VIT IN U LINH TP

L T XUYN
bn dch ca L Hu Mc
(tranh ba: Ct n Sa)

MC LC
Dn Nhp LCH I VNG
Gia ng Thin Cm Linh V i Vng B Ci Chng Tn i Vng

Triu Vit Vng, L Nam X n Qun Ch Thng Nh Trng Phu Nhn Hip Chnh Trinh Lit Phu Nhn

LCH I PH THN
Uy Minh Hin Trung i Vng Hiu U Uy Mnh i Vng Thi U Trung Ph Cng Quc Thnh Hong i Vng Hng Thnh T Tr i Vng Thng Khung Quc i Vng Thi U Tu Trung Cng Khc ch, Uy ch Nh i Vng Chng An Hu Quc Vng Hi Thin Trung Lit Vng Qu Ngh Cng Chnh Vng

HO KH ANH LINH
ng Thin Ha Dc Nguyn Qun Minh Ch Chiu Cm i Vng Qung Li Thnh Hu i Vng Khai Nguyn Uy Hin i Vng Xung Thin Uy Tn i Vng Hu Thnh Hin ng i Vng Khai Thin Trn Quc i Vng

Trung Dc Uy Hin Vng Thin H Quc Cng Li Thin Linh Thng Vng TC B

Sc Thin Vng Thanh Sn i Vng RNG B: Anh Lit Chnh Kh

on Tng Qun Miu Thanh Cm PH LC

Trn Triu Hng o i Vng T o Hnh i Thnh S Tch Thc Lc Linh Chng Linh ng i Vng. T Nhin Phng Dung Cng Cha.

VIT IN U LINH TP
L T XUYN
bn dch ca L Hu Mc

DN NHP
T khi c hon thnh n nay, Vit in U Linh Tp gy mt ting vang khng nh trong gii vn hc Vit Nam, mc du cha c

khc in mt cch chnh thc, tc phm c sao i chp li nhiu ln, c cc hc gi tim bnh, tng b, tng bin, trng b, tr thnh nhng bn thn tch ca nhiu thn t min trung chu v nht l cung cp nhiu ti liu cho lch s. Mt tc phm nh vy l mt tc phm c nhiu ngi c, c nh hng ln v cn phi c chng ta ch trng n hn. Phn dn nhp ny s cp n son nin ca tc phm, tc gi v nhng bn chp tay, ni dung, gi tr v nh hng ca Vit in U Linh Tp.

I. Son nin ca tc phm

Son nin ca tc phm c ghi r cui bi Ta ca L T Xuyn. l nm K T, Khai Hu nguyn nin, tc l nm 1329. Nhng c nhiu hc gi hoi nghi s xc thc ca son nin ny cng nh h khng ng m cho rng L T Xuyn l mt nhn vt i Trn. kin ca cc hc gi y khng phi l khng c cn c lch s v bi vy chng ti s trnh by di y hai quan nim khc nhau v son nin ca tc phm.

A. Tc phm v tc gi thuc vo i L
Hai hc gi ch trng Vit in U Linh Tp v L T Xuyn khng thuc vo i Trn l Ch Ct Th v Hong Xun Hn. Trong bi ta nm Gip Ng (1774) khi kim li Vit in U Linh Tp, Ch Ct Th, ngi Hng (Hi Dng), Bin Tu b L i ca L Vn Hu v cho rng L T Xuyn ch chp phn tip theo m thi(1). Nh vy, theo Ch Ct Th th Vit in U Linh Tp l mt tc phm c vit vo i L nhng L T Xuyn l mt vn s i Trn. L T Xuyn khng phi l mt tc gi u tin v duy nht ca Vit in U Linh Tp. ng ch l mt trong nhng ngi tng b tc phm. L do ca Ch

Ct Th cn c trn nhiu vn liu c th tin cy c, l nhng tc phm m chnh L T Xuyn nhiu ln dn chng, t d Giao Chu K ca Triu Xng, Giao Ch K ca Tng Cn, S K hoc cn gi l i Vit S K v Ngoi S K ca Thin v.v Chuyn S Nhip l chuyn u tin ca Vit in U Linh Tp gn nh l mt bn sao li chuyn S Nhip ca Tam Quc Ch(2) ; ngoi ra, L T Xuyn cn nghin cu d s, tc truyn, nht l nhng thn tch ca cc lng v.v v nh vy, ni rng sch ca ng c t i L cng khng phi l v l hn. Tuy nhin, nu ng trong quan im tn trng tin nhn ca cc nh vn xa, ta c th mt phn no hiu c rng s s dng ti liu, v lm ngc li s l i ngc vi tinh thn y, i ngc li tp qun v phong tro. Nh chnh L T Xuyn tuyn b trong bi Ta, ng c th l mt ngi u tin chp li s thc tu thin kin ti vn chp thnh b U Linh ny. Nhng ti liu dn chng mt cch minh bch d nhin xc nhn s hin din ca nhng tc phm c trc nhng khng phi v th m ph nhn phn sng tc ca L T Xuyn. Nhng tc phm dn chng u cc chuyn, theo L Qu n (3) n nay u tht truyn, do y, ta khng c bng chng bin bit ch no l ca L T Xuyn, phn no l ca nhng sch dn, nhng t nht phn sp t cc tnh tit trong chuyn, cch b cc tc phm, s duy nht trong li vn cng nh tnh cch nht tr ca cu khng nh mt phn sng to m ngi c k c th nhn ra ngay. Vic xt sch ny sch kia khng lm gim bt phn c sng ca L T Xuyn m ch biu l s khim tn, tinh thn trung thc c th ni c l khoa hc (4) ca ng m thi. Trong cun L Thng Kit xut bn ti H Ni nm 1949, trong li ch s 1 trang 20, sau khi cho rng nhng ti liu m L T Xuyn dng c th c t i L, gio s Hong Xun Hn vit: Ta sch Vit in U Linh c nin hiu Hong Triu Khai Hu nguyn nin tc l i Trn Hin Tng (1329). Nhng h tc gi l h L. Bit rng tt c h L by gi phi i ra Nguyn, ta c th ngh rng L T Xuyn i L. Chc ca L T Xuyn (gi kinh i Tng, th ha chnh chng, trung phm phng ng, chuyn vn s An Tim l) rt c th l chc i L. Nu tht nh vy th n i Trn c k sao li, thm v cha sch Vit in U Linh. Theo nh trn, gio s Hong Xun Hn cn i xa hn Ch Ct Th na

v phng on L T Xuyn l mt nhn vt i L; nhn xt ca gio s cn c trn s king hu ca i Trn. Trong An Nam Ch Lc (5), L Trc vit: H Trn thay lp tt c tng tc nh L v dn chng c h L u bt i ra h Nguyn dt lng mong mi ca dn. Trong Vit S Lc v Thin Uyn Tp Anh, tt c h L u vit thnh h Nguyn; phn 2 ca Vit S Lc ng l l nh L, l nh Nguyn (6), L o K vit l Nguyn o K, L Trit vit l Nguyn Trit v.v (7) L T Xuyn khng th no dm r rng tn h ca ng trn u tc phm nu tc phm c lm vo i Trn v nu L T Xuyn l ngi i Trn, nh vy L T Xuyn sng vo i L v Vit in U Linh Tp trong tnh trng hin nay l tnh trng ca mt tc phm i L c tng b v hiu nh di i Trn. Nhng theo ch nghin cu ca chng ti, l lun ca gio s Hong Xun Hn c th b sung c. Trc ht, s king hu tuy c thc nhng khng phi lc no cng tuyt i. Trong cun L Thng Kit trang 451, gio s cho bit tn L o Thnh trong Vit S Lc (1073) i ra Nguyn Nht Thnh, h Nguyn hu tn Trn L, ng t ca nh Trn, ch m b i thnh Nht trnh tn hu ca Trn Hng o. Xem Vit S Lc, quyn II, t 15a, ta thy r iu y, nhng cng chnh trong Vit S Lc, quyn II, t 10a, tn ca L o Thnh ch phi vit l Nguyn o Thnh. Li na, nu L T Xuyn l mt nhn vt i Trn th tn h ca ng cng phi i ra h Nguyn ri, khng cn phi l mt nhn vt i L mi phi i tn. V li, trng hp ca Vit in U Linh Tp c l khng th so snh vi mt cun nh Vit S Lc c. Nh mt s tnh c ca lch s, cun Vit S b tht truyn Vit Nam nhng n th k th 18, i Cn Long nh Thanh c n hnh v c Tin Hi T, t l Tch Chi, ngi Kim Sn (Giang T), hiu nh. Nh vy, Vit S Lc khng b ci nn tam sao tht bn lm cho sai lc i; ngc li, Vit in U Linh Tp v mt s ri ro, b sa cha rt nhiu; ngay th k XV, Nguyn Vn Cht vit Vit in U Linh Tp B Tc, ri n th k th XVIII, n Ph L Hu H, nm 1712, trong bi Bt Vit in U Linh Tp (8) phi than phin rng i truyn Vit in U Linh lu, nhng u lm ln kh c. So snh nhng bn chp tay hin cn gi c nh bn A47, A75, A1919, A1879, ta thy s sai bit trm trng nh th no (9). Do y, trong

nhng thi k m s sa cha l ci quyn ring ca ngi sao, khi m s king hu khng cn l do tn ti na th ci tn Nguyn T Xuyn c i ra l L T Xuyn khng c kh khn g. Sau cng, gio s Hong Xun Hn cn cho bit chc v ca L T Xuyn l mt chc v i L. nh, kinh i Tng (10) c Minh Sng v chng th k l Hong Thnh Nh mang t Trung Hoa v t ma xun nm inh Mi (1007). Nh L cng trn trng hn i vi kinh in ca nh Pht nhng trong Ton Th cng nh trong Cng Mc, ta khng thy mt on no nhc nh n chc v ca L T Xuyn; ngc li (11), Ton Th hai ln ni ti; mt ln vo i Trn Nhn Tng (12) v mt ln vo i Trn Minh Tng (13); nh vy Th Ha Chnh Chng l mt chc v i Trn, c l khng phi l mt chc v i L; li na, L T Xuyn cn kim chc Chuyn Vn S An Tim L. Theo Aurousseau, An Tim L di i Trn thuc vo tnh Nam nh hin nay (14). T nm 1916, Maspro cn c vo chuyn L Phc Man trong Vit in U Linh Tp qu quyt c mt Thin (15) l tc gi mt cun S K vit vo khong 1287-1329; Gaspardone (16) trong Bibliographie Annamite n hnh nm 1934, cng nhn chc v ca L T Xuyn l nhng chc v i Trn. cng l kin ca L Qu n trong Kin vn tiu lc (17) vit nm 1777.

B. Tc gi v tc phm thuc vo i Trn

Tr Ch Ct Th v Hong Xun Hn, tt c nhng nh hc gi nghin cu v Vit in U Linh Tp u khng nh tc phm ny l mt sng tc i Trn. Chng ti trnh by nhng kin ca L Qu n, Maspro, Gaspardone, Durand trong lp lun ca hai gio s Gaspardone v Durand t ra v cng vng vng. i vi mt tc phm va c tnh cch s hc va c tnh cch vn hc nh Vit in U Linh Tp, s kho st v son nin cn phi c t trn nhng cn bn khc; cn bn y c th l kinh t, phong tc, x hi, lun l, nhng trc ht v quan trng hn tt c l vn quan im, vn thc h. nh ot c vn ny tc l mt phn no gii quyt c vn son nin. Vy thc h c trnh by trong tc phm l thc h g? Ni mt

cch, ci t tng no iu ng tinh thn ca cc nhn vt trong tc phm? H ngh nhng g? hnh ng ra lm sao? i sng ca h c c t theo mt tiu chun no khng? Trc ht L T Xuyn tuyn b ngay trong bi Ta nm 1329: Thng minh chnh trc xng thn, tr dm thn, t qui, yu ma, vng qu thi khng c lm xng nh th. Thng minh chnh trc, theo tc gi, l nhng v biu dng c v tch, m ph c sinh linh, l nhng ngi ng thi th kh th lng ly, lai dip th anh linh chi li. Thn ca tc gi khng c g l m tn, d oan. Trong truyn L Thng Kit, tc gi vit: Ngi dn no ham chung ma qu, ng bng huyn hoc dn chng th b ng (L Thng Kit) trng pht sa thi kh tr phong, cho nn lc by gi c ci dm t no th u bin ra lm hng ha ca cc v phc thn c. Nh vy, thn ca L T Xuyn ch l mt ngi, nhng ngi y sng vi tt c sc mnh ca mt con ngi, v bi tr thnh nh mt nhn vt linh thing v vn c lin lc mt thit vi loi ngi mt khi qu c. Thn y r rng l nhng ngi tn k tnh, nhng con ngi thnh, ngha l nhng con ngi hon ton theo kiu mu ca nho phong. Ci tnh cch nho phong hin hin trong tng c ch ca nhn vt, trong tng ngn ng ca h. Lng trung qun ca L Phng Hiu, s kh ca L Thng Kit, tinh thn khng khi ca Trng Hng v Trng Ht, s trinh lit ca M , tinh thn t gia ly s hiu lm trng ca T Lch, l tt c ci hnh nhi h ca nh nho, n khp vi ci nhn sinh quan rt cao ca h v con ngi. Lng sng thng nho hc r rt trong vic sp t S Nhip lm ti u tin ca tc phm trong b cc ca tc phm c chia ra lm lch i vng, lch i ph thn, ho kh anh linh. Nh vy, thc h iu ng tc phm ca L T Xuyn l thc h nho gio. Thi i ca tc gi l mt thi i bt u ghi nhng nm thinh vng u tin ca nho gio, khc hn ci khng kh m m, thanh tnh nhng cng y ry nhng chuyn m tn d oan ca nh L. Ci tinh thn nho hc mnh m sng sa ca nh Trn khng phi mt pht mt chc m c hnh thnh; n du nhp u tin vo Vit Nam cng vi Pht gio, n c triu nh nh L ng h chnh thc nm 1070 khi L Thnh Tng trng tu Vn miu Thng Long; nm 1195 n c coi l bnh ng vi Pht gio; c nhng v thin s

nh Qung Nghim (1122-1190), s Tnh Gii (?-1354) Nguyn Trung Ngn (1289-1370) Chu An (?-1370), Phm S Mnh, L Qut v.v lnh o. Nm 1329, L T Xuyn ang sng gia ci xn xao y ca thi i ng; ng mnh bo ng trong hng ng ca phi mi tc l phi Nho hc; tc phm ca ng l mt nhn chng ca mt thi i ang n lc thanh ton vi nhng ci c hon ton theo mi khng mt cht do d. nh, cn mt i bng dng ca ci tinh thn thn thoi i L, t d s bin hin ca mt nhn vt v d sao i na, nm 1329 vn cha l nm thng li hon ton ca Nho h, chng c l trong Vit S Lc hon thnh nm 1377, sau Vit in U Linh Tp gn na th k, tnh cht hoang ng qui n i L vn cn bc l r rng. Nh vy, theo tinh thn tng qut ca tc phm ta c th tin rng nm 1329 l son nin ca Vit in U Linh Tp v L T Xuyn l mt vn s i nh Trn, mc du cc chng c cha c minh bch nh ta mong mun.

II. Tc gi
Tt c nhng bn Vit in U Linh Tp chp tay nu c chua tn tc gi th u l L T Xuyn. Ngay nhng hc gi khng cho tc phm vo i Trn cng khng ph nhn quyn tc gi ca L T Xuyn, nhng v thn th v s nghip ca ng, hin nay ta cha c ti liu g r rt. Lch s cng nh nhng vn bn chnh thc nh ng Khoa Lc khng thy nhc nh n tn ng. Phan Huy Ch trong Lch Triu Hin Chng Loi Ch, L Qu n trong Ngh Vn Ch ch ni n ng mt cch s si. Ta ch c th cn c trn chc v v trn tc phm tm kim mt i nt v thn th v s nghip ca L T Xuyn. V chc v, mi bn chp tay u chp mi khc. Theo 4 bn chp tay ca trng Vin ng Bc C hin cn gi c (18), chc v ca L T Xuyn c nh sau: Bn A.2879 ghi: Th i-Tng Kinh Trung-Phm Phng-Ng

Bn A.751 ghi: Th i-Tng Kinh Th-Ha Chnh-Chng TrungPhm Phng-Ng An Tim L Chuyn-Vn-S. Bn A.1919 ghi: Th i-Tng Th-Vn Chnh-Chng Trung-Phm Phng-Ng An -Tim L Chuyn-Vn-S. Bn A.47 ghi: Th i-Tng Th-Vn Chnh-Chng Trung-Phm Phng-Ng An-Tim L Chuyn-Vn-S. Trong cun L Thng Kit, khi ni v chc v ca L T Xuyn gio s Hong Xun Hn vit l gi kinh i Tng, th ha chnh chng, trung phm phng ng, chuyn vn s An Tim l, nh th gio s ni n chc v ca L T Xuyn ghi trong bn chp tay A.751; bn A.751 l mt trong bn bn ghi ch ha thay vo ch vn trong hai bn A.47 v bn A.1919, li l mt bn mi chp gn y (19), do y, Durand kt lun rng ngi phng sao sau ny lm ch ha vi ch vn v nh vy, gio s Durand xc nhn chc Th Vn Chnh Chng ng hn nu l Th Ha Chnh Chng v cng nhn bn A.47 l hp l nht. Nhng nu kt lun nh vy th chng ti thit tng nhng n lc ca gio s Durand xc nh chc Th Ha Chnh Chng vo i Trn khng cn l do tn ti na, do y, ta c th ni rng vit nh bn A.751 l ph hp vi s thc lch s i Trn; chc Th Ha Chnh Chng r rt l mt chc phng v va gi sch va gi la ni kinh i Tng; nu l Th Vn th chc v t ra tm thng, khng c g c bit i vi mt ngi vit mt cun sch v thn thnh nh Vit in U Linh Tp. C th ni rng chnh ci ngn la leo lt ni kinh i Tng kia, d ngha en hay ngha bng, gy cm hng cho nh vn L T Xuyn, cho nn khng trong mt chuyn no l tc gi khng nhc n t ng hng ha bt tuyt. Ci nh sng trong tc phm l nh sng m bnh minh ca nho hc ang bnh trng khng lm cho phai m. Gi tr ca tc phm l trong s thc hin c ci mu thun biu kin y. Nhng l lun trn nhm vo mc ch tm hiu chc v ca L T Xuyn, t y tm hiu thn th ca nh vn. Qua chc v y, L T Xuyn xut hin nh mt nh

tu hnh, m thm sng mt ni bo tn kinh Pht, m nhim v l gi sch nh mt ngi qun th th vin ngy nay. Trong thi gian y, xa s no nhit ca thnh, trong mt ni c cy gi bng c, gia mt khng kh yn lng trang nghim, L T Xuyn c y th gi c sch, vit vn, su tm ti liu, nht l suy ngh v ngi xa. ng lun lun i v ci th gii c s y; ng sng vi nhng nhn vt ca ng, thm nhun ci khng kh bao quanh h, thu trit tinh thn h. Khoa c ca triu nh khng cm d c nh vn. Tn tui ca ng khng c ghi trn bng cp nhng nhng ngy m thm t hc cng nh nhng sng tc kia lm cho tn tui ca ng lng ly. Ngoi ra, xt theo ni dung t tng ca tc phm, L T Xuyn cn t ra l mt nh vn chng nhng thu hiu su xa Pht gio m cn l mt nh nho say m. Ngay trong bi Ta, ng trnh by phng php ca ng khi vit sch, ci phng chm m ng theo. Thn trng, khim tn, bit phn bit k cng, c c thm m, va thch ci tinh thn tch cc ca nh nho va a ci v huyn b thing ling ca qu kh, L T Xuyn bt c ch no biu l c s chng mc, s gin d, s sng sa v cn i. Mt con ngi nh vy phi c s hm m ca ng thi v ca hu lai.

III. Ni dung tc phm Nm 1777, L Qu n m c hn hai mi chuyn trong Vit in U Linh Tp. ng vit: u nin hiu Khai Hu nh Trn, L T Xuyn phng ng ch son quyn Vit in U Linh Tp, chp cc vic thn d, n miu, lch i vng 8 truyn, nhn thn 12 truyn, ho kh, linh tch (20). Nh vy, ngoi 20 truyn v vng v nhn thn cn c nhng truyn v ho kh anh linh m L Qu n khng ni r l bao nhiu. Phan Huy Ch (21) cho l tc phm c 28 truyn. Vo i L, tc phm c Nguyn Vn Cht (22) b tc thm 3 hay 4 chuyn thn thoi tu theo cc bn chp tay. l nhng truyn: 1. Sc Thin Vng

2. Tam o Thn 3. Nam Tng Cng Cha n Kin Hi 4. Trnh Gia v cc em. Ngoi ra theo Gaspardone, cn c nhiu bn ph lc c tiu s ca T V Thnh Lang n Kin Hi do L T Chi vit v Hng c nm th 5 (1513); bn Trng B v 1 bn Dn ngy 7-7 nm K V v k l Tam Thanh Qun o nhn Nhng bn khc (A.2879, A.1919 c ch mt v An Lc tn l Kim Min Mui v gm c nhng li ch bnh, tim bnh ca Cao Huy Diu khi cn lm Gim Tu (23); mt bi ta ca L n Ph, tc l L Hu H (24). Bn A.335 chp li nm 1774 gi l bn Tn nh, Hiu Bnh c b sung n 41 truyn, ng thi, vn theo Gaspardone, nhng truyn chnh nh S Vng, Hai B Trng v chuyn sang Lnh Nam Chch Qui nn b b i, do y, trng thi cui cng ny, hai tc phm c nhiu im ging nhau (25). Cc tc hiu sau khi cht c k n nm 1821, nm Minh Mng th 2 (xem chuyn Triu Xng v phu nhn cui sch). Nh vy, theo bn A.751 m chng ti dch y, phn Tc B ca Nguyn Vn Hin (tc Nguyn Vn Cht theo Gaspardone (26)), phn Trng B v Ph Lc ca o nhn qun Tam Thanh u khng c k vo phn ni dung Vit in U Linh Tp ca L T Xuyn. Phm tim bnh ca Cao Huy Diu, phn ph lc s tch n th thn x An S cng th; ni dung ca Vit in U Linh ch gm 27 chuyn chia ra 3 phn nh sau: A. Lch i Vng (6 chuyn) 1. S Nhip 2. Phng Hng

3. Triu Vit Vng, L Nam 4. Thn x tc 5. Hai B Trng 6. M B. Lch i Ph Thn (11 chuyn) L Hong L ng Trng L Thng Kit T Lch Phm C Lng L Phng Hiu Mc Thn Trng Hng v Trng Ht L Phc Man

L U Cao L

C. Ho Kh Anh Linh (10 chuyn) Hu Th Phu nhn Thn ng C Thn Long Thn Khai Nguyn Thn Ph ng Sn Tinh V Thu Tinh Thn ng Chu Thn Bch Hc Thn Hi Thanh Nam Hi Long Vng Qun Theo b cc trn, ni dung ca tc phm rt r rt. Trc ht, tc gi

biu dng v tch ca nhng bc vng thu trit nhim v ca mnh v hy sinh thn th mang li hnh phc cho dn Vit. Danh t dn Vit y c hiu theo ngha rng ri bi v ch bao hm tt c nhng dn tc pha Nam Ng Lnh; S Vng cng l mt ngi Vit theo ngha ny v chnh v th tc gi k li chuyn ca S Nhip u tin nh l mt ng vua tinh thn ca ngi Vit Nam. Vic t S Nhip ln u chuyn chng t mc ch ca L T Xuyn khi sng tc khng c tnh cch chnh tr m ch mun soi vn ha nh mt mn n tinh thn b ch. Trong vin tng y, S Nhip l mt bc vng trn c B Ci i Vng, trn c Triu Vit Vng v L Nam . Nhng Phng Hng cng l mt bc vng c mt gi tr cao. Nu S Nhip tng trng cho lc lng vn ha phng Nam th Phng Hng cng tng l mt bc cha m dn tng trng cho tinh thn bt khut ca ngi Vit. Triu Vit Vng v L Nam cng th, mc du chnh tr i lp nhau, vn t ra xng ng l nhng v lnh o thi ly lon. Ngi n th t l thn x tc, ngi mang li s no m cho nhn dn, ngi m bo cho i sng ca nhn dn v phng din vt cht. S hin din ca thn x tc chng t rng cng vi vn ha, cng vi chnh tr v qun s, mt i sng m no l mt iu kin tt yu m cc bc vng phi ch . Vi tinh thn y, d l mt nhi n nh Nh Trng cng c th lin kt c ho kit bn phng, nh ui qun xm lng ra khi b ci, mang li c lp v ha bnh cho nc nh. Nh Trng tht bi v qun s nhng Nh Trng thng li v phng din nng cao tinh thn quc gia; vic Nh Trng c Thng sai xung trn lm ma chng t Nh Trng vn tip tc s mnh thing ling ca mnh i vi dn vi nc. Ci cht ca M l mt ci cht v vang ca mt lit n. Gia lc mt nc nh tan, gia lc phi lm t binh nh L, M cho on ngi chin thng mt bi hc su xa. Nng cht i m bo v c s trinh lit, cn hn vua ti nh L sng m b hi hn giy v. Cch k li cu chuyn ca tc gi chng t rng lng trung qun i quc ca ng khng lm sai lc c ph phn. i vi tc gi, ch c o c l c mt gi tr trn ht mi gi tr. Sau 6 chuyn ni v vng l 11 chuyn k li hot ng ca nhng lch i ph thn. Tt c l nhng bc anh hng tun kit ca Vit

Nam. Cc v y c i cng bo v triu nh, bo v quyn li ca vua cha nh L Phng Hiu, nhng a s cc v l nhng ngi ht lng v nc v dn, hoc lo cho dn chng c c rung cy nh L Hong, ht lng bo v quyn li cho dn nh T Lch khi cht hin v ni vi quan H L Nguyn H: Nu s qun c gio ha c dn trong thnh cho ht lng ht sc th mi song c nhim v ca mt quan th mc, mi xng vi trch nhim ca bc tn lng; L Thng Kit tng lm rung ng triu nh nh Tng; L ng Trng tr thnh mt v anh hng bo v cho nh Tng chng Hung N. L ng Trng khi cn thanh nin ni mt cu bt h: Trng ch ca i ngi nn nh chim Loan chim Phng, nht c vn l, u li cho ngi tha m, lm n l cho ngi? Trng Hng Trng Ht l b tng ca Triu Vit Vng, v Triu Vit Vng m th cht khng th cng tc vi L Nam ; L Phc Man l thuc tng ca L Nam , cht i vn tip tc ng h L Thi T, ph tr cho dn gian. Vic sp t cc v anh hng ny bn cnh nhau biu l lp trng ca L T Xuyn. ng mun trn mi ng phi, ngoi mi triu i; ng ch mun nhm n mt im l s ph cng ca quc gia, tinh thn mnh m ca dn tc. D tng ca Triu Vit Vng c i lp vi tng ca L Nam v chnh tr chng na, sau khi cht i l h ch ngh n lm th no ch li cho nhn dn. Mc Thn sau khi thnh thn, mi ln sc vng c k t l l hin thnh mt con rn nm trn ct n, ngi no u tp th lp tc b cn cht. Chuyn Cao L cng rt cm ng. Lng trung trinh ca Cao L i vi An Dng Vng rt him c. Sau cng l nhng bc ho kh anh linh. y l 10 chuyn thn c ngun gc thn thoi nh Hu Th phu nhn, thn ng C, thn Long , thn Khai Nguyn, thn Ph ng, Sn Tinh v Thu Tinh, v.v Cc thn u mt lng st sng cu kh ph nguy, thng sn sng hin linh bo mng cho vua cha bit ng lnh phi theo, im d phi trnh; cc thn lc no cng tm c hi tham d vo vic ca triu nh, gip cho nh vua trnh c nhng bc kh khn, cho dn chng c m no sung sng. Ni tm li, ni dung ca tc phm rt r rng; ni dung y c

tm lc ngay trong bi Ta ca tc gi. Ni dung y c mt gi tr m ta phi cn nhc v bnh lun.

IV. Gi tr ca tc phm
Vit in U Linh Tp c mt gi tr r rt v ni dung v hnh thc.

A. Gi tr ni dung.
1. Gi tr tn gio Trc ht, tc phm c mt gi tr tn gio khng th ph nhn c. Tin tng vo s bt dit ca linh hn, tin tng vo s tng quan gia i sng bn ny v i sng bn kia, tc gi ph din mt np sng hon ton kiu mu. Theo tc gi th thn thnh c ai l xa l u? l nhng ngi trn mt tht nh chng ta, ch khc mt iu l cc ngi y sng mt i sng siu phm, trong s cn lao kham kh, trong s phc v tch cc, trong n lc chng li s quyn d ca vt cht; thn thnh l nhng ngi sng ht tt c kch thc ca ngi, tn cng bin gii nhn loi. n trnh y, gi tr ca con ngi t nhin c gia tng; con ngi c th tham d vo i sng linh thing tip tc qung b n cng thng nh trc; n giai on ny, cc v anh hng xng ng c lng ngng m sng knh ca nhn dn. Vic c n miu phng t tr thnh nh mt iu kin phi c. Ta khng l g khi thy c nhiu v thn hin linh nh mun c hng t t lu di. Tnh cch tn gio cn c th hin trong tinh thn sng bi anh hng lit n. T vua cha n nhn dn, mi ngi u knh cn s thn, suy tn cc v thn, cng nhn s ti linh ca thn nh mt nguyn l. Thn thnh l kiu mu l tng ca nhn dn; h cn c s ph tr ca thn, nhng hn ht c, h mong mun c nn ging nh thn thnh, c

can m chng li dc vng ca h i ln cao hn. Ta c th ni dn tc Vit Nam trong cn bn l mt dn tc tn gio. Quan nim ngi hng rc r trong s sch chng t s thit tha ca ngi Vit Nam c sng nh mt siu nhn, tun kit v uy dng. Phn hi c bu khng kh tn gio ny, tc phm ca L T Xuyn c mt gi tr rt c sc. 2. Gi tr lun l T mt lng tin vo mt quan nim lun l ph bin, L T Xuyn trnh by nhiu mu ngi vi quan nim sng rt mnh lit. Mi ngi c mt cch sng ring tu theo hon cnh ca h nhng lc no cng t gi tr ca tinh thn ln trn ht. u tin, S Nhip m u cho quyn truyn l mt ngi khoan hu, khim h i k s, hiu khch v u bc v hc vn. Nn chnh tr ca ng Giao Chu rt khn kho mm do; ch trng v vn ha v gio dc, t vn trch nhim c nhn ln rt cao, S Nhip khng bao gi x s nh mt ngi t bo t kh. Nhn cch ca ng ni bt bn cnh nhng con ngi tm thng ng thi vi ng nh Lu Biu. Gi vng c nhn cch ca mnh, mc du qua nhng cn th thch nghing nga, l biu hin ca mt tm hn vng vng, ch mnh m, a t do mt cch say m. Nh Trng phn n trc nhng hnh ng sp b xm phm. Cha bao gi gi tr c nhn c cao nh bao gi. Con ngi cm thy c tn trng, c knh n, c cng nhn nh mt gi tr bt kh xm. Nhng c tn trng khng phi ch bit c mnh l c tn trng; gi tr y l mt gi tr ph qut v c nhn tranh u cho gi tr ph qut y tc l tranh u cho mnh v cho nhn loi. n y, ta thy s tng quan cht ch gia c nhn v gia nh, gia c nhn v x hi, quc gia. T ngn xa, L T Xuyn quan nim sng l sng vi ngi khc, sng cho ngi khc, sng v ngi khc. Khng bao gi ta thy nhn vt ca ng c c; h lun lun hy sinh tn tu v hnh phc ca tha nhn; h lo ci lo ca mi ngi, au kh ci au kh ca mi ngi, lc no cng vt khi ci phm vi nh b ca bn thn sng cho ngi khc. i vi L T Xuyn, khng bao gi

ngi khc l ha ngc, ngc li, ngi khc l mt dp qu bu cho con ngi gn ngi hn, ngi khc l mt gi tr lm cho gi tr nhn loi c tng cng. p bit bao ci v ho hng ca L Thng Kit, m cuc i l u tranh cao lng t ho ca dn tc. Cao qu thay ci tinh thn bt khut ca Trng Hng v Trng Ht m danh vng cng khng lm cho ng nghing, m ph qu cng khng lm cho thay i, m uy v cng khng lm cho s hi. Lun lun trong Vit in U Linh Tp, ta bt gp nhng tm hn cao qu y, ngay thng, vng vng, trong sch, mnh m, ngha l tt c nhng sc thi ca mt nn lun l cao siu bt ngun t mt nhn nh c th v gi tr con ngi. 3. Gi tr lch s Mc du Maspro khng cng nhn cho Vit in U Linh Tp c mt gi tr lch s (27) nhng chnh Maspro s dng tc phm ca L T Xuyn b sung nhng khuyt im ca lch s Trung Hoa v Vit Nam, c l phi ni nh L Qu n ni trong Kin Vn Tiu Lc: Lng s ti d, tc l khen L T Xuyn l mt s gia c thc ti. Ta th xem phng php sng tc ca L T Xuyn, cch s dng ti liu lch s ca tc gi, s gp phn ca cun sch vo s hiu bit x hi i L Trn. Phung php ca tc gi c tuyn b trong bi Ta. Tc gi bt u bng mt inh ngha v thn, sau y phn bit ba loi thn v lit k nhng thuc tnh ca cc v thn y, sau cng tc gi tuyn b chp li s thc phn bit mu vi mu ta. Trong cc tc phm Vit Nam, t khi ta thy tc gi trnh by quan im ca mnh mt cch minh bch nh L T Xuyn; ta cng t gp nhng tc phm bit dung ha tinh thn tn trng c nhn vi tinh thn sng tc mt cch chng mc va phi nh L T Xuyn lm. Trong 27 chuyn c coi l ca ng, 8 chuyn khng ghi xut x, v ta c th chc rng 8 chuyn y l do s tm kim ring ca tc gi; 19 chuyn cn li c ghi xut x r rng nh sau: a) Theo tc truyn: chuyn 20 v 27

b) Theo Tam Quc Ch: chuyn 1 c) Theo Giao Chu K ca Triu Xng: chuyn 2, 10, 25. d) Giao Chu K ca Tng Cn: chuyn 23 ) S K: chuyn 5, 10, 11, 13 e) S K ca Thin: chuyn 14, 15, 17, 24 g) Bo Cc Truyn: chuyn 1, 10, 18, 19, 22 h) Giao Ch K:chuyn 17 (dn trong S K ca Thin) c mt nim r rng v cch dng ti liu ca L T Xuyn ta th duyt qua nhng tc phm lch s m tc gi dn chng. Cun Tam Quc Ch c dng vit chuyn S Nhip; cun ny c vit vo khong th k th III sau Thin cha ging sinh v c n hnh nm 1002; L T Xuyn gn nh trch hn on ni v S Nhip (28); on ni v s hin linh ca S Nhip li c ly trong Bo Cc Truyn; nh vy, L T Xuyn cho ta bit r rng rng chuyn S Nhip ca ng l do hai ngun ti liu to nn; s thng thn y lm cho chng ta khng hoi nghi s trung thc ca ng, bi vy, gn cho tc gi l o vn th thc l hi qu ng (29). Chnh gio s Durand rt khe kht vi L T Xuyn cng cng nhn bn vn ca tc gi l bn Ng Ch c sao li v bin ch thay i i (30); nh th, ta c th thng thn cng nhn rng L T Xuyn sng tc trong khun kh ca bn Ng Ch, trit tn trng ti liu v ch thm bt khi no cm thy cn thit; cch s dng ti liu theo li ny nm trong tp qun chung ca cc nh vn xa; nm 1333, L Trc vit v S Nhip trong An Nam Ch Lc (q.VII t 4) nm 1377, mt tc gi v danh cng vit v S Nhip trong Vit S Lc (q.I, 4b-5a) ngay c n nhng tc gi ca Khm nh Vit S Thng Gim

