Você está na página 1de 320

PENA SUSPENSA

Jcun-Puu Sutc

PENA SUSPENSA

OS CAMINHOS DA LIDEFDADE

VOLUME II

Tuduuo dc Ancu Pctngu

Ttuo ognu. Lcs CIcnns dc u LIctc Lc Suss


2
SEXTA-FEIFA 23 DE SETEMDFO

Dczasscis Ioras c irinia cn Dcrlin, quinzc c irinia cn
Londrcs.
O Ioicl cnicdiava-sc na colina, dcscrio c solcnc, con un vclIo
no scu inicrior. En Angoulcnc, MarsclIa, Cand, Douvrcs,
cnsavan. Quc csiara clc a fazcr? Sao nais dc ircs Ioras, orquc
nao dcscc? Elc csiava scniado no salao con as crsianas
scniccrradas, os olIos arados sol as cscssas solrancclIas, a
loca ligcirancnic alcria, cono sc lIc vicssc ncnoria una
lcnlrana nuiio aniiga. Ja nao lia, a sua nao vclIa c nalIada,
quc ainda scgurava os acis, cndia ao longo dos joclIos.
Voliou-sc ara Horacc Wilson c crguniou. Quc Ioras sao?, c
Horacc Wilson rcsondcu. Quairo c ncia, nais ou ncnos. O
vclIo crgucu os scus grandcs olIos, csloou un sorriso anavcl c
dissc. Esia calor. Un calor cncarniado, crciianic, faiscanic,
iinIa cado solrc a Euroa; as cssoas iinIan calor nas naos,
nos olIos, nos lrnquios; cscravan cnjoadas dc calor, dc ocira c
dc angusiia. No airio do Ioicl, os jornalisias cscravan. No aiio
ircs noiorisias cscravan inovcis ao volanic dos scus carros; do
ouiro lado do Fcno, inovcis no airio do Hoicl Drccscn, russianos
alios c vcsiidos dc ncgro cscravan. Milan Hlinla nao cscrava
nais. Dcsdc a anicvcscra quc dciara dc cscrar. Houvcra aquclc
dia csado c sonlrio, coriado or una ccricza fulguranic. Elcs
alandonaran-nos! Dcois rcconcara a narcIa do icno,
livrcncnic; os dias ja nao sc vivian or si ncsnos, ja nao cran
scnao dias scguinics c doravanic so Iavcria dias scguinics.
s quinzc Ioras c irinia MaiIicu ainda cscrava, lcira dc
un fuiuro Iorrvcl; no ncsno insianic, s dczasscis c irinia, Milan
ja nao iinIa fuiuro. O vclIo lcvaniou-sc, airavcssou o salao, dc
joclIos firncs, nun asso nolrc c saliiianic. Diz. ScnIorcs! c
sorri anavclncnic; ousou o docuncnio solrc a ncsa c alisou as
folIas con o unIo ccrrado; Milan colocara-sc dianic da ncsa; o
jornal alcrio colria ioda a largura do olcado. Milan lcu cla sciina
vcz.
O rcsidcnic da Fcullica, c con clc o Covcrno, nao
udcran dciar dc acciiar as roosias das duas grandcs
oicncias a rcsciio das lascs ara una fuiura aiiiudc. Nada nais
nos rcsiava fazcr, una vcz quc ficanos sos. Ncvillc Hcndcrson c
Horacc Wilson aroinaran-sc da ncsa, o vclIo voliou-sc ara
clcs, con un ar inofcnsivo c vazio, c dissc. Mcus scnIorcs, cis o
quc nos rcsia fazcr. Milan cnsava. Nada nais odia scr fciio.
Un runor confuso cnirava cla jancla c Milan cnsava. Ficanos
sos.
Una vozinIa fina ouviu-sc da rua. Viva Hiilcr!
Milan corrcu jancla.
3
Escra un ouco griiou. Escra quc cu dcsa!
Ouviu-sc una fuga dcsasirada, o laicr dc galocIas; ao fundo
da rua o garoio voliou-sc, rcnccu o lolso da llusa c s-sc a
fazcr novincnios con o lrao. Duas ancadas sccas conira a
arcdc.
o cqucno LicllnccIi dissc Milan , csia a dar o scu
asscio.
Dclruou-sc. a rua csiava dcscria cono aos doningos. Os
ScIocnIof iinIan cndurado na varanda landciras vcrnclIas c
lrancas con cruzcs ganadas. Todos os osiigos da casa vcrdc
csiavan fccIados. Milan cnsa. Nos nao icnos osiigos.
rcciso alrir iodas as janclas dissc clc.
Porquc? crguniou Anna.
Quando as janclas csiao fccIadas, clcs visan as vidraas.
Anna cncolIcu os onlros.
Dc ioda a nancira... rciorquiu cla. Os canios c griios
cIcgavan cn grandcs rajadas indcfinidas.
Coniinuan na raa iornou Milan.
Pousara as naos no ciioril c cnsava. Esia iudo acalado.
Un Ioncn corulcnio surgiu ao fundo da rua. Trazia una
nocIila s cosias c aoiava-sc a un lasiao. Parccia cansado,
scguian-no duas nulIcrcs, curvadas sol o cso dc cnorncs
fardos.
Os JagcrscIniii csiao dc volia diz Milan scn sc voliar.
TinIan fugido na scgunda-fcira iardc c dcvian icr
airavcssado a fronicira na noiic dc icra ara quaria-fcira.
Voliavan agora dc calca crguida. JagcrscIniii
aroinou-sc da casa vcrdc c suliu os dcgraus da cnirada. Un
csiranIo sorriso dcscnIava-sc no scu rosio cnocirado. Ps-sc a
rocurar nos lolsos do alcio c iirou una cIavc. As nulIcrcs
Iavian largado os fardos no cIao c olIavan ara clc.
Volias quando ja nao Ia crigo! griiou-lIc Milan.
Anna diz con vivacidadc.
Milan!
JgcrscIniii crgucra a calca. Viu Milan c os scus olIos
claros lrilIaran.
Volias quando ja nao Ia crigo.
Sin, volio griiou JgcrscIniii. E iu, iu vais-ic
cnlora!
Dcu una volia cIavc na fccIadura c cnurrou a oria; as
duas nulIcrcs cniraran airas dclc. Milan voliou-sc.
Covardcs inundos! griiou.
4
Tu rovoca-los dissc Anna.
Sao uns covardcs insisiiu Milan da raa suja dos
Alcnacs. Lanlian-nos as loias Ia dois anos.
Nao inoria. Nao dcvcs rovoca-los.
O vclIo arou dc falar; a sua loca crnanccia cnircalcria
cono sc, cn silcncio, coniinuassc a cniiir oinics solrc a
siiuaao. Os scus grandcs olIos rcdondos cncIcran-sc dc
lagrinas, iinIa arqucado as solrancclIas, c olIava ara Horacc c
Ncvillc con un ar dc inicrrogaao. Elcs calaran-sc, Horacc fcz un
novincnio lrusco c dcsviou o olIar; Ncvillc dirigiu-sc ara a
ncsa, cgou no docuncnio, considcrou-o or un insianic c
afasiou-o con dcsconicniancnio. O vclIo ficou crlco; alriu os
lraos cn sinal dc inoicncia c confiana. Dissc cniao cla quinia
vcz. Enconiro-nc cn facc dc una siiuaao inicirancnic
inrcvisia; cnsava quc discuiiranos iranquilancnic as
roosias dc quc cu cra oriador... Horacc cnsa. VclIa raosa!
Ondc vai clc luscar csia voz dc avozinIo? Diz. Dcn Ecclcncia,
dcniro dc dcz ninuios csiarcnos no Hoicl Drccscn.
LarcIcn cIcgou dissc Anna. O narido csia cn Praga;
cla csia inquicia.
Ela quc vcnIa ara a nossa casa.
Sc iu cnsas quc csiara nais iranquila rciorquiu Anna a
sorrir. Con un louco cono iu, quc sc c jancla ara insuliar
as cssoas na rua...
Elc olIou ara o scu rosio fino c calno, con iraos vincados,
ara os onlros csirciios, o vcnirc cnornc.
Scnia-ic dissc clc. Nao gosio dc ic vcr dc c.
Ela scniou-sc, cruzou as naos solrc o vcnirc; o ardina
arcgoava jornais, griiando. Paris-Soir, uliina cdiao, rcsian-nc
dois, conrcn-nos. Elc iinIa griiado ianio quc ficara rouco.
Mauricc conrou o jornal. Lcu. O rinciro-ninisiro CIanlcrlain
cnviou ao cIancclcr Hiilcr una caria qual, cono sc acrcdiia nos
ncios lriianicos, csic dcvcra rcsondcr. A cnircvisia quc dcvcria
rcalizar-sc csia nanIa con o scnIor Hiilcr foi, conscqucnicncnic,
adiada ara nais iardc.
Zczciic olIava ara o jornal or cina do onlro dc Mauricc.
Pcrguniou.
Ha novidadcs?
Nao. Scnrc a ncsna coisa.
Virou a agina c viran una foiografia cscura quc
rcrcscniava una csccic dc casiclo, una Ialilidadc ncdicval, no
cino dc una colina, con iorrcs, sinos c ccnicnas dc janclas.
Codcslcrg dissc Mauricc.
a quc csia CIanlcrlain? crguniou Zczciic.
5
Parccc quc cnviaran rcforos da olcia.
Sin dissc Milan. Dois olcias. Sao scis ao iodo.
EnirincIciraran-sc no osio.
Una cnornc griiaria invadiu o quario. Anna ircncu nas o
scu rosio crnancccu calno.
Sc iclcfonasscnos!? lcnlrou cla.
Tclcfonar?
Sin, ara Prisccnicc.
Milan nosirou-lIc o jornal scn rcsondcr. Scgundo un
iclcgrana da D.N.D. daiado dc quinia-fcira, as oulacs alcnas
das rcgics dos Sudcias icrian assunido o conirolo dc
nanuicnao da ordcn aic fronicira lingusiica.
Isso ialvcz nao scja vcrdadc conirariou Anna.
Disscran-nc quc isso so aconicccu cn Egcr. Milan dcu un soco
na ncsa.
Mcu Dcus! Pcdir socorro, nais una vcz.
Esicndcu as naos; cran cnorncs c nodosas, con nancIas
cscuras c cicairizcs. iinIa sido lcnIador anics do acidcnic. OlIava
ara clas, alrindo os dcdos. Dissc.
Quc vcnIan. Dois, ircs. Vanos divcriir-nos un ouco,
juro-ic.
Virao scisccnios diz Anna. Milan laiou a calca;
scniia-sc so.
Ouvc! cclanou Anna.
Elc s-sc cscuia. ouviran-nos nais disiiniancnic; dcvian
icr-sc osio a caninIo. O odio fc-lo ircncr; ja nao via nuiio lcn c
doa-lIc o cranio. Aroinou-sc da cnoda, rcsfolgando.
Quc vais fazcr? crguniou Anna.
Elc iinIa-sc inclinado solrc a gavcia da cnoda c rcsfolgava.
Curvou-sc un ouco nais c grunIiu scn rcsondcr.
Nao dcvcs fazcr isso dissc cla.
O quc?
Nao dcvcs. Da-nc isso.
Elc voliou-sc. Anna iinIa-sc lcvaniado c csiava cncosiada
cadcira, con un ar gravc. Elc cnsou no scu vcnirc; cnircgou-lIc
o rcvolvcr.
Dcn dissc Milan. Vou iclcfonar ara Prisccnicc.
Dcsccu ao rcs-do-cIao, foi aic sala dc aula, alriu as janclas
c cgou no ausculiador.
Liguc-nc ara o osio da olcia dc Prisccnicc.
O ouvido dirciio crcclia un crciiar scco, cn ziguczaguc. O
6
ouvido csqucrdo ouvia-os. Odciic dcu una risada confusa.
Nunca soulc nuiio lcn ondc c a CIccoslovaquia dissc,
cnicrrando os dcdos na arcia. Ao fin dc un insianic Iouvc un
rudo da ligaao.
Pronio.
Milan cnsou. Esiou a cdir socorro. Acriou o ausculiador
con ioda a fora.
Aqui Pravniiz dissc clc , sou o ncsirc-cscola. Sonos
vinic cIccos, Ia ircs dcnocraias alcnacs cscondidos nuna adcga,
o rcsio csia cn Hcnlcin; csiao ccrcados or cinqucnia iios da
nilcia quc airavcssaran a fronicira onicn noiic c quc os
rcuniran na raa. O rcsidcnic da Canara csia con clcs.
Houvc un silcncio, dcois a voz aialIou, insolcnic.
Diiic! DcuiscI srccIcn.
ScIwcinlof! griiou Milan. Dcsligou c suliu a nancar.
Doa-lIc a crna. Enirou no quario c scniou-sc.
Esiao la dissc clc.
Anna foi ara junio dclc, ousou as naos nos scus onlros.
Mcu qucrido anor.
Safados! griiou Milan. Conrccndian iudo c rian-sc.
Puou-a ara os scus joclIos. O vcnirc cnornc iocava o scu.
Agora csianos sos dissc clc.
Nao osso acrcdiiar.
Lcvaniou a calca lcniancnic c olIou-a dc alio a laio; cla
cra scria c dccidida no iralalIo, nas iinIa aqucla caracicrsiica
das nulIcrcs. ncccssidadc, scnrc, dc confiar cn algucn.
Ei-los! dissc Anna.
As vozcs arccian nais roinas. dcvian csiar a dcsfilar na
rua rincial. Ao longc, os griios dc alcgria da nuliidao
asscnclIavan-sc a griios dc Iorror.
A oria csia irancada?
Esia rcsondcu Milan. Mas clcs odcn cnirar clas
janclas ou dar a volia clo jardin.
Sc sulircn... dissc Anna.
Nao icnIas ncdo. Podcn ariir iudo, quc cu nao novcrci
un dcdo.
Scniiu dc rccnic no rosio os lalios qucnics dc Anna.
Mcu qucrido anor. Sci quc c or nin quc faras isso.
Nao c or ii. Tu cs cu. E cla criana. Solrcssaliaran-sc.
iinIan iocado.
7
Nao vas jancla griiou Arna.
Elc lcvaniou-sc c foi jancla. Os JgcrscIniii Iavian alcrio
iodos os osiigos; a landcira Iiilcriana csiava cndurada or cina
da oria. Dclruando-sc, viu una sonlra ninuscula.
Dcso ja griiou clc. Airavcssou o quario.
E Marilla.
Dcsccu a cscada c foi alrir. Fojcs, griios, nusica or iodos
os lados. cra un dia dc fcsia. OlIou ara a rua vazia c o coraao
acriou-sc-lIc.
Quc vcns iu aqui fazcr? crguniou. Nao Ia aula.
Foi a nana quc nc nandou dissc Marilla. Trazia un
ccsiinIo con naas c iorradas con nargarina.
A iua nac c louca; vais voliar ara casa.
Ela dissc-nc quc o scnIor nao nc nandaria cnlora.
Esicndcu-lIc un acl dolrado cn quairo. Elc dcsdolrou c
lcu. o ai c Ccorg crdcran a calca. Pco or favor quc fiquc
con Marilla aic noiic.
Ondc csia o icu ai? crguniou Milan.
Ps-sc airas da oria con Ccorg. Tcn nacIados c
csingardas.
Acrcsccniou con ccria inoriancia. A nana fcz-nc sair
clo aiio, cla dissc quc cu csiaria nclIor aqui orquc o scnIor c
nais scnsaio.
Dcn dissc Milan. Dcn, sou scnsaio. Va, solc.
Dczasscic Ioras c irinia cn Dcrlin, dczasscis c irinia cn
Paris. Ligcira dcrcssao ao noric da Escocia. O scnIor Von
Drnlcrg aarcccu na cscadaria do Crandc Hoicl, os jornalisias
ccrcaran-no c Picrryl crguniou. Elc vai dcsccr? O scnIor Von
Drnlcrg scgurava un acl na nao dirciia, lcvaniou a csqucrda c
dissc. Nao foi ainda dccidido sc o scnIor CIanlcrlain vcra o
FuIrcr csia noiic.
aqui dissc Zczciic. Vcndia aqui florcs, nun carrinIo
vcrdc.
Esiavas lcn colocada dissc Mauricc.
Elc olIava docilncnic ara a calada, ois cra isso quc clcs
iinIan qucrido vcr, ianio cla falara naquilo. Mas nao o
inrcssionava. Zczciic largara-lIc o lrao, ria sozinIa scn rudo,
vcndo os carros assar. Mauricc crguniou.
Trazias una cadcira?
Inagina! Un lanquinIo dissc Zczciic.
Nao dcvia scr nuiio divcriido.
Na Prinavcra cra lon.
8
Ela falava-lIc cn surdina scn sc virar ara clc, cono nun
quario dc docnic; uscra-sc a fazcr novincnios con as cosias c os
onlros, a sua aiiiudc nao cra naiural. Mauricc csiava a
alorrcccr-sc; Iavia clo ncnos vinic cssoas dianic dc una
nonira, clc aroinou-sc c s-sc a olIar or cina das calcas.
Zczciic coniinuava ciasiada lcira do asscio; ouco dcois
alcanou-o c agarrou-lIc dc novo o lrao. Solrc una laca dc
vidro laidado vian-sc dois cdaos dc couro vcrnclIo con una
cnugcn, ianlcn vcrnclIa, cn ioda a volia, cono un onon
dc o-dc-arroz. Mauricc riu.
Sao saaios dissc clc nuna risada. Duas ou ircs calcas
novcran-sc. Zczciic fcz siu c afasiou-o.
Quc foi? crguniou Mauricc. Nao csianos na nissa.
Mas ncsno assin laiara a voz. as cssoas avanaran a
assos lcvcs unas airas das ouiras, arccian conIcccr-sc iodas
nas ningucn falava.
Ha lcn uns cinco anos quc nao vcnIo aqui sussurrou
Mauricc.
Zczciic nosirou-lIc o Main's con orgulIo.
E o Main's dissc-lIc cla ao ouvido.
Mauricc olIou c virou a calca. iinIan-lIc falado daquilo,
una lcla orcaria ondc os lurgucscs lclian cIananIc cn
1914, cnquanio os ocrarios cnfrcniavan a olcia. Dissc cnirc
dcnics.
Podridao!
Mas scniia-sc ouco voniadc, scn salcr orquc. Andava a
asso niudo, saliiiando; as cssoas arccian-lIc fragcis c clc
iinIa ncdo dc as nagoar.
Talvcz dissc Zczciic. Mas c una lcla rua, ncsno
assin, nao acIas?
Nada dc ciraordinario. Falia-lIc ar.
Zczciic cncolIcu os onlros c Mauricc s-sc a cnsar na
Avcnida dc Saini-Oucn. quando saa do Ioicl cla nanIa,
indivduos assavan or clc assoliando, dc nalcia s cosias,
curvados solrc o guiador das suas liciclcias. Elc scniia-sc fcliz.
uns aravan cn Saini-Dcnis c ouiros coniinuavan o scu
caninIo, ioda a gcnic ia na ncsna dirccao, a classc ocraria cn
narcIa. Dissc a Zczciic.
Aqui csia-sc con os lurgucscs. Dcran alguns assos no
ncio dc un odor a acl aronaiico c dc rccnic Mauricc arou c
cdiu crdao.
Quc dizcs? crguniou Zczciic.
Nada rcsondcu Mauricc cnvcrgonIado. Nao digo
nada.
9
TinIa, nais una vcz, cslarrado con algucn; os ouiros, ainda
quc andasscn dc olIos no cIao, davan scnrc un jciio ara sc
dcsviarcn no uliino insianic; dcvia scr una qucsiao dc Ialiio.
Vcns?
Mas clc ja nao iinIa voniadc dc andar, iinIa ncdo dc ariir
alguna coisa, c aqucla rua nao ia dar a lado ncnIun, nao iinIa
dirccao, Iavia os quc sulian ara as avcnidas, ouiros quc
dcscian ara os lados do Scna, c os quc ficavan a csfrcgar o nariz
nas viirinas, o quc rovocava rcdcnoinIos locais, nas nao
novincnios dc conjunio, scniia-sc so. Esicndcu a nao c ousou-a
no onlro dc Zczciic; acriava foricncnic a carnc airavcs do
iccido. Zczciic sorriu-lIc, cla divcriia-sc, olIava iudo con avidcz,
scn crdcr o scu ar salido, rcncia con graa as nadcgas
cqucnas. Elc fcz-lIc coccgas no cscoo c cla sorriu.
Mauricc dissc cla , ara con isso.
Elc gosiava nuiio das corcs forics con quc cla sc iniava, o
lranco quc arccia aucar c o lclo vcrnclIo das naas. Dc crio,
cla cIcirava a anqucca dc ncl. Elc crguniou-lIc cn voz laia.
Esias a divcriir-ic?
ConIco iudo dissc Zczciic con os olIos lrilIanics.
Elc largou-lIc o onlro c concaran a andar cn silcncio. cla
conIcccra lurgucscs quc vinIan conrar-lIc florcs, ara qucn
cla sorria, c alguns icniavan ncsno nanorisca-la. OlIava ara a
nuca lranca dc Zczciic c scniia-sc csiranIo, iinIa voniadc dc rir c
dc zangar-sc.
Paris-Soir griiou una voz.
Conranos? crguniou Zczciic.
o ncsno dc Ia ouco.
A nuliidao ccrcava o vcndcdor arrancando-nc os jornais scn
dizcr alavra. Una nulIcr saiu do gruo, usava saaios dc salios
alios c un ridculo cIacu na calca. Dcsdolrou o jornal c s-sc
a lcr cnquanio andava. As suas fcics ionaran un ar dcrinido
c soliou un grandc susiro.
OlIa ara aqucla scnIora dissc Mauricc. Zczciic olIou.
O Ioncn dcla csia ialvcz rcsics a ariir.
Mauricc cncolIcu os onlros. arccia iao cngraado scr-sc
infcliz con aquclc cIacu c aquclcs saaios dc nulIcrzinIa.
E cniao? dissc clc. O Ioncn dcla c un oficial.
Mcsno quc scja dissc Zczciic odc dciar or la a clc
cono os conanIciros. Mauricc olIou-a dc soslaio.
Das-nc voniadc dc rir con csscs oficiais. Vai vcr sc cn 14
clcs crdcran a clc.
Jusiancnic dissc Zczciic. Scnrc cnsci quc nuiios
10
iivcsscn norrido.
Os soldados das irincIciras c quc norrcran, c nos. Zczciic
alraou-o con fora.
OI! Mauricc, acrcdiias rcalncnic quc vai Iavcr gucrra?
Quc sci cu disso?
Dc nanIa ainda csiava convcncido quc sin c os anigos
ianlcn.
CIcgavan nargcn do Scna c olIavan ara a fila dc
guindasics c ara a draga, Iavia canaradas cn nangas dc
canisa, os duros dc Ccnncvillicrs quc cavavan una valcia ara
un calo clccirico, c cra cvidcnic quc a gucrra csiouraria. Afinal dc
conias, as coisas nao nudarian nuiio ara aquclcs canaradas.
irian ara algun lugar no Noric, cavar irincIciras dclaio do sol
qucnic, ancaados clas lalas, clos oluscs c clas granadas, ial
qual cono agora clas larrciras, clas qucdas, clos acidcnics dc
iralalIo; aguardarian o fin da gucrra cono aguardavan o fin da
niscria.
Sandrc disscra. Nos farcnos cssa gucrra, ninIa gcnic. Mas
quando voliarnos conscrvarcnos as csingardas.
Agora ja nao iinIa a ccricza dc nada. cn Saini-Oucn cra a
gucrra cn crnancncia, aqui nao. Aqui cra a az. Iavia noniras,
oljccios dc luo, iccidos coloridos, csclIos, iodo o conforio. As
cssoas arccian irisics, nas cra dc nasccna.
Porquc luiarian? Nao rccisavan dc nada, iinIan iudo.
Dcvia scr sinisiro nada cscrar scnao quc a vida coniinuassc
indcfinidancnic cono concara!
A lurgucsia nao qucr a gucrra clicou Mauricc
suliiancnic. Tcn ncdo da viioria, orquc scra a viioria do
rolciariado.
O vclIo lcvaniou-sc, conduziu Ncvillc Hcndcrson c Horacc
Wilson aic oria. OlIou-os con un ar conovido; asscnclIava-sc
a iodos os vclIos dc fcics udas quc ccrcavan o ardina na Fua
Foyalc, as lancas dc jornais dc Pall Mall Sircci, c quc nao
dcscjavan nais nada a nao scr quc a vida icrninassc cono
concara. Elc cnsava ncsscs vclIos c nos filIos dcsscs vclIos c
dissc.
Pcrguniai, alcn disso, ao scnIor Von Fillcniro sc o
cIancclcr Hiilcr julga uiil quc icnIanos una uliina cnircvisia
anics da ninIa ariida, lcnlrando-lIc quc una acciiaao dc
rincio acarrciaria ara clc a ncccssidadc dc nos conunicar
novas roosias. Insisii no facio dc quc csiou rcsolvido a fazcr o
quc for Iunanancnic ossvcl ara rcsolvcr o liigio airavcs dc
ncgociacs, ois arccc-nc incrvcl quc os ovos da Euroa, quc
nao qucrcn a gucrra, scjan lanados ara un confliio sangrcnio
or una qucsiao quc csia, cn grandc aric, rcsolvida. Doa soric.
11
Horacc c Ncvillc inclinaran-sc, dcsccran a cscadaria, a voz
ccrinoniosa, inida, quclrada, civilizada, rcssoava ainda nos scus
ouvidos c Mauricc olIava ara as carncs suavcs, gasias,
civilizadas, dos vclIos c das nulIcrcs c cnsava con nojo quc
scria ncccssario sangra-los.
Scria ncccssario sangra-los, o quc scria ainda nais nojcnio do
quc csnagar lcsnas, nas incviiavcl. As nciralIadoras varrcrian a
Fua Foyalc, quc ficaria dcscria duranic alguns dias, con vidraas
ariidas, noniras furadas cn forna dc csircla, ncsas viradas nas
caladas dos cafcs no ncio dc csiilIaos dc vidro; avics girarian
no ccu or cina dos cadavcrcs. Dcois rccolIcr-sc-ian os norios,
crgucr-sc-ian as ncsas, sulsiiiuir-sc-ian as vidraas c a vida
rcconcaria, Ioncns aiarracados, dc nucas ossanics c
vcrnclIas, llusas dc couro c loncs, rcovoarian a rua. Assin foi
na Fussia, Mauricc vira foiografias da Avcnida Ncwsly; os
rolciarios iinIan ionado ossc da avcnida luuosa, asscavan
ncla, os alacios c as onics dc cdra ja nao os csaniavan.
Dcsculc! dissc Mauricc, confuso.
TinIa dado una lcla coiovclada nas cosias dc una vclIa, quc
lIc dciiou un olIar indignado. Scniiu-sc cansado c dcsaninado.
sol os grandcs aincis ulliciiarios, as lciras dc ouro sujo
cnduradas no lalcao, cnirc as confciiarias c saaiarias, dianic
das colunas da Madclcinc, nao sc odia inaginar una nuliidao
difcrcnic dcssa, con nuiias vclIinIas saliiianics c crianas
vcsiidas dc narinIciro. A luz irisic c dourada, o cIciro a inccnso,
os rcdios csnagadorcs, as vozcs doccs, os rosios angusiiados c
adornccidos, o rasar scn cscrana das solas no asfalio, iudo sc
conlinava, iudo cra rcal. A rcvoluao c quc nao assava dc un
sonIo. Nao dcvia icr vindo, cnsou Mauricc, olIando ara
Zczciic, con rancor. O lugar dc un rolciario nao c aqui. Una
nao iocou-lIc no onlro; clc corou dc alcgria ao rcconIcccr
Drunci.
Don dia, ncu vclIo dissc Drunci, sorridcnic.
Ola, canarada dissc Mauricc.
A nao dc Drunci cra dura c calosa cono a sua c acriava con
fora. Mauricc olIou ara Drunci c s-sc a rir con razcr.
Dcscriava. scniia os canaradas a scu lado, cn Saini-Oucn,
Ivry, Monircuil, ncsno cn Paris, cn Dcllcvillc, Monirougc, La
Villciic, onlro a onlro, rcarando-sc ara a rcfrcga.
Quc fazcs aqui? crguniou Drunci. Esias
dcscnrcgado?
Esiou dc fcrias clicou Mauricc un ianio dcsajciiado.
Zczciic quis vir orquc iralalIou aqui aniigancnic.
E aqui csia Zczciic dissc Drunci. Ola, canarada
Zczciic.
12
Drunci dissc Mauricc. Lcsic o ariigo dclc Iojc no H
una.
Zczciic olIou ara Drunci scn iinidcz c csicndcu-lIc a nao.
Ela nao iinIa ncdo dos Ioncns, ncsno quc fosscn
lurgucscs ou os ncnlros nais inorianics do Pariido.
Quando o conIcci cra dcsic iananIo dissc Drunci,
dcsignando Mauricc. Esiava nos Falccs VcrnclIos, no coro;
nunca vi ningucn nais dcsafinado. Por fin, conlinanos quc clc
so fingiria caniar nos dcsfilcs.
Firan-sc.
E cniao? dissc Zczciic. Scra quc vai Iavcr gucrra?
Dcvc salcr, csia lcn colocado ara isso.
Era una crgunia idioia, una crgunia dc nulIcr, nas
Mauricc ficou-lIc graio or cla a icr fciio. Drunci iinIa-sc iornado
scrio.
Nao sci sc Iavcra gucrra dissc clc. O rincial, orcn,
c nao icr ncdo. a classc ocraria dcvc salcr quc nao c fazcndo
conccsscs quc a cviiara.
Falava lcn. Zczciic lanara-lIc un olIar cIcio dc confiana c
sorria doccncnic cnquanio o ouvia. Mauricc irriiou-sc. Drunci
falava cono o jornal c nao dizia nada a nais.
AcIa quc Hiilcr sc ancdroniaria sc arrcganIasscnos os
dcnics? crguniou Zczciic.
Drunci assunira un ar oficial, nao arccia conrccndcr quc
lIc cdian a sua oiniao cssoal.
nuiio ossvcl dissc clc. E dcois, aconica o quc
aconicccr, a UFSS csia connosco.
Evidcnicncnic, cnsou Mauricc, os ncnlros inorianics
do Pariido nao sc vao r, assin a cdido, a dar a sua oiniao
cssoal a un olrc nccanico dc Saini-Oucn. Mas nao dciava dc
scniir una ccria dcccao. OlIou ara Drunci c a sua alcgria
csvaiu-sc or conlcio. Drunci iinIa naos grossas dc canoncs, o
qucio foric, olIos quc salian o quc qucrian; nas usava colarinIo
c gravaia, un faio conlcio dc flancla, c arccia scniir-sc
voniadc no ncio dos lurgucscs.
As suas inagcns rcflcciian-sc nuna nonira. Mauricc viu
una nulIcr dcsgrcnIada c un laiagao dc lonc solrc a nuca c
llusao dc couro a convcrsarcn con un scnIor. Coniudo, clc
coniinuava ali, dc naos nos lolsos, c nao sc dccidia a dcscdir-sc
dc Drunci.
Coniinuas cn Saini-Mandc? crguniou Drunci.
Nao dissc Mauricc , cn Saini-Oucn. TralalIo no
Flaivc.
AI! Pcnsci quc csiivcsscs cn Saini-Mandc! Ajusiador?
13
Mccanico.
Dcn dissc Drunci. Dcn, lcn, lcn. Pois cniao, aic
visia, canarada.
Adcus, canarada. Scniia-sc criurlado c vagancnic
dcsiludido.
Adcus, canarada dissc Zczciic, con un sorriso alcrio.
Drunci aconanIou-os con o olIar aic clcs sc afasiarcn. A
nuliidao cnvolvcra-os novancnic, nas os onlros cnorncs dc
Mauricc cncrgian or cina dos cIacus. Dcvia scgurar Zczciic
cla ciniura. o scu lonc roava no calclo dcla c, dc calcas
coladas una ouira, arccian valsar cnirc os iranscunics. E un
lon iio, cnsou Drunci, nas nao gosio da sua nancira dc rir.
Coniinuou a andar, con un ar scrio, c un vago rcnorso flor da
clc. Quc odcria cu rcsondcr-lIc?, cnsou clc. En Saini-Dcnis,
cn Saini-Oucn, cn SocIau, cn Crcusoi, ccnicnas dc nilIarcs
cscravan con o ncsno olIar ansioso c confianic.
Ccnicnas dc nilIarcs dc calcas cono aqucla, loas calcas
rcdondas c duras, grosscirancnic ialIadas, auicniicas calcas dc
Ioncns quc sc voliavan ara Lcsic, ara Codcslcrg, Praga,
Moscovo. E quc rcsondcr-lIcs? Dcfcndc-los; or cnquanio cra
iudo o quc sc odcria fazcr. Dcfcndcr o scu cnsancnio lcnio c
icnaz conira iodos os quc icniavan dcscarrila-lo. Hojc a vclIa
Doninguc, ananIa Doiiin, o sccrciario do Sindicaio dos
Profcssorcs, dcois dc ananIa os ivcriisias. cra a sua iarcfa; iria
vc-los iodos, icniaria fazc-los calar. A vclIa Doninguc olIa-lo-ia
doccncnic, falar-lIc-ia do Iorror dc dcrranar sanguc agiiando as
suas naos idcalisias. Era una nulIcraa, cinqucniona, dc icz
vcrnclIa, colcria or una cnugcn clara, calclos curios, c un
olIar nacio dc adrc or dciras dos oculos; usava un casaco dc
Ioncn c, na lacla, a fiia da Lcgiao dc Honra. Eu dir-lIc-ci. as
nulIcrcs nao dcvcn concar a fazcr idioiiccs; cn 14, cnurravan
os scus Ioncns ara os vagcs quando cniao scria rcciso
dciiarcn-sc nos irilIos ara incdir o conloio dc ariir, c Iojc,
quc a luia odc icr un scniido, vao criar ligas cn rol da az c
saloiar o noral dos Ioncns. O rosio dc Mauricc rcaarcccu c
Drunci cncolIcu os onlros, cnfurccido. Una alavra, una so
alavra, lasia s vczcs ara csclarccc-los, c cu nao soulc
cnconira-la. Pcnsou con rancor. E or cula dcla, clas sao
csccialisias cn fazcr crgunias idioias. As faccs cnoadas dc
Zczciic, os scus olIinIos olsccnos, o scu crfunc ignolil; cssas
nulIcrcs irian angariar assinaiuras scn fin, insisicnics c gcniis,
as gordas iodas radicais, as judias iroislisias, as oosicionisias
S.F.I.O., cnirarian cn iodo o lado, con o scu sagrado aircvincnio,
cairian cn cina da vclIa canoncsa rcarando-sc ara a
ordcnIa, cnfiar-lIc-ian una cancia nos dcdos nolIados. Assinc
aqui, sc c conira a gucrra. A gucrra nunca. Ncgociacs scnrc.
Paz anics dc iudo. E quc faria Zczciic sc lIc dcsscn una cancia,
14
assin dc rccnic? Tcra cla conscrvado rcflcos dc classc,
suficicnicncnic saos ara zonlar dcssas gordas scnIoras
lcncvolcnics? Ela arrasiou-o ara os lairros cIiqucs. OlIava ara
as lojas dc nodas con saiisfaao, c una canada dc naquilIagcn
no rosio... Polrc raaz, nao scria nada agradavcl sc cla sc lIc
cndurassc ao cscoo ara o incdir dc ariir. clcs nao
rccisavan disso... Iniclcciual. Durgucs. Nao osso suoria-la
orquc sc inia c icn as naos nal iraiadas.
Coniudo, ncn iodos os canaradas odcn scr cclilaiarios.
Scniia-sc cansado c lcnio; suliiancnic cnsou. Condcno a sua
naquilIagcn orquc nao gosio dc cosnciicos laraios.
Iniclcciual. Durgucs. Ana-los. Ana-los a iodos c a iodas, cada
un c cada una, scn disiinao. Pcnsou. Nao dcvcria scqucr qucrcr
ana-los, isso dcvcria aconicccr naiuralncnic, assin cono sc
rcsira, or ncccssidadc. Iniclcciual. Durgucs.
Scarado ara scnrc. Nao adiania, nunca icrcnos as
ncsnas lcnlranas. JoscI Mcrcicr, 33 anos, Icrcdo-sifiliico,
rofcssor dc Hisioria Naiural no Liccu Duffon c no Colcgio Scvignc,
sulia a Fua Foyalc fungando c rciorccndo criodicancnic a loca
con un cqucno csialo Iunido; a con a sua oniada do lado
csqucrdo, scniia-sc niscravcl c cnsava. Scra quc clcs agarao o
iraiancnio dos funcionarios nolilizados? Andava dc calca laia
ara nao vcr iodos aquclcs rosios inicdosos c cslarrou con un
Ioncn alio c ruivo quc vcsiia un faio dc flancla cinzcnio,
lanando-o conira una nonira; JoscI Mcrcicr crgucu os olIos c
cnsou. Quc aninal!
Era una coisa, una arcdc, un dcsscs lruios inscnsvcis c
crucis, cono aquclc CIarnclicr da aula dc Maicnaiica clcncniar,
quc zonlava dclc, un dcsscs iios quc nao duvidan dc nada, ncn
dc si ncsnos, quc nunca adocccran, quc nao icn nanias, quc
agarran as nulIcrcs c a vida con dccisao c caninIan dirciio
ncia, lanando os ouiros conira as noniras. A Fua Foyalc dcscia
dcvagar ara o Scna c Drunci dcslizava con cla, algucn cslarrara
con clc, c viu cscaar-sc una ninIoca nagra, dc nariz
csalnado, cIacu dc coco c un colarinIo osiio; cnsava cn
Zczciic c cn Mauricc c rccnconirara a sua vclIa angusiia faniliar,
a sua vcrgonIa dianic dcssas rccordacs inciavcis, a casa
lranca lcira do Marnc, a lillioicca do ai, as naos longas c
crfunadas da nac, quc o scaravan dclcs ara scnrc.
Esiava una lcla iardc dourada, fruio dc Scicnlro. SicIcn
Harilcy, dclruado na varanda, nurnurava. O lcnio c vasio
rcdcnoinIo da iurla vcscriina. Todos aquclcs cIacus, aquclc
nar dc fcliro, algunas calcas nuas fluiuando no ncio das ondas,
cnsou. cono gaivoias. Pcnsou quc cscrcvcria. cono gaivoias,
duas calcas loiras c una cinzcnia, un lclo cranio ruivo, or
cina dos ouiros, ja aiingido cla calvcic; SicIcn cnsava a
nuliidao franccsa c ficou conovido. Pcqucna nuliidao dc
15
cqucnos Icroicos c ncio vclIos. Escrcvcria. O ovo franccs
aguarda os aconiccincnios con calna c dignidadc.
Na rincira cdiao do Ncw Yorl Hcrald, cn lciras grandcs.
Eu ausculici o ovo franccs. Honcns cqucnos, quc nunca
iinIan un ar nuiio asscado, grandcs cIacus dc nulIcrcs,
nuliidao silcnciosa c suja, dourada cla Iora calna dc una iardc
dc Paris, cnirc a Madclcinc c a Concordc, ao r do Sol.
Escrcvcria. a inagcn da Frana; cscrcvcria. a cicrna
inagcn da Frana. Dcslizcs, nurnurios, quc dir-sc-ian
rcsciiosos c naravilIados, scria cagcro naravilIados; un
franccs alio c ruivo, ligcirancnic calvo, calno cono o r do Sol,
rcflcos dc luz nos vidros dos auionovcis, alguns clanorcs; ciniilar
dc vozcs, cnsou SicIcn. E cnsou. O ncu ariigo csia fciio.
SicIcn! cIanou Sylvia, airas dclc.
Esiou a iralalIar dissc SicIcn scn sc voliar.
Mas c rcciso quc nc rcsondas, qucrido. So Ia lilIcics dc
rincira classc no Lafayciic.
Conra, conra lclicIcs dc luo. O Lafayciic scra ialvcz o
uliino navio a ariir ara a Ancrica, nao Iavcra ouiro iao ccdo.
Drunci andava dcvagar, rcsirando un odor a acl
aronaiico, lcvaniou a calca, viu as lciras douradas cnduradas
dc una varanda; a gucrra csioirou. cla ali csiava no fundo daqucla
inconsisicncia luninosa, inscriia cono una cvidcncia nas arcdcs
da linda cidadc quclravcl. cra una closao fia quc rasgava ao
ncio a Fua Foyalc; as cssoas assavan or cla scn a vcr; Drunci
via-a. Scnrc ali csiivcra, nas aqucla gcnic nao salia ainda.
Drunci cnsara. O ccu cair-nos-a solrc a calca. E iudo sc s a
cair, vira as casas cono cran dc vcrdadc. qucdas susiidas. Aqucla
loja graciosa susicniava ioncladas dc cdras c cada cdra, colada
s ouiras, caa no ncsno lugar, olsiinadancnic, Ia cinqucnia
anos; alguns quilos a nais c a qucda rcconcaria; as colunas
arrcdondar-sc-ian vacilando c icrian fcias fraciuras con
csqurolas; a nonira far-sc-ia cn cdaos; carradas dc cdras
cnicrrar-sc-ian na cavc, csnagando os fardos dc ncrcadorias.
Tcn lonlas dc quairo nil quilos. Drunci scniiu o coraao
acriar-sc. ainda Ia ouco, ncsias facIadas lcn alinIadas, Iavia
un sorriso Iunano nisiurado con a ocira dourada da iardc. Mas
o sorriso dcsaarcccra; ccn nil quilos dc cdra; Ioncns crravan
no ncio dc avalancIas csialilizadas. Soldados cnirc runas, clc
norrcra, ialvcz. Viu sulcos ncgros nas faccs naquilIadas dc
Zczciic.
Parcdcs cnociradas, cdaos dc arcdcs con grandcs fcndas
cscancaradas, c quadrados dc acl azuis ou anarclos, or iodo o
lado, c nancIas dc lcra; ladrilIos vcrnclIos no ncio dos
csconlros, lajcs dcscoladas clos iufos dc crvas. Dcois,
larraccs dc nadcira, acanancnios. E nais iardc, scrian
16
consirudas grandcs cascrnas nonoionas cono nas avcnidas
crifcricas. O coraao dc Drunci acriou-sc. Cosio dc Paris,
cnsou con angusiia. A cvidcncia aagou-sc dc rccnic c a cidadc
rcconsiiiuiu-sc sua volia. Drunci arou; scniiu-sc suavizado or
una doura nolc c cnsou. Sc nao Iouvcssc gucrra! Sc udcssc
nao Iavcr gucrra! E olIava avidancnic ara os grandcs orics,
ara a nonira ciniilanic dc Driscoll, ara as iacarias azul-rci da
Ccrvcjaria Wclcr. Por fin, icvc vcrgonIa; coniinuou a andar c
cnsou. Cosio dc nais dc Paris. Cono Pilnial cn Moscovo, quc
gosiava dc nais das vclIas igrcjas. O Pariido icn razao cn
dcsconfiar dos iniclcciuais. A noric csia inscriia nos Ioncns, a
runa csia inscriia nas coisas; ouiros Ioncns virao quc
rcconsiruirao Paris, quc rcconsiruirao o nundo. Dir-lIc-ci. Eniao
qucr a az or qualqucr rco? Falar-lIc-ci afavclncnic fiando-a
lcn nos olIos c dir-lIc-ci. rcciso quc as nulIcrcs nos dcicn
sosscgados. Nao c aliura dc nos alorrcccrcn con as suas
idioiiccs.
Qucrcria scr Ioncn dissc Odciic. MaiIicu socrgucu-sc
solrc un coiovclo. Esiava lcn lronzcado, agora. Pcrguniou a
sorrir.
Para lrincar aos soldados?
Odciic corou.
OI, nao! rcsondcu con vivacidadc. Mas acIo idioia
scr nulIcr ncsic noncnio.
Nao dcvc scr nuiio conodo adniiiu clc.
Fizcra, nais una vcz, figura dc ionia; as alavras quc
cnrcgava voliavan-sc scnrc conira cla. Parccia-lIc, no cnianio,
quc MaiIicu nao icria odido ccnsura-la sc cla iivcssc salido
clicar-sc. icria sido ncccssario dizcr-lIc quc os Ioncns a
unIan scnrc consirangida quando falavan dc gucrra sua
frcnic. Nao cran naiurais, nosiravan dcnasiada scgurana, cono
sc dcscjasscn dar-lIc a cnicndcr quc cra ncgocio dc Ioncn, c
acsar disso iinIan scnrc un ar dc qucn cscra alguna coisa
dcla. una csccic dc arlirio, orquc c nulIcr c nao ariiria,
ficaria fora da confusao. E o quc odcria cla dizcr-lIcs? Fiqucn?
Parian? Nao lIc calia a cla dccidir, orquc nao ariiria. Ou cniao
dcvcria dizcr-lIcs. Faan o quc quiscrcn. Mas sc clcs nao
quiscsscn nada? Ela aagava-sc, fingia nao os ouvir, scrvia-lIcs
cafc c licorcs, cnirc as alavras rcsoluias quc ronunciavan.
Susirou, cgou nun ouco dc arcia c fc-la cscorrcr, qucnic c
lranca, solrc a sua crna norcna. A raia csiava dcscria, o nar
ciniilava c sussurava. No oniao dc rancIas do Provcnal, ircs
scnIoras, cn calas dc raia, ionavan cIa. Odciic fccIou os
olIos. Jazia solrc a arcia, nciida nun calor scn daia, scn idadc.
o calor da sua infancia, quando fccIava os olIos dciiada solrc
cssa ncsna arcia c lrincava salanandra nciida nuna grandc
cIana vcrnclIa c azul. O ncsno calor, a ncsna carcia Iunida
17
do faio dc lanIo; scnii-lo funcgar lcvcncnic ao sol, o ncsno
ardor da arcia na nuca, danics cla fundia-sc con o ccu, o nar, c a
arcia, ja nao disiinguia o assado do rcscnic. Ergucu-sc dc olIos
lcn alcrios. Iojc, Iavia un vcrdadciro rcscnic; Iavia cssa
angusiia no csinago, Iavia MaiIicu, lronzcado c nu, scniado cn
cina do rouao lranco. MaiIicu naniinIa-sc silcncioso. Ela nao
lIc icria cdido ara fazcr ouira coisa. Mas quando nao o olrigava
a dirigir-lIc alavra, crdia-o. clc rcsiava-sc a isso,
condcsccndcnicncnic, un, cqucno discurso con a sua voz clara
c un ouco rouca, c logo sc afasiava, dcsaarccia, dciando-lIc
cono cnIor un coro lcn dcscnIado. Sc ao ncnos udcssc
suor quc clc sc alsorvia cn cnsancnios agradavcis. nas clc
olIava fiancnic, ara a frcnic, con un ar rofundancnic
dcsgraado, cnquanio as naos sc ocuavan cn fazcr un lolo dc
arcia. O lolo dcsnancIava-sc, c as naos rcconsiruan-no scn
ccssar; MaiIicu nao olIava nunca ara as naos, cra cncrvanic,
afinal.
Nao sc fazcn lolos con arcia scca dissc Odciic. Una
criana dc colo ja salc isso. MaiIicu s-sc a rir.
En quc cnsas? crguniou Odciic.
Prcciso dc cscrcvcr a IvicI, c sinio-nc cnlaraado.
Nao acrcdiiaria quc isso udcssc inconodar-ic
rcsondcu con un risinIo. Manda-lIc livros.
Pois. Mas Iouvc uns inlccis quc a ancdroniaran. Ela
s-sc a lcr os jornais, nas nao cnicndc nada. qucr quc cu lIc
cliquc. Vai scr facil... confundc os CIccos con os Allancscs c
cnsa quc Praga c lcira-nar.
lcn russo isso dissc Odciic sccancnic. MaiIicu fcz
una carcia c Odciic scniiu-sc aniiaiica. Elc aialIou sorrindo.
O ior c quc cla csia furiosa conigo.
Porquc?
Porquc sou franccs. Ela vivia iranquilancnic con os
franccscs, c cis quc os franccscs, dc rccnic, qucrcn luiar. Ela
acIa isso cscandaloso.
cncaniador dissc Odciic indignada. MaiIicu assuniu
una aiiiudc ingcnua.
rcciso quc nos coloqucnos no lugar dcla dissc clc
doccncnic. Aiorncnia-a a idcia dc scrnos norios ou fcridos!
AcIa quc os fcridos carcccn dc iacio orquc sonos olrigados a
cnsar nos scus coros. Qucsics fisiologicas, diz cla. Tcn Iorror
ao fisiologico, ianio ncla cono nos ouiros.
AnorzinIo nurnurou Odciic.
vcrdadc dissc MaiIicu. Fica dias iniciros scn
concr, orquc lIc rcugna fazc-lo. Quando icn sono, noiic, iona
cafc ara nao dornir.
18
Odciic nao rcsondcu; nas cnsava. Una loa iarcfa cra o
quc cla rccisava. MaiIicu rcncia a arcia con un ar ociico c
idioia. Nao conc nunca, nas csiou ccria dc quc cscondc grandcs
loics dc conoia no quario. Os Ioncns sao nuiio anjinIos.
MaiIicu iinIa voliado aos scus lolos dc arcia; c ariira ouira vcz,
so Dcus salc ara ondc c or quanio icno. Eu cono carnc cn
sanguc c durno quando icnIo sono, cnsou cla con anargura.
No oniao do Provcnal, os nusicos iocavan a Scrcnaia
Poriugucsa. Eran ircs. Iialianos. O violinisia nao cra nuiio nau;
fccIava os olIos quando iocava. Odciic scniiu-sc conovida; cra
scnrc divcriido ouvir nusica ao ar livrc, iao icnuc, iao fuiil.
Princialncnic naquclc noncnio. ioncladas dc calor c dc gucrra
csavan solrc o nar, solrc a arcia, c Iavia aquclc guincIo dc
raiinIo sulindo aic ao ccu.
Ela voliou-sc ara MaiIicu, qucria dizcr-lIc. Cosio nuiio
dcsia nusica. Mas calou-sc. ialvcz IvicI dcicsiassc a Scrcnaia
Poriugucsa. As naos dc MaiIicu inolilizaran-sc c o lolo
dcsnancIou-sc.
Cosio nuiio dcsia nusica dissc clc crgucndo a calca.
Cono sc cIana?
a Scrcnaia Poriugucsa dissc Odciic.
Dczoiio Ioras c dcz cn Codcslcrg. O vclIo cscrava. En
Angoulcnc, cn MarsclIa, Cand c Douvrcs, cnsavan. Quc csiara
clc a fazcr? Tcra dccidido? Esiara a falar con Hiilcr? E nuiio
ossvcl quc ncsic insianic csicjan a conlinar iudo cnirc os dois.
E cscravan. O vclIo cscrava, ianlcn, no salao dc crsianas
scniccrradas. Esiava so; arroiou c aroinou-sc da jancla. A
colina dcscia ara o rio, vcrdc c lranca. O Fcno csiava ncgro,
arccia una csirada asfaliada, nolIada da cIuva.
O vclIo arroiou novancnic, scniiu un gosio azcdo na loca.
Ps-sc a ianlorilar na vidraa c as noscas csaniadas
csvoaaran volia dclc. Fazia un calor lranco c cnocirado,
onoso, cciico, caduco, un calor dc gola cngonada, do icno
dc Frcdcrico II; no anago dcssc calor, un vclIo inglcs scniia-sc
alorrccido, un vclIo inglcs do icno dc Eduardo VII c o rcsio do
nundo csiava cn 1938. En Juan-lcs-Pins, no dia 23 dc Scicnlro
dc 1938, s dczasscic Ioras c dcz ninuios, una nulIcr alia,
vcsiida dc lranco, scniou-sc nun lanquinIo, iirou os oculos azuis
c s-sc a lcr o jornal. Era o Pciii Niois, Odciic Dclornc via o
iiulo cn lciras grandcs. Sanguc-frio, c, csforando-sc un ouco,
dc dccifrar o suliiulo. CIanlcrlain cnvia una ncnsagcn a
Hiilcr. Ela crgunia a si ncsna. Scra quc cu icnIo rcalncnic
Iorror gucrra? c cnsou. Nao. Nao, dc ccricza.
Sc iivcssc un Iorror ioial, icr-sc-ia lcvaniado dc un salio,
icria corrido aic csiaao c griiado. Nao arian! Fiqucn cn
casa! Viu-sc, or un insianic, assin firnc, dc lraos alcrios c a
griiar, icvc una csccic dc vcriigcn. Dcois scniiu con alvio quc
19
cra incaaz dc iao grosscira indiscriao. Nao aic ao fin. Una
scnIora, una franccsa scnsaia c discrcia, con una quaniidadc dc
rccciios, con o rccciio dc nada cnsar aic ao fin. En Laon, nun
quario sonlrio, una ncnina odiosa c cscandalizada rccusava a
gucrra con iodas as suas foras, ccgancnic, olsiinadancnic.
Odciic dizia. A gucrra c una coisa Iorrvcl. So cnso nos olrcs
dialos quc aricn. Mas ainda nao cnsava cn nada, cscrava,
scn inacicncia. salia quc lIc dirian logo iudo o quc dcvcria
cnsar, dizcr, fazcr. Quando o ai norrcu, cn 1918, disscran-lIc.
Muiio lcn, c rcciso scr-sc corajosa, c cla arcndcu logo a usar o
vcu dc luio con una irisicza aliiva, a ncrgulIar nos olIos dos
ouiros un olIar dc orfa dc gucrra. En 1924, o scu irnao fora
fcrido cn Marrocos, voliara coo c iinIan-lIc diio. Muiio lcn,
anics dc iudo c rcciso nao nosirar icr cna, c Jacqucs
disscra-lIc alguns anos nais iardc.
curioso, cnsava quc iicnnc fossc nais foric, clc nunca
acciiou a sua cnfcrnidadc, iornou-sc anargo. Jacqucs ariiria,
MaiIicu ariiria c csiaria iudo lcn, csiava convcncida disso. Por
cnquanio, os jornais ainda Icsiiavan; Jacqucs dizia. Scria una
gucrra idioia c Candidc dizia. Nao vanos luiar so orquc os
Alcnacs dos Sudcias qucrcn usar ncias lrancas. Mas, cn lrcvc,
o as scria una incnsa arovaao; as canaras arovarian
unanincncnic a oliica do Covcrno, o Jour cclclraria o Icrosno
dos nossos soldados. Jacqucs diria. Os ocrarios sao adniravcis;
os iranscunics irocarian sorrisos icdosos c cunliccs. scria a
gucrra, Odciic ianlcn arovaria, iricoiando agasalIos.
Elc ali csiava, arccia cscuiar a nusica, salia o quc sc dcvia
cnsar dc vcrdadc nas nao o dizia. Escrcvia a IvicI carias dc vinic
aginas ara lIc clicar a siiuaao. A Odciic nao clicava nada.
En quc cnsa? Odciic solrcssaliou-sc.
Eu... cu nao csiava a cnsar cn nada.
Nao csia a scr corrccia dissc MaiIicu. Eu ja lIc
rcsondi.
Ela inclinou a calca sorrindo; nas nao iinIa voniadc dc
falar. Parccia inicirancnic acordado agora; olIava ara cla.
O quc Ia? crguniou cla, cnlaraada. Elc nao
rcsondcu.
Fia con ar csaniado.
Pcrcclcu quc cu cisiia? dissc Odciic. E isso
criurlou-o, nao?
Quando MaiIicu ria, os scus olIos cnrugavan-sc,
asscnclIava-sc a una criana cIincsa.
Pcnsa quc odc assar dcscrcclida?
Nao sou nuiio larulIcnia dissc Odciic.
Nao. Ncn fala nuiio. Alcn disso faz o quc odc ara quc a
20
csqucan. Pois isso nao c ccrio. ncsno quando fica nuiio
quiciinIa a olIar o nar, scn fazcr nais rudo do quc o dc un
raiinIo, scniinos quc csia crio. E assin ncsno. No icairo, clcs
cIanan a isso rcscna; Ia aciorcs quc a icn, c ouiros quc nao.
Vocc icn-na.
Odciic corou un ouco.
Esia csiragado clos russos dissc cla con vivacidadc.
A rcscna dcvc scr una qualidadc nuiio cslava. Mas nao crcio
quc cssc scja o ncu gcncro.
MaiIicu olscrvou-a con gravidadc. E qual c o scu gcncro?
crguniou clc.
Odciic scniiu quc os scus olIos sc dcsoricniavan c ircnian
un ouco nas orliias. Doninou o olIar c dirigiu-o ara os cs
nus, con as unIas iniadas. Nao gosiava quc lIc falasscn dcla.
Sou una lurgucsa dissc alcgrcncnic , una lurgucsa
franccsa, nada dc nuiio inicrcssanic.
Nao dcvia icr-lIc arccido nuiio convicia, or isso
acrcsccniou con fora, ara cnccrrar a discussao.
Una nulIcr cono qualqucr ouira.
MaiIicu nao rcsondcu. Ela olIou-o dc soslaio. as suas naos
iinIan rcconcado a rasar a arcia. Odciic crguniava a si
roria quc crro odcria, icr conciido. Dc qualqucr nodo, clc
odia icr discuiido un ouco, ainda quc so or dclicadcza.
Ao fin dc un noncnio, ouviu-lIc a voz docc c rouca.
E duro scniir-sc una cssoa qualqucr?
A gcnic Ialiiua-sc dissc Odciic.
o quc suonIo. Eu ainda nao nc Ialiiuci.
Mas vocc nao c una cssoa qualqucr dissc cla
vivancnic.
MaiIicu conicnlava o lolo quc cdificara. Dcsia vcz, cra un
loniio lolo quc sc naniinIa dc c sozinIo. Dcsiruiu-o con una
ancada.
-sc scnrc una cssoa qualqucr dissc clc. Fiu-sc.
Isio c idioia.
Cono csia irisic dissc Odciic.
Nao nais quc os ouiros. Esianos iodos un ianio
cncrvados con csias ancaas dc gucrra.
Ela crgucu os olIos c quis falar, nas cnconirou o scu olIar,
un lclo olIar calno c icrno. Calou-sc. Un casal cono qualqucr
ouiro. un Ioncn c una nulIcr quc sc olIavan nuna raia; c a
gucrra csiava ali, sua volia; iinIa dcscido aic clcs c iornara-os
scnclIanics aos ouiros, a iodos os ouiros. Elc scnic-sc una
cssoa qualqucr, olIa-nc, sorri, nas nao c ara nin quc clc sorri,
21
c ara ouira cssoa qualqucr. Nao lIc cdia nada, acnas quc sc
calassc c fossc annina cono dc cosiunc. Era rcciso quc sc
calassc. sc cla lIc iivcssc diio.
Nao c una cssoa qualqucr, c lclo, foric, ronaniico, nao sc
arccc con ningucn, c sc clc iivcssc acrcdiiado, cniao cscaaria
ouira vcz, voliaria aos scus sonIos, icria ousado ialvcz anar ouira,
aqucla russa, or ccnlo, quc ionava cafc quando iinIa sono.
Tcvc un solrcssalio dc orgulIo c s-sc a falar. Dissc nuiio
dcrcssa.
Scra icrrvcl, dcsia vcz.
Scra rincialncnic inlccil dissc MaiIicu. Vao
dcsiruir iudo o quc udcrcn. Paris, Fona, Londrcs... Vai scr
loniio dcois!
Paris, Fona, Londrcs. E a casa dc Jacqucs, lranca c
lurgucsa, lcira-nar. Odciic scniiu un calafrio; olIou ara o
nar. O nar nao cra nais quc un vaor ciniilanic; nu c norcno,
inclinado ara a frcnic, un csquiador, uado or un larco a
noior, dcslizava solrc csic vaor. NcnIun Ioncn odcria
dcsiruir aqucla ciniilaao luninosa.
Pclo ncnos, isio ficara dissc cla.
O quc?
O nar.
MaiIicu sacudiu a calca.
Ncn ncsno isso dissc clc , ncn ncsno isso.
Ela olIou-o surrccndida. ncn scnrc conrccndia nuiio
lcn o quc clc qucria dizcr. Pcnsou cn crguniar -lIc, nas, dc
rccnic, acicccu-lIc ir-sc cnlora. Ps-sc dc c, calou as
sandalias c cnvolvcu-sc no rouao.
Quc vai fazcr? crguniou MaiIicu.
Prcciso dc nc ir cnlora.
E isso dcu-lIc dc rccnic?
Acalo dc nc lcnlrar dc quc roncii a Jacqucs un nolIo
dc alIo c azciic ara csia noiic. Madclcinc nao o salcra fazcr
sozinIa.
E, alcn disso, c raro ficar nuiio icno no ncsno siio
dissc MaiIicu. Pois cu vou voliar agua.
Ela suliu os dcgraus colcrios dc arcia c, ao cIcgar ao
icrrao, virou-sc ara iras. Viu MaiIicu a corrcr ara o nar.
Elc icn razao ando con o licIo-cariniciro. Scnrc a ariir,
scnrc a rcconcar, scnrc a fugir. Quando crnanccia un
ouco nais nalgun lugar, scniia-sc culada. OlIava o nar, c
cnsou. TcnIo scnrc ncdo. Airas dcla, a ccn nciros, csiava a
casa dc Jacqucs, a gorda Madclcinc, o nolIo dc alIo c azciic a
22
rcarar, as jusiificacs, a rcfciao. coniinuou a andar.
Pcrguniaria a Madclcinc. Cono vai a sua nac? c Madclcinc
rcsondcria, fungando un ouco. Scnrc na ncsna, c Odciic
dir-lIc-ia. Convcn fazcr-lIc un caldo c dar-lIc un ouco dc ciio
dc frango; iirc una asa anics dc scrvir, vcra cono cla conc, c
Madclcinc rcsondcria. AI!, ninIa olrc scnIora, cla nao ioca
cn nada. Odciic diria. Dc-nc isso. Pcgaria no frango, coriaria
una asa con as suas rorias naos, scniir-sc-ia jusiificada. Ncn
ncsno isso. Lanou un uliino olIar ara o nar. Elc disscra.
Ncn ncsno isso. O nar cra iao lcvc quc arccia o ccu do avcsso,
quc odcrian fazcr conira clc? Era asioso c glauco, cor dc cafc
con lciic, iao raso, iao nonoiono, o nar dc iodos os dias, cIcirava
a iodo c a ncdicancnios, o nar dclcs, a lrisa narinIa dclcs, c or
clc fazcn-nos agar ccn francos diarios; clc socrgucu-sc solrc os
coiovclos c olIou ara as crianas quc lrincavan na arcia
cinzcnia, a cqucna Sinonc CIassicu corria c ria arrasiando a
crna csqucrda cnccrrada nun aarclIo oriocdico. Pcrio da
cscadaria, Iavia un garoio quc nao conIccia, un rcccn-cIcgado
scn duvida, nagro dc ncicr ncdo, con orclIas cnorncs; cnfiara
un dcdo no nariz c olIava fiancnic ara ircs ncninas quc fazian
lolos dc arcia. Vcrgava os onlrinIos oniiagudos c dolrava os
joclIos; nas o scu lusio volunoso coniinuava cono cdra. Colcic.
Escoliosc iulcrculosa. Ainda or cina, dcvc scr idioia.
Dciic-sc dissc Jcanninc , csicnda-sc ao conrido.
Cono csia agiiado, Iojc.
Elc olcdcccu c viu o ccu. Quairo nuvcnzinIas lrancas. Ouviu
rangcrcn as rodas dc un carrinIo na calada. FccolIcn-no lcn
ccdo, qucn scra?
Adcus, calca dc vcnio dissc una voz grossa.
Lcvaniou os lraos raidancnic c fcz girar o csclIo or cina
da calca. Ja Iavia assado, nas rcconIcccu o grandc irasciro da
cnfcrncira. cra Darricu.
Quando c quc corias a larla? griiou-lIc.
Quando iu coriarcs os colIcs! rcsondcu a voz
longnqua dc Darricu.
Fiu-sc, alcgrc. Jcanninc dcicsiava alavrcs.
Quando c quc nc rccolIcn?
Viu a nao dc Jcanninc rcnccr o lolso da llusa lranca c
iirar un rclogio.
Mais un quariinIo dc Iora. Esia alorrccido?
Nao.
Elc nunca sc alorrccia. Os vasos dc florcs nunca sc
alorrcccn.
Pcn-nos la fora quando faz sol, rccolIcn-nos quando cai a
23
noiic. Nunca sc lIcs crgunia o quc qucrcn, nada lIcs calc
dccidir, nada icn a cscrar. Nao sc inagina cono c alsorvcnic
cIuar luz c ar or iodos os oros. O ccu rcssoou cono un gongo
c clc viu cinco oniinIos cinzcnios fornando un iriangulo, quc
lrilIaran cnirc duas nuvcns. Disicndcu-sc, os dcdos dos cs
ircnclicaran-lIc. o son cIcgava cn grandcs ondas dc colrc, cra
agradavcl, acaricianic, asscnclIava-sc ao odor do clorofornio
quando nos adorncccn na ncsa dc ocraao.
Jcanninc susirou c clc olIou-a dc soslaio; cla lcvaniara a
calca c arccia ansiosa, Iavia dc ccricza qualqucr coisa quc a
aiorncniava. AI!, c vcrdadc. vai Iavcr gucrra. Elc sorriu.
Eniao dissc clc, voliando un ouco o cscoo , csiao
ncsno dccididos a fazc-la, a gucrra dclcs, os scnrc-cn-c?
Ja salc o quc cu lIc dissc rcsondcu cla sccancnic.
Sc coniinuar a falar assin, nao rcsondcrci nais.
Elc calou-sc, iinIa icno, o aviao roncava nos scus ouvidos,
scniia-sc lcn; a nin, o silcncio nao nc dcsgosia. Ela nao odia
luiar, os scnrc-cn-c csiao scnrc inquicios, c ncccssario quc
falcn, quc sc ncan. cla acalou or dizcr.
o quc rcccio; vai Iavcr gucrra.
Assunia o scu ar dos dias dc ocraao, un ar dc criana
olrc c dc cnfcrncira-cIcfc. Quando cnirou no rinciro dia c lIc
dissc. Lcvanic-sc un ouco, vou rciirar a lacia, iinIa aquclc ar.
Elc csiava a suar c scniia o scu rorio cIciro, o Iorrvcl cIciro a
curiunc, cla csiava dc c, Ialil, dcsconIccida, csicndia-lIc as
suas naos dc luo c iinIa aquclc ar.
Huncdcccu os lalios doccncnic. Doninara-a lcn, dcsdc
cniao.
Dissc-lIc.
Parccc quc csia nuiio cnocionada.
Nao c caso ara ncnos!
Quc lIc inicrcssa a gucrra? Quc, icnos nos a vcr con isso.
Ela virou a calca, c clc ianlorilou con un ccrio Iunor no
rclordo do aarclIo. Ela nao iinIa quc sc rcocuar con a gucrra.
O scu iralalIo consisiia cn iraiar dos docnics.
Esiou-nc nas iinias ara a gucrra dissc clc.
Porquc fingc dc nau? dissc cla doccncnic. Nao
gosiaria, con ccricza, quc a Frana fossc dcrroiada.
ScnIor CIarlcs!, faz-nc ncdo quando csia assin.
Nao c or ninIa cula sc sou nazi sorriu, irocisia.
Nazi! cclanou cla dcsaninada. Quc ira invcniar
nais!
Nazi! Elcs csancan os Judcus c a iodos aquclcs quc nao
24
concordan con clcs cn-nos na risao c crscgucn os adrcs,
inccndiaran o FcicIsiag, c sao uns gangsicrs. Sao coisas quc nao
sc dcvcn dizcr; un jovcn cono vocc nao icn o dirciio dc dizcr quc
c nazi, ncn or lrincadcira.
Elc conscrvava nos lalios un sorriso nairciro, ara lIc
auncniar a indignaao. Nao iinIa, alias, aniiaiia clos nazis.
Eran violcnios c iaciiurnos, arccian qucrcr cngolir iudo. logo sc
vcria aic ondc irian, logo sc vcria. Tcvc una idcia inagavcl.
Sc Iouvcssc gucrra, ficaranos iodos aralclos.
AI!, ficou conicnic dissc Jcanninc , o quc c quc foi
invcniar agora? E clc rosscguiu.
Os scnrc-cn-c csiao cansados dc csiar cn c, vao
dciiar-sc ao conrido, dc larriga ara laio nas irincIciras. Eu dc
cosias, clcs dc larriga ara laio. ficarcnos iodos aralclos.
Ja Iavia nuiio icno quc sc curvavan solrc clc, quc o
linavan, rasavan, ianonavan con as suas naos dcsiras c clc
crnanccia inovcl, con iodas csias naos solrc o coro, a vcr as
caras a ariir do qucio, as narinas con crosias solrc o
rononiorio dos lalios, c a linIa cscura dos clios no Iorizonic.
Scria a vcz dc clcs sc csicndcrcn. Jcanninc nao rcagiu. csiava
ncnos alcgrc quc dc cosiunc. Pousou doccncnic a nao no onlro
dclc.
Malvado! cIanou-lIc cla. Malvado, nalvado, nalvado!
Era aliura da rcconciliaao. Dissc-lIc.
Una canja, urc dc laiaia c dcois vai ficar conicnic.
lanrcia.
E cono solrcncsa? Ancias?
Nao sci.
Dcvc scr ancias dissc clc. Onicn iivcnos conoia
dc csscgo.
So nais cinco ninuios; csicndcu-sc c asirou foricncnic ara
nclIor arovciiar o ar; olIava ara o scu cdacinIo dc nundo
clo scu icrcciro olIo. o csclIo. Un olIo cnocirado c fio, con
nancIas cscuras. dcconunIa scnrc un ouco os novincnios,
cra divcriido, iornavan-sc duros c nccanicos cono nos filncs
aniigos.
E, jusiancnic, una nulIcr dc rcio, dciiada nun aarclIo
cono o scu, surgiu no csclIo c dcsaarcccu. un garoio
cnurrava o carrinIo.
Qucn c? crguniou clc a Jcanninc.
Nao o conIco dissc Jcanninc. Crcio quc csia no Mon-
Fcos, a grandc casa vcrnclIa lcira-nar.
Ondc Andrc foi ocrado?
25
Sin.
Fcsirou fundo. Un sol frcsco c avcludado corria-lIc cla
loca, narinas c olIos. E aquclc soldado, quc vcn clc aqui fazcr?
Scra quc rccisa dc rcsirar o ar dos docnics? O soldado assou
clo csclIo, icso cono una inagcn dc lanicrna nagica, arccia
csiar rcocuado. CIarlcs socrgucu-sc solrc un coiovclo c
aconanIou-o con un olIar curioso. Elc anda, scnic as crnas c
as coas, iodo o scu coro lIc csa solrc os cs.
O soldado arou c concou a falar con una cnfcrncira. AI!
algucn daqui, cnsou CIarlcs, aliviado. Falava con gravidadc,
ncncando a calca, scn crdcr o ar irisic. Elc lava-sc c vcsic-sc
sozinIo, vai ara ondc qucr, rccisa scnrc dc sc ocuar consigo
ncsno, scnic-sc dcsajciiado orquc csia dc c. icnIo
conIccincnio disso. Vai aconicccr-lIc alguna coisa.
AnanIa Iavcra gucrra c alguna coisa vai aconicccr a iodos.
Nao a nin. Eu, cu sou un oljccio.
Esia na Iora dissc Jcanninc. Ela olIava-o
irisicncnic, iinIa os olIos cIcios dc lagrinas. Cono csia fcia.
Dissc-lIc.
Cosia nuiio dcsia sua loncca?
Muiio.
Nao nc dcsrczc cono sc fossc cnlora.
Nao.
As lagrinas rclcniaran c rolaran solrc as suas faccs alidas.
Elc olIou-a dcsconfiado.
O quc Ia?
Ela nao rcsondcu, curvou-sc solrc clc, fungando, c
arranjou-lIc as colcrias; clc via-lIc as narinas.
Esia-nc a cscondcr qualqucr coisa. Ela coniinuava a nao
rcsondcr.
Quc c quc nc cscondc? Discuiiu con a scnIora Couvcrnc?
Vanos! nao gosio quc nc iraicn cono una criana.
Ela iinIa-sc cndirciiado, olIava-o con una icrnura
dcscscrada.
Vao cvacua-los dissc cla a cIorar. Elc nao conrccndcu
nuiio lcn. Dissc.
A nin?
A iodos os docnics dc Dcrcl. crio dc nais da fronicira.
Elc s-sc a ircncr. Puou a nao dc Jcanninc c acriou.
Mas cu qucro ficar!
Nao dciarao aqui ningucn dissc cla con una voz
26
suavc.
Elc acriou a nao con ioda a fora.
Nao qucro dissc clc. Nao qucro.
Ela dcsrcndcu a nao scn rcsondcr, assou ara iras do
carrinIo c s-sc a cnurra-lo. CIarlcs socrgucu-sc c concou a
iorccr una onia da colcria, cnirc os dcdos.
Mas, ara ondc vao nandar-nos? Quando ariinos? E as
cnfcrnciras ianlcn vao? Diga alguna coisa!
Ela coniinuava calada c clc ouvia-a susirar or cina da sua
calca. Dciiou-sc novancnic c dissc con raiva.
Lcvaran-nc aic ao fin.
Nao qucro olIar ara a rua. Milan s-sc jancla, olIa, con o
scnllanic sonlrio. Ainda nao cIcgaran, nas arrasian os cs, cn
volia do quaricirao. Ouo-os. Dclruo-nc solrc Marilla, digo-lIc.
Vai ara ali.
Para ondc?
Junio arcdc, cnirc as janclas. Ela crgunia-nc.
Porquc c quc nc nandaran ara sua casa? Eu nao
rcsondo. Ela diz.
Qucn csia a griiar?
Nao rcsondo. Ha cs quc sc arrasian, cIuquc, cIuquc,
cIuquc. Scnio-nc no cIao crio dcla. Sinio-nc csada. Alrao-nc
a cla. Milan csia jancla, roi as unIas con un ar vazio. Digo-lIc.
Milan! Vcn ara junio dc nos; nao fiqucs jancla.
Elc rcsnunga, dclrua-sc solrc o ciioril, roosiiadancnic.
Os cs arrasian-sc. Dcniro dc cinco ninuios csiarao aqui.
Marilla franzc as solrancclIas.
Qucn c quc csia a narcIar?
Os alcnacs.
AI!, diz cla, c a sua fisiononia volia a scr ura. Escuia
docilncnic os cs a arrasiarcn-sc, cono cscuia a ninIa voz na
aula, ou a cIuva, ou o vcnio nas arvorcs. OlIo-a c cla rcirilui-nc
con un olIar uro. Un olIar quc nao conrccndc, quc nao rcvc.
Dcscjaria scr surdo, fascinar-nc con aquclcs olIos, lcr o larulIo
naquclcs olIos. Un lcvc rudo, dcsiiiudo dc significado, cono o
rudo da folIagcn. Eu, cu sci quc sao cs a arrasiarcn-sc. lcnio.
CIcgarao lcniancnic c csanca-lo-ao aic quc clc fiquc, ioialncnic
nolc nos scus lraos. Elc ali csia, foric c duro, olIando cla
jancla. clcs arrasia-lo-ao, clc nanicra un ar idioia na cara
csczinIada; csanca-lo-ao aic o dciarcn no cIao c ananIa clc
scniira vcrgonIa dianic dc nin. Marilla ircnc nos ncus lraos,
crgunio-lIc.
27
Tcns ncdo?
Ela diz quc nao con a calca. Nao icn ncdo. O scu ar c
gravc, cono quando cscrcvo no quadro c cla aconanIa o ncu
lrao con os olIos, cnircalrindo a loca. Esfora-sc. ja
conrccndcu as arvorcs c a agua, c os licIos quc andan sozinIos
c as cssoas, as lciras do alfalcio. Agora, nais isio. o silcncio dos
adulios c csscs cs quc sc arrasian na rua; c isio quc c rcciso
conrccndcr. Porquc sonos un as cqucno. Virao, os scus
ianqucs assarao airavcs dos nossos canos, aiirarao solrc os
nossos Ioncns. Porquc sonos un as cqucno. Mcu Dcus! Fazci
con quc os Franccscs nos vcnIan ajudar, ncu Dcus, incdi-os dc
nos alandonar.
Ei-los dissc Milan.
Nao qucro vcr o scu rosio. Soncnic o dc Marilla orquc cla
nao conrccndc. Na nossa rua. clcs avanan, arrasian os cs na
nossa rua, griian clo nosso nonc, ouo-os. Esiou scniada no
cIao, csada c inovcl; o rcvolvcr dc Milan csia no lolso do ncu
avcnial. Elc olIa ara o rosio dc Marilla. cla cnircalrc a loca; os
scus olIos sao uros c nao conrccndc nada.
Elc andava ao longo dos carris, olIava ara as lojas c ria dc
saiisfaao. OlIava ara os carris, olIava ara as lojas, olIava ara
a rua lranca dianic dclc, iscando os olIos, c cnsava. Esiou cn
MarsclIa. As lojas csiavan fccIadas, as crsianas dc fcrro
dcscidas, a rua dcscria, nas clc csiava cn MarsclIa. Parou,
ousou a sacola, iirou o llusao dc couro c -lo no lrao, dcois
cnugou a icsia c voliou a r a sacola s cosias. Aciccia-lIc
convcrsar un ouco con algucn. Dissc. TcnIo dozc onias dc
cigarros c una dc cIaruio no ncu lcno. Os carris lrilIavan, a
rua lranca c conrida ofuscava-o. TcnIo un liiro dc vinIo iinio
na sacola. Esiava con scdc c dc lon grado o lclcria, nas icria
rcfcrido ionar un coo nuna iasca, sc nao csiivcsscn iodas
fccIadas. Qucn diria, dissc clc. Coniinuou a andar cnirc os
carris, a rua ciniilava cono un rio, cnirc as casinIas cscuras.
csqucrda, Iavia una quaniidadc dc lojas, nas nao sc odia salcr
o quc vcndian, orquc os iaiais dc fcrro csiavan dcscidos;
dirciia Iavia casas alcrias ao vcnio c vazias, arcccndo garcs, c,
dc quando cn quando, una arcdc dc iijolos. Mas cra MarsclIa.
Cros-Louis crguniou.
Ondc odcrao clcs csiar?
Enircn dcrcssa griiou una voz.
csquina dc un lcco Iavia un cafc alcrio. Un iio dc
onlros largos c ligodcs duros csiava dc c junio da oria c
griiava. Enircn dcrcssa c un nagoic dc gcnic quc Cros-Louis
nunca vira saiu do cIao c s-sc a corrcr cn dirccao ao cafc.
Cros-Louis ianlcn corrcu. os ouiros cniravan aos
cnurrcs c clc quis aconanIa-los, nas o iio dc ligodcs
28
dissc-lIc con una ancadinIa scca no ciio.
Fora.
Un raazola dc laia icniava iniroduzir no cafc una ncsa
rcdonda naior quc clc.
Vou ja, ncu vclIo. Mas nao nc odcrias dar un coo?
Ja ic dissc ara ic ircs cnlora.
Vou ja dissc Cros-Louis. Nao icnIas ncdo; nao
cosiuno ficar ondc nao nc qucrcn.
O iio virou-lIc as cosias, arrancou con una sacudidcla o
irinco cicrior da oria c cnirou no cafc, fccIando-o airas dc si.
Cros-Louis olIou ara a oria. no lugar do irinco via-sc un
luraquinIo rcdondo con os lordos cn rclcvo. Coou a nuca c
rcciiu. Vou ja, nao c rcciso icr ncdo. Aroinou-sc da vidraa,
ncsno assin, c icniou dar una olIadcla ara o cafc, nas algucn
uou as coriinas la dcniro c nao viu nais nada.
Pcnsou. Qucn diria. Via a rua dirciia c csqucrda a
crdcr dc visia, os carris lrilIavan c solrc clcs Iavia un vagoncic
conlc-iancnic ncgro, alandonado. Cosiaria nuiio dc cnirar cn
qualqucr aric, dissc Cros-Louis. Cosiaria dc ionar un coo
nuna iasca c convcrsar con o airao. Elicou coando o cranio.
Nao c quc cu icnIa o Ialiio dc ficar ao ar livrc.
So quc, quando clc csiava ca fora, os ouiros ianlcn csiavan,
Iavia os carnciros c os ouiros asiorcs, ja cra una conanIia, c,
alcn disso, quando nao Iavia ningucn, nao Iavia ningucn, c
ronio. Ao asso quc agora clc csiava ca fora c os ouiros la dcniro,
airas das suas arcdcs c das orias scn irinco. Esiava
conlciancnic so, ca fora, con o vagoncic. Daicu jancla do cafc
c cscrou. Ningucn rcsondcu. sc nao os iivcssc visio cnirar, con
os scus rorios olIos, juraria quc o cafc csiava vazio. E dissc.
Vou-nc cnlora, c foi. Concava a scniir rcalncnic scdc; nunca
odcria inaginar MarsclIa assin.
CaninIava, cnsando quc naqucla rua cIcirava a ar viciado.
Dissc. Ondc c quc nc vou scniar?, c ouviu airas dc si un runor,
cono sc fossc un rclanIo dc carnciros quc nuda dc asio.
Voliou-sc, c viu ao longc un gruo dc iios con landciras. AI!,
vou vc-los assar, dissc clc. Scniiu-sc nuiio conicnic. Do ouiro
lado dos carris, Iavia una csccic dc raa, con dois casclrcs
vcrdcs cncosiados a un nuro grandc; cnsou. Vou scniar-nc ali
ara vcr. Un dos casclrcs cra una loja, cIcirava a salsicIa c a
laiaias friias. Cros-Louis viu un vclIo dc avcnial lranco nccndo
nuna frigidcira. Dissc-lIc.
TiozinIo, da-nc laiaias friias! O vclIo virou-sc.
Mcrda! dissc clc.
TcnIo dinIciro dissc Cros-Louis.
Mcrda! Esiou-nc nas iinias ara o icu dinIciro, vou fccIar
29
a loja.
Saiu c s-sc a girar una nanivcla. A oria dc fcrro dcsccu
cuidosancnic.
Ainda nao sao scic Ioras dissc Cros-Louis aos lcrros
ara doninar o larulIo. O vclIo nao rcsondcu.
Pcnsava quc fccIavas or scrcn scic Ioras griiou
Cros-Louis.
A oria dc fcrro csiava dcscida. O vclIo iirou a nanivcla,
cndirciiou-sc c cusiu.
Ora diz la, sua csccic dc nunia, nao os visic vir, nao? Nao
nc inorio dc dar as ninIas laiaias friias
dissc clc cnirando no casclrc.
Cros-Louis olscrvou a oria vcrdc, or nais un ouco,
dcois scniou-sc no cIao no ncio da raa, aoiou-sc sacola c
ficou a aqucccr-sc ao sol. Lcnlrou-sc quc ossua un naco dc
ao, un liiro dc vinIo iinio, dozc onias dc cigarros c una dc
cIaruio, c dissc. Pois lcn, vou cncIcr o lucIo. Do ouiro lado
dos carris, os iios concavan a dcsfilar, agiiavan as landciras,
caniavan c griiavan; Cros-Louis iinIa iirado a faca do lolso c
olIava-os, coriando o ao. Uns crguian-lIc os unIos, ouiros
griiavan-lIc. Vcn connosco!, c clc ria, saudava-os ao assarcn,
gosiava nuiio do larulIo c do novincnio, cra una disiracao.
Ouviu assos c voliou-sc. Un ncgro alio vinIa dirciio a clc,
iinIa os lraos nus c una canisa dc un rosa dcsloiado; as
calas, dc ano azul, alargavan-sc c colavan-sc s crnas a cada
asso. Nao arccia csiar con rcssa. Parou c iorccu un calao dc
lanIo cnirc as suas naos cscuras c roscas. A agua caa cn goias
na ocira c narcava-a con cqucnos furos rcdondos. O ncgro
cnrolou o calao dc lanIo nuna ioalIa c dcois ficou a olIar ara
o dcsfilc, assoliando dcsrcocuadancnic.
Ola! griiou Cros-Louis. O ncgro fiou-o c sorriu.
Quc c quc clcs csiao a fazcr? O ncgro dirigiu-sc a clc
lalouando os onlros. nao arccia arcssado.
Sao os csiivadorcs dissc clc.
Fazcn grcvc?
A grcvc acalou dissc o ncgro. Mas clcs qucrcn
rcconca-la.
AI!, c or isso! dissc Cros-Louis.
O ncgro olIou-o, or un insianic scn falar, dir-sc-ia quc
rocurava coordcnar as suas idcias. Por fin, scniou-sc no cIao,
s o calao solrc os joclIos c rinciiou a cnrolar un cigarro.
Assoliava.
Dondc vcns? indagou.
30
VcnIo dc Pradcs dissc Cros-Louis.
Nao sci ondc c.
AI!, nao salcs ondc c! dissc Cros-Louis a rir. Firan os
dois c Cros-Louis clicou. Ja nao gosiava daquilo.
Vcns rocurar iralalIo? crguniou o ncgro.
Eu cra asior, guardava carnciros no Canigou. Mas ja nao
gosiava daquilo.
O ncgro ncncou a calca.
Ja nao Ia iralalIo dissc clc con scvcridadc.
OI!, cu arranjarci un dissc Cros-Louis. Mosirou as
naos. Posso fazcr iudo.
Ja nao Ia iralalIo rcciiu o ncgro.
Calaran-sc. Cros-Louis olIava ara aqucla gcnic quc
dcsfilava a griiar. Para a forca! Saliani ara a forca! Havia
nulIcrcs con clcs, cran vcrnclIas c dcsgrcnIadas, alrian a
loca cono sc fosscn cngolir iudo, nas nao sc ouvia o quc dizian,
os Ioncns griiavan nais alio. Cros-Louis csiava conicnic, iinIa
conanIia. Pcnsou. E cngraado. Una gorducIa assou no ncio
das ouiras, lalouando os scios. Cros-Louis cnsou quc nao
dcsgosiaria dc acaricia-la cnirc duas rcfcics, dava ara cncIcr
as naos. O ncgro riu-sc. Fiu-sc ianio quc sc cngasgou con o funo
do cigarro.
Fia c iossia ao ncsno icno. Cros-Louis laicu-lIc nas
cosias.
Porquc ris? crguniou-lIc clc ianlcn a rir. O ncgro
voliou a ficar scrio.
Sci la.
Dclc un golc dissc Cros-Louis.
O ncgro cgou na garrafa c lclcu clo gargalo. Cros-Louis
ianlcn lclcu. A rua csiava dc novo dcscria.
Ondc dornisic? crguniou o ncgro.
Nao sci. Foi nuna raa con vagcs, sol un cnccrado.
CIcirava a carvao.
Tcns dinIciro?
Podc scr quc sin dissc Cros-Louis.
A oria do cafc alriu-sc c un gruo dc Ioncns saiu. Ficaran
na rua or un noncnio; olIaran ara o lado ondc ian os
grcvisias, cscondcndo os olIos con as naos. Dcois, uns foran-sc
cnlora a assos lcnios c accndcndo cigarros, c os ouiros ficaran
na rua, aos gruinIos. Un iio avcrnclIado c larrigudo
gcsiiculava. Dissc irriiado a un raaz quc nao arccia nuiio
saudavcl.
31
Esianos con a gucrra cn cina c vcns falar-nos dc
sindicalisno!
Transirava, nao irazia casaco, a canisa alcria iinIa duas
nancIas dc suor nas ailas. Cros-Louis voliou-sc ara o ncgro.
A gucrra? Qual gucrra?
Un lanco! dissc Danicl. E o quc rccisanos.
Era un lanco vcrdc, cncosiado ao nuro da quinia, sol a
jancla alcria. Danicl cnurrou a canccla c cnirou no aiio. Un
cao ladrou c aiirou-sc ara a frcnic, uando a corrcnic; una
vclIa aarcccu oria, scgurando una caarola.
Quicio! dissc cla, agiiando a caarola. O cao rosnou un
ouco c dciiou-sc.
A ninIa nulIcr csia cansada dissc Danicl, iirando o
cIacu. Pcrniic quc cla sc scnic ncsic lanco?
A vclIa franziu os olIos dcsconfiada. ialvcz nao soulcssc
franccs. Danicl rcciiu con una voz foric.
A ninIa nulIcr csia un ouco cansada. A vclIa voliou-sc
ara Marccllc, quc csiava cncosiada canccla, c a sua
dcsconfiana dcsaarcccu.
Pois con ccricza, a sua scnIora odc scniar-sc. Os lancos
foran fciios ara isso. E nao scra cla qucn o csiragara, ao icno
quc clc a csia. Vcn dc PcyrcIoradc?
Marccllc cnirou c foi scniar-sc a sorrir.
Sin dissc cla. Qucranos ir aic cncdia; nas
rcscnicncnic c un ouco longc ara nin. A vclIa iscou o olIo.
Nao Ia duvida; c no scu csiado c rcciso scr-sc rudcnic.
Marccllc cncosiou-sc ao nuro, scniccrrando os olIos con un
sorriso fcliz. A vclIa olIou ara o vcnirc, cono loa conIcccdora,
dcois virou-sc ara Danicl, ncncou a calca c sorriu-lIc con un
ar dc csiina. Danicl acriou o casiao da lcngala c sorriu ianlcn.
Una criana saiu dc casa aos iroccs, nas, dando con Marccllc,
arou c fiou-lIc un olIar crlco. Nao iinIa calas; as suas
nadcgas cran avcrnclIadas c con algunas crosias.
Qucria vcr a cncdia dissc Marccllc, fingindo-sc
alorrccida.
Mas Ia un iai cn PcyrcIoradc dissc a vclIa. do
filIo do Lanllin, a uliina casa na csirada dc Didassc.
Eu sci dissc Marccllc.
A vclIa voliou-sc ara Danicl c ancaou-o con o dcdo.
O scnIor icn dc scr nuiio gcniil ara con a sua csosa; c
aliura dc lIc fazcr iodas as voniadcs. Marccllc sorriu.
Elc c gcniil dissc cla. Fui cu qucn quis andar.
32
Ela csicndcu o lrao c acariciou a calca do garoio.
Inicrcssava-sc clas crianas Iavia uns quinzc dias; isso vicra-lIc
dc rccnic. CIcirava-as c aalava-as sc lIc, assasscn ao
alcancc da nao.
scu ncio?
filIo da ninIa solrinIa. Anda clos quairo anos.
loniio dissc Marccllc.
Quando c lonzinIo. A vclIa laiou a voz. Scra un
raaz?
Dcn qucria quc fossc! dissc Marccllc. A vclIa riu-sc.
Dcvc rcciir iodos os dias a oraao a Sania Margarida.
Houvc un silcncio, ovoado dc anjos. Todos os olIarcs sc
iinIan voliado ara Danicl. Elc inclinou-sc solrc a lcngala c
laiou as alclras con un ar nodcsio c viril.
Vou inconoda-la ainda, ninIa scnIora dissc clc
doccncnic.
Podcria cdir-lIc una iigcla dc lciic ara a ninIa nulIcr?
Virou-sc ara Marccllc. Dclcs un ouco dc lciic, sin?
Vou irazc-lo ja dissc a vclIa. E dcsaarcccu na cozinIa.
VcnIa scniar-sc a ncu lado dissc Marccllc. Elc
scniou-sc.
Cono c aicncioso! dissc cla agarrando-lIc a nao.
Elc sorriu. Ela olIava-o ciasiada c clc coniinuou a sorrir,
alafando un loccjo quc lIc arrcganIou os lalios aic s orclIas.
Pcnsava. Dcvia scr roilido arcccr gravida a ial onio. O ar
csiava Iunido, un ouco fclril, odorcs fluiuavan no csao, aos
iufos cono algas; Danicl fiava o lrilIo vcrdc c ruivo dc un
arlusio, do ouiro lado da ccrca; scniia as narinas c a loca cIcias
dc folIagcn. Mais quinzc dias, quinzc dias vcrdcs c lrilIanics,
quinzc dias dc cano. Elc dcicsiava o cano. Un dcdo inido
asscava na sua nao, con a Icsiiaao dc un rano dc arvorc
lalouado clo vcnio. Daiou os olIos c olIou ara o dcdo. Era
lranco, un ouco gorducIo, iinIa una aliana. Ela adora-nc,
cnsou Danicl. Adorado. Noiic c dia csia adoraao colava-sc a clc,
Iunildc c insinuanicncnic, cono os odorcs vivos do cano.
FccIou os olIos c a adoraao dc Marccllc fundiu-sc con a
folIagcn nurnuranic, con o cIciro do csirunc c do sanfcno.
En quc cnsa?
Na gucrra rcsondcu Danicl.
A vclIa voliava con o lciic. Marccllc cgou na iigcla c lclcu a
grandcs golcs. O scu lalio sucrior ia luscar o lquido aic lcn
fundo na iigcla c sorvia-o con un lcvc rudo. O lciic caniava ao
assar-lIc cla gargania.
33
Faz lcn dissc con un susiro. Un ligodc lranco
dcscnIava-sc solrc o lalio. A vclIa olIava-a con londadc.
Un lciic foric, cis o quc a criana vai rccisar.
Firan-sc as duas, cnirc nulIcrcs, c Marccllc lcvaniou-sc
aoiando-sc ao nuro.
Sinio-nc rcfciia dissc a Danicl. Podcnos ariir
quando quiscr.
Adcus, ninIa scnIora dissc Danicl, assando-lIc una
noia. Agradcccnos-lIc nuiio a sua anavcl Iosiialidadc.
Olrigada, ninIa scnIora dissc Marccllc con un sorriso
niino.
Ora, adcus. Vao dcvagar.
Danicl alriu a canccla c dciou assar a nulIcr. cla irocou
nuna cdra c canlalcou.
Ai! cclanou a vclIa dc longc.
Agarrc-sc ao ncu lrao dissc Danicl.
Sou iao dcsajciiada olscrvou cla, confusa. Ela
agarrou-sc-lIc ao lrao; scniiu-a conira clc, qucnic c disfornc;
cnsou. MaiIicu dc dcscjar isio!
O rincial c andar con cuidado.
Ccrcas sonlrias. O silcncio. Os canos. A linIa ncgra dos
inIciros no Iorizonic. Os Ioncns voliavan ara casa, a assos
csados c lcnios; scniar-sc-ian ncsa conrida c cngolirian a
soa scn dizcr alavra. Una nanada dc vacas airavcssou o
caninIo. Una dclas csaniou-sc c s-sc aos salios. Marccllc
cIcgou-sc ara Danicl.
Inaginc. icnIo ncdo dc vacas dissc cla, laiando a voz.
Danicl acriou-lIc o lrao icrnancnic. Vai ara o dialo,
cnsou. Ela rcsirou fundo c calou-sc. Elc olIou-a dc lado c viu os
scus olIos vagos, o scu sorriso sonolcnio, o scu ar dc lcaiiiudc.
Pronio! Ei-la a sonIar. Isso aconiccia-lIc s vczcs quando a
criana sc ncia no vcnirc ou quando una scnsaao csiranIa a
invadia; dcvia scniir-sc invulncravcl c forniganic, una via lacica.
Fossc cono fossc, cran cinco ninuios ganIos. Pcnsou. Esiou a
asscar no cano, Ia vacas a asiar, csia nulIcr gorda c ninIa
nulIcr. Tcvc voniadc dc rir. nunca iinIa visio ianias vacas. Tu o
quiscsic! Tu o quiscsic! Dcscjavas una caiasirofc aulaiina, a
rcsiacs, csias scrvido. CaninIavan doccncnic, cono dois
nanorados, dc lrao dado, c as noscas zunlian volia dclcs.
Un vclIo aoiado sua cnada, inovcl lcira do caninIo, viu-os
assar c sorriu-lIcs. Danicl scniiu corar violcniancnic. Ncsic
noncnio, Marccllc saiu do scu ioror.
Acrcdiias na gucrra? crguniou lruscancnic.
Os scus gcsios Iavian crdido aqucla sccura agrcssiva,
34
iinIan-sc iornado csados c languidos. Mas conscrvava a voz
alruia c osiiiva. Danicl olIou ara os canos. Canos dc quc?
Nao salia disiinguir un cano dc nilIo dc un cano dc
lcicrrala. Ouviu Marccllc rcciir.
Acrcdiias?
Elc cnsou. Sc Iouvcssc gucrra! Ela ficaria viuva. Viuva con
una criana c scisccnios nil francos lquidos. Scn coniar con
algunas rccordacs dc un narido inconaravcl. quc odcria
dcscjar nais? Parou lruscancnic, iransiornado dc dcscjo; acriou
a lcngala con ioda a fora, c, cnsou. Mcu Dcus, ionara quc
Iaja gucrra! Un raio sclvagcn quc fizcssc csiourar aqucla doura,
quc rcvolvcssc Iorrivclncnic aquclcs canos, c iransfornassc
aquclas icrras lanas c nonoionas nun nar dc rcssaca; a gucrra,
a Iccaionlc dos Ioncns dc loa voniadc, o nassacrc dos
inoccnics. Esic ccu uro, vao rasga-lo con as suas rorias naos.
Cono sc vao odiar! Cono vao ircncr dc ncdo! E cu, cono gozarci
ncssc nar dc odio. Marccllc olIava-o surrccndida. Elc icvc
voniadc dc rir.
Nao. Nao acrcdiio.
Crianas clos caninIos, con as suas vozcs acrcs c
inofcnsivas, c os scus risos. A az. O sol ciniila nas ccrcas cono
onicn, cono ananIa; o cananario dc PcyrcIoradc crguc-sc na
curva do caninIo. Cada coisa no nundo icn o scu odor, a sua
sonlra crcuscular, alida c longa, o scu fuiuro ariicular. E a
sona dc iodos csscs fuiuros c a az. odc-sc ioca-la na nadcira
carconida dcsia canccla, na nuca frcsca dcsia criana, odc-sc
lc-la nos scus olIos avidos; solc das uriigas aquccidas cla luz do
dia, ouvino-la no iocar dos sinos. Por ioda a aric, os Ioncns
junian-sc volia das icrrinas funcganics, aricn o ao, cncIcn
os coos dc vinIo, linan as facas, c os scus gcsios quoiidianos
fazcn a az. Ei-la, iccida con iodos csscs fuiuros, inrcgnada da
olsiinaao Icsiianic da Naiurcza; cla c o rciorno do sol, a
inolilidadc frcncnic dos canos, o scniido do iralalIo dos
Ioncns. Nao Ia un so gcsio quc nao a cIanc c nao a rcalizc;
ncsno o andar saliiianic c csado dc Marccllc a ncu lado, ncsno
a rcssao dos ncus dcdos no scu lrao. Una cIuva dc cdras
cla jancla. Fora daqui! Fora daqui! Milan so icvc icno dc sc
aiirar ara iras, una voz aguda griiou clo scu nonc. Hlinla!
Milan Hlinla!, fora daqui. Algucn caniou. Os CIccos sao cono
iolIos na clc alcna! As cdras iinIan rolado clo soalIo. Un
arclclccdo ariiu o vidro da larcira, ouiro caiu na ncsa c
ulvcrizou una cafcicira. O cafc corrcu solrc o olcado c s-sc a
ingar lcniancnic ara o cIao. Milan cncosiou-sc arcdc, olIou
ara o vidro, ara a ncsa, ara o cIao, cnquanio os ouiros
vocifcravan cn alcnao, sol a jancla. Pcnsou. Eniornaran o ncu
cafc, c cgou nuna cadcira clo cncosio. Transirava. Lcvaniou a
cadcira aic acina da sua calca.
35
Quc csias a fazcr? griiou Anna.
Vou-lIcs ariir a cara.
Milan! Nao icns cssc dirciio. Nao csias so. Largou a cadcira
c olIou ara as arcdcs con csanio. Nao cra ja o scu quario.
TinIan-no csiriado; una nuvcn vcrnclIa suliu-lIc aos
olIos; cnfiou as naos nos lolsos rcciindo. Nao csiou so. Nao
csiou so. Danicl cnsava. Eu csiou so. So con os scus sonIos
sanguinarios naqucla az incnsa. Os ianqucs c os canIcs, os
avics, as craicras lanaccnias nos canos, cran una cqucna
confusao na sua calca. Aquclc ccu nunca sc fcndcria; o fuiuro
csiava ali, ousado naquclcs canos; Danicl csiava dcniro dclc,
cono un vcrnc nuna naa. Un so fuiuro. O fuiuro dc iodos os
Ioncns. consiruran-no con as suas rorias naos, lcniancnic,
duranic anos, c nao nc dciaran o ncnor lugar, a nais Iunildc
ossililidadc. Lagrinas dc raiva sulian aos olIos dc Milan, c
Danicl voliou-sc ara Marccllc. MinIa nulIcr, ncu fuiuro, o
unico quc nc rcsia, ois quc o nundo sc dccidiu cla az.
Cono un raio na raiocira! Elc socrgucra-sc solrc os coiovclos
c olIava ara as lojas a dcsfilarcn.
Dciic-sc! dissc a voz cIorosa dc Jcanninc. E nao
csicja scnrc a virar-sc ara a dirciia c ara a csqucrda; fico con
vcriigcns.
Para ondc nos vao lcvar?
Ja lIc dissc quc nao sci.
Salc quc nos vao cvacuar c nao salc ara ondc nos
nandan? Ora, nao acrcdiio!
Juro quc nao nc disscran nada. Nao nc ioriurc!
E qucn lIc dissc? Nao scra loaio? Vocc cngolc qualqucr
coisa.
Foi o ncdico-cIcfc da clnica dissc Jcanninc,
conirariada.
E clc nao dissc ara ondc iranos? O carrinIo assava cn
frcnic da Pciaria Cusicr; clc cnirou nun odor cnjoaiivo c corianic
dc narcsia.
Mais dcrcssa! Isio cIcira a urina dc criana!
Eu... cu nao osso ir nais dcrcssa. Por favor, nao sc agiic,
vai icr irinia c novc dc novo. Susirou c dissc cono sc fossc ara si
ncsna. Nao dcvia icr-lIc coniado.
Naiuralncnic! E no dia da ariida icr-nc-ian
clorofornizado ou invcniado un iqucniquc?
Esicndcu-sc novancnic orquc ian assar cn frcnic da
Livraria Naiiicr. Elc dcicsiava a Livraria Naiiicr, con a sua nonira
dc un anarclo sujo. E dcois a vclIa csiava scnrc oria c
ficava dc naos osias quando o via assar.
36
Esia a sacudir-nc. TcnIa cuidado.
Cono un raio na raiocira! Ouiros odcrian lcvaniar-sc,
cscondcr-sc na cavc ou no soiao. Eu, cu sou un cnlrulIo;
lasiara quc vcnIan carrcgar-nc.
vocc qucn vai colar as ciiqucias, Jcanninc?
Quais ciiqucias?
As ciiqucias ara a ccdiao; csic lado ara cina, aquclc
ara laio, fragil, nancjar con rccauao. Tcra dc nc colar una
na larriga c ouira airas.
Malvado! dissc cla. Malvado, nalvado!
Dasia! Vao-nos fazcr viajar dc conloio, naiuralncnic?
Cono qucria quc fizcsscn?
En conloio saniiario?
Mas cu nao sci griiou Jcanninc. Nao qucro invcniar,
ja lIc dissc quc nao sci!
Nao griic. Nao sou surdo.
O carrinIo arou suliiancnic c clc ouviu-a assoar-sc.
Quc Ia? Para-nc cn lcna rua?... As rodas voliaran a
rodar solrc os aralclccdos dcsiguais. Elc insisiiu.
E rcciiran-nos ianias vczcs quc dcvanos cviiar as
viagcns dc conloio...
Ouviu un fungar inquicianic or cina da sua calca, c
calou-sc. iinIa rcccio quc cla soluassc. As ruas csiavan cIcias dc
docnics qucla Iora. scria loniio, un raagao cnurrado or una
cnfcrncira cn lagrinas. Mas una idcia suliu-lIc ncnic, c nao
dc dciar dc nurnurar cnirc dcnics.
TcnIo Iorror s novas cidadcs.
Dccidiran iudo, cncarrcgaran-sc dc iudo, iinIan saudc,
fora, lazcrcs; voliaran, cscolIcran os scus cIcfcs, andavan solrc
os cs, crcorrian a icrra ioda con arcs inorianics c gravcs,
conlinavan cnirc si o dcsiino do nundo, c cn ariicular o dos
olrcs cnfcrnos, cssas crianas grandcs. E o rcsuliado? A gucrra.
Doniio! Porquc dcvo agar clos crros dclcs? Esiava docnic,
ningucn nc cdiu a ninIa oiniao! Agora lcnlran-sc quc cu
cisio c qucrcn-nc arrasiar ara a sua ncrda. Vao cgar-nc clas
ailas c clos iornozclos, dizcndo. Dcsculc, nas csianos cn
gucrra, c colocar-nc-ao nun canio cono una losia, ara quc cu
nao airaalIc o scu lrinqucdo dc noric. A crgunia quc rciinIa
Iavia ncia Iora suliu-lIc aos lalios dc rccnic. Ela ficaria
conicnic dc nais, nas acicncia, nao odia ficar calado or nais
icno...
Voccs... as cnfcrnciras aconanIan-nos?
Algunas.
37
E... vocc?
Nao dissc cla. Eu nao.
Elc s-sc a ircncr c indagou con voz rouca.
Vai-nos dciar?
Esiou noncada ara o Iosiial dc Dunqucrquc.
Don, lon! dissc CIarlcs. As cnfcrnciras sao iodas
iguais, nao c assin?
Jcanninc nao rcsondcu. Socrgucu-sc c olIou cn volia. A sua
calca virava-sc or si ncsna, ara a csqucrda c ara a dirciia,
cra faiiganic c scniia unas coccgas no fundo dos olIos. Un
carrinIo vinIa cn scniido conirario, cnurrado or un vclIo
clcganic. No aarclIo rcousava una scnIora nova, dc rosio
cavado c calclos doirados; irazia solrc as crnas un nagnfico
casaco dc clcs. Ela nal o olIou, inclinou a calca ara iras c
nurnurou algunas alavras, quc suliran dircciancnic ao rosio
aicnio do vclIo.
Qucn c? crguniou CIarlcs. Ja Ia nuiio icno quc a
vcjo.
Nao sci. Crcio quc c una ariisia dc nusic-Iall. Princiro foi
una crna, dcois un lrao.
Ela salc?
O quc?
Esiou a crguniar sc os docnics salcn.
Ningucn salc, o ncdico roiliu-nos dc coniar.
cna dissc clc sarcasiicancnic. Talvcz csiivcssc
ncnos orgulIosa.
PonIa un ouco dc Flii a dissc Picrrc anics dc sulir
ara o fiacrc. CIcira a iolIos.
O aralc vaorizou docilncnic as caas lrancas do cncosio c
as alnofadas do lanco.
Pronio.
Picrrc franziu as solrancclIas.
Hun!
Maud s-lIc a nao na loca.
CIcga dissc cla. Esia lon assin.
Dcn, nas sc ficarcs con iolIos, nao ic vcnIas quciar a
nin.
Esicndcu-lIc a nao ara ajuda-la a sulir, dcois scniou-sc
ao c dcla. Os dcdos nagros dc Maud dciaran-lIc un calor scco
c vivo na alna da nao. cla iinIa scnrc un ouco dc fclrc.
Lcvc-nos a dar una volia clas foriificacs dissc clc
38
sccancnic.
Digan o quc disscrcn, a olrcza lanaliza. Maud cra vulgar
dcicsiava a canaradagcn quc a ligava aos cocIciros, aos
carrcgadorcs, aos guias, aos cnrcgados dc cafcs. cla dava-lIcs
scnrc razao c sc os aanIavanos cn flagranic acIava scnrc
nancira dc os dcscular.
O cocIciro cIicoicou o cavalo c o carro ariiu a rangcr.
Quc fcrro-vclIo! dissc Picrrc a rir. TcnIo scnrc ncdo
quc sc quclrc un cio.
Maud dclruava-sc c olIava ara iudo con os scus grandcs
olIos gravcs c cscruulosos.
E o nosso uliino asscio.
vcrdadc! dissc clc. vcrdadc.
Ela scnic-sc ociica orquc c o uliino dia c ionanos o navio
ananIa. Era irriianic, nas clc suoriava-lIc nclIor o nuiisno do
quc a alcgria. Nao cra nuiio loniia, c quando qucria nosirar-sc
graciosa ou aninada, cra un dcsasirc. Assin csia lcn, cnsou
clc. Havcria o dia scguinic, c ircs dias dc iravcssia; c dcois cn
MarsclIa, loa noiic, cada qual ara scu lado. Fcliciiou-sc or icr
rcscrvado una calina dc rincira. as quairo nulIcrcs viajavan
cn icrccira; convida-la-ia quando iivcssc dcscjo dcla, nas, inida
cono cra, nao ousaria sulir rincira scn quc fossc lusca-la.
Fcscrvaran lugarcs no auiocarro? Maud nosirou-sc
cnlaraada.
Enfin, nao ionarcnos o auiocarro. Lcvan-nos dc
auionovcl aic Casallanca.
Qucn?
Un conIccido dc Fuly, un vclIoic cncaniador quc nos
lcvara a dar una volia or Fcz.
cna dissc clc coricsncnic.
O ircn dciara Marraqucc c airavcssava a cidadc curocia.
sua frcnic, o incnso icrrcno laldio aodrccia na ocira, con
lidcs rclcniados c caias dc conscrvas vazias. O carro rolava
cnirc grandcs culos lrancos dc vidraas faiscanics. Maud s os
oculos cscuros, Picrrc franzia os olIos or causa do sol.
Os culos, colocados con salcdoria, uns ao lado dos ouiros,
nao csavan solrc o dcscrio; sc sorassc un lon vcnio, voarian.
Nun dclcs iinIan colocado una laca indicadora. Fua MarccIal
Lyauicy. Mas nao Iavia rua. acnas un cqucno lrao dc dcscrio
asfaliado cnirc inovcis. Trcs indgcnas vian o carro assar; o nais
novo, iinIa un olIo lranco. Picrrc crgucu-sc un ouco c
lanou-lIc un olIar firnc. Mosirar a sua fora ara nao icr dc a
usar, o lcna nao cra valido so ara os niliiarcs, ianlcn valia ara
os colonos c aic ara os sinlcs iurisias.
39
Nao cra ncccssario fazcr grandc ciliao dc odcrio. lasiava
nao sc alandonar, nanicr-sc crccio. A angusiia quc o orinia
dcsdc nanIa dcsaarcccu. Aos olIos csiuidos daquclcs aralcs,
scniia quc rcrcscniava a Frana.
Quc vanos cnconirar ao voliarnos? dissc Maud
suliiancnic.
Elc ccrrou os unIos scn rcsondcr. Inlccil. dcvolvcra-lIc,
dc cIofrc, a sua angusiia. Ela insisiia.
Talvcz a gucrra. Para ii a nolilizaao; ara nin o
dcscnrcgo.
TinIa Iorror cn ouvi-la falar dc dcscnrcgo con aquclc ar
scrio, cono un ocrario. No cnianio, cla cra o scgundo-violino na
Orqucsira Fcninina Daly's, quc fazia iournccs, clo Mcdiicrranco
c Proino Oricnic. isso odia assar or una rofissao arisiica.
Tcvc un gcsio agasiado.
Por favor, Maud, nao falcnos dos aconiccincnios. So or
Iojc, csia lcn? E o nosso uliino dia cn Marraqucc. Ela
cIcgou-sc ara junio dclc.
E vcrdadc, c o nosso uliino dia.
Elc acariciou-lIc os calclos, nas conscrvava aquclc gosio
anargo na loca. Nao cra ncdo, nao. salia quc nunca icria ncdo.
Era anics... dcscncanio.
O ircn assava ao longo das foriificacs. Maud nosirou-lIc
una oria vcrnclIa, acina da qual sc vian folIas vcrdcs dc
alncira.
Picrrc, lcnlrasic?
Dc quc?
Ha un ncs, dia a dia. Foi ali quc nos cnconiranos.
AI!, c vcrdadc.
Anas-nc?
TinIa un rosiinIo nagro, un ouco ossudo, con olIos
cnorncs c una lcla loca.
Ano-ic, sin.
Diz isso dc ouira nancira!
Dclruou-sc solrc cla c alraou-a.
O vclIo arccia furioso, olIava-os fiancnic, franzindo as
grossas solrancclIas. Un ncnorando! Eis iodas as suas
conccsscs! Horacc Wilson ncncou a calca c cnsava. Porquc
rcrcscnia? Nao salcria CIanlcrlain quc Iavcria un
ncnorando? Nao fora iudo rcsolvido na vcscra? Nao iinIan
conlinado ioda a ccna quando csiivcran sos, un cn frcnic do
ouiro, con aquclc falso douior ScIniii?
40
Alraa a iua MaudinIa; cla csia irisic Iojc... Elc alraou-a
c cla s-sc a falar con una vozinIa dc criana.
Tu nao icns ncdo da gucrra?
Elc scniiu un calafrio dcsagradavcl na nuca.
Nao, filIinIa, nao. Un Ioncn nao icn ncdo da gucrra.
Pois cu garanio-ic quc Lucicn iinIa ncdo. Foi ncsno o quc
nc afasiou dclc. cra ncdroso dc nais.
Elc inclinou-sc c lcijou-lIc os calclos; crguniava-sc orquc
iivcra, dc rccnic, voniadc dc lIc dar una lofciada.
E assin, cono odc un Ioncn roicgcr una nulIcr, sc
anda scnrc aavorado?
Nao cra un Ioncn dissc clc doccncnic. Eu sou un
Ioncn.
Ela ionou-lIc o rosio nas naos c s-sc a falar.
Sin scnIor, cra un Ioncn, sin scnIor. Con os scus
calclos ncgros c a sua larla ncgra, arccia icr vinic c oiio anos.
Elc dcsrcndcu-sc; scniia-sc adocicado c insido, una
nausca sulia-lIc do csinago loca c nao salia o quc o cnjoava
nais. sc o dcscrio faiscanic, os nuros dc iijolo vcrnclIo, ou a
nulIcr aconcIcgada nos scus lraos. Cono csiou fario dc
Marrocos! Cosiaria dc csiar cn Tours, cn casa dos ais, cla
nanIa, c quc a nac lIc iroucssc o cqucno-alnoo cana!
Pois lcn, o scnIor dcsccra ao salao dos jornalisias, dissc clc
a Ncvillc Hcndcrson, c fara o favor dc lIcs conunicar quc,
aicndcndo soliciiaao do cIancclcr Hiilcr, csiarci no Hoicl
Drccscn s vinic c duas Ioras c irinia, nais ou ncnos.
CocIciro! CocIciro! Volic ara a cidadc or cssa csirada.
Quc ic aconicccu? crguniou Maud, csaniada.
Esiou fario das foriificacs dissc clc violcniancnic ;
csiou fario do dcscrio c csiou fario dc Marrocos.
Mas doninou-sc logo c, ionando-lIc o qucio cnirc dois
dcdos.
Sc forcs loazinIa, ircnos conrar cIinclas aralcs.
A gucrra nao csiava na nusica dos carroccis, nao csiava nos
cafcs forniganics da Fua FocIccIouari. Ncn una aragcn.
Mauricc iransirava, scniia, conira a sua, a coa norna dc
Zczciic, faz-sc un cqucno iruquc dc nagia, c ronio, assavanos
a nao csiar nos canos, no ircnor inovcl do ar qucnic or cina
da ccrca, no cIilrcio rcdondo c lranco dos assaros, no riso dc
Marccllc, cla iinIa-sc crguido no dcscrio, junio aos nuros dc
Mar-raqucc. Lcvaniara-sc un vcnio csado c vcrnclIo, fazia
rcdcnoinIo cn volia do ircn, corria solrc as ondas do
Mcdiicrranco, fusiigava o rosio dc MaiIicu; MaiIicu sccava-sc na
41
raia dcscria, cnsava. Ncn ncsno isso, c o vcnio da gucrra
sorava solrc clc.
Ncn ncsno isso! Fazia un ouco dc frio nas clc nao iinIa
voniadc dc cnirar incdiaiancnic. Uns aos os ouiros, os
lanIisias Iavian alandonado a raia; cra a Iora do janiar. O
rorio nar dcsovoava-sc, una grandc luz dcsnoronada jazia,
dcscria c solar, c o iranolin rcio do csqui nauiico crfurava-a
cono a onia dc un rccifc.
Ncn ncsno isso, cnsava MaiIicu. Ela iricoiava, dianic da
jancla alcria, cscrando as carias dc Jacqucs. Dc vcz cn quando,
crgucria o rosio con una vaga cscrana; rocuraria o scu nar
con os olIos. O scu nar. una loia, un iranolin, un ouco dc
agua lanlcndo a arcia qucnic. Un calno jardinzinIo fciio
ncdida do Ioncn, con algunas avcnidas grandcs c inuncros
aialIos. E voliaria scnrc ao scu iricoi con a ncsna dcccao.
iinIan nudado o scu nar. O inicrior do as, criado dc laioncias
c solrccarrcgado dc canIcs, icria uado a si o liioral; a agua c a
arcia icr-sc-ian rcirado c coniinuarian a sua vida cicrna, cada
qual ara scu lado. Ccrcas dc aranc farado csiriando as
cscadarias dc sonlras csircladas; canIcs nos arqucs, cnirc os
inIciros; scniinclas dianic das vivcndas; oficiais airavcssarian
cono ccgos csia cidadc dc agua, dcsolada. O nar voliaria sua
solidao. Scria inossvcl lanIar-sc. a agua, niliiarncnic
guardada, assuniria, lci-ra-nar, un asccio adninisiraiivo; o
iranolin, a loia ja nao ficarian a una disiancia arcciavcl da
icrra; iodos os caninIos quc Odciic iraara solrc as ondas, dcsdc
a infancia, icr-sc-ian aagado. Mas o nar alio, cn concnsaao, o
nar alio agiiado, dcsunano, con as suas laialIas navais a
cinqucnia nilIas dc Malia, os scus navios afundados crio dc
Palcrno, as suas rofundczas rasgadas or cics dc fcrro, o nar
alio scria iodo conira cla, dcscolriria cn ioda a aric, solrc as
ondas, a sua rcscna glacial, c o nar alio crgucr-sc-ia no
Iorizonic cono un nuro scn cscrana. MaiIicu lcvaniou-sc.
csiava scco; linou o calao dc lanIo con a nao. Cono vai scr
cIaia, cssa gucrra, cnsou E dcois da gucrra? Scria un ouiro
nar. Mar dc vcncidos? Mar dc vcnccdorcs? Dcniro dc cinco anos,
dcniro dc dcz, clc csiaria ialvcz aqui, nuna iardc dc Scicnlro,
ncsna Iora, scniado solrc csia ncsna arcia, dianic dcsia cnornc
nassa dc gclaiina, c a ncsna luz ruiva roaria a sucrfcic da
agua. Mas quc vcria clc?
Lcvaniou-sc c vcsiiu o rouao. Os inIciros do arquc ja sc
rojcciavan ncgros conira o ccu. Lanou un uliino olIar ara o
nar. a gucrra ainda nao rclcniara; as cssoas janiavan
iranquilancnic nas suas vivcndas; ncn un canIao, ncn un
soldado, ncn una ccrca dc aranc farado, a froia csiava nos
ancoradouros dc Dizcric c Toulon; ainda cra crniiido vcr o nar
cn flor, o nar das uliinas iardcs dc az; nas clc coniinuou incric
c ncuiro. una grandc cicnsao dc agua salgada, quc sc agiiava un
42
ouco, nao significava nada.
MaiIicu cncolIcu os onlros c suliu os dcgraus dc cdra;
Iavia alguns dias quc as coisas o alandonavan, una aos ouira.
Pcrdcra os odorcs, iodos os odorcs do sul, dcois os gosios.
Agora o nar. Cono os raios quc alandonan o navio crdido.
Quando cIcgassc o dia da ariida, clc csiaria scco, nada nais
icria a lancniar. Voliou ara o langal a assos lcnios, c Picrrc
ulou do carro.
Vcn, icras o icu ar dc cIinclas.
Eniraran no ncrcado. Era iardc; os aralcs arcssavan-sc
ara alcanar a Praa Djcnaa-cl-Fna anics do r do Sol. Picrrc
scniia-sc nais cn forna; o vaivcn da nuliidao roduzia nclc un
cfciio rcconforianic. OlIava as nulIcrcs vcladas, c quando clas lIc
dcvolvian o olIar arcciava-sc nos olIos dclas.
OlIa dissc clc. A csiao as cIinclas. Havia dc iudo no
nosiruario, cra un lricalraquc dc iccidos, colarcs, saaios,
lordados.
Cono c loniio! dissc Maud.
McrgulIou as naos naquclc anonioado Icicrocliio c Picrrc
afasiou-sc un ouco. nao qucria dar aos aralcs o cscciaculo dc
un curocu alsorio na conicnlaao dc adornos fcnininos.
EscolIc dissc clc disiraidancnic , cscolIc o quc
quiscrcs.
Ao lado, cnilIavan-sc livros franccscs; cnircicvc-sc a
folIca-los. Havia una nisiura dc ronanccs oliciais c fiias
ronanccadas. Ouviu sua dirciia o rudo ncialico dc ancis c
ulsciras nas naos dc Maud.
Esias saiisfciia?
Esiou a cscolIcr, csiou a cscolIcr. rcciso cnsar.
Elc voliou sua lciiura. Solrc una ilIa dc Tcas Jacl c dc
Duffalo Dill dcscolriu un livro con foiografias. Era una olra do
coroncl Picoi accrca dos fcrincnios na cara; as rinciras aginas
nao cisiian ja, c as ouiras csiavan anassadas. Quis larga-lo
dcrcssa, nas cra iardc. o livro iinIa-sc alcrio sozinIo. Picrrc viu
una cara Iorrvcl, un so luraco do nariz ao qucio, scn lalios
ncn dcnics; o olIo dirciio fora arrancado c unia larga cicairiz
narcava a facc dirciia. O rosio ioriurado conscrvava un scniido
Iunano, un ar ignolilncnic zonlciciro. Picrrc scniia alfinciadas
glaciais cn iodo o couro calcludo c crguniava a si ncsno. nas
cono c quc csia olra vcio aqui arar?
un lon livro dissc o vcndcdor. O scnIor vai-sc
divcriir.
Picrrc s-sc a virar as aginas. Viu iios scn nariz, scn
olIos, ou scn alclras, con os glolos ocularcs salicnics cono
43
nas rancIas anaionicas. Esiava fascinado, conicnlava as
foiografias una a una c indagava. nas cono vcio csia olra aqui
arar? A foiografia nais Iorrorosa nosirava una calca scn o
nailar infcrior; o sucrior crdcra o lalio, via-sc un cdao dc
gcngiva con quairo dcnics. E clc vivc, cnsou. Esic iio vivc.
Ergucu os olIos. un csclIo cnfiado nuna noldura rcflcciiu-lIc a
inagcn; fiou-a aavorado...
Picrrc dissc Maud , vcn vcr. AcIci.
Elc Icsiiou. O livro qucinava-lIc as naos, nas nao sc dccidia
a larga-lo cnirc os ouiros, a afasiar-sc dclc, a virar-lIc as cosias.
Vou indo.
Aoniou o livro c crguniou ao vcndcdor.
Quanio?
O raaz andava ca c la cono una fcra, no cscriiorio cqucno.
Ircnc lia un ariigo inicrcssanic solrc as dcsgraas do
niliiarisno. Parou c lcvaniou a calca.
Da-nc vcriigcns.
Nao nc irci cnlora dissc PIilic. Nao irci cnquanio
clc nao nc rccclcr...
Qual Iisioria! Qucr vc-lo? Pois lcn, clc csia a, airas da
oria; cnirc c vc-lo-a.
Pcrfciiancnic! dissc PIilic. Dcu un asso cn frcnic c
arou.
Eu... isso scria un crro, cu indis-lo-ia. OI! Ircnc, nao
qucr cdir-lIc nais una vcz? Pcla uliina vcz, juro quc c cla
uliina vcz.
E infcrnal. Dcic isso. Piiicau c un nau iio. nao
conrccndc quc c una soric ara si quc clc nao o qucira vcr nais?
So lIc odcria fazcr nal.
Mal! dissc clc ironicancnic. Scra quc nc odcn fazcr
nal? Dcn sc vc quc nao conIccc os ncus ais. icn iodas as
viriudcs, so nc dciaran o ariido do nal.
Ircnc olIou ara os scus olIos.
Inagina quc cu nao sci o quc clc qucr dc si? O raaz corou
nas nao rcsondcu.
OI!, isso c consigo, afinal dissc cla, cncolIcndo os
onlros.
Va cdir-lIc dc novo, Ircnc inlorou PIilic.
Va cdir. Diga-lIc quc csiou a cnsar cn ionar una
dccisao caiial.
E clc inoria-sc nuiio con isso.
Va dizcr-lIc isso ncsno.
44
Ela cnurrou a oria c cnirou scn laicr. Piiicau crgucu a
calca c fcz una carcia.
Quc Ia? crguniou con voz dc irovao. Elc nao a
iniinidava.
Dasia dissc cla. Nao rccisa dc lcrrar. o garoio;
csiou faria dc o agucniar. Nao qucr ionar conia dclc or un
ninuio?
Ja dissc quc nao.
Elc afirna quc vai ionar una rcsoluao caiial.
Quc c quc cu icnIo con isso?
Ora, arranjc-sc dissc cla inacicnic. Sou sua
sccrciaria, nao sou a ana-scca do ncnino.
Esia lcn dissc clc con os olIos faiscanics.
Quc cnirc! AI! Vai ionar una rcsoluao caiial! Pois cu, c
una cccuao caiial quc vou fazcr. Ela riu-sc c voliou-sc ara
PIilic.
Enirc.
O raaz rcciiiou-sc, nas arou oria do cscriiorio,
rcligiosancnic, c cla icvc dc cnurra-lo ara o fazcr cnirar.
FccIou a oria airas dclc c foi scniar-sc ncsa. Quasc
incdiaiancnic, concaran os lcrros do ouiro lado do ialiquc. Ela
voliou ao scu iralalIo con indifcrcna. salia quc a ariida csiava
crdida ara PIilic. Elorava Piiicau scn cscruulos, c ficava
dc loca alcria dianic dclc; Piiicau quiscra arovciiar-sc disso
ara o ossuir, or vcio, sinlcsncnic. nao cra scqucr un
cdcrasia. No uliino noncnio, o raaz iivcra ncdo. Era cono
iodos os raazolas, qucria iudo scn dar nada. Agora sulicava a
Piiicau quc coniinuassc scu anigo, nas Piiicau nandou-o
fava. Ela ouviu-o griiar.
Paiifc, cs un covardc, un cqucno-lurgucs, un filIo dc
aa rico quc lrinca aos landidos. Ela riu c daciilografou
algunas linIas do ariigo. Havcra nonsiros nais sinisiros do quc
os oficiais sucriorcs quc condcnaran Drcyfus? Elc nao os
oua, cnsou, saiisfciia.
A oria alriu-sc c fccIou-sc con rudo. PIilic csiava dianic
dcla. TinIa cIorado. Dclruou-sc solrc a sccrciaria, aoniando o
indicador ara Ircnc.
Elc cncosiou-nc arcdc dissc clc con un ar fcroz.
Ningucn icn o dirciio dc fazcr crdcr a acicncia aos ouiros.
Inclinou a calca ara iras c riu. Ouvirao falar dc nin.
Nao ic ralcs dissc Ircnc susirando.
A cnfcrncira fccIou a iana da nala. vinic c dois arcs dc
saaios; nao dcvia dar nuiio iralalIo aos saaiciros, quando un
45
ar csiava gasio, lanava-o ara a nala c conrava un novo; nais
dc ccn arcs dc ncias udas no calcanIar c furadas no siio do
dcdo grandc, scis faios lasianic usados no arnario c iudo sujo,
un vcrdadciro covil dc cclilaiario. Podia nuiio lcn dcia-lo cinco
ninuios; dcslizou clo corrcdor, cnirou na casinIa, lcvaniou a
saia, dciando a oria alcria or rccauao. Aliviou-sc
raidancnic, ouvido aicnio ao ncnor rudo. nas Arnand Viguicr
crnanccia lcn quiciinIo, csicndido na cana, as naos anarclas
rcousando nos lcnois, calca nagra, larla grisalIa, olIos
fundos, sorrindo con un ar disianic. As suas crnas curias
alongavan-sc sol a colcria, os cs fornavan un angulo dc
oiicnia graus, as unIas crcscidas aquclas unIas icrrvcis dos
dcdos grandcs, quc clc cosiunava coriar a canivcic, dc ircs cn
ircs ncscs, c lIc furavan as ncias Ia vinic c cinco anos. TinIa
cscaras nas nadcgas, cnlora lIc iivcsscn assado una alnofada
dc lorracIa sol os rins, nas ja nao sangravan. csiava norio.
Solrc a ncsa-dc-calcccira iinIan colocado o scu nonoculo c,
dcniro dc un coo dc agua, a sua dcniadura. Morio.
E a sua vida ali csiava, cn iudo, inalavcl, icrninada, dura
c iniciria cono un ovo, iao conacia quc iodas as foras do
nundo nao odcrian fazcr-lIc cnirar un aiono c iao orosa quc
Paris c o univcrso assavan airavcs dcla, discrsa clos quairo
canios da Frana c condcnsada or iniciro cn cada onio do
csao, una grandc fcira inovcl c ruidosa; os griios csiavan ali, os
risos, o aiio das loconoiivas c o csioiro dos oluscs, a 6 dc Maio
dc 1917, a zoada sangrcnia na sua calca, cnquanio caa cnirc
duas irincIciras, os rudos csiavan ali, congclados c a cnfcrncira,
aicnia, ouvia acnas un sussurro dclaio da saia. Lcvaniou-sc,
nao uou a agua or rcsciio noric, c voliou a scniar-sc
calcccira dc Arnand, airavcssando o grandc sol inovcl quc
ilunina ara scnrc un rosio dc nulIcr nun loic, na Crandc
Jaiic, cn 20 dc JulIo dc 1900. Arnand Viguicr csiava norio, a
sua vida fluiuava, cnccrrando dorcs inovcis, una grandc lisia
ncgra quc ircsassava iodo o ncs dc Maro dc 1922, a sua dor
inicrcosial, cqucnas joias indcsiruivcis, o arco-ris solrc o cais
dc Dcrcy nun salado iardc, cIovcu, os asscios csiao
cscorrcgadios, dois ciclisias assan a rir, o runor da cIuva na
varanda, nuna iardc alafada dc Maro, una nclodia cigana quc
lIc iraz lagrinas aos olIos, goias dc orvalIo lrilIando na grana,
una rcvoada dc onlos na Praa dc Sao Marcos. Ela alriu o
jornal, ajusiou os oculos, lcu. Uliina Iora. O Sr. CIanlcrlain nao
confcrcnciou con o cIancclcr Hiilcr, csia iardc. Pcnsou no
solrinIo, quc scria, scn duvida, nolilizado, ousou o jornal,
susirou. A az csiava ali, cono o arco-ris, cono o sol da Crandc
Jaiic, cono o lrao loiro cncrcsado cla luz. A az dc 1939, dc
1940 c dc 1980, a grandc az dos Ioncns; a cnfcrncira ccrrava os
lalios c cnsava. E a gucrra, olIava ao longc, dc olIos fios, c o
scu olIar assava airavcs da az. CIanlcrlain ncncou a calca c
dissc.
46
Farci o quc udcr, naiuralncnic, nas nao icnIo grandc
cscrana. Horacc Wilson scniiu un dcsagradavcl calafrio
crcorrcr-lIc a csinIa; dissc ara si ncsno. Sc clc fossc
sinccro? c a cnfcrncira cnsou. O ncu narido cn 14, cn 38 o
ncu solrinIo. icrci vivido cnirc duas gucrras. Mas Arnand
Viguicr salc quc a az acala dc nasccr, CIanial crgunia-lIc.
Con idcias cono as iuas, orquc luiasic?, c clc rcsondcu.
Para quc scja a uliina gucrra. Dia 27 dc Maio dc 1919. Para
scnrc. Ouvc Driand a falar, cqucnino na iriluna, sol un ccu
diafano; csia crdido no ncio da nuliidao dc crcgrinos, a az
dcsccu solrc clcs, iocan-na, vccn-na, c griian. Viva a az.
Para scnrc. Esia scniado no Jardin do Lucnlurgo, nuna
cadcira dc fcrro, olIa ara scnrc os casianIciros floridos, a
gucrra afundou-sc no assado, clc csicndc as crnas curias, olIa
as crianas quc corrcn, cnsa quc nao conIcccrao nunca os
Iorrorcs da gucrra. Os anos vindouros sao una csirada rcal c
iranquila, o icno dcsdolra-sc cono un lcquc. OlIa as suas
vclIas naos aquccidas clo sol, sorri c cnsa. Craas a nos. Nao
Iavcra nais gucrra, ncn duranic a ninIa vida, ncn dcois. Dia
22 dc Maio dc 1938. Para scnrc.
CIarlcs Viguicr csiava norio c ningucn nais odia dar-lIc
razao, ou acIar quc crrara. Ningucn odia nudar o fuiuro
indcsiruivcl da sua vida noria. Un dia nais, un so dia, c iodas
as suas cscranas dcsnoronar-sc-ian ialvcz, dcscolriria quc a
sua vida fora csnagada cnirc duas gucrras, cono cnirc o nariclo c
a ligorna. Mas norrcra no dia 23 dc Scicnlro dc 1938, s quairo
Ioras da nanIa, aos scic Ioras dc cona.
Carrcgara consigo a az. A az, ioda a az, a az do nundo,
inlacavcl, fora dc alcancc. A canainIa iocou, cla
solrcssaliou-sc, dcvia scr a rina dc Angcrs, a unica arcnic,
iinIan-na rcvcnido na vcscra or iclcgrana. Alriu a oria a
una nulIcrzinIa dc rcio con un focinIo dc raio c calclos
cados solrc o rosio.
Sou Madanc VcrcIou.
Sin, scnIora.
Posso vc-lo ainda?
Podc. Esia a.
Madanc VcrcIou aroinou-sc da cana, conicnlou o rosio
nagro, os olIos fundos.
Elc nudou nuiio.
Vinic Ioras c irinia cn Juan-lcs-Pins, vinic c una Ioras c
irinia cn Praga.
Pcrnancan aicnios. Una conunicaao nuiio inorianic
vai scr iransniiida a scguir. Pcrnancan aicnios. Una
conunicaao...
47
Acalou-sc dissc Milan.
ManiinIa-sc no vao da jancla. Anna nao rcsondcu.
Daiou-sc c concou a aanIar os cacos dc vidro; juniou as
cdras naiorcs no avcnial c dciiou-as fora cla jancla. A lanada
iinIa-sc ariido, o quario csiava cscuro c azulado.
Agora dissc cla vou dar una loa varrc-dcla.
Fcciiu. Una loa varrcdcla, c concou a ircncr.
Vao-nos iirar iudo dissc cla a cIorar , vao ariir iudo,
vao-nos culsar.
Cala-ic dissc Milan. Por anor dc Dcus, nao cIorcs!
Aroinou-sc do radio c rodou os loics, as lanadas
accndcran-sc.
Nao csia ariido dissc saiisfciio.
A voz ncio azcda c nccanica cncIcu rccniinancnic o
quario. Pcrnancan aicnios. Una conunicaao nuiio inorianic
vai scr iransniiida a scguir. Pcrnancan aicnios. Una
conunicaao nuiio inorianic...
Ouvc dissc Milan con voz alicrada , ouvc!
Picrrc andava a assos largos. Maud corria ao scu lado
acriando as cIinclas dclaio do lrao. Esiava fcliz.
Sao lindas dissc cla. Fuly ficara cIcia dc invcja; cla
conrou unas cn Fcz quc nao valcn csias ncn dc longc. E dcois
sao iao cnodas, cnfia-sc isio ao saliar da cana, nao c rcciso
ncn ioca-las con as naos, ao asso quc os ouiros cIinclos nao.
So c rcciso icr jciio ara nao as crdcr, c rcciso arqucar os cs,
ondo os dcdos assin. Pcrguniarci criada do Ioicl, quc c aralc.
Picrrc coniinuava a nao rcsondcr. Ela dciiou-lIc un olIar
inquicio c coniinuou.
Dcvias icr conrado unas ianlcn iu, quc andas scnrc
dcscalo no quario; salcs quc fican iao lcn aos Ioncns cono s
nulIcrcs?
Picrrc arou no ncio da rua.
Dasia! dissc clc con voz dc irovao. Ela ianlcn arou,
criurlada.
Quc ic aconicccu?
Scrvcn ianlcn ara os Ioncns! dissc Picrrc
iniiando-a. Ora lolas! Salias nuiio lcn cn quc cu csiava a
cnsar cnquanio iagarclavas! E cnsavas o ncsno quc cu
acrcsccniou clc con violcncia. Passou a lngua clos lalios c sorriu
ironicancnic.
Maud quis falar, nas olIou ara clc c calou-sc, gclada.
So nao sc qucr cnfrcniar a rcalidadc. Princialncnic as
48
nulIcrcs, quando cnsan nuna coisa, concan logo a falar
douira. Nao c?
Mas, Picrrc dissc Maud aicrrorizada , iu csias louco?
Nao crcclo o quc dizcs. O quc inaginas iu quc cu csiava a
cnsar? En quc cnsas?
Picrrc iirou un livro do lolso, alriu-o c -lo cn frcnic do
nariz dcla.
Nisio.
Era una foiografia dc un rosio nuiilado. O Ioncn nao iinIa
nariz, usava una vcnda nun olIo.
Tu... iu conrasic isso? crguniou cla, csiucfacia.
E cniao! Sou un Ioncn; cu nao icnIo ncdo; qucro vcr a
cara quc icrci no ano quc vcn.
Agiiava a foiografia dianic dos olIos dc Maud.
Anar-nc-as, quando cu csiivcr assin?
Ela rcccava conrccndcr, icria dado iudo ara quc clc sc
calassc.
Fcsondc! Anar-nc-as?
Cala-ic dissc cla , sulico-ic quc ic calcs.
Esscs Ioncns vivcn ara scnrc cn Val-dc-Cracc. So
sacn noiic, c, ncsno assin, dc nascara.
Ela quis iirar-lIc o livro das naos, nas clc agarrou-o c -lo
no lolso. OlIou-o, con os lalios a ircncr, csforava-sc or nao
dcsaiar aos soluos.
OI, Picrrc! dissc doccncnic. Tcns cniao ncdo?
Elc calou-sc lruscancnic c lanou-lIc un olIar csiuido.
Pcrnancccran inovcis or un noncnio, dcois clc dissc con
una voz asiosa.
Todos os Ioncns icn ncdo. Todos. Aquclc quc nao icn
ncdo nao c nornal; isso nao icn nada a vcr con a coragcn. E iu,
iu nao icns o dirciio dc nc julgar orquc nao vais ara a gucrra.
Fcconcara a andar cn silcncio. Ela cnsava. un
covardc!
OlIava ara a fronic lronzcada, o scu nariz florcniino, a sua
lcla loca, c cnsava. un covardc. Cono Lucicn. Nao icnIo
soric.
O lusio dc Odciic cncrgia na luz, cnquanio o rcsio do scu
coro sc dilua na sonlra da sala dc janiar, csiava dclruada na
varanda a vcr o nar, Cros-Louis cnsava. Quc gucrra!
CaninIava c a luz vcrnclIa do sol-ocnic danava nas suas
naos, na sua larla, Odciic scniia nas cosias o lon quario
sonlrio, o lon rcfugio, a ioalIa lranca quc luzia dclilncnic no
49
cscuro, nas cla crguia-sc na luz, a luz, o salcr c a gucrra,
cniravan-lIc clos olIos, cnsava quc clc ia ariir, a luz clccirica
fornava coagulos na fluidcz do dia norilundo, coagulos cono
gcnas dc ovos, Jcanninc rodara o loiao do conuiador, as naos dc
Marccllc agiiavan-sc sol a luz anarcla da lanada, cdiu o sal c
as suas naos rojcciaran sonlras na ioalIa, Danicl dissc.
lluff, Ia quc agucniar, clc ccdcra. A luz dura quc rasa os olIos
cono lia, c assin, no Sul, aic ao uliino ninuio. E ncio-dia c, dc
rccnic, a noiic cai, Picrrc iagarclava, qucria fazcr crcr quc
rccucrara a calna, nas cla caninIava ao scu lado, cn silcncio, c
fiava nclc un olIar iao duro cono a luz.
Quando cIcgaran raa, cla icvc ncdo quc clc lIc
rouscssc assarcn a noiic junios, nas Picrrc iirou o cIacu c
dissc con fricza. Cono nos icnos dc lcvaniar ccdo ananIa, c
ainda icns dc arranjar as nalas, acIo nclIor ircs dornir con as
iuas conanIciras. Ela rcsondcu. Eu ianlcn acIo nclIor. Elc
dissc. Aic ananIa. Aic ananIa no navio, dissc cla.
Pcrnancan aicnios. Una conunicaao nuiio inorianic
vai scr iransniiida, csiava dciiado, as naos sol a nuca, scniia-sc
iodo cinzcnio dissc. Esia loncquinIa c nuiio qucrida. Ela
ircncu c dissc. ... Cono iodas as noiics, cla iinIa ncdo.
Cosio nuiio dcla, sin! s vczcs concordava, s vczcs dizia
nao, nas dcsia vcz nao ousaria. Eniao, c a cqucna carcia, a
cqucna carcia da noiic? Ela susirou, cnvcrgonIada, cra
divcriido. Hojc nao, dissc cla. Polrc loncca, olrc loncca, iao
agiiada quc cla csia Iojc, far-lIc-ia lcn. Para adornccc-la, nao
qucr? Nao? Salc quc isso nc acalna scnrc..., dissc clc. Ela
assuniu o scu ar dc cnfcrncira-cIcfc, cono quando o ajciiava na
lacia, a sua calca ficou firnc solrc os onlros, nao fccIava os
olIos, nas cra cono sc rcarassc ara nao vcr nada c as suas
naos dcsaloioaran-no con agilidadc, naos dc csccialisia, o
rosio iao irisic, cra divcriido dc vcrdadc, a nao cnirou, iao suavc,
un crcnc dc ancndoas, Odciic solrcssaliou-sc c dissc.
Assusiou-nc; Jacqucs csia consigo? CIarlcs susirou, MaiIicu
dissc quc nao. Nao, dissc Mauricc, c rcciso fazcr o quc sc dcvc
fazcr. TinIa colocado a cIavc or cina do quadro. Coniinua a
fcdcr a lairina, quc orcaria. E o ncnino dc Madanc Salvador,
dissc Zczciic, c-no na rua quando rccclc os scus Ioncns, c clc
cniao arrcia as calas or iodo o lado ara sc disirair.
Suliran a cscada. Pcrnancan aicnios, una
conunicaao...
Milan c Anna dclruaran-sc solrc o aarclIo, os runorcs dc
viioria cniravan cla jancla. Daia isso nais, dissc Anna, nao
dcvcnos rovoca-los, a nao docc, docc cono un crcnc dc
ancndoas, CIarlcs crcsccu, floriu, o cnornc fruio dcsalrocIou, a
casca ia csioirar, un fruio lcn crccio ara o ccu, un fruio
suculcnio, ioda una rinavcra dc sufocanic doura, o silcncio, o
50
iiliniar dos garfos c o longo rudo no aarclIo, a carcia do vcnio
no grandc fruio avcludado, nacia, Anna solrcssaliou-sc c acriou
o lrao dc Milan.
Cidadaos. O Covcrno cIccoslovaco rcsolvc roclanar a
nolilizaao gcral; iodos os Ioncns con ncnos dc quarcnia anos c
csccialisias dc iodas as idadcs dcvcn arcscniar-sc
incdiaiancnic. Todos os oficiais, sargcnios c soldados da rcscrva,
c da scgunda rcscrva dc iodas caicgorias, iodos os liccnciados
dcvcn arcscniar-sc scn dcnora nos scus ccniros dc
cquiancnio. Dcvcn arcscniar-sc vcsiidos con rouas usadas,
nunidos dos scus acis niliiarcs c dc vvcrcs ara dois dias. O
razo ara a arcscniaao icrninara s quairo c irinia da
nadrugada. Todos os vcculos, auionovcis ou avics csiao
nolilizados. A vcnda dc gasolina c crniiida con auiorizaao
cscriia clas auioridadcs niliiarcs. Cidadaos! Esianos no
noncnio dccisivo. O ciio dccndc dc iodos. Quc iodos onIan as
suas foras ao scrvio da airia. Scdc lravos c ficis. A nossa luia c
una luia cla jusiia c cla lilcrdadc. Viva a CIccoslovaquia!
Milan lcvaniou-sc, csiava afogucado, s as naos nos onlros
dc Anna, dissc-lIc.
Enfin! Anna, cnfin!
Una voz dc nulIcr rcciiu o dccrcio cn cslovaco, ja nao
conrccndian nais nada, salvo algunas alavras, dc vcz cn
quando, nas cra cono una narcIa niliiar. Anna rcciiu. Enfin!
Enfin!, c as lagrinas rolaran-lIc cla cara. Dcois cnicndcran
dc novo. Dic Fcgicrung Iai cniscIlosscn, cra alcnao, Milan rodou
o loiao conlcia-ncnic, c o aarclIo s-sc a lcrrar, a voz
csnagava dc cnconiro s arcdcs as odiosas cancs dclcs, os
scus rudos dc fcsia, sairia cla jancla, ariiria as vidraas dos
JgcrscIniii, iria cnconira-los no scu salao nuniqucnsc cn
cqucna rcuniao faniliar, c gclar-lIcs-ia os ossos. O cIciro a
lairina c a lciic azcdo cscrava-o, asirou-o rofundancnic c
scniiu-o cncirar, cono una vassourada, urificando-o dos
crfuncs loiros c lininIos da Fua Foyalc, cra o cIciro da
niscria, cra o scu cIciro. Mauricc s-sc oria do scu quario,
cnquanio Zczciic nciia a cIavc na fccIadura, c Odciic dizia
alcgrcncnic. Para a ncsa, cniao! Para a ncsa! Jacqucs, vais icr
una surrcsa, scniia-sc foric c duro, iinIa rccnconirado o nundo
da colcra c da rcvolia; no scgundo andar, os niudos griiavan
orquc o ai voliara lclado; no quario vizinIo, ouvian-sc os
assos dc Maria Pranzini, cujo narido, cdrciro, iinIa cado dc un
iclIado, o ncs assado, os rudos, as corcs, os odorcs, iudo
arccia vcrdadciro, clc acordara, Iavia rcdcscolcrio o nundo da
gucrra.
O vclIo voliou-sc ara Hiilcr, olIava ara o rosio nau c
infaniil, aqucla cara dc nosca, c scniia-sc cIocado aic ao fundo da
alna. Fillcniro cnirara, dissc algunas alavras cn alcnao c
51
Hiilcr fcz un sinal ao Dr. ScIniii. Acalanos dc scr infornados,
dissc o Dr. ScIniii cn inglcs, quc o Covcrno do Sr. Dcncs acala
dc dccrciar a nolilizaao gcral. Hiilcr alriu os lraos cn silcncio,
cono un Ioncn quc dclora quc o aconiccincnio lIc dc razao. O
vclIo sorriu anavclncnic c un clarao vcrnclIo alrasou-lIc os
olIos. Un clarao dc gucrra.
Fcsiava-lIc ficar ali irriiado, cono o FuIrcr, rcsiava-lIc alrir
os lraos cono sc disscssc. Pois lcn, c assin!, c a ilIa dc
raios, quc clc naniinIa cn cquillrio Ia dczasscic dias, ruiria
solrc o soalIo. O Dr. ScIniii conicnlava-o con curiosidadc,
cnsava quc dcvia scr icniador alrir os lraos quando sc
carrcgava una ilIa dc raios Ia dczasscic dias.
Eis o noncnio Iisiorico, cnsava quc sc Iavia cIcgado ao
uliino rccurso, lilcrdadc ura c sinlcs dc un vclIo
concrcianic dc Londrcs. Agora o FuIrcr c o vclIo olIavan-sc cn
silcncio c nao cra ncccssario ncnIun inicrrcic. O Dr. ScIniii
rccuou un asso. Scniou-sc nun lanco da Praa Cclu c ousou o
lanjo ao scu lado. Fcinava una cscuridao azulada sol os
laianos, Iavia nusica c cra iardc, os nasiros dos larcos dc csca
saan do cIao, nuiio dirciios, rcios, c do ouiro lado orio janclas
ciniilavan s ccnicnas. Un ncnino fazia corrcr a agua da fonic; no
lanco ao lado, ouiros ncgros vicran scniar-sc c saudaran-no. Nao
iinIa fonc, nao iinIa scdc, lanIara-sc airas do nolIc, cnconirara
un sujciio grandao c Iirsuio quc arccia icr cado da Lua c lIc
ofcrcccra vinIo, iudo isso cra lon. Tirou o lanjo do csiojo, iinIa
voniadc dc caniar. Un insianic, so un insianic, iossc, lina a
gargania, vai caniar nun insianic, CIanlcrlain, Hiilcr c ScIniii
cscravan a gucrra cn silcncio, cla ia cIcgar nun insianic, o c
incIara nas a coisa ia, nun insianic iira-lo-ia do saaio, Mauricc,
scniado na cana, uava con ioda a fora, nun insianic Jacqucs
icria acalado dc concr a soa, Odciic nao ouviria nais aquclc
sussurrozinIo irriianic, o fogo dc ariifcio, o forniguciro dos
fogucics rcsics a ariir, nun insianic os sois filirarian
rodoiando aic ao iccio, a sua loncca, nun insianic Iavcria un
cIciro a alsinio c una cola qucnic c alundanic inundaria as suas
coas aralisadas c a voz suliria, rica c cicrna, airavcs da
folIagcn dos laianos; un insianic, MaiIicu conia, Marccllc
conia, Danicl conia, Doris conia, Drunci conia, iinIan alnas
insianiancas quc cqucninas voluias asiosas cncIian aic
lorda, un insianic c cla cIcgaria colcria dc ao, icnida or
Picrrc, acciic or Doris, dcscjada or Danicl, a gucrra, a grandc
gucrra dos scnrc-cn-c, a gucrra naluca dos lrancos. Un
insianic; csioirara no quario dc Milan, cscaava or iodas as
janclas, dcrranava-sc con fragor cn casa dos JgcrscIniii,
rondava clas foriificacs dc Marraqucc, sorava solrc o nar,
csnagava os rcdios da Fua Foyalc, cncIia as narinas dc Mauricc
con o scu cIciro a lairina c lciic azcdo, nos canos, nos
csialulos, nos aiios das quinias, cla nao cisiia, cra jogada, a
52
cara c a coroa, cnirc dois csclIos, nos salcs ornancniados do
Hoicl Drccscn. O vclIo assou a nao cla icsia c dissc con voz
clara. Pois lcn, sc o scnIor quiscr, vanos discuiir, un or un,
os ariigos do scu ncnorando. E o Dr. ScIniii crcclcu quc a
Iora dos inicrrcics voliara a soar.
Hiilcr aroinou-sc da ncsa, c a lcla voz gravc suliu ao ar
uro; no quinio andar do Hoicl Massilia, una nulIcr quc ionava
ar frcsco na varanda ouviu-a c dissc. Concz!, vcn ouvir o ncgro,
cania lcn! Milan cnsou na sua crna, c a alcgria
dcsaarcccu-lIc, acriou con fora o onlro dc Anna c dissc.
Nao Iao-dc qucrcr salcr dc nin, ja nao sirvo ara nada. E o
ncgro caniava. CIarlcs Viguicr csiava norio, as suas duas naos
alidas rcousavan solrc os lcnois, as duas nulIcrcs
vclavan-no falando dos aconiccincnios, iinIan logo sinaiizado
una con a ouira, Jcanninc cgou nuna ioalIa c linou as naos,
cn scguida s-sc a csfrcgar-lIc as coas, CIanlcrlain dizia.
No quc sc rcfcrc ao rinciro aragrafo, arcscniarci duas
oljcccs c o ncgro caniava. Dci nir, lisi du scIn; isio significa.
Para nin, cs a nais loniia.
Duas nulIcrcs araran, clc conIccia-as, Anina c Dolorcs,
duas rosiiiuias da Fua Eacydon, Anina dissc-lIc. Esias a
caniar?, c clc nao rcsondcu, caniava c as duas nulIcrcs sorrian
ara clc, c SaraI cIanou inacicnic. Concz, Pallo, vcnIan ja,
quc c quc csiao a fazcr? Esia aqui un ncgro a caniar, c una
lclcza.

