Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
KHOA IN
---------------TH.S: PHM QUC HU ( CH BIN )
GIO TRNH
AN TON LAO NG
(Ti liu lu hnh ni b)
H Ni - 2011
2
MC LC
TRANG
MC LC ............................................................................................................ 1
LI NI U ..................................................................................................... 5
Bi 1: TC DNG CA DNG IN I VI C TH CON NGI... 6
1.1.
1.2.
1.2.1.
in tr ca ngi .................................................................................. 7
1.2.2.
Tr s dng in ...................................................................................... 7
1.2.3.
Tn s dng in ..................................................................................... 8
1.2.4.
1.2.5.
1.3.
Cu hi v bi tp.................................................................................... 9
2.1.1.
2.1.2.
in p tip xc .................................................................................... 14
2.1.3.
in p bc ......................................................................................... 15
2.1.4.
2.2.
2.2.1.
Ni t an ton ...................................................................................... 19
2.2.2.
2.2.3.
in p an ton ..................................................................................... 22
2.2.4.
2.3.
2.4.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 25
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
Yu cu v h s ti liu ....................................................................... 27
3.1.4.
3.1.5.
Yu cu v nhn s................................................................................ 28
3.1.6.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.3.
3.3.1.
Lm ro chn ........................................................................................ 32
3.3.2.
3.3.3.
3.3.4.
3.3.5.
3.3.6.
3.3.7.
3.4.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 38
Qui nh in tr ni t ....................................................................... 40
4.2.
4.2.1.
4.2.2.
4.3.
4.3.1.
4.3.2.
Cc tip t ........................................................................................... 47
4.3.3.
Dy ni t ............................................................................................ 49
4.3.4.
4.4.
4.4.1.
4.4.2.
4.4.3.
4.5.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 55
5.2.1.
5.2.2.
5.2.2.
5.2.
Bin bo ................................................................................................ 60
5.3.
Nhn dng v s dng thnh tho cc dng c an ton, c hiu cc bin bo ..... 61
5.3.1.
5.3.2.
5.4.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 67
6.2.1.
6.2.2.
6.2.
6.2.1.
6.2.2.
6.3.
6.3.1.
6.3.2.
6.3.3.
6.3.4.
Duy tr ng h hp ............................................................................ 82
6.3.5.
6.3.6.
Bng b vt bng................................................................................... 83
6.4.
6.5.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 84
7.2.1.
Trng hp ct c in .................................................................... 85
7.2.2.
7.2.
7.2.1.
7.2.2.
7.2.3.
7.3.
7.3.1.
7.3.2.
7.3.2.
7.4.
7.5.
Cu hi v bi tp.................................................................................. 89
LI NI U
Mi hot ng ca con ngi trong sn xut v i sng u tim n nguy
c tai nn, ri ro c th nh hng n sc kho v tnh mng. Do vic ra
cc bin php t chc, bin php k thut, xy dng mi trng lao ng thun
li v ngy cng c ci thin l cn thit nhm mc ch ngn nga tai nn
lao ng v bnh ngh nghip, hn ch m au, duy tr sc kho cng nh gim
thiu nhng thit hi khc i vi ngi lao ng, gp phn bo v v pht trin
lc lng sn xut, tng nng sut lao ng.
Trong lnh vc cung cp v s dng in, an ton in l mt b mn khoa
hc nghin cu xy dng cc iu kin lm vic an ton, cc bin php phng
nga tai nn nguy him do in git, nh chun cc phng tin trang b an
ton khi tip xc vi in, cc bin php t chc khi tin hnh thao tc lp t,
sa cha h thng in
Gio trnh An ton in c bin son trong khun kh ca n xy
dng chng trnh, bin son gio trnh trnh trung cp ngh v cao ng
ngh ca Tng cc dy ngh thuc B lao ng - Thng binh v X hi, bao
gm cc ni dung c trnh by trong 7 bi nh sau:
Bi 1. Tc dng ca dng in i vi c th con ngi
Bi 2. Bin php k thut an ton in
Bi 3. Cc bin php chung v an ton in
Bi 4. Qui nh v ni tip t thit b h p
Bi 5. Dng c v bin bo an ton
Bi 6. K thut phng chy v cha chy
Bi 7. Cp cu ngi b in git
Do thi gian v ti liu tham kho cn nhiu hn ch, cho nn chc chn
gio trnh cn nhiu thiu st. Rt mong c s ng gp, ph bnh ca bn c
gio trnh c hon thin hn.
in tr sut, cm
Tu sng
56
Huyt thanh
71
C bp
150 - 300
Mu
120 -180
Da kh
1,6.106 - 2.106
Bn di
lp da
Da
Ing
1.2.2. Tr s dng in
Ing
10
60
90
110
160
250
350
500
30
10-30
0,4
0,2
0,1
1.2.3. Tn s dng in
Khi tn s dng in (f) qua ngi tng, Rng gim do thnh phn dung
khng gim, Ing tng. Tuy nhin khi f tng cao mc tai nn s gim thp hn
so vi tn s cng nghip (50-60 Hz). Thc vy, khi tn s dng in tng,
qung chy ca cc ion rt ngn, mc ph hu t bo gim i. tn s rt
cao, cc ion gn nh ng yn, t bo hu nh khng b ph hu; nu dng in
ln th s t chy tr nn nghim trng.
Cc th nghim sinh hc trn ng vt chng t rng tn s in cng
nghip mc ph hu cc t bo rt ln v tr s ca dng in nguy him b
nht l 10 mA.
Dng in mt chiu tng ng vi tn s dng in bng khng, t nguy
him hn so vi dng in xoay chiu tn s cng nghip. Tuy nhin khi in p
cng ln th mc nguy him in git ca dng in mt chiu cng tng. C
th l in p ln hn 450V th mc nguy him ca n c cng mc
nguy him nh dng in xoay chiu tn s cng nghip. S tng ng gia
mc nguy him ca in p mt chiu v in p xoay chiu tn s cng
nghip c trnh by trong bng 1.3.
Bng 1.3. S tng ng gia mc nguy him ca in p mt chiu
v in p xoay chiu tn s cng nghip.
UAC (V)
120
108
42
UDC (V)
42
36
12
10
tay tay
3,3%
chn chn
0,4%
6,7%
3,7%
11
12
13
14
32
8
0 1
10
20 x (m)
Hnh 2.2. ng cong phn b in p ca cc im trn mt t lc c
chm t.
Ux/U0
100
32
8
0 1
10
20 x (m)
Hnh 2.2. ng cong phn b in p ca cc im trn mt t lc c
chm t.
15
U
C
B
A
N
U0
UA
V0
VA
UA
U
Rn
U0
2.1.2. in p tip xc
Trong qu trnh tip xc vi cc thit b in nu c mch in khp kn
qua ngi th in p ging ln ngi ln hay nh tu thuc vo cc in tr
khc nhau mc ni tip vi thn ngi nh in tr ca gng, ng, thm cch
in, nn nh... Phn in p t ln c th ngi khi tip xc vi thit b mang
in p c gi l in p tip xc (Utx) v c minh ho trong hnh 2.4. i
vi thit b in c v c ni t th in p tip xc c tnh theo cng
thc:
U tx = U U ch
(2.1)
Trong :
U - in p ging trn vt ni t
Uch - in p ging trn dy ni t t v tr ngi tip xc thit b in n
vt ni t.