Cng Mc khi vit v S Nhip (Tin Bin, II, 29, 30, 31, III, 1, 2, 3) cng khng c nhng sng kin g khc L T Xuyn; s ch nh xut x u chuyn (phn ny khng c trong bn A.47) v nhng phn sng tc ca L T Xuyn chng t s d dt ca ng khi vit vn, s tn trng nhng ti liu ca c nhn vn l mt c tnh c in, ci thin ch ca ng s dng lch s ghi li cho hu th mt bi hc kinh nghim. Sau Tam Quc Ch, L T Xuyn cn dng ti liu ca Bo Cc Truyn. Theo Gaspardone, sch ny cn c gi l Bo c Truyn; ngay nm 1777, L Qu n cho bit Bo Cc Truyn tht truyn. Trong Cng Mc s hin linh ca S Nhip sau khi cht l do tc truyn k li ch khng phi Bo Cc Truyn (31). Trong Vit in U Linh Tp, xut x ca truyn T Lch v L Nguyn H, truyn Ph ng l trong Bo Cc Truyn; trong Cng Mc xut x ca truyn T Lch ly An Nam K Yu (32), nh vy, Bo Cc Truyn dn trong Vit in U Linh Tp cng nh trong Lnh Nam Chch Qui, o Gio Nguyn Lu, C Chu Php Vn Pht Bn Hnh Ng l mt tc phm ghi chp nhng truyn thuyt trong dn gian, nhng thnh tch ca cc lng, nhng d s m dn chng truyn tng. Vic trch dn tn sch trong nhng chuyn S Nhip, thn T Lch, chuyn Hu Th phu nhn, chuyn thn ng C tit l cn bn ca Bo Cc Truyn l mt cun sao lc thn tch. So snh cch b cc ca nhng chuyn ny trong Vit in U Linh Tp v trong Cng Mc, ta nhn thy cch vit ca L T Xuyn vn l trit cn c trn ti liu sp t cu chuyn theo k thut ring ca ng. Loi ti liu th ba l cun Giao Chu K ca Triu Xng v Tng Cn. Theo An Nam K Yu, dn trong Cng Mc (33), thng 7 ma thu nm Tn Mi (791) Triu Xng sang Giao Chu lm h, d Phng An mang qun ra hng, ri i du lch, xem xt cc n i miu v chp lm sch Ph Ch, sau 10 nm hot ng, v au chn nn c i v Bc lm t tu; Bi Thi sang thay Triu Xng nhng v chnh tr thp km nn b b tng Giao Chu nh ui; Triu Xng li sang Giao Chu ln

th 2, khong thng 12 nm Qu Mi (803); qun lm phn lin yn ngay. Nh th, Triu Xng l mt ng quan tt li thnh tho v chnh tr; c th ni ng l mt chuyn vin v cc vn Giao Chu; nhng cun Ph Ch cn gi l Giao Chu K thng truyn l ca ng khng thy c ni ti trong Cu ng Th (34), nh vy Giao Chu K (hay Giao Chu Ch) cha chc l mt tc phm c n hnh, c l y ch l mt vi nhn xt ri rc m Triu Xng ghi ch mt cch vi vng khi cn Giao Chu. L T Xuyn dn chng Triu Xng ni v Phng Hng v Phng An bi v khng c mt ngi no hiu ht chuyn ny hn Triu Xng; L T Xuyn t ra rt hp l khi s dng nhng kinh nghim bn thn ca mt chuyn vin duy nht v vn chnh tr Giao Chu nm 791. S dn chng Triu Xng lm cho s xc thc ca cu truyn c hon ton bo m. Sau cng, ta nhc n ti liu lch s cui cng ca Vit in U Linh Tp, l cun S K v nht l S K ca Thin. Hiu c phng php ca L T Xuyn sp t ti liu ca Thin nh th no tc l nh ot c gi tr lch s ca tc phm. Trc ht, theo Maspro (35) khi L T Xuyn dn S K, hay S K ca Thin tc l ta phi hiu l mt cun S: cun s k ca Thin. Nh th, Thin c nhc n tt c 8 ln trong nhng chuyn Hai B Trng, thn T Lch, Phm C Lng, Mc Thn, Trng Hng v Trng Ht, L Phc Man, Cao L, thn ng Chu. Ring chuyn L Phc Man lm cho Maspro ch . u tin, chuyn cn c vo S K ca Thin k li vic tun phng ca L Thi T, s hin linh ca L Phc Man trc kia l thuc tng ca L Nam , sau y l vic lp n theo li ngh ca Ng s i Phu Lng Vn Nhm. n y cu chuyn c chuyn t i L n i Nguyn Phong nh Trn (1251-1258) nhc n vic thn hin linh ph tr cho vua ti nh Trn chng Tht t. Theo s, Maspro ch c bit mt Thin, Thin m vo khong thng 2-1127 trc ngy L Nhn Tng bng h n nh Sng Hin Hu bo cho Hu bit con ca Hu ln ngi vua. Maspro nhn thy nm 1127 cch nm 1257 qu xa, do gi nh c mt Thin khc sng vo u th k XIV. Gi nh ca Maspro b Gaspardone bt b nm 1934, trong Bibliographie Annamite. Gaspardone vit: Phi nhn rng giai thoi v vic Tht t

nhp khu dn ra cng nh truyn tip theo sau l ngoi truyn L Phc Man. Nh th ngha l mt ng khng th c mt Thin khc ngoi Thin i L, mt ng phi nhn rng khi L T Xuyn dn chng mt tc gi u chuyn l khng bt buc phi hiu rng c chuyn y thuc v tc gi hay tc phm dn. Mi khi L T Xuyn nhc n tn mt tc phm, bao gi ng cng dng ch An ngha l xt, v nh vy, n khng ngha l trch, l ly c on vn ca tc phm dn chng lm ca mnh. Phng php ca L T Xuyn l mt phng php c truyn, dn mt tc gi tng thm uy lc ca bng chng m thi, chng khc g nh La Bruyre khi vit cun Les Caractre phi nhn tc phm l: Les Caractres de Thopraste trraduits du grec v.v (36). Nu khng hiu nh th, lm th no ta c th gii thch c nh ca L T Xuyn khi ng dn 2 hay 3 tc phm cng mt lc u chuyn, t d trong chuyn T Lch, tc gi xt S, Giao Chu K v Bo Cc Truyn. C l li phi to ra mt Thin na cng khng bit chng! Nh vy, phng php s dng ti liu lch s ca L T Xuyn rt ng quy tc, nh y gi tr lch s ca tc phm rt cao. Gi tr lch s ca Vit in U Linh Tp khng phi ch ct yu trong tnh cch y m thi. c L T Xuyn, ta hiu ci tn gio ca ngi Vit xa nh th no, ci lun l no iu ng tinh thn ca ngi Vit Nam; ta cn thy trong tc phm y phong tc ca ngi xa, nhng nt tm l ca mt hng ngi, nhng mu sc ca mt ch . Ta thy trong truyn B Ci i Vng v trong truyn L Phng Hiu s knh phc ca nhn dn i vi nhng bc nam t c sc mnh hn ngi, s cnh tranh v nh hng r rt trong truyn Triu Vit Vng, L Nam , s bc tnh tn nhn ca Nh Lang tr thnh c a trc s ngy th tin chng ca Co Nng ri tc gi r cng trong truyn ny, ni lo u ca mt ngi cha khi ch c mt con gi m c nhng hai chng trai ti nh nhau n xin ci (chuyn Sn Tinh v Thu Tinh), ri tc n hi, s au n khi ngi yu ca mnh b ri vo tay ngi khc, l nhng sc thi ca mt thi i lch s rt xa nhng vn cn nhiu im tng ng vi x hi ta by gi.

IV. K thut ca tc gi
1. K thut hnh vn Tc gi vit vn phm ca mnh bng ch Hn, l mt khuyt im, nhng ta cng khng trch c ng, bi v n nm 1329, ch nm mi c hnh thnh t nm 1282 c l cha t ng din t nhng tnh tit ca mt cu chuyn. Li na, cch vit ca L T Xuyn rt n gin, khng c nhng cu di vi nhng v i nhau, khng c nhng in tch xa xi phi gii thch; tc gi ton dng nhng t ng hin nay tr thnh ph thng; c nhiu cu ch cn phin m ra quc ng l tr thnh mt cu vn Vit. Bn dch ca chng ti theo st nguyn vn c th gi cho c gi mt nim ng v cch hnh vn ca L T Xuyn. 2. K thut m t v t s ng ch hn ht l k thut m t v t s ca tc gi. Mt phong cnh p, mt ngi n n trong m l xanh, mt dng sng quanh co hay bng dng e p ca mt thiu n, v b v ca mt tin ng, cch i ng hng h ca mt v tng, l T Xuyn u ghi ch trong mt vi nt tinh t. a) T cnh Cnh thng c cng dng lm khung cho cu chuyn c xy ra mt cch t nhin. L T Xuyn c mt k thut t cnh rt nhp nhng. y l cnh Dm m (H Ty), ni xy ra cu chuyn L Vn Thnh ha cp nh hm hi L Nhn Tng: Mt hm vua Nhn Tng ng ra Ty H xem c; thuyn bng thung dung, mi cho khoan nht ln chi trn h rt vui v; ht nhin thy my m ko n trn mt h m mt, i din khng trng thy nhau, vng nghe ting cc cho vn vt lt m tin n, thp thong c mt con h ln ang h mm nhe rng nh mun cn

(Chuyn Mc Thn). y l ngi d th ca L Thng Minh, ta lc gia cnh tri cao sng rng: L Thng Minh qua lm c Giao Chu thy t ai bng phng nghn dm, ni sng bao bc n ng ba sng Bch ng, lin tip n ng ba sng Bch Hc, mi dng qun Thng Linh, t tng Tam Thanh, m ring trc mt ngi nh gi l tin mc (Chuyn thn Bch Hc). Cnh hoang ph c L T Xuyn m t vi mt nim ngm ngi lm cho ngi c phi bng khung. y l ngi nh nt ca L ng Trng: Nhn Triu Xng mi hi thm nh c ca Vng hi xa, ch thy m khi ngang tri; sng nc mnh mng, ru phong ng , xanh ri cm hoang, mt mnh nhn vn pht ph trn m c thn hoa rng (Chuyn L ng Trng). Cnh gi bo ni ln lm cho Cao Bin cng phi kinh hong. Ht nhin gi ma o n lm cho bay ct cy, sp nh l t, li c ng st ln m nghin tan nh tro bi (Chuyn thn Long ). Nhng cnh trng l ca n i miu v cng c m t mt cch sc bn; y l thnh i La do L Nguyn H xy: Ca kp tng i, bn hng vy trn, nh ca san st (Chuyn T Lch). b) T ngi Gia nhng khung cnh y, ta thy nhiu bng ngi linh ng vi nhng b iu, nhng ngn ng ring. y l v tin ct ca thn T Lch: m y, Nguyn H ang yn lng nm bn ca s, ht nhin mt trn thanh phong o o thi n, bi cun ct bay, rm lay n ng, c mt ngi ci mt con hu trng t trn khng chy xung, my ru bc ph, o xim sc s (Chuyn T Lch) Y phc ca thn bao gi cng giu mu sc: Mt ngi tc chng 60, i mo gii tri, bn o t h, tht lng, tay cm ao Thng Long Yn Nguyt n trc mt vi cho (Chuyn L Hong). Nhng thn k d c ph din mt cch ht sc t chn; y l thn Cao L: Mt d nhn thn di chn thc, y quan chnh tc, ngn mo lng tng, ly di bi tc, gi dao lm trm, lng git gy , bch vua (Chuyn Cao L). y l ng C, dng dp c l khng km g Cao L: Mt ngi k d, thn di tm thc, tu mi nh kch, y quan nghim nh, mnh mc nhung phc, tay cm binh kh, ci u (Chuyn thn ng C). Nhng lc ni n thanh nin, ngi bt ca L T

Xuyn sc so v cng. y l hnh nh oai hng ca Phng Hng v Phng Hi: Vng gia t ho hu, sc lc dng mnh, nh c h, vt c tru; ngi em tn l Hi cng c sc mnh k d, vc c tng nng mi nghn cn hay mt chic thuyn con ch nhn hc m i hn mi dm (Chuyn B Ci i Vng). y l L Phng Hiu: Vng thn hnh cao i k d, my ru di v rm, sc mnh hn ngi Vng ly tay nh c khm trc m nh, khng mt ngi no dm chng c (Chuyn L Phng Hiu). Bn cnh nhng chng trai uy dng kia, ni bt xim o ca nhng thiu n sc p m hn. y l Hu Th Phu nhn: Gia lc ang bng hong, vua thy mt ngi con gi c hai mi tui, mt ta hoa o, my m mu dng liu, mt sng nh sao, ming ci nh hoa n; nng mc o trng, qun lc, lng mang ai, du dng bc n (Chuyn Hu Th Phu nhn). Cch n mc ca hai ch em b Trng li khc hn mc du v mt cng gn tng t. Vua mng lin qua xem, ht nhin ng mng thy hai thiu n mt hoa my liu, o lc qun hng, mo , tht lng ci nga st m i qua (Nh Trng Phu nhn). Nhiu khi tc gi khng cn m t na; ng ch gi ln cho ta mt hnh nh bng cch m t phn ng ca nhng ngi chung quanh, t d trong chuyn Sn Tinh v Thu Tinh, M Nng khng cn xut hin m qua s tha thit ca hai chng thanh nin, ta c th bit c rng nng p lm. c) T tnh Ngh thut t tnh ca L T Xuyn c nhiu im c sc. tc gi ch trng n s tng quan gia th cht v tm hn, s thun nht ca tnh cm trong thi gian, s biu hiu ca tnh cm qua c ch v ngn ng. Cnh t tnh ca ng lin h cht ch vi cch t ngi. ta cn thy L T Xuyn ch trng n vic sp t tnh tit ca cu chuyn cho ph hp vi s pht l ca tnh cm; t d trong chuyn Triu Vit Vng v L Nam , s cnh tranh nh hng gia hai vng hu gia lc ang kch lit t nhin i n mt s thnh ha. Co Nng ang bi li trong hnh phc khng thy s gi to ca mi tnh h, thm vo y v p trai ca Nh Lang, ngn ng du dng ca chng lm cho Co Nng cng sung sng hn na trong duyn mi. Th ri ci phi xy ra xy ra. Co

Nng ngay khi cht vn khng nghi ng d tm ca chng. S yn lng ca nng trc sau khi cht mang rt nhiu ngha. L T Xuyn chun b mi chi tit cho tnh cm c pht biu mt cch tun t, hn nhin, su sc v cm ng. Ngh thut t tnh cn gi gin hn na trong chuyn Sn Tinh v Thu Tinh. Tc gi cho bit hai chng l mt i bn thn; l mt im quan trng cho ta thy tt c nhng ngang tri, nhng au kh trong s th hn m nhan sc ca mt thiu n mang n chia r hai ngi bn. Thm vo y s nhu nhc ca nh vua, s kho lo ca Lc hu, bng y tnh tit lm cho cu chuyn rc ri hn, cho s cm th gia hai ngi bn thm kch lit tn nhn. Mi ln ma thu n, cng vi gi lnh tr v khi nh nhung, Thu Tinh li dng nc ln nh mun lm cho Sn Tinh cht ui trong cn phn n ca chng. 3. K thut i thoi Phn i thoi l mt trong nhng phn quan trng trong k thut sng tc. L T Xuyn bit s dng i thoi lm cho nhn vt linh ng, suy ngh v ni nng hot bt. Ta th theo di cuc ni chuyn gia Nh Lang v Co Nng m xem; li ni ca Nh Lang du dng, m i, y yu ng; chng c h thp ging xung cho li ni trm trm; chng dng nhng cu di, nhng t ng rt ku nh thin duyn tc hp, tao ng k duyn chng l cu lu luyn tnh chiu chn ring t m b khuyt vic thn hn phng dng Nhng m ng s xa xi, i v cch tr, khng d mt hm mt mai m tr li c, sum hp t m chia phi nhiu, anh tht n hn qu v.v Co Nng im lng ngi nghe; c l nng cm ng lm khi nghe li ni nh ru ca Nh Lang; nng c bit u chnh nhng li ngon ngt y s lm cho nng phi cht. Cuc m thoi gia L Nga Triu khi cn l Khai Minh Vng vi thn dn ng Chu cng rt t nhin v ph hp vi tnh tnh ca nhn vt. Tnh c c, hung hn v t ph, L Nga Triu c mt ging ni gt gng, xng, ngc li, ngi trong thn hin lnh th ging ni di hn, l php hn. Thy trn b cao c n th mi hi ngi trong thn rng:

- n y th thn g? Thn dn tha: - Ay l n c th thn Th a ca ng Chu. Vua hi: - C linh khng? Thn dn tha: - Dn trong chu ny nng nh v thn y, cu ma o tnh lp tc thy linh ng. Vua mi ln ting gi rng (Chuyn thn ng Chu) Nhng linh ng v hn nhin nht l cuc m thoi gia Hng Vng v Lc Hu trong chuyn Sn Tinh v Thu Tinh. Hng Vng trong chuyn ny l mt ng vua nhu nhc, ba phi, khng c phn on; Lc Hu ngc li l mt ng vua thng minh, c mu k, ni li no l nh vua cho l phi ngay; bi vy, tc gi khng cho nh vua ni nhiu; nhng cu vn tt vua mun g, vua s, vua bo, Hng Vng c mng, Hng Vng cho l phi, Hng Vng mng lm v.v gia nhng li ni khn ngoan ca Lc Hu lm ni bt hai c tnh khc hn nhau. Ti vit chuyn ca L T Xuyn l y. ng lm cho c gi say m theo di cu chuyn trong tng chi tit nh nht. c gi sung sng c t chuyn ny sang chuyn kia, mi chuyn c mt k thut ring,

cng c cng thy thch th.

V. Kt lun
Ni tm li, L T Xuyn l mt bn cht phong ph, c sc. l mt con ngi hiu k lc no cng hot ng, ci g cng mi i vi ng. L T Xuyn nhn tt c, ngc nhin vi tt c v ni c ht c. Hnh nh qu kh ch c gy dng cho mt mnh ng, hnh nh l ci nhn u tin ca ngi Vit trn th gii hnh thc y sc mu v vn ng. L T Xuyn c mt nng khiu tng tng rt mnh lit v nhng gic quan lun lun tnh to. Nhng g ng c c khi lm Th i Tng Kinh Th Ha Chnh Chng, ng trng thy v lm cho ngi khc trng thy. ng l ngi c mt, tt c nhng g qua mt ng u li mt hnh nh xc nh khng bao gi phai. Chnh nh s tng tng t nhin mnh lit m L T Xuyn c mt li k chuyn duyn dng vi mt k thut sc so khng bao gi tm thng. L T Xuyn cn c s thin cm lm cho ng cm thy nh khi ng trng thy, nhng hnh nh chng cht trong k nim sng dy cng vi nhng m thanh lm rn r tm hn ng. Bao nhiu th k qua, t S Nhip n Trn Thi Tng, t Trng Vng n M , ng vn tm thy nhng tnh cm phc tp ca mt ngy lon ly, s hoan h khi c tin i tip, s lo u khi ngoi ch nhp khu, ri s tic thng, lng hi hn tt c nhng g ngi ta bit m ngi ta phi b, ngi ta khng bit m phi i ti, tt c c th thy li v pha trn vi nhng s xao ng tinh thn cng nhng n tng sinh l ca tai v ca mt. Sut trong tc phm ca L T Xuyn, khng u c nhng tnh cm suy nhc, m h, bun b bng khung; mt nim bao qut tt c l s hnh din quc gia, mt s lc quan, mt tinh thn lnh mnh, mt tm hn trong sch m mt vn ti nh L T Xuyn d dng cm thy v m t c. c xong Vit in U Linh Tp, ta xn xao v bng dng hng v ca nhng v anh hng lit n ngy hm qua, ngy hm nay cn uy lc lm phn khi c mt on ngi hm h v l tng quc gia ang rc

r trong u c. Ta nhn thy phi lm mt ci g nh ngi xa; dng mu anh hng bng bng si trong huyt qun. Ta khng th khng thy lng mnh dng lit hn, hng hi hn trn ng phng s quc gia dn tc, thng d vo mt i sng c th thc hin ci bn cht y tim lc ca con ngi. Hu, ngy 24-11-1959

L HU MC

Ch thch: (1) Xem Bibliographie Annamite ca E.Gaspardone (2) Xem M.Durand trong Dn Vit Nam, s 3 trang 11 (3) Xem Kin Vn Tiu Lc, quyn 4. Thin chng, t 42 ( dch v sp xut bn) (4) Xem Durand, Sd, trang 6: Respecteux des Anciens et dune modestie conforme aux rgles morales du sage, il aime une information sincre, je noserais dire scientifique. (5) Q.12 Th gia h L (6) Xem Vit S Lc, II, 1a (7) Xem di (8) Xem M.Durand trong Dn Vit Nam, s 3 trang 39-44

(9) Xem Cng Mc, chnh bin, I,43a (10) Xem M.Durand trong Dn Vit Nam, s 3 trang 6 (11) Xem Ton Th, V, 35b (12) Xem Ton Th, VI, 43b (13) Xem Expos de Gographie historique du pays dAnnam traduit du Cng Mc (B.E.F.E.O XXII, 1922) (14) II (ouvrage Thin) remonte certainement aux premire annes du 14e sicle (Maspro, trong Etudes dHistoire dAnnam, B.E.F.E.O, XVI, 1916) (15) B.E.F.E.O, XXXIV,1934 (16) IV, 4a (17) Xem Durand, Sd, trang 6. Chng ti kim im li nhn xt ca Durand, cn c trn nhng bn chp li nhng bn chp tay ca trng Vin ng Bc C. (18) Theo Duran, Sd, trang 6 (19) Kin Vn Tiu Lc, q.IV, thin Chng, t 4a. (20) Trong Hin Chng, q.45

(21) Nguyn Vn Cht ngi lng V Di, huyn Bch Hc (Vnh Yn), tin s nm 1448, hi 27 tui, T Nghip Quc T Gim nm 1466, St Vin, i s Tu nm 1480 (Ton Th XIII, t 29), tc gi Tc Vit in U Linh Tp (ng Khoa Lc I, 7) (Nhn xt ca Gaspardone, trong Bibliographie Annamite). (22) Theo Gaspardone dn trong Bibliographie Annamite, Cao Huy Diu trc l Cao Dng Diu lng Ph Th, huyn Gia Lm, Bc Ninh, Tin S nm 1715, hi 35 tui, Thng th b Li nm 1739 (xem ng Khoa Lc, III, 44; B Kho, phn Kinh Bc, Gia Lm). (23) L Hu H, tn hiu l n Ph, tin s nm 1700 (xem ng Khoa Lc, III, 38b) (24) xem Bibliographie Annamite. (25) Ch Hin d b lm vi ch Cht. (26) Xem bi Le protectorat gnral dAnnam vers la Tang (BEFEO X, tr.539) (27) Tam Quc Ch, Q.III (28) Xem Durand, Dn Vit Nam, s 3, trang 12 (29) La biographie dite de Che Sie tait tout simplement une copie, modifie et altre du texte de lHistoire de Wou (Sd, tr.11). (30) Tin Bin, III, 2 (li bn ca Ng S Lin)

(31) Tin Bin, IV, 31 (32) Tin Bin, IV, 27, 28 (33) Tiu s 161, t 5-6 (34) Xem Maspro, Etudes dHistoire dAnnam 1) La dynastie des L Antrieurs (543-601) trong BEFEO, XVI, 1916. (35) Thophraste l mt trit gia Hy Lp th k th IV trc cng nguyn. Phn dch ca La Bruyre l phn ph thuc nh cu s che ch ca nh vn xa.

LCH I VNG
GIA NG THIN CM LINH V I VNG (Chuyn S Nhip)
Xt Tam Quc Ch th Vng h S tn Nhip, ngi lng Qung Tn, qun Thng Ng; tin t ngi lng Vn Dng nc L, chy lon sang y, su i th n Vng. Thn ph ca Vng tn l T, thi vua Hon nh Hn, lm Thi th qun Nht Nam. Thiu thi, Vng du hc Kinh S (Kinh S c tn l Hn Kinh, tc nay l thnh Long Bin chuyn kho T Th Xun Thu, c c l Hiu Lim, c b Thng Th Lang, v li v cng s, b min quan. Sau khi mn tang thn ph, ng c c l Mu ti, c b Vu Dng Lnh, thi vua Hin nh Hn, i lm Thi Th Giao Chu ta, thi Trng Tn ang lm Th s.

Thi Hn mt, tam hng chia nc Tu thnh th chn vc, Vng c cai tr hai thnh Luy Lu v Qung Tn. Sau khi Tn b tng gic l Khu Cnh st hi, Lu Biu Kinh Chu khin quan lnh Linh Lng l Li Cung quyn nhip Th s Giao Chu ta. Vua Hin nghe tin mi ban cho Vng mt bc t th rng: Giao Chu v tuyt thc, nh ha thm xa, sn h t sao Dc sao Chn, thin th nh phn, sn xuyn nhiu thng cnh, Nam Bc cch tr xa xi, n trn khng c tuyn dng, ngha di nhiu b ng tc, ngu xun thay tng gic dm lng binh uy hy vng mu chuyn kiu hnh, gia d nghch tc Lu Biu dm khin Li Cung dm d t Nam, tht l mt ngi t bo t kh, ch mun lm dng chc v mt mnh ra oai, ti trng nh th giy chng chp xit. Nay c y cho khanh lm chc Tuy Nam Trung Lang Tng, ng c binh m by qun, lnh chc Thi Th Giao Chu, nht thit c tin nghi hnh s, v c thanh bnh, ui trm cp, t dn lnh, chnh n bin trn cho thanh lng, ban b n khng thng cho rng ri, s v trong ngai, nht thit y cho khanh; khanh nn ht bn phn mnh, ch b lnh Trm. Vng mi sai Trng Mn phng cng n Hn kinh. By gi ng lc binh cch, thin h tang lon, o du vin, vng phn gian lao, th m Vng khng ph b chc cng, knh gi o ti. Vua Hn li h chiu gia tng. Li chiu rng: Giao Chu l t vn hin, ni sng vun c, trn bo rt nhiu, vn vt kh quan, nhn ti kit xut, my nm nhn ha chin tranh, mc th t ngi xng chc, nn chi phng xa khng thm nhun c nh ha, nay c y cho Khanh c trng nhm, Khanh nn theo phong tc ca hc Triu, h , ly nhn n m mc dn, ng ph ci ti lng ng. Nay li cho Khanh lm An Vin Tng Qun, phong Long nh Hu. Sau ny Thi th Thng Ng tn l Ng C cng vi Li Cung c

him khch. C c binh n nh ui. Cung bi, chy v Linh Lng. Lc by gi Ng Tn Quyn sai B Cht lm Th s Giao Chu ta. Cht n, Vng c sut anh em phng tha Tit . Vua Ng phong cho Vng chc T tung qun. Ba con ng lm Trung Lang tng, Vng khin vo lm con tin nc Ng, li d d k th ho ch Chu l Ung Khi em dn trong qun ph thuc nh Ng; Ng cng khen Vng, thng V Tng qun, phong Long Bin Hu Nht Thin Tng Qun. Vng sai s n nc Ng em cng cc th tp hng, vi t ct, ngc chu, i mi, lu ly, lng phi thy, sng t gic, ng voi, hoa qu, c l, chui, da, nhn, nm no cng sang cng, mi ln i cng th ch nga vi trm tht. Ng Vng mun p li lng chn thnh mi phong cho ba ngi em: Nht lm Thi th Hip Ph (nay l huyn T Lim); V lm Thi th qun Cu Chn (nay l Thanh Ha); V lnh Thi th Nam Hi (nay l Qung Chu). Vng th kh khoan hu, khim h i k s, bi vy, cc nh Nho i Hn, t lon, chy sang vi Vng rt nhiu; ngi trong chu u gi l Vng. Lc y Trn Quc Huy a th cho Thng th Lnh Tun c, i khi ni rng: S Phu Qun Giao Chu, hc vn u bc, li tho v chnh tr, x trong lc i lon m bo ton c mt phng, hn hai mi nm cng trng v s, dn khng mt ma, nhng ngi ky l u nh c n hu, tuy u Dung gi H Ty cng khng hn c; cc em Vng u hng c mi ngi mi chu, ngai vn dm, mt chu yn lnh, uy tn ca Vng khng ai hn c, mi khi ra vo, chung khnh u nh, c uy nghi, kn so, trng phch, xe nga y ng, ngi H i bn xe t hng; thng c hng chc th thip ngi trong xe bin tri, theo sau l an k binh ca t; ng thi qu trng, uy chn vn l, Triu cng chng hn c vy. Vng mt, th chn mi tui, chu 48 nm. Xt truyn Bo Cc chp rng Vng kho s nhip dng, cht chn di t ri, n cui i Tn l hn mt trm su mi nm, nc Lm p (Chim Thnh) vo nh cp, o m Vng ln th thy thi th y nguyn, din mo nh khi sng, chng c s lin chn lp li. Th nhn truyn ly lm thn, lp miu phng t, hiu l S Vng Tin.

Gia nin hiu Hm Thng nh ng, Cao Bin ph Nam Chiu, i n ci y th gp mt d nhn din mo ha nh, bn ngh thng v y, n ng cng i n; Cao Bin mi vo trong mn ni chuyn th ni tan chuyn thi s i Tam Quc. Sau khi t bit, Cao Bin a ra n ca ht nhin khng thy u. Cao Bin ly lm l, hi ngi trong thn. Thn nhn ch m S Vng m tha. Bin than tic khng kp bit, ri ngm rng: Sau th Hong S Ngy Cch y nm trm nin ng, Hm Thng th tm, Nay gp S Vng tin. Thn dn mi khi c vic g, cu o u c linh ng n nay vn l phc thn. Hang Triu nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Gia ng i Vng. Nm th t, gia thm hai ch Thin Cm. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Linh V; nh cng m ph mc tng ca thn, thn dn hng c nhiu hnh phc vy.

TIM BNH

Nc ta xa c nc Vit Thng, ni th un li, thn hnh v rng, phong tc phc lu, i khi nh th dn cc chu ng ngy nay.

