigis gadawyvetas, xolo mxatvruli Jurnalebis maRalxarisxiani beWdvisas 150-200 dpi da zogjer metsac. kompiuteris mexsierebaSi arsebuli rastruli gamosaxulebis gadawyveta gacilebiT maRali unda iyos nabeWdi suraTis gadawyvetaze, radgan maT sxvadasxva moTxovnebi waeyenebaT. suraTis skanireba da damuSaveba maRali gadawyvetiT unda sruldebodes. marTlac, praqtika gviCvenebs, rom Tu daskanirebul suraTs igive gadawyvetiT davbeWdavT, suraTebi bundovani gamova, amitom poligrafiaSi iyeneben kidev erT parametrs, e.w. masStabur koeficients SF (Sampling Factor), romelic gviCvenebs ramdenjer metia daskanirebuli suraTis gadawyveta (grafikuli gadawyveta) sabeWdi mowyobilobis gadawyvetaze. magaliTad, Tu vbeWdavT 300 dpi suraTs mowyobilobaze, romlis gadawyvetaa 150 lpi, maSin SF=2. praqtikaSi sruliad dasaSvebi xarisxi miiReba roca SF=1.5 da mets. amgvarad, saSualo xarisxis misaRebad, grafikuli gadawyveta unda iyos 100-150 dpi, xolo maRali xarisxis gamosaxulebis misaRebad 200-300 dpi. yovelTvis gvgonia, rom unda aviRoT rac SeiZleba maRali gadawyveta. zogadad es asea, magram Tanamaedrove Zlieri kompiuteruli sistemebis 41

realuri SesaZleblobebic ki zRudavs aseT moqmedebebs. imisaTvis rom vigrZnoT es SezRudvebi ganvixiloT erTi tipiuri magaliTi. vTqvaT vamuSavebT Jurnalis erT gverds zomiT 10X12 diuimi. gadawyvetiT 300 dpi e.i. rastris zomaa 3000X3600 = 10 800 000 piqseli. yoveli piqseli ikavebs mexsierebis 3 baits, ferTa daSlis Semdeg ki 4 baits. amitom, suraTis damaxsovrebisTvis saWiroa 30-40 mb. amasTanave unda gaviTvaliswinoT, rom iseTi grafikuli programebis muSaobis dros rogoricaa Photoshop aucilebelia, rogorc wesi xuTmagi grafikuli buferi, radgan bevri operacia iTxovs droebiTi monacemebis Senaxvas. cxadia aseT SemTxvevebSi yovelTvis unda veZeboT gonivruli kompromisi gamosaxulebis xarisxsa da aparaturis SesaZleblobebs Soris.

cifruli gamosaxulebis mniSvnelovani maxasiaTebelia gadawyveta. is izomeba erTeulebSi ppi da dpi. Cveulebrivi beWdvisas viyenebT 75 dpi, maRali xarisxisas -150 dpi. gadawyvetis amorCeva ganisazRvreba konkretuli amocaniT da xSir SemTxvevaSi warmoadgens gonivrul kompromiss sasurvel xarisxsa da mowyobilobaTa SesaZleblobebs Soris.
3.2. piqselTa mniSvnelobebi, ferTa gadawyveta ganvixiloT rastruli matricis ferTa gadawyveta. cifruli gamosaxulebis yovel piqsels aqvs raRac feri. ferTa raodenoba, romelic SeiZleba piqselma miiRos, xasiaTdeba e.w. ferTa gadawyvetiT. erTis 42

mxriv rac metia SesaZlo ferebi miT ukeTesia. meores mxriv rac meti feria miT meti mexsierebaa saWiro gamosaxulebis Sesanaxad. isev unda veZeboT kompromisi. 3.2.1. bituri matrica umartives SemTxvevaSi piqsels SeiZleba mieniWos mxolod ori mniSvneloba 1 an 0. piqselis am informaciis Sesanaxad sakmarisia erTi biti, amitom gaCnda cneba bituri matrica. rastruli ekranis SemTxvevaSi 1 - ganaTebul rastrs Seesabameba, xolo 0 Cabnelebuls. rastrul mowyobilobebSi magaliTad, lazeruli an Wavluri printeri, ki piriqiT 1 niSnavs dasmul wertils, xolo 0 cariel adgils. programa PhotoshopSi am reJims uwodeben bitmap. imisaTvis, rom warmovidginoT mexsierebis ra moculobaa saWiro ama Tu im gamosaxulebis damaxsovrebisaTvis, CavataroT martivi gamoTvlebi. vTqvaT gvaqvs bituri matrica zomiT 1024x768. aseTi matricis damaxsovrebas sWirdeba: 1024*768 = 786 432 biti. yovel baitSi 8 bitia. e.i. 786 432 /8 =98 304 baiti. an 98 304/1024 = 96 kilobaiti mexsiereba. 3.2.2. gamosaxuleba naxevartonebSi exla ganvixiloT SemTxveva, roca piqselis mniSvneloba SeiZleba iyos mTeli ricxvi, romelic icvleba garkveul diapazonSi 0-dan N-mde. rastruli mowyobilobis muSaobis reJimisa da mixedviT es mniSvnelobebi sxvadasxva interpretacias Rebuloben.

Tu displei muSaobs monoqromul reJimSi, 0 - Savi feria, N TeTri, xolo Sualeduri mniSvnelobebi seris Sualeduri doneebi Savsa da TeTrs Soris. programa PhotoshopSi am reJims uwodeben GrayScaleda sakmaod farTod iyeneben SavTeTri naxevartonebSi suraTebis damuSavebisas. yvelaze xSirad iyeneben reJims, roca N = 255. am SemTxvevaSi yoveli piqselisTvis saWiroa mexsierebis erTi baiti. magram, rig SemTxvevebSi ufro kompaqturi failebis misaRebad, SeiZleba sakmarisi aRmoCndes seris doneebis ufro naklebi ricxvic. ismis kiTxva, seri feris ramdeni done unda gamoviyenoT, rom monoqromuli gamosaxulebis xarisxi misaRebi armoCndes. bunebrivi gamosaxulebisTvis xSirad sakmarisia seris 64 done. 32 donis SemTxvevaSi gamosaxulebaze Cndeba odnav SesamCnevi konturebi seris doneebs Soris gadasvlis adgilebSi. 16 da 8 donis SemTxvevaSi Cndeba mkveTri konturebi da gamosaxulebis xarisxic aradamakmayofilebeblia. sinTezirebuli gamosaxulebisaTvis zogjer ara Tu 64, 128 donec ar aris sakmarisi. am dros iyeneben 256 gradacias. SevafasoT mexsierebis zoma, romelic aucilebelia seris 256 doniani gamosaxulebis dasamaxsovreblad. yoveli piqseli (256 mniSvneloba) 8 biti anu 1 baitia. igive matricis SemTxvevaSi (1024x768) miviRebT rom 1024*768 = 786 432 baiti an 786 432 /1024 =768 kilobaiti mexsierebaa saWiro. es gacilebit metia vidre bituri matrica.

43

44

3.2.3. indeqsirebuli ferebi. palitrebi. ganvixiloT videoadapteris muSaobis feradi grafikuli reJimebi, rodesac piqselis mTelricxva mniSvnelobebi ganisazRvreba ara rogorc seris gradacia, aramed rogorc feris nomeri mocemuli palitridan. sul cota xnis win roca jer ara arsebobda SVGA adapterebi, aseTi meTodi iyo erTaderTi displeis ekranze feradi gamosaxulebis misaRebad. mas ewodeba indeqsirebuli feris reJimi, roca vmuSaobT ara realur ferTan aramed mocemuli palitris ferTa nomrebTan (indeqsTan). profesionalur grafikaSi es reJimi praqtikulad ar gamoiyeneba, Tumca arsebobs sferoebi sadac mas farTod iyeneben. mizezi is aris, rom xSirad, 256 feris gamoyenebiT SeiZleba miviRoT normaluri xarisxis ekranuli gamosaxuleba. am SemTxvevaSi mosaxerexebelia am ferebis indeqsireba da mexsierebaSi mxolod indeqsebis damaxsovreba. amave dros, aseTi feradi gamosaxulebis erTi piqseli saWiroebs mexsierebis mxolod erT baits. aseTi warmodgena mniSvnelovnad amcirebs grafikuli failebis zomas, rac Zalian mniSvnelovania maTi gadacemis dros magaliTad internetiT. Sefaseba: Tu gamoviyenebT 256 ferian palitras, maSin gamosaxulebis (1024x768) Sesanaxad saWiroa mexsierebis igive zoma rac monoqromuli gamosaxulebis SemTxvevaSi - 768 kilobaiti, Tu ar CavTvliT mexsierebis im mcire nawils rac palitris Sesanaxad aris saWiro.

3.2.4. srulferiani gamosaxulebebi. ganvixiloT WeSmaritad feradi an srulferiani rastrebi. aseTi rastrebis yovel piqselSi cxadi saxiT inaxeba yvela feradi komponenti. ufro xSirad es aris RGB sistemis ZiriTadi ferebis mniSvnelobebi wiTeli, mwvane da lurji. poligrafiaSi xSirad iyeneben subtraqtiul sistemas da am dros yovel piqselSi inaxeba CMYK sistemis oTxi komponenti cisferi, mewamuli, yviTeli da Savi. dawvrilebiT ganvixiloT RGB sistema. RGB sistemis feradi komponentebis warmodgenisas ufro xSirad iyeneben or reJims HiColor da TrueColor. HiColor reJimSi, RGB sistemis samive komponentisTvis gamoyofilia 16 biti: 5 biti wiTeli ferisTvis, 6 biti mwvane ferisTvis da 5 biti lurjisTvis. amgvarad, wiTeli feris komponents SeuZlia miiRos 25 = 32 mniSvneloba, mwvanes 26 = 64 da lurjs 25 = 32. aqedan gamomdinare, HiColor reJimSi SeiZleba warmovadginoT sul 32*64*32 = 65536 feri. Cveulebriv, bunebriv gamosaxulebaTa umravlesobisaTvis, (el. foto) es sakmarisia. magram xelovnuri gamosaxulebebisaTvis ara, am SemTxvevaSi iyeneben TrueColor reJims. TrueColor reJimSi yoveli feradi komponentis warmodgenisTvis gamoyofilia TiTo baiti, e.i. - 8 biti. es niSnavs rom yoveli feris komponents SeuZlia miiRos 256 mniSvneloba. sul vRebulobT

45

46

256*256*256 = 16 777 216 fers. es aris 16 milionze meti ferTa toni, da praqtikulad es yvela realuri situaciisTvis sakmarisia. Sefaseba: HiColor da TrueColor reJimSi gamosaxulebis Senxva ufro met mexsierebas iTxovs. kerZod, 1024x768 rastruli matricisTvis HiColor reJimSi saWiroa ukve 1.5 megabaiti mexsiereba, xolo TrueColor reJimSi ki 2,25 megabaiti. dRes es cifrebi arc Tu ise saSiSia radgan bolo wlebSi damuSavda cifrul gamosaxulebaTa SekumSvis Zlieri algoriTmebi (magaliTad, meTodi JPEG), romelic failTa zomis aTjer da asjer SekumSvis saSualebas iZleva.

is SegviZlia warmovidginoT rogorc baitebis organzomilebiani masivi. yoveli baiti Seesabameba piqsels romelic Rebulobs mniSvnelobebs 0 dan 255mde (nax.1).

cifrul gamosaxulebaSi warmdgenili ferTa tonebis raodenoba xasiaTdeba ferTa gadawyvetiT. Tanamedrove kompiuterul grafikaSi Cveulebriv iyeneben sxvadasxva tipis reJimebs (cxrili 1).
cxrili 1
reJimis dasaxeleba bituri matrica naxevartoniani (seri) gamosaxuleba indeqsirebuli ferebi reJimi HiColor reJimi TrueColor biti/ piqseli 1 8 8 16 24 mexsierebis zoma 1024768 piqs. gamosaxulebisTvis 96 768 768 1.5 2.25

nax.1. naxevartonebSi gamosaxulebis warmodgena mexsierebaSi da ekranze.

aseTi suraTis redaqtirebisas Cven vcvliT masivis erTi elementis (an jgufis, e.i. gamoyofili ubnis) mniSvnelobas, xolo programul-aparatuli saSualebebi asaxaven am cvlilebas ekranze. 3.3.1. ferTa arxebi. sirTule iwyeba srulferian gamosaxulebaze gadasvlisas. programa Photoshop-Si aseTi gamosaxulebis yoveli piqseli warmodgenilia RGB-s sami ricxviT, anu ferTa sivrcis samganzomilebiani veqtoriT. yoveli feradi komponenta icvleba 0 dan 255mde. veqtorebTan muSaoba arc Tu ise