SDADO, 24 DE SETEMDFO

En Crcvilly, ao soarcn scis Ioras, o vclIo Croulard cnirou na
csquadra c laicu oria do cscriiorio. Pcnsava. Acordaran-nc.
Pcnsava quc lIcs diria. Porquc nc acordaran?
Hiilcr dornia, CIanlcrlain dornia, o scu nariz roduzia una
nusicazinIa dc flauia, Danicl scniara-sc na cana, inundado dc
suor, cnsando. Foi so un csadclo!
Enirc! dissc o oficial. AI!, c vocc, vclIo Croulard? Pois
vai scr rcciso fazcr fora.
IvicI gcncu un ouco c virou-sc dc lado.
Foi o niudo qucn nc acordou dissc o vclIo Croulard.
OlIou o oficial con rancor. Dcvc scr nuiio inorianic!
AI!, ncu vclIo Croulard dissc o oficial , rccisa dc
cngraar as loias!
Croulard nao gosiava do oficial. Dissc.
Isso dc loias nao c conigo. Nao icnIo loias, so uso
ianancos.
53
Scra rcciso cngraar as loias rcciiu o oficial ,
csianos no naio scn cacIorro!
Scn ligodc, arccia una raariga. Usava nonoculo c iinIa o
rosio rosado cono a rofcssora. Inclinava-sc ara a frcnic, dc
lraos alcrios, aoiando-sc ncsa con a onia dos dcdos.
Croulard olIava-o c cnsava. Foi clc qucn nc nandou
acordar.
Elc dissc-lIc quc iroucssc a cola? Croulard scgurava o
frasco dc cola airas dc si; nosirou-o cn silcncio.
E os inccis? crguniou o oficial. E rcciso andar
dcrcssa! Nao vai icr icno dc voliar a casa.
Os inccis csiao no ncu llusao dissc Croulard con
dignidadc. Dcscriaran-nc dc rccnic, nas, ncsno assin, nao
csqucccria os inccis.
O oficial csicndcu-lIc o rolo.
Colc un na facIada da Canara, dois na raa, c un na
casa do noiario.
Do noiario DclIonc? roilido colar cariazcs a.
Quc nc inoria? dissc o oficial; arccia ncrvoso c alcgrc
c dissc. Tono a rcsonsalilidadc, ioda a rcsonsalilidadc.
ncsno a nolilizaao?
Faa o quc cu dissc. Vai cusiar caro, vais cusiar caro.
OI! dissc Croulard. Eu c o scnIor, cnso quc vanos
fica aqui.
Daicran oria c o icncnic foi alrir. Era o rcsidcnic da
Canara. Esiava dc ianancos, nas uscra a faia oficial or cina
do llusao. Dissc.
Quc nc vcio dizcr o raaz?
Eis os cariazcs dissc o icncnic.
O rcfciio s os oculos c concou a lcr os cariazcs. Lcu a
ncia voz. Molilizaao gcral, c ousou-os novancnic na ncsa
cono sc iivcssc ncdo dc sc qucinar. Dissc.
Esiava a iralalIar no cano, vin luscar a ninIa faia.
O vclIo Croulard csicndcu a nao, cnrolou os cariazcs c -los
dclaio do lrao. Dissc ao rcfciio.
Eu ianlcn dizia ara nin ncsno quc nao cra nornal
acordarcn-nc iao ccdo.
Vin luscar a ninIa faia dissc o rcfciio. OlIou
inquicio ara o icncnic. Elas nao falan dc rcquisics.
Ha ouiro cariaz dissc o icncnic.
o dialo! o dialo! Essa Iisioria vai cniao rcconcar!
54
Eu fiz a gucrra, cu dissc o vclIo Croulard. Cinqucnia
c dois ncscs scn un fcrincnio. Franziu os olIos, cciiado cla
lcnlrana.
Eu sci, cu sci dissc o rcfciio. Fcz a ouira gucrra, nas
nao fara csia. E dcois, quc inoriancia icn as rcquisics ara
si?
O icncnic laicu na ncsa con auioridadc.
rcciso fazcr alguna coisa. Alguna coisa. O rcfciio
arccia dcsnoricado. Enfiara as naos na faia c fazia-sc dc
inorianic.
O Ioncn quc ioca ianlor csia docnic clicou clc.
Eu sci iocar dissc Croulard. Posso sulsiiiu-lo.
Sorriu. Ia dcz anos quc sonIava con isso.
Tanlor? dissc o icncnic. O scnIor vai nandar c
dolrar o sino. isso quc o scnIor vai fazcr!
CIanlcrlain dornia, MaiIicu dornia, o calila cncosiou a
cscada ao auiocarro, s a nala ao onlro c suliu scn a ajuda das
naos. IvicI dornia, Danicl s as crnas fora da cana, o sino
laiia dcscscradancnic na sua calca, Picrrc olIava ara a lania
dos cs, rosca c ncgra, do calila, c cnsava. a nala dc Maud.
Mas Maud nao csiava ali, ariiria un ouco nais iardc con
Doucciic, Francc c Fuly no carro dc un vclIo nuiio rico quc cra
ananic dc Fuly; cn Paris, Nanics, Macon, os Ioncns colavan
cariazcs lrancos nas arcdcs, os sinos dolravan cn Crcvilly,
Hiilcr dornia, Hiilcr cra una criana, iinIa quairo anos,
Iavian-lIc vcsiido a sua roua nais loniia, un cao ncgro assou,
clc quis agarra-lo con a rcdc dc aanIar lorlolcias; os sinos
dolravan, Madanc Fcloulicr acordou assusiada c dissc.
Esia alguna coisa a ardcr.
Hiilcr dornia, coriava cn iiras, con una icsoura dc unIas,
as calas do ai, Lcni von FicfcnsiaIl cnirou, aanIou as iiras dc
flancla c dissc. Vais icr dc conc-las cn salada.
Os sinos dolravan, dolravan, dolravan, Maullanc dissc
ara a nulIcr.
Aosio quc foi a scrraao quc ardcu.
Foi ara a rua. Madanc Fcloulicr, dc canisa cor-dc-rosa, or
iras da crsiana, viu-o assar c cIanar o cariciro quc corria.
Maullanc griiou.
EI! Ansclnc!
a nolilizaao griiou o cariciro.
O quc? Quc dissc clc? crguniou Madanc Fcloulicr ao
narido, quc vicra juniar-sc a cla. Nao c inccndio?
Maullanc olIou ara os dois cariazcs c lcu-os a ncia voz,
55
dcois dcu ncia volia c rcgrcssou a casa. A sua nulIcr csiava
oria, clc dissc-lIc. Diz a Paul quc airclc a carroa.
Ouviu un rudo c voliou-sc. cra CIain, na sua carroa;
falou-lIc. Ena! lcvaniasic-ic ccdo, csias assin con iania rcssa?
CIain nao rcsondcu. Maullanc olIou ara a irascira da carroa.
dois lois aconanIavan-na anarrados a una corda.
Dissc a ncia voz. DicIos danados c loniios. Podcs dizc-lo,
aialIou CIain con colcra, odcs dizcr quc sao uns lclos
aninais. Os sinos dolravan, Hiilcr dornia, o vclIo Fraigncau
dizia ao filIo. Sc nc lcvan os dois cavalos c a ii, cono c quc cu
vou iralalIar? Nanciic laiia oria c Madanc Fcloulicr
dissc-lIc. vocc, Nanciic? Va raa vcr orquc iocan os sinos.
E Nanciic rcsondcu. Mas a scnIora nao salc? a nolilizaao
gcral.
Cono iodas as nanIas. MaiIicu cnsava. Cono iodas as
nanIas.
Picrrc cncosiara-sc vidraa. olIava, cla jancla, os aralcs
scniados no cIao ou nos laus coloridos, cscrando o carro ara
Ouarzazai; MaiIicu alrira os olIos, olIos dc rcccn-nascido, ainda
ccgos, cnsava. Para quc?, cono iodas as nanIas. Una nanIa
dc icrror, una flccIa dc fogo aiirada conira Casallanca, MarsclIa,
o auiocarro ircidava aos scus cs, o noior funcionava, la fora, o
noiorisia, un iio alio con un lonc cinzcnio dc viscira dc couro,
acalava dc funar o cigarro sosscgadancnic. Picrrc cnsava.
Maud dcsrcza-nc. Una nanIa cono iodas as nanIas,
csiagnada c viva, una onosa ccrinonia quoiidiana con clarins
c fanfarra c o dcscriar ullico do sol.
Houvcra ouirora ouiras nanIas. concos; o dcscriador
iocava, MaiIicu lcvaniava-sc dc un ulo, os olIos duros, scn
cansao, cono ao ioquc dc un clarin niliiar. Ja nao Iavia
concos, nada nais a cnrccndcr. E, no cnianio, ia scr rcciso
lcvaniar-sc, ionar aric na ccrinonia, alrir caninIos c aialIos
ncssc calor, fazcr iodos os gcsios do culio, cono un adrc quc
crdcu a fc. Ps as crnas fora da cana, crgucu-sc, iirou o ijana.
Para quc? E dciou-sc cair novancnic dc cosias, iodo nu, as
naos sol a nuca, concou a disiinguir o iccio, airavcs dc una
lruna lranca. Eausio. Conlciancnic causio. Danics, cu
carrcgava os dias s cosias, fazia-os assar dc una nargcn ara a
ouira; agora sao clcs quc nc carrcgan. O auiocarro ircidava,
laiia, dava socos sol os scus cs, o soalIo qucinava, arccia-lIc
quc as solas dos cs sc racIavan con o calor, o grandc coraao
covardc dc Picrrc laiia, dava socos, dava socos dc cnconiro s
alnofadas nornas, o vidro qucinava c no cnianio clc scniia-sc
gclado, c cnsava.
Conca. Acalaria nun luraco, crio dc Scdan ou dc
Vcrdun, c ainda csiava no conco. Ela iinIa-lIc diio. Tu cs cniao
covardc, olIando-o con dcsrczo. Lcnlrou-sc do rosiinIo scrio,
56
fclril, dc olIos sonlrios, lalios finos, scniiu una oniada no
coraao c o auiocarro arrancou. Fazia ainda lasianic frio; Louison
Corncillc, a irna da guarda-canccla, quc iinIa vindo dc Lisicu
ara ajudar a nana docnic a ionar conia da casa, saiu ara alrir
a assagcn dc nvcl c dissc. O frio aic coria! Esiava dc lon
Iunor orquc csiava noiva. Ha dois anos quc csiava noiva, nas
cada vcz quc cnsava nisso ficava lcn-Iunorada. Ps-sc a dar
nanivcla c dcois arou. Esiava ccria dc quc Iavia algucn na
csirada, airas dc si. Nao cnsara cn olIar ao sair dc casa, nas
iinIa a ccricza.
Voliou-sc c ficou scn flcgo. Iavia nais dc ccn carroas,
carrcias, carros dc lois, vclIos ircns quc cscravan, inovcis, cn
fila. Os Ioncns csiavan scniados, nuiio dirciios nos lancos, dc
cIicoic na nao, ar zangado, cn silcncio. Havia ouiros a cavalo c
ouiros a c, uando os scus lois. Era iao cngraado quc icvc
ncdo. Cirou a nanivcla dcrcssa c saliou ara o lado da csirada.
Os Ioncns cIicoicaran os cavalos c as carroas concaran a
andar dianic dcla, o auiocarro rodava cnirc as csiccs vcrnclIas,
os aralcs fornigavan airas dc si, Picrrc dissc. Malandros do
dialo, nunca csiou iranquilo quando os sinio airas dc nin, salc
Dcus o quc rcaran! Picrrc lanou una olIadcla ara o fundo do
carro. csiavan ali anonioados, ja cinzcnios c csvcrdcados, dc
olIos fccIados. Una nulIcr dc vcu dciara-sc cscorrcgar cnirc os
sacos c as lagagcns, dc cosias, vian-sc-lIc as alclras ccrradas
or cina do vcu. Quc orcaria, daqui a cinco ninuios vao
concar a voniiar, cssa gcnic nao icn csinago. Louison
rcconIccia-os ao assarcn, cran os raazcs dc Crcvilly, odia
cIanar clo nonc dc cada un dclcs, nas clcs nao iinIan o scu
asccio Ialiiual, o grandalIao vcrnclIo cra o filIo dc CIain,
danara con clc na noiic dc Sao MariinIo, griiou-lIc. EI! Marcci,
csias nuiio orgulIoso! Elc voliou-sc c olIou-a dc un nodo
iniinidanic.
Ela dissc. Scra quc vai ara a farra? Elc rcsondcu. Tcns
razao, sin, c ncsno una farra. A carrcia airavcssou os carris s
sacudidclas, dois lois scguian-na, dois lclos aninais.
Ouiras carrcias assaran, cla olIava-as roicgcndo os olIos
con as naos. FcconIcccu Maullanc, Tournus, CaucIois, clcs nao
lIc ligaran, assavan, lcn dirciios nos lancos, cgando nos
cIicoics cono cn cciros, iinIan cara dc rcis naus. O scu
coraao arccia acriar-sc c griiou-lIcs. E a gucrra? Mas
ningucn lIc rcsondcu.
Passaran nos scus carros nancos, aos salios, aconanIados
clos lois con un ar conico dc nolrcza, dcsaarcccran, uns aos
os ouiros, na curva da csirada; cla ficou un noncnio a olIar, con
a nao a roicgcr os olIos, conira o sol-nasccnic, o auiocarro
corria cono o vcnio, virava, rodava a roncar, cla cnsava cn Jcan
Mairai, o scu noivo, quc fazia o scrvio niliiar cn Angoulcnc, nun
rcgincnio dc saadorcs, as carrcias voliaran a aarcccr, cono
57
noscas na csirada lranca, coladas ao flanco da colina; o auiocarro
cnfiou-sc or cnirc os rocIcdos cscuros, virou, virou, c a cada
curva os aralcs cran lanados uns conira os ouiros c gcnian con
una voz aiciica. A nulIcr dc vcu lcvaniou-sc suliiancnic c da
sua loca, invisvcl sol a nussclina lranca, saran Iorrvcis
inrccacs; agiiou os lraos grossos cono coas, or cina da
calca, as naos cqucnas c rolias danavan, con as suas unIas
iniadas; or fin, arrancou o vcu, dclruou-sc na jancla c s-sc
a voniiar gcncndo. Pronio, dissc Picrrc, vao-sc csiriar cn cina
dc nos. As carrciras nao avanavan, arccian coladas csirada.
Louison conicnlou-as duranic longo icno. novian-sc,
novian-sc scn duvida, alcanavan, una aos ouira, o cino da
colina c dcsaarccian. Louison dciou cair a nao c os scus olIos
ofuscados iscaran, cn scguida, voliou ara dcniro ara iraiar
das crianas. Picrrc cnsava cn Maud, MaiIicu cnsava cn
Odciic, sonIara con cla, agarravan-sc cla ciniura c caniavan a
larcarola dos Conios dc Hoffnann no oniao do Provcnal. Agora
csiava nu, suando na cana, olIava ara o iccio c Odciic fazia-lIc
conanIia. Sc nao norri dc icdio, c lcn a cla quc o dcvo. Un
runor cinzcnio ircnia ainda nos scus olIos, un rcsio dc icrnura
ainda lulia no scu coraao. Una icrnura alida, una irisic
icrnura dc sonIo dc un insianic, un rcicio ara ficar csicndido
dc cosias or nais un ouco. Dcniro dc cinco ninuios a agua fria
cscorrcr-lIc-ia cla nuca c clos olIos, a csuna do salao
crciiaria nos scus ouvidos, o dcnirfico cnasiar-lIc-ia as
gcngivas, nao icria nais icrnura or ningucn. Corcs, luzcs,
odorcs, sons. E alavras, alavras anavcis, scrias, sinccras,
divcriidas, alavras aic noiic. MaiIicu... fff! MaiIicu cra un
fuiuro. Nao Ia nais fuiuro. MaiIicu so cisic cn sonIo, cnirc a
ncia-noiic c as cinco da nanIa. CIain cnsava. Dois lclos
aninais!
Esiava-sc nas iinias ara a gucrra. dcois sc vcria. Mas
aquclcs aninais, cuidava dclcs Ia cinco anos, casirara-os clc
rorio, isso coriava-lIc o coraao. CIicoicou o cavalo c olrigou-o
a uar ara a csqucrda, a sua carroa assou lcniancnic cla dc
Sincnon. Quc Iisioria c cssa?, dissc Sincnon. Esiou fario,
gosiaria dc ja icr cIcgado! Vais cansar os aninais, iornou
Sincnon. Pouco nc inoria agora, dissc CIain. TinIa voniadc
dc uliraassar iodos. Puscra-sc dc c, dava csialos con a lngua c
griiava. Va! Va!, uliraassou a carroa dc Poaul, dcsviou-sc da
carroa dc Poulaillc. Esias a fazcr una corrida?, crguniou
Poulaillc.
CIain nao rcsondcu c Poulaillc griiou airas dclc. Cuidado
con os aninais, vais csioura-los! c CIalin cnsou. Quc
rclcnicn! Daiian; CIain ia frcnic c os ouiros scguian-no c
laiian nos scus cavalos or iniiaao; laiian, MaiIicu
lcvaniara-sc, csfrcgava os olIos, laiian; o auiocarro dcrraou
ara nao ir conira un aralc dc liciclcia quc iransoriava una
58
nuulnana gorda dc vcu; laiian. CIanlcrlain solrcssaliou-sc c
dissc. Qucn c? Qucn csia a laicr?, c una voz rcsondcu. Sao
scic Ioras. Ecclcncia. cnirada do quaricl Iavia una canccla dc
nadcira. Una scniincla guardava-a. CIain uou as rcdcas c
lcrrou. C'os dialos! Ena, dissc a scniincla, dc ondc c quc vocc
vcn con cssa rcssa? Vanos, lcvania cssa canccla, dissc
CIain. Nao icnIo ordcns, dissc a scniincla.
Ja ic dissc ara lcvaniarcs isso. Un sargcnio saiu do osio
dc guarda. Todas as carroas iinIan arado; clc olscrvou-as or
un insianic c dcois assoliou. Quc c quc voccs vcn aqui fazcr?,
crguniou. Esianos nolilizados, dissc CIain, scra quc ja nao
rccisan dc nos? Tcns a cadcrncia?, crguniou o sargcnio.
CIain assou rcvisia aos lolsos, o sargcnio olIava ara aquclcs
Ioncns silcnciosos, sonlrios, orgulIosos, inovcis, quc arccian
arcscniar arnas c scniiu-sc orgulIoso scn salcr orquc. Dcu un
asso cn frcnic c griiou. E os ouiros? Todos icn as suas
cadcrncias? Pcgucn nclas. CIain cnconirara a sua. O sargcnio
cgou ncla c folIcou-a. Pois lcn, vocc c o nuncro ircs, scu idioia,
icn assin iania rcssa? ara a roina vcz. Esiou-lIc a dizcr
quc csiou nolilizado, dissc CIain. Salc nclIor do quc cu?,
iornou o sargcnio. Naiuralncnic quc sci, li no cariaz, dissc
CIain.
Airas dclcs, os Ioncns inacicniavan-sc, Poulaillc griiou.
Eniao, acala ou nao acala? Lcu no cariaz?, crguniou o
sargcnio. Pois olIa a o cariaz, lc-o sc c quc salcs lcr.
CIain largou o cIicoic, saliou ara o cIao, aroinou-sc da
arcdc. Havia ircs cariazcs. Dois a corcs. Asscniai raa no
ccrciio colonial! c un lranco. CIanada incdiaia dc ccrias
caicgorias dc rcscrvisias. Elc lcu vagarosancnic, a ncia voz,
ncncando a calca. Nao foi cssc quc colaran la na icrra!
Maullanc, Poulaillc, Fraigncau iinIan dcscido das carroas,
olIaran ara o cariaz c disscran. Essc nao c o nosso. Dc ondc c
quc voccs vcn?, indagou o sargcnio. Dc Crcvilly, dissc Poulaillc.
Nao sci, nao, dissc o sargcnio, nas icnIo a idcia dc quc Ia la no
osio dc Crcvilly un lon inlccil! Enfin! Enircgucn as vossas
cadcrncias c vanos icr con o icncnic. Na grandc Praa dc
Crcvilly, as nulIcrcs ccrcavan Madanc Fcloulicr, quc iania
caridadc fazia no lugar, ali csiavan a Maric, a SicIanic, a nulIcr
do vcndcdor dc cigarros c a Jcannc Fraigncau. Maric cIorava
doccncnic, Madanc Fcloulicr uscra o scu grandc cIacu rcio,
falava agiiando a sonlrinIa. Nao cIorc, Maric, c rcciso ccrrar os
dcnics. Sin, ccrrar os dcnics. O scu narido voliara cIcio dc
ciiacs no lolciin do ccrciio c dc ncdalIas. E ialvcz nao scja clc
o nais dcsgraado, vcra. Porquc, dcsia vcz, iodos csiao
nolilizados, Ioncns c nulIcrcs.
Aoniou a sonlrinIa ara lcsic c scniiu-sc vinic anos nais
nova. Vai vcr, vai vcr, ialvcz scjan os civis quc ganIarao a
59
gucrra! Mas Maric assunira o scu ar dc csiuidcz rofunda, os
soluos sacudian-lIc os onlros c cla olIava o nonuncnio aos
norios airavcs das lagrinas, c conscrvava un silcncio irriianic.
s ordcns, dissc o icncnic. Acriava o ausculiador conira o
ouvido c rcciia. s ordcns. E a voz nolc c furiosa nao arava. E
csia a dizcr-nc quc ariiran? Mcu olrc anigo, lclo iralalIo!
AI!, nao osso dciar dc lIc dizcr quc c un golc caaz dc acalar
con a sua carrcira! O vclIo Croulard airavcssava a raa con as
lrocIas c un rolo lranco dclaio do lrao. Maric griiou-lIc. O
quc c isso?
Madanc Fcloulicr viu con inacicncia quc nos olIos dcla
lrilIava una csiuida cscrana. O vclIo Croulard ria saiisfciio,
nosirou o rolo lranco c dissc. Nao c nada. Foi o icncnic quc sc
cnganou no cariaz! O icncnic dcsligou o iclcfonc c scniou-sc,
iinIa as crnas nolcs. Un golc caaz dc liquidar a sua carrcira!
Lcvaniou-sc, foi aic jancla alcria. no nuro cn frcnic,
frcsquinIo, ainda Iunido, lranco cono a ncvc, o cariaz lrilIava.
Molilizaao gcral. A colcra suliu-lIc gargania, cnsava. Dissc-
lIc ara iirar aquclc anics dc iodos os ouiros, nas o dcsgraado
vai dcia-lo ara o fin. Suliiancnic, saliou cla jancla, corrcu
ara o cariaz c s-sc a rasga-lo. Crou-lard ncrgulIou a lrocIa na
cola, Madanc Fcloulicr olIava-o alorrccida, o icncnic rasava,
rasava, iinIa lolinIas dc acl nas unIas; Dlonari c Cornicr
iinIan ficado no quaricl; os dcnais Iavian voliado aos scus
cavalos c cnircolIavan-sc Icsiianics; iinIan voniadc dc rir c dc
sc zangarcn, scniian-sc vazios cono dcois da fcira. CIain
aroinou-sc dos scus lois c acariciou-os. TinIan o focinIo c o
ciio cIcios dc lala, cnsou irisicncnic. Sc soulcssc, nao os
icria casiigado ianio. Quc vanos fazcr?, crguniou Poulaillc
airas dclc. Nao odcnos voliar ja, dissc CIain, c rcciso dciar
quc os aninais dcscanscn. Fraigncau olIava ara o quaricl c
cncIia-sc dc rccordacs, dcu una coiovclada cn CIain, rindo
nanIosancnic. Sc a gcnic fossc aic la? Aic la ondc, Ioncn?,
indagou CIain. Ora, ao lordcl!, dissc Fraigncau. Ccrcaran-no
iodos, dando-lIc ancadinIas nas cosias, rian c dizian.
Fraigncau danado! Tcn scnrc loas idcias! O rorio CIain
dcsanuviou-sc. Eu sci ondc c, cssoal, sulan ara as carroas
quc cu vou frcnic!
Oiio Ioras c irinia. Un csquiador girava cn volia do
iranolin, uado or un larco; dc quando cn quando, MaiIicu
ouvia o roncar do noior c cn scguida o larco afasiava-sc, o
csquiador iransfornava-sc nun onio cscuro c nao sc ouvia nais
nada. O nar, raso, duro c lranco, arccia una isia dc aiinagcn
dcscria. Dcniro cn ouco, iornar-sc-ia azulado, r-sc-ia a
narulIar, far-sc-ia lquido c rofundo c scria o nar dc iodo o
nundo, cIcio dc griios, nancIado dc calccinIas rcias. MaiIicu
airavcssou o icrrao, scguiu duranic algun icno clo asscio. Os
cafcs csiavan ainda fccIados, dois auionovcis assaran. Sara
60
scn oljcciivo rcciso. ara conrar o jornal, ara rcsirar o cIciro
foric dos sargaos c cucaliios quc sc arrasiava clo orio c ara
fazcr Ioras. Odciic dornia ainda, Jacqucs iralalIava aic s dcz
Ioras. Voliou ara una rua concrcial quc ia aic csiaao,
cruzou-sc con duas jovcns inglcsas quc rian; quairo cssoas
iinIan-sc rcunido cn volia dc un cariaz. MaiIicu aroinou-sc.
scnrc o faria assar nais un noncnio. Un IoncnzinIo
larludo ncncava a calca. MaiIicu lcu.
Por ordcn do ninisiro da Dcfcsa Nacional c da Cucrra c do
ninisiro da Fora Acrca, os oficiais, sargcnios c soldados da
rcscrva, oriadorcs dc una ordcn ou cadcrncia dc nolilizaao dc
cor lranca, irazcndo carinlado o nuncro dois, dcvcrao r-sc a
caninIo incdiaiancnic, scn dcnora, scn aguardar noiificaao
individual.
Dirigir-sc-ao ao local dc convocaao indicado na sua
cadcrncia ou ordcn dc nolilizaao, nas condics dcicrninadas
or csic docuncnio.
Salado, 24 dc Scicnlro dc 1938, novc Ioras.
O ninisiro da Dcfcsa Nacional, da Cucrra c da Fora Acrca.
Ta, ia, ia, ia, nurnurou o IoncnzinIo con un ar dc
ccnsura.
MaiIicu sorriu-lIc c rclcu con aicnao. cra un daquclcs
docuncnios dc quc sc dcvia ionar conIccincnio, c quc Ia algun
icno cncIian os jornais sol o iiulo Dcclaraao do Forcign
Officc ou Conunicaao do Quai d'Orsay. Era scnrc ncccssario
lc-los duas vczcs ara cnicndcr. MaiIicu lcu. Dirigir-sc-ao ao local
dc convocaao indicado, c cnsou. Mas cu icnIo a ordcn n. 2!
Suliiancnic, o cariaz concou a visa-lo, cra cono sc iivcsscn
cscriio o scu nonc na arcdc, cnirc insulios c ancaas.
Molilizado. csiava ali, na arcdc ialvcz ja sc udcssc lcr isso
ianlcn no scu rosio.
Corou c afasiou-sc raidancnic. Ordcn n. 2. Pronio.
Conco a ficar ionio. Odciic ia olIa-lo con una cnoao coniida.
Jacqucs assuniria o scu ar dc doningo c dir-lIc-ia. Mcu
vclIo, nao icnIo nada a dizcr-ic. Mas MaiIicu scniia-sc nodcsio
c nao iinIa voniadc dc cnionicccr. Virou csqucrda, na rincira
rua, c acriou o asso. na calada da dirciia Iavia ouiro cqucno
gruo zunlindo dianic dc un cariaz. Na Frana inicira. Aos arcs.
Aos nagoics. Dianic dc nilIarcs dc cariazcs. E cn cada gruo Ia
clo ncnos un iio quc aala a sua cadcrncia niliiar airavcs do
iccido do casaco, c sc scnic ionio. Fua do Corrcio. Dois cariazcs,
dois agruancnios.
Falava-sc ainda dclcs. Envcrcdou or una vicla conrida c
sonlria. Pclo ncnos aqucla, iinIa a ccricza, icria sido ouada
clos coladorcs dc cariazcs. Esiava so, odia cnsar cn si. Pcnsou.
Pronio, cIcgou a Iora! Sin, aquclc dia, rcdondo c cIcio, cn quc
61
dcvia norrcr dc vclIicc, scrcnancnic, scn sair do scu lugar,
alongava-sc suliiancnic, cono una flccIa, lanava-sc ara dcniro
da noiic fragorosancnic, dcslizava na sonlra, no funo, nos
canos dcscrios, airavcs dc un iunulo dc cios c rodas, MaiIicu
cscorrcgava or clc cono nun iologa c so araria ao fin da noiic,
cn Paris, no cais da csiaao dc Liao. Ja falsas luzcs sc infiliravan
no dia claro. as fuiuras luzcs das garcs nociurnas. Ja una vaga
dor fluiuava no fundo dos scus olIos. a fuiura dor scca das
insnias. Mas clc nao sc alorrccia. ncn con isso, ncn con ouira
coisa... nao sc divcriia, iao-ouco; fossc cono fossc, cra ancdoiico,
iiorcsco. Vou icr dc crguniar a Iora do conloio ara MarsclIa,
cnsou. A vicla rcconduziu-o inscnsivclncnic CornicIc.
Dcscnlocou, dc rccnic, cn lcna luz c scniou-sc na cslanada
dc una ccrvcjaria quc acalava dc alrir. Un cafc c o Iorario dos
conloios. Un scnIor dc ligodcs grisalIos vcio scniar-sc crio
dclc. Una nulIcr nadura aconanIava-o. O scnIor alriu o
Eclaircur dc Nicc, a nulIcr voliou-sc ara o nar. MaiIicu fiou-a
or un insianic c ficou irisic. Pcnsou. Scra rcciso r os ncus
ncgocios cn ordcn. Insialar IvicI cn Paris no ncu aariancnio,
dar-lIc una rocuraao ara quc cla ossa rccclcr o ncu
ordcnado. A calca do scnIor rcaarcccu or cina do jornal. E a
gucrra, dissc clc. A nulIcr susirou scn rcsondcr; MaiIicu
olIou ara as faccs lrilIanics c olidas do scnIor, ara o scu
casaco dc iwccd, ara a canisa dc riscas violcia c cnsou. E a
gucrra.
A gucrra. Alguna coisa quc ainda sc ligava a clc so or un fio
dcsrcndcu-sc, coniraiu-sc c caiu ara iras. Era a sua vida; cla
csiava ali noria. Moria. Elc voliou-sc c olIou ara cla.
Viguicr, norio, iinIa as naos csicndidas solrc o lcnol
lranco, una nosca andava-lIc na icsia, c o scu fuiuro
alongava-sc a crdcr dc visia, iliniiado, fio cono o scu olIar fio
sol as alclras norias. O scu fuiuro. a az, o fuiuro do nundo,
o fuiuro dc MaiIicu. O fuiuro dc MaiIicu csiava ali, a dcscolcrio,
fio c virco, fora dc jogo.
MaiIicu scniara-sc a una ncsa dc cafc, lclia, siiuava-sc
alcn do scu fuiuro olIava-o c cnsava. A az. Madanc VcrcIou
nosirou Viguicr cnfcrncira, csiava con iorcicolo, os scus olIos
ardian, dissc. Era un lon Ioncn. E rocurou una alavra,
una alavra nais ccrinoniosa ara o qualificar; cra a sua arcnic
nais roina c calia-lIc concluir. A alavra calno vcio-lIc
loca, nas nao cra lasianic concludcnic.
Dissc. Era un Ioncn acfico c calou-sc. MaiIicu cnsou.
Tivc un fuiuro acfico. Un fuiuro acfico. anara, odiara,
sofrcra, c o fuiuro csiava ali, sua volia, acina da sua calca, or
ioda a aric, cono un occano, c cada un dos scus accssos dc
raiva, cada una das suas dcsgraas, cada un dos scus sorrisos,
alincniavan-sc dcssc fuiuro invisvcl c rcscnic. Un sorriso un
62
sinlcs sorriso, cra una Iioicca solrc a az do dia scguinic, do
ano scguinic, do scculo; scnao cu nunca icria ousado sorrir. Anos
c anos dc az fuiura Iavian-sc dcosiiado rcviancnic nas coisas
c iinIan-nas anadurccido, dourado; cgar no rclogio, nun irinco
da oria, na nao dc una nulIcr, cra ionar a az nas naos. O
os-gucrra cra un conco. O conco da az. Vivia-sc nclc scn
rcssa cono sc vivc una nanIa. O jazz cra un conco, c o
cincna, dc quc ianio gosici, cra un conco. E o surrcalisno. E o
conunisno.
Eu Icsiiava, cscolIia dcnoradancnic, iinIa icno. O icno,
a az, cran a ncsna coisa. Agora cssc fuiuro csia aqui, a ncus
cs, norio. Era un falso fuiuro, una inosiura. Fccordava os
vinic anos scrcnos quc vivcra, una lancic narinIa, c via-os
agora cono iinIan sido. un nuncro finiio dc dias, conrinidos
cnirc dois nuros alios, scn cscrana, un crodo caialogado,
con un conco c un fin, quc figuraria nos nanuais dc Hisioria
sol a dcnoninaao dc cnirc duas gucrras. Vinic anos.
1918-1938. Vinic anos acnas! Onicn, cssc icno arccia nais
curio c nais longo, sinuliancancnic. dc rcsio, ningucn iinIa
cnsado cn coniar, orquanio nao csiava acalado. Agora csia
acalado. Era un falso fuiuro. Tudo aquilo quc nos vivcnos Ia
vinic anos, vivcno-lo cn falso.
ranos alicados c scrios, rocuravanos conrccndcr c cis o
quc nos aconicccu. aquclcs lclos dias iinIan un fuiuro sccrcio c
ncgro, cnganavan-nos, a gucrra dc Iojc, a nossa Crandc Cucrra,
furiava-no-los s oculias. ranos airaioados scn o salcrnos.
Agora a gucrra csia a, a ninIa vida norrcu. Era isso, a ninIa
vida. c rcciso rcconsidcrar iudo, dcsdc o incio. Procurou una
lcnlrana, qualqucr una, a quc rinciro aarcccssc, aqucla iardc
cn Pcrousc, scniado na cslanada, concndo un sorvcic dc
danasco c olIando ao longc, na ocira, a colina scrcna dc Assisc.
Pois lcn, cra a gucrra quc dcvcria icr lido no rulor do crcusculo.
Sc cu iivcssc odido cnircvcr una roncssa dc iorncnia c dc
sanguc nos ruivos raios dc luz quc douravan a ncsa c o araciio,
aquclc noncnio cricnccr-nc-ia agora, ao ncnos isso csiaria
salvo. Mas cu csiava confianic, o sorvcic dissolvia-sc na ninIa
loca c cu cnsava. "VclIos ouros, anor, gloria nsiica." E crdi
iudo.
O cnrcgado assava, MaiIicu cIanou-o, agou c
lcvaniou-sc scn salcr lcn o quc fazia. Dciava a vida airas dc si,
cu nudci.
Airavcssou a rua c foi dclruar-sc na lalausirada cn frcnic
do nar. Scniia-sc sinisiro c lcvc; csiava nu, iinIan-lIc roulado
iudo. Nao ossuo nais nada, ncn o ncu assado. Mas cra un
falso assado c nao o lancnio. Pcnsou. Dcsojaran-nc da ninIa
vida. Era una vida ncdocrc c nalograda, Marccllc, IvicI, Danicl,
una vida niscravcl, nas isso ouco nc inoria agora, osio quc
csia noria. A ariir dcsia nanIa, dcsdc quc colaran aquclcs
63
cariazcs lrancos nas arcdcs, iodas as vidas sao nalogradas,
iodas csiao norias. Sc cu iivcssc fciio o quc qucria, sc ao ncnos
una vcz, una unica vcz, cu iivcssc odido scr livrc, ncn or isso a
ninIa vida icria dciado dc scr un cngano, ois cu icria sido livrc
ara a az, ncsia az cnganadora, c agora csiaria aqui na ncsna,
dianic do nar, aoiado lalausirada, con iodos csscs cariazcs
lrancos colados airas dc nin. iodos csscs cariazcs quc falan dc
nin, cn iodas as arcdcs dc Frana, c quc dizcn quc a ninIa
vida norrcu c quc janais Iouvc az. nao valia a cna icr-nc
csforado ianio, icr iido ianios rcnorsos. O nar, a raia, as
icndas, a lalausirada. frios c cangucs. Pcrdcra o scu aniigo
fuiuro c ainda nao lIc Iavian dado ouiro. fluiuavan no rcscnic.
MaiIicu fluiuava. Un solrcvivcnic, nu nuna raia, cnirc iraos
cncIarcados, caioics rclcniados, oljccios scn uso dcfinido quc o
nar dcvolvcu. Un noo norcno saiu dc una icnda, arccia calno
c vazio, olIou o nar, Icsiianic. un solrcvivcnic, sonos iodos
solrcvivcnics, os oficiais alcnacs sorrian c cunrincniavan, o
noior roncava, o Iclicc girava, CIanlcrlain cunrincniou,
sorriu, dcu ncia volia c colocou o c na cscada.
O clio da Dalilonia, a naldiao conira Isracl c o Muro das
Lancniacs, nada nudara ara o ovo judcu dcsdc os icnos cn
quc os scus filIos assavan acorrcniados cnirc as iorrcs
vcrnclIas da Assria, sol o olIar crucl dos conquisiadorcs dc
larla cncaracolada. ScIalon caninIava no ncio dcsscs Ioncns
dc calclo rcio, dc ancis lcn iorncados c crucis. Pcnsava quc
nada nudara. ScIalon cnsava cn Ccorgcs Lcvy. Pcnsava. Ja
nao icnos o scniido da solidaricdadc cnirc os judcus, cis a
vcrdadcira naldiao divina!, c scniia-sc aiciico, nas nao dc
nuiio nau Iunor, orquc vira aquclcs cariazcs lrancos nas
arcdcs. Pcdira un aulio a Ccorgcs Lcvy, nas Ccorgcs Lcvy cra
un Ioncn duro, un judcu alsaciano; rccusara. Nao rccusara
caciancnic, gcncra c iorccra os lraos, falara da nac, da crisc.
Mas ioda a gcnic salia quc clc dcicsiava a sua vclIa nac c quc
nao Iavia crisc no concrcio dc clcs. ScIalon uscra-sc, clc
ianlcn, a gcncr c crgucra os lraos afliios ara o ccu, falara do
novo codo c dos olrcs judcus cnigrados quc iinIan sofrido or
iodos os ouiros c na sua carnc. Lcvy cra un Ioncn duro, un nau
rico, gcncra nais foric, cnurrando ScIalon ara a oria con o
vcnirc rocnincnic, c sorando-lIc no nariz. ScIalon gcnia c
rccusava, con os lraos crguidos, c iinIa voniadc dc sorrir,
inaginando cono sc csiarian a divcriir con o cscciaculo os
cnrcgados do ouiro lado da oria. Na csquina da Fua
Quairc-Scicnlrc Iavia una rica cIarcuiaria colcria dc csclIos.
ScIalon dcicvc-sc naravilIado, olIava os cIourios, os asicis, os
rosarios dc salsicIas cnvcrnizadas, as noriadclas larrigudas, os
salancs cnrugados, os salsicIcs con as suas oniinIas rosadas,
c cnsava cn Vicna. Eviiava, na ncdida do ossvcl, concr carnc
dc orco, nas os olrcs cnigrados sao olrigados a alincniarcn-sc
con o quc cnconiran.
64
Quando saiu da cIarcuiaria, irazia, cndurado nun dcdo or
un fio cor-dc-rosa, un acoiinIo iao lranco, iao dclicado, quc sc
diria dc doccs. Esiava cscandalizado. Pcnsava. Todos os franccscs
sao naus ricos. O ovo nais rico dc ioda a Euroa.
ScIalon scguiu cla Fua Quairc-Scicnlrc, invocando a
naldiao divina conira os naus ricos c, cono sc o ccu o Iouvcssc
cnicndido, viu, con o canio do olIo, un gruo dc franccscs,
inovcis c nudos dianic dc un cariaz lranco. Passou crio dclcs,
laiando o olIar c acriando os lalios, orquc nao convinIa
naquclc noncnio quc un olrc judcu fossc aanIado a sorrir nas
ruas dc Paris. DirncnscIaiz, laidario. cra ali.
Hcsiiou un insianic, anics dc airavcssar o oriao, c ncicu o
acoic dc noriadcla na asia. Os noiorcs iralalIavan, roncavan,
o soalIo ircnia, o ar cIcirava a cicr c gasolina, o auiocarro
afundava-sc nas cIanas, oI!, Picrrc, cniao iu cs un covardc, o
aviao nadava no sol, Danicl nariclava o cariaz con a onia da
lcngala; dizia. Esiou iranquilo, nao scrcnos iao iolos a onio dc
irnos luiar scn avics. O aviao assou or cina das arvorcs,
rasando-as quasc, o Dr. ScIniii lcvaniou a calca, o noior
roncava, clc viu o aviao cnirc as folIas, un lrilIo dc nica no ccu,
cnsou. Doa viagcn! c sorriu; os aralcs, vcncidos, rcsignados,
lvidos, jazian anonioados ao fundo do carro, un ncgrinIo saiu da
cIouana, agiiou as naos, ficou a conicnlar o auiocarro quc sc
afasiava. Viran o judcuzinIo? Conrou-nc ncio quilo dc
noriadcla, c cu quc cnsava quc clcs nao conian orco! O
ncgrinIo c o inicrrcic voliavan a assos lcnios, a calca ainda
cIcia do roncar dos noiorcs. Era una ncsa rcdonda dc fcrro,
iniada dc vcrdc, con un luraco no ncio ara o calo do
guarda-sol, csiava nancIada dc casianIo cono una cra, c solrc
cla o jornal Lc Pciii Niois, ncn scqucr alcrio. MaiIicu iossiu, cla
csiava scniada junio da ncsa, ionara o cafc no jardin, cono c quc
cu lIc vou dizcr? Nada dc Iisiorias, rincialncnic nada dc
Iisiorias, sc cla udcssc nao dizcr nada, nao, calar-sc ainda cra
nuiio, sc cla udcssc lcvaniar-sc c dizcr. Pois lcn, vou rcarar
unas sanducIcs ara a viagcn. Sinlcsncnic. Ela csiava dc
rouao c lia a corrcsondcncia. Jacqucs ainda nao dcsccu, dissc
cla, iralalIou csia noiic aic iardc. As suas rinciras alavras
cran ara falar dc Jacqucs, dcois nao sc rcfcria nais a clc.
MaiIicu sorriu c iossiu. Scnic-sc, dissc cla, Ia duas carias ara
si. Elc cgou nclas c crguniou.
Lcu o jornal?
Ainda nao, Mariciic irouc-o con a corrcsondcncia c nao
nc dccidi ainda a alri-lo. Nunca arccici nuiio os jornais, nas
agora dcicsio-os.
MaiIicu sorria c arovava con a calca, nas os scus dcnics
coniinuavan ccrrados. Enirc clcs iudo voliara a scr cono danics.
Dasiava un cariaz colado a una arcdc c iudo voliara a scr cono
65
danics. cla cra novancnic a nulIcr dc Jacqucs, clc nao acIava
nais nada ara lIc dizcr. Prcsunio, cnsou clc, cis o quc cu
gosiaria dc concr na viagcn.
Lcia, lcia as suas carias dissc Odciic con vivacidadc.
Nao sc inconodc conigo; icnIo dc sulir ara nc ir vcsiir.
MaiIicu cgou na rincira caria, con o sclo dc Diarriiz;
scnrc cran alguns ninuios ganIos. Quando cla sc lcvaniassc,
clc dir-lIc-ia. A roosiio, vou ariir... Nao, arcccria -voniadc
dc nais. Esiou dc ariida... Era nclIor assin.
FcconIcccu a lcira dc Doris c cnsou con rcnorso. Ha nais
dc un ncs quc nao lIc cscrcvo. O solrcscriio coniinIa un
cariao-osial. Doris, cscrcvcra nclc o scu rorio cndcrco c colara
un sclo csqucrda. Do lado dirciio iraara algunas linIas.
Mcu caro Doris,
Vou lcn (1} Vou (1} nal
Eis a razao do ncu silcncio. irriiaao lcgiina, ilcgiina, na
voniadc, convcrsao suliia, loucura, docna, rcguia, ignonnia
ura c sinlcs (2}. Escrcvcr-lIc-ci una longa caria daqui a... dias.
Qucira acciiar as ninIas dcsculas c a crcssao da ninIa
anizadc arrccndida.
Assinaiura.
Esia-sc a rir sozinIo. dissc Odciic.
Doris dissc MaiIicu. Esia cn Diarriiz con Lola.
Esicndcu-lIc a caria c cla s-sc ianlcn a rir.

(1} Fisquc a alavra, inuiil.
(2} Idcn.