Nh vy, in p tip xc ph thuc vo khong cch gia v tr ngi tip
xc thit b in v vt ni t. Mt cch tng qut in p tip xc c vit li
nh sau:
U tx = U
1 h s tip xc
(2.2)
16
1m
Utx
(s)
50
120
75
140
90
160
0,5
110
175
0,2
150
200
0,1
220
250
0,05
280
310
0,03
2.1.3. in p bc
in p bc xut hin khi ngi i vo vng c dng in tn trong t
lm cho th ca t tng ln v c tr s khc nhau ti cc im khng cng nm
trn ng ng th. Hnh 2.5 minh ho s hnh thnh in p bc.
17
(2.3)
r - in tr tn ni chm t
in p ca cc im trn mt t i vi t cch xa v tr chm t hn
20m c th xem bng 0.
in p bc c tnh theo cng thc:
U b = U x U x +a =
I a
2x x + a
(2.4)
Trong :
a - di bc chn (0,4-0,8 m)
x - khong cch t ni ng n ni chm t
C
B
A
1m
Ux+a
Ub
Ux
0
x+a
18
ngi ch huy trc tip phi xc nh r ng dy s tin hnh cng vic thuc
trm bin p no lm y cc bin php an ton trc khi thc hin th tc
cho php lm vic (nu lm vic theo phiu cng tc).
3. Lm vic trn ng dy h p i chung ct vi ng dy cao p n
35kV c thc hin theo cc iu kin nh sau:
a) Nu thay ty s, cng li dy, h dy, nng dy trn nhng nhnh dy h
p i vo cc h ph ti th khng phi ct in c ng dy h p m ch
phi tho u dy u vo ng dy chnh v ct cu dao cui nhnh r i
vo cc h. Cng vic ny phi c phiu cng tc v thc hin , ng quy
nh an ton khi lm vic trn cao;
b) Nu cng li dy, thay dy trn ng dy chnh dc theo tuyn khng
t yu cu quy nh th phi ct in c 2 ng dy v phi c Phiu cng tc;
c) ng dy cao p i trn c ct in nhng phi t dy tip t
m bo an ton;
d) Nu trn ct c ng dy thng tin i chung th khi tro phi dng bt
th in kim tra ng dy thng tin c b chm cp lc hay khng v kim tra
ng dy thng tin c b h, trc v khng. Khi lm vic phi ch quan st,
trnh va chm vo phn b h, trc v hoc ng cao hn ng dy thng tin,
nu chm ngi vo ct th khng c chm vo dy thng tin.
4. Khi lm vic trn ng dy h p c in hoc tip xc trc tip vi
phn c in h p trong trm in phi thc hin nhng quy nh sau y:
a) Dng dng c cch in c tay cm chc chn v m bo an ton;
b) i giy (ng) cch in hoc ng trn thm cch in;
c) Nu ngi lm vic cch phn c in di 30cm th phi dng cc tm
cch in bng ba cch in mi ca, nylon hoc bakelit che, chn.
5. Vic thay ch trn ct c tin hnh lc tri kh ro, khng c ging,
sm st v do hai ngi thc hin. Nu ma nh ht, cho php thay ch trn
ct nhng khi lm vic phi c gng tay cch in v tm nylon che phn
thit b mang in, v tr lm vic c ch ng chc chn. Qun, o ngi lm
vic phi kh.
2.1.4.2. Bin php an ton khi lm cng vic mc dy, lp t in h p
1. Dy dn lp t trong nh phi dng nhng loi dy c bc cch in,
khng dng dy trn mc trong nh.
2. c dng dy trn ko dy trc chnh trong nhng phn xng,
nh my c khung nh bng st cao t 5,0m tr ln, nhng phi i trn s hoc
puly c (70x70mm) tr ln v buc chc chn, c bin bo Dng li! Nguy
him cht ngi! treo gn ng dy .
19
20
21
C
B
A
22
IN
1
2
3
I
U
I R
I 0 R0
U
r + r0
(2.5)
Trong :
U - in p pha ca mng in
r - in tr ni t an ton
r0 - in tr ni t lm vic
i vi mng in U < 1000V, ln dng in I trong nhiu trng hp
c th khng ln tc ng thit b bo v lm vic hoc lm t cu ch
nhm ct in nhanh ti v tr b chm v. V vy cn phi tng ln dng in
I n mt tr s thch hp thit b bo v c th ct in nhanh v tr b s c
th mi m bo an ton. Bin php n gin nht l dng dy dn ni v thit
b vi dy trung tnh, bin s chm v ca thit b in thnh ngn mch mt
pha thit b bo v ct in nhanh v tr b h hng nh c minh ho trong
hnh 2.8.
23
U
1
2
IN
IN
3
IN
0
r0
Hnh 2.8. Ni trung tnh bo v trong mng in ba pha c trung tnh
ni t.
Phm vi ng dng:
Ni trung tnh bo v c s dng cho mng in ba pha 4 dy c trung
tnh ni t, U < 1000V; p dng cho mi c s sn xut, khng ph thuc vo
mi trng xung quanh.
Vi mng in ba pha 4 dy, U = 220/127V ni trung tnh bo v ch cn
thit cho cc trng hp sau y:
- Xng c bit nguy him v mt an ton.
- Thit b in t ngoi tri.
- Cc chi tit kim loi m ngi hay chm n nh tay cm, tay quay, v
ng c in c ni trc tip vi my phay, my bo, my tin.
i vi cc phng lm vic, nh c nn cao ro th ngay c U =
380/220V cng khng cn cn thit phi ni trung tnh bo v.
2.2.3. in p an ton
Vic cn c vo tr s dng in gy nguy him cho ngi lm gii hn an
ton trong nhiu trng hp khng xc nh c v in tr ca ngi Rng ph
thuc rt nhiu yu t nh m ca da khi tip xc, p lc tip xc, v tr tip
xc, din tch tip xc. Do gii hn mc an ton, trong tnh ton thit
k ngi ta thng s dng i lng in p cho php Ucp theo tiu chun ca
tng quc gia. Nh vy, in p cho php Ucp l mc in p m con ngi khi
tip xc s khng b nguy him n tnh mng. Tiu chun Ucp ca mt s quc
gia c trnh by trong bng 2.2. nhng ni c bit nguy him nh hm m,
24
phng ng lnh, b bi, nh tm, phng nha, phng m... in p cho php Ucp
= 6V hoc 12V.
Bng 2.2. Tiu chun v in p cho php Ucp ca mt s quc gia
Tn quc gia
Tn s
Ba Lan, Thu S, c,
IEC
H Lan, Thu in
Vit Nam, Nga
Ucp (V)
Ni kh ro
Ni m t
AC
50
25
DC
120
60
AC
24
12
DC
50
25
AC
42
24
DC
80
50
(2.6)
25
26
27
28
29
30
- Tho lp, sa cha thit b in trn mng in, trn cc my cng tc;
- Tho lp dy in v ph kin ng dy dn in trn cao (trn ct hoc
trong ng hm cp, cp ngm trn tng).
2. Ngi lao ng lm cc cng vic lin quan n xy lp, sa cha, vn
hnh thit b in, mng in c ngha v tun th nghim chnh quy trnh thao
tc, ni quy lm vic, s dng bo qun cc trang thit b, dng c lm vic,
trang thit b bo v c nhn bo m an ton sc kho cho bn thn v cho
nhng ngi cng lm vic.
3. Khi tri c dng, st cm lm mi cng vic ng dy in trn
khng, cc u vo v cc thit b ng ct u trc tip vi ng dy in
trn khng.