3.3. rastruli sivrcis ganzogadebuli modeli. ganvixiloT rogor aris mowyobili cifruli gamosaxuleba. naxevartonebSi gamosaxulebis Sinagagani warmodgena sakmaod martivia. mexsierebaSi 47

48

mosaxerxebelia, miTumetes roca gaqvs ara erTi veqtori, aramed organzomilebian veqtorTa veli. programa Photoshop-Si realizebulia sakmaod moxdenili koncepcia, romelic feradi arxebis SemotaniT, feradi cifruli gamosaxulebis TvalsaCino warmodgenis saSualebas iZleva. warmovidginoT cifruli gamosaxuleba, rogorc sam feniani namcxvari, romlis yoveli fena baituri matricaa. yvela es matrica Zalian gavs gamosaxulebas naxevartonebSi erTi gansxvavebiT. erTi fena Seesabameba ara seris doneebs aramed wiTeli feris sikaSkaSes, meore mwvanisas, xolo mesame lurjisas (nax. 2.). SesaZloa gaCndes kiTxva: "da ras gvaZlevs es?". es Zalian mosaxerexebelia ferad gamosaxulebebTan praqtikuli muSaobisas, gansakuTrebiT ferTa koreqciisTvis. warmoidgineT rom SesaZlebelia yoveli ferTa arxis damoukideblad redaqtireba. Sesabamisi piqselis sikaSkaSis cvlilebisas, Seicvleba rezultatiuri gamosaxulebis pikselTa feri. e.i. SesaZlebelia ferTa yoveli komponentis
nax. 2. RGBs ferTa arxebi

damoukideblad Secvla gamosaxulebis nebismier wertilSi. 3.3.2. alfa-arxebi. sainteresoa kidev risi warmodgena SeiZleba baituri matriciT. rastrul grafikaSi farTod

49

50

iyeneben kidev erT cnebas alfa-arxebi rac Zalian gavs gamosaxulebas naxevartonebSi. am matricis yoveli elementi icvleba 0 dan 255 mde. am mniSvnelobebs aseTi interpretacia aqvT Sesabamisi piqselebis gamWvirvaleobis xarisxi. Photoshop-Si alfa-arxebi realizebulia fena-maskebis saxiT. mniSvneloba 0 Seesabameba sruliad gamWvirvale piqselebs, xolo 255 aragamWvirvales. Sualeduri mniSvnelobebi Seesabameba gamWvirvaleobis Sualedur mniSvnelobebs. yvelaze saintereso is aris rom fena-maskebi (an alfa-arxebi) iseve redaqtirdeba rogorc Cveulebrivi gamosaxuleba naxevartonebSi. xatva, gaferadeba, moniSvna da sxva. es saSualebas iZleva mivaRwioT saintereso mxatvrul efeqtebs rogoricaa erTi gamosaxulebis meoreSi mdored gadasvla an erTi gamosaxulebis fragmentTa "gamoCena" meoris fonze da sxva. 3.3.3. mravalfeniani gamosaxuleba. roca adamiani uyurebs suraTs misi tvini aanalizebs mas da yofs gaazrebul fragmentebad, geometriul figurebad da sxva grafikul obieqtebad. magaliTad, is adamianis figuras momentalurad gamoyofs im fonidan, ris fonzec is aris gamosaxuli. e.i. adamians SeuZlia gonebrivad "imuSaos" suraTze aRbeWdili gamosaxulebis calkeul obieqtebTan.

rac Seexeba kompiuters, misTvis rastruli gamosaxuleba warmoadgens erT mTlian obieqts, imisda miuxedavad Tu ra aris masze gamosaxuli. kompiuteri ver ansxvavebs adamians fonisgan. misTvis arsebobs mxolod sxvadasxva frad SeRebili piqselTa masivi. amitom rastrul grafikasTan muSaobisas kompiuters unda miuTiTod konkretulad romel piqselebTan gvinda muSaoba. rastruli grafikis es Tavisebureba xSirad qmnis seriozul problemebs. magaliTad, gvinda cota gavzardoT an gadavaadgiloT adamianis figura suraTis fonis mimarT. amisaTvis saWiroa movniSnoT e.i. gamovyoT piqselebis Sesabamisi are da mxolod amis Semdeg gadavaadgiloT. ra daemarTeba fons im adgilas sadac figura iyo? an ra moxdeba Tu moniSnul figuras sxva suraTs davadebT? pirvel SemTxvevaSi fonis im adgilze araferi ar iqneba. meore SemTxvevaSi ki gadatanili fragmenti Cawebdeba axal suraTze da mis qveS moqceuli nawilis aRdgena SeuZlebeli gaxdeba. Zalian mosaxerxebeli iqneba, Tu rastrul grafikaSi iarsebebs raRac, obieqtis msgavsi, romelic damoukideblad gadaadgileba an maStabirdeba. rastruli grafikis Tanamedrove programebSi es realizebulia e.w. fenebis saSualebiT. mravalfeniani cifruli gamosaxulebebi warmoadgenen sxvadasxva suraTebis fragmentTa dastas, romelic gamWvirvale fuzea ganlagebuli. (nax.3) 52

51

dauSvaT, gvinda gavzardoT gamosaxulebis kontrasti an sikaSkaSe. amisTvis arsebobs Sesabamisi brZanebaTa meniu, magram xSirad gvxvdeba situaciebi roca kontrasti unda Seicvalos mxolod gamosaxulebis nawilSi da Tanac sxvadasxva xarisxiT. koreqtirebadi fenebis saSualebiT amis ganxorcieleba SesaZlebelia. Tu Sesabamisi piqseli koreqtirebad fenaSi 0-is tolia, maSin am wertilSi brZaneba ar sruldeba, xolo Tu 255-is tolia maSin brZaneba maxsimalur xarisxSi sruldeba. Sualeduri mniSvnelobebi, ki niSnavs brZanebis Sesrulebis garkveul Sualedur xarisxs.
nax.3 mravalfeniani cifruli gamosaxuleba

programa Photoshop Si farTod gamoiyeneba mravalfenovani gamosaxulebebi. yoveli fena sruliad damoukidebel gamosaxulebas warmoadgens, da Sesabamisad redaqtirdeba programis yvela SesaZlebeli xerxiT. damatebiT, yovel fenas SeiZleba mivaweroT gamWvirvaleobis garkveuli xarisxi, an mivabaT alfa-arxi (fena-maska) Tu gamosaxulebis garkveuli ubnebis gamWvirvaleobis xarisxi cvalebadia. fenebis urTierTqmedebis aseTi moqnili sqema Zalian rTuli gamosaxulebebis sinTezis amouwurav saSualebebs iZleva. 3.3.4. koreqtirebadi fenebi. koreqtirebadi fenebi aseve warmoadgenen baitur matricas, romlis elementebic icvleba 0 dan 255 mde. am mniSvnelobebs aseTi interpretacia aqvT

koreqtirebadi fenebi iseve redaqtirdeba rogorc gamosaxulebis Cveulebrivi fenebi da moqmedebs yvela im fenaze romelic mis qvemoTaa moTavsebuli. ganvixiloT koreqtirebadi fenis magaliTi, romelis Seqmnac dakavSirebulia sikaSkaSis orjer gazrdis brZanebasTan. koreqtirebadi fenis im ubnebSi sadac saerTod ara aris saWiro sikaSkaSis gazrda piqselebi Sav frad iRebeba (mniSvneloba=0). iq sadac saWiroa sikaSkaSis zustad orjer gazrda koreqtirebadi fenis piqselebi TeTr frad iRebeba (mniSvneloba=255). Tu romelime wertilebSi saWiroa naxevarjer gaizardos sikaSkaSe seri feriT SeiRebeba (mniSvneloba=128) da a.S.

amgvarad, rastruli grafikis Tanamedrove programebSi iyeneben cifruli gamosaxulebis sakmaod rTul models. am models safuZvlad udevs baituri matrica, romlis yoveli elementi
54

53

Rebulobs mniSvnelobebs 0-dan 255-mde. cifruli gamosaxuleba warmoadgens aseTi matricebis dastas da TviToeuli maTgani aRiqmeba rogorc gamosaxulebis calkeuli fena. es fenebia feradi arxebi, alfa-arxebi da koreqtirebadi fenebi (nax.4).

4. cifrul gamosaxulebaTa gardaqmnebi. Cven ganvixileT rastruli sivrcis struqtura, romelic cifruli gamosaxulebis safuZvels Seadgens. axla ki ganvixiloT cifruli gamosaxulebis zogierTi ricxviTi maxasiaTebeli, kerZod erTerTi mniSvnelovani cneba histograma. histograma, gamosaxulebis integraluri maxasiaTebelia da saSualebas gvaZlevs SevafasoT sawyis moqmedebaTa mimarTuleba gamosaxulebis damuSavebis dros. ganvixiloT aseve cifrul gamosaxulebaTa gardqmnebi. gardaqmnebi, rastruli gamosaxulebis damuSavebis procesis arss warmoadgens da safuZvlad udevs rastruli grafikis yvela programis muSaobas. SeiZleba iTqvas, rom TiTqmis yvelaferi rac am programebSi sruldeba, cifrul gamosaxulebaTa gardaqmnebia. geometriuli TvalsazrisiT gardaqmnebi SeiZleba davyoT (garkveuli pirobiTobiT) sam klasad wertilovani, lokaluri da globaluri. imis codna Ty rogor muSaoben gardaqmnebi, gvexmareba imis garkvevaSi Tu rogor muSaoben gamosaxulebisa da filtrebis damuSavebis mravalricxovani meTodebi. 4.1. gamosaxulebis cifruli maxasiaTeblebi. histograma. rogorc ukve avRniSneT, rTuli feradi gamosaxuleba gamWvirvaleobis efeqtiT da koreqtirebadi fenebiT, yovelTvis SeiZleba warmovidginoT baituri matricebis dastis saxiT.

nax.4. rTuli cifruli gamosaxulebis magaliTi. yoveli sibrtye warmoadgens baitur matricas.

55

56

aqedan gamomdinare nebismieri gamosaxuleba SeiZleba gavSaloT rogorc rastruli matricebis erToblioba, romlis yoveli piqseli Rebulobs mniSvnelobebs 0-dan 255-mde. amitom SemdgomSi yvela Teoriuli sakiTxebi ganixileba erTaderT modelze sworkuTxa baitur matricaze. exla gadavideT gamosaxulebis ricxviTi maxasiaTeblebis ganxilvaze. pirvel rigSi gavarkvioT risTvis aris es saWiro? pasuxi martivia gamosaxulebis obieqtiuri daxasiaTebisTvis, magaliTad, misi xarisxi. yvelaze xSirad iyeneben e.w. statistikur maxasiaTeblebs. aseT SemTxvevaSi gamosaxuleba ganixileba rogorc raime SemTxveviTi sidide, romelic Rebulobs mniSvnelobebs 0-dan 255mde da romlisTvisac SeiZleba gamovTvaloT saSualo, saSualokvadratuli gadaxra, ufro maRali rigis momentebi da sxva (nax.1).

erTi SexedviT es SeiZleba ucnaurad mogveCvenos, magram es mxolod erTi SexedviT, radganac Cven vixilavT sruliad Tavisufal gamosaxulebas da mis yovel piqsels, araferi ar uSlis xels, miiRos 0dan 255-mde diapazonSi nebismieri mniSvneloba. amitom aseTi statistikuri Sefasebebi sruliad gamarTlebulia. cifruli gamosaxulebis erTerTi umniSvnelovanesi maxasiaTebelia histograma. histograma SeiZleba gamoiTvalos rogorc mTeli gamosaxulebisTvis ise misi raRac nawilisTvis. histograma warmoadgens, gamosaxulebaSi seris garkveuli donis piqselebis gamoCenis sixSiris, maTi sikaSkaSis b mniSvnelobaze damokidebulebis grafiks. e.i. histogramis yoveli wertili h = h(b) warmoadgens gamosaxulebaSi an mis fragmentSi piqselebis raodenobas, romelTa sikaSkaSea b. ganvixiloT, cifruli gamosaxulebis magaliTze (nax.2), histogramis gamoTvla.

nax.1. cifruli gamosaxuleba rogorc SemTxveviTi sididis realizacia

nax.2. cifruli gamosaxulebis histograma.