Essc c cncaniador. Quc idadc icn? Tcn idadc ara...
Dczanovc anos dissc MaiIicu. Dccndcra da duraao
da gucrra.
Odciic olIou-o con icrnura.
Os scus alunos fazcn o quc qucrcn dc si!
Tornava-sc cada vcz nais difcil falar-lIc. MaiIicu alriu a
ouira caria. Era dc Concz, o narido dc SaraI. MaiIicu nao o
iornara a vcr dcsdc a sua ariida ara EsanIa. Era coroncl no
ccrciio.
Mcu caro MaiIicu,
Vin a MarsclIa cn nissao c aqui nc cnconirci con SaraI c o
ncnino. Volio icra, nas nao scn ic-lo visio. Escrc-nc doningo
no conloio das quairo c rcscrvc-nc un quario cn qualqucr lugar.
Vou vcr sc consigo dar un ulo a Juan-lcs-Pins. Tcnos nuiio quc
66
convcrsar.
Do anigo
Concz.
MaiIicu s a caria no lolso, alorrccido. AnanIa c salado,
ja icrci cnlarcado. TinIa voniadc dc iornar a vcr Concz; naquclc
noncnio, cra o unico anigo quc dcscjaria vcr. clc salia un ouco
o quc cra a gucrra. Podcria ialvcz cnconira-lo cn MarsclIa, cnirc
dois conloios... Tirou a caria do lolso, ioda anacIucada. Concz
nao dcra o cndcrco. MaiIicu cncolIcu os onlros, irriiado, c
lanou a caria ara a ncsa; Concz coniinuava o ncsno, cnlora
fossc coroncl. incrioso c inoicnic. Odciic dccidiu-sc a alrir o
jornal, susiinIa-o no ar con os lraos csicndidos c lia-o.
OI! dissc cla.
Voliou-sc ara MaiIicu c crguniou-lIc cono sc nao dcssc
grandc inoriancia ao caso.
Nao icn o nuncro dois?
MaiIicu scniiu quc corava, iscou os olIos.
TcnIo rcsondcu, confuso. Odciic olIava-o con durcza,
cono sc fossc culado. Elc acrcsccniou rcciiiadancnic.
Mas nao vou ariir Iojc, fico ainda or quarcnia c oiio
Ioras. icnIo un anigo quc vcn vcr-nc.
Scniiu-sc aliviado con a rcsoluao. afasiava as cfuscs or
dois dias. E longc dc Juan-lcs-Pins a Nancy, nao nc irao cIaicar
or causa dc algunas Ioras dc airaso. Mas o olIar dc Odciic nao
sc alrandava c clc dclaiia-sc, rcciindo.
Ainda fico quarcnia c oiio Ioras, ainda fico quarcnia c oiio
Ioras, cnquanio Ella DirncnscIaiz cndurava os scus lraos
nagros c norcnos no cscoo do ai.
s un anor, aa!
Pois lcn, vou dcia-lo. Prcciso dc nc ir vcsiir, nas cnso
quc Jacqucs vai ja dcsccr ara lIc fazcr conanIia.
Saiu, acriando o rouao nas ancas rcdondas c finas,
MaiIicu cnsou. Ela oriou-sc lcn; quanio a isio, oriou-sc
lcn, c scniiu quc lIc cra graio. Quc linda ncnina, quc ncnina
danada, rccliu-a fingindo-sc alorrccido, Wciss cncosiara-sc
oria, iinIa un ar cndoningado.
MolIas-nc iodo dissc DirncnscIaiz, cnugando a cara.
E cncIcs-nc dc laion. Ela riu-sc.
Esias con ncdo do quc irao cnsar as daciilografas? Tona!
dissc, lcijando-lIc o nariz Tona, iona!
E clc scniiu os lalios qucnics na sua calca. Scgurou-a clos
onlros c afasiou-sc quanio dc. Ela ria c dclaiia-sc, clc cnsava.
Einda ncnina, linda ncnina. A nac cra gorda c nolc, con
67
grandcs olIos ncdrosos c rcsignados quc o unIan ouco
voniadc, nas Ella arccia-sc con clc c no fundo nao dcvia nada a
ningucn, dcvia a cla roria c a Paris. Digo-lIcs scnrc. a raa, o
quc c a raa, cniao voccs ionarian Ella or judia sc a
cnconirasscn na rua? Fina cono una arisicnsc, con a icz
qucnic das nulIcrcs do Sul c un rosiinIo aicnio c aaionado,
un rosiinIo cquililrado, rcousanic, scn iara, scn raa, scn
dcsiino, un auicniico rosiinIo franccs. Largou-a, cgou no csiojo
quc csiava na sccrciaria c dcu-lIo.
Tona. E acrcsccniou, cnquanio cla olIava ara as
crolas.
No ano quc vcn, scrao duas naiorcs, nas scrao as uliinas.
o colar csia icrninado.
Ela ainda o quis lcijar, nas clc dissc-lIc. Vai, vai, fcliz
anivcrsario. Vai dcrcssa, cIcgaras airasada aula.
Ela ariiu, sorrindo ara Wciss; una noa fccIou a oria,
airavcssou o cscriiorio, saiu, c ScIalon, scniado lcira da
cadcira, o cIacu solrc os joclIos, cnsou. Linda judiazinIa;
iinIa una calccinIa dc nacaco, lanada ara a frcnic, quc
calcria na alna da nao, con grandcs olIos nocs, lclssinos,
dcvia scr a filIa dc DirncnscIaiz. ScIalon lcvaniou-sc, fcz una
ligcira saudaao, quc cla nao crcclcu.
Tornou a scniar-sc, cnsando. Parccc inicligcnic dc nais;
nos sonos assin, nos, as nossas crcsscs csiao gravadas a fogo
nos nossos rosios; dir-sc-ia quc suorianos un naririo.
DirncnscIaiz cnsava nas crolas, dizia con os scus loics.
Nao c un nau invcsiincnio. Valian ccn nil francos;
cnsou quc Ella as acciiaria scn dcnonsiracs cagcradas dc
alcgria, nas scn indifcrcna. conIccia o valor das coisas, nas
acIava naiural icr dinIciro, rccclcr lclos rcscnics, scr fcliz. Mcu
Dcus, ainda quc cu nao iivcssc fciio ouira coisa, con a nulIcr quc
icnIo c con os vclIos dc Cracovia airas dc nin, sc cu so iivcr
rcalizado isso, cssa ncnina, filIa dc judcus olacos, quc nao sc
aiorncnia ioa, quc nao sc divcric con a roria dcsgraa, quc
acIa naiural scr fcliz, crcio quc nao icrci crdido o ncu icno.
Voliou-sc ara Wciss.
Salcs ara ondc vai cla? Aosio quc nao adivinIas. Fazcr
un curso na Sorlona! un fcnncno.
Wciss sorriu vagancnic, scn crdcr o scu ar solcnc.
Pairao, vin dcscdir nc.
DirncnscIaiz olIou-o or cina dos oculos.
Vais-ic cnlora?
Wciss confirnou con a calca c DirncnscIaiz olIou-o con
fingida scvcridadc.
68
Ja cscrava isso! s suficicnicncnic iroua ara arranjarcs
un nuncro dois, nao c?
Dc facio dissc Wciss a sorrir , sou ncsno una iroua.
Pois lcn! diz DirncnscIaiz cruzando os lraos ,
ncics-nc cn lons lcnois! Quc vou cu fazcr scn ii?
Fcciiu disiraidancnic. Quc vou cu fazcr scn ii? Quc vou cu
fazcr scn ii? Procurava lcnlrar-sc dc quanios filIos iinIa Wciss.
Wciss olIava-o dc lado, inquicio.
O scnIor Ia-dc cnconirar un sulsiiiuio.
Un sulsiiiuio! Ja icrci dc agar-ic ara nao fazcrcs nada,
qucrcs ainda quc arranjc ouiro! O icu lugar cscra-ic, ncu caro.
Wciss csiava conovido, csfrcgava o nariz, ncio vcsgo, cra
Iorrivclncnic fcio.
Pairao...
DirncnscIaiz inicrroncu-o. acIava olsccnos os
agradccincnios; c dcois, nao iinIa la nuiia sinaiia or Wciss,
ois a csiava un quc irazia o dcsiino na cara, con os scus olIos
furiivos c o grandc lalio infcrior ircnulo dc londadc c anargura.
Don, csia lcn. Nao dcias a casa, rcrcscnia-la-as junio
dos oficiais. s icncnic, nao cs?
Sou caiiao dissc Wciss.
Dclo caiiao..., cnsou DirncnscIaiz. Wciss iinIa un ar
fcliz, as suas orclIas csiavan roas. Dclo caiiao... c c isso a
gucrra, a Iicrarquia niliiar.
Quc disaraic!
Hun!
Nao c un disaraic?
Scn duvida dissc Wciss. Mas cu qucria dizcr. ara
nos, nao c assin iao idioia.
Para nos? aialIou DirncnscIaiz csaniado. Para nos
qucn?
Wciss laiou os olIos.
Para nos, judcus. Dcois do quc clcs fizcran conira os
judcus da AlcnanIa, icnos noiivos ara luiar. DirncnscIaiz dcu
alguns assos, cciiado.
Quc Iisioria c cssa dc nos, judcus? Nao sci o quc c isso. Eu
sou franccs. Tu scnics-ic judcu?
O ncu rino dc Craiz csia cn ninIa casa dcsdc
icra-fcira dissc Wciss. Mosirou-nc os lraos.
Qucinaran-nos con cIaruios dcsdc os coiovclos s ailas.
DirncnscIaiz arou suliiancnic, agarrou no cncosio da
cadcira con as suas naos forics c un odio suliu-lIc aos olIos.
69
Os quc fizcran isso dissc clc , os quc fizcran isso...
Wciss sorria. DirncnscIaiz acalnou-sc.
Nao c or o icu rino scr judcu, Wciss. orquc c un
Ioncn. Nao suorio quc sc naliraic un Ioncn. Mas o quc c un
judcu? un Ioncn quc os ouiros Ioncns considcran judcu.
OlIa ara Ella. Tona-la-ias or isso, sc nao a conIcccsscs?
Wciss nao arccia convcncido. DirncnscIaiz adianiou-sc,
iocou-lIc no ciio con o indicador.
Escuia, ncu caro Wciss, cis o quc ic qucro dizcr. sa da
Polnia cn 1910, vin ara Frana. Fccclcran-nc lcn, dci-nc
lcn aqui, dissc ara nin ncsno. lcn, agora a Frana c quc c o
ncu as. En 1914 Iouvc a gucrra. Dcn (dissc}, fao a gucrra
orquc csic c o ncu as. E cu sci o quc c a gucrra, csiivc no
CIcnin dcs Dancs. Mas agora, agora cu osso dizcr. sou franccs.
Nao judcu, nao judcu franccs. franccs! Os judcus dc Dcrlin c dc
Vicna, os dos canos dc conccniraao, icnIo cna dclcs c da-nc
odio cnsar quc nariirizan csscs Ioncns. Mas, cscuia lcn, iudo
o quc udcr fazcr ara incdir quc un franccs, un so, sc naic or
clcs, fa-lo-ci. Sinio-nc nais roino do rinciro iio quc
cnconirar a na rua do quc dos ncus iios dc Lcnz ou dos ncus
solrinIos dc Cracovia. As Iisiorias dos judcus alcnacs nao sao da
nossa conia.
Wciss iinIa un ar sonso c icinoso. Sorriu, lancniavclncnic.
Mcsno quc fossc vcrdadc, airao, o scnIor nao dcvcria
dizc-lo. rcciso quc os quc aricn cnconircn noiivos ara o
fazcr.
DirncnscIaiz scniiu o calor da confusao sulir-lIc ao rosio.
Polrc dialo, cnsou con rcnorso.
Tcns razao dissc lruscancnic. Nao asso dc un vclIo
cnlasiro c nada icnIo a dizcr dcsia gucrra, ois nao vou
ariiciar ncla. Quando arics?
No conloio das dczasscis c irinia.
No conloio dc Iojc? E cniao? Quc csias aqui a fazcr? Vai
dcrcssa vcr a iua nulIcr. Prccisas dc dinIciro?
Nao, or cnquanio. Olrigado.
Vai-ic cnlora. Manda-nc a iua nulIcr, conlinarci iudo
con cla. Vai, vai, adcus!
Alriu a oria c cnurrou-o ara fora. Wciss curvava-sc c
nurnurava agradccincnios ininicligvcis. Dirncns-cIaiz
acrcclcu-sc, or cina dos onlros do cnrcgado, dc un Ioncn
scniado no Iall. FcconIcccu ScIalon c franziu as solrancclIas.
nao gosiava quc os soliciiadorcs cscrasscn.
Enirc. Ha nuiio icno quc csia cscra?
Ha una ncia IorinIa acnas dissc ScIalon con ar dc
70
rcsignaao. Mas o quc c ncia Iora? O scnIor anda iao ocuado.
Eu icnIo icno. Quc fao cu dc nanIa noiic? Escro. A vida no
clio nao assa dc una cscra, o scnIor salc.
Enirc dissc DirncnscIaiz, con vivacidadc. Dcvian
icr-nc avisado.
ScIalon cnirou. Sorria c curvava-sc. DirncnscIaiz cnirou
airas c fccIou a oria. FcconIccia crfciiancnic ScIalon. Elc foi
qualqucr coisa no novincnio sindicalisia lavaro. ScIalon vinIa
dc vcz cn quando, arrancava-lIc dois ou ircs nil francos c
dcsaarccia duranic algunas scnanas.
Un cIaruio?
Nao funo dissc ScIalon, con una cqucna rcvcrcncia.
DirncnscIaiz cgou nun cIaruio, virou-o disiraidancnic
cnirc os dcdos c rccolocou-o no csiojo.
Eniao? As coisas arranjaran-sc? ScIalon rocurava una
cadcira.
Scnic-sc! Scnic-sc dissc DirncnscIaiz con afalilidadc.
Nao. ScIalon nao dcscjava scniar-sc. Aroinou-sc da
cadcira, colocou a asia no asscnio ara ficar nais voniadc c,
voliando-sc ara DirncnscIaiz, cniiiu un longo gcnido nclodioso.
AI! nada sc arranja. Nao c lon quc un Ioncn viva na
icrra dos ouiros, nao acciian dc lon grado; ccnsuran-lIc o ao
quc conc. cssa dcsconfiana franccsa! Quando voliar ara
Vicna, cis a inagcn quc guardarci da Frana. una cscadaria
cscura quc sulinos cnosancnic, un loiao quc sc acria, una
oria quc sc alrc. Quc dcscja, c logo sc fccIa. A olcia das casas
dc alugucr dc quarios, a rcfciiura, a licIa oria da csquadra.
No fundo, c naiural, csianos na icrra dclcs. So quc odcrian
dciar-nos iralalIar; cu, or nin, nao qucro ouira coisa, qucro
scr uiil. Mas, ara cnconirar cnrcgo, c rcciso icr a caricira
rofissional, c rcciso iralalIar cn algun lugar. Con a nclIor
loa voniadc do nundo, nao consigo ganIar a vida. E ialvcz o quc
cu suorio ncnos facilncnic. scr un fardo ara os ouiros.
Solrciudo, quando no-lo fazcn scniir iao cruclncnic. E quanio
icno crdido! Concara a cscrcvcr as ninIas ncnorias isso
odcria dar-nc algun dinIciro. Mas sao ianias as soliciiacs a
fazcr o dia iniciro quc iivc dc alandonar iudo.
Era ninusculo, vivo, agiiado, ousara a asia na cadcira, c as
suas naos livrcs csvoaavan cn iorno das orclIas arrocadas.
Quc cara dc judcu! DirncnscIaiz aroinou-sc disliccnicncnic
do csclIo c lanou una raida olIadcla. un nciro c oiicnia,
nariz quclrado, cara dc ugilisia ancricano sol os oculos csados.
nao, nao sonos da ncsna csccic. Mas nao ousava olIar ara
ScIalon, scniia-sc conronciido. Cono scria lon sc csic iio
sassc ja! Mas nao dcvia cscrar or isso. Era unicancnic cla
71
duraao da visiia c cla aninaao da convcrsa quc ScIalon sc
disiinguia a scus rorios olIos dc un sinlcs ncndigo. Prcciso
dc convcrsar, cnsou DirncnscIaiz. SIalon iinIa dirciio a isso.
TinIa dirciio a ircs nil francos c a un quario dc Iora dc convcrsa.
DirncnscIaiz scniou-sc lcira da ncsa. A sua nao dirciia, quc
cnfiara no lolso do casaco, lrincava con o csiojo dc cIaruios.
Os franccscs sao Ioncns duros dissc ScIalon.
A sua voz anliava-sc c dininua rofciicancnic, nas una
cIana divcriida ircnia nos scus olIos dcsloiados. Honcns duros.
Na oiniao dclcs, un csirangciro c, or rincio, susciio, quando
nao crininoso.
Elc fala conigo cono sc cu nao fossc franccs. Naiuralncnic.
cu sou judcu, judcu olaco, cnirado cn Frana a 19 dc JulIo dc
1910, ningucn sc rccorda disso, aqui, nas clc nao csqucccu. Un
judcu quc icvc soric. Voliou-sc ara ScIalon c fiou-o irriiado.
ScIalon laiava ligcirancnic a calca, arcscniando-lIc a fronic,
or dcfcrcncia, nas olIava-o dc frcnic, sol as solrancclIas
arqucadas OlIava-o, c os scus grandcs olIos dcsloiados vian-no
judcu. Dois judcus, iranquilos, sos, nun cscriiorio da Fua
Quairc-Scicnlrc, dois judcus, dois cunliccs; c volia dclcs,
nas ruas, nas ouiras casas, franccscs, soncnic franccscs. Dois
judcus, o grandalIao, quc cnriqucccu, c o cqucno, o nagrizcla
nal alincniado quc nao icvc soric. Laurcl c Hardy.
Sao Ioncns duros! dissc ScIalon. Honcns
inicdosos!
DirncnscIaiz cncolIcu os onlros. rcciso colocar-sc no
lugar... dclcs, dissc sccancnic, nao ousara dizcr no nosso lugar.
Salc quanios csirangciros sc insialaran cn Frana dcsdc 1934?
Sci dissc ScIalon. Sci. E acIo quc c una grandc
Ionra ara a Frana. Mas quc faz cla ara ncrccc-la? Vcja so. os
jovcns quc crcorrcn o Quariicr Laiin, sc algucn sc arccc con
un judcu, cacn-lIc cn cina aos socos.
O ninisiro Dlun rcjudicou-nos nuiio olscrvou
DirncnscIaiz.
Disscra nos, acciiaria a cunlicidadc daquclc cqucno
ncicco. Nos. Nos, os Judcus. Mas fora or caridadc. Os olIos dc
ScIalon fiavan-no con una insisicncia rcsciiosa. ScIalon cra
nagro c niudo, Iavian-no naliraiado c culso da Davicra, agora
csiava ali, dcvia dornir nun Ioicl sordido c assar os dias no cafc.
E o rino dc Wciss, iinIan-no qucinado con cIaruios.
DirncnscIaiz olIava ScIalon c scniia-sc viscoso. Nao cra sinaiia
quc nuiria or clc, oI!, nao. cra... cra...
Ela olIava-o c cnsava. E un Ioncn dc rcssa. Elcs sao
narcados c c airavcs dclcs quc as gucrras cIcgan. Mas cla scniia
quc o scu vclIo anor nao norrcra.
DirncnscIaiz aalava a caricira.
72
Enfin dissc con lcncvolcncia , cscrcnos quc iudo
isso nao durc nuiio.
ScIalon nordcu os lalios c crgucu a calca con vivacidadc.
Fiz o gcsio ccdo dc nais, cnsou DirncnscIaiz.
Un Ioncn dc rcssa. Elc ossui as nulIcrcs, clc naia os
Ioncns. Pcnsa quc c un foric. Mas nao c vcrdadc, clc c narcado,
nada nais.
Dccndc dos Franccscs dissc ScIalon. Sc os
Franccscs rccolrarcn o scniido da sua nissao Iisiorica...
Quc nissao? indagou friancnic DirncnscIaiz. Os olIos
dc ScIalon lrilIaran dc odio.
A AlcnanIa rovoca-os c insulia-os dc iodas as nanciras
dissc con voz dura c aguda. Quc cscran clcs? Pcnsan,
orvcniura, dcsarnar a colcra dc Hiilcr? Cada nova dcnissao na
Frana rolonga or dcz anos o rcginc nazi. E duranic cssc icno,
ca csianos nos, as viinas, a cscrar con os unIos ccrrados.
Hojc vi cariazcs lrancos nas arcdcs c rccolrci alguna cscrana.
Mas, ainda onicn, cu cnsava. Os Franccscs ja nao icn sanguc
nas vcias c cu norrcrci no clio.
Dois judcus nun cscriiorio da Fua Quairc-Scicnlrc. O
onio dc visia dos Judcus accrca dos aconiccincnios
inicrnacionais. Jc Suis arioui cscrcvcra ananIa. Sao os Judcus
quc cnurran a Frana ara a gucrra. DirncnscIaiz iirou os
oculos, linou-os con o lcno. csiava louco dc raiva. Pcrguniou
suavcncnic.
E sc Iouvcr gucrra, vai fazc-la?
Muiios cnigrados sc alisiarao, icnIo a ccricza. Mas cu,
olIc so acrcsccniou, nosirando o coro raquiico , qucn nc
acciiaria?
Eniao, iraic dc nos dciar cn az! lcrrou DirncnscIaiz
E faa-nos o favor dc sc ir cnlora! Porquc c quc nos vcn aqui
cIaicar? Eu sou franccs, nao sou judcu alcnao c nao nc
inicrcssan os judcus alcnacs. Va fazcr a sua gucrra ara ouiro
lado!
ScIalon olscrvou-o or un insianic con csiuor, dcois
rccolrou o sorriso, csicndcu a nao, cgou na asia c
aroinou-sc da oria, rccuando. DirncnscIaiz iirou a caricira do
lolso.
Escrc.
ScIalan alcanara a oria.
Nao rcciso dc nada. Pco, or vczcs, aulio aos judcus.
Mas o scnIor icn razao, o scnIor nao c judcu, cnganci-nc.
Saiu c DirncnscIaiz ficou a olIar ara a oria duranic nuiio
icno, scn un gcsio. un Ioncn duro, un Ioncn dc rcssa,
73
clcs icn una csircla, ara clcs iudo csia lcn. nas a gucrra
aconiccc or causa dclcs; c a noric, c a dcsgraa. Sao a cIana c o
inccndio, fazcn nal, clc fcz-nc nal, irago-o cono una csqurola
dc nadcira nuna unIa, cono un carvao cn lrasa solrc as
alclras, cono un csinIo no coraao. E o quc clc cnsa dc
nin. Nao rccisava dc lIc crguniar, conIccia-a, sc udcssc
cnirar naqucla calca ncgra c cncrcsada, cnconiraria a qualqucr
noncnio cssa idcia fia c incoravcl, c una dura, sua nancira,
nao csquccc nunca. Dclruava-sc, cn ijana, solrc a Praa Cclu,
csiava ainda frio, o ccu csiava azul-alido, cinzcnio no Iorizonic,
cra a Iora cn quc a agua cscorrc clos ladrilIos c solrc o lalcao
dc nadcira dos ciciros, o ar cIcirava a nanIa c a ariida. A
nanIa, o nar alio, c, la longc, a vida scn rcnorsos, os funinIos
rcdondos das granadas, solrc o solo grciado da CaialunIa. Mas
airas dclc, airas da jancla cnircalcria, no quario cIcio dc sono c
noiic, Iavia aquclc cnsancnio norio quc o vigiava, quc o julgava,
Iavia o scu rcnorso. Pariiria ananIa, alraa-los-ia na laiaforna
da csiaao, cla voliaria ao Ioicl con o ncnino, dcsccria aos salios
a cscadaria nonuncnial; cnsaria. clc voliou ara EsanIa. Ela
nunca lIc crdoaria icr ariido ara EsanIa; cra un cdao dc
coisa noria no scu coraao. Dclruava-sc solrc a Praa Cclu ara
adiar o insianic dc voliar ao quario. iinIa ncccssidadc dc griios, dc
canios anargos, dc dorcs violcnias c raidas, nao daqucla Iorrvcl
doura. A agua cscorria cla raa. A agua, os odorcs nolIados da
nanIa, os griios cancsircs da nanIa. Sol os laianos, a raa
csiava cscorrcgadia, lquida, lranca c ligcira cono un cic no
nar. E csia noiic un ncgro iinIa caniado, c a noiic arcccra-lIc
csada c scca, una noiic csanIola. Concz fccIou os olIos,
scniiu-sc airavcssado clo ascro dcscjo da EsanIa c da gucrra.
Ela nao conrccndc isso. Ncn a noiic, ncn a nanIa, ncn a
gucrra.
Pan, an! Pan, an, an, an, an! griiava Pallo
furiosancnic.
Concz voliou-sc c cnirou no quario. Pallo uscra o caaccic,
scgurava a caralina clo cano c uiilizava-a cono sc dc una naa
dc arnas sc iraiassc. Corria clo quario do Ioicl dando golcs
icrrvcis no vacuo, golcs quc o fazian crdcr o cquillrio. SaraI
aconanIava-o con o scu olIar norio.
E una cIacina! dissc Concz.
Maio-os a iodos! rcsondcu Pallo scn sc dcicr.
Todos qucn?
SaraI csiava scniada lcira da cana, cn rouao. Conscriava
ncias.
Todos os fascisias dissc Pallo. Concz lanou-sc ara
iras c s-sc a rir.
Maia-os! Nao dcics ncn un. OlIa quc ic csias a csqucccr
74
daquclc la cn laio!
Pallo corrcu na dirccao indicada or Concz c cIicoicou o ar
con a caralina.
Pan, an! Pan, an, an. Nao cscaara ncn un! Parou c
voliou-sc ara Concz con un scnllanic scrio c aaionado,
ofcganic.
OI! Concz dissc SaraI. Vc so! Cono udcsic...
Concz iinIa conrado na vcscra una anolia ara Pallo.
rcciso quc arcnda a laicr-sc dissc Concz,
acariciando a calca do ncnino. Scnao, vai ficar un covardc,
cono os Franccscs.
SaraI crgucu os olIos ara clc c clc viu quc a iinIa fcrido
rofundancnic.
Nao conrccndo quc sc ossa cIanar isso a qucn nao
qucr fazcr gucrra.
Ha noncnios cn quc c rcciso qucrcr dissc Concz.
Nunca! En caso algun. Nao Ia nada quc jusiifiquc quc cu
nc vcja un dia nuna csirad a, con a ninIa casa dcsiruda a ncu
lado c un filIo norio nos lraos.
Concz nao rcsondcu. Nao Iavia quc rcsondcr. SaraI iinIa
razao. Scgundo o scu onio dc visia, cla iinIa razao. Mas o onio
dc visia dc SaraI cra daquclcs quc cunria dcsrczar or
rincio scn o quc nao sc cIcgaria nunca a nada. SaraI csloou
un sorriso anargo.
Quando ic conIcci cras acifisia, Concz.
Porquc naqucla aliura cra rcciso scr acifisia. O oljcciivo
nao nudou, nas os ncios ara aiingi-lo sao difcrcnics.
SaraI calou-sc, confundida. TinIa a loca cnircalcria c o
lalio infcrior dcscolria os scus dcnics cariados. Pallo fcz un
novincnio con a caralina, griiando.
Escra un ouco, franccs orco, franccs covardc!
Esias a vcr? dissc SaraI.
Pallo! olscrvou Concz con cncrgia. Nao laias nos
Franccscs! Os Franccscs nao sao fascisias.
Os Franccscs sao covardcs griiou Pallo. E s-sc a dar
coronIadas nas coriinas, quc voaran csadancnic. SaraI nao
dissc nada, nas Concz icria rcfcrido nao vcr o olIar quc lanou a
Pallo. Nao cra un olIar duro. cra, anics, un olIar dc csanio,
Icsiianic, cono sc vissc o filIo cla rincira vcz.
Largara a ncia quc conscriava c olIava ara aquclc cqucno
csirangciro, aquclc aninalzinIo sadio quc dcccava calcas c
anassava cranios, c dcvia cnsar con csiuor. Fui cu qucn o
fcz! Concz icvc vcrgonIa. Oiio dias, cnsou, lasiaran oiio
75
dias.
Concz, acrcdiias rcalncnic quc vai Iavcr gucrra?
crguniou SaraI lruscancnic.
Escro quc sin. Escro quc Hiilcr acalara or olrigar os
Franccscs a luiar.
Concz, salcs o quc conrccndi uliinancnic? Quc os
Ioncns sao naus.
Concz cncolIcu os onlros.
Nao sao lons ncn naus. Agcn dc acordo con os scus
inicrcsscs.
Nao, nao. Sao naus. Nao crdia dc visia o cqucno
Pallo, arccia vaiicinar-lIc o dcsiino. Maus c cncarniados cn
fazcr o nal acrcsccniou.
Eu nao sou nau rcsondcu Concz.
s sin dissc SaraI scn o olIar. Es nau, ncu olrc
Concz, cs nuiio nau. E nao icns cula. os ouiros sao infclizcs.
Mas iu cs nau c fcliz.
Houvc un grandc silcncio. Concz fiava aqucla nuca curia c
gorda, aquclc coro scn graa quc iivcra nos lraos iodas as
noiics, c cnsava. Ela nao icn anizadc or nin. Ncn icrnura.
Ncn csiina. Ela ana-nc sinlcsncnic. qual dc nos dois c o ior?
Mas, suliiancnic, voliou a scniir rcnorsos. CIcgara ccria
noiic dc Darcclona, fcliz, c vcrdadc, rofundancnic fcliz.
Enrcsiara-sc duranic oiio dias. Pariiria no dia scguinic.
Nao sou lon, cnsou.
Ha agua qucnic?
Morna dissc SaraI. A iorncira da csqucrda.
Vou fazcr a larla. Enirou na casa dc lanIo, dciando a
oria lcn alcria, c cscolIcu una lanina. Dcois dc nc ir
cnlora, a anolia nao durara nuiio. SaraI, scn duvida, quando
voliassc ara casa, cscondc-la-ia no arnario dos rcncdios, a
ncnos quc acIassc nais sinlcs csquccc-la no Ioicl. Ela so lIc
da lrinqucdos dc ncnina. Dcniro dc quanio icno iornaria a vcr
Pallo c quc icria cla fciio do filIo? No cnianio, o ncnino arccia
caaz dc rcsisiir. Aroinou-sc da ia c viu-os clo csclIo. Pallo
csiava no ncio do quario, ofcganic, corado, crnas alcrias, naos
nos lolsos. SaraI ajoclIara-sc dianic dclc c olIava-o scn dizcr
alavra. Esia a vcr sc clc sc arccc conigo, cnsou Concz.
Scniiu-sc ouco voniadc c fccIou a oria scn rudo. ... con o
ncnino. Escrc-nc doningo no conloio das quairo c rcscrvc-nc
un... Una nao ousou con fora no scu onlro csqucrdo, ouira
nao cgou-o clo onlro dirciio. Una rcssao calorosa, aniga.
Pronio, cnsou, cnfiou a caria no lolso c crgucu os olIos.
Ola!
76
Odciic acala dc nc dizcr... dissc Jacqucs, fiando o
olIar nos olIos dc MaiIicu. Mcu vclIo!
Scniou-sc, scn iirar os olIos do irnao, no sofa cn quc Odciic
csiivcra; a nao uou con Ialilidadc a cala, as crnas
cruzaran-sc sozinIas. Ignorava csscs cqucninos incidcnics. iodo
clc cra acnas un olIar.
Salcs quc nao ario Iojc? dissc MaiIicu.
Sci. Nao icns ncdo quc ic alorrcan?
OI!... algunas Ioras acnas... Jacqucs rcsirou fundo.
Quc qucrcs quc ic diga? Ouirora, quando un iio ariia
odanos dizcr-lIc. dcfcndcs os icus filIos, dcfcndcs a iua
lilcrdadc, ou a iua roricdadc, dcfcndcs a Frana; cnfin,
odanos dcscolrir razcs ara arriscar a clc. Mas Iojc...
EncolIcu os onlros. MaiIicu laiara a calca c riscava o
cIao con o salio do saaio.
Nao rcsondcs dissc Jacqucs con voz cnciranic.
Prcfcrcs nao falar, con ncdo dc falarcs dc nais. Mas cu sci o quc
cnsas...
MaiIicu coniinuava a riscar o cIao con o salio. Dissc scn
lcvaniar a calca.
Nao, nao salcs.
Houvc un lrcvc silcncio. E clc ouviu a voz inccria do irnao.
Quc qucrcs dizcr con isso?
Quc nao cnso cn nada.
Cono quiscrcs dissc Jacqucs ligcirancnic irriiado.
Nao cnsas cn nada, nas csias dcscscrado, c o ncsno.
Nun csforo, MaiIicu crgucu a calca c sorriu.
Ncn scqucr csiou dcscscrado.
Enfin dissc Jacqucs , nao nc vais fazcr acrcdiiar quc
arics rcsignado, cono un carnciro quc lcvan ao naiadouro?
Dcn dissc MaiIicu , acIo quc nao dcia dc Iavcr
alguna scnclIana. Afinal, cu ario orquc nao osso dciar dc
ariir. Quanio a scr una gucrra jusia ou injusia, ara nin c una
coisa sccundaria.
Jacqucs cravou cn MaiIicu un olIar crscruiador.
MaiIicu, iu dcsnoricias-nc. Conlciancnic. Ja nao ic
rcconIco. TinIa un irnao rcvoliado, cnico, sarcasiico, quc nao
qucria scr cnganado, quc nao odia crgucr o dcdo nindinIo scn
sc indagar orquc o nindinIo c nao o indicador, orquc o da nao
dirciia c nao o da nao csqucrda. Agora, csioura a gucrra c
nandan-no ara as irincIciras, c o rcvoliado, o sulvcrsivo, aric
gcniilncnic, scn discussao, dizcndo. Pario orquc nao osso
77
dciar dc ariir.
A cula nao c ninIa dissc MaiIicu. Janais conscgui
icr una oiniao a rcsciio dcssas qucsics.
Mas, vcjanos dissc Jacqucs , c orianio claro.
csianos cn rcscna dc un scnIor (rcfiro-nc a Dcncs} quc sc
conroncicu cn fazcr da CIccoslovaquia una fcdcraao clo
nodclo suo.
Conroncicu-sc rcciiu con cncrgia , li-o nas acias da
Confcrcncia da Paz, c lcn vcs quc ciio loas fonics. Essa roncssa
cquivalia a dar aos alcnacs dos Sudcias una vcrdadcira
auiononia cinografica. Dcn. Eis quc cssc scnIor csquccc
ioialncnic as suas roncssas c nanda adninisirar, julgar, vigiar
os alcnacs or cIccos. Os alcnacs nao gosian. c un dirciio
csiriio dclcs. Tanio quanio cu conIco csscs funcionarios cIccos
(csiivc na CIccoslovaquia} salcn fazcr crdcr a acicncia
Iunanidadc! E qucrcn quc a Frana, as da lilcrdadc, cono clcs
dizcn, dcrranc o scu sanguc ara quc csscs funcionarios cIccos
coniinucn a ccrccr cqucnos vcancs solrc as oulacs
alcnas, c cis a razao or quc iu, rofcssor dc Filosofia do Liccu
Pasicur, vais assar os icus uliinos anos dc nocidadc a dcz cs
dclaio da icrra cnirc DiicIc c Wisscnlourg. Por isso, quando nc
vcns dizcr quc arics rcsignado c ouco ic inorias quc csia
gucrra scja jusia ou injusia, cu nao cngulo, conrccndcs? MaiIicu
olIava o irnao, cIcio dc crlcidadc. Auiononia cinografica! Eu
nunca nc icria lcnlrado disso! Mcsno assin, falou or dcscargo
dc conscicncia.
Nao c a auiononia cinografica quc os Sudcias qucrcn
agora. c a inicgraao na AlcnanIa. Jacqucs fcz una carcia dc
sofrincnio.
Por favor, MaiIicu, nao falcs cono o ncu oriciro, nao
digas Sudcias. Sudcias sao nonianIas. diz alcnacs dos Sudcias,
sc quiscrcs, ou alcnacs sinlcsncnic. Eniao? E clcs dcscjan a
uniao con a AlcnanIa? orquc os cascraran. Sc lIcs
iivcsscn dado o quc clcs cdian no incio, nao icranos cIcgado a
csic onio. Mas Dcncs scrviu-sc dc ardis, cnganou, orquc os
nossos oliicos concicran o crro incnso dc lIc fazcr crcr quc
icria a Frana a aoia-los. cis o rcsuliado.
OlIou MaiIicu con irisicza.
Tudo isso suoriaria cu ainda; sci Ia nuiio, o quc valcn os
oliicos. Mas iu, un Ioncn scnsaio, un univcrsiiario, quc
icnIas crdido os rcflcos nais clcncniarcs, a onio dc susicniar
iranquilancnic quc vais ara o naiadouro orquc nao odcs
dciar dc ir, isso nao, isso cu nao adniio. Sc nuiios cnsarcn
cono iu, a Frana csia dcsgraada, ncu vclIo.
Mas quc qucrcs quc nos faanos?
Cono? Mas ainda csianos nuna dcnocracia, MaiIicu!
78
Ainda Ia una oiniao ullica cn Frana, suonIo!
E cniao?
Eniao? Sc nilIcs dc franccscs, cn lugar dc sc
dcgladiarcn cn qucrclas vas, sc iivcsscn crguido c diio aos nossos
govcrnanics. Os alcnacs dos Sudcias qucrcn inicgrar-sc na
AlcnanIa? Quc sc arranjcn, o rollcna c dclcs!, nao icria Iavido
un so oliico caaz dc corrcr o risco dc una gucrra or cssa
lagaicla.
Pousou a nao no joclIo dc MaiIicu c coniinuou nun ion
conciliador.
Eu sci quc nao arccias o rcginc Iiilcriano. Mas afinal dc
conias, odc nao sc conariilIar das iuas rcscrvas. E un rcginc
jovcn, cniusiasia, quc dcu rovas da sua cficicncia c quc ccrcc
indiscuivcl airacao solrc as nacs da Euroa Ccniral. E, dcois,
dc qualqucr nodo, c un assunio dclcs; nao dcvcnos ncicr-nos
nisso.
MaiIicu rcriniu un loccjo c cncolIcu as crnas sol a
cadcira.
Lanou un olIar nalicioso ao rosio algo lalofo do irnao c
cnsou quc clc csiava a cnvclIcccr.
Talvcz dissc docilncnic , ialvcz icnIas razao.
Odciic dcsccu a cscada c scniou-sc junio dclcs, silcnciosa.
TinIa a graa c a scrcnidadc dc un aninal doncsiico. scniava-sc,
lcvaniava-sc, iornava a scniar-sc, ccria dc assar dcscrcclida.
MaiIicu voliou-sc ara cla, cciiado. nao gosiava dc vc-los junios.
Quando Jacqucs csiava rcscnic, a fisiononia dc Odciic nao
nudava, crnanccia unifornc c fugidia, cono a dc una csiaiua dc
olIos scn uilas. Mas cra-sc forado a inicrrcia-lo dc ouira
forna.
Jacqucs acIa quc nao nc cnirisico suficicnicncnic or
icr dc ariir dissc sorrindo. Procura aiorncniar-nc,
clicando quc vou norrcr or nada.
Odciic dcvolvcu-lIc un sorriso. Nao o sorriso nundano quc
clc cscrava, nas un sorriso so ara clc; nun insianic, o nar
surgiu dianic dclc. o lalouar ligciro das ondas, c as sonlras
cIincsas a dcslizarcn solrc as aguas, c a lava dc sol aliianic no
occano, as iiciras vcrdcs c as inIas aiaciavan o cIao c a
sonlra oniiaguda dos grandcs inIciros, o calor rcdondo c o odor
a rcsina, ioda a cscssura dc una nanIa dc Scicnlro cn
Juan-lcs-Pins. Qucrida Odciic!
Mal-casada, nal-anada; nas icr-sc-ia o dirciio dc dizcr quc
cla crdcra a vida quando odia, con un sorriso, fazcr surgir un
jardin lcira-nar no calor do Vcrao? Conicnlou Jacqucs, gordo
c anarclo; as naos ircnian-lIc. Dc qucn icn clc ncdo?, cnsou
MaiIicu. No salado, 24 dc Scicnlro, s onzc Ioras da nanIa,
79
Pascal Moniasiruc, nascido cn Nincs a 6 dc Fcvcrciro dc 1899 c
aclidado o ZarolIo, orquc cnfiara un canivcic no olIo csqucrdo
a 6 dc Agosio dc 1907, ao icniar coriar as cordas do lalouo do
scu aniguinIo Juloi Trufficr ara vcr o quc aconiccia, vcndia,
cono iodos os salados, lrios c loics-dc-ouro no cais dc Passy,
ouco anics da csiaao do nciro; iinIa a sua iccnica cssoal dc
cgar nos ranos, lclos ranos no scu ccsio dc alIa, colocado
solrc un lanquinIo, c dcscia rua, os auionovcis assavan a
luzinar, clc griiava.
OlIcn os ranos, lclos ranos ara as scnIoras, agiiando o
rano anarclo, o auionovcl avanava aic clc cono un iouro na
arcna, clc nao sc ncia, cncolIia a larriga, unIa a calca ara
iras, dciava assar o carro nuiio crio c griiava cla jancla
alcria. OlIcn os ranos, lclos ranos!, c gcralncnic os
auionolilisias aravan, clc sulia o csirilo, c o auionovcl vinIa
cncosiar-sc ao asscio, orquc cra wcclcnd c clcs gosiavan dc
voliar ara os scus lclos aariancnios da Fua Vigncs ou da Fua
FanclagI con ranos dc florcs ara as suas danas.
Dclos ranos dc florcs, dcu un salio ara iras, a fin dc cviiar
un carro, o ccnicsino quc assava, scn arar. Dolas!
Nao sci o quc c quc clcs icn Iojc. Cuiavan dcrcssa c
lruialncnic cndurados ao volanic, surdos cono osics. Nao
viravan na Fua CIarlcs Diclcns ou na Avcnida Lanlallc, scguian
clo cais, con ioda a vclocidadc, cono sc quiscsscn ir aic
Ponioisc. Pascal, o ZarolIo, nao crcclia nada. Mas ara ondc c
quc vao? Para ondc c quc vao? E afasiava-sc, olIando ara o ccsio
cIcio dc florcs anarclas c cor-dc-rosa, iao cIcio quc cra una cna.
Loucura ura! dissc clc. O nais lclo suicdio da
Hisioria. Cono? A Frana sofrcu duas icrrvcis sangrias cn ccn
anos. una duranic as Cucrras do Incrio, ouira cn 1914; alcn
disso, o ndicc dc naialidadc laia iodos os dias. E c o noncnio
quc sc cscolIc ara dcscncadcar una nova gucrra quc cusiara ircs
ou quairo nilIcs dc Ioncns? Trcs ou quairo nilIcs dc Ioncns
quc nao odcrcnos rccucrar janais dissc clc, accniuando as
alavras. Vcnccdor ou vcncido, o as caira na caicgoria das
nacs dc scgunda ordcn, isio c ccrio.
E Ia nais. a CIccoslovaquia scra cngolida anics quc
icnIanos icno dc iscar un olIo. Dasia vcr o naa. cla arccc
un cdao dc carnc na loca do lolo alcnao. Sc o lolo fccIar un
ouco a loca...
Mas dissc Odciic , isso scria assagciro,
rcconsiiiuiranos o Esiado cIccoslovaco dcois da gucrra.
AI! Sin? Jacqucs riu insolcnicncnic. Inagina so!
Cono sc os Inglcscs fosscn dciar rcconsiiiuir o foco do inccndio!
Quinzc nilIcs dc Ialiianics dc nacionalidadcs difcrcnics c
un dcsafio ao lon scnso. Os CIccos nao odcn dciar-sc iludir
80
acrcsccniou con scvcridadc , o scu inicrcssc viial c cviiar cssa
gucrra a iodo o cusio.
Dc quc icn ncdo? Elc via assar os carros, acriando na nao
o rano inuiil; arccia a csirada dc CIaniilly nuna iardc dc
corridas, Iavia qucn lcvassc nalas, ouiros carrcgavan colcIcs,
carrinIos dc lclc, naquinas dc cosiura, c iodos os auionovcis
csiavan cIcios dc nalas, cnlrulIos, ccsios. Ena!, dissc Pascal, o
ZarolIo. Passavan iao csadancnic carrcgados quc a cada
rcssalio os guarda-lanas rasavan os ncus. Esiao a ir-sc
cnlora, cnsou clc.
Dcu un ligciro salio ara iras ara sc dcsviar dc un Salnson,
nas ncn sc lcnlrou dc voliar ao asscio. Aquclcs cavalIciros lcn
larlcados, con os filIos gorducIos c as suas lclas nulIcrcs,
fugian cono sc iivcsscn fogo no ralo, dianic dos locIcs, dos
lonlardcancnios, do conunisno. Con isso clc crdia iodos os
scus frcgucscs. Mas acIava a coisa iao conica, aquclc dcsfilc dc
carros, aqucla fuga dcscscrada ara a Nornandia, scniia-sc ago
or ianias coisas, quc coniinuou na rua, roando-sc clos
auionovcis a fugircn c s-sc a rir s gargalIadas.
E dc quc nodo, crgunio cu, odcranos socorrc-los? Sin,
orquc icranos dc aiacar a AlcnanIa na ncsna. E cniao? Por
quc lado? A lcsic Ia a LinIa Sicgfricd, ariiranos o nariz. Ao
noric Ia a Dclgica. Violar a ncuiralidadc lclga? Diga, diga or
ondc! Dar a volia cla Turquia? Puro ronancc! Tudo o quc
odcranos fazcr scria cscrar, dc arnas na nao, quc a AlcnanIa
liquidassc a CIccoslovaquia. Dcois do quc viria ocuar-sc dc
nos...
Pois lcn dissc Odciic , scria cniao quc... Jacqucs
lanou-lIc un olIar dc narido.
Quc o quc? crguniou clc friancnic. Voliou-sc ara
MaiIicu. Ja ic falci dc Laurcni, quc foi un grandc iio na
Air-Francc c coniinua a scr consclIciro dc Coi c Cuy la CIanlrc?
Pois aqui icns scn concniarios o quc clc nc dissc cn JulIo. o
Ecrciio franccs disc ao iodo dc quarcnia lonlardciros c
scicnia caas. Sc o rcsio for assin, os Alcnacs csiarao cn Paris no
1. dc Janciro.
Jacqucs! cclanou Odciic, furiosa.
Dc quc icn clc ncdo? Pascal ria, ria, dciava cair o rano ara
rir voniadc, dcu un ulo ara iras c a roda dc un carro assou
or cina dos caulcs das florcs. Dc quc icn ncdo? Ela csia furiosa
orquc clc crniiiu quc sc cncarassc a dcrroia da Frana. Ela nao
c nuiio sinaiica. as alavras ncicn-lIc ncdo. Tcn ncdo dos
Zcclins c dos Taulcs, cu vi-os cn 1916; nao sc nosiraran
nuiio valcnics c a coisa rcconca; os auionovcis assavan a ioda
a vclocidadc solrc os caulcs das florcs, csnagados, c Pascal iinIa
lagrinas nos olIos dc ianio rir.
81
Mauricc nao acIava nada cngraado. Pagara una rodada aos
canaradas c ainda lIc ardian os onlros das loas ancadas quc
rccclcra. Agora csiava sozinIo c da a ouco icria dc coniar a
novidadc a Zczciic. Viu o cariaz lranco na arcdc alia c cinzcnia
da falrica PcnIoi c aroinou-sc, rccisava rclcr dcvagar, scn
ningucn a scu lado.
Por ordcn do ninisiro da Dcfcsa Nacional c da Cucrra c do
ninisiro da Fora Acrca. A noric, afinal, nao cra icrrvcl, un
acidcnic dc iralalIo; Zczciic cra saudavcl c lasianic nova ara
rcfazcr a vida, c scnrc iao sinlcs quando nao sc icn filIos.
Quanio ao rcsio, ia ariir c, no fin, guardaria a csingarda. Mas
quando cIcgaria o fin? Dois anos? Cinco? A uliina durara
cinqucnia c dois ncscs. Duranic cinqucnia c dois ncscs scria
rcciso olcdcccr aos sargcnios, aos calos, a iodos aquclcs idioias
quc ianio dcicsiava. Olcdcccr scn csiancjar, fazcr-lIcs
coniincncia na rua, quando sc csforava or conscrvar as naos
nos lolsos, sc os cnconirava, ara nao lIcs cair cn cina. Na
irincIcira ainda icn dc sc nanicr lonzinIos con ncdo dc una
lala nas cosias, nas fora do larulIo, csrcncn o canarada cono
no quaricl. Quc cIcguc o dia do rinciro aiaquc c dcrrularci o
calo quc csiivcr ninIa frcnic! Fcconcou a andar, scniia-sc
irisic c docc cono no icno cn quc sc dcdicava ao loc c sc
dcsia no vcsiiario, un quario dc Iora anics da luia. A gucrra cra
una longa, longa csirada, nao sc dcvia cnsar dc nais ncla, scnao
acalar-sc-ia or acIar quc nada iinIa scniido, ncn ncsno o fin,
ncn ncsno o rcgrcsso a casa con a csingarda na nao. Una
longa, longa csirada. E ialvcz rclcniassc no ncio do caninIo cono
sc nao iivcssc ouiro oljcciivo scnao rccclcr una lala ara
dcfcndcr a falrica ScIncidcr ou o cofrc do scnIor Wcndcl.
CaninIava na ocira ncgra cnirc o nuro da falrica PcnIoi c o
das consirucs Ccrnain; via aic lasianic longc, dirciia, os
iclIados inclinados das fcrrovias do Noric c, alcn, nais longc
ainda, a grandc cIaninc vcrnclIa da fundiao, c cnsava. Una
longa, longa csirada. O ZarolIo ria no ncio dos auionovcis,
Mauricc caninIava na ocira c MaiIicu csiava scniado
lcira-nar, ouvia o quc Jacqucs lIc dizia, ncdiiando. Talvcz
icnIas razao. Ia largar as suas rouas, a sua rofissao, a sua
idcniidadc, ariir nu ara a nais alsurda das gucrras, ara una
gucrra crdida dc anicnao, c scniia-sc naufragar no fundo do
anoninaio; ja nao cra nada, ncn o vclIo rofcssor dc Doris, ncn o
vclIo ananic da vclIa Marccllc, ncn o dcnasiado vclIo
aaionado dc IvicI; nada nais do quc un annino scn idadc, a
qucn Iavian roulado o fuiuro c quc iinIa dias inrcvisvcis
sua frcnic. s onzc Ioras c irinia, o auiocarro arou cn Safi c
Picrrc dcsccu ara dcscnfcrrujar as crnas. Calanas cIaias c
anarclas lcira da csirada asfaliada; airas dcla, Safi, invisvcl,
dcslizava ara o nar.
ralcs cozinIavan, agacIados nuna larga faia dc icrra ocrc,
82
o aviao voava or cina dc un ialulciro dc adrcz anarclo c cinza,
cra a Frana. Cono csscs iios odcn scr indifcrcnics, cnsou
Picrrc con invcja; caninIava cnirc os aralcs, odia ioca-los c, no
cnianio, nao csiava rcscnic cnirc clcs; funavan iranquilancnic o
scu lif ao sol c clc ia scr norio na Alsacia. Trocou nun
noniinIo dc icrra, o aviao cnirou nun vaculo c o vclIo cnsou.
Nao gosio dc andar dc aviao. Hiilcr dclruava-sc solrc a ncsa, o
gcncral nosirava o naa c dizia. Cinco lrigadas dc ianqucs c nil
avics ariirao dc Drcsda, dc TcnclIof, dc Muniquc, c
CIanlcrlain conrinia o lcno nos lalios c cnsava. a ninIa
scgunda viagcn dc aviao. Nao gosio dc viajar dc aviao. Elcs nao
nc odcn ajudar; csiao acocorados ao sol, scnclIanics a
cqucnas caarolas funcganics, csiao conicnics, csiao sos solrc a
icrra; aI!, sc cu udcssc scr aralc, ncu Dcus!, cnsou
dcscscrado. s onzc c quarcnia c cinco, Franois Hanncquin,
farnaccuiico dc rincira classc cn Saini-Flour, un nciro c
scicnia, nariz dirciio, icsia ncdiana, ligciro csiralisno, larla
assa-iolIo, foric odor da loca c dos clos do sco, cnicriic
cronica aic aos scic anos, conlco dc dio liquidado or volia
dos irczc, conclusao do curso sccundario aos dczasscic,
nasiurlaao aic ao scrvio niliiar razao dc duas ou ircs
cjaculacs or scnana, lciior do Tcns c do Maiin (assinanic},
narido, scn filIos, dc Diculafoy, Escrancc, caiolico raiicanic
razao dc duas ou ircs conunIcs or irincsirc, suliu ao rinciro
andar, ao quario nucial, ondc a nulIcr ccrincniava un
cIacu, c dissc. caciancnic o quc cu ic dizia. csiao a cIanar
os n. 2. Ela largou o cIacu, iirou os alfincics da loca c dissc.
Eniao arics Iojc iardc? Sin, no conloio das cinco
Ioras. Quc naada, dissc a nulIcr, nao sci sc icrci icno dc
arranjar iudo. Quc c quc vais lcvar? Canisas, naiuralncnic,
ccroulas, icns dc la, dc nussclna c dc algodao, crcio quc c nclIor
lcvarcs as dc la. OI!, c ianlcn cinias dc flancla, ialvcz ossas
lcvar algunas cinco ou scis cnroladas. Nao, nada dc cinias,
dissc Hanncquin, sao ninIos dc iolIos. Quc Iorror! Nao
icras iolIos. Lcva ara nc fazcrcs a voniadc; dcois logo vcs.
Fclizncnic quc ainda icnIo conscrvas, salcs, as quc conrci cn
36 quando Iouvc as grcvcs, iu iroasic dc nin, icnIo una laia dc
cIucruic cn vinIo lranco, nas nao gosias disso... Faz-nc
azia. Mas, dissc csfrcgando as naos, ialvcz icnIas una laiinIa
dc fcijoada... Una laia dc fcijoada, aI!, ncu lon anigo, nas
cono c quc vais aqucccr? rcciso r cn lanIo-naria. Don,
cniao una gclcia dc galinIa, nao icns? Isso ncsno, una
gclcia dc galinIa c un ouco dc noriadcla daqucla quc os rinos
dc Clcrnoni nos nandaran. Elc cnsou un insianic c dissc. Vou
lcvar o ncu canivcic suo. Sin. E ondc c quc cu vou cnfiar o
icrno ara o icu cafc? Sin, sin, cafc c rcciso qualqucr coisa
qucnic ara aicsiar; scra a rincira vcz, dcsdc quc casci, quc
assarci scn soa, dissc sorrindo nclancolicancnic. Arranja
algunas ancias, ianlcn, c un frasco dc conIaquc. Lcvas a
83
nala anarcla? Elc solrcssaliou-sc. A nala? Nunca na vida, c
inconodo c nao qucro crdc-la; roulan iudo la, vou lcvar a ninIa
nocIila. Quc nocIila? Aqucla quc usava ara ir csca,
anics do nosso casancnio. O quc c quc fizcsic dcla? Quc fiz
dcla? AI!, nao sci, fazcs-nc ionia, cnso quc a guardci no soiao!
No soiao! Mcu Dcus, con os raios! Dcvc csiar lina! Scria
nuiio nclIor quc lcvasscs a nala, nao c grandc, odcras nuiio
lcn ionar conia dcla. AI!, ja sci ondc cla csia, cnrcsici-a
MaiIildc ara un iqucniquc. Enrcsiasic a ninIa nocIila
MaiIildc? Nao, qucn c quc csia a falar da nocIila? O icrno
sin, aialIou cla. Eu qucro a nocIila, dissc clc con firncza.
AI, qucrido, quc qucrcs quc cu ic diga, vc so o quc cu icnIo ara
fazcr, ajuda, rocura iu a nocIila. Podias dar una visia dc olIos
no soiao. Elc suliu ao soiao c cnurrou a oria, cIcirava a
ocira, nao sc via nada, un raio assou-lIc cnirc as crnas. Dcus
ncu, os raios dcvcn ic-la conido, cnsou.
Havia ali nalas, un nancquin dc vinc, un naa-nundo,
un forno vclIo, una cadcira dc dcniisia, un Iarnonio, c cra
rcciso nccr cn iudo. Sc ao ncnos cla iivcssc iido a idcia dc
guarda-la nuna nala. Alriu as nalas una aos ouira c fccIou-as
con colcra. Era iao cnoda, dc couro c con fccIo, calia iania
coisa dcniro c iinIa , dois conariincnios. Sao csscs oljccios quc
ajudan nos naus noncnios; ningucn inagina cono sao
rcciosos. En iodo o caso, nao ariirci con a nala, cnsou
cncolcrizado, rcfcriria nao lcvar nada.
Scniou-sc nuna nala, iinIa as naos ncgras dc ocira, scniia
a ocira cono una coisa scca c ascra cn iodo o scu coro,
naniinIa as naos no ar ara nao nancIar o casaco rcio,
arccia-lIc quc janais icria a coragcn dc sair do soiao; nada nais
nc inicrcssa; c naqucla noiic ia assar scn una soa qucnic!
Tudo cra iao inuiil, scniia-sc so c crdido, la cn cina, lcn cn
cina, solrc a nala, con aqucla csiaao larulIcnia c sonlria quc
o cscrava a duzcnios nciros, alaio dclc, nas o griio vilranic dc
Escrancc fc-lo ircncr; cra un griio dc iriunfo; AcIci-a! AcIci-a!
Alriu a oria c corrcu ara a cscada. Ondc csia? AcIci a iua
nocIila; csiava na cavc. Dcsccu a cscada, iirou a nocIila das
naos da nulIcr, olIou-a, linou-a con a nao c dcois,
ousando-a na cana, dissc. Escuia, qucrida, csiava a cnsar sc
nao conviria conrar un lon ar dc saaios!? Para a ncsa! Para
a ncsa!
TinIan cncirado no iuncl ofuscanic do ncio-dia; la fora, o
ccu lranco do calor, as ruas norias c lrancas, o no nan's land, a
gucrra; airas das janclas fccIadas, clcs cozinIavan a fogo lcnio,
Danicl s o guardanao solrc os joclIos, Hanncquin cndurou-o
ao cscoo, Drunci cgou no guardanao dc acl, anarroiou-o c
linou os lalios, Jcanninc cnurrou CIarlcs ara o grandc
rcfciiorio quasc dcscrio c csicndcu-lIc o guardanao no ciio; cra
a ircgua. a gucrra, ois lcn, a gucrra, nas o calor! A naniciga dc
84
coniornos flacidos c olcosos, dcniro dc agua, agua norna c
cinzcnia or cina c os cqucnos cdaos dc naniciga norios quc
fluiuavan dc larriga ara cina, Danicl via dcrrcicrcn-sc os
cdacinIos dc naniciga no raiinIo. Drunci cnugou a fronic, o
qucijo suava no scu raio cono un Ioncn a iralalIar, a ccrvcja
dc Mauricc csiava norna, clc cnurrou o coo. Parccc urina! Un
cdao dc gclo nada no vinIo iinio dc MaiIicu, clc lclcu-o, scniiu
a rincio un ouco dc agua fria na loca, cn scguida un golc dc
vinIo fraco, ainda qucnic, quc logo sc dcrrcicu na agua.
CIarlcs virou a calca c dissc. Mais soa! rcciso scr
iarado ara scrvir soa cn lcno Vcrao. Colocaran-lIc o raio
solrc o ciio, qucinava un ouco a clc airavcs do guardanao c
da canisa, clc so via o rclordo dc loua, ncrgulIou a colIcr ao
acaso, crgucu-a vcriicalncnic, nas quando csianos dc cosias
nunca sc icn a ccricza da vcriical, una aric do lquido iornou a
cair no raio salicando, CIarlcs irouc dcvagar a colIcr acina
dos lalios, inclinou-sc dc lado c... ncrda! Scnrc a ncsna coisa, o
lquido a fcrvcr cscorrcu-lIc cla cara c inundou-lIc o colarinIo. A
gucrra! OI!, a gucrra! Nao, nao, dissc Zczciic, nada dc radio, nao
qucro cnsar nais nisso. Ora, un ouco dc nusica!, dissc
Mauricc. CIrr, Coodl, CIcrsau, ninIa csircla, infornacs,
sonlrcros c naniilIas, J'aiicndrai, cdido or Huguciic Arnal,
Picrrc Ducroc, sua scnIora c suas filIas cn FocIc-Canillac, cla
ncnina lianc cn Calvi c Jcan-Franois Foquciic ara a sua
filIinIa Maric-Madclcinc c or un gruo dc daciilografas dc Tullc
ara os scus soldados, J'aiicndrai, lc jour ci la nuii, un ouco
nais dc soa dc cic? Nao, olrigado, dissc MaiIicu, nao scra
ossvcl un cnicndincnio, o radio crciiava or cina das raas
lrancas c norias, quclrava as vidraas, cnirava na cidadc, nas
csiufas sonlrias, Odciic cnsava. Nao c ossvcl un
cnicndincnio, cra cvidcnic, fazia un ial calor. A ncnina lianc,
Zczciic, Jcan-Franois Foquciic c a fanlia Ducroc dc
FocIc-Canillac cnsavan. Nao c ossvcl un cnicndincnio, fazia
un ial calor. Quc qucrcn voccs quc clcs faan?, crguniou
Danicl. Era un loaio, cnsava CIarlcs, vao dciar-nos aqui.
Ella DirncnscIaiz ousou o garfo inclinou a calca ara iras c
dissc. Nao acrcdiio na gucrra. J'aiicndrai ioujours ion rciour; o
aviao voava or cina dc un vidro cIaio, cnocirado; no fin do
vidro, ao longc, via-sc un ouco dc lciunc, Hcnry inclinou-sc
ara o ouvido dc CIanlcrlain c griiou-lIc. c a Inglaicrra. A
Inglaicrra c a nuliidao ansiosa no acroorio, aguardando a sua
volia, on rciour, non anour, ioujours, icvc un ninuio dc
dcsanino, fazia ianio calor, dcscjava csqucccr o conquisiador con
cara dc nosca c o Hoicl Drccscn c o ncnorando, dcscjo dc
acrcdiiar, ncu Dcus, dc acrcdiiar quc ainda odia Iavcr un
cnicndincnio, fccIou os olIos. MinIa loncca qucrida, cdido cla
scnIora Duraniy c sua solrinIa, dc Dccazcvillc, a gucrra, ncu
Dcus, a gucrra c o calor c o irisic c rcsignado sono da iardc;
Casallanca, a csia Casallanca, o auiocarro arou nuna raa
85
lranca c dcscria, Picrrc foi o rinciro a dcsccr c lagrinas ardcnics
vicran-lIc aos olIos; rcsiava ainda un ouco dc nanIa no
auiocarro, nas, la fora, o sol a ino cra a noric da nanIa.
Acalada a nanIa, MinIa loncca qucrida, acalada a nocidadc,
acaladas as cscranas, anic a grandc caiasirofc do ncio-dia.
Jcan Scrvin afasiara o raio, lia a agina dcsoriiva do Paris-Soir,
nao soulcra do dccrcio dc nolilizaao arcial, fora iralalIar,
voliara ara o alnoo, rcgrcssaria ao iralalIo s duas Ioras;
Lucicn Fcnicr ariia nozcs con as naos, lcra o dccrcio, cnsava.
E un lluff.
Franois Dcsiuii, auiliar dc laloraiorio do Insiiiuio Dcr-ricn
linava o raio con un cdao dc ao, nao cnsava cn nada, a
sua nulIcr ianlcn nao cnsava cn nada, Fcnc Mallcvillc, Picrrc
CIarnicr nao cnsavan cn nada. Pcla nanIa, a gucrra fora un
cdao dc gclo oniiagudo c corianic nas suas calcas, dcois
dissolvcra-sc, iornara-sc una ocinIa dc agua norna. MinIa
loncca qucrida, o gosio cscsso c sonlrio do lifc lorgonIcsa, o
cIciro a cic, o farrao dc carnc cnirc os dois nolarcs, as
cnanacs do vinIo iinio c o calor, o calor! Caros ouvinics, a
Frana, inalalavcl nas acfica, cnfrcnia rcsoluiancnic o scu
dcsiino.
Elc csiava cansado, ionio, assou ircs vczcs a nao dianic dos
olIos, a luz nagoava-o c Dawlurn, quc nordia a onia do lais,
dissc ao scu confradc do Morning Posi. Elc lcvou una loa
cIicoiada! Ergucu a nao c dissc con voz fina.
O ncu rinciro dcvcr, agora quc csiou dc volia, c
arcscniar un rclaiorio aos Covcrnos franccs c inglcs accrca dos
rcsuliados da ninIa nissao, c cnquanio nao o iivcr fciio scr-nc-a
difcil dizcr alguna coisa.
O ncio-dia cnvolvia-o no scu lcnol lranco, Dawlurn
olIava-o c cnsava cn csiradas longas c dcscrias no ncio dc
rocIcdos cinzcnios c cnfcrrujados sol o fogo do ccu. O vclIo
acrcsccniou con voz sunida.
Einiiar-nc-ci a isio. confio cn quc iodos os inicrcssados
coniinuarao a fazcr csforos ara rcsolvcr acificancnic o
rollcna da CIccoslovaquia, orquc nclc asscnia a az da Euroa
nos nossos dias.
Ela aanIa aicniancnic nigalIas dc ao na ioalIa. Scnic-sc
un ouco orinida, cono quando csia rcsfriada. Dissc-nc. TcnIo
una lola dc ar no csinago, dcois dcrranou algunas lagrinas,
dcsnoricada. Isso vai sair dos icus Ialiios. Fcsondi-lIc. Nos
rinciros icnos. So nos rinciros icnos. Ela cnsa quc c
infcliz, aquclc friozinIo sonlrio na calca, inicrrcia-o cono
dcsgraa inincnic. Manicn-sc firnc, cnsa quc nao icn o dirciio
dc sc cnircgar, quc iodas as nulIcrcs franccsas sao iao infclizcs
cono cla. Digna, calna, iniinidanic, os lclos lraos rcousando
solrc a ioalIa, arccc doninar a caia dc un grandc arnazcn.
86
Nao cnsa, nao qucr cnsar quc csiara nais sosscgada dcois da
ariida dclc. En quc cnsa cla? Quc Ia nais una nancIa dc
fcrrugcn no oria-ialIcrcs. Franzc as solrancclIas, rasa a
nancIa con a onia da sua unIa vcrnclIa. Esiara nuiio nais
sosscgada. A nac, as anigas, a salinIa, a cana grandc so ara
cla. conc nuiio ouco, fara ovos csirclados nun canio do fogao, a
alincniaao da ncnina nao c conlicada, aas, scnrc aas,
cu dizia-lIc. Mas da-nc qualqucr coisa, qualqucr coisa, nao
rocurcs arranjar grandcs rcfcics nunca ligo nuiio ao quc
cono; cla olsiinava-sc, cono cra scu dcvcr.
Ccorgcs?
Qucrida?
Qucrcs un cIa?
Nao, olrigado.
Ela lclcu o scu cIa susirando, icn as olIos vcrnclIos. Mas
nao olIa ara nin, olIa ara o aarador, orquc csia ali ncsno
frcnic dcla. Nao icn nada a dizcr-nc ou cniao dir-nc-a. Nao
aanIcs frio. Talvcz cIcguc a inaginar-nc csia noiic no conloio
un cqucno vulio nagro cncolIido ao fundo da carruagcn, nas
nao vai alcn, c difcil dc nais; cnsa na sua vida aqui. Vai Iavcr
un vacuo. Un cqucno vacuo, Andrcc. nao ocuo nuiio lugar. Eu
csiava scniado no sofa con un livro, cla conscriava ncias, nao
inIanos nada a dizcr un ao ouiro. O sofa coniinuara no scu
lugar. O inorianic c o sofa. Ela cscrcvcr-nc-a. Trcs vczcs or
scnana. Escruulosancnic. Ficara nuiio scria, rocurara a iinia
duranic nuiio icno, a cancia, os oculos anarclos, c dcois
insialar-sc-a con o scu ar iniinidanic dianic da sccrciaria
incnoda quc Icrdou da avo Vasscur. Os dcnics da ncnina
concan a aarcccr, a ninIa nac vira clo Naial, a scnIora
Ancclin norrcu, Enilicnnc casa-sc cn Scicnlro; o noivo c nuiio
lon, dc ccria idadc iralalIa cn scguros. Sc a ncnina iivcr
coquclucIc, cla nao nc dira nada ara nao nc alorrcccr. Polrc
Ccorgcs, nao rccisa dc salcr, rcocua-sc or nada.
Mandar-nc-a acoics dc naniincnios, cIourios aucar, cafc,
ialaco, ncias dc la, laias dc sardinIas, conrinidos naniciga
salgada. Un acoic cnirc dcz nil, igual a iodos, sc nc cnircgarcn
or cngano o dc un conanIciro, nao o crcclcrci, os acoics, as
carias, as aas dc Jcannciic, as nancIas no oria-ialIcrcs, o o
no arnario, isso lasiar-lIc-a; noiic dira. Esiou cansada, ja nao
consigo fazcr iudo. Nao lcra jornais. Cono agora, dcicsia-os or
scrcn acl quc anda clos canios c nao sc odc arovciiar, anics
da iinia lcn scca, na cozinIa ou nas rcircics; a scnIora Hclcrioi
vira irazcr-lIc noicias, iivcnos una grandc viioria ou a coisa nao
vai lcn, qucrida, nao vai, nao avana. Hcnri c Pascal ja
conlinaran con as suas nulIcrcs una linguagcn cifrada, ara
dizcr ondc csiao. sullinIarao ccrias lciras. Mas con Andrcc c
inuiil. Mcsno assin clc icniou, so ara vcr.
87
Posso nandar-ic dizcr ondc csiou.
Mas isso nao c roilido? crguniou cla surrccndida.
, nas conlinanos, cono na gucrra dc 14, junias iodas
as naiusculas, or ccnlo.
nuiio conlicado dissc cla susirando.
Nao c, vcras, c sinlcs cono iudo.
Sin, nas odcs scr dcscolcrio, lanarao as iuas carias
ara o ccsio c cu ficarci inquicia.
Valc a cna arriscar.
Sc quiscrcs, ncu anigo, nas, salcs, a gcografia c cu...
Vcrci nun naa, un onio con un nonc cn cina, quc adianiara
isso? Assin c. En ccrio scniido c lcn nclIor; cla rccclcra o ncu
ordcnado...
Ja ic dci a rocuraao?
Ja, qucrido, guardci-a na sccrciaria.
nuiio nclIor. Dcvc scr cIaio dciar algucn rcocuado,
dcvcno-nos scniir vulncravcis. Arrcdo a cadcira.
Nao, qucrido, nao rccisas dc dolrar o guardanao...
E vcrdadc!
Nao nc crgunia ondc vou. Nunca nc crgunia. Digo-lIc.
Vou vcr a ncnina.
Nao a acordcs...
Nao a acordarci; ainda quc o quiscssc, nao salcria fazcr o
larulIo suficicnic, sou lcvc dc nais. Enurrou a oria, una oria
da jancla alrira-sc, una luz ofuscanic c lranca cnirara; nciadc do
quario ainda csiava na sonlra, nas a ouira lrilIava sol os raios
dc sol cnocirados. A ncnina dornia no lcro; Ccorgcs scniou-sc
crio dcla. Os calclos loiros, a loquinIa ura c as locIccIas
gordinIas quc lIc davan un ar dc nagisirado inglcs! Ela
concava a gosiar dc nin. O sol ganIava icrrcno; cnurrou
dcvagar o lcro ara nais longc. Assin. Nao scra loniia,
arccc-sc conigo. CoiiadinIa, scria nclIor quc sc arcccssc con a
nac. Ainda nolinIa, dir-sc-ia scn ossos. E ja iraz dcniro dcla cssa
lci quc foi a ninIa, as cclulas rolifcrarao dc acordo con a ninIa
lci, as cariilagcns cndurcccrao, o cranio ossificar-sc-a dc acordo
con a ninIa lci. Una ncnina nagrizcla, dc asccio insignificanic,
dc calclos laos, cscoliosc do onlro dirciio, foric nioia, dcslizara
scn rudo, scn iocar no cIao, fazcndo cnorncs dcsvios ara cviiar
cssoas c coisas orquc scra dcnasiado lcvc c fraca ara
dcsloca-las. Dcus ncu!
Todos csscs anos quc virao ara cla, uns aos os ouiros,
incviiavclncnic, c iudo iao inuiil, iudo csia cscriio na sua carnc c
scra rcciso quc cla viva o scu dcsiino, ninuio a ninuio, c quc
88
acrcdiic invcnia-lo c a csia clc, inicirinIo, rcugnanic dc iao
rcvisvcl; conianinci-a, c orquc dcvcra cla vivcr goia a goia o quc
ja vivi? Porquc dcvcra iudo rcciir-sc, indcfinidancnic? Una
nagrizclazinIa, una alnazinIa inida c clarividcnic, iudo o quc c
ncccssario ara sofrcr lasianic. Eu vou-nc cnlora, sou cIanado
a dcscncnIar ouiras funcs, cla vai crcsccr, aqui,
olsiinadancnic, inrudcnicncnic, cla vai rcrcscniar-nc. E a
coquclucIc, as convalcsccnas dcnoradas, c cssa aiao infcliz
clas canaradas lclas c gordas, dc carncs rosadas, c os csclIos
cn quc sc vcra, cnsando. Scra quc sou fcia dc nais ara quc nc
ancn? Tudo isso, dia aos dia, con cssc gosio do ja visio, valcra
a cna? A ncnina acordou un insianic, cra ara cla un insianic,
cra ara cla un insianic novo, c olIou-o con una curiosidadc
gravc. Tirou-a do lcro, acriou-a con fora nos lraos. MinIa
cqucnina! Mcu qucrido lclc! MinIa olrc qucridinIa! Mas cla
assusiou-sc c s-sc a griiar.
Ccorgcs, cIanou or iras da oria una voz cIcia dc
ccnsura. Dciiou-a novancnic no lcro. Ela olIou-o nais un
insianic, con un ar scvcro c irisionIo, dcois os scus olIos
fccIaran-sc, rcalriran, iscando, c iornaran a fccIar-sc.
Concava a gosiar dc nin. Fora rcciso assar o dia aqui,
Ialiiua-la iao rofundancnic ninIa rcscna quc cla nao
udcssc nais vcr-nc. Quando durara isso? Cinco, scis anos?
Enconirarci una ncnina dc vcrdadc quc nc conicnlara con
csanio, quc cnsara. " isio o ncu ai?" c quc icra vcrgonIa dc
nin dianic das anigas. Isso ianlcn cu vivi. Quando o ai vcio da
gucrra cu iinIa dozc anos. A luz da iardc invadira quasc
inicirancnic o quario. A gucrra dcvia arcccr-sc con una iardc
inicrninavcl. Elc lcvaniou-sc, scn rudo, alriu dcvagar a jancla c
fccIou a crsiana.
Calina 19, c csia. Ela nao ousava cnirar, crnanccia oria,
con a nala na nao, csforcando-sc or sc crsuadir dc quc
conscrvara alguna cscrana. E sc or acaso fossc un lclicIc
loniiinIo, con iacic c florcs nun coo, solrc o lavalo? Sao
coisas quc aconicccn, cnconiranos nuiias vczcs cssoas quc nos
dizcn. A lordo dc ial navio, nao valc a cna viajar cn scgunda, as
icrcciras sao iao luuosas cono as rinciras.
Naquclc noncnio, ialvcz Francc csiivcssc dcsarnada, ialvcz
disscssc. Pois a csia una calina quc nao c cono as ouiras. Sc as
icrcciras fosscn assin... Maud inaginava-sc Francc. Una Francc
concilianic c nolc, dizcndo. Don, nao faz nal...
arranjar-nos-cnos ncsno assin. Mas nao gosiava quc a
cnconirasscn a vagucar clos corrcdorcs, una vcz Iouvc un
roulo c iinIan-na inicrrogado dc nancira lasianic dcsagradavcl,
quando sc c olrc c rcciso icr cuidado con as coisas cqucninas,
orquc as cssoas sao inicdosas. acIou-sc dc rccnic no ncio da
calina c nao icvc icno scqucr dc una dcccao, cscrava aquilo.
Scis lugarcs. ircs lclicIcs solrcosios dirciia, ircs ouiros
89
csqucrda. Aqui csia... aqui csia! Nada dc florcs no lavalo, ncn
iacics, alias nunca acrcdiiara nisso. Ncn cadciras iao-ouco,
ncn ncsa. Quairo cssoas scniir-sc-ian nal aconodadas ali,
orcn o lavalo csiava lino. TinIa voniadc dc cIorar, nas nao
valia a cna. rcvira iudo aquilo. Francc nao odia viajar cn
icrccira, a csia o facio, a vcrificaao indiscuivcl. Cono cra
ianlcn indiscuivcl o facio dc Fuly nao odcr viajar dc conloio
con as cosias voliadas ara a loconoiiva. Podia-sc scr icniado a
crguniar or quc razao Francc sc olsiinava cn conrar
assagcns dc icrccira. Porcn, ncssc onio cono cn ouiros, Francc
nao ncrccia ccnsuras. conrava assagcn dc icrccira orquc cra
ccononica c gcria rudcnicncnic as finanas da Orqucsira Daly's;
qucn a odcria criiicar? Maud ousou a nalcia no cIao, icniou,
duranic un scgundo, cnraizar-sc na calina, fingir quc csiava ali
Ia dois dias. Eniao os lclicIcs, a vigia, os arafusos anarclos da
arcdc, iudo lIc arcccria faniliar, niino; nurnurou con
convicao. Mas csia calina c ccclcnic. Dcois, cono sc scniia
cansada, iornou a cgar na nalcia c ficou dc c cnirc os lclicIcs,
scn salcr o quc fazcr, sc ficarnos aqui icrci dc dcsfazcr a ninIa
nala, nas nao vanos ficar ccriancnic, c sc Francc vir quc conccci
a insialar-nc, con o scu csriio dc coniradiao, isso Ia-dc scr
nais un noiivo ara quc cla dccida irocar dc calina. Scniia-sc
rovisoria na calina, no navio, cn icrra. O caiiao cra grandc c
gordo, con calclos lrancos. Ela solrcssaliou-sc. Afinal
csiaranos lcn as quairo na calina, sc ficasscnos sozinIas.
Mas lasiou-lIc un olIar ara crdcr a cscrana. no lclicIc
da dirciia Iavia lagagcns; un ccsio dc vinc con un fccIo
cnfcrrujado c una nala dc filra nao, ncn isso, dc aclao
rcnsado con os canios anassados. E dcois, ara cunulo do
azar, ouviu un lcvc rudo, crgucu os olIos c viu quc una nulIcr
dc uns irinia anos jazia no lclicIc sucrior da dirciia, nuiio
alida, dc olIos fccIados. Don, iudo vai nal. Elc iinIa-lIc olIado
ara as crnas, quando cla assou cla colcria; funava un
cIaruio, cla conIccia lcn cssa csccic dc Ioncns quc cIciran a
cIaruio c a agua-dc-colonia. Dcn, clas suliran no dia scguinic,
ruidosas c iniadas, colcria da scgunda, as cssoas ja csiarian
insialadas, icrian iravado conIccincnio c disiriludo as suas
sinaiias, Fuly andaria nuiio icsa, dc calca crguida, sorridcnic
c noc, lalouando o irasciro, c Doucciic diria con una vozinIa
afcciada. Nao, ncu lcn, vcn, c o caiiao quc qucr. Os scnIorcs
lcn-vcsiidos, scniados con colcrias or cina dos joclIos,
aconanIa-la-ian con o olIar frio, as nulIcrcs dciarian
cscaar rcflccs dcsoncsias, sua assagcn, c noiic, nos
corrcdorcs, cnconirarian alguns gcnilcncn anavcis dc nais, dc
naos agiiadas. Ficar aqui, ncu Dcus, aqui cnirc csias quairo
cIaas dc fcrro iniadas dc anarclo, csiaranos iao lcn sozinIas!
Francc cnurrou a oria. Fuly cnirou airas. Nao iroucran
as lagagcns?, crguniou Francc lcn alio. Maud fcz-lIc sinal ara
90
quc sc calassc, nosirando-lIc a cnfcrna. Francc crgucu os scus
grandcs olIos claros scn clios ara o lclicIc. o scu rosio
coniinuava incrioso c incrcssivo cono dc cosiunc, nas Maud
conrccndcu quc a ariida csiava crdida.
Nao c assin iao ruin dissc Maud con lon Iunor , a
calina csia quasc a ncio, scnic-sc ncnos o lalano do navio.
Fuly cncolIcu os onlros. Francc crguniou, cono quc
indifcrcnic.
Cono nos insialanos?
Cono quiscr. Qucr quc cu fiquc no lclicIc dc laio?
crguniou, olscquiosa.
Francc nao conscguia dornir con duas cssoas or cina
dcla.
Vcrcnos, vcrcnos...
O caiiao iinIa os olIos claros c gclidos nun rosio
avcrnclIado... A oria alriu-sc c una scnIora dc rcio surgiu.
Masiigou algunas alavras c foi scniar-sc no scu lclicIc
cnirc a nala c o ccsio. Tcria uns cinqucnia anos c csiava
olrcncnic vcsiida, a clc cra rudc, icrrosa, cnrugada c os olIos
arccian sair-lIc da calca. Maud olIou-a c cnsou. Vai iudo
nuiio nal. Tirou un laion da lolsa c concou a iniar os lalios.
Mas Francc olIou-a dc lado, con un ar dc iao najcsiosa
saiisfaao quc Maud, alorrccida, dciou cair o laion novancnic
ara o fundo da lolsa. Houvc un longo silcncio, quc arcccu
faniliar a Maud; rcinara nuna calina igualzinIa, quando o
Saini-Ccorgcs as lcvara a Tangcr c un ano anics, no TIcoIilc
Cauiicr, quando foran iocar ao PolyiIcion dc Corinio. Essc
silcncio foi cnircianio criurlado or un ruidozinIo fanIoso. a
nulIcr dc rcio uara dc un lcno c alrira-o solrc o rosio.
cIorava scn violcncia, nas scn ccrinonia, cono algucn quc sc
rcara ara una longa crisc. Ao fin dc un noncnio, alriu o
ccsio c iirou dclc una faiia dc ao con naniciga, un cdao dc
carnc dc carnciro grclIada c una garrafa icrnica cnrolada nun
guardanao. Ps-sc a concr cIorando, dcsarrolIou a garrafa c
cncIcu dc cafc a cancca; con a loca cIcia, csadas lagrinas
rolaran-lIc, lrilIanics, clas locIccIas. Maud viu a calina con
novos olIos. cra una sala dc cscra nuna cqucna csiaao dc
rovncia. Tonara quc clc nao scja un viciado... Fungou c
inclinou a calca ara iras or causa do rncl. Francc olIava-a dc
lado, friancnic.
Esia calina c cqucna dc nais dissc Francc cn voz alia
, ficarcnos nuiio nal aconodadas. Proncicran-nc cn
Casallanca quc csiaranos sos nuna calina dc scis lugarcs.
Concava a ccrinonia, Iavia no ar algo dc sinisiro c un
ouco solcnc; Maud dissc cn voz laia.
91
Podcranos conlciar as assagcns.
Francc nao rcsondcu. Scniara-sc no lclicIc da csqucrda c
arccia ncdiiar. Ao fin dc un insianic, a sua fisiononia fcz-sc
sorridcnic c cla dissc alcgrcncnic.
E sc rouscsscnos ao caiiao dar un conccrio graiuiio no
salao dc rincira classc? Talvcz clc conscniissc cn nandar
iransoriar as nossas lagagcns ara una calina nais conforiavcl.
Maud nao rcsondcu; calia a Fuly fazc-lo.
Ecclcnic idcia dissc csia vivancnic. Maud scniiu un
calafrio c icvc Iorror dc si ncsna. Voliou-sc ara Francc,
sulicanic.
Vai, Francc! Tu cs o nosso cIcfc dc cquia, iu c quc dcvcs
ir icr con o caiiao.
Nao, qucrida dissc Francc nuiio anavcl. Quc odc
olicr una nulIcr vclIa cono cu? Elc scra nuiio nais gcniil ara
con una lclczazinIa da iua idadc.
Un vcrnclIao gordo, dc calclos c olIos cinzcnios. Dcvia scr
nciiculosancnic asscado, cono scnrc. Francc csicndcu o lrao
c rcniu a canainIa.
E nclIor rcsolvcr isio ja dissc. A nulIcr dc rcio
coniinuava a cIorar, crgucu lruscancnic a calca c arcccu
acrcclcr-sc da rcscna dclas.
Vao nudar dc calina? crguniou, inquicia. Francc
olscrvou-a con un ar glacial. Maud rcsondcu con vivacidadc.
Tcnos nuiia lagagcn, ficaranos cncurraladas aqui,
iranos inconoda-la.
Nao, nao nc inconodan dissc a nulIcr. Cosio dc
conanIia.
Tocaran, o sicward cnirou. A soric csia lanada, cnsou
Maud. Pcgou no laion c no o-dc-arroz, aroinou-sc do csclIo c
concou a iniar-sc cuidadosancnic.
Qucr crguniar ao caiiao dissc Francc sc icn un
ninuio ara rccclcr a ncnina Maud Dassignics, da Orqucsira
Fcninina Daly's?
Nao dissc clc. Aosio quc nao.
Os sofas dc vinc, a sonlra dos laianos. Danicl lanIava-sc
cn vclIas rccordacs, alorrccidas; cn VicIy, cn 1920,
adorncccra nun sofa dc vinc sol as grandcs arvorcs do arquc,
iinIa nos lalios o ncsno sorriso corics c a nac iricoiava a scu
lado, Marccllc iricoiava a scu lado saaiinIos ara o lclc,
sonIava con a gucrra, nao iinIa olIar. O cicrno zunlido do
noscardo ja ianio icno dccorrido, dcsdc VicIy, c o noscardo
coniinuava a zunlir, Iavia un cIciro a ncnia; airas dclcs, no
salao do Ioicl, algucn iocava iano Ia vinic anos, Ia ccn anos.
92
Un ouco dc sol nos dcdos frisando os clos das falangcs, un
ouco dc sol aquccia, no fundo da cara vazia, una cqucnina
oa dc cafc con un rccifc dc aucar, cscuro c granulado, con nil
arcsias lrilIanics. Danicl csnagou o aucar clo razcr
nclancolico dc scniir sol a colIcr o dcsnoronancnio da arcia
rangcnic. O jardin dcslizava lcniancnic ara o rio, a agua norna c
lcnia, o odor dc lania aquccida c a Fcvuc dcs Dcu Mondcs quc o
scnIor Lcsirangc, coroncl aoscniado, dciara solrc una ncsa do
ouiro lado da cnirada. A noric, a cicrnidadc, ningucn sc furiara a
cla, a docc, a insinuanic cicrnidadc, as folIas vcrdcs c viscosas
acina das calcas; o cicrno noniinIo das rinciras folIas
norias. Enilc cavava, unico scr vivo, sol os casianIciros. Era o
filIo dos aircs, lanara ara o cIao, lcira da valcia, un saco
dc ano cinzcnio. No saco csiava Zizi, a cadcla noria. Enilc
cavava-lIc una cova; irazia na calca un incnso cIacu dc
alIa, o suor cscorria-lIc clo dorso nu. Un raazola grossciro c
insignificanic, dc fisiononia dura, un rocIcdo con duas fcndas
Iorizoniais c nusgosas no lugar dos olIos, iinIa dczasscic anos, c
ja corria airas das nulIcrcs, cra cancao local dc lilIar c funava
cIaruio, nas cra dono daquclc coro dclicioso, incrccido.
AI! dissc Marccllc , sc cu ousassc acrcdiiar...
Naiuralncnic. Naiuralncnic nao ousava acrcdiiar. E no
cnianio, a cla, quc nal odia fazcr a gucrra? Coniinuaria a
cngordar cn alguna aldcia, algurcs no cano. Scra quc cla nao sc
vai cnlora, csia a dciar assar a Iora da scsia. Elc aoiava o c
solrc a a c rcnia con ioda a fora; ousar doccncnic as naos
nas ancas c sulir, una lcvc rcssao, cono un nassagisia,
cnquanio clc cava a icrra, roar a onia dos dcdos na sonlra
Iunida das ailas; o scu suor cIcira a iino. Dclcu un golo dc
lagao.
Scria lon dc nais dissc Marccllc. E dcois, a
nolilizaao ja concou.
Mas, ninIa cara Marccllc, cono odc lcvar isso a scrio? A
Honc Flcci vai dar una volia clo nar do Noric, a Frana noliliza
duzcnios nil Ioncns, Hiilcr rcunc quairo diviscs llindadas na
fronicira cIcca. Dcois, csscs scnIorcs ficarao con a conscicncia
iranquila c odcrao convcrsar calnancnic volia dc una ncsa.
Un coro dc nulIcr agarra-sc. DorracIa, carnc dcsossada,
isso arranja-sc aic dc nais. Aquclc lclo coro cigia carinIos dc
csculior, scria rcciso nodcla-lo. Danicl cndirciiou-sc lruscancnic
no sofa c fiou Marccllc con un olIar faiscanic.
Isso nao, isso nunca; cssc vcio disirado... ainda nao icnIo
idadc ara isso. Dclo un coo dc lagao, falo con gravidadc
accrca da gucrra quc sc anuncia c, duranic cssc icno, o ncu
olIar roa, indolcnicncnic, un jovcn dorso nu, un irasciro lcn
fciio, ofusca iodas as ossvcis dadivas dc una iardc dc Vcrao.
Quc vcnIa! Quc vcnIa cniao a gucrra, quc vcnIa naiar os ncus
93
olIos, afunda-los nas orliias, nosirar-lIcs cnfin coros
consurcados, sangrcnios, dcsariiculados, quc cla nc arranquc
dcsics cicrnos dcscjos, cqucninos c fracos, das folIagcns, do
zunlido das noscas, dos sorrisos, un gciscr dc fogo solc aos
ccus, una cIana quc qucina o rosio c os olIos, cono sc
iivcsscnos as faccs arrancadas, quc vcnIa afinal o insianic
inoninavcl quc nao lcnlra coisa alguna.
Mas dissc Marccllc con una docc indulgcncia (cla nao
arcciava as qualidadcs oliicas dclc} a AlcnanIa nao odc
rccuar, nao c? E nos cIcganos ao naino das conccsscs. Eniao?
Nao icnIa ncdo dissc Danicl con anargura. Farcnos
iodas as conccsscs ncccssarias, nao Iavcra liniics. E dcois a
AlcnanIa odc dar-sc ao luo dc rccuar, qucn ousaria falar dc
rccuo? Dirian quc foi gcncrosidadc.
nilc cndirciiou-sc, cnugava a fronic con as cosias da nao,
as suas ailas funcgavan, olIava ara o ccu a sorrir, un jovcn
dcus. Un jovcn dcus! Danicl arranIou o lrao do sofa. Quanias
vczcs, ScnIor, quanias vczcs nao disscra. un jovcn dcus ao
conicnlar un adolcsccnic ao sol.
Palavras gasias dc iia idosa; sou un cdcrasia, dizia, c cran
ainda alavras quc nao o criurlavan, dc rccnic cnsou. O quc
odcria a gucrra nodificar? Esiaria scniado cn algun ouiciro,
duranic una acalnia, olIaria disiraidancnic o dorso nu dc un
jovcn soldado cavando a icrra ou caiando iolIos, os lalios ja lcn
ircinados nurnurarian sozinIos. Un jovcn dcus;
cniusiasnano-nos cn qualqucr aric.
Afinal dissc lruscancnic , csianos a discuiir ioa.
Quando Iouvcr gucrra? Inagino quc scra vivida ncsquinIancnic,
cono iudo.
OI! Danicl. Marccllc iinIa un ar dc qucn csiava
vcrdadcirancnic cscandalizada. Cono odc dizcr isso? Scria...
scria icrrvcl!
Palavras. Scnrc alavras.
O quc c icrrvcl dissc Danicl a sorrir c quc nada c
janais nuiio icrrvcl. Nao Ia circnos.
Marccllc olIou-o con ccria surrcsa, os scus olIos iinIan
crdido o lrilIo. O sono csia a vcncc-la, cnsou Danicl,
saiisfciio.
Sc nc disscssc isso dos sofrincnios norais, cu
conrccndcria. Mas, Danicl!, Ia os sofrincnios fsicos...
AI! dissc Danicl, ancaando-a con o dcdo.
Ja csia a cnsar nas fuiuras dorcs! Vcra, vcra! Pcnso quc
isso ianlcn c un cagcro.
Marccllc sorriu-lIc, rcrinindo un loccjo.
94
Vanos dissc Danicl lcvaniando-sc , nao sc aiorncnic,
Marccllc. Quasc dciou assar a Iora da scsia. Nao dornc o
suficicnic; no scu csiado c rcciso dornir nuiio.
Nao durno o suficicnic? Fia c loccjava ao ncsno
icno. Aic icnIo vcrgonIa, nao lcio nada, asso os dias na
cana.
Fclizncnic, cnsou Danicl, lcijando-lIc a onia dos dcdos.
Aosio quc ainda nao cscrcvcu scnIora sua nac.
vcrdadc. Sou una filIa ingraia. Doccjou,
acrcsccniando.
Vou fazc-lo anics dc dornir.
Nao, nao dissc Danicl con vivacidadc. Va dcscansar
incdiaiancnic. Eu c quc lIc nandarci una alavrinIa.
OI! Danicl dissc Marccllc cncaniada c confusa , una
caria do gcnro, cla vai scniir-sc iao orgulIosa!
Suliu a cscada con dificuldadc c clc voliou a scniar-sc no
sofa. Doccjou, assou-sc algun icno c crcclcu quc csiava a
ouvir un iano. OlIou ara o rclogio. cran ircs Ioras c vinic c
cinco. Marccllc dcsccria s scis ara o scu asscio acriiivo.
TcnIo duas Ioras c ncia dianic dc nin, cnsou con ccria
arccnsao. Dcn. ouirora a sua solidao cra cono o ar quc sc
rcsira, vivia-a scn a vcr. Agora, cra-lIc conccdida aos oucos c
clc nao salia o quc fazcr dcla. O nais ciraordinario c quc nc
alorrco ncnos quando Marccllc csia conigo. Tu o quiscsic,
dissc a si ncsno, iu o quiscsic!
Solrava un golc dc lagao no fundo do coo, lclcu-o.
Naqucla noiic dc JunIo, quando rcsolvcra dcsosar Marccllc,
arqucjava dc angusiia, julgava ncrgulIar no Iorror. Tudo isso
ara cIcgar quclc onio, ao sofa dc vinc, ao gosio lcvcncnic
odrc do lagao na loca, ao dorso nu. A gucrra scria a ncsna
coisa.
O Iorror c scnrc ara o dia scguinic. Eu casado, cu soldado.
so cnconiro cu rorio. E ncn ncsno cu. una scqucncia dc
cqucnas dcslocacs cccniricas, dc cqucnos novincnios
ccnirfugos c ncnIun ccniro. No cnianio, Ia un ccniro. Un
ccniro. cu. Eu c o Iorror csia no ccniro. Ergucu a calca, a
nosca zunlia aliura dos scus olIos, csaniou-a. Mais una
fuga. Un cqucno gcsio con a nao, un quasc nada, ja clc
cscaava dc si. quc inoria a nosca? Scr dc cdra, inovcl,
inscnsvcl, scn un gcsio, scn un rudo, ccgo c surdo, as noscas,
os insccios assando solrc o ncu coro, una csiaiua scvcra dc
olIos vazios scn un rojccio, scn una rcocuaao. ialvcz
conscguissc coincidir conigo ncsno. Nao, ccriancnic, ara nc
acciiar; ara scr, cnfin, o oljccio do ncu odio. Houvc una csccic
dc dilaccraao, quairo noias dc una olaca, o lrilIo daquclc dorso
nu, un forniguciro no olcgar c dcois caiu cn si novancnic. Scr
95
o quc sou, scr un cdcrasia, un nau, un covardc, cssa
inundcic, cn suna, quc nao cIcga scqucr a cisiir. Encosiou os
joclIos, ousou as naos solrc as coas, icvc voniadc dc rir. dcvo
icr un ar nuiio dcccnic, c cncolIcu os onlros. Inlccil! Nao nc
inconodar con o ncu asccio, solrciudo nao olIar nais ara
nin, sc nc olIo sou dois. Scr. No cscuro, s ccgas. Scr cdcrasia,
cono a arvorc c a arvorc. Aagar o olIar inicrior. Pcnsou.
Aagar. A alavra soou cono un irovao, rccrcuiiu-sc or
incnsas salas vazias.
Esaniar as alavras, cran un ulular dc cqucnos razos,
cada qual narcando-lIc un cnconiro ao fin dc si ncsno... Houvc
una nova dilaccraao, Danicl cnconirou-sc sonolcnio c alorrccido,
un iio quc icn acnas duas Ioras dianic dc si c disirai-sc cono
odc. Scr cono clcs nc vccn, cono MaiIicu nc vc c FalI con
a sua calccinIa suja; csaniar as alavras cono nosquiios;
s-sc a coniar ncnialncnic, un, dois as alavras surgiran.
divcriincnio dc vcranisias. Mas coniou nais dcrcssa, acriou as
nalIas da rcdc c as alavras ja nao assaran. Cinco, scis, scic,
oiio, o fundo do nar, una inagcn csiava ali, agacIada, ncdonIa,
conun a cssas rofundczas, una aranIa-do-nar, dcsalrocIando,
vinic c dois, vinic c ircs, Danicl crcclcu quc rciinIa a rcsiraao,
rclaou-a, vinic c scic, vinic c oiio, o ouiro cavava la cn cina, na
sucrfcic. cra una cIaga alcria, loca anarga, csscs lalios
alcrios c o sanguc quc lroia dclcs, irinia c ircs, a inagcn cra-lIc
faniliar c no cnianio, fornava-a cla rincira vcz. Esaniar as
inagcns ianlcn; csiava ionado or un ncdo csiranIo c lcvc.
Dcslizar dciar-sc dcslizar cono quando sc dcscja dornir. Mas
csiou a adorncccr!
Sacudiu-sc, cncrgiu iona. Quc silcncio, ca fora; o silcncio
csnagador, scninorio, quc luscava cn vao dcniro dclc, csiava ali,
c fazia ncdo. O sol csarso juncava o cIao dc crculos alidos c
irrcquicios, a cadcia noria, o nurnurio do rio na coa das
arvorcs, o dorso nu, iao roino, iao longnquo, scniia-sc iao
icrrivclncnic csiranIo a iudo quc sc dciou ncrgulIar ouira vcz,
afundou-sc ara iras, agora via o jardin or laio cono un
ncrgulIador quc crguc a calca c olIa ara o ccu airavcs da
agua. Scn rudo, scn voz, cqucno iagarcla no ccniro do silcncio.
Un, dois, ircs, csaniar as alavras, quc o silcncio airavcssc, sc
junic c sc unifiquc airavcs dc nin; rcgularizar a ninIa rcsiraao.
Lcniancnic, rofundancnic, quc cada coluna dc ar csnaguc cono
un isiao as alavras quc icniarcn nasccr. Scr, cono una arvorc,
cono o dorso nu, cono as lunulas lorlolcianics na icrra rosca.
Sc fccIassc os olIos. os olIos conduzcn aic longc dc nais, ara
fora do insianic, ara fora dc nin, ara longc, nas folIas, no
dorso; o olIar crscguido, furiivo, fugidio, scnrc no circno dc si
ncsno, aala a disiancia. Mas nao ousou ccrrar as alclras;
nilc dcvia olIa-lo s cscondidas, dc vcz cn quando, c clc icria o
ar dc un scnIor dc idadc aanIado or una sonolcncia digcsiiva;
96
anics fascinar-sc con alguna coisa, dar alincnio aos olIos,
anarrar o olIar, nuiri-lo c dcsccr ao fundo dc si ncsno, lilcrio
dos olIos, dcniro da ninIa noiic cscssa; fiou o caniciro,
csqucrda, un grandc riino vcrdc, coagulado. una onda
inolilizada no noncnio cn quc sc dcsfaz; o olIar crdido,
lanado scn ccssar dc una ara ouira folIa, dissolvia-sc naqucla
dcsordcn vcgcial. Un (insiraao}, dois (ciraao}, ircs
(insiraao}, quairo (ciraao}. Dcscia rodoiando, no caninIo
cnconirou una forniganic voniadc dc rir, fao o dcrvic, ionara
quc cu nao cngula a lngua, ja cla sc rojcciava acina dclc, clc
afundava-sc, cruzava alavras cn iraos. ncdo, dcsafio, quc
voliavan iona. Un dcsafio ao ccu claro, clc inaginava-o scn
inagcns, scn alavras csia a vir, a alrir-sc cono una loca dc
csgoio. Sol o azul, una rcivindicaao anarga, una sulica va, Eli,
Eli, lana salaciIni, foran as uliinas alavras quc cnconirou,
sulian dclc cono lolIas lcvcs, a arcdc vcrdc do caniciro csiava
ali, dcscrcclida, una lcniiudc dc rcscna dianic dos scus
olIos, csia a vir, csia a vir. Scniir-sc coriado, rasgado cono or
una foicc, cra ciraordinario, dcscscranic, dclicioso.
Alcrio, alcrio, a casca csioira, alcrio, alcrio, lcno, cu
ncsno ara scnrc, cdcrasia, nau, covardc. Esiao a vcr-nc,
nao. Nao c isso; alguna coisa nc vc. Scniia-sc oljccio dc un
olIar. Un olIar quc o crscruiava aic ao fundo, quc o cncirava a
golcs dc unIal c quc nao cra o scu olIar. un olIar oaco, a
roria noiic, quc o cscrava no fundo dclc ncsno c o condcnava
a scr clc ncsno, covardc, Iiocriia, cdcrasia ara scnrc. Elc
ncsno, aliiando sol cssc olIar c dcsafiando cssc olIar. O olIar.
A noiic. Cono sc a noiic fossc un olIar. Esiou a scr visio.
Transarcnic, iransarcnic, ircsassado.
Por qucn? Nao csiou so dissc Danicl cn voz alia. nilc
crgucu-sc.
Quc c quc Ia, scnIor Scrcno?
Esiava-lIc a crguniar sc dcnoraria nuiio ainda.
Esiou a acalar dissc nilc , so nais uns ninuios.
Nao sc arcssava cn rcconcar a cavar, olIava ara Danicl
con una curiosidadc insolcnic. Mas aquilo cra un olIar Iunano,
un olIar quc sc odia cnfrcniar. Danicl lcvaniou-sc, ircnia dc
ncdo.
Nao fica cansado dc cavar assin con ianio sol?
Esiou Ialiiuado dissc nilc.
TinIa un ciio cncaniador, un ouco gordo, con dois
ninusculos onios roscos; aoiava-sc cnada con un ar
rovocanic; a ircs assos... Mas Iavia aquclc csiranIo gozo, nais
acrc quc iodas as voluias, Iavia aquclc olIar.
Faz calor dc nais ara nin dissc Danicl , acIo quc
vou sulir ara dcscansar un insianic.
97
Inclinou a calca ligcirancnic c suliu a cscada. TinIa a loca
scca, nas csiava dccidido. no quario, dc coriinas corridas,
crsianas fccIadas, rcconcaria a ccricncia.
Dczasscic Ioras c quinzc ninuios cn Saini-Flour. A scnIora
Hanncquin aconanIava o narido csiaao; iinIan scguido clo
aialIo ngrcnc. O scnIor Hanncquin vcsiia o scu faio dc sori,
irazia a sacola a iiracolo; iinIa calado os saaios novos quc lIc
fcrian o ciio do c. A ncio caninIo cnconiraran a scnIora
Calvc. Ela arara cn frcnic da casa do ialcliao ara ionar flcgo.
AI!, olrcs crnas dissc cla ao vc-los , csiou a
cnvclIcccr. Una olrc vclIa.
Esia nais jovcn quc nunca dissc a scnIora Hanncquin
c nao conIco nuiia gcnic caaz dc voliar or csic aialIo scn
ionar flcgo.
Ondc vao assin iao dcrcssa? crguniou a scnIora
Calvc.
AI!, ninIa cara Jcannc dissc a scnIora Hanncquin ,
aconanIo o ncu narido. Elc vai ariir, foi cIanado!
Nao c ossvcl! Mas cu nao salia! Ora, ora! Parcccu ao
scnIor Hanncquin quc cla o olIava con un inicrcssc csccial.
Dcvc scr duro acrcsccniou cla ariir nun dia iao lindo.
Ora, ora! dissc o scnIor Hanncquin.
Elc c nuiio corajoso aialIou a scnIora Hanncquin.
Ainda lcn dissc a scnIora Calvc, sorrindo ara a
scnIora Hanncquin. o quc cu dizia onicn ao ncu narido. os
franccscs ariirao iodos con coragcn.
Hanncquin scniiu-sc jovcn c corajoso.
Dcsculc-nos, icnos dc ir.
Eniao aic lrcvc.
Aic lrcvc... dissc a scnIora Hanncquin ncncando a
calca.
Scn duvida, scn duvida dissc o scnIor Hanncquin ,
aic lrcvc!
Scguiran. O scnIor Hanncquin andava dcrcssa, a scnIora
Hanncquin olscrvou.
Dcvagar, Franois, nao osso aconanIar cssc asso or
causa do ncu coraao...
Cruzaran-sc con Maric, cujo filIo csiava a cunrir o scrvio
niliiar. O scnIor Hanncquin griiou-lIc.
Nao qucr nada ara o scu filIo, Maric? Talvcz o cnconirc,
sou soldado dc novo. Maric arcccu inrcssionada.
Jcsus! inlorou, dc naos osias.
98
Hanncquin fcz un gcsio dc adcus c cniraran na csiaao. Era
CIarloi qucn icoiava os lilIcics.
Eniao, scnIor Hanncquin dcsia fciia c o grandc lunlun?
O zin-ladalun, a runla do anor rcsondcu o scnIor
Hanncquin, csicndcndo-lIc o lilIcic.
O ialcliao Pincau csiava na cavc. Criiou-lIcs dc longc.
Eniao, una farrinIa cn Paris?
Sin dissc clc , vou rccclcr lonlas cn Nancy. E
acrcsccniou solriancnic. Fui cIanado.
Cono? dissc o ialcliao. Mas cniao, icn o nuncro
dois?
Pois icnIo!
Va! Voliara cn lrcvc. iudo isso c fiia.
Nao sci rcsondcu sccancnic o scnIor Hanncquin.
Na dilonacia Ia conjuniuras quc concan cono farsas c acalan
cn iragcdias, cn sanguc.
E... acIa jusio ir luiar clos CIccos?
CIccos ou nao, c scnrc clo rci da Prussia quc nos
laicnos.
Firan c cunrincniaran-sc. O conloio dc Paris cnirava na
csiaao, nas Pincau nao dciou dc lcijar a nao da scnIora
Hanncquin.
O scnIor Hanncquin suliu ara o conariincnio scn sc
scrvir das naos. Lanou a sacola ara un canio quc rcscrvara,
voliou ara o corrcdor, laiou o vidro da jancla c sorriu ara a
nulIcr.
Ola! Esiou nuiio lcn. Ha nuiios lugarcs. Sc coniinuar
assin odcrci csicndcr as crnas ara dornir.
OI!, dcvc sulir nuiia gcnic cn Clcrnoni.
o quc rcccio.
Escrcvc-nc. Una so alavra iodos os dias, nao c rcciso
cscrcvcr nuiio.
Esia lcn.
Nao ic csqucas dc usar as cinias dc flancla, fa-lo or nin.
Juro dissc clc con un ar dc solcnidadc, sorridcnic.
Airavcssou novancnic o corrcdor, voliou cscadinIa da
carruagcn.
Un lcijo, ninIa vclIa.
Dcijou-a no rosio rcdondo, nolIado or duas lagrinas.
Mcu Dcus! dissc cla. Todo... csic alorrccincnio. Nao
faliava nais nada!
99
Don, lon...
Calaran-sc. Elc sorria-lIc, cla olIava-o sorrindo c cIorando,
nada nais iinIa a dizcr. O scnIor Hanncquin fazia voios ara quc
o conloio ariissc o nais dcrcssa ossvcl.
Dczasscic Ioras c cinqucnia c dois ninuios cn Niori. O
oniciro grandc do rclogio dcsloca-sc con una sacudidcla a cada
ninuio, oscila un ouco c ara. O conloio c cscuro, a csiaao c
cscura. Fuligcn. Ela icinou cn vir. Por dcvcr. Eu dissc-lIc. Nao
valc a cna. Ela olIou ara nin cscandalizada. Cono, Ccorgcs?
Ncn cnscs nisso. Eu dissc-lIc. Nao ic dcnorcs, nao odcs
dciar a ncnina sozinIa or nuiio icno. Ela rcsondcu. Vou
cdir scnIora Cornu ara ficar con cla. Lcvo-ic ao conloio c
dcois volio a ir lusca-la. Agora csia a, dclruo-nc jancla do
ncu conariincnio c olIo-a. TcnIo voniadc dc funar, nas nao
ouso, cnso quc nao scria dcccnic. Ela olIa ara o fin da
laiaforna, alrigando os olIos con a nao or causa do sol.
Dc vcz cn quando lcnlra-sc dc quc csiou a scu lado c quc
dcvc olIar ara nin. Erguc a calca, ousa os olIos cn nin,
sorri, nao salc o quc dizcr. No fundo, ja arii.
Travcssciros, colcriorcs, laranjas, linonadas, sanducIcs.
Ccorgcs!
Qucrida?
Qucrcs laranjas?
A ninIa sacola csia cIcia. Mas cla icn voniadc dc nc dar
alguna coisa. Porquc vou ariir. Sc cu rccusar cla icra rcnorsos.
Nao gosio dc laranjas.
Nao, olrigado.
Nao, ncsno?
Nao, dc vcrdadc. Es nuiio gcniil.
Sorriso alido. Dcijci Ia ouco cssas lclas faccs frias c cIcias,
c o canio dcssc sorriso. Ela lcijou-nc, scnii-nc un ouco
cnvcrganIado. orquc iodas cssas Iisiorias, Dcus ncu? Porquc
vou ariir? Muiios aricn. vcrdadc quc os lcijos ianlcn.
Quanias nulIcrcs loniias assin dc c, ao crcusculo, no funo c
na fuligcn, crgucndo un sorriso dc lalios iniados ara un
Ioncn dclruado jancla da sua carruagcn! E dcois? Nos
dcvcnos arcccr un ianio ridculos. cla c lcla dc nais, fria dc
nais, cu sou dcnasiado fcio.
Escrcvc-nc dissc cla , ja io dissc nas c rcciso assar
o icno, scnrc quc udcrcs. Una so alavra lasia... Scra una
so alavra, con cfciio. Nao icrci nada ara dizcr. Nao nc
aconicccra nada, nunca nc aconiccc nada. E, alcn disso, cu ja a
vi lcr carias. O scu ar inorianic, alicado, alorrccido; coloca os
oculos na onia do nariz, lc a ncia voz c ainda acIa una nancira
dc ular linIas iniciras.
100
Dcn, qucrido, vou dizcr-ic adcus. Vc sc dorncs un ouco
csia noiic.
Pois c, c rcciso dizcr alguna coisa. Mas cla salc quc cu
nunca durno no conloio. Fccii-lo-a daqui a ouco scnIora
Cornu. O conloio csiava rclcio. Polrc Ccorgcs, cscro quc
ncsno assin ossa dornir.
OlIa sua volia, con un ar infcliz; o grandc cIacu dc alIa
laloua-lIc na calca. Un raaz con a sua jovcn nulIcr ara ao
lado dcla.
Prcciso dc nc ir cnlora. Prcciso dc ir vcr a ncnina.
Falou alio or causa dclcs. Elcs sao iniinidanics orquc sao lclos.
Mas nao lIc rcsian aicnao.
Vai, qucrida, adcus. Volia dcrcssa ara casa. Escrcvcrci
logo quc for ossvcl.
Una lagrinazinIa, ncsno assin. Porquc, ncu Dcus, orquc?
Ela Icsiia. E sc dc rccnic nc csicndcssc os lraos c nc disscssc.
Tudo isio nao assa dc un nal-cnicndido, cu ano-ic, cu
ano-ic!
Nao aanIcs frio.
Nao, nao. Adcus.
Ela aric. Un accno dc nao, un olIar claro c ci-la quc sc vai,
dcvagar, lalouando un ouco as ancas duras, dczasscic Ioras c
cinqucnia c cinco. Nao icnIo voniadc dc funar nais. O raaz c a
nulIcr jovcn ficaran na garc. OlIo-os. Elc iransoria una sacola
c falaran dc Nancy; ianlcn foi cIanado. Nao dizcn nais nada;
olIan-sc. E cu olIo ara as naos dclcs, as lclas naos scn
alianas. A nulIcr c alida, csguia, icn calclos rcios rclcldcs;
clc c grandc, loiro, una clc doirada, os scus lraos nus
dcsiacan-sc da canisa dc scda azul dc nanga curia. As orias
fccIan-sc con csirondo; clcs nao ouvcn; ncn scqucr sc olIan
nais, nao rccisan dc sc olIar, c or dcniro quc clcs csiao junios.
Passagciros ara Paris!
Ela ircnc, nao fala. Elc nao a lcija, cnccrra nas suas naos os
lraos nus aliura dos onlros, c dcia as naos dcslizarcn aic
aos unIos. PunIos nagros, fragcis. Parccc acria-los con ioda a
fora. Ela sulncic-sc, os scus lraos cndcn incrics, o rosio
arccc adornccido.
Passagciros ara Paris!
O conloio c-sc cn novincnio, o raaz salia ara o vagao,
fica cndurado no corrinao dc colrc. Ela voliou-sc ara clc, o sol
lranqucia-lIc o rosio, isca os olIos, sorri. Un sorriso largo c
qucnic, iao confianic, iao scrcno, iao icrno. nao c ossvcl quc un
Ioncn, or nais lclo c foric quc scja, lcvc consigo, ara si so, un
ial sorriso. Ela nao nc vc, so vc a clc, isca os olIos, luia conira o
101
sol ara o vcr nais un insianic. Sorrio ianlcn ara cla,
dcvolvo-lIc o scu sorriso.
Dczoiio Ioras. O conloio dciou a csiaao, o sol cnira, iodos
os vidros lrilIan. Ela ficou na garc, cqucnina, cscura. Nao sc
ncc. Nao accna con o lcno, os scus lraos colan-sc ao coro,
nas sorri, dir-sc-ia quc sc ciinguc a sorrir. Agora ainda sorri, scn
duvida, nas ja nao sc vc o scu sorriso.
Vcno-la acnas. Ali csia ara clc, ara iodos os quc aricn,
ara nin. A ninIa nulIcr csia na nossa casa calna, scniada
junio da ncnina, o silcncio c a az rcconsiiiucn-sc volia dcla.
Eu ario, olrc Ccorgcs, ariiu, cscro quc ossa dornir ncsno
assin, cu ario, cvado-nc no sol c sorrio con iodas as ninIas
foras ara una forna cqucna, cscura, quc ficou na garc.
Dczoiio Ioras c dcz. Piiicau andava dc un lado ara o ouiro
na Fua Cassciic, iinIa cnconiro narcado s dczoiio Ioras; olIou
ara o rclogio dc ulso, dczoiio c dcz, sulirci daqui a cinco
ninuios. A quinIcnios c vinic c oiio quilnciros a sudocsic dc
Paris, Ccorgcs, aoiado jancla, dcslizava cnirc asiagcns, olIava
ara os osics iclcgraficos, suava, sorria.
Piiicau dizia ara con os scus loics. Quc disaraic odcra
icr fciio ainda cssc cIaio? Scniiu-sc ionado or un dcscjo
violcnio dc sulir, iocar griiar. Eniao quc foi quc clc fcz agora? Nao
icnIo nada con isso! Mas dccidiu-sc a dar ncia volia, irci aic ao
laniao, caninIou, anics dc iudo nao arcccr arcssado,
ccnsurava-sc or icr vindo, dcvia icr rcsondido cn acl
iinlrado. MinIa scnIora, sc dcscjar falar-nc, csiou no ncu
cscriiorio diariancnic das dcz ao ncio-dia. Voliou as cosias ara
o laniao, arcssou o asso scn dar or clc. Paris. quinIcnios c
dczoiio quilnciros.
Ccorgcs cnugou a fronic, dcslizava dc lado ara Paris, cono
un carangucjo, Piiicau cnsava. Ncgocio cIaio, quasc corria, o
conloio airas dclc, virou na Fua dc Fcnncs, cnirou no 71, suliu
ao icrcciro andar c iocou; a scisccnios c irinia c novc quilnciros
dc Paris, Hanncquin olIava ara as crnas da sua vizinIa, cran
grossas c lcn dcscnIadas dcniro dc ncias un ouco lrilIanics c
fcludas. Piiicau iocara, cscrava oria cnugando a fronic.
Ccorgcs cnugava a fronic no ncio do larulIo das rodas nos
carris, quc disaraic icra ainda fciio, un ncgocio cIaio, Piiicau
iinIa dificuldadc cn cngolir c o csinago, rincialncnic o
csinago, scniia-o vazio c cIcio dc csasnos, nas naniinIa-sc
crccio, dc calca crguida, dilaiando un ouco as narinas, c fazia a
sua carranca, a sua icrrvcl carranca; a oria alriu-sc, o conloio
dc Hanncquin ncrgulIou nun iuncl, Piiicau cncirou nuna
cscuridao frcsca, cIcirava a ocira sagrada, a criada dissc-lIc.
Qucira cnirar or favor, una nulIcr gordinIa c crfunada,
lraos nus c nolcs, suavc nolcza das carncs quadragcnarias, con
una nccIa lranca no ncio dos calclos rcios, rcciiiou-sc ao
102
scu cnconiro; scniiu o scu odor naduro.
Ondc csia clc?
Inclinou-sc, cla iinIa cIorado. A vizinIa dc Hanncquin
dcscruzou as crnas c clc viu un cdao dc coa acina da liga.
Piiicau fcz una carcia.
A qucn sc rcfcrc, ninIa scnIora? Ela dissc.
Ondc csia PIilic?
Elc scniiu-sc cIcio dc icrnura, ialvcz cla cIorassc dianic dclc,
iorccndo os lclos lraos; una nulIcr do scu ncio dcvia, scn
duvida, raar as ailas.
Una voz dc Ioncn fc-lo solrcssaliar, vinIa do fundo do
vcsilulo.
Cara aniga, nao crcanos icno. Sc o scnIor Piiicau
quiscr vir ao ncu cscriiorio, dir-lIc-cnos...
AanIado na raiocira! Enirou a ircncr dc raiva, ncrgulIou
nun calor lranco, o conloio saa do iuncl, una flccIa dc luz
lranca cnirou no vagao. Scniaran-sc dc cosias ara a luz,
naiuralncnic, c cu csiou dc frcnic ara a claridadc. Eran dois.
Sou o gcncral Lacazc dissc o Ioncn dc unifornc.
Indicou o scu vizinIo, un giganic nclancolico, c acrcsccniou.
Esic c o douior Jardics, ncdico siquiaira, quc nos fcz o
favor dc caninar PIilic c dc aconanIar o scu caso ncsics
uliinos icnos.
Ccorgcs voliou ao conariincnio c scniou-sc, un norcninIo
falava, iinIa cara dc csanIol. O scu airao ajuda-lo-a, iudo isso
csia ccrio ara os cnrcgados c funcionarios. Eu nao icnIo
ordcnado fio, rccclo nuiias gorjcias, sou criado dc cafc, c iudo.
Voccs dizcn quc isso nao vai durar, quc c ara aicrroriza-los,
qucro crcr, nas suonIan quc dura dois ncscs, cono c quc a
ninIa nulIcr vai concr?
PIilic, ncu cnicado, alandonou o lar scn nos rcvcnir,
nas rinciras Ioras da nanIa. La clas dcz, a sua nac acIou csia
caria na ncsa da sala dc janiar. Esicndcu-a or cina da
sccrciaria con ar auioriiario. Qucira ionar conIccincnio.
Piiicau cgou na caria con rcugnancia, aqucla caligrafia
ncsquinIa c suja, irrcgular, oniiaguda, con rasuras c nancIas;
clc cIcgava, cscrava Ioras iniciras, c cu ouvia-o andar dc ca ara
la, dcois saa dciando cn qualqucr lugar, no cIao, na cadcira,
or laio da oria, aclinIos anassados, colcrios dc garaiujas,
Piiicau olIava ara a caligrafia scn dizcr nada, cono una
scqucncia dc dcscnIos alsurdos c dcnasiado conIccidos, quc lIc
rovocavan nojo, gosiaria dc nunca o icr conIccido.
MaczinIa, csianos no icno dos assassinos, cu rcfiro o
naririo. Sofrcras, ialvcz, un ouco. assin o cscro.
103
PIilic.
Largou a caria na sccrciaria c sorriu.
Tcno dos assassinos! A influcncia dc Finlaud icn sido
ncfasia.
O gcncral fiou-o.
Traiarcnos daqui a ouco da qucsiao das influcncias. Salc
ondc csia o ncu cnicado?
Cono o salcria?
Quando viu o raaz cla uliina vcz?
Essa agora! Sulncicn-nc a un inicrrogaiorio, cnsou
Piiicau. Voliou-sc ara a scnIora Lacazc c dissc afavclncnic.
Nao sci dizcr, Ia oiio dias, crcio. Agora a voz do gcncral
fcria-o dc lado.
Elc dcu-lIc a conIcccr as suas inicncs?
Nao dissc Piiicau, sorrindo ara a nac. A scnIora
conIccc o PIilic, agc or inulsos. Esiou convcncido dc quc nao
salia onicn noiic o quc faria csia nanIa.
E osicriorncnic crguniou o gcncral nao lIc
cscrcvcu ncn iclcfonou?
Piiicau Icsiiou, nas a sua nao ja sc novincniara, una nao
docil, scrvil, quc ncrgulIou no lolso inicrior c csicndcu un
aclucIo. A scnIora Lacazc cgou avidancnic no lilIcic. Nao
nando nais nas ninIas naos. Mandava ainda no rosio, fcz
aqucla sua carranca, arqucando o ccnIo.
Fcccli isio Iojc dc nanIa.
Lccius ci crralundus lcu a scnIora Lacazc con aicnao.
Pcla az.
O conloio rodava, o navio lalouava, o csinago dc Piiicau
caniava, s-sc dc c, cnosancnic.
Isso qucr dizcr. alcgrc c vagalundo clicou Piiicau
coricsncnic. o iiulo dc un ocna dc Vcrlainc.
O siquiaira dciiou-lIc un olIar.
Un ocna un ianio csccial.
iudo? indagou a scnIora Lacazc. Virava c rcvirava o
aclucIo.
Infclizncnic, ninIa scnIora, c iudo. Ouviu-sc a voz
corianic do gcncral.
Qucr nais, qucr ninIa aniga? AcIo cssa caria
crfciiancnic clara, c csiranIo quc o scnIor Piiicau rcicnda
dcsconIcccr as inicncs dc PIilic.
Piiicau voliou-sc lruscancnic, olIou ara o unifornc, nao o
104
rosio, c o sanguc suliu-lIc calca.
ScnIor dissc , PIilic cscrcvia-nc lilIcics dcssc iio
ircs a quairo vczcs or scnana, cu ja nao ligava a isso. O scnIor
Ia-dc dcscular-nc, nas icnIo ouiras ocuacs.
ScnIor Piiicau dissc o gcncral , o scnIor dirigc dcsdc
1937 a rcvisia O Pacifisia, na qual ionou niiidancnic osiao nao
so conira a gucrra, nas ainda conira o Ecrciio franccs. O scnIor
conIcccu o ncu cnicado cn Ouiulro dc 37 cn condics quc
ignoro c convcricu-o s suas idcias. Sol a sua influcncia, clc
adoiou una aiiiudc inadnissvcl cn rclaao a nin, orquc sou
oficial, c cn rclaao nac, orquc sc casou conigo. Elc
cnircgou-sc ullicancnic a nanifcsiacs dc caracicr francancnic
aniiniliiarisia. Agora alandona o lar, no noncnio dc naior icnsao
inicrnacional, avisando-nos na caria, quc o scnIor lcu, quc
rcicndc iornar-sc un nariir da az. O scnIor icn irinia anos c
PIilic ainda nao icn vinic, orianio nao lIc causarci surrcsa
ao dizcr-lIc quc o considcro cssoalncnic rcsonsavcl or iudo
quanio ossa aconicccr ao ncu cnicado cn conscqucncia dcsia
fuga.
Pois c dissc Hanncquin vizinIa , vou dizcr-lIc. fui
nolilizado. Mcu Dcus! dissc cla. Ccorgcs olIava ara o
criado dc ncsa, acIava-o sinaiico c iinIa voniadc dc lIc dizcr.
cu ianlcn fui nolilizado, nas nao ousava, or udor, o conloio
lalouava icrrivclncnic. Esiou cn cina das rodas, cnsou.
Fccuso qualqucr rcsonsalilidadc dissc Piiicau
caicgoricancnic. Conrccndo o scu sofrincnio, nas ncn or
isso Ici-dc acciiar a funao dc lodc ciaiorio. PIilic Crcsignc
vcio scdc da rcvisia cn Ouiulro dc 37, c un facio quc nao
rcicndo ignorar. Enircgou-nos un ocna quc nos arcccu
ronissor, c nos ullicano-lo no nosso nuncro dc Dczcnlro.
Dcois disso, aarcccu nuiias vczcs c nos iudo fizcnos ara
dcscncoraja-lo. cra caliado dc nais c, ara dizcr a vcrdadc, nao
salanos o quc fazcr dclc. (Scniado lcira da cadcira, fiava cn
Piiicau o scu olIar azul c inconodo, via-o lclcr c funar, via-o
nccr os lalios, nas nao funava, nao lclia, cnfiava dc vcz cn
quando o dcdo no nariz ou a unIa cnirc os dcnics, scn arar dc
olIa-lo.}
Mas ondc odcra csiar? griiou suliiancnic a scnIora
Lacazc. Ondc odcra csiar? Quc csiara a fazcr? O scnIor fala
dclc cono sc iivcssc norrido!
Calaran-sc. Ela inclinara-sc ara a frcnic con una
fisiononia dc angusiia c dcsrczo; Piiicau via-lIc a linIa dos
scios clo dccoic da llusa; o gcncral crnanccia crccio no scu
sofa, cscrava, conccdia alguns ninuios dc silcncio lcgiina dor
dc una nac. O siquiaira olIou ara a scnIora Lacazc con aicnia
sinaiia, cono sc fossc una das suas docnics. Dcois, ncncou a
calcorra nclancolica, voliou-sc ara Piiicau c rciniciou as
105
Iosiilidadcs.
Adniio, scnIor Piiicau, quc PIilic nao icnIa
conrccndido iodas as suas idcias. O facio c quc sc iraiava dc un
raaz nuiio influcnciavcl c quc lIc dcvoiava una cnornc
adniraao.
Calc-nc a nin a cula?
Talvcz nao lIc caila a cula. Mas o scnIor alusava da sua
fora.
Ora, icnIa acicncia! Enfin, sc o scnIor caninou
PIilic, salc quc c un docnic!
Nao c lcn un docnic dissc o ncdico, sorrindo.
TinIa ccriancnic una Icrcdiiaricdadc csada. Do lado do
ai acrcsccniou, dciiando un olIar ao gcncral.
Mas nao cra un sicoaia roriancnic diio. Era un raaz
soliiario, dcsajusiado, rcguioso c vaidoso. Scsiros, folias,
naiuralncnic, con rcdoninancia dc idcias scuais. Vcio vcr-nc
aniudc ncsics uliinos icnos, convcrsanos, confcssou-nc quc...
cono dizcr? Dcsculc-nc a rudcza dc ncdico... scnIora Lacazc.
TinIa cjaculacs frcqucnics c sisicnaiicas. Sci quc nuiios
colcgas vccn nisso un cfciio acnas; cnso, cono Esquirol, quc c
anics una causa. En suna, airavcssava cnosancnic isso a quc
Mcndoussc cIanou, con nuiia fclicidadc, a crisc dc originalidadc
dos adolcsccnics. ncccssiiava dc un guia. O scnIor foi un nau
asior, scnIor Piiicau, un nau asior.
O olIar da scnIora Lacazc arccia ousado cn Piiicau or
acaso; nas cra insusicniavcl. Piiicau rcfcria voliar-sc
francancnic ara o siquiaira.
Quc a scnIora Lacazc nc crdoc dissc , nas, una vcz
quc nc foran a dizc-lo, dcclaro con ioda a franqucza quc scnrc
considcrci PIilic cono o iio acalado do dcgcncrado. Sc
rccisava dc un guia orquc nao sc rcocuou con clc? E a sua
rofissao.
O siquiaira sorriu irisicncnic c lanlcu os lalios,
susirando. Ela sorria, cncosiada oria da calina, ioda
arrciada.
Pois lcn, ncnina dissc o caiiao , volic s novc Ioras
c dir-lIc-ci o quc udcr fazcr or si c clas suas anigas. TinIa
os olIos vazios c claros, csiava nuiio vcrnclIo, acariciou-lIc os
scios c o cscoo c acrcsccniou. Nao sc csquca, csia noiic s
novc Ioras.
O gcncral Lacazc Iouvc or lcn conunicar-nc algunas
aginas do diario dc PIilic c acIci quc cra ncu dcvcr ionar
conIccincnio dclas. ScnIor Piiicau, dcduz-sc dcssa lciiura quc o
scnIor raiicava cIaniagcn con cssc infcliz. Salcndo a quc onio
clc asirava sua csiina, o scnIor arovciiava, arccc, ara
106
soliciiar ccrios favorcs quc nao sc csclarcccn no diario. Ncsics
uliinos icnos clc rcsolvcu rcvoliar-sc c o scnIor nanifcsiou-lIc
ial dcsrczo quc o lcvou ao dcscscro.
Quc salcrao clcs? Mas a colcra foi nais foric, sorriu or sua
vcz. Maud sorria c cunrincniava, o irasciro ja csiava ara fora,
ao ar livrc, o lusio inclinava-sc, ncrgulIava no ar qucnic c
crfunado da calina.
Ccriancnic, caiiao. Eniao s novc Ioras; conlinado.
Qucn o lcvou ao dcscscro? Qucn o IunilIava
diariancnic? Qucn foi quc o cslofcicou no salado ncsa? Eu?
Qucn o iraiava cono un docnic c o nandava a un siquiaira c o
forava a rcsondcr a crgunias dcrincnics?
Vocc ianlcn foi cIanado? crguniou o criado dc ncsa.
Ccorgcs sorriu-lIc con un ar infcliz, nas fora rcciso falar,
rcsondcr s crgunias das duas jovcns.
Nao dissc , vou cn ncgocios a Paris. A voz aguda da
scnIora Lacazc solrcssaliou-o.
O scnIor nao sc cala? Nao odc calar-sc? Cono o scnIor o
dcsrcza! Un raaz dc vinic anos, o scnIor dcsiu-o, nancIou-o,
c a nin, scra quc ianlcn nao nc rcsciia? Talvcz clc sc icnIa
aiirado ao Scna c os scnIorcs csicjan ara a a cularcn-sc
nuiuancnic! Sonos iodos culados; clc dizia. Nao icn o dirciio
dc nc cascrar, c iodos nos o cascravanos.
O gcncral csiava vcrnclIo. Maud csiava vcrnclIa.
Pronio dissc , virao luscar as lagagcns, dornircnos
na scgunda classc, csia noiic.
Esias a vcr, qucrida? dissc Francc. Fazias disso un
cavalo dc laialIa, nas nao cra assin iao difcil.
Fosc dissc clc scn clcvar a voz, fiando ncla os scus
olIos frios. Ela ircncu, olIou-o, dc loca alcria.
... c inundo, icnIo vcrgonIa! Elc csicndcu a sua nao
foric c fccIou-a no lrao dcsido da nulIcr, rcciindo.
Fosc con una voz scn cnionaao. O coro da scnIora
Lacazc conriniu-sc, fccIou a loca, sacudiu a calca c arcccu
dcscriar; olIou o gcncral c csic sorriu-lIc. iudo voliara
nornalidadc.
Nao conariilIo das inquiciacs da ninIa nulIcr. O ncu
cnicado dcsaarcccu, roulando dcz nil francos da sccrciaria da
nac. -nc difcil crcr, orianio, quc csicja disosio a aicniar
conira a vida.
Houvc un silcncio. O navio ja lalouava un ouco; Picrrc
scniia-sc cnjoado, uscra-sc dianic do scu lclicIc, alrira a
nalcia, dondc saiu un cIciro a lavanda, a dcniriico c ialaco loiro
quc lIc iransiornou o csinago, cnsou. O sicward dissc quc
107
faranos una na iravcssia! O gcncral ncdiiava, a nulIcr arccia
una criana lcn-cducada, Piiicau nao conrccndia, o csinago
caniava-lIc, a calca doa-lIc, nao conrccndia; a azia, Io,
sulia-lIc s narinas, o soalIo vilrava-lIc sol os cs, o ar qucnic c
viscoso, olIava o gcncral c nao iinIa fora ara odia-lo.
ScnIor Piiicau dissc o gcncral, concluindo csia
cnircvisia , acIo quc o scnIor dcvc ajudar-nos a cnconirar o
ncu cnicado. Aic agora liniici-nc a alcriar os conissariados. Mas
dcniro dc quarcnia c oiio Ioras, sc nao cnconirarnos PIilic,
icnIo a inicnao dc cnircgar o caso ao ncu anigo o rocurador
Dcicrnc c crguniar-lIc, arovciiando a ooriunidadc, sc a jusiia
nao andaria ccria caninando a origcn dos fundos dc O Pacifisia.
Eu... cu naiuralncnic ajuda-los-ci. Todos odcn ncicr o
nariz na conialilidadc dc O Pacifisia, odcnos nosira-la cn lcno
dia.
O navio afundou-sc, cra una nonianIa russa; rcsondcu,
cnurrando as alavras cla gargania acriada.
Mas nao nc rccuso a ajudar. Por sinlcs scniincnio dc
Iunanidadc, gcncral.
O gcncral inclinou a calca.
cono o cnicndo.
Aquilo sulia dcvagar, dcvagar, nal sc crcclia, c dcscia do
ncsno nodo, nao odanos dciar dc olIar ara os lclicIcs ou
ara o lavalo, ara surrccndcr, dc assagcn, algo quc csiivcssc a
sulir ou a dcsccr, nas nao sc via nada, a nao scr, dc quando cn
quando, una faia azul-cscura, ligcirancnic inclinada, quc surgia
no rclordo infcrior da vigia c logo sc sunia; cra un cqucno
novincnio vivo c inido, una ulsaao, o coraao dc Picrrc laiia
cn unssono; duranic Ioras c Ioras aquilo coniinuaria, a lngua
dc Picrrc cra un fruio incIado c suculcnio na loca, a cada
dcgluiiao ouvia un csialido cariilaginoso nos ouvidos, Iavia
ianlcn una coroa dc fcrro a acriar-lIc as icnoras c ainda
aqucla voniadc dc loccjar. Mas csiava sosscgado. so cnjoa dc
vcrdadc qucn qucr.
Dasiar-lIc-ia lcvaniar-sc, dar una volia clo convcs,
rccucraria o cquillrio, o scu ligciro nal-csiar dissiar-sc-ia. Vou
visiiar Maud, dissc. Largou a nalcia, s-sc nuiio icso lorda do
lclicIc, cra cono sc dcscriassc.
Agora o navio sulia c dcscia sol os scus cs, nas a calca c
o csinago csiavan livrcs. os olIos cIcios dc dcsrczo dc Maud
rcaarcccran c o ncdo, c a vcrgonIa. Eu dir-lIc-ci quc csiava
docnic, una ligcira insolaao, quc lcli dc nais. rcciso quc nc
cliquc, clc falaria, fcri-lo-ia con o scu olIar duro, cono c
cansaiivo. Engoliu cnosancnic a saliva, quc lIc dcslizou cla
gargania nun Iorrvcl roar scdoso, c ja una agua salolra lIc
vinIa loca, cansaiivo, cansaiivo, as suas idcias dissiaran-sc,
108
rcsiava acnas una doura alandonada, un dcscjo dc sulir c
dcsccr conassadancnic, dc voniiar doccncnic, longancnic, dc
sc cnircgar ao iravcssciro, scn cnsar, sulir, sulir, lcvado clo
grandc lalano do nundo; rccucrou-sc a icno. so cnjoa dc
vcrdadc qucn qucr.
Fccnconirou-sc or iniciro, icso c scco, un covardc, un
ananic dcsrczado, un fuiuro norio dc gucrra, c cnfrcniou-sc
novancnic con iodo o scu ncdo lucido c gclado. Pcgou na
scgunda nala do lclicIc sucrior, colocou-a no lclicIc infcrior c
s-sc a dcsfazc-la. Pcrnanccia crccio, scn sc inclinar, scn scqucr
olIar ara a nala c os scus dcdos adornccidos aalavan a
fccIadura ao acaso; valcria a cna? Valcria a cna luiar? Elc nao
scria scnao una grandc doura, nao cnsaria cn nais nada, ja
nao icria ncdo, lasiava rclaar-sc. rcciso quc cu va rocurar
Maud. Ergucu a nao c novcu-a no ar con una lcniidao Icsiianic
c algo solcnc.
Ccsios suavcs, suavcs laiidas dos clios, docc salor ao fundo
da ninIa loca, docc cIciro a lavanda c dcnifrico, o navio solc
dcvagar, iorna a dcsccr dcvagar. Doccjou c o icno iornou-sc nais
lcnio, iudo sc iornou vaoroso sua volia. lasiava cndirciiar-sc,
dar ircs assos fora da calina, ao ar livrc. Mas ara quc? Para
cnconirar o ncdo? Afasiou a nala con a nao c csicndcu-sc no
lclicIc. Un aroc. Un aroc adocicado. Ja nao iinIa ncdo, ja
nao iinIa vcrgonIa, cra dclicioso cnjoar.
Scniou-sc lcira do cais, as crnas cndian acina da agua.
csiava cansado c dissc. MarsclIa nao scria na sc nao iivcssc
ianias casas. En laio, os larcos ncian-sc un ouco, nao
nuiio, cran cqucnos, nuncrosos, con florcs ou cniao con lclas
coriinas vcrnclIas c csiaiucias nuas.
OlIava os larcos, alguns ulavan cono calras, ouiros nao sc
ncian, via a agua azul c una onic dc fcrro ao longc. Tcnos
razcr cn olIar ara o quc csia longc, dcscansanos. Doa-lIc os
olIos; dornia dclaio do vagao quando aarcccran uns Ioncns
con lanicrnas; Iavian iluninado iudo c iinIan-no culso con
alavras IunilIanics; dcois disso cnconirara, c ccrio, un nonic
dc arcia, nas nao udcra dornir. Indagou. Cono c quc nc vou
arranjar csia noiic? Havia scgurancnic lons lugarcs con un
ouco dc grana, nas cra rcciso conIccc-los. Dcvcria icr
crguniado ao ncgro. TinIa fonc c s-sc dc c, os scus joclIos
cniorccidos csialaran. Nao icnIo nais nada quc concr. Prcciso
dc ir a una cnsao. Fciniciou a caninIada, iinIa andado o dia
iniciro. cnirava, crguniava. Ha iralalIo? c coniinuava. O ncgro
disscra. Nao Ia iralalIo.
Nas cidadcs, andar iorna-sc cansaiivo or causa dos
aralclccdos. Airavcssou o cais cn diagonal, olIando ara a
dirciia c ara a csqucrda ara cviiar os carros clcciricos, quando
ouvia as suas canainIas assusiava-sc. Havia nuiia gcnic, uns
109
raazinIos quc andavan nuiio dcrcssa, olIando ara os cs
cono sc rocurasscn alguna coisa; cslarravan nclc c cdian-lIc
dcscula scn scqucr olIarcn ara clc; icr-lIcs-ia falado, nas
arccian iao fragcis quc o iniinidavan. Suliu ara o asscio, c
viu cafcs con lclas cslanadas, c iavcrnas, nas nao cnirou.
iinIan ioalIas nas ncsas c c difcil nao as nancIar. Scguiu or
una vicla cscura, crguniando a si ncsno.
Mas ondc c quc vou concr, afinal?, c foi quando dcscolriu o
quc qucria. una duzia dc ncsas dc nadcira dcniro dc una sala,
quairo ou cinco raios cn cada ncsa c una cqucna lanada quc
nao dcvia iluninar nuiio, c nada dc ioalIas. Nuna das ncsas, un
scnIor conia con a nulIcr. Cros-Louis scniou-sc ncsa vizinIa
c sorriu-lIcs. A scnIora olIou-o con scvcridadc c rccuou un
ouco a cadcira. Cros-Louis cIanou a criada. cra cqucnina c
nagra, nas ossua un ar dc nadcgas duras c rovocanics.
O quc c quc sc conc aqui, linda? Era loniia c cIcirava
lcn, nas nao arccia conicnic or vc-lo ali. Fiou-o Icsiianic.
Vcja a cncnia.
AI! Sin!
Pcgou no acl c fingiu olIar, nas iinIa rcccio dc scgura-lo
ao conirario. A criada afasiara-sc, falava con un scnIor crio da
oria. O scnIor ouvia-a, ncncando a calca c olIando ara
Cros-Louis. Por fin, dciou-a c aroinou-sc, con un ar irisic, dc
Cros-Louis.
Quc dcscja, anigo?
Qucro concr dissc Cros-Louis csaniado. Nao icra a
una soa con un cdao dc ioucinIo? O scnIor sacudiu a calca
irisicncnic.
Nao, nao icnos soa.
TcnIo dinIciro. Nao qucro fiado.
Sci, sci, nas o scnIor dcvc icr-sc cnganado. Nao csiaria
aqui voniadc c inconodar-nos-ia. Cros-Louis olIou-o.
Nao c una casa dc asio, isio?
dissc o airao , nas icnos un ccrio iio dc
frcgucsia... o scnIor dcvcria scguir clo ouiro lado da Canclicrc,
Ia or la una orao dc cqucnos rcsiauranics quc lIc convirao
crfciiancnic.
Cros-Louis lcvaniara-sc. Coou a calca dcsajciiadancnic.
TcnIo dinIciro, osso nosirar.
Nao c rcciso. Eu acrcdiio na sua alavra. Agarrou-o clo
lrao, gcniilncnic, fc-lo dar uns assos rua.
Va or ali, ira dar ao cais, siga cla dirciia, nao odc crrar.
O scnIor c nuiio corrccio dissc Cros-Louis, iocando no
110
cIacu. Scniia-sc culado.
Voliou a cnconirar-sc no cais, no ncio dos IoncnzinIos
cscuros quc lIc corrian cnirc as crnas, andava dcvagar, rcccoso
dc dcrrular un dclcs, c csiava irisic; a csia Iora cosiunava
dcsccr do Canigou a caninIo dc VillcfrancIc, o rclanIo iraiava
frcnic, cra una cananIia, cnconirava nuiias vczcs o scnIor
Pardou, quc ia ara a sua quinia do Vciil c quc nunca assava
or clc scn lIc ofcrcccr un cIaruio c un ar dc alnadas nas
cosias, a nonianIa cra ruiva c nuda, ao fundo do valc vian-sc as
cIanincs dc VillcfrancIc. Esiava crdido, ioda aqucla gcnic
andava dcrcssa dc nais, so lIcs via o alio da calca ou a coa do
cIacu. Un nolcquc cscorrcgou-lIc cnirc as crnas, olIou-o a rir
c dissc ao conanIciro.
Dolas! Nao acIas quc clc sc alorrccc la cn cina, sozinIo?
Cros-Louis viu-o corrcr c scniiu-sc culado. iinIa vcrgonIa
dc scr iao grandc. Dissc. Elcs la icn os scus Ialiios, c aoiou-sc
ao nuro. Esiava irisic, iao irisic cono no dia cn quc ficara docnic.
Pcnsou no ncgro, quc cra dclicado c alcgrc, scu unico anigo, c
dissc. Nao o dcvia icr dciado ir cnlora.
Suliiancnic icvc una idcia divcriida. un ncgro, vc-sc dc
longc, nao dcvc scr difcil dc cnconirar, rcconcou a andar,
scniia-sc ncnos so, rocurava con o olIar c cnsava. Vou-lIc
agar un coo.
Esiavan iodas na raa, iinIan o rosio avcrnclIado clo sol
crcuscular. Havia Jcannc, Ursulc, as irnas Claoi, a Maric c
iodas as ouiras. Princiro iinIan cscrado cn casa, finalncnic
Iavian voliado raa una aos ouira c cscravan. Viran,
airavcs do vidro fosco, accndcrcn-sc as rinciras lanadas no
cafc da viuva Trcnllin; fornavan ircs nancIas nclulosas na
aric dc cina do vidro. Viran as nancIas c scniiran-sc
nclancolicas. a viuva Trcnllin accndcra as lanadas no scu cafc
vazio, scniara-sc a una ncsa dc narnorc, c conscriava as ncias
dc algodao scn dcnonsirar inquiciaao, orquc cra viuva. Mas
clas crnancccran ca fora; cscravan os scus Ioncns, airas
dclas Iavia as casas vazias c as cozinIas quc a noiic invadia ouco
a ouco c, dianic dclas, aqucla longa csirada dc avcniura c ao fin
da csirada Iavia Cacn. Maric viu as Ioras no rclogio da igrcja c
dissc a Ursulc. Ja vao laicr novc Ioras, dcvcn ic-los rciido. O
rcfciio afirnara quc isso cra inossvcl, nas quc salia clc? Nao
conIccia nclIor do quc clas os Ialiios nas cidadcs. Porquc irian
rccusar Ioncns forics quc sc arcscniavan csoniancancnic?
Talvcz ncsno lIcs iivcsscn diio.
Una vcz quc aqui csiao... c ic-los-ian scgurado. A ncnina
Fosc cIcgou a corrcr, csiava ofcganic c griiava. La vcn clcs! La
vcn clcs! E iodas as nulIcrcs sc uscran a corrcr ianlcn;
corrcran aic quinia dc Darlois, dc ondc sc via un lon locado
da csirada, c viran-nos na ocira lranca, cnirc os rados;
111
csiavan nas suas carroas, cn fila, voliavan dcvagar, caniando.
CIain vinIa frcnic, csiava scniado dcsrcocuadancnic, as
naos nal scguravan as rcdcas do cavalo, o qual andava or
Ialiio; Maric viu quc clc iinIa un olIo rcio c cnsou quc dcvia
icr lrigado. Airas dclc, na sua carroa, o jovcn Fcnard caniava a
lcnos ulncs, nas nao arccia alcgrc, os ouiros
aconanIavan, nancIas cscuras no Iorizonic claro. Maric
virou-sc ara a Claoi c dissc-lIc. Esiao lclados, nao faliava
nais nada. A carroa dc CIain cIcgava dcvagar, rangcndo, as
nulIcrcs aariaran-sc ara dcia-la assar. Ela assou c a Louisc
CIain dissc nun griio agudo. Dcus ncu! Traz so un loi, quc
icra fciio ao ouiro, vcndcu-o ara lclcr. O jovcn Fcnard,
caniando a lcnos ulncs, fazia a carroa ziguczagucar dc un
lado ara o ouiro c airas dclc Iavia ouiros caniando ianlcn, cn
c, nas carroas cnunIando os cIicoics. Maric viu o scu Ioncn,
nao arccia lclado, nas quando olIou dc crio a cara cnfadonIa,
crcclcu quc clc lclcra c quc ia laicr-lIc. Pior do quc un
licIo!, cnsou, con o coraao acriado. Mas ncsno assin,
csiava conicnic or clc icr voliado, Iavia nuiio quc fazcr na
quinia, cra nclIor quc lIc laicssc dc vcz cn quando, ao salado,
nas quc csiivcssc a osios ara as iarcfas csadas. Elc dciara-sc
cair nuna cadcira na cslanada dc un cafc, cdira vinIo,
iinIan-lIc scrvido vinIo lranco nun coo cqucno, scniia as
crnas, csicndcu-as solrc a ncsa c nccu con os dcdos. E
divcriido, dissc. Dclcu c cnsou. divcriido, rocurarci lcn, or
ioda a aric. Tc-lo-ia fciio scniar-sc ali sua frcnic, icria
conicnlado a sua loa calca ncgra. iinIa rido so dc vc-lo c o
ncgro ianlcn rira, arccia confianic c nanso cono un aninal.
Eu dar-lIc-ia ialaco c vinIo. O scu vizinIo olIava-o. clc acIa-nc
csiranIo orquc falo sozinIo; cra un raaz dc vinic anos, nal
dcscnvolvido, docniio, con una clc dc nulIcr, iinIa o nariz
acIaiado, clos nas orclIas c una ancora iaiuada no aniclrao
csqucrdo. Cros-Eouis crcclcu quc falavan dclc, no scu aioa.
Sorriu-lIcs c cIanou o criado dc ncsa.
Mais un coo, raaz. E sc iivcrcs coos naiorcs nao faas
ccrinonia.
O raaz nao sc ncia, csiava nais do quc nudo. Cros-Louis
iirou a caricira do lolso c colocou-a na ncsa.
Eniao! Quc cara c cssa? Pcnsas quc cu nao osso agar?
OlIa!
Tirou da caricira ircs noias dc nil c ciliu-as.
Quc dizcs a isio? Vanos, iraz la un coo dcssa orcaria.
Cuardou a caricira c crcclcu quc o raazinIo dc calclo
frisado lIc sorria gcniilncnic.
A coisa vai, Icn?
Mais ou ncnos. Procuro o ncu ncgro.
112
Vocc nao c daqui?
Nao dissc Cros-Louis a rir. Nao sou daqui. Qucrcs
lclcr un irago? Sou cu qucn ic convida.
coisa quc nao sc rccusa dissc o raaz. Posso
cIanar o ncu conanIciro?
Dissc algunas alavras ao anigo, no scu aioa. Esic sorriu c
lcvaniou-sc cn silcncio. Scniaran-sc cn frcnic dc Cros-Louis.
O raazinIo cIcirava a crfunc laraio.
CIciras a crfunc dissc Cros-Louis.
VcnIo do larlciro.
Eniao c isso. Cono ic cIanas?
Eu cIano-nc Mario; o ncu anigo c iialiano. O scu nonc c
Siaracc. Sonos narinIciros. Siaracc sorriu, scn dizcr coisa
alguna.
Nao salc franccs, nas c inagavcl. Tu salcs iialiano?
Nao.
Nao faz nal, vcras; c divcriido na ncsna.
Falaran iialiano. Era loniio, arccian caniar. Cros-Louis
scniia-sc saiisfciio or csiar con clcs; assin, iinIa conanIia,
nas no fundo csiava so.
O quc c quc voccs ionan?
Pasiis dissc Mario.
Trcs asiis dissc Crous-Luis. Quc c isso? vinIo?
Nao, nuiio nclIor, vcras.
O raaz cncIcu ircs coos dc un licor. Mario s agua nos
coos c o licor iransfornou-sc nuna ncvoa cslranquiada.
Saudc! dissc Mario.
Dclcu ruidosancnic c linou a loca con a nanga.
Cros-Louis lclcu ianlcn; nao cra nau, cIcirava a anis.
OlIa Siaracc, vais divcriir-nos.
Siaracc fazia-sc dc vcsgo; ao ncsno icno, franziu o nariz c
rcncia as orclIas cono un coclIo. Cros-Louis riu, nas scniia-sc
cIocado c alorrccido. cnsou quc nao gosiava dc Siaracc. Mario
cIorava a rir.
Eu avisci-ic dissc Mario a rir. Elc c fornidavcl. Agora
vai fazcr o iruquc do ircs.
Siaracc ousou o coo na ncsa, cncaiou o ircs na alna da
nao c assou ircs vczcs scguidas a nao csqucrda solrc a dirciia.
icrccira vcz o ircs dcsaarcccu. Valcndo-sc da surrcsa dc
Cros-Louis, Siaracc cnfiou-lIc a nao cnirc os joclIos. Cros-Louis
scniiu una coisa a rasar-lIc as crnas c a nao rcaarcccu con o
113
ircs. Cros-Louis riu nodcradancnic, cnlora Mario lIc laicssc
nas coas, rindo cono un louco.
VclIo nalandro! dissc Mario cnirc dois soluos.
Eu avisci-ic. nunca aras dc rir, connosco.
Acalnou-sc rogrcssivancnic; quando cnfin iornou
scricdadc, un silcncio csado caiu solrc os ircs Ioncns.
Cros-Louis acIava-os cansaiivos c iinIa ncsno una vaga voniadc
dc quc clcs sc fosscn cnlora, nas cnsou quc a noiic ia cair c quc
icria dc rcconcar a caninIada ao acaso clas ruas conridas c
cscuras c rocurar inicrninavclncnic un canio ara concr c
ouiro ara dornir; scniiu-sc angusiiado c cdiu una nova rodada
dc asiis.
Mario inclinou-sc ara o scu lado c Cros-Louis rcsirou dc
novo aquclc cIciro.
Eniao nao cs daqui? crguniou Mario.
Nao sou daqui c nao conIco ningucn. O unico iio quc
conIccia nao o consigo cnconirar. A ncnos quc voccs o conIcan.
E o ncgro.
Mario sacudiu a calca con un ar vago.
Suliiancnic, iornou a inclinar-sc solrc Cros-Louis, iscando
os olIos.
MarsclIa c una cidadc cn quc nos odcnos divcriir. Sc
nao conIcccs MarsclIa, nunca ic divcriisic na vida.
Cros-Louis nao rcsondcu. Divcriira-sc nuiias vczcs cn
VillcfrancIc. E ianlcn nos lordcis dc Pcrignan quando scrvira
no ccrciio. coisa fina. Mas nao conscguira inaginar quc algucn
udcssc divcriir-sc cn MarsclIa.
Nao ic aciccc divcriir? crguniou Mario. Nao gosias
dc lonccas loniias?
Nao c isso dissc Cros-Louis. Mas agora cu rcfcria
concr. Sc voccs conIcccrcn alguna casa dc asio or a, cu
ofcrco o janiar.
Con o crcusculo, os solidos Iavian-sc cvaorado, ficaran
vagas nassas gasosas, lrunas sonlrias; cla andava dcrcssa, dc
calca laia, onlros cncolIidos; iinIa ncdo dc dar, dc rccnic,
un cnconirao no cordanc, assava rcnic s arcdcs.
Dciar-sc rocr cla noiic, nao scr nais do quc un ouco da
vaor suscnso na incnsa ncllina c dcsfazcr-sc ouco a ouco
clos lcirais. Mas salia quc o scu vcsiido lranco cra un farol.
Airavcssava o convcs da scgunda classc, nao ouvia un rudo, a
nao scr o cicrno lancnio do nar; nas Iavia or ioda a aric
Ioncns inovcis c silcnciosos, quc sc dcsiacavan solrc a sonlra
acIaiada das aguas, c iinIan olIos; dc quando cn quando una
lrasa oniiaguda fazia un luraco na noiic, avcrnclIava un rosio,
114
olIos lrilIavan, fiavan-na, csvaan-sc, quiscra norrcr. Foi
rcciso dcsccr una cscada, airavcssar o convcs da icrccira classc,
sulir ouira cscada, alruia c lranca; sc nc vircn, nao odc Iavcr
cngano, a calina c la cn cina, isolada; clc rccisa dc iralalIar,
nao c nuiio rovavcl quc nc rcnda or ioda a noiic. TinIa rcccio
dc quc clc sc Ialiiuassc c nandassc iodas as iardcs un sicward
lusca-la ao salao, cono o caiiao grcgo, nas nao, ara un
gorducIo assin sou nagra dc nais, vai icr una dcccao, so
ossos. Nao rccisou dc laicr, a oria csiava alcria, clc cscrava-a
no cscuro, dissc.
Enirc, lcla scnIora.
Ela Icsiiou un insianic, con un no na gargania; una nao
uou-a ara dcniro da calina c a oria fccIou-sc. Viu-sc
acIaiada suliiancnic dc cnconiro a un vcnirc gordo, una loca
vclIa quc cIcirava a coriia csnagou-lIc a loca. Dciava-o fazcr,
cnsando con aliiva rcsignaao. E do ofcio, faz aric do ncu
ofcio. O conandanic accndcu a luz, a sua calca cncrgiu da
sonlra, o lranco dos scus olIos cra lquido c azulado, con una
nancIinIa vcrnclIa no olIo csqucrdo. Ela dcscnvcncilIou-sc,
sorrindo; iudo sc iornara nuiio nais difcil con as luzcs accsas;
aic cniao cla inaginava-o naciancnic, nas agora clc cisiia nos
nais nfinos dcialIcs, cla ia fazcr anor con un scr unico no
nundo, cono iodos os scrcs, c cssa noiic scria una noiic unica,
cono iodas as noiics, una noiic dc anor, unica c irrcaravcl,
irrcaravclncnic crdida. Maud sorria c dizia.
Escrc, caiiao, cscrc, csia nuiio arcssado. rccisanos
dc iravar conIccincnio.
Quc foi? Socrgucu-sc inquicio. o navio arccia inovcl.
Dcu ircs ou quairo arroios, un dos quais, nuiio nau, lIc assou
clo nariz; scniiu-sc vazio, nas lucido. Quc foi?, cnsou. E viu-sc
dc rccnic scniado no lclicIc, con un crculo dc fcrro a
acriar-lIc a calca c aqucla angusiia ja dcnasiado faniliar a
nordcr-lIc o coraao. O icno uscra-sc novancnic cn narcIa,
cra un nccanisno incoravcl c lrusco, cada scgundo o fcria,
rasgava-o cono un dcnic dc scrroic, cada scgundo aroinava-o
dc MarsclIa c da icrra cinzcnia ondc ia norrcr. O nundo csiava
ali dc novo, cn volia da calina, un nundo airoz, dc garcs, funos
uniforncs, canos dcvasiados, un nundo cn quc nao odia vivcr
c nao qucria alandonar, con a cova lanaccnia quc o aguardava
na Flandrcs. Un covardc, un filIo dc oficial con ncdo da gucrra,
iinIa Iorror a si ncsno. E no cnianio, agarrava-sc
dcscscradancnic vida. Mais inundo ainda; nao c clo quc valIo
quc qucro vivcr, c... or nada, or nada, so orquc vivo. Scniia-sc
caaz dc iudo ara salvar a clc, dc fugir, dc cdir crdao, dc irair,
c no cnianio nao iinIa assin ianio anor a cssa clc. Lcvaniou-sc.
Quc c quc lIc vou dizcr? Quc iivc una insolaao, un aiaquc dc
aludisno? Quc nao csiava no ncu csiado nornal? Aroinou-sc
do csclIo, vacilanic, c viu quc csiava anarclo cono un linao.
115
o fin; nao osso icr confiana ncn ncsno no csinago. E dcvo
csiar a cIcirar a voniiado, ainda or cina. Passou
agua-dc-colonia clo rosio c gargarcjou con agua dc Doioi.
Quania Iisioria, cnsou clc irriiado. scn duvida a rincira
vcz quc nc rcocuo con o quc una nulIcr ossa cnsar dc nin.
Quasc una rosiiiuia, una violinisia dc larzinIo; c iivc nulIcrcs
casadas, nacs dc fanlia. Esia rcndcu-nc, cnsou clc, vcsiindo
o casaco, c cla salc-o.
Alriu a oria c saiu. O caiiao csiava nu, iinIa una clc lisa
cono ccra, scn clos, salvo quairo ou cinco lrancos, nos scios, os
ouiros dcvian icr cado dc vclIos, clc ria, arccia un lclc
gorducIo c iravcsso. Maud cncosiou as onias dos dcdos s coas
grossas c olidas c clc rciorccu-sc.
Esias a fazcr-nc coccgas!
Elc salia o nuncro da calina. 27. Tonou clo corrcdor da
dirciia, dcois clo da csqucrda, laiian na arcdc con grandcs
ancadas rcgularcs; 27, cra ali. Una jovcn csiava csicndida dc
cosias, alida cono un cadavcr; una scnIora idosa, scniada no
lclicIc, iinIa os olIos vcrnclIos c incIados c conia una faiia dc
ao con qucijo.
AI! dissc cla , as ircs noas? Eran nuiio gcniis,
ariiran, foran ara a scgunda classc, lancnio lasianic.
Elc olIava-a con surrcsa, ousou-lIc a nao no osso ilaco.
Scria loniia, con cssa carinIa dc anjo, nas cono c
nagra...
Ela riu, quando lIc iocavan no osso ilaco iinIa voniadc dc
rir.
Nao gosia das nagras, caiiao?
Nao dcsgosio nao, ncsno nada.
Suliu as cscadas a corrcr; rccisava dc vcr Maud. Agora
csiava no corrcdor da scgunda classc, un lclo corrcdor con
iacic, as orias c as arcdcs iniadas dc azul-cinza. Tcvc soric.
Fuly surgiu lruscancnic, aconanIada or un sicward quc
carrcgava as suas nalas.
Don dia dissc Picrrc. Esiao na scgunda?
Sin, csianos rcsondcu Fuly. Francc rcccia adocccr.
CIcganos a acordo. quando a saudc csia cn jogo, nao sc olIa a
sacrifcios.
Ondc csia Maud?
Maud csiava dciiada dc lado, o caiiao acariciava-lIc as
nadcgas con una coricsia disirada. cla scniia-sc rofundancnic
IunilIada. Sc nao sou o scu iio, c rcciso quc clc cnsc quc nao
icn olrigaao. Passou-lIc a nao clas ancas ara rciriluir a
gcniilcza. clc vclIa.
116
Maud? dissc Fuly. Qucn salc ondc cla anda? Vocc
conIccc-a; dcvc icr iido voniadc dc fazcr a coric ao cssoal do
orao, a ncnos quc scja ao conandanic, cla adora as iravcssias,
csia scnrc a corrcr dc un lado ara o ouiro.
Mcnina curiosa! dissc o caiiao. Fiu c agarrou-lIc o
ulso. Vou fazcr a insccao dc roriciario dissc. E os scus
olIos lrilIaran cla rincira vcz. Maud dciou-sc inscccionar,
csiava confusa or causa da nudana dc calinas, cra ncccssario
quc clc ficassc saiisfciio, lancniava vivancnic scr nagra dc nais,
iinIa a inrcssao dc o icr cnganado. O caiiao sorria, laiava os
olIos, iinIa un ar casio c inicrior, acriava o ulso dc Maud c
oricniava-lIc a nao con firncza c doura. Maud csiava conicnic,
cnsava.
Scria alsurdo rccusar-lIc a unica coisa quc dcscja, dcois dc
iodo o iralalIo quc lIc dcnos, rincialncnic sc clc nao gosia das
nagras.
Olrigado! Muiio olrigado!
Inclinou a calca c rciniciou a corrida. Era rcciso cnconirar
Maud; dcvc csiar no convcs. Suliu ao convcs da scgunda classc,
csiava cscuro, cra quasc inossvcl rcconIcccr as cssoas, salvo
olIando-as dc nuiio crio. Sou un idioia, lasia cscra-la aqui; dc
ondc qucr quc vcnIa icn dc assar or csia cscada. O caiiao
fccIara os olIos, iinIa un ar scrcno c rcligioso quc agradava
nuiio a Maud, cla iinIa a nao cansada, nas csiava conicnic or
lIc dar razcr c dcois scniia-sc sozinIa, cono quando cra
cqucna c a avo TIcvcncur a fazia ircar ara os joclIos c dc
rccnic adornccia, lalouando a calca. Picrrc olIava o nar c
cnsava.
Sou un covardc. Un vcnio frcsco cscorria-lIc clo rosio c
fazia vilrar a nccIa dc calclos, olIava o nar a sulir c dcsccr;
olIava-sc a si ncsno con csanio c cnsava. Covardc. Nao o icria
nunca inaginado. Covardc aic ao uliino grau.
Dasiara un dia ara quc dcscolrissc a sua vcrdadcira
naiurcza, scn as ancaas dc gucrra nunca o salcria. Sc iivcssc
nascido cn 1860, or ccnlo. Tcria asscado cla vida con una
scgurana iranquila; icria condcnado scvcrancnic a covardia dos
ouiros c nada, alsoluiancnic nada, lIc icria rcvclado a sua
covardia. Falia dc soric. Un dia, un dia acnas. agora salia c
csiava so. Os auionovcis, os conloios, os navios, lavravan a noiic
clara c sonora, convcrgian iodos ara Paris, lcvando jovcns cono
clc quc nao dornian, quc sc dclruavan no convcs ou colavan o
nariz nas vidraas sonlrias. Nao c jusio, cnsou. Ha nilIarcs
dc cssoas, nilIcs ialvcz quc vivcran cocas fclizcs c nunca
conIcccran as suas liniiacs. iivcran o lcncfcio da duvida.
Alfrcd dc Vigny ialvcz icnIa sido un covardc. E Mussci? E
Sainic-Dcuvc? E Dau-dclairc?
Tivcran soric. Ao asso quc cu!, nurnurou, laicndo o c.
117
Ela nao o icria salido nunca, icria coniinuado a olIar-nc con
adoraao, nao icria durado nais do quc as ouiras, cu
alandona-la-ia ao fin dc ircs ncscs. Mas agora cla salc. Ela salc.
dona dc nin, agora.
Esiava cscuro la fora, nas no lar Iavia iania luz quc
Cros-Louis sc ofuscava. Era aic cngraado orquc nao sc vian
lanadas; Iavia un longo iulo vcrnclIo volia do iccio c un
ouiro lranco, c a luz vinIa dali. TinIan colocado csclIos or
iodo o lado; no quc csiava sua frcnic, Cros-Louis via ioda a sua
calca c o cocuruio da dc Siaracc; nao via ncn Mario ncn Daisy,
cqucnos dc nais. Pagara as rcfcics, c quairo rodadas dc asiis;
nandou irazcr conIaqucs. Esiavan scniados ao fundo do lar,
dianic do lalcao, cra agradavcl, ccrcava-os un rudo nacio quc
cnlalava.
Cros-Louis csiava culcranic, iinIa voniadc dc sulir ara a
ncsa c caniar, nas nao salia caniar. En ccrios noncnios os scus
olIos fccIavan-sc, caa nun luraco, scniia-sc acalrunIado cono
sc algo Iorrvcl lIc aconicccssc, rcalria os olIos, icniava
lcnlrar-sc nas nada lIc ocorrcra. En suna, scniia-sc lcn, un
ouco irriiado nas conforiavcl; cusiava-lIc nanicr os olIos
alcrios. Esicndcra as crnas conridas solrc a ncsa, una cnirc
as dc Mario c ouira cnirc as dc Siaracc, via-sc no csclIo c isso
fazia-o rir; icniou fazcr a carcia dc Siaracc, nas nao odia nccr
as orclIas ncn olIar cono un vcsgo. Alaio do csclIo Iavia una
nulIcrzinIa nuiio dcccnic, quc funava cnsaiiva; dcvia icr
cnsado quc a carcia cra ara cla orquc lIc nosirou a lngua c
dcois, cgando no ulso dirciio con a nao csqucrda, fccIou o
unIo c fc-lo girar, a rir. Cros-Louis dcsviou o olIar aioniio,
rcccava ic-la nagoado.
Daisy csiava scniada junio dclc, niuda, rija, qucniinIa. Mas
cla nao lIc ligava. CIcirava lcn, csiava lcn iniada, iinIa scios
volunosos, nas clc gosiava das nais fragcis, alcgrcs, quc lrincan
c rovocan, quc soran na orclIa, or ccnlo, c dizcn laiinIo
ao ouvido, dc olIos laios, coisas grossciras quc sc nao cnicndcn
logo. Daisy cra viva c gravc; falava a scrio da gucrra con Mario.
Dizia.
Pois farcnos a gucrra; sc for ncccssario farcnos a gucrra.
Siaracc naniinIa-sc icso na cadcira, cn frcnic dc Daisy;
arccia rcsiar aicnao, scn duvida or coricsia, ois nao
conrccndia nada. Cros-Louis sinaiizara con clc orquc ficava
sosscgado scn nunca sc zangar. Mario olIava Daisy,
naliciosancnic, ncncava a calca c dizia.
Nao digo quc nao, nao digo. Mas nao arccia convcncido.
Eu rcfiro a gucrra grcvc aialIou Daisy. Nao
rcfcrcs? Dasia vcr a grcvc dos csiivadorcs, o quc cusiou a iodos,
ianio a nos cono aos ouiros.
118
Nao digo quc nao.
Daisy falava con cuidado c con un ar infcliz; sacudia a
calca cnquanio falava. Duranic a gucrra, nada dc grcvcs dissc
scvcrancnic. Todos iralalIan. AI!, sc iivcsscs visio os navios
cn 17, cras una criana; cu ianlcn cra, nas lcnlro-nc. Era
una farra, noiic vian-sc as luzcs aic Esiaquc. E aquclas caras
quc sc cnconiravan na rua, icrias cnsado quc csiavas nouiro
nundo, scniano-nos orgulIosos, c as licIas na Fua DouiIcrillc,
Iavia inglcscs, ancricanos, iialianos, alcnacs c aic Iindus,
nuiios, ianio quc cla ganIava, a ninIa nac!
Nao Iavia alcnacs dissc Mario , csiavanos cn gucrra
conira clcs.
Pois cu digo-ic quc Iavia, c cn unifornc ainda or cina,
con una coisa nos loncs. Sc os vi!
Esiavanos cn gucrra conira clcs. Daisy cncolIcu os
onlros.
Pois sin, la cn cina, ao noric. Aquclcs nao vinIan das
irincIciras, cIcgavan do nar, ara concrciar.
Una nulIcr grandc c gorda, loira cono naniciga, assou or
clcs, nas arccia scria ianlcn. Cros-Eouis cnsou. or
norarcn na cidadc quc fican assin. Elc dclruou-sc solrc Daisy,
iinIa un ar dc indignaao.
Pois cu dcicsio a gucrra, ouvisic? Porquc csiou faria dcla,
conrccndcs, c o ncu irnao fcz a dc 14, qucrcs quc rcconccc? E a
fazcnda do ncu iio, nao a qucinaran? Isso nao ic diz nada?
Daisy ficou dcsnoricada or un noncnio, nas rccolrou o
sanguc-frio.
Eniao rcfcrcs as grcvcs, diz la?
Mario olIou ara a grandc loira quc sc foi cnlora scn dizcr
nais nada, sacudindo a calca. Scniou-sc nao longc dclcs c s-sc
a falar con vccncncia a un IoncnzinIo irisic quc nasiigava una
alIa. Aoniava ara Daisy c falava con surrccndcnic raidcz. O
IoncnzinIo nao rcsondia, nasiigava a alIa, scn crgucr os
olIos, nao arccia scqucr ouvi-la.
Ela c dc Scdan clicou Mario.
Ondc c?
Ao noric.
Daisy cncolIcu os onlros.
Eniao orquc c quc sc zanga, no noric clcs csiao
Ialiiuados.
Cros-Louis loccjou con ioda a fora c lagrinas rolaran-lIc
clo rosio. Alorrccia-sc, nas csiava conicnic orquc gosiava dc
loccjar. Mario dciiou-lIc un olIar raido. Siaracc s-sc a loccjar
ianlcn.
119
O nosso anigo csia-sc a alorrcccr dissc Mario,
aoniando ara Cros-Louis. Sc gcniil con clc, Daisy.
Daisy voliou-sc ara Cros-Louis, assou-lIc o lrao clo
cscoo. Ja nao iinIa aquclc ar scrio.
vcrdadc, ncu cqucrrucIo, orquc ic alorrcccs? Con
un lon cdao dc nulIcr ao icu lado?
Cros-Louis ia rcsondcr quando viu o ncgro. Esiava cn c,
dianic do lalcao c lclia un lquido anarclo nun coo grandc.
Vcsiia un faio vcrdc c iinIa un cIacu dc alIa con una fiia
nuliicolor. AI! lcn!, dissc Cros-Louis. OlIava ara o ncgro c
scniia-sc fcliz.
Quc c quc icns? crguniou Daisy, csaniada.
Elc virou a calca ara cla, dcois ara Siaracc,
cncarando-os con csiuor. TinIa vcrgonIa dclcs. Sacudiu os
onlros ara quc o lrao dc Daisy sc dcsrcndcssc, lcvaniou-sc c
aroinou-sc do ncgro scn rudo. O ncgro lclia c Cros-Louis ria
dc alcgria. Daisy dizia airas dclc cn ion azcdo. O quc foi quc dcu
a cssc crciino? Elc cIaicou-nc. Cros-Louis nao ligava, lilcriara-sc
dc Mario c dc Siaracc. Lcvaniou a nao dirciia or cina do ncgro c
nandou-lIc una ancada fornidavcl cnirc as onolaias. O ncgro
quasc sc cngasgou; iossiu, cusiu c voliou-sc furioso ara
Cros-Louis.
Sou cu dissc Cros-Louis.
Nao csia louco, nao? lcrrou o ncgro.
Nao vcs quc sou cu!
Nao o conIco dissc o ncgro. Cros-Louis olIou-o con
irisicza.
Nao ic lcnlras? Enconirano-nos onicn, acalavas dc
ionar lanIo.
O ncgro iossiu c cusiu. Siaracc c Mario iinIan-sc lcvaniado
c colocado un a cada lado dc Cros-Louis. Scra quc nao nc vao
dciar cn az?, cnsou cncolcrizado. Mario uou-o cla nanga
discrciancnic.
Vanos dissc , csias a vcr quc clc nao ic liga.
o ncu ncgro dissc Cros-Louis cn ion ancaador.
Lcvcn-no dissc o ncgro. A quc Ioras c quc o cn na
cana?
Cros-Louis olIava ara o ncgro c scniia-sc infcliz. cra clc, scn
duvida, csiava iao lcn vcsiido con o scu lclo cIacu dc alIa.
Porquc c quc clc sc nosirava iao dcsncnoriado c ingraio?
Eu dci-ic un golc dc vinIo.
Vanos rcciiu Mario. Nao c o icu ncgro. sao iodos
nuiio arccidos.
120
Cros-Louis ccrrou os unIos c voliou-sc ara Mario.
Ja ic dissc ara ircs cnlora. Isso c ca conigo. Mario
rccuou un asso.
Os ncgros sao iodos arccidos dissc clc inquicio.
Dcia-o, Mario aialIou Daisy , c un csiuido.
Cros-Louis ja ia laicr quando a oria sc alriu c un scgundo
ncgro surgiu, igualzinIo ao ouiro, dc cIacu dc alIa c faio
cor-dc-rosa. OlIou ara Cros-Louis con indifcrcna c foi
dclruar-sc ao lalcao. Cros-Louis csfrcgou os olIos c cncarou os
dois ncgros scaradancnic, conarando-os. Ps-sc a rir, cniao.
Parcccn dois do ncsno. Mario aroinou-sc.
Eniao, csias a vcr?
Cros-Louis csiava confuso. Nao gosiava nuiio dc Siaracc ncn
dc Mario, nas scniia-sc culado. Pcgou-os clo lrao.
Pcnsci quc fossc o ncu ncgro clicou.
O ncgro voliara-lIc as cosias c rcconcara a lclcr. Mario
olIou ara Siaracc c viraran-sc os dois ara Daisy. Daisy csiava
dc c; naos nas ancas, cscrava-os. TinIa un ar dc oucos
anigos.
Hun! fcz Mario.
Hun! fcz Siaracc.
Dcran ncia volia, cgaran cn Cros-Louis clos lraos c
lcvaran-no.
Vanos rocurar o icu ncgro dissc Mario.
A rua, csirciia c dcscria, cIcirava a rcolIo. Por cina dos
iclIados vian-sc csirclas. Sao iodas arccidas, cnsou
Cros-Louis irisicncnic. Pcrguniou.
Ha nuiios cn MarsclIa?
Muiios quc, ncu vclIo?
Ncgros.
Dasianics dissc Mario ncncando a calca. Esiou cnirc
ncgros, cnsou Cros-Louis. Mas vou ajuda-la, dissc o caiiao,
scrci o scu criado dc quario. Mario scgurava Cros-Louis cla
ciniura, o caiiao cgara na conlinaao dc Maud, csia nao dc
dciar dc rir. Esia do avcsso! Mario inclinava-sc ara a frcnic,
acriava con fora a ciniura dc Cros-Louis c csfrcgava a calca no
csinago dclc. s o ncu qucrido, nao c vcrdadc, Siaracc, cs o
ncu qucridinIo, anano-nos, nos dois. E Siaracc ria
silcnciosancnic, a sua calca rodava, rodava, os dcnics
lrilIavan, cra un csadclo, a sua calca csiava cIcia dc griios c
luzcs, clc ariia ara ouiros rudos c ouiras luzcs, nao o largarian
aqucla noiic, o riso dc Siaracc, o scu rosio lronzcado quc sulia c
dcscia, a cara dc fuinIa dc Mario, iinIa ansias dc voniio, o nar
121
dcscia c sulia no csinago dc Picrrc, clc salia nuiio lcn quc
nunca nais cnconiraria o scu ncgro. Mario cnurrava-o, Siaracc
uava-o, o ncgro cra un anjo, cu csiou no infcrno. Dissc.
O ncgro cra un anjo.
E duas lagrinas rolaran-lIc clas faccs. Mario cnurrava-o,
Siaracc uava-o, c assin viraran a csquina; Picrrc fccIou os
olIos; nao sc via scnao a luz iscanic do laniao na calada c o
cIiar da csuna dc cnconiro ao navio.
Janclas fccIadas, cIcirava a crccvcjo c fornol. Elc
inclinava-sc solrc o assaoric, a vcla iluninava os scus calclos
grisalIos c ondulados, nas rojcciava a sonlra do cranio solrc
ioda a ncsa. Porquc c quc clc nao accndc a luz clccirica, vai
csiragar a visia. PIilic aclarou a voz. scniiu-sc afogado no
silcncio c no csquccincnio; la cu cisio, la sou solido,
inonIo-nc, cla nao odc cngolir un locado scqucr, icn una
lola dc lagrinas na gargania c csia csiucfacio, cssa nao quc sc
crgucu conira nin sccara, nao nc acrcdiiava caaz disio la, acalo
dc nasccr c no cnianio csiou c aqui, dianic dcsic vclIinIo
aiarracado, dc ligodcs grisalIos, quc arccc icr-nc csquccido
inicirancnic. Aqui; aqui! Aqui, aqui, a ninIa rcscna nonoiona
cnirc ccgos c surdos, fundo-nc na sonlra c la cnirc a olirona c o
sofa cu cisio, cu conio. Daicu o c c o vclIo lcvaniou os olIos,
olIos dc noc, duros, lacrincjanics c cansados.
Esicvc cn EsanIa?
Sin dissc PIilic , Ia ircs anos.
O assaoric nao csia valido. Dcvia ic-lo rcnovado.
Sci dissc PIilic con inacicncia.
Eu nao icnIo nada con isso. Fala csanIol?
Cono o franccs.
Sc clcs o ionarcn or csanIol, icra soric, con csscs
calclos cor dc alIa.
Ha csanIois loiros.
O vclIo cncolIcu os onlros.
Dcn, csiou a dizcr isio or dizcr...
FolIcava disiraidancnic o assaoric. Eu, cu csiou aqui; no
cscriiorio dc un falsificador. Nao arccia vcrdadc. Dcsdc nanIa
quc nada lIc arccia vcrdadciro. O falsificador nao lIc arccia
falsificador, nas sin un guarda.
O scnIor icn cara dc guarda.
O vclIo nao rcsondcu; PIilic scniia-sc inconodado. A
insignificancia. Voliara iransarcnic insignificancia da vcscra,
quando assava airavcs dos scus olIarcs, quando cra un vidro
aos solavancos s cosias dc un vidracciro c assava airavcs do
sol. La, cu sou agora oaco cono un norio; cla crgunia a si
122
ncsna. Ondc csiara clc? Quc csiara a fazcr? Scra quc cnsa cn
nin? Mas o vclIo nao arccc salcr quc Ia un lugar no nundo
ondc cu sou una cdra rcciosa.
Eniao? crguniou PIilic.
O vclIo ousou nclc un olIar cansado.
Piiicau qucn o cnvia aqui?
E a icrccira vcz quc o scnIor nc crgunia isso. Sin, foi
Piiicau dissc PIililc con aliivcz.
Dcn dissc o vclIo. Nornalncnic fao isso or nada;
nas ara si cusiara ircs nil francos. PIilic fcz a carcia dc
Piiicau.
Scn duvida. Nao iinIa a inicnao dc lIc cdir un scrvio
graiuiio.
O vclIo sorriu, con ar irocisia. A ninIa voz soou falso,
cnsou PIilic con irriiaao. A ninIa insolcncia nao c ainda
naiural. Princialncnic ara con os vclIos. Enirc nin c clcs Ia
una conia dc lofciadas nuiio aniiga a agar. Scra rcciso
dcvolvc-las iodas, anics quc cu ossa falar-lIcs dc igual ara
igual. Mas afinal, cnsou, a uliina csia aga.
Ei-los.
Tirou roniancnic o oria-nocdas do lolso c s ircs noias
dc nil solrc a ncsa.
Caroio inlccil! dissc o vclIo. Sc cu agora os
cnlolsassc c nc rccusassc a rcsiar-lIc o scrvio?
PIilic olIou-o inquicio c fcz un novincnio ara rccucrar
as noias. O vclIo dcu una gargalIada.
Pcnsci... dissc PIilic.
O vclIo coniinuava a rir, PIilic rciirou a nao, dcsciiado, c
sorriu.
ConIco os Ioncns dissc. Sci quc o scnIor nao faria
isso.
O vclIo arou dc rir. Assuniu una aiiiudc jovial, naldosa.
ConIcccs os Ioncns! Polrc lonlriga, vcns rocurar-nc,
nunca nc visic, iiras os icus acis dc idcniificaao c c-los cn
cina da ncsa, isso c suicdio. Vai, vai dcia-nc iralalIar. Fico
con nil, dcsdc ja, ara o caso dc nudarcs dc idcia. Trar-nc-as o
rcsio quando vicrcs luscar os acis. Una lofciada nais,
dcvolvc-las-ci iodas. As lagrinas vicran-lIc aos olIos. TinIa o
dirciio dc sc zangar, nas o quc scniia cra csiuor. Cono odcn
clcs scr assin duros, nunca dcsarnan, csiao scnrc dc aialaia,
ao ncnor crro salian-nos cn cina c fcrcn-nos. O quc c quc cu
lIcs fiz? E a clcs, la no salao azul, o quc c quc cu lIcs fiz?
Arcndcrci as rcgras do jogo, scrci duro, Ici-dc fazcr con quc
ircnan.
123
Quando csiara ronio?
AnanIa ccdo.
Pcnsava... nao cnsava quc dcnorassc ianio.
Sin? E os carinlos, sou cu qucn os invcnia? Vai, raaz,
volia ananIa, una noiic nao c dc nais ara fazcr o iralalIo.
La fora, a noiic, a noiic norna c rcugnanic, con os scus
nonsiros; os assos quc rcssoan longancnic airas dc nos scn
quc ouscnos virar a calca, a noiic cn Saini-Oucn, o lairro c
crigoso.
PIilic crguniou con voz angusiiada.
A quc Ioras dcvo vir?
Iora quc quiscrcs, a ariir das scis.
Ha Ioicis or aqui?
Na Avcnida Saini-Oucn, odcs cscolIcr voniadc. Vai-ic
cnlora.
Virci s scis dissc PIilic, rcsoluio.
Pcgou na nala, fccIou a oria, dcsccu a cscada. As lagrinas
rclcniaran-lIc no icrcciro andar, csqucccra o lcno, cnugou os
olIos con a nanga do casaco, fungou duas vczcs, nao sou un
covardc. O vclIo saloio ionara-o or un covardc, o dcsrczo dclc
crscguiu-o con un olIar. Elcs olIan ara nin. PIilic
arcssou-sc a dcsccr os uliinos dcgraus. Poria, or favor. A oria
alriu-sc ara una ainosfcra cinzcnia, norna c iurva.
PIilic ncrgulIou naqucla onda suja. Nao sou un covardc,
so cssc vclIo c quc o inagina. Alias ja nao inagina, dccidiu. Nao
cnsa cn nin, csia a iralalIar. O olIar aagou-sc, PIilic
acriou o asso. Eniao, PIilic, icns ncdo? Nao icnIo
ncdo, nao osso fazcr isso. Nao odcs, PIilic? Nao odcs
ncsno? Encosiara-sc ao nuro. Piiicau acariciou-lIc as ancas, o
ciio, iocou-lIc nas naninIas airavcs da canisa, dcois, con
dois dcdos da nao dirciia, dcu-lIc una ancadinIa na loca.
Adcus, PIilic, vai-ic cnlora, nao gosio dc ncdrosos. A rua
ovoara-sc dc csiaiuas nociurnas, csscs Ioncns cncosiados aos
nuros c quc nao dizcn nada, nao funan c vccn-nos assar, scn
un gcsio, con os olIos sujos dc noiic. Corria quasc, c o scu
coraao laiia nais dcrcssa. Con cssa cara? Dcia isso, cs un
covardc. Vcrao, iodos vcrao, ianio clc cono os ouiros, Ia-dc lcr o
ncu nonc c dizcr. Sin scnIor, nada nal, ara un filIo dc aa
rico, un fcdclIo, nada nal.
Un luraco dc luz dirciia, un Ioicl. O raaz csiava oria;
cra vcsgo, scra quc csia a olIar ara nin? PIilic andou nais
dcvagar, nas dcu un asso a nais, uliraassou a oria, o raaz
dcvia csiar a olIar dc lado; dcccnicncnic, nao odia voliar airas.
O criado vcsgo ou o duclo dos ciclocs. Ou ainda isio. una Iisioria
irisic ara o cicloc. Vc-sc, un lclo dia, ao csclIo orquc scnic
124
una conicIao nas naas do rosio. un scgundo olIo acala dc
lroiar ao lado do rinciro! Quc dcscscro! Inossvcl olriga-lo a
nanolrarcn junios, o rinciro ficara nuiio icno sozinIo, nao
ligava ao conanIciro, iralalIava or conia roria. Do ouiro lado
da rua Iavia ianlcn un Ioicl, o Hoicl dc Concarncau, cqucno
cdifcio dc un andar. Vou? E sc nc cdircn docuncnios? Nao
ousou airavcssar, rciniciou a caninIada cla ncsna calada. E
rcciso coragcn, nas csia noiic nao icnIo nuiia, o vclIo
liquidou-nc, ou cniao, cnsou ao dcarar-sc-lIc un lcirciro.
Cafc, vinIo, licorcs, un soco no nariz. Enurrou a oria. Era un
csialclccincnio insignificanic, con un lalcao c duas ncsas,
aaras dc nadcira csalIadas clo cIao colavan-sc s solas dos
saaios. O airao olIou-o con dcsconfiana. Esiou lcn vcsiido
dc nais, cnsou PIili irriiado.
ConIaquc cdiu, aroinando-sc do lalcao.
O airao cgou nuna garrafa con una rolIa dc ncial, scrviu,
PIilic ousara a nala c olIava divcriido. un fiozinIo dc alcool
cscorria do lico; arccc quc csia a rcgar lcguncs.
PIilic ionou un golc c cnsou. Dcvc scr dc na qualidadc.
Nunca lclia aquilo, iinIa un gosio a vinIo cIanuscado,
inccndiou-lIc a gargania; largou o coo rcciiiadancnic. O
airao caninava-o. Havcria ironia naquclcs olIos lacidos?
PIilic iornou a cgar no coo c lcvou-o aos lalios con un
ar ncgligcnic; a gargania ardia-lIc, os olIos lacrincjavan-lIc,
lclcu iudo dc un irago. Quando ousou o coo no lalcao
scniia-sc nolc c ligcirancnic iocado. Pcnsou. Eis una
ooriunidadc ara olscrvar. Dcscolrira quinzc dias anics quc nao
salia olscrvar, sou ocia, nao analiso. Dcsdc cniao, fazia
invcniarios, or ioda a aric; coniava, or ccnlo, iodos os
oljccios cosios nuna nonira. Dciiou un olIar circular, vou
concar cla uliina fila dc garrafas, la cn cina, airas do lalcao.
Quairo garrafas dc DyrrI, una dc Coudron, duas dc Noilly, una
loiija dc run.
Algucn cnirara. Un ocrario dc lonc. PIilic cnsou. un
rolciario. Nao iivcra a ooriunidadc dc cnconirar nuiios
rolciarios, nas cnsava frcqucnicncnic nclcs. Era un Ioncn dc
ccrca dc irinia anos, nusculoso, nas nal fciio, con lraos
conridos dc nais c crnas iorias, scn duvida fora o iralalIo
nanual quc o dcfornara. iinIa clos anarclos c duros sol o nariz;
irazia un disiiniivo iricolor no lonc, arccia dcsconicnic c agiiado.
Pcdiu.
Un coo dc vinIo, airao, c dcrcssa.
Vanos fccIar dissc o airao.
Vocc nao vai rccusar un coo dc vinIo a un nolilizado
dissc o ocrario.
Falava con dificuldadc, con una voz rouca, cono sc iivcssc
125
assado o dia a griiar. Elicou-sc, iscando o olIo dirciio.
Pario ananIa.
O airao cgou nuna garrafa c nun coo.
Para ondc vai? crguniou, ousando o coo no lalcao.
Soissons dissc o iio. Esiou nos ianqucs. Ergucu o
coo, a nao ircnia, un ouco dc vinIo dcrranou-sc no soalIo.
Vanos cnirar-lIcs na ana.
Hun! fcz o airao.
assin! dissc o iio.
Daicu duas vczcs con a alna da nao dirciia no unIo
csqucrdo.
Elcs sao forics, os orcos! dissc o airao.
Vai scr cono cu lIc digo!
Dclcu, fcz csialar a lngua c caniou. Parccia cciiado c
causio; dc insianic a insianic os scus iraos vincavan-sc, os
olIos ccrravan-sc, os lalios cndian. nas logo una fora
inicdosa lIc lcvaniava as alclras, uava ara cina os canios
dos scus lalios. dir-sc-ia a rcsa csgoiada dc una alcgria quc nao
qucria acalar. Voliou-sc ara PIilic.
E iu? Esias nolilizado?
Eu... ainda nao dissc PIilic, afasiando-sc.
Porquc cscras? E rcciso cnirar-lIcs na ana. Era un
rolciario. PIilic sorriu-lIc c csforou-sc or dar un asso cn
frcnic.
Tona un coo dissc o rolciario. Pairao, dois coos,
un ara si c ouiro ara clc. c a ninIa rodada.
Nao icnIo scdc dissc o airao con scvcridadc. E alcn
disso, csia na Iora dc fccIar; cu lcvanio-nc s quairo Ioras.
Coniudo, ousou no lalcao un coo ara PIilic.
Vanos lclcr nossa saudc dissc o rolciario.
PIilic crgucu o coo. Ha ouco, no quario dc un
falsificador; agora lclia ao lalcao con un ocrario. Sc clcs nc
visscn!
sua saudc!
viioria! dissc o rolciario. PIilic olIou-o con
surrcsa. dcvia csiar a lrincar, os ocrarios sao a favor da az.
Diz cono cu. viioria!
Parccia falar con scricdadc, iinIa un ar dc
dcsconicniancnio.
Nao qucro dizcr isso dissc PIilic.
126
Cono?
Ccrrara os unIos. Un arroio coriou-lIc a alavra; olIou
friancnic, dciou cair o qucio, c a calca oscilou nolcncnic
duranic un scgundo.
Faa cono clc dissc o airao. O rolciario rccolrara o
sanguc-frio, vcio falar-lIc ao nariz, cIcirava a vinIo. Nao dirci.
viioria.
Nao qucrcs dizcr. viioria? A nin c quc dizcs isso? A un
nolilizado? A un soldado dc 38?
O rolciario scgurou-o cla gravaia c cnurrou-o dc cnconiro
ao lalcao.
Fazcs-nc isso a nin? Nao vais lclcr saudc? Quc faria
Piiicau? Quc faria Piiicau no ncu lugar?
Vanos dissc o airao con voz scvcra , faa o quc clc
diz. nao qucro confusao; c, alcn disso, vao-sc cnlora, lcvanio-nc
s quairo, salcn.
PIilic crgucu o coo.
viioria nurnurou.
Dclcu, nas iinIa un no na gargania, cnsou quc nao
udcssc cngolir. O iio largara-o c ria zonlciciro, linando o
ligodc con as cosias da nao.
Nao qucria dizcr. viioria clicou ao airao.
Agarrci-o cla gravaia. Fazcs-nc isso a nin, nau franccs? A un
nolilizado? A un soldado dc 14?
PIilic lanou una nocda dc dois francos ara o lalcao,
cgou na nala c arcssou-sc a sair. Era un lclado, dcvia ccdcr,
Piiicau icria ccdido, nao sou covardc.
EI! raaz!
O iio sara airas dclc, PIilic ouviu o airao fccIar a oria
cIavc. Scniiu-sc gclado, arcccu-lIc quc os cnfiavan a anlos no
ncsno culculo.
Nao ic vas cnlora assin. Vanos cnirar-lIcs na ana.
Aroinou-sc dc PIilic c alraou-o clo cscoo, Mario
cgara no lrao dc Cros-Louis c acriava-o con icrnura, cra o
infcrno, caninIavan clas viclas cscuras, nunca aravan,
Cros-Louis nao odia nais, iinIa ansias dc voniio c os ouvidos
zunian-lIc.
quc cu csiou con una ccria rcssa dissc PIilic.
Ondc c quc vanos? crguniou Cros-Louis.
Procurar o icu ncgro.
Nao vai lrincar conigo, Icn! Quando convido ara lclcr c
ara lclcr, cnicndcs?
127
Cros-Louis olIou ara Mario c icvc ncdo, Mario dizia-lIc.
Eniao, ncu vclIo, csias cansado, ncu vclIo? Mas nao iinIa a
ncsna fisiononia. Siaracc cgara-lIc no lrao csqucrdo, cra o
infcrno. Tcniou lilcriar o lrao dirciio, nas scniiu una dor aguda
no coiovclo.
EI!, arics-nc o lrao!
PIilic dcu un ulo c s-sc a corrcr. un lclado, nao Ia
nada dc nal cn fugir dc un lclado. Siaracc largou-o dc rccnic c
dcu un asso ara iras. Cros-Louis quis voliar-sc ara vcr o quc o
ouiro naquinava, nas Mario agarrava-sc-lIc ao lrao.
PIilic ouvia airas dc si una rcsiraao sincoada. Puia,
ncrda, nao icnIas ncdo, aI!, vou casiigar-ic. Quc foi, quc foi,
vclIinIo? Eniao ja nao sonos anigos? Cros-Louis cnsou.
Vao-nc naiar, o ncdo gclou-lIc os ossos, agarrou Mario
clo cscoo con a nao livrc c lcvaniou-o no ar, nas ao ncsno
icno a sua roria calca fcndia-sc aic ao qucio, largou Mario c
caiu solrc os joclIos, o sanguc corria-lIc clas solrancclIas.
Tcniou agarrar-sc ao casaco dc Mario, nas csic dcu un ulo
ara iras c Cros-Louis nao o viu nais. Via agora o ncgro quc
dcslizava junio ao cIao, nas scn iocar na icrra, nao sc arccia
con os ouiros ncgros, vinIa ao scu cnconiro, dc lraos alcrios,
rindo. Cros-Louis csicndcu as naos, scniia aqucla dor incnsa na
calca, griiou. Socorro, rccclcu novo golc no cranio c caiu dc
nariz na sarjcia. PIilic coniinuava a corrcr. No Hoicl do Canada
arou, rccolrou o flcgo c olIou ara iras, iinIa-o disianciado.
Acriou o no da gravaia c cnirou no Ioicl a assos lcnios.
Dalouo, lalanccio. Dalouo, lalanccio. As oscilacs do navio
sulian-lIc cn csiral clas crnas c clas coas c ian norrcr cn
cscssas vilracs no laio-vcnirc. Mas a calca coniinuava livrc,
acnas un ou dois arroios azcdos; acriava con fora o corrinao
da cscada. Onzc Ioras; o ccu ircncluzia, un fogo vcrnclIo
danava ao longc, no nar; scra ialvcz cssa inagcn quc nc sulira
aos olIos or uliino, c nclcs sc fiara ara scnrc, quando cu
csiivcr na irincIcira, dc cosias no cIao con o nailar fraciurado,
sol un ccu ciniilanic. Essa inagcn ncgra c ura con o scu rudo
dc alnas c cssas rcscnas dc Ioncns, iao rcnoias airas da luz
vcrnclIa na cscuridao. Viu-os dc unifornc, acriados cono
arcnqucs or iras do scu farol, dcslizando silcnciosancnic ara a
noric.
OlIavan-no scn dizcr alavra, a luz vcrnclIa cscorrcgava
solrc a agua, clcs dcslizavan, dcsfilavan dianic dc Picrrc c
conicnlavan-no. Odiou-os a iodos, scniiu-sc so c olsiinado sol
o olIar cIcio dc dcsrczo da noiic; griiou-lIcs. cu c quc icnIo
razao, icnIo razao cn icr ncdo, fui fciio ara vivcr, nao ara
norrcr. nada valc a vida. Ela nao cIcgava, ondc odcria csiar?
Dclruou-sc solrc a cnirconic dcscria.
128
Prosiiiuia, Ias-dc agar-nc csia cscra. TinIa iido nodclos,
nancquins, danarinas naravilIosancnic lcn fciias, nas aqucla
nagrizcla, quasc dcscngonada, cra a rincira nulIcr quc
dcscjava violcniancnic. Acariciar-lIc a nuca, cla adora isso, ondc
nasccn os scus calclos ncgros, fazcr sulir dcvagar o ciasc do
vcnirc calca, cnasiar as suas idcias cqucninas c claras,
lcijar-ic-ci, lcijar-ic-ci, cnirarci no icu dcsrczo c csioura-lo-ci
cono una lolIa; quando csiivcrcs iranslordando dc nin c
griiarcs ncu Picrrc rcvirando o lranco dos olIos, vcrcnos sc nc
cIanaras covardc. Aic visia, qucrida, qucrida aniga, aic visia,
volic, volic!
Era un sussurro, o vcnio discrsou-o, Picrrc virou a calca c
o vcnio cnirou-lIc cla orclIa. La no convcs da roa, una
lanada cndurada oria da calina do caiiao iluninava un
vcsiido lranco, lalouando no ar. A nulIcr dc lranco dcsccu
lcniancnic a cscada scgurando-sc ao corrinao or causa do vcnio
c do novincnio do navio. o vcsiido, ora incIado, ora colando-sc s
coas, arccia un sino dolrando. Dcsaarcccu rccniinancnic,
dcvia csiar a airavcssar a cnirconic, o navio cnirou nun luraco,
o nar csiava acina dclc, lranco c rcio, dcsccu lcniancnic c a
calca da nulIcr surgiu, cla sulia a cscada da scgunda classc.
Eis orquc nudaran dc calina. Ela suava c csiava un ouco
dcscnicada; con o scu ar Ioncsio c gravc assou or Picrrc scn
o vcr.
Marafona, dissc Picrrc. Scniiu-sc sulncrgido or un
cnornc icdio, nao iinIa dcscjo dc csiar con cla, ncn dc vivcr. O
navio caa, caa, no fundo do nar. Picrrc caa, nun algodao nolc,
Icsiiou un insianic c dcois dciou a loca cncIcr-sc dc llis,
inclinou-sc solrc a agua cscura c voniiou.
Agora a assinaiura dissc o raaz.
PIilic ousou a nala, cgou na cancia c ncrgulIou-a na
iinia. O raaz olIava-o, dc lraos cruzados nas cosias. Doccjo ou
sorriso alafado? Porquc csiou lcn vcsiido, cnsou PIilic
cncolcrizado. OlIan iodos ara a roua, o rcsio ncn scqucr
vccn. Escrcvcu con nao firnc.
Isidorc Ducassc.
Caiciro-viajanic.
Conduza-nc dissc ao raaz, olIando-o nos olIos.
O raaz aanIou una das csadas cIavcs cnduradas no
quadro c suliran. A cscada cra cscura, lanadas azuis
iluninavan-na dc vcz cn quando; os cIinclos do raaz laiian nos
dcgraus dc cdra. Airas dc una oria una criana cIorava;
cIcirava a urina. una casa dc assc, cnsou PIilic. Lcra
nuiias vczcs isso cn ronanccs naiuralisias, c scnrc con
rcugnancia.
Pronio dissc o raaz con a cIavc na fccIadura.
129
Un quario lasianic grandc, ladrilIado; as arcdcs cran cor
dc icrra aic ncia aliura c dcois anarclo-sujo aic ao iccio. Una
ncsa c una cadcira, acnas. arccian crdidas no ncio do
quario; duas janclas, un lavalo quc sc diria dc cozinIa, una
cana grandc cncosiada arcdc. Puscran o lciio nucial na
cozinIa, cnsou PIiic.
O raaz nao sc ia cnlora. Dissc con un sorriso.
Sao dcz francos. Cosiaria quc agassc ja. PIilic
csicndcu-lIc vinic francos.
Fiquc con o iroco. E acordc-nc s cinco c ncia. O raaz
nao sc nosirou inrcssionado.
Doa noiic dissc saindo. PIilic cscuiou or un
insianic.
Quando dciou dc ouvir o rudo gclaiinoso dos cIinclos, dcu
duas volias cIavc, fccIou o irinco c cncosiou a ncsa oria.
Dcois largou a nala solrc a ncsa c ficou a olIa-la dc lraos
cados. O candclalro do salao aagou-sc, a vcla do falsificador
aagou-sc; a cscuridao concu iudo. Una cscuridao annina. So o
quario nu lrilIava na cnunlra, iao cssoal quanio a roria
noiic. PIilic olIava a ncsa, cniorccido, scn salcr o quc fazcr.
Doccjou. Nao iinIa sono, orcn; csiava vazio. Una nosca
csquccida quc dcscria no incio do Invcrno, quando iodas as
ouiras csiao norias, c nao icn fora ara voar. OlIou ara a nala,
dizcndo. c rcciso alri-la ara iirar o ncu ijana. Mas os dcscjos
adornccian na sua calca, nao cIcgava scqucr a crgucr un
lrao. OlIava ara a nala, olIava ara a arcdc, cnsava. Para
quc?, ara quc cviiar dc norrcr sc cssa arcdc cisic dianic dc
nin, con as suas corcs inundas c iriunfanics? Ncn ncsno
iinIa ncdo.
Solc... c dcscc, solc c dcscc. Ja nao iinIa ncdo. A lacia
sulia c dcscia cIcia dc csuna, clc sulia c dcscia csicndido dc
cosias, ja nao iinIa ncdo. O sicward vai ficar furioso quando
cnirar c vir quc voniici no cIao, nas quc sc arranjc. Tudo cra iao
suavc, a agua na loca, o cIciro a voniio, aqucla lola no ciio, o
scu coro cra iodo doura, c cssa roda quc girava, girava,
csnagando-lIc a fronic, clc via-a, divcriia-sc a vc-la, cra una roda
dc iai con un ncu cinzcnio c gasio. A roda girava, os
cnsancnios faniliarcs giravan, giravan, nas clc ouco sc
inoriava, finalncnic odia nao ligar, dcniro dc oiio dias cn
Argonnc clcs aiirarao conira nin nas cu nao ligo, cla
dcsrcza-nc, cla cnsa quc cu sou un covardc quc nc inoria,
Iojc nao ligo a nada, Iojc nao ligo. Nao ligo, nao ligo, nao cnso
cn nada, nao icnIo ncdo dc nada, nao nc ccnsuro cn nada.
Solc c dcscc, solc c dcscc, c iao agradavcl nao ligar a nada.
Onzc Ioras, onzc ioqucs no silcncio. Esicndcu a nao, alriu a
nala, a facc dirciia qucinava-o cono una iocIa; onzc Ioras, o
candclalro accndcu-sc dcniro da noiic, cla csiava scniada na
130
olirona cqucnina, rolia, con os scus lclos lraos nus, a facc
qucinava, a ioriura rcconcara, a nao crguia-sc, a facc qucinava,
cu nao sou un covardc, nao sou un covardc, dcsdolrou o ijana;
onzc Ioras, loa noiic, nana, lcijava o rosio crfunado da Icicra
do gcncral, olIava-nc os lraos, inclinava-sc dianic dclc, loa
noiic, ai, loa noiic, PIilic, loa noiic, PIilic. Onicn, ainda
onicn. Pcnsava con csiuor. onicn. Mas quc fiz cu? Quc
aconicccu dcsdc onicn? Pus o ncu ijana na nala, sa cono
iodos os dias c iudo nudou. un rocIcdo caiu airas dc nin na
csirada c dcsiruiu-a, nao osso voliar. Mas, quando, quando foi
quc isso aconicccu? Pcguci na nala, alri dcvagar a oria, dcsci a
cscada... Foi onicn. Ela csia scniada na olirona, clc cn c junio
da larcira, onicn. O salao c norno c claro, cu sou PIilic
Crcsignc, cnicado do gcncral Lacazc, liccnciado cn Lciras, ocia
dc fuiuro, onicn, onicn, onicn ara scnrc.
Dcsira-sc, cnfiou o ijana. No Ioicl cran gcsios novos,
Icsiianics, rccisava arcndc-los. O Finlaud csiava na nala,
dciou-o la, nao lIc aciccia lcr. Una unica vcz, sc or una unica
vcz cla iivcssc acrcdiiado cn nin, sc una unica vcz iivcssc
assado os scus lclos lraos cn volia do ncu cscoo, sc nc
iivcssc diio. icnIo confiana cn ii, cs corajoso, scras foric, cu nao
icria ariido. E una Icicra, irazia ara o ncu quario alavras dc
gcncral, alavras fosscis, largava-as, cran csadas dc nais ara
cla, rolavan ara dclaio da cana, dcici-as anonioarcn-sc
duranic cinco anos; ucn a cana, cnconira-las-ao iodas, airia,
Ionra, viriudc, fanlia, na ocira; nao nc arovciici dc ncnIuna.
Ficara dcscalo no ladrilIo, csirrou. Vou-nc consiiar, o loiao
da luz csiava crio da oria, aagou a lanada c foi iacicando aic
ao lciio, iinIa rcccio dc isar licIos, a cnornc aranIa quc icn
aias cono dcdos dc Ioncn c arccc una nao dcccada, c sc
Iouvcssc una aqui, sc Iouvcssc? Enfiou-sc cnirc os lcnois c o
lciio gcncu. A facc qucinava, una iocIa dcniro da noiic, una
cIana vcrnclIa, aoiou-a ao iravcssciro. Vao dciiar-sc, cla vcsiiu
a canisa cor-dc-rosa con rcndas. Esia noiic c un ouco ncnos
doloroso inaginar isso; csia noiic clc nao ousara iocar ncla, icra
vcrgonIa c cla, a Icicra, nao o crniiiria, cnquanio o scu filIo
norrc dc frio c dc fonc clas csiradas, cla cnsa cn nin, fingc
dornir, vc-nc alido c duro, lalios crisados, olIos sccos, vc-nc a
caninIar. Nao c un covardc, o ncu filIo nao c un covardc, o ncu
filIo, o ncu ncnino qucrido. Sc csiivcssc la, sc udcssc csiar la,
so ara cla, c lclcr cssas lagrinas quc rolan clo scu rosio c
acariciar os scus lclos lraos icrnos, nana, nanazinIa. O
gcncral c cIancclcr, diz una csiranIa voz aos scus ouvidos. Un
cqucno iriangulo vcrdc dcsrcndcu-sc c rinciiou a girar, o
gcncral c cIancclcr.
O iriangulo girava, cra Finlaud, crcsccu cono un cogunclo,
iornou-sc scco c cascudo, un incIao na facc, viioria, viioria,
VITFIA. Nao sou un covardc, griiou PIilic acordando
131
solrcssaliado. Esiava scniado na cana, nolIado dc suor, olIos
csgazcados, o lcnol cIcirava a cnofrc, con quc dirciio sc fazcn
clcs ncus juizcs? Os nalandros! Julgan-nc clas suas rcgras c cu
so acciio as ninIas. A nin, ninIas aliivas orgias! A nin, ncu
orgulIo! Sou da raa dos scnIorcs.
AI!, cnsou con raiva, nais iardc! Mais iardc!
rcciso cscrar. Mais iardc colocarao una laca dc
narnorc na arcdc dcsic Ioicl, aqui PIilic Crcsignc assou a
noiic dc 24 ara 25 dc Scicnlro dc 1938. Mas cu icrci norrido.
Un nurnurio vago c suavc assava or laio da oria.
Suliiancnic a noiic norrcu. Elc olIava-a do fundo do fuiuro, con
os olIos dos Ioncns dc casaco rcio quc discorrian sol a laca dc
narnorc. Cada ninuio dcslizava na cscuridao, rccioso c sagrado
c ja ciinio. Un dia, csia noiic icra assado, gloriosa c assada
cono as noiics dc Maldoror, cono as noiics dc Finlaud. MinIa
noiic.
Zczciic, dissc una voz dc Ioncn. O orgulIo vacilou, o
assado rasgou-sc, cra o rcscnic. A cIavc girou na fccIadura, o
coraao ulsou no ciio. Nao, c ao lado. Ouviu a oria gcncr.
Sao dois clo ncnos, un Ioncn c una nulIcr, cnsou.
Convcrsavan. PIilic nao ouvia iudo o quc dizian, nas
conrccndcu quc o Ioncn sc cIanava Mauricc c isso
iranquilizou-o un ouco. Tornou a dciiar-sc; csicndcu as crnas,
afasiou o lcnol do qucio con ncdo dc aanIar lorlulIas. Una
csccic dc canio dc flauia fcz-sc ouvir. Un caniozinIo cngraado.
Nao cIorcs dissc o Ioncn con icrnura , nao cIorcs,
isso nao adiania.
TinIa una voz qucnic c dura, aiacava as alavras con
rudcza, aos arranqucs, saan do fundo da sua gargania ora nuiio
dcrcssa, ora dcvagar, ascras c rasanics; nas rolongavan-sc
iodas nuna suavc vilraao sonlria. O canio dc flauia ccssou aos
un ou dois sussuros. Elc dclruou-sc solrc cla, ionou-a clos
onlros. PIilic scniia duas forics naos solrc os scus rorios
onlros, un rosio inclinava-sc solrc o scu. Un rosio norcno c
nagro, quasc cscuro, dc faccs azuladas, nariz dc ugilisia c una
lcla loca anarga, una loca dc ncgro.
Nao cIorcs rcciia a voz. Nao cIorcs, ncu lcn,
acalna-ic.
PIilic acalnou-sc conlciancnic. Ouvia-os ircn c vircn,
dir-sc-ia quc csiao no ncu quario. Arrasiaran un oljccio csado
clo soalIo. Talvcz a cana, ou una nala. E a scguir o Ioncn
iirou os saaios.
No roino doningo dissc Zczciic.
TinIa una voz vulgar nas canianic. Via-a ncnos
niiidancnic. ialvcz fossc loira, nuiio alida, cono a Snia do
Crinc c Casiigo.
132
Eniao?
OI!, Mauricc, csqucccsic-ic! Dcvianos ir a Corlcil, a casa
dc Jcannc.
Iras sozinIa.
Nao icrci coragcn.
Daiaran a voz, PIilic nao conrccndia o quc dizian, nas
scniia-sc fcliz orquc csiavan irisics. Eran rolciarios. O ouiro
cra un lclado, un vagalundo.
Ja csiivcsic cn Nancy? crguniou Zczciic.
Ouirora, sin.
Cono c?
Nao c na.
Vais nandar-nc un acoic dc lilIcics-osiais. Qucro
odcr inaginar ondc csiaras.
Elcs nao o crniiirao, salcs.
Un vcrdadciro rolciario. Aquclc nao iinIa voniadc dc fazcr a
gucrra, nao cnsava na viioria. ariia, con a noric na alna,
orquc nao odia dciar dc ariir.
Mcu Ioncn... dissc Zczciic.
Calaran-sc. PIilic cnsava. Esiao irisics, c lagrinas
suavcs nolIaran-lIc os olIos. Suavcs anjos irisics. Eniraria,
csicndcr-lIcs-ia as naos, c dir-lIcs-ia. Eu ianlcn csiou irisic.
Por causa dc voccs, or voccs. Foi or voccs quc alandonci o lar.
Por voccs c or iodos os quc aricn ara a gucrra. Ficaranos
anlos ao lado dcla c cu dir-lIcs-ia. Sou o nariir da az. FccIou
os olIos, calno. nao csiava so, dois anjos irisics roicgian-lIc o
sono. O nariir, dciiado dc cosias cono un jaccnic dc cdra c dois
anjos irisics calcccira, con alnas. Murnurava, ncu Ioncn,
ncu Ioncn, nao nc dcics, cu ano-ic, c ouira crcssao
ianlcn, suavc c rcciosa, ja nao sc rccordava, nas cra a nais
icrna das crcsscs icrnas, girou, flancjou cono una coroa dc
fogo c PIilic lcvou-a consigo no scu sono.
Mcrda, uia quc os ariu! dissc Cros-Louis.
Scniara-sc lcira da calada; nunca cnsara scr ossvcl un ial
dor dc calca, cada oniada dcscriava nclc un novo csiuor.
OI!, ncrda, uia quc os ariu! Lcvou a nao ao rosio, csiava
viscoso c fazia-lIc coccgas, dcvia scr sanguc. Vou fazcr una
ligadura. Ondc c quc clcs uscran o ncu saco? Aalou sua
volia c a sua nao cnconirou un oljccio duro, cra una caricira.
Scra quc clcs crdcran a caricira? Pcgou ncla, alriu-a,
csiava vazia. Procurou no lolso, accndcu un fosforo. cra a sua
caricira. A coisa vai nclIor agora, vcrificou. A cadcrncia niliiar
ficara no lolso do llusao, nas a caricira fora csvaziada. Cono c
quc vou fazcr agora? Coniinuava a asscar as naos clo cIao,
133
dissc. Nao vou rocurar a olcia, isso nao sc faz. FccIou os olIos
or un insianic c s-sc a rcsirar fundo. a calca doa-lIc ianio
quc clc crguniava a si rorio sc nao Iavia un luraco la dcniro.
Tocou no cranio con rccauao, nao arccia alcrio nas os calclos
iinIan-sc coagulado cn iufos viscosos c dcois, lasiara-lIc aoiar
un ouco ara quc fossc cono sc lIc dcsscn naricladas. Nao
gosio da olcia, dissc. Mas cono vou fazcr? Os scus olIos
Ialiiuavan-sc cnunlra, disiinguiu una nassa cscura na rua,
a alguns nciros. c a ninIa sacola. CaiinIou, orquc nao sc odia
r dc c. Quc scra? TinIa osio a nao nuna oa. Pariiran a
ninIa garrafa, cnsou con un no no ciio. Pcgou na sacola,
csiava cnsoada, a garrafa cn cacos. dc nais, dissc, c dc
nais, isso c dc nais. Largou a sacola, scniou-sc no rcgo dc vinIo,
no ncio da rua, c concou a cIorar; os soluos assavan-lIc clo
nariz c sacudian-no, clc iinIa a inrcssao dc quc o cranio ia
csioirar. Nunca cIorara ianio dcsdc a noric da vclIa. CIarlcs
csiava nu, dc crnas ara o ar, dianic dc scis cnfcrnciras-cIcfcs, a
nais nova laicu as asas c nccu as nandlulas, isso qucria dizcr.
lon ara o scrvio. MaiIicu cncolIcu-sc c ficou cono una lola,
Marccllc cscrava-o dc crnas alcrias, Marccllc cra un luraco,
quando MaiIicu ficou lcn rcdondo, Jacqucs dcu-lIc un oniac
c clc caiu no luraco dc oluscs, caiu na gucrra; a gucrra
dcscncadcara-sc con ioda a furia, una lonla ariiu as vidraas c
rolou ao c da cana, IvicI lcvaniou-sc, a lonla dcsalrocIou, cra
un ranalIcic dc rosas, dclc surgiu OffcnlacI. Nao aria, dissc
IvicI. Nao va ara a gucrra, scnao quc scra dc nin? Viioria,
PIilic ariiciava no assalio laioncia, lcrrava viioria, viioria,
os dozc czarcs fugiran, a czarina csiava lilcria, dcsanarrou as
cordas, csiava nua, cqucna c gordinIa, olIava dc lado; os
slranclls c as grandcs corridas airas do conandanic, con ioda a
vclocidadc, Picrrc agarrava-os clas cosias c nciia-os saco, cran
ordcns, nas o quario quis lcvaniar voo, aanIou-o clos cliiros,
ircnulo c cscrncanic, csioirou a rir c s-sc a dccna-lo o
conandanic olIava-o, csiava csicndido dc cosias, os sIranclls
iinIan-lIc conido as locIccIas c as gcngivas, nas solravan os
olIos, os scus grandcs olIos cIcios dc dcsrczo, Picrrc fugiu a
ioda a vclocidadc, dcscriava, dcscriava, corria no dcscrio, Maud
crguniou-lIc. Posso lcvaniar a ncsa? Viguicr csiava norio,
cIcirava nal; Danicl iirou as calas, cnsava. Ha un olIar,
crguia-sc dianic dc un olIar covardc, cdcrasia, nau, cono un
dcsafio. Vc-nc cono sou. Hanncquin nao odia dornir, cnsava.
Esiou nolilizado c isso arccia-lIc cngraado, a calca da sua
vizinIa csava-lIc no onlro, cla cIcirava a calclo c lrilIaniina,
clc dciava cndcr o lrao c iocava-lIc na coa, cra agradavcl nas
cansaiivo. Cara dc cara, ja nao iinIa crnas. Mcu anor!, griiou
cla. Quc csias iu a dizcr?, crguniou a voz sonolcnia. Esiava a
sonIar, dissc Odciic, dornc, ncu qucrido, dornc. PIilic
acordou solrcssaliado, nao cra o canio do galo, cra un docc
gcnido dc nulIcr, aI, aI, aIII, cnsou a rincio quc cla
134
cIorava, nas nao, conIccia lcn csscs lancnios, cscuiara-os
nuiias vczcs colando o ouvido oria, alido dc frio c odio. Mas
dcsia vcz, a coisa nao lIc rcugnava. Era novo c cIcio dc icrnura.
nusica dc anjos.
AI, cono ic ano dissc Zczciic con voz rouca. OI, oI,
oI...
Houvc un silcncio. Elc csava solrc cla con iodo o cso do
coro duro, o lclo anjo dc calclos ncgros c loca anarga. Ela
csiava csnagada, saiisfciia. PIilic socrgucu-sc lruscancnic c
scniou-sc, a loca na, o coraao nordido dc ciuncs. No cnianio clc
gosiava dc Zczciic.
AIII.
Fcsirou. cra un griio crcniorio c dcfiniiivo; iinIan
acalado. Ao fin dc un noncnio ouviu rudos dc anos nolIados.
cs dcscalos corrian solrc os ladrilIos, a iorncira caniou, un
assaro no galIo, c iodos os canos da agua foran sacudidos or
Iorrvcis lorlorignos. Zczciic voliara ara Mauricc, frcsca, as
crnas frias; a cana gcncu, cla dciiara-sc crio dclc, no lciio
qucnic c Iunido, acriava-sc conira clc, rcsirava o odor ruivo do
scu suor.
Sc norrcsscs, naiava-nc.
Nao digas isso.
Maiava-nc ncsno, Mono.
Scria cna. Tu cs lcn fciia, iralalIadora; gosias dc concr
lcn, gosias dc anar. vc o quc crdcrias.
coniigo quc cu gosio dc fazcr anor. Coniigo dissc
Zczciic aaionadancnic. Mas iu, iu nao ic inorias nuiio con
isso, arics, csias conicnic.
Nao, nao csiou conicnic dissc Mauricc. CIaicio-nc dc
ariir.
Vai ariir. Vai-sc cnlora, ionara o conloio ara Nancy, nao
os vcrci janais, nao vcrci a sua fisiononia, clc nunca salcra qucn
sou. Os scus cs arranIaran o lcnol; qucro vc-los.
Sc nao ariisscs. Sc udcsscs nao ariir. Mauricc
olscrvou-lIc doccncnic.
Nao digas disaraics.
Qucro vc-los. Pulou da cana. A aranIa csiava-o, cncolIida
dclaio da cana, nas clc corrcu nais dcrcssa do quc cla.
Prcniu o loiao c o licIo dcsaarcccu na luz. Qucro vc-los.
Enfiadas as calas, s os cs nus nos saaios c saiu. Duas
lanadas azuis iluninavan o corrcdor. No quario n. 19 lia-sc
nun aclucIo cinzcnio rcgado oria con una unaisc.
Mauricc Counod. PIilic aoiou-sc arcdc, o coraao laiia-lIc
con fora c csiava ofcganic cono sc iivcssc corrido. O quc c quc cu
135
osso fazcr? Esicndcu a nao c iocou ao dc lcvc na oria. csiavan
ali, do ouiro lado. Nao qucro nada, so qucro vc-los. Daiou-sc c
colou o olIo fccIadura. rccclcu un soro frio na cornca, iscou
c nao viu nada; iinIan aagado a luz.
Qucro vc-los, cnsou, laicndo oria. Nao rcsondcran.
Scniiu un no na gargania c laicu con nais fora.
Quc c? crguniou a voz. Era lrusca c dura, nas
nudaria.
Alriria a oria c a voz nudaria. PIilic laicu. nao odia
falar.
Plulas! dissc a voz con inacicncia. Qucn c?
PIilic arou dc laicr. Ja nao iinIa flcgo. Asirou con fora c
forou a voz a assar cla gargania.
Qucria falar con o scnIor.
Houvc un longo silcncio, PIilic cnsava cn ir-sc cnlora
quando ouviu un rudo dc assos, un soro junio oria c un
ligciro larulIo. iinIan accndido a luz. Os assos afasiaran-sc,
csia a vcsiir as calas. PIilic rccuou c cncosiou-sc arcdc,
iinIa ncdo. A cIavc girou na fccIadura, a oria alriu-sc, surgiu
na alcriura discrcia una calca ruiva c Iirsuia, dc naas largas
c clc vincada dc rugas. O iio iinIa olIos claros scn clios;
olIava PIilic con un csanio conico.
O scnIor cnganou-sc no quario. Era a voz, nas assando
or aqucla loca iornava-sc irrcconIccvcl.
Nao dissc PIilic , nao nc cnganci.
Eniao o quc dcscja?
PIilic olIava ara Mauricc, cnsava. Ja nao valc a cna.
Era iardc dc nais. Dissc.
Cosiaria dc falar con o scnIor.
Mauricc Icsiiava; PIilic viu nos scus olIos quc iria fccIar a
oria, c aoiou-sc vivancnic conira o laicnic.
Cosiaria dc falar con o scnIor rcciiu.
Nao o conIco dissc Mauricc. Os scus olIos alidos
cran duros c naliciosos. Parccia-sc con o canalizador quc
conscriara a lanIcira.
Qucn c, Mauricc? crguniou Zczciic. Quc c quc clc
qucr?
A voz cra vcrdadcira; vcrdadciro ianlcn cra o icrno rosio
invisvcl. A cara dc Mauricc c quc cra un sonIo. Un csadclo. A
voz cnudcccu, o icrno rosio csvaiu-sc; a calca dc Mauricc saiu
da sonlra, dura c nacia, vcrdadcira.
un sujciio quc cu nao conIco. Nao sci o quc qucr.
136
Posso scr-lIc uiil dissc PIilic.
Mauricc ncdia-o con dcsconfiana. Esia a vcr as ninIas
calas dc flancla, cnsou PIilic, csia a vcr os ncus saaios dc
couro dc viicla, o ncu casaco dc ijana, rcio con gola russa.
Eu... Esiava no quario ao lado dissc, rcicsando-sc conira
a oria. Juro quc osso scr-lIc uiil.
Vcn dciiar-ic, Mauricc dissc Zczciic , cnira, dcia a o
Ioncn.
Mauricc coniinuava a caninar PIilic. A sua carranca,
aos algun icno dc rcflcao, dcsanuviou-sc.
Foi nilc quc o nandou? PIilic dcsviou o olIar.
Foi.
Eniao? PIilic ircncu.
Nao osso falar aqui.
Dc ondc c quc conIccc nilc? coniinuou Mauricc,
Icsiiando.
Dcic-nc cnirar inlorou PIilic. Quc c quc icn?
Nao osso dizcr nada ncsic corrcdor. Mauricc alriu a oria.
Enirc. Mas soncnic or cinco ninuios. Esiou con sono.
PIilic cnirou. O quario cra igual ao scu. Mas Iavia rouas solrc
as cadciras, ncias, calas c saaios dc nulIcr no ladrilIo, crio
da cana c solrc a ncsa un fogarciro a gas con una caarola.
CIcirava a lanIa fria. Zczciic csiava scniada na cana, con un
ailc violcia clos onlros. Era fcia, con olIinIos fundos c
inquicios. OlIava PIilic con Iosiilidadc.
A oria fccIou-sc, clc ircncu.
Eniao, o quc c quc Enilc qucr dc nin? PIilic olIou
Mauricc con angusiia, nao odia falar.
Vanos, andc dcrcssa dissc Zczciic furiosa. Elc aric
ananIa ccdo. Nao c o noncnio dc nos vir inconodar.
PIilic alriu a loca c fcz un csforo violcnio, nas nao saiu
son algun. Via-sc con os olIos dclcs, cra insuoriavcl.
Esiou a falar franccs crcio lcn. Esiou-lIc a dizcr quc clc
aric ananIa.
PIilic virou-sc ara Mauricc c dissc con voz csirangulada.
Nao dcvc ariir.
Pariir ara ondc?
Para a gucrra.
Mauricc arccia csiar consicrnado.
un rovocador dissc Zczciic.
PIilic olIava ara os ladrilIos vcrnclIos, dc lraos cados,
137
scniia-sc iodo cniorccido. cra quasc agradavcl. Mauricc cgou-o
clo onlro, sacudiu-o.
ConIcccs Enilc, iu?
PIilic nao rcsondcu. Mauricc iornou a sacudi-lo con nais
fora.
Vais rcsondcr? Pcrgunio-ic sc conIcccs Enilc. PIilic
lanou-lIc un olIar dcscscrado.
ConIco un vclIo quc falsifica docuncnios dissc
raidancnic cn voz laia.
Mauricc largou-o lruscancnic, PIilic laiou a calca c
acrcsccniou.
Fara docuncnios ara si.
Houvc un silcncio, c dcois PIilic ouviu a voz iriunfanic dc
Zczciic.
o quc cu dizia. un rovocador.
Ousou crgucr os olIos, Mauricc fiava-o con un ar icrrvcl.
Esicndcu a aia cluda, PIilic dcu un ulo ara iras.
Nao c vcrdadc dissc, roicgcndo-sc con o lrao , nao c
vcrdadc, nao sou un rovocador.
Eniao quc vcns aqui fazcr?
Sou un acifisia dissc PIilic quasc a cIorar.
Pacifisia! rcciiu Mauricc con csiuor. So nc faliava
vcr isio!
Coou o cranio c dcu una gargalIada.
Pacifisia! Inagina so, Zczciic! PIilic s-sc a ircncr.
Nao qucro quc rian dissc cn voz laia. Mordcu os lalios
ara nao cIorar c acrcsccniou cnosancnic. Mcsno sc nao for
un acifisia, dcvc rcsciiar-nc.
Fcsciiar-ic? rcciiu Mauricc. Fcsciiar-ic?
Sou un dcscrior dissc PIilic con dignidadc. Sc lIc
roonIo acis falsos c orquc os nandci fazcr ara nin. Dcois
dc ananIa csiarci na Sua.
PIilic cncarou Mauricc, csic franzira as solrancclIas, una
ruga cn Y dcscnIou-sc na sua fronic, arccia rcflcciir.
VcnIa conigo dissc PIilic. TcnIo dinIciro ara
dois.
Mauricc olIou-o con rcugnancia.
Scu safado! Ja visic cono clc csia vcsiido, Zczciic?
naiural quc icnIas Iorror gucrra, c naiural quc nao quciras
luiar conira os fascisias. Anics os alraarias, os facisias, Icn? Os
quc roicgcn as iuas nassas, filIo dc aa rico.
138
Nao sou fascisia dissc PIilic.
Nao, sou cu o fascisia! Vanos, vai-ic cnlora, scu orco!
Vai, scnao concio una dcsgraa!
Eran as crnas dc PIilic quc qucrian fugir. As crnas c os
cs. Mas clc nao fugiria. Arrasiou as crnas ara a frcnic,
cIcgou-sc a Mauricc, laiou con fora o lrao infaniil quc sc
crguia sozinIo. OlIou ara o qucio dc Mauricc; nao conscguia
lcvaniar o olIar aic aos olIos alidos c scn clios. Dissc.
Nao vou cnlora.
Ficaran un noncnio facc a facc c suliiancnic PIilic
csioirou.
Cono sao duros! Todos. Todos. Eu csiava ali, ouvia-os
falar, cscrava... Mas voccs sao cono os ouiros, un nuro. Scnrc
a condcnar scn rocurar cnicndcr; salcn or acaso qucn sou cu?
Por voccs c quc dcscrici; odcria icr ficado cn casa, ondc cono c
durno scn rollcnas, lcn insialado, con criados, nas larguci
iudo or voccs. E vocc, oI!, voccs! nandan-nos ara a naiana c
voccs acIan lcn, nao nccn un dcdo scqucr; cn-lIcs una
csingarda nas naos c voccs cnsan quc sao Icrois, c sc algucn
icnia agir dc ouiro nodo, iraian-no logo cono un filIo dc aa
rico, fascisia, ncdroso, so orquc nao faz cono ioda a gcnic. Nao
sou ncdroso, ncnicn, nao sou fascisia c nao icnIo a cula dc scr
ncnino rico. E nuiio nais facil, fiqucn salcndo, c nuiio nais facil
scr ncnino olrc.
AconsclIo-ic quc vas cnlora dissc Mauricc con raiva
orquc nao gosio nuiio dc rovocacs c odcria zangar-nc.
Nao nc irci cnlora dissc PIilic laicndo o c.
Dasia, afinal! Esiou fario dcsia gcnic quc fingc nao nc vcr, ou olIa
dc cina. Con quc dirciio? Eu cisio c valIo ianio quanio voccs.
Nao irci cnlora, ficarci aqui a noiic ioda, sc ncccssario; qucro
clicar-nc dc una vcz ara scnrc.
AI! Nao vais! dissc Mauricc. AI!, nao vais, nao c?
Mauricc agarrou-o clos onlros c cnurrou-o ara a oria.
PIilic quis rcsisiir, nas cra inuiil. Mauricc cra foric cono un
iouro.
Larguc-nc griiou PIilic. Larguc-nc; sc nc uscr la
fora ficarci dianic da oria c farci larulIo, nao sou un covardc,
qucro quc nc cscuic. Larguc-nc, scu lruianonics rcciiu,
dando-lIc oniacs.
Viu a nao crguida dc Mauricc, o scu coraao arou.
Nao dissc. Nao. Mauricc dcu-lIc dois socos.
Nao laias con fora dissc Zczciic , c una criana.
Mauricc largou PIilic c conicnlou-o con una csccic dc
surrcsa.
139
Voccs... cu odcio-os nurnurou PIilic.
Escuia, raaz dissc Mauricc con un ar inccrio.
Voccs vcrao, voccs vcrao! Tcrao vcrgonIa.
Saiu corrcndo, cnirou no quario c fccIou a oria. O conloio
rolava, o navio sulia c dcscia, Hiilcr dornia, IvicI dornia,
CIanlcrlain dornia, PIilic lanou-sc ara a cana c concou a
cIorar. Cros-Louis iiiulcava, casas c nais casas, a calca
ardia-lIc nas nao odia arar dcniro da noiic, cra-lIc rcciso
andar dcniro da noiic, csrciia, dcniro da noiic icrrvcl,
sussurranic, PIilic cIorava, cilado dcniro da noiic fria c
niscravcl, a noiic cinzcnia das cncruzilIadas, MaiIicu dcscriara,
lcvaniou-sc, s-sc jancla, ouvia o nurnurio do nar, sorriu ara
a linda noiic cslranquiada.


