1.
PËRKUFIZIMI I BIZNESIT TË VOGËL DHE  ndërmarrjet (bizneset) e vogla prej 10-49 të
TË MESËM
1.1. Qasjet e ndryshme në përkufizimin e BVM
Disa nga karakteristikat që e bëjnë të dallojnë
bizneset nga njëri tjetri janë fare të dukshme, si p.sh:
Piceria, salloni i ondulimit, dyqani, servisi për
automobila janë biznese të vogla, ndërkaq fabrika për
prodhimin e autobusëve, fabrika e mobileve,
kompania ajrore janë biznese të mëdha.
Është e qartë se gjatë përkufizimit të biznesit të vogël
dhe të mesëm duhet të merren parasysh më shumë
kritere, si kritere konsiderohen këto:
 biznesi duhet të jetë i pavarur,
 biznesi nuk duhet të jetë dominant në rajonin në të
cilin vepron,
 numri i të punësuarve,
 të hyrat nga shitjet.
Termi NV, i përjashton ato kompani me më pak se 10
të punësuar, të cilat përfaqësojnë 90% të të gjitha
ndërmarrjeve dhe të cilat punësojnë 1/6 e të gjithë
fuqisë punëtore.
Franca definimin e NV e jep si pas nr të të
punësuarve:
 më pak se 10 të punësuar janë ndërmarrje shumë
të vogla,
 prej 10-49 të punësuar janë ndërmarrje të vogla,
 prej 50-500 të punësuar janë ndërmarrje të
mesme, dhe
 mbi 500 të punësuar janë ndërmarrje të mëdha
Italia gjithashtu ska një definim standard të NV si
p.sh:
 mikro-ndërmarrjet, prej 1-19 të punësuar,
 ndërmarrjet të vogla, prej 20 –99 të punësuar, dhe
 ndërmarrjet e mesme, prej 100-499 të punësuar
Gjermania gjithashtu ska definicion standard të NV
si p.sh:
 e vogël nga 0-49 të punësuar,
 e mesme prej 50-499 të punësuar
Në bazë të të dhënave të prezentuara për këto vende
të unionit evropian mund të përfundohet se NV
përbëjnë deri në 98 % të të gjithë ndërmarrjeve në
Unionin Evropian.
Sipas Unionit Evropian bizneset ndahen në 3
kategori:
 ndërmarrjet (bizneset) mikro prej 1-9 të punësuar,
punësuar, dhe
 ndërmarrjet (bizneset) e mesme prej 50-249 të
punësuar.
Ngjashëm me këtë përkufizim është edhe ai i bankës
botërore si p.sh: 1-5 mikrondërmarrje, 6-25 ndërmarrje
të vogla dhe 25- 250 ndërmarrje të mesme.
1.2. Specifikat e biznesit të vogël dhe të mesëm
Për të sqaruar dallimet në aplikimin e menaxhmentit në
ndërmarrjet e vogla dhe të mëdha, është e nevojshme që
të sqarohen disa karakteristika dhe ato janë:
 marrja më e shpejt e vendimeve,
 fleksibilitet më i madh,
 centralizim më i madh gjatë marrjes së vendimeve,
strukturë organizative e thjeshtë,
 ndikim i madh i pronarit, komunikim i
drejtpërdrejtë prej lart poshtë,
 participim i kufizuar i të punësuarve në
vendimmarrje, me pakë nivele të menaxhmentit.
Karakteristikë e ndërmarrjeve të vogla janë inovacionet,
ndërmarrja e vogël shpesh është burim i materialeve të
reja , i proceseve, ideve, shërbimeve dhe prodhimeve.
Shumë nga produktet e sotme rrjedhin nga ndërmarrjet
e vogla, ndërmarrjet e vogla kanë bërë më shumë se
gjysmën e zbulimeve në 30 vitet e fundit. Ne vitet e 80-
ta dhe 90-ta NV kanë krijuar përafërsisht 80% të
punësimeve të reja të vendeve të punës.
Përhapja e NVM-ve në Kosovë, sipas dinamikës mund
të shikohet në 3 faza:
a. faza e parë nga viti 1991 deri në vitin 1993,
b. faza e dytë nga viti 1994 deri në vitin 2000, dhe
c. faza e tretë nga viti 2001 …
Themelimi i këtyre ndërmarrjeve nuk ka qenë rezultat i
mjedisit të përshtatshëm të biznesit, por ajo ndodhi nga
nevoja që të krijojnë vende pune njerëzit të cilët ishin
përjashtuar nga puna.
NVM kanë karakteristika të cilat mund të njihen lehtë,
ato janë:
Fleksibilitet – që nënkupton ndërrim të aktiviteteve në
dritën e ndryshimeve të kushteve të tregut dhe
përshtatje të shpejt të kapacitetit të ndryshimeve të
kërkesës.
Marrëdhëniet direkte gjatë punës – pronari ka
marrëdhënie interne të afërta me të punësuarit dhe
konsumatorët.
Mundësia e punësimit - NV ofrojnë mundësi për
punësime të reja.
Menaxhimi nga një person (kuptohet çka dmth)
Kapitali i kufizuar (kuptohet çka dmth)
Pavarësia – që mundëson iniciativa, shpikje dhe
ambiciet.
1.3. Rëndësia e ndërmarrjeve të vogla dhe të
mesme në ekonomi të tregut
Edhe pse janë të orientuara kah tregu lokal NVM
kanë rol gjithnjë e më të madh edhe në këmbimet
ndërkombëtare.
Në literaturën ekonomike të shteteve të zhvilluara
veçohen katër faktorë të kontributit të ndërmarrjeve të
vogla dhe të mesme në ekonominë e tregut.
1. kontributet në proceset e ndryshimeve
teknologjike,
2. kontributi në sjelljen e konkurrencës së
shëndoshë,
3. hapja e vendeve të reja të punës, dhe
4. oferta e pasur e prodhimeve në tregun vendor
Konsiderohet se rreth 60-70 % e vendeve të reja të
punës në vendet e OECD (vendet e zhvilluara të
botës) janë të bazuara në BVM.
Në shumicën e vendeve evropiane bizneset me më
pakë se 50 punëtorë përbëjnë 90-99 % të numrit të
përgjithshëm të bizneseve të regjistruara.
Ndikimet në rritjen e rëndësisë së BVM vijnë
kryesisht nga rritja e peshës së sektorit të shërbimeve,
sektorit të ndërtimit dhe teknologjisë informative.
1.4. Bizneset e vogla dhe bizneset e mëdha
Pikëpamja e parë, bizneset e vogla realizojnë aktivitet
të ndryshëm nga të mëdhatë dhe si rrjedhojë nuk janë
konkurrente të bizneseve të mëdha, ndryshe kjo qasje
njihet edhe teoria e niçeve strategjike. Ndërsa sipas
qasjes së dytë shpërndarja e bizneseve sipas
madhësisë është rezultat i posedimit të ndonjë resursi
të kufizuar specifik të prodhimit apo të ndonjë
përparësie tjetër si lidhur me efiçencën e firmës apo
fleksibilitetin e saj.
Sipas Nooteboom, bizneset e mëdha qëndrojnë më
mirë në prodhimin e teknologjive të reja bazike,
ndërsa bizneset e vogla janë më të mira në
transformimin e tyre në produkte të reja për treg.
Mirëpo këto 2 kategori të bizneseve nuk do të thotë se
janë konkurrentë të njëri –tjetrit, por këta dy edhe
kooperojnë dhe varen shumë nga njëri – tjetri.
1.4.1. Bizneset e vogla dhe koncepti i fleksibilitetit
Bizneset e vogla njihen për aftësinë e tyre për
fleksibilitet - definuar këtu në kuptimin e gjerë si
aftësi e kompanisë për të ndryshuar outputin më
shpejt dhe pa pasoja të mëdha varësisht nga ndryshimet
në rrethinën operuese.
Disa dimensione të fleksibilitetit janë: fleksibiliteti
sipas madhësisë së bizneseve, fleksibiliteti në sektorë të
ndryshëm të ekonomisë, fleksibiliteti si përgjigje ndaj
fluktuimeve në kërkesë për produkte dhe shërbime,
fleksibiliteti dhe ndryshimet në çmime, fleksibiliteti dhe
ndryshimet në teknologji, fleksibiliteti si rezultat i
ndryshimeve organizative, dhe forma të tjera të
flesibilitetit.
1.4.2. Fleksibiliteti dhe fluktuimet në kërkesë
Raporti në mes të fleksibilitetit të bizneseve dhe
ndryshimeve/fluktuimeve në kërkesë është analizuar
nga një numër autoresh (Mills and Schuman). Sipas
këtyre autorëve kur kërkesa për produkte dhe shërbime
nuk lëvizë apo nuk ka fluktuime, atëherë bizneset
adaptojnë strategji të cilat mundësojnë efiçiencë më të
madhe, pra bizneset krijojnë profit kryesisht përmes
shfrytëzimit të ekonomisë së shkallës. Në anën tjetër,
kur lëvizjet në kërkesë janë të mëdha atëherë bizneseve
u duhet adaptuar strategji fleksibile të cilat mundësojnë
përshtatjen e nivelit të efiçencës së tyre. Ky lloj
fleksibilitetit mund të definohet edhe si fleksibilitet i
bizneseve në output.