T khi Triu cai tr by qun, em Thi, Th gio hun quc tc, Nhm Din lm Thi th Cu Chn li em l ngha dy d quc dn, bi vy, nc ta mi dn dn hiu bit vn t c ch cho ngi, l ngha quan h n phong tc, ci vn minh cng do y dn dn tin trin. Kp n lc S Ph Qun em sng d ca sng Th sng T trn dn qua Nam Hi, bn vic tr u trong hi can qua, gy n ca lng hu hn, ngi nghe ic tai v ting chung, thanh gio ph cp n u l y hp th c hoa phong. Sau ny, triu L, triu Trn, triu L thay i nhau dng trng hc, t khoa thi, vn tr bt pht trn di vi nghn nm trm nm, nhn ti bi xut, bn xng l nc vn hin, han tnh lng ngi, huy ng thng quc. S gi vn phong Lnh Nam, bt u t S Vng th cng y h chng tt p lm ru? ang lc y, tam quc chia thnh th chn vc, trung nguyn nh ni canh si, duy nc ta mt phng c nh yn n, nhng k danh hin, t nhn nghe ting m n, lm thnh mt ni vn vt hi lng ly. Vng, phng Bc th nh i Hn, phng ng p lng Cng Ng, anh em u lm ch cc qun, vinh diu mt thi, hn mc lng ly. Vng hiu l do ca ming ca ngi trong chu xng h, ch Vng khng h ngang nhin dm t tn i, nh Nam Hi y ci xe hong c, cm c t o. Sch rng: S mnh tri, gi c nc Vng thc l ng, cn nh chung trng, xe c, nghi v ra vo y chng c g l lm. Bn mi tm nm qun, hng th hn chn mi nm, sng c vinh danh, cht c hin hin, oanh oanh lit lit mt trng gi trn chung thy, t thy ai c nh vy. Tp U Linh c chp vi vic, ngi i sau hiu k thm vo, tng truyn rng: Vng sinh tin dy hc tr n vi nghn ngi, sau khi mt, c di chc chn sp ch ng chn nga th ting ging sch mi khng c, nhng sau hc tr khng n lm nh th, c chiu l thng m khn lim. Mi khi m lng trng sng thng nghe ting Vng ging sch di m nh lc bnh sinh dy hc. Ngi Tu thy Vng linh d, s hi mi o m Vng ln chn sp li, t y khng

nghe ting ging sch na. Thuyt y qu qui n, khng chc ng. Nay miu ti sng Thanh Tng, huyn Siu Loi, my triu u c phong tng, cn m lng Tam huyn Gia nh, g ng bao bc, cy c um tm, dn chng quanh vng c vic n cu o u c linh ng. Ngoi ng thin l c nh th vng, gia treo bc bin bn ch Nam Giao Hc T, c nga ng th, ngi i ng u phi xung nga ci u. Bch Phng Am tin sinh, c t cho lng mt cu i th nh rng: Vit in vn tng sau Th, T. Nam giao hc t trc Lc, Mn. Cng l tuyn dng cng nghip Vng em vn ha dy cho dn vy. Xt ngi i xa hay c tn ch khng c h, nay hai huyn Siu Lai v Gia nh gn u c ch S, ri tn cng c lun, thnh ra mt c h tn, nh th thc l qu lu, cng nh ngi huyn ng An c tn Ch ng T, li ly ch T l hy m c th cng ging nh y.

Ph lc Ph Thun An, huyn Gia nh, x Tam , ng x quan vin, chc sc, k lo, vn thuc: Thng nghe nu ng c nga l mun cho c bn lu,

chn khc bia l mun khin cho khi mc nt, bi vy i xa c t ng , c bia ra , ch khng phi i nay mi c, cng t ra s tn knh vy. Hung nay c nga chm bia th khng phi l cho vui lng p mt m thi. i! vn ca sn c ni Trang sn, tm th kho c, khing tng cha o ni Nam sn, tm th chm tr, c phi l h ph u! Chnh v ch phng th m c. Nhn c nga m c bia, bia khng khc th khng th c lu di, nga khng c bng ng th khng ly g bn chc, nu khng nga khng bia, ly g tn nghim ch n miu, ngi trng vo knh s, xa gn n nc, t tm lng thnh phng s, v hin dng cng c ca Thn linh? Knh ngh: Tn vng l v Thng ng thn linh, Tng ch Nam vn, Tin t xut t lng Vn Dng nc ng L l mt nc ln, nhn trnh Mng triu, qua lng Qung Tn, qun Thng Ng ta, dn d, su i, mi n Tn Vng, ang lc vua Hong tr ngi Trung Hoa, thn ph Vng lm quan Thi th Nht Nam, khai cng trc, dn thnh v sau. Vng hun c kh tt, ni ch tin nhn, du hc Hn kinh v Dnh Chu, c nh thy nh bn lc tui tr, chuyn hc sch Xun Thu T th, gii ch thnh mt nh, ngha sch Thng th thm r, cu nghi trong gin tch u c tt cu, tp theo ci thi phong lu ca nc L, nh th cng ng gi l mt nh hc vn u bc. Th ri u khoa Hiu Lim, c b Thng th Lang, u khoa Mu ti c thng Chnh Dng Lnh (thc ra l V Dng Lnh), s nghip khoa c cng ng nn k, th cng tho v chnh tr. Kp n cui i vua Linh di sang chc Thi th Giao Chu. Nhm chc Thi th ri, rng ri bit thng dn, khim nhng i k s, gi tan b ci, chnh lnh mi ngy mt mi, ngi lm rung, k i bun c yn n lm n, xm lng ca ngai khng ng, trm cp u khng, ngi tha hng l lng u c tha nguyn. Ngi trong nc thn mn u gi bng Vng; nh nho hc lnh nn nh Vng i ng, tuy u Dung gi H Ty cng khng hn Vng c. Anh em u l Thi th chu qun, con chu lnh chc Trung Lang tng, Vng ra vo c chung trng, n ca, uy lng mun dm, danh trng ng thi,

trm mi knh phc, tuy vua V sng lp c, cng khng hn vy. Nm inh Hi, vua Hn nhn s tht bi ca Trng Tn mi cho Vng bc t th, giao y ng c binh m by qun. Nm Canh Dn, vua Ng Tn Quyn sai B Cht lm Tit S, Vng li da th nh ng Ng. Nm nay To Tho phong Long hu, sang nm Tn Quyn phong Long bin hu. Vng chng ly i mi minh chu lm qu, long nhn, tin gia lm ngon, ch lo b ci vng vng, nhn dn yn n, ang lc tam quc ch chin tranh m thnh quch nhn dn ton Vit c hng nan ninh, nu ngi khng tr th khng th c. Vng khi no vic quan nhn h, thng do chi sn thy lm vui, hoc xem xt th, thm d t ca thnh hin, pht mnh phn tin; dy d cho ngi: mi khi Vng ging sch, nhng khch tn thn ko n quanh Vng m nghe; ly l ngha m o to lng ngi, ly thi th m khai ha quc tc, khi y Long Bin mi nghe c ting n, ting hc o mo chng khc g L Trn Luy Lu ha thnh Th T, nhiu k s bi li trong. Nc An Nam c xng l Vn hin chi bang, c n o l cng thng cng u t Vng sng thy, cng n y khng nhng ch nht thi, c l lu truyn n hu th, tht l v vang thay! Xem bc th ca Vin Huy a cho Tun c th bit ngi Hn cng cn knh n, h chi ngi H i bn xe t trm m thi u. c bi ch vua Tng Thi Tng phong i Hnh, thi Bc s cng lu ting thm, khng ch Nam s chp s nghip cng c m thi vy. Sau khi Vng mt, anh linh khng tn, Lm p s m phi lui binh, thnh c cha n, Giao Chu cm m lo lp miu. Long Bin nhn

y cng dng n phng s; Trn triu nhn y m truy phong t in, hng ha i i, tt c anh ti hin ph u phi vng tay ci u trc anh danh v lit, sut nghn xa m cng tn. Ngy nay Quc triu, Hong bn vng, vn tr tin pht, vn tinh chi li, xun khp non sng, b ci vng nh u vng, x tc yn nh bn , truy ci cng khai vt thnh v th phi nh n gc n ngun, bin u chng by, heo xi tinh khit, bo p n trn, t lng k di; nu khng c k tin gic, ly ai khai ha hu nhn? chn lp cung tng, thy iu l th bit vic chnh, nghe n nhc th bit n c, ngh thu danh gio, knh ngi hin m thn k thn, vui u vui m li u li. Nay n th ti Gia nh lng Tam , ti Siu Lai lng Lng Trin, ch no c n th th dn lm ch h, quan t Gim th, n nay cng lu nm. By gi dn chng x Tam trm ngh: Miu v xy ct ngy xa, trang nghim, hng v, duy ch nga g lu nm st mn nhiu ch, km v uy nghi, lun tin chng ti sn thp li Loan gi, ngh rng g c ngy h, ch ng thi bn b, mi hi ng d ngh, lo vic khi cng, tm mua ng nguyn, c thnh nga mi, mt con mu hng, mt con mu trng, th c cng thoan, nghn vn i, miu in thm phn long trng, xun thu cng t uy nghim, dn c nh n ca thn, nc c vng bn thnh tr, m ph mc tng cho dn, linh thanh ngy thm lng ly. Nhn khc vo , lu truyn i sau: Khc thi Hong triu nin hiu Vnh Thnh nm th hai (1706), sau rm thng Mnh Thu nm Gip T, ngy tt. Tn V Khoa (1691). tam gip ng Tin s xut thn, Kinh Bc ng X, Hin St S Ty, Hin St S qun Hi Nam, lng Ch Kit,

Nguyn Hu phng son. ( Ph Thun An, huyn Gia nh, x Tam c n th S Vng. Vng ban u lm Thi th nc Vit ta, ng thnh Long Bin, sau ny lng cng xy y, n th cng dng y. Ta nhm ch n St bn qun, trn ng ngang qua n, nhn vo n lm l bi yt, va gp ang khi lng y khi cng tu b n, cc bc quan vin, ph lo n trc ta, thnh ta son bi vn bia, ta bng lng. Vn rng: S Vng dng di lng Vn Dng nc L, va l ng T vn hin nc Vit ta. Ph h trc sau, l lch gc ngn, hc vn su rng, cng vi cng to gio ha, chnh tr r rt, tr lc phc k xa, tha ngi gn, sch s chp r, khng cn phi k li bia lm g, m bia cng khng th hnh dung ht c. Cc ng lng u bo: Hang triu nin hiu Vnh tr nm u, c ban Lnh ch cho lng y lm dn Tao l, th c ng K hi khoa nht gip Tin s tam danh Quang Tin Thn Lc i phu Li B Hu Th Lang, Kinh Thun Gia Tng Cng Nguyn Ph son ri. n nm Vnh Thnh th hai, lng y c hai con nga bng ng, mt con mu hng mt con mu trng, cng c bia, vn bia do quan Kinh bc x Hin St s Ch Lnh Kit Tr Tn Tng Cng son. Nga ng y b gic cp toan mun khing i, may nh uy linh ca Vng, lp tc thu hi c t nga ng em t qua s T in. By gi nhn dn trong x hng cng tu b n th, hi ngh lc quyn ng tt theo y thc dng ngy trc, c li nga ng th

phng. Ta y cng l Kinh Bc Hin St s, nhn lng xin vn, ta cng c nh rng: theo quc s, Vng nhm chc chu hn bn mi nm, th hn chn mi tui, ng thi uy danh khng hai, knh phc trm mi, nghi v khua chung ging trng, H nhn bn xe t trm, y nhin nh cn, ch v nm lu vt c, cha c t nghi cho tn thm miu mo. Duy dng th y, ngc sc nh sng, cp c phch nc Lm h cui i Tn, Thn uy xa cm,khin nh Trn ngc t bao phong, anh kh khng tn. S d lm thn, linh sn trn tri, tri nghn xa nh mt ngy. Vy nn trong tan ci, mt d tn sng, c nga ng cho rng vn v, li khc bia lu truyn i sau, thc l nn lm. Ta knh ra tay cm bt, chp lm bi K ny. Hang triu nin hiu Cnh hng nm th bn mi (1779) thng Mnh Thu, nm K hi ngy tt. K su khoa (1769), ng Tin s xut thn, Kinh bc ng x th Hin st s, Hnh Khoa cp s trung, huyn Thanh H, lng Hong Vnh, Nguyn nh Gin hiu D Hin bi th phng son.

LCH I VNG
B CI I VNG
Xt Giao Chu K ca Triu Vng chp rng: Vng h Phng tn Hng, th tp Bin Kh Di T Trng chu ng Lm, hiu l Quan Lang (man tc nay cn). Vng gia t ho hu, sc lc dng mnh, nh c h, vt c tru; ngi em tn l Hi cng c sc mnh k d, vc c mt tng nng mi nghn cn, hay mt chic thuyn con ch nghn hc m i hn mi dm; mi lo thy vy u kinh hi. Gia nin hiu i Lch nh ng, nhn nc An Nam ta c qun

lon, anh em em nhau i tun cc p ln cn u h c c, i n u th ch y tan tc. c ch ri, Hng ci danh l C Lo, Hi cng i tn l C Lc; Vng hiu l Qun, Hi hiu l Bo, dng k hoch ca ngi ng Lm l Anh Hu em binh tun hnh my chu ng Lm, Trng Phong, thy u quy thun c; uy danh chn ng, dng ngn mun nh ly H Ph. Lc by gi quan H l Cao Chnh Bnh em binh di trng ra nh khng hn c, u phn pht bnh vng da m cht. Vng vo Ph th s by nm ri mt; dn chng mun lp em l Hi ln ni ngi. C k ph t u mc l B Ph Lc, sc c th bi sn c nh, dng lc tuyt lun, c khng theo mi lp con Vng l An, ri em qun chng Hi; Hi trnh B Ph Lc, di qua ng Chu Nham, sau y khng bit ra sao na. An tn Hng l B Ci i Vng, bi quc tc xng cha l B, m l Ci nn mi gi nh vy. An ln k v c hai nm, vua c Tng phong Triu Xng sang lm An Nam h; Xng sang n ni, trc ht sai S em nghi vt d An; An sa sang nghi v, em qun nghnh hng Triu Xng, cc thn thuc h Phng gii tn ht. Vng va mi mt hin linh, thng trong thn dn hin hnh thnh thin xa vn m phi ng trn gia c, trn c th; chng nhn trng ln thc nh m my ng sc, li nghe thy ti trc, qun huyn giao hng trn khng trung, ting h hon, ting c trng vng kiu vng ln nghe thy phn minh gia ban ngy. Phm trong p c tai nn hoc vic vui mng th p trng trong m thy c d nhn bo co trc; chng phc l thn, lp n pha ty ph m phng s, phm c vic trm cp, vic h nghi th i th t tu trc n m bi yt thn, vo

trong n m minh th, lp tc thy ha phc. Nh thng mi em l n n cu li hu u c linh ng; thn dn gp phi ma dm hay i hn; cu o lin c nh . Mi nm x n ngy t l, ngi n ng nh rng nh bin, bnh xe du nga y ng; miu mo nguy nga, hng n chng dt. Thi Ng Tin cha kin quc, Bc binh nhp khu, Tin cha lo, na m ht nhin mng thy mt ng gi u bc, y quan nghim nh, tay cm qut lng, chng gy trc, t xng tnh danh rng: - Ta lnh thn binh vn i, sn sng mai phc cc ch yu hi, cha cng tc tc tin binh chng c, c m tr, ch lo phin chi c. n khi tin binh trn Bch ng, qu thy trn khng c ting xe nga, trn y qu c i tip; tin cha ly lm l, chiu kin lp miu in, trang nghim c tng hn xa, li sm thm qut lng, c hang o, chin ng, trng i, ri lm l thi lao, con ht n lm l t; lch triu theo dn dn thnh ra c l. Hang triu nin hiu Trng hng nm u, sc phong Phu Hu i Vng. Nm th bn mi, gia thm hai ch Chng Tn, Nm Hng Long th hai mi, gia phong hai ch Sng Ngha, n by gi anh uy cng thnh, hng la khng ngt vy.

Tim bnh Phng Qun l mt ngi phi thng, tt nhin c s gp g phi thng: s gp g phi thng chnh l i ngi c ti phi thng, xem vic sc bt c h, khi mun nut sao Ngu, khin cho ngi trong chu u y phc, nu khng c ti lc hn ngi thi u c nh th?

Chnh Bnh cht ri, Vng thung dung vo thnh cm by mi ngn c, hng oai mun dm, c quyn mt phng, ha phc do tay, nghim nhin nh mt h Triu, h L vy, h phi nh Mai Hc ch chim mt chu m v c u? Tuy vn cn ni thuc, chng bao lu b mt vo tay Triu Xng, nhng k i trng phu xut sc khng chu cho bn h li gin buc, Ng Phong cho l tay c phch trong hng Th ho, vn tuy b cc, nhng gp g u hnh thng, r thc bc anh hng ho hn, phng chi chn i ni hin linh, sng Bch ng gip trn, Phu Hu, Chng Ngha, chi li Loan th, sng c vinh danh, cht lu hin hiu, ngi nh Phng B Ci cha d c nhiu c. K thn h th c B Ph Lc, tn trung th cha, con th c Phng An, bit s mnh tri, mt ci ng Lm dn dn thnh ra mt lng danh thng. Ngy nay anh ti ny n, v tt khng do Phng Cng cm l c u tin, thc l bt h. C ngi bo: ng Lm nay l Phc Lc th phi, Phng S Qun nay lm Phc thn x Mng Ph, cha bit c phi khng.

LCH I VNG
TRIU VIT VNG, L NAM
Vit Vng h Triu, tn l Quang Phc. Nam h L, tn l Pht T. Hai ng ny u l B tng ca Nam nh tin L tn l L Bn. Thi V nh Lng, huyn Thi Bnh Giao Chu ta, c L Bn gia t ho hu, li c k ti xut chng, thng c kh ging nh Tiu H, To Tham, li c Tinh Thiu giu v t chng, u v vn hc, cng

nhau qua nc Lng cu xin lm quan. Thng th B Li nh Lng tn l Thi Tn Tinh Thiu phong kh quan mi b lm mn lang Qung Dng. Thiu xu h, cng vi L Bn tr v c qun. Nhn Th s V Lm Hu l Tiu T, hnh chnh khc bo rt tht nhn tm nn dn chng m thm mu phn, L Bn lc y ang lm Gim st Cu c lin lin kt ho kit chn huyn; vi kh gii tinh nhu, h ton l Vit binh n nh ui Th s Tiu T chy v Qung Chu. Bn vo chim c chu thnh, va gp Lm Ap n cp Nht Nam; Bn sai tng Phm Tu em binh n nh Cu c c i thng, qun gic tan tnh. L Bn bn t xng l Vit Vng, t ra bch quan, i nin hiu l Thin c, quc hiu l Vn Xun. Lng nghe c tin, phong quan Th s Qung Chu Trn B Tin sang lm Th s Giao Chu. B Tin nghe L Bn xng Vng th em binh n nh, nh nhau by nm, n nm i Tng th hai, L Bn mt, cng c tm nm. Triu Quang Phc vn l ngi Chu Din, lm T tng qun ca L Bn. Qun Chu Din pha Bc c mt chic m ln, su rng khng bit c bao nhiu dm. L Bn mt ri, Quang Phc thu thp tn tt c hai vn ngi, gi hiu lnh ch huy tim n trong m, m thi ra cp doanh tri, ngy thi tim phc trong m; B Tin sai ngi do thm bit l Quang Phc, em quan n nh nhng cng khng c. Chng u suy tn Quang Phc lm D Trch Vng. Quang Phc trong m c mt nm, mt m kia thy mt con rng vng ci mng em cho m bo rng: - Ly ci mng ny cm vo trn u mu, h gic thy l t nhin u phc. Gp lc Kin Khng c vic triu B Tin v Bc, Tin lu tng l Dng Sn li gi trn, i din cho ng m hnh s.

Quang Phc sau khi c mng thn th mu lc k d, nh u thng y, li nhn B Tin v Bc mi em qun ra nh Sn; Sn c chin, va trng thy u mu mt ci thua ri cht. Quang Phc vo chim thnh Long Bin qun tr c hai x Lc Loa v V Ninh, t hiu l Nam Vit Quc Vng. ( Pht T l em h ca L Bn; Bn mt th theo anh L Bn l Thin Bo, em ba vn qun chy trn vo mi lo, B Tin tm kim khng c, Thin Bo i n u ngun sng o Giang, ng D Nng, thy ch y danh thng, th vt ph nhiu, t sn xut nhiu li rng ri, bn p thnh . i sng cng ngy cng phn thnh, tr thc cng ngy cng qung b lp thnh nc D Nng; dn chng suy tn Thin Bo lm o Lang Vng. Cha c bao lu, Thin Bo hong, v t; dn chng hi ngh suy tn Pht T lm Vng. Gp lc B Tin v Bc, Pht T bn dn binh xung min ng; t hu khuyn Pht T xng ; Pht T nghe theo ri ly hiu l Nam . Nam cng vi Vit Vng giao chin Thi Bnh nm trn, gmg gio qua li, tn n nh bay m thng ph cha quyt. Qun Nam c hi nng th, cho l Vit Vng c d thut mi thnh ha. Vit Vng cng ngh Nam l tc thuc ca L Bn bn chia nc ra m cng tr, vch bi Qun Thn lm a gii. Nam thnh Din cho con tn l Nh Lang n Vit Vng cu hn; Vit Vng cho con gi l Co Nng v vi Nh Lang, tht l ho tnh mt thit, cm st giao hi. Mt hm Nh Lang hi nh Co Nng rng: - Hai nc ngy xa l cu th, ngy nay li l thng hn, tht l thin duyn tc hp, tao ng k duyn. Trc kia hai nc giao tranh, binh c

ca ph vng em thn diu xut sc hn ph vng anh nhiu; khng hiu c ci diu thut g m nhiu k mu nh vy? Co Nng l bc n lu trm tuyn, c bit u th thi ba o, mi mt ly ci u mu mng rng em cho xem, k s u xui, v ni: - Xa nay ph vng thip hn gic l nh ci ny. Nh Lang xem xong, thm mu i ci mng rng i, bn ni vi Co Nng rng: - Anh lm ph m y lu, nay nh n song thn, chng l c lu luyn tnh chiu chn ring t m b khuyt vic thn hn phng dng, anh mun tm v vn an mi tha lng. Nhng m ng s xa xi, i v cch tr, khng d mt hm mt mai m tr li c, sum hp t m chia phi nhiu, anh tht n hn qu. Sau khi anh v nc, nu m c bin c bt ng xy ra, chc l em phi theo vng gi m i, i v phng no em nn ri lng ngng cho anh tin vic kim tm. Nh Lang v nc, em vic bch Ph vng; Nam c mng, lp tc dn binh trc nhp Vit cnh nh vo mt ch khng ngi, Vit vng khng h hay bit. n khi Vit vng c tin bo, vi vng xch u mu ra c chin i Nam nhng thn c b ot ri, tinh thn binh s khng phn chn na. Vit vng t bit khng th ch ni Nam mi dt con gi chy v phng Nam tm ch yu him trnh thn. Binh gic vn ui theo sau; n chu ph th Vng tm ngh ngi, t hu bo binh Nam n Vng s hi h to ln rng: - Hong Long thn vng sao khng gip ta? Thot thy Hong Long ch tay co vi Vng rng:

- Khng phi ai u, chnh l Co Nng con gi Vng ri lng ngng dn ng cho gic , gic bn lng khng git i cn i g na. Vng ngnh li ly gm chm u Co Nng ri xung nc ri b i. Vng gic nga chy n ca bin Tiu Nha, cng ng, li phi chy lui v hng ng n ca bin i Nha, than rng: Ta cng ri! Ht nhin, Hong long r nc thnh ng dn Vng vo, nc li nh c. Nam tin binh n , vng v khng bit i v hng no bn dn binh v. Vit vng dng nc c mi chn nm, dy t nm Tn v nin hiu i Bo th hai nh Lng n nm At Su nin hiu i Kin nm u nh Trn th mt nc. Ngi trong nc cho l linh di, lp n th ca bin i Nha. Nin hiu Trng Hng nm u, sch phong Minh o Hong . Nm th t, gia thm hai ch Khai C, nin hiu Hng Long th hai mi mt, gia phong bn ch Thnh Lit Thn V. ( Nam chim c nc ca Triu Vit Vng ri, thin qua x Lc Loa v V Ninh, phong cho ngi anh l Xng Ngp lm Thi bnh hu, gi Long Bin, phong i tng qun l L Tn nh lm An ninh hu gi thnh Din, ngi c ba mi nm, khi t nm Tn mo nin hiu i Kin th ba nh Trn n nm Nhn tut nin hiu Nhn Th th hai vua Vn nh Tu th mt; con l S Li ln ni ngi, c vi nm th b tng nh Tu l Lu Phng nh chim mt nc. Sau khi Nam hong, ngi trong nc ch no cng c lp n th, c miu ti ca bin Tiu Nha, phng An Khng, rt linh d.

Nin hiu Trng Hng nm u, sch phong Anh Lit Trng Uy Hong . Nm th bn mi, gia thm hai ch Nhn Hiu. Nm Hng Long th hai mi mt, gia tng bn ch Khm Minh Thnh V. C hai miu n nay hng la chng dt, c nhiu linh ng vy.

Tim bnh Vua tin L Nam mang ci t cch hn i, ra c ci nhc b khut ngi, nh chim ct ging thanh th Cu c, nh chp nhong Vit Nam, xng t quan, i nin hiu, dng quc hiu, nh th cng ng gi l k ho kit Nht Nam, B Tin sng Nam, ng Khut Liu lui gi, khin cho ngi i c bt mn. Pht T, Quang Phc u l b tng ca nc Vn Xun, mt bn th t Chu Din, ch c m git Dng Sn, mt bn thu thp dn chng ng D Nng, tha thi m dm lnh biu, u u Vng, th ch trng. Nhng m mt vc khng d c hai con giao, mt cy khng d u c hai con trng, bin gii tuy ct ch hng tm khng ct, ci nng Co Nng, i mng rng u mu, bc ca bin i Nha, chim c thnh i Loa, him thay s dng tm ca vua L Nam . Triu nh Trn sch phong c hai, khng chia Gip-At nhng rng xt nh tp U Linh chp th Vit Vng c phn chnh hn. Ci chuyn Long qun vch nc a Vng xung sng, hoc gi du vic t trn m hi h cho Vng chng! Mng ra ca nh Thc b i trong tay Trng Thu; mng rng ca nh Triu b i trong tay Nh Lang, trc sau nh hng ging nhau, cng bi hai nng m ui v tnh m khng hiu n c quan ca lang qun thm c. Cn nh nng M Chu du sng ging ngc, nng Co Nng ngm gin ca Tiu Nha, trong ch u minh, hoc c hoc khng, hoc may hoc ri, vic y c chng? c Khng Thnh khng

ni chuyn qui.

LCH I VNG
THIN T A CH X TC QUN (Chuyn Hu Tc)
Qun Hu Tc, dy dn trng cc ging la, t i nh Chu v sau c th lm x thn. Nc ta t n th bn ca Quc Bnh pha Nam La Thnh. Miu in tn nghim, tc gi l X n, uy linh ca Thn lc no cng hin hch. Tri qua my triu, lc no l Giao cng phi Thn vi Tri; nm no c i hn hay su keo, cng cu c linh ng. Nin hiu Trng Hng nm u, truy phong tc Hu Tc Ty Qun; n nm th t ci phong Thin T X Tc Qun. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong Thin T a Ch X Tc Qun.

Tim bnh Chp rng c cng c vi dn thi nn th, thn Hu Tc cho dn ta c cm n, cng c c g ln lao bng, nc c n th k lu lm. Nc ta gy dng c Nht Nam, xng l dng di nh An, nhang trm cng vi, thm c b s an ninh lu di nghn trm nm v sau. Nhng m Qun chng phi hiu, Thin T chng phi tn, t in nn xng l thn Hu Tc ng hu mi c r rng d hiu. Xt bc Tin nng ch no cng c th, duy nc ta mi c xng l X Tc. Triu nh L, t khi chia gii hn sng Linh Giang, ly Cu Dinh lm trng trn, trn c nn X Tc, khng chp vo kinh in. Nh Ngu Ty Ph Xun m trn Ngh An cn n hiu, gn y c mt tn hc tr, a khi hi, kho ha; quan Th Trn nh

Ngu t X Tc, l xong, bn khin tn hc tr v mt bc , n cuc ging nh l t, di v mt con ch n nhng ci xng d sau khi t xong, v su ch rng: cu hu li x tc, ngha l ch c c li cho x tc, l ch kho vy. i! Thn l bc thng minh chnh trc, t m phi l th thn c chu hng khng, hay l nh nc ming m b i? V li, trong nc khi cy la,khi gt la, cho n vic cu tr i hn su keo u cng ng Thn Nng, m l thng tn (cm mi) ch dng cc nh cha nh miu m thi, tht l tri gc. Trm ngh trong mt nm, n l Thng Tn, nn lm l Cu Phc ln, heo xi c bn cho tinh khit n n Thn, nm no c ma th ht xng cho Thn vui, chng nhng hp vi l vn hu bo, m nm c ma th trm vng khng thiu, cng t u tin. iu y nn chp lm l thng, c theo m thi hnh, ch nn cu n th mi c vy.

LCH I VNG
NH TRNG PHU NHN
S chp: B ch tn l Trc, b em tn l Nh, vn h Lc, con gi Lc tng Giao Chu ta, ngi huyn M Linh, chu Phong. B ch c g cho Thi Sch, ngi huyn Chu Din. Thi Sch l ngi c dng lc, trng ho kh, ting n nh gi, b Th s T nh thit k hm hi. B ch phn n mi cng vi em c binh trc xut T nh, cng hm Giao Chu ta. Do y, Nht Nam, Hp Ph, Cu Chn u trng gi m hng ng, lc nh hn su mi thnh Lnh Ngoi, t lp ln lm vau nc Vit, ng Chu Din mi xng l h Trng.

Lc by gi T nh chy qua Nam Hi, Quang V nh Hn nghe tin, gin m bim nh qua qun Thim Nh, sai bn M Vin Lu Long em i qun sang nh n Lng Bc, Phu Nhn c chin, nhng qu bt ch chng, phi lui v bo v Cm Kh; qun lnh ngy mt ly tn, Phu Nhn b th c phi t trn. Th nhn thng cm, lp n th phng, thng c linh ng, by gi n th huyn An Ht. Vua Anh Tng nh L, nhn tri i hn, khin thin s Tnh Gii n n cu ma, qu c ma, kh mt but ngi. Vua mng lin qua xem, ht nhin ng mng thy hai thiu n mt hoa my liu, o lc qun hng, mo , tht lng, ci nga st theo ma m chy ngang. Vua ly lm l mi hi. p rng: - Thip l ch em Nh Trng y, vng mnh Thng xung lm ma. Vua tnh dy m cm, sc phong trng tu t v, ri sm l vt n t, sai s rc v pha Bc i ni, dng n V S m th phng. Sau li thc mng cho vua xin lp n th lng C Lai, vua nghe theo, sc phong Trinh Linh Phu Nhn. Nm Trng Hng th t, phong b ch l Ch Thng phu nhn, nm Hng Long th hai mi mt, gia thm hai ch Thun Trinh. Li gia phong thm c b ch v b em hai ch Bo Thun, thng thng vn c linh ng.

Tim bnh Trung triu xa cch, quan Th Lnh tham tn, lc by gi trm trai nc Vit u l v hu ca T S Qun c.

Phu Nhn ly t cht l mt ngi v hin, mang mi th bt cng i thin. Qun thoa xng ngha, qu thc lin th ui quan Th s, chim li thnh, b ci Cu Chn, Hip Ph li thy r nh sng mt tri, h chng phi l oanh oanh lit lit mt k trng phu hay sao? T xa cho n b l m nhu, v ho lc ng, nh b L Tr nh Hn, b V Anh nh ng vn thng hiu lnh thin h, ht nt gi sm, nhng u nh nghip c ca Tin , khinh b T qun l tr con, dng oai lc ng hn k di, rt cuc cng ch l k c ti mun i. Tri li hai Phu Nhn y, em mt l on binh s, mt mai m h nm mi su thnh, d xim Bch Vit, tr mt phng nam m xng C, cng vi Triu V , L Nam khng hn khng km, khin cho i sau u tn xng l Vng. Tuy chng chu theo k hoch ca ngi mi c trn thua Cm Kh, m ci kh tng chnh i quang minh bao trm c khong tri t, khin cho ngi i thn m v hng hi thm th con g mi gy bui mai ca nh Hn, nh ng c ng lm a th t i dung quan, mc lc y y xe cho hai b hay khng? By gi miu ca An Ht huyn Phc Lc, n i nghim chnh, ngi vo chim bi u phi khi knh; ngi trong p mi khi c l rc th lm ra voi nga ht nh khi hai b ra trn, kh tng tht l oai hng. An Lng, H Li u c t nghi trng kh, miu mo trng l, hnh khch i ngang qua miu u phi lu luyn thng ngon, n c mc khch tao nhn cng qua li ngm nh dt, thc Phu Nhn l bt t vy. Gn y, c b lit ph Tro Nha, b trinh phi T B, thung dung tu ngha, ton quc ai cng tm tc khen ngi. Kh khi ca hai b ny phng khin gp a v nh Trng Vng bit u chng khi phc t M Linh m cp c Chu Din, ting vang Nht Nam m sng m h Lng Bc, lm nhng s long tri ng t vy.