4. Ct in lm vic phi c thc hin t mi pha vi phn mang in
bng cc thit b ng ct hoc bng cch tho cu chy v treo bin bo Cm
ng in, c ngi ang lm vic.
5. Khi lm vic trn cc ng dy song song vi ng dy c in p
trn 1000V phi m bo khong cch gia ngi lm vic vi ng in nh
sau:
- 0,7m i vi in p t 1kV n 15 kV;
- 1,0m i vi in p n 35 kV;
- 1,5m i vi in p n 110 kV;
- 2,5m i vi in p n 220 kV;
- 4,5m i vi in p n 500 kV.
Khi lm vic vi cc ng dy giao cho vi ng dy c in p trn
1000V th phi thng bo v thng nht cc bin php bo m an ton i vi
c qun qun l ng dy cao p.
6. Tu theo mi trng v chc nng ca my, thit b, cng trnh in m
phi thc hin mt hay nhiu bin php m bo an ton sau:
- Dng loi cch in thch hp, trng hp c bit dng loi cch in
tng cng;
- B tr c ly thch hp n phn mang in hoc bc kn phn mang in;
- Lm ro chn;
- Dng kho lin ng cho kh c in hoc ro chn ngn nga thao tc
nhm;
- Ct t ng mt cch nhanh chng v tin cy nhng phn dn in, thit
b in b chm chp, h hng;
- Ni t hoc ni trung tnh bo v v ca thit b in hoc b phn kim
loi c th b chm v;
31
32
a)
b)
Hnh 3.1. Dng c tip t di ng: a) Dy tip t; b) So cch in
v mc thao tc kiu lc gic.
33
34
Pha C - mu .
4. Ti cc phng t thit b phn phi v iu khin, phi c chiu sng,
thng gi y theo tiu chun. Phi c n chiu sng s c mt in.
5. Cc thit b phn phi in phi bo m an ton khi vn hnh, khng nh
la to h quang in gy nguy him cho cng nhn, lm chy cc vt xung quanh,
gy chp mch cc pha hay chp mch vi t.
6. Cc cu dao in phi lp t sao cho khng th t ng mch di tc
dng ca trng lng cn iu khin. Ngun in cp n bao gi cng phi lp
vo pha trn cu dao cn dy chy phi nm pha di cu dao.
Cm dng cu dao khng c b phn bao che.
7. cm in v phch ly in phi tho mn cc yu cu sau:
- ng b vi nhau v in th v cng sut.
- ng b vi nhau v s cc (hoc s pha).
Phi lp cu ch bo v trc cm ph hp vi ti cm vo .
Cn ghi r mc in p s dng bn cnh (hoc trn) cc cm in.
3.3.4. An ton i vi cc thit b in chiu sng
1. Ti cc ng dy phn nhnh ca mng in chiu sng vo cc dy
nh, tng nh, khu nh, phi c cu dao phn on hay cu ch ngt in.
2. Mi n chiu sng phi c ui n, cu ch, cng tc mc vo dy pha
ca mng in.
3. Chiu sng tm thi ti cc v tr m t v/hoc nguy him phi quy
nh mc in p ti a l 12V hoc phi c bin php chng n.
n chiu sng tm thi phi c bo v trn bng. Bng n b chy hoc
v phi c thay ngay lp tc. Khng c tho bng v khi cha ngt mch
in
4. nhng ni t nguy him v in, cho php dng in p 220V cho cc
n chiu sng lp c nh.
5. nhng ni nhiu nguy him v c bit nguy him v in khi lp thp
di 2,5m so vi nn nh, phi c bin php bo v ngi khng th chm
vo n hoc dng n vi ngun in p an ton.
6. in p cung cp cho cc loi n lp t c nh l:
- nhng ni t nguy him v in: n 220V.
- nhng ni nhiu nguy him v in v c bit nguy him v in: 36V
7. n chiu sng s c phi c cp bng ngun in c lp.
8. Khng c dng in p trn 36V cho cc n di ng, n chiu sng
trn cc my cng c.
35
36
37
Cm n gn dy dn b t: i vi dy dn in p di 1000V, phi
ng xa 5m, khi tri ma, nu trn mt t c m cao hay c ng nc, cn
phi ng xa hn.
2. H thng cp dn in trong trm pht in, trm bin th phi m bo
cc quy nh v an ton sau y:
Cp t trc tip di t, trong rnh cp, hm cp phi l loi cp c v
bc cch in v v kim loi, c lp bo v bng gai tm nha hoc bng cao su
cch in.
Cp in phi c sp xp trt t theo chng loi, tnh nng k thut, cp
in p v c t trn gi trong hm cp hoc rnh cp.
Cp i theo tng nh, treo trn cc ct hay cc gi khc phi bo m
cch in quy nh, khng b h in, ch ni cp phi bc cch in tt.
Cp dn in i qua khu vc c nh hng ca nhit cao phi c bo
v bng vt liu cch nhit v i trong ng bo v.
Vic s dng cp phi ng theo dng in ti v mc st p ln nht cho
php.
Khi trn cc ng cp b nng nhiu hn bnh thng, phi kim tra, tm
nguyn nhn hay gim bt dng ti ca ng cp.
Hm cp, gian t cp phi c n chiu sng s c v phi m bo tiu
chun phng chng chy n.
Hm cp, rnh cp phi c np y kn, thot nc tt, c bo qun sch
s, kh ro. Phi thng xuyn lm v sinh hm rnh cp, khng c ng
nc m t, du, tp vt tch t.
V kim loi bc cp phi c ni t. Dy ni t phi c ng knh ln
hn 4 mm.
Ch c lm vic trn ng cp khi cp c ct in, ni t v
cp v pha ngun v phng ht in tch v kim loi ca cp.
3.3.6. An ton i vi my pht in
1. Mng in cung cp phi m bo ng vi s quy nh v ch
trung tnh, c hay khng c dy trung tnh, trung tnh cch ly vi t hay trung
tnh ni t.
Nu mng in khng c dy trung tnh, phi m bo cch in ca v
bc dy dn t nht l 0,5 M.
Nu mng in c trung tnh ni t, phi m bo in tr ni t khng
ln hn 4.
Phi thng xuyn kim tra cch in ca v bc dy dn v in tr
ni t ca trung tnh mt nm mt ln vo ma kh.
38
39
40
2. Nhng cng vic no cho php ch cn lnh cng tc (lnh ming hoc
phiu xin sa cha)?
3. Ai l ngi c quyn k tn vo v tr Ngi cp phiu?
4. Cc th tc cn phi thc hin khi cng tc ko di nhiu ngy?
5. Trnh by cc qui nh an ton khi lm vic vi my pht in, c quy,
thit b chiu sng?
41
250
(nhng phi tho mn: R 10)
I
(4.1)
125
(R 10)
I
(4.2)
42
Trong mng c dng chm t b (mng c trung tnh cch ly) khi c 1 pha
chm t, cc thit b rle bo v thng khng ct phn s c. V vy chm t
1 pha c th b ko di lm tng xc sut ngi tip xc vi in p nguy him.
Do d ngi ta mi qui nh in p ln nht cho php trn h thng ni t l
250V (khi U > 1000V) v 125V (khi U < 1000V) vi dng chm t l I.
3. i vi cc thit b in trong cc mng c U < 1000V c trung tnh
cch ly th in tr ni t ti mi thi im trong nm khng qu 4.