1.4.3. Fleksibiliteti dhe ndryshimet në Teknologji
Teknologjitë fleksibile bëjnë të mundur ndryshimet në
shkallën e prodhimit, në produkt miks përgjatë ciklit
jetësor të produktit, si dhe disa ndryshime në dizajn.
Pikërisht janë bizneset e mëdha të cilat janë më
fleksibile në teknologji se ato të voglat sepse kanë
shumë më tepër resurse.
1.4.4. Fleksibiliteti dhe format organizative
Bizneset e vogla janë më të prirura të jenë më fleksibile
në format organizative. Bizneset e vogla mund të
marrin punëtorë të rinj kur kërkesa për produktet e tyre
rritet dhe t’i largojnë kur kërkesa bie, ku një gjë e tillë
do të bëhej me vështirësi nga bizneset e mëdha për
shkak të presioneve nga organizatat e punëtorëve.
1.4.5. Fleksibiliteti dhe çmimet
Niveli i çmimit të një produkti varet edhe nga
elasticiteti i atij produkti. P.sh. në një treg në të cilin
operojnë një biznes i madh dhe një i vogël, efektet e
fleksibilitetit të çmimeve do të varen nga elasticiteti i
kërkesës për këto dy produkte si dhe elasticiteti i
kryqëzuar i këtyre produkteve.
1.5. Bizneset e vogla dhe rritja ekonomike
Zhvillimet e fundit teorike në fushën e rritjes  ndikon në rritjen e punësimit,
ekonomike janë të bazuara në teorinë neoklasike të  prodhon për tregun e brendshëm, dhe
Robert Soloë si dhe të Paul Romer.  sjell fleksibilitet në ekonomi
Dallimi në mes të Soloëit dhe Romerit qëndron në 2.1 Ndërmarrësia dhe ndërmarrësi si gjenerues në
faktin se i pari konsideron avancimet në teknologji si BVM
pasojë e forcave jashtë sistemit, ndërsa Romeri Krijimi i BVM në të shumtën e rasteve është vepër e
insiston se rritja ekonomike është rezultat i forcave ndërmarrësve. Ndërmarrësia sot konsiderohet si një
brenda sistemit ekonomik e jo të ndonjë force jashtë filozofi dhe energji e rëndësishme zhvillimi dhe një nga
tij. burimet e forta të rritjes ekonomike. Kjo madje shpesh
Rritja e numrit të bizneseve të vogla brenda një merr peshë më të madhe se burimet tjera, siç janë
industrie ndikon në zhvillimin ekonomik përmes dy burimet natyrore apo pajisjet teknike. Ndërmarrësia nxit
kanaleve: vet-aktivizimin e burimeve njerëzore, të kapitalit
a. rritjes së konkurrencës e cila përmirëson njerëzor për zhvillim dhe e vë zhvillimin në vend
performancën ekonomike, dhe kryesor brenda një shoqërie.
b. rritjes së konkurrencës si dhe rritjes së përqindjes 2.2 Një historik i shkurtër mbi ndërmarrësinë
së bizneseve të vogla në treg. Ndërmarrësia dhe ndërmarrësi – origjina e këtyre
1.6. Inovacionet dhe bizneset e vogla fjalëve daton nga shekulli XV në Francë
Ekziston një konsensus i përgjithshëm se inovacionet “Entrepreneur” – quhej dikush që merrte përsipër
bartin barrën kryesore të rritjes ekonomike të realizimin e një projekti komercial dhe në emër të atij
ekonomive nacionale. që i besonte angazhonte mjetet financiare.
Fazat kryesore të inovacionit janë si në vijim: Kjo ishte një ndërmarrje e lidhur me tregtim dhe
inovacioni, zhvillimi, prodhimi, hyrja në treg dhe paraqiste rrezik për të dy aktorët e involvuar në këtë akt
difuzioni. (Vickham 5-6). Pra ndërmarrësi ishte dikush që ishte
Si ndërmarrjet e vogla ashtu edhe të mëdhatë ndërmjet dhe që i drejton burimet e siguruara nga të
kontribuojnë në procesin e inovimeve. Mirëpo tjerët.
superioriteti i këtyre kategorive të bizneseve varet ngaNë mesjetë nga ndërmarrësi pritej të menaxhoj projekte
industria të cilës i takojnë. Meqenëse në një numër të të mëdha dhe ai ishte zakonisht i kontraktuar nga shteti
madh të industrive bizneset e vogla janë shumë dhe nga institucionet fetare për të realizuar ato projekte.
efikase në inovacione atëherë edhe ndikimi i tyre në Futjen e termit Ndërmarrës dhe Ndërmarrësi është
rritjen ekonomike është i madh. bërë nga Richard Couton me 1734.
1.7. Bizneset e vogla dhe krijimi i vendeve të reja Në atë kohë ekzistonin 3 akterë themelorë në ekonomi:
të punës 1. pronari i tokës,
Është evidencuar se bizneset e vogla kanë normë më 2. ndërmarrësi, dhe
të lartë të krijimit dhe falimentimit e cila reflektohet 3. dhënësit e shërbimeve
në numrin e vendeve të reja të punës si dhe largimin e Seji një ekonomist francez (1800) ka bërë dallimin
një numri të caktuar të të punësuarve. Në përgjithësi midis fitimit të pronarit të kapitalit dhe fitimit të
vlerësohet se numri i vendeve të reja të punës të ndërmarrësit që buronte nga fitimi prej përdorimit të
krijuara nga bizneset e vogla është më i madh se kapitalit të marrë hua. Ai thotë se ndërmarrësi lëviz
numri i vendeve të shkurtuara si pasojë e falimentimit burimet nga një fushë me fitim më të ulët drejt një
të bizneseve të vogla, andaj edhe neto krijimi i fushe me fitim më të lartë duke përfshirë këtu edhe
vendeve të punës është pozitiv. njerëzit, objektet, materialet dhe paranë (D. Stoks me
2003).
2. Ndërmarrësia dhe ndërmarrësi si krijues të Shumpteri në shekullin XX, ndërmarrësit i
bizneseve të vogla dhe të mesme (BVM) konsideronte si një faktor destabilizues në kuptimin e
Rëndësia strategjike e biznesit të vogël qëndron në atë nxitjes së ndryshimit të asaj që ekziston.
se: P. Drucker – në vitet 80 paraqitjen e ekonomisë së
 është shtylla kurrizore e ekonomisë së tregut, ndërmarrësisë do ta quaj “ngjarjen më shpresëdhënëse”,
sepse ajo nxit ndryshimet e shpeshta, shfrytëzon
shanset që të tjerët nuk i shohin, krijon diçka ndryshe
dhe bën që nevoja për risi (inovacione) të jetë e
përhershme. Pra kjo është një stil i ri i menaxhimit.
Stoke 2003 – “Ndërmarrësia është proces i krijimit të
një gjëje që është ndryshe nga ajo që ekziston dhe që
ka vlerë në saje të dedikimit të kohës dhe përpjekjeve,
duke përfshirë rrezikun financiar, fizik dhe social për
të marrë një shpërblim material (para) ose një
kënaqësi personale.
2.3 Përkufizimi i Ndërmarrësit dhe ndërmarrësisë
Për të përkufizuar ndërmarrësinë dhe ndërmarrësin
duhet të përcaktohen cilësitë e ndërmarrësit.
Sipas Wickham, cilësitë (atributet) kryesore janë:
 Rreziku (risku) – diçka që është gjithmonë
prezent. Ka të bëjë edhe me ndërmarrësin dhe me
investuesin.
 Efektiviteti – ndërmarrësi siguron efiçiencë
ekonomike duke krijuar fitimin e që paraqet një
shpagim/kthim të investimeve.
 Inovacioni – e shoqëron çdo ndërmarrës, por
mund të jetë edhe karakteristikë për akte tjera
biznesore.
Sipas Kuratko&Welsch, (1998) 4 karakteristikat
qenësore janë:
 Njohja e shanseve në treg – pra ndërmarrësi ka
aftësi të shohë se çka nevojitet në treg pikërisht në
momentin e duhur, pra të perceptoj kërkesën e
tregut.
 Gatishmëria për pranimin e rrezikut –
ndërmarrësi nuk përton dhe nuk i frikohet
ballafaqimit me rrezikun.
 Aftësia për të siguruar burimet për investim –
ndërmarrësi ka aftësi që të bind partnerët apo
institucionet për përkrahje financiare – pra nga
asgjëja krijon ndërmarrjen.
 Aftësia për të menaxhuar biznesin –
ndërmarrësi angazhon tërë energjinë për të
menaxhuar me biznesin dhe është i gatshëm për të
bërë sakrifica.
Në realitet karakteristika kryesore është qëndrimi
proaktiv i ndërmarrësit në ndryshimet e asaj që
ekziston duke përfshirë hyrjen në tregje të reja,
arritjen e metodave tjera për krijimin e produkteve
dhe shërbimeve dhe ndryshimin e mënyrës për
krijimin e produkteve dhe shërbimeve.
Sipas Zimmerer dhe Scarborough (1998) –
ndërmarrësi është një person që krijon biznes duke u
ballafaquar me rrezikun, duke synuar realizimin e
fitimit dhe rritjen e biznesit, duke përfituar nga shanset
dhe aftësia për të siguruar dhe menaxhuar resurset.