LCH I VNG
HIP CHNH HU THIN TRINH LIT CHN MNH PHU NHN (Chuyn M )
Phu Nhn khng r h g, ngi nc Chim Thnh, tn l M , v vua Chim Thnh tn l S u. Triu vua Thi Tng nh L, S u khng tu chc cng, tht l phin thn, vua Thi Tng thn hnh em qun nam chinh S u by tng trn sng B Chnh, dn dn b vng s nh ph; S u t trn, cc cung phi th thip ca S u u b bt sng em v. Thuyn v n sng L Nhn, vua nghe Phu Nhn c sc p mi mt sai quan Trung s vi Phu Nhn n chu Ng thuyn. Phu Nhn khng giu c s phn ut, chi t rng: - V hu mng mi, y phc xu x, ngn ng qu ma, khng ging cc bc phi tn Trung Hoa, nay quc ph phu vong, ch nguyn c cht l tha lng, nu p bc hp loan s u long th. Ri Phu Nhn mt ly tm chn qun kn mnh li (vi tt ca Chim Thnh), nguyn ph tnh mng cho dng sng. Mt ting nh m, hnh bng m nhn cun theo dng nc mt tch. Thi Tng kinh d, t hi v cho ngi cp cu nhng khng kp na. Ch y v sau, mi khi m vng sng m, trng thanh sao sng, thng nghe c ting n b khc than, dn trong thn ly lm l mi lm n xin lp n th t; t y khng nghe c ting than khc na.

Sau vua Thi Tng ng n sng L Nhn, thuyn cho gia dng th trng thy trn b c n th. Vua ly lm l mi hi t hu; t hu em chuyn Phu nhn tu cho vua nghe. Vua ngi lng thinh hi lu mi bo rng: - Khng ng man n li c bc u trinh nh th, qu l mt hng gi phi thng, th no n cng bo Trm. m y canh ba, tri gn sng, ht nhin nghe mt trn gi thm, kh lnh but ngi, thy mt ngi n b va ly va khc rng: - Thip nghe o lm n b l tng nht nhi chung, Tin quc vng ca thip tuy chng dm cng B h tranh xung nhng cng l mt bc nam t, mt phng k ti, thip c lam d khn lc, n i thao vinh: bt hnh quc ph phu vong, thip m ngy th lng ch lo bo, nhng qun thoa yu t bit tnh lm sao? May nh hng n B h sai s a thip xung tuyn i cng chng hi din, s nguyn ca thip c tha mn ri cn c linh g m dm n y ng t? Ni on bin mt. Vua tht kinh tnh vy, thi l mt gic chim bao. Vua truyn em l vt v ru n n cng t, phong Hip Chnh Vng. V sau xa gn cu o, u c linh ng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Hip Chnh Hu Thin Phu Nhn, nm th t thm hai ch Trinh Lit. Nm Hng Long hai mi mt gia phong hai ch Chn Mnh, n nay vn cn phng s, cng thy linh ng vy.

Tim bnh Kinh Dch rng: Thy chng nhiu vng qun mt mnh. Thng thay! Thi i tht ng khinh b. Nc Chim Thnh bi tc di trng,

thn th la l, ly vi trng buc tay, n khng c a, ghi vic th dng ch mi, ton nc tng nim kinh Pht, khng hc Thi, Th, chng h bit n ngha lun thng ra th no, m Phu Nhn cng l mt hng n b, c ci hnh dung c ln nhn sa, c ci din mo hao hn nguyt thn, phng s mt v Kin vng. ang khi trn nh trn sng tan r, sn h mong manh nh si t, th m hng hi t ci vinh vn thng, b ci tnh mnh mt bui mai, khng khi c ci tit tho gi vng khun trinh. Ci kh u ut, nhng lc khi, lam ti, thng phng pht trn nh sng thuyn chi. Lng trinh, tit rn, thng gi ting vang trong gi on ma bun, n kh ai thanh hng gi gin cho sng di, nc cun, nh than nh khc, nghn xa cn vng vng bn tai. Sng L Nhn lp n, sc phong chng cht, tng Phu Nhn di sui vng chc cng chng cho ci lm vinh d. Vua Tnh Khng nh Tng i bc th, Hong hu h Vng dng ru cho T trng nc Kim l Nim Mt Hn, dn chng Trung nguyn cho vic y l s nhc. Xt thu hiu nn xng Trinh Lit th phi, n nh hai ch Dng Mnh, th rt l qu ma khng hp.

LCH I PH THN
UY MINH DNG LIT HIN TRUNG T THNH PHU HU I VNG (Chuyn L Hong)
Vng h L tn Hong, con th tm vua L Thi Tng, b m l Trinh Minh Hong Hu h L. Vng l ngi trung hiu knh cn, qu quyt sing nng, hiu l Bt lang Hong t. Nin hiu Kin Ph Hu o nm u, phng mnh thu thu chu Ngh An, lm vic vi nm, mt my lng ma thu khng nhng

lm, ni danh lm lim trc, vua rt yu mn cho hiu l Uy Minh Thi T, phong chc Tri Bn Chu Qun Dn S. Lc by gi vua Thi Tng mun nh Chim Thnh sai vng lp mt tri ring gi l tri B Ha, v c him tr kin c, bn mt o ao su, p lu cao, trong tri th t phi cho rng, c th cha c ba bn vn qun, kho tng, tin lng cung cp cho c ba nm. n lc vua Thi Tng nam chinh, qu c i tip, chm vua Chim Thnh S u trn, bt v hu, trai gi, vng bc chu bu, dng xe hng nng m ch k hng vn c. Ca khc khi hon v n hnh dinh bn chu, bit Vng c ti m ng vic cng khng thiu st iu g, chinh lnh mi ngy thm mi, bn u chc Bn L Tit Vit, gia phong tc Vng. Li sc cho Vng lp s dn mt L bn chu, cng c su Huyn, bn Trng, su mi Gip, s nh ca dn c bn vn su nghn bn trm nm mi nc, s dn c nm vn bn nghn ba trm su mi bn ngi. li vng ch h cc trng, gip trng t nay v sau ch nn t chc Thi lot, Qun gip m thi ch khng c nh trc lm xng l Thi t ch b, Vng ph ch b na. Vng li cho chu Ngh An, t gip min ni, mi lo phn nhiu cha ni thuc, nhn tu xin vi triu. C chiu u nhim cho Vng cm c Tit i tun bin, cc v t trng u phc tng ht, thu c nm chu, hai mi hai tri, nm mi su sch. Vua li chiu cho Vng c li chu a ba pha cng gii, dng bia khc chp vin cng. Kp n triu vua Thnh Tng, nm Long Thu Thi Bnh th hai. Vng nh dp c gic c l ng K, L Ph, lc tr v, c k dm vi vua Thnh Tng rng: Vng quyn chuyn chnh, t dng binh i nh dp. Vua Thnh Tng lm theo, bn gii chc ca Vng.

Vng cai tr vic chu, phm mi su nm, ting lnh cng ngy cng n xa, nhn dn tin mn, n khi nghe Vng b gii chc, dn chng ginh nhau nu xe, n nga, van khc nguyn Vng li. Mt hm Vng ang nhn ta trong ph, va c mt con chim diu hu bay vo trong mn, ging chim s s reo ln no ng, ngi nh mun ui bt; Vng bo im xem n bay u ch no. Chim diu hu bay ling trong mn ba vng ri bay ra ch Vng ngi, va bay va ku, xng n trc bng Vng ri xung thnh ra mt trang giy trng. Trong trang giy c nt ch l m, trng khng c r, dng nh rng my, Vng bo em ct i. m y trng trong gi mt, quang cnh ng yu, Vng cho mi tt c bn thn cng n thng ngon, n ca rn rp, c ru linh nh, ni ci vui v chng khc g tic ln Diu Tr. Vng ht nhin ngi nhm mt thy mt ngi tc chng su mi tui, i mo gii tri, bn o t h, tht lng, tay cm ao Thanh Long Yn Nguyt n trc mt vi cho, Vng lin hi. Tha rng: - Ti l v sao V Khc trn tri, vng lnh c Ngc Hong in an Tiu, xung triu Vng n trc in T H l ch Qun , tho mt chng Ngc ip. Vng tha li rng: - Ti l ngi lng trn mt tht, u hay lm vic trn tri c? Ri ly tay gt ao thanh long c t. Thot c trn gi u o o a n. Vng git mnh tnh li th ra l mt gic chim bao.

Vng mi thut li u ui cu chuyn con chim diu hu hm trc cho thn bng nghe. Mi ngi u bo l im tt. Tic xong, Vng vo phng ng, m y khng au m g m cht. Ngi trong chu xin lp n th phng, mi khi cu nng, o ma, u c linh ng, lm mt v i phc thn cho mt chu. Cc ni thn lc u c n th, cng u linh ng. Mi khi thin t em qun i nh k bn nghch th rc kiu Vng i trc, n ch chin a, nghe trn khng c ting binh m rm r, u c i thng c. Gia nm Nguyn Phong nh Trn, vua Thi Tng nam chinh Chim thnh, thuyn vua i mau nh gi, qu nhin c i thng. Lc khi hon v n chu, vua ng ln n, sc phong Oai Minh Dng Lit i Vng. Nm Trng Hng nm u, li cho thm hai ch Hin Trung; nm th t, gia phong hai ch T Thnh. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Phu Hu.

Tim bnh Nc ta t xa ly i Mc min lm Nam gii, Ngh An l t cc bin ca nc vy. Tri i cc quan cai tr trong ht, ht thy u ly k nam, trm hng lm ti mang; thit mc, bch n lm rng hm, t ai ly trch nhim v v, ro ngn lm gnh nng ca mnh. L Bt Lang thn lm con vua, gi ly tit vit, ng mt phng

in, khin cho nhn dn v mi r u s phc, triu ni xng khen. n lc i c s tnh cm th niu xe than khc. n lc cht c ci triu chng vng mnh ln tri. Lng dn mn cng c ca Vng, lp n th phng, th ra n hu cm ngi bit l ngn no! ang lc y su cnh qun nam chinh, ng thu, ng b u tin, Vng thung dung lm xong cc cng vic, cng t u tin li, l mt im rt kh khn. Gn y c ng Uc Trai, ng Siu Trung Cng lu trn nhng mi tm nm, m cng nghip vng v chng nghe g. duy c ng Phm Thng th v nho thn bit gim thu cho dn, nhng th trn cha c bao lu vi mt, nhn dn truy nim cng c lp n miu, Cu Dinh m th phng. Mi hay gnh nng can thnh cho cng hu khng ch chuyn nng ta vo bc v phu mnh m m thi vy.

LCH I PH THN
HIU U UY MNH ANH LIT PH TN I VNG (Chuyn L ng Trng)
Vng h L tn ng Trng, ngi huyn T Lim, mnh cao hai trng ba thc, kh cht oan dng khc ngi thng. Thiu thi lm quan huyn p, b quan c nh n, Vng than rng: - Trng chi ca i ngi nn nh chim Loan chim Phng, nht c vn l, u m cho ngi tha m, lm n l cho ngi? Vng bn chm hc, ngy thng di mi, pht minh kinh s, vo lm quan nh Tn, lm chc T l hiu u. n lc Tn Thu Hong thn tnh thin h, sai Vng em binh trn th Lm Thao th thanh danh chn ng Hung N. Thu Hong ly lm im tt. n sau, Vng gi c v lng. Thu Hong c tng ng, t

ngoi ca T m Hm cung; trong rut tng cha c vi mi ngi, mi khi s bn phng n, thm khin ngi vo trong rut lay ng pho tng; Hung N thy th kinh s cho l Hiu U cn sng, bo nhau khng dm xm phm bin gii. i c Tng nh ng, nin hiu Trinh Nguyn nm u, Triu Xng qua lm H nc An Nam ta thng qua chi lng Vng, m mng thy cng Vng ni chuyn tr dn, v ging lun sch Xun Thu t truyn, nhn Triu Xng mi hi thm nh c ca Vng hi xa, th ch thy m khi ngang tri, sng nc mnh mng, ru phong ng , xanh ri cm hoang, mt mnh nhn vn pht ph trn m c thn hoa rng. ng mi lp li n th, xng cao lu ln, ri chun b l vt em n t vng. n lc Cao Bin nh ph nc Nam Chiu, Vng thng hin linh tr thun. Cao Bin ly lm kinh d, sai th trng tu t v trng l hn xa, v chm khc tng g son thp ging nh thc m em l vt n t, t , hng ha khng khi no ht. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Anh Lit Vng, n bn nm, gia phong hai ch Dng Mnh, nm Hng Long th hai mi, gia phong Ph Tn i Vng.

Tim bnh Hng, Bng, ng, ng l bn v ti linh ca nc ta vy. Ph ng i Vng; ng Chu Thn Vng u l linh kh ho nhin, khng c th l danh trng c. L Hiu U ly tm thn cao hai trng, lm quan thng quc, gi chc Ty L, oai khip Hung N, ngi Lm Thao s oai m mn c. Sng thi ngi u hm m; cht thi nh chng qun. Tng ng t ngoi ca, c my lay chuyn ng, oai hng nh sng, ng xa m trng khin cho bn cng h rng hn phch. Sau vi trm nm li thc mng cho Triu

Xng, hin linh cho Cao Bin, ting thm oanh lit, ging nh cc v Thin Thn khng hn khng km, nh th h chng hng v lm thay! By gi miu lng Thu Hng huyn T Lim, cch pha ng thnh bn mi dm n i s, miu in trang nghim, cao ngt trn b sng. Du cho sng c v b, mun dm chy xit, vn nghim nhin ng vng khng lay. Ngay trc miu c bn ngang l con ng thng lu n kinh phi ngang qua y, mt ch hi ln, thng mi hnh nhn, cao ti t khch, chp ni nga xe qua li nh dt, m trn xa vn an n, khng xy ra nn gi sng, nhn dn u xng tng cng c ca thn. Lng Thu Hng rt ng, giu, n khi cng t, l vt long trng tinh khit, hng nm n ngy rm thng by, c ngy hi lm l i k phc, ngi n xem ng nh rng, ng s ch ba nh ca c ci quang cnh nh thnh th. L t, th nghim chnh, ngi n xem l u phi kh knn, so vi hai n Tin Du v Kim ng cng ngang hng vi nhau. Nhiu ngi n n cu t, c ngi bng con n xin Thn cho h, nhhai anh em Tit, Ngha lng Vn Canh, n xng h L h Trn tc l Thn cho h . Tp Chch Qui chp s tch ny cng ng vi y, nhng trong y c vi chuyn nh: au bng i tiu, em cho xin php thn, v dng thu ngn lim thy ma th l qui n, nn b i cng c.

LCH I PH THN
THI U TRUNG PH DNG V UY THNG CNG

(Chuyn L Thng Kit)

ng h L tn Thng Kit, ngi phng Thi Ha bn hu kinh Thng Long; thn ph tn l An Ng, lm quan n Sng Ban Lang Tng, i ny qua i kia c tp m. ng nhiu mu lc, c ti tng soi, lc nh phong t tun nh, c ting khen ra ngoi, c sung lm chc Hong Mn K Hu. i L Thi Tng hng thin ln chc Ni

Th Tnh Tri. Thnh Tng bi chc Hiu U Thi Bo. ng lm quan knh cn, hnh ng u tun theo l php, khng mt my may lm li, mng n vua trao cho Tit Vit, c i kinh l hai qun Thanh Ha v Ngh An, coi dn n nm huyn, mi lo ba ngun, nu c k nghch mnh th u cho quan Trn trng tr; duy c nc Chim Thnh nhc b chc cng, vua phi thn hnh chinh pht; ng phng lnh Tit Vit i Tng, sung chc Tin phong, bt c vua Chim Thnh l Ch C, lun c thng chc Ph Quc Thi U kim lnh chc Ch Trn Tit ng Trung Th Mn H, Thng Tr Quc Thin T Ngha Quc Ph Quc i Tng Qun Khai Quc Cng. Nhn Tng tc v, thng chc Ph Quc Thi U nhim i thn thi Anh V Chiu Thng. Trc kia ng c nghe ngi nh Tng mun em binh m qua nhm bin cnh nc ta ri gy ra chin tranh, ng lp tc tu cng vua rng: - i cho gic n m nh, bt nhc mnh nh trc i cho chng nht mt nhut kh th hay hn. Vua mi sai ng thng lnh i binh, nh ph ba chu Ung, Khm, Lim v bn tri ca Tu, bt sng ngi cng ca ci v s. Nin hiu Long Ph nm u, vua trao cho ng chc Ni Th Phn Tnh Ap Nha Hnh in Ni Ngoi Tri S. Ma ng nm y, i nh gic Din Chu l L Gic cng ph tan c. Nh Tng bo th, hm my chu Lc Lc. ng ra sc p thnh bn sng Nh Nguyt, nh ly ngun V Bnh. em qun tr v, vua rt khen thng; n lc ng mt, vua truy tng chc Nhp Ni in Tri Hiu Kim Thi U Bnh Chng Qun Quc Trng S, tc Vit Quc Cng, cp n lc mt vn nc nh, cho em l Thng Hiu k phong tc Hu. Ngi dn no ham chung ma qu, ng bng huyn hoc dn chng

th b ng trng pht sa thi kh tr phong, cho nn lc by gi c ci Dm T no th u bin ra lm hng ha ca cc v Phc thn c; nhn dn chu n su ca ng rt nhiu, nn sau khi ng cht, tu xin lp n n th phng s ng; mi khi c vic cu o thy u linh ng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Ph Quc Cng, nm th t gia phong thm hai ch Dng V. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Oai Thng, n th sum nghim, linh ng cng r rt vy.

Tim bnh L Thi U l mt quan Trung Thng Th. Tri thi ba triu, thu chung khng c t vt, phng Bc b gy c nh Tng ln, phng Nam bnh c nc Chim mnh, k ci cng nghip triu miu th ging nh L Phng Hiu, L o Thnh. Sng lm danh tng, cht lm danh thn, tht l khng ly g lm thn mt vy; ai bo trong phng quan Gim li khng c nhn vt xut sc nh th, cng nghip v i nh th! Bn sao Ta c sao Ym T, trong sch Chu L c chc T nhn, u ni v hon quan (quan gim), m nhng k che lp thng minh ca vua, ri lon chnh s triu, tri qua i nh Hn, nh ng, nh Tng, nh Nguyen, nh Minh lm mt nc, hi dn k ra khn xit, m tm c nhng hng tri gan th cha nh M Tn Lng dp lon, L K Nghip tn trung th thc l rt him. Nc Vit ta t i nh L nh Trn v trc cha c nghe ci nn quan Gim; nh L trung hng v sau hon quan c k ngi trn liu ban, cc quan vn v u xu ph trc ca, sng thi kt ng phn bi cng l, cht thi vin l sc phong Vng tc. M m snh vi Sn lng, nh ca ln hn Vng ph, nhng ai trng thy u cng

cm gan. Ch duy bit phng vic cng nh Hong Ng Phc, em lng knh cn th vua, ly iu nghim minh sa tr k di, thng thng lnh i qun i nh dp, bnh c ci lon Nguyn Cht, Nguyn Cu, gic trng thy bng c bo nhau l c ca Mc Nha Tng Cng ri em nhau trnh i, oai c phc ngi xa nh th, cng nghip rng triu, vang c mi r, mi khi ch miu ng bn vic chnh s, sng sut qu quyt, nghim nhin c phong th i thn. Nm Gip Ng, ng lm Thng tng, em qun qua sng Linh Giang, bt c ph tng ca gic, vo trong m vi vn hng binh nh l vo ci khng ngi, thu ho khng phm, chung c khng di, nu khng c tr dng hn ngi th u c nh th? Nhn s H Nam n nay vn cn thng mn m truy tng n tc i Vng, i Chiu Thng nm u, c t chiu tc ot Vng tc ca cc v hon quan, duy Vip Cng c nhng cu m thi, cng l cng lun ca thin h ch khng phi ring ca Bng Lnh vy. Than i! Nht Nam lp quc trn di vi nghn trm nm, tm nhng k danh thn trong hng quan Ni Th, s xanh i i ghi c nh Vit Cng Vip Cng th c my ngi u?

LCH I PH THN
BO QUC TRN LINH NH BANG QUC THNH HONG I VNG (Chuyn T Lch)
Xt S, Giao Chu K v truyn Bo Cc th Vng vn h T, tn Lch, lm quan Lnh Long ; Vng vn Long , lng trn b sng nh, gia t khng ho ph lm, t gia ly s hiu lm trng, ba i nhn nhng nhau khng ring bit.

Thi nh Tn th u Hiu Lim, c li chiu biu dng mn l ca Vng, gp nm mt ma thiu n, chiu ong la kho cho Vng, ly tn Vng l T Lch t tn thn. Thi vua Mc Tng nh ng, nm Trng Khnh th hai, quan H L Nguyn H thy ngoi ca bc thnh Long Bin c dng nc chy ngc, a th kh quan mi tm ch cao ro di Ph L n; quy ch tr liu l ca kp tng i, bn hng vy trn, nh ca san st, y l c trch ca Vng lc sinh thi vy. Nhn c hi y, quan H tit tru t ru, mi tt c cc k lo hng thn n n ung, ri thut chuyn mun tu xin phng Vng lm thnh hong th trn di mt lng, mu tnh bn bc vi nhau rt l tha thip. Khi y bn tnh vic khi cng lm n th, chng bao lu n th lm xong th l mt to n ln, nguy nga trng l; ngy khnh thnh, trm iu ma u c, n ch vang tri. t bi ngi m p, ngi bi c m long trng, c phi vy khng? m y, Nguyn H ang yn lng nm bn ca s, ht nhin mt trn thanh phong o o thi n, vi cun ct bay, rm lay n ng, c mt ngi ci mt con hu trng t trn khng chy xung, my ru bc ph, o xim sc s, ni vi Nguyn H rng: - Mng c S qun u cho ta ch thnh, nu S qun c gio ha c dn trong thnh cho ht lng ht sc th mi sung c nhim v ca quan th mc, mi xng vi trch nhim ca mt bc tun lng. Nguyn H vi t xin vng, hi n h tn th khng p. Ht nhin tnh dy mi hay l mng. Kp n lc Cao Bin xy thnh i La, nghe Vng linh d, lp tc

em l in t bi chc Ph Thnh Hong Thn Qun. Thi L Thi T di thng mng thy mt ng u bc, phng pht ng trc b rng, ci u ly hai hy h vn tu. Vua ly lm l, hi tnh danh th ng tu r lai lch nh th. Vua ci bo rng: - Tn thn cng gi c hng la trm nm hay sao? ng lin p: - Mong mun hong nh Thi Sn bn thch, thnh th v cng, trong triu ngoi qun thi ha, bn thn khng ch hng ha mt trm nm m thi. Vua tnh dy, khin quan Thi chc em ru n t, phong lm Quc Thng Long Thnh Hong i Vng. Dn c cu o hoc th nguyn iu g, lp tc thy ha phc linh ng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong hai ch Bo Quc; nm th t, gia phong hai ch Hin Linh, nm Long Hng th hai mi mt, gia phong hai ch nh Bang.

Tim bnh Ci c ca qu thn rt l thnh vy. Tuy rt ti m rt sng, rt kn m rt h. Cho nn bo rng: thng minh, chnh trc gi l Thn, khng nn ly thc tc m o lng c. Xem nh vic linh d ca T Vng h chng nn s hay sao? i! Vng vn con nh dng di trm anh, ch vo ni bin bi, tu nh ly c, hiu ha lng ging, ln nh tha thip, gn xa vui

vy; ch nh nt tt hiu m u c khoa hiu lim, c li chiu ch khen thng, nh ngho ly s thanh bch gi mnh, ch tho ngy thng, hn k tm thng gp bi. Tuy sinh tin c ci vinh danh nc Bc chiu nu, sau khi cht anh linh phi thng khng mt. Ban u bo mng cho Nguyn H m i cao, gc rng t mng n, k li bo vo trong mt L m mun dm cn nhc, mt hng phng chiu xung Thin th, mun th ting linh khng dt, th so vi cc ngi sng lm chc Khanh Tng, cht c vua bao phong, h chng phi trong kh m c d, trong d m c kh hay sao?

LCH I PH THN
HNG KHNH KHUNG QUC TRUNG V T TR I VNG (Chuyn Phm C Lng)

Xt S k: Vng h Phm tn l C Lng. Thi vua Thi Tng nh L, nhn ph H c nhiu nghi n, quan s s khng th quyt nh c. Vua mun lp n th thn, cu nhng v thn no anh linh hin hch, c thnh tch r rt trn hon cho nhng k gian t n n bi yt thn khng dm man tr. Vua mi tm gi trai gii, thit n t hng trnh co vi Thng . m y Thi tng mng thy mt vin S gi o , phng lnh ch ca Thng , sc t Phm C Lng lm H Ph Ngc Tung Manh Ch. Vua hi li rng: - Th th l ngi no, hin gi chc g triu ta?

S gi ni: - ng y l quan Thi u triu vua L i Hnh y; lm ti th tn trung bo quc, ch th l mt by ti ca x tc; ng l ngi ngay thng d di, c ng gi sinh; sau khi mt, Thng xt hi th trong trng khng c mt li no, hin b chc Nam To Cuc Trung Tuy L Lc Quan. Hi n nhn duyn i trc, c iu g lm li khng th u tha rng: - ng y ng l mt ngi tt lnh, chu ni quan Chu Mc V An l Phm Chim, con quan Tham Chnh l Phm Man; em quan U l Phm Dt, Phm Chim gip Ng Tin Cha c cng khai quc, phong chc ng Gip Tng Qun; Phm Man gip Nam Tn Vng lm quan Tham Chnh H; Phm Dt gip vua inh Tin Hong v vua L i Hnh rt nhit lit, lm quan Thng Qun Hiu; C Lng gip nh inh sau v nh L, c cng t mnh, lm chc Ch Huy S, h gi qua nam nh Chim Thnh chm c u vua gic, c phong Thi U. Ph t huynh i ny qua i khc u c ting khen. Vua Thi Tng rt ly lm phi, bn phong tc Hong Chnh i Vng, sau i li l Hng Thnh i Vng. m y, vua mng thy Vng i m, mc o, ai lng, ro bc n ly trc long tr. Vua ly lm l sai quan vn thn chm lm bi k chp tch l. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong hai ch Khung Quc, nm th t gia phong hai ch Trung V. Nm Trung Hng th hai mi mt, gia phong hai ch T Tr.

Tim bnh

Nhng nh ngc, nh lao i xa, u th ng Cao Dao, bi v ong Cao Dao ly ti nng ca mt ngi by ti thnh trit lm chc S s, th ci c khoan gin, gi ci chc don minh, trm h hp trung, bn phng gi ng; hnh vin th ng, c hnh pht nhng cu ng cho c hnh pht vy, ng Phm Nh Nam cn ly lm cong hay thng, nghe mnh tri th t c ch g? ng Phm Thi U ngi ra th no m cng nhin dm lm Minh Ch ch ngc tht? K v gia th th chm ni i Ng, Tn, ci nga triu inh, L, th c khc g bn tu thi lp cng danh? Lm quan vi nh inh ri tr v nh L, nay li lm ti nh L, nu i by gi c ci kin bt trung bt hiu, qu n cng nh th ng c x hay khng, hay l khng x? Truyn c ni rng: Mnh khng c iu li mi ch ngi c. ng Minh Ch nu c linh thing, v tt dm ni rng: x kin ta cng nh ngi vy! Ngi i sau c bi th rng: Vi nn tm hng mng xch y. Bo cho Thi U gi Hnh Ty, Nam To trong cuc tri T Lc; U gia n qu S s Hng thnh qu sn nu hin d,

Vn quan khc chp hy k. Nghn thu tra n inh, L n, Minh Ch khn b x l g?

LCH I PH THN
THNG KHUNG QUC T THNH VNG (Chuyn L Phng Hiu)
Vng h L tn Phng Hiu, ngi lng Bang Sn (c ch gi l Bng Sn, by gi l x Dng Sn, huyn Hong Ha) ph Thanh Ha (nay l tnh Thanh Ha). C ngi bo Vng l chu nh Phin Hu nh; Vng thn hnh cao i, k v, my ru di v rm, sc mnh hn ngi. Thi ng cn nhc qun, c k nh giu Lng Giang mn ngi c sc mnh ginh rung Vng ly tay nh c khm trc m nh khng mt ngi no dm chng c. Sch Vit s B Di c chp: thiu thi, Vng hng dng chai lng C Bi v m X tranh nhau a gii, dng n gm gio nh nhau. Vng xn tay o bo ngi lng C Bi rng: - Ch mt mnh ta c th ch hng vn a. Cc ph lo c mng mi dn nhiu cm ru mi Vng n ung no say. Vng n rt kho, cm dng n ba mi ni ng mi no, ru ung nhiu khng k c. Ngy y, cc bc ph lo khon i Vng n ung no say ri, lp tc ra khiu chin vi ngi lng m X. Hai thn gip chin, Vng xng mnh n trc, nh c gc cy, gi tay ch huy n ch no thi ch y b tan tnh; chng b thng rt ng,

ngi lng m X c kinh, tr rung li cho lng C Bi. L Thi T tuyn m hng ngi dng lc sung vo qun Tc V Cm Bnh; Vng ra ng m u tin, cn lao c lc, rt hp lng vua nn c thng chc V V Tng qun, cng vi m Thn, Quch Thnh Dt, L Huyn S ngang hng. Thi T bng, Thi Tng phng di chiu tc v, Dc Thnh, V c, ng Chinh ba vng u em binh n mu phn, em v binh ca doanh mnh ko thng n i Ni, chia ca tranh nhau vo trc, nh nhau hn lon; s th cng bc, Thi Tng hong s, khng bit tnh lm sao bn u mnh i s cho Vng, bo rng: - Trm nay tin thi lng nan, cho php Khanh c tin nghi hnh s. Vng phng mnh em v binh trong cung ph ko ra ca cung i ni gip chin, qun lnh hai bn gip nhau, thng ph cha quyt; Vng phn n tut gm n ca Qung Dng, ln ting bo V c Vng rng: - Bn Vng dm d Thn kh, mit th T qun, trn th vong n tin , di li bi ngha thn t, thn l Phng Hiu xin em gm n hin. Ni on, chm ngay chn nga V c Vng. V c Vng gic nga mun n nh nhng nga qu, b Vng chm u. Binh ba ph thua chy, quan qun ui git khng cn mt mng, duy ch ng Chnh Vng, Dc Thnh Vng mt mnh thot nn. Vng tr v tu tip trc linh cu vua Thi T, v n in Cn Nguyn bo tin thng li.

Thi Tng u lo v bo rng: - Ta s d i c nghip c ca tin , ton c di th ca cha m, u nh sc ca khanh. Ta thng c s nh ng, thy Ut Tr Knh c gip nn vua, t bo nhn thn i sau khng ai snh kp, by gi khanh y trung dng li vt qu Knh c xa lm. Vng li khc m than rng: - B h c cm tri t, oai dy bin thu, triu ni trong ngoi theo gi m lt, cc Vng manh tm d , qu thn trn di u c th git c c, bn thn c sc g u? Vua bn phong cho lm Thng Thng Tng Qun, phong tc Hu. n gia nm Thin Cm Thnh V, Thi Tng nam chinh Chim Thnh, Vng lnh chc tin phong i ph binh gic, ting dy nc Phin. Sau khi khi hon, vua nh cng hnh thng, chiu ly hn nghn mu cng in ni Bng Sn, cp cho Vng lm t in, min cho thu la chc ao. S chp: Sau khi bnh Chim v, Phng Hiu khng mun tc thng, ch nguyn vua cho php ng trn ni Bng Sn, qung ai ao mt ci, h ao cm n ch no th cho lm bit nghip n y. Vua nghe li, Vng mi tro ln chp ni Bng Sn, xch dao nm mt ci, dao i xa hn mi dm, cm vo a phn lng a M. Vua lin y cho Vng tha thu chc ao. Cho nn chu Ai v sau c rung thng cng, u gi l rung chc ao, l do t Vng lm trc vy. Vng tn trung th cha, bit c iu g l ni ht; i chinh pht ch no cng thng ch. Vng c by mi by tui mi cht; th nhn truy nim cng c, lp miu th lm Phc Thn; thn dn cu o lp tc thy linh ng.

Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Thng Vng, nm th t gia phong hai ch Khung Quc. Nm Hng Ln th hai mi mt, gia phong hai ch T Thnh, n nay miu v nguy nga, hng ha khng dt.

Tim bnh Vng sinh ra dnh d, m sn k ti, sc mnh hn ngi, thy trong S chp tng cha d c my ngi snh kp. Xem ci sc mnh lc tui tr, la gt ba mu m ch gnh mt gnh, ba cm hai mi ngi n m ch n mt ba th ci d lc ca Vng ra lm sao! Nc ta c L Quang H n nhiu v sc mnh, c th so snh vi Vng nh anh em. Cng nghip ca Vng chp s nh L, thi gii hn Ut Tr Knh c vy. Vng sinh tin c in t Bng Sn, nu ln mt s gp g khng i no c, tha thu chc ao, mng i vinh sng, n lc cht th c chiu phong Phc Thn, d linh mun i bt h, miu mo trng tn, tn tui rc r trong t in. Kinh th ni rng: Cng ln thng ln, h chng phi th ru! By gi lng Tin Phong, lng Bch Hc thn dn u c phng t, hoc gi thi p ca Vng ang cn di tch chng?