57

58

vTqvaT gamosaxulebis yoveli piqseli Rebulobs oTx mniSvnelobas (0-dan 3-mde). nax.2-ze marcxniv naCvenebia aseTi gamosaxulebis matrica. histogramis horizontalur RerZze gadadebulia piqselis mniSvelobebi (am SemTxvevaSi 0-dan 3-mde). aviRoT mniSvneloba 0 da daviTvaloT gamosaxulebaSi aseTi mniSvnelobis mqone piqselebis raodenoba. gamosaxulebaSi is 4 calia RerZze, 0 wertilis gaswvriv gamovxazoT oTxi erTeulis simaRlis mqone sveti (nax.2 marjvniv). analogiurad daviTvaloT da gamovsaxoT piqselebis raodenoba danarCeni - 1, 2 da 3 mniSvnelobisaTvis. ris Sedegadac miviRebT diagramas, rac am cifruli gamosaxulebis histogramas warmoadgens. Tu piqselebis raodenobas daviTvliT ara mTeli gamosaxulebisTvis, aramed mxolod nawilisTvis, maSin miviRebT am ubnis histogramas. ra aris histogramis azri? ukve cxadia rom histograma axasiaTebs mocemuli sikaSkaSis mqone piqselebis gamosaxulebaSi gamoCenis sixSires. Tu SevqmniT histogramas gamosaxulebis piqselTa sruli raodenobisTvis, maSin miviRebT piqselTa gamoCenis albaTobis ganawilebis Sefasebas p(b) Sesabamisi b sikaSkaSis dros, e.i. p(b) = h(b)/sum, sadac, sum gamosaxulebaSi piqselebis sruli raodenobaa. ras gvaZlevs gamosaxulebis histogramis codna? pirvel rigSi gvaZlevs saSualebas gamovTvaloT gamosaxulebis yvela statistikur maxasiaTebelTa Sefasebebi momentebi, saSualo kvadratuli

gadaxra, asimetriulobis koeficienti, entripia da sxva. es informacia aucilebelia gamosaxulebis optimaluri filtraciis misi kodirebisa da SekumSvisaTvis. meore rigSi, histogramis grafiki bevrs gveubneba TviTon gamosaxulebis Sesaxeb. rastruli kompiuteruli grafikis amocanebisaTvis es yvelaze saintereso midgomaa. nax.3-ze naCvenebia fotosuraTebi da maTi Sesabamisi histogramebi. zeda suraTi normaluria. misi histograma avsebs mTel ares 0-dan 255-mde. SuaSi bundovani suraTia. mis histogramas ukavia mTeli diapazonis sakmaod viwro ubani. Tu gavwelavT histogramas es gamosaxuleba gaxdeba mkveTri da xarisxiani (TiTqmis iseTi rogoric pirvel suraTzea). Tu histograma gamaxvilebulia ZiriTadad muq ubnebze (piqselebis umravlesoba dabali sikaSkaSiT xasiaTdeba) xolo naTeli ubnebi nulis toli xdeba suraTi cudi gamJRavnebulia (nax.3 qvemoT). am histogramis naTel mxares gawelviTac SeiZleba mniSvnelovnaT gavaumjobesoT gamosaxulebis xarisxi da a.S.

59

60

damuSavebis pirveli nabijebis mimarTulebas. amitom rastruli grafikis Tanamedrove programebSi yovelTvis aris gaTvaliswinebuli histogramebis gamoTvla da gamoyeneba. programa Photoshop-Si histogramebTan muSaoba realizebulia brZanebiT Image/Adjustments/Levels, Image/Histogram. dialogur fanjrebSi SesaZlebelia SevcvaloT parametrebi da vnaxoT Sedegic. rodesac laparakia histogramis gawelvaze igulisxmeba rom Ria feris piqselebi xdeba ufro Ria, saSualo rCeba Tavis adgilas, xolo muqebi ufro muqdeba. am SemTxvevaSi Cven vcvliT piqselis mniSvnelobas sxva piqselebisgan damoukidemlad, magram amave piqselis mniSvnelobis da mixedviT. es aris umartivesi SemTxveva cifruli gamosaxulebis e.w. lokaluri gardaqmna.

histograma gamosaxulebis mniSvnelovani ricxviTi maxasiaTebelia. is gviCvenebs Sesabamisi sikaSkaSis piqselebis gamoCenis sixSires da emsaxureba cifruli gamosaxulebis damuSavebis mimarTulebis gansazRvris winaswar Sefasebas.
4.2. rastruli sivrcis gardaqmnebi, filtrebi. 4.2.1. gamoyofili - moniSnuli aris cneba.
nax.3. histogramis magaliTebi

sxva sityvebiT rom vTqvaT, histogramis saxe xSirad gvkarnaxobs gamosaxulebis kompiuteruli

kidev erTxel gavixsenoT rastruli grafikis mniSvnelovani Tavisebureba, rom rastrul grafikaSi ar arsebobs obieqtis cneba (adamiani, xe, da a.S), arsebobs mxolod piqselebis sworkuTxa matrica, romelic iRebs garkveul nmiSvnelobebs. amitom

61

62

rastrul grafikasTan muSaobisas zustad unda miuTiToT kompiuters Tu romel piqselebze gvinda SevasruloT esa Tu is moqmedeba. amisaTvis arsebobs moniSnuli aris cneba. moniSnuli are warmoadgens gamosaxulebis moniSnuli piqselebis simravles. piqselebi SeiZleba nawilobrivad moniSnulic iyos e.i. gardaqmnebi mxolod nawilobriv imoqmedebs maTze. magaliTad moniSnul ares SeiZleba mxolod napirebi moutuSoT an moniSnuli piqselebis gaRiavebisas, ganapira piqselebi nawilobriv gavaRiavoT centralurTan SedarebiT. cifruli gamosaxulebis gardaqmnaTa ganxilvisas saubari iqneba mTeli gamosaxulebis gardaqmnebze. am dros mxedvelobaSi unda viqonioT, rom yvela es gardaqmnebi identurad muSaobs moniSnul piqselTa jgufisTvisac. 4.2.2. wertilovani gardaqmnebi. wertilovani gardaqmnebi gardaqmnaTa umartivesi tipia. wertilovan gardaqmnebSi yoveli piqselis mniSvneloba icvleba mezobeli piqselebis mniSvnelobebisgan damoukideblad, is damokidebulia mxolod TviT gardasaqmneli piqselis mniSvnelobaze. wertilovani gardaqmnebi ganisazRvreba gardaqmnis mrudiT, romelic Cveulebriv grafiks warmoadgens. horizontalur RerZze sawyisi piqselis mniSvneloba, vertikalze piqselis mnisvneloba gardaqmnis Semdeg (nax.4). magaliTad, sawyisi

gamosaxulebis yvela piqseli romelTa mniSvnelobaa128 (seri), gardaqmnis Semdeg Rebulobs mnisvnelobas180, e.i. SesamCnevad gaRiavdeba.

nax.4. wertilovani gardaqmnis mrudis magaliTi.

wertilovan gardaqmnebs farTod iyeneben rastruli gamosaxulebis koreqciisTvis (histogramebis gasworeba, sikaSkaSis, kontrastis da ferTa balansis Secvla). programa Photoshop-Si wertilovani gardaqmnebis mrudi cxadi saxiT moicema brZanebaSi Image/Adjustments/Curves. aseTi gardaqmnebis magaliTebi warmodgenilia nax.5-ze. es brZaneba saSualebas iZleva miviRoT saintereso mxatvruli efeqtebi, gansakuTrebiT roca saqme gvaqvs ferad gamosaxulebasTan. 64

63

maxloblad mdebare sxva piqselebis mniSvnelobazec. aseTi gardaqmna zogadi saxiT moicema Semdegi funqciiT : bi = f(bi-n, bi-n+1, , bi, bi+1, , bi+m), sadac i gardasaqmneli piqselis nomeria, xolo danarCeni piqselebi (bi-n, , bi-1, bi+1, , bi+m) amoirCevian i uri piqselis raRac midamodan (nax.6).

nax.5. wertilovani gardaqmnis magaliTi

wertilovani gardaqmnisas yoveli piqseli icvleba gamosaxulebis sxva piqselebisgan damoukideblad. wertilovani gardaqmnebi xasiaTdeba e.w. gardaqmnis mrudiT. wertilovani gardaqmnis magaliTebia sikaSkaSis, kontrastis, ferTa balansis da sxvaTa cvlilebebi. 4.2.3. lokaluri gardaqmnebi. zogadi saxis lokaluri gardaqmnisas piqselis mniSvneloba gardaqmnis Semdeg damokidebulia TviT am piqselis mniSvnelobaze gardaqmnamde da mis

nax.6. lokaluri gardaqmnebi.

rastruli garfikis programebSi filtrebisa da efeqtebis uricxvi raodenoba am tipis gardaqmnebs emyareba. maTi saSualebiT SeiZleba mivaRwioT gasaocar mxatvrul efeqtebs, rogoric aris mxatvris realuri instrumentebis imitacia, fantastikuri, aramiwieri efeqtebi da sxva. arsebobs

65

66

aTasobiT mza filtrebi, romelic SeiZleba miuerTod programa Photoshop-s. ganvixiloT filtrebis erTi klasi wrfivi filtrebi. aseT filtrebSi piqselis axali mniSvneloba warmoadgens mis garSemo arsebul piqselTa mniSvnelobebis wrfiv kombinacias, e.i. zemoT moyvanili ganmartebis Tanaxmad f funqcia wrfivia. ares, romelic gansazRvravs piqselis garemos uwodeben aperturas (gaxsnili). ufro xSirad iyeneben piqselebis kvadratul aperturas 3x3 an 5x5. nax.7-ze mocemulia wrfivi lokaluri gardaqmnis muSaobis sqema 3x3 aparturiT.

sadac, bij - sawyisi gamosaxulebis (i,j) koordinatebis mqone piqselis mniSvnelobaa, xolo bij gardaqmnis Semdeg, akl 3x3 matricaa da c konstanta. amgvarad, lokaluri wrfivi gardaqmna ganisazRvreba ara rogorc funqcia (rogorc wertilovanis dros), aramed ai j woniTi koeficientebis matriciT da c koeficientiT. programa Photoshop-Si bevri standartuli filtri realizebulia aseTi gardaqmnebis saSualebiT. ufro metic, arsebobs saSualeba SevqnaT sakuTari wrfivi filtrebic, Tu mivawodebT matricas romlis maqsimqluri zomaa 5x5 (brZaneba Filter/Other/Custom). am matricis koeficientebi mTeli ricxvebia, amitom Semodis kidev erTi parametri gamyofi d (esec mTeli ricxvia), e.i. gardaqmis formula gamoiyureba Semdegnaerad:
bij =

1 3 3 akl bi1+k j1+l + c , d k =0 l =0

sadac, b, d da c mTeli ricxvebia, aij mTelricxva matricaa.


nax.7. wrfivi lokaluri gardaqmna.

wrfivi lokaluri gardaqmna zogadi saxiT Caiwereba gamosaxulebiT:


b ij = a kl b i 1+ k j1+l + c , k =0 l = 0 3 3

arsebobs aij matricebis didi mravalferovneba, romelTa saSualebiTac vaxdenT saswaulebs. am parametrebis da mixedviT sruldeba gardaqmnebi rogoricaa gamosaxulebis gasworeba-gaSla, simkveTris momateba, kantis Semovleba, moculobiTi efeqtebi da sxva. nax.8-ze mocemulia cifruli gamosaxulebis lokaluri wrfivi gardaqmnis ramodenime martivi magaliTi. gardaqmnis matricis

67

68

koeficientebi uSualod naxazzea warmodgenili. gamyofi pirvel SemTxvevaSi - 5, xolo danarCenSi -1. wanacvleba yvelgan 0-is tolia.

naxazidan Cans, rom matricis koeficientebis mciredi Secvlac ki zogjer sruliad gansxvavebul Sedegebs gvaZlevs (meore da mesame magaliTi, sadac matricebi gansxvavdeba mxolod 1 elementiT da isic erTi erTeuliT). filtrebis muSaobaSi garkveva aucilebelia Tundac imitom rom SevZloT sakuTari filtrebis konstruireba. amisaTvis ganvixiloT filtracia xeliT umartives or magaliTze. ganvixiloT gamosaxulebis mxolod erTi striqonis filtracia. am dros matricac erT striqonad gamoisaxeba. gamosaxulebis striqonad aviRoT TeTri zoli (piqselebis mniSvnelobebia - 255) Sav fonze (mniSvneloba - 0). matricis saxiT aviRoT striqoni [1 1 1] da [-1 -2 -1]. pirveli magaliTi gamasworebeli filtri, meore gamosaxulebaze kideebis gamoyofis filtri. gardaqmnili gamosaxulebis striqonis gamoTvlis algoriTmi aseTia: virCevT piqsels, romlisTvisac misi axali mniSvneloba unda gamovTvaloT. viRebT mezobeli (marcxniv) piqselis mniSvnelobas da vamravlebT matrica-striqonis pirvel koeficientze. centraluri piqselis (es is piqselia romlisTvisac axal mniSvnelobas viTvliT) mniSvnelobas vamravlebT matricis meore koeficientze. miRebul orive Sedegs vkribavT. marjvena mezobel piqsels vamravlebT matricis mesame koeficientze da umatebT miRebul jams. amis Semdeg mTel jams vyofT gamyofze da umatebT gadanacvlebas-Zvras. amgvarad

nax.8. sxvadasxva matricebiT aRwerili lokaluri wrfivi gardaqmnis magaliTebi.