Ring vi cc thit b nh m cng sut tng ca my pht in hoc my
bin p c cng sut khng qu 100kVA th cho php: R 10.
i vi cc thit b c U > 1000V c dng chm t b v cc thit b c U
< 1000V c trung tnh cch ly nn s dng ni t t nhin c sn. Nu tr s
ca in tr ni t t nhin nh hn tr s ca in tr ni t tiu chun m
qui phm qui nh th cho php khng cn phi thc hin ni t nhn to.
Ch trong cc trng hp c nhiu thit b in c in p khc nhau nn
thc hin ni t chung. Tr s in tr ni t chung cn phi tha mn yu cu
ca h thng ni t no i hi in tr ni t c gi tr nh nht.
4. i vi ng dy ti in trn khng:
Vi cc ng dy ti in trn khng ta phn bit cc trng hp sau:
* Khi in p ca mng in U 110kV. Trong trng hp ny th ni t
cc ct in ch chng st v qui phm khng yu cu ni t bo v cc
ct in cc mng c dng chm t ln ny v:
- Trong cc mng in ny khi c s chm t th rle bo v tc ng ct
nhanh s c vi thi gian t 0,12-0,8s nn xc sut ngi b in git do in p
tip xc l rt b.
- Dng in chm t trong mng ny rt ln nn in p xut hin trn h
thng ct ni t cng rt ln, do vy vic thc hin ni t cho cc ct in rt
phc tp v tn km.
Th d: Vi dng in chm t t 1,5-2kA v gi s in tr ni t an
ton ca ct l 10 th in p trn h thng ni t ca ct s c tr s l:
U = IR = 15-20kV
(4.3)
43
Tr s cc i ca in tr ni t ()
< 104
10
104-0,5.105
15
0,5.105-105
20
> 105
30
44
1
2
g1
I
g2
r0
(g
+ g + g ng )g 2
g 1 + g + g ng + g 2
(4.4)
t g = g 1 + g + g ng , in p tip xc t ln c th ngi c xc nh
theo t s:
U ng
U
(g1 + g + g ng )g 2
g
1
=
.
g g 1 + g + g ng + g 2 g 1 + g + g ng
Suy ra: U ng =
Ug 2
g 1 + g + g ng + g 2
(4.5)
(4.6)
Ug 2 g ng
g 1 + g + g ng + g 2
(4.7)
Ug 2 g ng
g
(4.8)
Nh vy, theo cng thc (4.8), mun gim cng dng in chy qua
ngi th c th hoc gim in dn c th ngi, hoc gim in dn cch in
g2, hoc tng in dn vt ni t g. Trong vic tng in dn vt ni t g
l d dng, n gin v c th thc hin c.
Mt cch gn ng, ni t tp trung t yu cu khi:
45
U ng =
I
= I r U txcp
g
(4.9)
46
Ub
Ut
Ub
U=Ir
a)
b)
Hnh 4.2. Ni t hnh li: a) S gim in p tip xc v in p
bc
47
48
R nt R
R nt R
(4.10)
R cR n
Rc + Rn
(4.11)
4.3.2. Cc tip t
Trong thc t ngi ta s dng nhiu loi vt ni t c hnh dng v cch
lp t khc nhau vi nhng cng thc ni t tnh in tr khc nhau. Sau y
ta xt mt s trng hp thng dng nht.
1. Vt ni t l thp trn, thp ng chn st mt t nh hnh 4.4a th in
tr ni t ca mt ct l:
R 1c =
tt
4l
ln
2l d
(4.12)
Trong :
tt = (m) - in tr sut tnh ton ca t
d - ng knh ngoi ca cc ni t, nu dng thp gc th ng knh
ng tr l: d = 0,95b (b: l chiu rng ca thp gc).
2. Vt ni t cng l thp trn, thp ng nhng c ng su xung sao
cho u trn cng ca chng cch mt t mt khong no (hnh 4.4b). Lc
ny in tr ni t ca cc l:
R 1c =
tt 4l 1 4 t + 1
ln + ln
2l d 2 4 t 1
Trong :
t - khong cch t mt t n im gia ca cc.
(4.13)
49
tt
2l 2
=
ln
2l bt
(4.14)
Trong :
b - chiu rng ca thanh thp, nu dng thp trn th thay b=2d
d - ng knh
Mt iu cn ch khi xc nh in tr ni t cn phi xt n nh
hng ca nhau gia cc in cc khi tn dng in vo t. Qu trnh tn dng
in trong t in cc no s b hn ch bi qu trnh tn dng in cc t
cc in cc ln cn, do lm tng ch s in tr ni t nh hng ny c
tnh bng vic a vo cng thc xc nh in tr ni t mt h s gi l h s
s dng. V vy in tr ni t ca n cc (ng thng ng) c xt n h s s
dng:
Rc =
R 1c
n c
(4.15)
Trong :
R1c - tr s in tr ni t ca mt cc.
c - h s s dng ca cc cc.
H s c ny ph thuc vo s cc n v t s
a
.
l
Trong :
a - khong cch gia cc cc chn thng ng.
l - chiu di gia cc cc.
Thng thng:
a
= 1, 2, 3
l
R n
n
(4.16)
Trong :
Rn : l in tr ni t ca cc thanh ngang khi cha tnh n h s s
dng ca cc thanh ngang n.
n cng ph thuc vo n v
a
.
l
50
l >>
b)
t
l
c
Hnh 4.4. T th ca cc ni t: a) Dng thp trn, thp ng
chn st mt t; b) Dng thp trn, thp ng ng
su; c) Dng thanh dt chn nm ngang.
4.3.3. Dy ni t
lm dy ni t c th s dng:
1. Cc dy dn ch dng ring cho mc ch ny.
2. Kt cu kim loi ca nh (cc x, cc ct...).
3. Ct thp ca kt cu xy dng v mng bng b tng ct thp.
4. Cc kt cu kim loi ca cng trnh cng ngh (ng cu trc, khung
ca thit b phn phi, hnh lang, sn thang my, cn cu, thit b nng, cc
ng ng...).
5. Cc ng thp ca b dn in.
6. V nhm ca cp.
7. V kim loi v kt cu thanh dn, cc hp v mng bng kim loi ca
thit b in.
8. Cc ng kim loi c lp t h c nh, c cng dng khc nhau tr
cc ng dn cc cht v hp cht chy n v h thng ng ng dn nc thi,
h thng si chnh.
51
ng
Nhm
Trong
nh
Ngoi
tri
Trong
t
Dy trn:
Tit din, mm2
52
ng knh, mm
10
1,5
2,5
1,5
2,5
2,5
24
48
48
B dy, mm
2,5
2,5
2,5
3,5
2,5
Khng
cho
php
Dy dn c bc cch in:
Tit din, mm2
Li ni t ca dy cp v
dy dn nhiu li trong cng
mt v bo v chung vi cc
dy pha:
Tit din, mm2
Thp gc:
B dy ca g, mm
Thp dt:
ng ng dn nc v dn
kh (bng thp):
B dy thnh ng, mm
ng ng mng (bng
thp):
1,5
B dy ca thnh ng, mm
53
R nt R
R nt R
(4.17)
54
n sb =
R 1c
R nt c
(4.18)
Trong :
c - h s s dng ca cc cc ph thuc vo s lng cc ban u (nb) v
t s a l .
c).
ttn 2l 2n
=
2 n l n bt
(4.19)
Trong :
n - h s s dng ca cc thanh ngang ph thuc vo nb v a l .
ln - tng chiu di ca cc thanh ngang ni gia cc cc y ta coi l
mt thanh ngang duy nht.