LCH I PH THN
THI U TRUNG TU V LNG CNG (Chuyn Mc Thn)
Xt S k v i truyn: ng h Mc tn Thn, ly vic chi li bt c lm ngh sinh nhai.

Thi xa L Thi Tng c quan Thi s L Vn Thnh nui c mt ngi gia n ngi i L, gii v thut ch o, hay bin ha my m, khin ngi thc ha ra hnh beo, cp. Vn Thnh d dnh n m hc c thut y ri thit k git a y i, mu tnh vic tim ngi vua. Mt hm vua Nhn Tng ng ra Dm m xem c; thuyn rng thung dung, mi cho khoan nht, ln chi trn h rt vui v, ht nhin thy my ko n trn mt h m mt, i din khng trng thy nhau, vng nghe ting cc cho vn vt lt m tin n, thp thong c mt con h ln ang h mm nhe rng nh mun cn, vua trng thy c kinh. Lc by gi Mc Thn ang vung li bt c, trng thy r rng mi ni vic gp ri, lp tc vung li chp bt c con h ln, li ha ra l L Vn Thinh. Vua truyn ly giy st tri li, ci g giam vo, ri y ln thng lu sng Thao. Vua khen Mc Thn c i cng bo h, phong ng lm U Tng Qun, quan giai ln ln ti Ph Quc Tng Qun. ng mt, vua tng chc Thi U, dng t ng v tc tng ng m phng s. n th ng rt linh d, c con mng x trong l ct n, mi khi n ngy sc vng c k t l, n t di tng b ln, khoanh trn m nm; nhn dn vng lai chng ly g lm kinh hi, nhng ngi no t u m vo trong n th lin b n cn; m ti, n li chui xung l ct m . n nay, t v thm trang nghim, thn dn phng lm Phc thn. Nin hiu Trng Hng nm th t, sc phong Trung Tu Cng. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch V Lng.

Tim bnh H ny i nh Hn gi l h Lng Bc; i nh L, nh Trn gi

l h Dm m. Triu L trnh tn hu vua i ra l Ty H, mt m nc ln thnh i La vy. mi khi n ma thu, nc lt rt th nc h trong xanh, cng vi tri mt sc; ri cc triu u ly h y lm ni du ngon. ang khi m php y tri, long nhan tht sc, du cho c nghn c xe, mun tht nga, cng kh b i ph. Mc Lang ch l mt ngi k chi, i vi quc gia cha tng c hng mt chc quan nh, mt ht lng kho, m n khi Thin t lm nn th hng hi chng ngh n mnh, bt h mnh gia sng to, qut m yu m ti, khin cho ng vua c d tng, di trn c hai ch tht tinh, c d o tr mt phng nam by mi nm, th cng kh ca ng bit chng no vy. Ly t cch mt k giang h nhn tn, sinh sng bng ngh chi li, mt mai t ch thn qu ln ch miu ng, ng ci ti nn m i mo hin min. Sng th lm quan Thi U, cht th c phong Phc Thn, h chng phi rng my gp hi, c nc vy duyn, nghn nm mt th, vua sng ti ngay hay sao? Nn chi khut phc c con mng x ln gc i th, sng chu ti ngh th cng chng ly g lm l vy. Nay miu trong ht huyn Qung c, phng Vng Th, n th chnh tc, th sum nghim, cng vi n Kim Ngu phng Ty H i din. Triu nh L vn quc t, gn y c Phm Tin S ng Bnh, son tho li Sc gia phong, c cu: Vi li dy trong h, ha h, k gian thn nt c. Qut my m trn nh, ci rng, v thin t m my, truyn nhau ly lm mt cu hay, nhng cng ch chp vic thc m thi. L Vn Thnh ti nn x trm, vua li tha m ch pht lu, chnh hnh nh th tht l lm li. Ngi i sau c bi th rng:

Qung li ri hay bt h thn. Trong ngi chng s a gian nhn. Nghn tng m c ngang thuyn qut; Mt ch hm yu dc mi vn. Ting sng mun i ho dng khi; Cng u mt th vng minh qun. n nay di miu cn oanh lit. Hng ha nghn thu thng ng thn.

LCH I PH THN
1. KHC CH THIN HU TR THUN I VNG 2. UY CH DNG CM HIN THNG I VNG

(Chuyn Trng Hng v Trng Ht)

Xt S k ca Thin chp th hai Vng l hai anh em. Thi Nam Tn Vng nh Ng i nh gic L Huy Long Chu, ng qun ca Ph Lan, m ng mng thy hai ngi y quan k v, din mo khi ng, n ra mt vua v tha rng:

- Bn nghch tc honh hnh lu lm, chng ti xin tng qun tr chin. Vua ly lm l, hi rng: - Bn khanh l ngi no. C ny cha h bit mt; c lng thng cm th nn cho bit tnh danh. Hai ngi u sp xung ly, tha rng: - Bn thn l anh em, vn ngi Ph Lan, nguyn h Trng, anh tn l Hng, em tn l Ht, u lm tng ca Vit Vng. Vit Vng b L Nam nh bi, Nam em l vt n rc bn thn c mun cho lm quan. Bn thn tha li rng: Ti trung chng th hai vua, gi trinh chng i hai chng, hung h ngi l ngi bi ngha m cn mun khut ci tit bt di dch ny ? Mi trn vo ni Ph Long; Nam nhiu ln cho ngi n truy n khng c, mi treo ngn vng cu ngi bt. Bn thn khng cn ng tin thi nn u ung thuc c m qua i. Thng thng bn thn v ti cht chng phi mnh, sc b chc Than H Long Qun Ph S, tun hai sng V Bnh v Lng Giang n tn trn ngun, hiu l Thn Giang Ph S. Trc kia Tin Cha trong chin dch Bch ng, bn thn hiu lc tr thun. Vua tnh dy, bo em c ru n in t, khn rng: - Qu c anh linh, hy ph tr chin dch ny, nu c thng li, tc th dng miu v phong tc, hng ha i i. Vua mi tin qun vy ni Cn Ln, gic th him tr, khng ai c th vn tro m ln c. ng n lu qu, qun s u c tr tm. m y vua mng thy hai Vng c binh, b ng lin thuc u c mt my nh qu thn c, hng ng rt nghim, b lc rt chnh t hi ti ca Ph

Lan. Binh ng anh ng t sng V Bnh n sng Nh Nguyt tin n u ngun sng Ph Lng; Binh ng em i t men sng Lng Giang vo sng Nam Bnh. Vua tnh dy bo vi t hu, qu nhin trn y c ton thng. Bnh xong gic Ty Long, vua sai S chia ch lp n th, u phong lm Phc Thn mt phng, chiu phong anh l i ng Giang H Quc Thn Vng, lp n ca sng Nh Nguyt. Cn em l Tiu ng Giang H Quc Thn Vng, lp n ca sng Nam Bnh. Thi vua Nhn Tng nh L, binh Tng nam xm ko n bin cnh; vua sai Thi u L Thng Kit da b sng ng c c th. Mt m kia qun s nghe trong n c ting ngm to rng: Sng ni nh Nam Nam Phn minh tri nh ti thin th. C sao nghch l sang xm phm? Bn chng ri y s bi h. Qu nhin qun Tng cha nh tan r. Thn mng r rng, my lng si tc chng sai. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Nh Nguyt Khc ch i Vng, nm th t gia phong Thin Hu Dng Cm.

Tim bnh Hn thua c mt l mt l m cng l mt th vy. im lnh, im xu l kh vy. l th u th kh cng theo m gy nn, nn khi h Tr B sp mt th thn Hoc Sn ly th tre trao cho Trng T, mi Khit an sp b dit th thn Ap Giang ly u lu trao cho Hong Nhan, chng qu l ci l v s phc ca k thin, ci ha ca k dm. Hai h Trng y l ti Vit Vng, khng chu khut phc vua Nam , ci kh trung ngha ho nhin thng phng pht khong tri t, khng nn ly t lng my vt m bn lun vy. Sng lm danh tng, cht l danh thn, cho vua Tn Vng nm thy m gic Cn Ln ph tan, ngm bi th Nam Quc m qun nh Tng khng b nh t tan v, ly s bo ng nh th, phong lm Phc Thn, hng c cng vi nghn xa, i n vinh phong tng cu trng, hai n th ngy nay vn cn, ngi hai bn sng u trnh tn hu, gi ht bng xng. Tinh anh y dy, nghn trm nm vn thng nh mt ngy, khin cho ng thi, nhng k cam lng u gic, mu cu ph qu mt thi, u c tri thm mun i, khin cho ngi ta thn m m hng hi ln nh hai Vng ny vy.

LCH I PH THN
CHNG AN MINH NG HU QUC CNG (Chuyn L Phc Man)
Xt S Thin chp rng: Vng h L tn Phc Man. Vua L Thi T i tun phng n sng S B u, thy giang sn t kh, phong cnh thng du, nh vua tm thn cm hng, mi rt ly ru xung trng giang, vi rng: - Trm xem ch ny non xanh nc bic khc hn mi ni, nu c nhn kit u linh, xin hng.

m y vua mng thy mt d nhn cao i, mt h ru rng, y phc trang nghim, cn hi t chnh, n trc nh vua ci u ly hai ly m tu rng: - Thn vn l ngi lng ny, h L tn Phc Man, gip L Nam lm Tng qun, nh s trung lit c vua bit tn, mi sai trn th hai gii sn h ng v ng Lm, mi lo u s khng dm phm bin, mt phng yn n. n lc cht, Thng thng k trung nn cho gi chc nh c. Nay thn xin k mt vi chuyn B h nghe th. Thi vua Tng Vng nh ng, thn thng em qu binh theo Khu Ha ph c nghch tc l Nnh Trng Chn ca Gip Sn, thi vua Tc Tng li ph c gic i Thc Ba T ca Thn Thch, thi vua i Tng li ph gic Cn Ln B Chu Din. Cao Vng ph nc Nam Chiu; Ng Tin Cha ph nc Nam Hn, vua L i Hnh ph Tng Binh, mi ln xut binh chinh pht, thn trn khng em qu binh m tr, thy u c cng. Thn li thng thng sut qun binh qu thn, vng theo mnh Thin ph gic Chim Thnh trn Gip Sn. n khi thn mnh mt, u linh khng tn, thn dn knh mn, li s khng ai phng th, mi lo n cp bc, nhn lp n th phng; bi vy, thn thng phng pht khong tri my, phm gp khi c dng binh, thn trn khng m h, nghch l nhp khu th u hn ng c. By gi gp B h loan gi quang lm, thn xin n bi yt. Ni on, ngm bn cu th rng: Thin h ton mng mui Hy tm n thanh danh, Gia tri nu nht, nguyt,

Quang diu y chn hnh. Ngm xong lin bin mt; vua cha kp i p, ht nhin tnh dy, ni li vi t hu; quan Ng s i Phu Lng Vn Nhm ni: - l li thn mun hin linh lp hnh tng. Vua sai ngi xin keo, qu nhin lp ng. Vua sc cho ngi trong chu lp n th, tc tng thn y nh trng thy trong mng, miu mo sum lit, lm Phc thn mt phng. Trong thi Nguyn Phong, Tht t nhp khu, n bin cnh th nga qu khng tin c; thn dn bit c sc thn m tr mi em dn chng ra c chin, chm c u gic rt nhiu; gic thua chy tn lon, khng dm tr li dm d b ci na. Khu tc bnh xong, sch phong Chng An Nam Quc Cng, chiu cho thn y i tn l H X Chng An. Nin hiu Trng Hng nm u, gic Bc li vo n cp, my ch khc u b t chy c, duy c p ny nh c phng h, mt my lng ma thu cng khng b phm ti. Gic bnh xong, sc phong Chng An Vng, nm th t gia phong hai ch Minh ng, nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch T Quc, cng ngy cng thm linh ng vy.

Tim bnh Ci kh tinh hoa ca sng ni, kt li ha ra vng ngc chu bu, nh ngc bch Lam in, ngc chu D Quang, vn l c ting qu gi xa nay. Cn n nh con ngi cng th, thin nhn qun t l tinh

hoa ca ci kh y. Sng S B u, sn k thu t, ngi ti t linh, L Tng qun thc l vun c y, kp n lc th vua Nam lm Tng qun, oai nghim lm ro ngn cho hai x ng v ng Lm. Thn ci ui sao C, quanh vng bit ting, ci kh anh sn thng t li, ci cng v lit thm k. Ph Trng Chn Gip Sn, git B Chu Din, bnh nc Nam Chiu, nh nc Nam Hn, ui binh nh Tng, Thn chc khng ni di ta vy. Trong bi th, li du dng, qu tnh tn danh, khng mun ni vi thn dn khch tc, dng n c tng, dung mo tn nghim, k ch dn mng u knh ngng. Xem nh r Tht t rt mnh, mang cung n u, t d n nh Liu H, nh Kim, nh Tng cc nc ln y cng u trng gi m xp gm gio, hung chi chng ko sang Nam nh gi cun my n, sm go chp nhong, th m ng ly sc thn lui c binh gic, khin cho nhn dn c n yn yn nh xa. ch bnh nguyn h c cng c vi dn th c phng s, th th cng c ca ng bit chng no vy. Miu nay lng C S huyn An Phng, ch rt chnh, l b rc r, mi nm l nghinh yt c xng ht, lm mt cnh i hi sng Ht Giang, triu trc i no dn cng uc tha thu, i vi n Ph ng, n Bch ng cng ngang hng nhau, rt l thnh vng. Tc truyn rng ng tin s lng Ninh X tn l Nguuyn Mi trn tnh Sn Ty thng phng mng em l n cng, ng li trong n lng C S, mng thy mt ngi n b eo ngc, mo vng, o gm, giy thu, xim la, c ci dng iu hoa ghen nguyt thn, ci nhan sc mt ngc da hng, tay cm mt nhnh hoa mai phe phy n trc ch ngi, gi thanh mt mt, hng kh ngt ngi; ngi n b y tha rng: - T khi lang qun thip i vng, trng h vng v mt mnh khng ngi sn sc, nay Tn gi n y, n th khng ly g lm quang khit. S qun c lng tt, xin nh trng tu li cho.

Nguyn Mi hi li rng: - Vy ch lang qun tn h l g? Nng ni: - Lang qun thip tn l L Tng qun, kim sinh tc l ng tin s lng Thanh Mai tn l L Anh Tun, hin nay ang i s Tu, xin trnh S quan r. Ht nhin gi ng lan can, Nguyn Mi tnh dy, th ra l mt gic mng k vng, mi em cu chuyn trong mng thut li cho ngi lng nghe, v bo sa sang n th li cho t t. Khi i s v, L Anh Tun thng qua li nh Nguyn Mi i li tr chuyn. Nguyn Mi gi ngi nh n ch L Anh Tun m bo rng: - ng ny l Chng An Vng n C S . L Cng gii vn hc, lm quan n Thng th, quyn th lng ly. Tuy l chuyn mng mi cha dm tin chc, nhng qua li thm kn, i khi cng h mi manh. ng Phm Trng Ym vi o nhn Cn Ln i trc, ng Ph Bt vi thy cha Xung H Qun cng phng pht ging nh vy.

PH LC S TCH N TH THN X AN S

Xt i Vit Ngoi S chp rng: Gia Thng i Vng vn l

ngi lng C S (sau i ra An S). Lc by gi thin h lon ly, k ho kit du h du tn trnh nn. Th nh, i Vng phong t hn ngi, ti ngh xut chng, nht l ci nga bn cung li l s trng, rt c uy c, sc mnh voi cng chu thua; n khi th L Nam (ng thi vi vua Lng V bn Tu) vua trng thy ngi kh v hin ngang, tht l mt bc i trng phu, c th ng ni mt phng, mi bo vng theo qun ng; Vng hng lp c nhiu k cng. Sau vua cho mt ci ng l t bin vin him tr, nu khng phi l tay Vng th chng ai tr ni, ri phong cho Vng chc i tng qun, bo qua trn th ; mi khi c hiu lnh ca Vng ra thi cc k hng c trn xa, gic cp u n u hng, nhn dn c an c lc nghip, trong ci yn n, gi tr u mn i n c ca Vng. Kp n lc nc Lm Ap (tc l Chim Thnh) vo n cp chu Cu c, bin th co cp, triu nh bn k xut chinh, cc quan u ni rng: - Khng c quan Tng qun ng th khng th nh bi gic y c. Vua mi tuyn chin triu Vng thng sut cc tng lnh i nh, i ph qun Lm Ap Cu c. Tin thng trn v n kinh , vua thn thng giy lu ri bo quan th thn rng: - Gp n r quanh t cng mi bit c dng sc, nay quan ng tng qun ch bn vi mi tn m c ph c gic mnh, thc l k ho kit Sn Ty, nhng bc can thnh i xa cng chng ly g lm hn c, nn phi c trng thng mi xng cng lao.

Vua mi lc nhng cng phc bin, t tnh l h L, g mt v Cng cha tc l L Nng v thng ln chc Thi U. T y n sng cng ngy cng thm, li khin lm chc Tham h ph nghi, gim th c trm quan. Quan L Thi u thin t trung hu, tnh vn thanh lim, mi khi c kin ngh iu g th chuyn lo ngay thng, trong triu nu c ai li, trc mt th bt b, gia triu th can gin chng dung tha mt ai, c n nhng k quyn qu xin v vic ring. Ting tm lng ly, trong ngoi u gi l Phc Man Tng cng, knh mn ngi c c. Lc by gi vua Nam ch tm vic bin phng, khin quan Thiu u ra trn ng Lm, binh quyn tay, uy lnh xa khp, lm lng bi trn sa mc, lm tiu tan lng s hi chin tranh. No ng tri chn nghip nh L, gi a binh nh Lng n, nm At Su th hai, Trn B Tin em binh i nh qun Chu Din, sng T Lch, ln lt dp yn. Nm inh Mo th t (nm u vua Lng Vn Tr), binh nh Lng tha thng, i n u l ch khng c ngi. Vua ti triu L u tht sc, tan r nh ngi v t l, chng bit tnh lm sao, toan mun triu Thi u. Thi u ng Khut Liu, nghe c tin y, ngm ngi than th, lng trung kch thch, mi sai ngi cn th cc ni yu hi ca dinh n. Ht nhin, ang m la chy rc c bn mt, y ng binh Lng bc gn n trc sn, mi hay lng ngi nham him, mnh tri khn lng. Vng bn em gia tng nh thot vng vy tnh b khi phc. Nhng t cng ng xa, t lui khng ng, Thi u nh phi ch tri vch t, thn nhin ung thuc t tn. Ngi nh

phng linh cu a v bn H M (tc nay l cha Ngc Tn, tn sng ca bn x) chn ct v p m ngoi bi bn x.

LCH I PH THN
HI THIN TRUNG LIT UY V TR THUN VNG CA SNG THIN MC (Chuyn L U)
Tc truyn Vng hiu L U, khng bit ngi i no, cng chng bit tn h l g, nhn qua sng gp gi bo chm thuyn m cht, u vn chng tan, thng sng bn, gp lc gi mt trng thanh, nghe ting ni ci trn khng, li c ting n ca na. Mt hm trong thn nghe ch sa vang, hin vo mt ngi trai trng, co vi thn dn rng: - Ta i n Thng sc phong lm thn Ca Sng. Thn dn rt kinh d, lp n phng s, mi thng n ngy rm, c con rn mo vng t di vc b ln vo n th khoanh trn nm ; thn dn tn lm Minh Ch Phc Thn. Khong nm Nguyn Phong, gic Tht t nhp khu hm kinh s; xa gi vua phi ng ra ngoi, thun theo dng sng m i, n ch sng y cm thuyn m ng. n m, thn cho vua chim bao rng: - B h khng nn ng i xa.

Vua tnh dy, bo quan Trung s ln trn n t hng vi thn xin ng cho gic n. Qu nhin gic khng n. Gic yn ri, bn sc phong Hi Thin Thn Vng. Nin hiu Trng Hng nm u, gia phong hai ch Trung Lit, nm th t, gia phong bn ch Uy V Tr Thun.

Tim bnh V thn ny khng c lng mc; tn h cng khng, qua sng b gi lm chm thuyn, thc mng cho dn thn, mi c n th, n th li c rn, gi v thu thn ra i, cha ht nhn xa m th chng? Mt gic mng i Nguyn Phong ng hong c Loan th phong tng, nhng m ch thu hiu xng l Hi Thin Trung Lit thi ging nh cc bc danh thn nh ng Ngu Vn Trinh, Khu Trung Mn thng xng Thin Mc Giang Khu Hin Linh Thn Vng, ng hu mi xc thc. V li, V Linh Sn Thn m xng l Sc Thin Vng, Thin Mc Giang Thn m xng l L Hiu U, th ci danh hiu so vi Ph ng ng Thin Vng, Thu Hng Uy Mnh Vng cng r rng, ngi nghe phi nn cho r.

LCH I PH THN
QU NGH CNG CHNH UY HU VNG (Chuyn Cao L)

Xt s Thin dn Giao Ch K th Vng vn tn l Cao L, mt lng t ca An Dng Vng, tc hiu l L hoc Thch Thn. Ngy xa, Cao Vng bnh gic Nam Chiu, ri em binh i tun chu V Ninh, n a u, mng thy mt d nhn, thn di chn thc, y quan chnh tc, ngn mo lng tng, ly di bi tc, gi dao lm trm, lng dt gy , bch vua rng: - Thn vn tn l Cao L, ngy xa gip An Dng Vng lm i tng qun, c i cng khc ch, sau v c k i thn l Lc hu gim pha nn b git; Thng thng ngi ngay thng, sc cho qun lnh mt gii giang sn, hiu l thng tng qun, phm nhng vic dp gic hoc gt hi u c ch trng ca thn nh ca v Phc thn mt phng. Ngy nay Minh Cng tho bnh nghch l, hon v thi ha nn phc hon bn b, nhc khng co t, t phi l vy. Cao Vng hi rng: - Lc hu vic g k m sinh ra gim pha? Vng ni: - Vic u minh khng mun tit lu. Cao Vng li hi mt ln na. Vng p rng: - An Dng Vng tc l tinh Kim K, Lc hu l tinh Bch Vin, cn m l tinh Gip Mo Thch Long, g vi vn tng hp cn vi rng th tng khc cho nn ra th. Ni on bin mt. Cao Vng tnh dy, em cu chuyn ni vi k

liu t, ri hoan h ngm bi th rng: t Giao Chu tt p. Mun th c lu di. Hin xa c tip kin, Mi chng ph Linh i. Li ngm: Bch Vit yn b ci, Nh Hn nh ni sng, Thn linh u gip thun. L ng cnh phc chng. C k tu thn vua Cao Vng tn l Tng Cn khen vua Cao Vng rng: t Vit ni non xa Nh ng nhn vt mi. Ngi cao ch kh cao,

ng, tnh Long Thn ti. Li ni rng: Nam quc ni sng p, Long Thn gp t linh. Giao Chu thi cht vt, Ngy sau thy thng bnh. Tc truyn: Sng i Than l cung qut ca Long Vng hay hng pht vn v, c lng ba o, thuyn no gp phi thng b trm nch. Nu ai c bit th em l co yt trc, tuy gia sng, gp phong ba m vn an nhin v s. Nm u Trng Hng, sc phong Qu Ngh Vng, nm th t gia phong hai ch Cng Chnh. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Uy Hu.

Tim bnh Hai con giao khng th trong mt vc su; hai con chim trng khng th u trn mt cnh, th lc ngang nhau th d sinh him khch, mu lc nh nhau th d khi ha, v vy cho nn Lc hu s d khng dung c Thch Thn l ti . G, vn hp nhau nn chi rng tng khc, li ni tht khng k cu. T ch ci dao, tc di cho nm thy V Ninh m n y mi c nghim nh tn nghim, hng ha i i chng dt.

Khong nm nh V, qun Ty Sn trn n Kinh , k th ho i Nam c Diu V ngi c sc mnh sut gia nh chng nh, ng V thng hiu binh php Tn Ng, hay ly t ch c ng, thn xut qu mt, khng ai d c binh c, qun Ty Sn nh mi khng hn, tr li b ng V ui nh chm c rt nhiu, ly c kh gii ca ci k khng xit c. Ngi Ty Sn s nh cp, kp lc vua Chiu Thng Tu v, nhn ng V c cng nh hm c Bc Trn, trao chc Kinh Bc Hnh Trn Th, tc nh Lnh Hu. Sau khi loan gi vua Chiu Thng tr li Tu, ng V khng chu lm ti Ty Sn, vn nh m vn hn lun. Ngi Ty Sn dng vng la l vt, trm cch d d ng, nhng cng khng c. Sau v xut k bt b Ty Sn bt c. C ngi cho rng Vng l hu thn ca Thch Thn, cha dm ly g lm tin chc lm, song trong qun chng m c hng ngi ho hip nh th, tng cng l hu kh tinh hoa un c m thnh vy.

HO KH ANH LINH
NG THIN HA DC NGUYN TRUNG HU TH A K NGUYN QUN (Chuyn Hu Th Phu Nhn)
Truyn Bo Cc chp rng: Nguyn Qun tc l Nam Quc Ch i a Thn. Xa kia, L Thnh Tng nam chinh Chim Thnh, n ca bin Hon Hi thot b gi to ma ln, sng cun m m, long thuyn dao ng c h mun chuyn; nguy cp khng ng, vua rt lo s.

Gia lc ang bng hong, vua bng thy mt ngi con gi c hai mi tui, mt ta hoa o, my m mu dng liu, mt sng nh sao, ming ci nh hoa n; nng mc o trng, qun lc, lng mang ai, du dng bc n bch vi vua rng: - Thip l tinh ca i a Nam Quc, thc c lng Thu Vn lu lm, xem thi m ra nu gp c lc tt. By gi gp c Long nhan, ch nguyn sinh bnh c tha, ci xin B h chuyn i ny nn ht sc mn cn, ton thu hoch thng li. Thip tuy l b liu mong manh cng nguyn em sc mn mc nhin ph t B h; ngy khi hon, thip xin chc y bi yt. Ni on bin mt. Vua kinh hi tnh gic, nhng li hoan h ngay mi triu t hu n, thut chuyn trong mng cho mi ngi nghe; tng thng Hu Lm Sinh tu rng: - Thn c ni l thc sinh trn cy, lng Thu Vn, by gi nn tm cy hoc gi c linh nghim g chng? Vua cho l phi, mi bo ngi tu tng i tm cc bi sng qu nhin c mt ci cy, u rt ging ngi, hnh nh c du sn c ging nh trng thy trong mng. Vua mi lp hiu l Hu Th Phu Nhn, t hng n trong ng thuyn, t nhin sng gi m lng, cy ci ht lay chuyn. Kp lc vua n Chim Thnh, trong khi gip trn nh c Thn gip, qu c i thng. Ngy khi hon, ng thuyn u li ch c, sc ln lp n, gi ma li ni ln nh xa. S Hu Lm tu:

- xin mt keo, v Kinh S s lp n. Xin mt keo lin c ngay; gi ma li m lng. V n kinh , vua bo thy xem t, xy p n th lng An Lng, rt c linh ng, h c ngi no ph bng nguyn ra, lp tc mc phi tai ha. Thi vua Anh Tng, nhn tri i hn, qun thn xin p mt ci n hnh trn Nam Giao t tri, thnh Nguyn Qun lm n ch. Nguyn Qun cho vua nm thy rng: - Bn b c thn Cu Mang lm ma rt gii. Vua ly lm mng mi hi ngh qun thn li, nh rc thn Hu Tc phi vi tri, thn Hu Th phi vi t, lp n Nam Giao m o. Qu nhin c ma to xi x. Vua c mng, sc h rng: - Hu Th Phu Nhn c Cu Mang Thn Qun l ch v vic ma xun; t nay v sau phm n l Lp Xun c con tru t phi em v np n th. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Hu Th Thn a K Nguyn Qun. Nm th t, gia phong hai ch Nguyn Trung. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong bn ch ng Thin Ha Dc.

Tim bnh Trc khi vua nhp mng th m bin mt gc cy kh. Mt ngy tm n thuyn vua m hiu linh, thu gp gi ma, ui m sng c, gip v cng Lm Ap, khi n th Lng Hng, lm Hon Khu n ch, lm Hu Th Phu Nhn, nhng xt n lai lch, ch xng l i a Chi Tinh, danh tch mt m, khng c r rng cho lm, s tch rt l kh hiu. M sao anh linh r rt, vang di ci trn, h c cu tnh, o ma, lp tc hiu nghim, thi c vua phong hng cng l rt phi. Cn chiu phng bao phong cc ch th kn o, duy c hai ch Nguyn Trung khng hiu ra lm sao.

HO KH ANH LINH
MINH CH LINH NG CHIU CM BO HU I VNG (Chuyn Thn ng C)
Truyn Bo Cc chp rng: Vng vn l thn ni ng C (ni y tnh Thanh Ha, tc danh l ni Kh Phong). Ngy xa, thi L Thi Tng ang lm Thi t, Thi T sai em qun i nh Chim Thnh, qun ko n Trng Chu, m ng qun ngh li. Chng khong canh ba, gia lc mng lung bng thy mt ngi k d, thn di tm thc, tu mi nh kch, y quan nghim nh, mnh mc nhung phc, tay cm binh kh, ci u khp np tu rng: - Thn l ch ni ng C, nghe Qun Thng nam chinh chng n nguy him, xin theo tr thun vng s, sau l c th khip phc c h man, lp cht cng mn. Thi Tng c mng, v tay cho ngay, ht nhin thc dy th ra l mt gic m. Trn nh y qu c i tip. Thi Tng khi hon, em l phm n t n, nhn xin rc thn v Kinh S bo quc h dn. Vua sai ngi i xem ch lp n th t pha ngoi kinh k cha c ch no quyt nh l tt. m y, Vng thc mng cho vua xin ch t trong

i ni, bn hu cha Thnh Th sau ni rng: - Ch y tinh khit, trng vo lng ly, xt cho tng tn hn l c tc nhn vy. Vua lin nghe theo, chn ngy khi cng, chng bao lu m hon thnh. Thi T bng, Thi Tn tc v. m , Vng li thc mng tu Thi Tng rng: - Ba Vng lu nay hoi bo d ch, mun huy ng binh gip, xin vua sm lo phng b hu khi hu hon. Vua tnh dy cng cha ly g lm tin chc. n lc tri m sng, qu nhin ng nh li ni trong mng. Thi Tng kinh d, chiu phong lm Thin H Minh Ch Thn, thm tc i Vng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Linh ng i Vng. Nm th t, gia phong hai ch Chiu Cm. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Bo Hu.

Tim bnh i Vng l v danh thn ni non, bm th Sc mnh ca Thng , oai c lng ly lu gia tri t, khng i n Thi qun Th ch bao phong mi r linh d. Duy thng ci i chm m, lng trn ti tm, nu m lng l khng thm ch v ng m th Th ch trn i khng tnh ng. Nn chi hng thc mng co r, m ng mi. Khi , Th ch mi tn,

mi knh, mi lp n th phng, ri li theo m phong tng na. Nu khng phi th th cc v danh thn trong nhn hon, lng no li khng th, ngi no li khng ly, cu o nh l, m sao c mt mt m m, lung hng hng ha ca nhn gian m ha phc khng nghe c bo ng, ch chuyn trang sc b ngoi, lu i cho trng l, th cho rc r ri nghim nhin ngi nga trong y th ra lm ci tr g vy?

HO KH ANH LINH
QUNG LI THNH HU UY T PHU NG I VNG (Chuyn Thn Long )
Ngy xa, Cao Vng p thnh i La, mt ngy ang tra, vua i b do chi n ca ng, bng chc thy my m ni ln t pha; trong m m, c mt chm my nm sc t mt t n ln, tia sng bn ln sao u chi la c mt, kh lnh but ngi. Trong chm my ng sc, c mt ngi Tin ci rng vng, u i mo xch hoa, thn mc o t h, xim l, giy , bay ln trong my m, hng l thm lng, n so hp tu, lng l uyn chuyn, lc thp lc cao, lu c hai khc ri bng nhin tan mt. Cao Vng kinh d, ng l qu m hin ra yu linh cu nhn gian cu o, ch cng chng bit g. Va n m y, vua ang ngi chi khng lm g ri ng th mng thy mt ngi y nh quang cnh ban ngy thy, n trc co vi vua rng: - Ti l Long Vng Kh Qun y, nghe ng mi lm nh ca, xy p thnh, thn n tng kin xin ng ng nghi g.