Sipas Zimmerer dhe Scarborough (1998), Atributet
e profilit të ndërmarrësit janë: i
1) Dëshira për marrjen e përgjegjësisë,
2) Preferenca për një rrezik të menaxhueshëm,
kalkulueshëm,
3) Vetëbesimi i lartë në aftësinë për sukses,
4) Dëshira për një përgjigje të shpejtë ndaj aksioneve
të tyre (feed back)
5) Energji e madhe, orari i zgjatur i punës, preokupimi
i madh me idenë,
6) Orientimi kah ardhmëria,
7) Aftësia për të kapur shanset – menaxheret merren
me menaxhimin e resurseve ekzistuese, kurse
ndërmarrësit dëshirojnë të fitojnë nga mundësitë të
cilat u krijohen,
8) Shkathtësi për të organizuar gjërat, krijojnë
kompani duke filluar nga asgjëja, vizionet e tyre i
shndërrojnë në realitet, rezultati dhe suksesi janë
burim më i madh i kënaqësisë sesa paraja,
9) Fleksibiliteti dhe aftësia për adaptim
Përkufizim i shkurtër për ndërmarrësin:
Ndërmarrësi ka aftësi që një ide profitabile ta
shndërrojë në realitet (Gilford Pintcholl, 1986).
Shumica e autorëve pajtohen me faktin se karakteristika
thelbësore për ndërmarrësin është kreativiteti i tyre për
të krijuar inovacione.
Menaxherët mund të jenë të tipave të ndryshëm, ata
janë:
1) ”zejtari” i cili bën shpërndarjen direkte të produkteve
apo shërbimeve tek konsumatori;
2) Promotori – bën shitje, promocion, ndërmjetëson,
3) Menaxheri profesional, i cili ka një qasje më të
strukturuar në ndërtimin e ndërmarrjes së vet.
Ndërmarrësit dallojnë nga menaxheret e zakonshëm
edhe për faktin se janë në gjendje të transformojnë risitë
dhe inovacionet në produkte dhe shërbime të reja.
Qëllimi proaktiv dhe reaktiv po ashtu është një nga
karakteristikat që i dallon ndërrmarrësit nga
biznesmenët e zakonshëm.
Ndërmarrësit janë:
 Persona që fillojnë dhe operojnë biznesin,
 Identifikojnë nevojat e tregut dhe lancojnë dikujt tjetër
ndërmarrjen që të plotësoj ato nevoja, 2.7 Trendet e zhvillimit të disa formave të
 Pranojnë rrezikun dhe nxisin ndryshimet, ndërmarrësisë
inovacionet dhe progresin, Zhvillimi i ndërmarrësisë përfshinë pothuajse të gjitha
 Ndërmarrës janë edhe të gjithë pronarët / grupet e popullsisë dhe shtrihet më tepër brenda
menaxherët aktiv (pronarët ose/dhe menaxherët e moshave 30-50 vjeçare.
bizneseve të vogla). Ekzistojnë disa forma specifike të ndërmarrësisë:
2.5 Mjedisi/rrethina e BVM 1) Bizneset / Ndërmarrësia familjare – biznese që
Mjedisi biznesor ndikon fuqishëm në numrin e inkuadrojnë 2 ose më shumë pjesëtarë të familjes.
ndërmarrjeve që krijohen dhe falimentojnë. Nëse janë të suksesshme krijojnë një traditë të mirë
• Faktorët e jashtëm ndërlidhen me ndikimin e biznesi. Problemi kryesor në këtë lloj biznesi është
mjedisit makro (niveli nacional/shtetëror dhe rregullimi me kohë i trashëgimit në lidhje me
ndërkombëtar) dhe mjedisi mikro (niveli lokal). menaxhimin dhe pasurinë e biznesit.
• Mjedisi nacional ka të bëj me politikën 2) Gratë Ndërmarrëse apo ndërmarrësia e grave,
3) Ndërmarrësit me kohë të pjesshme – pronari
ekonomike të një vendi (taksat, kredia, valuta,
rrezikon pakë, sepse njëkohësisht ai ruan edhe
stabiliteti makroekonomik - inflacioni, punësimi,
vendin e punës në një kompani tjetër.
ndryshimi socio-demografik, ndryshimet
4) Bizneset nga shtëpia – si bizneset – shfrytëzimi i
teknologjike).
lokaleve të shtëpisë (zyre), ndërmjetësime tregtare,
• Mjedisi lokal (mikro) ndërlidhet me kushtet
informatika, bizneset kompjuteristike. Në SHBA ky
sociale dhe ekonomike në lokalitet e caktuara apo lloj biznesi është karakteristik se udhëhiqet më së
në sektorë specifik si dhe me nevojat e shumti nga gratë.
konsumatorëve. 3. Krijimi dhe organizimi i biznesit të vogël dhe të
• Gjithashtu faktorë të ndryshueshëm ndikojnë mesëm
a) në krijimin Ndër faktorët kryesor të cilët ndikojnë në zgjedhjen
b) mbylljen e bizneseve adekuate të organizimit të NVM janë:
c) faktorët se ndikojnë në themelimin e bizneseve 1) Kapitali fillestar dhe planet financiare – ka
Kur themelohet një biznes i ri pronari/ndërmarrësi shumë pakë ndërmarrje të cilat janë në gjendje të
ndeshet me disa pyetje elementare: vet-financohen, shumica e tyre sigurojnë një pjesë
• Kur të filloj të themeloj biznesin të burimeve financiare përmes huave apo burimeve
• Kur të bëj themelimin e biznesit tjera.
• Në cilin sektor 2) Përfitimet, detyrimet dhe obligimet e pronarëve
Menaxherët janë ata që kryejnë këto punë: – menaxherëve – të bëhet organizimi adekuat dhe
 përcakton qëllimet e ndërmarrjes, të shqyrtohet jeta e ardhshme e përbashkët e
 siguron realizimin e këtyre qëllimeve, biznesit.
 organizon dhe koordinon afarizmin, 3) Tatimet dhe rregullimi qeveritar – duhet të dihet
reflektimi qeveritar në punën e ndërmarrjes së
 zgjedh kuadrin përkatës,
vogël, pra tatimet dhe korniza rregullative.
 analizon punën e njerëzve dhe vlerëson atë,
4) Shfrytëzimi i burimeve – njerëzit, koha, paratë dhe
 bart detyrat dhe autorizimet dhe kontrollon punën prodhimet mund të shfrytëzohen dhe kombinohen
Lloji i menaxherit Lloji i biznesit në mënyra të ndryshme, në kushte të ndryshme.
Pronar / menaxher Firmë e cila i përgjigjet stilit të5) Rritja, ekspansioni, integrimi dhe shitja – të
tij të jetës. Nuk është i orientuar gjitha këto ndikojnë në ndryshimin e formës së
kah rritja organizimit. Nganjëherë ndryshimi bëhet i
Ndërmarrës Firmë e orientuar kah rritja e domosdoshëm.
vazhdueshme dhe pasuria3.1 Format e organizimit të ndërmarrjeve të vogla
personale dhe të mesme
Menaxher Menaxhon biznesin i cili i përket
Në format e organizimit të NVM janë dy faktorë
themelore:
 Pronësia dhe
 Niveli i përgjegjësisë në marrëdhënie me palët e
treta.
Organizimi sipas pronësisë
Të dhënat e vërtetojnë se 2/3 nga numri i
përgjithshëm i ndërmarrjeve të vogla bien në formën
kryesore të organizimit – pronar i vetëm.
Forma e organizimit Partneriteti – përbën 17%
Forma e organizimit Kompani – përbën 17 %
Pronar i vetëm – biznesi individual
Pronari është i përfshirë drejtpërsëdrejti në
menaxhimin e biznesit dhe zhvillimin e tij. Kjo është
forma më e thjeshtë e udhëheqjes. Pronari i vetëm
është pronar i mjeteve, detyrimeve, profitit, humbjes,
rrezikut dhe udhëheqjes së biznesit. Komunikimi
pronar – të punësuar është i formës direkte.
Përparësitë e biznesit individual:
 Liria e veprimit,
 Lehtësia e fillimit dhe përfundimit të biznesit,
 Taksa më të thjeshta (tatimi mbi të ardhurat),
 Kufizime më të vogla ligjore – nuk ekzistojnë
pengesa ligjore për themelimin e ndërmarrjes së
vogël,
 Kënaqësi personale – nëse puna e ndërmarrjes së
vogël është e suksesshme edhe kënaqësia
personale është më e madhe.
Mangësitë e biznesit individual:
 E tërë përgjegjësia mbi biznesin bie tek pronari,
kështu që dështimi mund të ketë pasoja fatale për
tërë familjen.
 Ekzistojnë vështirësi për të siguruar kapital dhe
burime të nevojshme për zhvillim dhe rritje.
 Pronari është i stërngarkuar – duhet të këtë aftësi
të shumta nga lëmi të ndryshme sepse shumicën e
punëve e kryen vetë.
 Vazhdimi i aktivitetit të ndërmarrjes varet nga
vetë pronari, sepse ai mund të mbyll atë në çdo
kohë.
 Rreziqet e ndryshme shëndetësore të pronarit (apo
anëtarëve të familjes) e rrezikojnë aktivitetin e
biznesit.