DOMINCO, 25 DE SETEMDFO

Un dia dc vcrgonIa, un dia dc rcouso, un dia dc ncdo, o
dia dc Dcus, o sol nascia nun doningo. O farol, o fanal, a cruz, a
facc, a FACE, Dcus carrcga a sua cruz nas igrcjas, cu carrcgo a
ninIa facc nas ruas cndoningadas, nas o scnIor icn un
incIao; nao. foran ancadas na cara, ignolil indivduo quc iraz
as nadcgas no rosio, a calcorra incnoda, a calca racIada,
cnfaiada, a alolora, a calaa, laicran or iras, un, dois, clc
andava na sua calca, as solas laiian na calca, c doningo, ondc
vou cu acIar iralalIo, as orias csiavan fccIadas, as grandcs
orias dc fcrro, rcgadas, fcrrujcnias, ccrradas solrc a cscuridao,
solrc o vazio con cIciro a aaras dc nadcira, dc fuligcn c fcrro-
vclIo, solrc o cIao dc icrra, juncado dc cavacos, csiavan fccIadas
as icrrvcis orias dc nadcira, fccIadas solrc o cIcio, solrc
quarios cIcios aic rclcniar dc novcis, dc rccordacs, dc crianas,
dc odios, con cssc odor cscsso dc cclolas friias, c o colarinIo
lrilIanic solrc a cana c as nulIcrcs cnsaiivas airas das janclas,
clc andava cnirc olIarcs, icso, cirificado clos olIarcs.
Cros-Louis caninIava cnirc as arcdcs dc iijolo c as orias dc
fcrro, caninIava, ncn un ccniavo, nada ara nasiigar c a calca
laicndo cono un coraao, caninIava c as suas solas laiian na
calca, lac, lac, clcs andavan, a suar, clas ruas assassinadas
clo doningo, a sua facc iluninava a avcnida dianic dclc, cnsava.
Fuas dc gucrra, ja. Pcnsava. Cono c quc cu vou concr? Os dois
cnsavan. Nao Iavcra ningucn quc nc ajudc? nas os
IoncnzinIos norcnos, os ocrarios grandcs dc caras cirificadas,
fazian a larla cnsando na gucrra, cnsando quc icrian un dia
iniciro ara asscar a sua angusiia clas ruas assassinadas. A
gucrra. as lojas fccIadas, as ruas dcscrias, irczcnios c scsscnia c
cinco doningos or ano.
140
PIilic cIanava-sc Pcdro Cazarcs, irazia o nonc junio ao
ciio, Pcdro Cazarcs, Pcdro Cazarcs. Pcdro Cazarcs ariia naqucla
ncsna noiic ara a Sua, lcvava ara a Sua una locIccIa
florida, narcada or cinco falangcs. As nulIcrcs olIavan-no das
suas janclas.
Dcus olIava ara Danicl.
Dirci Dcus? Una so alavra c iudo nuda. Encosiava-sc
oria cinzcnia da loja do corrcciro, as cssoas arcssavan-sc a
caninIo da igrcja, rcios na rua rosada, cicrnos. Tudo cra cicrno.
Una scnIora assou, loira, lcvc, os calclos nciiculosancnic
dcscnicados, norava no Ioicl, o narido vinIa vc-la duas vczcs
or quinzcna, cra un indusirial dc Pau; cla uscra o rosio cn
rcouso orquc cra doningo, os scus czinIos iroiavan ara a
igrcja, a sua alna cra un lago dc raia. A igrcja. un luraco; a
facIada cra ronana, Iavia una csiaiua jaccnic dc cdra na
scgunda cacla dirciia. Sorriu ara a dona da ncrccaria con o
scu ncnino. Dirci Dcus? Nao csiava csaniado, cnsava, dcvia
aconicccr. Ccdo ou iardc. Scniia quc Iavia alguna coisa. Tudo, fiz
scnrc iudo, dianic dc una icsicnunIa. Scn icsicnunIa
cvaorano-nos.
Don dia, scnIor Scrcno cunrincniou Nadinc PicIon.
Vai nissa?
Vou a corrcr dissc Danicl.
Scguiu-a con os olIos, cla nancava nais quc o cosiunc,
duas ncninas alcanaran-na c uscran-sc a girar alcgrcncnic
sua volia. OlIou-as. Fiar nclas o ncu olIar olIado! O ncu olIar c
oco, o olIar dc Dcus airavcssa-o dc lado a lado. Esiou a fazcr
liicraiura, cnsou lruscancnic. Dcus ja nao csiava ali. Esia noiic
no suor dos lcnois Iavia a rcscna dc Dcus c Danicl scniiu-sc
Cain. Eis cono nc fizcsic, covardc, cdcrasia, oco. E dcois? E o
olIar ali csiava, or ioda a aric, nudo, iransarcnic, nisicrioso.
Danicl acalaria or adorncccr c ao dcscriar csiava so. Una
rccordaao dc olIar. A nuliidao surgia dc iodas as orias lcn
alcrias, luvas rcias, colarinIos cngonados, clcs dc coclIo c
livros dc nissa faniliarcs na onia dos dcdos. AI!, dissc Danicl,
scria rcciso un nciodo. Esiou cansado dc scr cssa cvaoraao
inccssanic ara un ccu vazio, qucro un iccio. O carnicciro
cslarrou con clc dc assagcn, cra un Ioncn gordo c vcrnclIo
quc unIa nonoculo ao doningo ara scr noiado; a sua nao
cluda fccIava-sc solrc un nissal. Danicl cnsou. Vai cilir-sc,
os olIarcs cairao nclc das rcdonas c dos viirais vao iodos
cilir-sc, a nciadc da Iunanidadc vivc dclaio dc olIarcs.
Scniira clc o olIar quando laic con a nacIadinIa na carnc quc
cclodc sol os golcs, quc sc alrc, rcvclando o osso rcdondo c
azulado? Vccn-no, vccn-lIc a durcza cono lIc vcjo as naos, a
avarcza cono lIc vcjo os calclos ralos c cssa carcncia dc icdadc
cono lIc vcjo o cranio sol os calclos; clc salc-o, virara as aginas
141
do nissal c gcncra. "ScnIor, ScnIor, sou avarcnio". E o olIar dc
Mcdusa dcsccra do alio, cirificanic. Viriudcs dc cdra, vcios dc
cdra. quc rcouso! Essa gcnic icn iccnicas cficazcs, cnsou
Danicl dcsciiado, olIando os dorsos ncgros quc sc afundavan
nas ircvas da Igrcja. Trcs nulIcrcs caninIavan junias na
claridadc cslranquiada da nanIa. Trcs nulIcrcs irisics c
rccolIidas, ossudas clo quoiidiano. Accndcran o lunc,
varrcran o cIao, uscran lciic no cafc c ainda nao cran nada
scnao un cdao dc lrao na onia da vassoura, una nao a
scgurar a asa do lulc, aqucla rcdc dc lruna quc crcscc solrc as
coisas, airavcs dos nuros, or canos c losqucs. Agora andan ali
clas ircvas, vao scr o quc sao. Scguiu-as dc longc. Sc cu fossc la?
So ara rir. cis cono nc fizcsic, irisic c covardc, irrcncdiavcl. Tu
olIas ara nin c ioda a cscrana sc csvai; csiou fario dc fugir dc
nin. Mas sci quc anic o icu olIar nao osso fugir dc nin.
Enirarci, ficarci dc c, no ncio dcssas nulIcrcs dc joclIos, cono
un noncnio dc iniquidadc. Dirci. "Sou Cain." E cniao? Fosic iu
qucn nc fcz assin, carrcga-nc. O olIar dc Marccllc, o olIar dc
MaiIicu, o olIar dc Dolly, o olIar dos ncus gaios. scnrc sc
dcsviaran da ninIa clc. MaiIicu, sou cdcrasia. Sou, sou, sou
cdcrasia, ncu Dcus. O vclIo dc rosio cnrugado irazia una
lagrina no olIar, nordia con un ar naldoso o ligodc
avcrnclIado clo funo. Enirou na igrcja gasio, alquclrado, gaga c
Danicl cnirou airas. Era a Iora cn quc Filadcau cIcgava
assoliando ao cais dc dcscarga c os raazcs indagavan. Eniao,
Filadcau, cn forna Iojc? Filadcau cnsava nisso, cnrolando o
cigarro, scniia as naos vazias; conicnlava nclancolicancnic os
vagcs c as filas dc larris c faliava-lIc alguna coisa nas naos, o
cso dc una lola lcn colada alna; olIava os ioncis c cnsava.
Un doningo, nas quc cna! Marius, Claudio, Fcny iinIan
ariido, lrincavan aos soldados; Julcs c CIarloi fazian o quc
odian, rolavan os larris ao longo dos carris, juniavan-sc ara
lcvania-los c lanavan-nos ara dcniro dos vagcs. Eran forics
nas vclIos, Filadcau ouvia-lIcs a rcsiraao ofcganic c o suor
cscorria clas cosias nuas. nunca nais sc acalava. Havia un iio
grandc con a calca ligada, quc rondava clo cnircosio Ia un
lon quario dc Iora; acalou or sc aroinar dc Julcs, c Filadcau
viu quc os lalios dclc sc ncian. Julcs cscuiava-o con o scu ar
idioia. Por fin, cndirciiou-sc nais ou ncnos, s as alnas das
naos nos rins c dcsignou Filadcau con a calca.
O quc Ia? indagou Filadcau.
O iio aroinou-sc Icsiianic; andava cono un aio, con os
cs ara fora. Un vcrdadciro landido. Tocou na ligadura da
calca nancira dc cunrincnio.
Tcn iralalIo? crguniou.
TralalIo? rcciiu Filadcau. OlIava o iio, un
vcrdadciro landido, o cnso csiava sujo, quasc rcio; o Ioncn
arccia foric, nas o rosio cra a ial onio alido quc nciia ncdo.
142
TralalIo?
Encararan-sc, Filadcau crguniava a si rorio sc o iio nao
ia dcsnaiar.
TralalIo dissc, coando o cranio , nao c o quc falia
aqui.
O Ioncn iscou os olIos. Dc crio, nao arccia assin iao
nau.
Posso iralalIar dissc.
Nao icn cara dc nuiia saudc.
Cono?
Esiou a dizcr quc icn cara dc docnic.
Nao csiou docnic.
O iio olIou-o csaniado.
Esia lvido. Para quc c cssa ligadura?
Nada, clcs laicran-nc clicou.
Qucn c quc lIc laicu? Os guardas?
Nao, os conanIciros. Posso iralalIar.
E rcciso vcr.
O iio laiou-sc, cgou nun larril c lcvaniou-o scn csforo.
Posso iralalIar dissc, iornando a colocar o larril no
cIao.
FilIo da uia! cclanou Filadcau con adniraao. E
acrcsccniou. Cano ic cIanas?
Cros-Louis.
Tcns docuncnios?
A cadcrncia niliiar.
Mosira.
Cros-Louis vasculIou o lolso inicrior do llusao c iirou con
rccauao a cadcrncia. Filadcau olIou-a c s-sc a assoliar.
OlIa la! OlIa la!
Esia cn ordcn dissc Cros-Louis inquicio.
En ordcn? Salcs lcr? Cros-Louis olIou-o con nalcia.
Nao c rcciso salcr ara carrcgar larris.
Filadcau dcvolvcu-lIc a cadcrncia.
Tcns o nuncro dois, raaz. Esiao iua cscra cn
Monicllicr. AcIo lcn quc ic arcsscs, scnao scras un dcscrior.
Monicllicr? dissc Cros-Louis, csiucfacio. Nao icnIo
nada quc fazcr cn Monicllicr. Filadcau zangou-sc.
Ja ic dissc quc csias nolilizado. Tcns o nuncro dois.
143
Cros-Louis guardou a cadcrncia no lolso.
Eniao nao nc da iralalIo?
Nao osso dar cnrcgo a un dcscrior. Cros-Louis
laiou-sc c lcvaniou un larril.
Ja sci, ja sci dissc Filadcau con vivacidadc. Tu cs
foric, nao digo quc nao. Mas Ia-dc adianiar nuiio sc ic vicrcn
rcndcr dcniro dc quarcnia c oiio Ioras.
Cros-Louis uscra o larril s cosias. OlIava ara Filadcau
con aicnao, franzindo as solrancclIas cscssas. Filadcau
cncolIcu os onlros.
cna.
Nao iinIa nais nada ara dizcr. Afasiou-sc, a cnsar. Nao
qucro un rcfraciario. Criiou.
EI!, CIarloi!
EI? dissc CIarloi.
Salcs, aquclc iio c un rcfraciario.
cna dissc CIarloi , odcr-nos-ia ajudar.
Nao vou coniraiar un rcfraciario!
Naiuralncnic quc nao.
Voliaran-sc anlos, o iio iornara a colocar o larril no cIao c
virava a cadcrncia nas naos con un ar infcliz.
A nuliidao ccrcava-os, lcvava-os, girava volia dclcs, c
fazia-sc nais conacia. Fcnc nao salia sc csiava inovcl ou sc
girava con a nuliidao. Conicnlava as landciras franccsas quc
ircnulavan cn cina da cnirada da Carc dc Lcsic; a gucrra csiava
ali, ao fundo dos carris, nao o inconodava, clc scniia-sc ancaado
or una caiasirofc nuiio nais incdiaia. as nuliidcs sao fragcis,
Ia scnrc una dcsgraa naquinando acina dclas. O cnicrro dc
Callicni, clc arrasia-sc, asscia a sua cqucna vcsic lranca cnirc
as razcs ncgras da nuliidao, sol o Iorror do sol, os andaincs
dcsnaniclan-sc c alaicn-sc, nao olIcs, iransoriaran a nulIcr,
icsa, con un c dc rcnda vcrnclIa saindo da loiina alcria. A
nuliidao ccrcava-o, sol o sol claro c oco, dcicsio as nuliidcs,
scniia olIarcs or ioda a aric, sois rovocan o dcsalrocIar dc
florcs, nas cosias, no vcnirc, quc accndian o scu nariz conrido c
alido, a ariida ara os arralaldcs nos rinciros doningos dc
Maio, c no dia scguinic nos jornais. O doningo vcrnclIo, scnrc
fican alguns csiirados na rua. Ircnc roicgia-o con o scu corinIo
rolio, nao olIcs, cla lcva-nc cla nao, ua-nc c a nulIcr assa
or dciras dc nin, dcsliza solrc a nuliidao cono un cadavcr
solrc o Cangcs. Ela olIa con un ar dc ccnsura, ara os unIos
crguidos, ao longc, sol as landciras iricolorcs, acina dos loncs.
Diz.
Idioias!
144
Fcnc fcz cono sc nao iivcssc ouvido; nas a irna rosscguiu
con una lcniidao convicia.
Idioias. Mandan-nos ara a naiana c csiao conicnics.
Era cscandalosa. No auiocarro, no cincna, no nciro, cra
cscandalosa, dizia scnrc o quc nao dcvia, a sua voz dccidida
lanava alavras cscandalosas. Dcu una olIadcla ara iras. un
iio con cara dc fuinIa, olIar dcnasiado fio, nariz acIaiado,
cscuiava. Ircnc s-lIc a nao solrc os onlros, acalava dc sc
lcnlrar quc cra a irna nais vclIa, clc cnsou quc cla iria dar-lIc
consclIos alorrccidos, nas, cono qucr quc fossc, dcra-sc ao
iralalIo dc o aconanIar csiaao. E agora csiava ali sozinIo, no
ncio daquclcs Ioncns scn nulIcrcs, cono nos dias cn quc a
conduzia ao loc cn Puicau, nao dcvia IunilIa-la. Ela lia,
dciiada no sofa, funando nuiio, c crinia os scus cnsancnios
cssoais, cnsancnios quc fazia cono fazia os scus cIacus.
Dissc-lIc.
Escuia, Fcnc. Nao vais fazcr cono aquclcs idioias.
Nao dissc Fcnc cn voz laia.
Escuia lcn coniinuou cla , nao quciras scr nais rcal
quc o rci.
Quando csiava convcncida, a sua voz iinIa un alcancc naior.
Dissc.
Quc ic adianiaria? Vais orquc nao odcs cviia-lo, nas nao
ic dcsiaqucs quando la csiivcrcs. Ncn no lcn, ncn no nal. c o
ncsno. E alriga-ic scnrc quc udcrcs.
Sin, sin.
Ela scgurava-o foricncnic clos onlros, olIava-o con un
olIar cnciranic, nas scn afciao; scguia a sua idcia.
Porquc cu conIco-ic, Fcnc. Tu gosias dc ic nosirar, farias
iudo ara quc falasscn dc ii. Mas cu rcvi-no-ic, sc voliarcs
condccorado, nao falo nais coniigo. E sc voliarcs con una crna
nais curia do quc a ouira ou un luraco na cara nao conics
conigo ara ic lancniar, ncn nc vcnIas dizcr quc foi acidcnic;
con un ouco dc rudcncia cviian-sc ccrias coisas.
Sin, sin.
Elc cnsava quc cla iinIa razao, nas quc nao sc dcvia dizcr
isso. Ncn ncsno cnsar. Isso dcvia fazcr-sc sozinIo,
iranquilancnic, scn alavras, cla fora das circunsiancias, dc
nancira a nao icr rcnorsos. Doncs, un nar dc loncs, os loncs da
scgunda-fcira cla nanIa, dos dias dc iralalIo, os loncs das
consirucs, dos concios do salado, Mauricc csiava voniadc,
cn lcna nuliidao. A narc lalouava os unIos crguidos,
dcslocava-os dcvagar, con aragcns suliias, Icsiiacs, novas
ariidas na dirccao das landciras iricolorcs, canaradas,
canaradas, os unIos dc Maio, os unIos floridos corrcn ara
145
CarcIcs, ara os siands vcrnclIos dos rados dc CarcIcs, cu
cIano-nc Zczciic c os falccs canian, canian o lindo ncs dc
Maio, o nundo quc nascc.
CIcirava a vcludo c vinIo, Mauricc csiava cn ioda a aric,
ululava, cIcirava a vcludo, cIcirava a vinIo, roava a nanga no
iccido ascro dc un casaco, un IoncnzinIo dc calclo frisado
cnfiava-lIc a nocIila nos rins, o rudo surdo dc nilIarcs dc cs
sulia-lIc clas crnas aic ao vcnirc, un roncar no ccu or cina
da calca, crgucu os olIos, olIou ara o aviao, dcois os scus
olIos laiaran c clc viu una orao dc caras ara o ar, rcflcos da
sua cara, sorriu-lIcs. Dois lagos claros nuna clc curiida, calclos
crcsos, una cicairiz, sorriu. Sorriu ara o Ioncn dc linoculo
quc arccia iao aicnio, sorriu ara o larludo nagro c alido quc
nordia os lalios c nao sorria. Tudo griiava aos scus ouvidos, c o
cunulo, Jojo, c rcciso una gucrra ara quc nos cnconircnos! Era
doningo. Quando as falricas csiao fccIadas, quando os Ioncns
csiao junios c cscran, dc naos vazias, nas csiacs, sacola s
cosias sol un dcsiino dc fcrro, c doningo c nao icn nuiia
inoriancia quc sc va ara a gucrra ou sc asscic cn
Foniaincllcau. Danicl, cn c, dianic dc un gcnoflcorio, rcsirava
un odor calno dc adcga c inccnso, olIava os cranios nus sol a luz
roa, unico cn c no ncio dos Ioncns dc joclIos. Mauricc,
ccrcado dc Ioncns dc c, Ioncns scn nulIcrcs, no odor fclril dc
vinIo, carvao, funo, olIando ara os loncs luz da nanIa,
cnsava. c doningo. Picrrc dornia, MaiIicu acriou o iulo c un
cilindro dc asia rosada csguicIou a cIiar, ariiu-sc, caiu nos
clos da cscova. Un raazola dcu un cnurrao a Mauricc, rindo.
EI, Sinon! Sinon!
E Sinon voliou-sc iinIa as faccs vcrnclIas, ria, c dissc.
caso ara dizcr doningo sonlrio (1}. Mauricc acIou graas,
s-sc a rcciir. Doningo sonlrio, c un jovcn dcvolvcu-lIc o
sorriso, una nulIcr nada fcia c lcn-vcsiida aconanIava-o,
cndurada no lrao dclc, olIava-o con ar dc sulica, nas clc nao
olIava ara cla, sc o iivcssc fciio icr-sc-ian fccIado un no ouiro,
icrian ficado un so. Un casal soliiario. Ela ria, olIava ara
Mauricc, a nulIcr nao coniava, Zczciic nao coniava, ofcganic, cla
icn un cIciro foric, csia nolc dclaio dc nin, anor, anor, cnira
cn nin, c Iavia ainda un ouco dc noiic cono un suor cnirc o
scu coro c a canisa, un ouco dc fuligcn, un ouco dc angusiia
viscosa c nolc, nas clc ria ao ar livrc c as nulIcrcs csiavan a
nais; a gucrra cra a gucrra, a rcvoluao, a viioria. Conscrvarcnos
as csingardas. Todos clcs ali, o dc calclos frisados, o larludo, o
do linoculo, o jovcn, iodos voliarao con as suas csingardas
caniando a Inicrnacional c scra doningo. Doningo ara scnrc.
Ergucu o unIo.

(1} Alusao nusica Sonlra DinancIc, quc icria dado origcn
a una scric dc suicdios. (N. da T.}
146