Cao Vng tnh dy, hi ngh than th giy lu ri ni rng: - Ta khng bit lm chnh tr nn qu thn vt mt ta, s ny l im lnh hay im g? Ngi ngoi c k bn nn lp n, tc tng ri ly ng, ly st m trn ym i. Cao Vng nghe li ban th lm y nh vy, ht nhin gi ma o n lm cho bay ct cy, sp nh l t, li c ng st ln m nghin tan ra nh tro bi; Cao Vng gin, ni rng: - Ta bit ri, th no cng phi v Bc y. Qu nhin nh vy. L Thi T cng li ng ch y; ch ng m rng thm, bun bn tp np, bc cn n thn rt l huyn no; vua mun di n thn n ch thanh tnh, nhng ri li bo: - Xa lp y, nay khng nn di i ch khc. Bn sa li rng ct dc theo giy ph, nhng cha ra mt khong l ch n thn. n m, thn lp tc hin linh, gi bc ni ln, ct bay chuyn, cy gy nh sp, mt dy ph di u sp xung t, duy ch mt ta n thn y nhin ng sng nh c. Thi Tng kinh d, xt hi lai do, c ngi bit chuyn tu r u ui. Vua mng bo rng:

- Ay l thn ch s . Chiu em l vt n in t, nh tn nin mi lm l t i K Phc, t y gi lm l thng, sc phng lm Qung Li Vng. Trc kia, ch ng ba ln b tht ha, gi a ngn la, ph x nh ca u chy ra tro, duy mt mnh thn t nghim nhin khng my may tn hi. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong hai ch Thnh Hu. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Phu ng, tn tc i Vng, phm trt Thng Tng Thi S. Trn Quang Khi mt bi th miu rng: Xa nghe ngi ni i Vng linh Nay mi bit rng qu m kinh La chy ba ln thiu chng ht. Gi bay mt trn thi khng chnh. Ch huy vng qu ba nghn chng. n p yu ma trm vn binh Xin cy uy tha tr gic Bc, Khin cho b ci hng thng bnh.

By gi t v nguy nga v linh ng.

Tim bnh c Khng ni: Ci c ca qu thn rt l thnh vy. ng lc my m ca ng, ngi tin bn o t h, ci rng vng i mo xch hoa, c th trng m thy r. Cao Vng cho l loi ma ni, qu bin. Kp n lc Thn nhp mng cho Cao Vng m ng st cng khng th ym c s linh thing, ln n th h L m la hng cng khng chy ni s oanh lit. Thn t s cng vi Hong , in C Lc u c tn trng nh nhau. Than i! Thnh lm thay! Gn y quan Nguyn Hiu Tho Ph Th c t cho ngi ph mt cu i rng: Gip tt Chc Dung ba bn la p tan H vn cn vng. Ngi ta c ly lm hay tuyt.

HO KH ANH LINH
KHAI NGUYN UY HIN LONG TR TRUNG V I VNG
Gia nin hiu Khai Nguyn nh ng, Th s Qung Chu tn l L Ng qua lm quan h Giao Chu ta, ng ti thn An Vin.

Thn ny tip gip gia khong hai huyn Long v T Lim; L Ng thy t ai bng phng rng ri, cy ci xanh ti, pha sau li gi sng Gi La, thc l mt ni thng cnh, nhn mi xy p ph ly, sng lp n miu, trong miu thit thn v Huyn Nguyn Qun. L Ng m mng thy mt ng u bc n ni rng: - Ci miu nn i tn l qun Khai Nguyn m thn cng nn i tn l Khai Nguyn. Quan h nghe theo, li lp bia chp s tch biu dng cng c ca v Thin t Khai Nguyn. Th na lp n, thit tng thn Th a m th cho hin thm oai c, n th t tn l Qun Gia La, mi khi c cu o u c linh ng, hng ha c cn mi. u nin hiu Thiu Long nh Trn (nin hiu vua Thnh Tng) thy cha l Vn Thao tu b li, i tn cha l An Dng; t v sau, tng thuyn nh ma nhm, s n nh my li, xem cnh, hng mt, du xe v nga y ng. Nhng m vt i sao di, my bay nc chy, tri bao nm thng nay n li di v lng B u. Nin hiu Trung Hng nm u, sc phong Khai Nguyn Uy Hin i Vng. Nm th t, gia phong hai ch Long Tr. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Trung V.

Tim bnh L Ng l mt quan Thi th, qua lm h nc Nam Giao ta, chnh lnh c dn tin mn, yu nh ngi nh, thn nh cha con. Lc nhn h lp n th thn, phng s v Huyn Nguyn Qun.

Qun l v thn trn tri, ngi phm tc cha d cm thu c. Ch nh mt gic mng. Th thn i tn lp qun. T cu o mi linh ng, k n ngi lui, thnh ra thng hi mt phng. Th th chnh tr quan h tun lng n y mi c thy. Li cn bia chp cng, nu uy danh ca Thin t, chn t yn thn, nh c tr cho dn chng, thn giang h m lng lang miu, con ngi nh th cng kh c lm vy.

HO KH ANH LINH
XUNG THIN DNG LIT CHIU NG UY TN I VNG (Chuyn Thn Ph ng)
Xt truyn Bo Cc chp rng: i truyn Vng vn l thn Th a cha Kin S ging sinh. Xa kia Thuyn s Ch Thnh cha Kin S ti lng Ph ng c lp n th Th a bn hu cha lm ni tng nim cho thanh tnh. Nm thng chy lu, mt c s tch, bn thy tang mn khng r chng c. Th dn bn x a vic ma qu th t hng khn vi, lm xng l Dm T. Kp n lc Thuyn s a Bo sa li cha, cho n th y l Dm T mun p ph i. Ngy kia gc cy c th ni Thn t c bi k rng: Php Pht ai gn gi? i nghe li K vin. Nu khng ta vun qun, Sm theo ch khc thin.

Ch ch Kim Cng b, Du mt ch lan truyn. y khng, trn vi a. Tu Pht thnh oan khin. Cch t lu, Thn li ng hin tm cu k rng: Php Pht t bi ln. Uy quang trm mi min. Mun thn u th ha, Ba gii thy lan trn. S ta hnh hiu lnh. T qu ai dm trn? Nguyn thng theo th gii, Ln nh h K vin. S ly lm l, mi li thit n lm chay, cng dng ton chay c.

Vua Thi T ang lc tim long, bit s a Bo l ngi c hnh cao mi kt lm n vit. Sau khi chu truyn ngi, thn ng n cha, nh s n gi i ngang qua bn cha; S ln ting hi rng: - Pht t, ngi hy thung dung mng Tn Thin T ch? Nghe c ting: Vng! Tc th thy da cy c bn cu th rng: c cn khn ln, Oai thanh lng tm min. Ci m nh n hu, Nhun thm n Xung Thin. Thi T xem thy lin c bit c t, bn ban hiu l Xung Thin Thn Vng; bi th t nhin bin mt. Vua ly lm l, mi bo th tc tng thn, nghi dung hng v, v tm ngi ng hu. Sn thp xong ri th lm l co thnh, li thy di cy i th c bn cu th:

Mt bt nc cng c, Theo duyn ha th gian. Sng choang cn chiu uc,

Bng tt, nht ln non. Nh S em bi k y tu ln vua, nhng vua Thi T khng hiu l ni g. Sau triu L c tm i, truyn ngi cho nh Trn. Ch bt cng ch bt ng m, nht bt nh bt. Vua Hu Tng tn l Sn trn ch nht, di ch sn, nn gi l nht ng sn, th ra thn diu nh th. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Dng Lit i Vng. Nm th t, gia phong hai ch Chiu ng. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Uy Tn.

Tim bnh Cha Kin S nay ti lng Ph ng, bn n th Thin Vng, thi Xung Thin Thn Vng tc l huy hiu Thin Vng. Vit S chp vua L Thi T truy phong Xung Thin Thn Vng, dng miu bn cha Kin S, th r rng l vic ca Thin Vng, m sao y li chp l vic thn Th a, th chng bit ra lm sao vy. My bi k trong bn chp ny, nu chng l ca ngi lo luyn bt nghin th cng l ca k thm thu thuyn hc, ch khng phi l ca k thp nhang tm thng m c th x xch mun mt vy. Hoc l kh tt c Giang, tinh anh c li lm Thin Vng m thn l ph thuc vy chng? V bng ly Th a lm Thin Vng, t ny chng dm tin chc vy. Hoc gi li bo: Ch Thnh Thuyn S, sau khi cht, anh kh khng tan, thng gi hnh thn Th a nhng thi u do Ch Thnh Thuyn S lm ra c. Xem nh Dm T mun ph ri li khng ph, lai sa sang m cng l na. Ngm ngh li th th l ca Thuyn S lm

ra cng cha bit chng. Tc truyn rng: vua L Thi T lc cn b nh, vi nh s Vn Hnh ti cha y, mi khi n rm hoc mng mt, nh cha cng l, vua ly on xi n trc. Mt hm thn cho S mng rng mi khi c l cng, Hong c nm trc mi. Vn Hnh cho triu tng chng n trch mng. Vua gin ly bt vit sau lng tng H Php ba ch: Lu vin Chu (y chu xa). S m y li mng thy thn n t rng: - Nay vng mnh Hong y i, xin n t bit. S tnh dy, i xem khp c cc tng, thy sau lng tng thn H Php c ba ch r rng. S cng bit nt ch l do tay vua vit ra mi khin ly nc ra i. Ra xong, pho tng bng dng ng xung, v sau cha cng chng lm li tng H Php na. Thuyt ny tuy hoang ng nhng Vng lm ch cm trm thn, hnh hi t g u dm cng mt tri mt trng ginh sng, cng c l nh th. Cc bi k gc cy, ging ging nh php bi i xa, bi vn trong cy nt ra, cng chiu ng vi nhau. Khong nm Bnh ng nin hiu Cnh Hng, lng An Hng huyn An Qung, la st chy ni, sng ngy ng Tiu thy gc cy chy tn c vit mt hng: Cy sinh h L, tri t sp t mt ngi, tri, t, ngi. Ong Tiu em chuyn trnh vi quan Trn cho ngi nghim xem th no, n th ch vn y nguyn, duy c ba ch Mc sinh l, i ra lm Mi nin qu (cui nm Mi) quan Trn mun em vic y tu ln vua

nhng gp lc nc ang lon nn nh li. l khng bit ch vo vic g, xin chp li y lu nghim v sau.

HO KH ANH LINH
TN VIN HU THNH KHUNG QUC HIN LINH NG VNG (Chuyn Sn Tinh v Thu Tinh)
Xt Giao Chu K ca Tng Cng chp rng: Vng l Sn Tinh cng vi Thu Tinh lm bn rt thn thit, n ti ng Gia Ninh, chu Phong. Hng Vng c ngi con gi tn l M Nng, dung mo tuyt lun, nhan sc khuynh thnh. Thc Vng Phn sai s sang cu hn, vua mun g. Quan i thn l Lc hu cn rng: - ng y mun dm d nc ta . Hng Vng s sinh ra him khch. Lc hu tu: - i Vng t rng dn ng, tm k no c k ti d thut m g cho lm r ri thit lp k binh cho sn th c s g? Vua nghe phi mi tuyt giao vi Thc Vng ri tm khp trong nc nhng ngi c d thut. Vng cng vi Thu Tinh u n ng tuyn. Hng Vng bo em ra thi ti; Vng c thut xem sut ngc ; Thu

Tinh c thut nhp vo nc la; ngi no cng c ti linh thng. Hng Vng c mng, bo Lc hu rng: - Xem ti ca hai chng th ta thy u nn g con cho c hai, duy ta ch c mt ngi con gi m n hai ngi th tnh lm sao? Lc hu tu: - Vua nn hn vi hai chng h ai ci trc thi c. Hng Vng cho l phi; vua bo vi hai chng v chun b l vt. Vng v bn h, sut m bin gp th vt nh l: vng, bc, ngc bu, t gic, ng voi, vi li chim qu, th l, mi th mt trm. Hm sau, sng tinh sng, Vng n dng hin Hng Vng. Hng Vng mng lm, g M Nng cho Vng; Vng rc v v em ln ni Li Sn. n chiu ti, Thu Tinh cng em thu vt n, nh l trn chu, i mi, san h, h phch, vi li c knh, c ngh, cc th c ngon mi th mt trm, em n by ra dng vua, nhng M Nng, Vng em v mt ri! Thy Tinh i n em qun ui theo, toan mun nghin nt ni Li Sn. Vng di ln trn chp ni Tn Vin, i i cng vi Thu Tinh l k th. C mi nm n ma thu, Thu Tinh dng nc ln nh ni Tn Vin, dn chng em nhau p gip Vng. Thu Tinh khng th phm n c. Linh tch ca Vng rt nhiu, k khng xit. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Hu Thnh Vng. Nm

th t, gia phong hai ch Khung Quc, li gia phong hai ch Hin ng.

Tim bnh Bi k ny so vi tp Chch Qui r hn, nhng rung, ao, lng, miu, cc vn t sch c rt c. Xt a mch nc ta, t ni Tiu Cn Ln m n, chia ra ba iu long. Chi gia chia ra lm ni Tam o. Chi t chia ra lm ni Qu Mn. Ni Tn Vin tc l chi hu vy. t ny khi t t ni Tn, cao tt my xanh, hnh trn nh ci d ci lng, nhn cao, xanh p, lm hn ni c danh ting th nht ca nc ta, quanh co bao ln n thnh Thng Long lm mt ng bng ln, quanh pha nam vo n Ai Chu ngng kt li lm ch Vng i a ri bng m qua bin Nam Hi, khng bit u m o lng. Cao sng di lu, rng di to ln, ci kh anh sn c li lm thn Quc Ch. Cu k truyn li, v bn tho Phong Thu ca Cao Vng c ni: Cao Vng mun dng thut ym ni Tn Vin, thy Sn Tinh ci: nga n gia tri, mng nhic ri i. Tht l linh d khng th ni c; duy c chuyn Sn Tinh v Thu Tinh th nhau, tht la qui n, u c trc nghn vn nm, ly c nng M Nng ri c nm nm n ma thu dng nc ln, em loi thu mc nh c rng, cng vi loi tn voi rng nh nhau, ri dn c ni li p ngn nc, nhin hu mi trnh c hi. By gi th xem, gia lc ma h sang ma thu, ma lt xung xi x, ngp ni lp ng, th mun lt tri, ri sn dn a chuyn qu thn, ly h n h, bn tin lm s thc. Tuy Thu thn hoc c khi cng hin d, m bo thu ho nh nhau, th t ny khng dm tin chc vy.

n th n triu Hong L, l t rt long trng, lit vo hng nht trong bn v thn bt t. Cc lng da theo trin ni, dn chng u c min thu, c thy mi ba lng. My huyn tip cn nh huyn Minh Ngha, Bt Bt, Tam Nng thay phin nhau n lc tu b Thn cung. Du cho h, bo, t ngu, voi k hng nghn by, m dn inh ln lm vic, i mt mnh, ng gia tri, th m my may chng h b xm phm. My m tan hp, cy ci sm ut, tiu ni, trng tng khm, ch ng trng th c ch ln n th khng c. Than i! Ni ny ging nh ni Thi, ni Hoa ca nh Minh, m l ni Vn bt ca thnh triu ta vy.

HO KH ANH LINH
KHAI THIN TRN QUC TRUNG PH T DC I VNG (Chuyn thn ng Chu)
Xt s Thin chp rng: Vng vn l thn Th a ng Chu. Vua L Nga Triu ang lc lm Khai Minh Vng, thc p ng Chu, thng n lng ; thuyn ang i gia sng, ang lc vua du lm, ht nhin ban ngy ti en, my ko m mt, ri gi ma o n, vua bo kim ch u trnh, thy trn b cao c n th mi hi ngi trong thn rng: - n th y th thn g?

Thn dn tha: - Ay l n th thn Th a ca ng Chu. Vua hi: - C linh khng? Thn dn tha: - Dn trong chu ny nng nh v thn y, cu ma, o tnh lp tc thy linh ng. Vua mi ln ting bo rng: - Thn nh c linh th lm th no cho lui c gi ma khin bn ny tnh, bn kia ma th ta mi tin l c linh nghim. Ni on qu nhin na sng gi, na sng ma, vua khi b t o xim. Vua rt ly lm l, bo trng tu li miu v. Ngi ng thi c bi ca rng: Tt thay i vng oai thanh trng, ng Chu th a c an c. Hay khin gi ma khng xm phm,

Na sng tnh ro, na sng ma. Vua nghe c, thm t ph l phc tri. Vua cha bng, vua Trung Tng ln ngi, em l Long nh (Nga Triu) mu i s, n n cu mng. Mng thy mt d nhn ngm rng: Mun thng tt thng Mun thnh tt thnh Phng dn u thun phc Nc nh hng thi bnh. Trong nm nm lc nghip. T by miu an linh. Thi y xem l y. Gia tri xem bng trnh. Vua tnh dy, khng hiu ngha lm sao, nhng cng quyt ch git anh. c ngi vua ri, mi thng ng Chu lm Thi Bnh Ph, phong thn Th a lm Khai Thin Thnh Hong i Vng.

Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Khai Thin Trn Quc Thnh Hong i Vng. Nm th t, gia phong hai ch Trung Ph. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch T Dc. L Lng Thi lng ng Kh c bi th rng: Cn khn gy dng i cng thnh, Ph Dc Thn chu ni tnh danh. t lng gan bn chnh trc. Tri vun tai mt rt thng minh. K thay cng v mun thn phc, Sng ta hoa vn trm qu kinh. Oai dy li nh Cng gi , Pht ph kh tt tc uy thanh.

Tim bnh ang lc ma gi ti bi, th kh m lng, m hay khin na sng ma gi, na sng tnh kh, nh th cng r rng linh d. Nhng v Nga Triu l k hung bi, hng ngi khng lu m cn theo tr thun gip linh, ngm th thc mng, tuy cu ng nin c ch lo xa, cn n nh cu Ch phng thun phc, Tht miu an linh th l ph trng thi qu vy.

HO KH ANH LINH
TRUNG DC V PH UY LINH VNG (Chuyn Thn Bch Hc)
An Giao Chu k ca Triu Cng th Vng vn l Th Lnh Trng. Gia nin hiu Vnh Huy nh ng, L Thng Minh qua lm c Giao Chu thy t ai bng phng nghn dm, ni sng bao bc n ng ba sng Bch ng, lin tip n ng ba sng Bch Hc, mi dng qun Thng Linh, t tng Tam Thanh, m ring trc mt ni nh gi l tin mc. ng khin tc pho tng H Quc Thn. Tng lm xong mi em l, t trm vi rng: - Trong ny Thn K nu c linh d, sm cho ta nhp mng, hnh trng nh pho tng ny mi tha lng ta. m y, L Thng Minh mng thy hai d nhn, my ru nh tng, hnh dung chi chut, k tu tng n vi mi ngi, u tay cm c tit, trng phch, n so, va i va nh va thi, bc bc chm ri, ginh nhau trc Tin Mc. Thng Minh hi n tnh danh; mt ngi xng l Th Lnh, mt ngi xng l Thch Khanh. Thng Minh xin hai ngi th php thut, ai thng th trc. Thch Khanh nghe ni, nhn mnh nhy mt ci qua bn kia b sng thy Th Lnh Trng ng trc ri. Thch Khanh li nhy li mt ci qua bn ny b sng, cng li thy Th Lnh Trng ng trc ri. Nh vy, Th Lnh Trng c trc. Tc ngi Th chung ma qu, nay thy tng thn uy nghim, lng u knh s, h c s g li lm, lo ngi, u n n cu khn, xin keo,

u thy linh ng, nghim nhin lm v Phc Thn mt phng, nhang n khng dt. Tri my triu, cc v tng soi mi khi c phng mnh i nh k nghch mnh trn ngun Tam Giang, thng bin l phm, mc binh phc n n bi yt, phn nhiu c Thn m ph, mc tng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Trung Dc Vng. Nm th t, gia phong V Ph. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Uy Linh. Ph bi th quan Hn lm vin Th c Hc S Nguyn S Hi hu gi vua i nh Ai Lao, n bi yt n Thn. Th rng: Ph ra, n c buc lng ngang, Lnh tt, mong cu gip Tng quan. Hn yu Th sinh khng ch cy, Ch xin di miu bo bnh an. Quan Th c Hc s tn l Vng Thnh Vu hu gi vua i phng ty nh mi lo. Lc khi hon, vua bo lm bi th t Thn, th rng: T hu mi vn t Vng linh. bp Vn Nam i ngoi thnh. Giang t my may no mn.

Gi a ting hc khip Tn binh.

Tim bnh Ng ba sng Bch Hc tc l ch giao hi ca sng Thao, sng L, xanh hai dng u chy vo sng i Hong. Ni sng xanh trong, phong cnh nh v, trn b sng c i tun ng, lm mt ch thuyn b bun bn ng c. Mi nm cui ma thu, u ma ng, chim anh v l thc phm rt qu gi, ch yu hi nh huyn Sn V c lng Trnh X, lng Ph An, huyn Thanh Ba c lng V Cu, lng V Yn, t ni b kp. Th Lnh Trng nay lm Thn lng Bch Hc, Thch Khanh nay lm Thn lng Chi Ct hng c i n phong tng, hng la khng ngt. Cc lng da theo bn sng cng u th c, c l sn k thu t un c li lm danh thn, nghim nhin lm h v cho thn Tam Thanh, hai bi th ca hai ng Hc S lu li i khng mt. Khong nm Canh thnh, ng T Tha n ni Tn Vin, m nm mng thy Thn bo: - Sng ngy c k d nhn n yt ta, ngi nn qut dn sch s cho c quang khit. ng T tnh dy, lo i qut dn trong ngoi sch s. n ng ng, c mt ton vi mi ngi n, trong s y c mt ngi ln tui, tc bn mi, em heo xi n t thn, qu xung khn vi lm rm. L xong, ng T Tha mi n cho hi v thut li

im mng ban m cho ngi y nghe ri xin theo v nh cho bit. Ngi y bng lng. T Tha theo ngi y i vo trong ni, i n u cng thy rung vn nh ca san st, i hai ngy cng u nh th c. n ngy th ba, ngi y ni vi ng T rng: - Khng phin ng phi theo ti i xa lm g, hy v i, nhng xem ng ba sng Bch Hc, lc no c thy cm cy c en th lp tc n hi hp, ti khng qun ng u! ng T bi t tr v Khong nm Mu Thnh Hong Triu Gia Long, c ging chim hnh nh chim s, k hng nghn, t h lu bay n ng ba sng Bch Hc, lm chm chi u xung nc, nh th c n nm ba ngy, thy chim cht ng trn mt sng. Trn quan em vic y tu v triu, v dng lun c th chim y na, nhng ri ai cng chng bit ging chim y l chim g.

HO KH ANH LINH
THIN H LINH NG CHNG V QUC CNG (Chuyn thn Hi Thanh)
Xt bn truyn: ng vn l Phc Thn qun Th Quc. Xa nc Vit ta ni thuc nh ng, Nam Chiu nhp khu, hm qun p, ui quan h nh ng, chia binh n m gi. Ngi trong nc co cp vi nh ng, vua Tng nh ng sai Trng ip lm tng, lnh nm vn qun qua tho pht. Trng

ip bit nam binh ng o, chn ch khng dm tin. Vua Tng ni gin, khin Cao Bin n thay. Bin bit hi o Bch Hc c man binh ng gi mi ng mt nghn chic thuyn nh nh bao ni, vt bin vo Thanh Hi v hai ca b i Nha, Tiu Nha, ri nh ly li Giao Chu, t Trn ch y, Bin a o thut, p xong Trn ri, lin thit bn th a K, t ru cu m ph. Canh ba m y, nghe thn ni khng trung rng: Nu mun xong vic quan, Nn tm ngun o c, X cho chnh trc lun, Nghch ng s v phc. Bin c mng, bn xy dng o Cung, t tn l h cung, bn t dng n th thn Th a lm th h cho p mt. Ngi i sau th lm Phc Thn. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Thin H Quc Cng. Nm th t, gia phong hai ch Linh ng. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Chng V.

Tim bnh Thn l xem m chng thy, nghe nh khng nghe, m y l gic mng trong m, ting ni gia khng trung, th l hin hay l n vy? Bo rng: Bin ha khng d c gi l Thn, khng nn ly tr thut m dm ng, ly hnh tch m cu n.

Binh gia hay mn qu thn huyn hoc dn. Cao H dng binh, i khi bt chc tr c ca in an ngy xa. n qun tn nghim, hng ha cung phng, nm thng chy lu mi c linh ng, thnh knh cho nhiu thn mi cm cch, mi y cho ch phi d u. Tri xt xa nay, n th u ging nh th c.

HO KH ANH LINH
LI T LINH THNG HU TN VNG (Chuyn Nam Hi Long Vng Qun)
Tc truyn:Vng l Ha Long Tinh Qun. Ngy xa lng Kiu Hn, chu Hng, c hai anh em ngi h ng, anh tn l Quyt Minh, em tn l Thin X, sinh sng bng ngh nh c, ngy ngy thng xung bin nh c; mt hm gp mt vt l, hnh dng ging nh phin g, b di ba thc, sc nh trng chim, theo con nc tri ln. Hai ngi vt ly em v. m li, trong phin g phng pht c ting nh thi so, v ting ngi mun ni ri li khng ni na. Hai ngi kinh hi, em qung tr li dng sng, tm qua thuyn khc xin t tc. m khuya ang ng ngon th mng thy mt ngi n b bo rng: - Ta l v Nam Hi Long Vng, l cng Ha Long giao cu, sinh ra a con y, s Nam Hi Qun bit c nn bo mng vi hai ngi; a con l phin g y n bn thuyn y. Hai ngi ly lm l bn ch em v; n lng An K, phin g ht nhin t thuyn nhy ln trn b, hai ngi mun mi xin mt keo, qu nhin c, bn dng t v y, bo th mc khc phin g tc tng, phng s nh thn, hiu l Long Qun.

Ngy sau, triu nh sai Th thn m ngi xung bin tm ngc chu, ch duy con chu nh h ng tm c rt nhiu. Th thn hi ti sao, con chu h ng em vic y trnh li cho quan Th thn nghe. Th thn v tu vi vua. Vua sai em nghi v m nhc n rc v. Khi y c ngc chu rt nhiu, vua mi cho hiu l Thn Chu Long Vng. Nin hiu Trng Hng nm u, sc phong Li T Long Vng. Nm th t gia phong hai ch Linh Thng. Nm Hng Long th hai mi mt, gia phong hai ch Hu Tn, c nhiu linh ng vy.

Tim bnh trong bch thn, duy c Thu thn rt l linh d, lm my lm ma, xoi b v p, hoc vo ni rng n g, vn , kt b m i ging nh ngi thc, nh th lm g vy? V rng m ch tnh; ni m cao qu th my m ng li, sng m su qu th giao long sinh ra, nc l kh dng trong kh m, ngoi ti m trong sng, thy m khng th d c, bi vy thn lng m linh, xem vic Ha Long rt l qui n. Song vic Thu thn i khi u nh th c, nn chp li ngi i xem cho .

TC B
Tc Vit in U Linh Tp ton bin, T Nghip trng Quc T Gim, Nhu Nin Nguyn Vn Hin tng b

BI K S TCH SC THIN VNG

Xt sch Thuyn Uyn Tp Anh, i L i Hnh Hong , i S

Khung Vit h Ng thng i chi ni V Linh qun Bnh L, ngm xem phong thu, thy cnh tr rt p nn mun dng t am . m mng thy mt v thn mnh mc o gip vng, tay bn t cm gip vng, tay bn hu xch ci bo thp, theo sau hn mi ngi, trng mo c qui ng s, n trc bo rng: - Ta l T Sa Mn i Vng, k tu tng u l qu D Soa c, Thin c sc bo qua nc ny ph h cho h dn, vi ngi c duyn nn mi n y ni chuyn. S git mnh tnh dy kinh hi, nghe trong ni c ting h ht, lng rt ly lm ght. Sng ngy, S vo ni thy mt cy rt to, cnh l rm r, li c my sc trm trn ngn cy, mi bo th rng n xung, qu y nh trong mng, lin khc tng lp n. Nm Thin Phc nguyn nin, qun Tng vo cp, vua nghe n nay linh ng, bo S n n cu o. Lc by gi qun nh Tng ng trong lng Ty Kt, hai bn cha nh nhau, qun Tng t nhin kinh hi, ko lui ng sng Chi Giang, li gp sng c gi to, giao x ni dy, qun u kinh s m b chy; Tng nh Tng l Quch Qu ko qun tr v Tu. Vua lp thm n th v phng t. Hoc c k ni cc c lo tng truyn rng khng nh v i no, Thin vng sinh mt lng kia, lc cn nm ni, trong nc c gic, vua sai s gi i m khp dn gian xem c ai ph c gic th ban cho tc lc. Thin vng dy hi m, m mi bo r rng nh vy, Thin vng ni:

- Th th m em nhiu cm n y cho con n. Chc lt n ht vi u cm. Vi thng sau, cao ln hn mi trng, t ra ng m, S gi a n Kinh s, vua trng thy c mng hi rng: - By gi ngi mun xin g? Tu: - Xin cho mt thanh gm di, v mt con nga st. Vua ban cho, ri Vng cm gm nhy ln nga, ht ln mt ting, xng vo trong trn, chm qun gic cht ngn ngang. Gic tan ri, b ci c yn lng. Thin vng phi nga v ni V Linh, tro ln cy a m bay ln tri, o v du tch li, n nay vn cn, ngui trong thn gi cy y l cy Dch Phc. Ngi trong nc ly lm l, lp n th t, dng tr bnh chay m cng, nu c cu khn vic g u c linh ng. Triu nh L cng n cu o, dng n th lng Co Hng bn h Ty m th t. By gi lm v Phc thn chp ti T in.

Tim bnh Ni V Linh l ni ng Thin Vng ln tri. H Hc s vnh th tc l y. Truyn ny chp li khc xa vi Vit S. S chp r i Hng Vng th su m sao y li ni khng nh l i no? S chp r l lng Ph ng m sao y li ni khng bit ngi thn no? Nh chp vic thng nhiu s sut nh th. Lnh Nam Chch Qui chp vic ny so vi y cn r hn. Tay t cm gio, tay hu xch thp, t hiu l T Sa, th khc vi bn sc Xung Thin. Duy ging th m ui c gic An, hin thnh m lui c binh Tng, c cng c vi dn, khng g ln hn na; s d c hng nghn trm nm trai nghi cng

vi, hn c cc v thn khc m c lit vo hng bt t, c phi tnh c m c vy u? n miu Ph ng ng vo bc nht, bn tng ln nh Thng, ng, Minh, Vin tu tit phng t rt l thnh knh, mi nm n ngy mng 9 thng t c hi, lm hi ln ca Bc Giang. Cc tng min thng du st ni V Linh l chn tng, mi khi n l i hi th ly l b bng ng thc m nhm li nh nhau din li v cng ca Thin vng. n th lng Co Hng lm cnh p cho Kinh , n u nm lm l t u Xun th thc l ni hi ca c mt phng. Am linh chi li, chn tng tri hm m oi hoi, lm lng bi d m phc hi b ci, sui trong nc lng, nc Vit ta yn n vng vng nh bn thch Thi Sn, thc l nh sc hin tng ca Thin vng vy.

THANH SN I VNG

Ni Tam o l ngn ni c ting ca nc Vit ta. Quanh co sut phng bc, ni di n nghn dm. Thi triu L, triu Trn vn c chp trong T in, nhng danh hiu v thn khng c r rt, gp lc binh la nn b tht lc mt. Triu nh L, vua Nhn Tng Hong , khong nm K T, Canh Ng, gp tri i hn, o khp bch thn khng thy ma, triu nh mi bn rng: Ni Tam o l danh sn, m vic phng t th thiu trong T in by gi nn em l n t cu thn gip. Vua mi khin Vn thn tho sc, phong lm Thanh Sn i Vng,

em l n t cu ma, ngy y n n my ko, bn b ti en, sng ngy ma to nh xi, nm li c ma. T y v sau, h gp i hn hay ma dm, n cu o u c linh ng, lm v Phc thn mt phng, c chp T in.

Tim bnh Ni Tam o ng v phng hng Cn Hi ca chi gia mch t tri Nam ta. Ba ngn ni nhm li cao ti my xanh cho nn t tn l Tam o, thn ni danh hiu cha r, ch duy trong lm ni xa c n th Quc Mu l mt v Am thn. Truyn ng Trn Nguyn Hn chp rng: ng l con chu Hng o i Vng, nh phng ng trn ni , lc hn vi ly ngh bn du lm sinh nhai, i v ba hm, ba y i n n th tri ti en, s khng dm i mi ng nh n mt m. m khuya cha ng, nghe ngoi n c ting gi m bo rng. - Nay thin nh c ch triu cc thn, Phu Nhn ra i ln chu. Nghe trong n tr li rng: - C khch ng li, i xa khng tin, thi cc thn hy i i, c vic g th ni li cho bit. ng ly lm l, c trn trc canh chy khng h ng c, chng n canh t th nghe c ting gi li, hi rng:

- Phu nhn dy cha? Thy trong n c ngi i ra ni rng: - Ba nay thin nh hp c hai vic: Vic th nht l bu c L Li ng Lam Sn ln lm An Nam Quc Vng, Nguyn Tri Nh Kh lm ph t. Vic th hai l di ng Sn Nam c mt lng git tru t thn cu ma, ci dao ca tn t b phn tru lp mt, tm mi khng c n mi ni ngo rng: khng c l thn linh no li n y n cp dao ca ta sao! By gi nh pht lng y ba nm i hn cho bit. Ni on ri t bit. ng nghe r u ui cu chuyn nh vy, sng ngy hi h xung di ng Sn Nam, tm n lng y, n ng phn ch git tru bi ly c con dao, thy ng rung ca lng y kh cn nt n c. ng mi xch con dao trnh vi Ap trng v ni r t s u ui nh vy. Dn p c s, bin l n n t ti, ri dn dn cng c ma. ng thy vic y c linh nghim, tt nhin vic khc cng s phi ng mi tm qua ni Lam Sn, vo sn ng gp L Li nguyn theo lm ti; n khi L Li lm vua, ng c cng ln phong Khai quc cng thn. Sau ng cht, c lm Phc thn Sn ng. T y n Quc Mu c xng l linh d, hng ha i i bt tuyt, n miu trang nghim. y chng bit c v Sn thn danh hiu khc na khng? Hay ch l Quc Mu m thn m thi, nn chp li i sau kho cu.