69

70

Cven miviReT ganxiluli piqselis axali mniSvneloba. CavweroT Sedegi axal striqonSi (gamosaxulebis gardaqmnis striqoni). axla gadavdivarT Semdeg piqselze da igive logikiT vipovoT Semdegi axali mniSvneloba da a.S., manamde sanam ar gamovTvliT striqonis yvela piqselis axal mniSvnelobas. am magaliTebis konkretuli gamoTvlebi qvemoT aris moyvanili.

gvaZlevs nolebs mudmiv ubnebze da maqsimums im ubnebSi, sadac funqcia icvleba.

pirveli magaliTi. gamasworebeli filtri - matrica


[1 1 1], gamyofi -3, gadanacvleba (-koeficienti)0. sawyisi striqoni: 0 0 0 0 255 255 255 255 255 0 0 0 0 saboloo striqoni: 0 0 0 85170 255 255 255 170 85 0 0 0 meore magaliTi. kideebis gamoyofis filtri matrica [-1 2 -1], gamyofi -1, gadanacvleba (koeficienti) 0. sawyisi striq: 0 0 0 0 255 255 255 255 255 0 0 0 0 Sualeduri striq: 0 0 0-255 255 0 0 0 255 -255 0 0 0 saboloo striq: 0 0 0 0 255 0 0 0 255 0 0 0 0 meore magaliTSi daemata Sualeduri striqoni. raTa ufro gasagebi yofiliyo filtraciis algoriTmis muSaoba. kerZod, radgan piqselebs uaryofiTi mniSvnelobebi ar SeiZleba rom qondes, amitom kompiuteri maT amrgvalebs uaxloes arauaryofiT mTel ricxvamde (konkretul SemTxvevaSi -0). Tu davxazavT am funqciis grafikebs (nax.9), davinaxavT, rom pirvel SemTxvevaSi filtri gadRabnis kibis wina mxares, anu signali integrirdeba. meore SemTxvevaSi ki piriqiT

nax.9 erTganzomilebiani filtrebis gamoyenebis Sedegebi (mag.1 da2)

qvemoT moyvanilia zogierTi saintereso filtris matricebi, es aris filtrebi romlebic gamosaxulebis moculobiTi efeqtis imitacias axdenen:

0 3 1 1 1 0 0 2 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 0 0 1 0 1 2 1 1 3 1 0 0 2 1 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 0 0 1 0 1 2 1 1 3

71

72

davaleba: scadeT SeqmnaT Tqveni sakuTari filtrebi.

lokaluri gardaqmnebis dros piqselis axali mniSvnelobebi damokidebulia mxolod misi mezobeli piqselebis mniSvnelobebze. arsebobs lokaluri gardaqmnebis mniSvnelovani klasi wrfivi lokaluri gardaqmnebi. isini xasiaTdebian gardaqmnis matriciT da gadanacvlebiT. lokaluri wrfivi gardaqmnebis magaliTebs warmoadgens gamosaxulebis gadRabna, simkveTris gazrda, konturebis gamoyofa da sxva.
4.2.4. globaluri gardaqmnebi. globalur gardaqmnebs ganvixilavT Zalian mokled. SevCerdebiT globaluri gardaqmnebis mxolod erT klassze geometriul gardaqmnebze. geometriuli gardaqmnebi gulisxmobs gamosaxulebis gadaadgilebas, mobrunebas, maStabis Secvlas. globalur gardaqmnebSi gamosaxulebis yoveli piqselis axali mniSvneloba SeiZleba damokidebuli iyos zogad SemTxvevaSi yvela danarCen piqselze, da ar aris aucilebeli rom es iyos mezobeli piqselebi. programa Photoshop-Si globaluri geometriuli gardaqmnebi dajgufebulia meniuSi Edit/Transform maTTan muSaoba sakmaod martivia. programa PhotoshopSi realizebulia didi raodenoba arawrfivi globaluri filtrebisa. maTi aRwera ukve aRar SeiZleba Cveulebrivi mudmiv koeficientebiani

matricebiT. SedarebiT rTuli arawrfivi filtrebis damuSavebisaTvis xSirad saWiroa daxvewili da Wkvianuri algoriTmebis damuSaveba, romlis mixedviTac gamoiTvleba piqselebis axali mniSvnelobebi. zogjer es algoriTmebi saWiroeben kompiuteruli drois aTeulobiT wuTs, rom gardaqmnan esa Tu is gamosaxuleba. programa Photoshop-Si arawrfivi filtrebis mTeli meniua Filter/Artistic, Distort, Render, Sketch da sxva.

73

74

5. gamosaxulebaTa SekumSva da rastruli grafikis failTa formatebi. Cven ganvixileT cifruli gamosaxulebis Sinagani struqtura, gamosaxulebaTa mTeli rigi mniSvnelovani maxasiaTeblebi da im operaciaTa ZiriTadi klasebi, romlebic sruldeba rastruli grafikis programebSi rastrul matricebze. es yvelaferi xdeba kompiuteris SigniT. cxadia cifruli gamosaxulebebi kompiuterSi TavisiT ar Cndebian. saWiroa maTi Setana kompiuterSi raime mowyobilobis saSualebiT. ufro metic, saWiroa maTi damaxsovreba da damuSavebis Semdeg maTi kompiuteridan gamotanac. Sesabamisad unda ganvixiloT kompiuteris gare samyarosTan urTierToba. cxadia kompiuteruli grafikisTvis sainteresoa grafikuli informaciis gacvlis sakiTxebi da igulisxmeba rom Setana/gamotana xorcieldeba romelime grafikuli gare mowyobilobiT, anu kompiuteruli periferiiT. arsebobs mowyobilobaTa uamravi raodenoba gankuTvnili grafikuli informaciis Senaxvisa da Setana/gamotanisTvis. arsebiTad gansxvavdeba erTmaneTisgan agreTve am mowyobilobebTan gacvlis procesebic. pirvel rigSi unda avRniSnoT, rom Setana/gamotanis procesi klasificirdeba grafikuli informaciis warmodgenis da mixedviT. erT SemTxvevaSi, grafikuli informacia SeiZleba iyos damaxsovrebuli failis saxiT, romelic

SeiZleba inaxebodes kompiuteris failur sistemaSi an gadacemuli iyos qselis saSualebiT sxva komputerebze. am SemTxvevaSi cifruli gamosaxuleba rCeba eleqtronul formaSi da adamianis mier uSualod aRqmisTvis ara aris gankuTvnili. am dros sul ar aris saintereso monacemTa vizualizaciis xarisxis sakiTxebi. sainteresoa informaciis damaxsovrebisas mexsierebis danaxarjebis minimizacia da qselSi gadacemis siswrafe. meore SemTxvevaSi cifruli gamosaxuleba an gadadis vizualur formaSi imisTvis rom adamianma aRiqvas, an piriqiT vizualuri monacemebis cifrulSi gadayvanis Sedegs warmoadgens. e.i. grafikuli informacia eleqtronuli formidan gardaiqmneba vizualurSi da piriqiT. am SemTxvevaSi mniSvnelovania: xarisxi da cifruli gamosaxulebis vizualizaciis adekvaturoba, feris tonebis gadacemis sizuste da a.S. nax.1-ze gamosaxulia rastruli grafikis struqtura. marcxena mxare cifruli gamosaxulebis struqtura da misi gardaqmnis meTodebi, marjvena mxare rastruli grafikuli informaciis Setana/gamotana.

75

76

grafikuli informaciis warmodgenis forma misi diskze damaxsovrebis an qselSi gadacemis dros Cveulebriv gansxvavdeba Sinagani warmodgenisagan. es ramdenime mizeziTaa gamowveuli. pirveli grafikis warmodgenis forma, sxvadasxva grafikul programebSi, erTmaneTisgan gansxvavdeba da SeiZleba gaCndes problemebi gamosaxulebis erTi formatidan meoreSi gardaqmnis dros. meore rogorc diskze damaxsovrebisas ise qselSi gadacemisas, monacemebi winaswar ikumSeba failTa zomis Semcirebis mizniT. es aqtualuria Tanamedrove rastruli gamosaxulebisTvis, romelTa zomac aTobiT megabaitebiT izomeba.
nax.1. rastruli grafikis struqtura.

cifruli gamosaxulebis eleqtronul formaSi Setana/gamotana rodesac suraTs kompiuterze vamuSvebT, cifruli gamosaxuleba (an misi nawili) uSualod operatiul mexsierebaSi Tavsdeba, raime Sinagan formatSi. yvelaze xSirad misi damaxsovreba xdeba erT an ramodenime organzomiliebian masivad, sadac masivis yoveli elementi warmoadgens an uSualod piqsels an mis komponents, an romelime damxmare elements (magaliTad, gamWvirvaleobis xarisxi alfaarxisTvis). xSirad aris iseTi situacia rodesac saWiroa gamosaxulebis damaxsovreba romelime gare matarebelze (magaliTad, fleSze) an qselSi gadacema Semdgomi gamoyenebisTvis.

amgvarad, grafikuli informaciis eleqtronul formaSi Setana/gamotanis dros aucilebelia SevasruloT damatebiTi gardaqmnebi, raTa gamosaxuleba moviyvanoT ufro universalur da kompaqtur formaSi. aseTi gardaqmnebisaTvis arsebobs algoriTmebis didi raodenoba. ganvixiloT zogierTi maTgani. 5.1. cifruli gamosaxulebis damatebiTi damuSaveba: SekumSva da gaSla.

motivacia. ratom unda vicodeT, rogor muSaoben gamosaxulebis SekumSvis ZiriTadi algoriTmebi? imitom, rom SekumSvis xarisxi, rogorc wesi, damokidebulia suraTis tipze. SekumSvis sxvadasxva algoriTmebi gansxvavebuli klasis gamosaxulebebze sxvadasxvanaerad muSaoben. erTi tipis gamosaxuleba kargad ikumSeba erTi algoriTmiT, meore meoreTi.

77

78

algoriTmis cudi SerCevis SemTxvevaSi failis zoma SeiZleba piriqiT gaizardos SeukumSav failTan SedarebiT.
pirveli amocanaa viswavloT gamosaxulebaTa klasificireba maTi SekumSvis TvalsazrisiT. es klasifikacia sakmaod pirobiTia da xSirad gviwevs ubralod eqsperimentireba, rom SevarCioT SekumSvis optimaluri varianti. magram miuxedavad amisa mainc SeiZleba zogadi kriteriumebis formulireba. 5.1.1. gamosaxulebaTa klasifikacia SekumSvis TvalsazrisiT. gamosaxulebaTa klasis qveS igulisxmeba gamosaxulebaTa qvesimravle, romelTa SekumSvac erTi konkretuli algoriTmiT, daaxloebiT erTnaer Sedegs iZleva. magaliTad, erTi klasis gamosaxulebisaTvis algoriTmi SeiZleba Zalian karg Sedegs iZleodes, meorisTvis susti xarisxis SekumSvas, xolo mesamisTvis, SeiZleba saerTod gazardos failis zoma. algoriTmebis xarisxis SefasebisTvis ganvixiloT gamosaxulebaTa Semdegi klasebi (nax.2): 1. gamosaxuleba ferTa mcire raodenobiT (4-16) da didi areebiT romlebic Sevsebulia erTi da igive feriT. magaliTad, saqmiani grafika, diagrama. naxati stilizebuli multfilmebis kadrebi da sxva. 2. xelovnuri gamosaxulebebi mdore gadasvlebiT. magaliTad, saprezentacio grafika,

samganzomilebiani scenebi renderingis Semdeg da sxva. 3. fotorealisturi gamosaxulebebi, romelic miRebulia skaneris an cifruli kameris saSualebiT.

nax.2. gansxvavebuli klasis gamosaxulebaTa magaliTebi.