Erguc o unIo! Isso c inicligcnic. Mauricc virou-sc ara
iras, dc unIo crguido.
Quc c quc Ia?
Era o larludo. Pcrguniou.
Eniao qucr norrcr clos Sudcias?
Cala a loca dissc Mauricc. O larludo olIou-o con
raiva, Icsiianic, dir-sc-ia quc rocurava rccordar alguna coisa.
Suliiancnic griiou.
Alaio a gucrra!
Vais fccIar a loca? rcciiu Mauricc.
Dcu un asso ara iras c a sua nocIila laicu nas cosias dc
algucn.
Vais-ic calar?
Alaio a gucrra! griiou o larludo. Alaio a gucrra!
As suas naos iinIan concado a ircncr c os scus olIos
rcviravan, nao odia arar dc griiar. Mauricc olIava-o con
csiuor, scn colcra, cnsou un insianic cn dar-lIc un soco na
cara, so ara fazc-lo calar, sacudinos as crianas quando csiao
con soluos, nas scniia ainda una carnc nolc nas falangcs c nao
csiava nuiio orgulIoso con isso, laicra nun ncnino, nuiia agua
Ia-dc assar sol as onics anics quc cu rcconccc. Enfiou a nao
no lolso.
Coniinua cniao dissc clc sinlcsncnic.
O larludo coniinuou a griiar con voz corics c cansada
una voz dc rico; c Mauricc icvc dc rccnic a inrcssao
dcsagradavcl dc quc a ccna cra falsa. OlIou sua volia c a sua
alcgria dcsaarcccu. cra cula dos ouiros, nao fazian o quc
dcvian fazcr. Nos concios, quando un iio sc c a lcrrar
crciiniccs, a nuliidao cai cn cina dclc c alafa-o, vccn-sc uns
lraos no ar duranic un noncnio c ronio. En vcz disso, os
canaradas iinIan rccuado, Iavian csialclccido un vacuo cn
volia do larludo; a raariga conicnlava-o con curiosidadc,
largara o lrao do scu Ioncn, os conanIciros afasiavan-sc, nao
iinIan un ar franco, fingian nao ouvir.
Alaio a gucrra! griiou o larludo.
Un csiranIo nal-csiar invadia Mauricc. Iavia aquclc sol,
aquclc iio quc griiava sozinIo, c iodos aquclcs Ioncns
silcnciosos quc laiavan a calca... O nal-csiar iransfornou-sc
cn angusiia, alriu assagcn na nuliidao con os onlros c
dirigiu-sc ara a cnirada da csiaao, ara os canaradas dc
vcrdadc, quc crguian o unIo sol as landciras. O Dulcvar
Moniarnassc csiava dcscrio. Doningo. Na cslanada do Couolc
cinco ou scis cssoas lclian; a vcndcdcira dc gravaias cscrava
147
junio oria; no rinciro andar do 99, or cina do Kosnos, un
Ioncn cn nangas dc canisa assonou jancla c aoiou-sc no
araciio. Maulcri c TIcrcsc dcran un griio dc alcgria, Iavia ali
un, na arcdc cnirc a Couolc c a farnacia, Iavia un grandc
cariaz anarclo iarjado a vcrnclIo, Franccscs, ainda Iunido.
Maulcri aiirou-sc ara a frcnic, cnicrrando o cscoo nos onlros.
TIcrcsc scguiu-o, divcriia-sc con una louquinIa. ja Iavian
rasgado scis sol o olIar csaniado dos lons lurgucscs, cra
fornidavcl icr un airao jovcn c dcsoriivo, vigoroso c quc salc o
quc qucr.
Porcaria! dissc Maulcri.
OlIou cn volia; una ncnina arara crio, odia icr uns dcz
anos c conicnlava-os, lrincando con as iranas. Maulcri
rcciiu, lcn alio.
Porcaria!
E TIcrcsc dissc airas dclc cn voz alia, igualncnic.
Cono odc o Covcrno crniiir quc sc aficn cssas
orcarias?
A vcndcdcira dc gravaias nao rcsondcu. cra una nulIcr
gorda, un vago sorriso rofissional airava-lIc nos lalios.
Franccscs.
As cigcncias alcnas sao inadnissvcis. Tudo fizcnos ara
conscrvar a az, nas ningucn odc cigir quc a Frana rcncguc os
scus conronissos c consinia cn iornar-sc una naao dc
scgunda caicgoria. Sc alandonarnos Iojc os CIccos, ananIa
Hiilcr cdir-nos-a a Alsacia.
Maulcri cgou no cariaz or una onia c uou-o,
arrancando una fiia conrida dc acl anarclo. TIcrczc cgou
nclc clo ouiro lado c ficou con un cdao grandc na nao.
quc a Frana rcnc
c consinia cn iorn
una naao dc
Sc alando
Fcsiava una csircla anarcla c irrcgular na arcdc. Maulcri
rccuou un asso ara adnirar a sua olra. una csircla anarcla,
nada nais quc una csircla anarcla, con alavras inofcnsivas c
inconlcias. TIcrcsc sorriu c olIou ara as naos cnluvadas, un
cdacinIo colara-sc luva dirciia. rcnc... csfrcgou o olcgar no
indicador c o fragncniozinIo fcz-sc nun lolinIa, sccou, ficou duro
cono una calca dc alfincic. TIcrcsc alriu os dcdos, a lolinIa
caiu c cla scniiu una inrcssao cnlriagadora dc odcr.
Un lifc cqucno, scnIor Dcsirc, un lifinIo dc uns
irczcnios granas, nas loniio, lcn coriado. onicn foi o scu
cnrcgado qucn nc scrviu, nao fiquci saiisfciia, cra iudo ncrvos.
148
AI!, diga-nc una coisa. quc c quc aconicccu ali cn frcnic? No 24,
algucn norrcu? Nao sci, dissc o carnicciro. No 24 nao icnIo
frcgucscs, conran no DcriIicr. OlIc cono o csiou a scrvir lcn,
rosado, icnro, csuna cono cIananIc c nao icn ncrvos, cu
concria isio aic cru. No 24, dissc a scnIora Licuiicr, cu sci, c o
scnIor Viguicr. Viguicr? Nao conIco; un novo inquilino.
Nao, aquclc vclIinIo quc dava lonlons a TIcrcsc. AI!,
aquclc iao anavcl? Quc cna! Inaginc, o scnIor Viguicr! Ja
csiava lasianic vclIo ara norrcr. OI!, dissc a scnIora
Licuiicr, c cono cu dissc ao ncu narido, norrcu a icno, o
vclIinIo, icvc faro, nos ialvcz lancnicnos nao nos aconicccr o
ncsno daqui a scis ncscs. Salc quc clcs icn una invcnao?
Elcs qucn? Os alcnacs. Un ncgocio quc naia gcnic cono
noscas, con icrrvcis sofrincnios. Scra ossvcl, ncu Dcus!
Quc landidos. Mas o quc c? E una csccic dc gas, ou dc raio,
clicaran-nc. AI!, c o raio da noric, dissc o carnicciro,
ncncando a calca. Pois c una coisa assin, nao acIa quc c
nclIor csiar cnicrrado? Tcn razao, c o quc digo scnrc. Nao
icr nais casa, nais rcocuacs, cis cono gosiaria dc norrcr.
adorncccnos c nao acordanos nais. Dizcn quc clc norrcu
assin. Qucn? O vclIinIo. Ha gcnic con soric, nos icnos
dc assar or iudo, acsar dc scrnos nulIcrcs, nao viu o quc sc
assou cn EsanIa? Nao, so una cosiclcia. E nao icn lofc ara o
ncu gaio? Quando cnso. nais una gucrra! O ncu narido fcz a
dc 14, agora c a vcz do ncu filIo, os Ioncns sao loucos. Scra iao
difcil cnicndcrcn-sc? Mas Hiilcr nao qucr, scnIora
Donnciain. Cono Hiilcr? Elc qucr os Sudcias? Pois cu
dar-lIc-ia os Sudcias. Ncn sci sc sao Ioncns ou nonianIas, c o
ncu filIo vai norrcr or isso? Eu dar-lIc-ia os Sudcias. Qucr os
Sudcias? Pois ionc os Sudcias! Qucria vcr o quc clc fazia. Mas
diga, coniinuou con scricdadc, c Iojc o cnicrro? Nao salc a quc
Ioras? Sin, orquc cu odcria vcr da jancla. Quc qucr dc nin
cssa gcnic ioda con a sua gucrra? Scgurava a cadcrncia niliiar,
nao sc confornava cn guarda-la no lolso. cra iudo o quc ossua
no nundo. Alriu-a scn arar dc andar, viu o scu rciraio c
scniiu-sc nais conforiado. aquclcs cqucninos dcscnIos rcios
quc falavan dclc cran ncnos inquician-ics, cnquanio os olIava
nao arccian iao crigosos. Murnurou. Coisa irisic nao salcr
lcr. Un dcscrior, un raazinIo causio quc sulia a Avcnida dc
ClicIy, arrasiando a sua inagcn dc csclIo cn csclIo, aquclc
raazinIo scn odio cra un insulnisso, un dcscrior, un iio
icrrvcl, dc calca fcrida, quc vivc cn Darcclona, no Dairro CIincs,
cscondido or una nulIcr quc o adora. Mas cono sc odc scr un
dcscrior? Con quc olIos nos dcvcnos olIar? Esiava dc c na
navc, o adrc caniava ara clc; cnsou. O rcouso, a calna, a
calna, o rcouso. Tcl qu'cn lui-ncnc cnfin 1'cicrnic lc cIangc.
Tu criasic-nc cono sou c os icus dcsgnios sao incnciravcis; sou
o nais vcrgonIoso dos icus cnsancnios, iu vcs-nc c cu sirvo-ic,
crgo-nc conira ii, insulio-ic c sirvo-ic insuliando-ic. Sou a iua
149
criaiura, iu anas-nc a nin, iu carrcgas conigo, iu quc criasic os
nonsiros. A canainIa iocou, os ficis inclinaran a calca, nas
Danicl crnancccu dirciio, o olIar arado. Tu vcs-nc. Tu
anas-nc. Scniia-sc calno c sagrado.
O carro funcrario arou dianic da oria 24. Ei-los, ci-los,
dissc a scnIora Donnciain. no icrcciro, clicou a oricira.
FcconIcccu o funcionario c dissc-lIc. Don-dia, scnIor Fcnc,
scnrc lcn? Don dia, rcsondcu o scnIor Fcnc, quc idcia
csia dc sc cnicrrar ao doningo! AI!, sorriu a oricira, c quc
cranos livrcs-cnsadorcs. Jacqucs olIava MaiIicu. dcu un soco
na ncsa c falou. E ainda quc a ganIasscnos, cssa gucrra salcs
qucn iiraria rovciio? Esialinc. E sc nao nos nccrnos o
lcncfcio scra dc Hiilcr, dissc MaiIicu suavcncnic. E dcois?
Hiilcr, Esialinc, c iudo igual. So quc un cnicndincnio con Hiilcr
nos ccononiza dois nilIcs dc Ioncns c cviia a rcvoluao.
Pronio, MaiIicu lcvaniou-sc c foi dar una olIadcla cla jancla.
Nao csiava scqucr irriiado, cnsava. ara quc iudo isio? Elc
dcscriara c o ccu conscrvava o scu arzinIo canarada aos
doningos, as ruas cIciravan a conida fria, asicis, frangos,
fanlias. Passou un casal, o Ioncn iransoriava un docc
cnlrulIado cn acl vcgcial anarrado con una fiiinIa cor-
dc-rosa. Cono iodos os doningos. Mcniira, nao icn inoriancia,
vc cono iudo csia calno, scn agiiaao, sinlcsncnic aqucla
agoniazinIa doninical, a agoniazinIa cn fanlia, lasia voliar
airas, o ccu cisic, as ncrcadorias cisicn, a ioria cisic; os
dcscriorcs nao cisicn. Doningo, doningo, a rincira fila dianic
do niciorio dc ClicIy, o rinciro calor do dia. Enirar no clcvador
quc acala dc dcsccr, rcsirar na gaiola sonlria o crfunc da loira
do icrcciro, rcnir o loiaozinIo lranco, o cqucno cIoquc, o
suavc dcslizar, r a cIavc na fccIadura, cono iodos os doningos,
cndurar o cIacu no icrcciro calidc, arranjar o no da gravaia
dianic do csclIo do Iall, cnurrar a oria do salao griiando. Sou
cu. Quc faria cla? Nao viria ara junio dclc cono iodos os
doningos, nurnurando. Mcu qucrido! Era iao cvidcnic, dc una
vcrosinilIana iao alafanic! No cnianio, crdcra iudo aquilo ara
scnrc! Sc ao ncnos cu udcssc zangar-nc! Eslofcicou-nc,
cnsou, cslofcicou-nc. Parou, scniia una dor dc lado, aoiou-sc
a una arvorc, nao csiava con raiva. AI!, cnsou, orquc nao
sou una criana? MaiIicu iornou a scniar-sc crio dc Jacqucs.
Jacqucs falava, MaiIicu olIava-o c iudo cra iao alorrccido, a
sccrciaria na cnunlra, a nusicazinIa do ouiro lado dos
inIciros, as lolinIas dc naniciga no raiinIo, as iigclas vazias
na landcja. una cicrnidadc scn inoriancia. Tcvc voniadc dc
falar, or sua vcz. Para nao dizcr nada, ara quclrar o silcncio
cicrno quc a voz do irnao nao conscguia roncr. Dissc-lIc.
Nao ic rcocucs. Cucrra, az, c indifcrcnic.
Indifcrcnic? dissc Jacqucs csaniado. Vai dizcr isso
aos nilIcs dc Ioncns quc sc rcaran ara norrcr.
150
E dcois? dissc MaiIicu dc lon Iunor. Trazian a
noric na vida dcsdc o scu nascincnio. E quando os iivcrcn
nassacrado iodos aic ao uliino, a Iunanidadc coniinuara cIcia
cono anics, scn una lacuna, scn un auscnic.
Mcnos dozc ou quinzc nilIcs dc Ioncns dissc Jacqucs.
Nao c una qucsiao dc nuncro. Esiara cIcia dc si ncsna,
ningucn lIc faz falia c cla nao cscra ningucn. Coniinuara a nao
ir ara aric alguna c os ncsnos Ioncns farao as ncsnas
crgunias c falIarao nas suas vidas. Jacqucs olIava-o a sorrir
ara nosirar quc nao o lcvava a scrio.
E aondc c quc qucrcs cIcgar?
Eaciancnic a ncnIun lugar, a nada.
Esiao a, csiao a griiou a scnIora Donnciain nuiio
aninada , vao colocar o caiao no carro. A gucrra nao c nada,
o conloio ariia, criado dc unIos crguidos, Mauricc cnconirara
os conanIciros. DulccI c Laurcni csnagavan-no conira a
jancla, clc caniava. Il Inicrnaiionalc scra lc gcnrc Iunain. Canias
nuiio nal, dissc-lIc DulccI. Nao inoria, rcsondcu Mauricc.
Esiava con calor, doan-lIc as icnoras, cra o nais lclo dia da
sua vida. Esiava con frio, con dorcs dc larriga, iocou cla icrccira
vcz; ouviu un rudo dc assos arcssados no corrcdor, as orias
laicran nas nao aarcccu ningucn. Quc csiarao clas a fazcr?
Sao caazcs dc nc dciar cagar nas calas. Algucn corrcu
csadancnic, assou dianic do quario...
, o... griiou CIarlcs.
Os assos afasiaran-sc, o rudo ccssou, nas concaran a
dar naricladas violcnias no andar dc cina. Quc vao iodos
ncrda, sc fossc a ncnina Dorliac, quc lIcs assa cinco noias or
ncs, so cn gorjcias, clas lrigavan ara cnirar no quario. Tcvc un
ircnor dc frio, as janclas dcvian csiar iodas alcrias, un vcniinIo
gclado cnirava or laio da oria, csiao a arcjar, ainda nao
ariinos c ja csiao a arcjar. os rudos, o vcnio frio, os griios
cniravan cono nun noinIo, csiou osiiivancnic nuna raa
ullica. Dcsdc a sua rincira radiografia quc nao iivcra iananIa
angusiia.
, o... griiou.
Onzc Ioras ncnos dcz, Jacquclinc nao vicra, iinIan-no
dciado sozinIo duranic ioda a nanIa. Vao acalar con isio, la cn
cina?
As naricladas rcssoavan-lIc no fundo dos olIos, dir-sc-ia
quc csiao a rcgar o ncu caiao. Scniia os olIos sccos c doloridos,
acordara solrcssaliado, s ircs Ioras da nanIa, dcois dc un
csadclo. Fclizncnic, fora acnas un sonIo. ficara cn Dcrcl; a
raia, os Iosiiais, as clnicas, iudo csiava vazio; ncn docnics,
ncn cnfcrnciras, janclas ncgras, salas dcscrias, arcia cinzcnia c
nua a crdcr dc visia. Mas aquclc vazio nao cra sinlcsncnic
151
vazio; so sc vc isso cn sonIo. O sonIo coniinuava; iinIa os olIos
lcn alcrios c o sonIo rosscguia; csiava no scu aarclIo lcn no
ncio do quario c no cnianio o quario ja csiava vazio; nao iinIa
alio ncn laio, ncn dirciia ncn csqucrda. Solravan quairo
ialiqucs, soncnic quairo ialiqucs quasc cIocavan cn angulo
rccio, acnas un ouco dc ar nariino cnirc quairo arcdcs. Elas
arrasiavan clo corrcdor un oljccio csado c ascro, scn duvida
una nala grandc dc rico.
, o... griiou.
A oria alriu-sc, a scnIora Louisc cnirou.
Arrc! dissc clc.
Un ninuio. Tcnos ccn docnics ara vcsiir; cada un or
sua vcz.
Ondc csia Jacquclinc?
Sc cnsa quc cla icn icno ara sc ocuar dc si! Esia a
vcsiir as Poiiicr.
Dc-nc a lacia dcrcssa dissc CIarlcs. Dcrcssa!
Quc Iisioria c cssa? Nao c a sua Iora.
Esiou angusiiado. Dcvc scr or isso.
Sin, nas cu rcciso dc vos rcarar. Toda a gcnic dcvc
csiar ronia s onzc Ioras. Enfin, dcsacIc-sc.
Ela dcsaiou o cordao do ijana c uou as calas, dcois
socrgucu-o clos rins c s a lacia or laio. O csnalic cra frio c
duro. Esiou con diarrcia, cnsou cIaicado.
Cono c quc cu vou fazcr sc iivcr diarrcia no conloio?
Nao sc inconodc. Esia iudo rcvisio. Ela olIava-o,
lrincando con o nolIo dc cIavcs. Dissc-lIc.
Vao icr lon icno ara ariir.
Os lalios dc CIarlcs uscran-sc a ircncr.
Nao qucria ariir...
Ora, ora. Vanos, acalou? CIarlcs fcz un uliino csforo.
Acalci.
Ela iirou do lolso do avcnial una ioalIa dc acl c una
icsoura. Coriou o acl cn oiio cdaos.
Lcvanic-sc dissc.
Elc ouviu-a anarroiar o acl c scniiu quc o csfrcgavan.
Arrc! dissc.
Pronio. PonIa-sc dc larriga ara laio cnquanio guardo a
lacia. Vou acalar dc o linar.
Ps-sc cono ial, ouviu-a andar no quario c dcois scniiu a
carcia dos dcdos Ialcis. Era o scu noncnio rcfcrido. Una coisa.
152
Una olrc cqucnina coisa alandonada. O scu sco cndurcccu c
clc acarinIou-o no lcnol frcsco.
Louisc virou-o cono un acoic. OlIou-lIc o vcnirc c riu.
Malandro! AI!, vanos icr saudadcs suas, scnIor CIarlcs,
cra un grandc aninador.
Puou as colcrias c iirou-lIc o ijana.
Un ouco dc agua-dc-colonia no rosio dissc,
csfrcgando-o.
Hojc a ioilciic icn dc scr sunaria. Lcvanic o lrao. Dcn. A
canisa. Agora a ccroula, nao sc agiic assin, nao osso cnfiar-lIc
as ncias.
Fccuou ara julgar a sua olra c dissc con saiisfaao.
Esia lino cono una nocda.
Scra longa a viagcn? indagou CIarlcs con a voz
alicrada.
Provavclncnic rcsondcu cla, vcsiindo-lIc o casaco.
E ara ondc vanos?
Nao sci. Crcio quc vanos arar rincirancnic cn Dijon.
OlIou sua volia.
rcciso nao csqucccr nada. AI!, naiuralncnic, a sua
cara azul. Cosia ianio dcla.
Tirou-a do aarador c dclruou-sc solrc a nala. Era una
cara dc faiana azul con lorlolcias vcrnclIas. Fcalncnic nuiio
loniia.
Vou coloca-la cnirc as canisas ara quc nao sc aria.
Dc-na dissc CIarlcs.
Ela olIou-o con surrcsa c csicndcu-lIc a cara. Elc cgou
ncla, crgucu-sc solrc o coiovclo c lanou-a con ioda a fora conira
a arcdc.
Vandalo! griiou Louisc indignada. Sc nao qucria
lcva-la consigo dcvia icr-na dado!
Nao qucria da-la ncn lcva-la dissc CIarlcs. Ela cncolIcu
os onlros, foi aic oria c alriu-a dc ar cn ar.
Pariinos?
Pariinos. Qucr crdcr o conloio?
Tao dcrcssa! Tao dcrcssa!
Ela voliara a colocar-sc airas dclc; cnurrou o aarclIo, clc
csicndcu a nao ara iocar na ncsa dc assagcn, viu duranic un
noncnio a jancla c un cdao dc arcdc no csclIo, fiado cn
cina da sua calca, dcois nao viu nais nada. Esiava no corrcdor,
airas dc una scric dc aarclIos cn fila ao longo da arcdc; cra
153
cono sc lIc iorccsscn o coraao.
O coricjo s-sc cn narcIa. Esiao a sair, dissc a scnIora
Donnciain. Nao icn nuiia gcnic ara o aconanIar aic sua
uliina norada. Avanan ouco a ouco, una aragcn aos cada
volia; na cova sonlria clas cnurravan os aarclIos aos arcs,
nas Iavia un so clcvador c lcvava icno.
Cono c dcnorado dissc CIarlcs.
Nao ariirao scn vocc, sosscguc dissc Louisc.
O carro funcrario assava sol a jancla; a nulIcrzinIa dc luio
dcvia scr da fanlia, a oricira fccIara cIavc o scu aoscnio,
scguia ao lado dc una nulIcr foric, dc cinzcnio, con un cIacu
dc fcliro azul, a cnfcrncira. O scnIor Donnciain aoiou-sc ao
araciio junio da nulIcr. Viguicr cra un irnao dc caicgoria,
dissc. Cono c quc salcs? AI!, dissc clc con ar dc
inoriancia. E acrcsccniou. DcscnIava iriangulos na ninIa nao
con o olcgar, cada vcz quc nc cunrincniava. A scnIora
Donnciain ccrincniou una scnsaao dc raiva, ouvindo o narido
falar con iania disliccncia dc un norio. AconanIava o cnicrro
con o olIar c cnsou. Polrc Ioncn. Esiava ali csiirado dc
cosias, lcvan-no ara a cova. Polrc Ioncn, c irisic nao icr
fanlia. Fcz o sinal-da-cruz.
Enurraran-no ara a cova cscura, scniira o clcvador dcsccr.
Qucn aric connosco? indagou.
Ningucn daqui dissc Louisc. Dcsignaran ircs
cnfcrnciras do cIalc nornando c nais a Ccorgciic Fouquci, una
norcna alia quc o scnIor ccriancnic conIccc, csia na clnica do
douior Folcrial.
Sin, sin dissc CIarlcs, cnquanio cla o cnurrava
dcvagar ara a cova. Una norcna dc crnas loniias. Nao
arccc nuiio canarada.
Elc iinIa-a olscrvado nuiias vczcs na raia, vigiando un
gruo dc ncninos raquiicos c disiriluindo soaos con cquidadc;
andava dc crnas nuas c usava alcrcaias. Dclas crnas ncrvosas
c avcludadas, clc disscra ara si quc gosiava dc scr iraiado or cla.
Dcscc-lo-ao con cordas ara a cova c ningucn sc inclinara ara
vc-lo, salvo cssa nulIcrzinIa quc ncn scqucr icn un ar nuiio
dcccnic, c irisic norrcr assin; Louisc cnurrou o aarclIo ara
dcniro do clcvador, ja Iavia ouiro ali, no cscuro.
Qucn csia a? crguniou CIarlcs, iscando os olIos.
Pcirus dissc una voz.
AI!, landido! Eniao, dc nudana?
Pcirus nao rcsondcu, Iouvc una sacudidcla, CIarlcs icvc a
scnsaao dc lanar a alguns ccninciros acina do aarclIo,
dcscian cla cova, o soalIo do icrcciro andar ja sc cnconirava
acina da sua calca, dciava a sua vida or laio, clo
154
cscoadouro da ia.
Mas ondc csia cla? crguniou nun curio soluo , ondc
csia Jacquclinc?
Louisc nao arcccu ouvir c CIarlcs rcriniu o cIoro or
causa dc Pcirus. PIilic caninIava, nao odia arar, sc arassc
dcsnaiaria; Cros-Louis caninIava, iinIa nagoado o c dirciio; un
Ioncn assou na rua dcscria, cra cqucno, gorducIo, con ligodc
c cIacu dc alas csirciias, Cros-Louis csicndcu-lIc a nao.
Escuia, salcs lcr?
O Ioncn dcu un ulinIo ara o lado c acriou o asso.
Nao fujas dissc Cros-Louis , nao ic vou concr.
O Ioncn acriou ainda nais o asso. Cros-Louis s-sc a
corrcr airas dclc, csicndcndo-lIc a cadcrncia niliiar. o Ioncn
rcsolvcu corrcr, dando un cqucno griio cono un licIo.
Cros-Louis arou, ficou a coar o cranio alaio da ligadura
suja, vcndo-o afasiar-sc; o Ioncn iornou-sc cqucnino c rcdondo
cono una lola, rolou aic a una csquina, ulou, virou,
dcsaarcccu.
, la, la! dissc Cros-Louis. , la, la!
Nao cIorc dissc Louisc, cnugando-lIc os olIos con o
lcno. Ncn iinIa crcclido quc cIorava. Scniiu-sc cnicrnccido;
cra agradavcl cIorar solrc si ncsno.
Era iao fcliz aqui!
Ningucn o diria olscrvou Louisc. Esiava scnrc a
rcclanar.
Alriu a oria do clcvador c cnurrou-o ara o vcsilulo.
CIarlcs socrgucu-sc solrc os coiovclos, rcconIcccu Toior c a
ncnina Cavalda. Esia csiava alida cono un lcnol. Toior
afundara-sc nas colcrias c fccIava os olIos. Honcns dc lonc
cgavan nos carrinIos, sada do clcvador, c dcsaarccian no
arquc. Un dclcs cIcgou-sc ara o lado dc CIarlcs.
Adcus, loa viagcn dissc Louisc. Mandc-nos un osial
quando cIcgar. E nao sc csquca. a nala con as coisas dc ioilciic
csia junio aos cs, sol a colcria.
O iio ja sc inclinava solrc CIarlcs.
EI! griiou CIarlcs. Muiio cuidado. difcil nao dar
solavancos quando nao sc csia Ialiiuado.
Don, lon dissc o iio , nao c nada difcil. Carrcias na
csiaao dc Dunqucrquc, vagoncics cn Lcns, carroas cn Anzin,
nao fiz ouira coisa na vida!
CIarlcs calou-sc, iinIa ncdo. o iio quc cnurrava o
carrinIo dc Cavalda fc-lo dar una curva solrc duas rodas c roou
o aarclIo na arcdc.
155
Escrc dissc Jacquclinc , cscrc! Sou cu quc vou
conduzi-lo csiaao.
Dcscia a cscada a corrcr, ofcganic.
ScnIor CIarlcs!
OlIava-o nun ciasc irisic, o scu ciio arfava foricncnic,
fingiu quc arranjava as colcrias ara odcr ioca-lo; clc iinIa ainda
alguna coisa na icrra; ondc qucr quc csiivcssc ainda icria isso. un
coraao lon quc coniinuaria a laicr or clc cn Dcrcl, nuna
clnica dcscria.
Eniao dissc clc , alandonou-nc.
OI!, scnIor CIarlcs, nao udc. A scnIora Louisc dcvc
icr-lIc diio.
Dcu a volia ao aarclIo, irisic, diligcnic, lcn firnc solrc as
duas crnas c clc ircncu dc odio. cra una scnrc-cn-c, iinIa
rccordacs vcriicais, clc nao ficaria nuiio icno ao alrigo
daquclc coraao.
Vanos dissc sccancnic. Dcrcssa. conduza-nc.
Enirc dissc una voz fraca.
Maud cnurrou a oria c un odor a voniio acriou-lIc a
gargania. Picrrc csiava csicndido no lclicIc. Esiava anarclo, os
olIos dcvoravan-lIc o rosio, nas arccia calno. Ela fcz un
novincnio dc rccuo, nas doninou-sc c cnirou na calina. Solrc a
cadcira, calcccira dc Picrrc, Iavia una lacia cIcia dc agua iurva
c csunanic.
So voniio llis dissc Picrrc con una voz scn iinlrc.
Ha nuiio icno quc dciici fora iudo o quc iinIa no csinago. Tira
a lacia c scnia-ic.
Maud iirou a lacia rcicndo a rcsiraao c largou-a crio da
ia. Scniou-sc; dciara a oria alcria ara arcjar a calina. Houvc
un silcncio. Picrrc conicnlava con una curiosidadc incnoda.
Nao salia quc csiavas docnic dissc cla ; icria vindo
anics.
Picrrc crgucu-sc solrc o coiovclo.
Esiou un ouco nclIor, nas ainda nuiio fraco. Nao aro
dc voniiar dcsdc onicn. Talvcz dcvcssc concr alguna coisa ao
ncio-dia, quc c quc acIas? Ia cdir una asa dc frango.
Nao sci dissc Maud alorrccida. Dcvcs salcr sc icns
fonc!
Picrrc fiava a colcria con un ar rcocuado.
Evidcnicncnic, odcra csar-nc no csinago, nas odc
ianlcn scrvir ara acalna-lo, c, sc as nauscas voliarcn, icrci
alguna coisa ara voniiar.
Maud olIava-o con csanio. Pcnsava. E rcciso ncsno
156
nuiio icno ara conIcccr un Ioncn.
Pois lcn, dirci ao sicward quc iraga una soa dc lcguncs
c un cdao dc ciio dc frango.
Fiu consirangida c acrcsccniou.
Sc cnsas cn concr c orquc nao csias nuiio docnic.
Houvc un silcncio. Picrrc lcvaniara os olIos c olscrvava-a
con una nisiura dcsconccrianic dc aicnao c indifcrcna.
Diz-nc. csiao na scgunda classc agora?
Qucn ic dissc? crguniou Maud dcsconicnic.
Fuly. Enconirci-a onicn nos corrcdorcs.
Pois c vcrdadc. Esianos na scgunda classc.
Cono arranjaran isso?
Ofcrcccnos un conccrio.
AI! dissc Picrrc.
Nao ccssava dc olIa-la. Esicndcu as naos solrc o lcnol c
dissc doccncnic.
E iu, dornisic con o caiiao?
Quc Iisioria c cssa?
Vi-ic sair da calina, nao odia Iavcr cngano.
Maud scniiu-sc ouco voniadc. Aic ccrio onio nao lIc
dcvia nais clicacs, nas, or ouiro lado, icria sido nais
corrccio rcvcni-lo. Daiou os olIos c iossiu; salia-sc culada c
isso rcavivava a sua icrnura or Picrrc.
Escuia dissc , sc cu iivcssc rccusado, Francc nao icria
conrccndido.
Mas o quc c quc Francc icn a vcr con isso?
Ela crgucu lruscancnic a calca; clc sorria, conscrvava o scu
ar dc curiosidadc cnica. Scniiu-sc ulirajada; icria rcfcrido quc clc
griiassc.
Pois c assin dissc sccancnic ; quando csiou nun
navio, durno con o caiiao ara quc a Orqucsira Daly's ossa
fazcr a iravcssia na scgunda classc. Eis iudo.
Escrou un noncnio quc Picrrc roicsiassc, nas clc nao
dissc alavra. Ela dclruou-sc solrc clc c acrcsccniou con
cncrgia.
Nao sou una rosiiiuia.
Qucn dissc quc cras? Fazcs o quc qucrcs ou odcs. Nao
vcjo nal nisso.
Ela icvc a scnsaao dc una cIicoiada no rosio. Lcvaniou-sc.
AI!, nao vcs nal nisso? Nao vcs nal nisso?
157
Nao, nao vcjo!
Pois c un crro, un grandc crro.
Ha nal, cniao? indagou Picrrc, divcriindo-sc.
AI!, nao icnics airaalIar-nc. Nao Ia nal. orquc
Iavcria? Qucn nc cdc ara nao o fazcr? Por ccrio nao scrao os
iios quc andan airas dc nin ncn as conanIciras, quc sc
arovciian disso, ncn a ninIa nac, quc ja nao ganIa nada c a
qucn nando dinIciro. Mas iu dcvcrias vcr nal nisso, orquc cs o
ncu ananic.
Picrrc juniou as naos solrc a colcria; iinIa un ar falso c
fugidio dc docnic.
Nao griics dissc con doura. Esiou con dorcs dc
calca.
Ela doninou-sc c olIou-o friancnic.
Nao icnIas ncdo, nao griiarci nais. So ic qucro dizcr quc
csia iudo acalado cnirc nos. Has-dc conrccndcr, ja nc rcugna
suficicnicncnic dciar-nc coricjar or aquclc vclIo, c sc nc
iivcsscs insuliado ou iivcsscs iido cna, cu icria acrcdiiado quc
gosiavas un ouco dc nin, isso icr-nc-ia dado coragcn. Mas sc
osso dornir con qucn quiscr, scn quc isso inconodc algucn,
ncn ncsno iu, cniao sou una cadcla, una uia. Pois lcn, ncu
caro, as uias corrcn airas dos loniics c nao dcvcn crdcr
icno con nalandros da iua csccic.
Picrrc nao rcsondcu. ccrrara os olIos. Ela dcrrulou a
cadcira con un oniac c saiu laicndo a oria. Dcslizava,
aoiado ao coiovclo, cnirc vivcndas, clnicas, cnscs faniliarcs;
iudo vazio, as ccnio c vinic janclas do Hoicl Drun csiavan alcrias,
no vcsilulo da vivcnda Mon Dcsir, no jardin da vivcnda Oasis,
docnics aguardavan, dc calca crguida, dciiados nos scus
csquifcs. OlIavan cn silcncio o dcsfilc dos aarclIos. ioda una
nuliidao dc aarclIos quc rodava ara a csiaao. Ningucn falava,
so sc ouvian os gcnidos dos cios c o cIoquc surdo das rodas,
assando da calada ara a csirada. Jacquclinc caninIava
dcrcssa; assaran or una vclIa gorda, rulicunda, quc un
vclIinIo cnurrava cIorando, assaran or Zozo, cra a sua nac
quc o conduzia csiaao.
EI! ! griiou CIarlcs.
Zozo ircncu, socrgucu-sc c olIou ara CIarlcs con os scus
olIos claros c vazios.
Nao icnos soric dissc susirando.
CIarlcs dciou-sc cair dc cosias novancnic; scniia, dirciia c
csqucrda, aquclas rcscnas Iorizoniais, dcz nil cqucnos
cnicrros. Fcalriu os olIos c viu un cdao dc ccu c dcois
ccnicnas dc cssoas s janclas da Crandc-Fuc, quc agiiavan
lcnos. Safados! Nao c 14 dc JulIo. Un voo dc gaivoias iurlilIou,
158
lcrrando acina da sua calca, Jacquclinc assoou-sc airas dclc.
CIorava sol o vcu dc crcc. A cnfcrncira fiava a unica coroa quc
lalouava airas do carro funcrario, ouvia-a cIorar, nao dcvia
dclora-lo nuiio, Ia nais dc dcz anos quc nao o via, nas
guardanos scnrc dcniro dc nos una irisicza cnvcrgonIada c
insaiisfciia quc cscra nodcsiancnic un cnicrro, una rincira
conunIao, un casancnio, ara conscguir cnfin as lagrinas quc
janais ousara rcclanar; a cnfcrncira cnsou na sua nac
araliica, na gucrra, no solrinIo quc ia ariir, na dura condiao
dc cnfcrncira c s-sc a cIorar ianlcn, csiava conicnic, a
vclIinIa cIorava, airas dclas a oricira concava a fungar, olrc
vclIo, iao ouca gcnic ara aconanIa-lo, quc sc icnIa un ar
irisic ao ncnos; Jacquclinc cIorava cnurrando o carrinIo,
PIilic andava, vou dcsnaiar, Cros-Louis andava, a gucrra, a
docna, a noric, a ariida, a niscria; cra doningo, Mauricc
caniava jancla da carruagcn, Marccllc cnirou na asiclaria ara
conrar un saini-Ionorc.
Vocc nao csia nuiio convcrsador dissc Jacquclinc.
Pcnsci quc sc cnirisicccssc un ouco ao dciar-nc.
Scguian cla rua da csiaao.
AcIa quc nao csiou suficicnicncnic cIaicado? Fazcn dc
nin un cnlrulIo, carrcgan-nc ara nao sci ondc, scn cdir a
ninIa oiniao c ainda or cina qucr quc nc cnirisica.
Vocc nao icn coraao.
Dasia dissc clc durancnic. Qucria quc csiivcssc no
ncu lugar. So qucria vcr.
Ela nao rcsondcu c clc viu un iccio cscuro acina da calca.
CIcganos dissc Jacquclinc.
Para qucn aclar? A qucn dcvcria sulicar quc nao nc
lcvcn, farci o quc quiscrcn, nas quc nc dcicn aqui, cla iraiara
dc nin, lcvar-nc-a a asscar c, noiic, far-nc-a a ninIa cqucna
carcia...
AI!, sinio quc vou rclcniar duranic a viagcn.
Mas csia louco dissc Jacquclinc aavorada. Esia
conlciancnic louco, cono odc dizcr cssas coisas? Dcu a volia
ao aarclIo c inclinou-sc solrc clc; clc scniia-lIc a rcsiraao
qucnic.
Vanos! dissc clc a rir. Nada dc nanifcsiacs. Nao c
vocc quc icra alorrccincnios sc cu norrcr. a lcla norcna, salc,
a cnfcrncira do douior Folcrial.
Jacquclinc dissc lruscancnic.
Ela c una fcra; nao inagina iodas as ariidas quc fcz a
Lucicnnc. Vcra cono cla c! E nao adiania fazcr-lIc olIinIos, cla c
ncnos arva do quc cu.
159
CIarlcs cndirciiou-sc c olIou cn volia con rcccio. Havia nais
dc duzcnios aarclIos alinIados na sada. Os carrcgadorcs
cnurravan-nos ara a laiaforna.
Nao qucro ariir nurnurou cnirc dcnics. Jacquclinc
fiou-o suliiancnic, con un ar csgazcado.
Adcus dissc. Adcus, ninIa loncca qucrida.
Elc quis rcsondcr, nas o carrinIo uscra-sc cn novincnio.
Un ircnor crcorrcu-o dos cs nuca; iorccu a calca c viu una
cara vcrnclIa inclinada solrc o rosio.
Escrcva-nc griiou Jaquclinc , cscrcva-nc. Ja csia na
laiaforna, no ncio dc un larulIo dc assolios c griios dc adcus.
Nao c cssc conloio? crguniou angusiiado.
Nao? Quc nais qucr? O Oricnic-Ercsso? dissc o
cnrcgado con ironia.
Mas sao vagcs dc carga! O cnrcgado cusiu.
Voccs nao calcrian nun conloio dc assagciros
clicou. Scria rcciso iirar os lancos, inaginc so.
Os carrcgadorcs cgavan nos aarclIos clas circnidadcs,
iiravan-nos dos carrinIos c iransoriavan-nos aic aos vagcs.
Nos vagcs Iavia cnrcgados dc lonc, curvavan-sc, scguravan
nos aarclIos cono odian c lcvavan-nos ara a cscuridao. O
lclo Sanucl, o Don Juan dc Dcrcl, quc ossua dczoiio faios,
assou crio dc CIarlcs nos lraos dos carrcgadorcs c
dcsaarcccu no furgao, con as crnas no ar.
Mas Ia conloios saniiarios dissc CIarlcs indignado.
Cono sc fosscn nandar conloios saniiarios, cn vcscras
da gucrra, ara iransoriar araliicos.
CIarlcs quis rcsondcr, nas o scu aarclIo lalouou
lruscancnic c clc viu-sc iado dc calca ara laio.
Carrcgucn-nc dirciio griiou.
Os carrcgadorcs uscran-sc a rir, o luraco aroinou-sc,
crcsccu, largaran a corda c o caiao caiu con un rudo nolc na
icrra Iunida. Inclinadas solrc a cova, a cnfcrncira c a oricira
soluavan.
Esias a vcr dissc Doris , iodos clcs sc vao cnlora.
Esiavan scniados no Iall do Ioicl, crio dc un scnIor
condccorado quc lia o jornal. O oriciro dcsccu duas nalas dc clc
dc orco c ousou-as na cnirada, ao lado dc ouiras.
Cinco ariidas dc nanIa dissc con voz ncuira.
OlIa ara as nalas dissc Doris , sao dc clc dc orco.
Essa gcnic nao as ncrccc acrcsccniou con scvcridadc.
Porquc?
160
Dcvcrian csiar colcrias dc ciiqucias.
Mas cniao ja nao sc vcria a clc dc orco dissc Lola.
Jusiancnic. O vcrdadciro luo dcvc cscondcr-sc. Eu, sc
ossussc una assin, nao csiaria aqui.
E ondc csiarias?
Algurcs! No Mcico, na CIina. Coniigo acrcsccniou.
Una nulIcr alia, dc cIacu rcio, airavcssou o Iall, nuiio
agiiada. Criiava.
Mariciic! Mariciic!
a scnIora Dclarivc dissc Lola. Paric Iojc iardc.
Vanos ficar sos no Ioicl; scra divcriido. nudarcnos dc
quario iodas as noiics.
Onicn, no Casino dissc Lola , Iavia so dcz cssoas
ara nc ouvircn. Tanlcn nao nc csforo nais. Pcdi quc os
juniasscn iodos nas ncsas do ccniro c sussurrci-lIcs as ninIas
cancs aos ouvidos.
Doris lcvaniou-sc ara ir vcr as nalas, aalou-as
discrciancnic c voliou.
Porquc sc vao clcs cnlora? dissc clc scniando-sc. Nao
csiarian ior aqui, odc nuiio lcn aconicccr quc as suas casas
scjan lonlardcadas ao cIcgarcn.
Sin, nas sao as suas casas. Nao conrccndcs?
Nao.
Pois c assin. A ariir dc ccria idadc cscran-sc os
alorrccincnios cn casa.
Doris riu c Lola cndirciiou-sc inquicia; conscrvava aquclc
rcccio dc ouirora. quando clc ria, cnsava quc csiivcssc a iroar
dcla.
Porquc ris?
Porquc ic acIo ciraordinaria. Esias a a clicar-nc o quc
scnicn as cssoas dc ccria idadc. Mas nao crcclcs nada disso,
ninIa qucrida, nunca iivcsic un lar!
Nao dissc Lola irisicncnic. Doris cgou-lIc na nao c
lcijou-lIc a alna. Lola corou.
Cono cs gcniil conigo. Ja nao cs o ncsno.
E qucias-ic!
Lola acriou-lIc a nao con fora.
Nao nc qucio, nas gosiaria dc salcr orquc cs iao gcniil.
Porquc csiou a cnvclIcccr dissc clc.
Ela alandonara-lIc a nao; sorria, cncosiada olirona. Elc
scniia-sc conicnic or vc-la fcliz; qucria dciar-lIc una loa
161
lcnlrana. Acariciou-lIc a nao, cnsando. Un ano, so icnIo
nais un ano ara vivcr con cla; scniia-sc cIcio dc icrnura, a
avcniura ja iinIa un salor a assado. Ouirora iraiava-a con
durcza, nas cra orquc iinIan un coniraio iliniiado; isso
alorrccia-o, gosiava dos conronissos dc duraao dcfinida. Un
ano. dar-lIc-ia ioda a fclicidadc quc cla ncrccia, rcararia; dcois
dcia-la-ia, nas nao indcccnicncnic, nao or ouira nulIcr ou
orquc sc Iouvcssc cansado dcla, a coisa arranjar-sc-ia
naiuralncnic, cla roria fora das circunsiancias, orquc
aiingiria a naioridadc c nanda-lo-ian ara a frcnic.
OlIou-a clo canio do olIo. iinIa un ar jovcn, o scu ciio
incIava dc razcr, cnsou con nclancolia. Tcrci sido o Ioncn dc
una so nulIcr. Molilizado cn 40, norio cn 41, nao, cn 42, ois
iinIa dc coniar o icno dc rcaraao, isso qucria dizcr. una
nulIcr cn 22 anos. Trcs ncscs anics sonIava ainda dornir con
nulIcrcs da alia socicdadc; orquc cra un fcdclIo, cnsou con
indulgcncia. Morrcria scn icr conIccido duqucsas, nas nao
lancniava nada. Podcria, nos ncscs vindouros, colcccionar
avcniuras, nas nao cra o caso. Discnsar-nc-ia. Quando so sc
icn dois anos ara vivcr, convcn conccnirarno-nos scriancnic.
Julcs Fcnard disscra ao filIo. Esiuda una so nulIcr, nas
csiuda-a lcn, c conIcccras a nulIcr. Era ncccssario csiudar Lola
con cuidado, no rcsiauranic, na rua, na cana. Passou o dcdo clo
unIo dc Lola, c cnsou. Ainda nao a conIco nuiio lcn. Havia
rccanios do scu coro quc clc ignorava c ncn scnrc salia o quc
cla cscondia na ncnic. Mas iinIa un ano sua frcnic. Ia concar
dcsdc ja. Virou a calca ara cla c considcrou-a aicniancnic.
Porquc nc csias a olIar assin?
Esiou a csiudar-ic.
Nao gosio quc nc olIcs dc nais, icnIo scnrc rcccio dc
quc nc acIcs vclIa.
Doris sorriu-lIc. Dcsconfiava, nao sc Ialiiuava sua
fclicidadc.
Nao ic rcocucs dissc clc. Una viuva cunrincniou-os
sccancnic c dciou-sc cair na olirona, ao lado do scnIor
condccorado.
Pois c, cara scnIora dissc o scnIor , vanos icr un
discurso dc Hiilcr.
Quando?
AnanIa noiic, no Sorialasi.
Drr... Eniao vou dciiar-nc ccdo c cnfiar a calca dclaio
da colcria ara nao o ouvir. Inagino quc nada icnIa dc agradavcl
a dizcr-nos.
Fcccio quc nao.
Houvc un silcncio c clc coniinuou.
162
O nosso grandc crro, concicno-lo cn 36, quando da
rcniliiarizaao da rcgiao rcnana. Era rcciso cnviar ara la dcz
diviscs. Sc iivcsscnos arrcganIado os dcnics, os oficiais alcnacs
iinIan a ordcn dc rciirada no lolso. Mas Sarraui aguardava a
dccisao da Frcnic Poular c csia rcfcria dar arnas aos
conunisias csanIois.
A Inglaicrra nao nos icria aconanIado olscrvou a
viuva.
Nao nos icria aconanIado? Nao nos icria aconanIado?
rcciiu clc, inacicnic. Pois vou crguniar-lIc una coisa,
ninIa scnIora. salc o quc icria fciio Hiilcr, sc Sarraui iivcssc
nolilizado?
Nao sci.
Tcr-sc-ia sui-ci-da-do. Sci-o dc loa fonic; Ia vinic anos quc
conIco un oficial do scrvio dc infornacs.
A viuva ncncou a calca irisicncnic.
Quanias ooriunidadcs crdidas!
E dc qucn c a cula?
AI! fcz cla.
Pois c dissc o scnIor , ois c. A csia no quc da voiar
na csqucrda. O franccs c incorrigvcl. a gucrra laic-lIc oria c
clc rcclana fcrias agas.
A viuva crgucu os olIos. arccia rcalncnic angusiiada.
Eniao acrcdiia ncsno na gucrra?
A gucrra dissc o scnIor con csanio. OI!, vanos
nais dcvagar. Daladicr nao c una criana; fara ccriancnic as
conccsscs ncccssarias. Mas vanos icr os iorcs alorrccincnios.
Safados! nurnurou Lola.
Doris sorriu-lIc con sinaiia. Para cla a qucsiao da
CIccoslovaquia cra nuiio sinlcs. un cqucno as cra aiacado, a
Frana dcvia dcfcndc-lo. Era un ouco ingcnua cn oliica, nas
cra gcncrosa.
Vcn alnoar dissc cla , cssa gcnic cncrva-nc.
Lcvaniou-sc. Elc conicnlou as ancas lclas c forics, cnsou.
A nulIcr. Era a nulIcr, ioda a nulIcr quc ia ossuir noiic.
Scniiu quc un dcscjo violcnio lIc aquccia as orclIas.
Airas dcla, a csiaao c Concz no conloio, os cs solrc o
lanco. Elc cncuriara as dcscdidas. Nao gosio dc lcijos na garc.
Ela dcscia a cscadaria nonuncnial, o conloio ainda csiava na
csiaao, Concz lia funando, os cs solrc o lanco, iinIa saaios
novos dc clc dc vaca. Ela viu os saaios solrc o vcludo cinzcnio
do lanco. fora dc rincira classc; a gucrra da dinIciro. Odcio-o,
cnsou. Scniia-sc scca, oca. Viu, ainda or un insianic, o nar
163
lrilIanic c dcois nais nada. Ioicis sonlrios, iccios, clcciricos.
Pallo, nao dcsas iao dcrcssa! Vais cair.
O cqucno arou nun dcgrau, con un c no ar. Vai visiiar
MaiIicu. Podcria icr ficado nais un dia conigo, nas rcfcriu
MaiIicu. As suas naos qucinavan. Enquanio clc ali csiivcra, fora
un sulcio, agora quc ariiu nao sci o quc fazcr.
Pallo olIou-a nuiio scrio.
O aa ariiu?
Un rclogio dianic dclcs narcava una Iora c irinia c cinco. O
conloio ariira Ia scic ninuios.
Sin dissc SaraI , ariiu.
Vai fazcr a gucrra? crguniou Pallo con os olIos
lrilIanias.
Nao, vai visiiar un anigo.
Mas dcois, vai fazcr a gucrra?
Dcois dissc SaraI vai nandar os ouiros ara a
gucrra.
Pallo dciivcra-sc no uliino dcgrau; dolrou os joclIos c ulou
a cs junios ara a calada, dcois virou-sc c olIou a nac,
sorrindo con orgulIo. Caloiino, cnsou cla. Voliou-sc scn sorrir
c crcorrcu con o olIar a cscadaria nonuncnial. Os conloios
andavan, aravan, ariian ouira vcz, acina da sua calca. O
conloio dc Concz rolava na dirccao lcsic, cnirc cscaras
calcarias, ialvcz cnirc casas. A csiaao csiava dcscria, acina da
sua calca, una grandc lola cinzcnia, cIcia dc sol c funo, un
cIciro a vinIo c fuligcn, os carris rcluzian. Ela laiou a calca,
nao lIc cra agradavcl cnsar naqucla csiaao alandonada no calor
lranco da iardc. En Alril dc 33, clc ariira naquclc ncsno
conloio, vcsiido dc iwccd cinzcnio, Misircss Sinson cscrava-o
cn Canncs, iinIan assado quinzc dias junios cn San Fcno.
Ainda rcfcria isso, cnsou. Un unIozinIo iacicanic roou-lIc
a nao. Alriu-a c fccIou-a solrc o unIo dc Pallo. Daiou os olIos
c conicnlou-o. Vcsiia una llusa con colarinIo narinIciro c
un cIacu dc ano.
Porquc nc csias a olIar assin? indagou Pallo.
SaraI dcsviou a calca c olIou ara a rua. Aavorava-sc or
sc scniir iao dura. una criana, cnsou. Una criana. OlIou-o
dc novo, icniando sorrir, nas nao conscguiu, os scus nailarcs
ccrraran-sc, a sua loca fcz-sc dc nadcira. Os lalios do ncnino
concaran a ircncr c cla crcclcu quc clc ia cIorar. Puou-o
lruscancnic c s-sc a andar a assos largos. O cqucno,
surrccndido, csqucccu as lagrinas, iroiava a scu lado.
Ondc vanos, nana?
Nao sci.
164
Tonou cla rincira rua dirciia. Era una rua dcscria; iodas
as lojas csiavan fccIadas. Acriou ainda nais o asso c virou
nouira rua, csqucrda, con casas cscuras c sujas. E scnrc
ningucn.
Olrigas-nc a corrcr dissc Pallo.
SaraI acriou-lIc a nao scn rcsondcr c arrasiou-o.
Scguiran or una grandc rua dirciia, una rua dc clcciricos. Nao
sc vian auionovcis ncn clcciricos, soncnic coriinas dc fcrro
laiadas c os carris quc lcvavan aic ao orio. Pcnsou quc cra
doningo c docu-lIc o coraao. Puou violcniancnic Pallo clo
unIo.
Mana! gcncu o cqucno. Mana!
Puscra-sc a corrcr ara aconanIa-la. Nao cIorava, nas
csiava lranco c con olIciras; crguia ara cla una fisiononia
csaniada c dcsconfiada. SaraI arou. as lagrinas nolIaran-lIc
as faccs.
Polrc ncnino dissc , olrc cqucno inoccnic!
AgacIou-sc dianic dclc; quc inoriava no quc sc iornaria
nais iardc! Por cnquanio, csiava ali inofcnsivo c fcio, cono una
sonlra ninuscula a scus cs, iinIa un ar dc soliiario no nundo c
Iavia iodo cssc cscandalo nos olIos dclc; afinal dc conias nao
cdira ara nasccr.
Porquc cIoras, nana? Porquc c quc o aa ariiu?
As lagrinas dc SaraI sccaran dc incdiaio c cla icvc voniadc
dc rir. Mas Pallo olIava-a con ar rcocuado.
E isso ncsno, orquc o aa ariiu.
Vanos voliar ara casa logo?
Esias cansado? ainda longc. Vcn. Vcn. Ircnos dcvagar.
Dcran alguns assos c Pallo arou aoniando.
OlIa! dissc nun ciasc quasc doloroso. Era un cariaz
oria dc un cincna iodo azul. Aroinaran-sc. VinIa do Iall
sonlrio c frcsco un cIciro a fornol. No cariaz cowloys
crscguian un cavalciro nascarado, dando iiros dc rcvolvcr.
Mais iiros, nais rcvolvcrcs! Elc olIava, ofcganic; oria o scu
caaccic dcniro cn ouco, cgaria na sua csingarda c corrcria
clo quario, cono sc fossc o landido nascarado. Ela nao icvc a
coragcn dc o arrasiar, virou sinlcsncnic a calca. A noa da
caia alanava-sc na calina dc vidro. Era una nulIcr gorda c
norcna, alida, con olIos ardcnics. No guicIc, airas dos vidros,
Iavia florcs dcniro dc una jarra; fiara arcdc, con unaiscs,
un rciraio dc Folcri Taylor. Un Ioncn dc idadc indcfinida saiu
da sala c aroinou-sc da caia.
Quanio?
Cinqucnia c ircs cniradas dissc cla.
165
E o quc iinIa coniado. E onicn scsscnia c scic. Un lindo
filnc cono csic, con corrcrias c iiros!
As cssoas fican cn casa dissc a noa, cncolIcndo os
onlros.
Un Ioncn arara crio dc Pallo, olIava ara o cariaz,
rcsirando, nas nao arccia vc-lo. Era un iio alio c lvido, dc
rouas rasgadas, con una ligadura cnsangucniada na calca c
lana scca nas naos c na cara. Dcvia vir dc longc. SaraI cgou na
nao dc Pallo.
Vanos dissc.
Esforou-sc or andar lcn dcvagar or causa do cqucno,
nas iinIa voniadc dc corrcr, arccia-lIc quc algucn a olIava or
iras. Dianic dcla os carris rcluzian, o asfalio anolccia ao sol, o ar
ircnia un ouco cn volia do laniao, ja nao cra o ncsno
doningo. As cssoas fican cn casa. Ainda Ia ouco adivinIava,
alcn dos llocos dc casas, avcnidas alcgrcs c sucrloiadas, quc
cIciravan a o-dc-arroz c a ialaco loiro; cla caninIava nuna
calna rua dc arralaldc, ioda una nuliidao invisvcl c roina a
aconanIava. Agora corrian ara o orio, lrancos c dcscrios; o ar
ircnia cnirc nuros ccgos.
Mana dissc Pallo , o Ioncn csia a scguir-nos.
Nao dissc SaraI , faz cono nos. asscia.
Virou csqucrda, c cra a ncsna rua inicrninavcl c fia; nao
Iavia scnao una rua crrando airavcs dc MarsclIa. E SaraI csiava
ncssa rua, ca fora, con una criana; c iodos os narsclIcscs
csiavan dcniro dc casa. Cinqucnia c ircs cniradas.
Ela cnsava cn Concz no riso dc Concz. naiuralncnic, iodos
os franccscs sao covardcs. E quc nais? Fican cn casa, c naiural,
icn ncdo da gucrra c icn razao. Mas cla nao sc scniia voniadc.
Pcrcclcu quc iinIa acriado o asso c quis dininuir a narcIa or
causa dc Pallo. Mas o cqucno uou-a ara a frcnic.
Dcrcssa dissc con voz alafada. Mana!
O quc c? dissc cla sccancnic.
O Ioncn coniinua airas da nos. SaraI virou a calca, c
viu o vagalundo; scguia-os, cra cvidcnic. O scu coraao dcu ulos
no ciio.
Vanos corrcr dissc Pallo.
Ela cnsou na ligadura cnsangucniada c dcu ncia volia
lruscancnic. O iio arou, olIou-os con os scus olIos lrunosos.
SaraI iinIa ncdo. O cqucno agarrara-sc a cla con anlas as
naos c uava-a ara iras con ioda a fora. As cssoas fican cn
casa. Podia cIanar, cdir socorro, ningucn aarcccria.
Prccisa dc alguna coisa? indagou, fiando o vagalundo
nos olIos.
166
Elc sorriu lancniavclncnic c o ncdo dc SaraI csvaiu-sc.
Salc lcr? crguniou clc.
Enircgava-lIc una cadcrncia niliiar. Pallo agarrava-sc s
suas crnas, cla scniia o scu corinIo qucnic.
E cniao?
Qucria salcr o quc csia cscriio a dissc o iio,
nosirando una folIa con o dcdo.
TinIa un ar dc londadc acsar do olIo roo c scni-ccrrado
SaraI conicnlou-o or un noncnio c dcois fccIou a cadcrncia.
Quc dcsgraa dissc o iio, confuso. Quc dcsgraa nao
salcr lcr.
Pois o scnIor icn dc ir ara Monicllicr dissc SaraI.
Ela dcvolvcu-lIc a cadcrncia nas clc nao cgou ncla
incdiaiancnic. Pcrguniou-lIc.
E vcrdadc quc vanos icr gucrra?
Nao sci.
Ela cnsou. clc vai ariir. Dcois cnsou cn Concz. Indagou.
Qucn lIc fcz o curaiivo?
Fui cu ncsno.
SaraI rcnccu a lolsa. Possua alfincics c dois lcnos.
Scnic-sc no asscio dissc con auioridadc.
O iio scniou-sc con dificuldadc.
TcnIo as crnas csadas dissc cono quc cn dcscula.
SaraI rasgou os lcnos. Concz lia L'Hunaniic cn rincira
classc, cs csicndidos solrc o lanco. Vcria MaiIicu c dcois iria a
Toulousc ionar o aviao ara Darcclona. Ela dcsfcz a ligadura
cnsangucniada c iirou-a con alguns ucs. O iio rcsnungou
un ouco. Una crosia ncgra c viscosa csicndia-sc or nciadc do
cranio. SaraI dcu un lcno a Pallo.
Vai luscar agua fonic.
O cqucno corrcu, fcliz or sc afasiar. O iio crgucu os olIos
ara SaraI c dissc.
Nao nc aciccc luiar.
SaraI ousou-lIc doccncnic a nao solrc o onlro. Dcscjara
cdir-lIc crdao.
Sou asior dissc clc.
Quc csia a fazcr cn MarsclIa? Elc sacudiu a calca.
Nao nc aciccc luiar rcciiu. Pallo voliara, SaraI lavou
cono dc o fcrincnio c rcfcz raidancnic o curaiivo.
Lcvanic-sc dissc.
167
Elc lcvaniou-sc. Conicnlava-a con olIos vagos.
Eniao icnIo dc ir ara Monicllicr? Ela cnfiou a nao na
lolsa c iirou duas noias dc ccn francos.
Para a viagcn dissc.
O iio nao cgou logo nclas; olIava-a con aicnao,
rocurando cnicndcr.
Pcguc dissc SaraI, laiinIo c dcrcssa. Pcguc c nao
luic, sc udcr cviiar.
Elc cgou nas noias. SaraI acriou-lIc a nao.
Nao luic. Faa o quc quiscr, volic ara casa, csconda-sc,
nas nao luic.
Elc olIava-a scn cnicndcr. Ela cgou na nao dc Pallo, dcu
ncia volia c coniinuaran a andar. Ao fin dc un noncnio,
voliou-sc. clc conicnlava o curaiivo quc SaraI lanara ara a
sarjcia. Acalou or sc laiar. rccolIcu-o s aaladclas c -lo no
lolso.
Coias dc suor rolavan-lIc clas faccs, dcscian cla fronic c
ian aic as narinas. Acrcdiiara, a rincio, quc fosscn licIos,
dcra una ancada c a nao csnagara lagrinas nornas.
Dcus ncu! dissc o vizinIo da csqucrda. Quc calor!
FcconIcccu a voz, cra dc DlancIard, un aninal!
Fazcn dc roosiio dissc CIarlcs. Dcian os vagcs
ao sol duranic Ioras.
Houvc un silcncio c DlancIard crguniou.
Es iu, CIarlcs?
Sou cu.
Lancniava icr falado. DlancIard adorava as lrincadciras
csiuidas, ascrgia as cssoas con un rcvolvcr dc agua ou
grudava una aranIa dc aclao nas colcrias dos ouiros.
Cono nos cnconiranos! dissc DlancIard.
Sin.
O nundo c cqucno.
CIarlcs rccclcu una golfada dc agua ncsno na cara.
Enugou-sc c cusiu. DlancIard ria.
Crciino! Tirou o lcno c cnugou o cscoo csforando-sc
or rir. o icu rcvolvcr dc agua?
Claro quc c! Nao crrci, Icn? Mcsno na cara. Nao ic
inconodcs, icnIo os lolsos cIcios dcsscs iruqucs. vanos rir
duranic a viagcn.
Quc crciino dissc CIarlcs, rindo fcliz. Quc crciino,
quc criana!
168
DlancIard ancdroniava-o; os aarclIos iocan-sc, sc nc
quiscr lcliscar ou lanar-nc o dc fazcr conicIao nas cosias,
lasiar-lIc-a csicndcr a nao. Nao icnIo soric, cnsou. Tcrci dc
ficar dc solrcaviso duranic ioda a viagcn. Susirou c crcclcu
quc olIava ara o iccio, cra una grandc cIaa sonlria, criada dc
rcgos. Virava o scu csclIo ara iras, csiava rcio cono una
laca dc vidro suja dc funo. CIarlcs crgucu-sc un ouco c dciiou
un olIar sua volia. Havia dciado a oria do vagao alcria; una
luz anarclada lrilIava solrc os coros csicndidos, as colcrias, os
rosios. Mas a zona iluninada cra csiriiancnic liniiada cla
onlrcira da oria. csqucrda iudo csiava cscuro. Canaradas dc
soric, dcvcn icr dado una gorjcia aos carrcgadorcs, icrao ioda a
luz, iodo o ar; dc vcz cn quando, aoiando-sc ao coiovclo, vcrao
una arvorc vcrdc. Tornou a cncosiar-sc, causio; a canisa csiava
nolIada. Sc ao ncnos udcsscn ariir! Mas o conloio csiava ali,
alandonado, cnvolvido no sol. Un cIciro csiranIo alIa odrc
c crfunc dc Houligani fluiuava junio ao cIao. Torcci o
cscoo ara fugir ao odor, quc lIc dava ansias dc voniio, nas o
suor inundou-o, rclaou-sc c a canada dc cIciro fornou-sc dc
novo or cina do scu nariz. La fora Iavia carris c sol c vagcs
vazios nos dcsvios c arlusios colcrios dc ocira. o dcscrio. E nais
adianic cra doningo. Un doningo cn Dcrcl. as crianas
lrincavan na raia, fanlias ionavan cafc con lciic nos cafcs.
cngraado, cnsou, c cngraado. Una voz fcz-sc ouvir do ouiro
lado do vagao.
Dcnis! Dcnis! Ningucn rcsondcu.
Mauricc, csias a?
Houvc un silcncio c a voz concluiu. Os safados!
Algucn gcncu crio dc CIarlcs.
Quc calor.
E una voz rcsondcu, alida c alquclrada, una voz dc docnic
gravc.
Vai nclIorar quando o conloio ariir. Falavan-sc s ccgas
scn sc rcconIcccrcn. algucn dissc con un risinIo.
Assin c quc viajan os soldados.
Novancnic o silcncio. O calor, o silcncio, a angusiia. CIarlcs
viu suliiancnic duas lclas crnas dcniro dc ncias dc fio lranco,
o scu olIar suliu ao longo do avcnial. cra a lcla cnfcrncira.
Acalava dc sulir ara o vagao. Scgurava una nala con una das
naos c con a ouira un lanquinIo; asscava un olIar irriiado
sua volia.
una loucura dissc , ura loucura.
O quc, o quc? indagou una voz rudc do lado dc fora.
Sc iivcsscn rcflcciido or un insianic, icrian
conrccndido quc nao sc dcvian juniar as nulIcrcs con os
169
Ioncns.
Puscnos cono nos nandaran.
E cono qucrcn quc iraic dclcs, uns dianic dos ouiros?
Dcvia csiar aqui, ncssa aliura.
Nao osso csiar cn ioda a aric. Traiava dc rcgisiar as
lagagcns.
Quc confusao dissc o Ioncn.
E caso ara dizcr isso.
Houvc un silcncio c cla coniinuou.
O scnIor vai cIanar o scu conanIciro. iransoriarao os
Ioncns ara o uliino vagao.
Escrc a! A scnIora aga o iralalIo sulcncniar?
Farci qucia dissc cla sccancnic.
Pois faa, ninIa lclcza, inorio-nc nuiio con a sua
qucia, crcclc?
A cnfcrncira cncolIcu os onlros c afasiou-sc, andou con
cuidado or cnirc os docnics c foi scniar-sc no scu lan-quinIo,
nao longc dc CIarlcs, lcira do rcciangulo dc luz.
EI! CIarlcs! dissc DlancIard.
Quc c?
Ha nulIcrcs aqui. CIarlcs nao rcsondcu.
E cono c quc cu vou fazcr dissc DlancIard cn voz alia
sc iivcr voniadc dc cagar?
CIarlcs corou dc odio c vcrgonIa, nas cnsou no o dc
conicIcs c cniiiu un risinIo cunlicc.
Vcrificou-sc un novincnio ao nvcl do cIao, scn duvida iios
quc iorcian o cscoo ara vcr sc iinIan vizinIas. Mas, no
conjunio, una csccic dc nal-csiar csava solrc o vagao. Os
cocIicIos arrasiaran-sc c ciinguiran-sc. Cono c quc cu vou
fazcr, sc iivcr voniadc dc cagar? CIarlcs scniia-sc sujo or dcniro,
un acoic dc irias colanics c nolIadas. sc iivcssc dc cdir a
lacia dianic das nulIcrcs, quc vcrgonIa! Trancou-sc or dcniro,
cnsou. Agucniarci aic ao fin. DlancIard rcsirava con rudo, o
scu nariz iocava una nusicazinIa inoccnic; Dcus ncu, sc
udcssc dornir! CIarlcs icvc un noncnio dc cscrana, iirou un
cigarro do lolso, accndcu un fosforo.
Quc c isso? indagou a cnfcrncira.
Largara o iricoi solrc os joclIos. CIarlcs via-lIc a fisiononia
carrancuda nuiio acina c nuiio longc dclc, nuna sonlra
azulada.
Esiou a accndcr un cigarro rcsondcu. A sua voz
arcccu-lIc cngraada c indiscrcia.
170
AI!, nao. Nao sc funa aqui.
CIarlcs aagou o fosforo c iacicou sua volia con a onia
dos dcdos. Enconirou cnirc duas colcrias una ialua Iunida c
rugosa quc arranIou con a unIa, anics dc dciiar fora o cqucno
cdao dc nadcira scnicarloni-zado; suliiancnic, cssc coniacio
afigurou-sc-lIc Iorrvcl, juniou novancnic as naos solrc o ciio c
cnsou. Esiou no cIao. Mcsno no cIao. Sol as ncsas c
cadciras, sol os cs das cnfcrnciras c dos carrcgadorcs,
csnagado, confundido con a lana c a alIa, iodos os licIos quc
frcqucnian as frincIas do soalIo odian sulir-lIc ara o vcnirc.
Agiiou as crnas, rasou os salios no aarclIo.
Dcvagar ara nao dcscriar DlancIard. O suor cscorria-lIc
clo ciio; cncolIcu os onlros sol a colcria. Esscs forniguciros
inquicios nas coas c nas crnas, cssas rcvolias violcnias c vagas
dc iodo o scu coro, iinIan-no aiorncniado scn ccssar, nos
rinciros icnos dc Dcrcl. Dcois acalnara-sc. csqucccra as
crnas, acIara naiural scr cnurrado, rodado, carrcgado,
iornara-sc una coisa. Scra quc isso vai voliar?, cnsou con
angusiia. Scra quc vai voliar? Esicndcu as crnas, ccrrou as
alclras. Era rcciso cnsar. Sou acnas una cdra, sou una
cdra, una cdra. As suas naos crisadas alriran-sc, scniiu o
coro cirificar-sc lcniancnic sol a colcria. Una cdra cnirc
cdras.
Socrgucu-sc solrcssaliado, dc olIos alcrios, cscoo duro.
Iouvcra una sacudidcla, cn scguida un rangcr dc fcrros c rudos
dc rodas, nonoionos, calnanics cono a cIuva. uscra-sc cn
narcIa. Passava ao lado dc alguna coisa; la fora Iavia oljccios
solidos c cncIarcados dc sol, quc dcslizavan clos vagcs;
sonlras indisiinias, a rincio lcnias, a scguir nais raidas,
scnrc nais raidas, corrian cla arcdc luninosa, cn frcnic da
oria alcria; dir-sc-ia una icla dc cincna. A luz cnalidcccu un
ouco, acinzcniou-sc c suliiancnic inicnsificou-sc con violcncia.
Esianos a sair da csiaao. CIarlcs scniia dorcs no cscoo, nas
csiava nais calno. Dciiou-sc novancnic, lcvaniou os lraos c dcu
ao scu aarclIo una volia dc novcnia graus. Via agora, no canio
csqucrdo do csclIo, un cdao dc rcciangulo iluninado. Isso
lasiava-lIc; aqucla sucrfcic lrilIanic vivia, cra ioda una
aisagcn. Ora a luz ircnia c cnalidccia, cono sc fossc aagar-sc,
ora cndurccia, fiava-sc c assunia o asccio dc una canada dc
ocrc; c dcois, dc vcz cn quando, ircnia or iniciro, airavcssada
or ondulacs ollquas c cono quc cnrugada clo vcnio. CIarlcs
olIou-a longancnic; ao fin dc un insianic scniiu-sc lilcrio, cono
sc csiivcssc scniado no csirilo do vagao, crnas lalouando c
olIando ara o dcsfilc das arvorcs, dos canos, do nar.
DlancIard! nurnurou.
Nao Iouvc rcsosia. Escrou un ouco c sorou.
Esias a dornir?
171
DlancIard nao rcsondcu. CIarlcs dcu un susiro dc razcr
c disicndcu-sc, conlciancnic dciiado, orcn scn crdcr o
csclIo dc visia. Dornc, dornc. Quando cnirou, nal sc susiinIa;
dciara-sc cair no lanco, nas os scus olIos cran duros, dizian.
nao nc alaicrao. Enconcndou o scu cafc con un ar colcrico, Ia
iania gcnic quc cncara os criados dc cafc cono ininigos. gcnic
nova, quc cnsa quc a vida c una luia; lcran isso nos livros,
luian cniao nos cafcs, cnconcndan una grosclIa con un olIar
dc ncicr ncdo.
Un cafc cdiu Fcli c dois ancricanos.
Ela conriniu os loics c fcz girar a nanivcla. Fcli iscou os
olIos c aoniou ara o raazinIo quc dornia. Nao c una luia, c
un aniano, un sinlcs novincnio c afundano-nos, nas clcs
nao salcn isso, nccn-sc nuiio, a rincio, isso faz con quc sc
afundcn nais dcrcssa; cu fui assin, nci-nc nuiio, agora csiou
vclIa, crnanco nuiio quicia, dc lraos csicndidos ao longo do
coro, na ninIa idadc ja nao nos afundanos nuiio. Dornia dc
loca alcria, o qucio cndia-lIc solrc o ciio, nao iinIa nada dc
loniio, as alclras vcrnclIas c incIadas, o nariz roo, davan-lIc
un asccio dc carnciro. AdivinIci logo quando o vi cnirar na sala
vazia, cono un ccgo con cssc sol la fora c iodos csscs frcgucscs
na cslanada; cu dissc logo. vai cscrcvcr una caria ou cniao
cscra una nulIcr, ou cniao c qualqucr coisa quc vai nal. Elc
crgucu a nao conrida c alida, afugcniou as noscas scn alrir
os olIos; nao Iavia noscas. Scnic-sc irisic ncsno no sono; os
alorrccincnios nunca nos largan, cu csiava scniada no lanco,
conicnlava os carris c o iuncl, Iavia un assaro a caniar c
csiava gravida, irisic, ja nao iinIa olIos ara cIorar, ncn
dinIciro, so o ncu lilIcic, adorncci, sonIci quc nc naiavan, quc
nc uavan clos calclos, cIanando-nc vagalunda, c dcois o
conloio cIcgou c cu suli. s vczcs, cnso quc clc icra o scu
alono, un vclIo ocrario, un invalido, quc nao sc lIc odcra
rccusar, s vczcs acIo quc icniarao nao lIcs dar nada, clcs sao
duros; c cu aqui, vclIa, ja nao nc nco nais, nas icnIo idcias.
Esia vcsiido cono un raaz rico, icn ccriancnic una nana ara
lIc ionar conia das coisas, nas os scus saaios csiao colcrios dc
o. quc icra fciio? Por ondc icra andado? Os noos icn sanguc
qucnic, sc clc nc iivcssc diio. Daic, cu icria naiado ai c nac,
cono sc odc scr calcuda, qucn salc sc nao assassinou una
vclIa cono cu, scra rcso cla ccria, clc nao icn fora; virao
lusca-lo aqui c o Maiin ullicara a sua foiografia, una carinIa dc
nalandro, nada arccida con clc, c Iavcra scnrc qucn diga. icn
ncsno cara dc assassino. E cu digo-lIc. ara , os condcnar c
rcciso nao os icr visio dc crio, orquc, quando os vinos
afundarcn-sc un ouco nais cn cada dia, cnsanos quc
ningucn odc nada c quc afinal c o ncsno, ionar un cafc con
lciic na cslanada dc un cafc ou fazcr ccononias ara conrar
una casa, ou assassinar a nac. O iclcfonc iocou, cla
172
solrcssaliou-sc.
Qucro falar con a scnIora Cuzin.
Sou cu.
Fccusaran-nc o alono dissc Juloi.
Nao c ossvcl!
Fccusaran.
Mas un invalido, un vclIo ocrario! Quc foi quc ic
disscran?
Quc nao iinIa dirciio.
OI!
Aic logo noiic.
Fccusaran-lIc o alono. Un invalido, un vclIo ocrario,
disscran-lIc quc nao iinIa dirciio. Agora vou-nc alorrcccr dc
vcrdadc, cnsou. O raaz roncava, iinIa un ar iolo c scnicncioso.
Fcli saiu lcvando na landcja os dois ancricanos c o cafc;
cnurrou a oria c o sol cnirou, o csclIo ciniilou cn cina do
dorninIoco, dcois a oria fccIou-sc dc novo, o csclIo
aagou-sc, ficaran os dois sozinIos. Quc icra fciio? Por ondc icra
andado? Quc scra quc lcva na nala? Vai agar agora; vinic anos,
irinia anos, a ncnos quc norra na gucrra, olrc raaz, csia na
idadc dc scr cIanado. Dornc, ronca, sofrc, na cslanada ioda a
gcnic fala dc gucrra, o ncu narido nao rccclcra o alono. Picdadc,
dissc cla, icndc icdadc dc nos, olrcs Ioncns!
Piiicau! griiou o raaz.
Acordara solrcssaliado, olIou-a duranic un insianic, dc loca
alcria, dcois fccIou os nailarcs con rudo, nordcu os lalios,
iinIa un ar inicligcnic c naldoso.
Faaz!
Fcli nao ouvia; cla via-o na cslanada, clc ia c vinIa, ionava
noia dos cdidos. O jovcn crdcu a sua scgurana, laicu na
ncsa, virando a calca dc un lado ara o ouiro cono sc csiivcssc
cncurralado. Elc icvc cna.
un franco dissc cla, da caia.
Elc dciiou-lIc un olIar dc odio, lanou una nocda dc cinco
francos ara a ncsa, cgou na nala c saiu a cocar. O csclIo
ciniilou, un lafo dc griios c calor cnirou na sala; a solidao
ianlcn. Ela olIou ara as ncsas, csclIos c oria, iodos aquclcs
oljccios conIccidos quc nao nais odcrian rcicr o scu
cnsancnio. Pronio, vou-nc alorrcccr dc vcrdadc.
Elc viu-sc inundado dc luz. Algucn fiava no scu rosio a luz
dc una lanada dc lolso. Virou a cara c grunIiu. A lanada
virara ara o cIao; s-sc a iscar os olIos. Airas dcssc sol, un
olIo calno c inlacavcl fiava-o, cra inacciiavcl.
173
Quc Ia?
clc ncsno olscrvou una voz canianic.
Una nulIcr. O fardo ollongo ninIa dirciia c una nulIcr.
Tcvc un ninuio dc saiisfaao, dcois cnsou cncolcrizado quc cla
o fulninara cono un oljccio, asscou aqucla luz or nin cono sc
cu fossc un nuro. Dissc sccancnic.
Nao a conIco.
Ja nos cnconiranos nuiias vczcs. A lanada aagou-sc.
Coniinuava ofuscado, rodclas roas giravan-lIc nos olIos.
Nao osso vc-la.
Pois cu vcjo-a, ncsno scn a lanada.
A voz cra jovcn c loniia, nas clc dcsconfiava. Fcciiu.
Nao osso vc-la; ofuscou-nc.
Eu vcjo no cscuro dissc cla con orgulIo.
allina? Ela riu.
Allina? Nao icnIo olIos vcrnclIos ncn calclos lrancos,
sc c o quc qucr dizcr.
TinIa un soiaquc accniuado c fazia dc iodas as suas frascs
inicrrogacs.
Qucn c vocc?
AdivinIc. Nao c nuiio difcil; ainda aniconicn nc
cnconirou c nc olIou con odio.
dio? Nao odcio ningucn.
Cono nao. AcIo quc aic odcia iodo o nundo.
Escrc! Nao iinIa una clc? Ela coniinuava a rir.
Esicnda a nao. Toquc.
Elc csicndcu o lrao c iocou nuna nassa infornc. Era a clc,
sol a clc Iavia ccriancnic colcrias, dcois nonics dc rouas c
or fin o coro lranco c nolc, un caracol, a lcsna dcniro da
caraaa. Cono dcvc scniir calor! Acariciou un ouco a clc c dcla
calou un crfunc norno c csado. Acariciava a clc a coniraclo
c csiava conicnic.
Vocc c loira dissc iriunfalncnic , usa lrincos dc ouro.
Ela riu c accndcu a lanada dc novo. Mas, dcsia fciia,
virara-a ara o rorio rosio. O novincnio do conloio sacudia a
lanada na sua nao c a luz sulia c dcscia do ciio fronic,
assava clos lalios, iniados, dourava un ligciro luo na
conissura dos lalios, rosava un ouco as narinas. Os clios
dolrados c iniados dc rcio crguian-sc cono aiinIas cn cina
das alclras incIadas, dir-sc-ian dois insccios dc cosias.
Era loira. os calclos cran una nuvcn fria cn volia da
174
calca. Scniiu un acrio no coraao, cnsou. lcla, c rciirou
lruscancnic a nao.
Esiou a rcconIccc-la. Havia scnrc un vclIo quc a
cnurrava. Vocc assava scn olIar ara ningucn.
Via-o nuiio lcn or iras das csianas. Ela crgucu un
ouco a calca c clc rcconIcccu-a inicirancnic.
Nunca inaginci quc udcssc olIar ara nin dissc.
Vocc arccia iao rica, iao acina dc nos; cnsava quc csiivcssc na
Pcnsao Dcaucairc.
Nao. Esiava no Mon CIalci.
Nao odia cscrar cnconira-la nun vagao dc carga. A luz
aagou-sc.
Sou nuiio olrc dissc cla.
Elc csicndcu a nao c aoiou-sc doccncnic na clc.
E isio?
iudo o quc rcsia.
Enirara novancnic na cscuridao. Un acoic, infornc c
sonlrio. Mas iinIa ainda nos olIos a inagcn dcla. Juniou dc
novo as naos solrc o vcnirc c s-sc a olIar ara o iccio.
DlancIard roncava ao dc lcvc; os docnics convcrsavan cn gruos
dc dois ou ircs; o conloio rolava gcncndo. Era olrc c docnic,
csiava dciiada no vagao dc carga, vcsiian-na c dcsian-na cono a
una loncca. Era lcla. Dcla cono una csircla dc cincna. A scu
lado, ioda cssa lclcza IunilIada, cssc coro csguio, uro c
consurcado. Era lcla. Caniava cn nusic-Ialls c vira-o or cnirc
os clios, c dcscjara conIccc-lo; cra cono sc o iivcsscn rccolocado
cn c, solrc os dois cs.
Era caniora? indagou lruscancnic.
Caniora? Nao, sci iocar iano.
Pcnsci quc fossc caniora.
Sou ausiraca. Todo o ncu dinIciro ficou la, nas naos dos
alcnacs. Alandonci a usiria dcois do AnscIluss.
Ja csiava docnic?
Ja. Os ncus ais iroucran-nc dc conloio. Cono Iojc, so
quc cra un dia claro c cu csiava csicndida nun lanco dc rincira
classc. Avics alcnacs assavan or cina dc nos, cnsavanos quc
ian lanar lonlas. A ninIa nac cIorava, cu csiava dc cosias,
scniia o ccu csar solrc nin airavcs do iccio. Foi o uliino
conloio quc dciaran sair.
Dcois?
Dcois vin ara ca. A ninIa nac csia cn Inglaicrra,
rccisa dc ganIar a vida.
175
E o vclIo quc a cnurrava?
Un idioia dissc con voz dura.
Eniao csia sozinIa?
SozinIa. Elc rcciiu.
So no nundo c scniiu-sc foric c duro cono un carvalIo.
Quando soulc quc cra cu?
Quando accndcu o fosforo.
Nao sc qucria alandonar alcgria. A alcgria cra csada c
indifcrcnciada, csiava quasc csquccida; cla c quc conunicava
aquclc ircnorzinIo acido sua voz. Mas guardava-a ara a noiic,
qucria goza-la soliiario.
Viu a luz na arcdc?
Vi dissc cla. Conicnlci-a duranic una Iora.
OlIc, olIc. c una arvorc.
Ou un osic iclcgrafico?
O conloio nao csia a andar.
Nao. Esia con rcssa?
Nao. Nao sc salc ara ondc sc vai.
Nao, or ccrio dissc cla jovialncnic. A sua voz ianlcn
ircnia.
Afinal dissc clc , nao sc csia nal assin, aqui.
Tcnos ar. E cssas sonlras quc assan disiracn-nos.
Lcnlra-sc do niio da cavcrna?
Nao. Quc niio c cssc?
Sao cscravos acorrcniados no fundo dc una cavcrna. Vccn
sonlras na arcdc.
Porquc csiao acorrcniados?
Nao sci. Esia cn Plaiao.
Sin, Plaiao... dissc cla con un ar vago.
Ensinar-lIc-ci qucn c Plaiao, cnsou con cniusiasno.
Doa-lIc un ouco a larriga, nas fazia voios ara quc a viagcn
nao icrninassc nunca.
Ccorgcs sacudiu o irinco da oria. Via airavcs do vidro un
sujciio dc ligodc c una nulIcr con una ioalIa cnrolada na
calca, lavavan cIavcnas c coos airas do lalcao. Un soldado
assava clo sono a una das ncsas. Ccorgcs uou violcniancnic
o irinco c o vidro ircncu, nas a oria nao sc alriu. A nulIcr c o
iio nao arccian ouvir.
Nao alrirao...
Voliou-sc. un Ioncn gordo, naduro, olIava-o sorrindo.
176
Usava faio rcio, olainas, un cIacu nolc c colarinIo cngonado.
Ccorgcs nosirou-lIc o aviso. A caniina alrc s cinco.
Sao cinco c dcz.
O Ioncn cncolIcu os onlros. Trazia a iiracolo una sacola
volunosa c una nascara aniigasica, alria os lraos, con os
coiovclos crguidos.
Elcs alrcn quando qucrcn.
O aiio da cascrna csiava cIcio dc Ioncns dc ncia-idadc quc
arccian alorrccidos. Muiios asscavan sozinIos, olIando ara o
cIao. Uns usavan caoic niliiar, ouiros calas dc caqui, ouiros
irajcs civis, con ianancos novos cn folIa, quc laiian con rudo
no asfalio. Un sujciio alio, ruivo, quc iivcra a soric dc conscguir
irajos conlcios, caninIava cnsaiivo, dc naos nos lolsos; o
cIacu dc landa, dava-lIc un ar dc dcsordciro. Un icncnic
assou clos gruos c dirigiu-sc caniina.
Ainda nao foi luscar a sua farda? crguniou o laiinIo
c gordo.
Puava as corrcias da sacola a fin dc a assar ara as cosias.
Ja nao icn nais nada. O iio cusiu.
A nin dcran-nc isio. Morro alafado ca dcniro, con csic
sol dc noric. Quc dcsordcn. Ccorgcs fcz sinal ara o oficial.
Fazcnos-lIc coniincncia?
Cono? Afinal nao osso iirar o cIacu!
O oficial assou ao lado dclcs scn ara clcs olIar. Ccorgcs
aconanIou con os olIos o dorso nagro c scniiu-sc alaiido.
Fazia calor, as vidraas dos cdifcios niliiarcs csiavan iniadas dc
azul; airas dos nuros lrancos, Iavia csiradas lrancas, canos dc
aviaao vcrdcs, a crdcr dc visia, ao sol; os nuros da cascrna
rccoriavan nos rados una cqucna raa rasa c ocircnia, ondc
os Ioncns giravan cono nas ruas dc una cidadc. Era a Iora cn
quc a sua nulIcr alria as crsianas. o sol cnirava cla sala dc
janiar. O sol csiava cn ioda a aric. nas casas, nas cascrnas, nos
canos. Murnurou. Scnrc a ncsna coisa. Mas nao salia
nuiio lcn cn quc consisiia cssa ncsna coisa. Pcnsou na gucrra c
crcclcu quc nao iinIa ncdo dc norrcr. Un conloio aiiou ao
longc c foi cono sc algucn lIc sorrissc.
Escuic dissc.
O quc?
O conloio.
O gorducIinIo olIou-o scn cnicndcr, iirou un lcno do lolso
c s-sc a cnugar a fronic. O conloio iornou a aiiar. Pariia,
cIcio dc civis, dc nulIcrcs lclas, dc crianas; os canos
dcslizavan, inofcnsivos, clos vidros das janclas. O conloio aiiou
c dininuiu a narcIa.
177
Vai arar dissc CIarlcs.
Os cios guincIaran c o conloio arou. O novincnio
cscorrcu dc CIarlcs, quc ficou scco c vazio cono sc Iouvcssc
crdido iodo o sanguc, csvaiu-sc.
Nao gosio quc os conloios arcn dissc.
Ccorgcs cnsava nos conloios dc assagciros quc dcsccn
ara o sul, ara o nar, ara as casas lrancas lcira-nar; CIarlcs
scniia o cain vcrdc quc crcscia cnirc os carris, scniia-o airavcs
das cIaas dc fcrro, via no rcciangulo luninoso, rccoriado no
vagao, rados vcrdcs a crdcr dc visia, o conloio csiava rcso nos
canos cono un navio nos gclos, o cain ia sulir clas rodas,
assar clas frincIas, or cnirc as ialuas, airavcssar dc lado a
lado o conloio inovcl. O conloio rcso na arnadilIa aiiava,
aiiava lancniavclncnic; o aiio longnquo arrasiava-sc
ociicancnic; o conloio rodava dcvagarinIo, a calca do vizinIo
dc Mauricc ircnia dcniro do colarinIo anarclado, cra un iio
gordo quc cIcirava a alIo, caniara a Inicrnacional dcsdc o
noncnio da ariida c lclcra dois liiros dc vinIo. Acalou or sc
inclinar solrc o onlro dc Mauricc, roncando. Mauricc csiava con
nuiio calor, nas nao ousava nccr-sc; csiava angusiiado or
causa dcssc calor, do vinIo lranco c do sol quc o ccgava airavcs
dos vidros cnocirados, c cnsava. Cosiaria dc ja icr cIcgado.
Os olIos ardcran-lIc, iornaran-sc vidrados c duros, ccrrou as
alclras; ouvia o sanguc laicr-lIc nos ouvidos c o sol
airavcssava-lIc as alclras; scniia aroinar-sc dclc un sono
lranco, suado, ofuscanic, os calclos do conanIciro fazian-lIc
coccgas no cscoo c no qucio, cra una iardc scn cscrana. O
iio gordo iirou una foiografia da caricira.
MinIa nulIcr dissc.
Era una nulIcr scn idadc, nada sc odia dizcr dcla.
Tcn saudc olscrvou Ccorgcs.
Conc or quairo.
Pcrnanccian un dianic do ouiro, indccisos. Ccorgcs nao
alincniava sinaiias or clc, quc fungava ao falar, nas iinIa
voniadc dc lIc nosirar o rciraio da filIa.
Casado?
Sin.
Con filIos?
Ccorgcs olIou-o scn rcsondcr, algo zonlcicirancnic.
Dcois ncicu lruscancnic a nao no lolso, c cgou nuna
foiografia da caricira.
Vocc icn unas loias nagnficas dissc o iio, scgurando
a foiografia Hao-dc scr-lIc uicis.
TcnIo calos rcsondcu Ccorgcs con Iunildadc. AcIa
178
quc nc dciarao usa-las?
Naiuralncnic, clcs nao icn la loias ara iodos.
Conicnlou as loias or un noncnio, dcois dcsviou o olIar
con cna c fiou-o na foiografia. Ccorgcs scniiu quc o ouiro
corava.
Quc lcla criana dissc. Quanio csa?
Nao sci.
Considcrava con csiuor o iio gordo quc scgurava a
foiografia c dciava cair ncla o scu olIar dcscolorido. Dissc.
Quando cu voliar, nao nc rcconIcccra...
E ossvcl. A ncnos quc...
A ncnos quc?
Eniao? dissc Sarraui. Conco?
Virava a folIa na nao. Daladicr afiara un fosforo con o
canivcic c cnfiara-o cnirc dois dcnics. Nao rcsondia, cncolIido na
cadcira.
Conco?
a gucrra dissc Donnci doccncnic. a gucrra
crdida.
Daladicr ircncu c fiou cn Donnci un olIar csado. Donnci
susicniou-o inoccnicncnic, con os scus olIos claros c rasos.
Parccia un ianandua. CIancniicr dc Filcs c Fcynaud assisiian
dc nais longc, silcnciosos, dcsarovando. Daladicr cncolIcu-sc
conlciancnic.
Conccc grunIiu con un gcsio nolc.
Sarraui lcvaniou-sc c saiu da sala. Dcsccu a cscada,
cnsando quc a calca lIc doa. Esiavan iodos ali, calaran-sc ao
vc-lo c assuniran una aiiiudc rofissional. Corja dc inlccis,
cnsou Sarraui.
Vou lcr o conunicado.
Houvc un runor quc clc arovciiou ara linar os oculos.
Dcois lcu.
O ConsclIo dc Calincic ionou conIccincnio da cosiao
do scnIor rcsidcnic c do scnIor Ccorgcs Donnci accrca do
ncnorando cnircguc ao scnIor CIanlcrlain clo cIancclcr do
FcicI. Arovou or unaninidadc as dcclaracs quc os scnIorcs
douard Daladicr c Ccorgcs Donnci sc rocn cnircgar cn
Londrcs, ao Covcrno inglcs.
Pronio, cnsou CIarlcs. Esiou con voniadc dc cagar.
Aconicccra dc rccnic. o vcnirc cncIcra-sc, ia rclcniar.
Sin dissc clc , cnso cono vocc.
179
As vozcs sulian aralclancnic, scrcnas. Cosiaria dc sc
rcfugiar or conlcio na sua roria voz, scr acnas una voz
gravc junio da lcla voz canianic c loira. Mas Iavia rincirancnic
aquclc calor, aqucla inscgurana aliianic, aquclc acoic dc
naicrias nolIadas quc lorlulIavan nos inicsiinos. Houvc un
silcncio; cla sonIava a scu lado, frcsca, inconscicnic, clc crgucu a
nao con rccauao c assou-a cla icsia Iunida. AI!, gcncu
suliiancnic.
Quc foi?
Nada. o ncu vizinIo quc csia a roncar.
Aquilo ionara-lIc o vcnirc cono un accsso dc riso, una
voniadc violcnia c sonlria dc sc alrir, dc cIovcr or laio; una
lorlolcia dcsnoricada laiia as asas cnirc as suas nadcgas.
Acriou-as c o suor cscorrcu-lIc clo rosio, cnirou-lIc clas
orclIas, fcz-lIc coccgas na cara. Vou largar iudo, cnsou
aicrrorizado.
Vocc arou dc falar dissc a voz loira.
Eu... cu crguniava a nin ncsno... orquc c quc nc
dcscjou conIcccr.
Vocc icn uns lclos olIos arroganics dissc cla. E alcn
disso, qucria salcr orquc nc odiava.
Elc dcslocou ligcirancnic os rins, ara cnganar a ncccssidadc,
c dissc.
Odiava ioda a gcnic orquc sou olrc. TcnIo un gcnio
dcsgraado.
Aquilo cscaara-lIc sol o inulso da ncccssidadc; alrira-sc
or cina. Por cina ou or laio, rccisava dc sc alrir.
TcnIo un gcnio dcsgraado. Sou un invcjoso. Nunca
disscra iudo. A ningucn. Ela iocou-lIc na nao con a onia dos
dcdos.
Nao nc odcic. ianlcn sou olrc.
Un frcniio crcorrcu-lIc o sco. nao cra or causa daquclcs
dcdos nagros c qucnics na sua nao, vinIa dc nais longc, do
grandc quario nu, lcira-nar. Elc cIanava. Jacquclinc cIcgava,
iirava as colcrias, dcslizava-lIc a lacia sol os rins, via-o
liqucfazcr-sc c, or vczcs, cgava-lIc no Masicr Jacl cnirc o
olcgar c o indicador, clc adorava isso.
Agora, a sua carnc csiava condicionada, Ialiiuara-sc quilo;
iodas as suas voniadcs cran cnvcncnadas or un langor acido dc
sc alrir sol un olIar rofissional. Eis o quc sou, cnsou. E
crdcu a coragcn. TinIa Iorror dc si ncsno, sacudia a calca c o
suor qucinou-lIc os olIos. Nao ariiria nunca, aquclc conloio?
Parccia-lIc quc, sc iivcssc rcconcado a andar, icria dciado ali os
scus iurvos c dolorosos dcscjos c agucniado nais un ouco.
Alafou un gcnido. sofria, ia rasgar-sc cono un cdao dc ano;
180
acriou cn silcncio a docc nao iao nagra. Maos dc asia dc
ancndoas cgan cn Masicr Jacl con concicncia, Masicr Jacl
culia, indolcnic, a calca ligcirancnic inclinada, una cnrcgada
dc salsicIaria cga, cnirc os dcdos, na linguia do scu lciio dc
gclcia. NuzinIo. Fcndido. Visio. Una casca dc fruio quc csioira. A
Prinavcra. Quc Iorror! Dcicsiava Jcanninc.
Cono icn as naos qucnics! dissc a voz.
Esiou con fclrc.
Algucn gcncu doccncnic ao sol, un dos docnics csicndidos
crio da oria. A cnfcrncira lcvaniou-sc c dirigiu-sc a clc,
assando or cina dos coros. CIarlcs crgucu o lrao csqucrdo,
nanolrou raidancnic o csclIo, cnquadrou a cnfcrncira
inclinada solrc un adolcsccnic corado c dc orclIas cn lcquc.
Ela cndirciiou-sc c voliou ao scu lugar. Parccia
dcscscradancnic arcssada. CIarlcs viu-a nccr na nala. Trazia
agora una lacia ara urinar. Indagou cn voz alia.
Ningucn icn voniadc? Sc algucn icn voniadc scria nclIor
fazc-lo duranic a aragcn. nais conodo. E nao icnIan
vcrgonIa uns dos ouiros. Nao Ia aqui Ioncns c nulIcrcs. so Ia
docnics.
Passcou or clcs un olIar scvcro, nas ningucn rcsondcu. O
adolcsccnic aossou-sc da lacia con avidcz c fc-la dcsaarcccr
sol a colcria. CIarlcs acriou con fora a nao da aniga. A
cnfcrncira laiou-sc, cgou na lacia c crgucu-a. A lacia lrilIou
ao sol, cIcia dc una lcla agua anarcla c csunanic. A cnfcrncira
aroinou-sc da oria c inclinou-sc ara fora, CIarlcs viu-lIc a
sonlra na arcdc, dc lrao crguido, rccoriada no rcciangulo dc
luz. Inclinava a lacia, una sonlra dc lquido cscorria.
MinIa scnIora! dissc una voz fraca.
AI! rcsondcu cla. Ja sc dccidcn! Vou ja.
Ccdcran iodos, uns aos os ouiros. As nulIcrcs agucniaran
nais icno do quc os Ioncns. Elcs vao cncsiar as vizinIas,
ousarao dcois dirigir-lIcs a alavra? Sujos, cnsou clc. Houvc
un ligciro iunulio ao nvcl do cIao; aclos nurnurados surgian
dc iodo o lado. CIarlcs crcclcu vozcs dc nulIcrcs.
Escrcn dissc a cnfcrncira. Un dc cada vcz.
So Ia docnics. Pcnsan quc iudo lIcs c crniiido orquc sao
docnics. Ncn Ioncns, ncn nulIcrcs. docnics. Elc sofria nas
iinIa orgulIo cn sofrcr. nao ccdcrci; sou un Ioncn, cu. A
cnfcrncira ia dc un ara ouiro; ouvia-sc o rudo dos scus assos
c, dc vcz cn quando, un anarroiar dc acl. Un odor cnjoaiivo c
qucnic cncIia o vagao. Nao ccdcrci, cnsou iorccndo-sc con dor.
MinIa scnIora! dissc a voz loira. Acrcdiiou icr ouvido
nal, nas a voz rcciiu, cnvcrgonIada c canianic.
Aqui, ninIa scnIora.
181
Pronio.
A nao qucnic c nagra iorccu-sc na nao dc CIarlcs c
cscaou-sc. Elc ouviu o rudo dos saaios; a cnfcrncira csiava ali,
acina dclcs, incnsa c scvcra, un arcanjo.
Virc-sc dissc a voz sulicanic. E nurnurou nais una
vcz. Virc-sc.
Elc virou a calca, quiscra cniuir os ouvidos c o nariz. A
cnfcrncira ncrgulIou, cnornc voo dc assaros ncgros
cscurcccndo o csclIo. Nao viu nais nada. una docnic,
cnsou. Dcvia icr iirado a clc. or un insianic o crfunc colriu
iudo, dcois, ouco a ouco, un odor ranoso c foric furou o ar,
cncIcu-lIc as narinas. unia docnic. E una docnic, a linda clc
nacia csicndia-sc solrc vcriclras lquidas, solrc inicsiinos
urulcnios. Hcsiiou, dividido cnirc o nojo c un inundo dcscjo.
Dcois, dc un so golc, irancou-sc, as suas cniranIas
fccIaran-sc cono un unIo, nao scniiu nais o coro. una
docnic. Todas as voniadcs, iodos os dcscjos sc iinIan aagado, clc
scniia-sc lino c scco, cra cono sc iivcssc rccolrado a saudc. Una
docnic. Fcsisiiu quanio dc, cnsou con anor. Ouviu o
anarroiar do acl, a cnfcrncira rccrgucr-sc, ja ouiras vozcs a
cIanavan do ouiro lado do vagao. Elc nao cIanaria. lanava a
algunas olcgadas do cIao, acina dclcs. Nao cra una coisa, nao
cra un lclc. Ela nao dc rcsisiir, cnsou con una icrnura iao
foric quc lagrinas lIc vicran aos olIos. Ela nao falava nais, ja nao
ousava dirigir-lIc a alavra; csiava con vcrgonIa. Eu roicgc-
la-ci, cnsou, con anor. Dc c. Dc c, inclinado solrc cla c
conicnlando a sua docc c linda fisiononia. Esiava un ouco
ofcganic, na olscuridadc. Elc csicndcu a nao c assou-a solrc a
clc. O jovcn coro cncrcsou-sc nas CIarlcs cnconirou una nao
c cgou ncla. A nao rcsisiiu, uou-a ara si con ioda a fora.
Una docnic. E clc ali, scco, duro, lilcrio; clc roicgc-la-ia.
Cono sc cIana? indagou.
Lcia dissc CIanlcrlain con inacicncia. Lordc Halifa
cgou na ncnsagcn dc Masaryl c concou a lcr. Nao cra rcciso
iania cnfasc, cnsou CIanlcrlain.
O ncu Covcrno, lcu Halifa, csiudou o docuncnio c o
naa. Traia-sc dc un uliinaio dc facio, cono os quc sc
arcscnian cn gcral a una naao vcncida, c nao dc una roosia
a un csiado solcrano, quc nosirou as nais dccididas disosics
ara fazcr sacrifcios cn rol da az na Euroa. O Covcrno do
scnIor Hiilcr nao nanifcsiou ainda o ncnor indcio dc disosiao
analoga ara os sacrifcios. O ncu Covcrno csiranIa o conicudo
do ncnorando. As roosias vao nuiio alcn do quc Iavanos
acciic no cIanado Plano Anglo-Franccs. Privan-nos dc iodas as
garaniias da nossa cisicncia nacional. Dcvcnos ccdcr osics
inorianics das nossas foriificacs, iao cuidadosancnic
rcaradas, c dciar quc os ccrciios alcnacs cncircn
182
rofundancnic no nosso icrriiorio, anics dc icr odido organiza-lo
solrc novas lascs, ou dc Iavcr iniciado quaisqucr rcaraiivos dc
dcfcsa. A nossa indccndcncia nacional c ccononica dcsaarcccria
auionaiicancnic, con a adoao do lano do scnIor Hiilcr. Todo
o roccsso dc iransfcrcncia da oulaao sc rcduzira a un foric
anico ara os quc nao acciiarcn o rcginc nazi alcnao. Dcvcrao
alandonar os scus larcs scn icrcn scqucr o dirciio dc lcvar os
scus lcns dc uso cssoal, ncn ncsno, no caso dos canoncscs, a
sua vaca lciicira. O ncu Covcrno cscra quc cu dcclarc, con ioda
a solcnidadc ossvcl, quc as cigcncias do scnIor Hiilcr, na sua
forna aciual, sao alsoluia c incondicionalncnic inacciiavcis.
Conira cssas novas c crucis cigcncias, o ncu Covcrno scnic-sc
dccidido a una rcsisicncia surcna, c assin agircnos, con a
ajuda dc Dcus. A naao dc Sao Vcnccslau, dc Joao Huss c dc
TIonas Masaryl nao scra una naao dc cscravos. Conianos con
as duas grandcs dcnocracias ocidcniais, cujos consclIos scguinos
conira a nossa roria oiniao ara quc csiivcsscn ao nosso lado
ncsia Iora crucial.
iudo? indagou CIanlcrlain.
iudo.
Eis-nos a lraos con novas dificuldadcs. Lordc Halifa nao
rcsondia; naniinIa-sc icso cono un rcnorso, rcsciioso c
rcscrvado.
Os ninisiros franccscs cIcgarao daqui a una Iora dissc
CIanlcrlain sccancnic. AcIo cssc docuncnio, clo ncnos,
inooriuno.
Pcnsa quc scja dc naiurcza a csar solrc as dcciscs dclcs?
indagou Halifa con ligcira ironia.
O vclIo nao rcsondcu. Pcgou no acl c s-sc a lc-lo
rcsnungando.
As vacas! cclanou clc dc rccnic c con irriiaao.
Quc icn as vacas a vcr con isio? dc una infclicidadc!
Nao acIo dissc Halifa. Fiquci conovido.
Conovido? O vclIo sorriu. Mcu caro, iraia-sc dc un
ncgocio. Os quc sc conovcrcn crdcrao a ariida.
Tccidos vcrnclIos, cor-dc-rosa, vcsiidos nalva c lrancos,
cscoos nus, lclos scios sol os lcnos, oas dc sol nas ncsas,
naos, lquidos viscosos c dourados, c ouiras naos, c coas
jorrando dos sIoris, vozcs alcgrcs, vcsiidos vcrnclIos, cor-dc-rosa
c lrancos, vozcs alcgrcs girando no ar, coas, a valsa Viuva Alcgrc,
o odor dos inIciros, da arcia qucnic, o crfunc dc launilIa do
alio nar, iodas as ilIas do nundo invisvcis c rcscnics dcniro do
sol, ilIa dc Pascoa, ilIas SanducIc, lojas dc luo junio ao nar, o
incrncavcl fcninino dc ircs nil francos, os clis, as florcs
vcrnclIas, rosadas c lrancas, as naos, as coas, a nusica, as
vozcs alcgrcs, girando no ar; Suzannc, c a iua dicia? Ora, so or
183
una vcz! As vclas solrc as ondas, os csquiadorcs saliando, dc
lraos icsos, dc onda cn onda, o odor dos inIciros cIcgando cn
ondas, a az. A az cn Juan-lcs-Pins. Ali csiava, largada,
csquccida, irriiando-sc. As cssoas iludian-sc. saras dc corcs,
ccrcas vivas dc nusica dissinulavan-lIcs a angusiiazinIa
inccricnic; MaiIicu caninIava dcvagar, ao longo dos cafcs, das
lojas, iinIa o nar csqucrda; o conloio dc Concz so cIcgaria s
18 Ioras c 17. OlIava ara as nulIcrcs or Ialiio, olIava-lIcs
ara as coas acficas, os scios acficos. Mas csiava cn falia.
Dcsdc as ircs c vinic c cinco quc csiava cn falia. s ircs c vinic c
cinco un conloio ariira ara MarsclIa. Ja nao csiou aqui.
Esiou cn MarsclIa, nun cafc da Avcnida da Carc, aguardo o
conloio ara Dcrlin, csiou no conloio. Esiou cn Paris, nuna
nanIa cnsolarada, csiou nuna cascrna, dou volias no aiio cn
Esscy-lcs-Nancy. En Esscy-lcs-Nancy, Ccorgcs arou dc falar
orquc cra rcciso griiar; crgucran os olIos, o aviao assava rcnic
aos iclIados con un rudo dc irovao, Ccorgcs aconanIou-o or
cina dos nuros, or cina dos iclIados, or cina dc Nancy aic
Niori, csiava cn Niori, no scu quario con a cqucna, c aquclc
gosio a ocira na loca. Quc nc vai dizcr? Saliara do conloio vivo
c norcno cono un iurisia dc Juan-lc-Pins. Esiou iao norcno
quanio clc, agora, nas nao icnIo nada a dizcr-lIc. Esiivc cn
Tolcdo, cn Cuadalajara, iu ondc andasic? Eu vivia... Esiivc cn
Malaga, fui dos uliinos a dciar a cidadc, c iu? Eu vivi. AI,
cnsou agasiado, cscro un anigo, nao un juiz. CIarlcs ria, cla
nao dizia nada, ainda csiava con vcrgonIa, clc scgurava-lIc na
nao c ria. Doniio nonc, CaiIcrinc. Elc icn soric, afinal, fcz a
gucrra cn EsanIa, scn arnas, dinaniiadorcs conira os ianqucs,
cnloscadas na nonianIa, anorcs nos Ioicis dcscrios dc Madrid,
cqucnos conlaics individuais na lancic, a EsanIa nao crdcu
o scu salor, c cu? una gucrra irisic a quc nc cscra, una
gucrra ccrinoniosa c alorrccida; arnas aniiianqucs conira
ianqucs, una gucrra colcciiva c iccnica, una cidcnia. Era ali a
EsanIa, un risco solrc a agua azul. Maud, dclruada no
araciio, olIa ara a EsanIa. Luian, or la. O navio dcslizava
crio da cosia; la ouvc-sc o canIao; aqui ouvia-sc o rudo das
ondas, un cic-voador ulou. MaiIicu caninIava cn dirccao a
EsanIa, o nar csqucrda, a Frana dirciia. Maud dcslizava
crio da cosia, a Argclia csqucrda, a Frana dirciia; a EsanIa
cra aquclc Ialiio iorrido c aqucla lruna.
Maud c MaiIicu cnsavan na gucrra dc EsanIa c isso
rcousava-os da ouira gucrra, da gucrra cor dc azinIavrc quc sc
rcarava dirciia. Era rcciso cscorrcgar aic ao nuro cn runas,
dar a volia c rcgrcssar, cniao a nissao csiaria cunrida. O
narroquino sulia dc gaias clas cdras cscuras, a icrra csiava
qucnic, iinIa icrra nas unIas dos cs c das naos, iinIa ncdo,
cnsava cn Tangcr; lcn no cino dc Tangcr Iavia una casa
anarcla dc un andar ondc sc via o ruiilar cicrno do occano, a
norava un ncgro dc larlas lrancas quc unIa colras na loca
184
ara divcriir os inglcscs. Era rcciso cnsar ncssa casa anarcla.
MaiIicu cnsava na EsanIa, Maud cnsava na EsanIa, o
narroquino arrasiava-sc clo solo grciado dc EsanIa, cnsava
cn Tangcr c scniia-sc so, MaiIicu dolrou a csquina dc una rua
ofuscanic, a EsanIa virou, ardcu, iransfornou-sc nuna lruna
dc fogo inrccisa sua csqucrda. Nicc dirciia c, dcois dc Nicc,
un luraco, a Iialia. A csiaao dianic dclc; dianic dclc a Frana c a
gucrra, a gucrra vcrdadcira, Nancy. Elc csiava cn Nancy; alcn da
csiaao, caninIava ara Nancy. Nao iinIa scdc, nao iinIa calor,
nao csiava cansado. O scu coro csiava alaio dclc, annino,
asioso; as corcs c os sons, os raios dc sol, os odorcs,
cnicrravan-sc no scu coro; iudo aquilo nada nais iinIa a vcr
con clc. Assin c quc conca una docna, cnsou. PIilic
assou a nala ara a nao csqucrda, csiava causio nas cra
rcciso agucniar aic noiic. Aic noiic. dorniria no conloio. O
icrrao da Tour d'Argcni zunlia cono una colncia, vcsiidos
vcrnclIos, rosados, nalva, ncias dc scda ariificial rosios iniados,
lquidos caranclizados, una nuliidao aorosa c colanic, scniiu o
coraao ircsassado dc icdadc, arranca-los-ao dos cafcs, dos scus
quarios, c scra con clcs quc farao a gucrra. TinIa cna dclcs,
iinIa cna dc si ncsno. cozinIavan ao sol, viscosos, farios c
dcscscrados. PIilic icvc dc rccnic una vcriigcn dc fadiga c
orgulIo. sou a conscicncia dclcs.
Mais un cafc. MaiIicu olIava ara aquclcs Ioncns norcnos,
iao gordos, iao scguros dc si, c scniia-sc isolado. Tcn dirciia o
casino, csqucrda os corrcios, airas o nar, c iudo. Frana,
EsanIa, Iialia sao lanadas quc nao sc accndcn nunca ara
clcs. A csiao, iodos junios c iniciros, a gucrra c un faniasna. Eu
sou un faniasna, cnsou. Elcs scrian icncnics, caiiacs,
dornirian cn canas, farian a larla diariancnic c nuiios dclcs
salcrian dar un jciio. Nao os ccnsurava. Qucn odcria
incdi-los dc o fazcrcn? A solidaricdadc ara con os quc vao
arriscar a clc? Mas cu vou arriscar a ninIa, c nao cijo ncnIuna
solidaricdadc. Porquc c quc vou, afinal?, cnsou. Aicnao!,
griiou PIilic ao lcvar un cnurrao. Daiou-sc ara cgar na
nala; o iio alio, dc alcrcaias, ncn scqucr sc voliou. Esiuido!,
nurnurou PIilic. Virou-sc ara o cafc c olIou ara aqucla gcnic
ioda con un olIar fcroz, nas ningucn crcclcu o incidcnic. Una
criana cIorava, a nac cnugava-lIc os olIos con un lcno. Na
ncsa vizinIa, ircs Ioncns acalrunIados, dianic dc laranjadas.
Nao sao assin iao inoccnics, cnsou, fiando na nuliidao o scu
insusicniavcl olIar. Porquc aricn? Dasiar-lIcs-ia dizcr nao. O
carro corria. Daladicr, afundado nas alnofadas, cIuava un
cigarro aagado, olIando os iranscunics. Ir a Londrcs alorrccc-o,
nada dc acriiivos, concria cono un orco, una nulIcr
dcsgrcnIada ria, cono una louca. Pcnsou. Elcs nao fazcn idcia.
Mcncou a calca. PIilic cnsou. Lcvan-nos ara o naiadouro c
clcs ncn fazcn idcia! Encaran a gucrra cono una docna. A
gucrra nao c una docna, cnsou con fora. E un nal
185
insuoriavcl orquc o Ioncn c qucn o infligc ao Ioncn.
MaiIicu cnurrou a oria. VcnIo cscrar un anigo, dissc clc ao
cnrcgado. A csiaao cra frcsca, dcscria c silcnciosa cono un
ccniicrio. Porquc c quc vou? Scniou-sc no lanco vcrdc. Alguns
vao rccusar-sc a ariir. Nao iinIa nada con isso. Fccusar, cruzar
os lraos, fugir ara a Sua, orquc? Nao sinio isso. Nao icnIo
nada con isso. A gucrra cn EsanIa ianlcn nao iinIa nada a vcr
con clc. Ncn con o Pariido Conunisia. Mas con quc c quc cu
icnIo alguna coisa a vcr?, indagou, angusiiado. Os carris
lrilIavan, o conloio cIcgaria cla csqucrda. Dcsic lado, lcn la
no fundo, aquclc lago rcluzcnic, no onio cn quc os carris sc
juniavan, cra Toulon, MarsclIa, Pori-Dou, EsanIa. Una gucrra
alsurda, injusiificavcl, Jacqucs diz quc csia crdida dc anicnao.
A gucrra c una docna, cnsou; calc-nc suoria-la cono una
docna. Por nada. Scrci un docnic corajoso, cis iudo. Porquc
fazc-la? Nao a arovo. Porquc nao a fazcr? A ninIa clc nao valc a
icniaiiva dc a salvar. Eis iudo, cnsou, cis iudo. sou conduzido!
Un funcionario. E o quc lIc dciavan cra o csioicisno irisic dos
funcionarios, quc iudo suorian, a olrcza, as docnas c a
gucrra, or rcsciio a si ncsnos.
Sorriu c dissc ara si. Eu ncn ncsno nc rcsciio. Un
nariir, rccisan dc un nariir, cnsou PIilic. Fluiuava,
lanIava-sc na fadiga, nao cra dcsagradavcl, nas fora ncccssario
cnircgar-sc, alandonar-sc; sinlcsncnic, clc ja nao via nuiio
claro, dirciia c csqucrda dois laicnics vcdavan-lIc a rua. A
nuliidao ccrcava-o, as cssoas saan dc iodo o lado, crianas
corrian-lIc cnirc as crnas, rosios iscando os olIos or causa do
sol dcslizavan-lIc acina c alaio da calca, scnrc a ncsna
facc, inclinando-sc dc iras ara dianic, sin-sin-sin. Sin,
acciiarcnos csscs salarios dc niscria, sin, ircnos gucrra, sin,
farcnos licIa dianic das adarias, con os nossos filIos nos
lraos. A nuliidao, cra a nuliidao, cssc incnso conscniincnio
silcncioso. E sc lIcs clicanos aricn-nos a cara, cnsou
PIilic, con a cara cn fogo, csczinIan-nos con furor, griiando.
Sin. OlIava ara as fisiononias norias, ncdia a sua inoicncia.
nao sc lIcs odc dizcr nada, c dc un nariir quc rccisan. Algucn
quc sc crga dc rccnic nos cs c diga NO. Cairian solrc clc c
fa-lo-ian cn cdaos. Mas cssc sanguc vcriido or clcs
conunicar-lIcs-ia una nova fora. o csriio do nariir dcsccria
solrc clcs, lcvaniarian a calca scn iscar os olIos, c un iroar dc
rccusas far-sc-ia ouvir dc un lado ao ouiro da nuliidao, cono un
irovao. Sou cssc nariir, cnsou. Una alcgria dc suliciado
invadiu-o, una alcgria dcnasiado foric; inclinou a calca, largou a
nala, caiu dc joclIos, iragado clo conscniincnio univcrsal.
Ola! griiou MaiIicu.
Concz corria ao scu cnconiro, scn cIacu, lclo cono
scnrc.
Una nuvcn nos olIos, iscou, iscou, ondc csiou? Vozcs
186
dizian acina dclc. Quc foi quc Iouvc? Foi una vcriigcn, ondc c
quc nora? Una calca inclinou-sc solrc clc, cra una vclIa, scra
quc nc vai nordcr? Ondc nora? MaiIicu c Concz olIavan-sc
rindo dc razcr, ondc nora, ondc nora, ONDE MOFA, clc fcz un
csforo violcnio c lcvaniou-sc. Sorria. Dissc.
Nao c nada, ninIa scnIora, c o calor. Moro aqui crio. Vou
ara casa.
E rcciso aconanIa-lo dizia algucn airas dclc.
Nao odc ir sozinIo. E a voz crdcu-sc nun roar
ruidoso dc folIas. Sin, sin, c rcciso aconanIa-lo, c rcciso
aconanIa-lo.
Largucn-nc griiou , largucn-nc, nao nc ioqucn.
Nao, nao, nao, NO. Nao gucrra, nao ao gcncral, nao s nacs
culadas, nao a Zczciic c a Mauricc, nao, nao nc aiorncnicn.
Afasiaran-sc dclc c clc s-sc a corrcr, con solas dc cIunlo.
Corria, corria, algucn lIc ousou a nao no onlro, c cnsou quc
iria rclcniar cn soluos. Era un raaz dc ligodinIo quc lIc
csicndia a nala.
Esqucccu-sc da nala dissc a rir.
O narroquino arou lruscancnic. cra una colra o quc clc
cnsara scr un galIo scco. Una colrinIa; una cdra c
csnagar-lIc-ia a calca. Mas a colra rciorccu-sc dc rccnic,
riscou o cIao cono un raio cscuro c dcsaarcccu no fosso. Fcliz
rcssagio. Nada sc novia airas do nuro. Voliarci vivo, cnsou.
MaiIicu cgou cn Concz clos onlros.
Ola, coroncl!
Concz sorriu cIcio dc nolrcza c nisicrio.
Ccncral.
MaiIicu rciirou as naos.
Ccncral? Avana-sc dcrcssa cn EsanIa.
Falia dc quadros clicou Concz scnrc a sorrir.
Cono csia norcno, MaiIicu!
Qucinado do sol, un luo dissc MaiIicu cnlaraado.
Isio arranja-sc nas raias nao fazcndo nada.
Procurava nas naos, no rosio dc Concz, as narcas do
sofrincnio; csiava disosio a iodos os rcnorsos. Mas Concz, vivo
c csguio no scu faio dc flancla, cndirciiando o oric, nao sc alria
iao dcrcssa. Por agora, arccia un iurisia.
Ondc vanos? indagou.
Vanos rocurar un rcsiauraniczinIo sosscgado dissc
MaiIicu. Moro con o ncu irnao c cunIada, nas nao o convido
ara ir la, clcs nao sao nuiio divcriidos.
Qucro un lugar con nusica c nulIcrcs dissc Concz.
187
OlIou MaiIicu con inudcncia. Acalo dc assar oiio dias no
scio da fanlia.
Dcn! Eniao ircnos ao Provcnal.
A ordcnana via-os aroinarcn-sc. TinIa un ar dc
rofissional, scn durcza. ManiinIa-sc inovcl, ligcirancnic
arqucado, cnirc os dois disiriluidorcs auionaiicos dc lilIcics; o
sol avcrnclIava-lIc a csingarda c o caaccic.
CIanou-os ao assarcn. Indagou-lIcs.
Para ondc?
Esscy-lcs-Nancy dissc Mauricc.
sada ioncn o clccirico vossa csqucrda c dcsan na
uliina aragcn.
Elcs saran. Era una raa irisic cono iodas as quc fican
dianic das csiacs, con cafcs c Ioicis. No ccu vian-sc colunas dc
funo.
E agradavcl dcscniorcccr as crnas olscrvou Dornicr
con un susiro.
Mauricc crgucu os olIos c sorriu, iscando.
Aqui nao Ia clcciricos dissc Dclcri. Una nulIcr
olIou-os con sinaiia.
Ainda nao cIcgou! Para ondc vao?
Esscy-lcs-Nancy dissc Mauricc.
Un lon quario dc Iora. Dc vinic cn vinic ninuios assa
un clccirico.
Da icno ara ir lclcr qualqucr coisa dissc Dornicr a
Mauricc.
Esiava frcsco, o conloio rodava, o ar vcrnclIo; un frcniio dc
fclicidadcs crcorrcu-o, uou as colcrias. Dissc. CaiIcrinc! Ela
nao rcsondcu. Mas una coisa roou-lIc no ciio c suliu dcvagar
aic ao cscoo, un assaro, dcois o assaro lcvaniou voo c
iornou a ousar sua frcnic. Era a nao dcla, a docc nao
crfunada dcslizou clo nariz dc CIarlcs, os dcdos lcvcs
iocaran-lIc nos lalios, fazia coccgas. Pcgou na nao c aroinou-a
da loca. Esiava norna, assou os dcdos clo unIo c scniiu o
ulso dcla.
FccIou os olIos, lcijava a nao nagra c o ulso laiia-lIc nos
dcdos cono o coraao dc un assarinIo. Ela riu. Cono sc
fsscnos ccgos. rccisanos dc iravar conIccincnio con os dcdos.
Elc csicndcu o lrao or sua vcz, rcccava nagoa-la; iocou no calo
dc fcrro do csclIo c dcois nos calclos solrc a colcria, loiros,
con a onia dos dcdos, c dcois na fronic c dcois nuna facc,
icnra c carnuda cono un coro dc nulIcr c dcois una loca
norna asirou-lIc os dcdos, dcnics nordiscaran-nos cnquanio
nil agulIas o icavan dos rins aic nuca; dissc. CaiIcrinc! E
188
cnsou. Esianos a anar. Ela largou a nao c susirou, Mauricc
sorou ara o scu coo dc ccrvcja c fcz saliar a csuna ara o
soalIo, lclcu, cla dissc. Cono sc cIanan csscs larcos ondc nos
dciianos un ao lado do ouiro? Mauricc lanlcu o lalio sucrior.
Esia frcsca! Nao sci, rcsondcu CIarlcs, gndolas, crcio.
Nao, nao sao gndolas, nas nao faz nal, c cono sc csiivcsscnos
nun dcsscs larcos. Elc ionou-lIc a nao, dcslizavan juniinIos ao
salor da corrcnic, cra sua ananic, a csircla dc calclos dc
ouro-alido, clc cra ouiro Ioncn, roicgia-a. Dissc-lIc. Cosiaria
quc o conloio nao cIcgassc nunca. Danicl nordia a cancia,
laicran oria, rcicvc a rcsiraao, olIava scn vcr a folIa
lranca.
Danicl, dissc a voz dc Marccllc. Elc nao rcsondcu. Os
assos afasiaran-sc, dcscian a cscada, os dcgraus rangian;
sorriu, ncrgulIou a cna na iinia c cscrcvcu. Mcu caro MaiIicu.
Una nao acriada no cscuro, un roar dc cna, o rosio dc
PIilic sai da sonlra c vcn ao scu cnconiro, alido nas ircvas do
csclIo, un lalouar dc navio, a ccrvcja gclada faz gluglu na
gargania c coria a rcsiraao, o conloio dc ao crcorrc irinia c
ircs nciros cnirc Paris c Fuao, un scgundo Ioncn, irinilcsino
scgundo da vigcsina Iora do dia 24 dc Scicnlro dc 1938. Un
scgundo crdido airas dc CIarlcs c CaiIcrinc no cano qucnic,
cnirc os carris, alandonado or Mauricc na ocira do cafc sonlrio
c frcsco, nadando na csicira do navio da ConanIia Paquci, rcso
aos lorrcs dc iinia frcsca, lrilIando c sccando nas crnas do M
dc MaiIicu, cnquanio a cna rasa o acl c rasga-o, cnquanio
Daladicr, afundado nas alnofadas, cIua un cigarro aagado,
olIando ara os iranscunics. CIaicava-sc con Londrcs; voliava
olsiinadancnic os olIos ara a oria a fin dc nao vcr o focinIo dc
Donnci c a fisiononia incnciravcl daquclc inglcs.
Pcnsava. Nao fazcn idcia. Viu una nulIcr dcsgrcnIada quc
ria cono una louca. Conicnlava iodo o auionovcl con un ar
incrcssivo, dois ou ircs griiavan. Hurra!, nas nao iinIan
noao dccididancnic, nao conrccndian quc lcvava a gucrra ou a
az a Downing Sircci, a gucrra ou a az, cara ou coroa, cssc
auionovcl rcio quc andava luzinando cla csirada dc Londrcs.
Danicl cscrcvia. O conandanic dciivcra-sc oria do salao dc
rincira classc, lia. Esia noiic, s 21 Ioras, a Orqucsira Fcninina
Daly's dara un conccrio sinfonico no salao. Todos os assagciros,
scn disiinao dc classc, sao graciosancnic convidados. Dcu una
cacIinlada c cnsou. nagra dc nais! E caciancnic ncssc
noncnio scniiu un crfunc qucnic, ouviu un rudo dc asas, cra
Maud, clc voliou-sc; cn Madrid o sol crcuscular dourava a
facIada cn runas da cidadc univcrsiiaria; Maud olIava-o, clc dcu
un asso, o narroquino dcslizava cnirc as runas, o lclga visou-o,
Maud c o conandanic olIavan-sc. O narroquino crgucu os olIos
c viu o lclga; olIaran-sc c suliiancnic Maud sorriu c dcsviou o
olIar, o lclga uou o gaiilIo, o narroquino norrcu, o
189
conandanic dcu un asso cn dirccao a Maud c dcois cnsou.
nagra dc nais! c arou. Dcsgraado, safado, dissc o lclga.
Conicnlava o narroquino norio c dizia. Dcsgraado, safado.
Eniao? dissc Concz. E Marccllc? SaraI dissc-nc quc
iinIa acalado.
Acalou. Casou con Danicl.
Danicl Scrcno? Mas quc idcia! Enfin, vocc lilcriou-sc.
Lilcrici-nc? Dc quc?
Marccllc nao lIc convinIa dissc Concz.
Ora!
As ncsas colcrias dc ioalIas lrancas ccrcavan cn
scnicrculo a isia arcnosa c juncada dc caruna. O Provcnal
csiava dcscrio; soncnic un sujciio conia una asa dc frango
lclcndo agua dc VicIy. Os nusicos suliran rcguiosancnic ao
csirado, scniaran-sc no ncio dc un larulIo dc cadciras
arrasiadas c uscran-sc a cocIicIar cnquanio afinavan os
insiruncnios; ainda sc disiinguia o nar cscuro cnirc os inIciros.
MaiIicu csicndcu as crnas sol a ncsa c lclcu un golc dc Porio.
Pcla rincira vcz, dcsdc Ia oiio dias, scniia-sc cn casa; iinIa-sc
rcfciio dc un golc, calia or iniciro naquclc csiranIo lugar, nisio
dc salao c losquc sagrado. Os inIciros arccian dc aclao
rccoriado, as lanadas cqucnas, cor-dc-rosa, na doura da noiic
naiural, dciiavan una luz dc alcova nas ioalIas, un rojccior
accndcu-sc cnirc as arvorcs, c iluninou rccniinancnic a isia,
quc sc fcz lranca cono sc fossc dc cincnio. Mas Iavia una
auscncia or cina das calcas, c no ccu as csirclas cran vagos
licIinIos aiarcfados; Iavia aquclc cIciro a rcsina c aquclc vcnio
do nar, agiiado, inquicio, alna cnada, quc dcsfolIava as ioalIas
c cnfiava dc rccnic o focinIo frio no cscoo das cssoas.
Falcnos dc si dissc MaiIicu. Concz arcccu surrcso.
E nao lIc aconicccu nais nada?
Nada dissc MaiIicu.
Ha dois anos ara ca?
Nada. Enconira-nc cono nc dciou.
Maldiios franccscs! dissc Concz a rir. Sao iodos
cicrnos.
O saofonisia ria. o violinisia falava-lIc ao ouvido. Fuly
inclinou-sc ara Maud, quc afinava o scu violino.
Esrciia o vclIo na scgunda fila.
Maud riu. o vclIo cra calvo cono un ovo. O scu olIar
crcorrcu o audiiorio, cran uns quinIcnios. Viu Picrrc cn c crio
da oria c arou dc rir. Concz olIou ara o violinisia con un ar
sonlrio, dcois dciiou un olIar ara as cadciras vazias.
190
Cono canio sosscgado, nao sc odc cigir nclIor dissc
rcsignado.
Tcn nusica olscrvou MaiIicu.
Esiou a vcr.
OlIou ara os nusicos con un ar dc ccnsura. Maud lia a
ccnsura cn iodos aquclcs olIos, scniia o rosio afogucado c cono
scnrc cnsava. Dcus ncu, ara quc, ara quc! Mas Francc, dc
c, csfuzianic c iricolor, nanifcsiava a sua fclicidadc, sorria,
narcava o conasso dc anicnao, scgurava o arco, cono sc fossc
un garfo, crgucndo o dcdo nindinIo.
Vocc roncicu-nc nulIcrcs dissc Concz.
Pois c dissc MaiIicu dcsolado , nao sci o quc Ia. a
scnana assada a csias Ioras iodas as ncsas csiavan ocuadas,
c or ncrcadoria dc ccclcnic qualidadc.
Sao os aconiccincnios dissc Concz con voz nacia.
Scn duvida.
Os aconiccincnios; c lcn vcrdadc. Para clcs ianlcn, la do
ouiro lado, os aconiccincnios cisicn. Daicn-sc, junio aos
Pircncus, olIos voliados ara Valcncia, Madrid, Tarragona; nas
lccn os jornais c cnsan cn iodo cssc fornigar dc Ioncns c
arnas, airas dclcs, c icn as suas oinics solrc a Frana, a
CIccoslovaquia, a AlcnanIa. Agiiou-sc un ouco na cadcira. un
cic aroinava-sc do vidro do aquario c olIava-o con olIos
rcdondos. Elc ofcrcccu a Concz un cscarniozinIo cunlicc c dissc
scn nuiia scgurana.
E quc as cssoas concan a conrccndcr.
Nao conrccndcn coisa alguna dissc Concz. Un
csanIol odc conrccndcr, un cIcco ianlcn, ialvcz ncsno un
alcnao, orquc csiao no ncgocio. Os franccscs nao csiao; nao
conrccndcn nada; icn ncdo.
MaiIicu scniiu-sc nagoado; dissc con vivacidadc.
Nao dcvcnos ccnsura-los. Eu nao icnIo nada a crdcr c
ariir nao nc alorrccc assin ianio; varia. Mas quando sc qucr
rcalncnic alguna coisa, acIo quc c difcil assar dignancnic da
az gucrra.
Eu fi-lo nuna Iora dissc Concz. AcIa quc cu nao
csiava rcso ninIa iniura?
Vocc c difcrcnic. Concz cncolIcu os onlros.
Fala cono SaraI.
Calaran-sc. MaiIicu nao iinIa nuiia csiina or Concz.
Mcnos do quc or Drunci, ncnos do quc or Danicl. Mas scniia-sc
culado aos olIos dclc, orquc sc iraiava dc un csanIol. Un
cic dianic do vidro do aquario. Era franccs, dcssc onio dc visia,
franccs aic ncdula. Culado. Culado c franccs. TinIa voniadc
191
dc lIc dizcr. Dolas, cu cra inicrvcncionisia! Mas nao cra cssc o
rollcna. O quc cscrara c dcscjara cssoalncnic nao coniava.
Era franccs, nada icria adianiado rcicndcr dcsligar-sc dos dcnais
franccscs. EscolIi a nao inicrvcnao na EsanIa, nao nandci
arnas, fccIci a fronicira aos voluniarios. Era rcciso dcfcndcr-sc
con iodos, ou dciar-sc condcnar con iodos, con o nordono c o
scnIor disciico quc lclia agua dc VicIy.
Quc iolicc! dissc. Inaginava quc vocc viria fardado.
Concz sorriu.
Fardado? Qucr vcr-nc cn unifornc? Tirou do lolso un
unIado dc foiografias c cnircgou-as a MaiIicu.
A csia o Ioncn.
Era un oficial dc aarcncia dura, nos dcgraus dc una igrcja.
Nao csia nuiio voniadc.
Era rcciso dissc Concz. MaiIicu olIou c riu.
Sin dissc Concz , c una farsa.
Nao c o quc cnsava. Eu crguniava a nin ncsno sc icria
una cara iao na cono a sua, fardado.
Vocc c oficial?
Sinlcs soldado.
Concz icvc un gcsio dc irriiaao.
Todos os franccscs sao sinlcs soldados.
Todos os csanIois sao gcncrais dissc MaiIicu con
vivacidadc. Concz riu.
Vcja so isio.
Era una nocinIa norcna c sonlria, nuiio loniia, Concz
scgurava-a cla ciniura c sorria con o ar sucrior quc assunia
scnrc nas foiografias.
Maric c Vcnus dissc.
Esiou a rcconIccc-lo dissc MaiIicu , nas cscolIc-as
nuiio jovcns.
Quinzc anos; nas a gucrra anadurcccu-as. E cis-nc a
conlaicr.
MaiIicu viu un IoncnzinIo agacIado junio dc un nuro cn
runas.
Ondc?
Madrid. Na Cidadc Univcrsiiaria. Conlaic-sc aniudc or
la.
Elc luiou. Dciiou-sc rcalncnic airas dcssc nuro c aiiraran
solrc clc. Era caiiao, naquclc icno. Talvcz faliasscn as
nunics c cnsassc. Franccscs da ncrda. Concz rcclinara-sc
192
na cadcira, acalava o scu Porio; cgou na caia dc fosforos con
calna, accndcu un cigarro, os scus iraos nolrcs c conicos
jorraran da cscuridao c aagaran-sc. Daicu-sc; nao sc noiava
nada nos scus olIos. A noiic caa, cnvolvia-o dc doura, or cina
da lanada rosada o ccu fazia-sc azul, a orqucsira iocava No ic
quicro nas, o vcnio agiiava a ioalIa, una nulIcr cnirou, rica c so,
c scniou-sc crio, o scu crfunc fluiuou aic ondc csiavan. Concz
asirou-o, dilaiando o nariz, o scu rosio fcz-sc duro, virou a
calca, csquisando.
dirciia dissc MaiIicu.
Concz fiara ncla un olIar dc lolo, ficara gravc; dissc.
Dcla nulIcr.
una aciriz rcsondcu MaiIicu. Tcn dozc irajos dc
raia. un indusirial dc Liao quc a susicnia.
Hun! fcz Concz.
Ela dcvolvcu o olIar c dcsviou os olIos csloando un sorriso.
Nao vai crdcr a noiic dissc MaiIicu.
Elc nao rcsondcu. Pousara o aniclrao na ioalIa, MaiIicu
olIava ara a nao cluda, dc ancl, quc arccia rosada luz da
lanada. Ei-lo iodo azul, con as suas naos rosadas, rcsira cssc
crfunc dc loira c cIana-a con os olIos. Daicu-sc. Airas dclc, na
cidadc inccndiada, iurlilIcs dc ocira vcrnclIa, closcs dc
fogucics quc nao lrilIan scqucr no scu olIar.
Daicu-sc, vai voliar ara sc laicr dc novo c a csia, vc cssas
ioalIas lrancas quc cu vcjo. Tcniou conicnlar os inIciros, a
isia, a nulIcr con os olIos dc Concz, olIos qucinados clas
cIanas da gucrra, conscguiu-o duranic un ninuio c, dcois, a
ascrcza inquicia c suniuosa quc o ionara csvaiu-sc.
Daicu-sc... cono c ronancsco! Eu nao sou ronancsco,
cnsou MaiIicu. Nao, dissc Odciic, dois raios so, o scnIor
MaiIicu nao vcn janiar. Aroinou-sc da jancla, ouvia a nusica
do Provcnal, cra un iango. Elcs cscuiavan a nusica; MaiIicu
cnsava. Esia dc assagcn. O criado scrviu-lIcs a soa. Nao,
dissc Concz, nada dc soa. Elas iocavan o Tango do Caio; o
violino dc Francc ulava na luz c ncrgulIava dc rccnic na
sonlra cono un cic-voador. Francc sorria, olIos scniccrrados,
ncrgulIava con o violino, o arco rasava, o violino niava, Maud
ouvia o violino niar ao scu ouvido, ouvia o scnIor calvo iossir c
Picrrc olIava-a, Concz s-sc a rir, scn londadc.
Un iango! dissc. Un iango! Sc os franccscs iivcsscn
a idcia dc iocar un iango assin nun cafc dc Madrid...
Lanar-lIcs-ian ionaics?
Pcdras!
Nao gosian dc nos?
193
Ha noiivos ara isso.
Enurrou a oria. o lar lasco csiava dcscrio, Doris cnirara
una noiic or causa do nonc. Dar Dasquc. Fazia cnsar cn
larlaquc (1} c larlaquc cra una alavra quc nao odia
ronunciar scn rir. Aconicccra quc o lar cra ccclcnic c Doris
voliara iodas as noiics, cnquanio Lola iralalIava. Pclas janclas
alcrias ouvia-sc a nusica longnqua do Casino; dc una fciia,
cnsara ncsno rcconIcccr a voz dc Lola, nas o facio nao sc
rcroduzira.
Don dia, scnIor Doris dissc o airao.
Don dia, airao. Un run lranco, or favor.
Scniia-sc cuforico. Ia lclcr dois runs lrancos, funando o scu
cacIinlo. dcois, la clas onzc Ioras, cdiria una sanducIc dc
noriadcla. ncia-noiic iria luscar Lola. O airao inclinou-sc c
cncIcu-lIc o coo.
Nao csia, o narsclIcs?
Nao. Tcn un lanqucic rofissional.
AI!