KIN HI MN T
( ph Din Chu, huyn Qunh Lu lng Hng Cn)

Phu nhn h Triu, cng cha nh Nam Tng, m con ba ngi, Phu nhn l con gi t. Nin hiu Thiu Bu nm u i Trn Nhn Tng, tng Trng Hong Phm nh p qun nh Tng ni Giai Sn; qun Tng i bi, quan T tha tng Lc T Phu m vua Binh nhy xung bin, quan qun nhy xung cht theo hai mi vn ngi; Phu nhn m con ba ngi vn mn thuyn tri n cha Hi Giai, nh s thng, em v nui nng; sau vi thng, Phu nhn da tht hon nguyn, din mo p , nh s mun t thng, Phu nhn nht thit c tuyt. Nh s xu h nhy xung bin t t. Ba m con cng khc, bo rng: M con ta nh s m sng. S v m con ta m cht, lng ta sao an, ri cng u nhy xung bin cht c. Thi th Phu nhn tri n ca bin Kin Hi ph Din Chu nc ta, tuy cht lu m ngc din vn nh sng, ngi bn x ly lm l, vt ln chn ct hn hoi, sau thy c nhiu linh d, mi lp n th phng. H thuyn bin gp cn gi to sng ln, nguy cp lm, van vi vi Phu nhn th u c bnh an v s. Cc ca bin u c n th, cng u linh ng.

Tim bnh ng sau khi su qun tan r, sn h nh bt nc mong manh,

thn th cnh bo theo gi, gi mnh cnh tnh mui da, sng ta thy n nh s, gho ta y ti nh s, nh ngi m sng, khng n thy ngi cht mt mnh, ci ch ca Phu nhn cng ng thng lm thay! Tm lng u phn, reo gi ma m khc c sng gn, ci tit tho trinh lit, sut vng m ngang dc t tri; cu thuyn b nguy ngp, tha lng ngi chim ngng, hin linh trong m, cu o lp ng, n thing ca bin, ting ni vang di. Nhng ngoa truyn d s tc k, u lm t vt cho hn ngc bch trng tinh ca Phu nhn vy.

TRNG B
Ca o nhn qun Tam Thanh

ANH LIT CHNH KH ON TNG QUN

Tng qun tn l Thng, ngi lng Hng th huyn Trng Tn, con ca b v vua L Hu Tng, theo lnh vua sai ko vo Hng Chu bt cp. Nh L mt, Tng qun vch gii hn ca chu m chim gi, quan Thi s nh Trn l Trn Th gi b lm ha vi Tng qun nhng thm khin Hiu V Vng l Nguyn Nn em trng binh nh p. Trn nh ang say, qun Trn t Vn Giang ko n n ng trc, Tng qun b Nn chy v hng ty, b gm chp t u, ch cn dnh mt mnh da, ng ci ai buc li, kh gin si ln, gic nga chy v hng ng.

n lng An Nhn, thy mt ng gi khn en o di, ng vng tay mt bn ng m tha rng: - Tng qun trung lit ngha kh, Thng chn ri. Ch sang p bn kia v ni: - Ch y l ch huyt thc ca Tng qun, xin Tng qun ng qun. Tng qun vng, ri thng nga qua bn y, xung nga gi gio m nm, t nhin kin mi n t ln, chn mt c thi th thnh mt ci m. Dn thn tc tng m th. Sng Nh H l, miu xung nc, tng tri n lng An Nhn, lng An Nhn lm miu mi m th. Miu tr mt ra ng ci ng ng Bc, uy linh hin hch, khch i ng, ngi bun bn qua li trc n, h khng ct nn ci u lp tc thy s tn hi. Ngy kia, tn miu tha t nhin t xung t, chc lt li vng dy, nhy ln ngi trn cao, hp cc bc ph lo li m bo rng: - Sng ngy phi qut dn sch s, c gi ng n, bn o en i b l Ngi , phi chc sn y n tip. Chng u d d. Sng ngy lo dn dp, khn o n chc sn, i n ngy gn ti khng thy g, ai ny u mt mi mun ra v. Ht nhin c mt nh s bn bt y di chm t, theo sau mt ch tiu, qua cu ng trc n ri

i thng vo trong. Cc bc ph lo t trm sp xung ly. Nh s ly lm l mi hi. Ngi trong p tu nh th. Thi y vua Nhn Tng truyn ngi cho con, xng l iu Ng i Vng, xut gia ni, thng ngy mt bnh mt bt qua li hng thn, t ai bit n, nhn ngy y i n lng An Nhn th gp chuyn nh vy. Vua khen, li n mt m, em s Nhn Qu thuyt php cho thn v mi ngi nghe, v khuyn thn nn th c hiu sinh, sng sm vua tr v Kinh S. Ngy mai sm ma c dy, thn ta xy v hng ng, nhng ngi qua li trn ng t y c an ton v s. C sc ch phong thng ng thn, lu Trng Tn c n nay vn cn.

Tim bnh Tng qun l k thn ca nc c, phc nh L m th nh Trn, c l khng i chung tri t, nh Chu lm ngoan dn, nh Thng lm trung thn. Ci cht ngha kh tuy cht cng nh cn, coi vic ci ai buc u th bit. ng gi ch ch, khin mi p m, gi ngi trong p c thn ch bo chng? Tng thy An Nhn, nhp mng cho k lo, bit iu Ng sp n chi, xy thn ta qua hng ng, t trm nm hng la, ho kt nhn duyn, ng Bc M u, miu n lng ly, khch qua ng phi xung nga, con ht phi king tn, tri i ngi trung ngha, hu n ng no vy!

LINH THN MIU THANH CM

Huyn Th Xng, phng ng Cc, miu Thanh Cm th v thn C Mac Lit S M Cng.

ng tn h khng r, u tin s nh Mc, lm quan n i Snh. Lc by gi Trit vng nh Trnh em qun xung phng ng, vua nh Mc b thnh chy v hng Bc, Trit vng vy qun ui theo, s th qu khn bc. ng bn bn bo gm, ai vng, do bn h Thi cc ra ng ng Cc, n nga Trit vng li. Vng ra lnh tm nh, hp cc tng li ngh trm. Xong li ging trng ui theo th Mc cha qua bn kia sng ri. Ngha qun Trit vng ko v Ty, Mc li tr v chim c ng Kinh, n ch ng b chm, dng miu thng theo ng ci, hng ha khng ngt. Vua Nhn vng khin ph miu y i, di miu c ngi m chn mt ci u lu, c mt c binh xm li ko nhng vn tr tr khng chuyn ng, ri thi, miu khng b ph na.

Tim bnh Binh Trnh tha thng, cha Mc chy m, mt g th sinh, thong dong o qun ai vng, c gan xng n ch tn n lm k hon binh, tht ng thng thay! Tm lng ny khng khc chi tm lng ca K Th Trung v L Th Lang vy. Miu m nh c m tn h tht truyn, ci li ca nh chp s tht nhiu lm thay!

PH LC

Ca o nhn qun Tam Thanh

TRN TRIU HNG O I VNG

Vng h Trn tn Quc Tun, con An Sinh Vng Liu, phong tc l Hng o i Vng. An Sinh Vng cng vua Thi Tng c him khch; lc ng sp cht, cm tay Vng tri rng: - My hy v ta ly cho c thin h, nu khng th ta cht chng nhm mt. Vng tuy vng d nhng trong lng khng ly lm phi, mi khi lm g th ht sc cn thn. Khong nm Trng Hng, Vng hai ln nh lui qun Nguyn, lm v cng bc nht lc y. n khi Vng mt, vua lp n th, mi khi c gic n cp ph th ly gm thi trong n ra nh u c i thng. Vng tr bnh t Phm Nhan rt linh nghim. Phm Nhan miu ti huyn ng H lng An Bi, sng Lng Giang. Tc truyn rng: Phm Nhn h Nguyn tn B Linh, cha l khch bun tnh Qung ng, m l ngi lng An Bi nc ta, u tin s nh Nguyn, gii thut ph thu, thng ln vo hu cung lm s bt chnh, b bt c, sp em i chm nhng va gp lc nh Nguyn qua nh ta nn B Linh tnh nguyn xin lm hng o chuc ti. Nh Nguyn thun cho. Trn nh sng Bch ng, B Linh b Vng bt sng, em chm lng m, qung u xung sng; c hai ngi k chi c chi c u lu mi,

mi van vi rng: - Nu nh c linh th gip bn chng ti chi c cho tht nhiu, chng ti s chn ct hn hoi. Qu nhin ngy y h chi c rt nhiu c, nhiu gp my ngy trc, mi em u lu ln b chn ct. Hai ngi k chi thng van vi mi B Linh i theo thuyn chi chi, lu thnh ra quen. B Linh thng ch n b bo hai ngi y gho chi th u c c. hai ngi mi lp n th phng. Trc kia, B Linh sp b chm c hi Vng rng: - By gi Vng cho ti n g? Vng gin bo rng: - Cho my n sn huyt ca n b. Sau khi cht, B Linh i khp trong nc, h gp ch no c sn ph l theo ngay v tc th ngi n b y m man bt tnh, thuc men khng th cha c. Nh bnh n n Vng cu o, ly chiu c trong n thnh lnh p ln ngi bnh hay tri cho ngi bnh nm, v ly tn nhang nc thi cho ung th lp tc lnh ngay, c ngi mi em chiu v n nh l lnh ri, anh linh k nghim nh th c.

Tim bnh Vng l dng di h ng A, chu li tri ca cha l An Sinh Vng nhng khng chu theo lon mnh, th th nh l hiu t. Gp bin lon Trng Chng m lp cng ln th nc l trung thn, duy

trung duy hiu, mi che ni ci li ca Tin nhn. Cng trm thin h, ngi tt nhn thn, ting vang hoa di, sau khi cht li c mun i huyt thc. Triu nh Trn, tng v tng vn nhiu k lm danh thn, nh Quc in Ch Linh, Khc Chung Lp Thch, Quc in Tin Phong nhng cui cng khng lng ly bng Vng, l trung hiu bo n vy chng? Nc Mng C qut khi phng Bc, nut nc Linh H, uy hip Cng Kim, nh p nh C Tng, mang cung tn n u th cc nc ngoi ni bin u trng gi m tan v, em qun sang Nam o o nh ni l sng bng, gi rung my cun; Vng ch mt nhm tn qun dm ra chng c, khc no nh ni Thi Sn trng, th m mt hi trng sng Bch ng, qun Mng C phi thy nghn dm, h chng phi l vic him c tri t sao? Khng nhng c cng ln vi nh Trn m cng c cng ln vi thin h i sau na, nu khng c Hng o i Vng th nc Nam Giao phi tc uisam ri vy. By gi miu ca Vng gip gii Phng Nhn v Ch Linh; lng Vn Kip, lng Ln Sn hai lng phng s, t y gn C Phao, s thin nhan vn hc; miu lng chng ni, t hu c ni Nam To, Bc u, mt ng xung sng Hu Giang, cy c um tm, ng xa m trng r rng nh mt thng cnh Bng Lai, xa gn n cu o, trn ng ong nh dt. Miu chc c hai ngi, mt ngi lng Vn Kip, xng l Bc Chc, h c ai t ng phng Bc n hnh hng th ngi ny lm ch. Mt ngi lng Ln Sn, xng l ng chc, h c ai t ng phng ng n hnh hng th ngi ny lm ch. Mi nm tin bng ca khch i l ng v Bc u cn nhau, linh d i khi nh th.

Ph xt cc tp th Thi Bnh, Qung K c ni Trung Quc c loi yu h ly hay dm hm n b. Nc ta khng c ging qui y, duy c t Phm Nhan, ai mc phi n cu ti n Vng l lnh, vic c khc nhau, ch nn ly hnh tch m cu n.

CHP R S TCH T O HNH I THNH

Xa o Hnh h T, tn hu l L, ng thn tn l Vinh ly o Thch lm Gio tng, lm quan triu L n chc Tng Quan St, thng qua chi lng An Lng, ci con gi h Tng tn l Loan, lm nh xm Lang Nam lng An Lng, c ch ng ch qu a, bm sinh ra o Hnh, c tin phong o ct. o Hnh lc nh du ng nhng c ch ln; khi nh cng nh khi ra ngoi, ngi i khng th d bit c, thng cng vi nh nho Ph Sinh, nh o s L Ton Ngha, kp ht Phan At kt lm bn thn; m thi chm ch c sch, ngy thi cu, thi so, nh bc lm vui. Cha thng chi mng l phng ng, nhng mt hm, ng ln nhm vo phng Vn Hnh thy ngn n leo lt nh ht u, sch v ba bi; o Hnh ta n ng m tay cn cm quyn sch, t mi khng la ry con na; v sau, o Hnh i thi khoa Bch Lin tng gio c u u nhng ng khng mun lm quan, m ngy ch lo tr th cho cha. Nguyn ng cha ngy trc ly diu thut phm n Din thnh hu, nh Din thnh hu c thy php i in dng ph ym git cht i, qung thy xung sng T Lch, tri n cu Ty Dng, ch nh Din thnh hu , thy dng , cch ngy khng chu tri i. Din thnh hu s, i bo thy i in; i in n, nim k rng: - Tng cn gin cha mn tc hay sao? Sng l mt cnh h trng, cht mi thnh B .

Dt li, thy lin tri i, n sng Hm Rng lng Nhn Mc Cu th dng li. Ngi ta thy c linh d, lng y chn ct ri dng miu, tc tng m phng th, mi nm ngy mng mi thng ging l ngy k. B m chn cha Ba Lng lng Thng An, tc nay l cha Hoa Lng, cha y th hai v thnh ph v thnh mu. o Hnh chm lo tr th, ngh cha ra k g, mt ba dm thy i in ra i sp lm php thut u ; o Hnh ly gy nh i in, bng nghe trn khng c ting mng bo thi. o Hnh qung gy v nh, thng cm v on hn mun qua Ty Thin An hc thm d thut v chng tr i in, mi cng i vi hai ngi bn l Minh Khng v Gic Hi. n x X Man, ng s him tr, i rt kh khn ang mun tr v th thy mt ng gi cho mt chic thuyn con ang do chi trn sng; ba ngi cng n hi rng: - Tha ng, ng y n qua Ty Thin cn bao xa na. ng gi tr li: - ng ni him tr, i chn khng i c u. Lo ny c chic thuyn con xin ch gip cc ngi, v c ci gy con, nhm thng nc Ty Quc m n chng xa l bao nhiu, lo ch gip. Ri lo c mt bi k rng: o l ng nhin gip cc anh,

Khen ai vin hc ch thnh danh. Mnh mng mun ng qua no kh, Ch mt Hong Giang thy thnh sinh. c xong bi k, nga mt trng chng giy lt n b Ty Thin, c nhiu thn thng linh php. o Hnh li gi thuyn, Gic Hi, Minh Khng ln b trc, hc c linh php ri b i v trc; o Hnh gi thuyn ba ngy, khng thy hai ngi tr v, t nhin gp mt b lo bn sng lin n vi cho m hi rng: - B lo c thy hai ngi cu o tr v cha? B lo p: - Hai ngi y, ta dy cho linh php c o tr v ri. o Hnh va ly va ni duyn c ba ngi cng i vi nhau nh th no, nay li b nhau, rt l n hn. B lo nghe ni, bo o Hnh: - Hy gnh i thng nc v nh, ta s dy linh php cho ngi, cho thm thut thu t v bi ch La Ni na. o Hnh hc c tt c, ngh gin hai bn tht c mi nim ch; Minh Khng, Gic Hi i c na ng, b ch, au bng nh ct, o Hnh dng thut thu t li, bng b v trc, ri ha ra h m np trong

bi rm lng Ngi Cu huyn T Lim, gm tht vi ting, ln cn u kinh hi. Minh Khng, Gic Hi i ngang qua y, nhn nhau ngc nhin, b ngoi tuy hi s nhng trong bng ngh c linh thut li sn c thng minh, bin bit h thc bit qu l o Hnh ha tng, mi ng lui bo rng: - My mun bit hu thn ca thn my, n y ta bo cho. Bo o Hnh rng: - Bn ta cng c Th Tn dy d, o qu trn, hu thn my phi ra li th gian lm vua, nhng bnh tri kh b trnh c. Bn ta vi my c duyn, phi n cu gip nhau. o Hnh khi y b ht gin c, cng nhau truyn i php tin, i trn mt nc, bay khng trung, rng phi xung chu, h phi np, bay ln tri thu t li, mun qui nghn k, vo thn ra qu, chng ai d c huyn diu. Khi y mi nhng o Hnh lm anh c, Minh Khng lm anh th, Gic Hi lm em t, ch y nay gi l Bn Kiu. Minh Khng, Gic Hi t v cha Giao Thu, o Hnh tu luyn cha Thin Phc, ni Thch Tht; trc cha c hai cy c tng, ngi i gi l long th. o Hnh ngy thng chuyn c bi ch i Bi Tm La Ni, c c vn nghn ln th cy tng rng xung mt nhnh. c ch xong, hai cy tng u tri ht. o Hnh tng c Quan Th Am n ng h, ci sc ph ch ca mnh thu n Thin ng. Mt hm thy c mt v thn n, chn trc i khng bn t, o Hnh hi: - Ngi l thn g?

Thn tr li: - t l thn T Trn Thin Vng, cm v ci cng c ca S tng kinh nn n y hu S S sai khin. o Hnh t bit lc tr ca mnh vin mn, c th tr c th cha ri mi tr v li lng c l An Lng, thn n cu An Quyt sng T Lch, phng ci gy xung di nc, ht nhin ci gy dng thng trn mt nc ri i ngc dng nh bay n cu Ty Dng th dng li. o Hnh c mng m rng: - Php ca ta hn i in ri y. Ri i thng n ch i in . i in trng thy bo rng: - My khng nh vic ngy trc hay sao? o Hnh ng ln trn khng th vng v khng thy g, lin ly gy nh cht i in, li em thy qung ra sng T Lch tr th xa. Tr c th cha, lng trn khoan khoi mi i chi khp cc rng ni, tm hi cao tng, nghe cao tng Tr Huyn Thi Bnh tu hnh c o mi tm n yt kin, t ht chn tm, cbi k rng: Lu a phm trn chabit kim. Chng hay u tht chn tm.

Xin nh ch dy ng phng tin, Khi n B ngt kh tm. Tr Huyn cng p li bi k rng: B quyt chn truyn gi vn cm. trong y mt thy thuyn tm. H sa th gii nn ng ni. Bt tt B cch vn tm. T o Hnh m mt khng hiu ra lm sao, b i qua cha Php Vn hi s Sng Phm Hi rng: - Th no gi l chn tm? Phm Hi bo cho, o Hnh qut nhin t ng bn tr v cha Thin Phc ni Thch Tht, tu o luyn php nh xa. T php lc cng tng gia, lng thuyn thm chn chn, hay khin chim ni, th rng, tng on n cha i quanh qun, hin lnh t t. H phng dn ai c au m n cu khn th phi ph nim ch linh nghim tc th, dng o gip ngi, ai ny u i n c. Lc by gi L Nhn Tng khng c con, cu o u khng linh nghim. Hong Sng Hin Hu mi o Hnh n nh cng ni chuyn v vic cu t. o Hnh nguyn thc thai n n Sng hin

hu ngy trc. Lc y Phu nhn ang tm gi hu ng, ht nhin thy o Hnh hin vo trong thng nc. Phu nhn s, ni vi Sng hin hu. Hu vn bit , mt bo Phu nhn rng: - Trong thng nc thy hin hnh tc l chn nhn vo thai cung ri. Phu nhn ng kinh hi. Phu nhn cm nh c thai. o Hnh t t m v, dn rng: - H khi no lm bn phi n ni cho ti bit. n ngy thai thng, Phu nhn thy trong mnh kh chu, chuyn bng mun nhng khng c. Sng thin hu bo: - Th th phi gp n bo vi cao tng. T o Hnh nghe tin bo, bo vi t rng: - Ta nghip trn cha dt, phi tm ra lm vua nhn gian, khi ht th li lm ch ba mi ba tri; nu thy chn hnh ca ta b nt ht, l ta vo N Vin ch khng c sinh dit g u. t nghe xong, ai ny u cm kch m khc, o Hnh thuyt bi k rng: Cui thu chng bo nhn v y. D khin nhn gian ng nh thy. T du ngi i khng tic,

S xa my li s nay. c xong, i ln tin ng, va u vo vch , gim chn ln bn , nghim nhin thy r ra ri ha, nay du in vn cn. Nm y l nm Bnh Thn, nin hiu Hi Tng i thnh th ba, ngy mng by thng ba ma xun. T khi Nit Bn xut th, o Hnh lm con Sng hin hu, khng phin dng dc m mau ln, khng cn hun gio m thng minh, din mo khi ng, ti bin bt chng, vua chiu i vo cung gio dng, sc phong lm hong t. Vua Nhn Tng bng, hong t ln ngi tc l vua Thn Tng. n nm Bnh thn, thi k hai mi mt tui xun, t nhin vua thy thn mnh ha lng mc vut, dn dn bin thnh h; danh s bn phng cha khng thy khi; Minh Khng, Gic Hi nghe vua b tt l, qu nghim li ni trc mi lm ra mt bi ca dao m dy cho tr ht rng: Mun lnh bnh Thin t, Phi tm s Minh Khng. Khi y tr con ht rm, triu nh sai S n cha Giao Thu yt s Minh Khng rng: - Nay Thin t b k tt, triu nh sai S qua rc S cha bnh cho Thin t. Minh Khng, Gic Hi ly ci ni nh nu cm ri mi S gi v qun

lnh tu tng rng: - Bn o c nu t cm, xin mi ch qun tm dng ba. Quan qun n u no n, nhng nim cm nh vn cn. Hai S cng vi S gi xung thuyn. Minh Khng bo qun lnh rng: - Cc ngi hy tm ngh ngi, i con nc ln ri i n Kinh S. Khi y quan qun trong thuyn u ng ngon c. Hai S lm php cho thuyn khng cn cho m t nhin i bay nh tn bn, ni ci khonh khc n trn b ng Tn. Hai S vi gi quan qun dy th thy thp Bo Thin ri; quan qun rt i knh phc. Khi y rc hai s vo thng trong n vua; cc thy thin h trng thy hai S hnh dung c qui, n mc qu m th mit th chng ly lm knh n, c ngi yn mt ch chng thm ng dy cho hi. Hai S mi th tay vo trong ti ly ra mt ci inh st di chng nm tc gm vo ct in, ly tay v th ci inh lt mt vo ct in. Bo rng: - Ai nh c ci inh ny ra th cha c bnh Thin t. Ni i ni li hai ba ln m khng nghe ai tr li g c. Minh Khng ly hai ngn tay tri nh inh, inh trong ct theo hai ngn tay ra ngay. Mi ngi trng thy u phc diu php. Minh Khng bo ly ra mt ci nh ln vi mi hai thng du, inh st mt trm ci, mt nhnh cy he, khin Ng gi n ha n. Minh Khng nhng cho Gic Hi chm la nu du, la chy bng bng, du si sng sc. Gic Hi ly tay r vo trong nh, ly ra mt

trm ci inh ri Gic Hi nhng li cho Minh Khng lm php, Minh Khng ly nhnh ho tm vo du, ry khp mnh vua, c ch rng: - Qu l lm Thin t, li cn au g! T nhin lng vut rng ht, lnh ln nh xa ri li lm vua nh thng. Sau khi vua thng h, cha Thin Phc c linh kh khc thng, ngi trng thy u kinh hi, em vic y tu ln T Qun; T Qun sai quan n t, tn phong cha y l Thng ng Ti Linh T. Cn ch thy ci b trong ng, ngi lng cho l linh d em thy b vo trong lng phng s. n nin hiu Vnh Tc nh Minh, s Minh qua nc ta, i ngang qua y nghe mi thm nng nc nh trm hng lin i tm, trng thy thy nm trong lng, din mo nh ngi sng, cho l ngi tin o thot bn rc v cha Hng Sn lm php ha tng, nhng la chy khng c, tri qua by ngy m m vn y nguyn khng bin; ngi Minh khng bit lm sao, toan mun nh bi. m mng thy mt ngi bo rng: - Ta tri nh L, nh Trn n nay, chn thn khng nt k linh diu php c phi ngu nhin m c th u. Lng ny nh mun xin linh ng th phi ly cy m ta mi chn m t mi c. Ngi Minh lm y nh li trong mng, qu thy hiu nghim, bn ly ci t cn li m tc tng, vo trong lng m th bn t cha Thin Phc. n i vua L Thnh Tng, b Quang Thc Hong Thi Hu khin quan Thi U Trinh Quc em l vt n trc cu o, bi s vn rng:

Trm nghe Pht vn t bi, cng l ch ch thin, ra dy thnh cho rng thm. Phc khp qun sinh, n th bn bin. Trm th mnh Hong thin gi ly nghip c, ch lo gnh nng khng kham, s ni tai ng xy n. V vy, mt lng run s ch lo cho nc th dn an. Nn ch thn nim kinh thnh, cu tri sc mnh. Knh nghe cha Tin Tch sn c linh ng ngi u thy nghe, c sai quan V v, trai thanh n trc Phm cung cu xin th kho, phng chng c nh Thi Mu nh Thng sng hn trm tui, thi cng c nh vua Cao Tng nh Thanh tm mi chn nm, li cu cho T Vy thnh th v cng, dn lng yn n lm n, tht nh n t ca Pht khn xit k. Dng l v c vn xong, thot c im phi thch; Thi Hu trong lng c cm, kt thnh thai nghn sinh ra Hin Tng Hong . T nc o, dn cu u c linh d phi thng, nghn thu hng ha, n cha trang nghim vy.

LINH CHNG LINH NG I VNG T NHIN PHNG DUNG CNG CHA (Chuyn Triu Xng v phu nhn)

Thn ny h Triu tn Xng, thi nh ng, sang lm h nc An Nam, xe nga thng i tun chi trong ht. n lng Minh Lun huyn ng An (Cn n: Ph Bnh Giang i nh L nh Trn lm ph Hng L, triu L chia ra i lm Thng Hng, ng An xa vi

ng Ho lm mt, trung gian chia lm Nam Bc, ng An thi nh c. n Loan xa l n Lun, u nin hiu Gia Long i tn n Loan) Triu Xng mn cnh ni l sng trong, ngi ng t rng, c ch hng mt, c nh ngh chn, cnh tr thin nhin thng ngon khng chn, nhn lp trng hc pha ng p y, gi l ng Giao Hng hiu. T dn min ng, nhng trang anh tun mo s u n hc tp, dn c nh c bit nhiu l ngha. Nhng ngi xa nghe ting cng giy dp n hc. Hc tr ng nh my nhm, thnh ni hi, ban u cn xng l c thn, sau bit ra lm x n Lun, hc tr trng ny n sau c rt nhiu ngi thnh t, lm quan vinh hin. Sau khi ng mt, s dn thng tic nh n, bn nhn ni nn c trng hc m lp n th Vng, cng vi b v u xng thn c, h c cu o u c linh ng. Tri qua cc triu gia phong: Bo Hu Ph Vn Dc Thnh Khung T Chnh Thun Dng V Uy Dng Hu c Ch Nhn i Vng. Phu Nhn: Gia Hnh Trinh Thc T Hu Cng Cha. (Cn n: nin hiu Quang Thiu nh tin L v sau, nin hiu Hong nh nh Hu L v trc, ng th b binh ha lun lun, hin thn tuy cn m i ny hng, i khc ph, tn mt i chng bit u m xt cho ng Hong triu Minh Mng nm th hai, ngy hai mi thng by nm Tn t, phng vua Th t Cao Hong , c chn anh oai, khai b m t, nn nay ni theo mng ln, sng ni hng , gia tng Hng o Ph Chnh Trung ng Thn. n nay n miu chnh n, n th trang nghim, linh d cng r rt hn lc xa vy.

BI BT TNG B TP VIT IN U LINH TON BIN

Nc Vit ta lp quc, sn k thu t, a linh nhn kit, lit vo hng vi cc nc trn ton cu, nhng k ti nng li lc vn chng km ngi. Duy kh thing un c li, sinh ra c nhiu bc k ti, sng lm danh tng, cht lm danh thn, n b th k tit ngha, ngi trinh lit, chnh kh y thng chu lu bng bc khong tri t, hoc tan ra lm o ct, lm Tin phong, cn mi trn i khng tiu dit. Xem nh cc sch: Cng D Tip K, Truyn K Mn Lc, Lnh Nam Chch Qui, Tang Thng Ngu Lc th thy r vy. Nay tp lc ca L T Xuyn, theo trong T in i Trn m chp ra, cn nhiu iu cha chp nn cn thiu st. Ta nay qun mnh l b lu, c gng tng b, ng nh li L T Xuyn bo ng hiu s y vy. Hoc c k bo: nhng chuyn ngi thm , anh lit chnh kh vn c; n nh truyn thn thng chn kh ca o Hnh, Minh Khng e khng khi qu hoang ng. Vng! C hoang ng thc, nhng v li truyn li nh vy. Ta cng bo rng: l chp li nhng vic nghe m thi. Cn nh ly l m suy xt, b iu qui m gi li iu thng th ti ni ngi xem ch ngi chp c can d g? Vy nn c vi li lm bi Bt ghi sau ton bin. m Tut tch nm K V, Tam Thanh Qun o Nhn .

PH CH

Phn ny ng l phi sau mi chuyn mi ng nhng v li ph ch thng lin h n lch s, t lin h n vn hc, bi vy chng ti quyt nh t phn ph ch nhng trang cui cng mc ch cho phn truyn khi b nng n v nhng li ch nhiu khi phc tp.

Chuyn S Nhip 1) Qung Tn l mt trong mi huyn ca qun Thng Ng, v Thng Ng trong thi S Nhip l mt trong s 9 qun ca Giao Ch. Trong s 9 qun y, c 6 qun thuc vo a phn ca Trung Hoa (Nam Hi, Thng Ng, Ut Lm, Hp Ph, Chu Nhai, m Nh) v 3 qun chnh thc ca Giao Ch (Giao Ch tc Bc Vit, Cu Chn tc Thanh Ha, Nht Nam tc Qung Bnh Qung Tr). C l thy S Nhip qun Thng Ng thuc vo Giao Ch m c ngi gi ng l nhn vt An Nam. 2) Thi Th iu khin mt qun, chia quyn vi mt Th S. i ng, Th S l Thi Th. 3) Kinh S y khng phi l thnh Long Bin nh ghi ch trong bn chp tay A.751. Li ch sai lm y khng bit ca ai, nhng chc chn khng phi ca L T Xuyn v bn A.47 m Maurice Durand dch ra Php vn v ng trong bo Le Peuple Vietnamien, trang 14, khng thy c li ch y. Kinh S y l Hn Kinh, tc Lc Dng. 4) S Nhip nguyn qun nc L, cng qu vi Khng T. ng chuyn mn nghin cu Kinh Xun Thu, bn ca T Khu Minh l mt bn ng nht trong ba bn chp Kinh Xun Thu. 5) Hiu Lim: theo lnh ca Hn V (nm 134 trc Thin Cha,

ma ng, thng 11), mi qun c c mt hiu lim, ngha l mt ngi c ting l chu ton bn phn ca mt ngi con tho trong gia nh, c ting l mt ngi trong sch, lm vic quan s khng n hi l. Mu ti tc l t ti, v king tn vua Hn Quang V (25-58 sau Thin Cha) tn l T nn phi i t ra mu. T ti l ngi c chu c ra, chc ln hn Hiu lim. 6) Hn Hin (190-221 sau Thin Cha) 7) Thi Th Giao Chu, hiu theo Ng Ch l Thi Th Giao Ch, ngha l ch iu khin mt qun Giao Ch trong s 7 qun khc. V Giao Ch va l tn qun va l tn chu nn kh phn bit. Trng Tn c gi sang lm Th S Giao Chu nm 201, khi y Giao Ch gm 7 qun i tn l Giao Chu. Qun Giao Ch ca S Nhip nh th thuc quyn kim sot ca Trng Tn. Sau khi Trng Tn b Khu Cnh m st, S Nhip c kim nhim chc Th S Giao Chu, ngha l va cai tr 7 qun kia, va trc tip iu khin qun Giao Ch. 8) Kinh Chu: khong H Nam, H Bc, v ln cn. 9) Tng gic: ch Lu Biu, dm vt quyn vua Hn m c Li Cung sang lm Th S Giao Chu. Chnh v th m Hn Hin phi vi vng sc phong cho S Nhip lm Th S. 10) Tuy Nam Trung Lang Tng: mt s quan cao cp mang li ha bnh cho phng Nam. 11) Trng Mn theo bn ca ti, nhng theo bn A.47 ca Durand th l Trng Th, nhng ng theo An Nam Ch Lc v Ng Ch th l Trng Dc. 12) Trn Quc Huy lc y ang du lch Giao Ch. Thi l cui i

Hn. Tun Uc c ch gi l Tun Quc. 13) u Dung: mt in hnh v trung thn i Hn, gi H Ty t nm 23, mt nm 62. 14) Nhip dng l mt phng php ca Lo gio nhip sinh v dng sinh ngha l bo tn v nui nng s sng. Gii v nhip dng ngha l bit cch gi cho thn th khng b ra ra sau khi cht. 15) i Tn k t 65 n 419 sau Thin Cha. 16) Lm p, tn c ca Chim Thnh, thi y l Thun ha by gi. Tn Chim Thnh xut hin t i Ng i, th k th 10. 17) Bi th ca Cao Bin c Trn Hm Tn din quc ng nh sau: T th Hong s nc Ngu xa. Nm trm nm ng n nay va Hm Thng th tm nh ng phng? Gp S Vng Tin may mn cha. Nordemann trong cun Chrestomathie Annamite cng phin dch bi y ra quc ng nhng khng c hay lm (theo Durand, trong Le Peuple Vienamien, s 3)

Chuyn B Ci i Vng 1) Giao Chu K: l tc phm ca Triu Xng, m bn chp tay A.47 chp l Triu Cng (ng h Triu) v bn A.751 ca chng ti chp l Triu Vng (vua h Triu). Triu Xng cai tr hai ln Giao Chu v tr thnh nh mt nh chuyn mn v cc vn Giao Chu, bi vy, kh lng c th c mt ngi no hiu bit v B Ci i Vng hn ng. 2) Theo thn tch ca nhng lng th B Ci i Vng lm thn hong nh lng Triu Khc chng hn th Phng Hng c l sinh vo ngy 25 thng 11 nm Canh T (760), ln ngi ngy 10 thng 1 nm Tn V (791), mt ngy 13 thng 8 nm Nhm Ng (802). 3) ng Lm l mt trong ba huyn khc thuc chu Phc Lc tnh Sn Ty, nay l Phc Th (Cng Mc, Tin Bin IV, 26) x Cam Lm. 4) Mt cn l 604g, nghn cn l 604 k. Hc l 16 mt khi, dm hay l l 720mt, 10 dm l hn 7 cy s. 5) Thi i Lch k t 766-799 sau Thin Cha. 6) Bn A.47 ca Durand dch l B Phi Cn, bn A.751 ca ti dch l B Ph Lc. i Vit S K Ton Th, ngoi k quyn 6, t 7b cng vit ng nh bn A.751 m chng ti dng y. 7) Vng th s by nm: s sch u ghi chp mt vi thng m thi (Ton th, V 6ab, Cng Mc IV, 26). 8) Anh Hn cn gi l Anh Bin. C bn ghi l Anh Lun c l lm ch Bin v ch Lun.