7. Xc nh tr s in tr ni t yu cu ca cc khi c xt n in tr
ni t ca cc thanh ngang:
Rc =
R n R nt
, tho mn bt ng thc: R Rnt < Rc
R n R nt
(4.20)
8. Xc nh chnh xc s cc cn dng:
nc =
R 1c
R c c
(4.21)
Trong :
c - h s s dng ca cc cc khi bit s cc s b nsb.
Lu l s cc dng trong ni t khng c nh hn 2.
Phng php tnh ton h thng ni t trn l phng php tnh ton
da theo in tr ni t tiu chun (R) vi gi thit l t thun nht c in
tr sut khng i l r nn c sai s nht nh v trong thc t in tr sut ca
t thay i theo s thay i su. V vy ngoi phng php coi in tr sut
ca t l mt s khng i cn c nhng phng php tnh ton ni t chnh
xc hn, trong c tnh n s thay i in tr sut ca t ph thuc vo
su ca t.
Mt khc, nhm mc ch tit kim v gim bt phc tp tn km khi xy
dng h thng ni t cho cc thit b c dng chm t ln. Hin nay, trong
55
56
57
58
59
di gi
(mm)
di tay cm
(mm)
di chung
(mm)
10
320
110
680
10-35
510
120
1060
U > 1000V
U < 1000V
Chnh
So, km
Ph
60
di tay cm (m)
thit b (kV)
di ca phn cch
in (m)
Di 1kV
Tu theo s lin h
1,0
0,5
1,5
0,7
1,8
0,9
3,0
1,0
61
di tay cm (m)
10
0,45
0,15
35
0,75
0,2
3. Gng tay in mi, giy ng, m lt: dng vi thit b in, cc dng c
ny c sn xut ring vi cu to ph hp vi quy trnh.
4. B cch in: c kch thc khong 75x75cm nhng khng qu
150x150cm, lm bng g tm ghp. Khong cch gia cc tm g khng qu
2,5cm. Chiu cao b t sn g n nn nh khng nh hn 10cm.
5. Nhng ci chn tm thi di ng, np y bng cao su: ci chn tm thi
di ng bo v cho ngi th sa cha khi b chm vo in p. Nhng vt ny
lm bnh phong ngn cch, chiu cao chng 1,8m. Vt lt cch in t che
vt mang in phi lm bng vt mm, khng chy (cao su, tectolit, bakelit...).
C th dng chng nhng thit b di 10 kV trong trng hp khng tin
dng bnh phong. Bao y bng cao su cch in dao cch ly phi ch to sao
cho d y v tho d dng bng km.
5.2. Bin bo
Mc tiu
Nm bt c li ch ca vic s dng bin bo an ton, tn hiu an ton
v cc yu cu v tc dng tm l ca con ngi.
Vic s dng tn hiu an ton nhm mc ch:
- Bo trc cho ngi lao ng nhng nguy him c th xy ra.
- Hng dn cc thao tc cn thit.
- Nhn bit qui nh v k thut v an ton qua cc du hiu qui c v
mu sc, hnh v (bin bo ch dn).
Tn hiu an ton c th dng:
- nh sng, mu sc.
- m thanh: ci, chung
- Mu sn, hnh v, ch.
- ng h, dng c o lng.
Yu cu i vi tn hiu an ton :
- D nhn bit.
62
63
a)
a)
b)
b)
64
a)
b)
65
Hnh 5.8. Bin bo phng nga: Cm tro - in p cao nguy him cht
ngi.
Bin bo cm
Cm ng in - C ngi ang lm vic
66
Tro ti y
67
Vo hng ny
Bin bo nhc nh
ni t
Ch ! in p ngc
68
Ch ! Pha trn c in
69
70
p, b cha xng du...) trc khi sa cha khng lm sch bng hi nc, kh
tr cng d gy chy n. nhiu cht khi tip xc vi ngn la trn hoc tn la
rt d chy nh thuc chy, thuc n KClO3. Khi du si bn ra ngoi, tip xc
vi ngun la cng s gy chy n. C nhiu trng hp do cng nhn thao tc
khng ng qui trnh gy ra nhng m chy v n ln.
Nh vy nhng nguyn nhn gy chy ch yu gm:
a) Chy do tc ng ca ngn la trn hoc tia la, tn la:
y l mt trong nhng nguyn nhn gy chy ph bin nht v nhit
ca ngn la trn thng rt cao, sc t chy hu ht cc vt. Chng hn,
nhit ca ngn la que dim l 700-8000C, ngn la n du l 760-10000C,
u thuc l ang chy l 700-7500C... Trong khi , nhit bc chy ca mt
s cht chy nh g thng l 2500C, giy 1840C, vi si ho hc 1800C...
Trong cc nh my x nghip c s sn xut ta thng gp ngn la hn,
la t si bng, la l, tn la t cc ng khi nh my, ng x t, la t
cc l un nu, ht thuc l, si, sy... Thng thng chy xy ra l do khng
chp hnh nghim chnh ni qui phng chy cha chy, lm ba lm u hoc
thiu kin tc v chy n nh soi n, ht thuc, thp hng, un nu nhng
ni cm dng la.
b) Chy do ma st va chm gia cc vt rn
Chy do ma st l nguyn nhn thng gp trong my mc thiu du m
bi trn. Cc bi, trc my c xt vo nhau sinh nhit i khi pht ra tia la gy
chy. Khi my hot ng, nht l cc my co bng, si ay, my bm x
nguyn liu c ln kim loi thng xut hin tia la cng d gy chy. Trng
hp m thng xng bng ba st, i giy inh trong kho xng... cng c th sinh
tia la gy chy n.
c) Chy do tc dng ca ho cht, qu trnh sinh hc
Trong khu sn xut, bo qun vn chuyn v s dng ho cht ngi ta
ra cc qui nh ht sc nghim ngt phng cc s c gy tai nn cho con
ngi v mi trng ni chung v chy n ring. V mt phng chy cha chy
phi thng xuyn ch cc phn ng ho hc to nhit hoc pht ra ngn la,
ngi ta phn tch nh sau:
- Cc ho cht tc ng vi nhau sinh nhit hoc hnh thnh ngn la c
th dn n chy, nu khng ch ng kim sot c chng trong cc phng
th nghim, ni sn xut kho cha Cl2 vi NH3, Cl2 vi H2, Cl2 vi CH4.
- Ho cht gp khng kh, gp nc, mt s ho cht khi tip xc vi mi
trng khng kh cng c kh nng gy chy. Do bo qun ho cht i hi
phi thc hin ng cc qui nh.
- Xp hng trong kho sai qui trnh, khng t chc o kim kho thng
xuynlm cho cc cht hu c b lu, phn ng sinh hc xy ra gii phng
nhit , gii phng xy gy ra hin tng t chy.
71
72
ngha
Ci bo ng
in thoi
dng trong
trng hp
khn cp
Cch s dng
ngha
Cch s dng
73
Li thot
khn cp
c s dng ch cc li thot
c th c s dng trong trng
hp khn cp.
Khng cn
tr li i
c s dng kt hp vi du hiu
s 4, t trn cc li thot khn cp,
Ca y trt
m bng cch y cho cnh ca
m
chy trt. Mi tn ch hng y
cnh ca cn s dng cho ph hp.
b) Ni phi p tm ngn ly li
ra khi cn.