(1} Carnc dc na qualidadc, cn gria. (N. da T.}

O narsclIcs cra rcrcscnianic dc csariilIos c Iavia ainda
ouiro iio, un iiografo cIanado CIarlicr. Doris jogava or vczcs
s carias con clcs ou ficavan os ircs a falar dc oliica c
dcsorios, ou ncsno calados, uns no lalcao, ouiros nas ncsas do
fundo. CIarlicr ronia o silcncio ara dizcr.
Pois c assin ncsno, nao c?, ncncava a calca c o icno
assava agradavclncnic.
Nao Ia nuiia gcnic Iojc dissc Doris. O airao cncolIcu
os onlros.
Vao-sc iodas cnlora. Ccralncnic alro aic ao dia dc
Todos-os-Sanios dissc, voliando ao lalcao. Mas sc coniinuar
assin, fccIo a loiic no rinciro dc Ouiulro c vou ara a ninIa
icrra.
Doris arou dc lclcr, inrcssionado. Dc qualqucr nodo o
coniraio dc Lola icrninava cn Ouiulro c ariirian. Mas nao
gosiava dc cnsar quc o Dar Dasquc fccIassc iao ccdo. O Casino
ianlcn ia fccIar, lcn cono os Ioicis. Diarriiz ficaria dcscria. Era
cono quando sc cnsa na noric; sc sc iivcssc a ccricza dc quc os
ouiros Ioncns, dcois dc nos, lclcrian ainda run lranco,
ionarian lanIos dc nar, ouvirian a nusica dc jazz,
scniir-nos-anos un ouco rcconforiados; nas sc fossc ncccssario
cnsar quc ioda a gcnic norrcria ao ncsno icno, c quc dcois dc
nos a Iunanidadc fccIaria as orias, nao scria nada divcriido.
194
Quando rcalrira? indagou ara sc iranquilizar.
Sc Iouvcr gucrra, nao rcalrirci.
Doris coniou clos dcdos, 26, 27, 28, 29, 30, voliarci cinco
vczcs ainda c dcois nunca nais, nunca nais vcrci o Dar Dasquc.
Engraado. Cinco vczcs. Dclcria ainda cinco vczcs runs lrancos
naqucla ncsa c dcois scria a gucrra, o Dar Dasquc fccIaria c, cn
Ouiulro dc 1939, Doris scria convocado. Lanadas cn forna dc
vclas, suscnsas dc candclalros dc carvalIo, dciiavan una luz
lcla nas ncsas.
Doris cnsou. Nao vcrci nais csia luz. caciancnic csia,
colrc solrc rcio. Naiuralncnic vcria nuiias ouiras, os fogucics
nociurnos acina do cano dc laialIa, dizcn quc nao c nada fcio.
Mas csia luz aagar-sc-ia no dia l dc Ouiulro c Doris nunca nais
a vcria. Considcrou con rcsciio una nancIa dc luz csicndida na
ncsa c cnsou quc fora culado. Scnrc iraiara os oljccios,
garfos, colIcrcs, cono sc fosscn indcfinidancnic rcnovavcis. cra
un crro gravc; Iavia un nuncro finiio dc larcs, cincnas, casas,
cidadcs c aldcias c, a cada un, o ncsno indivduo so odia ir un
ccrio nuncro dc vczcs.
Qucr quc liguc o radio? crguniou o airao.
Nao, olrigado. Esiou lcn assin.
No noncnio da sua noric, cn 42, icria alnoado 365 22,
isio c, 8030, coniando as rcfcics da rincira infancia. E sc sc
adniiissc quc iinIa conido onclcias razao dc l or 10, icria
cngolido 803 onclcias. Soncnic 803?, cnsou con csanio. Nao,
Ia ianlcn os janiarcs; logo, 16 060 rcfcics c 1606 onclcias.
Cono qucr quc fossc, ara un anador nao cra considcravcl. E os
cafcs, coniinuou. Podc-sc coniar o nuncro dc vczcs quc irci ainda
ao cafc. adniianos quc va duas vczcs or dia c scja cIanado
daqui a un ano, isso da 730 vczcs. 730!, cono c ouco! Ficou
inrcssionado nas nao ariicularncnic surrcso, ois scnrc
soulcra quc norrcria ccdo. Disscra a si rorio nais dc una vcz
quc norrcria iulcrculoso ou assassinado or Lola. Mas no fundo
nunca duvidara dc quc dcvia crcccr na gucrra. TralalIava,
rcarava a sua liccnciaiura, nais or assaicno, orcn, cono
as raarigas quc frcqucnian cursos da Sorlona cnquanio cscran
o casancnio.
Engraado, cnsou. Houvc cocas cn quc as cssoas
csiudavan Dirciio ou Filosofia con o fin dc icr un cscriiorio dc
noiario aos 40 anos ou dc sc aoscniar cono rofcssor aos 60.
dc crguniar o quc odian icr na calca. Ccnic quc iinIa frcnic
dc dcz a quinzc nil noiiadas no cafc, quairo nil onclcias, duas nil
noiics dc anor! E, sc dciavan un lugar do scu agrado, odian
dizcr, scn rcccio dc crrar. voliarcnos no roino ano ou daqui a
dcz anos. Dcvian icr fciio ioliccs, scnicnciou con scvcridadc. Nao
c ossvcl oricniar a vida con quarcnia anos dc anicccdcncia. Elc
cra nais nodcsio. arquiicciava rojccios ara dois anos; dcois,
195
iudo csiaria acalado. rcciso scr nodcsio. Un junco dcslizou
lcniancnic clo rio Azul c Doris ficou irisic dc rccnic. Nao iria
nunca ndia, ncn CIina, ncn ao Mcico, ncn ncsno a Dcrlin,
a sua vida cra nais nodcsia do quc dcscjara. Alguns ncscs na
Inglaicrra, Laon, Diarriiz, Paris c Ia qucn dc a volia ao nundo!
Una so nulIcr. Era una vidinIa dc nada; ja arccia icrninada,
ois salia dc anicnao o quc nao conicria. rcciso scr nodcsio.
Endirciiou-sc, lclcu un golc dc run c cnsou. MclIor; assin,
nao sc corrc o risco dc sc cslanjar.
Ouiro run, airao.
Ergucu a calca c olscrvou as lanadas clcciricas con
aicnao.
O rclogio dcu Ioras sua frcnic, cn cina do csclIo; via
ncsic o scu rosio. Pcnsou. Sao novc c quarcnia c cinco; cnsou.
s dcz Ioras c cIanou a criada.
A ncsna coisa.
A criada saiu c voliou con una garrafa dc conIaquc c un
ircs. EncIcu o coo dc PIilic c colocou o ircs cn cina dos
ouiros ircs. Sorria con ironia, nas PIilic olIou-a nos olIos con
lucidcz; cgou no coo con nao firnc, lclcu un golc c largou-o
scn iirar os olIos dos dcla.
Quanio?
Qucr agar?
Incdiaiancnic.
Pois sao dozc francos.
Dcu-lIc quinzc. Pcnsou. Nao dcvo nais nada a ningucn. E
riu un ouco or iras da sua nao. Pcnsou. A ningucn! Viu-sc rir
no csclIo, c isso dcu-lIc voniadc dc rir. Ao soarcn as dcz Ioras,
lcvaniar-sc-ia, arrancaria a sua inagcn do csclIo c o naririo.
Por ora, scniia-sc alcgrc, considcrava a siiuaao cono un
dilcianic. O cafc cra acolIcdor, csiava cn Caua, o lanco cra nolc
cono un colcIao dc cnas, clc afundava-sc nclc, una
nusicazinIa vinIa dciras do lalcao c ianlcn un rudo dc
ialIcrcs quc lIc lcnlravan os sinos das vacas cn Scclislcrg.
Via-sc no csclIo, odcria ficar assin una cicrnidadc a
olIar-sc c a ouvir a nusica. s dcz Ioras. Lcvaniar-sc-ia, cgaria
na sua inagcn con as naos c arranca-la-ia do csclIo cono una
clc noria, cono una lclida dos olIos. Os csclIos ocrados da
caiaraia...
Caiaraias do dia.
Nos csclIos ocrados da caiaraia.
Ou cniao.
O dia iransforna-sc cn caiaraia no csclIo ocrado da
caiaraia.
196
Ou ainda.
Niagara do dia cn caiaraia no csclIo ocrado da caiaraia.
As alavras caran cn o c clc agarrou-sc ao narnorc frio, o
vcnio lcva-nc, Iavia aquclc gosio a alcool viscoso na gargania. O
MFTIF. OlIou-sc no csclIo c cnsou quc olIava ara o nariir;
sorriu ara si ncsno c saudou-sc. Dcz ncnos dcz, aI!, cnsou
con saiisfaao. AcIo quc o icno cusia a assar. Cinco ninuios,
una cicrnidadc. Mais duas cicrnidadcs scn sc nccr, scn cnsar,
scn sofrcr, conicnlando o lclo rosio alaiido do nariir, dcois o
icno rcciiiar-sc-a nugindo nun iai, no conloio aic Ccnclra.
Aiaraia.
Niagara do icno.
Niagara do dia.
Nos csclIos ocrados da caiaraia.
Vou-nc cnlora dc iai.
Para Caulurgc, ara Dilracia.
Da qual lasia, da qual aia!
da qual caiaraia.
Fiu, arou dc rir. olIou sua volia, o cafc cIcirava a csiaao,
conloio, Iosiial; iinIa ganas dc cdir socorro. Scic ninuios. Quc
scria nais rcvolucionario? Pcnsou. Pariir ou nao ariir? Sc ariir,
fao a rcvoluao conira os ouiros; sc nao ariir, fao-a conira nin,
c nais foric. Prcarar iudo, roular, nandar fazcr docuncnios
falsos, roncr con iudo c con iodos c no uliino noncnio, of... ja
nao ario, loa noiic! A lilcrdadc ao scgundo grau; a lilcrdadc
conicsiando a lilcrdadc. s dcz ncnos ircs rcsolvcu jogar cara ou
coroa.
Via niiidancnic a cnirada da Esiaao dc Orsay, dcscria c
inundada dc luzcs, c a cscadaria quc sc afundava no solo, no funo
das loconoiivas, iinIa un gosio a funo na loca, cgou na nocda
dc dois francos, coroa vou, lanou-a ara o ar, coroa, cu vou!
Coroa, cu vou! Pois cniao vou, dissc ara a sua inagcn. Nao
orquc dcicsic a gucrra, a fanlia, ncn ncsno orquc icnIa
rcsolvido ariir. or sinlcs acaso, orquc una nocda caiu dc un
lado c nao do ouiro.
Adniravcl, cnsou. Esiou na onia circna da lilcrdadc. O
nariir graiuiio; sc cla nc iivcssc visio lanar a nocda ara o ar!
Un ninuio ainda, jogucnos aos dados! Ding, janais, ding, ding,
un golc, ding, dc dados, ding, ding, lcra, ding, o acaso. Ding!
Lcvaniou-sc, caninIou dirciio, colocava os cs un aos ouiro na
frincIa do soalIo, scniia o olIar da criada nas suas cosias, nas
nao lIc daria noiivos ara rir. Ela cIanou-o.
ScnIor!
Elc voliou-sc, ircnulo.
197
A sua nala.
Mcrda. Airavcssou a sala a corrcr, aodcrou-sc da nala c
s-sc a iiiulcar. Alcanou cnosancnic a oria no ncio dc
gargalIadas, saiu, cIanou un iai. Lcvava na nao csqucrda a
nala c, con a dirciia, acriava a nocda dc dois francos. O
auionovcl arou sua frcnic.
Endcrco?
O noiorisia dc ligodc osicniava una vcrruga na facc.
Fua Pigallc dissc PIilic. Calana Culana.
Pcrdcnos a gucrra dissc Concz.
MaiIicu salia-o nas cnsava quc Concz nao o salia ainda. a
orqucsira iocava I'n looling for Sallic, os raios lrilIavan sol a
lanada, c a luz dos rojcciorcs caa na isia cono un luar
nonsiruoso, un luar-rcclano ara Honolulu. Concz csiava
scniado, o luar jazia sua dirciia, sua csqucrda una nulIcr
sorria discrciancnic; clc ia voliar a EsanIa c salia quc os
rcullicanos iinIan crdido a gucrra.
Voccs nao odcn icr a ccricza disso. Ningucn odc icr a
ccricza.
Sin dissc Concz , csianos convcncidos disso. Nao
arccia irisic. vcrificava-o, cis iudo. OlIava MaiIicu con un ar
calno, dc lilcriaao.
Todos os ncus soldados icn a ccricza dc quc a gucrra csia
crdida.
Mcsno assin luian?
Quc qucr quc clcs faan? MaiIicu cncolIcu os onlros.
Evidcnicncnic. Pcgo no ncu coo, lclo dois golcs dc
Claican-Margau, dizcn-nc clcs. Elcs luian aic ao uliino
Ioncn, nao odcn fazcr ouira coisa. Eu lclo un golc dc
Claicau-Margau, cncolIo os onlros, digo. Evidcnicncnic.
Paiifc!
Quc c isso? indagou Concz.
Os filcics Fossini rcsondcu o nordono.
AI!, sin, nada nau.
Os filcics csiao na ncsa. un ara clc, ouiro ara nin. Tcn o
dirciio dc salorcar o dclc, icn o dirciio dc o nasiigar con os scus
lclos dcnics lrancos, icn o dirciio dc olIar ara a nulIcr sua
csqucrda c dc cnsar. lcla nulIcr! Eu nao. Sc cono, uns quanios
csanIois norios salian-nc gargania. Nao aguci.
Dcla! dissc Concz. Dcla!
Pcgou na garrafa c cncIcu o coo dc MaiIicu.
Vocc c quc nanda dissc MaiIicu con un risinIo.
198
Pcgou no coo c csvaziou-o. O filcic cnconirou-sc
rccniinancnic no scu raio. Pcgou no garfo c na faca.
Sc c a EsanIa qucn nanda nurnurou. Concz nao
arcccu ouvi-lo. EncIcra lcn o coo. Dclcu c sorriu.
Hojc, filcics; ananIa, grao-dc-lico. a uliina noiic quc
asso cn Frana. E icra sido o unico lon janiar.
Cono? dissc MaiIicu. E cn MarsclIa?
SaraI c vcgciariana.
OlIava ara a frcnic, cra sinaiico. Dissc.
Quando oliivc csia liccna, Ia ircs scnanas quc Darcclona
csiava scn funo. Isio nao lIc diz nada? Toda una cidadc quc nao
dciia funo?
Voliou os olIos ara MaiIicu c suliiancnic arcccu vc-lo; o
scu olIar assuniu un asccio rorio lcn dcsagradavcl.
Voccs vcrao iudo isso dissc.
Nao c vcrdadc! dissc MaiIicu. A gucrra ainda odc scr
cviiada.
Naiuralncnic! A gucrra scnrc odc scr cviiada. Esloou
una gargalIada c acrcsccniou.
Dasiaria alandonar os CIccos.
Nao, ncu caro, cnsou MaiIicu, nao. Os EsanIois odcn
dar-nc lics solrc a EsanIa, c o scu sccior. Mas ara lics
cIccoslovacas cijo a rcscna dc un cIcco.
Francancnic, Concz dissc MaiIicu , dcvcn
auilia-los? Nao Ia nuiio, os conunisias rcclanavan auiononia
ara os Sudcias.
Dcvc-sc auilia-los? aialIou Concz iniiando MaiIicu.
Dcvia auiliar-nos? Dcvia-sc auiliar os Ausiracos? E voccs?
Qucn os auiliara quando cIcgar a vossa vcz?
Nao sc iraia dc nos dissc MaiIicu.
Traia-sc dc voccs. Dc qucn sc iraiaria scnao dc voccs?
Concz dissc MaiIicu , cona o scu filcic. Conrccndo
quc vocc nos dcicsic. Mas afinal c a sua uliina noiic, a carnc
arrcfccc no scu raio, una nulIcr sorri ara si, c, afinal dc
conias, cu cra inicrvcncionisia.
Concz acalnara-sc.
Eu sci, cu sci dissc sorrindo.
E dcois coniinuou MaiIicu na EsanIa a siiuaao
cra clara. Mas quando nc fala na CIccoslovaquia, ja nao o
aconanIo, orquc vcjo a coisa con ncnos niiidcz. Ha una
qucsiao dc dirciio quc nao consigo dcslindar; sin, orquc, afinal, c
sc os alcnacs dos Sudcias nao qucrcn scr cIccos?
199
Dcic cssas qucsics dc dirciio dissc Concz, cncolIcndo
os onlros. Esiao a rocurar una razao ara lrigar? Ha una so;
sc nao o fizcrcn ficarao friios. O quc Hiilcr qucr nao c Praga, ncn
Vicna, ncn Danizig. c a Euroa.
Daladicr olIou ara CIanlcrlain, olIou ara Halifa c dcois
dcsviou os olIos ara un rclogio dourado cn cina dc una nsula;
os oniciros narcavan dcz c irinia c cinco, o iai dcicvc-sc cn
frcnic da Calana Culana. Ccorgcs virou-sc dc cosias c gcncu un
ouco, os roncos do vizinIo incdian-no dc dornir.
Nao osso scnao rcciir o quc ja dissc olscrvou
Daladicr.
O Covcrno franccs assuniu conronissos con a
CIccoslovaquia.
Sc o Covcrno dc Praga coniinuar a rccusar as roosias
alcnacs c sc, cn conscqucncia dcssa rccusa, for viina dc una
agrcssao, o Covcrno franccs vcr-sc-a na olrigaao dc agir.
Tossiu, olIou ara CIanlcrlain c cscrou.
Sin dissc CIanlcrlain. Sin, cvidcnicncnic.
Parcccu disosio a acrcsccniar algunas alavras, nas as
alavras nao lIc ocorrcran. Daladicr cscrava, fazcndo crculos no
iacic con a onia do c. Acalou crgucndo a calca c
crguniando con voz cansada.
Qual scria, ncssa cvcniualidadc, a osiao do Covcrno
lriianico?
Francc, Maud, Doucciic c Fuly lcvaniaran-sc c agradcccran.
Ouviran-sc alausos fracos nas rinciras filas c o ullico
discrsou no ncio dc un arrasiar dc cadciras. Maud rocurou
Picrrc con os olIos, nas clc dcsaarcccra. Francc voliou-sc ara
cla, iinIa o rosio alrasado c sorria.
Una loa fcsia dissc , rcalncnic una linda noiiada.
A gucrra csiava ali na isia lranca, cra o lrilIo norio do luar
ariificial, a falsa acidcz do clarincic c aquclc frio solrc a ioalIa, cra
o cIciro do vinIo iinio, c aqucla vclIicc sccrcia, dos iraos dc
Concz. A gucrra; a noric; a dcrroia.
Daladicr fiava CIanlcrlain, lia a gucrra nos olIos dclc.
Halifa fiava Donnci, Donnci fiava Daladicr; calavan-sc c
MaiIicu via a gucrra no scu rosio, no nolIo cscuro c nosqucado
do filcic.
E sc nos ianlcn crdcsscnos a gucrra?
Eniao a Euroa scria fascisiizada dissc Concz con
disliccncia. Nao c una na rcaraao ara o conunisno.
Quc scra dc si, Concz?
Pcnso quc os iios nc naiarao nalgun quario dc Ioicl ou
cniao irci assar fonc nos Esiados Unidos. Quc inoria? Tcrci
200
vivido.
MaiIicu conicnlou Concz con curiosidadc.
E nao lancniara nada?
Nada.
Ncn a iniura?
Ncn a iniura.
MaiIicu ncncou a calca. Cosiava dos quadros dc Concz.
Nao odcrci iniar. Nunca nais.
Porquc?
Nao sci. E una coisa fsica. Pcrdi a acicncia. scria cIaio.
Mas na gucrra ianlcn c rcciso scr acicnic.
Nao c a ncsna acicncia.
Calaran-sc. O cIcfc dc ncsa irouc crccs nun raio dc
csianIo, rcgou-os con run c Calvados c accndcu o fosforo ara
inflanar o nolIo. Un cscciro dc cIanas fluiuou or un insianic
no ar.
Concz dissc rccniinancnic MaiIicu , vocc c foric;
salc or quc sc laic.
Qucr dizcr quc vocc nao salc?
Sin. AcIo quc sci. Mas nao cnsava cn nin. Ha iios quc
ossucn a vida, Concz. E ningucn faz nada or clcs. Ningucn.
NcnIun govcrno, ncnIun rcginc. Sc o fascisno sulsiiiussc a
Fcullica, ncsic as, clcs ncn scqucr crcclcrian. Por ccnlo,
un asior das Ccvcnncs. Inagina quc clc salc or quc sc laic?
No ncu as, sao os asiorcs os nais rcsoluios.
Por quc sc laicn?
Dccndc. ConIcci alguns quc sc laiian ara arcndcr a
lcr.
En Frana iodos salcn lcr dissc MaiIicu. Sc cu
cnconirassc no ncu rcgincnio un asior das Ccvcnncs c o vissc
norrcr a ncu lado ara dcfcndcr a ninIa Fcullica c as ninIas
lilcrdadcs, juro quc nao nc scniiria nada orgulIoso. Concz, nao
sc cnvcrgonIa, or vczcs, dcsscs indivduos iodos quc norrcran
or si?
Isso nao nc criurla. Arrisco a clc cono clcs.
Os gcncrais norrcn na cana.
Nao fui scnrc gcncral.
Dc nodo ncnIun c a ncsna coisa.
Nao icnIo icdadc dclcs dissc Concz. Esicndcu a nao
or cina da ioalIa c acriou o aniclrao dc MaiIicu. MaiIicu
dissc cn voz laia c conassada , a gucrra c lcla.
201
O scu rosio rcslandccia. MaiIicu icniou lilcriar-sc, nas
Concz acriou-lIc nais o lrao c acrcsccniou.
Cosio da gucrra.
Nao Iavia nais nada a dizcr. MaiIicu sorriu cnlaraado.
Concz largou-o.
Vocc inrcssionou foricncnic a vizinIa dissc MaiIicu.
Concz dcu una olIadcla ara a csqucrda or cnirc os scus
lclos clios.
Sin? Convcn nalIar o fcrro cnquanio csia qucnic. Esia
isia c ara danar?
Ccriancnic.
Concz lcvaniou-sc, aloioando o casaco. Dirigiu-sc ara o
lado da aciriz c MaiIicu viu-o curvar-sc dianic dcla. Ela
rcclinou-sc ara iras c olIou-o con un sorriso cordial, dcois
afasiaran-sc danando. Danavan; cla nao cIcirava a ncgra, dcvia
scr da Mariinica. PIilic cnsava. Mariiniqucnsc, c foi a alavra
nalalarina quc lIc vcio aos lalios. Murnurou.
MinIa lcla nalalarina. Ela rcsondcu.
Dana lcn.
Havia na sua voz una nusiquinIa dc faro, nao cra
dcsagradavcl.
Fala nuiio lcn o franccs dissc clc. Ela olIou-o
indignada.
Nasci cn Frana.
Nao faz nal. Fala nuiio lcn franccs, ncsno assin.
Pcnsou. Esiou cnlriagado c riu. Ela dissc-lIc, scn raiva.
Esia conlciancnic lclado.
Sin...
Nao scniia nais o cansao, icria danado aic ao ananIcccr
nas rcsolvcu dornir con a ncgra, cra nais scrio. O quc Iavia dc
nais gosioso na cnlriagucz cra aquclc odcr quc cla lIc ouiorgava
solrc os oljccios. Nao cra ncccssario iocar nclcs, un sinlcs olIar
lasiava ara quc os ossussc; ossua aqucla fronic, aquclcs
calclos ncgros, acariciava os olIos naquclc rosio liso. Alcn, iudo
cra vago, lrunoso; Iavia un Ioncn gordo lclcndo cIananIc c
cssoas, quc, csojando-sc unas nas ouiras, nao disiinguia nuiio
lcn. A dana icrninara; foran scniar-sc.
Cono dana lcn dissc cla. Doniio cono c, dcvc icr
iido nulIcrcs.
Sou virgcn! dissc PIilic.
Mcniiroso! Elc crgucu a nao.
Juro quc sou virgcn. Juro-o solrc a calca dc ninIa nac.
202
AI! dissc cla , cniao as nulIcrcs nao lIc inicrcssan.
Nao sci. Ha quc vcr.
OlIou-a, ossua-a con os olIos, fcz una carcia c dissc.
Conio coniigo.
Ela sorou-lIc o funo do cigarro ara o rosio.
Vcras o quc sci fazcr.
Elc agarrou-a clos calclos c uou-a ara si; dc crio cla
cIcirava un ouco a gordura. Dcijou-a ao dc lcvc nos lalios.
Ela dissc.
Virgcn! Vou ganIar o grandc rcnio.
CanIar? Pcrdc-sc scnrc.
Nao a dcscjava alsoluiancnic nada. Mas csiava conicnic
orquc cla cra loniia c nao o iniinidava. Scniia-sc conlciancnic
voniadc c cnsou. Sci falar con as nulIcrcs. Largou-a, cla
cndirciiou-sc; a nala dc PIilic cara no cIao.
Cuidado! dissc clc , csias lclada. Ela lcvaniou a nala.
Quc Ia a dcniro?
Nao lIc ioqucs. c una nala dilonaiica.
Qucro salcr o quc icn dcniro dissc cla, fazcndo-sc dc
criana. QucridinIo, diz-nc o quc icn dcniro.
Elc quis arrancar-lIc a nala, nas cla ja a iinIa alcrio c visio
un ijana c una cscova dc dcnics.
Un livro! dissc, dcscolrindo o Finlaud. Quc livro c?
E un livro dc un iio quc sc foi cnlora.
Para ondc?
Quc ic inicrcssa? Foi-sc cnlora. Pcgou no livro c iornou a
-lo na nala.
dc un ocia dissc con ironia. Conrccndcs nclIor
assin?
Claro. Porquc nao disscsic logo?
Elc iornou a fccIar a nala, cnsou. Nao arii, c a sua
cnlriagucz dissiou-sc. Porquc? Porquc nao arii? Agora
disiinguia lcn o scnIor gordo; nao cra assin iao gordo c iinIa
olIos iniinidanics. Os cacIos Iunanos dcsfizcran-sc sozinIos,
Iavia nulIcrcs rcias c lrancas, Ioncns ianlcn. Tcvc a
inrcssao dc quc o caninavan con insisicncia. Porquc c quc
csiou aqui? Cono c quc cnirci? Porquc nao arii? Havia un
luraco na sua ncnoria. jogara una nocda ao ar, cIanara un
iai c ronio. agora csiava scniado qucla ncsa, dianic dc una
iaa dc cIananIc con aqucla ncgra quc cIcirava a cola dc cic.
Elc olIava ara o PIilic quc lanara a nocda, icniava
203
dccifra-lo, cnsava. Sou un ouiro. Nao nc conIco. Voliou-sc
ara a ncgra.
Porquc csias a olIar ara nin? dissc cla.
Por nada.
AcIas-nc lcla?
Assin-assin.
Ela igarrcou c os scus olIos faiscaran. Lcvaniou o irasciro a
algunas olcgadas do asscnio, aoiando as naos na ncsa.
Sc nc acIas fcia, osso ir-nc cnlora. nao sonos casados.
Elc iirou do lolso ircs noias dc nil francos anarroiadas.
Tona dissc. E fica.
Ela cgou nas noias, dcsanarroiou-as, alisou-as c iornou a
scniar-sc, rindo.
Un ncnino nau, cis o quc iu cs.
Un alisno dc vcrgonIa alrira-sc a scus cs; cra so dciar-sc
cair. Eslofcicado, laiido, culso, ncn scqucr sc iinIa ido
cnlora. Dclruava-sc solrc o luraco c scniia vcriigcns. A
vcrgonIa cscrava-o no fundo; lasiava-lIc cscolIcr a vcrgonIa.
FccIou os olIos c iodo o cansao do dia sc rcflcciia nclc. A
fadiga, a vcrgonIa, a noric. EscolIcr a vcrgonIa. Porquc nao
arii? Porquc cscolIi nao ariir? Parccia-lIc quc carrcgava o
nundo aos onlros.
Tu nao falas nuiio dissc cla. Elc s-lIc o dcdo sol o
qucio.
Cono ic cIanas?
Flossic.
Nao c un nonc nalalarino.
Ja ic dissc quc nasci cn Frana dissc cla irriiada.
Pois lcn, Flossic, ja ic assci ircs nil. Nao Ia-dc qucrcr
quc convcrsc ainda or cina.
Ela cncolIcu os onlros c virou a calca. O alisno sonlrio
coniinuava a scus cs con a vcrgonIa no fundo. Elc olIava-a,
dclruava-sc cn cina dclc c dc rccnic cnicndcu, a angusiia
iorccu-lIc o coraao. c una arnadilIa, sc cair ncla nao odcrci
suoriar-nc nais. Nunca nais. Endirciiou-sc, cnsou con fora.
Foi orquc csiava cnlriagado quc nao arii. E o alisno
fccIou-sc. cscolIcra. Foi orquc csiava cnlriagado quc nao
arii. Foara na vcrgonIa; iivcra nuiio ncdo; agora cscolIcra nao
assar nais cla vcrgonIa. Nunca nais.
Dcvia ionar o conloio, nas csiava lclcdo dc nais.
Pariiras ananIa dissc cla gcniilncnic.
204
Elc frcniu.
Porquc dizcs isso?
Pois quando sc crdc un conloio iona-sc o scguinic
dissc cla, csaniada.
Ja nao ario aialIou clc, franzindo as solrancclIas.
Mudci dc idcias. Salcs o quc significa un sinal?
Un sinal?
O nundo csia cIcio dc sinais. Tudo c sinal. rcciso salcr
dccifra-los. Dcvias ariir, nas cnlriagas-ic, ja nao arics; orquc
nao ariisic? quc nao dcvias ariir. Eis un sinal. TinIas una
coisa nais inorianic ara fazcr aqui.
Ela sacudiu a calca.
vcrdadc. vcrdadc o quc csias a dizcr. Coisa nais
inorianic a fazcr. A nuliidao na DasiilIa, la c quc c rcciso falar.
In loco. Dilaccrar-sc sc ncccssario. Orfcu. Alaio a gucrra! Qucn
odcra dizcr quc sou un covardc? Vcricrci o ncu sanguc or iodos
clcs, or Mauricc c Zczciic, or Piiicau, clo gcncral, or iodos
csscs Ioncns cujas unIas vao dilaccrar. Voliou-sc ara a ncgra c
olIou-a con icrnura. una noiic, una uliina noiic. A ninIa
rincira noiic dc anor. A ninIa uliina noiic.
Tu cs linda, Flossic. Ela sorriu.
Podcrias scr gcniil, sc quiscsscs.
Vcn danar. Scrci gcniil aic o galo caniar.
Danavan. MaiIicu conicnlava Concz; cnsava. A sua
uliina noiic c sorria. A ncgra gosiava dc danar, fccIava os olIos,
PIilic danava, cnsava. A ninIa uliina noiic, ninIa rincira
noiic dc anor. Nao scniia ja vcrgonIa; csiava cansado, fazia calor;
ananIa vcricrci o ncu sanguc cla az. Mas a alvorada ainda
csiava longc.
Danava, scniia-sc conforiavcl, c jusiificado; acIou-sc
ronancsco. As luzcs dcslizaran ao longo do vagao; o conloio
rcduziu a vclocidadc, guincIos c sacudidclas, arou, a luz invadiu
iudo. CIarlcs iscou os olIos c largou a nao dc CaiIcrinc.
LarocIc-Migcnncs griiou a cnfcrncira. CIcganos.
LarocIc-Migcnncs? dissc CIarlcs. Mas nao assanos
or Paris.
Dcsviaran-nos olscrvou CaiIcrinc.
Juniai as vossas coisas griiou a cnfcrncira , vao
dcscc-los.
DlancIard acordara solrcssaliado.
O quc? O quc? Ondc c quc csianos? Ningucn rcsondcu.
A cnfcrncira clicava.
205
Fcionarcnos o conloio ananIa. Passanos a noiic aqui.
Docn-nc os olIos dissc CaiIcrinc a rir , c cssa luz.
Elc virou-sc ara o lado dcla, cla ria roicgcndo a visia con a
nao.
Juniai as vossas coisas griiava a cnfcrncira. Juniai
as vossas coisas.
Inclinou-sc solrc un Ioncn calvo, cujo cranio lrilIava.
Acalou?
Un ninuio, quc dialo! rcsondcu clc.
Dcrcssa, os carrcgadorcs csiao a cIcgar.
Pronio, odc iirar, coriou-nc a voniadc. Ela lcvaniou-sc,
lcvava a lacia con os lraos csicndidos; assou or cina dos
coros c dirigiu-sc ara a oria.
Podcnos dornir sosscgados dissc CIarlcs. Sao ialvcz
una duzia c icn vinic vagcs. Aic cIcgarcn aqui...
A ncnos quc concccn cla cauda. CIarlcs s o aniclrao
dianic dos olIos.
Ondc nos irao cnfiar? Nas salas dc cscra?
AcIo quc sin.
CIaicia-nc un ouco dciar o vagao, ja arranjara o ncu
canio. E vocc.
Eu, dcsdc quc csicja consigo...
Ei-los griiou DlancIard.
Alguns Ioncns cniraran no vagao. Eran rcios orquc
voliavan as cosias ara a luz. As suas sonlras rccoriaran-sc na
arcdc; dir-sc-ia quc cniravan aos arcs. Fizcra-sc silcncio.
CaiIcrinc dissc cn voz laia.
TinIa-lIc diio quc concarian or nos. CIarlcs nao
rcsondcu. Viu dois Ioncns curvarcn-sc solrc un docnic c
scniiu un no no ciio. Jacqucs dornia, o scu nariz caniava; cla
nao odia dornir; cnquanio clc nao voliassc cla nao odcria
dornir. Eaciancnic dianic dos cs, CIarlcs viu una sonlra
cnornc quc sc dolrava cn duas, lcvavan o conanIciro, scria a
sua vcz dcois, a noiic, o funo, o lalano, a garc dcscria, iinIa
ncdo. Havia una rcsiia dc luz sol a oria, cla ouviu larulIo no
andar icrrco, clc cIcgara. FcconIcccu o asso na cscada c a calna
invadiu-a; csia aqui, cn nossa casa, conigo. Mais una noiic. A
uliina. MaiIicu alriu a oria, fccIou-a novancnic; alriu as
janclas c fccIou as crsianas cla ouviu o rudo da agua a corrcr.
Vai dornir. Do ouiro lado dcsia arcdc, cn casa.
a ninIa vcz dissc CIarlcs. Pcca-lIcs quc a lcvcn a
scguir.
206
Acriou-lIc foricncnic a nao cnquanio dois Ioncns sc
dclruavan c clc rccclia cn cIcio, no rosio, un Ialiio dc vinIo.
Ha! fcz o iio airas dclc.
Dc rccnic icvc ncdo c nanolrou o csclIo cnquanio o
crguian; qucria vcr sc cla o scguia, nas so dc crcclcr os
onlros do carrcgador c a sua cara dc avc nociurna.
CaiIcrinc griiou.
Nao olicvc rcsosia. Dalouava-sc acina da solcira, o iio
dava ordcns airas dclc, as suas crnas laiaran, cnsou quc ia
cair.
Dcvagar! dissc. Dcvagar!
Mas ja via as csirclas no ccu cscuro, fazia frio.
Ela vcn a? indagou.
Ela qucn? , crguniou o iio dc cara dc avc nociurna.
A ninIa vizinIa. E una aniga.
Passarcnos as nulIcrcs dcois dissc o iio. Nao vao
ara o ncsno local. CIarlcs concou a ircncr.
Pcnsci...
Vocc ianlcn nao qucria quc clas urinasscn sua frcnic!
Pcnsci..., cnsci dissc CIarlcs. Passou a nao cla fronic
c suliiancnic s-sc a griiar.
CaiIcrinc! CaiIcrinc! CaiIcrinc!
Dalouava nos lraos dclcs, via as csirclas, una lanada
jorrava-lIc nos olIos, c dc novo as csirclas, c dc novo a lanada, c
clc griiava.
CaiIcrinc! CaiIcrinc!
Esia louco, cssc canarada dissc o carrcgador. Nao vai
calar a loca, dcsgraado?
Ncn ncsno o aclido dcla cu sci dissc CIarlcs, con a
voz csirangulada. Vou crdc-la ara scnrc.
Dcuscran-no no cIao, alriran una oria, crgucran-no dc
novo, clc viu un iccio anarclo c sinisiro, ouviu a oria fccIar-sc,
csiava rcso na arnadilIa.
Safados! griiou, cnquanio o largavan no cIao.
Safados!
EI! Dcvagar! dissc o iio con cara dc avc nociurna.
Dcia olscrvou o ouiro , csias a vcr quc o niolo nao
funciona.
Ouviu os assos afasiarcn-sc, a oria rcalriu-sc c iornou a
fccIar-sc.
Cono o nundo c cqucno dissc a voz dc DlancIard. No
207
ncsno insianic CIarlcs rccclcu un jacio dc agua na cara. Mas
nao dissc nada, ficou inovcl cono un norio c fiava o iccio con
os olIos lcn alcrios, cnquanio a agua lIc cscorria clas orclIas c
clo cscoo. Ela nao qucria dornir, crnanccia inovcl, dc cosias,
no quario sonlrio; clc vai dciiar-sc logo, logo csiara a dornir c cu
acordada. foric, c uro, soulc csia nanIa quc ariia ara a
gucrra c ncn scqucr iscou os olIos. Mas agora csia dcsarnado;
vai dornir, c a sua uliina noiic. AI!, cnsou, cono c
ronancsco!
Era un quario crfunado c norno, con luzcs acciinadas c
florcs or ioda a aric.
Enirc dissc cla.
Concz cnirou. OlIou sua volia, viu una loncca solrc o
sofa c cnsou cn Tcrucl. Dornira nun quario igualzinIo, con
candcciros, lonccas c florcs, nas scn crfunc c scn iccio. Iavia
un luraco no ccniro do soalIo.
Porquc sorri?
Esia-sc lcn aqui. Ela aroinou-sc.
Sc o quario lIc agrada odc voliar scnrc quc lIc acicccr.
Pario ananIa dissc Concz.
AnanIa? Para ondc?
Ela olIava-o con os scus lclos olIos incrcssivos.
Para EsanIa.
Para EsanIa? Mas cniao...
Sin. Sou soldado cn liccna.
Dc quc lado csia?
Dc quc lado qucr quc csicja?
Dc Franco?
Ora!
Ela s-lIc os lraos cn volia do cscoo.
Mcu lclo soldado!
TinIa un Ialiio dclicioso; clc lcijou-a.
Una unica noiic dissc cla. Nao c nuiio. Por una vcz
cnconiro o Ioncn quc nc agrada!
Voliarci dissc clc. Quando Franco iivcr ganIo a
gucrra...
Ela lcijou-o ainda, c dcscnvcncilIou-sc doccncnic.
Escrc-nc. Ha gin c usquc no aarador.
Alriu a oria da casa dc lanIo c dcsaarcccu. Concz foi aic
ao aarador c cncIcu un coo dc gin. Os canics rodavan, as
vidraas ircnian, SaraI, solrcssaliada, scniou-sc na cana.
208
Mas quanios!, cnsou. Nunca nais acalan! Pcsados
canics assavan, ja canuflados, con ioldos cinzcnios, riscados
dc vcrdc c casianIo; dcvian csiar rclcios dc Ioncns c dc arnas.
Ela cnsou. a gucrra, c s-sc a cIorar. CaiIcrinc! CaiIcrinc!
Duranic dois anos conscrvara os olIos sccos; c quando Concz
sulira ara o conloio, nao iivcra una lagrina. Agora as lagrinas
corrian. CaiIcrinc! Os soluos socrgucran-na, caiu solrc o
iravcssciro, cIorava nordcndo-o, ara nao dcscriar o ncnino.
Concz lclcu un golc dc gin c acIou-o lon. Dcu alguns assos
no quario c scniou-sc no sofa.
Con una das naos scgurava o coo, con a ouira agarrou a
loncca clo cscoo c insialou-a solrc o joclIo. Ouvia corrcr a
agua na lanIcira, una doura conIccida sulia-lIc ao longo das
cosiclas, cono duas naos scdosas. Esiava fcliz. Dclcu, cnsou.
Sou foric. Os canics rodavan, as janclas ircnian, a agua da
iorncira corria, Concz cnsava. Sou foric, gosio da vida, c arrisco
a vida, cscro a noric ananIa, daqui a ouco, c nao a rcccio,
gosio do luo, c vou cnconirar dc novo a niscria c a fonc, sci o quc
qucro, sci or quc nc laio, nando c olcdcccn-nc, rcnuncici a
iudo, iniura, gloria, c sou fcliz. Pcnsou cn MaiIicu. Nao
gosiaria dc csiar na clc dclc! Ela alriu a oria, csiava nua sol o
rouao cor-dc-rosa.
Dissc-lIc.
Aqui csiou.
OI!, ncrda dissc cla , oI!, ncrda!
Passara una ncia Iora na lanIcira a lavar-sc, a
crfunar-sc, orquc os lrancos ncn scnrc gosiavan do scu
cIciro, vicra ara junio dclc, sorridcnic, dc lraos alcrios c clc
dornia, nu, na cana, a calca cnfiada no iravcssciro. Agarrou-o
clos onlros c sacudiu-o furiosancnic.
Vais acordar, alcrninIa, vais acordar!
Elc alriu os olIos c olIou-a con os scus olIos vagos. Pousou
o coo no aarador, a loncca no sofa, lcvaniou-sc scn rcssa c
ionou-a nos lraos. Esiava fcliz.
Podcs lcr isio? indagou Cros-Louis. O cnrcgado
cnurrou-o.
E a icrccira vcz quc crgunias. Ja ic dissc quc vais ara
Monicllicr.
E ondc c o conloio ara Monicllicr?
Paric s quairo Ioras da nanIa; ainda nao csia fornado.
Cros-Louis cncarou-o inquicio.
Eniao? O quc c quc cu dcvo fazcr?
Enfia-ic na sala dc cscra c dornc una soncca aic s
quario Ioras. Ja icns lilIcic?
209
Nao dissc Cros-Louis.
Vai lusca-lo, cniao. Nao, or a nao. AI!, quc cdao dc
asno, naquclc osiigo, alcrna.
Cros-Louis dirigiu-sc ao guicIci. Un cnrcgado dc oculos
dorniiava airas do vidro.
EI! dissc Cros-Louis. O cnrcgado solrcssaliou-sc.
Vou ara Monicllicr dissc Cros-Louis.
Monicllicr?
O cnrcgado arccia csaniado; scn duvida nao csiava lcn
acordado. Una susciia, cnircianio, assou cla calca dc
Cros-Louis.
Mosirou a cadcrncia niliiar.
Monicllicr dissc o cnrcgado. Un quario dc
assagcn, sao quinzc francos.
Cros Louis csicndcu-lIc os ccn francos da nulIcr.
E agora dissc. Quc c quc cu fao?
Vai ara a sala dc cscra.
A quc Ioras sai o conloio?
Quairo. Nao salc lcr?
Nao dissc Cros-Louis. Hcsiiava. Pcrguniou.
vcrdadc quc vai Iavcr gucrra? O cnrcgado cncolIcu os
onlros.
Quc qucr quc cu saila? Nao csia cscriio no Iorario, ois
nao?
Lcvaniou-sc, foi aic ao fundo do Iall. Fingiu consuliar acis,
nas ao fin dc un noncnio scniou-sc dc novo, aoiou a calca
nas naos c voliou a dorniiar. Cros-Louis olIou sua volia.
Dcscjaria cnconirar un canarada quc o infornassc accrca dcssas
Iisiorias da gucrra, nas o Iall csiava dcscrio. Don, vou ara a
sala dc cscra. Airavcssou o Iall arrasiando os cs. iinIa sono c
as coas doan-lIc.
Dcia-nc dornir gcncu PIilic.
Una ova! dissc Flossic. Virgcn! Tcns dc agucniar vais
dar-nc soric.
Elc cnurrou a oria c cnirou na sala. Havia una quaniidadc
dc gcnic a dornir nos lancos c nuiias nalas c cnlrulIos no
cIao.
A luz cra irisic; una oria cnvidraada alriu-sc la ao fundo,
ara a cscuridao. Aroinou-sc dc un lanco c scniou-sc cnirc
duas nulIcrcs. Una dclas suava c dornia dc loca alcria. O suor
corria-lIc clo rosio dcscnIando riscos cor-dc-rosa. A ouira alriu
os olIos c olIou ara clc.
210
Fui cIanado clicou Cros-Louis. Prcciso dc ir a
Monicllicr.
A nulIcr afasiou-sc c dciiou-lIc un olIar dc ccnsura.
Cros-Louis cnsou quc cla nao gosiava dc soldados, nas
ncsno assin crguniou-lIc.
vcrdadc quc vai Iavcr gucrra?
Ela nao rcsondcu. Fcclinara a calca c iornara a dornir.
Cros-Louis iinIa rcccio dc dornir. Dissc. Sc dornir, nao
acordarci. Esicndcu as crnas; concria alguna coisa, ao con
salanc, or ccnlo, ainda iinIa dinIciro, nas cra noiic, csiava
iudo fccIado. Dissc. Con qucn c quc csianos cn gucrra? Dcvia
scr con os Alcnacs. Talvcz or causa da Alsacia-Lorcna. Havia un
jornal a scus cs, no cIao, cgou nclc, dcois cnsou na nulIcr
quc lIc iinIa ligado a calca, c dissc. Nao dcvcria icr ariido.
Sin, nas ara ondc iria? Ja nao icnIo dinIciro. Na cascrna
vao-nc dar dc concr. Nao gosiava, orcn, dc cascrnas, ncn dc
salas dc cscra.
Suliiancnic, scniiu-sc irisic c vazio. TinIan-no cnlclcdado
c laiido, c agora nandavan-no ara Monicllicr. Dissc. Dolas!, ja
nao crcclo nada. orquc nao sci lcr. Toda aqucla gcnic quc
dornia salia nais do quc clc; iinIan lido o jornal, salian orquc
ia Iavcr gucrra. E clc csiava sozinIo dcniro da noiic, sozinIo,
niscravcl, nao salia nada, nao crcclia nada, cra cono sc fossc
norrcr. Esiava ali cscriio. TinIan cscriio iudo. a gucrra, a
rcvisao do icno, o rco das coisas, o Iorario dos conloios.
Alriu o jornal c olIou. Viu nilIarcs dc nancIinIas rcias,
asscnclIavan-sc aos rolos dc rcalcjos, con aquclcs furos no
acl, quc fazcn larulIo quando sc da nanivcla. Quando sc
olIa duranic nuiio icno faz ioniuras.
Tanlcn ossua una foiografia. un iio lcn vcsiido c lcn
cnicado a rir. Dciou cair o jornal c s-sc a cIorar.


SECUNDA-FEIFA, 26 DE SETEMDFO

Dczasscis Ioras c irinia. Toda a gcnic olIa ara o ccu, cu
olIo ara o ccu. Dunur diz. Nao csiao airasados. Ja rcarou a
lodal, conicnla o ccu, faz una carcia or causa do sol. O aviao c
ora cscuro, ora lrilIanic, crcscc, nas o rudo coniinua idcniico,
un lclo rudo quc da razcr. Eu digo. Nao cnurrcn. Esiao a
iodos, airas dc nin, a cnurrarcn-sc.
Volio-nc. inclinan a calca ara iras, fazcn carcias, sao
vcrdcs ao sol c os scus coros icn novincnios vagos cono os das
ras dccaiiadas. Dunur diz. Un dia csiarcnos assin dc nariz
ara o ar, nun cano; so quc csiarcnos vcsiidos dc caqui c o
211
aviao scra un McsscrscInidi. Eu digo. Nao vai scr ananIa, con
iodos csscs naricas. O aviao iraa crculos no ccu, dcscc, dcscc,
ioca o solo, salia, corrc na crva, ara.
Corrcnos ara o aviao, sonos cinqucnia, Sarraui corrc
nossa frcnic, curvado, Ia una duzia, dc iios dc cIacu dc coco
quc corrcn no rclvado iorccndo os cs, ioda a gcnic sc inoliliza, o
aviao csia arado, olIano-lo cn silcncio, a oria coniinua
fccIada, dir-sc-ia quc csiao iodos norios la dcniro. Un Ioncn
vcsiido dc azul cIcga con una cscada c cncosia-a carlinga do
aviao, a oria alrc-sc, un iio dcscc, dcois ouiro, c, or fin,
Daladicr. Na ninIa calca sinio o coraao a laicr. Daladicr crguc
os onlros c laia a calca.
Sarraui aroina-sc c diz.
Eniao?
Daladicr iira a nao do lolso c faz un gcsio vago. Anda
dcrcssa, calca laia, a nalia corrc airas dclc c ccrca-o.
Nao nc nco, sci quc nao dira nada. O gcncral Canclin salia
do aviao. vivo, cala lindas loias c icn una cara dc luldoguc.
OlIa ara a frcnic con un ar dc juvcniudc c cncrgia.
Eniao? indaga Sarraui. Eniao, gcncral, c a gucrra?
Scra o quc Dcus quiscr. Sinio a loca scca, rclcnio!
Criio ara Dunur. Vou-nc cnlora, iira as foiografias
sozinIo. Corro aic sada, corro cla csirada, iono un iai,
lcrro. Para o Hunaniic. O noiorisia sorri, cu sorrio, clc diz.
Eniao, canarada?
Fcsondo.
Ja csia! Dcsia vcz nao cscaan; nao udcran rccuar.
O iai anda a ioda a vclocidadc, olIo ara as casas c cssoas.
Esias nao salcn nada, nao rcsian aicnao ao iai c o iai anda
no ncio dclas, lcvando algucn quc salc. PonIo a calca ara fora,
icnIo ganas dc lIcs griiar quc a coisa aconicccu.
Salio do iai, ago, sulo a cscada a corrcr. Esiao iodos
rcscnics. Durc, CIarvcl, Fcnard, CIaloi. En nangas dc
canisa. Fcnard funa, CIarvcl cscrcvc, Durc csia jancla.
OlIan-nc con csanio. Digo-lIcs.
VcnIan, dcsan conigo, a rodada c ninIa. Coniinuan a
olIar ara nin; CIarvcl lcvania a calca c fia o olIar cn nin.
Digo.
Pronio! Dcsia vcz c a gucrra! Dcsan, c a ninIa rodada!
O scu cIacu c lindo dissc a airoa.
Nao c? dissc Flossic. Ela vc-sc ao csclIo ali c diz con
saiisfaao.
212
Tcn lunas.
Tcn ncsno! dissc a airoa. Ha algucn no scu quario,
Madclcinc nao dc fazcr a cana.
Eu sci. Nao faz nal. Eu ncsna a farci.
Suliu a cscada c cnurrou a oria do quario. As crsianas
csiavan fccIadas, o quario cIcirava a noiic. Flossic fccIou a oria
dcvagar c foi laicr na 15.
Qucn c? crguniou a voz rouca dc Zou.
Flossic.
Zou vcio alrir, csiava cn irajcs ncnorcs.
Enira dcrcssa.
Flossic cnirou. Zou s os calclos ara iras, colocou-sc no
ncio do quario c csforou-sc or cnfiar os scios csados dcniro do
souiicn. Flossic cnsou quc cla dcvcria raar as ailas.
So agora c quc ic lcvanias?
Dciici-nc s scis. Quc c quc Ia?
Vcn vcr o ncu raazinIo.
Quc Iisioria c cssa?
Vcn vcr o ncu raazinIo.
Zou cnfiou un rouao c aconanIou-a. Flossic fc-la cnirar
no quario, ondo un dcdo nos lalios.
Nao sc vc nada dissc Zou.
Flossic cnurrou-a ara a cana c cocIicIou.
OlIa.
Inclinara-sc c Zou s-sc a rir silcnciosancnic.
Mcrda! dissc. Mcrda! E una criana!
CIana-sc PIilic.
Cono c loniio!
PIilic dornia dc cosias; arccia un anjo. Flossic
conicnlou-o nun nisio dc cncaniancnio c rancor.
nais loiro quc cu dissc Zou.
virgcn dissc Flossic.
Zou fiou-a, sorrindo naliciosancnic.
Era.
O quc?
Tu dizcs. c virgcn. Eu digo. cra virgcn.
Pois olIa. salcs, acIo quc coniinua a sc-lo.
Nao nc digas!
213
Esia a dornir assin dcsdc as duas da nanIa.
PIilic alriu os olIos, olIou ara as nulIcrcs quc sc
dclruavan solrc clc, dissc Iun!, c virou-sc dc larriga ara
laio.
OlIa! dissc Flossic.
Puou as colcrias; o coro surgiu, lranco c nu. Zou arrcgalou
os olIos.
Mian, nian! fcz cla. Colrc ja isso, scnao fao
disaraics.
Flossic assou ao dc lcvc a nao solrc as ancas csirciias do
raaz, solrc as nadcgas csguias, dcois cndirciiou as colcrias.
Un Noilly-cassis cdiu DirncnscIaiz. Dciou-sc cair
ara o lanco c cnugou a icsia. Pclos csclIos da oria odia
vigiar a cnirada do cscriiorio.
Quc c quc qucr? crguniou a Ncu.
A ncsna coisa.
O criado afasiou-sc, Ncu cIanou-o.
Traga-nc o Infornaiion.
OlIaran-sc cn silcncio. Ncu lcvaniou suliiancnic os lraos.
Ai, ai, ncu olrc DirncnscIaiz!
vcrdadc dissc DirncnscIaiz.
O criado cncIcu os coos c cnircgou o jornal a Ncu. Ncu
olIou ara as coiacs do dia c largou o jornal solrc a ncsa.
Mau, nau.
Evidcnicncnic. Quc qucr quc clcs faan? Aguardan o
discurso dc Hiilcr.
DirncnscIaiz asscou o olIar nclancolico clas arcdcs c
clos csclIos. Nornalncnic, gosiava daquclc cafc frcsco c nacio;
Iojc, irriiava-sc or nao sc scniir voniadc.
So nos rcsia cscrar coniinuou. Daladicr fcz o quc
dc. Agora c cscrar. Vanos janiar scn aciiic c a ariir das oiio
c irinia ligarcnos o radio c cscranos clo discurso. Escrar o
quc? coniinuou rccniinancnic, laicndo na ncsa. A dccisao
dc un Ioncn. Os ncgocios csiao arados, a Dolsa dcsnorona-sc,
os ncus cnrcgados crdcran a calca, o olrc Scc foi cIanado.
or causa dc un so Ioncn; a gucrra c a az csiao nas suas naos.
TcnIo vcrgonIa cla Iunanidadc.
Drunci lcvaniou-sc. A scnIora Sanloulicr olIou-o;
agradava-lIc, dcvia salcr anar lcn, surdancnic, iranquilancnic,
con una lcniidao dc canoncs.
Nao fica? indagou. Janiaria conigo.
Aoniou ara o radio c acrcsccniou.
214
Cono digcsiivo ofcrco-lIc o discurso dc Hiilcr.
TcnIo un cnconiro s scic dissc Drunci.
E dcois, ara dizcr a vcrdadc, o discurso nao nc
inicrcssa.
A scnIora Sanloulicr olIou-o scn cnicndcr.
Sc a AlcnanIa caiialisia qucr vivcr dissc Drunci
rccisa dc iodos os ncrcados curocus; c ncccssario, ois, quc
clininc cla fora iodos os concorrcnics indusiriais. A AlcnanIa
icra dc fazcr a gucrra acrcsccniou con fora c dcvc crdc-la.
Sc Hiilcr iivcssc sido norio cn 1914, csiaranos caciancnic no
ncsno onio.
Eniao crguniou clc cssc ncgocio da CIccoslovaquia
nao c un lluff?
Talvcz scja un lluff na calca dc Hiilcr, nas o quc csia na
calca dc Hiilcr nao icn a nnina inoriancia.
Elc ainda odc cviia-la dissc cla. Sc quiscr odcra
cviia-la. Todos os irunfos csiao con clc. a Inglaicrra nao qucr a
gucrra, os Esiados Unidos csiao longc dc nais, a Polnia csia con
clc; sc clc quiscssc scria o dono do nundo scn dar un iiro. Os
CIccos acciiaran o lano franco-inglcs, lasia-lIc acciia-lo
ianlcn. Sc dcssc cssa rova dc nodcraao...
Ja nao odc rccuar dissc Drunci. Toda a AlcnanIa
csia or iras dclc, a cnurra-lo.
Nos odcnos rccuar. Drunci olIou-a c s-sc a rir.
vcrdadc! TinIa-nc csquccido dc quc vocc c acifisia.
Ncu virou a caiinIa c os doninos caran cn cina da ncsa.
Ai, ai dissc. TcnIo ncdo da nodcraao dc Hiilcr.
Inaginc so o rcsigio quc lIc daria!
Curvara-sc solrc DirncnscIaiz c cocIicIava-lIc ao ouvido.
DirncnscIaiz rccuou alorrccido. Ncu nao odia dizcr ircs alavras
scn cocIicIar con arcs dc consirador, cnquanio as suas naos sc
agiiavan no ar.
Sc clc acciiassc o lano franco-inglcs, dcniro dc ircs ncscs
Dorioi assuniria o odcr.
Dorioi... dissc DirncnscIaiz, cncolIcndo os onlros.
Dorioi ou ouiro.
E dcois?
E nos? indagou Ncu, laiando a voz. DirncnscIaiz fiou
o olIar na sua loca dolorosa c scniiu quc a colcra lIc sulia
calca.
Tudo scra rcfcrvcl gucrra.
Dc-nc a sua caria, a cqucna -la-a no corrcio.
215
Elc s o solrcscriio cn cina da ncsa, cnirc una caarola c
un raio dc csianIo. ScnIora IvicI Scrguinc, Fua da Mcgisscric,
12, Laon. Odciic dcu una olIadcla ara o cndcrco nas nao fcz
concniarios. Acalava dc anarrar un cnlrulIo.
Pronio dissc. Nao sc inacicnic. A cozinIa cra lranca
c lina, una cnfcrnaria. CIcirava a rcsina c a nar.
Pus duas asas dc frango c un ouco da gclcia dc quc vocc
gosia, unas faiias dc ao cscuro, c unas sanducIcs dc rcsunio.
Na garrafa icrnica Ia vinIo. E nclIor guarda-lo ara quando la
cIcgar.
Elc rocurou-lIc o olIar, nas cla laiou os olIos ara o
cnlrulIo c arccia nuiio aiarcfada. Corrcu ao aarador, coriou
un lon cdao dc fio c voliou a corrcr ara o cnlrulIo.
Esia lcn anarrado dissc MaiIicu.
A criadinIa riu, nas Odciic nao rcsondcu. Ps o fio na loca,
rcndcu-o, acriando os lalios, c virou con rcsicza o cnlrulIo.
O odor a rcsina cncIcu rccniinancnic as narinas dc MaiIicu c,
cla rincira vcz, dcsdc a anicvcscra, arcccu-lIc quc ia icr
saudadcs dc qualqucr coisa. Era a az daqucla iardc na cozinIa,
aquclas calnas iarcfas doncsiicas, aquclc sol laninado cla
crsiana c quc caa cn nigalIas nos ladrilIos.
E, nais alcn dc iudo isso, a sua infancia, ialvcz, c ccrio iio
dc vida iranquila c aciiva quc clc rccusara dc una vcz ara
scnrc.
PonIa aqui o dcdo dissc Odciic.
Aroinou-sc, inclinou-sc c aoiou o dcdo no fio. Cosiaria dc
dizcr algunas alavras icrnas, nas a voz dc Odciic nao dava
cnscjo icrnura. Ela crgucu os olIos ara clc.
Qucr ovos cozidos? Podc -los nos lolsos.
Parccia una ncnina. Nao lancniava dcia-la. Talvcz or scr a
nulIcr dc Jacqucs. Pcnsou quc csqucccria dcrcssa aqucla
fisiononia iao nodcsia. Mas dcscjaria quc a sua ariida cusiassc
un ouco a Odciic.
Nao dissc , olrigado. Nada dc ovos cozidos. Ela
cnircgou-lIc o cnlrulIo.
Aqui csia! Un lon cnlrulIo. Elc indagou.
AconanIa-nc csiaao? Ela sacudiu a calca.
Nao. Jacqucs aconanIa-o. Crcio quc clc rcfcrc ficar a
sos consigo nos uliinos noncnios.
Eniao, adcus. cscrcvcr-nc-a?
Tcria vcrgonIa. cscrcvo carias dc ncnina dc colcgio, con
crros dc oriografia. Nao, nas nandar-lIc-ci coisas.
Cosiaria quc nc cscrcvcssc.
216
Pois lcn, cniao, dc vcz cn quando, cnconirara un
lilIciinIo cnirc as laias dc sardinIa c o saloncic.
Elc csicndcu-lIc a nao c cla acriou-a raidancnic. TinIa a
nao scca c qucnic. Elc cnsou vagancnic. cna. Os dcdos
conridos cscorrcran cnirc os scus cono arcia calida. Elc sorriu c
saiu da cozinIa. Jacqucs, no salao, csiava ajoclIado cn frcnic do
radio. MaiIicu assou dianic da oria c suliu dcvagar a cscada.
Nao sc scniia dcsconicnic or ariir. Ao aroinar-sc do scu
quario, ouviu un ligciro rudo c voliou-sc. cra Odciic. Esiava no
uliino dcgrau, nuiio alida c olIava ara clc.
Odciic dissc clc.
Ela nao rcsondcu, coniinuava a olIa-lo con un ar duro. Elc
scniiu-sc cnlaraado c assou o cnlrulIo ara o lrao csqucrdo
a fin dc rccolrar o sanguc frio.
Odciic rcciiu.
Ela cIcgou-sc a clc, iinIa o rosio indiscrcio c rofciico quc clc
conIccia.
Esiava lcn crio dclc. FccIou os olIos c, dc rccnic, ousou
os lalios nos lalios dclc. Elc fcz un novincnio ara a ionar nos
lraos, nas cla cscaou-sc. Fcionara o scu ar nodcsio; dcsccu a
cscada scn virar a calca.
Elc cnirou no quario c colocou o cnlrulIo na nala. Esiava
iao cIcia quc rccisou dc lIc r un joclIo cn cina ara a fccIar.
Quc Ia? dissc PIilic.
Socrgucra-sc solrcssaliado c olIava Flossic con icrror.
Sou cu, ncu lclczinIo.
Elc csiirou-sc ouira vcz c lcvou a nao fronic. Ccncu.
Quc dor dc calca!
Ela alriu a gavcia da ncsa dc calcccira c iirou un iulo dc
asirinas; clc alriu a gavcia do lar, cgou nun coo c nuna
garrafa dc Pcrnod, colocou-os na sccrciaria rcsidcncial c
afundou-sc na olirona. O noior do aviao girava-lIc ainda no
cranio; iinIa so un quario dc Iora ara sc rcconor. Ps un
ouco dc Pcrnod no coo, cgou no jarro c dciou cair a agua dc
lcn alio. O lquido agiiava-sc c raicava cn vagas succssivas.
Dcscolou a onia do cigarro do lalio infcrior c lanou-o ara o
ccsio dos acis. Fiz o quc udc. Scniia-sc vazio. Pcnsou. A
Frana... a Frana... c ionou un golc. Fiz o quc udc; Hiilcr icn a
alavra agora.
Tonou ouiro golc, csialou a lngua, cnsou. A osiao da
Frana csia niiidancnic dcfinida. agora c cscrar, csiava causio,
csicndcu as crnas c cnsou con una csccic dc saiisfaao.
Agora c cscrar. Cono ioda a gcnic. A soric csia lanada. Elc
disscra. Sc as froniciras cIccas forcn violadas, a Frana cunrira
217
a sua alavra. E CIanlcrlain rcsondcra.
Sc, cn conscqucncia dcssas olrigacs, as foras franccsas
sc conroncicsscn aciivancnic nas Iosiilidadcs conira a
AlcnanIa, nos scniir-nos-anos no dcvcr dc as aoiar.
Sir Ncvillc Hcndcrson adianiou-sc, Sir Horacc Wilson
aconanIou-o nuiio icso; Sir Ncvillc Hcndcrson cnircgou a
ncnsagcn ao cIancclcr do FcicI; o cIancclcr ionou-a c s-sc a
lc-la. Quando icrninou, o cIancclcr do FcicI crguniou a Sir
Ncvillc Hcndcrson.
Esia c a ncnsagcn do scnIor CIanlcrlain? Daladicr
ionou nais un golc, susirou c Sir Ncvillc Hcndcrson rcsondcu
con firncza.
Sin, c a ncnsagcn do scnIor CIanlcrlain. Daladicr
lcvaniou-sc c foi guardar a garrafa dc Pcrnod; o cIancclcr dissc
con a sua voz rouca.
Podcrcis considcrar o ncu discurso dcsia noiic cono una
rcsosia ncnsagcn do scnIor CIanlcrlain.
Daladicr cnsava. Quc inlccil! Quc inlccil! Quc ira dizcr
cssc inlccil? Una ligcira cnlriagucz sulia-lIc s icnoras.
Pcnsava. Os aconiccincnios cscaan ao ncu conirolo. Era cono
un grandc rcouso. Pcnsou. Fiz iudo ara cviiar a gucrra; agora a
gucrra c a az nao csiao ja nas ninIas naos. Nao Ia nais nada a
dccidir; c cscrar. Cono ioda a gcnic. Sorriu, cra o carvociro da
csquina, iinIan-no dcsojado das suas rcsonsalilidadcs; a
osiao da Frana csia niiidancnic dcfinida... Era un grandc
rcouso. Fiava as florcs cscuras do iacic, scniia a vcriigcn
sulir-lIc calca. Mas crguniava agora a si ncsno sc no fundo
nao dcscjava quc a cnornc iorrcnic o lcvassc cono a una alIa,
crguniava-sc sc nao dcscjava dc rccnic aquclas incnsas fcrias. a
gucrra.
Elc olIou cn volia con csiuor, c griiou.
Eu nao arii!
Ela fora alrir as crsianas, voliou ara junio da cana c
dclruou-sc solrc clc. Ela iransirava, clc rcsirou o scu cIciro a
cic.
Quc c quc csias a dizcr, cqucno vagalundo? Quc c quc
csias a dizcr?
Pousara solrc o ciio dclc una das suas naos csadas c
rcias. O sol fazia lrilIar una das suas faccs. PIilic olIou-a
rofundancnic IunilIado. cla iinIa rugas nos canios dos olIos c
da loca. Era iao linda luz do candcciro, cnsou. Ela
sorava-lIc no rosio c novia a sua lngua rosada cnirc os lalios.
Nao arii, cnsou clc. E dissc-lIc.
Tu ja nao cs nuiio nova.
Ela icvc un ar dc dcsciio c rcsondcu.
218
Nao ianio quanio iu, canalIa. Elc quis ular da cana, nas
cla rciinIa-o con fora; clc csiava nu c dcsarnado; scniia-sc
niscravcl.
Mcu qucrido canalIa dissc cla , qucrido canalIa.
As naos cscuras dcsccran ao longo das suas ancas. Afinal,
cnsou clc, ncn a iodos aconiccc crdcr a virgindadc con una
ncgra. Dciou-sc cair dc cosias c saias rcias c cinzcnias
rodoiavan-lIc junio ao rosio. O iio lcrrava nais laio airas
dclc; cra un csicrior, una csccic dc gorgolcjar. Un saaio
crgucu-sc acina da sua calca, viu una sola oniiaguda, un
cdao dc larro colara-sc ao salio. A sola ousou-sc rangcndo, ao
lado do scu aarclIo. cra un saaio csado, rcio, con loics.
Ergucu os olIos, viu una laiina c, la cn cina, no ar, duas
narinas cludas or cina dc una gola. DlancIard sorou-lIc ao
ouvido.
Dcvc csiar nuiio nal, o canarada, ara quc icnIan
cIanado cssc fcnncno.
Quc c quc Ia? indagou CIarlcs.
Nao sci, nas Picrrc csia a dizcr quc vai csiicar o crnil.
CIarlcs cnsou. Porquc nao cu? Via a sua vida c cnsava.
Porquc nao cu? Dois carrcgadorcs assaran crio, rcconIcccu-os
clas calas; ouvia or iras dc si a voz uniuosa do adrc; o
cnfcrno ja nao gcnia. Talvcz icnIa norrido, cnsou. A
cnfcrncira assou, con una lacia nas naos. Elc dissc
iinidancnic.
A scnIora nao odcria dar un ulinIo aic ali, agora?
Ela laiou os olIos solrc clc, corando dc raiva.
Ainda vocc. o quc qucr?
Nao odc nandar algucn la, ao canio das nulIcrcs? Ela
cIana-sc CaiIcrinc.
AI!, nao nc alorrca. a quaria vcz quc nc cdc isso.
Scria sinlcsncnic ara lIc crguniar o aclido c dar-lIc o
ncu. isso nao a vai airaalIar nuiio.
Ha aqui un agonizanic dissc cla con violcncia.
Inaginc so sc icnIo icno ara cnsar nas suas ioliccs.
Foi-sc c o iio concou a gcncr; cra difcil suoria-lo. CIarlcs
nanolrou o csclIo, viu un anonioado dc coros csicndidos lado
a lado, c o cnornc irasciro do adrc ajoclIado junio do cnfcrno.
Acina dclcs Iavia una cIaninc con un csclIo cnoldurado. O
adrc crgucu-sc c os carrcgadorcs inclinaran-sc solrc o coro,
lcvaran-no.
Morrcu? crguniou DlancIard.
O aarclIo dc DlancIard nao ossua csclIo roiaiivo.
219
Nao sci dissc CIarlcs.
O coricjo assou crio dclcs, nuna nuvcn dc ocira. CIarlcs
iossiu, dcois viu o dorso curvado dos carrcgadorcs quc sc
dirigian ara a oria. Un vcsiido iurlilIonou a scu lado c
inolilizou-sc dc rccnic. Ouviu a voz da cnfcrncira.
Dcniro disio, nao sc icn noicias, csianos isolados do
nundo. Cono vao as coisas, scnIor adrc?
Nada lcn. Nada lcn. Hiilcr vai falar csia noiic, nao sci o
quc ira dizcr, nas crcio quc c a gucrra.
A sua voz caa cn canada solrc o rosio dc CIarlcs; CIarlcs
s-sc a rir.
Porquc ic csias a rir? crguniou DlancIard.
Esiou a rir orquc o fcnncno dissc quc vai Iavcr gucrra.
Nao acIo nada cngraado.
Eu acIo dissc CIarlcs.
Tcrao a sua gucrra, nao cscaarao dcla. Coniinuava a rir; a
un nciro c scicnia acina da sua calca csiava a gucrra, a
iorncnia, a Ionra ulirajada, o dcvcr airioiico; nas junio ao solo
nao Iavia gucrra ncn az; so a niscria c a vcrgonIa dos
sul-Ioncns, dos odrcs, dos dciiados. Donnci nao a qucria,
CIanciicr dc Filcs dcscjava-a; Daladicr olIava ara o iacic, cra
un csadclo, nao conscguia livrar-sc daqucla vcriigcn quc o
ionara or dciras das orclIas. quc csiourc! Quc csiourc! Quc clc a
dcclarc csia noiic, o lolo nau dc Dcrlin. Esfrcgou con fora o
saaio no soalIo; no soalIo, CIarlcs scniia a vcriigcn sulir-lIc do
vcnirc calca. a vcrgonIa, a docc c conforiavcl vcrgonIa, cra so
o quc lIc faliava! A cnfcrncira alcanara a oria, ulou or cina
dc un coro c o adrc afasiou-sc ara a dciar assar.
MinIa scnIora! griiou CIarlcs. MinIa scnIora!
Ela voliou-sc, grandc c foric, con un lclo rosio, dc luo c
olIos furiosos.
CIarlcs griiou con una voz clara quc ccoou cla sala ioda.
MinIa scnIora! ScnIora! Dcrcssa, dcrcssa, a lacia.
Ei-lo! Ei-lol Enurravan-nos or iras, cnurraran o guarda,
quc rccusou un asso alrindo os lraos. Criiaran. Hurra! Elc
caninIava a assos duros c calnos, dava o lrao nulIcr, Frcd
csiava conovido, o ncu ai, a ninIa nac, o doningo cn
CrccnwicI; griiou. Hurra! Era iao lon vc-los ali, iao scrcnos,
qucn ousaria icr ncdo vcndo-os no scu asscio da iardc, cono
vclIos csosos nuiio unidos? Scgurou con fora a nala, crgucu-a
acina da calca c griiou. Viva a az! Hurra! Voliaran-sc anlos
ara o scu lado c CIanlcrlain sorriu-lIcs; Frcd scniiu quc a
calna c a az dcscian aic ao fundo do scu coraao, csiava
roicgido, govcrnado, rcconforiado, c o vclIo CIanlcrlain ainda
220
acIava un ncio ara asscar iranquilancnic nas ruas, cono
qualqucr un, c dc sorrir ara clc. Toda a gcnic dava Iurras a scu
lado, Frcd conicnlava o dorso nagro dc CIanlcrlain,
afasiando-sc no scu asscio dc rclado, cnsou. E a Inglaicrra! c
lagrinas nolIaran-lIc os olIos. Sadic laiou-sc c cgou nuna
foiografia sol os lraos do guarda.
Para a licIa, ninIa scnIora, ara a licIa, cono ioda a
gcnic.
E rcciso fazcr licIa ara conrar o Paris-Soir?
E cniao? E ncsno assin, duvido quc olicnIa! Ela nao
acrcdiiava no quc ouvia.
Mcrda! Nao vou fazcr licIa or causa do Paris-Soir; nunca
nc aconicccu fazcr licIa ara conrar o jornal.
Virou as cosias. O ciclisia cIcgava con o cnlrulIo. Colocou-o
na ncsa ao lado do quiosquc c uscran-sc a coniar.
Os jornais! Os jornais!
Fornou-sc un rcdcnoinIo da nuliidao.
Eniao! dissc a vcndcdora. Dcian-nc coniar?
Nao cnurrcn, nao cnurrcn dissc a scnIora
lcn-vcsiida , csiou a dizcr ara nao cnurrarcn.
Nao csiou a cnurrar aialIou o iiinIo gordo ,
cnurran-nc a nin.
E cu dissc o nagrizcla cco-lIc quc nao scja grossciro
con a ninIa nulIcr.
A scnIora dc luio voliou-sc ara Enilic.
a icrccira discussao csia nanIa.
AI! dissc Enilic , ncsic noncnio os Ioncns andan
ncrvosos.
O aviao aroinava-sc das nonianIas; Concz olIou ara
clas c dcois olIou ara laio, ara os rios c rados, Iavia una
cidadczinIa csqucrda, iudo cra ridculo, iao cqucno, cra a
Frana, vcrdc c anarcla, con os scus iacics dc asiagcns c os
scus riacIos iranquilos. Adcus! Adcus! Ia afundar-sc nas
nonianIas, adcus filcics Fossini, cIaruios, nulIcrcs, dcsccria,
lanando solrc a icrra vcrnclIa, o sanguc. Adcus. iodos os
franccscs csiavan ali, alaio dclc, na cidadc rcdonda, nos canos,
lcira da agua. Dczoiio c irinia c cinco. clcs agiian-sc cono
fornigas, aguardan o discurso dc Hiilcr. A nil nciros alaio dc
nin clcs aguardan o discurso dc Hiilcr. Eu nao cscro nada.
Dcniro dc un quario dc Iora nao vcria nais aquclcs doccs rados,
cnorncs llocos dc cdra scara-los-ian daqucla icrra dc ncdo c
avarcza. Dcniro dc un quario dc Iora dcsccria junio dos Ioncns
nagros dc gcsios vivos, olIos duros, dos scus Ioncns. Scniia-sc
fcliz, con un rolo dc angusiia na gargania. As nonianIas
221
aroinavan-sc, cran icrrosas agora. Pcnsou. Cono vou
cnconirar Darcclona?
Enirc dissc Zczciic.
Era una nulIcr un ianio foric c nuiio loniia, dc cIacu dc
alIa c iaillcur rncic-dc-galcs. OlIou cn volia, dilaiando as
narinas, c sorriu gcniilncnic.
ScnIora Suzannc Taillcur?
Sou cu dissc Zczciic, inirigada.
Lcvaniara-sc. Pcnsou quc iinIa os olIos vcrnclIos c
cncosiou-sc jancla. A scnIora olIava ara cla iscando. Dc crio
arccia nais vclIa. E causia.
Nao a inconodo?
Nao. Scnic-sc.
A scnIora inclinou-sc, caninou a cadcira c scniou-sc.
ManiinIa-sc lcn dirciia, scn sc cncosiar ao csaldar.
Suli lcn uns quarcnia andarcs csia nanIa. E as cssoas
ncn scnrc sc lcnlran dc ofcrcccr cadciras.
Zczciic crcclcra quc conscrvava o dcdal no dcdo. Tirou-o c
lanou-o ara a ccsia da cosiura. Ncssc noncnio o lifc s-sc a
crciiar na frigidcira. Ela corou c corrcu a fccIar o gas. Mas o
cIciro crsisiia.
Nao qucro incdi-la dc concr.
Ora!, icnIo icno dissc Zczciic. OlIa-a ara a scnIora c
scniia-sc ao ncsno icno cnlaraada c con voniadc dc rir.
O scu narido foi nolilizado?
Pariiu onicn, cla nanIa.
Paricn iodos dissc a scnIora. icrrvcl. Dcvc
cnconirar-sc nuna siiuaao naicrial... difcil.
AcIo quc vou voliar ao ncu iralalIo dissc Zczciic.
Era florisia.
A scnIora ncncou a calca.
Tcrrvcl! Tcrrvcl!
Parccia iao sucunlida quc Zczciic icvc un gcsio dc sinaiia.
O scu narido ariiu ianlcn?
Nao sou casada.
Fiou o olIar cn Zczciic c acrcsccniou, con vivacidadc.
Mas icnIo dois irnaos quc odcrian scr cIanados.
Quc c quc dcscja? crguniou Zczciic sccancnic. A
scnIora sorriu.
Nao conIco as suas idcias, nas o quc lIc vou crguniar
222
nao icn nada con oliica. Funa? Qucr un cigarro? Zczciic
Icsiiou.
Sin, odc scr.
Esiava cn c junio do fogao a gas c as suas naos csiavan
ousadas na ncsa, airas das cosias. O cIciro do lifc c o crfunc
da visiianic iinIan-sc nisiurado. A nulIcr csicndcu-lIc a
cigarrcira c Zczciic dcu un asso frcnic. A nulIcr iinIa dcdos
finos c lrancos, con unIas lcn cuidadas.
Zczciic cgou nun cigarro con os scus dcdos avcrnclIados.
OlIava ara os scus dcdos c ara os da nulIcr c fazia voios ara
quc cla sc fossc cnlora o nais dcrcssa ossvcl. Accndcran os
cigarros c a nulIcr crguniou.
Nao acIa quc c rcciso incdir csia gucrra? Por qualqucr
rco?
Zczciic rccuou aic ao fogao c olIou-a con dcsconfiana.
Esiava inquicia. Pcrcclcu quc Iavia solrc a ncsa unas calas c
un ar dc ligas.
Nao crc quc sc iodas nos unsscnos as nossas foras...
Zczciic airavcssou a sala con un ar dc indifcrcna, quando
cIcgou ncsa crguniou.
Nos qucn?
Nos, as nulIcrcs dissc a visiianic con cncrgia.
Nos, nulIcrcs rcciiu Zczciic. Alriu raidancnic a
gavcia c lanou la ara dcniro as ligas c as calas, dcois voliou-sc
ara a inicrlocuiora, aliviada.
Nos, nulIcrcs; nas quc odcnos nos fazcr?
A nulIcr funava cono un Ioncn, dciiando o funo clo
nariz; Zczciic adnirava-lIc o iaillcr c o colar dc jadc c arccia-lIc
csiranIo dizcr nos.
SozinIa, nada odcra fazcr dissc a nulIcr con londadc.
Mas nao csia so; ncsic noncnio Ia cinco nilIcs dc nulIcrcs
quc icncn cla vida dc un cnic qucrido. No andar dc laio Ia a
scnIora Panicr, o irnao c o narido acalan dc ariir c cla icn scis
filIos. Do ouiro lado da rua, Ia a adcira. En Passy a duqucsa dc
CIolci.
OI!, a duqucsa dc CIolci... nurnurou Zczciic.
E cniao?
Nao c a ncsna coisa.
Porquc c quc nao c a ncsna coisa? O quc c quc nao c
igual? Porquc anda dc auionovcl, cnquanio as ouiras iraian clas
ncsnas da casa? AI!, ninIa scnIora, sou a rincira a cigir una
nclIor organizaao social. Mas cnsa quc a gucrra no-la dara? As
qucsics dc classc csan lcn ouco cn facc do crigo quc nos
223
ancaa. Sonos, anics dc nais nada, nulIcrcs, nulIcrcs quc sao
aiingidas no quc icn dc nais sagrado. SuonIa quc iodas danos
as naos c griianos junias. nao. Afinal, a scnIora nao gosiaria dc o
vcr voliar?
Zczciic sacudiu a calca. Era una farsa aqucla nulIcr a
iraia-la or scnIora.
Nao sc odc incdir a gucrra dissc. A nulIcr corou
ligcirancnic.
E orquc nao?
Zczciic cncolIcu os onlros. Aqucla scnIora qucria incdir a
gucrra, Mauricc qucria acalar con a niscria. No fin, ningucn
incdia coisa alguna.
assin. Ningucn odc incdir.
Nao dcvc cnsar assin dissc a visiianic, ccnsurando-a.
Sao os quc cnsan assin quc fazcn con quc Iaja gucrra. E,
dcois, c rcciso cnsar un ouco nos ouiros. Por nais quc a
scnIora faa, a scnIora nao odcra dciar dc csiar solidaria con
as dcnais.
Zczciic nao rcsondcu. Cuardava na nao a onia dc cigarro
aagada, iinIa a inrcssao dc csiar no gruo cscolar.
Nao odc rccusar-nc una assinaiura dissc a nulIcr.
Vcjanos, ninIa scnIora, una sinlcs assinaiura.
Tirou da lolsa una folIa dc acl c colocou-a sol os olIos dc
Zczciic.
Quc c isso? crguniou Zczciic.
Una ciiao conira a gucrra. ColIcnos adcscs aos
nilIarcs.
Zczciic lcu a ncia voz.
As nulIcrcs dc Frana quc assinan a rcscnic ciiao
dcclaran quc confian no Covcrno da Fcullica ara salvaguardar
a az or iodos os ncios. Afirnan a sua convicao alsoluia dc quc
a gucrra, quaisqucr quc scjan as circunsiancias cn quc ocorra, c
scnrc un crinc. Ha scnrc ossililidadcs dc ncgociaao c iroca
dc oinics; quc nao sc aclc nunca ara a violcncia. Pcla az
univcrsal, conira a gucrra sol iodas as fornas. Paris, 22 dc
Scicnlro dc 1938. Liga das Macs c Esosas Franccsas. Virou a
agina. o vcrso csiava colcrio dc assinaiuras, acriadas unas
alaio das ouiras, Iorizoniais, ollquas, asccndcnics, cn iinia
roa, cn iinia azul. Algunas csraiavan-sc cn grandcs caracicrcs
angulosos, ouiras cran ncsquinIas c oniiagudas, cncolIcndo-sc
cnvcrgonIadas nun caniinIo. Ao lado dc cada assinaiura un
cndcrco. Jcannc Plcncu, Fua d'Aulignac, 6; Solangc Pcrcs,
Avcnida dc Saini-Oucn, 142. Zczciic crcorrcu con o olIar iodos
aquclcs noncs dc nulIcrcs. Todas sc iinIan inclinado solrc
aquclc acl. Unas Iavian assinado cnquanio a crianada
224
lcrrava no quario ao lado, ouiras nun loudoir con una cancia dc
ouro. Agora os noncs nisiuravan-sc. Suzannc Taillcur.
lasiar-lIc-ia cdir una cancia c cla ianlcn sc iornaria una
scnIora, o scu nonc cilir-sc-ia, inorianic c nclancolico, alaio
dos ouiros.
Quc vai fazcr con iudo isso?
Quando iivcrnos lasianics assinaiuras, nandarcnos una
dclcgaao dc nulIcrcs lcvar a ciiao Prcsidcncia do ConsclIo.
ScnIora Suzannc Taillcu. Era a scnIora Suzannc Taillcur.
Mauricc rcciia-lIc a cada insianic quc sc dcvia scr solidario con
a roria classc. E cis quc agora iinIa dcvcrcs cn conun con a
duqucsa dc CIolci. Pcnsou. Una assinaiura; nao lIcs osso
rccusar una assinaiura.
Flossic aoiou os coiovclos na alnofada c olIou ara PIilic.
Eniao? Quc ial?
Scrvc dissc PIilic. Dcvc scr nclIor quando nao sc
csia con dorcs dc calca.
Prcciso dc nc lcvaniar dissc Flossic. Vou concr,
dcois irci loiic. Vcns?
Esiou cansado dc nais. Vai scn nin.
Escras-nc aqui? Juras quc nc cscras?
Escro dissc PIilic, franzindo as solrancclIas. Vai
dcrcssa, cu cscro.
Eniao dissc a visiianic , a scnIora assina?
Nao icnIo cancia.
A nulIcr csicndcu-lIc una csfcrografica. Zczciic cgou ncla c
assinou no fin da agina. Fcciiu o nonc lcn lcgvcl c s o
cndcrco ao lado da assinaiura, dcois crgucu os olIos c olIou
ara a visiianic. arccia-lIc quc alguna coisa ia aconicccr.
Nao aconicccu nada. A nulIcr lcvaniou-sc. Pcgou na folIa,
caninou-a aicniancnic.
Pcrfciio. O dia csia acalado.
Zczciic alriu a loca, iinIa una quaniidadc dc crgunias
ara fazcr. Mas nao lIc ocorrcran. Dissc acnas.
Vai lcvar isso a Daladicr?
Naiuralncnic.
Agiiou a folIa or un insianic, dcois dolrou-a c fc-la
dcsaarcccr na lolsa Zczciic scniiu un no no ciio quando a lolsa
sc fccIou. A nulIcr lcvaniou a calca, olIou-a lcn nos olIos.
Olrigada. Olrigada or clc. Olrigada or iodas nos. A
scnIora c una nulIcr dc coraao, scnIora Taillcur.
Esicndcu-lIc a nao.
225
TcnIo dc nc ir cnlora.
Zczciic acriou a nao dcois dc a icr cnugado no scu
avcnial. Scniia-sc anargancnic dccccionada.
... c iudo?
A nulIcr riu. Os dcnics cran cono crolas. Zczciic rcciiu
ara si ncsna. Sonos solidarias. Mas as alavras nao iinIan ja
scniido.
Sin, or cnquanio c iudo.
Alriu a oria, voliou una uliina vcz o rosio sorridcnic ara
Zczciic c dcsaarcccu. O scu crfunc fluiuava ainda na sala.
Zczciic ouviu ciinguir-sc o rudo dos assos, fungou duas ou ircs
vczcs. Parccia-lIc quc lIc Iavian roulado alguna coisa Foi aic
jancla, alriu-a c dclruou-sc no araciio. Un auionovcl csiava
arado junio da calada. A nulIcr saiu do Ioicl, alriu a oria c
cnirou ara o carro, quc ariiu. Fiz un disaraic, cnsou
Zczciic. O auionovcl virou na Avcnida dc Saini-Oucn c
dcsaarcccu lcvando a assinaiura c a lcla scnIora crfunada.
Zczciic susirou, fccIou a jancla c alriu o gas. A lanIa s-sc a
crciiar, o cIciro a carnc friia solrcs-sc ao crfunc c Zczciic
cnsou. Sc Mauricc vicr a salcr, vai dar lronca.
Mana, csiou con fonc.
Quc Ioras sao? crguniou a nac a MaiIicu. Era una
lcla c foric narsclIcsa con un vago luo. MaiIicu dcu una
olIadcla ara o rclogio.
Oiio c vinic.
A nulIcr uou dc dclaio das crnas una ccsia con
cadcado.
Sosscga, ncnina inossvcl, vais concr. Virou a calca
ara MaiIicu.
Faz crdcr a calca a un sanio! MaiIicu cndcrcou-lIc
un sorriso vago c lcncvolcnic. Oiio c vinic, cnsou, dcniro dc
dcz ninuios Hiilcr ira falar. Esiao no salao, Ia un quario dc Iora
quc Jacqucs csia a nccr no radio.
A nulIcr ousou o ccsio no lanco; alriu-o. Jacqucs griiou.
Pronio! AanIci Esiugarda.
Odciic csiava dc c ao lado dclc, uscra-lIc a nao no onlro.
Ouviu un rudo surdo c arcccu-lIc quc o soro dc una sala
conrida c aloladada lIc laiia no rosio. MaiIicu ajciiou-sc ara
dar lugar ao ccsio. nao dciara Juan-lcs-Pins. Esiava crio dc
Odciic, junio dc Odciic, nas ccgo c surdo, o conloio lcvava os
scus ouvidos c os scus olIos ara MarsclIa. Nao iinIa anor or
cla, cra ouira coisa, cla iraiara-o cono sc clc nao iivcssc norrido
inicirancnic. Quis dar una fisiononia a cssa icrnura quc csava
nclc. rocurou a fisiononia dc Odciic, nas o rosio fugia-lIc, o dc
226
Jacqucs surgiu cn lugar dcla, duas vczcs. MaiIicu acalou or
cnircvcr una forna inovcl nuna olirona, con un cdao dc
nuca inclinada c un ar dc aicnao nuna facc dcsrovida dc loca c
olIos.
AanIanos a icno dissc Jacqucs a Odciic , clc nao
concou ainda a falar.
Os ncus olIos csiao aqui. Via o ccsio. un lclo guardanao
lranco riscado dc rcio c vcrnclIo colria o conicudo. MaiIicu
conicnlou or un insianic a nuca norcna, c dcois largou-a. cra
iao ouco ara iao csada icrnura. Ela dcsaarcccu na sonlra c o
guardanao concou a cigir dcnasiado, insialou-sc nos scus
olIos, culsando ioa cnsancnios c inagcns. Os ncus olIos
csiao aqui. Un son dc canainIa alafada fc-lo solrcssaliar.
QucridinIa, dcrcssa, dcrcssa! dissc a narsclIcsa.
Voliou-sc ara MaiIicu con un sorriso dc dcscula.
E o dcscriador. PonIo-o scnrc ara as oiio c ncia.
A ncnina alriu rcciiiadancnic a nala, ncrgulIou as naos
dcniro c a canainIa arou. Oiio c irinia, clc vai cnirar no
Sorialasi. Esiou cn Juan-lcs-Pins, csiou cn Dcrlin; nas os
ncus olIos csiao aqui. Algurcs, un auionovcl conrido c rcio
dciinIa-sc dianic dc una oria, dclcs dcscian Ioncns con
canisas dc caqui. Algurcs, a norocsic, nas aqui Iavia o
guardanao quc lIc iaava a visao. Dcdos rolios c con ancis
uaran-na clas onias, cla dcsaarcccu, MaiIicu viu una
garrafa icrnica dciiada dc lado c una ilIa dc faiias dc ao. icvc
fonc. Esiou cn Juan-lcs-Pins, csiou cn Dcrlin, csiou cn Paris, ja
nao icnIo vida, ja nao icnIo dcsiino. Mas aqui icnIo fonc. Aqui,
crio dcsia norcna foric c dcsia ncnina.
Lcvaniou-sc, alcanou a sua nala, alriu-a c cgou, s
aaladclas, no cnlrulIo dc Odciic. Tornou a scniar-sc c, con o
canivcic, coriou o fio; iinIa rcssa, cono sc rccisassc dc acalar a
icno dc ouvir o discurso dc Hiilcr. Hiilcr cnira; un clanor
fornidavcl faz as vidraas ircncrcn, o clanor acalna-sc, clc
csicndc a nao. Algurcs, Iavia dcz nil Ioncns cncriigados, dc
calca icsa, lrao crguido. Algurcs, airas dclc, Odciic inclinava-sc
solrc o aarclIo dc radio. Elc fala, diz. Mcus conairioias, c a
sua voz ja nao lIc cricncc, iornou-sc inicrnacional. Ouvcn-na cn
Drcsi-Liiowsl, Praga, Oslo, Tangcr, Canncs. Morlai, no grandc
navio lranco da ConanIia Paquci quc singra o occano cnirc
Casallanca c MarsclIa.
Tcns a ccricza dc quc aanIasic Esiugarda? crguniou
Odciic. Nao sc ouvc nada.
Psiu... icnIo a ccricza.
Lola arou dianic da cnirada do Casino.
Eniao aic ja.
227
Cania lcn dissc Doris.
E iu ondc vais, qucrido?
Ao Dar Dasquc dissc Doris. TcnIo la uns anigos quc
nao salcn alcnao, cdiran-nc ara iraduzir o discurso dc Hiilcr.
Hun... nao ic vais divcriir.
Cosio dc iraduzir.
Esia a falar! MaiIicu fcz un violcnio csforo ara ouvir, nas
scniiu-sc vazio c rclaou-sc. Conia, sua frcnic a ncnina nordia
una faiia dc ao con gclcia; ouvia-sc o rcsfolcgar riinado das
nolas, cra una iardc dc ncl, unida. MaiIicu dcsviou o olIar ara
o nar, airavcs do vidro da jancla. A iardc cor-dc-rosa c rcdonda
fccIou-sc solrc clc. E no cnianio una voz ircsassava aquclc ovo
dc aucar. Esia cn ioda a aric, o conloio ncrgulIa ncla c cla
csia dcniro do conloio, aos cs da ncnina, nos calclos da
nulIcr, no ncu lolso, sc iivcssc un radio cu fa-la-ia dcsalrocIar
dclaio do lanco.
Esia aqui, cnornc, donina o larulIo do sonloio, sacodc os
vidros c cu nao a ouo. Scniia-sc cansado, crcclcu ao longc
una vcla solrc as aguas c ficou so a cnsar ncla.
Escuia! dissc Jacqucs iriunfanic. Escuia!
Un incnso runor saiu dc rccnic do radio. Odciic dcu un
asso airas, cra quasc insuoriavcl. Cono sao nuncrosos, cono o
adniran!, dissc. La longc, a nilIarcs dc quilnciros, dczcnas dc
nilIarcs dc osscssos. E as suas vozcs ccoavan no calno salao
niliiar c cra o dcsiino quc sc jogava la longc.
Ei-lo dissc Jacqucs. Ei-lo!
A iorncnia alacava-sc aos oucos; disiinguian-sc vozcs
nasaladas c duras, dcois Iouvc un silcncio c Odciic
conrccndcu quc clc ia falar. Doris cnurrou a oria do lar c o
airao fcz-lIc sinal quc sc arcssassc.
Faido dissc , vai concar.
Eran ircs, aoiados ao lalcao. o narsclIcs, CIarlicr, o
iiografo dc Fuao c un iio grandc c foric quc vcndia naquinas dc
cosiura c sc cIanava CIonis.
Doa noiic dissc Doris, cn voz laia.
Cunrincniaran-sc raidancnic c clc accrcou-sc do
aarclIo. Esiinava-os orquc nao Iavian Icsiiado cn janiar
rcssa ara ouvir coisas dcsagradavcis. Eran canaradas duros,
quc olIavan a rcalidadc dc frcnic.
Elc aoiara as naos na ncsa, olIava o nar incnso, ouvia o
larulIo do nar. Ergucu a nao dirciia c o nar acalnou-sc.
Dissc.
Mcus caros conairioias.
228
Ha un liniic ara alcn do qual ja nao c ossvcl ccdcr,
orquc ccdcr iornar-sc-ia una fraqucza nociva. Dcz nilIcs dc
alcnacs acIan-sc fora do FcicI cn dois grandcs icrriiorios
consiiiudos. Eran alcnacs quc dcscjavan rcinicgrar-sc no FcicI.
Eu nao icria o dirciio dc conarcccr dianic da Iisioria da
AlcnanIa sc nc liniiassc a alandona-los con indifcrcna. Nao
icria, iao-ouco, noralncnic, o dirciio dc scr o FuIrcr dcsic ovo.
Ja fiz sacrifcios suficicnics, ja rcnuncici dcnasiado. A csia o
liniic quc cu nao odia iransor. O lclisciio na usiria nosirou
aic quc onio cssc scniincnio iinIa razao dc scr. Un ardcnic
icsicnunIo foi dado cniao, un icsicnunIo quc o nundo
ccriancnic nao cscrava. Mas ja vinos quc, ara as dcnocracias,
un lclisciio c inuiil, c ncsno funcsio, quando nao roduz o
rcsuliado quc clas cscran. Enircianio o rollcna foi rcsolvido
ara fclicidadc do grandc ovo alcnao no scu conjunio. E agora
icnos nossa frcnic o uliino rollcna quc dcvc scr c quc scra
rcsolvido.
O nar rclcniou aos scus cs c clc ficou un noncnio scn
falar, conicnlando as cnorncs ondas. Odciic acriou a nao
conira o ciio, aquclcs clanorcs solrcssaliavan-lIc o coraao.
Inclinou-sc ao ouvido dc Jacqucs, quc conscrvava as
solrancclIas franzidas, con un ar dc circna aicnao, cnlora
Hiilcr csiivcssc calado Ia varios scgundos. Pcrguniou-lIc scn
nuiia cscrana dc rcsosia rccisa.
Quc foi quc clc dissc?
Jacqucs iinIa a rcicnsao dc conrccndcr o alcnao orquc
assara ircs ncscs cn Hanvcr c Ia dcz anos quc ouvia,
cscruulosancnic, clo radio, iodos os oradorcs dc Dcrlin.
Assinara ncsno o Franlfuricr Zciiung or causa dos ariigos
financciros. Mas as infornacs quc dava solrc o quc lcra ou
ouvira cran scnrc nuiio vagas. EncolIcu os onlros.
Scnrc a ncsna coisa. Fala dos sacrifcios c da fclicidadc
do ovo alcnao.
Adniic cn fazcr sacrifcios? crguniou Odciic aninada.
Isso qucr dizcr quc faria conccsscs?
Parccc... nao sci... ficou iudo nuiio no ar.
Esicndcu a nao c Karl arou dc griiar; cra una ordcn. Karl
olIou ara a dirciia c ara a csqucrda, nurnurando. Escuicn!
Escuicn!, arccia-lIc quc a ordcn nuda do FuIrcr lIc
airavcssava o coro, ionava a forna dc coro na sua loca.
Escuicn! Escuicn! Elc cra acnas un insiruncnio docil; o
razcr fc-lo ircncr da calca aic aos cs.
Toda a gcnic sc calou, a sala inicira alisnou-sc no silcncio c
na noiic; Hcss, Cocring c Cocllcls iinIan dcsaarccido, nao Iavia
nais ningucn no nundo scnao Karl c o scu FuIrcr. O FuIrcr
229
falava dianic da grandc landcira vcrnclIa con a cruz ganada,
falava ara Karl, ara Karl soncnic. Una voz, una unica voz no
nundo. Elc fala or nin, clc cnsa or nin, clc dccidc or nin, o
ncu FuIrcr.
a uliina rcivindicaao icrriiorial quc icnIo a fornular na
Euroa, nas c una rcivindicaao a quc nao rcnunciarci, quc
rcalizarci, con a graa dc Dcus.
Fcz una ausa. Karl conrccndcu cniao quc iinIa liccna
ara griiar c griiou con ioda a fora. Puscran-sc iodos a griiar, a
voz dc Karl avolunou-sc, suliu aic ao iccio c sacudiu os vidros.
Elc ardia dc alcgria, ossua dcz nil locas c scniia-sc Iisiorico.
Cala cssa loca!, griiou Minilc ara o aarclIo. Virou-sc
ara Folcri c dissc. Esias a vcr! Quc lando dc crciinos! Aquclcs
iios so fican conicnics quando odcn lcrrar iodos junios. Parccc
quc aconiccc o ncsno con as disiraccs. Tcn la cn Dcrlin
grandcs salas, ara vinic nil cssoas, rcuncn-sc aos doningos c
canian cn coro lclcndo ccrvcja.
O radio coniinuava a nugir.
Dasia dissc Folcri , danos-lIc una rasicira!
Viraran o loiao, as vozcs ccssaran c arcccu-lIcs dc rccnic
quc o quario saa da cscuridao, csiava ali, cn volia dclcs, cqucno
c calno, o conIaquc ao alcancc da nao, lasiara virar un loiao c
iodos aquclcs clanorcs dc osscssos iinIan voliado sua caia.
Una lcla iardc concdida cIcgara cla jancla, una iardc franccsa;
csiavan cnirc franccscs.
Essc Esiado cIcco concou or una grandc ncniira. O
auior dcssa ncniira cIana-sc Dcncs.
Fajadas no aarclIo.
Essc Dcncs arcscniou-sc cn VcrsalIcs c afirnou cn
rinciro lugar quc cisiia una naao cIccoslovaca.
CargalIadas no aarclIo. A voz coniinuou, cscarncccndo.
Era olrigado a invcniar cssa ncniira, a fin dc dar ao
rcduzido cfcciivo dos scus concidadaos una inoriancia un ouco
naior, c, orianio, nais jusiificada. E os csiadisias anglo-sacs,
quc nunca sc faniliarizaran suficicnicncnic cor as qucsics
cinicas c gcograficas, nao julgaran ncccssario, cniao, vcrificar as
afirnacs do scnIor Dcncs. Cono cssc Esiado nao arccia viavcl,
juniaran-lIc sinlcsncnic ircs nilIcs c ncio dc alcnacs,
conirariando o scu dirciio dc disor livrcncnic dc si ncsnos c da
sua voniadc dc livrc cscolIa.
O aarclIo griiou. CIii, cIii, cIii. DirncnscIaiz lcrrou.
Mcniira! Nao os iiraran da AlcnanIa, csscs alcnacs! Ella
conicnlava o ai, aolciico dc indignaao, funando un cnornc
cIaruio na olirona; conicnlava a sua nac c a irna Ivy c quasc
quc as odiava. Cono odcn cscuiar isso!
230
Cono sc nao lasiassc, foi ainda rcciso juniar un nilIao dc
nagiarcs c russos sulcaraiicos c or fin alguns nilIarcs dc
olacos.
Eis o quc c cssc Esiado quc osicriorncnic sc cIanou
CIccoslovaquia, conirariando o dirciio dc livrc cscolIa dos ovos c
o dcscjo c a voniadc clarancnic crcssos clas nacs
violcniadas. Falando-vos aqui, condoo-nc naiuralncnic con o
dcsiino dc iodos csscs orinidos. o dcsiino dos Eslavos, dos
Polacos, dos Hungaros, dos Ucranianos; nas falo, c cvidcnic,
acnas da soric dos Alcnacs.
Un incnso clanor cncIcu a sala. Cono odcn cscuiar isso?
E csscs Hcil! Hcil! nacIucavan-lIc o coraao. Afinal sonos
judcus, cnsou irriiada, nao dcvcnos csiar a ouvir o quc diz o
nosso carrasco. Elc, ainda va, scnrc o ouvi dizcr quc os judcus
nao cisiian. Mas cla, cnsou, olIando ara a nac, cla salc quc
c judia, scnic-o c fica ali. A scnIora DirncnscIaiz, un ouco dada
a rofccias, cclanara na vcscra.
a gucrra, ncus filIos, c, crdida a gucrra, so rcsia ao ovo
judcu voliar a r a nocIila s cosias. Agora, dorniiava no ncio
do clanor, fccIava dc vcz cn quando os scus olIos naquilIados c
a sua calca grandc c sonlria, dc calclos ncgros, oscilava. A voz
coniinuou doninando a iorncnia.
E agora conca o cinisno. Essc Esiado, quc so c govcrnado
or una ninoria, olriga os scus nacionais a fazcr una oliica quc
os foraria un dia a aiirar conira os rorios irnaos.
Ella lcvaniou-sc. Aquclas alavras roucas, arrancadas
cnosancnic dc una gargania scnrc ronia a iossir, cran ouiras
ianias unIaladas. Elc ioriurou os judcus. cnquanio fala,
nilIarcs dclcs agonizan nos canos dc conccniraao, c nos
dcianos quc a sua voz sc avoncic ncsic salao ondc ainda onicn
rccclcnos o rino DacIaucr con as alclras qucinadas.
Dcncs cigc isio dos Alcnacs. "Sc cu fizcr a gucrra conira a
AlcnanIa, icras dc aiirar aos Alcnacs. E sc rccusarcs, scras un
iraidor c nandar-ic-ci fuzilar." E cigc a ncsna coisa dos
Hungaros c Polacos.
A voz ali csiava, cnornc, odicnia; o Ioncn cra o scu ininigo.
A grandc lancic alcna, as nonianIas da Frana, iinIa-sc
dcsnoronado, clc csiava junio dcla, scn disiancia, agiiava-sc
dcniro da caia, olIa ara nin, csia-nc a vcr. Voliou-sc ara a
nac c ara Ivy. nas clas iinIan saliado ara iras. Podia ainda
vc-las, nas nao ioca-las. Paris ianlcn rccuara, a luz quc cnirava
cla jancla caa noria no iacic. Ocorrcra una incrccivcl
dcslocaao das cssoas c coisas, cla csiava so no nundo con
aqucla voz.
A vinic dc Fcvcrciro dcsic ano, dcclarci no FcicIsiag quc cra
ncccssario quc sc vcrificassc una nudana na cisicncia dos dcz
231
nilIcs dc alcnacs quc vivcn fora das nossas froniciras. Ora, o
scnIor Dcncs agiu dc ouiro nodo. Insiiiuiu una orcssao ainda
nais conlcia conira o nosso ovo.
Falava-lIc a sos, olIos nos olIos, con una irriiaao crcsccnic
c o dcscjo dc a ancdroniar, dc a nagoar. Ela csiava fascinada, o
scu olIar nao sc dcsviava do radio. Nao conrccndia o quc clc
dizia, nas a voz dclc rasgava-lIc a clc, csfolava-a.
Un icrror ainda naior... una csccic dc dissoluao...
Afasiou-sc lruscancnic c dciou a sala. A voz crscguia-a no Iall,
indisiinia, csnagada, ainda vcncnosa. Enirou rcssa no quario c
fccIou a oria cIavc. No salao, clc coniinuava a ancaar. Mas
cla so ouvia agora un nurnurio confuso. Dciou-sc cair nuna
cadcira, nao Iavcra cniao ningucn, ncnIuna nac dc judcu
suliciado, ncnIuna nulIcr dc conunisia assassinado, quc
agarrc nun rcvolvcr c o naic? Ccrrava os unIos, cnsava quc, sc
fossc alcna, icria a coragcn dc o naiar.
MaiIicu lcvaniou-sc, cgou nun dos cIaruios dc Jacqucs do
incrncavcl c alriu a oria do conariincnio.
Sc c or ninIa causa nao faa ccrinonia dissc a
narsclIcsa , o ncu narido funa, csiou Ialiiuada.
Olrigado dissc MaiIicu , nas csiou con voniadc dc
dcscnfcrrujar as crnas.
TinIa rincialncnic voniadc dc nao a vcr nais. Ncn a
ncnina ncn o ccsio. Dcu alguns assos no corrcdor, arou,
accndcu o cIaruio. O nar csiava azul c calno, clc dcslizava ao
longo do nar, cnsava. Quc c quc nc csia a aconicccr? Assin, a
rcsosia dcssc Ioncn foi nais do quc nunca. fuzilcnos,
rcndanos, cncarccrcnos. E isio ara iodos os quc, dc una
nancira ou dc ouira, nao lIc convinIan; clc qucria csforar-sc or
conrccndcr. Janais lIc aconicccra alguna coisa quc nao iivcssc
conrccndido; cra a sua unica fora, a sua unica dcfcsa, o scu
uliino orgulIo. OlIava ara o nar c cnsava.
Nao conrccndo, cniao vcrificou-sc a ninIa rcivindicaao dc
Nurcnlcrga. Essa rcivindicaao foi crfciiancnic clara. c cla
rincira vcz; aconiccc quc vou ara a gucrra, dissc ara con os
scus loics. Nao arccia nuiio conlicado, no cnianio nao cra
nada claro. No quc lIc dizia cssoalncnic rcsciio cra sinlcs,
lnido; jogara c crdcra, a sua vida ficara ara iras fracassada.
Nao dcio nada, nao lancnio nada, ncn ncsno Odciic, ncn
ncsno IvicI, nao sou ningucn. Fcsiava o rorio aconiccincnio.
Dcclarci quc o dirciio dc livrc cscolIa dcvia, cnfin, vinic anos
dcois das dcclaracs do rcsidcnic Wilson, cnirar cn vigor ara
csscs ircs nilIcs c ncio dc Ioncns iudo o quc o aiingira aic
cniao csiava ao scu alcancc, dcniro da sua ncdida dc Ioncn, os
cqucnos alorrccincnios c caiasirofcs, clc vira-os cIcgar,
olIara-os dc frcnic. Quando fora luscar o dinIciro ao quario dc
Lola, vira as noias, iocara-as, rcsirara o crfunc da cnoda; c
232
quando alandonara Marccllc, olIava-a nos olIos cnquanio lIc
falava, odia cnsar. iivc razao, crrci; odia julgar-sc. Agora,
iornara-sc inossvcl c novancnic o scnIor Dcncs dcu a sua
rcsosia. novos norios, novas cncarnacs, novos. Pcnsou. Pario
ara a gucrra c isso nada significa. Alguna coisa quc o
uliraassava aconicccra. A gucrra uliraassava-o. Nao c lcn isso,
c quc nao cisic. Ondc csia cla? Por ioda a aric. nascc dc iodos
os lados, o conloio corrc dcniro da gucrra, Concz aicrra na
gucrra, csscs iurisias dc lranco asscian na gucrra, nao Ia
conscicncia quc nao csicja ionada or cla. E no cnianio cla c
cono a voz dc Hiilcr, quc cncIc csic conloio c cu nao osso ouvir.
Dirci clarancnic ao scnIor CIanlcrlain o quc considcranos agora
a unica ossililidadc dc soluao; dc vcz cn quando cnsanos quc
vanos ioca-la cn qualqucr coisa, no nolIo dc un filcic,
csicndcnos a nao, ja nao csia nais ali. rcsia acnas un cdao
dc carnc no nolIo. AI!, cnsou, scria rcciso csiar ao ncsno
icno cn ioda a aric. Mcu FuIrcr, ncu FuIrcr, falas c cu
iransforno-nc cn cdra, nao cnso nais, nao qucro nais nada,
sou acnas a iua voz, cu cscra-lo-ia sada, visaria o coraao,
nas sou, anics dc nais, o oria-voz dos Alcnacs c foi ara os
Alcnacs quc falci, asscgurando-lIcs quc ja nao csiou disosio a
crnancccr cono cscciador assivo c calno, cnquanio cssc
dcncnic dc Praga inagina odcr, cu scrci cssc nariir, nao arii
ara a Sua, agora so nc rcsia agucniar cssc naririo, juro scr
cssc nariir, juro, juro, silcncio, dissc Concz, csianos a ouvir o
discurso do iicrc.
Aqui, Fadio Paris, nao dcsligucn. dcniro dc alguns insianics
iransniiircnos a iraduao franccsa da rincira aric do discurso
do cIancclcr Hiilcr.
Esias a vcr dissc Ccrnain CIaloi , csias a vcr? Nao
valia a cna dcsccr c corrcr duas Ioras airas do Iniran. Eu
dissc-ic. fazcn scnrc isso.
A scnIora CIaloi ousou o ino no ccsio c aroinou a
cadcira.
Vanos salcr o quc clc dissc. Nao gosio disso. Alrc-nc
scnrc un vazio no csinago. Nao ic aconiccc a ncsna coisa?
Sin dissc Ccrnain CIaloi. O aarclIo roncava, cniiiu
dois ou ircs lorlorignos c CIaloi acriou o lrao da nulIcr.
Ouvc dissc.
Inclinaran-sc un ouco, dc ouvido aicnio, c algucn sc s a
caniar a CucaracIa.
Tcns a ccricza dc quc c a Fadio Paris?
Alsoluia.
Eniao c ara quc a gcnic nao sc inacicnic. A voz caniou
ircs csirofcs c o disco arou.
233
Pronio dissc CIaloi.
Ouviu-sc un ligciro cIiado c una orqucsira Iavaiana s-sc
a iocar Honcy Moon.
Scria rcciso csiar cn ioda a aric. OlIou irisicncnic ara a
onia do cigarro. cn ioda a aric, scnao sonos cnganados. Eu
csiou cnganado. Sou un soldado quc aric ara a gucrra. Eis o
quc fora rcciso vcr; a gucrra c o soldado. Una onia dc cIaruio,
casas lrancas lcira-nar, o dcslizar nonoiono dos vagcs solrc
os carris c cssc viajanic dcnasiado conIccido, Fcz, Marraqucc,
Madrid, Pcrugia, Vicna, Fona, Praga, Londrcs, quc funa cla
nilcsina vcz no corrcdor dc un vagao dc icrccira classc. Ncn
gucrra ncn soldado. scria rcciso csiar cn ioda a aric, scria
rcciso vcr-nc dc ioda a aric, dc Dcrlin, cono a irinilioncsina
aric do Ecrciio franccs, con os olIos dc Concz, cono un dcsscs
cacs franccscs quc clcs cnurran a oniacs ara a laialIa, con
os olIos dc Odciic. Scria rcciso vcr-nc con os olIos da gucrra.
Mas ondc csiao os olIos da gucrra? Esiou aqui, dianic dos ncus
olIos assan grandcs sucrfcics claras, sou clarividcnic, vcjo
c, no cnianio, oricnio-nc s aaladclas, s ccgas c cada
novincnio accndc-nc una lanada ou faz soar una canainIa
nun nundo quc cu nao vcjo. Zczciic fccIava a jancla, nas a luz
do crcusculo cnirava ainda clas frincIas, scniia-sc cansada,
noria, lanou a conlinaao ara una cadcira c cscorrcgou nua
cnirc os lcnois; durno iao lcn quando csiou irisic; nas na cana
ncssa cana ondc Mauricc a acariciara na anicvcscra assin
quc sc rclaava clc surgia solrc cla, csnagava-a; c sc cla alria os
olIos, clc ja nao csiava ali, dornia la longc na cascrna, c dcois
Iavia aquclc radio dcsgraado quc lcrrava cn lngua csirangcira,
cra o radio dos Hcincnann, os rcfugiados alcnacs do rinciro
andar, una voz rouca c vicrina quc arranIava os ncrvos, isso
nunca nais acalara, nunca! MaiIicu scniiu invcja dc Concz,
dcois cnsou. Concz nao vc nclIor do quc cu, dclaic-sc conira
invisvcis c dciou dc o invcjar. Quc vc clc? Parcdcs, un iclcfonc
solrc una sccrciaria, a cara da ordcnana. Faz a gucrra nas nao
a vc. Assin, nos iodos a fazcnos. Lcvanio a nao, cIuo o ncu
cIaruio, fao a gucrra. SaraI analdioa a loucura dos Ioncns,
acria Pallo nos lraos, faz a gucrra.
Odciic faz a gucrra quando cnlrulIa sanducIcs c rcsunio
nun acl. A gucrra agarra iudo, junia iudo, nao dcia quc sc
crca nada, ncn un cnsancnio, ncn un gcsio, c ningucn a
odc vcr, ncn ncsno Hiilcr. Ningucn. Fcciiu. Ningucn, c, dc
rccnic, vislunlrou-a. Era un coro csiranIssino, rcalncnic
incnsavcl. Aqui, Fadio Paris, nao dcsligucn. dcniro dc alguns
insianics iransniiircnos a iraduao franccsa da rincira aric do
discurso do cIancclcr Hiilcr.
Nao sc nccran. OlIaran-sc dc lado c quando Fina Kciiy sc
s a caniar J'aiicndrai, sorrian. Mas ao fin da rincira csirofc, a
scnIora CIaloi dcsaiou a rir.
234
J'aiicndrai dissc. Dcn aanIado! Esiao a lrincar
connosco.
Un coro cnornc, un lancia, nun csao dc ccn nilIcs
dc dincnscs; os scrcs nao odian scqucr inagina-lo. E no
cnianio cada dincnsao cra una conscicncia auinona. Sc sc
icniassc olIar dc frcnic cssc lancia, clc dcsinicgrar-sc-ia c so
rcsiarian conscicncias. Ccn nilIcs dc conscicncias livrcs, cada
una dclas vcndo arcdcs, onias dc cigarros, rosios faniliarcs c
consiruindo o scu dcsiino or conia da roria rcsonsalilidadc.
Enircianio, sc fsscnos una dcssas conscicncias, crcclcranos,
airavcs dc incrccivcis, dc inscnsvcis nudanas, quc csiavanos
rcsos a un giganicsco c invisvcl oliciro. A gucrra. iodos sao
livrcs c no cnianio a soric csia lanada. Esia or ioda a aric, c a
ioialidadc dc iodos os ncus cnsancnios, dc iodas as alavras dc
Hiilcr, dc iodos os acios dc Concz, nas nao Ia ningucn quc
csialclca o ioial. So cisic ara Dcus. Mas Dcus nao cisic.
Coniudo a gucrra cisic.
E nao dcici ncnIuna duvida accrca do facio dc quc
doravanic a acicncia alcna icn un liniic. Nao dcici ncnIuna
duvida accrca do facio dc quc c caracicrsiico da ncnialidadc
alcna icsicnunIar una grandc acicncia, nas, cIcgado o
noncnio, c rcciso rcsolvcr.
Quc csia clc a dizcr? crguniou CIonis. Doris clicou.
Diz quc a acicncia alcna icn liniics.
A nossa ianlcn dissc CIarlicr. Puscran-sc iodos a
lcrrar no aarclIo c Hcrrcra cnirou na sala.
Ola dissc, ao vcr Concz. Eniao? Divcriiu-sc?
Assin-assin.
Scnrc... rudcnics, os Franccscs?
Ncn nc falc! Mas crcio quc dcsia vcz nao cscaan.
Mosirou o rcccior , o iicrc dc Dcrlin csia furioso.
iino. Os olIos dc Hcrrcra faiscaran. Mas, diga,
isso nuda as coisas inicirancnic!
o quc cnso dissc Concz. OlIaran-sc or un insianic
sorrindo. Tilquin, quc csiava jancla, voliou-sc.
Daicn o radio, csiou a ouvir qualqucr coisa. Concz virou
o loiao c os rudos aicnuaran-sc.
Esiao a ouvir? Eiao a ouvir?
Don dissc Hcrrcra , un alarnc, o quario dcsdc
nanIa.
O quario! dissc Concz.
Sin. AI!, vai acIar iudo nudado!
Hiilcr falava novancnic; dclruaran-sc solrc o aarclIo;
235
Concz cscuiava o discurso con un so ouvido, con o ouiro
aconanIava o ronco dos avics. Houvc una closao surda ao
longc.
Quc faz clc? Nao ccdcu o icrriiorio, agora culsa os Alcnacs!
Mal o scnIor Dcncs acalava dc falar c ja as ncdidas niliiarcs dc
orcssao Iavian rcconcado, nais drasiicas ainda. Vcrificanos
csias cifras aavoranics. nun dia dcz nil cssoas cn fuga, no dia
scguinic vinic nil...
O ronco dininuiu c suliiancnic anliou-sc dc novo;
ouviran-sc duas longas dcionacs.
o orio quc csia a rccclcr o dclc cocIicIou Tilquin.
... irinia c scic nil a scguir c, dois dias nais iardc, quarcnia
nil; dcois, scsscnia c duas nil, c scicnia c oiio nil, c agora
oiicnia nil, ccnio c scic nil, ccnio c irinia c scic nil. Eaciancnic
Iojc, duzcnios c caiorzc nil. Fcgics iniciras sao dcsovoadas,
aldcias inccndiadas, c con oluscs c gascs quc icnian livrar-sc dos
Alcnacs. O scnIor Dcncs csia insialado cn Praga c diz ara
consigo ncsno. "Nao odc aconicccr nada, icnIo finalncnic o
aoio da Frana c da Inglaicrra."
Hcrrcra lcliscou o lrao dc Concz.
Aicnao dissc , agora c quc vcn a Iisioria!
TinIa o rosio corado c olIava ara o rcccior con sinaiia.
A voz clcvou-sc, ioniiruanic c ascra.
E agora, conanIciros, acIo quc cIcgou a Iora dc falar scn
sulicrfugios.
Una scric dc closcs fcz-sc ouvir, colrindo os alausos,
nas Concz nao sc inconodou; fiava o rcccior, cscuiava a voz
ancaadora c scniia rcnasccr dcniro dclc un scniincnio Ia nuiio
sculiado, algo quc sc asscnclIava cscrana.
Vous qui asscz sans nc voir Sans ncnc dirc lonsoir
Donncz-noi un cu d'csoir Cc soir J'ai iani dc cinc.
Conrccndi dissc Ccrnain CIaloi. Dcsia vcz
conrccndi.
O quc? dissc a sua nulIcr.
una conlinaao con os jornais da noiic. Nao qucrcn
iransniiir a iraduao anics quc os jornais a ulliqucn.
Lcvaniou-sc, cgou no cIacu.
Vou dcsccr. Hci-dc acIar un Iniran na Avcnida Darlcs.
Era a Iora. Tirou as crnas da cana, cnsou. a Iora. Ela
nao nais cnconiraria o assaro nas acIaria una noia dc nil
francos csciada no lcnol, sc iivcr icno juniar-lIc-ci un ocna
dc adcus. Scniia a calca csada nas ja nao lIc doa. Passou as
naos clo rosio con rcugnancia, cIcirava a ncgra.
236
Na raiclcira dc vidro do ioilciic Iavia un saloncic
cor-dc-rosa ao lado dc un vaorizador c una csonja dc lorracIa.
Pcgou na csonja nas scniiu una nausca, c foi luscar nala a
sua luva dc ioilciic c o scu saloncic. Lavou-sc da calca aos cs,
a agua corria solrc o soalIo nas nao iinIa inoriancia.
Pcnicou-sc, iirou una canisa lina da nala c vcsiiu-sc. A canisa
do nariir. Esiava irisic c dccidido. Havia una cscova cn cina da
ncsinIa, cscovou o casaco con cuidado.
Mas ondc c quc cu cnfici as ninIas calas? Esiou dclaio
da cana, cnirc os lcnois; nada. Murnurou. Cono dcvia csiar
lclado!
Alriu o arnario, concava a scniir-sc inquicio; as calas nao
csiavan la. Ficou un noncnio no ncio do quario, cn canisa, a
coar a calca, olIando sua volia, c dc rccnic icvc un aiaquc
dc raiva, orquc a siiuaao cra ridcula ara un fuiuro nariir, ali
colocado, dc ncias, no quario dc dornir dc una rosiiiuia, con as
fraldas clos joclIos. Foi quando dcarou con un arnario
cnluiido sua dirciia. Corrcu ara clc, nas a cIavc nao csiava
na fccIadura. Tcniou alrir con as unIas c dcois con una
icsoura quc cnconirou, nas nao o conscguiu.
Lanou a icsoura ara o cIao, c s-sc a laicr os cs
dizcndo, furioso. Puia dc una figa! Escondcu as ninIas calas
ara quc cu nao sassc!
E agora so osso afirnar una coisa. dois Ioncns acIan-sc
cn frcnic un do ouiro. o scnIor Dcncs c cu.
A nuliidao inicira s-sc a Iurrar.
Anna olIou inquicia ara Milan. Elc aroinara-sc do radio c
considcrava-o con as naos nos lolsos. O scu rosio cscurcccra c
algo ncia na sua facc.
Milan dissc Anna.
Sonos Ioncns dc gcncro difcrcnic. Quando o scnIor Dcncs,
duranic a grandc luia dos ovos, ia c vinIa clo nundo longc do
crigo, cu, cono lcal soldado alcnao, cunria o ncu dcvcr.
Hojc, cis-nc crguido dianic dcssc Ioncn, cono soldado do
ncu ovo. Alaudiran novancnic. Anna lcvaniou-sc c ousou a
nao no lrao dc Milan. o nusculo coniraa-sc, o coro cra dc
cdra. Vai cair, cnsou cla. Elc dissc, gagucjando.
Scn-vcrgonIa!
Ela acriou-lIc o lrao con ioda a fora, nas clc
cnurrou-a. TinIa os olIos cnraivccidos.
Dcncs c cu gagucjou. Dcncs c cu! Porquc icns scicnia
c cinco nilIcs dc Ioncns airas dc ii.
Dcu un asso cn frcnic; cla cnsou. Quc vai fazcr?, c
corrcu ara junio dclc, nas clc ja Iavia cusido duas vczcs ara o
rcccior.
237
A voz coniinuava.
TcnIo ouco a dcclarar. agradco a CIanlcrlain iodos os
csforos quc dcscndcu. Asscgurci-lIc quc o ovo alcnao so dcscja
a az; nas dcclarci-lIc ianlcn quc nao osso rccuar nais os
liniics da nossa acicncia. Asscgurci-lIc, c aqui rciio, quc una
vcz rcsolvido csic rollcna, nao Ia ouiro rollcna icrriiorial ara
a AlcnanIa, na Euroa. Asscgurci-lIc ainda quc, a ariir do
noncnio cn quc a CIccoslovaquia iivcr rcsolvido csic rollcna,
isio c, a ariir do noncnio cn quc os CIccos sc iivcrcn clicado
con as suas ouiras ninorias, nao cla orcssao, nas
acificancnic, cu nao nc inicrcssarci nais clo Esiado
cIccoslovaco. E isio cu lIc garanii! Nos nao qucrcnos cIccos! Mas
dcscjo agora dcclarar da ncsna forna, dianic do ovo alcnao,
quc, no quc diz rcsciio aos Sudcias, a ninIa acicncia cIcgou ao
fin. Fiz ao scnIor Dcncs una roosia quc nao c ouira coisa
scnao a rcalizaao do quc clc ncsno roncicra. Elc icn agora a
dccisao nas naos. az ou gucrra. Ou acciia cssa roosia c da
lilcrdadc aos alcnacs ou nos ncsnos a ircnos luscar.
Hcrrcra crgucu a calca, culiava.
Dolas! Dolas! Ouviran? Mas c a gucrra!
E dissc Concz. Dcncs c duro. nao ccdcra. E a gucrra.
Sc udcssc scr! dissc Tilquin. Sc udcssc scr! AI!
Dcus ncu!
Quc c isso? indagou CIanlcrlain.
A coniinuaao dissc WoodIousc.
CIanlcrlain cgou nas folIas c concou a lcr. WoodIousc
crscruiava-lIc o rosio con ansicdadc. Ao fin dc un noncnio o
rinciro-ninisiro lcvaniou a calca c sorriu-lIc anavclncnic.
Pois c dissc , nada dc novo. WoodIousc olIou-o
surrcso.
O cIancclcr Hiilcr criniu-sc con nuiia violcncia
olscrvou.
Ora dissc CIanlcrlain , clc nao odia agir dc ouiro
nodo.
Hojc, narcIo frcnic do ncu ovo cono o scu rinciro
soldado; c airas dc nin, quc o nundo nao sc iluda, narcIa un
ovo, un ovo difcrcnic do dc 1918. Ncsia Iora, iodo o ovo
alcnao unir-sc-a a nin. Scniira a ninIa voniadc cono sua, assin
cono cu considcro o scu fuiuro c o scu dcsiino o noior da ninIa
acao! Qucrcnos forialcccr csia voniadc conun, cono quando
arii cono sinlcs soldado conquisia dc un FcicI, nao
duvidando nunca da viioria dcfiniiiva. ninIa volia juniou-sc un
gruo dc Ioncns lravos c dc nulIcrcs dccididas c iodos
narcIaran conigo. E agora, ncu ovo alcnao, cu co-ic isio.
narcIa conigo, Ioncn aos Ioncn, nulIcr aos nulIcr. Ncsia
238
Iora, iodos qucrcnos icr una voniadc conun. Essa voniadc dcvc
scr nais foric do quc qualqucr dcscscro, do quc qualqucr crigo;
ois sc for nais foric do quc o crigo c o dcscscro, vcnccra,
vcnccra o crigo c o dcscscro. Esianos dccididos. Calc ao scnIor
Dcncs cscolIcr.
Doris virou-sc ara os ouiros.
Tcrninou.
Nao rcagiran dc incdiaio; funavan aicnios. Por fin o airao
indagou.
Eniao? Torccnos-lIc o cscoo?
Toca!
O airao dclruou-sc solrc as garrafas c fccIou o radio.
Duranic un ninuio Doris scniiu-sc dcsnoricado; cra cono un
grandc vacuo. Un ouco dc vcnio c dc noiic cnirava cla oria
alcria.
Quc foi quc clc dissc? crguniou o nar-sclIcs.
Ao icrninar clc dissc. Todo o ncu ovo csia conigo, csiou
disosio a ir gucrra. Calc ao scnIor Dcncs dccidir.
Quc irisicza! Eniao c a gucrra? Doris cncolIcu os onlros.
Eu quc Ia scis ncscs quc nao vcjo a ninIa nulIcr c as
ninIas filIas! dissc o narsclIcs. Vou cIcgar a MarsclIa c,
loa noiic. un accno c cascrna.
Eu ialvcz nao icnIa icno scqucr dc vcr a ninIa nac
dissc CIonis , sou do Noric.
Pois c dissc o narsclIcs, ncncando a calca.
Calaran-sc.
CIarlicr csvaziou o cacIinlo, laicndo no salio do saaio. O
airao dissc.
Toncn nais alguna coisa. Cono csianos cn gucrra,
ofcrco a rodada.
O ar la fora cra frcsco c ncgro, ouvia-sc a nusica do Casino ao
longc. cra ialvcz Lola a caniar.
Eu csiivc na CIccoslovaquia dissc o iio do Noric. E
csiou conicnic dc la icr csiado; assin salcnos or quc nos
laicnos.
Esicvc la nuiio icno? crguniou Doris.
Scis ncscs, a dcrrular arvorcs. Dava-nc lcn con os
CIccos. Sao iralalIadorcs.
Os Alcnacs ianlcn dissc o airao ; isso nao lasia.
Sin, nas os Alcnacs orincn a Iunanidadc, ao asso quc
os CIccos sao iranquilos.
vossa saudc dissc CIarlicr.
239
vossa saudc.
Daicran os coos c o narsclIcs concniou.
Conca a fazcr frio. MaiIicu acordou solrcssaliado.
Quc c isio? indagou csfrcgando os olIos.
MarsclIa, Esiaao Saini-CIarlcs, onio final.
Don dissc MaiIicu , lon, lon.
Pcndurou o incrncavcl c cgou na nala. Scniia-sc ionio.
Hiilcr dcvc icr icrninado o scu discurso, cnsou con alvio.
Vi-os ariir cn 14 dissc o iio do Noric. Eu iinIa dcz
anos. Era ouira coisa!
Eniusiasno?
E quc cniusiasno! Dcrravan! Caniavan! Ccsiiculavan!
vcrdadc quc nao iinIan a noao da coisa dissc o
narsclIcs.
AI! Nao!
Nos, nos salcnos dissc Doris. Houvc un silcncio. O iio
do Noric olIava fiancnic ara a frcnic. Dissc.
Eu vi-os dc crio, os Friiz. Quairo anos dc ocuaao. Nao
lIcs digo nada. A aldcia foi arrasada, nos cscondano-nos duranic
scnanas nas cdrciras. Eniao, conrccndcn, quando cnso quc
vai scr rcciso rcconcar... Acrcsccniou. O quc nao qucr
dizcr quc cu nao va fazcr cono os ouiros.
O quc Ia conigo dissc o airao c quc icnIo ncdo da
noric. Dcsdc criana. So nc confornci uliinancnic. Dissc ara
nin ncsno. o cIaio c norrcr, nas qucr scja dc gric csanIola
ou dc csiilIao dc olus, c a ncsna coisa.
Doris csiava no sciino ccu; acIava-os sinaiicos. Pcnsou.
Prcfiro os Ioncns s nulIcrcs. A gucrra iinIa isso dc lon.
fazia-sc cnirc Ioncns. Duranic ircs anos, cinco anos, so vcria
Ioncns. E ccdcrci a ninIa vcz dc liccna aos cIcfcs dc fanlia.
O quc inoria dissc CIonis c odcrnos dizcr quc
vivcnos. Eu icnIo irinia c scis anos, c ncn scnrc iivc un nar dc
rosas cla frcnic. Houvc alios c laios. Mas cu vivi. Podcn
coriar-nc cn cdaos quc nao nc lcvarao isso. Voliou-sc ara
Doris. Para un jovcn cono vocc dcvc scr duro.
OI! dissc Doris con vivacidadc. Ha ianio icno quc
nc dizcn quc Iavcra gucrra! Corou ligcirancnic c acrcsccniou.
Quando sc c casado c quc nao sc dcvc gosiar nada.
dissc o narsclIcs, susirando. A ninIa nulIcr c
corajosa c icn un ofcio; c calclcircira. O quc nc cIaicia sao as
ncninas; afinal c scnrc nclIor icr un ai, nao acIan? Mas
afinal ncn iodos norrcn.
240
Evidcnicncnic dissc Doris.
A nusica ccssara. Un casal cnirou no lar. A nulIcr cra ruiva
c irazia un vcsiido vcrdc nuiio conrido c dccoiado. Scniaran-sc
a una ncsa do fundo.
Mcsno assin dissc CIarlicr , c idioia a gucrra. Nao sci
dc nada nais crciino.
Ncn cu dissc o airao.
Ncn cu dissc CIonis.
Eniao? indagou o narsclIcs. Quanio dcvo? Una
rodada c ninIa.
E ouira ninIa dissc Doris.
Pagaran. CIonis c o narsclIcs saran dc lraos dados.
CIarlicr Icsiiou un noncnio, virou-sc nos calcanIarcs c foi
scniar-sc con o scu calicc dc conIaquc. Doris ficara dianic do
lalcao, cnsando. Cono sao sinaiicos, c scniiu-sc fcliz. Havcria
idcniicos nas irincIciras, nilIarcs c nilIarcs igualncnic
sinaiicos. E Doris vivcria con clcs c nao os dciaria dia c noiic,
icria quc fazcr. Pcnsou. TcnIo soric; quando sc conarava aos
olrcs da sua idadc, quc Iavian sido airoclados ou norrido dc
colcra, cra forado a acciiar quc iivcra soric.
Nao o iinIan aanIado dcsrcvcnido, nao sc iraiava dc una
dcssas gucrras quc dcrrulan scn aviso a vida dc un Ioncn,
cono un sinlcs acidcnic. csiava rcvisia Ia scis ou scic anos,
iinIa-sc iido icno dc a vcr cIcgar. Pcssoalncnic, Doris nunca
duvidara do quc ia aconicccr; cscrara-a cono un rncic
Icrdciro quc salc, dcsdc criana, quc nasccu ara rcinar.
TinIan-no criado ara csia gucrra, Iavian-no cducado ara
cla, nandaran-no ara o liccu, ara a Sorlona, Iavian-lIc dado
una culiura. Dizian quc cra ara quc sc iornassc rofcssor, nas
isso scnrc lIc arcccra duvidoso; agora salia quc qucrian fazcr
dclc un oficial dc rcscrva; nada Iavian ouado ara quc dcssc
un lclo norio, novinIo c sadio. O nais cngraado, cnsava, c quc
nao nasci cn Frana, sou soncnic naiuralizado.
Mas, afinal, isso nao iinIa nuiia inoriancia; sc iivcssc
ficado na Fussia ou sc os scus ais sc iivcsscn rcfugiado cn
Dcrlin ou Dudacsic, icria sido a ncsna coisa; nao c qucsiao dc
nacionalidadc, nas dc idadc, os jovcns alcnacs, Iungaros,
inglcscs c grcgos iinIan cla frcnic a ncsna gucrra, o ncsno
dcsiino. Na Fussia Iouvcra rincirancnic a gcraao da Fcvoluao,
dcois a do lano quinqucnal, c a scguir a do confliio nundial;
cada qual con sua soric. Afinal nasccnos ara a gucrra, ou ara a
az, cono sc nascc ocrario ou lurgucs, cis iudo, nao c dado a
iodos scr suo. Un indivduo quc icria dirciio dc roicsiar scria
MaiIicu, cnsou. ccriancnic nasccu ara a az; acrcdiiou na
vcrdadc quc norrcria dc vclIicc c ja icn as suas nanias, na sua
idadc ja nao nudanos. Ao asso quc, ara nin, csia c a ninIa
241
gucrra. A quc nc fcz, a quc farci, sonos inscaravcis; nao osso
scqucr inaginar o quc scria sc cla nao aconicccssc.
Pcnsou na sua vida c ja nao a acIou dcnasiado curia. as
vidas nao sao ncn curias ncn longas. Era una vida, acnas. Con
a gucrra no fin. Scniiu-sc dc rccnic rcvcsiido dc una nova
dignidadc, orquc iinIa una funao na socicdadc, c ianlcn
orquc ia norrcr dc noric violcnia; scniiu-sc inconodado na sua
nodcsiia. Era Iora dc ir luscar Lola. Sorriu ara o airao c saiu
raidancnic.
O ccu csiava nullado; dc quando cn quando vian-sc csirclas,
o vcnio sorava do nar. Duranic un insianic scniiu una lruna
na calca, dcois cnsou. A ninIa gucrra!, c discrsou-sc
orquc nao iinIa or Ialiio cnsar nuiio na ncsna coisa. Cono
vou icr ncdo, cnsou. Cono vou icr ncdo! Ps-sc a rir dc
cscandalo c alcgria, anic a idcia dcssc avor giganicsco. Mas arou
dc rir ao fin dc alguns assos, sol rcssao dc una suliia
inquiciaao. c quc scria rcciso nao icr ncdo dc nais. Nao iria
nuiio longc, scn duvida, nas isso nao cra una razao ara
dcscrdiar a sua vida c scr conlaccnic consigo ncsno. O
caninIo csiava iraado, nas iinIan-lIc dciado anlas
ossililidadcs, a sua gucrra cra nais una vocaao do quc un
dcsiino. Evidcnicncnic, icria odido dcscjar ouira coisa. o dcsiino
dc un grandc filosofo, or ccnlo, dc un Don Juan ou dc un
financciro. Mas nao sc cscolIc a vocaao; accria-sc ou nalogra-sc,
c iudo, c o ior, na sua, cra quc nao odia voliar airas. Havia
cisicncias quc sc asscnclIavan aos cancs finais.
sulnciian-nas a varias rovas c, sc fracassavan cn Fsica,
odian alcanar ncdia con as Cicncias Naiurais ou Filosofia. A
dclc sugcria anics un ccriificado dc Filosofia Ccral, no qual sc c
julgado or una unica rova; cra icrrivclncnic iniinidanic. Cono
qucr quc fossc, calia-lIc icr ciio ncssa rova c nao nouira. Era
rcciso icr una loa conduia, nas isso nao lasiava. Era rcciso
rincialncnic insialar-sc na gucrra, arranjar o scu canio ncla c
iraiar dc lcn arovciiar iudo. Era rcciso dizcr ara consigo
ncsno quc, dc ccrio nodo, iudo c cquivalcnic. un aiaquc cn
Argonnc valc un asscio dc gndola, o cafc fraco das irincIciras,
cla nanIa, valc o quc sc lclc nas csiacs csanIolas dc
nadrugada. E dcois Ia os conanIciros, a vida ao ar livrc, os
acoics dc rcscnics, c solrciudo o cscciaculo; un
lonlardcancnio nao dcvc scr fcio. Acnas cra rcciso nao icr
ncdo. Sc iivcr ncdo, dciarci quc nc roulcn a vida, scrci una
viina. Nao icrci ncdo, dccidiu.
As luzcs do Casino arrancaran-no do sonIo, ondas dc nusica
assavan clas janclas alcrias, un auionovcl Prcio arrunou-sc
silcnciosancnic dianic da cscadaria. Mais ano ainda, cnsou
agasiado. Passava da ncia-noiic, o Sorialasi csiava cscuro c
dcscrio, cadciras viradas, onias dc cIaruio csnagadas.
CIanlcrlain falava no radio, MaiIicu vagucava clo cais dc
242
Vicu-Pori, cnsando. E una docna, caciancnic una docna;
aiacou-nc or acaso, nao nc diz rcsciio, rcciso dc cnfrcnia-la
con csioicisno, cono a goia ou a dor dc dcnics. CIanlcrlain
dissc.
Escro quc o cIancclcr nao rcjciic csia roosia, fciia dcniro
do ncsno csriio dc anizadc con quc fui rccclido na AlcnanIa;
roosia quc, sc for acciic, dara saiisfaao ao dcscjo alcnao da
uniao dos Sudcias con o FcicI, scn cfusao dc sanguc na Euroa.
Fcz un gcsio con a nao ara indicar quc icrninara, c
afasiou-sc do nicrofonc. Zczciic, quc nao odia adorncccr,
uscra-sc jancla c conicnlava as csirclas or cina dos
iclIados. Doris cscrava Lola na cnirada do Casino; or ioda a
aric, no ar, scn scr ouvida quasc, una flor sonlria icniava
dcsalrocIar. If iIc noon iurns grccn, inicrrciada clo jazz do
Hoicl Asioria c iransniiida or Davcniry.