Triu Vit Vng, L Nam 1) L Bn Thi Bnh, thuc Phong Chu ngy trc, tc Sn Ty ngy nay (theo Khm nh Vit S). Huyn Thi Bnh gia sng C L v sng Hng H. Nm 1006 i l Thi Bnh ph sau 1015 khng thy ni n na. 2) Tinh Thiu: i Vit S K Ton Th chp rng nm Tn Du (541), Tinh Thiu giu c v gii vn chng xin i lm quan v ch c Thng th B Li ca nc Lng tn Thi Tn b lm Qung Dng Mn Lang. Thiu xu h tr v sinh qun v tr thnh mn khch ca L B. Theo cng mc th L Bn l mt cng chc nh Lng, coi o qun Cu c ri bt c ch tr v Thi Bnh khi binh (Cng Mc, tin bin IV,1). 3)Thi Tn mt nm 423 v thi lm Thng th B Li lu nm trc khi t chc (xem Lng Th, quyn 21, trang 7b). Nh vy, cu chuyn ca Tnh Thiu phi xy ra trc nm 541. Nhn xt ny l ca H.Maspro, trong bi bo dn. 4) Cu c: theo Cng Mc, chu Cu c c t i Ng (222280 trc Thin Cha) v l H Tnh ngy nay. Cu c l phn cc nam ca Cu Chn, gip gii Lm Ap, Cu Chn c lp di thi Hn, ngi ta thng cho Cu Chn vo khong Thanh Ha Ngh An. 5) Tiu T chy c v Qung Chu l v dng l vt v thnh Long Bin cho L Bn (Cng Mc, tin bin, IV,1) 6) Qun Lm Ap khi chin thng t, ma h nm Qu Hi (543).

7) L Bn xng Vng thng ging, ma xun nm Gip T (544). Thnh Vn Xun cn du vt x Vn Phc, huyn Thanh Tr. 8) Thc ra, Trn B Tin khng lm Th s Giao Chu, ng c c lm T M, cn ngi c b lm Th s Giao Chu l Dng Phiu (theo Cng Mc, tin bin, IV,4) 9) Theo Ton Th, Nam Vit bng h vo ma xun thng 3, ngy Tn Hi, nm Mu Thn (548). Nh vua mt v bnh st rt rng ti ng Khut Liu. Maspro khng ng nh th v theo s Tu, ng cho rng nh vua b dn Khut Liu git vo ma h nm Bnh Dn (546) ly u dng Trn B Tin xin ha. Madrolle cng ch trng nh th. Nhng cc S Vit u ni nm 546 nh vua trao quyn li cho Triu Quang Phc v hai nm sau mi mt. Triu Quang Phc xng Vng ngy 24-4-548. Nh th, nh Tin L khi t nm Gip T (544) mt nm Mu Thn (548) cng c 5 nm (Cng Mc, tin bin, IV,7), khng phi 8 nm. 10) Triu Quang Phc l con Triu Tc, thi ph ca Nam Vit t nm Gip T (544). Cha lm thi ph, con l T tng qun, gia nh h Triu cng tc ht sc cht ch vi L Bn vy. C l v th m L Bn giao quyn li cho Triu Quang Phc, ch khng ni g n L Pht T l em h, do y c s him khch gia Pht T v Quang Phc. Pht T thn mang qun s n t ca Quang Phc Thi Bnh tr th, mc d lc lng ca ng khng hng hu hn lc lng ca Quang Phc. Maspro khng cho Triu Vit Vng, tc Triu Quang Phc l mt nhn vt lch s, nhng xem s u i ca L Bn i vi Triu Tc v s ganh ght ca L Pht T i vi Triu Quang Phc, ta kh lng ph nhn Triu Quang Phc l mt nhn vt lch s tht s. 11) Chu Din (Chu Din): nay l ph Vnh Tng, tnh Vnh Yn. Trong nhng vn kin trc 1891, ta c thy ph Vnh Tng thuc v tnh Sn Ty t 1882 n 1891. Nm 1891, Vnh Tng thuc v o Vnh Yn v o Vnh Yn nm 1899 tr thnh tnh Vnh Yn (xem a D cc tnh Bc K, L Vn Tn 1930, H Ni, tr.112). Chu Din khng th Hi Dng

nh Maspro quyt on. C xem cuc rt lui ca L Bn th bit. 12) m D Trch v pha Bc Chu Din, tc l v pha Bc Vnh Yn. Nhng theo Cng Mc (tin bin, IV, t 6b) th ng Kt, ph Kin Xng, ngy nay l ph Khoi Chu, huyn ng Yn, tnh Hng Yn. Khng bit trc khi Triu Quang Phc n m ny c tn g cha, trong Vit in U Linh Tp nh chng ta c cng ch ni l c mt chic m pha Bc Chu Din. Bn A.47 m ng M.Durand kho st trong Bulletin de lEcole Francaise dExtrme-Orient, quyn XLIV, nm 1954, ni r l s bo D Trch th c l tn D Trch c t trc. C l ngi ta lm m D Trch v m Nht D o T Nhin, H ng, trong chuyn Ch ng T v cng cha Tin Dung; c l cng v th m nhiu ngi cho rng ci mng rng gip cho Triu Vit Vng thng L Pht T l do Ch ng T cho, trong khi Vit in U Linh Tp khng ni l ca ai. Vy m D Trch khng phi l m Nht D, v theo Cng Mc, tn m D Trch c th l do bit hiu D Trch Vng m dn chng hay qun Tu t cho Triu Quang Phc khi thy ng ch ra khi u v ban m (xem Cng Mc, tin bin, IV, 6b). 13) Thy mt con rng Vit in U Linh Tp ch ni trng khng nh th ch khng ni r l Ch ng T. 14) B Tin v Tu dp gic Hu Cnh Dng Sn li. y l mt c hi may mn cho Triu Quang Phc qut khi v Dng Sn khng phi l mt tay dng tng nh Trn B Tin. 15) Lc Loa v V Ninh nay vo khong cc huyn Qu Dng v V Giang (Bc Ninh). 16) Triu Quang Phc xng Vng thng 4 m lch, tc ngy 24-4548, Vit in U Linh Tp ni nm 551 chc sai.

17) L Pht T c ngha l mt ca c Pht h L, tn ca v anh hng ny chng t sc bnh trng ca Pht gio vo khong th k th 6 th 7. Pht T ch m nm 580, Vinitaruci (T Ni a Lu Chi) sang truyn b Pht gio (nhn xt ca Durand) 18) Sng Giang: c th l sng M Thanh Ha. D Nng c thit lp u sng M, vng rng ni ca Thanh Ha. T y, L Pht t ko qun xung pha ng gp qun ca Triu Quang Phc Thi Bnh, tc Sn Ty ngy nay; nh th, v tr ca hai ni i chiu vi nhau rt hp l (nhn xt ca Durand). 19) ng D Nng: Ch ng y khng c ngha l ci hang m l mt vng t thng l min ni kh khan c ngi dn sn cc . ng c th hiu nh l mt xm, mt lng. Theo i Nam Nht Thng Ch (A.69 t 142), nm 1838, Minh Mnh i ng thnh x. C nhiu ng rt ln. ng D Nng l mt min t cao v pha sng M, Thanh Ha. 20) Thin Bo mt nm 555 21) Bi Qun thn: lng Thng Ct, H Ct, H ng. 22) Din: theo a D Ch ca Nguyn Tri (c Trai Tp, quyn 6, t 6a) O Din trong huyn T Lim. Hong Vit a D Ch (quyn 1, t 432) v cng mc cho O Din l H M ngy nay, ni c n th Nh Lang, trn ng H Ni, Sn Ty. Din nay thuc tnh Phc Yn. 23) Nh Lang: theo thn tch lng H M l con th hai ca L Pht T. bt lang hong t m chnh L Qu n trong Kin vn tiu lc (quyn 6, t 1b) cng lm l Nh Lang thc ra l mt con ngi khc ca Pht T, ngi em cch Nh Lang su ngi. Nh Lang kho lo c Triu Vit Vng yu mn nh con, bt gi r. C l l k hoch d mu. C nghe nhng li tha thit ca chng ni vi Co Nng th r. Cc tc gi i Nam Quc S Din Ca vit khi L Pht T ng mun

thng gia th hai tng ca Triu Vit Vng can gin nh vua v dn chng chuyn Trng Thu v M Nng chng t manh tm ca cha con h L. Triu Vit Vng khng nghe. 24) Hong: cht (ni v mt ngi c tc vng, cng nh dng ch bng ch vua cht). 25) Theo Vit in U Linh Tp: th Triu Vng dy t nm 551, c l lm.

Chuyn Nh Trng Phu Nhn 1) Theo Lnh Nam Chch Qui, tn h ca hai b l Lc. Ch ny rt ging vi ch Lc nn ta c th nghi ng m cho rng c l tc gi Lnh Nam Chch Qui l Trn Th Php ng vi L T Xuyn m cng nhn h ca hai b Trng l Lc. Theo Cng Mc th Trng Vng vn h Lc, li c h khc na l Trng (Cng Mc, quyn II, t 9b). Chng b Trng Trc tn l Thi ch khng phi l Thi Sch (theo Thu Kinh Ch, q.37, t 62). 2) Theo Lnh Nam Chch Qui, Trng Vng ng Din, theo Cng Mc v phn ng s sch th l b ng M Linh l huyn nh, chu Phong nay lng H Li tnh Phc Yn. 3) Lnh Nam Chch Qui cng ni r l khi xng vng b Trng mi xng l h Trng. Cng Mc ch ni Lc nh c 65 thnh Lnh Nam, ngi t lp lm vua, ng M Linh (hay Mi Linh). 4) H Lng Bc: tc H Ty ngy nay, theo i Nam Quc S Din Ca, nhng theo Maspro Lng Bc vo vng Tin Du, tnh Bc Ninh. Cng Mc cng cho Lng Bc l Dn m, tc H Ty.

5) Cm Kh nay Vnh Yn, ph Vnh Tng. C xem cch gin trn ca M Vin th Lng Bc c th Tin Du. Ti sao min ni li khng th c h v sng bc? (xem li ch t m v Cm Kh trong Cng Mc, tin bin, q.II, 11b.

Chuyn M 1) Chim Thnh tc l Lm Ap ngy trc. Tn Chim Thnh c t u i L v tri rng t Honh Sn n Bnh Thun ngy nay, ngha l n Phan Thit. 2) L Thi Tng(1028-1054), nam chinh Chim Thnh nm Gip Thn (1044) v 16 nm, Chim Thnh khng tu cng li xm phm min duyn hi Vit Nam nm 1043. 3) Sng L Nhn Ph L.

Chuyn L Hong 1) Bt Lang Hong T: khng nn nhm vi Nh Lang, con ca L Pht T, n th lng H M, huyn T Lim, tnh H ng. 2) Kin Ph Hu o l nin hiu th ba ca L Thi Tn, bt u t 1039 n 1041. 3) Chu Ngh An: tn Ngh An c t nm 1036. Theo Ton Th m Hong Xun Hn dn trong cun L Thng Kit (trang 385), thng 4 nm Bnh T (1036), L Thi Tng t hnh doanh Hoan Chu, Ngh An.

Nhng by gi cn ch l mt chu. Vit s lc ni nm 1101, i Hon Chu ra Ngh An ph. Nhng trong cc i sau, ch thy s chp Ngh An chu m thi, v d Ton th 1128, 1073, 1131, 1132 v.v 4) Thi Tng nam chinh nm Gip Thn (1044). 5) Long Thu Thi Bnh l nin hiu th nht ca L Thnh Tng, bt u t 1054. Vy nm th hai l nm 1055. 6) Tri B Ha sng B Ha; sng B Ha huyn Ngc Sn, tnh Thanh Ha. By gi l sng x ng Ha (Cng Mc, tin bin, I,20)

Chuyn L ng Trng 1) Hai trng ba thc tc 9 mt 20 2) L ng Trng sng vo i vua Thc, hiu lim triu Tn bn Tu, lm hiu u nh Hung N i bi, danh ting ly lng n ni ch vic c tng ng t ca Hm Dng (bn Tu) m qun Hung N kinh s. Theo Lnh Nam Chch Qui, L Ong Trng tn thc l L Thn. 3) n ca ng nay lng Trm, pha Bc H Ni (ch Trm do ch Lim m ra, i:e l trc c l tl, sau tl: tr). 4) Chuyn L ng Trng thng c sp trong lch s sau cuc khi ngha ca Phng Hng, trong thi k Triu Xng sang lm h. 5) Cao Bin thng gi L ng Trng l L Hiu U. Phn bit vi L U l mt nhn vt khc.

6) Nhn cch ca L ng Trng trong Vit in U Linh Tp cao qu hn trong Lnh Nam Chch Qui.

Chuyn L Thng Kit 1) Tn h ca Thng Kit c ghi mt cch khc trong m ch ca Anh V, lng Yn Lc, ph Khoi Chu, tnh Hng Yn. Theo Hong Xun Hn (trong L Thng Kit, quyn 2, trang 388-390), nhng on lin can n L Thng Kit ca mt ch y cho bit cha Thng Kit l mt quan thi u i Thnh Tng, h Quch, qun huyn Cu Lu, thuc T Giang Nay xt cc sch Ton Th v Vit S Lc, ta thy i Thi Tng c thi u Quch Thnh Dt l tng m Thi Tng sai cm qun nh Nng Tr Cao nm 1048. C th l ngi sinh ra Thng Kit. Nu qu nh vy th ti sao Thng Kit li thnh h L? M ch Anh V tr li sn: y v vua ban quc tnh cho ng. Tuy m ch khng ni chuyn y xy ra vo nm no, nhng c l vo nm ng c ban hiu Thin T Ngha Nam. Vua nhn ng lm con nui, th t nhin cho ng h L (Hong Xun Hn, Sd, tr.389). Theo bia ca Nh B S, Thng Kit l tn t, tn hu l Tun (Sd, tr.41). 2) Phng Thi Ha vo pha Ty thnh Thng Long, pha Nam Bch Tho, gn ch r xung trng ua nga. 3) Hong mn chi hu l mt chc hon quan. Bn A.751 ca ti khng ni L Thng Kit tnh thn, nhng chc Hong mn ch hu cho bit r iu y. Bn ca gio s Hong Xun Hn y hn v chp: v ng c dng mt p, nn mi tnh thn m sung vo chc Hong mn ch hu. Cng trong Vit in U Linh Tp bn ca Hong Xun Hn: vua thy mt mi p , cho ng tin ba vn, bo t ym. 4) H chiu nam chinh ngy 24-2-1069, xut qun ngy 8-3-1069.

5) Ch C l Rudravarman III, sau i mng bng ba chu B Chnh a L, Ma Linh tc Qung Bnh v Bc Qung Tr ngy nay. 6) Bn ca ti chp Thin T Ngha (em nui vua) c l hp l hn bn Hong Xun Hn chp Thin T Ngha Nam (con nui vua) v L Thng Kit lc y 51 tui, trong khi L Thnh Tng mi 46 tui. Nhng bn ca Hong Xun Hn hp vi bia Nh B S v lch s. L Thng Kit c l l ngha ca L Nhn Tng. 7) Nhn Tn ln ngi ngy 1-2-1072, lc y mi 7 tui. L Thng Kit c thng chc v ng h b Lan Thi Phi, m vua Nhn Tn, khuynh o Hong thi hu Thng Dng h Dng. 4 thng sau ngy ng quang ca Nhn Tn, L o Thnh phe Thng Dng b ging lm binh b th lang, nm sau Thi hu b p phi cht theo L Thnh Tng. 8) Anh V Chiu Thng l nin hiu th hai ca L Nhn Tn. Lm vua t 1072-1127, Nhn Tn c tt c 8 nin hiu: Thi Minh (4 nm u), Anh V Chiu Thng (9 nm sau), ri n Qung Hu, Hi Phong, Long Ph, Hi Tng i Khnh, Thin Ph Dc V, Thin Ph Khnh Th. 9) Th t Ung, Khm, Lim khng c ng, phi l Khm, Lim, Ung. Cuc bc chinh khi s t 15-9-1075. 10) Long Ph l nin hiu th 5 ca Nhn Tn, bt u t 1101 n 1109. 11) T 1082 n 1101, L Nhn Tn trng thnh, L Thng Kit lui v trn Thanh Ha, dng cha Linh Xng, Hng Nghim. Sau khi L Nhn Tn i nin hiu l Long Ph, L Thng Kit c mi v triu gi chc t tng. Lc y ng 83 tui. Chc mi ca L Cng l mt chc cn thn, qun c mi vic trong v ngoi cung in.

12) Din Chu v pha Bc tnh Ngh An v c l gm mt t t Thanh Ha, Vit in U Linh Tp khng ni r v L Gic. L Gic hc c php ph thu, dng m binh sai khin qun lnh gi (Cng Mc, chnh bin, IV, 3b 42) 13) Bn Nh Nguyt: Nh Nguyt l khc sng Cu chy qua lng Nh Nguyt, ch ca sng C L chy vo sng Cu, cch Thng Long 20 cy s. Mt trn ny quyt nh s thng bi ca i bn. Phng tuyn ca qun Tng di 30 cy s nhng phng tuyn ca ta cng rt vng chi. Cui cng, ta thng mt cch v vang nh ti iu khin rt tinh vi ca L Thng Kit v cng nh tinh thn rt cao ca qun s (xem thm chuyn Trng Ht, cng trong tp ny, tr.46). 14) V Bnh: tc Nh Nguyt, hay sng Cu 15) L Thng Kit sinh nm 1019 mt vo thng su nm At Du (1106) ti Thng Long, th 86 tui (Cng Mc, chnh bin, IV 5) 16) Chc tc ca L Thng Kit (theo bia cha Linh Xng v li gii thch ca Hong Xun Hn (Sd, tr.386): Bia Linh Xng, dng sau khi L Thng Kit mt, k cc chc tc ca ng nh sau: suy thnh hip mu, th chnh, t l, dc i cng thn, th thng th lnh, khai ph ngh ng tam ti, nhp ni ni tri tnh tri, kim hiu thi u, kim ng s i phu, dao th ch trn tit s, ng trung th mn h bnh chng s, thng tr quc, thin t ngha , ph quc thng tng qun, vit quc cng, thc p nht vn h, thc tht phong t thin h. Ngha l: k by ti c cng, trung thnh, by mu, cm tit, gi chnh, gip vic, ph t; coi vic ti thng th, c quyn m ph, ngang vi tam ti, c vo ni, coi tt c cc vic chu trong cung, lnh chc thi u ng u cc qun; kim chc ng s i phu kim sot vic chnh, Kinh coi vic qun tt c cc trn, cng coi vic b th, hng ngy n gn vua bn vic; hm thng tr quc, c cng bt c tng gic; em nui vua; chc thng tng gip nc, tc quc cng, hiu Vit, c phong lc hng mt vn h, c tht phong lc bn nghn h.

Chuyn Thn T Lch 1) Theo Cng Mc (tin bin, IV, 31) th T Lch l mt nhnh sng Nh. Theo Thanh Nht Thng Ch sng T Lch i t pha ng thnh ph Giao Chu chuyn sang pha Bc ri i sang pha Ty thng n sng Nhu. Xa kia c ngi tn l T Lch y, cho nn gi sng y l sng T Lch. Hi u nin hiu Vnh Lc (1403-1424) nh Minh, Hong Phc li o thm, nhn i tn l sng Lai T. Nay pha ng tnh H Ni, huyn Th Xng c mt ca sng, y l ch phn lu t sng Nh. 2) V L Nguyn H, Cu ng Th (quyn 17 thng, t 5b) vit: Nm Bo Lch nguyn nin (825) thng 5, L Nguyn H Annam tu xin di chuyn h ph sang b sng pha Bc.

Chuyn L Phng Hiu 1) L Thi T mt nm 1028; L Thi Tn phng chiu ln ngi cng nm y, vo hi 18 tui. 2) Thin Cm Thnh V (1044-1088): nin hiu th 5 ca L Thi Tn. Thi Tn nam chinh nm Gip Thn (1044). 3) Theo sch Thin Nam Trung Ngha Lc ca Phm Phi Hin th Dc Thnh Vng l con th L Thi T (xem Cng Mc, chnh bin, II,8) 4) ng Chinh Vng tn l Lc (Cng Mc, chnh bin, II,26). Hai Vng kia khng bit tn l g.

5) Ca Qung Dng, theo Cng Mc l s Qung Phc (Cng Mc, chnh bin, II, 28). Ch Dng v ch Phc c th lm vi nhau. 6) Ut T Knh c git c Nguyn Ct cu ch l Th Dn (ng Thi Tng).

Chuyn Mc Thn 1) L Vn Thnh: Hong Xun Hn dn trong cun L Thng Kit trang 430: Theo gia ph h L Qut x Ph L th L Vn Thnh ngi ng Cu (huyn Gia Bnh, tnh Bc Ninh ngy nay). V h L, ngi lng Ph L ny. Vn Thnh gp b, lc thn ph b lm quan Thng Long. C l ch v vy, con Vn Thnh sau nhp tch qu m. Nhng cng c th v c th hai l Vn Thnh b y vo Thanh. L Vn Thnh u u khoa thi u tin ca nc ta nm 1075, sau c vo cung dy vua Nhn Tng; nm 1084, dn u phi on iu nh v vic phn chia a gii vi Tng ti tri Vnh Bnh; nm 1085 c b nhim Thi s v gi chc n nm 1096, l nm xy ra chuyn ny. 2) Vic L Vn Thnh kho v thut ch o l mt vic c thc. Vit S Lc cho cu chuyn xy ra ban ngy (Vit S Lc II, 192). Cng Mc khng ni r ngy gi. Ch ni l thng 3, ma xun. Vit S Lc ni l vo thng 11, ma ng. 3) Chuyn ny tiu biu cho s m tn c nh hng ln n chnh tr triu L. S cn cho bit nhiu chuyn chng rng Nhn Tng, cng nh cc vua L v sau, rt tin o thut, v c thn kinh d cm xc. Cho nn ch v mt vic xy ra rt thng m Vn Thnh xut b cht. V thng mi mt, trn m thnh lnh ti trn h, l mt s thng c. Nhng vi tm thn hay b xc cm ca vua L, khi thy tri ti m mnh cn trn mt

nc th vua m ra hong ht. C l Vn Thnh cng v thy tri ti m vi v sai cho thuyn gp ti h vua v. Ngi trong thuyn b trng tring khng vng, Vn Thnh phi ngi khom mnh, tay chng vo thuyn cho vng. Hnh dng trng nh con h. Mt mt khc c l Vn Thnh cng tin vo cc thut, v c ting sn l hc c php ha h. Cho nn, k trng thy hnh con h trong thuyn li cng nghi cho y mun hi vua. Cng may cho y. Tuy vua tin d oan, nhng o Pht gieo mi t tm, cho nn Vn Thnh khng b tru di tam tc nh Nguyn Tri i sau. Cc nh bnh lun phi nho i sau, nh Ng S Lin cn trch rng: Nhn thn m mu git vua cp ngi, th m cn tha ti. Lm sai hnh chnh nh vy, y bi v li vua qu sng Pht (Hong Xun Hn, L Thng Kit tr.421-422). 4) Sng Thao pha Bc huyn Tam Nng, tnh Hng Ha (Cng Mc, IV 2). Theo Vit S Lc th L Vn Thnh b y ln mt tri thng lu sng Lng (Vit S Lc II, 192). Vit S Lc khng ni n Mc Thn. L Vn Thnh b y vo sng Lng tc Thanh Ha c l ng hn v con chu ca L Vn Thnh nh L Qut u Thanh Ha.

Chuyn Trng Hng v Trng Ht 1) Ph Lan l sng Lc u 2) Theo i Nam Quc S Din Ca, Trng Hng v Trng Ht can Triu Vit Vng ng g Co Nng cho Nh Lang: C ngi: Hng, Ht h Trng V bin nhng cng bit ng c mu,

Rng: Xa Trng Thu, M Chu, Hn nhn l gi, khu th l chn. Mnh gng vng s cn gn, Li toan dt mi Chu Trn sao nn? 3) Thin cha tc Ng Quyn 4) Sng Nam Bnh tc sng Thng. n th ca Hng ca sng Nam Bnh, lng Phng Nhn, bc ngn sng Thng. 5) Bn dch ca Hong Xun Hn Sng ni nc Nam, vua Nam coi Rnh rnh phn nh sch Tri. C sao l gic sang xm phm! Bay s tan tnh cht sch toi. (Sd, tr.287) 6) Chuyn ny bt qu v l lng sng bi ca ngi ta m ba t ra, v nh nho ph ha cho thm linh. S tht c l nh ti theo Trn Trng Kim, nhn rng th l ca L Thng Kit. Nhng ni chc l L Thng Kit lm th c th khng c g lm bng c. Ngy nay c vng ln cn hai sng Cu v Thng, c n hn 290

ngi n th hai v thn h Trng. n chnh th Trng Hng lng Vng Nguyt, cnh lng Nh Nguyt; v n th chnh Trng Ht lng Phng Nhn ca sng Thng. V tr n ph hp vi vic qun Tng qua sng bn Nh Nguyt, cho nn cu chuyn thn m tr k trong Vit in U Linh c cn c vo s tht t nhiu (Hong Xun Hn, L Thng Kit, tr.303).

Chuyn L Phc Man 1) B: tn ring mt nc cc o ngoi b, gm bn o Malaca (M Lai) (theo Hong Xun Hn, i Nam Quc S Din Ca, tr.93) 2) Nguyn Phong (1251-1258: Trn Thi Tn). 3) Trng Hng nguyn nin (1285, Trn Nhn Tn).

Chuyn Cao L Cao L theo Vit S Lc l mt ngi thn gip An Dng Vng lm c n liu, mi ln ging n bn ra c mi pht tn, dy c mt vn qun lnh. Sau Vng i i vi Cao L hi bc bo, Cao L b i (I, 1b).

Chuyn Hu Th Phu Nhn 1) Bn dch v li bnh ca Hong Xun Hn (Sd). Trong lc L Thnh Tng vt b, hnh nh c gp sng gi to. Sch Vit in U Linh cn

chp chuyn thn Hu th a k gip vua qua b. Chuyn nh sau: khi L Thnh Tn n ca b Hon (?), thnh lnh bo to ma ln, sng ni ngn ngt. Thuyn vua khng tin c. m n, vua mng thy mt n b, o trng, qun lc, ni vi vua: Ti l tinh t nc Nam, gi lm mt cy g lu nm i thi. Nay thi n. Gip vua khng ch nh c gic, m nc nh cn c ch nh. Ni xong, bin mt. Tnh dy, vua s. em vic hi chung quanh. C s Hu sinh ni nn tm cy g c thn n. Qun ln ni, thy mt cy g hnh ngi. em xung thuyn. Vua sai em lm tng, mc o qun nh thy trong mng v ban hiu Hu th phu nhn, v t thuyn vua. Thuyn bn m khng lc na. Lc c trn v n ch c, vua sai lp n th. Nhng ti n, ma gi li ni ln. S Hu sinh xin em tng v kinh. Sng gi bn lng. V n kinh vua sai lp n th lng Yn Lng. Chuyn trn ny i sau vit, cho nn c s lm. V nh v s Hu sinh, th cc bn sao vit Hu Lm sinh hay l Hu Lm, sch TUTA/57b c chp chuyn tng thng Hu sinh h Lm, chc l v y. Nhng Hu sinh mt nm 1064, trc nm Thnh Tng nh Chim Thnh 5 nm. 2) Ngy xut qun l mng 8-3-1069. Trn ng i hay ng v u c rng vng hin long thuyn, nh ngy 15-3, ngy 18-3 m 31-3. Khi vua em qun v cng thy rng xut hin, m 19-6, ngy 25-6. c bit l khi thuyn vo ca Thi l b ni ca Chim Thnh, ngy 3-4 c 2 con chim bay theo ng thuyn nh mun dn ng (Vit S Lc II, 13b). Nh vy rng vng v chim l linh ng ca thn chng?

Thn ng C 1) Khi L Thi T ang lm Thi t, vua Thi T sai em qun i nh nc Chim Thnh. Nm y l nm 1020 (Vit S Lc II, 3b).

2) Thn bo cho Thi t bit c ni lon do 3 vng gy ra. l m thng 3, ngy Mu Tut, khi L Thi T va bng h (xem Cng Mc, chnh bin, II 30). Thng nm, thn nhn xut hin in vt cha Vn Tu (Vit S Lc II, 5a). Khng bit thn y c phi l thn ng C hay khng. 3) Miu th thn ng C bn hu Thng Long (Cng Mc, chnh bin II 30) tc l phng Yn Thi, huyn Vnh Thun (lng Bi).

Thn Th a ng Chu 1) ng Chu (theo Cng Mc, tin bin V, 31) l x ng Chu, huyn Kim ng, tnh Hng Yn nh Trn gi l Khoi L, nh L gi l Khoi Chu. 2) Khi nh Ng mt, Phm Bch H gi ng Chu, t xng l Phm Phng At (Cng Mc, tin bin V 28). Hin nay ng Chu vn cn n th Phm S qun. Theo Thn tch x ng Chu (Kim ng Hng Yn) th huyn ng An (Khoi Chu) c nh h Phm, lm ngh bun bn. Mt hm m Phng At qua lng ng Chu gia tra gp ma gi ln, vo miu n ma thy ho quang sng rc c mt v Sn tinh bch h hin ra. b s khip m, tnh ra tnh ma. Sau v c mang, nm Canh Ng (922) ngy 10 thng Ging, sinh mt con trai t tn l Bch H. Ln ln theo Ng Quyn nh git Cng Tin v qun Nam Hn. Sau li cng qun thn mu trut Dng Tam Kha, lp Xng Vn. Nm 951, Bch H xin v lp p ng Chu ngy rm thng 11 (khng r nm) t tri u m, c m my vng sa xung dinh Bch H, H theo my vng m bin mt, cho nn gi l vua My (xem Nguyn Vn T, i Nam Dt S, trong Tri Tn s 159).

3) Chuyn ny ni ti L Nga Triu, nhng c nh t ca bi th th Thn c v nh mun ng h L Nga Triu (tc Long nh) m nu nh vy thc th thn khng thng minh, chnh trc nh L T Xuyn nh ngha trong bi Ta. Do y, ta c th ng l ngi c thn gip khng phi l L Nga Triu m l L Cng Un, tng ca L Nga Triu, ngi cng c thc p ng Chu (xem chuyn Th thn ng Chu trong Thin Nam Vn Lc Lit Truyn sch s A.1442, tr.47-48) sch Hng Yn Nht Thng Ch (A.963, t 23) va k vic cu ma ca Nga Triu, va dn mt thuyt khc cho l vic ca L Cng Un nhng chuyn L Nga Triu c thc p ng Chu l mt vic c thc. Theo Cng Mc (chnh bin, I 39) khi i nh Ng Man Vng Long nh Phong Chu nm 1006 nhn dp em qun v n ng Chu, L Nga Triu sai t ng Chu ln lm ph Thi Bnh.