 Pronari nuk mund të kërkojë pronësi plotësuese pa
kaluar në format tjera të organizimit të
ndërmarrjeve.
Ortakëria - Partneriteti
Është biznes në pronësi të dy apo më shumë pronarëve
dhe pjesëmarrja e tyre rregullohet me marrëveshje dhe
me kontratë para fillimit të biznesit. Numri i ortakëve
nuk është i kufizuar.
Përparësitë e ortakërisë
 Rritja e potencialeve për funksionim dhe zhvillim të
biznesit, në saje të përbashkësisë dhe që siguron më
lehtë kapitalin fillestar,
 Mundësi më të mëdha për rritje dhe zhvillim,
 Thjeshtësia e procedurave të menaxhimit dhe
marrjes së vendimeve,
 Ndarja e profitit është e thjeshtë – ndarje e barabartë
apo ndarje në bazë të investimeve,
 Themelohet lehtë – kusht kryesor marrëveshja në
mes ortakëve,
 Minimumi i kufizimeve ligjore.
Mangësitë e ortakërisë
 Jofleksibiliteti lidhur me organizimin, perspektivën,
zhvillimin dhe futjen e partnerëve të rinj,
 Mosmarrëveshje në mes partnerëve rreth
menaxhmentit dhe autorizimeve (marrja e
vendimeve, ndarja e punës, zhvillimi, personeli),
 Rritja e mëtutjeshme e kapitalit është e kufizuar,
 Kontinuiteti në punë – partneriteti mund të pushojë
nëse njëri prej partnerëve tërhiqet,
 Ndarja e punës – vështirësi në ndarjen
proporcionale të punës, të të drejtave dhe
detyrimeve ndërmjet partnerëve.
Korporata
Është më shumë karakteristikë për bizneset e mesme
sesa ato të vogla.
Menaxhmenti dhe prona janë qartazi të përkufizuara –
prona mund të shitet – biznesi vazhdon. Korporata
është përgjegjëse për obligimet e bëra e jo pronarët e
kapitalit. Drejtorët, anëtarët e bordit dhe menaxherët
shërbejnë si përfaqësues të kapitalit dhe janë përgjegjës
për korporatën.
Korporata themelohet sipas rregullave të përcaktuara
me ligj – pronësia evidentohet përmes certifikatës për
aksione në të cilën shënohet numri i aksioneve të cilat i
posedon aksionari. Interesi i pronarit nuk i jep të drejtë
të punojë në ndërmarrje dhe të marrë pjesë në
menaxhim. Ajo i jep të drejtë të fitojë devidente në
proporcion me aksionet që posedon dhe të drejtë të
blejë aksione tjera para se ato te shfaqen në shitje
publike.
Aksionari ka të drejtë vote në mbledhjen e
aksionarëve në përputhshmëri me numrin e aksioneve
që ai posedon.
Bordi i drejtorëve është organ udhëheqës i
aktiviteteve të korporatës dhe ky organ zgjedh
menaxherët të cilët udhëheqin ndërmarrjen. Bordi i
drejtorëve konfirmon politikën, pranon raporte për
rezultatet e punës dhe përcakton devidentën.
Përparësitë e korporatës
 Orientimi kah zhvillimi – ndarja e përgjegjësive
për menaxhim, mundësia për të siguruar burime
për investime krijon platformë për zhvillim,
 Lehtësia për të siguruar mjete financiare për
investim në saje të emetimit të aksioneve të reja,
por edhe boniteti më i mirë para bankave,
 Lehtësia e transformimit të pronësisë nga një
aksionar në tjetrin,
 Menaxhmenti i specializuar,
 Përgjegjësia e kufizuar – përveç përgjegjësisë ndaj
aksioneve, aksionarët nuk kanë përgjegjësi shtesë
dhe kjo është e ndarë me ligj,
 Përfitime për të punësuarit – pensioni, sigurimi,
pronësia e aksioneve, bonuset.
Mangësitë e korporatës
 Kapitali fillestar përcaktohet me ligje komerciale
(ligji mbi korporatat) dhe ky është vëllimi
minimal që në realitet paraqet një barrierë,
 Taksa të dyfishta – taksa mbi profitin e korporatës
dhe taksa për devident dhe pronarë,
 Kërkesa juridike – ka kërkesa juridike para
themelimit dhe gjatë funksionimit të korporatës,
 Kontrolli i vështirësuar – rritja e numrit të
aksionarëve dhe rritja e numrit të të punësuarve
veshtirëson kontrollin e aktiviteteve të BVM,
 Rrezikimi i aksionarëve të vegjël – ku disa
aksionarë mbajnë paketën kontrolluese të
aksioneve.
Forma udhëheqëse - Organizimi i korporatave
përbëhet nga:
1) Aksionarët – për të mbrojtur interesat e veta,
zgjedhin anëtarë në Këshillin Drejtues,
2) Bordi (Këshilli) i Drejtorëve – grup personash me
autoritet të kufizuar juridik, janë përgjegjës për
aksionet dhe zgjedhen nga vet aksionarët,
3) Bordi i Drejtorëve zgjedh presidentin e vet, i cili
në korporata të vogla është njekëhësisht edhe
drejtor ekzekutiv CEO. Bordi gjithashtu formon
komitete – 3 komitete: Komitetin ekzekutiv, për
revizion dhe për financa,
4) Ekipi Menaxhues
Kooperativa
Përbëhet nga pronarët – p.sh prodhues, shitje me
shumicë, pakicë apo konsumatorë të cilët punojnë
kolektivisht dhe blejnë apo shesin për klientët e tyre.
Përgjegjësitë ligjore të bizneseve
Kemi shoqëri tregtare me përgjegjësi të plotë, me
përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëri komandite (disa
pronarë kanë përgjegjësi të plotë e disa të kufizuar).
Investimet e përbashkëta si formë e krijimit të
biznesit
Joint Ventures – formë partneriteti në një lëmi të
specializuar (kryesisht me ndërmarrje nga jashtë). Është
karakteristike për fazën kaluese nga bizneset e vogla në
ato të mesme. Dobia kryesore e këtij lloji partneriteti
është se secila palë sjell diçka të specializuar me vete si:
financat, teknologjinë, menaxhmentin etj.
Franshiza si formë e krijimit të biznesit
Fjala Franshize rrjedh nga fjala franceze
„franchise“ që do të thotë privilegj apo autorizim.
Në gjuhën angleze ka kuptim më të gjerë dhe d.m.th.:
 e drejta e votës, ndonjë e drejtë speciale apo
privilegj të cilën e jep qeveria,
 e drejta e emrit të produktit apo shërbimeve dhe
shpesh është e drejtë ekskluzive për ndonjë regjion
të caktuar.
Asociacioni ndërkombëtarë për franshize e definon
franshizën si:
 raport kontinuel në të cilin blerësi i franshizës
siguron të drejtën për biznes sipas një marke,
licence apo teknologjie me rregulla dhe
standarde strikte. Si p.sh Mc Donald’s.
Franshiza është një marrëveshje midis kompanisë
poseduese të një marke të mirënjohur produkti dhe një
ndërmarrësi.
Franshiza është një mënyrë e shkëlqyer për të
kombinuar shpirtin ndërmarrës me eksperiencën, e cila
është testuar nga tregu.
Franshiza është njëri nga modelet më bashkëkohore të
shitjeve me pakicë të produkteve dhe shërbimeve.
Mënyra e franshizës sot aplikohet në tërë botën.
Marrëveshja mbi franshizën mbulon një periudhë të
caktuar kohore dhe nëse ajo nuk del si e suksesshme,
ekziston mundësia e anulimit të marrëveshjes.
Tipet e franshizave janë:
1) franshiza e emrit tregtarë – një emër firme.
Zbatuesi blen të drejtën për të përdorur emrin e
franshizorit pa shpërndarjen e produkteve të
veçanta nën emrin e prodhuesit,
2) franshiza e shpërndarjes së produktit –
përfshin dhënien e licencave për të shitur produkte
specifike nën emrin dhe markën e firmës së një
prodhuesi përmes një rrjeti shpërndarjeje të
zgjedhur dhe të kufizuar,
3) franshiza e pastër – forma komplete e biznesit
duke përfshirë licencën për një emër tregtarë,
produktet ose shërbimet për t’u shitur,
mekanizmat fizik, metodat e veprimit, strategjinë
e marketingut, procesin e kontrollit të cilësisë dhe
shërbimet e nevojshme të biznesit, gjithashtu edhe
të drejtën për të blerë të gjithë elementet e një
operacioni biznesi tërësisht të integruar.
Përparësitë e franshizës
 suksesi më i lehtë në zbatimin e teknologjisë dhe
standardeve,
 trajnim marketingu – një kusht themelor për
suksesin e të gjithë operacioneve franshize është
organizimi i një programi të frytshëm reklame,
 emër tanimë i njohur dhe identifikimi me të –
blerësi i franshizës blen të drejtën për të përdorur
emrin e një firme të njohur për një produkt apo
shërbim,
 sistem i përpunuar i mirë për t’u siguruar cilësia
dhe standardet – franshizori zakonisht kërkon
përmbushjen e standardeve uniforme të cilësisë
dhe shërbimeve.
Zakonisht franshizoret janë të gatshëm për të
ndihmuar lidhur me vendosjen e marrëdhënieve të
tyre me bankat, investitorët dhe burimet tjera të
fondeve.