- Cc phng tin chng chy:
STT Du hiu
ngha
Cch s dng
10
Ni tp
trung cc
phng tin
chng chy
74
11
Bnh dp
chy
12
Lng (vi)
dp chy
13
Thang s
dng khi
chng chy
75
ngha
Cch s dng
14
15
Nguy him
chy. Vt liu
xy ho
16
Nguy him
n. Vt liu
n
17
Cm dng
c s dng trong cc trng hp
nc lm cht nu dng nc dp chy l khng
dp chy
thch hp.
18
Cm ht
thuc
c s dng ch ni c th c
mt ca cht kh d chy hay mi
trng khng kh d n, cht n.
76
- Cc du hiu b sung:
STT Du hiu
ngha
Cch s dng
19
Mi tn ch
hng (n)
li thot nn
20
Mi tn ch
n ni t
cc dng c
dp chy
hoc bo
ng chy
77
chy
Cht rn
Cht lng
Nc
Hi nc
Bi nc
l/m2s
kg/m2s
l/m2s
0,0020,005
0,2
Bt
hc
ho Bt ho
khng kh
l/m2s
l/m2s
0,15-0,5
Xng du
0,5-1,5
Cng cht cha chy cng ln th thi gian cha chy cng ngn. Ni
chung thi gian cha chy cc m chy khong vi pht n na gi. Vit
nam c nhiu cht cha chy c s dng.
- Nc: nc c m nhit ho hi ln, lm gim mnh nhit ca cc m
chy. Lng nc phun vo cc m chy ph thuc vo cng v din tch
m chy. gim thi gian phun nc ngi ta thm vo mt vi hp cht
hot ng gim sc cng b mt ca vt liu nc thm nhanh vo vt
liu. Nc c gi thnh r c s dng rng ri chng chy. Tuy nhin nc
khng th cha nhng m chy c kim loi hot ng nh K, Na, Ca hoc cc
cht c nhit chy cao hn 1700oC.
- Bi nc: phun nc di p sut cao s to ra bi nc lm tng din
tch tip xc gia bi nc vi m chy, lm cho nhit m chy gim
xung, hm ch s thm nhp ca xy vo vng chy. Bi nc ch s dng khi
dng bi nc trm kn b mt m chy.
- Hi nc: trong cng nghip, hi nc rt sn v dng cha chy. Hi
nc cng nghip thng c p sut cao nn c kh nng dp tt m chy
tng i tt. Tc dng chnh ca hi nc l pha long nng cht chy v
ngn cn xy i vo vng chy. Thc nghim cho thy lng hi nc cn thit
phi chim 35% th tch ni cn cha chy th mi c hiu qu.
- Bt cha chy: cn gi l bt ho hc. Bt ho hc c to ra t phn
ng gia hai cht: Al2(SO4)3 v NaHCO3. C hai cht u tan trong nc v bo
qun trong cc bnh ring. Khi s dng trn hai dung dch vi nhau s xy ra
phn ng:
Al2(SO4)3 + 6H2O = 2Al(OH)3 + 3H2SO4
H2SO4 + 2NaHCO3 = Na2SO4 + 2H2O + 2CO2
Al(OH)3 l kt ta dng ht mu trng to ra cc mng mng v nh c kh
CO2 to ra bt. N c tc dng cch li m chy vi khng kh bn ngoi, ngn
cn s xm nhp ca xy vo vng chy v tc dng chnh l cch li. Bt cn c
tc dng ph l h thp nhit m chy. Bt c khi lng ring 0,110,22g/cm3 nn ni trn mt nc v trn mt cht lng ang chy. tng
bn ca bt ngi ta c th thm mt s cht nh FeSO4 th bt c th tn ti
trong 40 pht.
78
Xng
Ru etylic
Aceton
Brometyl
(CH3Br)
1,7
4,0
4,5
3,6
Tetraclorua
3,5
7,5
10,5
7,5
79
cacbon
(CCl3)
Trong thc t ngi ta thng dng phng php hn hp va hm tc
chy, va lm lnh m chy v pha long cht chy. Theo phng php ny
th hn hp CO2 vi halogen p ng c.
6.2.2. K thut cha chy
Mun pht huy ht tnh nng ca cc phng tin cha chy, chng ta cn
phi nm vng cu to, chc nng v cch s dng ca tng thit b cha chy.
a) Bnh bt AB-P10 (loi 10 lt)
- Cu to: thn bnh c dng hnh tr trn lm bng thp v c sn mu
d nhn bit. Bnh cha dung dch NaHCO3 (B) c mu trng, v mn.
gia bnh c mt chai thu tinh hoc nha cha dung dch Al2S4 (A) c mu
ng, v chua. Pha gn c bnh c nm vi phun, np bnh bng st c bt cht
vi thn bnh bng c vt c quai xch.
- Chc nng: bnh bt thng cha cc m chy xng du, cn ru v
mt s cht lng chy khc. Khi phun vo m chy, bt nh hn vt chy nn
ni ln b mt, lin kt vi nhau to thnh lp mng ngn khng cho khng kh
tip xc vi vt chy, lm cho la tt. Mt khc, trong bt c nc nn khi phun
vo m chy, nc lm h nhit m chy. Thi gian phun mt bnh l 1
pht, tm phun xa t 8-10m, din tch m chy c th khng ch t 1-2m2.
- Cch s dng: sau khi ly bnh ra khi v tr, tay phi xch bnh n cch
m chy t 5-7m, ri dng tay tri rt que st thng vi, lt ngc v xc mnh
bnh mt vi ln. Mt vi giy sau bt s phun ra.
- Cch bo qun: bnh bt AB c 2 loi ho cht tch bit nhau nhng
li thng nhau trn c bnh nn khi vn chuyn phi t thng ng, khng
c nghing, ng. Nn c gi treo hoc , trnh lm bnh, thng xuyn
kim tra vi phun, bnh ni rm mt.
- Cch pha thuc bt AB: cho mt gi thuc A vo 0,95 lt nc m, khuy
u, dng vi lc ngui v cho vo bnh nha. cho mt gi thuc B vo 6 lt
nc, khuy u, vo bnh st, cho bnh nha vo v y np bnh li.
b) Bnh kh CO2:
- Cu to: Bnh cha chy kh CO2 c nhiu loi khc nhau nhng cu to
ging nhau gm bnh thp chu lc cha CO2 lng, van x, ng dn kh v loa
phun. Kh CO2 c nn di p sut ln, ho lng v c cha trong cc bnh
thp chu lc c cc c khc nhau 2kg, 6kg, 8kg.
- Chc nng: v khng duy tr s chy nn ngi ta s dng CO2 lm cht
cha chy. Do kh CO2 c t khi ln nn khi phun vo m chy, chng bm
vo b mt ca cht chy v y khng kh ra ngoi, lm ngt m chy. Mt
khc do CO2 dng lng khi phun ra ngoi dng tuyt, nhit -74oC v lm lnh
m chy. Khng dng bnh kh CO2 dp tt cc m chy c bt Al v Mg
80
v CO2 tc dng c vi chng, gii phng cacbon v sinh nhit ln. Khng
dng bnh CO2 dp m chy c nhit cao hn 1500oC v s sinh ra CO v
li chy tip. Khng chm tay vo ng kim loi x CO2 v s b bng lnh. Dng
bnh CO2 dp cc m chy thit b in t v khng lm chp cc vi mch.