TEFA-FEIFA, 27 DE SETEMDFO

Vinic c duas Ioras c irinia. ScnIor Dclaruc!, dissc a
oricira. Quc surrcsa! So o cscrava daqui a oiio dias.
MaiIicu sorriu-lIc. Tcria rcfcrido assar dcscrcclido, nas
cra ncccssario cdir as cIavcs.
Nao csia nolilizado?
Eu? dissc MaiIicu. Nao.
AI! dissc cla , ianio nclIor! Tanio nclIor. Nunca scra
iardc dc nais. Quc diz aos aconiccincnios? Quania coisa dcsdc
quc o scnIor sc foi. E o scnIor acrcdiia na gucrra?
Nao sci, scnIora Carinci. E acrcsccniou con vivacidadc.
CIcgou alguna caria?
Mandci-lIc iudo onicn dissc a oricira. Ainda onicn
nandci un inrcsso ara Juan-lcs-Pins; sc o scnIor nc iivcssc
avisado! E Iojc dc nanIa cIcgou isio.
Enircgou-lIc un solrcscriio conrido c cinzcnio. MaiIicu
rcconIcccu a lcira dc Danicl. Pcgou na caria c cnfiou-a no lolso.
Qucr as cIavcs? Quc cna nao icr avisado; icria fciio una
lincza. Ao asso quc assin... As janclas nao foran scqucr
alcrias.
Nao faz nal dissc MaiIicu cgando nas cIavcs. Nao
icn inoriancia. Doa noiic.
A casa csiava ainda dcscria. Dc fora, MaiIicu vira as
crsianas fccIadas. Havian rciirado o iacic da cscada, duranic o
Vcrao. Passou dcvagar dianic do aariancnio do rinciro andar.
243
Crianas ali lcrravan ouirora, c MaiIicu acordara nuiias vczcs
agiiado, con os ouvidos fcridos clo coro do rcccn-nascido. Agora
os quarios csiavan cscuros c vazios or iras das janclas fccIadas.
Fcrias. Mas clc cnsava, no fundo dc si ncsno. a gucrra. Eran a
gucrra cssas fcrias irancadas, cncuriadas ara uns, rorrogadas
ara ouiros. No scgundo andar norava una nulIcr susicniada
or algun ananic; s vczcs o scu crfunc dcslizava or laio da
oria c candia-sc clo aianar. Dcvia csiar cn Diarriiz, nun
grandc Ioicl alafado clo calor c clo narasno dos ncgocios.
Alcanou o icrcciro andar c girou a cIavc na fccIadura. Dclaio
dclc, or cina dclc, cdras, noiic, silcncio. Enirou no cscuro c no
cscuro largou a nala c o incrncavcl. o Iall cIcirava a ocira.
Ficou inovcl, dc lraos colados ao coro, cnvolio nas ircvas,
dcois, lruscancnic, accndcu a luz c airavcssou iodas as diviscs
una a una dciando as orias cscancaradas. Accndcu a luz do
cscriiorio, da cozinIa, das casas dc lanIo, do quario. Todas as
lanadas lrilIavan, una corrcnic coninua dc luz crcorria o
aariancnio. Dcicvc-sc lcira da cana.
Algucn dornira ali. As colcrias csiavan anarroiadas, a
fronIa suja, nigalIas dc ao juncavan o lcnol. Algucn. Eu,
cnsava, fui cu qucn dorniu aqui. Eu, a 15 dc JulIo, cla uliina
vcz. Mas olIava ara a cana con nojo. o scu aniigo sono
arrcfcccra nos lcnois, agora cra o sono dc un ouiro.
Nao dornirci aqui.
Voliou-sc c cnirou no cscriiorio; o nojo crsisiiu. Un coo
sujo solrc a larcira. Solrc a ncsa, crio do carangucjo dc lronzc,
un cigarro ariido clo ncio. dclc saan fiaos sccos.
Quando arii csic cigarro ao ncio? Acriou-o c scniiu nos
dcdos un roar dc folIas norias. Os livros. Un volunc dc Arlclci,
ouiro dc Mariincau, Lanicl, Lcuwcn, as rccordacs do Egoiisno.
Algucn rojcciara cscrcvcr un ariigo solrc SicndIal. Os livros
coniinuavan ali c o rojccio, cirificado, iornara-sc una coisa.
Maio, 38. ainda nao cra alsurdo cscrcvcr solrc SicndIal. Una
coisa. Una coisa cono as suas cncadcrnacs cinzcnias, cono o
o quc sc dcosiiara nas lonladas. Una coisa oaca, assiva,
una rcscna incnciravcl.
Mcu rojccio.
O scu rojccio dc lclcr, quc sc dcosiiara cn nancIas
norias na iransarcncia do coo, o scu rojccio dc funar, o scu
rojccio dc cscrcvcr, o Ioncn cndura os scus rojccios or ioda
a aric. Havia aqucla olirona dc couro vcrdc cn quc o Ioncn sc
scniava iardc. Era dc iardc; MaiIicu conicnlou a olirona c
scniou-sc na onia dc una cadcira. As iuas olironas sao
corruioras. Una voz disscra aqui ncsno. As iuas olironas sao
corruioras. No sofa, una jovcn loira sacudira os calclos con
raiva. Naqucla coca o Ioncn nal lIc crcclia os caracois, nal
lIc ouvia a voz. via c ouvia o scu fuiuro dc Paric a aric. Agora o
244
Ioncn iinIa ariido, lcvando o scu vclIo fuiuro ncniiroso; as
rcscnas iinIan arrcfccido, coniinuavan ali, una clcula dc
lanIa coagulada solrc os novcis, as vozcs fluiuavan ao nvcl dos
olIos; iinIan sulido aic ao iccio c dcois iornaran a cair,
fluiuavan. MaiIicu scniiu-sc indiscrcio, foi jancla c cnurrou as
crsianas.
Havia ainda un ouco dc luz no ccu, una luz annina;
rcsirou. A caria dc Danicl. Esicndcu a nao ara cgar ncla c
dciou cair a nao solrc o araciio. Danicl ariira or aqucla rua,
nuna iardc dc JunIo, assara sol aquclc candcciro; o Ioncn
iinIa-sc osio jancla c Iavia-o scguido con os olIos. Era quclc
Ioncn quc Danicl cscrcvcra. MaiIicu nao iinIa voniadc dc lcr a
caria. Voliou-sc lruscancnic c lanou un olIar ara o cscriiorio,
con una scnsaao dc alcgria scca. Esiavan iodos ali, cnccrrados,
norios, Marccllc, IvicI, Drunci, Doris, Danicl. TinIan vindo c
ficado rcsos, coniinuarian ali. As colcras dc IvicI, as ccnsuras dc
Drunci, MaiIicu rccordava-as con a ncsna inarcialidadc con
quc cvocan a noric dc Lus XVI.
Pcricncian ao assado do nundo, nao ao scu; clc ja nao iinIa
assado.
FccIou novancnic as janclas, airavcssou o cscriiorio, Icsiiou
c aos rcflcciir, dciou a lanada accsa. AnanIa ccdo virci luscar
as nalas. FccIou a oria dc cnirada c dcsccu as cscadas. Lcvc.
Vazio c lcvc. La cn cina, airas dclc, os crios clcciricos
iluninarian duranic ioda a noiic a sua vida noria.
En quc cnsas? crguniou Lola.
En nada dissc Doris.
Esiavan scniados na raia. Lola nao caniava naqucla noiic
orquc Iavia rcccao dc gala no Casino. Un casal acalava dc
assar dianic dclcs, dcois assou un soldado.
Doris cnsava no soldado.
Sc lonzinIo insisiiu Lola , diz-nc cn quc csias a
cnsar.
Doris cncolIcu os onlros.
No soldado quc assou.
AI! dissc Lola surrccndida. E o quc cnsavas dclc?
Quc qucrcs iu quc sc cnsc dc un soldado?
Doris gcncu Lola , quc icns iu? Esiavas iao icrno, iao
anavcl. E cis quc iudo rcconcou cono anics. Quasc quc nao nc
falasic duranic iodo o dia.
Doris nao rcsondcu, cnsava no soldado. Pcnsava. Tcn
soric; cu, nais un ano ainda dc cscra. Un ano. voliaria a Paris,
asscaria clo Dulcvar Moniarnassc, clo Dulcvar Saini-MicIcl,
quc conIccia dc cor, iria ao Donc, Couolc, dorniria na casa dc
245
Lola iodos os dias. Sc udcssc vcr MaiIicu, ainda nao scria nuiio
nau, nas MaiIicu csiara nolilizado. E o ncu dilona!, cnsou
dc rccnic, orquc Iavia isso, cssa iada dcsagradavcl. o dilona
dc csiudos sucriorcs. O scu ai cigiria ccriancnic quc sc
arcscniassc aos cancs c Doris scria olrigado a cnircgar un
cnsaio solrc a Inaginaao cn Fcnouvicr ou o Haliio cn Mainc dc
Diran. Porquc cssa concdia? TinIan-no criado ara a gucrra,
csiavan no scu dirciio, nas agora qucrian fora-lo a iirar un
dilona, con sc iivcssc ioda una vida dc az ara vivcr. Quc
lrincadcira!
Duranic un ano frcqucniaria lillioiccas, fingiria lcr as olras
conlcias dc Mainc dc Diran na cdiao Tisscrand, fingiria iirar
aoniancnios, fingiria csiar a rcarar-sc ara os cancs, nas
nao dciaria dc cnsar na vcrdadcira rova quc o aguardava, nao
dciaria dc indagar a si rorio sc icria ncdo ou nao. Sc nao
Iouvcssc csia nulIcr, cnsou, dciiando un olIar irriiado ara
Lola, cu alisiava-nc ja, ja; rcgava-lIcs una loa ariida.
Doris! griiou Lola aiorncniada. Cono nc olIas! Ja
nao gosias dc nin?
Pclo conirario dissc Doris, ccrrando os dcnics. Nao
odcs inaginar cono ic ano. Nao fazcs a ncnor idcia.
IvicI accndcra o candcciro da calcccira, csicndcra-sc na
cana, ioialncnic nua. Dciara a oria alcria c csiava o corrcdor.
Havia un crculo dc luz no iccio c iodo o rcsio do quario
csiava azul. Una lruna azul fluiuava cn cina da ncsa, cIcirava
a linao, a cIa c a cigarro.
Ouviu un rudo no corrcdor c una nassa cnornc assou
silcnciosancnic dianic da oria.
Ola griiou cla.
O ai virou a calca c olIou-a con un ar dc ccnsura.
IvicI, ja ic dissc. fccIa a oria ou vcsic-ic. Elc corara un
ouco c a sua voz arccia nais canianic quc dc cosiunc.
Por causa da criada.
A criada foi dornir dissc IvicI scn sc alalar. E
acrcsccniou. Eu csiava csrciia. Fazcs iao ouco larulIo
quando assas, iinIa ncdo dc ic crdcr. Vira as cosias.
O scnIor Scrguinc virou-sc, cla s-sc dc c c cnfiou o
rouao. O ai naniinIa-sc dirciio, dc cosias, cnirada da oria.
Ela olIou-lIc ara a nuca, ara os onlros ailciicos, c s-sc a rir
scn rudo.
Podcs olIar!
Elc csiava agora dc frcnic. Fungou duas ou ircs vczcs c dissc.
Funas dc nais.
Sao os ncrvos dissc cla.
246
Elc calou-sc. O candcciro iluninava-lIc o rosio csado, duro.
IvicI acIou-o lclo. Dclo cono una nonianIa, cono as
caiaraias do Niagara. Elc dissc or fin.
Vou-nc dciiar.
Nao sulicou IvicI. Nao, aa; cu qucria ouvir o radio.
Para quc? A csia Iora?
IvicI nao sc dciou cnganar. salia quc clc iornava a sair do
quario iodas as noiics a clas onzc, c ia ouvir noicias, cn
surdina, no scu cscriiorio. Era cscrio c lcvc cono un clfo acsar
dos scus novcnia quilos.
Vai sozinIa. Eu lcvanio-nc ccdo ananIa.
Mas, aa dissc IvicI, fazcndo lcio , salcs lcn quc
cu nao sci nccr no aarclIo. O scnIor Scrguinc s-sc a rir.
Qucrcs ouvir nusica? indagou, novancnic scrio. A
iua nac csia a dornir, coiiada.
Nao, aa dissc IvicI furiosa. Nao qucro ouvir nusica.
Qucro vcr cn quc c csianos ncsia Iisioria da gucrra.
Vcn, cniao.
Ela aconanIou-o dcscala, clc dclruou-sc solrc o radio. As
suas naos longas c forics nancjavan iao suavcncnic os loics
quc IvicI scniiu un no na gargania c icvc saudadc da iniinidadc
dc ouirora. Quando iinIa quinzc anos, csiavan scnrc junios, a
scnIora Scrguinc scniia ciuncs; quando o scnIor Scrguinc lcvava
IvicI ao rcsiauranic, fazia-a scniar-sc cn frcnic dclc, cla roria
cscolIia os scus raios, os criados cIanavan-lIc scnIora, cla ria
conicnic c clc nosirava-sc orgulIoso, arccia una avcniura.
Ouviran-sc os uliinos conassos dc una narcIa niliiar c
dcois un alcnao concou a falar con voz irriiada.
Paa dissc cla cono quc a ccnsura-lo , nao
conrccndo alcnao.
Elc olIou-a con ar ingcnuo. Fcz dc roosiio, cnsou cla.
Ncsia Iora sao as nclIorcs infornacs.
IvicI cscuiou aicniancnic ara vcr sc cscava dc assagcn a
alavra Kricg, cujo scniido conIccia. O alcnao calou-sc, dcois
iocou ouira narcIa; IvicI ja nao a suoriava, orcn Scrguinc quis
ouvir aic ao fin, nao dcsgosiava dc nusica niliiar.
Eniao? crguniou IvicI angusiiada.
Vai nal rcsondcu Scrguinc, nas nao arccia nuiio
rcocuado.
AI! dissc cla con voz rouca. Scnrc c or causa dos
CIccos?
.
247
Cono os odcio! dissc aaionadancnic. E acrcsccniou
ao fin dc alguns insianics. Mas sc un as sc rccusassc a fazcr
a gucrra, odcrian olriga-lo a luiar?
IvicI dissc Scrguinc scvcrancnic , cs una criana.
AI! fcz IvicI. AI! Sin, cvidcnicncnic. Duvidava quc o
scu ai iivcssc una conrccnsao nais rccisa das coisas.
O scnIor Scrguinc Icsiiou.
Paa!
Esia furioso orquc vin. Esirago-lIc a fcsia. O scnIor
Scrguinc gosiava dc scgrcdos, ossua scis nalas fccIadas a
cadcado, duas nalas a fcrrolIo, c alria-as or vczcs quando ficava
so. IvicI conicnlou-o con icrnura, cra iao sinaiico quc cla
quasc lIc falou da angusiia quc a dcvorava.
Dcniro dc un noncnio dissc clc aos una Icsiiaao
ouvircnos os franccscs.
OlIou-a con os scus olIos alidos c cla scniiu quc clc nada
odia fazcr or cla. Pcrguniou soncnic.
Cono scria sc Iouvcssc gucrra?
Os Franccscs scrian vcncidos.
Ora! Os Alcnacs cnirarian na Frana?
Naiuralncnic.
Virian a Laon?
SuonIo quc sin. SuonIo quc icniarian alcanar Paris.
Nao salc nada, cnsou IvicI. un olicIinclo. Mas o scu
coraao ulava no ciio.
Tonarian Paris, nas nao a dcsiruirian, ois nao?
Arrccndcu-sc da crgunia. Dcois quc os lolcIcvisias
iinIan inccndiado os scus casiclos, Scrguinc iornara-sc
cssinisia.
Elc ncncou a calca scniccrrando os olIos.
Qucn salc!
Vinic c ircs c irinia. Era una rua noria, afogada na
cscuridao; dc longc cn longc una luz. Una rua dc ncnIun lugar,
no ncio dc uns ianios nausolcus anninos. Todas as crsianas
fccIadas c ncnIun raio dc luz. Foi ouirora a Fua Dclanlrc.
MaiIicu airavcssara a Fua Ccls, a Fua Froidcvau, scguira
cla Avcnida du Mainc c cla Fua dc Ia Caiic; cran iodas
arccidas, ainda nornas, c ja irrcconIccvcis, ruas dc gucrra, ja.
Alguna coisa sc crdcra.
Paris ja nao cra scnao un grandc ccniicrio dc ruas. MaiIicu
cnirou no Donc orquc o Donc csiava ali. Un criado surgiu con
un sorriso anavcl, cra un raaz dc oculos, docniio, c cIcio dc loa
248
voniadc. Un novo. Os aniigos dciavan quc os franccscs
cscrasscn duranic una Iora c dcois cIcgavan disliccnics c
anoiavan o cdido scn sorrir.
Ondc csia Hcnri?
Hcnri?
O norcno, gordo, con olIos cnorncs.
AI! Sin. Foi nolilizado.
E Jcan?
O loiro? Tanlcn. Sou cu qucn o sulsiiiui.
Dc-nc un conIaquc.
O criado saiu arcssado. MaiIicu iscou, dcois olscrvou a
sala con csanio. En JulIo, o Donc nao iinIa liniics rccisos,
cscorria dcniro da noiic clas vidraas c a oria giraioria
candia-sc cla calada, os iranscunics lanIavan-sc naquclas
luzcs anarclas quc ircnian solrc as naos c a facc dos noiorisias
csiacionados no ncio do Dulcvar Moniarnassc. Un asso a nais
c ncrgulIava-sc no vcrnclIo, a facc dirciia dos noiorisias cra
vcrnclIa. a Foiondc. Agora as ircvas dc fora csnagavan-sc dc
cnconiro s vidraas, o Donc csiava rcduzido crcssao nais
sinlcs. una colccao dc ncsas, dc lancos, dc vidros sccos,
rivados daqucla luninosidadc difusa quc cra a sua sonlra
nociurna. TinIan dcsaarccido os cnigrados alcnacs, o ianisia
Iungaro, a vclIa ancricana alcoolica, c iodos os casais gcniis quc
davan as naos c falavan dc anor aic dc nadrugada, con olIos
vcrnclIos dc sono. sua csqucrda, un najor ccava con a
nulIcr. En frcnic dclc, una rosiiiuia ananiia sonIava dianic do
cafc con lciic c, na ncsa vizinIa, un caiiao conia un cIucruic.
dirciia, un raaz fardado alraava una nulIcr. MaiIicu
conIccia-o dc visia, cra un aluno da Escola dc Dclas-Arics, alio,
alido c crlco; a farda dava-lIc un ar fcroz. O caiiao crgucu a
calca c o scu olIar airavcssou as arcdcs. MaiIicu aconanIou
o olIar. no fin Iavia una csiaao, luzcs, rcflcos nos carris,
Ioncns dc rosios icrrosos, olIos cIcios dc insnia, scniados nos
vagcs, con as naos solrc os joclIos. En JulIo, csiavanos
scniados volia do candcciro, nao nos crdanos dc visia,
ncnIun dos nossos olIarcs sc iransviava. Agora, crdcn-sc.
dirigcn-sc ara Wisscnlurgo, ara Monincdy; Ia nuiio vazio c
nuiia sonlra cnirc as cssoas. Molilizaran o Donc, fizcran do
cafc un uicnslio dc rincira ncccssidadc; una caniina. AI!,
cnsou alcgrcncnic, nao rcconIco nada, nao lancnio nada,
nada dcio airas dc nin.
A cqucna indocIincsa sorriu-lIc. Era graciosa, con naos
ninusculas; Ia dois anos quc MaiIicu vinIa sonIando cn assar
una noiic con cla. Era aliura. Passcarci a loca na sua clc fria,
rcsirarci o scu odor dc insccio c razcs; ficarci nu c vulgar anic os
scus dcdos rofissionais; Ia cn nin algunas vclIarias quc
249
norrcrian con isso. Dasiava sorrir-lIc.
Quanio dcvo?
Sao dcz francos.
MaiIicu agou c saiu. Ainda a conIco lasianic lcn.
Esiava cscuro. A rincira noiic dc gucrra. Nao conlciancnic
cscuro. Ainda rcsiavan nuiias luzcs rcgadas s cncnas das
casas. Dcniro dc un ncs, dcniro dc quinzc dias, o rinciro alcria
aaga-las-ia; or cnquanio, iraiava-sc acnas dc un cnsaio gcral.
Mas Paris crdcra o scu iccio dc algodao rosado. Pcla rincira vcz,
MaiIicu viu una grandc lruna cscura solrc a cidadc. o ccu. O dc
Juan-lcs-Pins, dc Toulousc, Dijon, Anicncs, un ncsno ccu ara
os canos c ara as cidadcs, ara ioda a Frana. MaiIicu arou,
lcvaniou a calca c olIou. un ccu dc qualqucr lugar, scn
rivilcgios. E cu ncssa grandc cquivalcncia. un Ioncn qualqucr.
Un Ioncn qualqucr nun lugar qualqucr. a gucrra. Fiou os olIos
nuna oa dc luz, rcciiu, ara vcr. Paris, Dulcvar Fasail. Mas
iinIan-nos nolilizado ianlcn, aquclcs noncs dc luo arccian
sair dc un naa dc csiado-naior ou dc un conunicado. Nada
nais rcsiava do Dulcvar Fasail. Esiradas, soncnic csiradas, quc
corrian dc sul ara noric, dc ocsic ara lcsic; csiradas
nuncradas. Dc vcz cn quando, calavan-nas nun quilnciro ou
dois, asscios c lojas jorravan do cIao c quilo cIanavan rua,
avcnida, lulcvar. Mas nunca assava dc un cdao dc csirada.
MaiIicu caninIava, con o rosio voliado ara a fronicira
lclga, nun irccIo dc csirada dcariancnial ligado Nacional 14.
Virou ara a longa via rccia iransiiavcl quc rolongava as linIas
fcrrcas da ConanIia do Ocsic, aniiga Fua dc Fcnncs.
Una cIana cnvolvcu-o, fcz saliar una luz da sonlra,
aagou-sc. un iai assava, rodava cn dirccao s csiacs da
nargcn dirciia. Surgiu airas un auionovcl rcio cIcio dc oficiais,
dcois rcinou novancnic o silcncio. A lcira do caninIo, sol un
ccu indifcrcnciado, as casas iinIan-sc rcduzido sua funao nais
grosscira. cran rcdios dc rcnda, agora cran dorniiorios c
rcfciiorios ara os nolilizavcis c suas fanlias. Ja sc rcsscniia o
scu dcsiino final. iornar-sc-ian onios csiraicgicos c, cnfin, alvos.
Dcois disso, odian dcsiruir Paris sc quiscsscn. ja csiava noria.
Un novo nundo gcrninava. o nundo ausicro c raiico dos
uicnslios.
Un raio dc luz assou cnirc as coriinas do cafc dos
Dcu-Magois. MaiIicu scniou-sc a una ncsa da cslanada. Airas
dclc cocIicIavan no cscuro. os uliinos frcgucscs. Concava a
rcfrcscar.
Un dulo cdiu MaiIicu.
Quasc ncia-noiic olscrvou o criado. Nao scrvinos na
cslanada.
So un dulo.
250
Dcn, cniao, nao sc dcnorc.
Airas dc MaiIicu una nulIcr ria. Era o rinciro riso quc
ouvia dcsdc a sua volia; quasc sc scniiu cIocado. No cnianio, nao
csiava irisic, nas nao iinIa voniadc dc rir. Una nuvcn rasgou-sc
no ccu c surgiran duas csirclas. MaiIicu cnsou. a gucrra.
Sc nao sc inoriassc dc nc agar ja... Dcois dcia-lo-ci
sosscgado.
MaiIicu agou, o criado voliou ara a sala. Un casal dc
sonlras crgucu-sc, dcslizou cnirc as ncsas, dcsaarcccu. MaiIicu
csiava sozinIo na cslanada. Lcvaniou a calca c viu, do ouiro
lado da raa, una lcla igrcja, novinIa, lranca, dcniro da noiic.
Una igrcja dc aldcia. Onicn, naquclc lugar, crguia-sc un cdifcio
lcn arisicnsc. a Igrcja dc Saini Ccrnain-dcs-Prcs, nonuncnio
Iisiorico, nuiias vczcs MaiIicu narcava cnconiro con IvicI ali,
sol o oriico. AnanIa ialvcz nao Iouvcssc cn frcnic do Dcu-
Magois scnao un uicnslio quclrado, conira o qual ccn canIcs
aiirarian olsiinadancnic.
Mas Iojc, Iojc IvicI csiava cn Laon. Paris csiava noria,
acalava dc cnicrrar a az, a gucrra ainda nao iinIa sido
dcclarada. Una grandc forna lranca asscniava nuna raa,
cscanas lrancas da noiic. Una igrcja dc aldcia. Era nova c lcla;
nao iinIa ncnIuna uiilidadc. Un vcnio ligciro rinciiou a sorar;
un auionovcl dc farois aagados assou, un ciclisia, a scguir, c
dcois dois canics fizcran o cIao ircncr. A inagcn dc cdra
iurvou-sc or un insianic, o vcnio caiu, fcz-sc silcncio c cla iornou
a fornar-sc, lranca, inuiil, inunana, crgucndo-sc no ncio dc
iodos aquclcs uicnslios vcriicais, nargcn da csirada dc lcsic, o
fuiuro inassvcl c nu do rocIcdo. Eicrna. Dasiaria un oniinIo
cscuro no ccu ara fazcr quc sc csiilIaassc c no cnianio cra
cicrna. Un Ioncn so, csquccido, dcvorado cla sonlra dcssa
cicrnidadc crccvcl. Esircncccu c cnsou. Eu ianlcn sou
cicrno.
Aquilo aconicccu scn iragcdias. Havia un Ioncn icrno c
iinoraio quc gosiava dc Paris c asscava cla cidadc. O Ioncn
norrcra. Esiava iao norio quanio Waldccl-Fousscau ou
TIurcau-Dangin; afundara-sc no assado do nundo, con a Paz, a
sua vida fora rcgisiada nos arquivos da Tcrccira Fcullica; as suas
dcscsas quoiidianas alincniarian as csiaisiicas accrca do nvcl
dc vida das classcs ncdias aos 1918, as suas carias scrvirian dc
docuncnios ara a Iisioria da lurgucsia cnirc as duas gucrras, as
suas inquiciacs, as suas Icsiiacs, as suas vcrgonIas, os scus
rcnorsos scrian rcciosos ara o csiudo dos cosiuncs franccscs
dcois da qucda do Scgundo Incrio. Essc Ioncn consirura un
fuiuro sua ncdida, curiido, noqucado, rcsignado,
solrccarrcgado dc sinais, dc csconlros, dc rojccios. Un cqucno
fuiuro Iisiorico c norial. a gucrra cara-lIc cn cina con iodo o
scu cso c csnagara-o.
251
Enircianio aic quclc noncnio ainda rcsiava alguna coisa a
quc sc odcria cIanar MaiIicu, alguna coisa a quc sc agarrava
con iodas as suas foras. Nao salcria dcfini-la. Talvcz algun
Ialiio nuiio aniigo, ialvcz ccria nancira dc cscolIcr os scus
cnsancnios sua inagcn, dc sc cscolIcr a si ncsno ao acaso
dos dias, inagcn dos scus cnsancnios, dc cscolIcr os scus
alincnios, os scus Ialiios, as arvorcs c as casas quc via.
Alriu as naos c largou iudo; aquilo assava-sc nuiio longc,
no fundo dc si ncsno, nuna rcgiao cn quc as alavras nao icn
scniido. Largou iudo. solrou acnas un olIar. Un olIar novo,
scn aiao, una sinlcs iransarcncia. Pcrdi a ninIa alna,
cnsou con alcgria. Una nulIcr airavcssou cssa iransarcncia.
Arcssava-sc, os scus salios rcssoavan na calada.
Escorrcgou dcniro do olIar inovcl, rcocuada, norial, icnoral,
dcvorada or nil rojccios niudos, assou a nao cla fronic scn
dciar dc andar, a fin dc lanar una nccIa dc calclos ara iras.
Eu cra cono cla. una colncia dc rojccios. A sua vida c a ninIa
vida; sol aquclc olIar, sol aquclc ccu indifcrcnic, iodas as vidas
sc cquivalian. A cscuridao agarrou-a, os salios rcssoaran na Fua
Donaaric; iodas as vidas Iunanas sc fundiran na sonlra, o
rudo ccssou.
O ncu olIar. Conicnlava a lrancura alafada do
cananario. Tudo csia norio. O ncu olIar c cssas cdras. Eicrno
c nincral cono cla. No ncu vclIo fuiuro Ioncns c nulIcrcs
cscravan-nc a 20 dc JunIo dc 1940, a 16 dc Scicnlro dc 1942,
a 8 dc Fcvcrciro dc 1944, fazian-nc sinais. Agora c so o ncu olIar
quc sc cscra a si ncsno no fuiuro, a crdcr dc visia, cono cssas
cdras cscran, cscran coniinuar cdras ananIa, dcois dc
ananIa, scnrc olIar c una alcgria cnornc cono o nar; cra una
fcsia.
Pousou as naos nos joclIos, qucria ficar calno. qucn nc
rova quc nao voliarci a scr ananIa o quc cra onicn? Mas nao
iinIa ncdo. A igrcja odc dcsnoronar, osso cair nun luraco dc
olus, rccair na ninIa vida. nada nc odc arrancar csic noncnio
dc cicrnidadc. Nada. Iavcria, ara scnrc, csic rclanago scco
inflanando cdras sol o ccu cscuro; o alsoluio, ara scnrc; o
alsoluio, ara scnrc; o alsoluio, scn causa, scn razao, scn
oljcciivo, scn ouiro assado, scn ouiro fuiuro, scnao a
crnancncia, graiuiio, foriuiio, nagnfico. Sou livrc, cnsou
suliiancnic. E a sua alcgria iransfornou-sc dc incdiaio cn
csnagadora angusiia.
Ircnc alorrccia-sc. Nao aconiccia nada, so a orqucsira
iocando Music Macsiro Plcasc c Marc olIando-a con olIos dc foca.
Nunca aconiccia nada, alias, ou cniao, sc aconiccia alguna coisa,
or acaso, nao sc crcclia no noncnio. AconanIava con o olIar
una cscandinava, una grandc loira quc danava Ia nais dc una
Iora scn scqucr sc scniar cnirc as danas. Pcnsou con
252
inarcialidadc. cssa nulIcr csia lcn vcsiida. Marc ianlcn
csiava lcn vcsiido; ioda a gcnic csiava lcn vcsiida, salvo Ircnc
quc sc scniia suja no scu vcsiido grcna, nas nao sc inoriava, cu
lcn sci quc nao icnIo gosio ara cscolIcr as ninIas ioilciics; c
dcois, ondc arranjaria o dinIciro ara as rcnovar, acnas; ja quc
icnos dc nos dar con os ricos, rccisanos dc acIar una nancira
dc nao dar nas visias. Havia ja una ncia duzia dc indivduos quc
a olIavan; un vcsiido vagalundo, un ouco lrilIanic,
susciiava-lIcs o aciiic, scniian-sc ncnos iniinidados. Marc
csiava voniadc orquc cra rico; gosiava dc lcva-la aos lugarcs dc
gcnic rica orquc a colocava, assin, cn csiado dc infcrioridadc c,
suunIa, dc ncnor rcsisicncia.
Porquc nao qucr? crguniou clc.
Ircnc csircncccu.
O quc c quc cu nao qucro? AI!, sin... Sorriu scn
rcsondcr.
En quc cnsava?
No scu coo vazio. Pca ouiro CIcrry Collcr.
Marc cdiu ouiro CIcrry Collcr. Era divcriido fazc-lo orquc
anoiava as dcscsas diariancnic nun lloco. Esia noiic, anoiaria.
asscio con Ircnc, un gin-fizz, dois CIcrry Collcr. ccnio c
scsscnia francos. Ela crcclcu quc clc lIc acariciava o aniclrao
con a onia do indicador, Ia un lon noncnio quc dcvia csiar a
divcriir-sc assin.
Diga, Ircnc, orquc?
Sci la rcsondcu cla loccjando. Ncn sci.
Mas caciancnic. sc nao salc rcalncnic...
Nao, clo conirario. Quando durno con algucn qucro
salcr orquc o fao. Ou c or causa dc una frasc diia clo
indivduo ou orquc clc c loniio.
Eu sou loniio dissc Marc cn voz laia. Ircnc riu c clc
corou.
Enfin nurnurou clc , vocc salc o quc cu qucro dizcr.
Muiio lcn.
Elc cgou-lIc no ulso.
Ircnc! Quc c rcciso fazcr?
Inclinava-sc solrc cla con una Iunildadc irriiada, a cnoao
criurlava-lIc a rcsiraao. Cono csiou alorrccida, cnsou cla.
Nada. Alsoluiancnic nada.
Dcn...
Largou-a, cndirciiou-sc, nosirando un ouco os dcnics. Ela
via-sc ao csclIo, una nulIcrzinIa nal vcsiida con lclos olIos,
253
cnsou. Dcus ncu, quania Iisioria or iao ouco! TinIa
vcrgonIa clos dois c iudo cra iao insido, iao alorrccido; ncn
conrccndia orquc sc rccusava. scria lcn nclIor dizcr-lIc.
Qucr ncsno? Pois vanos. Mcia Iora nun quario dc Ioicl, una
cqucna scn-vcrgonIa cnirc dois lcnois, dcois volia-sc aqui
ara icrninar a noiic c dcia-nc sosscgada. Mas cra dc crcr quc
ainda dava dcnasiada inoriancia ao scu olrc coro. scniia
nuiio lcn quc nao ccdcria.
AcIo-a cngraada! dissc clc. Virava os olIos lclos c
naus, vai icniar nagoar-nc, c naiural, dcois cdira dcscula.
Cono sc dcfcndc dissc clc con ironia. Sc nao a
conIcccssc Ia quairo anos odcria cnsar quc c or viriudc!
Ela olIou-o con un inicrcssc rccniino c s-sc a cnsar.
Quando cnsava alorrccia-sc nuiio ncnos.
Tcn razao rcsondcu , c cngraado. sou una nulIcr
facil, c vcrdadc, c no cnianio rcfcria dciar quc nc coriasscn cn
cdaos a dornir consigo. Eliquc-nc isso!
Eaninou-o inarcialncnic c concluiu. Nao osso scqucr
dizcr quc nc rcugna rcalncnic.
Falc laio! Falc nais laio. E clc acrcsccniou
naldosancnic. Tcn una vozinIa crisialina quc sc ouvc ao
longc.
Calaran-sc. As cssoas danavan, a orqucsira iocava
Caravanc, Marc fazia girar o coo solrc a ioalIa c os cdaos dc
gclo cnirccIocavan-sc la dcniro. Ircnc voliou ao scu csiado dc
alorrccincnio.
No fundo dissc clc lruscancnic , dcnonsirci
dcnasiado quc a dcscjava.
Esicndcra as naos solrc a ioalIa c alisava-a con calna;
icniava rccolrar a sua dignidadc Iunana. NcnIuna inoriancia,
vai iornar a crdc-la dcniro dc cinco ninuios. Sorriu-lIc, coniudo,
orquc clc lIc ofcrccia a ooriunidadc dc sc inicrrogar solrc si
ncsna.
Sin dissc cla , Ia un ouco disso.
Via Marc airavcs dc una lruna, una lruna iranquila fciia
dc csanio c quc lIc sulira do coraao aos olIos. Adorava
scniir-sc assin csaniada, con iodas as indagacs quc sc fazcn
indcfinidancnic c fican scnrc scn rcsosia.
Elicou-lIc.
Fico cscandalizada quando nc dcscjan nuiio. Marc,
sinio-nc ridcula. ananIa Hiilcr icr-nos-a ialvcz aiacado c vocc a
cciiado orquc cu nao qucro dornir consigo! E rcciso rcalncnic
quc scja un olrc coiiado ara sc r dcssa nancira or una
olrc coiiada cono cu.
254
Isso c conigo dissc clc irado.
Conigo ianlcn. dcicsio quc nc sucrcsiincn.
Houvc un silcncio. Sonos aninais, fazcnos frascs cn iorno
dc un insiinio. OlIou-o dc soslaio. ronio, vai crdcr a linIa.
Os iraos dclc accniuavan-sc, o ior noncnio csiava ainda
or vir; una vcz clc cIorara no Mclody's. Alriu a loca, ia falar,
nas aialIou con vivacidadc.
Calc-sc, Marc, cco-lIc. vai dizcr una csiuidcz ou una
grossciricc.
Elc nao a ouviu, ncncava a calca, iinIa un ar faial.
Ircnc, vou ariir.
Pariir? Para ondc?
Nao sc faa dc arva. Salc nuiio lcn.
E cniao?
Pcnsci quc isso a conovcria un ouco.
Ela nao rcsondcu. olIava-o fiancnic. Ao fin dc un
noncnio clc coniinuou, dcsviando o olIar.
En 14, nuiias nulIcrcs sc cnircgaran a iios quc as
anavan, sinlcsncnic orquc clcs ian ariir.
Ela nao dissc nada; as naos dc Marc uscran-sc a ircncr.
Ircnc, c una coisa quc valc iao ouco ara si, c ara nin
icn iania inoriancia, rincialncnic ncsic noncnio...
Isso nao cga.
Elc voliou-sc con violcncia.
Afinal c or si quc cu nc vou laicr!
Sordido!
Elc acalnou-sc incdiaiancnic. nas iinIa os olIos irados.
Nao osso suoriar a idcia dc norrcr scn a icr iido. Ircnc
lcvaniou-sc.
VcnIa danar.
Elc lcvaniou-sc ianlcn, docilncnic. Danaran. Colara-sc a
cla, fazia-a dar grandcs assos na sala, nas dc rccnic cla
dcicvc-sc ofcganic.
Quc foi? crguniou clc.
Nada.
Ela acalava dc rcconIcccr PIilic, scniado, lcn
conoriadinIo, crio dc una crioula lasianic loniia nas ja un
ouco assada. Esiava aqui! Enquanio o rocuravan or ioda a
aric! AcIou-o alido, dc olIos isados. Enurrou Marc ara o
ncio dos danarinos; cra rcciso quc PIilic nao a vissc. A
255
orqucsira arou, voliaran ara a ncsa. Marc dciou-sc cair no
lanco. Ircnc ia scniar-sc, quando viu un sujciio inclinar-sc dianic
da crioula.
Scnic-sc dissc Marc. Nao gosio dc a vcr dc c.
Un ninuio! aialIou cla con inacicncia.
A ncgra lcvaniou-sc rcguiosancnic c o sujciio cnlaou-a,
PIilic olIou-os or un insianic, cono quc acuado, c Ircnc
scniiu o coraao ular-lIc do ciio. Dc rccnic, clc crgucu-sc c
saiu.
Dcsculc-nc or un noncnio dissc Ircnc.
Ondc vai?
Ao ioilciic. Esia saiisfciio?
Vai fingir quc vai ao ioilciic c vai-sc cnlora. Ela
nosirou-lIc a lolsa.
A ninIa lolsa csia a.
Marc rcsnungou qualqucr coisa, cla airavcssou a isia aos
ionlos.
Esia louca, cssa canarada! dissc una nulIcr. Marc
crgucra-sc airas dcla c cla ouvia-o griiar.
Ircnc! Ircnc!
Mas ja csiava la fora. Cono qucr quc fossc, clc rccisaria dc
cinco ninuios ara agar a conia. A rua csiava cscura. cna,
cnsou, crdi-o dc visia. Mas quando os scus olIos sc
Ialiiuaran cnunlra, cla crcclcu-o; caninIava cn dirccao
Triniic, colando-sc s arcdcs. Ela s-sc a corrcr. Quc fiquc con
a lolsa! Pcrco o csiojo, ccn francos, duas carias dc Mainc, nao
faz nal. Nao sc alorrccia nais. Pcrcorrcran assin una ccnicna
dc nciros, corrcndo anlos, c dc rccnic PIilic arou iao
lruscancnic quc Ircnc icvc ncdo dc cslarrar con clc.
Dcsviou-sc, uliraassou-o c, aroinando-sc dc una oria,
iocou duas vczcs canainIa. A oria alriu-sc, PIilic assou
or iras dcla. Ela cscrou un scgundo; dcois, laicu oria
violcniancnic, cono sc iivcssc cnirado no inovcl.
PIilic andava agora dcvagar, cra facil scgui-lo. Dc vcz cn
quando, a cscuridao cnvolvia-o c nais adianic clc cncrgia da noiic
sol a cIuvinIa luninosa dc un laniao. Cono nc divirio,
cnsou cla. Adorava scguir as cssoas; crdia Ioras iniciras airas
dc gcnic quc ncn scqucr conIccia.
Nos lulcvarcs ainda Iavia nuiia gcnic c csiava claro or
causa dos cafcs c das noniras. PIilic arou cla scgunda vcz,
nas Ircnc nao sc dciou surrccndcr; osiou-sc airas dclc nun
canio cscuro c cscrou. Talvcz icnIa un cnconiro. Elc voliou-sc
ara o lado dcla, csiava lvido; suliiancnic, s-sc a falar c cla
cnsou quc a iivcssc rcconIccido; csiava orcn ccria dc quc clc
256
nao a odia vcr. PIilic dcu un asso airas, nurnurou alguna
coisa, arccia aicrrorizado. Ficou louco, cnsou cla.
Duas nulIcrcs assaran, una jovcn c una vclIa, con
cIacus rovincianos. Elc cIcgou-sc a clas, iinIa una cara dc
cilicionisia.
Alaio a gucrra! griiou.
As nulIcrcs arcssaran o asso, nao arccian conrccndcr.
Dois oficiais vinIan airas; PIilic calou-sc c dciou quc
assasscn. Una rosiiiuia, cujo crfunc sc infilirou nas narinas
dc Ircnc, scguia-os. PIilic colocou-sc dianic dcla con un ar
naldoso. cla ja lIc sorria, nas clc dissc con voz csirangulada.
Alaio a gucrra! Alaio Daladicr! Viva a az!
Idioia! dissc a nulIcr.
Passou. PIilic sacudiu a calca, olIou furioso ara a
dirciia c ara a csqucrda c ncrgulIou suliiancnic nas ircvas da
Fua FicIclicu. Ircnc riu iao alio quc quasc sc dciou dcscolrir.
Mais dois ninuios.
Mcia no loiao, una nusica dc jazz jorrou do aarclIo,
quairo noias dc saofonc, una csircla cadcnic.
AI!, dcic dissc IvicI. E loniio.
Scrguinc virou o loiao c o lancnio do saofonc foi sulsiiiudo
or un rudo arrasiado c ascro. Considcrou IvicI con scvcridadc.
Cono odcs gosiar dcsia nusica dc sclvagcns?
Dcsrczava os ncgros. Da sua vida dc csiudanic cn Muniquc
conscrvava rccordacs fulguranics, un culio or Wagncr.
Esia na Iora olscrvou.
Una voz fcz ircncr o rcccior. Una voz franccsa, lcn gravc,
afavcl, quc sc csforava or crinir, airavcs dc inflccs, iodos os
naiizcs do discurso, una voz cnciranic c crsuasiva dc irnao
nais vclIo. Dcicsio as vozcs franccsas. Ela sorriu ara o ai c
dissc, covardcncnic, a fin dc rcvivcr un ouco a aniiga
iniinidadc.
Dcicsio as vozcs franccsas.
Scrguinc cniiiu un ligciro grunIido, nas nao rcsondcu c,
con a nao, ins-lIc silcncio.
Hojc, dizia a voz, o rcrcscnianic do rinciro-ninisiro
lriianico foi rccclido novancnic clo cIancclcr do FcicI, o qual
lIc fcz salcr quc sc aic ananIa s caiorzc Ioras nao iivcssc
rccclido una rcsosia saiisfaioria dc Praga, a rcsciio da
roncssa dc cvacuaao das rcgics dos Sudcias, ionaria as
ncdidas quc julgassc ncccssarias.
Considcra-sc quc o cIancclcr Hiilcr quis ncncionar a
nolilizaao gcral, cuja ordcn csiava scndo cscrada ara
257
scgunda-fcira, or ocasiao do discurso do cIancclcr, c quc so icra
sido adiada cn conscqucncia da caria do rinciro-ninisiro
lriianico.
A voz calou-sc. IvicI, con a gargania scca, crgucu os olIos
ara o ai. Elc lclcra aquclas alavras con un ar csiuido dc
lcaiiiudc.
Quc significa caciancnic una nolilizaao?
crguniou cla con disliccncia.
Significa a gucrra.
Nao ncccssariancnic.
Ora!
Nao nos laicrcnos dissc cla con violcncia.
Nao odcnos laicr-nos or causa da CIccoslovaquia.
Scrguinc sorriu con doura.
Salcs, quando sc noliliza...
Mas sc nao qucrcnos a gucrra!
Sc nao quiscsscnos a gucrra nao icranos nolilizado.
Ela olIou-o con csiuor.
Molilizanos? Nos ianlcn?
Nao dissc clc corando. Qucro rcfcrir-nc aos Alcnacs.
AI!, c cu falava dos Franccscs dissc IvicI sccancnic.
A voz rcconcou, calna c lcnigna.
Pcnsa-sc cn gcral nos crculos csirangciros dc Dcrlin...
Psiu! fcz Scrguinc.
Tornou a scniar-sc, voliado ara o rcccior. Sou una orfa,
cnsou IvicI. Dciou a sala na onia dos cs, airavcssou o
corrcdor, fccIou-sc no quario. Daiia os dcnics. assarao or Laon,
inccndiarao Paris, a Fua dc Scinc, a Fua Caiic, a Fua Fosicrs, o
lailc dc Moniagnc Sainic-Ccncvicvc; sc Paris for inccndiada,
naio-nc. OI!, cnsou lruscancnic, c o Muscu Crcvin? Nunca
fora ao nuscu, MaiIicu roncicra lcva-la cn Ouiulro c ian
rcduzi-lo a o con as suas lonlas. E sc fossc csia noiic? O scu
coraao dava ulos; scniia frio nos aniclraos c nas naos; quc c
quc os incdc dc fazc-lo? Talvcz a csia Iora Paris ja icnIa sido
rcduzida a un noniao dc cinzas c cscondcn-no ara quc a
oulaao nao scja ionada dc anico. A ncnos quc scja roilido
or acordos inicrnacionais. Cono salc-lo? OI!, cnsou furiosa,
icnIo a ccricza dc quc Ia cssoas quc salcn, cu nao crcclo
nada, naniivcran-nc ignoranic, olrigavan-nc a csiudar laiin, c
ningucn nc dissc nada, c a csia agora. Mas icnIo dirciio a vivcr,
cnsou dcsnoricada, uscran-nc no nundo ara vivcr, icnIo
cssc dirciio. Scniia-sc iao rofundancnic lcsada, quc sc alaicu
258
solrc o iravcssciro c foi sacudida or cinco ou scis soluos. E
injusio, nurnurava, na nclIor das Iioicscs, scrao scis anos,
dcz anos, c iodas as nulIcrcs sc vcsiirao cono cnfcrnciras, c
quando iudo icrninar scrci una vclIa. Mas as lagrinas nao
corrcran, iinIa un cdao dc gclo no coraao. Endirciiou-sc
lruscancnic. Qucn, qucn qucr a gucrra?
Individualncnic, scaradancnic ningucn cra lclicoso. Os
Ioncns, cn vcrdadc, so cnsavan cn concr, ganIar dinIciro c
fazcr filIos. Mcsno os Alcnacs. E no cnianio a gucrra csiava ali,
Hiilcr nolilizara. Afinal, clc nao odc dccidir isso sozinIo,
cnsou. Una frasc vcio-lIc ao csriio, ondc a lcra? Ccriancnic
cn algun jornal, a ncnos quc a iivcssc ouvido ao alnoo, dc un
frcgucs do ai; qucn csia or iras dclc?, rcciiu a ncia voz,
franzindo as solrancclIas c fiiando a onia dos cIinclos. Qucn
csia or iras dclc? Escrava quc iudo sc csclarcccssc c assava
cn rcvisia iodas cssas grandcs oicncias olscuras quc govcrnan o
nundo. a naonaria, os jcsuias, as duzcnias fanlias, os
falricanics dc arnas, os donos do ouro, a nuralIa do dinIciro, os
irusis ancricanos, a Inicrnacional Conunisia, o Ku-Klu-Klan;
dcvia Iavcr un ouco dc iudo c nais ouira coisa ialvcz, una
socicdadc sccrcia c fornidavclncnic odcrosa, da qual sc ignorava
aic o nonc. Mas quc odcn clcs qucrcr?, indagava, cnquanio
duas lagrinas dc odio lIc cscorrian clo rosio. Tcniou cn vao
adivinIar-lIcs as razcs, nas scniia-sc vazia, con una argola dc
ncial cn volia do ccrclro. Sc cu soulcssc ondc c a
CIccoslovaquia! Prcgara arcdc con unaiscs una grandc
aguarcla cn ouro c azul. cra a Euroa, divcriira-sc a inia-la no
Invcrno anicrior, coiando-a dc un ailas, con algunas corrcccs
dc linIas; uscra rios or ioda aric, cIanfrara as cosias
dcnasiado cIaias c cviiara cuidadosancnic cscrcvcr qualqucr
nonc; dava una inrcssao dc coisa crudiia c rcicnsiosa,
ncnIuna fronicira iao-ouco, dcicsiava as linIas oniilIadas.
Aroinou-sc, a CIccoslovaquia csiava ali, algurcs, no anago das
icrras, a ncnos quc fossc a Fussia. E a AlcnanIa? Ondc csia?
OlIava ara a grandc forna anarcla c lisa, ccrcada dc azul c
cnsava.
Toda csia icrra! Scniia-sc crdida. Virou-sc, dciou cair o
rouao c conicnlou-sc nua ao csclIo; cn gcral isso consolava-a
un ouco, quando iinIa alorrccincnios. Mas viu-sc dc rccnic
cqucnina, un fcio, con una clc granulosa, orquc csiava ioda
arrciada c as onias dos scios rcicsavan-sc, cla dcicsiava isso,
un coro dc Iosiial, fciio ara fcrincnios, dizcn quc clcs
violcnian as nulIcrcs, odcn coriar-nc una crna. Sc cnirasscn
no scu quario c a cnconirasscn nua na cana. a scnIora icn cinco
ninuios ara sc vcsiir, c virarian as cosias cono fizcran con
Maria Anionicia, nas ouvirian iudo, o larulIo nolc dos cs no
iacic, o roar do vcsiido na clc. Pcgou nas calas c nas ncias c
cnfiou-as raidancnic, dcvc-sc cscrar a dcsgraa dc c c vcsiida.
259
Dcois dc vcsiir a saia c a llusa, scniiu-sc un ouco roicgida.
Mas no noncnio cn quc calava os saaios ouviu una voz
caniarolando cn alcnao no corrcdor.
IcI Iaiic cincn Kancra dc...
IvicI rcciiiou-sc, alriu a oria c dcu dc cara con o ai,
solcnc c cscrio.
Quc c quc csia a caniar? crguniou furiosa. Elc olIou-a
con un sorriso salido.
Escrana, licIinIa, cscrana! Tornarcnos a vcr a nossa
Sania Fussia.
Ela voliou ara o quario laicndo a oria con ioda a fora.
Quc icnIo cu a vcr con a Sania Fussia! Nao qucro quc
dcsiruan Paris, c sc clcs fizcrcn qualqucr coisa vcra sc os avics
franccscs nao irao lanar lonlas na sua Muniquc.
O rudo dc assos crdcu-sc no corrcdor c iudo voliou a cair
no silcncio. IvicI naniinIa-sc icsa no ncio do quario, cviiando
olIar-sc ao csclIo. Suliiancnic ouviran-sc ircs silvos
incriosos, vinIan da rua, cla csircncccu da calca aos cs. La
fora. Na rua. Tudo sc assava la fora. o scu quario cra una risao.
Dccidian da sua vida or ioda a aric, ao noric, a lcsic, a sul, or
ioda a aric naqucla noiic cnvcncnada, coriada or rclanagos,
cIcia dc cocIicIos c concilialulos, or ioda a aric ncnos ali ondc
sc acIava, cnilc arcdcs, c ondc nao aconiccia nada. As suas naos
c crnas uscran-sc a ircncr, cgou na lolsa, assou o cnic
clos calclos, alriu a oria scn rudo c saiu.
La fora. Tudo csia la fora. as arvorcs no cais, as duas casas
da onic, rosadas dcniro da noiic, o galoc inovcl dc Hcnriquc IV
acina da ninIa calca. iudo o quc csa. La dcniro nada, ncn un
funo, nao cisic la dcniro, nao cisic nada. Eu. nada. Sou livrc,
cnsou, con a loca scca.
A ncio da Poni-Ncuf clc arou c s-sc a rir; cssa lilcrdadc,
rocurci-a lcn longc, csiava iao roina quc nao a odia vcr, nao
a odia iocar, cra acnas cu. Eu sou a ninIa lilcrdadc. Escrava
icr un dia una incnsa alcgria, scr ircsassado or un raio. Mas
nao Iavia ncn raio ncn alcgria. acnas aqucla nudcz, aquclc
vacuo ionado dc vcriigcn dianic dc si ncsno, aqucla angusiia
cuja roria iransarcncia incdia quc sc vissc. Esicndcu as naos
c asscou-as dcvagar solrc a cdra do araciio, cra rugosa,
vincada, una csonja cirificada, ainda qucnic do sol da iardc.
Esiava ali cnornc c nacia, cnccrrando cn si o silcncio csnagado,
as ircvas conrinidas quc consiiiucn o anago das coisas. Esiava
ali, una lcniiudc.
Tcria dcscjado agarrar-sc a cssa cdra, fundir-sc ncla,
cncIcr-sc da sua oacidadc, do scu rcouso. Mas cla nao o odia
scrvir, csiava la fora, ara scnrc. No cnianio Iavia as suas naos
no araciio lranco. quando as olIava, arccian dc lronzc. Mas,
260
jusiancnic orquc as odia olIar, nao lIc cricncian nais, cran
naos dc ouiro, dc la dc fora, cono as arvorcs, cono os rcflcos do
Scna, naos coriadas. FccIou os olIos c clas iornaran a scr dclc.
nao Iouvc nais nada solrc a cdra qucnic, scnao un gosiinIo
acido c faniliar, un salorzinIo dc forniga nuiio dcsdcnIavcl. As
ninIas naos. a inarcciavcl disiancia quc nc rcvcla as coisas c
dclas nc scara ara scnrc. Nao sou nada, nao icnIo nada. Tao
inscaravcl do nundo quanio a luz, c no cnianio cilado, cono a
luz, dcslizando sucrfcic das cdras, c da agua, scn quc nada,
janais, nc rcnda ou nc faa cncalIar. Fora. Fora. Fora do
nundo, fora do assado, fora dc nin ncsno. a lilcrdadc c o clio
c csiou condcnado a scr livrc.
Dcu alguns assos, scniou-sc no araciio c ficou a olIar
ara a agua a corrcr. E o quc c quc vou fazcr dcsia lilcrdadc
ioda?.Quc c quc vou fazcr dc nin? Havian lalizado o scu fuiuro
con iarcfas rccisas. a csiaao, o conloio ara Nancy, a cascrna,
o nanuscio dc arnas. Mas ncn cssc fuiuro ncn cssas iarcfas lIc
cricncian nais. Nada nais lIc cricncia. a gucrra arava a icrra,
nas nao cra a sua gucrra. Esiava so naqucla onic, so no nundo c
ningucn lIc odia dar ordcns. Sou livrc ara nada!, cnsou
dcsaninado. Ncn un sinal no ccu ou na icrra, os oljccios dcsic
nundo csiavan dcnasiado alsorvidos na sua gucrra, voliavan
ara lcsic as suas nuliilas calcas.
MaiIicu corria sucrfcic das coisas c clas nao o scniian.
Esquccido. Esquccido cla onic, quc o suoriava con indifcrcna,
clos caninIos quc lcvavan fronicira, or cssa cidadc quc sc
socrguia lcniancnic a fin dc conicnlar no Iorizonic un inccndio
quc nao lIc dizia rcsciio. Esquccido, ignorado, so. un
rciardaiario. Todos os nolilizados Iavian ariido na anicvcscra,
nao iinIan nais nada a fazcr ali.
Tonaria o conloio? Nao icn inoriancia. Pariir, ficar, fugir;
acios quc nao orian cn jogo a sua lilcrdadc. E no cnianio cra
rcciso arrisca-la. Agarrou-sc con as duas naos cdra c
dclruou-sc solrc a agua. Scria suficicnic un ncrgulIo, a agua
dcvora-lo-ia, a sua lilcrdadc iornar-sc-ia agua. O rcouso. Porquc
nao? Essc suicdio olscuro scria ianlcn un alsoluio. Toda una
lci, ioda una cscolIa, ioda una noral. Un acio unico,
inconaravcl, quc iluninaria duranic un scgundo a onic c o
Scna. Dasiaria dclruar-sc un ouco nais c icr-sc-ia cscolIido
ara a cicrnidadc. Dclruou-sc, nas as suas naos nao largaran a
cdra, susiinIan iodo o cso do scu coro. Porquc nao? Nao iinIa
razao ariicular ara sc afogar, nas nao iinIa iao-ouco ncnIuna
ara nao o fazcr. E o acio ali csiava, sua frcnic, solrc a agua
cscura, dcscnIava-lIc o fuiuro. Todas as anarras Iavian sido
coriadas, nada no nundo o odia rcicr. cra isso a Iorrvcl
lilcrdadc. Dcn no fundo dc si, scniia laicr o coraao dcsoricniado.
un so gcsio, naos quc sc alrcn, c icrci sido MaiIicu. A vcriigcn
crgucu-sc dcvagar solrc o rio; o ccu c a onic dcsnoronaran-sc.
261
nada nais rcsiava scnao clc c a agua; cla sulia aic clc, lanlia-lIc
as loias. A agua, o scu fuiuro.
Agora c vcrdadc, vou naiar-nc. Dc rccnic rcsolvcu nao sc
suicidar. Fcsolvcu. scria acnas una rova. Fccnconirou-sc dc c,
caninIando, cscorrcgando solrc a crosia dc un asiro norio.
Scra da roina vcz.
Ela corria na rua rincial, ouviu ainda dois ou ircs silvos c
dcois nais nada, c cis quc a rua cra ianlcn una risao; nao
aconiccia nada, as facIadas das casas cran ccgas c acIaiadas,
iodas as janclas csiavan fccIadas, a gucrra csiava algurcs.
Aoiou-sc or un insianic ao narco dc una fonic, csiava
cIcia dc ansicdadc c dcsiludida, nas nao salia o quc cscrara.
luzcs ialvcz, lojas alcrias, gcnic concniando os aconiccincnios.
Nao Iavia nada. as luzcs iluninavan as cnlaiadas c os alacios
nas grandcs cidadcs oliicas c cla csiava fccIada nuna noiic
quoiidiana. Tudo aconiccc scnrc algurcs, dissc, laicndo o c.
Ouviu un ligciro rudo cono sc algucn sc iivcssc aroinado dcla,
or iras; rcicvc a rcsiraao, c cscuiou nuiio icno; nas o rudo
nao sc rcciiu. Esiava con frio, o ncdo acriava-lIc a gargania;
cnsou. Nao scria nclIor voliar? Mas nao odia voliar, iinIa
Iorror ao scu quario. Ali, clo ncnos caninIava sol o ccu dc iodo
o nundo, crnanccia cn conunicaao clo ccu con Paris c
Dcrlin. Ouvia un arranIar rolongado airas dc si c dcssa vcz icvc
a coragcn dc olIar. Era acnas un gaio. os olIos lrilIaran c o
licIo airavcssou a rua, da dirciia ara a csqucrda, nau sinal.
Fcconcou a corrcr, virou na Fua TIicrs c arou, ofcganic. Os
avics! Foncavan surdancnic, dcvian csiar ainda nuiio longc.
Escuiou. o ronco nao vinIa do ccu.
Dir-sc-ia... Naiuralncnic, cnsou, dcsciiada. c algucn quc
ronca. Era Lcscai, o noiario, rcconIcccu a laca. Foncava, dc
janclas alcrias, cla nao dc dciar dc rir c dc rccnic o scu riso
ccssou. csiao iodos a dornir! Esiou sozinIa na rua, ccrcada dc
cssoas quc dorncn, ningucn da or nin.
Por ioda a aric, na icrra, dorncn ou rcaran a sua gucrra
nas rcariics, nao Ia una so cssoa quc csicja a cnsar no ncu
nonc. E cu cisio aqui, cnsou cscandalizada. Esiou aqui, sinio,
vcjo, cisio ianio quanio Hiilcr.
Ao fin dc un insianic, rciniciou a caninIada c foi icr
cslanada. Alaio dc Laon csicndia-sc a lancic nclancolica. Dc
longc cn longc Iavian colocado candcciros, nas cssas luzcs nao
insiravan confiana; IvicI salia nuiio lcn o quc iluninavan.
carris dorncnics, cdras, vagcs alandonados nas vias. No fin da
lancic Iavia Paris. Fcsirou; sc csiivcssc cn cIanas, vcr-sc-ia
un clarao no Iorizonic. O vcnio colava-lIc a saia aos joclIos, nas
cla nao sc ncia. Paris csia ali, ainda lanIada cn luzcs, c ialvcz
scja a sua uliina noiic. Havia, caciancnic ncssc noncnio, gcnic
quc dcscia c sulia o Dulcvar Saini-MicIcl. No Donc ianlcn Iavia
262
cssoas a convcrsar, quc ialvcz a conIcccsscn. A uliina noiic c
csiou aqui, ncsia agua cscura, c quanio for livrc so cnconirarci un
nonic dc runas con icndas cnirc as cdras.
Dcus ncu, dissc cla, fazci con quc cu ossa voliar a vc-la
una uliina vcz! A csiaao cra caciancnic la cn laio, cra
aquclc clarao crio da cscada, o nociurno saa s ircs c vinic.
TcnIo ccn francos, nurnurou iriunfalncnic, icnIo ccn francos
na ninIa lolsa.
Dcscia arcssada a ladcira da csiaao; PIilic dcscia a corrcr
a Fua Moninarirc, ncdroso, olrc ncdroso, aI!, cu sou un
ncdroso. Pois vao vcr. Dcscnlarcou nuna raa; un luraco
sonlrio c lulioso alria-sc do ouiro lado da rua, cIcirava a
rcolIo c carnc crua. Parou dianic da gradc dc una csiaao do
nciro, Iavia caioics vazios nas caladas, viu a scus cs cdaos
dc alIa c folIas dc alfacc sujas dc lana; dirciia, sonlras
assavan c rcassavan na luz lranca dc un cafc. IvicI cIcgou-sc
ao guiclci.
Un lilIcic dc icrccira ara Paris.
Ida c volia?
Ida rcsondcu con scgurana.
PIilic linou a voz c lcrrou con ioda a fora.
Alaio a gucrra!
Nao aconicccu nada, o vaivcn das sonlras coniinuou. Ps as
naos cn ironlcia c iornou a lcrrar.
Alaio a gucrra!
A sua voz arcccu-lIc un irovao. Algunas sonlras araran
c clc viu Ioncns quc vinIan ara o scu lado.
Eran nuncrosos, avanavan dcvagar c olIavan-no con
inicrcssc.
Alaio a gucrra!
Esiavan crio dclc; Iavia ianlcn duas nulIcrcs c un jovcn
norcno dc fsico lasianic agradavcl. PIilic olIou-o con
sinaiia, c s-sc a griiar scn o crdcr dc visia.
Alaio Daladicr! Alaio CIanlcrlain! Viva a az!
Ccrcavan-no agora c clc scniia-sc voniadc cla rincira vcz
cn quarcnia c oiio Ioras. Fiiavan-no, arqucando as solrancclIas,
c nao dizian nada. Quis clicar quc cran viinas do incrialisno
caiialisia, nas a sua voz nao sc odia calar c griiava. Alaio a
gucrra! Era un Iino iriunfal. Suliiancnic rccclcu un nurro ao
c do ouvido c coniinuou a griiar, dcois un soco na loca c ouiro
no olIo dirciio; caiu dc joclIos c nao griiou nais. Una nulIcr
colocara-sc dianic dclc, via-lIc as crnas c os saaios dc salio
laio, cla dclaiia-sc dizcndo.
Druios! Druios! E una criana, nao laian.
263
MaiIicu ouviu una voz aguda. Druios! Druios! E una
criana, nao laian!, algucn sc dclaiia no ncio dc una dczcna dc
sujciios dc lonc; cra una nulIcr cqucnina, crguia os lraos c os
calclos caan-lIc clo rosio. Un jovcn norcno, con una cicairiz
sol a orclIa, sacudia-a violcniancnic c cla griiava.
Elc icn razao, sao iodos uns covardcs, dcvcrian csiar na
Concordc nanifcsiando-sc conira a gucrra; nas rcfcrcn laicr
nuna criana, c ncnos crigoso.
Una rufia gorda, dianic dc MaiIicu, conicnlava a ccna con
olIos lrilIanics.
Tircn a roua dcla! dissc.
MaiIicu voliou-sc alorrccido. incidcnics cono aquclc dcvian
rcciir-sc or ioda a aric. Vcscra dc gucrra, viglia dc arnas. cra
iiorcsco, nao lIc dizia rcsciio. Dc rccnic dccidiu quc aquilo lIc
dizia rcsciio. Afasiou a rufia con un cnurrao, cnirou no gruo
c s a nao no onlro do raaz norcno.
Polcia dissc. Quc c quc Ia? O iio fiiou-o con
dcsconfiana.
Foi o niudo quc griiou. Alaio a gucrra.
E iu laicsic-lIc olscrvou MaiIicu scvcrancnic. Nao
odias cIanar un guarda?
Nao Ia guarda dissc a rufia.
Tu, a aialIou MaiIicu , falaras quando cu nc dirigir a
ii.
O iio norcno arccia rcocuado.
Nao lIc fizcnos nal dissc, lanlcndo as falangcs
csfoladas.
Dcnos-lIc uns safancs, nais nada.
Qucn dcu os safancs? indagou MaiIicu. O iio da
cicairiz olIou ara as naos, susirando.
Eu rcsondcu.
Os ouiros Iavian rccuado uns assos. MaiIicu virou-sc ara
clcs.
Qucrcn scr ciiados cono icsicnunIas? Elcs rccuaran
nais un ouco scn rcsondcr. A rufia iinIa dcsaarccido.
Andcn ordcnou MaiIicu. Ou iono os vossos noncs.
Tu, a, fica.
Eniao dissc o iio , ncssa aliura cngaiolan-sc os
Franccscs quando clcs corrigcn un locIc rovocador?
Nao ic inconodcs, vanos clicar-nos. Os curiosos
Iavian-sc discrsado.
Dois ou ircs olIavan da oria dc un cafc. MaiIicu
264
inclinou-sc solrc o niudo; iinIan-no nagoado lasianic. A loca
sangrava c iinIa un olIo fccIado. Con o ouiro, olIava fiancnic
ara MaiIicu.
Eu griici dissc aciivancnic.
Nao fizcsic nuiio lcn. Podcs lcvaniar-ic?
O niudo s-sc dc c, con dificuldadc. Cara cn cina da
alfacc, una folIa colara-sc-lIc ao irasciro c un ouco dc alIa
cnlancada rcndia-sc ao casaco. A nulIcr linou-o con a nao.
ConIccc-o? crguniou MaiIicu. Ela Icsiiou.
N... nao.
O raazinIo riu.
Naiuralncnic conIccc-nc. E Ircnc, a sccrciaria dc
Piiicau.
Ircnc fiou cn MaiIicu un olIar sonlrio.
O scnIor nao vai rcndc-lo or causa disso?
Vou dar-lIc lonlons?!
O iio da cicairiz uou-o cla nanga, nao arccia nuiio
saiisfciio.
CanIo a ninIa vida, scnIor insccior, iralalIo. Sc o
aconanIar aic csquadra, crco a ninIa noiic.
Os scus acis.
O iio nosirou un assaoric Nanscn, cIanava-sc Canaro.
Nascido cn Consianiinola! Ora vcjan so; c rcciso quc
ancs dc vcrdadc a Frana ara rclcniar assin o rinciro quc a
aiaquc.
a ninIa scgunda airia dissc o iio con dignidadc.
Vais-ic alisiar, cscro!
O iio nao rcsondcu. MaiIicu anoiou-lIc o nonc c o
cndcrco nun cadcrninIo.
Vai-ic cnlora dissc. Scras cIanado. Os ouiros
vcnIan conigo.
Eniraran os ircs na Fua Moninarirc c dcran alguns assos.
MaiIicu susiinIa o raaz, quc vacilava. Ircnc crguniou.
Nao vai solia-lo?
MaiIicu nao rcsondcu. nao csiava ainda lasianic longc das
Hallcs. Andaran nais un ouco; cono assasscn or laio dc
un candcciro, Ircnc colocou-sc frcnic dc MaiIicu c olIou-o con
odio.
Scu conissario nojcnio!
MaiIicu riu. Os calclos iinIan-lIc cado no rosio c cla cra
forada a olIar dc lado ara o vcr cnirc as nccIas.
265
Eu nao sou conissario dissc clc.
Tcn a ccricza dc quc nao c?
Ela sacudia a calca ara sc livrar dos calclos. Acalou or os
juniar con raiva c os lanar ara iras. O rosio aarcccu, clc scca
c grandcs olIos. Era loniia c nao arccia dcnasiado csaniada.
Sc nao c conissario, cnganou-os nuiio lcn.
MaiIicu nao rcsondcu. A Iisioria ja nao o divcriia.
Ecrincniara una voniadc suliia dc ir asscar na Fua
Moniorgucil.
Dcn dissc , vou cnfia-los nun iai.
Havia dois ou ircs csiacionados no ncio da rua. MaiIicu
aroinou-sc dc un, uando o raaz cla nao. Ircnc
aconanIava-os. Ela scgurava os calclos no alio da calca con a
nao dirciia.
Enircn ara a. Ela corou.
rcciso quc lIc diga. crdi a ninIa lolsa. MaiIicu
cnurrava o raaz ara o auionovcl, con unia das naos cnirc as
onolaias; con a ouira, scgurava a oria.
Procurc no lolso do ncu casaco. O lolso da dirciia. Ircnc
iirou a caricira.
AcIci ccn francos c uns nqucis.
Pcguc nos ccn francos.
Un cnurrao nais c o raaz csiaiclou-sc no lanco. Ircnc
suliu logo airas.
A sua norada? crguniou cla a MaiIicu.
Ja nao icnIo norada. Adcus.
EI! griiou Ircnc.
Mas clc ja iinIa ido cnlora. qucria vcr a Fua Moniorgucil or
nais una vcz. Qucria iornar a vc-la incdiaiancnic. Andou un
ninuio, dcois un iai vcio cncosiar-sc ao asscio, junio dclc. A
oria alriu-sc c una noa dclruou-sc. cra Ircnc.
Sula dcrcssa dissc cla. Dcrcssa. MaiIicu suliu.
Scnic-sc ncssc lanquinIo. Scniou-sc.
Quc c quc Ia?
O niudo crdcu a calca. Diz quc sc vai cnircgar; csia
scnrc a nccr na oria c qucr aiirar-sc ara fora. Nao sou
suficicnicncnic foric ara o scgurar.
O raaz cncolIcra-sc no lanco, iinIa os joclIos nais alios do
quc a calca.
Tcn qucda ara nariir dissc Ircnc.
Quc idadc icn clc?
266
Nao sci; uns dczanovc anos. MaiIicu olIava ara as crnas
nagras c conridas do raaz; iinIa a idadc dos scus alunos nais
vclIos.
Sc clc icn voniadc dc scr rcso dissc , a scnIora nao o
dcvc incdir.
O scnIor c cngraado dissc Ircnc indignada.
Nao salc o quc clc arrisca.
Maiou algucn?
Nao!
Quc foi quc fcz?
una longa Iisioria concniou cla con nclancolia.
Elc olscrvou quc cla Iavia arranjado o cnicado, ondo o
calclo no alio do cranio. Isso dava-lIc un ar conico c
voluniarioso, acsar da sua lcla loca cada.
En iodo o caso isso c la con clc. Elc c livrc.
Livrc? Sc lIc csiou a dizcr quc crdcu a calca.
Ao ouvir a alavra livrc, o cqucno alriu un olIo c
rcsnungou alguna coisa quc MaiIicu nao conrccndcu; dcois,
lruscancnic, lanou-sc ao irinco da oria c icniou alrir. Un
auionovcl assou rcnic ao iai; naquclc rcciso noncnio.
MaiIicu s a nao no ciio do raaz c cnurrou-o ara o
lanco.
Sc cu quiscssc scr risionciro coniinuou MaiIicu nao
gosiaria quc no incdisscn.
Alaio a gucrra! griiou o raaz.
Esia ccrio dissc MaiIicu , icns razao. Scgurava-o
no lanco. Voliando-sc ara Ircnc acrcsccniou.
Fcalncnic, crcio quc crdcu a calca. O noiorisia
indagou.
Vanos?
Avcnida do Parquc Monisouris, 15 dissc Ircnc iriunfanic.
O raaz arranIou a nao dc MaiIicu; dcois, quando o iai
rinciiou a andar, rcsolvcu sosscgar-sc. Ficaran silcnciosos or
un noncnio; o iai andava or ruas cscuras, quc MaiIicu nao
conIccia. Dc vcz cn quando o rosio dc Ircnc saa da cscuridao
ara ncrgulIar ncla logo a scguir.
lrcia? crguniou MaiIicu.
Eu sou dc Mciz. Porquc nc crgunia?
Por causa do cnicado.
fcio, nao c? una aniga quc qucr quc cu nc cnicic
assin.
267
Calou-sc un noncnio, dcois indagou.
Cono c quc nao icn norada?
Esiou a nudar dc casa.
Sci, sci... nolilizado, nao c?
Sin. Cono ioda a gcnic.
Esia conicnic con a gucrra?
Nao sci; nunca nc ncii nisso.
Eu sou conira dissc Ircnc.
Ja crccli.
Ela inclinou-sc, solciia.
Pcrdcu algucn?
Nao. TcnIo cara dc qucn crdcu algucn?
Tcn un ar cngraado. Cuidado! OlIc! O raaz csicndcra a
nao c disfaradancnic icniava alrir a oria.
Qucr fazcr o favor dc csiar quicio? griiou MaiIicu,
cnurrando-o novancnic ara o fundo do lanco. Quc csiucIa!
dissc clc ara Ircnc.
filIo dc un gcncral!
AI! Nao dcvc icr nuiio orgulIo no ai.
O iai arara. Ircnc dcsccu rinciro c dcois foi rcciso
dcsccr o raaz. Elc agarrava-sc a iudo c dava oniacs. Ircnc
s-sc a rir.
Quc csriio dc coniradiao. agora nao qucr sair! MaiIicu
acalou or cgar nclc ao colo aic ao asscio.
Arrc!
Un scgundo dissc Ircnc. A cIavc csia na ninIa lolsa,
icnIo dc cnirar cla jancla.
Aroinou-sc dc un andar quc iinIa una jancla alcria.
MaiIicu scgurava o raaz con una das naos; con a ouira iirou o
dinIciro do lolso c cnircgou-o ao noiorisia.
Fiquc con o iroco.
Quc c quc icn o garoio? crguniou o noiorisia,
zonlciciro.
Passou da conia...
O iai ariiu. Airas dc MaiIicu una oria alriu-sc c Ircnc
surgiu, nun rcciangulo dc luz.
Enirc dissc.
MaiIicu cnirou cnurrando o raaz, quc nao dizia nais
nada. Ircnc fccIou a oria.
csqucrda advcriiu.
268
MaiIicu rocurou s aaladclas o loiao da luz c accndcu.
Viu un quario cnocirado, con una cana, un jarro con agua c
una lacia solrc o ioucador. Una liciclcia scn rodas csiava
suscnsa or cordinIas ao iccio.
o scu quario?
Nao, c o quario dc visiias. Elc olIou-a c riu.
As suas ncias.
Esiavan lrancas dc ocira, c rasgadas aic aos joclIos.
Foi ao sulir cla jancla dissc cla scn ligar.
O raaz colocara-sc no ncio do quario, vacilava dc nancira
inquicianic c caninava iudo con un so olIo. MaiIicu crguniou
a Ircnc.
Quc fazcnos dclc?
Tirc-lIc os saaios c dciic-o; vou lavar-lIc a cara. O raaz
nao os rcsisicncia. arccia liquidado. Ircnc voliou con a lacia c
un ouco dc algodao.
Vanos dissc. Scja lonzinIo, PIilic. Inclinara-sc
solrc clc c assava-lIc dcsasiradancnic o algodao clas
solrancclIas. O raaz s-sc a rcsnungar.
Doi; nas faz lcn dissc cla naicrnalncnic. Foi colocar a
lacia solrc o ioucador. MaiIicu lcvaniou-sc.
Vou-nc rciirar.
AI!, nao dissc cla vivancnic. E acrcsccniou cn voz
laia.
Sc clc quiscr fugir nao icrci fora ara o scgurar.
Mas nao cnsc quc cu o vou vigiar a noiic inicira!
Cono c ouco gcniil! dissc cla irriiada. E acrcsccniou cn
ion nais concilianic. Escrc ao ncnos aic quc clc adornca,
nao vai dcnorar nuiio.
O garoio agiiava-sc na cana, nurnurando alavras confusas.
Ondc odcra icr andado ara ficar cn scnclIanic csiado?
olscrvou Ircnc.
Era ncio gorducIa, con una carnc laa, un ouco nacia dc
nais, un ouco Iunida, c quc nao arccia nuiio, nuiio lina;
dir-sc-ia quc acalava dc sc lcvaniar, a calca cra adniravcl. una
loca ninuscula con conissuras indolcnics, olIos incnsos c
cqucninas orclIas rosadas.
Eniao dissc MaiIicu , clc csia a dornir!
AcIa?
Esircncccran; o raaz crgucra-sc a lcrrar.
Flossic, as ninIas calas!
269
Mcrda! dissc MaiIicu. Ircnc sorriu.
Vai ficar aic ananIa.
Mas fora un ouco dc dclrio anics do sono. PIilic
dciou-sc cair dc cosias, grunIiu duranic alguns insianics c logo
sc s a roncar.
VcnIa dissc Ircnc, cn voz laia.
AconanIou-a ao grandc quario forrado dc crcionc
cor-dc-rosa. Ela iinIa cndurado na arcdc una guiiarra c un
uculclc.
o ncu quario. Dcio a oria cnircalcria or causa do
raaz.
MaiIicu viu una cana csaosa c or fazcr, un ufc, un
granofonc c discos solrc una ncsa Hcnriquc II. Nuna cadcira dc
lalouo, csiavan ncias usadas, calcinIas, conlinacs, iudo a
nonic. Ircnc scguiu o olIar.
Conrci os novcis nuna fcira da ladra.
Nada fcio dissc MaiIicu , nada fcio.
Scnic-sc.
Ondc?
Escrc.
Solrc o ufc Iavia un navio dcniro dc una garrafa. Ela
cgou nclc, colocou-o no cIao, dcois iirou as rouas da cadcira
dc lalouo c lanou-as ara o ufc.
Pronio. Eu scnio-nc na cana.
MaiIicu scniou-sc c s-sc a lalouar.
A uliina vcz quc nc scnici nuna cadcira dc lalouo foi cn
Nncs, na cnirada do Hoicl dcs Arcncs. TinIa quinzc anos.
Ircnc nao rcsondcu. MaiIicu rcviu a cnirada sonlria con a
sua oria cnvidraada, faiscanic ao sol. cssa rccordaao ainda lIc
cricncia; c Iavia ouiras, niinas c indisiinias, quc ircnian cn
iorno daqucla. nao crdi a ninIa infancia. A idadc nadura, a
idadc da razao, rura, nas rcsiava a infancia, ainda qucnic. nunca
csiivcra iao roino dcla. Tornava a cnsar no cqucno dciiado
nas dunas dc ArcacIon c quc cigia lilcrdadc. dianic daquclc
cqucno olsiinado MaiIicu dciara dc sc scniir cnvcrgonIado.
Lcvaniou-sc.
Ja vai?
Vou asscar! rcsondcu.
Nao qucr ficar nais un ouco? Elc Icsiiou.
Francancnic, rcfcriria csiar so. Ela ousou a nao no
lrao dclc.
Vcra, conigo scra cono sc csiivcssc so.
270
OlIou-a. iinIa un jciio cngraado dc falar, suavc c un ianio
ingcnuo na sua gravidadc; nal alria a loquinIa c sacudia un
ouco a calca ara fazcr cair as alavras.
Fico dissc clc.
Ela nao dcnonsirou ncnIuna saiisfaao. A sua fisiononia,
alias, arccia ouco crcssiva. MaiIicu dcu alguns assos no
quario, aroinou-sc da ncsa c cgou nalguns discos. Esiavan
gasios, alguns racIados, quasc ncnIun ossua saco. Havia
nusica dc jazz, un oi-ourri dc Mauricc CIcvalicr, o Conccrio
ara Mao Esqucrda, o Quaricio dc Dclussy, a Scrcnaia dc Tosclli c
a Inicrnacional
caniada or un coro russo.
conunisia? crguniou clc.
Nao. Nao icnIo oiniao. AcIo quc scria conunisia sc os
Ioncns nao fosscn inundos. Dcois dc rcflcciir acrcsccniou.
Sou acifisia.
Vocc c cngraada dissc MaiIicu , sc os Ioncns sao
inundos dcvia-lIc scr indifcrcnic quc clcs norrcsscn na gucrra ou
nao.
Ela ncncou a calca con una gravidadc olsiinada.
Jusiancnic. Sc sao inundos c ainda nais nojcnio fazcr
gucrra con clcs.
Houvc un silcncio. MaiIicu conicnlou una icia dc aranIa
no iccio c s-sc a assoliar laiinIo.
Nao osso ofcrcccr-lIc nada. A ncnos quc gosic dc aroc
dc orcIaia, ainda Ia una inguinIa no fundo da garrafa.
Hun! fcz MaiIicu.
Ja salia. AI!, Ia un cIaruio na larcira, func sc quiscr.
Con razcr. Lcvaniou-sc c cgou nclc.
Posso arovciia-lo no cacIinlo?
Cono quiscr.
Tornou a scniar-sc, ariindo a onia do cIaruio con os
dcdos; scniia o olIar dc Ircnc fiado nclc.
PonIa-sc voniadc dissc cla. Sc nao quiscr falar, nao
falc.
Esia lcn.
Ela crguniou ao fin dc un noncnio.
Nao qucr dornir?
Nao.
Parccia-lIc quc nunca nais icria voniadc dc dornir.
Ondc csiaria agora sc nao nc iivcssc cnconirado?
271
Na Fua Moniorgucil.
Quc faria a?
Passcaria.
Dcvc arcccr-lIc csiranIo csiar aqui.
Nao.
vcrdadc dissc cla con una vaga ccnsura ; csia Ia
iao ouco icno...
Elc nao rcsondcu. cnsava quc cla iinIa razao. Aquclas
quairo arcdcs c aqucla nulIcr na cana, cra un acidcnic scn
inoriancia. Una das inagcns inconsisicnics da noiic. MaiIicu
csiava or ioda a aric ondc fizcssc noiic, das froniciras do Noric
Coic d'Azur; cran un so, olIava Ircnc con iodos os olIos da noiic.
cla nao assava dc una luz ninuscula na cscuridao. Un griio
agudo fc-la solrcssaliar.
Quc infcrno, cssc raaz. Vou vcr.
Saiu na onia dos cs c MaiIicu accndcu o cacIinlo. Ja nao
iinIa voniadc dc ir Fua Moniorgucil. a Fua Moniorgucil csiava
ali; airavcssava o quario, iodas as csiradas dc Frana assavan
or ali, iodas as crvas ali crcscian. TinIan colocado quairo
ialiqucs nun onio qualqucr. MaiIicu csiava nun onio
qualqucr. Ircnc voliou. cra una cssoa qualqucr. Nao cra a una
lrcia quc sc asscnclIava. Era anics ananiia do Donc. TinIa a
ncsna clc cor dc aafrao, o rosio incrcssivo c a graa
inoicnic.
Nao c nada dissc cla. Pcsadclos. MaiIicu dcu una
cacIinlada.
Dcvc icr assado or duras ccricncias, cssc raaz!
Ircnc cncolIcu os onlros c a sua fisiononia nudou
lruscancnic.
Ora!
Vocc iornou-sc dura dc rccnic dissc MaiIicu.
quc nc sinio irriiada quando sc icn do dc un raazinIo
dcssa csccic, iudo isso sao Iisiorias dc filIinIo dc aa.
O quc nao o incdira dc scr infcliz.
Da-nc voniadc dc rir. Eu, o ncu ai s-nc na rua con
dczasscis anos. cono vc, nao nc dava lcn con clc. Mas nao diria
nunca quc cra infcliz.
Por un insianic, MaiIicu cnircviu, sol o scu rosio dc luo,
una facc rudc c ccricnic dc nulIcr dc iralalIo. A voz dcla cra
lcnia c volunosa, dcslizava con una csccic dc nonoionia na
indignaao.
Sonos infclizcs dissc quando icnos frio ou csianos
docnics ou nao icnos quc concr. O rcsio sao ninIarias.
272
Elc s-sc a rir. Ela franzia o nariz con aicnao c alria a loca
ara voniiar as alavras. Mal a ouvia. via-a. Un olIar. Un olIar
incnso, un ccu vazio. cla dclaiia-sc ncssc olIar, cono un insccio
na luz dc un farol.
Nao dissc cla , csiou disosia a rccclc-lo c iraiar dclc,
a incdi-lo dc fazcr disaraics; nas nao qucro quc icnIan do.
Porquc cu conIco a niscria! E quando os lurgucscs afirnan quc
sao dcsgraados...
OlIou-o aicniancnic, rccolrando o flcgo.
E vcrdadc quc c lurgucs?
Sin, sou lurgucs.
Ela vc-nc. Parcccu-lIc quc cndurccia c dininua a ioda a
vclocidadc. Airas dcsscs olIos Ia un ccu scn csirclas, Ia ianlcn
un olIar. Ela vc-nc. cono a ncsa c o uculclc. E ara cla cu sou.
una aricula suscnsa nun olIar, un lurgucs. E no cnianio nao
cIcgava a scnii-lo. Ela coniinuava a fiia-lo.
Quc c quc faz na vida? Dcic-nc adivinIar. Mcdico?
Nao.
Advogado?
Nao.
Dcn... Podcria scr un inirujao...
Sou rofcssor.
curioso dissc un ianio dccccionada. Mas acrcsccniou
vivancnic. Nao icn inoriancia.
Ela olIa ara nin. Lcvaniou-sc c cgou-lIc no lrao un
ouco alaio do coiovclo. A carnc docc c norna ccdia un ouco
sol a rcssao dos dcdos.
Quc c quc qucr?
TinIa dcscjo dc lIc iocar. Scn naldadc; orquc olIa ara
nin.
Ela dciou-sc alraar c o scu olIar colriu-sc dc lruna.
Cosio dc si dissc.
Tanlcn gosio dc si.
Tcn nulIcr?
Ningucn.
Scniou-sc crio dcla, na cana.
E vocc? Tcn algucn na vida?
Alguns... dissc con un ar irisic sou una nulIcr facil.
O olIar aagara-sc. Fcsiava una loncquinIa cIincsa con
cIciro dc acaju.
273
Facil? E o quc icn isso?
Ela nao rcsondcu. Puscra a calca cnirc as naos c olIava o
vacuo con ar gravc. una cnsaiiva, vcrificou MaiIicu.
Quando una nulIcr anda nal vcsiida, rccisa dc scr facil
dissc cla or fin.
Voliou-sc ara MaiIicu, inquicia.
Nao sou iniinidanic, sou?
Nao dissc MaiIicu , nao sc odc dizcr quc scja. Mas
cla arccia iao dcsolada quc clc a ionou nos lraos. O cafc csiava
dcscrio.
Sao duas Ioras da nanIa, nao sao? crguniou IvicI ao
criado.
Elc csfrcgou os olIos con as cosias das naos c dciiou un
olIar ara o rclogio. Marcava oiio c ncia.
Podc scr rcsnungou.
IvicI cncolIcu-sc nuiio quiciinIa a un canio c uou a saia
solrc os joclIos. Scria una orfa quc sc vai juniar iia nun
arralaldc dc Paris. Pcnsou quc iinIa os olIos dcnasiado
lrilIanics c dcsfcz os calclos or cina do rosio. Mas o scu coraao
iranslordava dc una quasc alcgrc cciiaao. una Iora dc cscra,
una rua ara airavcssar a ularia ara o conloio.
La clas scis csiarci na Esiaao do Noric, irci rinciro ao
Donc, concrci duas laranjas c da irci a casa dc Fcnaia ara
arranjar quinIcnios francos cnrcsiados. TinIa voniadc dc cdir
un conIaquc, nas una orfa nao lclc alcool.
Qucr scrvir-nc un cIa dc ilia? cdiu con voz fina.
O criado virou-sc, cra Iorroroso nas cra ncccssario scduzi-lo.
Quando irouc o cIa, cla dciiou-lIc un olIar iodo doura c susio.
Olrigada susirou.
Elc colocou-sc dianic dcla, crlco.
Ondc c quc vai assin?
A Paris, ara casa dc ninIa iia.
A scnIora nao c a filIa do scnIor Scrguinc, o da
scrralIaria? O idioia!
Nao rcsondcu. O ncu ai norrcu cn 1918. Sou orfa
dc gucrra.
Elc sacudiu a calca varias vczcs c afasiou-sc. cra un
rusiico, un raazola. En Paris, os criados icn olIos dc vcludo c
acrcdiian no quc lIcs dizcnos. Vou iornar a vcr Paris. Na csiaao
ja scria rcconIccida. iudo a csiaria cscrando. As ruas
cscravan-na, as noniras, as arvorcs do ccniicrio, Moniarnassc
c... as cssoas ianlcn. Ccrias cssoas quc nao icrian ariido
274
cono Fcnaia ou quc icrian voliado. Voliarci a scr a ncsna; so
la cla scria IvicI, cnirc a Avcnida Du Mainc c o cais. E
nosirar-nc-ao a CIccoslovaquia nun naa. AI!, cnsou con
aiao, quc lonlardcicn sc quiscrcn, norrcrcnos junios, ficara
soncnic Doris ara icr saudadc.
Aaguc.
Elc olcdcccu, o quario fundiu-sc na grandc noiic dc gucrra,
os dois olIarcs diluran-sc na cscuridao; rcsiava acnas una
rcsiia dc luz na oria cnircalcria, un olIo conrido quc arccia
vc-los. MaiIicu, criurlado, dirigiu-sc ara a oria.
Nao dissc a voz airas dclc , dcic alcria; or causa do
raaz; qucro ouvir.
Elc voliou cn silcncio, iirou os saaios c as calas. O saaio
dirciio fcz larulIo ao cair no soalIo.
PonIa a roua na olirona.
Colocou as calas, o casaco c a canisa na cadcira dc lalouo,
quc rangcu. Ficou nu, lraos solios, dcdos crisados, no ncio do
quario. TinIa voniadc dc rir.
VcnIa.
Esicndcu-sc na cana, junio dc un coro qucnic c nu, csiava
dciiada dc cosias, nao fcz un gcsio, os scus lraos coniinuaran
csicndidos, colados ao coro. Mas quando clc lIc lcijou o ciio,
un ouco alaio da gargania, scniiu o laicr do coraao, grandcs
naricladas quc a fazian csircncccr da calca aos cs. Ficou un
insianic scn sc nccr, doninado or aqucla inolilidadc
aliianic. csqucccra o rosio dc Ircnc; csicndcu a nao c asscou
os dcdos or aqucla carnc ccga. Una cssoa qualqucr. Ouviu
assos na calada, rian alio.
EI! Marcci! dissc una nulIcr , sc fosscs Hiilcr
odcrias dornir csia noiic?
Firan, os assos c os risos afasiaran-sc c MaiIicu ficou so.
Sc icnIo dc ionar rccauao dissc una voz sonolcnia
, c nclIor dizcr logo.
Nao rccisa aialIou MaiIicu. Nao sou inirujao.
Ela nao rcsondcu. Elc ouvia-lIc a rcsiraao foric c rcgular.
Un rado dcniro da noiic, rcsirava cono o cain, cono as
arvorcs; ialvcz iivcssc adornccido. Mas una nao inccria,
scnifccIada, iocou-lIc raidancnic nas ancas c nas coas; a rigor
odia assar or carcia. Ergucu-sc dcvagar c dcslizou or cina
dcla.
Doris rciirou-sc lruscancnic, uou as colcrias c dciou-sc
cair dc lado. Lola nao sc nccra; coniinuava csicndida dc cosias,
dc olIos fccIados. Doris cncolIcu-sc a fin dc cviiar o nais
ossvcl o coniacio do lcnol con o scu coro suado. Lola dissc
275
scn alrir os olIos.
Conco a acrcdiiar quc nc anas.
Elc nao rcsondcu. Esia noiic anara cn Lola iodas as
nulIcrcs, as duqucsas c as ouiras, as naos quc aic cniao un
udor insucravcl naniinIa solrc os onlros c os scios dc Lola,
iinIan asscado or ioda a aric; or ioda a aric asscava os
lalios, o scnidcsnaio quc o invadia cono dc cosiunc no ncio do
razcr c lIc rcugnava, luscara-o con frcncsi; Iavia cnsancnios
dc quc qucria fugir. Agora scniia-sc asioso c consurcado, o
coraao laiia loucancnic, nao cra dcsagradavcl. ncssc noncnio
cra rcciso cnsar o ncnos ossvcl. IvicI dizia-lIc scnrc. cnsas
dc nais. TinIa razao. Viu dc rccnic surgir un ouco dc agua ao
canio das alclras dc Lola, cran dois cqucnos lagos cujo nvcl
sulia lcniancnic dc anlos os lados do nariz. Quc Iisioria c
cssa? Vivia Ia vinic c quairo Ioras con una angusiia scca no
csinago, nao csiava disosio a cnicrncccr-sc.
Da-nc o lcno dissc Lola. Esia dclaio do iravcssciro.
Enugou os olIos c alriu-os. Fiiava-o con ar dcsconfiado c
duro. Quc icrci fciio? Mas nao cra o quc clc cnsava. cla dissc
con voz angusiiada.
Vanos ariir.
Para ondc? AI!, sin, nas nao ja, dcniro dc un ano.
E o quc c un ano?
Ela olIava-o con insisicncia; clc iirou a nao dclaio do
lcnol c iaou os olIos con una nccIa dc calclos.
Dcniro dc un ano a gucrra ialvcz icnIa acalado dissc
rudcnicncnic.
Acalado! Salc-sc quando una gucrra conca, nao quando
acala.
O lrao lranco saiu das colcrias c Lola s-sc a aalar o
rosio dc Doris, cono sc fossc ccga. Acariciou-lIc as icnoras c as
faccs, coniornou as orclIas, o nariz. clc scniia-sc ridculo.
Un ano c nuiio dissc con anargura. Tcrcnos icno
ara cnsar nisso.
Dcn sc vc quc cs una criana. Sc soulcsscs cono assa
dcrcssa un ano, na ninIa idadc.
Eu acIo nuiio! insisiiu Doris con olsiinaao.
Eniao icns voniadc dc luiar?
Nao c isso.
Scniia ncnos calor, virou-sc dc cosias, disicndcu as crnas,
quc cnconiraran un cdao dc ano no fundo da cana. as calas
do ijana. Elicou, fiando os olIos no iccio.
Sc dcvo scr cIanado, quc scja logo c quc nao sc falc nais
276
nisso.
E cu? griiou Lola. E acrcsccniou ofcganic. Nao ic
criurla dciar-nc, licIo nau?
Mas, sc icnIo dc ic dciar dc qualqucr nancira!
O nais iardc ossvcl dissc cla aaionadancnic.
Morrcrci. Princialncnic cono iu cs, assaras ircs dias scn
cscrcvcr, or rcguia, c cu cnsarci quc csias norio. AI!, nao
salcs o quc isso c.
Ncn iu dissc Doris. Escra quc aconica ara ic
aiorncniarcs.
Houvc un silcncio c cla falou con voz ascra c rouca quc clc
conIccia iao lcn.
En iodo o caso, nao dcvc scr nuiio difcil dar un jciio. Ela
conIccc nais gcnic do quc inaginas, a iua vclIa.
Elc afasiou-sc c fiiou-a furioso.
Lola, sc fizcrcs isso...
Eniao?
Nunca nais ic vcrci.
Ela acalnara-sc. Dissc-lIc con un csiranIo sorriso.
Pcnsci quc a gucrra ic insirassc Iorror. Quanias vczcs nc
disscsic quc cras aniiniliiarisia!
Coniinuo scndo.
Eniao?
Nao c a ncsna coisa.
Ela fccIara novancnic os olIos c naniinIa-sc scrcna, nas ja
nao iinIa a ncsna fisiononia. as duas vclIas rugas dc fadiga
acalavan dc rcaarcccr na conissura dos lalios. Doris fcz un
csforo.
Sou aniiniliiarisia orquc nao osso suoriar os oficiais
dissc, concilianic. Dos sinlcs soldados nao dcsgosio.
Mas scras oficial! Elcs forar-ic-ao a scr oficial. Doris nao
rcsondcu; cra conlicado dc nais; crdia-sc naqucla confusao.
Dcicsiava os oficiais, scn duvida. Mas or ouiro lado, cono cra a
gucrra c cono o Iavian dcsiinado a una cqucna carrcira, cra
rcciso quc fossc icncnic. AI!, cnsou, sc udcssc csiar la c
aconanIar a conanIia cla fora das circunsiancias, c nao nc
alorrcccr nais con iudo isso! Dissc lruscancnic.
Cosiaria dc salcr sc icrci ncdo.
Mcdo?
Isso c quc nc aiorncnia.
Pcnsava quc Lola nao conrccndcria. fora nclIor clicar-sc
277
con MaiIicu ou ncsno IvicI, nas una vcz quc cla csiava ali...
Duranic iodo o ano vanos lcr nos jornais. os franccscs
avanan sol un diluvio dc fcrro c fogo, ou ouiros iruqucs assin,
salcs o quc cu qucro dizcr. E dc cada vcz cu cnsarci. agucniarci?
Ou cniao inicrrogarci os soldados cn liccna, crguniarci. c duro?
E clcs rcsondcrao. nuiio duro, c cu nao nc scniirci voniadc.
Vai scr divcriido.
Ela riu c iniiou-o con alcgria.
Escra quc aconica ara ic aiorncniarcs. E sc iivcsscs
ncdo, iolinIo? Quc grandc iragcdia!
Doris cnsou. Nao adiania clicar-lIc, nao conrccndc
nada. Doccjou c crguniou.
Vanos aagar? Esiou con sono.
Sc quiscrcs dissc Lola. Da-nc un lcijo.
Dcijou-a c aagou a luz. Dcicsiava-a, cnsou. Nao gosia dc
nin, dc nin ncsno, scnao icria conrccndido. Eran iodos
iguais, fingian-sc dc ccgos; fizcran dc nin un galo dc lriga, un
iouro dc raa c agora fccIan os olIos, o ncu ai qucr quc cu iirc o
dilona, c cssa qucr dar un jciio ara nc discnsar, so orquc
dorniu una vcz con un coroncl. Suliiancnic scniiu un coro nu
c qucnic colar-sc ao scu. Scnrc csic coro a ncu lado, c nais
un ano ainda. Ela alusa dc nin. Fcz-sc rsido.
Afasiou-sc.
Ondc vais? crguniou Lola. Vais cair no cIao!
Fazcs-nc suar.
Ela dciou-o rcsnungando. Un ano. Un ano a crguniar-nc
sc sou un covardc, un ano a icr ncdo dc icr ncdo. Ouvia a
rcsiraao rcgular dc Lola, quc dornia; c dcois novancnic o
coro colou-sc ao dclc, nao cra cula dcla, Iavia una dcrcssao a
ncio da cana, nas Doris csircncccu dc raiva c dcscscro. Vai
csnagar-nc aic ananIa ccdo. OI!, vivcr con Ioncns, cada un na
sua cana. Dc rccnic foi ionado or una csccic dc vcriigcn,
iinIa as cosias suadas. acalava dc conrccndcr quc sc alisiaria
cono voluniario no dia scguinic.
A oria alriu-sc c a scnIora DirncnscIaiz surgiu dc canisola,
con un lcno na calca.
Cusiavc! dissc lcrrando ara doninar o larulIo do
radio. Por favor, vcn dornir!
Dornc iu, nao ic inconodcs conigo.
Mas cu nao osso dornir sc nao ic dciiarcs.
Ora dissc clc alorrccido , ois nao vcs quc csiou
cscra dc una coisa!
Mas o quc? Porquc csias scnrc a nccr ncssc naldiio
278
radio? Os vizinIos acalarao or sc quciar. O quc c quc cscras?
DirncnscIaiz voliou-sc ara cla, scgurou-lIc o lrao con fora.
Aosio quc c un lluff. Aosio quc Iavcra un dcsncniido
agora noiic.
Mas o quc? indagou cla assusiada. Dc quc csias a
falar?
Fcz-lIc sinal ara quc sc calassc. Una voz calna c ausada
concara a falar. Dcsncnicn-sc cn Dcrlin, nas fonics lcn
infornadas, iodas as noicias divulgadas no csirangciro accrca dc
un uliinaio quc icria sido cnviado CIccoslovaquia cla
AlcnanIa, dando-lIc un dcrradciro razo aic Iojc s caiorzc
Ioras, lcn cono a rcsciio dc una rcicnsa nolilizaao quc scria
dccrciada cn caso dc rccusa.
Escuia! griiou DirncnscIaiz , cscuia!
Considcra-sc quc iais noicias so odcn csalIar o anico c
criar una sicosc dc gucrra. Dcsncnic-sc igualncnic una
dcclaraao quc icria sido divulgada clo ninisiro Cocllcls a un
jornal csirangciro, accrca dcssc ncsno razo. O scnIor Cocllcls
nao rccclc ncnIun jornalisia csirangciro Ia varias scnanas.
DirncnscIaiz cscuiou nais un ouco, nas a voz cnudcccra.
Eniao fcz a nulIcr rodoiar uns assos dc valsa, griiando.
Eu dissc-ic! Eu dissc-ic! o rccuo, o alido rccuo. Nao
icrcnos gucrra, CaiIcrinc, nao icrcnos gucrra, os nazis csiao
friios!
A luz. As quairo arcdcs lcvaniaran-sc lruscancnic, cnirc
MaiIicu c a noiic. Ergucu-sc solrc as naos c conicnlou a
fisiononia calna dc Ircnc. a nudcz do coro sulira aic ao rosio, o
coro rccucrara-o cono a naiurcza rccucra os jardins
alandonados; MaiIicu nao o odia isolar nais dos onlros
rcdondos, dos scios cqucnos c oniiagudos, cra iudo una flor dc
carnc iranquila c vaga.
Nao foi nuiio alorrccido? crguniou cla.
Alorrccido?
Ha qucn nc acIc cIaia orquc nao sou nuiio aciiva. Una
vcz un iio alorrcccu-sc ianio conigo quc foi cnlora cla nanIa
c nunca nais voliou.
Eu nao nc alorrcci.
Passou-lIc ao dc lcvc o dcdo no cscoo.
Mas, salc?, nao dcvc cnsar quc sou fria.
Sci, fiquc quicia.
Tonou-lIc a calca nas naos c inclinou-sc solrc os olIos
dcla. Eran lagos dc gclcia, iransarcnics c scn fundo. Ela olIa
ara nin. Airas dcssc olIar, o coro c o rosio iinIan
dcsaarccido. No fundo dcsscs olIos c a noiic. A noiic virgcn. Ela
279
fcz-nc cnirar ncsscs olIos. cisio ncssa noiic. un Ioncn nu. Vou
dcia-la dcniro dc algunas Ioras c no cnianio ficarci ncla ara
scnrc. Ncla, ncssa noiic annina. Pcnsou. Nao salc scqucr o
ncu nonc. E dc rccnic concou a qucrc-la iao foricncnic quc
icvc ncio dc lIo dizcr. Mas calou-sc. as alavras icrian ncniido;
cra quclc quario quc sc rcndia ianio quanio a cla ncsna,
guiiarra na arcdc, ao raazola a dornir, a csic insianic, a ioda
csia noiic.
Ela sorriu-lIc.
OlIa ara nin nas nao nc vc.
Vcjo-a. Ela loccjou.
Qucria dornir un ouco.
Durna dissc MaiIicu. Mas onIa o dcscriador ara
as scis; rcciso dc assar or casa anics dc ir ara a csiaao.
Paric csia nanIa?
s oiio Ioras.
Posso aconanIa-lo csiaao?
Sc quiscr.
Escrc dissc cla. Prcciso dc sair da cana ara accriar
o dcscriador c aagar a luz. Mas nao olIc, fico con vcrgonIa or
causa do ncu irasciro, volunoso c laio.
Virou a calca, ouviu-a andar no quario, viu aagar-sc as
luzcs. Ela dissc-lIc, ao voliar ara a cana.
s vczcs lcvanio-nc a dornir c asscio clo quario. Dasia
dar-nc unas lofciadas.