Mangësitë e franshizës
 pagesa e vazhdueshme e franshizës në këmbim të
së drejtës – zbatuesi i ardhshëm i franshizës para
se të nënshkruaj kontratën duhet të përcaktoj
koston totale të një franshize,
 Standarde strikte – autonomia e vogël (inspektimi
nga franshizori) – edhe pse blerësi i franshizës
zotëron biznesin veprimin e ka të kufizuar,
 Kufizimet në blerje dhe shitje – blerjet bëhen
kryesisht nga dhënësi i franshizës (produktet) apo
nga një furnizues i aprovuar, kurse bëhet vetëm
shitja e produkteve të lejuara nga franshizori,
 kufizimet në asortiment – shitja e produktit apo e
shërbimeve bëhet duke ndjekur formulën e
franshizorit, prandaj nuk kanë liri të modifikojnë
apo zgjerojnë asortimentin e prodhimit.
Regjistrimi i bizneseve
Bizneset duhet të marrin formën legale – të regjistrohen
tek organi përkatës shtetëror për të zhvilluar
veprimtarinë.
Këto bëhen përmes ligjeve të ndryshme si: Ligji mbi
ndërmarrjet, mbi korporatat, mbi shoqërinë tregtare.
Me këto ligje përcaktohet baza juridike për format e
organizimit të bizneseve, qeverisjes dhe menaxhimit të
tyre, obligimet ligjore, marrëdhëniet e tyre të ndërsjellta
dhe marrëdhëniet e tyre ndaj shtetit.
Procesi i themelimit të bizneseve bëhet përmes
dokumenteve si:
 akti i themelimit, statuti dhe kontrata,
 kësaj duhej t’i paraprijë plani i biznesit
Kontrata është dokumenti themelor dhe përmban:
 Identifikimi (firma, adresa, selia),
 Veprimtaria,
 Pasuria – kapitali,
 mënyra e formimit të kapitalit,
 mënyra e menaxhimit,
 mënyra e ndarjes së profitit – rreziku,
 hyrja dhe dalja nga partneriteti,
 përfundimi i punës.
3.6 Angazhimet në BVM
Motivet e angazhimit në BVM
Motivet lidhur me personalitetin
1) Dëshira për pavarësi – ata besojnë në idetë e tyre
dhe ndjekin realizimin e tyre me vendosmëri të
madhe. Kjo i bën ata që të jenë shef i vetvetes.
2) Dëshira për të shfrytëzuar shanset
3) Dëshira për të materializuar përvojën në biznes
– shumë ekspertë krijojnë përvojë në fusha të
ndryshme dhe biznese të mëdha, dhe dëshirojnë që
t’i bëjnë ato edhe më efektive duke u angazhuar në
BVM.
Motivet lidhur me rritjen e mirëqenies sociale dhe
rritjen e pasurisë
1) Motivet financiare – shpresat se përmes biznesit të
vogël dhe të mesëm mund të fitohen më shumë para
sesa nga paga e zakonshme është një nxitje e
fuqishme për të lancuar një biznes.
2) Tradita Familjare – i nxitë personat që të
angazhohen në biznes (BVM) për të ruajtur
pasurinë familjare ose traditën familjare.
Motivet nxitëse – si nevoja dhe detyrimi
1) Zvogëlimi i shanseve për punësim – kjo është
karakteristikë gjatë fazës ekonomike të recesionit.
Kjo ndodhë, sepse shumë individë nuk mund të
gjejnë punë dhe janë të detyruar të hapin biznese
të vogla për të mbijetuar, ata gjithashtu punësojnë
edhe anëtarët e familjes.
2) Humbja e vendit të punës – i shtynë individët të
bëjnë zgjidhje të shumëllojshme, e një ndër to
është edhe ideja për hapjen e një biznesi të vogël.
3) Konfliktet në vendin e punës – lëndimi i
personalitetit, konflikte rreth ideve, filozofisë
zhvillimore e ngushtojnë hapësirën për ide të reja
dhe afirmimin e eksperteve dhe kështu ato
paraqesin një arsye të fuqishme për ata persona që
të lansojnë një BVM.
Rezultate të ndryshme tregojnë se ekzistojnë 3 grupe
të arsyeve për të filluar një biznes të vogël:
1) Arsye familjare – dëshira për të qenë pronar i
pavarur, dëshira për t’u inkuadruar në biznesin e
prindit, dëshira e trashëgimisë së biznesit nga
familja etj.
2) Arsye ekonomike – dëshira për përparim më të
shpejtë, profiti më i madh, paraja e shpejtë,
kapitalizim i përvojës, siguri më e lartë etj.
3) Arsye personale – aftësia e lartë e menaxhimit të
keshit, aftësia e marrjes së vendimeve të qarta,
aftësia e inspirimit të të tjerëve, gatishmëria për
pranimin e përgjegjësisë, për të punuar më mirë
dhe pritjes së rezultateve.
3.7 Format e angazhimit në BVM
Kemi forma të ndryshme të angazhimit në BVM, por
më të shpeshtat janë:
1) Blerja e biznesit ekzistues,
2) Themelimi i biznesit të ri,
3) Trashëgimi i biznesit familjare
4) Bashkëngjitja në biznes (Franshiza dhe investimet
e përbashkëta)
Blerja e biznesit ekzistues
Vendimi për të blerë një biznes ekzistues është shumë
kompleks dhe realizohet bazuar në informacione
juridike dhe ekonomike.
Format e blerjes së biznesit ekzistues janë:
1) Blerje e drejtpërdrejtë – nga pronari ekzistues
biznesi kalon tek pronari i ri,
2) Blerje e një biznesi duke u bërë partner –
aksionar i ri (apo duke zëvendësuar ndonjërin nga
pronarët)
3) Blerje e një franshize – duke marr obligimet e
blerësit të përparmë të franshizës, kuptohet me
pëlqimin e franshizorit.
4) Blerjen e një biznesi nga menaxhmenti ekzistues
– është më shumë formë e privatizimit në
ekonomitë të cilat janë në tranzicion.
Para se të merret vendimi për blerjen e biznesit duhet të
analizohet puna e ndërmarrjes si:
 Arsyet e shitjes së ndërmarrjes – që mund të jenë
tërheqja nga biznesi, puna e keqe, humbja, lokacioni
joadekuat etj. Arsyet e vërteta mund të merren nga
konsumatorët, kreditorët, banka, konkurrentët apo
furnizuesit.
 Analiza e profitabilitetit – analiza e afarizmit dhe
pasqyrave financiare si dhe pozitës në treg si dhe
raporti në mes pasurisë dhe detyrimeve.
 Analiza e dokumenteve juridike – dokumentet që
justifikojnë ndërmarrjen si dhe marrëveshjet e
kontraktuara me furnitorët, blerësit dhe kreditorët.
Përparësitë e blerjes së biznesit ekzistues
 Tejkalimi i barierrave për hyrje në treg –
konsumatoret tani veç ekzistojnë në treg dhe detyra
e pronarit të ri është që vetëm të ruajë blerësit dhe të
zgjeroj tregun,
 Kalimi i shpejtë nga ideja në shitje – ekziston
kapitali punues dhe fuqia ekzistuese punëtore,
 Besimi me konsumatorët ekzistues – biznesi ka
krijuar një imazh dhe konsumatorë të cilët janë të
lidhur me të,
 Dija prezente në stafin ekzistues për teknologjinë –
ul shpenzimet për rekrutim të ri dhe trajnim shtesë.
Të metat e blerjes së biznesit ekzistues
 Obligimet dhe detyrimet e biznesit vështirë
përcaktohen për shkak të pasigurisë në evidencat
kontabël,
 Rreziku lidhur me asetet e paprekshme –
reputacioni i keq, shprehi të këqija tek punëtorët,
mosbesimi i krijuar tek konsumatorët,
 trashëgimia tek familjarët mund të jetë e ndërlikuar
dhe mund të krijojë konteste gjyqësore.
 Pavarësia e vogël e ndërmarrësit për të krijuar ide të
reja, sepse është i lidhur me biznesin ekzistues,
 Stoqe joadekuate – keqësojnë situatën financiare.
Krijimi i një biznesi të ri
Duhet të bazohet në një plan të biznesit, të analizohen
përparësitë, të metat, ecuria e përzgjedhjes së fushës
dhe idesë së biznesit si dhe format të cilat mund të
organizohen nga ky biznes.
Përparësitë
 Pronari zgjedh vet lokacionin e ndërmarrjes,
 Pronari nuk i trashëgon problemet që dalin nga
trashëgimia negative e ndërmarrjes,
 Pronari zgjedh vet fushën e veprimit, produktet,
shërbimet dhe ka liri të plotë në organizimin e
punës dhe udhëheqjen e saj,
 Zgjedh vet personelin
Mangësitë
 Ekzistimi i rrezikut për falimentim,
 vëllimi i investimeve,
 vështirësi në krijimin e marrëdhënieve të mira
ndërmjet personelit,
 nevojitet kohë për anulimin e problemeve
fillestare
Personi i cili krijon një biznes te ri duhet të ketë
shkathtësi në fusha të veçanta si marrëdhëniet ndër-
njerëzore, menaxhimi, marketingu, financat,
lidershipi të cilat paraqesin parakusht për të lancuar
dhe zhvilluar një biznes të ri.