- Cch s dng: ly bnh ra khi gi , nhanh chng mang bnh n m
chy, t bnh xung t, tay tri rt cht an ton ri cm loa phun hng vo
gc la, tay phi vn m van x kh. Loa phun cng gn gc la cng tt, phun
lin tc cho n khi la tt hn.
- Cch bo qun: bnh kh CO2 c th s dng nhiu ln, v vy cn phi
bo qun tt. Nu trong bnh cn CO2 th ng van s dng tip. Nu ht th
phi np y li sn sng phng chy cha chy.
c) Bnh bt kh cha chy:
- Cu to: so vi mt s cht cha chy khc, bt kh c nhiu u im
hn. Bt kh gm NaHCO3 dng mn v cht ph gia chng vn cc c np
vo bnh thp chu lc. Bnh bt kh trn th trng c nhiu c khc nhau 2kg,
4 kg, 5kg v 6kg. tin s dng loi 4kg l thng dng nht. Trn bnh cn c
ghi thm cc ch ci A, B, C, D, E tng ng vi cc cht chng chy dng rn,
lng, kh v kim loi.
- Chc nng: bt a vo vo m chy nh hi kh y ra qua c cu van
v ng dn ca bnh. Khi bt c phun vo m chy chng xm nhp vo
vng chy to thnh mt m my bt, lm hn ch cc phn ng chy nh
gim lng kh O2. Mt khc di tc dng nhit ca m chy, bt chy ra ph
ln vt chy, ngn khng kh khng tip xc c vt chy v dp tt m chy.
- Cch s dng: khng dng bnh bt dp cc m chy thit b in t
v bt mn s lm chp cc vi mch. Nu khng ch chy c th thit b cng
khng cn dng c na.
- Cch bo qun: bnh bt kh c th bo qun t 6-12 thng, nu iu kin
bo qun tt th s c lu hn.
6.3. Phng php s cu ngi b bng
Mc tiu
Nm bt c cc phng php s cu ngi b bng trn c s phn tch
tnh trng vt bng, nguyn nhn gy bng ... t ngh mt phng php s
cu hp l nh ct t nguyn nhn gy bng, phng chng sc, duy tr ng
h hp, phng chng nhim khun, bng b vt bng.
6.3.1. Khi qut
C nhiu nguyn nhn gy nn bng nh bng do la, do hi nng, ha
cht v cc tia... Vt thng bng c th lm cht ngi hoc li nhng di
chng nng n nh mt chc nng vn ng, bin dng mt thm m. Tnh trng
ca c th khi b bng ph thuc vo 3 yu t:
81
- su ca vt bng.
- Din tch ca vt bng.
- V tr vt bng trn c th.
a) su ca vt bng:
I - bng b mt: trng hp ny ch lp ngoi cng da b tn thng
lm cho da ni b bng ng ln v au rt do u mt y thn kinh b kch
thch. Loi bng ny thng lnh hn sau 3 ngy.
II - bng mt phn da: trng hp ny th lp biu b v mt phn ca
lp chn b b tn thng, cc ti phng nc c hnh thnh, nu cc ti
phng nc c hnhthnh, nu cc ti phng nc v ra s l mt b mt
mu hng v cng rt au. Nu c gi sch vt bng s t lnh sau khong 14 tun khng cn iu tr g m cng khng li so hoc so nhng khng
ng k. Nhng t chc da sau khi lnh vt bng c th trong m thi gian
di hn. Nu bng II v b nhim khun th lp da di s b ph hy v
bng II chuyn thnh bng III.
III - bng ton b cc lp da: trng hp ny ton b cc lp da u b
tn thng bao gm c l chn lng v tuyn m hi. Vt bng trng nht hoc
xm i, kh cng v mt cm gic (khng au) v cc u nt dy thn kinh b
ph hy.
Trong trng hp bng rt nng ton b cc lp da th lp m di da cng
c th b ph hy v l phn c.
Khi b bng ton b cc lp ca da th vt bng ch c lnh dn t pha
b cc vt bng v cc vt bng rt d b nhim khun do vy thi gian lnh vt
bng thng ko di rt lu.
su ca mt vt bng nhiu khi khng u nhau v su ca cc vt
bng ph thuc vo nhit , nng ha cht... v thi gian m nhit hoc
ha cht tc ng ln da. Da c xu hng gi nhit v qun o b t chy thnh
than lm cho vt thng tr nn nng n hn, do vic s dng qu nhiu
nc ra vt bng khi m vt bng va mi xy ra (trong vng 30 pht khi
xy ra tai nn) s c tc dng lm gim su ca vt bng.
b) Din tch vt bng:
nh hng ca vt bng vi cc dch ca c th ph thuc vo phn trm
din tch bng so vi din tch c th. Bng cng rng th cng nguy him hn
v bng cng rng cng gy mt nhiu dch ca c th, gy au nhiu hn, d b
sc v nhim khun. i vi ngi ln nu bng t 15% tr ln v tr em t
10% tr ln phi c coi l bng nng v phi c chuyn ti bnh vin.
C nhiu phng php tnh din tch vt bng tin li, d nh nh sau: mt
l, phng php s 9 ca Wallace - Glumov, tng din tch da ca c th l
100%, vng u mt c l 9%; mt chi trn l 9%; mt chi di l 18 % (9% x
2); thn trc l 18%; thn sau: 18%; b phn sinh dc ngoi: 1%; hai l,
82
phng php bn tay ca Blokhin: din tch mt gan bn tay ca bnh nhn
bng 1-1,25% din tch c th. Nh vy ch vic m gan bn tay ca bnh nhn
ln vng bng l nh gi c din tch bng, v d vng bng m bng 3 ln
gan bn tay bnh nhn th din tch bng khong 3-3,75%.
c) V tr vt bng trn c th:
Bng nhng vng khc nhau cng c ngha rt ln i vi tnh mng v
qu trnh hi phc, chng hn nh:
- Bng vng mt, c c th gy ph n chn p ng th d b so xu
v s bin dng
- Bng mt c th dn n m.
- Bng bn tay hoc vng cc khp c th dn n co cng, mt hoc
gim chc nng hot ng...
- Bng vng lng, vng hu mn sinh dc v nhng vng gn hu mn
sinh dc thng c nguy c nhim khun cao, ko di thi gian lnh vt bng.
- Nu nn nhn ht phi khi, hi nng th c th gy bng ng h hp
lm ph n ng h hp, gy tc nghn dn n suy h hp v rt d dn n
vim phi...
6.3.2. Ct t nguyn nhn gy bng
y l vic lm trc ht trnh cho nn nhn b bng su v rng thm.
- Dp tt la trn da (bng nc hoc ct, o khoc, chn, vikhng dng
vi nha, nilon dp la), tho b qun o ch chy hay thm nc nng
(bng nc si, du, bng do ng vo h vi nng) hay cc dung dch ha
cht, ct ngun in nu l bng do in, bng do acid th ra bng nc vi
long hoc nc x phng, bng do kim th p dm n dung dch 0,5 n 5%
hay nc chanh qu, bc vng bng chc chn ri nc lnh ln nh trnh
by trong hnh 6.1, c th cho vi nc my chy trc tip ln vng bng t 2030 pht, hoc ngm phn chi b bng trong nc lnh 3-4 pht 1 ln cho n khi
nn nhn cm thy au rt.
83
- Tho b cc vt cng trn vng bng nh giy, ng, vng, nhn trc khi
vt bng sng n.