SeiZleba gamovyoT gamosaxulebaTa sxva klasebic. magaliTad, rendgenis suraTebi, romelic xasiaTdeba mdore gadasvlebiT da ar gaaCnia mkveTri sazRvrebi. gansakuTrebuli TvisebebiT xasiaTdeba agreTve iseTi klasis gamosaxulebebi rogoricaa topologiuri ruqebi, kosmosuri da aerofotoebi, TiTis anabeWdebi da sxva. am klasisTvis arsebobs optimaluri algoriTmi, romelic maRali xarisxis kumSvas iZleva. miuxedavaT klasebis aseTi simravlisa, SevCerdeT zemoT moyvanil sam ZiriTad klasze da ganvixiloT rogor muSaobs zogierTi xSirad gamoyenebadi algoriTmi aseT gamosaxulebebze.

79

80

5.1.2. SekumSvis algoriTmebis xarisxis Sefasebis kriteriumebi. SekumSvis algoriTmis arCevisas saWiroa raime kriteriumebi, romlis mixedviTac Cven SevadarebT algoriTmebs. 1. SekumSuli failis zoma cudi kriteriumia, radganac is damokidebulia sawyis zomaze. saWiroa rime fardobiTi sidide. es aris SekumSvis koeficienti, romelic warmoadgens sawyisi, SeukumSavi failis zomis Sefardebas SekumSuli failis zomasTan. radgan SekumSvis koeficienti zogad SemTxvevaSi damokidebulia gamosaxulebis Sinaarsze, amitom konkretuli klasis gamosaxulebisaTvis kumSvas axasiaTeben sami koeficientiT: saukeTeso, saSualo da cudi. kumSvis saukeTeso koeficienti axasiaTebs raRac modelur gamosaxulebaTa (mag. didi zomis absoluturad Savi gamosaxuleba) SekumSvas. is gviCvenebs im Teoriul sazRvars, rasac SeiZleba mivaRwioT mocemuli algoriTmis gamoyenebiT. kumSvis saSualo koeficienti axasiaTebs mocemuli klasis gamosaxulebis kumSvis saSualo xarisxs. kumSvis cudi koeficienti gamoiTvleba an izomeba yvelaze warumatebeli gamosaxulebisTvis. am gamosaxulebebs xSirad sxva klasebidan iReben. 2. meore mniSvnelovani kriteriumi, romelic unda gaviTvaliswinoT SekumSvis algoriTmis arCevisas ikargeba Tu ara gamosaxulebis xarisxi. saqme

imaSia, rom gamosaxuleba xSirad Seicavs bevr zedmet-Warb informacias, romelsac adamianis Tvali ver amCnevs. zogjer, aseTi informaciis waSlis xarjze suraTi SeiZleba Zalian SeikumSos, da Tanac vizualuri xarisxis gauaresebac SeumCneveli darCeba. SekumSvis koeficientisgan gansxvavebiT, gamosaxulebis xarisxis gansazRvra da formalizeba sakmaod rTulia. Cveulebriv iyeneben, daaxloebiT aseTi tipis eqspertul Sefasebas. arqivireba iTvleba warmatebulad, Tu sawyisi da kodireba/gankodirebis gavlis Semdeg miRebuli gamosaxulebis erTmaneTisgan garCeva TvaliT SeuZlebelia. arqivireba iTvleba rom kargia, Tu daarqiveba/ganarqivebis Semdeg miRebuli gamosaxuleba, sawyisisTan SedarebiT mxolod maSin gansxvavdeba, Tu maT erTad uyurebT, xolo roca calcalke vxedavT Tvali am gansxvavaebas ver amCnevs. SekumSvis xarisxis Semdgomi gazrdiT, rogorc wesi Cndeba yvela algoriTmisTvis damaxasiaTebeli Taviseburebebi, romelic TvaliT kagad Cans. am SemTxvevaSi arqivaciis xarisxi damakmayofilebeli an cudia. arsebobs SekumSvis algoriTmebis xarisxis Sefasebis kidev sxva kriteriumebi algoriTmis simetriuloba, maxasiaTebeli Taviseburebani da sxva.

81

82

5.1.3. SekumSvis algoriTmebi danakargis gareSe. danakargis gareSe SekumSvis algoriTmebi saSualebas iZleva absoluturad zustad daarqivoT da ganaarqivoT gamosaxuleba, yovelgvari zedmeti informaciis (vizualuri TvalsazrisiT) waSlis gareSe. miuxedavad imisa rom gamosaxuleba warmodgenilia organzomilebiani masivis saxiT, sakmaod efeqturi aRmoCnda erTganzomilebiani masivis arqivaciis bevri klasikuri meTodi gamosaxulebis striqonobiT daarqivebis drosac. am TvalsazrisiT isini SeiZleba CaiTvalos sakmaod universalur meTodebad isini aranaerad ar iTvaliswineben organzomilebiani gamosaxulebis specifikas gamosaxulebis piqselTa sivrciT korelacias. miuxedavad amisa, gamosaxulebis striqonobiT damuSavebis dros arsebobs piqselTa korelacia x RerZis mimarT. es migviTiTebs imaze rom gamosaxulebis failis zoma, SekumSvis erTganzomilebiani meTodiTac ki mcirdeba. amgvarad, gamosaxuleba muSavdeba striqonobiT. I. jgufuri kodireba (Run Length Encoding RLE).

magaliTad, vTqvaT gvaqvs Savi kvadratis gamosaxulebis aRweris striqoni: 255 255 255 255 0 0 0 0 0 0 0 255 255 255 255 255 SekumSvis gareSe es striqoni ikavebs 16 baits. SekumSul mdgomareobaSi ki is gamoiyureba ase: 3 255 6 0 4 255

Cven vxedavT rom striqoni gacilebiT mokle gaxda 6 baiti. amgvarad SekumSvis koeficienti K = 16/6 = 2.67. e.i gamosaxuleba TiTqmis samjer Semcirda. cxadia, rom jgufuri kodirebis meTodiT kargad SeikumSeba iseTi gamosaxuleba, romelis striqonic erTnaeri piqselebis grZel jaWvs Seicavs e.i. pirveli da meore klasis gamosaxuleba. idealuri SemTxvevaa erTtoniani gamosaxuleba, romlis siganec 256-is jeradia (magaliTad, 256x256, 512x... da a.S.). am SemTxvevaSi erTnaeri piqselebis jaWvebis (sigrZiT 256) magvrad, SegviZlia CavweroT am piqselebis raodenoba (1 baiti) da piqselis mniSvneloba (1 baiti), e.i. sul 2 baiti. amgvarad, Teoriulad aseTi gamosaxulebis SekumSvis saukeTeso koeficienti K = 256/2 = 128. e.i. suraTi 100jer SegviZlia SevkumSoT. advili misaxvedria, rogori gamosaxulebebi ikumSeba yvelaze cudad RLE meTodiT. suraTebi, romelTa striqonebSic piqselebi arcerT wertilSi ar meordeba. es mesame klasis gamosaxulebebia (magaliTad, feradi fotoebi) da nawilobriv

es monacemTa SekumSvis erTerTi yvelaze Zveli da martivi meTodia. misi arsi mdgomareobs imaSi, rom ganmeorebadi monacemebis mimdevrobis magivrad iwereba TviT monacemi da ganmeorebis ricxvi. Cveulebriv pirvel baitSi iwereba gameorebis ricxvi, xolo meoreSi TviT piqselis mniSvneloba.

83

84

meoresic (romlebic, magaliTad Seicaven horizontalur gradaciebs). Tu piqselebi striqonSi saerTod ar meordeba, maSin SekumSvisas yovel piqselze ixarjeba ori baiti erTi mTvlelisTvis (sadac mudmivad 0 iqneba), da meore TviT piqselisTvis. e.i. gamosaxulebis zoma gaormagdeba (K = 0.5). unda avRniSnoT, rom aseTi situaciebi xSirad gvxvdeba. RLE SekumSvis algoriTms iyeneben mTel rig grafikul formatebSi, rogoricaa PCX, TIFF da BMP. nax.3 ze moyvanilia xuTi testuri suraTi, romelic damaxsovrebulia BMP formatSi SekumSviT (LRE meTodiT) da SekumSvis gareSe. Sedegebi moyvanilia cxril 1-Si.

cxrilidan Cans, rom algoriTmi kargad muSaobs pirveli da meore klasis gamosaxulebebze (arsebobs erTnaerad SeRebili striqonebi) da praqtikulad ar muSaobs danarCen klasebze. horizontaluri gradientisaTvis da realuri fotos SemTxvevaSi ki failis gazrdac SeimCneva.

gamosaxulebis PCX, TIFF da BMP formatebSi Senaxvisas, aucileblad dafiqrdiT, ra Sedegi moyveba jgufuri kodirebis meTodis (RLE) gamoyenebas. iqneb sjobs daimaxsovroT faili ise rogoric aris SekumSvis gareSe, an sxva algoriTmebi mosinjoT.
II. LZW (Lempel, Ziv and Welch). am algoriTmis dasaxeleba, misi avtorebis gvaris pirveli asoebidan warmoiqmna: Lempel, Ziv Welch. am algoriTmSi SekumSva, xdeba ara mniSvnelobaTa gameorebis aramed baitebis jaWvis ganmeorebis xarjze. algoriTmis muSaobis principi mdgomareobs SemdegSi. gamosaxulebis analizi xdeba striqonobiT. gamosaxulebis piqselTa Tanmimdevroba SeaqvT specialur leqsikonSi. Tu msgavsi Tanmimdevroba kidev gvxvdeba, maSin failSi am mimdevrobis magivrad iwereba leqsikonSi dafiqsirebuli misi indeqsi. LZW algoriTmis klasebi gansxvavdebian zomiT da leqsikonis awyobis wesiT, ganmeorebadi jaWvebis Ziebis meTodebiT da sxva.

nax.3. testuri gamosaxulebebi (marcxena oTxi 256x256, mexuTe 168x256). cxrili 1 gamos. N 1 2 3 4 5 sawyisi failis zoma (baiti) 66 616 66 616 66 616 66 616 44 088 RLE meTodiT SekumSuli failis zoma (baiti) 1 080 10 932 68 152 66 068 45 080 kumSvis koeficienti 61.68 6.09 0.98 1.01 0.98

85

86

LZW algoriTmiT SekumSvis meTodebs iyeneben iseTcnobil formatSi, rogoricaa GIF. qvemoT moyvanilia cxrili 2, romelSic warmodgenilia igive testur gamosaxulebebze (nax.3) Catarebuli eqsperimentis Sedegebi, amjerad GIF formatisTvis.
cxrili 2 gamos. N 1 2 3 4 5 sawyisi failis zoma (baiti) 66 616 66 616 66 616 66 616 44 088 LZW meTodiT SekumSuli failis zoma (baiti) 1 219 12 440 32 972 22 990 39 983 kumSvis koeficienti 54.65 5.35 2.02 2.90 1.10

LZW meTodis (da Sesabamisad GIF formatis) ZiriTadi nakli imaSi mdgomareobs, rom am meTodiT ikumSeba mxolod iseTi gamosaxuleba romlis piqselTa mniSvnelobebi 256 ar aRemateba. es aris naxevartoniani an indeqsirebuli gamosaxulebebi palitriT. amitom, sanam srulferian gamosaxulebas GIF formatSi davimaxsovrebT, aucilebelia misi indeqsirebul gamosaxulebaSi gadayvana. am dros xSirad (ganskuTrebiT maRalxarisxiani feradi fotoebis SemTxvevaSi) xdeba xarisxis mniSvnelovani gauareseba. 5.1.4. SekumSvis algoriTmebi danakargiT. JPEG algoriTmebi. Cven ganvixileT SekumSvis klasikuri meTodebi, romelic realur gamosaxulebaTa SekumSvis SedarebiT mcire koeficientebs (2-3 jer) iZleva. Tanamedrove grafikuli failebisTvis, romlebic ikaveben mexsierebis aTobiT da asobiT megabaits es namdvilad cotaa. ZiriTadi mizezi, ris gamoc SekumSvis klasikuri (erTganzomilebiani) algoriTmebi aseT mcire koeficientebs iZleva, oria. pirveli isini iTvaliswineben piqselis feris korelacias mxolod erT ganzomilebaSi striqonSi, Tumca gamosaxulebisTvis am korelacias adgili aqvs vertikaluri mimarTulebiTac. organzomilebiani korelacia SekumSvis

rogorc cxrilida Cans, kargi gamosaxulebebisTvis (nax.3.1 da nax.3.2) algoriTmi, jgufuri kodirebis meTodTan SedarebiT cota ufro cudad muSaobs, samagierod danarCeni suraTebis SemTxvevaSi is gacilebiT ukeTesia. e.i. es meTodi sakmaod universaluria pirveli da meore klasisi gamosaxulebisaTvis. praqtikulad ar gvxvdeba iseTi situacia, sadac SekumSvis Semdeg failis zoma izrdeba. swored amitomac, format GIF-s, romelsac safuZvlad udevs LZW meTodiT SekumSva, Zalian farTod iyeneben praqtikaSi (gansakuTrebiT internetis qselSi). LZW algoriTmisTvis saukeTeso, saSualo da cudi SekumSvis koeficientebi, Sesabamisad tolia 10000, 4 da 0.71 -isa.