Procesi i krijimit të biznesit të ri – identifikimi i
ideve
Teknika më e dobishme është teknika
“Brainstorming”.
Nga idetë e krijuara duhet të filloj përzgjedhja e tyre,
pra ajo ide e cila më së miri përshtatet me burimet,
afinitetet, ambiciet dhe objektivat e biznesit.
Makrofilter – reduktimi i ideve (projekteve) në
vetëm 5 prej tyre.
Mikrofilter – reduktimi i ideve (projekteve) nga 5 në
vetëm 1-2 (më tutje këto 1-2 ide analizohen përmes
planit të biznesit dhe për idenë kryesore hartohet plani
i biznesit).
Për të pasur rezultate në këtë mendim grupor është i
nevojshëm:
• Inkurajimi i diskutimit, respektimi i mendimeve të
të tjerëve.
• Regjistrimi i të dhënave ideve: asnjë prej ideve
nuk mund të lihet jashtë, ajo duhet të regjistrohet
si të gjitha të tjerat.
• Sistemi, klasifikimi dhe grupimi i ideve duhet të
bëhen pasi të jenë mbyllur diskutimi.
• Kombinimi i ideve dhe modifikimi i tyre për të
krijuar një ide të re është e lejueshme.
Brainstormingu dhe përzgjedhja e ideve
Mbi fondin e ideve të krijuara nëpërmjet
breinstormingut duhet të filloj përzgjedhja e idesë që
më së miri përshtatet me burimet, afinitetet, ambiciet
dhe objektivat e bartësit të biznesit. Ky proces i kalimit
nga një numër i madh idesh në më pakë prej tyre ka
formën e hinkës.
4. PLANIFIKIMI I BIZNESIT
Planifikimi i biznesit është një nevojë e domosdoshme
për të zhvilluar atë dhe për të arritur objektivat për të
cilat është inicuar, funksionon dhe zhvillohet biznesi
konkret.
4.1 Plani i biznesit dhe rëndësia e tij
Plani i biznesit paraqet një dokument të rëndësishëm
për të themeluar një biznes, për të menaxhuar atë dhe
për të zhvilluar dhe rritur atë.
Në këtë aspekt mund të thuhet se plani i biznesit
paraqet:
a) instrument të rëndësishëm të qeverisjes (nevojat e
brendshme)
b) zhvillimin e partneritetit dhe sigurimin e financimit
nga burimet e jashtme.
4.2 Përgatitja dhe hartim i planit të biznesit
Kush duhet të hartoj planin e biznesit?
Lidhur me këtë alternativat janë që plani i biznesit të
hartohet nga vet pronari, nga menaxherët, nga institutet
kërkimore dhe organizatat për konsulencë ose
konsulentët individual.
Si do të organizohet dhe bashkërenditet puna?
Kjo do të thotë se duhet të bëhet një plan për hartimin e
planit të biznesit, ku përkufizohen detyrat, bartësit e
punës, kur do të zhvillohen aktivitetet, si do të
zhvillohet, kush do të jenë pjesëmarrësit, etj.
Si dhe ku të mblidhen informatat?
Edhe kjo bënë pjesë në programin e punës për të hartuar
planin e biznesit.
Aprovimi i planit të biznesit bëhet nga pronari nëse
biznesi është individual, përkatësisht nga ortakëria dhe
bordi nëse kemi të bëjmë me partneritet dhe korporatë.
4.3 Përmbajtja e planit të biznesit
• Rezyme që shkruhet në fund por vihet në fillim dhe
përmban informata kyçe dhe shumë të
përmbledhura mbi investitorin, vëllimin e prodhimit
 apo shërbimeve, tregun dhe efektet kyçe
financiare.
• Historiku i shkurtër dhe gjendjen e pikërishme.
• Analiza e pozicionit konkurrues dhe SËOT, ku
analizohen përparësitë dhe mangësitë, mundësitë
dhe rreziqet.
• Përcaktimi i qëllimeve për një periudhë të
ardhshme kohore, të shumtën plani i biznesit
përfshin tri vite.
• Aspektet teknologjike dhe përshkrimi i procesit të
punës.
• Aspektet e menaxhimit (struktura e organizimit,
përshkrimi i punëve dhe ndarja e punëve, aftësimi
i personelit.
5. PLANI I BIZNESIT, STRUKTURA E TIJ DHE
METODOLOGJIA E HARTIMIT
Plani i biznesit përgatitet si për biznese të reja që
fillojnë punën si bazë për të marr vendim
përfundimtar, por gjithashtu edhe bizneset ekzistuese
duhet ta kenë planin e tyre të biznesit për të
menaxhuar rritjen e bizneset.
5.1 Analiza e biznesit/investitorit dhe përkufizimi i
qëllimeve
5.1.1 Prezantimi i biznesit dhe analiza e gjendjes
aktuale
Kjo pjesë e biznesit paraqet një pasqyrë të shkurtër të
biznesit ekzistues, origjinën e biznesit, pronarët,
formën e organizimit dhe rrugën e zhvillimit të tij.
Qëllimi në këtë pjesë të biznesit të themi thuhet se:
“kush jemi ne” dhe ku “jemi ne tani”?
Në këtë pjesë prezantohet misioni i biznesit dhe
ndërmarrjes.
Më tutje vazhdohet me analizën e zhvillimit –
historikun e shkurtër.
Pas kësaj jepet një pasqyrë e rezultateve financiare në
bazë të të dhënave nga kontabiliteti i udhëhequr dhe
raportet ekzistuese financiare.
5.1.2 Analiza e pozicionit konkurrues-Analiza
SWOT
Pozicioni konkurrues i biznesit vlerësohet duke
analizuar performancat dhe pozitën konkurruese në
krahasim me mjedisin që i takon.
1) Faktorët e brendshëm të pozicionit konkurrues
të BVM, që ndërlidhen me fuqinë punëtore, dijen dhe
shkathtësinë e saj, menaxhmentin e biznesit, me
faktin se sa biznesi është mishëruar me mision dhe
qëllimin e biznesit.
Kjo pastaj varet nga niveli i motivimit të personelit, nga
niveli i produktivitetit dhe shpenzimeve në krahasim
me shitjen e që kanë ndikim në çmim.
Produktiviteti shpreh sasinë e prodhimeve/shërbimeve
të sajuara për një punëtor brenda një kohe të caktuar
(orë, ditë, javë, muaj, vit). Konsiderohet se faktori kyç
me ndikim në produktivitet është dija dhe shkathtësia e
fuqisë punëtore për të zbatuar teknologjitë moderne.
Niveli i shpenzimeve paraqet efiçencën e biznesit,
përkatësisht se sa janë shpenzimet për një njësi
prodhimi apo shërbimi. Zakonisht bizneset që kanë
produktivitet më të lartë, janë edhe me efiçente, por
nuk është e thënë se gjithmonë ndodh kështu.
2) Faktorët nga mjedisi dhe ndikimi i tyre në
pozicionin konkurrues janë po ashtu mjaft të shprehur.
Ky ndikim mund të jetë pozitiv dhe negativ. Pozitiv
është kur ai krijon mundësi, shanse, oportunitete për
rritjen e biznesit.
Duke analizuar sa më hollësisht ndikimin e faktorëve të
brendshëm dhe të jashtëm bëhet a ashtuquajtura SWOT
analiza.
5.1.3 Përkufizimi i qëllimeve/objektivave
Analiza e gjendjes së biznesit ekzistues, misioni,
vizioni, analiza e pozicionit konkurrues dhe përkufizimi
i idesë lidhur me hapat e mëtejmë krijon parakushtet
për përkufizimin e qëllimeve në planin e biznesit.
SMART, në anglisht secila nga shkronjat paraqet
një karakteristikë që domosdo duhet të përmbaj një
objektiv të përkufizuar.
S-për Specifike; M-i Matshëm; A-i Arritshëm; R-
Realist; T- i përkufizuar në pikëpamje kohore.
5.1 Analiza e tregut
Pra kërkimi i tregut përcakton vëllimin e prodhimit dhe
madhësinë e biznesit, të investimeve, shitjeve, kostos
dhe shumë aspekte të tjera.
1. Përkufizimi i produktit ose shërbimet dhe destinimi i
tij
2. Segmentimi i tregut dhe tregu cak
3. Analiza e konkurrencës dhe e çmimeve
4. Plani i shitjeve
5. Veçoritë e marketingut
5.1.1 Përkufizimi i produktit dhe konsumatorëve
-destinimi
• Emri, paketimi, madhësia, karakteristikat.
• Analizoni produktin në mënyrë objektive që do të
thotë se si ai do të plotësoj një nevojë.
• Pse produkti/shërbimi mund të hyjë/penetroj në
tregun ekzistues dhe në tregun e ri.
• Përshkruhen karakteristikat dalluese.
• Si do të ruani markën tuaj, emrin, patentën, etj.
• Tregu i konsumit
• Tregun industrial
• Qeveria
• Eksporti
5.1.2 Segmentimi i tregut dhe tregu cak
Segmentimi shpesh bëhet duke pasur parasysh
kategoritë e ndryshme të konsumatoreve potenciale
sipas karakteristikave të ndryshme të tyre si: Familja,
Shtrirja gjeografike, Të ardhurat, Regjioni,
Profesioni, Edukimi, Niveli social, Mosha, Gjinia.