- Bng v khun vt bng sau khi ra sch vt bng bng nc mui
ng trng.
Lu :
+ Khng dng nc lm mt cc vt bng hoc ngm ton b c th
vo trong nc.
+ Tho b qun o b chy c lm mt, khng lt qun o m dng
ko ct.
6.3.3. Phng chng sc
- t nn nhn t th nm, ngh ngi yn tnh.
- ng vin, an i nn nhn.
- Khi nn nhn tnh to, khng nn, chng bng v khng c nhng chn
thng khc, cho nn nhn ung dch A (Natribicarbonat 4g+ng 100g+nc
va 1 lt trong 24 gi ung 1-2 lt), nc ch ng nng hoc ORS, m
(nu tri rt).
- Cc thuc gim au, an thn: Phong b novocain dung dch 0,25%, dng
hn hp gim au gm:
+ Promedol dung dch 2% t 1ml n 2ml.
+ Dimedrol dung dch 2% t 1ml n 2ml.
+ Pipolphen dung dch 2,5% t 1ml n 2ml.
3 th trn ln tim bp. Sau khi tim 10-12 pht, a s ngi bnh ng
thip, au n gim, cn c tc dng chng ph, nn v khng Histamin (chng
sc). Dch truyn (Ringerlactat, NaCl 0,9%). Nu nghi ng nn nhn c chn
thng khc bn trong th khng dng thuc gim au, an thn mnh.
- Theo di du hiu sinh tn, m bo nhp th trn 12ln/pht.
- Vn chuyn nn nhn nh nhng n c s iu tr cng sm cng tt.
6.3.4. Duy tr ng h hp
Nn nhn b bng vng u mt c, nht l khi b kt trong nh b chy c
du, c, bn gh, phim nha, polyme ang bc chy th nn nhn s ht
phi cc kh khi c, c bit l kh oxytcacbon gy hi chng: tn thng do
ht th - inhalation injury, gy co tht thanh mn, ph qun, ph phi, ri lon
nhp tim, kh th, nhc u, chng mt, au ngc, co git Nhng trng hp
ny phi u tin cp cu s 1 v phi c chuyn ti bnh vin ngay. Phi theo
di st nn nhn v m bo s thng thong ng h hp:
+ a bnh nhn ra ni thong kh
84
+ Th oxy nu cn.
+ Gi bnh nhn t th ng.
+ t ni kh qun.
+ M kh qun nu nguy cp.
6.3.5. Phng chng nhim khun
Nhim khun cng l mt vn rt quan trng i vi nn nhn bng, l
mt trong nhng yu t quyt nh thnh cng trong vic iu tr v chm sc
bnh nhn bng. Bn thn vt bng l v khun. Do vy khi cp cu bng phi
rt thn trng trnh vt bng b nhim bn:
+ Khng s dng nc khng sch di, p vo vt bng trong khi s
cu nn nhn.
+ Khng s m vo vt bng.
+ Khng chc v cc nt phng.
+ Ngi cn b y t nn ra sch tay trc khi s cu vt thng nn nhn.
+ Nn c cc tm ga hoc sng v trng qun, bc bnh nhn.
+ S dng thuc khng sinh (augmentin, cephalosporin, aminoglycosid).
6.3.6. Bng b vt bng
+ Khng c bi du, m, dung dch cn, kem khng sinh vo vt bng.
+ Khng c bc da hoc c bc mnh qun o dnh vo vt bng.
+ Bng I khng cn bng h, II c nt phng, III c hoi t t
cn bng che ch, chng nhim khun, c hoi t kh khng cn bng.
+ Vt bng s chy nhiu dch nn trc khi dng bng co gin bng vt
bng li th phi m mt lp bng thm nc ln trn gc hoc vi ph vt
bng.
+ Nu bng bn tay th c th cho bn tay vo 1 ti nha ri bng lng c
tay, lm nh vy nn nhn c th vn c ng c cc ngn tay v trnh lm
bn vt bng.
+ Nu bng c tay hoc chn th trc ht ph vt bng bng gc v
khun hoc vi sch sau cho vo ti nha. C th t np c nh chi b bng,
nhng trong bt k trng hp no cng phi nng cao chi b bng chng
sng n cc ngn, hng dn nn nhn vn ng sm cc ngn chn, ngn tay
nu c th c trnh co da, dnh khp.
6.4. Thc hnh s cu ngi b bng
- Chun b dng c s cu gm:
+ Gc v trng.
+ Bng c nhn kch c.
85
86
Bi 7. Cp cu ngi b in git
M bi: M07-07
Mc tiu ca bi:
- Trnh by y cc phng php tch nn nhn ra khi mng in.
- M t v thc hin c cc phng php h hp nhn to.
- Chp hnh ng yu cu k thut khi thc thc hin. C thi nghim tc,
tun th cc bc an ton.
Trong khi lm vic hoc trong cuc sng, nu thy c ngi b in git,
bt c ngi no cng phi c nhim v cu cha nn nhn. Yu cu t ra l
kp thi, nhanh chng, ng phng php.
Theo thng k, nu b tai nn in git m c cp cu kp thi v ng
phng php th t l nn nhn c cu sng rt cao.
Nu nn nhn c cp cu ngay trong pht u tin th kh nng cu sng
l n 98 %. Cn n pht th 5 th c hi cu sng ch cn 25% nh trong
bng 7.1.
Bng 7.1. So snh c hi cu sng nn nhn b in git theo thi gian.
Thi gian (pht)
T l % nn nhn
c cu sng
98
90
70
50
25
87
a) Nu mch in h p:
Ngi i cp cu phi c bin php an ton c nhn tt nh : ng trn
bn, gh g kh, i dp hoc ng cao su, eo gng cao su dng tay ko nn
nhn tch ra khi mch in. Nu khng c cc phng tin trn c th dng tay
nm o, qun kh ca nn nhn ko ra, hoc dng gy g, tre kh gt dy
in hoc y nn nhn tch ra khi mch in nh minh ho trong hnh 7.1.
Cng c th dng km cch in, ba, ru c cn bng g ct t dy in
ang gy tai nn. Tuyt i khng c chm trc tip vo nn nhn khi khng
bin php an ton.
b) Nu mch in cao p:
Tt nht l ngi i cu phi c trang b cc dng c cch in nh: ng
v gng tay cch in, so cch in cao p. Dng so cch in gt hoc y
nn nhn ra khi mch in v lu n cc bin php an ton hng nn
nhn.
Trong cc trng hp khng kh nng x l i vi li in cao p th
tt nht phi in thoi n v qun l vn hnh thit b hoc bo iu cho
ct in ngay.
7.2. Phng php cp cu ngi b in git
Mc tiu
Nm bt c cc phng php cp cu ngi b in git tu thuc vo
tng th trng ca nn nhn.
Sau khi nn nhn c tch khi mch in th phi tin hnh cp cu ngay
trn c s th trng nn nhn nh sau:
7.2.1. Trng hp nn nhn cha mt tri gic
Nn nhn ch hn m bt tnh trong chc lt, cn th yu... th phi a nn
nhn n ch thong kh, ni lng qun o, tht lng v chm sc theo di, ng
thi khn cp i mi cn b y t gn nht cp cu. Trng hp khng c y s,
bc s th phi nhanh chng chuyn nn nhn n c quan y t gn nht.
7.2.2. Trng hp nn nhn bt tnh (cn th nh)
88
a)
b)
89
a)
b)
90
91