87

88

koeficientis 5-!0 mde gazrdis saSualebas iZleva. magram esec ar aris sakmarisi. meore mizezi rogorc eqsperimentebma gvaCvena, cifrul gamosaxulebaSi bevri Warbi informaciaa. aq igulisxmeba, rom adamianis Tvali xSirad ver aRiqvams mTel informacias, romelic cifrul gamosaxulebaSi inaxeba. gansakuTrebiT es exeba realur gamosaxulebas, magaliTad, feradi fotoebi. aRmoCnda, rom gamosaxulebaSi, adamianis TvalisTvis SeumCneveli (an TiTqmis SeumCneveli) es Warbi informacia, imdenad bevria rom misi mocilebiT failis zoma SeiZleba aTjer da zogjer asjerac SevamciroT. cxadia, SekumSvis aseTi proceduris dros informaciis nawili ikargeba da SemdgomSi misi aRdgena SeuZlebelia. amitom aseT algoriTmebs uwodeben SekumSvis algoriTmebs danakargiT. dReisaTvis, danakargiT SekumSvis yvelaze cnobili algoriTmia "JPEG". es saxelwodeba am meTodis Semqmnel eqspertTa jgufis dasaxelebidan warmoiSva (Joint Photographic Exerts Group JPEG). JPEG - algoriTmi gankuTvnilia srulferian gamosaxulebaTa arqivaciisTvis. misi SekumSvis koeficienti SeiZleba icvlebodes 2-dan 200-mde. bunebrivia, radgan damaxsovrebuli gamosaxulebis xarisxi damokidebulia SekumSvis doneze (xarisxze), amitom momxmarebels eZleva saSualeba gansazRvrul sazRvrebSi areguliros kumSvis done.

algoriTmis ZiriTadi arsi: adamianis feradi mxedvelobis, rogorc sivrciTi ise feradi gadawyveta, gacilebiT cudia vidre monoqromuli (bindianisa). amitom, Tu sworad gardavqmniT feTa models (RGB-dan televiziur analogSi), Tu SevamcirebT ferTa arxebis sivrcul gadawyvetas sikaSkaSis arxebTan SedarebiT, da Semdeg gamoviyenebT feradobis komponentis uxeS kvantirebas, gamosaxuleba SeiZleba Zalian SevkumSoT. da rac mTavaria suraTis vizualuri xarisxi praqtikulad ar Seicvleba. nax.4-ze naCvenebia gamosaxulebis JPEG formatSi damaxsovrebis Sedegebi SekumSvis sxvadasxva xarisxis dros. cxril 3-Si ki moyvanilia failis zomebi da SekumSvis koeficientebi. rogorc vxedavT, SesaZlebelia gamosaxulebis Zlierad SekumSva xilvadi vizualuri xarisxis gauaresebis gareSe.

nax.4. gamosaxulebis vizualuri xarisxis cvlileba JPEG-SekumSvis xarisxisTan mimarTebaSi.

89

90

cxrili 3 gamos. N 1 2 3 4 5 sawyisi failis zoma (baiti) 129 024 129 024 129 024 129 024 129 024 Photoshop-Si kumSvis failis done 8 5 3 0 JPEG meTodiT SekumSuli failis zoma (baiti) 129 024 28 956 16 079 14 379 10 190

5.2. grafikuli failebis popularuli formatebi. BMP (Windows Device Independent Bitmap) formati warmoadgens Windows-is sakuTar formats, mas aRiqvams yvela grafikuli readaqtori, romelic Windows-is garemoSi muSaobs. mas iyeneben rastruli gamosaxulebis, rogorc indeqsirebuli (256 feramde) ise RGB feris (16.700.00 toni) damaxsovrebisas. SesaZlebelia RLE principiT SekumSvis gamoyeneba, Tumca ar aris rekomendirebuli, radgan bevri progrma aseT failebs ver aRiqvams. WMF (Windows Metafile) Windows-is kidev erTi sakuTari formatia, romelic emsaxureba veqtorTa buferiT (Clipboard) gadacemas. is Windows-is TiTqmis yvela programiT aRiqmeba, romelic ase Tu ise dakavSirebulia veqtorul grafikasTan. amasTanave, unda avRiniSnoT, rom miuxedavaT misi moCvenebiTi simartivisa da universalurobisa, mas ukidures SemTxvevebSi, mxolod SiSveli veqtorebis gadacemisas iyeneben, radgan WMF amaxinjebs fers da ver imaxsovrebs mTel rig parametrebs, romelic sxvadasxva veqtorul redaqtorebSi eniWebaT obieqtebs. GIF (Graphics Interchange Format) es grafikuli gacvlis formati specialurad damuSavda CompuServe firmis mier, qselSi samuSaod, rogorc rastruli gamosaxulebis arqivad damaxsovrebis formati. daarqivebisTvis, rogorc ukve viciT, iyenebs LZW meTods. miuxedavad misi kompaqturobisa, rogorc

naxazidan Cans, rom 4-jer SekumSva gamosaxulebis vizualur xarisxze praqtikulad ar aisaxeba(nax.4-2). mciredi defeqtebi iwyebs gamoCenas roca SekumSvis koeficienti 8-is farglebSia (nax.4-3). ufro Zlieri SekumSvisas (konkretuli magaliTisTvis 12-ze meti) gamosaxulebaze seriozuli defeqtebi Cndeba(nax.4-5). JPEG-SekumSvis algoriTmis damaxasiaTebeli Taviseburebebi, romelic Zlieri SekumSvis dros vlindeba, kargad Cans nax.4-5-ze: gifsis efeqti ("moZagZage" Saravandi) mkveTr sazRvrebTan. blokuri struqtura (8x8 piqseli), romelic kargad gamoikveTa cis gamosaxulebaze. es defeqtebi am algoriTmis damaxasiaTebelia da safuZvlad udevs TviT algoriTms. maTi Sesusteba SesaZlebelia mxolod SekumSvis koeficientis eqsperimetulad SerCevis xarjze.

91

92

nebismier sxva formats, GIF sac gaaCnia garkveuli naklovanebebi. is muSaobs mxolod 256 ferTan, amitom sruliad miuRebelia polografiisaTvis da gamosaxulebis maRali xarisxiT gadasacemad. GIFis Zveli versia ver muSaobs alfa-arxebTan, gaumjobesebuli muSaobs, magram mxolod erT gamWvirvale ferTan. TIFF (Tagged Image File Format) firma Aldus-is mier damuSavebuli, aparatulad damoukidebeli formatia. is muSaobs praqtikulad yvela programasTan, romelic dakavSirebulia grafikasTan da dReisaTvis erTerTi yvelaze gavrcelebuli da saimedoa. TIFF saukeTeso arCevania rastruli grafikis, veqtorul programebSi da sagamomcemlo sistemebSi importirebisas. is muSaobs ferTa modelebis mTel diapazonze: monoqromuli, RGB, CMYK da Pantoneis damatebiT ferebTan. TIFF iyenebs SekumSvis LZW meTods da praqtikulad erTaderTi formatia, romelic oTxze met arxs imaxsovrebs, alfa-arxebs da uamrav sxva damatebiT informacias. PS (Adobe PostScript) PostScript sxvadasxva tipis dokumentTa furclebze ganlagebuli teqstisa da grafikis aRweris ena (lazeruli printerebis marTvis ena), romelic firma Adobes mieraa damuSavebuli. am formatis failebi, failSive inaxavs TviT dokuments, yvela dakavSirebul fails, gamoyenebul Sriftebs, da aseve sxva danarCen damatebiT informacias: ferTa dayofa, damatebiTi platebi, naxevartoniani rastri yoveli platisTvis

da gamotanis mowyobilobisTvis saWiro sxva monacemebi. Tu faili sworad aris daxuruli, maSin mniSvneloba ara aqvs Tu ra plaTformazea (programaSia) is gakeTebuli. unda gaviTvaliswinoT mxolod enis versia. ena PostScript - sakmaod didi Temaa. Cven SevexebiT uSualod masTan dakavSirebul formats. EPS (Encapsulated PostScript) EPS - gamartivebuli PostScript. erT failSi ver Tavsdeba erT furcelze meti da ver imaxsovrebs printeris rig dayenebebs. EPS-Si, iseve rogorc PostScript beWdvis failebSi, iwereba samuSaos saboloo varianti, Tumca zogierTi programa (Adobe Illustrator, Photoshop Macromedia FreeHand) mas samuSaodac iyenebs. EPS iqmneba TiTqmis yvela grafikul programaSi da mas ZiriTadad iyeneben veqtorebisa da rastrebis sagamomcemlo sistemaSi gadasacemad. mis gamoyenebas azri aqvs mxolod maSin, roca monacemTa gamotana xorcieldeba PostScript mowyobilobaze. EPS imaxsovrebs beWdvisTvis aucilebel yvela ferTa modelebs, maT Soris Duotone, da aseve Clippind Path veqtoruli konturi. failTan erTad SeiZleba davimaxsovroT eskizic (Image header). es aris kopia PICT, TIFF an WMF formatSi, romelic EPS Tan erTad imaxsovreba da failSi Caxedvis saSualebas iZleva, radganac misi gaxsna redaqtirebisaTvis mxolod Photoshop da Illustrator SeuZlia. Tavdapirvelad EPS damuSavda rogorc veqtoruli formati, mogvianebiT gamoCnda misi saxesxvaoba - Photoshop EPS.