5.1.3 Analiza e konkurrencës
Konkurrent janë jo vetëm ata që shesin produktin e
njëjtë në tregun cak, por të gjithë ata që aspirojnë në
paratë e klientëve që janë në atë treg.
5.1.4 Plani i marketingut
1. Pozicioni në treg paraqet qasjen e zënies së një
vendi të caktuar të qartë dhe të dëshirueshëm të
produktit në mendjen e konsumatorëve cak në raport
me konkurrencën.
2. Strategjia rreth përkufizimit të çmimeve është
diçka më e ndërlikuar se sa të përkufizohen çmimet
diçka më të ulëta se sa konkurrenca. Ndodh që
çmimet e ulëta të kenë efekt të kundërt.
3. Strategjia dhe plani i shitjeve në rend të parë ka të
bëjë me përshkrimin e metodës së shitjes përkatësisht
kanalet e distribuimit dhe shpërndarjes.
4. Plani i promocionit, publicitetit dhe reklamës
shërben për të përcaktuar se si do të informoni, do të
përkujtoni, do të komunikoni me konsumatorët që
tashmë i keni përkufizuar me segmentimin dhe
pozicionin në treg. Kjo varet shumë se a kemi të
bëjmë me:
a) produkte të reja, b) produkte ekzistuese ose
produkte me imazh të mirë, është e nevojshme që të
përkujtoni ata edhe forcohen lidhjet.
Publiciteti dhe marrëdhëniet publike
Propaganda ekonomike - si formë e promovimit,
është mënyrë e komunikimit masiv që ka për qëllim të
përcjell informatën, të krijoj interesim dhe të stimuloj
blerjen e produkteve të ndërmarrjes.
5.3 Plani i operacioneve-analiza Teknologjike dhe
aspektet menaxheriale
5.3.1 Procesi teknologjik dhe plani i operacioneve
Përshkrimi i procesit tekniko-teknologjik dhe i
operacioneve duhet të jetë i qartë sa të dëshmojmë se
ndërmarrësi dhe ekipi i tij menaxherial e kanë zotëruar
këtë proces dhe e “dinë si” – know how do të sajoj
produktin që planifikojnë të shesin.
1. Sigurimi i materialit dhe pajisjeve përbën një
aktivitet kyç për çdo ndërmarrës dhe menaxher të
BVM.
2. Procesi teknologjik dhe procesi i tij përcakton
nevojat për lokacion dhe hapësirë pune. Faktorët që
ndikojnë për përcaktimin e lokacionit janë: Shpenzimet
e lokacionit dhe logjistika; të dhënat mbi popullsinë
lokale dhe shtrirjen e saj si dhe lëvizja kanë po
ashtu rëndësi.
3. Plani i personelit dhe përshkrimi i punëve, siç janë:
1. Specifikimi i punëve; 2. Përshkrimi i punëve sipas
segmenteve; 3. Analiza e cilësisë, dijes, përvojës.
5.3.4 Identifikimi i shpenzimeve dhe investimeve
A. Investimet
Pajisjet-makinat; Mjetet transportuese; Mobilet zyrtare;
Objektet (ndërtimi/meremetimi); Kapitali i punës
inicial/mjetet e xhiros/stoqet.
B. Shpenzimet
Shpenzimet e materialit dhe lëndëve tjera ndihmëse.
Shpenzimet e punës sipas kualifikimit.
Shpenzimet e energjisë, ujit, higjienës publike.
Shpenzimet e qirasë
Shpenzimet administrative
Udhëtimet, mëditjet
Shpenzimet e marketingut dhe promocionit
Shpenzimet e financimit kur shfrytëzohen huat
Amortizimi vjetore i pajisjeve, mjeteve të transportit,
objekteve ndërtimore.
5.4 Analiza financiare
Me analizën financiare do të shohim se çfarë janë
efektet financiare dhe a mjaftojnë ato në disa aspekte të
rëndësishme: Rrjedha e parasë; Pasqyra e të
ardhurave; Bilanci i gjendjes
Për të parë suksesin e biznesit në aspektin relativ me
investimet dhe sakrificat, por edhe konkurrencën duhet
të llogarisim treguesit e suksesit.
5.4.1 Cash floë/rrjedha e parasë
Pasqyra e parasë së gatshme tregon aftësinë e biznesit
për të paguar obligimet e veta në para: faturat nga
furnitorët, pagat, kreditë, shërbimet publike, tatimet.
Me një fjalë shpreh aftësinë paguese. Pgd=>kpg
5.4.2 Pasqyra e te ardhurave bilanci i suksesit
Dokumenti i pasqyrës së të ardhurave, përkatësisht
bilancit të suksesit konstaton humbje ose fitim.
Rezultati pozitiv në pasqyrën e të ardhurave/bilancit
të suksesit tregon se shitjet mjaftojnë të mbulojnë
koston e shitjes dhe shpenzimet operative dhe se
mbetet një fitim/profit i cili duhet të bëjë shpagimin e
investimeve të bëra.
Planifikimi i pasqyrës së të ardhurave në planin e
biznesit konsiston në mbledhjen e të gjitha të hyrave
që pritet të realizoj nga shitja e produkteve dhe
shërbimeve, duke ia zbritur shpenzimet totale të
operimit të biznesit.
Bilanci i suksesit është i ngjashëm me “fotografinë
lëvizëse” që tregon se cilat do të jenë rezultatet e
biznesit në lidhje me shitjen, shpenzimet dhe
profitabilitetin.
Tek struktura e bilancit të suksesit duhet përmendur
kategorinë që lidhet me margjinën bruto/fitimin bruto,
i cili paraqet dallimin midis shitjes dhe kostos së
shitjes. Nga fitimi bruto duhet mbuluar shpenzimet
operuese, duhet paguar taksat në fitim dhe taksat e
obligimet tjera për të na mbetur fitimi neto nga i cili
duhet të kthehen investimet që kemi bërë.
5.4.3 Bilanci i gjendjes
Planifikimi i bilancit të gjendjes së paku për një
periudhe trevjeçare është po ashtu i domosdoshëm për
të konstatuar se cili do të jetë ndikimi i biznesit në
pasurinë e pronarit.
Në asetet e ndërmarrjes përfshihen të gjitha gjërat që
kanë ndonjë vlerë të caktuar në para.
Bilanci i gjendjes ofron informacione rreth fondeve të
kompanisë përkatësisht se si janë shfrytëzuar ato në
biznes.
• Se prej nga kanë ardhur fondet zakonisht
përfshihen këto kategori: Kapitali i pronarëve;
profiti i gjeneruar deri në momentin e caktuar;
kreditë afatshkurta dhe afatgjata.
• Në anën tjetër se ku kanë shkuar paratë përfshihen
këto pozicione: Asetet fikse-stoqet, debitorët, si
dhe paratë e gatshme nëpër banka.
Struktura e bilancit të gjendjes është:
ASETET/MJETET/KAPITALI (1+2)
1. Asetet xhiruese/Likuide
a. Paraja e gatshme (cash)
b. Kërkesat/llogarit e pagueshme
c. Stoqet
2. Asetet fikse(minus amortizimi)
a. Pajisjet
b. Toka
c. Ndërtesa
d. Mjetet e transportit
3. Obligimet
a. Obligimet afatshkurta/furnitorët
b. Obligimet afatgjata
4. Pasuria e pronarit
Obligimet vijuese – janë borxhe që kompania është
marr vesh që t’i paguaj në afat të shkurtër (brenda një
viti).
Obligimet afatgjata – zakonisht paraqesin shuma të
mëdha financiare që ndërmarrja planifikon t’i paguaj
për disa vite.
Kapitali – paraqet atë që është investuar në kompani
nga vet pronarët apo ndërmarrësit dhe të tjerët jashtë
kompanisë.
Për tu mbajtur mend nga bilanci i gjendjes:
ASETET XHIRUSE (likuide) + ASETET FIKSE =
OBLIGIMET + PASURIA E PRONARIT
5.4.4 Treguesit e suksesit financiare
Të dhënat numerike, rezultatet, e paraqitura në pasqyrat
financiare na ofrojnë informata të konsiderueshme në
lidhje me vlerat e tyre absolute.
P.sh. ne mund të mësojmë se sa profit do të realizoj
biznesi, ose çfarë vlere të resurseve i ka të investuar në
asete, sa janë obligimet vijuese.
Me anë të treguesve financiare mund t’u përgjigjemi
pyetjeve:
- A do të ketë biznesi performancë më të mirë se në
vitin e kaluar.
- A do të jetë biznesi më profitabil se i konkurrentëve.
- A do të ketë mundësi të kreditimit nëpër banka.
- A do të jenë të kënaqur autoritetet e shtetit me pasqyra
të tilla.
Kalkulimi i koeficienteve kryesorë janë:
- Profitabiliteti - a është firma duke realizuar profit.
- Likuiditeti - a ka firma resurse financiare për t’i
paguar borxhet e saj.
- Efiçenca (treguesit e aktivitetit) - a ka firma kontroll të
duhur mbi asetet e saj.
- Efikasiteti investimet - në çfarë kohe firma mund të
kthej investimet e veta.