QUAFTA-FEIFA, 28 DE SETEMDFO

Scis Ioras da nanIa. Esiava orgulIosa dc si. nao rcgara
olIo duranic ioda a noiic c no cnianio nao iinIa sono. Acnas un
ardor scco no fundo dos olIos, una ligcira conicIao no olIo
csqucrdo, cssc ircnorzinIo das alclras c, dc vcz cn quando,
frcniios dc cansao a crcorrcrcn-lIc as cosias dos rins nuca.
Viajara nun conloio Iorrivclncnic dcscrio, a uliina criaiura quc
vira fora o cIcfc da csiaao, cn Soissons, agiiando a landcira
vcrnclIa. E, dc rccnic, na csiaao dc lcsic, a nuliidao. Era una
nuliidao fcia, dc vclIas c soldados; nas iinIa ianios olIos, ianios
olIarcs, c alcn disso IvicI adorava aquclc novincnio crciuo dc
coiovclos, dc rins, dc onlros, o lalouar olsiinado das calcas
unas airas das ouiras; cra iao agradavcl nao nais suoriar
sozinIa o cso da gucrra. Parou cn frcnic dc un dos grandcs
orics dc sada c conicnlou rcligiosancnic o Dulcvar
280
Siraslourg; cra rcciso cncIcr os olIos, juniar na ncnoria as
arvorcs, as lojas fccIadas, os auiocarros, os carris dos clcciricos,
os cafcs quc concavan a alrir c a ainosfcra cnlaciada da
nadrugada. Mcsno quc jorrassc lonlas dcniro dc cinco ninuios,
dc irinia scgundos, nao nc odcrian iirar isso.
Vcrificou sc nao dciava cscaar nada, ncn ncsno o incnso
cariaz Dulon-dulon-dulonnci csqucrda, c dc rccnic scniiu-sc
ionada dc frcncsi. iinIa dc cnirar na cidadc anics quc clcs
cIcgasscn. Dcu un cnurrao a duas lrcias quc iransoriavan
gaiolas dc assarinIos, assou o oriao, dcu cnirada na
vcrdadcira calada dc Paris. Parcccu-lIc quc cnirava nun
lrasciro, cra calianic c sinisiro. Tudo sc qucinara. nulIcrcs,
crianas, vclIos, cu crcccrci nas cIanas. Nao iinIa ncdo; dc
qualqucr nodo icria Iorror vclIicc; nas a rcssa sccava-lIc a
gargania; nao odia crdcr un ninuio. iania coisa a vcr! A Foirc
au Puccs, as caiacunlas, Mcnilnoniani c ouiras quc ainda nao
conIccia, cono o Muscu Crcvin; sc nc dcrcn oiio dias, sc nao
vicrcn anics dc icra-fcira roina, icrci icno ara iudo. AI!,
cnsou con aiao, oiio dias dc vida, qucro divcriir-nc nais do
quc cn un ano iniciro, qucro norrcr a divcriir-nc. Aroinou-sc
dc un iai.
Fua HuygIcns, 12.
Sula.
Passc clo Dulcvar Saini-MicIcl, Fua Augusic Conic, Fua
Vavin, Fua Dclanlrc, Fua da Caiic c Avcnida Du Mainc.
un crcurso nais longo.
Nao faz nal.
Enirou no auionovcl c fccIou a oria. Dciara Laon airas
ara scnrc. Nunca nais! Morrcrcnos aqui! Quc lindo dia!,
nurnurou. Quc lindo dia! iardc ircnos Fua Fosicrs c ilIa
Saini-Louis.
Dcrcssa, dcrcssa griiou Ircnc. VcnIa!
MaiIicu csiava cn nangas dc canisa, cnicava-sc dianic do
csclIo. Pousou o cnic na ncsa, s o casaco dclaio do lrao c
cnirou no quario dc visiias.
Quc foi?
Ircnc nosirou-lIc a cana con un gcsio ociico.
Foi-sc cnlora!
Nao c ossvcl!
MaiIicu olIou ara a cana dcsfciia, coando a calca, dcois
dcsaiou a rir. Ircnc fiiou-o con ar scrio c csaniado, nas o riso foi
coniagioso.
Passou-nos una rasicira dissc MaiIicu. Vcsiiu o casaco.
Ircnc coniinuava a rir.
281
Enconirano-nos no Donc, s scic Ioras.
s scic dissc cla.
Inclinou-sc c lcijou-a ao dc lcvc.
IvicI suliu a cscada a corrcr c dcicvc-sc ofcganic no aianar
do icrcciro andar. A oria csiava cnircalcria. Concou a ircncr.
Talvcz scja a oricira, cnsou. Enirou. iodas as orias csiavan
alcrias, assin cono iodas as luzcs. No Iall una nala grandc. clc
csia aqui!
MaiIicu!
Ningucn rcsondcu. A cozinIa csiava vazia, nas no quario a
cana acIava-sc dcsarrunada. Dorniu aqui. Enirou no cscriiorio,
alriu as janclas c as crsianas. Nao c assin iao fcio, cnsou, cu
cra injusia. Vivcria ali, cscrcvcr-lIc-ia quairo vczcs or scnana;
nao, cinco. E un dia, clc lcria nos jornais. Donlardcancnio dc
Paris, c nunca nais rccclcria carias. Dcu a volia ao cscriiorio,
nccu nos livros, no cso ara acis cn forna dc carangucjo.
Havia un cigarro ariido junio dc una olra dc Mariincau
solrc SicndIal; cgou nclc c guardou-o no lolso con as suas
rclquias. Dcois scniou-sc nuiio dirciiinIa no sofa. Ao fin dc un
noncnio, ouviu assos na cscada c o scu coraao dcu ulos.
Era clc. Dcicvc-sc un insianic no Iall, dcois cnirou con a
nala. IvicI alriu as naos c dciou cair a lolsa no cIao.
IvicI!
Nao arccia csaniado. Largou a nala, lcvaniou a lolsa,
cnircgou-lIa.
Esia aqui Ia nuiio icno?
Ela nao rcsondcu. csiava un ouco anuada orquc dciara
cair a lolsa. Elc foi scniar-sc crio dcla. Ela nao o via. Fiiava o
iacic c a onia dos saaios.
TcnIo soric dissc alcgrcncnic. Una Iora nais iardc c
nao nc cnconiraria. Tono o conloio ara Nancy s oiio.
Mas cono? Paric ja?
Calou-sc, dcsconicnic consigo ncsna c odiando a roria voz.
TinIan iao ouco icno, quiscra scr sinlcs, nas cra nais foric
do quc cla. quando assava nuiio icno scn vcr as cssoas, nao
salia scr sinlcs ao vc-las dc novo. Dciara-sc doninar or un
nolc ioror quc sc asscnclIava a un anuo. Escondia-lIc
cuidadosancnic o rosio nas nosirava-lIc o scu dcsnoricancnio;
scniia-sc nais inudica do quc sc o olIassc dc frcnic. Duas naos
csicndcran-sc ara a nala, cgaran nun dcscriador c dcran-lIc
corda. MaiIicu lcvaniou-sc ara colocar o dcscriador solrc a
ncsa. IvicI crgucu un ouco os olIos c viu-o, nancIa cscura
conira a luz. Tornou a scniar-sc, coniinuava calado, nas IvicI
rccolrou un ouco dc coragcn. OlIava-a, salia quc clc a olIava.
282
Ningucn, Ia ircs ncscs, a Iavia olIado cono clc a olIava
naquclc noncnio. Scniia-sc rcciosa c fragil; un cqucno dolo
nudo; cra docc, irriianic c un ouco doloroso. Druscancnic,
crcclcu o iiquciaquc do dcscriador c cnsou quc clc dcvia
ariir. Nao qucro scr fragil, nao qucro scr un dolo. Fcz un
csforo violcnio c conscguiu virar-sc ara o lado dclc. Nao iinIa o
olIar quc cla cscrava.
Vocc aqui, IvicI. Vocc aqui.
Nao arccia cnsar no quc dizia. Sorriu-lIc, ncsno assin,
nas csiava gclada da calca aic aos cs. Elc nao dcvolvcu o
sorriso; dissc lcniancnic.
Vocc...
Considcrava-a con csanio.
Cono vcio? coniinuou nun ion nais aninado.
Dc conloio. Juniava as naos c acriava-as con fora
ara fazcr csialar as falangcs.
Os scus ais salcn?
Nao.
Fugiu?
Mais ou ncnos.
Dcn. Dcn. Esia ccrio; odcra norar aqui. Acrcsccniou con
inicrcssc.
Alorrccia-sc cn Laon?
Ela nao rcsondcu. A voz caa-lIc na nuca cono un cuiclo
frio c iranquilo.
Polrc IvicI!
Ela rinciiou a uar os calclos aos unIados. Elc
coniinuou.
Doris csia cn Diarriiz?
Esia.
Doris lcvaniara-sc s aaladclas, vcsiiu as calas c o casaco
a ircncr, dciiou un olIar ara Lola, quc dornia dc loca alcria,
alriu a oria scn rudo c saiu ara o corrcdor, con os saaios na
nao.
IvicI olIou ara o dcscriador c viu quc ja cran scis Ioras c
vinic. Pcrguniou con voz quciosa.
Quc Ioras sao?
Scis c vinic. Escrc. Vou r uns oljccios na nala c dcois
csiarci inicirancnic livrc.
AjoclIou-sc junio da nala. Ela conicnlava-o incric. Nao
scniia nais o coro, orcn o iiquciaquc do dcscriador fcria-lIc os
283
ouvidos. Ao fin dc un noncnio clc lcvaniou-sc.
Pronio.
ManiinIa-sc cn c dianic dcla. Ela via-lIc as calas un
ouco udas nos joclIos.
Escuic, IvicI dissc clc suavcncnic. Vanos falar dc
coisas scrias. o aariancnio c scu, a cIavc csia cndurada nun
rcgo airas da oria, vai norar aqui aic ao fin da gucrra. Quanio
aos ncus vcncincnios, ja ionci rovidcncias; dci una rocuraao
a Jacqucs clc rccclc-los-a c cnvia-los-a ara si ncnsalncnic. Tcra
dc agar cqucnas conias criodicancnic. o alugucr, or ccnlo,
c os inosios, a ncnos quc iscnicn os soldados c dcois
nandar-nc-a dc vcz cn quando un cqucno cnlrulIo con
coisas, conscrvas, o quc solrar c ara si. AcIo quc odcra vivcr.
Ela cscuiava a voz igual c nonoiona, quc sc asscnclIava do
locuior da radio. Cono ousava scr iao cIaio? Nao conrccndia
nuiio lcn o quc clc dizia, nas inaginava niiidancnic a cara quc
dcvia fazcr, ncio sorridcnic, as alclras csadas c un ar dc falsa
lcaiiiudc. OlIou-o ara o odiar ainda nais c o odio cvadiu-sc. Nao
iinIa a cara da voz.
Esiara a sofrcr? Nao, nao arccia infcliz. Era un ar quc cla
nao lIc rcconIccia, cis iudo.
Esia-nc a ouvir, IvicI? crguniou clc a sorrir.
Ccriancnic dissc cla. Lcvaniou-sc.
MaiIicu, qucro quc nc nosirc a CIccoslovaquia nun
naa.
Nao icnIo naas dissc clc. AI!, sin, dcvo icr un
Ailas vclIo.
Foi luscar un allun cncadcrnado, lillioicca, c colocou-o
cn cina da ncsa, alriu-o. Euroa Ccniral. As corcs cran
ncuiras. soncnic cinzcnio c roo. Nao iinIa azul; ncn narcs ncn
occanos. IvicI olIou aicniancnic ara o naa c nao conscguiu
dcscolrir a CIccoslovaquia.
dc anics dc 1914 dissc MaiIicu.
E anics dc 1914 nao Iavia CIccoslovaquia?
Nao.
Pcgou na cancia c riscou o ncio do naa una curva irrcgular
c fccIada.
nais ou ncnos isio dissc.
IvicI olIou ara aqucla cicnsao dc icrras scn agua, dc corcs
irisics, o irao dc iinia rcia, iao fcio junio dos caracicrcs
iiograficos, lcu a alavra Docnia dcniro da curva c dissc.
AI! isso a CIccoslovaquia?
Tudo sc lIc afigurou inuiil c cla s-sc a soluar.
284
IvicI!
AcIou-sc lruscancnic ncio csicndida no sofa. MaiIicu
cnlaava-a. A rincio cla cndirciiou-sc. nao qucro icdadc, sou
ridcula, nas ao fin dc un noncnio rclaou-sc, nao Iouvc nais
gucrra, ncn CIccoslovaquia, ncn MaiIicu; soncnic aqucla suavc
rcssao cn volia dos onlros.
Dorniu ao ncnos csia noiic? crguniou clc.
Nao dissc cla cnirc dois soluos.
MinIa olrc IvicIzinIa!
Lcvaniou-sc c saiu; cla ouvia-o andar no quario ao lado.
Quando voliou, rccolrou un ouco aquclc ar ingcnuo c lcaio dc
quc cla ianio gosiava.
Arranjci lcnois linos dissc, scniando-sc ao lado dcla.
A cana csia fciia, odcra dornir logo quc cu nc for cnlora.
Ela cncarou-o.
Eu... cu nao vou consigo csiaao?
Pcnsci quc dcicsiassc as dcscdidas...
Ora dissc concilianic , nuna circunsiancia iao
inorianic...
Mas MaiIicu sacudiu a calca.
Prcfiro ir so. E alcn disso, rccisa dc dornir.
AI! dissc cla , csia lcn.
Pcnsou. Cono sou iola. E scniiu-sc dc rccnic fria c
fccIada. Sacudiu a calca cncrgicancnic, cnugou as lagrinas c
sorriu.
Tcn razao. Esiou ncrvosa dc nais. o cansao. vou
rcousar.
Elc ionou-lIc a nao c fc-la crgucr-sc.
Qucro nosirar-lIc o aariancnio. Parou no quario, dianic
dc un arnario.
Aqui cnconirara scis arcs dc lcnois, fronIas c colcriorcs.
Ha ianlcn un cdrcdao or a, nao sci ondc o cnfici, a oricira
salc.
Alriu o arnario c olIava ara as ilIas dc roua lranca. Fiu,
nao iinIa un ar nuiio lon.
Quc Ia? indagou coricsncnic IvicI.
Tudo isio cra ncu, c ridculo. Voliou-sc ara cla.
Vou nosirar-lIc ianlcn a dcscnsa. VcnIa. Eniraran na
cozinIa c clc indicou-lIc unas raiclciras.
E a. Ainda Ia azciic, sal, incnia c laias dc conscrva.
Erguia as laias cilndricas, una aos ouira, aliura dos olIos
285
c fazia-as girar luz da lanada. Salnao, cassoulci, ircs laias dc
cIucruic. PonIa csia cn lanIo-naria... Calou-sc c aquclc riso
nau aflorou-lIc novancnic aos lalios. Mas nao acrcsccniou nada,
olIou ara una laia dc crvilIas, con olIos norios, c dcois
iornou a coloca-la na raiclcira.
Cuidado con o gas, IvicI. E rcciso fccIar o coniador iodas
as noiics, anics dc sc dciiar. TinIa voliado ao cscriiorio.
A roosiio dissc clc , avisarci a oricira, quando
dcsccr, quc dcio o aariancnio a scu cargo. Ela nandar-lIc-a a
scnIora Dalainc. E qucn faz a lincza aqui, nao c dcsagradavcl.
Dalainc! Quc nonc csquisiio. Fiu c MaiIicu sorriu.
Jacqucs nao volia anics do rincio dc Ouiulro
coniinuou clc. Prcciso dc lIc dar algun dinIciro ara quc ossa
ir cscra-lo.
TinIa na caricira una noia dc nil francos c duas dc ccn.
Enircgou-lIc a dc nil.
Olrigada. Muiio olrigada dissc cla anarroiando-a na
nao crisada.
Qualqucr coisa quc aconica, cIanc Jacqucs. Eu
cscrcvcr-lIc-ci dizcndo-lIc quc a confio a clc.
Olrigada. Olrigada.
Salc o cndcrco dclc?
Sci. Sci. Olrigada.
Aic lrcvc. Aroinou-sc dcla. Aic lrcvc, qucrida
IvicI. Escrcvcrci logo quc iivcr una norada. Pcgou-a clos onlros
c uou-a ara si.
Qucrida IvicI.
IvicI csicndcu-lIc docilncnic a icsia c clc lcijou-a. Dcois
acriou-lIc a nao c saiu. Ela ouviu-o laicr a oria do lali. So
cniao dcsanarroiou a noia dc nil francos, olIou ara a vinIcia c
rasgou-a cn oiio cdaos, quc lanou ara o cIao. Un vclIo
colonial dc larla ruiva ousava una das naos no onlro do
rccruia c con a ouira nosirava a cosia africana. Alisic-sc no
ccrciio colonial. O jovcn rccruia iinIa un ar csiuido. duranic
scis ncscs Doris icria cssc ar idioia. PonIanos ircs ncscs. os anos
dc gucrra conian a dolrar. Coriarao a ninIa nccIa dc calclos,
cnsou. Aninais! Nunca sc scniira iao fcrozncnic aniiniliiarisia.
Passou crio dc una scniincla inovcl na guariia. Dciiou-lIc un
olIar dissinulado c dc rccnic scniiu-sc ancdroniado. Mcrda,
cnsou. Mas csiava dccidido a iudo, scniiu-sc nal da calca aic
aos cs. Enirou na cascrna dc crnas nolcs. O ccu csiava
ruiilanic, un vcnio nuiio lrando irazia aic quclcs arralaldcs
longnquos o cIciro do nar. Quc cna, cnsou Doris. Quc cna
quc o dia csicja iao lindo. Un guarda vigiava a oria do
conissariado.
286
PIilic conicnlava-o, csiava con frio. doan-lIc a facc c o
lalio sucrior. Scra un naririo scn gloria. Scn gloria c scn
alcgria. a risao c, dc nanIa, o fuzilancnio nos fossos dc
Vinccnncs; ningucn o salcria, iinIan-no rcncgado.
O conissario? crguniou. O guarda cncara-o.
Princiro andar.
Scrci a ninIa roria icsicnunIa, nao icnIo dc rcsiar
conias a ningucn. So a nin ncsno.
Sccao dc alisiancnio?
Os dois soldados irocaran un olIar c Doris scniiu o rosio a
afogucar-sc, quc cara dcvo icr, cnsou.
No fundo do aiio, rincira oria csqucrda.
Doris saudou ncgligcnicncnic con dois dcdos c airavcssou o
aiio con asso firnc; nas cnsava. Esiou con una cara dc
idioia, c isso alorrccia-o lasianic. Dcvcn iorccr-sc a rir,
cnsou. Un iio quc vcn sozinIo, scn scr forado, Iao-dc acIar
a coisa cngraada. PIilic csiava dc c, cn lcna luz, cncarava o
IoncnzinIo condccorado, dc qucio quadrado, c cnsava cn
Faslolniloff.
E o scnIor o conissario?
Sou o sccrciario dclc.
PIilic falava con dificuldadc or causa do lalio iuncficado,
nas a voz cra clara. Dcu un asso cn frcnic.
Sou dcscrior dissc con firncza. E irago conigo un
assaoric falso.
O sccrciario caninou-o con aicnao.
Scnic-sc dissc coricsncnic.
O iai rodava ara a csiaao dc lcsic.
Vai cIcgar airasado dissc Ircnc.
Nao rcsondcu MaiIicu. Eaciancnic Iora.
Acrcsccniou cono clicaao.
TinIa una noa cn casa.
Una noa?
Vcio dc Laon ara nc vcr.
Ana-o?
Nao, nao.
E vocc ana-a?
Tao-ouco. ccdo-lIc o ncu aariancnio.
una loa ncnina?
Nao, nao c una loa ncnina. Mas ianlcn nao c na.
287
Calaran-sc.
O iai airavcssava o ncrcado.
Foi ali dissc Ircnc. Foi ali.
Sin.
Onicn. Dcus ncu!, cono csia longc... Ajciiou-sc no fundo
do lanco ara olIar clo vidro dc iras.
Acalou-sc dissc voliando osiao nornal. MaiIicu nao
rcsondcu. Pcnsava cn Nancy, ondc nunca csiivcra.
Vocc nao convcrsa nuiio dissc Ircnc. Mas nao nc
alorrco consigo.
Convcrsci nuiio ouirora rcsondcu MaiIicu con un
risinIo curio. E vocc quc vai fazcr Iojc?
Nada, nunca fao nada. O ncu vclIo da-nc una cnsao.
O iai arou, dcsccran c MaiIicu agou.
Nao gosio dc csiacs dissc Ircnc. sinisiro.
Agarrou-o clo lrao dc rccnic. Ia ao lado dclc silcnciosa c
faniliar; MaiIicu iinIa a inrcssao dc quc a conIccia Ia dcz
anos.
Prcciso dc conrar o lilIcic. Alriran caninIo na
nuliidao.
Era una nuliidao civil, lcnia, nuda, con alguns soldados.
ConIccc Nancy?
Nao dissc MaiIicu.
Eu conIco. Diga-nc, ondc vai ficar?
Na cascrna dc Esscy-lcs-Nancy.
ConIco dissc cla. ConIco.
Honcns con nala fazian licIa dianic do guicIci.
Qucr quc va conrar un jornal cnquanio csia na licIa?
Nao dissc clc acriando-lIc o lrao. Fiquc conigo.
Ela sorriu conicnic. Avanaran, asso a asso.
Esscy-lcs-Nancy.
Esicndcu a cadcrncia niliiar c o cnrcgado dcu-lIc un
lilIcic. Elc virou-sc ara cla.
AconanIc-nc aic canccla, nas rcfiro quc nao cnirc na
garc.
Dcran alguns assos c araran.
Eniao, adcus dissc cla.
Adcus.
Tcra durado acnas una noiic.
288
Una noiic. Mas vocc scra a ninIa unica rccordaao dc
Paris.
Dcijou-a. Ela indagou.
Vai cscrcvcr-nc?
Nao sci.
Encarou-a un noncnio scn falar c dcois afasiou-sc.
EI!
Voliou-sc. Ela sorria, nas os scus lalios ircnian un ouco.
Nao sci scqucr o scu nonc.
MaiIicu Dclaruc.
Enirc!
Esiava scniado na calna, dc ijana, scnrc lcn cnicado,
scnrc loniiao, cla crguniava a si ncsna sc clc nao unIa una
rcdc ara dornir. O quario cIcirava a agua-dc-colonia. OlIou-a
csaniadssino, cgou raidancnic nos oculos c colocou-os no
nariz.
IvicI!
Eu dissc cla, con candura. Scniou-sc na lcira da cana
c sorriu-lIc. O conloio dc Nancy saa da csiaao dc lcsic; cn
Dcrlin os lonlardciros acalavan ialvcz dc lcvaniar voo. Qucro
divcriir-nc! Qucro divcriir-nc! OlIou cn volia; cra un quario dc
Ioicl, rico c fcio. A lonla airavcssara o iccio c o soalIo do scio
andar. Morrcrci aqui.
Nao cnsava cn voliar a vc-la dissc clc nuiio digno.
Porquc? Porquc sc oriou cono un inirujao!
TnIanos lclido.
Eu iinIa lclido orquc acalava dc salcr quc fracassara
nos cancs. Mas vocc nao Iavia lclido; qucria lcvar-nc ara o
scu quario. csiava csrciia.
Elc nosirava-sc inicirancnic dcsoricniado.
Pois lcn, cis-nc aqui no scu quario. Eniao? Elc ficou roo.
IvicI!
Ela dcsaiou a rir.
Nao arccc nuiio crigoso!
Houvc un longo silcncio c dcois una nao inida iocou-lIc
na ciniura. Os lonlardciros iinIan airavcssado a fronicira. Ela
norria a rir. cono qucr quc scja, nao norrcrci virgcn.
Esic lugar csia vago?
Hun! fcz o vclIo gorducIo.
MaiIicu colocou a nala no oria-nalas c scniou-sc. O
289
conariincnio csiava rclcio. MaiIicu icniou vcr os conanIciros
dc viagcn, nas a cscuridao ainda cra grandc.
Ficou un insianic inovcl aic quc Iouvc una sacudidcla
lrusca c o conloio s-sc a andar. MaiIicu csircncccu dc alcgria.
acalou-sc! AnanIa, Nancy, a gucrra, o ncdo, a noric, ialvcz, a
lilcrdadc. Vanos vcr, cnsou. Vanos vcr. Ps a nao no lolso
ara cgar no cacIinlo c os scus dcdos iocaran nun solrcscriio.
cra a caria dc Danicl. Tcvc voniadc dc a cnfiar dc novo no lolso,
nas unia csccic dc udor incdiu-o dc fazc-lo. Era rcciso lc-la,
afinal. EncIcu o cacIinlo, accndcu-o, rasgou o solrcscriio c iirou
dc dcniro scic folIas dc acl colcrias dc una lcira igual c
carrcgada, scn rasuras.
Fcz un lorrao. Cono c conrida!, cnsou alorrccido. O
conloio fclizncnic sara da csiaao, via-sc nclIor. Lcu.
Mcu caro MaiIicu.
Inagino dcnasiado lcn o icu csiuor, ara nao scniir
rofundancnic aic quc onio csia caria c inooriuna. Afinal, ncn
ncsno cu sci orquc nc dirijo a ii. c dc sc suor quc, assin cono
o do crinc, o caninIo das confidcncias c una ladcira
cscorrcgadia. Ao rcvclar-ic, cn JunIo uliino, un asccio iiorcsco
da ninIa naiurcza, ialvcz icnIa fciio dc ii scn o crcclcr a
ninIa icsicnunIa rioriiaria. Muiio o lancniaria ois, sc dcvcssc
csianilIar or ii iodos os aconiccincnios da ninIa vida, scria
lcvado a voiar-ic un odio aciivo, quc nao dciaria dc scr cansaiivo
ara nin c nocivo ara ii. Dcn salcs quc digo isio a lrincar. Ha
alguns dias, ando a scniir una lcvcza dc cIunlo sc c quc a
aliana das duas alavras nao ic assusia c o Firc ouiorgou-nc
ccria graa sulcncniar. Mas dcicnos isso dc lado, ncsno
orquc nao c o ciraordinario da ninIa vida quc ic vou rclaiar c
sin una avcniura ciraordinaria. Scn duvida nao sc nc afigurara
cla inicirancnic rcal, cnquanio nao cisiir ianlcn ara ouiros.
Nao orquc confic nuiio na iua loa fc. Duvido quc consinias cn
alandonar or un insianic scqucr cssc racionalisno quc Ia dcz
anos ou nais c o icu ganIa-ao. Mas ialvcz icnIa jusiancnic
dccidido conunicar cssa ccricncia inacrcdiiavcl quclc, dcnirc
os ncus anigos, quc fossc o ncnos indicado ara a conrccndcr.
ialvcz icnIa visio nisso algo cono una conirarova. Nao quc ic
ca una rcsosia. dcsagradar-nc-ia quc ic acrcdiiassc olrigado a
cscrcvcr-nc cssas coriacs ao lon scnso quc da-nc a Ionra
dc crc-lo nao dcici dc fazcr-nc dc viva voz. ncsno rcciso
quc ic confcssc. c quando cnso no lon scnso, na razao sadia, nas
cicncias osiiivas quc, a naior aric das vczcs, o nana do riso cai
solrc nin. Inagino or ouiro lado quc Marccllc sc scniiria
nagoada sc cnconirassc una caria iua na ninIa corrcsondcncia.
Pcnsaria surrccndcr una corrcsondcncia clandcsiina c
ialvcz, conIcccndo-ic cono ic conIccc, inaginassc quc ic cs
gcncrosancnic ninIa disosiao ara guiar os ncus rinciros
290
assos na vida conjugal. Eis orquc o icu silcncio nc odc scrvir
dc conirarova. sc nc for ossvcl inaginar o icu "Iorroroso
sorriso" scn nc criurlar c concclcr a ironia inconfcssada con
quc cncararas o ncu "caso" scn alandonar o caninIo ccccional
quc cscolIi, icrci adquirido a ccricza dc quc csiou no caninIo
ccrio. Acrcsccnio, ara cviiar qualqucr nal-cnicndido, c
agradcccndo loa voniadc do sicologo suliil, quc dcsia vcz c ao
filosofo quc nc dirijo, ois convcn siiuar a narraiiva quc ic cnvio
no lano nciafsico. Julgaras scn duvida quc isso c nuiio
rcicnsioso, orquc nao li Hcgcl ncn ScIocnIaucr; nao ic
fornalizcs, nao scria ccriancnic caaz dc fiar cn nocs os
novincnios aciuais do ncu csriio, dcio isso ao icu cuidado,
ncsno orquc calc dcniro da iua rofissao; conicniar-nc-ci cn
vivcr s ccgas o quc vos, os clarividcnics, concclcis.
Coniudo, nao rcciso quc ccdas iao facilncnic. csic riso, csias
angusiias, csias iniuics fulguranics, c infclizncnic nuiio
vcrosnil quc ic sinias na olrigaao dc classifica-los clo ncu
caracicr c clos ncus cosiuncs, alusando das confidcncias quc
iivc a fraqucza dc ic fazcr. Isso nao c da ninIa conia. o quc foi diio
csia diio; icns orianio a lilcrdadc dc arovciia-lo cono quiscrcs,
ainda quc scja ara concicr crros nonuncniais a ncu rcsciio.
Qucro ncsno confcssar-ic quc c con un sccrcio razcr quc nc
disonIo a forncccr-ic iodas as infornacs ncccssarias
rcconsiiiuiao da vcrdadc, cnlora salcndo quc as uiilizaras ara
cIafurdar dclilcradancnic no crro.
Passcnos aos facios. O riso faz cair-nc a cancia das naos.
Lagrinas dc riso. O quc so vcniilo ircncndo, isso dc quc nunca
falci a ningucn, or udor ianio quanio or rcsciio, vou iroca-lo
or niudos, cn alavras ullicas, c cssas alavras c a ii quc
cndcrco, ficarao ncsias folIas azuis c dcniro dc dcz anos ainda as
odcras rclcr ara ic divcriircs. Parccc-nc quc concio un
sacrilcgio conira nin ncsno c isso c a coisa nais indcsculavcl;
nas crccli ianlcn isio quc ic rcvclo con o rcsio. o sacrilcgio
rovoca o riso. O quc nais ano nao nc scria nunca inicirancnic
caro, sc ao ncnos una vcz nao nc iivcssc fciio rir. Pois lcn,
icr-ic-ia dado a ooriunidadc dc rir da ninIa nova fc,
iransoriarci conigo una ccricza IunilIada quc ic uliraassara
cn ioda a sua incnsidadc c quc csiara nas iuas naos; o quc aqui
nc csnaga scra dininudo a, ncdida da iua indignidadc.
Salc, orianio, sc ic divcriircs con a lciiura dcsia caria, quc
ic anicccdo. rio-nc; Dcus fciio Ioncn, solrccccdcndo iodos os
Ioncns c or iodos zonlando, cndurado na cruz, dc loca alcria,
csvcrdcado, nais nudo do quc una cara sol os sarcasnos,
Iavcra coisa nais risvcl? Por nais quc faas, ncu caro, as nais
doccs lagrinas dc riso nao corrcrao clas iuas faccs.
Vcjanos, ois, o quc odcn as alavras. Anics dc iudo,
odcras conrccndcr-nc sc ic disscr quc nunca soulc o quc sou?
Os ncus vcios c as ninIas viriudcs, csiou con o nariz cn cina
291
dclcs, nao os osso vcr ncn rccuar suficicnicncnic ara nc
considcrar un conjunio. Alcn disso, sinio a csiranIa scnsaao dc
scr una naicria nolc c novcdia cn quc as alavras sc aiolan,
nal icnio noncar-nc c ja qucn c noncado sc confundc con qucn
noncia, c c rcciso rcconcar iudo. Muiias vczcs dcscjci odiar-nc
c lcn salcs quc iinIa loas razcs ara ianio. Mas cssc odio, logo
quc o ccrincniava, ja nao assava dc una rccordaao. Nao
odia anar-nc iao-ouco csiou convcncido disso, cnlora
janais o icnIa icniado. Mas cra ncccssario quc cu "fossc" assin
cicrnancnic; cra o ncu rorio fardo. Nao assaz csado, MaiIicu,
nunca lasianic csado. Un noncnio, ncsia iardc dc JunIo,
arouvc-nc confcssar-nc a ii, acrcdiici iocar-nc nos icus olIos
ancdroniados. Tu vias-nc, aos icus olIos cu cra solido c
rcvisvcl; os ncus acios c os ncus Iunorcs ja nao cran as
conscqucncias dc una csscncia fia. Esia csscncia, c airavcs dc
nin quc a conIcccs, cu iinIa-ia dcscriio con alavras, cu
iinIa-ic rcvclado facios quc ignoravas c quc Iavian crniiido
cnircvc-la. No cnianio, iu c quc a vias c cu so odia vcr-ic a vc-la.
Duranic un insianic, fosic o ncdiador cnirc nin ncsno, o nais
rccioso do nundo a ncus olIos, ois cssc solido c dcnso quc cu
cra, quc qucria scr, iu crcclia-lo iao sinlcsncnic, iao
vulgarncnic cono cu ic crcclia. Porquc cu cisio, afinal, cu sou,
ncsno nao nc scniindo scr; c nao c sulcio conun cnconirar cn
si una ial ccricza scn o ncnor fundancnio, un ial orgulIo scn
aliccrccs. Conrccndi, cniao, quc so nos odanos alcanar
airavcs do juzo dc ouircn, do odio dc ouiro. Pclo anor dc ouiro
ianlcn, ialvcz; nas nao sc iraiara disso aqui. Por cssa rcvclaao
dcdiquci-ic una graiidao niiigada. Nao sci quc nonc das Iojc s
nossas rclacs. Nao c anizadc, ncn caciancnic odio. Diganos
quc Ia un cadavcr cnirc nos. O ncu cadavcr.
Esiava ainda con cssa disosiao dc csriio quando arii
ara Sauvcicrrc con Marccllc. Ora qucria rocurar-ic, ora sonIava
naiar-ic. Mas, un dia, concordci con a rccirocidadc das nossas
rclacs. Quc scrias iu scn nin, scnao cssa ncsna csccic dc
inconsisicncia quc sou ara nin ncsno? E graas ninIa
inicrccao quc odcs adivinIar or vczcs nao scn alguna
cascraao cono cs dc vcrdadc. un racionalisia un ouco
curio, nuiio scguro dc si aarcnicncnic, inccrio no fundo, cIcio
dc loa voniadc ara con iudo o quc dccndc da iua razao, ccgo c
ncniiroso cn rclaao ao rcsio; raciocinador or rudcncia,
scniincnial or gosio, nuiio ouco scnsual; cn suna, un
iniclcciual concdido, nodcrado, fruio dclicioso das nossas classcs
ncdias. Sc c ccrio quc nao nc osso alcanar scn a iua
inicrccao, nao c ncnos ccrio quc a ninIa ic c ncccssaria sc ic
qucrcs conIcccr. Vino-nos cniao cilindo, un or inicrncdio do
ouiro, os nossos nadas, c cla rincira vcz ri, ri con cssc riso
rofundo c conforiador quc alrasa iudo. Dcois rcca nuna
csccic dc indifcrcna nclancolica, ianio nais quanio o sacrifcio
quc fizcra ncssc ncsno ncs dc JunIo c sc arcscniava cniao
292
cono una ciaao dolorosa, rcvclara-sc, con o corrcr dos dias,
Iorrivclncnic suoriavcl. Mas dcvo calar isio. nao osso falar dc
Marccllc scn rir, c, or una qucsiao dc dcccncia quc salcras
arcciar, nao qucro rir dcla coniigo.
Foi cniao quc surgiu a soric nais inrovavcl c nais louca.
Dcus vc-sc, MaiIicu; cu sinio-o, cu sci-o. Eis iudo diio dc cIofrc.
Cosiaria or isso dc csiar crio dc ii c colIcr una ccricza nais
foric, sc c quc c ossvcl, no cscciaculo do riso csado quc vai
sacudir-ic duranic un noncnio.
Agora lasia. Ja nos rinos lasianic un do ouiro. volio
narraiiva. Ccriancnic, ja iivcsic no nciro, na cnirada dc un icairo
nuna carruagcn, a inrcssao rccniina c insuoriavcl dc scr
csiado or iras. Tu volias-ic, nas o curioso ja ncrgulIou o nariz
no livro; iu nao conscgucs salcr qucn ic olscrva. Volias osiao
anicrior nas salcs quc o dcsconIccido rccrgucu os olIos, c scnics
un forniguciro nas cosias, conaravcl a una crisaao violcnia c
raida dc iodos os icus iccidos. Pois lcn, cis o quc scnii cla
rincira vcz, a 26 dc Scicnlro, s ircs da iardc, no arquc do
Ioicl. Nao Iavia ningucn, cnicndcs, ningucn. Mas Iavia o olIar.
Conrccndc lcn. nao o agarrci cono sc aanIa dc assagcn un
crfil, una fronic, uns olIos, orquanio cla sua roria naiurcza
clc c inarccnsvcl. So nc cndirciici, nc conccnirci, csiava ao
ncsno icno ircsassado c oaco, cisiia na rcscna dc un
olIar. Dcsdc cniao nunca dcici dc csiar dianic dc una
icsicnunIa. dianic dc una icsicnunIa, ncsno no ncu quario
fccIado; or vczcs, a conscicncia dc scr ircsassado or cssc
gladio, dc dornir dianic dc una icsicnunIa, dcscriava-nc
solrcssaliado. En suna, crdi o sono quasc or conlcio. AI!,
MaiIicu, quc dcscolcria. vian-nc, agiiavan-nc ara nc
conIcccr, acrcdiiava csgoiar-nc or iodas as circnidadcs, cdia
a iua inicrccao lcncvolcnic c duranic cssc icno vian-nc, o
olIar csiava ali, inalicravcl, ao invisvcl. E cu ianlcn, zonlador
incorrigvcl, o olIar vc-ic, nas nao o salcs. Dizcr o quc c cssc
olIar scr-nc-ia facil. orquc nao c nada; c una auscncia. Inagina
a noiic nais cscura. a noiic quc ic olIa. Mas una noiic
ofuscanic; a noiic cn lcna luz, a noiic sccrcia do dia. Esiou
lanIado or luz ncgra; colrc-nc as naos, os olIos, o coraao c cu
nao a vcjo. Podcs crcr quc cssa violcniaao crciua foi-nc a
rincio odiosa. salcs quc o ncu sonIo nais aniigo cra scr
invisvcl; ccn vczcs dcscjci nao dciar ncnIun vcsigio na icrra c
nos coracs. Quc angusiia dcscolrir suliiancnic csscs olIos
cono un anlicnic univcrsal dc quc nao osso cvadir-nc. Mas quc
rcouso, ianlcn. Sci finalncnic quc sou. Transforno ara uso
rorio, c con ioda a sua indignaao, a alavra inlccil c
crininosa do vosso rofcia, cssc "cnso, logo cisio" quc ianio nc
fcz sofrcr ois, quanio nais cnsava, ncnos nc arccia cisiir
c digo. vccn-nc, logo cisio. Nao nc calc nais suoriar a
rcsonsalilidadc do ncu asioso cscoancnio. qucn nc vc c nc
293
faz scr. Sou cono clc nc vc. Volio ara a noiic, ninIa facc
nociurna c cicrna, crgo-nc cono un dcsafio, c digo a Dcus.
cis-nc.
Eis-nc cono sou, cono nc vcdcs. Quc osso fazcr? Vos nc
conIcccis c cu nao nc conIco. Quc osso fazcr scnao
suoriar-nc? E vos, cujo olIar nc fogc cicrnancnic, suoriai-nc.
MaiIicu, quc alcgria, quc sulcio! Esiou cnfin iransfornado cn
nin ncsno. Odcian-nc, dcsrczan-nc, suorian-nc, una
rcscna nc susicn c auilia-nc a scr ara scnrc. Sou infiniio c
infiniiancnic culado. Mas sou, MaiIicu, cu sou. Pcranic Dcus c
cranic os Ioncns, cu sou.
Eccc Iono.
Fui visiiar o cura dc Sauvcicrrc. un canoncs insirudo c
nairciro, con una cara gasia c viva dc vclIo acior. Nao nc agrada
nuiio, nas nao nc dcsagradava quc o ncu rinciro coniacio con
a Igrcja sc csialclcccssc or scu inicrncdio.
Fccclcu-nc nun aoscnio guarnccido dc livros quc
ccriancnic nao lcu inicirancnic. Princirancnic, dci-lIc nil
francos ara os scus olrcs c vi quc clc nc julgou un crininoso
arrccndido. Scnii quc ia rir c iivc dc cncarar a iragicidadc da
ninIa siiuaao ara ficar scrio.
ScnIor cura dissc-lIc , qucro acnas una infornaao.
a vossa rcligiao cnsina quc Dcus nos vc?
Elc vc-nos rcsondcu con csanio. Lc os nassos
coracs.
E quc vc Elc? Vcra cssa csuna dc quc sao fciios os ncus
cnsancnios quoiidianos ou o scu olIar aiingc a nossa csscncia
cicrna?
O vclIo, cscrio, dcu-nc csia rcsosia, ondc rcconIcci una
salcdoria sccular.
Dcus iudo vc, scnIor. Conrccndi quc...
MaiIicu anarroiou a caria con inacicncia. Quania
vclIaria, cnsou. O vidro csiava alcrio, fcz una lola da caria c
lanou-a cla jancla, dcsisiindo dc lcr o rcsio.
Nao, nao dissc o conissario , cguc no iclcfonc, nao
gosio dc falar con csscs oficiais nais graduados, iraian-nos cono
lacaios.
Crcio quc cssc scra nais anavcl dissc o sccrciario ;
afinal dcvolvcnos-lIc o filIo; c alcn disso, clc iinIa razao, cn
suna. dcvc-ria ic-lo vigiado nclIor.
Vcra, vcra, arranjara un rcicio ara scr dcsagradavcl.
Princialncnic nas circunsiancias aciuais. nas vcscras dc una
gucrra, c inuiil icniar fazcr con quc un gcncral rcconIca o scu
crro.
294
O sccrciario narcou o nuncro. o conissario accndcu un
cigarro.
Scja Ialil, Mirani dissc clc. Ton dc voz rofissional c
nao falc dc nais.
Esia, csia! Ccncral Lacazc?
Sin dissc una voz dcsagradavcl. Quc dcscja?
Sou o sccrciario do conissariado da Fua Dclanlrc. A voz
arcccu dcnonsirar naior inicrcssc.
Dcn, c cniao?
Arcscniou-sc un raaz ncsic conissariado s oiio Ioras,
nais ou ncnos dissc o sccrciario con voz ncuira c lranda.
Afirna scr dcscrior c ossuir un assaoric falso. Enconiranos
cfcciivancnic, nos scus lolsos, una assaoric csanIol
grosscirancnic iniiado. Elc rccusou-sc a dcclarar a sua vcrdadcira
idcniidadc. Mas a cIcfia iinIa-nos dcscriio c cnviado foiografias do
scu cnicado c nos rcconIcccno-lo incdiaiancnic.
Houvc un silcncio c o sccrciario coniinuou, ncio
cnlaraado.
Evidcnicncnic, ncu gcncral, nao ccrccnos ncnIuna
aiiiudc conira o raaz. Nao c dcscrior, orquanio nao foi cIanado;
ossui un assaoric falso, nas isso nao consiiiui dcliio orquc
nao icvc a ooriunidadc dc usa-lo. Conscrvano-lo sua disosiao
c o scnIor odc vir lusca-lo quando quiscr.
Dcran-lIc ancada? O sccrciario csircncccu.
Quc foi quc clc dissc? crguniou o conissario. O
sccrciario iaou o ausculiador con a nao.
Pcrgunia sc lIc dcnos una sova. O conissario crgucu os
lraos, cnquanio o sccrciario rcsondia.
Nao, ncu gcncral, naiuralncnic quc nao.
cna dissc o gcncral.
O sccrciario ionou a lilcrdadc dc rir rcsciiosancnic.
Quc foi quc clc dissc? indagou novancnic o conissario.
Mas o sccrciario, inacicnic, voliou-lIc as cosias c inclinou-sc
solrc o iclcfonc.
Irci Iojc ou ananIa. Daqui aic la nanicnIan-no rcso.
Scra una liao.
Sin, ncu gcncral.
Quc dissc clc? insisiiu o conissario.
Qucria quc dcsscnos una sova no raaz. O conissario
csnagou o cigarro no cinzciro.
Inaginc so! dissc con ironia.
Dczoiio c irinia. O Sol solrc o nar nao acalava dc
295
dcsaarcccr, ncn as vcsas dc zunlir, ncn a gucrra dc sc
aroinar; cla csaniou una vcsa con un gcsio quc ianlcn
nao acalava; Jacqucs, airas dcla, acalava dc lclcr o scu usquc
aos golinIos. Ela cnsou. A vida c inicrninavcl.
Pai, nac, irnaos, iios c iias, duranic quinzc anos Iavian-sc
rcunido naquclc salao nas lclas iardcs dc Scicnlro, dirciios c
nudos cono rciraios dc fanlia; cla cscrava o janiar, a rincio
dclaio das ncsas, nais iardc nuna cadcirinIa, cosiurando,
crguniando a si ncsna. ara quc vivcr? Todas as iardcs ficavan
ali, crdidas no ouro ruivo daqucla Iora va. O ai, airas dcla, lia o
Tcns. Para quc vivcr? Para quc? Una nosca sulia dcsnoricada
clo vidro, caa, iornava a sulir; Odciic aconanIava-a con o
olIar, iinIa voniadc dc cIorar.
Vcn scniar-ic dissc Jacqucs. Daladicr vai falar.
Ela voliou-sc. clc dornia nal; csiava scniado no sofa con o ar
infaniil quc assunia quando iinIa ncdo. Odciic scniou-sc no
lrao do sofa. Todos os dias scrao iguais. Todos os dias. OlIou la
ara fora c cnsou. Elc iinIa razao, o nar nudou.
Quc vai clc dizcr? Jacqucs cncolIcu os onlros.
Vai anunciar quc a gucrra foi dcclarada.
Odciic csircncccu ligcirancnic. Quinzc noiics. Duranic
quinzc noiics dc angusiia sulicara cn vao; icria dado iudo, casa,
saudc, dcz anos dc vida ara salvar a az. Mas quc csiourc. Mcus
Dcus! Quc csiourc dc una vcz cssa gucrra! Quc aconica afinal
alguna coisa. quc a canainIa ara o janiar ioquc, quc un raio
caia no nar, una voz sonlria anuncic suliiancnic. Os alcnacs
invadiran a CIccoslovaquia. Una nosca. Una nosca afogada no
fundo dc una cIavcna; cla dciava-sc afogar ncssa iardc scrcna dc
caiasirofc. olIava ara os calclos ralos do narido c nao
conrccndia nuiio lcn orquc valia a cna rcscrvar os Ioncns
da noric c as casas da runa. Jacqucs ousou o coo solrc o
aarador. Dissc irisicncnic.
o fin.
O fin dc quc?
Dc iudo. Ncn sci ja o quc sc dcva dcscjar. viioria ou
dcrroia.
OI! fcz cla doccncnic.
Vcncidos, scrcnos gcrnanizados; nas cu juro-ic quc os
Alcnacs salcrao rcsialclcccr a ordcn. Conunisias, judcus c
naaos, so lIcs rcsiara fazcrcn as nalas. Vcnccdorcs, scrcnos
lolcIcvizados, c o iriunfo da frcnic craulosa, a anarquia, ior,
ialvcz... AI! coniinuou con voz quciosa , nao sc dcvia icr
dcclarado csia gucrra, nao sc dcvia.
Ela nao ouvia nuiio aicnia. Pcnsava. Esia con ncdo, c nau
scnic-sc so. Inclinou-sc solrc clc c acariciou-lIc os calclos. Mcu
296
olrc Jacqucs.
Mcu qucrido Doris.
Sorria-lIc, arccia scrcna. Doris scniiu un rcnorso
nordcr-lIc o coraao, scra rcciso quc lIc diga iudo afinal.
csiuido coniinuou Lola , csiou ncrvosa, icnIo
voniadc dc salcr o quc clc nos vai dizcr, nas, cnfin, nao c cono sc
fosscs ariir incdiaiancnic.
Doris olIou ara os cs c s-sc a assoliar laiinIo. Era
nclIor fingir quc nao ouvira, scnao cla acusa-lo-ia dc Iiocriia
ainda or cina. Cada ninuio, a coisa iornava-sc nais difcil. Ela
faria aqucla cara dc nagoa c csanio c diria. Fizcsic isso? Fizcsic
isso? E nao nc disscsic nada? A coisa csia a ficar ncgra, cnsou.
Un Mariini cdiu Lola. E iu?
Un Mariini, ianlcn.
Fcconcou a assoliar laiinIo. Dcois do discurso dc
Daladicr Iavcria ialvcz una ooriunidadc. Lola ficaria a salcr quc
a gucrra fora dcclarada, isso csionica-la-ia c cniao Doris cniraria
do cIofrc. Alisici-nc! anics quc cla rccolrassc a rcsiraao. Ha
casos cn quc o cccsso dc dcsgraa rovoca rcaccs incscradas.
o riso, or ccnlo; scria cngraado sc cla dcsaiassc a rir.
Scniir-nc-ia un ianio IunilIado, cnsou con oljcciividadc.
Todos os Ioscdcs csiavan rcunidos cnirada, aic os dois adrcs.
Afundavan-sc nas olironas c assuniran arcs conforiavcis,
orquc sc scniian olscrvados, nas nao csiavan nada sosscgados
c Doris surrccndcu alguns olIando dc csguclIa ara o rclogio.
Dcn, lcn, ainda una ncia Iora dc cscra. Doris nao csiava
conicnic, nao gosiava dc Daladicr c rcugnava-lIc cnsar quc na
Frana inicira ccnicnas dc nilIarcs dc casais, fanlias nuncrosas,
adrcs, sc disunIan a acolIcr cono una nana cclcsiial as
alavras dcssc iio quc iorcdcara a Frcnic Poular.
inoriancia dc nais ara clc, cnsou. E voliando-sc ara o
rcccior, loccjou osicnsivancnic.
Fazia calor, csiavan iodos con scdc, ircs dornian. dois crio
do corrcdor c o nais vclIinIo, dc naos junias, quc arccia rczar;
os ouiros quairo iinIan csicndido un lcno solrc os joclIos c
jogavan s carias. Eran novos c nao nuiio fcios, Iavian
dccndurado os casacos quc lalouavan airas das suas nucas c
lIcs dcsnancIavan os calclos ao assar. Dc quando cn quando
MaiIicu olIava dc soslaio os aniclraos nus c crcsos do vizinIo,
un loirinIo cujas naos c unIas largas c rcias nancjavan as
carias con dcsircza. Era iiografo, o iio ao lado dclc cra
scrralIciro. Un dos dois ouiros quc csiavan scniados no lanco
cn frcnic dc MaiIicu cra caiciro-viajanic; o scgundo iocava
violino nun cafc dc Dois-Colonlcs. O conariincnio cIcirava a
Ioncns, funo c vinIo, o suor cscorria clos rosios duros,
noldava-os, fazia-os luzir. no qucio nolc do vclIinIo, no ncio do
297
rcsiolIo duro c lranco do rosio, o suor arccia nais olcoso c
azcdo. un ccrcncnio da facc. Do ouiro lado da jancla, sol un sol
ascro, csicndia-sc un cano cinzcnio c lano.
O iiografo nao iinIa soric crdia; dclruava-sc solrc o
jogo arqucando as solrancclIas con un ar dc csanio c
olsiinaao.
dc nais!
O viajanic juniou raidancnic as carias c laralIou-as. O
iiografo aconanIava-as con o olIar ao assarcn dc una nao
ara a ouira.
Nao icnIo soric dissc con rancor. Jogavan
silcnciosancnic.
Ao fin dc un noncnio, o iiografo fcz una vaza.
Trunfo! dissc saiisfciio. A coisa vai nudar, ninIa
gcnic! Vou-nc aninar un ouco.
Mas ja o viajanic osicniara o jogo. Trunfo, irunfo, c rcirunfo.
Nada dc Iisiorias. a rainIa-nac nao as arccia.
O iiografo cnurrou as carias.
Nao jogo nais, crco dcnasiado.
Tcns razao. E dcois isso alala nuiio olscrvou o
scrralIciro.
O viajanic dolrou o lcno c -lo no lolso. Era un Ioncn
grandc c alido, con una calca nolc dc sao, nailarcs
avaniajados c cranio csirciio. Os ircs ouiros iraiavan-no or
scnIor, orquc clc ossua alguna insiruao c cra sargcnio. Mas
clc iraiava-os or vocc. Dciiou un olIar Iosiil ara MaiIicu c
lcvaniou-sc canlalcando.
Vou ionar qualqucr coisa.
E una idcia.
O scrralIciro c o iiografo iiraran as suas garrafas das nalas;
o scrralIciro lclcu clo gargalo c csicndcu a garrafa ao violinisia.
Un golc dc vinIo?
Agora nao.
Nao salc o quc c lon.
Calaran-sc, acalrunIados dc calor. O scrralIciro cncIcu as
locIccIas c susirou, o viajanic accndcu un cigarro. MaiIicu
cnsava. Nao gosian dc nin. AcIan-nc orgulIoso. No cnianio,
sinaiizava con clcs, aic con o viajanic. loccjavan, dornian,
jogavan s carias, nas iinIa un dcsiino, cono os rcis, cono os
norios. Un dcsiino csnagador, quc sc fundia con o calor, a
fadiga, as noscas. o vagao, fccIado cono una csiufa, ccrcado dc
sol, conrinido cla vclocidadc, lcva-os aos solavancos ara a
ncsna avcniura. Una nancIa dc luz ornava a orclIa vcrnclIa do
298
iiografo. o lolulo arccia un norango dc sanguc.
con isso quc sc faz a gucrra, cnsou MaiIicu. Aic cniao
cla aarcccra-lIc sol a forna dc una nisiura confusa dc ao
rciorcido, vigas ariidas, fcrro c cdra. Agora o sanguc ircnia aos
raios dc sol, una claridadc ruiva invadira o vagao. a gucrra cra un
dcsiino dc sanguc; scria fciia con o sanguc daquclcs scis Ioncns,
con o sanguc quc sc csiagnava no lolulo das suas orclIas, con o
sanguc quc corria sol a sua clc, con o sanguc dos scus lalios.
FacIar-sc-ian cono odrcs, iodas as inundcics saliarian ara
fora; os inicsiinos farsisias do scrralIciro quc fazian gluglu c dc
vcz cn quando soliavan un iraquc surdo, arrasiar-sc-ian na
ocira, iragicos, cono os dc un cavalo csiriado na arcna.
Pois cu vou dcscniorcccr as crnas dissc o iiografo
cono sc falassc consigo ncsno. MaiIicu viu-o lcvaniar-sc c cIcgar
ao corrcdor. cssa frasc ja cra Iisioria. Un norio iinIa-a
ronunciado a ncia voz, nun dia dc vcrao da sua vida. Un norio,
ou, o quc dava no ncsno, un solrcvivcnic. Morios dcsdc ja. Eis
orquc nao icnIo nada a dizcr-lIcs. OlIava-os nuna csccic dc
vcriigcn, gosiaria dc csiar conronciido na sua grandc avcniura
Iisiorica, nas acIava-sc ccludo dcla. Acocorava-sc no scu calor,
sangraria nos ncsnos caninIos dclcs, c no cnianio nao csiava
con clcs, cra acnas un Ialo alido c cicrno. nao iinIa dcsiino.
O iiografo quc funava no corrcdor voliou-sc suliiancnic
ara clcs.
Avics!
Sao?
O viajanic laiou-sc. O ciio iocava-lIc as coas gordas c clc
crguia a calca c as solrancclIas.
Ondc?
Ali, ali. Una orrada dclcs!
AI!... o... o... fcz o scrralIciro.
Sao franccscs? crguniou o violinisia, crgucndo ara o
iiografo os olIos csgazcados.
Esiao alio dc nais, nao sc vccn.
Naiuralncnic sao franccscs dissc o scrralIciro. O quc
c quc qucrcn quc scjan? A gucrra nao foi dcclarada.
O iiografo inclinou-sc solrc os ouiros aoiando as naos nos
laicnics da oria.
Qucn salc! Ha onzc Ioras quc csianos a andar. Pcnsan
ialvcz quc vao cscrar cla nossa cIcgada ara a dcclarar?
O scrralIciro arcccu inrcssionado.
Mcrda dissc. Tcns razao, aninal. EI!, conanIciros,
ialvcz ja sc csicja cn gucrra dcsdc nanIa. Voliaran-sc iodos ara
o viajanic.
299
Quc c quc acIa? AcIa quc csianos cn gucrra? O viajanic
iinIa un ar scrcno. EncolIcu os onlros cnfaiicancnic.
En quc cnsan? Quc nos iranos laicr cla
CIccoslovaquia? Ja viran nun naa a CIccoslovaquia? Nao? Pois
cu vi. E nais dc una vcz. una ncrda. Crandc cono un lcno.
Tcn ialvcz dois nilIcs dc Ioncns, quc ncn scqucr falan a
ncsna lngua. Vc la sc Hiilcr csia a ligar. E Daladicr? E dcois,
Daladicr nao c Daladicr. c as duzcnias fanlias. E clas nao sc vao
alorrcccr con a CIccoslovaquia, as duzcnias fanlias!
Passcou o olIar clo audiiorio c concluiu.
A vcrdadc c quc Iavia dcsconicniancnio dcsic lado c do
ouiro dcsdc 36. Eniao, quc c quc fizcran os CIanlcrlain, os Hiilcr
c os Daladicr? Elcs disscran. vanos acalar con isso. E assinaran
un coniraio sccrcio. Hiilcr, o scu iruquc quando os ocrarios
rcclanan c noliliza-los. Assin, calada, loca fccIada. Nao csiao
conicnics? Duas Ioras dc laniao! Coniinuan a grunIir! Scis!
Dcois disso os canaradas csiao dc joclIos, nao cnsan scnao cn
dornir. Eniao os ouiros ninisiros cnsaran ianlcn. vanos fazcr
a ncsna coisa. Pronio. Nada dc gucrra, ncn cla CIccoslovaquia,
ncn cla Turquia. So quc nos, nos sonos nolilizados, vanos
agucniar ircs anos, ou quairo, c duranic cssc icno, na
rciaguarda, clcs quclrarao a csinIa do rolciariado.
OlIavan-no Icsiianic. nao csiavan convcncidos, ialvcz nao
iivcsscn conrccndido. O scrralIciro dissc con ar vago.
O quc c ccrio c quc os grandcs quclran os vidros c os
cqucnos c quc agan.
O violinisia ncncou a calca aavorado, c iornaran iodos a
ficar silcnciosos. O iiografo virou-sc c colou a icsia a un dos
grandcs csclIos do corrcdor. Evidcnicncnic, cnsou MaiIicu,
nao csiao nuiio cniusiasnados con a crscciiva da gucrra.
Pcnsava nos Ioncns dc 14 a lcrrarcn, con os scus fuzis floridos.
E dcois? Esics c quc icn razao. Falan or rovcrlios, nas as
alavras airaioan-nos, Ia alguna coisa na sua calca quc nao
odc scr crcssa or alavras. Os scus ais fizcran una cIacina
alsurda c Ia vinic anos quc lIcs clican quc a gucrra nao
concnsa... Dcois disso, qucrcn quc griicn. A Dcrlin! Alias,
iudo o quc dizcn, iudo o quc cnsan nao icn a ncnor
inoriancia; ciniilacs furiivas nargcn do scu dcsiino. Dirao
dcniro cn lrcvc. os soldados dc 38, cono disscran. os soldados do
ano II, os soldados dc 14. Escavarian os scus alrigos cono os
ouiros, ncn ior ncn nclIor, dcois csicndcr-sc-ian la dcniro,
orquc cra o quc lIcs calia fazcr. E iu?, cnsou lruscancnic,
quc fazcs dc icsicnunIa dclcs scn quc ningucn o ca, qucn cs
iu? Quc faras iu? E sc iu cscaarcs, qucn scras iu?
O iiografo laicu no vidro.
Coniinuan ali.
300
Qucn? indagou o violinisia csircncccndo.
Os avics. Elcs solrcvoan o conloio.
Solrcvoan? Nao csias naluco?
Nao os vcjo, nao?
Mas quc coisa! dissc o scrralIciro.
Quc coisa!
O vclIinIo dcscriara.
Quc foi? indagou con a nao cncosiada orclIa.
Avics.
AI!, avics!
Sorriu c iornou a dornir.
VcnIan vcr griiou o iiografo , sao uns irinia; nunca
vi ianios, dcsdc Villacoullay.
O scrralIciro c o viajanic iinIan-sc lcvaniado, MaiIicu
aconanIou-os ao corrcdor. Havia duas dczcnas dc licIos
iransarcnics, canarcs nas aguas do ccu. Parccian cisiir or
inicrniicncia, quando nao csiavan no sol dcsaarccian.
Sc fosscn alcnacs?
Nao falcs nisso! Esiavanos friios. Cono alvo o nosso
conloio c una lclcza!
Havia nuiia gcnic no corrcdor, iodos dc nariz ara o ar.
O caso arccc-nc scrio dissc o viajanic.
TinIan iodos un ar ncrvoso. Un iio ianlorilava no vidro,
ouiro narcava conasso con o c. A csquadrilIa virou cn angulo
agudo c dcsaarcccu or cina do conloio.
Arrc! dissc algucn.
Escrcn olscrvou o iiografo , ja fizcran o ncsno Ia
ouco; garanio quc iornan a virar no scniido do nosso conloio.
Esiao ali! Esiao ali!
Un iio grandc dc ligodcs laiara o vidro da oria c
rcclinara-sc dc cosias. Os avics iinIan surgido novancnic, un
dclcs largava una csicira dc funo.
Sao alcnacs dissc o dc ligodc cndirciiando-sc. Airas dc
MaiIicu o violinisia crgucu-sc lruscancnic c s-sc a sacudir os
dois dorninIocos.
Quc foi quc Iouvc? indagou un dclcs, con voz asiosa,
cnircalrindo un olIo rosado.
A gucrra foi dcclarada dissc o violinisia. A coisa vai
ficar cscura, ja Ia avics locIcs cn cina do conloio.
Lola acriou ncrvosancnic o ulso dc Doris.
301
Escuia!, cscuia! Jacqucs cnalidcccra.
Escuia!, clc vai falar.
Era una voz lcnia, laia c surda, ligcirancnic analisada.
Anuncici quc faria Iojc una conunicaao ao as accrca da
siiuaao inicrnacional, nas rcccli no rincio da iardc un
conviic do Covcrno alcnao ara nc cnconirar ananIa cn
Muniquc con o cIancclcr Hiilcr c os scnIorcs Mussolini c
CIanlcrlain.
Acciici cssc conviic.
Conrccndcrcis quc cn vcscras dc ncgociacs iao
inorianics icnIa o dcvcr dc adiar as clicacs quc vos quiscra
dar. Mas anics dc ariir, dcscjo cndcrcar ao ovo da Frana os
ncus agradccincnios cla sua aiiiudc corajosa c digna.
Dcscjo agradcccr cn ariicular aos franccscs quc foran
cIanados, clo sanguc-frio c dccisao quc dcnonsiraran ncssa
ooriunidadc. A ninIa iarcfa c rudc. Dcsdc o incio das
dificuldadcs quc vinos cnfrcniando, nao dciarci dc iralalIar con
iodas as ninIas foras ara salvaguardar a az c os inicrcssc
viiais da Frana. Coniinuarci forialccido cla ccricza dc quc csiou
cn lcno acordo con a naao inicira.
Doris! cIanou Lola. Doris! Elc nao rcsondcu. Ela
insisiiu.
Acorda, qucrido, quc csias a scniir? a az. vai Iavcr una
confcrcncia inicrnacional.
Encarava-o nuiio cciiada c corada. Elc rcsnungou cnirc
dcnics.
Mcrda, ncrda dc lordcl! Mcrda! A alcgria dc Lola csvaiu-sc.
Mas quc icns, qucrido? Esias vcrdc!
Alisici-nc or ircs anos dissc Doris. O conloio andava,
os avics giravan.
O naquinisia csia louco griiou un iio. Quc c quc
cscra ara arar? Sc concan a lanar lonlas, vanos norrcr
cono aninais.
O iiografo csiava lvido, nas scrcno; coniinuava dc calca
crguida a csiar os avics.
Dcvanos saliar dissc.
Mcrda, saliar con csia vclocidadc! cclanou o viajanic.
Eu nao. Tirou o lcno do lolso, cnugou a fronic.
Scria nclIor uar o sinal dc alarnc. O scrralIciro c o
iiografo fiiaran-sc.
Pua iu dissc o iiografo.
Eu! E sc forcn franccscs?
302
MaiIicu rccclcu un cnurrao nas cosias. un iio
grandalIao corria ara a frcnic griiando.
Esia a dininuir a narcIa. iodos ara as orias!
O iiografo virou-sc ara o viajanic. fazia gcsios csiranIos c
dcsconjuniados, con un sorrisinIo quc lIc dcscolria os dcnics.
Esia a vcr? O conloio dininui a narcIa, sao alcnacs.
cngano!, cngano! coniinuou, iniiando o viajanic , olIc ara
vcr sc c cngano.
Nao dissc isso olscrvou o ouiro calnancnic , cu
dissc...
O iiografo voliou-lIc as cosias c dirigiu-sc ara a frcnic do
conloio. Dc iodos os conariincnios saan Ioncns,
arcssando-sc clos corrcdorcs, ara scrcn os rinciros a saliar
ara o cano. Algucn iocou no lrao dc MaiIicu; cra o vclIinIo,
cncarava-o con crlcidadc.
Quc c quc Ia? Quc c quc Ia?
Nada dissc MaiIicu alorrccido. Durna.
Dclruou-sc jancla. Dois iios Iavian-sc cndurado nos
csirilos do vagao. Un saliou a griiar, iocou o solo, dcu dois assos
dc lado, laicu con o onlro nun osic iclcgrafico, rolou dc calca
ara laio no ialudc. MaiIicu virou a calca; viu-o lcvaniar-sc,
cqucnino, crgucr os lraos c corrcr clos canos. O ouiro
Icsiiava, inclinado ara a frcnic, c scgurando o corrinao dc colrc.
Nao cnurrcn lcrrou algucn. Morrc-sc alafado.
O conloio coniinuou a dininuir a narcIa. Vian-sc calcas
cn iodas as janclas c nos csirilos juniavan-sc os quc sc
rcaravan ara saliar. Na curva surgiu una csiaao, csiava a
irczcnios nciros. MaiIicu viu una cidadc-zinIa ao longc. Dois
Ioncns ainda sc lanaran c saliaran una assagcn dc nvcl. O
conloio ja cnirava na csiaao. con isio quc vao fazcr Icrois!,
cnsou MaiIicu.
Una cnornc algazarra vinIa da csiaao, vcsiidos claros
lrilIavan ao sol, naos dc luvas lrancas crguian-sc, noas dc
cIacu dc alIa accnavan con os scus lcnos, crianas corrian
rindo c griiando cla laiaforna. O violinisia cnurrou MaiIicu
con violcncia c dclruou-sc aic larriga cla jancla.
Ps as naos cn concIa na loca c lcrrou.
Fujan! Avics!
As cssoas na csiaao olIavan-no scn conrccndcr, sorrindo
c griiando. Elc lcvaniou o lrao acina da calca c aoniou ara o
ccu. Un grandc clanor rcsondcu. A rincio MaiIicu nao ouviu
lcn, nas cnicndcu dc rccnic.
Paz! Paz! a az!
O conloio iniciro lcrrou.
303
Os avics! Os avics!
Hurra! griiaran as noas. Hurra!
Elas acalaran or olIar ara o ccu c crgucndo os lraos
iornaran a agiiar os lcnos. O viajanic roa ncrvosancnic as
unIas.
Nao conrccndo nurnurou , nao conrccndo.
Aos dois ou ircs solavancos o conloio arou conlciancnic.
Un cnrcgado da csiaao suliu ara un lanco con a landcira
dclaio do lrao c clanou.
A az! Confcrcncia cn Muniquc. Daladicr aric csia noiic.
O conloio crnanccia silcncioso, inovcl, inconrccnsivo. E
suliiancnic s-sc a lcrrar ianlcn.
Hurra! Viva Daladicr! Viva a az!
Os vcsiidos dc iafcia azul c rosa dcsaarcccran nuna narc
dc casacos cscuros c rcios; a nuliidao agiiou-sc nun rudo
scnclIanic ao das folIagcns, o sol ciniilava or ioda a aric, os
loncs c os cIacus dc alIa giravan, cra una valsa. Jacqucs fcz
Odciic valsar no ncio do salao, a scnIora DirncnscIaiz alraava
Ella c gcnia.
Cono sou fcliz, Ella, ninIa filIa, ninIa qucrida, cono sou
fcliz!
Sol a jancla un raaz corado c rindo cono un louco saliou
ara una canoncsa c lcijou-a nas duas faccs. Ela ria ianlcn,
dcscnicada, o cIacu dc alIa osio ara iras, c griiava.
Hurra! Jacqucs lcijou Odciic na orclIa, culiava.
A az! E c dc sc inaginar quc nao sc liniiarao a rcsolvcr a
qucsiao dos Sudcias. Un acio a quairo. or a quc sc dcvcria
icr concado.
A criada cnircalriu a oria.
Posso scrvir, ninIa scnIora?
Sirva! dissc Jacqucs , sirva c dcois va luscar adcga
una garrafa dc cIananIc c una dc CIanlcriin.
Un vclIo inoncnic, dc oculos, ircara ara o lanco, crguia
nuna das naos una garrafa dc vinIo c na ouira una cancca.
Un golc dc vinIo, raazcs, un irago saudc da az.
Aqui griiou o scrralIciro , aqui. Viva a az!
AI!, scnIor aladc, dcic-nc lcija-lo.
O adrc rccuou, nas a vclIa foi nais raida c cccuiou a
ancaa. Crcssicr cnfiou a concIa na icrrina. O fin dc un
csadclo, ncus filIos! Zczciic alriu a oria. Eniao, c vcrdadc,
dona Isidorc? , ninIa filIa, c vcrdadc, ouvi-o no radio, clc
voliara, o scu Mono, cu lcn lIc dizia quc Dcus nao qucria isso!
304
Danava dc alcgria, Hiilcr rciraiu-sc, Hiilcr voliou airas; crcio quc
nos c quc rccuanos, nas quc nc inoria, dcsdc quc nao
icnIanos nais dc luiar, nao, nao, csiava avisado, conrci iudo dc
novo, un golc dc ccn nil francos, cscuic, ncu anigo, iraia-sc dc
una circunsiancia ccccional, cla rincira vcz una gucrra quc
arccia faial c cviiada cla voniadc dc quairo cIcfcs dc Esiado, a
inoriancia da sua osiao uliraassa nuiio a Iora rcscnic;
agora a gucrra nao c ossvcl. Muniquc c a rincira dcclaraao dc
az. Dcus ncu, Dcus ncu, rczci c dissc. ncu Dcus, lcvai o ncu
coraao, a ninIa vida, c vos nc aicndcsics, ncu Dcus, sois o
naior, o nais salio, o nais ananic, o adrc dcscnvcncilIou-sc.
Mas cu dissc-lIc scnrc. Dcus c fornidavcl, c ncrda ara os
CIccos, quc sc arranjcn sozinIos. Zczciic andava cla rua, Zczciic
caniava, iodos os assarinIos dcniro do ncu coraao, as cssoas
iinIan caras sorridcnics, dizian lon dia con o olIar, ncsno scn
sc conIcccrcn. Elcs salian, cla salia, iodos iinIan o ncsno
cnsancnio, iodos cran fclizcs, lasiava fazcr cono ioda a gcnic. a
linda iardc, cssa nulIcr quc assa, lcio no fundo do scu coraao,
sonos un, s-sc a cIorar, iodos sc anavan, ioda a gcnic cra
fcliz, ioda a gcnic cra cono ioda a gcnic c Mono dcvia csiar
conicnic, acsar dc iudo, cla cIorava, iodos a olIavan c isso fazia-
lIc calor nas cosias c no ciio, iodos csscs olIarcs, quanio nais a
olIavan nais cla cIorava, scniia-sc orgulIosa c ullica cono
una nac quc anancnia o filIo.
Jacqucs! Dclcs dc nais. Odciic ria sozinIa. Dissc.
Scn duvida vao logo dcsnolilizar os rcscrvisias?
Dcniro dc uns quinzc dias, un ncs. Ela riu c lclcu nais
un golc dc vinIo. E dc rccnic o sanguc suliu-lIc ao rosio.
Quc c quc icns? crguniou Jacqucs. Ficasic vcrnclIa
cono un ionaic.
Nao c nada. Dcli un ouco dc nais, c iudo. Nunca o icria
lcijado sc soulcssc quc voliaria iao dcrcssa.
Sulan! Sulan!
O conloio novincnia-sc dcvagar. Os Ioncns concaran a
corrcr, griiando c rindo; agarravan-sc aos unIados s orias. A
cara suada do scrralIciro surgiu jancla, cndurara-sc a cla c
griiava.
Ajudcn-nc!, vou-nc largar!
MaiIicu iou-o, clc assou a crna cla jancla c saliou ara o
corrcdor.
Arrc! dissc cnugando a icsia. Pcnsci quc iivcssc as
crnas csnagadas.
O violinisia aarcccu or sua vcz.
Todos rcscnics, ca csianos iodos.
Mais un joguinIo?
305
Dc acordo.
Voliaran ara o conariincnio. MaiIicu olIava-os clo vidro.
Concaran or ionar un lon golc dc iinio, dcois o viajanic
uou o lcno c csicndcu-o solrc os joclIos.
Das iu.
O scrralIciro cidou.
OlIa, aqucla lclcza azul dissc, nosirando no iccio un
fogucic inaginario.
Porco! dissc o iiografo alcgrcncnic.
Quc fazcn clcs aqui?, cnsou MaiIicu. E cu rorio? O
dcsiino dclcs csvara-sc, o icno voliava a corrcr ioa, scn
oljcciivo; o conloio rodava ioa, or Ialiio; ao lado do conloio
fluiuava una csirada, incric; agora, nao lcvava a aric alguna, cra
acnas un ouco dc icrra con asfalio. Os avics iinIan
dcsaarccido; a gucrra Iavia dcsaarccido. Un ccu alido ondc a
az dcscriava doccncnic no crcusculo, una cananIa
cniorccida, jogadorcs dc carias, dorninIocos, una garrafa
ariida no corrcdor, onias dc cigarros nuna oa dc vinIo, un
foric cIciro a urina, iodos csscs rcsduos injusiificavcis... Dir-sc-ia
scr csic o dia scguinic a una fcsia, cnsou MaiIicu con dor no
coraao.
Doucc, Maud c Fuly suliran a Canclicrc. Doucc csiava
nuiio aninada; o scu fraco scnrc fora a oliica.
Parccc quc Iouvc un nal-cnicndido clicava. Hiilcr
cnsava quc CIanlcrlain c Daladicr qucrian rcgar-lIc una
ariida c, cnquanio isso, CIanlcrlain c Daladicr cnsavan quc
clc iinIa a inicnao dc os aiacar. Eniao Mussolini foi rocurar os
dois c fcz-lIcs conrccndcr quc sc cnganavan.
Agora csiao iodos lcn. ananIa alnoan iodos junios.
Quc lanqucic susirou Fuly.
A Canclicrc iinIa un ar fcsiivo, as cssoas andavan a
assos niudos, algunas rian sozinIas. Maud csiava alorrccida.
Por ccrio quc csiava conicnic quc iudo sc iivcssc arranjado, nas
cra rincialncnic clos ouiros. Dc qualqucr nancira icria dc
assar ainda una noiic no quario nalcIciroso do Hoicl Ccnicvrc c
dcois, csiacs, conloios, Paris, dcscnrcgos, dorcs dc
csinago. a cnircvisia dc Muniquc, qualqucr quc fossc o rcsuliado,
nao nudaria nada. Scniia-sc so. Ao assar dianic do Cafc FicIc,
solrcssaliou-sc.
Quc foi? crguniou Fuly.
Picrrc rcsondcu Maud. Nao olIcs. Tcrccira ncsa
csqucrda. Pronio, clc viu-nos.
Picrrc lcvaniou-sc, lrilIava no faio dc linIo, osicniava o scu
scnllanic nais viril c rico. Naiuralncnic, cnsou cla, ja nao Ia
306
crigo agora. Enquanio clc sc dirigia ara o lado dclas, icniou
rclcnlrar-sc da fisiononia dclc, csvcrdcada, na calina quc
cIcirava a voniio. Mas o cIciro c a fisiononia iinIan sido varridos
clo vcnio do nar. Elc cunrincniou, arccia scguro dc si. Qucria
virar-lIc as cosias, nas as crnas indolcnics lcvaran-na ara clc,
cnlora conira a voniadc. Elc dissc-lIc a sorrir.
Eniao, scarano-nos assin scn scqucr ionarnos alguna
coisa?
Encarou-o c cnsou. un covardc. Mas nao sc dava or
isso. Via uns lalios ironicos c corajosos, un rosio nasculo c
aqucla naa dc adao iao salicnic.
Vcn nurnurou clc. Tudo isso c una Iisioria aniiga.
Pcnsou no quario do Ioicl, con o scu fcdor a anonaco.
Dissc.
E rcciso quc convidcs Doucc c Fuly.
Elc adianiou-sc c sorriu-lIcs. Fuly acIava-o sinaiico
orquc cra disiinio. Trcs florcs scniaran-sc volia dc una ncsa
do Cafc FicIc. Era un caniciro dc florcs; florcs, rosios cIcios dc
sol c frcncnics, landciras, rcuos, sois. Daiou as alclras c
rcsirou rofundancnic. cnirc os scus olIos girava un sol, nao sc
icn o dirciio dc julgar un Ioncn docnic. Para cla cra ianlcn a
az.
Porquc nao gosian dc nin? Esiava so na sala cinzcnia,
inclinava-sc solrc os coiovclos fincados nas coas, susicniando a
sua calca csada. Pousara solrc o lanco a scu lado as
sanducIcs c a cancca dc cafc quc o guarda lIc iroucra ao
ncio-dia. Para quc concr? Esiava acalado.
Alisia-lo-ian fora, rcvoliar-sc-ia c scria o fuzilancnio ou
vinic anos dc risao cclular. a sua vida acalava ali. Fiiava con
csanio o iccio. fora una cnrcsa fracassada do rincio ao fin.
As suas idcias cscorrian dirciia c csqucrda, incolorcs, fluidas,
una unica crnanccia, una unica quc nao conoriava rcsosia;
orquc nao gosian dc nin? Na sala vizinIa Iouvc grandcs
closcs dc riso, os guardas csiavan alcgrcs.
Una voz gravc griiou.
Isso fcsicja-sc!
Talvcz Iouvcssc guardas quc gosiasscn uns dos ouiros, as
cssoas, la fora, nas ruas, nas casas, sorrian unas ara as
ouiras, agradavan-sc nuiuancnic, falavan-sc con dcfcrcncia c
coricsia c, cnirc clas, algunas anavan-sc rcalncnic, cono Zczciic
c Mauricc. Talvcz fossc or scrcn nais idosos. iinIan iido icno
ara sc Ialiiuarcn uns aos ouiros. Un jovcn c cono un viajanic
quc cnira noiic nun conariincnio quasc cIcio; dcicsian-no c
rocuran fazc-lo acrcdiiar quc ja nao Ia lugar.
No cnianio, o ncu lugar csiava rcscrvado, osio quc nasci.
307
Ou cniao c orquc csiou odrc. Os guardas concaran a rir c un
dclcs ronunciou a alavra Muniquc. As ruas, as casas, os vagcs,
o conissariado; un nundo cIcio aic lorda, o nundo dos
Ioncns. PIilic nao odia cnirar. Ficaria a vida inicira nuna ccla
cono aqucla, no canio quc os Ioncns dcsiinan aos quc nao
dcscjan a scu lado. Viu una nulIcrzinIa gorda c sorridcnic, dc
lraos rolios, a Icicra. Pcnsou. Ao ncnos cla Ia-dc vcsiir luio
or nin. A oria alriu-sc c o gcncral cnirou. PIilic, no scu
lanco, rccuou aic ao canio nais cscuro, griiando.
Dcic-nc. Qucro cunrir a ninIa cna, nao rcciso da sua
roiccao.
O gcncral dcu una gargalIada. Airavcssou a ccla con o scu
asso scco c duro c colocou-sc cn frcnic dc PIilic.
Cunrir a iua cna? Qucn cnsas quc cs?, scu inlccil!
O coiovclo. Ergucu-sc conira a voniadc dc PIilic c
colocou-sc dianic do rosio dc PIilic ara o roicgcr dos golcs.
Mas PIilic laiou-o c dissc con voz firnc.
Sou dcscrior!
Dcscrior! Hiilcr c Daladicr assinan un acordo ananIa,
ncu olrc anigo. nao Iavcra gucrra c iu nunca fosic dcscrior.
Encarava PIilic con una ironia insulianic.
Mcsno ara fazcr o nal c rcciso scr un Ioncn, PIilic.
rcciso voniadc c crscvcrana. Tu nao assas dc un garoio
ncrvoso c nal-cducado; faliasic-nc ao rcsciio c ncrgulIasic a
iua nac nuna airoz inquiciaao. Eis iudo o quc udcsic fazcr.
Cuardas zonlciciros csiavan cla oria cnircalcria.
PIilic lcvaniou-sc dc un ulo. Mas o gcncral agarrou-o clos
onlros c olrigou-o a scniar-sc novancnic.
Quc Iisioria c cssa? Vais ouvir-nc aic ao fin. Esia iua
uliina criancicc rova quc c rcciso rccducar-ic inicirancnic. A
iua nac concordou Ia ouco quc fora dcnasiado fraca. Agora sou
cu qucn sc cncarrcgara dc ii.
Aroinara-sc ainda nais dc PIilic. PIilic crgucu o
coiovclo c griiou.
Sc nc laicr cu luio.
o quc vcrcnos.
Daiou-lIc o coiovclo con a nao csqucrda c con a dirciia
cslofcicou-o duas vczcs. PIilic caiu cn cina do lanco c s-sc
a cIorar.
Havia una agiiaao alcgrc no corrcdor, una nulIcr caniava
Vaciii noussc. Odiava-as iodas, iodas nc cnjoan! A cnfcrncira
cnirou irazcndo o janiar nuna landcja.
Nao icnIo fonc dissc clc.
308
rcciso concr, scnIor CIarlcs, scnao ainda cnfraquccc
nais. E dcois, icnIo loas noicias ara lIc auncniar o aciiic. a
gucrra foi cviiada. Daladicr c CIanlcrlain icrao una cnircvisia
con Hiilcr.
Elc olIou-a con csanio. c vcrdadc, a Iisioria dos Sudcias
coniinua...
A cnfcrncira csiava un ouco corada c os scus olIos
lrilIavan.
Eniao, nao csia conicnic?
Arrasiaran-nc ara fora da casa, carrcgaran-nc cono a un
acoic, causio, c ncn scqucr sc laicn. Mas nao csiava con
raiva. iao longc, iudo!
Quc c quc cu icnIo con isso? dissc.


NOITE DE 29 PAFA 3O DE SETEMDFO

Una Iora c irinia.
Os scnIorcs Hulcri Masaryl c Masiny, ncnlros da
dclcgaao cIccoslovaca, aguardavan no quario dc Sir Horacc
Wilson, cn conanIia do scnIor AsIion-Cwailin. Masiny, nuiio
alido, iransirava c iinIa olIciras rofundas. Hulcri Masaryl
andava dc un lado ara o ouiro; AsIion-Cwailin csiava scniado
na cana; IvicI cncolIcra-sc ao fundo do lciio, nao o scniia nas
scniia o scu calor c ouvia-lIc a rcsiraao; nao odia dornir c
salia quc clc ianlcn nao dornia. Dcscargas clcciricas
crcorrian-lIc as crnas c as coas, norria dc voniadc dc sc r
dc cosias, nas sc sc nccssc iocaria nclc; cnquanio clc cnsassc
quc dornia, dcia-la-ia sosscgada. Masiny voliou-sc ara
AsIion-Cwailin c dissc.
Esia a dcnorar-sc.
AsIion-Cwailin fcz un gcsio dc indifcrcna. O sanguc suliu
ao rosio dc Masaryl.
Os rcus aguardan a scnicna dissc con voz surda.
AsIion-Cwailin nao arcccu ouvir. IvicI cnsou. Nao
acalara nunca csia noiic? Scniiu suliiancnic una carnc suavc
dc nais junio da sua anca, clc arovciiava o scu sono ara iocar
ncla, c rcciso quc cu nao nc nca scnao clc crcclcra quc cu
csiou acordada. A carnc cscorrcgou dcvagar clos scus rins, cra
qucnic c nolc, cra una crna. IvicI nordcu violcniancnic os
lalios c Masaryl rosscguiu.
Para quc a scnclIana scja conlcia, nandan a olcia
rccclcr-nos.
309
Cono? crguniou AsIion-Cwailin, fazcndo una cara dc
csanio.
Fonos conduzidos ao Hoicl Fcgina nun auionovcl da
olcia clicou Masiny.
Ora, ora fcz AsIion-Cwailin con un ar dc ccnsura.
Agora cra una nao; dcscia ao longo da anca, nuiio ao dc
lcvc, cono quc disirada; os dcdos iocaran-lIc o vcnirc. Nao c
nada, cnsou, c un licIo, csiou a dornir, csiou a dornir, csiou
a sonIar; nao farci un gcsio. Masaryl cgou no naa quc Horacc
lIc Iavia cnircguc. Os icrriiorios quc dcvcrian scr incdiaiancnic
ocuados clo Ecrciio alcnao csiavan assinalados a azul.
OlIou-o or un insianic c lanou-o ara a ncsa con raiva.
Eu... cu coniinuo a nao conrccndcr dissc, cncarando
AsIion-Cwailin. Sonos ainda una naao solcrana?
AsIion-Cwailin cncolIcu os onlros; arccia qucrcr dizcr quc
nao iinIa cula, nas Masaryl cnsou quc clc csiivcssc nais
conovido do quc dcscjava nosirar.
Essas ncgociacs con Hiilcr sao nuiio difccis
olscrvou.
Lcvc isso cn considcraao.
Tudo dccndia da firncza das grandcs oicncias
rcsondcu Masaryl con violcncia.
O inglcs corou ligcirancnic. Lcvaniou-sc c dissc con ion
solcnc.
Sc os scnIorcs nao acciiarcn csic acordo, icrao dc sc
arranjar sozinIos con a AlcnanIa. Tossiu c acrcsccniou nais
scrcnancnic. Talvcz os franccscs o digan con nais cuidado.
Mas, acrcdiicn, csiao dc acordo connosco. cn caso dc rccusa,
dcsinicrcssar-sc-ao.
Masaryl riu dcsagradavclncnic c iodos sc calaran. Una voz
cocIicIou.
Esia a dornir?
Ela nao rcsondcu, nas scniiu logo una loca crio da orclIa
c un coro cncosiado ao scu.
IvicI! nurnurou clc.
Era rcciso nao griiar, ncn dclaicr-sc; nao sou una nulIcr
quc sc violcnia. Virou-sc dc cosias c dissc con voz clara.
Nao, nao csiou a dornir. E da?
Eu ano-ic.
Una lonla! Una lonla quc cassc dc cinco nil nciros c os
naiassc dc cIofrc. Una oria alriu-sc c Sir Horacc Wilson cnirou.
laiava os olIos, falava-lIcs, olIando ara o cIao. Dc vcz cn
quando dcvia crcclc-lo. crguia a calca c ncrgulIava-lIcs nos
310
olIos un ar vazio.
ScnIorcs, cscran-nos.
Os ircs Ioncns aconanIaran-nos. Airavcssaran conridos
corrcdorcs dcscrios. Un criado dornia nuna cadcira; o Ioicl
arccia norio; o coro dclc csiava a fcrvcr; clc juniou o ciio aos
scios dc IvicI c cla ouviu un rudo nolc dc vcniosa, o suor
inundava-os.
Sc nc ana, afasic-sc dc nin, csiou con calor dc nais.
E aqui dissc Sir Horacc Wilson, cncolIcndo-sc. Elc nao
sc afasiava, con una nao arrancou as colcrias, con a ouira
scgurou-lIc o onlro con fora. Esiava dciiado solrc cla agora, c
anassava-lIc os onlros c os lraos con as suas naos violcnias,
naos dc raina, cnquanio a voz infaniil c sulicanic nurnurava.
Eu ano-ic, IvicI, ncu anor, cu ano-ic.
Era una sala cqucna c laia, foricncnic iluninada.
CIanlcrlain, Daladicr c Lcgcr conscrvavan-sc dc c, airas dc
una ncsa cIcia dc acis. Os cinzciros csiavan cIcios dc onias
dc cigarro, nas ningucn nais funava. CIanlcrlain ousou as
naos solrc a ncsa. TinIa un ar faiigado.
Mcus scnIorcs dissc, con un sorriso afavcl.
Masaryl c Masiny inclinaran-sc scn falar. AsiIon-Cwailin
afasiou-sc con vivacidadc, con sc nao udcssc suoriar aqucla
conanIia, c foi colocar-sc airas dc CIanlcrlain, ao lado dc Sir
Horacc Wilson. Agora iinIan os cIccos cinco Ioncns dianic dclcs,
do ouiro lado da ncsa. Airas Iavia una oria c os corrcdorcs
dcscrios do Ioicl. Duranic un insianic rcinou csado silcncio.
Masaryl olIou-os un a un c dcois rocurou o olIar dc Lcgcr.
Mas Lcgcr guardava os scus acis na asia.
Quciran scniar-sc dissc CIanlcrlain. Os franccscs c os
cIccos scniaran-sc, nas CIanlcrlain crnancccu dc c.
Dcn... dissc CIanlcrlain. TinIa os olIos vcrnclIos dc
sono. Considcrou as naos con un ar dc inccricza, dcois
cndirciiou-sc lruscancnic c dissc.
A Frana c a Cra-DrcianIa acalan dc assinar un acordo
accrca das rcivindicacs alcnas a rcsciio dos Sudcias. Essc
acordo, graas loa voniadc dc iodos, odc considcrar-sc un
roccsso osiiivo cn rclaao ao ncnorando dc Codcslcrg.
Tossiu c calou-sc. Masaryl naniinIa-sc nuiio dirciio na sua
olirona, cscrava. CIanlcrlain arcccu qucrcr coniinuar, nas
nudou dc idcia c csicndcu una folIa dc acl a Masiny.
Qucr ionar conIccincnio do acordo? Scria ialvcz nclIor
lc-lo cn voz alia.
Masiny cgou na folIa; algucn assava dc nansinIo no
corrcdor.
311
Os assos ccssaran. Un rclogio, algurcs na cidadc, laicu
duas Ioras. Masiny concou a lcr. TinIa una voz anasalada c
nonoiona; lia dcvagar, cono sc rcflcciissc cnirc cada frasc, c a
folIa ircnia-lIc nas naos.
As quairo oicncias AlcnanIa, Fcino Unido, Frana, Iialia,
icndo cn visia o arranjo ja rcalizado cn rincio ara a ccdcncia
AlcnanIa dos icrriiorios dos Sudcias, cIcgaran a un acordo
quanio s disosics c condics scguinics, quc rcgulancnian a
diia ccdcncia, lcn cono as ncdidas quc acarrcian. As quairo
oicncias, or csic acordo, conroncicn-sc a asscgurar-lIc a
cccuao.
1. A cvacuaao concara a l dc Ouiulro;
2. O Fcino Unido, a Frana c a Iialia concordan cn quc a
cvacuaao do icrriiorio cn qucsiao dcvcra csiar icrninada a 10 dc
Ouiulro, scn quc ncnIuna das insialacs la cisicnics scja
dcsiruda. O Covcrno cIccoslovaco assunira a rcsonsalilidadc dc
cfcciuar cssa cvacuaao scn quc dcla rcsulic ncnIun rcjuzo
ara as rcfcridas insialacs;
3. As condics dcsia cvacuaao scrao dcicrninadas
orncnorizadancnic or una conissao inicrnacional conosia dc
rcrcscnianics da AlcnanIa, do Fcino Unido, da Frana, da Iialia
c da CIccoslovaquia;
4. A ocuaao rogrcssiva dos icrriiorios dc rcdoninancia
alcna clo ccrciio do FcicI iniciar-sc-a a l dc Ouiulro. As quairo
zonas indicadas no naa anco scrao ocuadas clo Ecrciio
alcnao cla scguinic ordcn.
Zona l Dias l c 2 dc Ouiulro. Zona 2 Dias 2 c 3 dc
Ouiulro. Zona 3 Dias 3, 4 c 5 dc Ouiulro. Zona 4 Dias 6 c 7
dc Ouiulro.
Os dcnais icrriiorios dc rcondcrancia alcna scrao
dcicrninados cla conissao inicrnacional c ocuados clo Ecrciio
alcnao aic ao dia 10 dc Ouiulro.
A voz nonoiona crguia-sc no silcncio, no ncio da cidadc
adornccida. Trocava, arava, rosscguia inicdosancnic, un
ouco ircnula, c nilIcs dornian a crdcr dc visia, sua volia,
cnquanio cla cunIa ninuciosancnic as nolilidadcs dc un
assassnio Iisiorico. A voz sulicanic c cocIicIanic, ncu anor,
ncu lcn, gosio dos icus scios, gosio do icu cIciro, gosias dc nin,
sulia na noiic c as naos sol o scu coro, fcrvcnic, assassinavan.
Cosiaria dc fazcr una crgunia dissc Masaryl. Quc
sc dcvc cnicndcr or icrriiorio dc rcondcrancia alcna?
Dirigia-sc a CIanlcrlain. Mas CIanlcrlain olIou-o scn
rcsondcr, con un ar ligcirancnic aalcrnado. Visivclncnic nao
cscuiara a lciiura. Lcgcr ionou a alavra, airas dc Masaryl.
Masaryl inriniu un novincnio dc roiaao olirona c viu Lcgcr
dc crfil.
312
Traia-sc dissc Lcgcr dc naiorias calculadas scgundo
as roosias acciics clos scnIorcs.
Masiny iirou o lcno do lolso c cnugou a icsia, dcois
coniinuou a lciiura.
5. A conisao inicrnacional ncncionada no aragrafo 3.
dcicrninara quais os icrriiorios cn quc Iavcra lclisciio. Tais
icrriiorios scrao ocuados or coniingcnics inicrnacionais aic ao
icrnino do lclisciio...
Inicrroncu a lciiura c crguniou.
Esscs coniingcnics scrao cfcciivancnic inicrnacionais ou
scrao fornados soncnic or iroas inglcsas?
CIanlcrlain loccjou or iras da nao c una lagrina rolou-lIc
clo rosio. Fciirou a nao.
A qucsiao nao foi ainda inicirancnic rcsolvida. Encara-sc
ianlcn a ariiciaao dc soldados lclgas c iialianos.
Esia conissao, coniinuou Masiny, fiara igualncnic as
condics cn quc o lclisciio dcvc scr insiiiudo, ionando or
lasc as condics do lclisciio do Sarrc. Fiara, alcn disso, ara o
incio do lclisciio, una daia quc nao odcra scr osicrior ao fin
dc Novcnlro.
Inicrroncu-sc dc novo c crguniou a CIanlcrlain con ccria
doura ironica.
O ncnlro cIccoslovaco dcssa conissao icra o ncsno
dirciio dc voio dos ouiros?
Naiuralncnic dissc CIanlcrlain lcncvolcnic.
Algo viscoso cono un coagulo consurcou IvicI,
iniroduziu-sc no scu sanguc, nao sou una nulIcr quc sc violcnia,
alriu-sc c dciou-sc aunIalar, nas cnquanio frcniios dc gclo c
fogo sulian ao scu ciio, a calca coniinuava fria; salvara a
calca c griiava-lIc, dcniro da calca, odcio-ic!
6. A fiaao final das froniciras scra rcsialclccida cla
conissao inicrnacional. Essa conissao icra ianlcn concicncia
ara rcconcndar s quairo oicncias, AlcnanIa, Fcino Unido,
Frana c Iialia, cn ccrios casos ccccionais, nodificacs dc
alcancc rcsiriio dcicrninaao csiriiancnic cinologica das zonas
iransfcrvcis scn lclisciio.
Dcvcnos considcrar csic ariigo cono una clausula,
dcsiinada a asscgurar a roiccao dos nossos inicrcsscs viiais?
indagou Masaryl.
Voliara-sc ara Daladicr c olIava-o con insisicncia. Mas
Daladicr nao rcsondcu; arccia vclIo c acalado. Masaryl
olscrvou quc clc conscrvara no canio da loca una onia dc
cigarro aagado.
Essa clausula fora-nos ronciida dissc Masaryl con
313
cncrgia.
En ccrio scniido dissc Lcgcr , csic ariigo odc scr
considcrado cn funao da clausula a quc aludc. Mas c rcciso scr
nodcsio ara concar. A qucsiao da garaniia das froniciras scra
dc concicncia da conissao inicrnacional.
Masaryl dcu una gargalIada curia c cruzou os lraos.
Ncn scqucr una garaniia! dissc ncncando a calca.
7., lcu Masiny. Havcra un dirciio dc oao crniiindo scr
includo nos icrriiorios iransfcridos ou dclcs ccludo. Essa oao
scra ccrcida no razo dc scis ncscs a ariir da daia do rcscnic
acordo.
8. O Covcrno cIccoslovaco, nun razo dc quairo scnanas a
ariir da conclusao do rcscnic acordo, lilcriara iodos os alcnacs
dos Sudcias quc o dcscjarcn das fornacs niliiarcs ou oliciais a
quc cricnan. No ncsno razo, o Covcrno cIccoslovaco lilcriara
os risionciros alcnacs dos Sudcias quc cunrcn cnas dc risao
or dcliios oliicos. Muniquc, 29 dc Scicnlro dc 1938.
Pronio dissc clc , a csia.
OlIava ara a folIa cono sc nao iivcssc acalado dc a lcr.
CIanlcrlain loccjou foricncnic, dcois rinciiou a
ianlorilar na ncsa.
Pronio dissc Masiny.
Esiava acalado. A CIccoslovaquia dc 1918 dciara dc cisiir.
Masaryl aconanIou con o olIar a folIa lranca quc Masiny
ia largar na ncsa. Voliou-sc dcois ara Dala-dicr c Lcgcr c
cncarou-os fiancnic. Daladicr afundara-sc na olirona, dc qucio
cado solrc o ciio. Tirou un cigarro do lolso, olIou-o or un
insianic c iornou a coloca-lo no nao. Lcgcr csiava un ouco
vcrnclIo, arccia inacicnic.
Escran una dcclaraao ou rcsosia do ncu Covcrno?
indagou Masaryl.
Daladicr nao rcsondcu. Ecgcr laiou a calca c dissc nuiio
dcrcssa.
Mussolini dcvc voliar Iialia Iojc cla nanIa; nao
disonos dc nuiio icno.
Masaryl coniinuava a fiar Daladicr. Dissc. Ncn ncsno una
rcsosia? Dcvo conrccndcr con isso quc sonos olrigados a
acciiar?
Daladicr fcz un gcsio dc dcsanino c Lcgcr rcsondcu airas
dclc.
Quc nais odcn fazcr?
Ela cIorava, o rosio voliado ara a arcdc. CIorava cn
silcncio c os soluos sacudian-lIc os onlros.
314
Porquc csias a rir? crguniou una voz Icsiianic.
Porquc o odcio rcsondcu cla. Masaryl lcvaniou-sc,
Masiny fcz o ncsno. CIanlcrlain loccjava a onio dc
dcsariicular o nailar.
O soldadinIo aroinou-sc dc Cros-Louis agiiando un jornal.
A az! griiou. Cros-Louis largou o laldc.
Quc csias iu a dizcr, raaz?
Paz!, csiou cu a dizcr.
Cros-Louis cncarou-o con dcsconfiana.
Nao odc Iavcr az sc nao Iouvcr gucrra.
Ja assinaran, saloio. OlIa o jornal.
Nao sci lcr.
AI!, quc csiuidcz dissc o soldadinIo con cna.
Eniao olIa ara a foiografia.
Cros-Louis cgou no jornal con rcugnancia, cIcgou-sc
jancla da csirclaria c olIou ara a foiografia. FcconIcccu
Daladicr, Hiilcr, Mussolini, quc sorrian. arccian lons anigos.
Dcn, lcn!
OlIou ara o soldadinIo, franzindo as solrancclIas c dc
rccnic ficou alcgrc.
Fcconciliados agora! dissc a rir. E ncn sci orquc
lrigavan!
O soldado s-sc a rir c Cros-Louis aconanIou-o.
Adcus, ncu vclIo! dissc o soldado. Afasiou-sc.
Cros-Louis aroinou-sc da cgua rcia c concou a acariciar-lIc
a garua.
Dcn, lcn, ninIa lcla, lcn, lcn. Scniia-sc vago. Dissc.
Dcn, quc vou cu fazcr agora? Quc vou cu fazcr?
DirncnscIaiz dissinulava-sc airas do jornal, via-sc sulir un
funinIo rccio or iras das folIas alcrias. A scnIora DirncnscIaiz
agiiava-sc na olirona.
Prcciso dc vcr Fosc, or causa dcssa Iisioria do asirador.
Era a icrccira vcz quc falava do asirador, nas nao saa. Ella
cncarava-a scn sinaiia, gosiaria dc ficar a sos con o ai.
AcIas quc o vao acciiar? crguniou a scnIora
DirncnscIaiz voliando-sc ara a filIa.
Esias scnrc a crguniar-nc isso. Nao sci, nana!
Na vcscra, a scnIora DirncnscIaiz cIorara dc alcgria
alraando a filIa c as solrinIas. Agora ja nao salia o quc fazcr da
sua alcgria; cra una alcgria csada c nolc cono cla roria, quc
sc iransfornaria logo cn rofccia, a ncnos quc conscguissc
315
conariilIa-la.
Virou-sc ara o narido.
Cusiavc!
DirncnscIaiz nao rcsondcu.
Esias nuiio quicio Iojc.
Esiou!
Mcsno assin, laiou o jornal c olIou-a or cina dos oculos.
Parccia dcsaninado c cnvclIccido. Ella scniiu un no na gargania.
aciccia-lIc lcija-lo nas cra nclIor nao sc lanar cn cfuscs
dianic da scnIora DirncnscIaiz, ja or dc nais rocnsa a iais
nanifcsiacs.
Esias conicnic, ao ncnos? crguniou a nulIcr.
Conicnic con quc? indagou clc sccancnic.
Ora dissc cla ja a gcncr , disscsic ccn vczcs quc nao
dcscjavas csia gucrra, quc scria una caiasirofc, quc cra rcciso
iraiar con os Alcnacs; cnsci quc csiivcsscs conicnic.
DirncnscIaiz cncolIcu os onlros c voliou ao jornal. A
scnIora DirncnscIaiz fiou or un insianic o scu olIar cIcio dc
surrcsa c ccnsura no nuro dc acl. O lalio infcrior ircnia-lIc.
susirou, lcvaniou-sc con dificuldadc c dirigiu-sc ara a oria.
Nao conrccndo o ncu narido ncn a ninIa filIa dissc,
ao sair.
Ella accrcou-sc do ai c lcijou-o doccncnic no cranio.
Quc Ia, aa?
DirncnscIaiz iirou os oculos c crgucu a calca ara cla.
Nao icnIo nada a dizcr. Esia gucrra, cu nao csiava na
idadc dc a fazcr, nao c? Por isso, fico calado.
Dolrou nciiculosancnic o jornal, rcsnungando cono ara si
ncsno.
Eu cra cla az...
Eniao?
Eniao...
Inclinou a calca ara a dirciia c crgucu o onlro csqucrdo
nun novincnio cngraado c infaniil.
TcnIo vcrgonIa dissc sonlrio.
Cros-Louis csvaziou o laldc na lairina, csrcncu
cuidadosancnic a agua da csonja, s a csonja no laldc c lcvou
iudo ara a csirclaria. FccIou a oria, airavcssou o aiio c cnirou
no cdifcio D. Esiava dcscrio. Nao icn rcssa dc ariir, cnsou,
dcvcn csiar conicnics aqui. Tirou dc dclaio da cana as calas c
o scu casaco dc civil. Eu nao gosio, dissc, concando a dcsir-sc.
316
Nao ousava alcgrar-sc.
Ha oiio dias quc nc cIaician. Enfiou as calas c dcs con
cuidado a sua farda cn cina da cana. Nao salia sc o airao o
acciiaria ainda. Qucn ira guardar agora as suas ovclIas?
Pcgou na nala c saiu. Dianic do ianquc, quairo iios
olIavan-no a rir. Cros-Louis dissc-lIcs adcus con a nao c
airavcssou o aiio. Nao iinIa ncn un nqucl, nas iria a c. Eu
ajuda-los-ci nas fazcndas c clcs dar-nc-ao dc concr. Dc rccnic,
rcviu o ccu azul-claro or cina das cIarnccas do Canigou, rcviu os
irasciros saliiianics das ovclIas c conrccndcu quc csiava livrc.
EI! Ondc c quc vocc vai?
Cros-Louis voliou-sc. cra o sargcnio Pcliicr, un Ioncn gordo.
VinIa a corrcr, ofcganic.
EI! griiou. Quc Iisioria c cssa? Parou a dois assos
dc Cros-Louis, fungando, vcrnclIo dc furor.
Ondc vai? rcciiu.
Vou-nc cnlora!
Vai-sc cnlora! dissc o sargcnio cruzando os lraos.
Vai-sc cnlora! Mas ara ondc? crguniou, nuna aiiiudc dc
indignaao cascrada.
Para casa! dissc Cros-Louis.
Para casa! Elc vai ara casa! Scn duvida quc ou c a conida
quc nao lIc agrada ou cniao c o colcIao quc c duro.
Tornando-sc novancnic ancaador, acrcsccniou. Vai-nc fazcr o
favor dc dar ncia volia, a iroic! Vou-ic cnsinar, ncu raaz.
Nao salc quc clcs sc rcconciliaran, cnsou Cros-Louis.
Dissc.
Assinaran a az, ncu sargcnio!
O sargcnio arccia nao acrcdiiar no quc ouvia.
Esia a fazcr-sc dc idioia ou a zonlar dc nin?
Cros-Louis nao dcscjava zangar-sc. Dcsviou-sc c coniinuou a
andar. Mas o iio gordo corrcu airas dclc, uou-o cla nanga,
colocou-sc sua frcnic. Enurrava-o con a ana c griiava.
Sc nao nc olcdcccr incdiaiancnic, vai rcsondcr a
consclIo dc gucrra.
Cros-Louis arou, coou o cranio. Pcnsou cn MarsclIa c
scniiu dorcs na calca.
Ha oiio dias quc nc cIaician aqui dissc lcniancnic.
O sargcnio sacudiu-o clo casaco, lcrrando.
Quc csia a dizcr?
Ha oiio dias quc nc cIaician aqui griiou Cros-Louis
con voz dc irovao.
317
Agarrou o sargcnio clo onlro c laicu-lIc na cara. Ao fin dc
un noncnio viu-sc forado a assar-lIc o lrao clo sovaco ara
coniinuar a laicr; scniiu-sc scguro or iras, iorccran-lIc os
lraos. Largou o sargcnio Pcliicr, quc caiu no cIao scn dizcr
alavra, c s-sc a sacudir aquclcs iios cndurados nclc, nas
algucn lIc assou unia rasicira, c Cros-Louis caiu dc cosias.
Concaran a soca-lo. Elc virava a calca dc un lado ara o ouiro
ara cviiar os socos c dizia ofcganic.
Dcicn-nc ariir, dcicn-nc ariir, csiou a dizcr quc
assinaran a az!
Concz rasou con as unIas o fundo do lolso c conscguiu
uns rcsios dc ialaco nisiurado con ocira c cdaos dc alIa.
Enfiou iudo no cacIinlo c accndcu. O funo iinIa un gosio
ascro c sufocanic.
Ja acalou a rovisao dc ialaco? indagou Carcin.
Dcsdc onicn noiic. Sc soulcssc icria irazido nais.
Locz cnirou con os jornais. Concz olIou-o c laiou os olIos
solrc o cacIinlo. Conrccndcra. Viu Muniquc cn caracicrcs
cnorncs na rincira agina.
Eniao? indagou Carcin.
Eniao, csianos crdidos dissc Locz.
Concz nordcu o cacIinlo con fora. Ouviu o canIao c
cnsava na calna noiic cn Juan-lcs-Pins, no jazz na raia.
MaiIicu icria ainda nuiias noiics iguais.
Os safados! nurnurou.
MaiIicu crnancccu un insianic cnirada da caniina,
dcois saiu ara o aiio c fccIou a oria. Conscrvava a sua roua
dc civil. ja nao Iavia una so farda no arnazcn niliiar. Os
soldados asscavan aos gruos, arccian csaniados c inquicios.
Dois jovcns quc caninIavan ara o scu lado uscran-sc a loccjar
ao ncsno icno.
Divcricn-sc, voccs dois! dissc MaiIicu. O nais novo
fccIou a loca c dissc cono quc dcsculando-sc.
Nao sc salc o quc fazcr!
Ola! dissc algucn airas dc MaiIicu. MaiIicu voliou-sc,
cra un ial Ccorgcs, vizinIo dc cana, quc iinIa una loa cara
lunar c nclancolica. Sorria-lIc.
Eniao? dissc MaiIicu. Tudo lcn?
Mais ou ncnos.
Qucia-ic! dissc MaiIicu. Nao dcvcrias csiar aqui
ncsic noncnio. Dcvcrias csiar no fogo.
Sin dissc o ouiro, cncolIcndo os onlros aqui ou
nouiro lugar...
318
vcrdadc.
Esiou conicnic orquc vou iornar a vcr a garoia. Scnao...
Vou voliar ao cscriiorio, nao nc dou nuiio lcn con a ninIa
nulIcr... Vanos lcr os jornais, vanos alorrcccr-nos con Danizig.
iudo rcconcara cono no ano assado. Doccjou c acrcsccniou.
A vida c scnrc a ncsna coisa, nao acIa?
Scnrc.
Sorrian indolcnicncnic. Nao iinIan nais nada a dizcr.
Aic logo dissc Ccorgcs.
Aic logo.
Do ouiro lado da gradc algucn iocava acordcao. Do ouiro lado
da gradc cra Nancy, cra Paris, caiorzc Ioras dc aulas or scnana,
IvicI, Doris, Ircnc ialvcz. A vida c igual cn ioda a aric, scnrc a
ncsna coisa. Dirigiu-sc a assos lcnios ara a gradc.
Cuidado!
Soldados fazian-lIc sinais ara quc sc afasiassc. iinIan
iraado una linIa no cIao c lanavan nqucis scn grandc
convicao. MaiIicu dcicvc-sc un insianic. viu nqucis a rolarcn, c
nais nqucis, c nais ainda. Dc vcz cn quando una nocda
rodoiava cono un iao, irocava c caa solrc ouira, colrindo-a
cn aric. Eniao clcs crguian-sc c davan griios.
MaiIicu coniinuou a andar. Tanios conloios c canics cla
Frana, iania dor, ianio dinIciro, ianias lagrinas, ianios griios cn
iodas as csiacs dc radio do nundo, ianias ancaas c dcsafios
cn iodas as lnguas, ianios concilialulos ara cIcgar a isso. andar
volia dc un aiio ou jogar con nqucis na ocira. Todos csscs
Ioncns iinIan-sc csforado or ariir scn lagrinas, iodos
Iavian visio dc rccnic a noric dc crio, c iodos, con nuiia
dificuldadc ou sinlcsncnic, iinIan acciiado norrcr. Agora
csiavan inlccilizados, dc lraos solios, aiolados ncssa vida quc
rcflura nclcs, quc lIcs dciavan ainda duranic nais algun icno
c quc nao salian arovciiar. Foi un rinciro dc Alril, cnsou.
Agarrou-sc con anlas as naos gradc c olIou ara fora. o sol
solrc una rua vazia. Nas ruas concrciais da cidadc, Ia vinic c
quairo Ioras Iavia az. Mas cn volia das cascrnas c dos forics
una vaga lruna dc gucrra ainda acalava dc sc dissiar aos
oucos. O acordcao iocava Madclon; un vcniinIo norno lcvaniou
un iurlilIao dc o na csirada. E da ninIa vida, quc c quc cu vou
fazcr? Era nuiio sinlcs. Iavia Paris, Fua HuygIcns, un
aariancnio quc o cscrava, dois quarios, aquccincnio ccniral,
agua, gas, clcciricidadc, con olironas vcrdcs c un carangucjo dc
lronzc cn cina da ncsa. Voliaria ara casa, oria a cIavc na
fccIadura, voliaria sua caicdra no Liccu Duffon. E nada icria
ocorrido. Nada. A sua vida cscrava-o, faniliar, dciara-a cn cina
da sccrciaria, no quario dc dornir; cniraria ncla scn nais
Iisiorias ningucn sc ncicria cn invcncs, ningucn faria
319
alusao cnircvisia dc Muniquc, dcniro dc un ncs iudo csiaria
csquccido, rcsiaria acnas una cqucnina cicairiz na
coniinuidadc da sua vida, una fcnda, a lcnlrana dc una noiic
cn quc cnsara ariir ara a gucrra. Nao qucro!, cnsou,
acriando as gradcs con ioda a fora. Nao qucro! Isso nao
aconicccra. Voliou-sc lruscancnic, olIou sorrindo ara as
janclas faiscanics do sol.
Scniia-sc foric; Iavia no scu niino una cqucna angusiia
quc concava a conIcccr, una cqucna angusiia quc lIc dava
confiana. Una cssoa qualqucr, nun lugar qualqucr. Nao ossua
nais nada, nao cra nais nada. A noiic sonlria da anicvcscra nao
scria crdida; aqucla cnornc agiiaao nao scria inicirancnic
inuiil. Quc iorncn a colocar o salrc na lainIa, quc faan a sua
gucrra, ou nao faan, ouco nc inoria; nao sou iroua. O
acordcao cnudcccra. MaiIicu rcconcou a andar clo aiio
Pcrnancccrci livrc, cnsou.
O aviao dcscrcvia grandcs crculos cn cina do Dourgci, un
cz ncgro c ondulanic colria nciadc do acroorio. Lcgcr inclina-sc
ara Daladicr c diz, aoniando.
Quc nuliidao!
Daladicr olIou ianlcn, c cla rincira vcz dcsdc Muniquc
falou.
Vicran ara nc ariir a cara.
Lcgcr nao roicsiou. Daladicr cncolIcu os onlros.
Conrccndo-os.
Tudo dccndc do scrvio dc ordcn dissc Lcgcr
susirando.
Enirou no quario con os jornais. IvicI csiava scniada na
cana, laiava os olIos.
Pronio! Assinaran csia noiic. IvicI crgucu os olIos, clc
arccia fcliz nas calou-sc lruscancnic, cnlaraado con o olIar
dcla.
Qucr dizcr quc nao Iavcra gucrra? crguniou cla.
Naiuralncnic.
Nada dc gucrra, nada dc avics solrc Paris; os iccios nao
dcsnoronarian sol as lonlas, ia scr rcciso vivcr.
Nao Iavcra gucrra! dissc cla soluando. Nao Iavcra
gucrra c vocc arccc saiisfciio!
Milan accrcou-sc dc Anna. Tiiulcava c os scus olIos csiavan
rosados. Tocou-lIc no vcnirc c dissc.
Aqui csia un quc nao vai icr soric.
Qucn?
O garoio. Digo quc nao icra soric. Aroinou-sc da ncsa
320
nancando c cncIcu un coo dc alcool. Era o quinio naqucla
nanIa.
Lcnlras-ic dissc quando casic da cscada? Pcnsci quc
iivcsscs un alorio.
Eniao? dissc cla sccancnic. Virara-sc ara cla, con o
coo na nao. arccia fazcr una saudc.
Tcria sido nclIor dissc cscarncccndo.
Ela olIou. clc crguia o coo, a sua nao ircnia un ouco.
Talvcz dissc cla. Talvcz iivcssc sido nclIor.
O aviao aicrrara. Daladicr saiu con dificuldadc da carlinga c
s o c na cscada. Esiava lvido. Ouviu-sc un clanor incnso da
nuliidao c ioda aqucla gcnic sc s a corrcr, rclcniando os
cordcs da olcia, dcrrulando as larrciras; Milan lclcu c dissc,
rindo. Pcla Frana! Pcla Inglaicrra! Pclos nossos gloriosos aliados!
Dcois lanou con ioda a fora o coo conira a arcdc. A nuliidao
griiava. Viva a Frana! Viva a Inglaicrra! Viva a az!
Transoriavan landciras c ranos dc florcs. Daladicr arara no
rinciro dcgrau. OlIava-os con csiuor. Voliou-sc ara Lcgcr c
dissc cnirc dcnics.
Crciinos!



FIM DO SECUNDO VOLUME

Você também pode gostar