93

94

isic imaxsovrebs eskizs, da garda amisa Photoshop-is filtr EPS gaaCnia Zalian sasargeblo funqcia Encoding (kodireba) monacemTa kodireba ASCII formatSi (), faili am dros izrdeba zomaSi, magram samagieroT yvelgan ixsneba da mis gamotanazec problemebi ar iqmneba. JPEG, JPG (Joint Photographic Exerts Group). am formatis Taviseburebebi ukve sakmaod vrclad ganvixileT, amitom moviyvanT mis mokle daxasiaTebas. iyenebs Zlieri SekumSvis algoriTms informaciis danakargiT; iZleva SekumSvis donis arCevis saSualebas; ar iZleva animaciisa da gamWvirvaleobis gamoyenebis saSualebas; iyeneben maRalxarisxiani, realisturi fotoebis damaxsovrebisTvis; iZleva 16 milionamde feris gamoyenebis saSualebas. PDF (Portable Document Format) firma Adobees mier SemoTavazebuli es formati PostScript-is nairsaxeobaa. is platformisgan damoukidebelia da imaxsovrebs ilustraciebs (veqtoruls da rastruls) da teqstebs mravalricxovani SriftebiT da hiperteqsturi mimarTvebiT. dokumentis gadasatani formatis (Portable Document Format) zoma mcire unda iyos, amitom iyeneben arqivacias da Tanac yoveli tipis obieqtisTvis Sesabamis xerxs iyeneben. am formatTan samuSaod firma Adobeem

Seqmna programuli paketi Acrobat . praqtikulad yvela programa iZleva PDFfailis Seqmnis saSualebas. e.i. nebismier programaSi Seqmnili ilustrirebuli, mravalricxovani SriftebiT da hiperteqstebiT datvirTuli dokumenti PDFfailSi eqsportirdeba da SesaZlebelia misi eleqtronuli formiT gadacema, rogorc qselSi ise nebismier periferiul mowyobilobaze, ise rom ar vizrunoT ferTa daSlaze, kavSirebze, da sxva beWdur problemebze. Sesabamisad PDFfaili ixsneba programa Acrobat Si da misi Tanamedrove versiebi (Adobe Acrobat 6.0 Professional) am dokumentze uamravi operaciebis Catarebis saSualebas iZleva. PSD (Adobe Photoshop Document) PSD popularuli rastruli programis Photoshopis sakuTari formatia. is saSualebas iZleva davimaxsovroT mraval feniani gamosaxuleba Tavisi maskebiT, damatebiTi arxebiT, konturebiT da sxva informaciiT yvelaferi rac PhotoshopSi keTdeba. PSD gafarToebas yvelaze kargad aRiqvams programa Corel PHOTO-PAINT, gebulobs mis mravalfenianobas da xsnis fails 100% -iani koreqtulobiT. AI (Adobe Illustrator Document) programa Adobe Illustrator is sakuTari formatia. erT failSi SeuZlia mxolod erTi furclis Senaxva, aqvs patara samuSao veli sul 3x3 metri. Tavisi ilustrirebis saSualebebiT ufro sustia vidre programa CorelDRAW, magram miuxedavaT amisa, misi formati AI , gamoirCeva

95

96

udidesi stabilurobiT da SeTavsebadobiT PostScript Tan. AI SeTavsebadia TiTqmis yvela veqtoruli grafikis programasTan, amitom is yvelaze kargi Suamavalia, veqtorTa erTi programidan meoreSi gadacemisas. CDR (CorelDRAW Document) programa CorelDRAW s sakuTari formatia. CorelDRAW veqtoruli grafikis profesionalur programad iTvleba. CDR failebSi veqtorisa da rastris arqivacia calcalke xdeba, SesaZlebelia Sriftebis danergva, am failebs gaaCniaT didi samuSao veli 45x45 metri, xasiaTdeba mravalfurclianobiT da misi failebis importirebac bevr programas SeuZlia.

6. rastruli informaciis Setana/gamotanis mowyobilobebi. vizualuri informaciis Setana/gamotana Cven ganvixileT cifruli informaciis Setana/gamotanis procesi, da es ar iyo dakavSirebuli informaciis vizualizaciisTan. mTavari kriteriumi iyo xarisxi da gamosaxulebaTa SekumSvis algoriTmebis efeqturoba. es mniSvnelovania cifruli informaciis gare matareblebze damaxsovrebisas da qselis arxebiT gadacemisas. radgan informaciis gacvla eleqtrul mowyobilobebs Soris xdeba, amitom adamianis mxedvelobiTi aRqmis Taviseburebebi gaTvaliswinebulia mxolod erT sakiTxSi informaciis dakargvis dasaSvebi donis Sefaseba SekumSvis zogierT algoriTmSi. am TavSi Setana/gamotanis mowyobilobaTa im klass vixilavT, romelic emsaxureba uSualod vizualuri informaciis gardaqmnas eleqtronul formaSi da piriqiT. cifruli informaciis Setanis mowyobilobebs miekuTvneba: cifruli foto- da kinokamerebi, skanerebi, grafikuli planSetebi da sxva. gamotanis mowyobilobebs ki monitorebi, printerebi, ploterebi da sxva.

97

98

6.1. cifrul gamosaxulebaTa Setanis mowyobilobebi. Setanis mowyobiloba emsaxureba vizualuri informaciis gardaqmnas eleqtronul (cifrul) formaSi da mis Setanas kompiuterSi. vizualuri informaciis wyaro SeiZleba iyos uSualod buneba, misi vizualuri kopioebi (suraTi, foto) da TviT adamiani. pirvel SemTxvevaSi Setanis mowyobilobis saxiT iyeneben cifrul kamerebs, skanerebs, rendgenis an ultrabgeris aparatebs da sxva. ufro xSirad informacia qaRaldis matareblebze da slaidebzea warmodgenili, risTvisac arsebobs uamravi sxvadasxva tipis mowyobiloba saerTo dasaxelebiT skaneri. vizualuri informaciis Setanisas, informacia gadadis yovelgvari Sinaarsobrivi damuSavebis gareSe, amitom damaxinjeba SeiZleba moxdes mxolod mowyobilobaTa Taviseburebidan gamomdinare.

warmodgenil gamosaxulebas uSualod kompiuterSi gadaitans. 6.1.1. cifruli kamerebi. bolo wlebSi cifruli kamerebis warmoeba namdvil bums ganicdis, rac gamowveulia pirvel rigSi, internetis swrafi ganviTarebiT, sadac Zalian gaizarda moTxovnileba saSualo (ekranuli) xarisxis fotoebze. da meore faqtori maRalxarisxiani personaluri kompiuterebi da feradi printerebi yvelasTvis xelmisawvdomi gaxda. ris gamoc, cifrulma kameram, personaluri kompiuteris standartuli periferiuli mowyobilobis statusi miiRo. cifruli kameris muSaoba TiTqmis ar gansxvavdeba Cveulebrivi fotokameris muSaobisgan. sinaTle, obieqtivis gavlis Semdeg fokusirdeba sinaTlisadmi mgrZnobiare firze (nax.1). Tumca, fotofiris magivrad, aq gamoyenebulia specialuri matrica e.w. matrica muxtkavSirian xelsawyoze. am matricis elementebi mgrZnobiarea ZiriTadi ferebis (wiTeli, mwvane da lurji) mimarT. matricis yovel elementSi, masze dacemuli sinaTlis raodenobis proporciulad, formirdeba eleqtruli muxti. eqspoziciis Semdeg, matricis yoveli elementis muxti striqonobiT ikiTxeba da analogo-cifruli gardamsaxis saSualebiT cifrul kodSi gardaiqmneba. es kodi, am matricis Sesabamis

meore SemTxvevaSi - adamiani TviTon qmnis


gamosaxulebas. Setanis erTerTi grafikuli mowyobiloba, romelsac mudmivad viyenebT mausia, romelic xatvisTvis arc Tu ise mosaxerxebelia. ufro profesionaluri samuSaoebisTvis iyeneben e.w. grafikul planSetebs, romelic specialur planSetze kalmiT xatvis saSualebas iZleva. am SemTxvevaSi Seqmnili gamosaxulebis xarisxi, adamianis xelzea damokidebuli, radgan jer ar arsebobs mowyobiloba, romelic adamianis mier

99

100

elementze moxvedrili sinaTlis (ufro swored, feradi komponentis) sikaSkaSis proporciulia.

kameras aqvs patara Txevadkristaluri displei, romelic kameris ukana mxares aris ganTavsebuli da Zalian mosaxerxebelia fotos xarisxisa da kompoziciis regulirebisaTvis. cifruli informaciis Semdgomi damuSavebisaTvis, cifruli kamerebis umravlesobas aqvs Setana/gamotanis porti - informaciis kompiuterze gadasacemad da uSualod printerze dasabeWdad. ganvixiloT cifruli kameris zogierTi Tavisebureba momxmareblis TvalsazrisiT. mTvari kiTxva miRebuli gamosaxulebis xarisxi. arsebobs profesionaluri, studiuri kamerebi, romelic iZleva umaRlesi xarisxis gamosaxulebebs, magram maTi fasi ramodenime aTeul aTas dolars da metsac aRwevs. arsebobs aseve masiur momxmarebelze gaTvlili cifruli kamereebi, romelTa fasic misaRebia da rac mTavaria maTi SesaZleblobebi yoveldRiurad umjobesdeba. erTerTi ZiriTadi parametria - matricis zoma Tanamedrove bituri kamerebi ukve megapiqseluri matriciT xasiaTdebian, romelTa zomaa 1280x960, 1600x1200 da metic. aseTi kamerebi, A4 formatis suraTis maRal poligrafiuli xarisxiT davbeWdvis saSualebas iZleva. zogierTi kameris procesori, specialuri matricis gadawyvetaze ufro maRal gadawyvetas gvaZlevs, damatebiTi xazebisa da konturebis generaciisa da interpolaciis xarjze. miuxedavaT amisa,

nax.1. cifruli kameris muSaobis principi.

cifruli kodis miRebis Semdeg, informacia miewodeba sasignalo procesors, romelic kameris donis mixedviT, sxvadasxva operaciebs asrulebs. es operaciebi dakavSirebulia tonis da feris koreqciaTan da miRebuli cifruli gamosaxulebis SekumSvasTan. procesoris mier informaciis winaswari damuSavebis Semdeg gamosaxuleba cifruli kameris mexsierebaSi Caiwereba. Cveulebriv, yvela Tanamedrove cifrul

101

102

gadawyvetis TvalsazrisiT cifruli kamerebi mainc CamorCebian firian kamerebs, da roca Zalian maRali xarisxia saWiro, maT gamoyenebas ar gvirCeven, magram es mxolod dRes. cifruli kamerebis dadebiTi mxarea Crdilebis kargi damuSaveba, uaryofiTi mcire dinamiuri diapazoni speqtris wiTel ubanze. cifruli gamosaxulebis xarisxze aparatuli SekumSvac moqmedebs, romelic maTi damaxsovrebisas xorcieldeba. Tanamedrove kamerebSi SesaZlebelia SekumSvis donis SekveTa, da Sesabamisad gamosaxulebis xarisxic regulirebadia. yvelaze xSirad iyeneben SekumSvis JPEG algoriTms. cxadia, gamosaxulebis xarisxze moqmedebs gamoyenebuli optikac. faqtiurad yvela cifruli kamera muSaobs avtofokusirebadi linzebiT, romelTa fokusirebis manZili 8 mm-ia, rac firebiani obieqtivis 35 mm-s Seesabameba, radgan matricis zoma gacilebiT mcirea, 35 mm-iani firis kadris zomasTan SedarebiT. Tanamedrove kamerebSi Cveulebriv moZrav linzebs (zoom) iyeneben, romelic obieqtivis fokusirebis zomis cvlis saSualebas iZleva. Zalian mniSvnelovani sakiTxia matricebis mgrZnobeloba, romelic Seesabameba ISO mgrZnobelobas 100dan 200 erTeulamde. zogierTi kameris matricebi muSaoben 400 erTeuliani mgrZnobelobiT, magram xarisxis mkveTri gauaresebiT. kamerebis umravlesobisTvis eqspoziciis dro icvleba 1/4-dan 1/500 wamamde.

cifruli gamosaxulebis kameraSi damaxsovrebisaTvis iyeneben ori tipis mexsierebas cvlad Flashkartebs da miniaturul myar diskebs (vinCesterebs). Tanamedrove Flashkartebis moculoba 4dan 64mde megabaitia. 4mb_Si inaxeba 50mde dabali xarisxis (640x480) an 20-mde saSualo xarisxis (1024x768) fotosuraTi. Flashkartebs ar Wirdeba kveba informaciis SenaxvisTvis, amitom Zalian mosaxerxebelia foto-arqivebis Seqmna. miniaturul vinCesterebs iyeneben rogorc profesionalur ise masiuri moxmarebis kamerebSi. misi tevadoba gacilebiT didia FlashkartasTan SedarebiT, rac saSualebas iZleva davimaxsovroT aTobiT aTasi suraTi. amasTanave unda aRiniSnos, rom kompiuteruli teqnika Zalian swrafad ganviTarebadi sferoa, amitom misi parametrebis ricxobrivi daxasiaTeba praqtikulad azrs moklebulia, radgan xval is mniSvnelovnad Seicvleba. 6.1.2. skanerebi. Tanamedrove skanerebs yvelaze xSirad qaRaldis matareblebze arsebuli informaciisa da fotoebis Sesatanad iyeneben. bolo wlebSi farTo gamoyeneba aqvs slaid-skanerebsac, romelic saSualebas iZleva pirdapir slaidebidan an negativebidan SevitanoT gamosaxuleba. es gacilebiT mosaxerxebelia, radgan Tavidan vicilebT beWdvisa da Semdgomi skanirebis

103

104

process. arsebobs iseTi tipis skanerebic, romelTa saSualebiTac ara marto brtyeli qaRaldis, aramed garkveuli sagnebis (magaliTad, kalmistari, instrumentebi, qsovilebi, Zvirfasi qvebi da sxva) skanirebac SeiZleba (nax.2).

nax.2. planSeturi skaneri mcire zomis sagnebis skanirebisTvis.

ZiriTadad arsebobs: xelis, planSeturi, barabniani da slaid-skanerebi. arsebobs saproeqcio skanerebic, magram dRes mas ukve iSviaTad iyeneben. iseve rogorc xelis skanerebs. grafikuli informaciis SetanisTvis, yvelaze popularulia planSeturi skaneri. barabnian skaners, romelic gankuTvnilia maRali xarisxiT da gadawyvetiT skanirebisaTvis, misi fasisa da moxmarebis sirTulis gamo, ZiriTadad sagamomcemlo sistemaSi iyeneben. ganvixiloT mokled, planSeturi skaneris muSaobis principi. nax.3-ze sqematurad aris gamosaxuli TviT mowyobiloba, xolo nax.4-ze misi muSaobis principi.

nax.3. planSeturi skaneris mowyobiloba

nax.4. planSeturi skaneris muSaobis principi

105

106

rogorc nax.4-dan Cans, dasaskanirebeli orginalidan airekleba, sinaTlis wyarodan gamosuli sinaTle, areklili sinaTle sarkeebis sistemis gavliT cilindrul linzaze xvdeba, romelic sinaTlisadmi mgrZnobiare elementebis saxazavze qmnis orginalis viwro striqonis gamosaxulebas. amis Semdeg TiTqmis iseTive procesi mimdinareobs, rogorc cifruli kameris dros. signali, analogur-cifruli gardamsaxis saSualebiT gadadis cifrul formaSi, muSavdeba da gadaecema kompiuters. ase xdeba orginalis erTi striqonis erTianad amokiTxva da kompiuterSi gadacema. urika, romelzec sinaTlis wyaro da pirveli sarkea damagrebuli, preciziulad gadaadgildeba orginalis gaswvriv. yovel bijze kompiuterSi gadaecema momdevno striqoni. bolos da bolos mTeli gamosaxuleba ase striqonobiT gadaecema kompiuters. planSeturi skanerebis bevri modeli arsebobs, romelic erTmaneTisgan teqnikuri detalebiT gansxvavdeba, rac ZiriTadad gansazRvravs mis fass. saSualo xarisxis skanerebi uzrunvelyofen 300-dan 600-mde gadawyvetas 24 bitiani feris siRrmiT, rac Cveulebrivi muSaobisTvis (saSualo xarisxis fotosuraTebis damuSaveba, grafikuli informaciis monzadeba internetisTvis da a.S.) savsebiT sakmarisia. skaneris programuli uzrunvelyofa, saSualebas iZleva winaswar SevxedoT dasaskanirebel 107

gamosaxulebas, movniSnoT da davaskaniroT mxolod gamosaxulebis fragmenti, gavzardoT simkveTre da SevqmnaT gamosaxulebis arqivebi. ufro rTuli modelebi, tonuri da feradi balansis daregulirebasac axerxeben pirdapir skanirebis dros. 6.2. rastruli grafikuli informaciis gamotanis mowyobilobebi. grafikuli informaciis vizualuri formiT gamotanis mowyobilobebi konkretulad adamianisTvisaa gankuTvnili. grafikuli informaciis kompiuteruli damuSavebis procesi maSin dasruldeba, roca is adamianis TvalisTvis misaRebia. swored amas emsaxureba es mowyobilobebi. iseve rogorc yvela sxva kompiuteruli mowyobiloba, gamotanis mowyobilobebic ganicdian mkveTr progress. am mowyobilobebs miekuTvneba sxvadasxva xarisxisa da teqnologiis monitorebi da printerTa uamravi modeli. 6.2.1. monitorebi. albaT Zneli warmosadgenia Tanamedrove kompiuteri grafikuli monitoris gareSe, Tumca oci wlis win es Cveulebrivi movlena iyo. grafikuli monitoris saSualebiT yvelafris vizualizaciaa SesaZlebeli, rac kompiuteris SigniT xdeba. arsebobs oTxi ZiriTadi principi, razec monitorebis muSaobaa dafuZnebuli: eleqtron-sxivuri milaki

108

Txevadkristaluri displei displei avtoeleqtruli emisiiT plazmuri displei ganvixiloT pirveli tipis monitorebi, romelic yvelaze gavrcelebulia da sakmaod farTod iyeneben. rogor muSaobs eleqtron-sxivuri milaki albaT yvelasTvis cnobilia (nax.5).

magram Cven gvainteresebda mxolod muSaobis ZiriTadi principi. ferad monitorebSi iyeneben sam eleqtronul konas (TiTo-TiTos wiTel, mwvane da lurj ferTa komponentebze) da sami tipis luminofors, romelic naTdeba wiTlad, mwvaned da lurjad, Sesabamisi eleqtronuli konis zemoqmedebiT. Tu CarTuli monitoris ekrans lupiT SevxedavT, davinaxavT sami ZiriTadi feris luminoforis laqebs (nax.6). mezobel laqebs Soris manZilebi, Tvalis sivrcul gadawyvetaze naklebia, amitom xdeba wiTeli, mwvane da lurji laqebis TanamTxveva. rezultaturi (majamebeli) feri damokidebulia am laqebis naTebis intensivobaTa Tanafardobaze.

nax.5. eleqtron-sxivuri milakis muSaobis principi.

nax.6. feradi monitoris ekranis sruqtura (TeTri feris ubani)

eleqtruli sxivi (ferad kineskopSi sami sxivia) formirdeba eleqtronuli gamonafrqvevebiT. gadamxreli sistemis saSualebiT es sxivi SeiZleba daskanirdes striqonobiT kineskopis ekranis gaswvriv. ekrani dafarulia luminoforiT, romelic naTdeba eleqtronuli konis zemoqmedebiT, Tanac naTebis sikaSkaSe, konis intensivobis proporciulia. ekranze skanirebis procesSi, konis intensivobis cvlilebiT, SeiZleba gamovsaxoT nebismieri suraTi. rasakvirvelia es Zalian gamartivebuli sqemaa,

Tanamedrove monitorebi feradi kineskopebiT, xasiaTdebian gamosaxulebis saukeTeso xarisxiT, kaSkaSa da gajerebuli ferebiT da maRali simkveTriT. aseT monitorebs mxolod ori nakli aqvs didi sigrZe da Sesabamisad masac. saqme imaSia, rom monitors rac ufro ganieri ekrani aqvs miT metia misi sigrZe. yovel erT diuim siganeze emateba erTi diuimi sigrZe. farTo gamoyeneba aqvs 14,15 da 17 diuimian monitorebs. 21 diuimiani monitorebi ZiriTadad

109

110

profesionaluri TvalsazrisiT gamoiyeneba mxatvruli dizainsa da arqiteqturaSi. 6.2.2. printerebi. Tanamedrove printerebi xasiaTdebian beWdvis maRali xarisxiT, swrafqmedebiT da SedarebiT dabali fasebiT. arsebobs beWdvis sakmaod bevri principi, magram Cven ganvixilavT mxolod ori tipis printerebs lazeruls da Wavlurs. maTi swori gamoyenebisaTvis aucilebelia zogadad mainc vicodeT Tu rogor muSaoben es printerebi.

lazeruli printeri. misi muSaobis principi Zalian


gavs qseroqsis muSaobis princips. printeris ZiriTadi nawilia metalis doli fotomgrZnobiare naxevargamtaruli safariT (nax.7).

Tavdapirvelad dolis zedapiri Tanabrad imuxteba. sibneleSi es muxti ise inaxeba, rogorc kondesatorSi. doli nela brunavs. am dros lazeris sxivi gairbens dolis zedapirs. gaSla xorcieldeba mbrunavi mravalwaxnagiani sarkis xarjze. lazeris sxivi periodulad wydeba dasabeWdi naxatis mixedviT. wertilebi dolis zedapirze, romelzec sinaTle ecema, kargavs eleqtrul muxts, radgan naxevargamtaruli safari sinaTlis zemoqmedebisas iwyebs denis gatarebas. amgvarad dolis zedapirze Cndeba dasabeWdi suraTi, romelic eleqtruli muxtebis arsebobas an ar arsebobas asaxavs. amis Semdeg toneris (mRebavis) fxvnilis Semcveli specialuri mowyobiloba, dols dafaravs fxvniliT. toneris nawilakebs iseTive eleqtruli muxti aqvs rogorc dolis sawyis zedapirs. e.i. dols ewebeba mxolod im wertilebSi, romlebic sinaTlis zemoqmedebis qveS iyo, radgan dolis is nawilebi, romlebsac SenarCunebuli aqvs muxti ganizidavs toners (erTsaxeliani muxtebi ganizidebian). exla ukve dolis zedapirze realuri, xilvadi suraTia, romelic toneris nawilakebisgan Seiqmna. amis Semdeg qaRaldis furceli mWidrod ekvris dols, toneri cxeldeba da gadadis qaRaldze. axali furclis dabeWdvamde, doli toneris narCenebisgan iwmindeba specialuri daniT, da is kvlav mzad aris Semdgomi muSaobisTvis.

nax.7. lazeruli printeris sqema.

111

112

cxadia, Cven ganvixileT mxolod sqema. realurad yvelaferi gacilebiT rTulia. arsebobs lazeruli beWdvis uamravi variacia, rac mis maxasiaTeblebs da fass gansazRvravs. lazerul printerebs bevri dadebiTi Tviseba aqvT: beWdvis kargi xarisxi, maRali gadawyveta da siCqare. da mxolod erTi nakli aqvT SedarebiT maRali fasi, gansakuTrebiT es ferad printerebs exeba, amitom feradi beWdvisas ufro xSirad Wavlur printerebs iyeneben. Wavluri printerebis muSaobis principi sruliad gansxvavebulia lazerulisgan. aq gamosaxuleba formirdeba melnis wveTebisgan, romelic ifrqveva sabeWdi Tavis uwvrilesi saqSenebidan. Tavi gadaadgildeba da Seavsebs gamosaxulebis erT striqons. Tavis ukan dabrunebis Semdeg qaRaldi daiZvreba erTi striqoniT, da es procesi gameordeba manam, sanam ar Seivseba mTeli gamosaxuleba. Cveulebriv TavSi bevri saqSenebia, magaliTad Epsonis firmis bolo modelebSi maTi ricxvi 128-s udris. Tavebs ansxvaveben melnis wveTebis formirebis wesis mixedviT. arsebobs ori meTodi Termuli (nax.8) da piezoeleqtruli (nax.9).

nax.8. wveTis Camoyalibebis Termuli meTodi.

Termuli wesis dros iyeneben afskuri rezistoris swrafi gaxurebis efeqts. afskuri rezistori an uSualod saqSenTan Tavsdeba, an saqSenis Sesasvlel arxTan. denis impulsis gatarebisas Txelafskiani rezistori Zalian swrafad cxeldeba (500 gradusamde) da acxelebs mis garemomcvel melans. am dros iqmneba orTqlis buStula, romelic farTovdeba da saqSenidan gamodevnis melnis wveTs. denis gamorTvis Semdeg, rezistori ucbadve civdeba, orTqlis buStula ikumSeba da iwovs melnis axal porcias. es procesi sqematurad gamosaxulia nax.8-ze meore meTodi piezoeleqtruli. arsebobs specialuri masala piezoeleqtriki, romelic Zabvis zemoqmedebiT icvlis zomas da Tanac Zalian

113

114

swrafad. piezoelementi ise konstruirdeba rom Zabvis miwodebisas is iRuneba. aseTi piezoelementi Tavsdeba kameris kedelSi safrqvevTan (nax.9). Zabvis miwodebisas kameris SigniT Seiqmneba SekumSuli are, romelic safrqvevidan melnis gamodevnis pirobas Seqmnis.

literatura

1. .., .., . 2- . , 2006. 2. ., ., . , 2006, 1072. 3. ., ., . .: , 2001. 604 . ISBN 5-03-002143-4 4. -, Photoshop Windows. , 2000, 830.

nax.9. wveTis Camoyalibebis piezoeleqtruli meTodi.

Tanamedrove Wavluri printerebi gamoirCevian beWdvis kargi xarisxiT. Tumca maT ori mniSvnelovani nakli aqvT beWdavs dabali siCqariT da beWdvis kargi xarisxis uzrunvelsayofad iTxovs specialur qaRalds.

115

116

Você também pode gostar