Profitabiliteti;
Profiti bruto
Marxhina (norma e profitit bruto) = -----------------
Shitjet
Likuiditeti;
 Asetet xhiruese
(likuide)
Norma e likuiditetit vijues = --------------------------
Obligimet vijuese
Efiçenca;
Kostoja e shitjes
Koficienti i stoqeve = ---------------------------
Stoqet mesatare
Pika kritike e rentabilitetit (PKR)
Sa më të mëdha të jenë shpenzimet fikse të
ndërmarrjes, zakonisht merr kohë më shumë për
arritur pikën e rentabilitetit.
Kalkulimi i pikës kritike të rentabilitetit:
Pika kritike e rentabiliteti është atëherë kur
ndërmarrja nuk realizon as fitim as humbje. Pika ku të
ardhurat dhe shpenzimet janë të barabarta.
Formula:
Shpenzimet fikse
PKR = ------------------------------------------------------
Çmimi i shitjes-shpenzimet variabile për
njësi
5.4.5. Rast studimor: Global Gizmos Company
Pasqyrat Financiare
Pasqyrat financiare kanë rëndësi të madhe sepse na
mundësojnë që të shohim qartë lëvizjet e pasurisë së
ndërmarrësit, të performancës së biznesit, krahasimin
e biznesit tonë me bizneset tjera e posaçërisht përmes
gjenerimit të treguesve financiarë dhe instrumenteve
tjerë të analizës financiare.
Pasqyra e të ardhurave
Pasqyra financiare pa marrë parasysh se si quhet nga
profesionistët e ndryshëm: fitimi dhe humbja, raporti i
fitimit, pasqyra e të ardhurave; apo se sa e komplikuar
është, ajo prapë bazohet në principet e zbritjes së
shpenzimeve nga të ardhurat për ta kalkuluar profitin:
Profiti neto = të ardhurat – shpenzimet
Pasqyra financiare duhet të përfshij periudhën e cila i
përgjigjet planifikimit të biznesit: mujore, kuartale
ose vjetore. Në këtë mënyrë ju do të keni pamje të
qartë rreth biznesit tuaj apo idesë ndërmarrëse të cilën
planifikoni ta shndërroni në biznes.
Të ardhurat – i referohen parasë që ka realizuar
ndërmarrja dhe ajo që është më e rëndësishmja është
burimi i të ardhurave që zakonisht ka të bëj me shitjen
e mallrave dhe shërbimeve dhe e cila zakonisht
ndodhet e para si pozicion në e të ardhurave, si të
ardhurat bruto që d.m.th. të ardhurat pa i llogaritur
shpenzimet.
Mirëpo, meqë ndërmarrja mund të ketë burime tjera të
të ardhurave siç janë të ardhurat nga interesi si rezultat i
llogarive të kursimeve, etj., të ardhurat që konsiderohen
si infuzion në biznes nuk janë si rezultat i operimit të
biznesit dhe duhet të mbahen të ndara nga të ardhurat
bruto të ndërmarrjes në mënyrë që të dimë saktë se sa
para janë gjeneruar nga biznesi.
Shpenzimet – Kostoja e shitjes kombinon të gjitha
shpenzimet që janë direkt të lidhura me
produktin/shërbimin dhe këto shpenzime janë: lënda e
parë, furnitorët dhe fuqia punëtore që është e përfshirë
në kompletimin e produktit/shërbimit. Shpenzimet tjera
direkte janë: energjia elektrike, shpenzimet e
mirëmbajtjes së prodhimit, etj.
Shpenzimet tjera administrative dhe të përgjithshme që
kanë të bëjnë me menaxhimin dhe shitjet në përgjithësi
përfshijnë të gjitha shpenzimet që janë të gjeneruara me
mbështetjen që i bëhet biznesit në shitjen e
produktit/shërbimit, siç janë pagat për të punësuarit,
shpenzimet e reklamimit, promovimit, telefonit, etj.
Bilanci i gjendjes
Përderisa pasqyra e të ardhurave paraqet rezultatin
financiar të operimit të biznesit për një periudhë
kohore, bilanci i gjendjes është një fotografi e çastit që
tregon pasurinë e ndërmarrësit apo biznesit në një
moment të caktuar. Gjërat që ka në pronësi ndërmarrja
quhen asete ndërsa ato që ndërmarrja i ka obligim
quhen obligime, dhe diferenca mes këtyre paraqet
pasurinë e ndërmarrjes:
Bilanci i gjendjes = asetet – obligimet
Asetet likuide – paraqesin rezervat e kompanisë si dhe
fondet e tjera që shërbejnë për operimin e biznesit në
baza ditore, ku bëjnë pjesë paraja e gatshme, portofolio
e investimeve që mund të paraqiten në formë të
llogarive të kursimeve, bonot e qeverisë dhe letra tjera
me vlerë nga të cilat ndërmarrja përfiton në mënyrë
alternative. Po ashtu këtu hyjnë edhe borxhet e
arkëtueshme, stoqet si dhe parapagimet.
Asetet fikse – janë fikse në kuptimin se nuk mund të
shndërrohen lehtë në para të gatshme dhe se janë
planifikuar që të zgjasin për disa vite, ku bëjnë pjesë
toka, ndërtesat, pajisjet dhe makineritë të cilat paraqesin
shpenzimet e përgjithshme të investimeve që ju keni
bërë me qëllim të operimit të biznesit. Në kuadër të
aseteve fikse kalkulohet dhe zbritet amortizimi që
paraqet zhvlerësim të aseteve fikse.
Analiza e rrjedhës së parasë (Cash Flow Analysis)
Në libër është vetëm tabela / pasqyra e rrjedhës së
parasë e cila pasqyron gjendjen në ndërmarrjen
Global Gizmos.
Në tabelë paraqiten të hyrat e keshit në ndërmarrje
dhe daljet që reflekton faktin se ndërmarrja siguron
para të gatshme dhe për çka i shfrytëzon ato.
Burimet dhe destinimet e parasë së gatshme
Analiza cash flow përmban informacione më të sakta
se sa pasqyra e të ardhurave për arsye se ajo merr për
bazë vetëm paranë që depoziton ndërmarrja dhe
vetëm atëherë kur bën pagesa.
Burimi i parasë së gatshme – tregon se si gjenerohet
keshi në ndërmarrje. Së pari të hyrat që realizon
ndërmarrja nga shitjet e produkteve/shërbimeve të
cilat bazohen në shitjet bruto mirëpo duke marrë për
bazë momentin kur gjenerohen.
Destinimi i parasë së gatshme – paraqet të gjitha
pozicionet në pasqyrën e rrjedhës së parasë që
shpenzohet si kesh. Këto shpenzime përfshijnë koston
e produkteve të prodhuara, të cilat dallojnë nga
kostoja e mallit të shitur që paraqitet në pasqyrën e të
ardhurave sepse kostoja e mallit të shitur përfshinë
edhe shitjet e stoqeve dhe se nuk përfshinë koston e
produkteve që ndërmarrjes i shtohen në stoqe.
Në kategorinë e shpenzimeve bëjnë pjesë edhe
shpenzimet e administrimit dhe të menaxhimit të
biznesit, sikurse edhe shpenzimet në formë të
kamatave dhe pagesa e tatimeve të cilat paraqesin
dalje të parasë së gatshme.
5.4.6. Interpretimi i pasqyrave financiare /
treguesve financiar në Global Gizmos Company
I. Profitabiliteti
Treguesi i profitabilitetit na mundëson që të
krahasojnë performancën e biznesit në periudha të
ndryshme kohore si dhe na shërben për të krahasuar
performancën e kompanisë sonë me kompanitë tjera
dhe mënyrën se si duhet të investojmë resurset në
dispozicion.
Në treguesit e profitabilitetit bëjnë pjesë: norma e
profitit neto, norma e kthimit të investimeve dhe
norma e kthimit të kapitalit të angazhuar të pronarëve.
1) Norma e profitit neto – paraqet raportin mes
profitit neto dhe të ardhurave bruto. Ky koeficient
tregon më shumë për shpenzimet e tuaja në lidhje
me çmimet që ndërmarrja cakton për shitjen e
produkteve në treg.
Profiti neto
Margjina (norma e profitit neto) =
-----------------------
Të ardhurat
bruto
Nëse ky tregues është i ulët në krahasim me kompanitë
tjera apo me mesataren e industrisë ku ndërmarrja
operon do të thotë se ndërmarrja ose shet produktet me
çmime të vogla ose operon me kosto të lartë. Margjinat
e ulëta janë të pranueshme vetëm kur çojnë në rritjen e
madhe të shitjeve apo ne rritjen e pjesëmarrjes në treg.
2) Norma e kthimit të investimeve – tregon kthimin e
përgjithshëm nga investimet në asetet totale. Për
arsye se këto asete janë baras me borxhet e
kombinuara me kapitalin e angazhuar të pronarëve
ky koeficient po ashtu tregon kthimin mesatar të
investimeve të tërësishme në ndërmarrje.
Profiti neto
Norma e kthimit të investimeve = -----------------
Asetet totale
Norma e kthimit të investimeve përdoret për të testuar
profitabilitetin e ndërmarrjes apo të idesë së
ndërmarrjes në të cilën janë të interesuar bankat dhe
investitorët potencial sepse me anë të kësaj mund të
krahasohen investimet oportune që një investitor mund
të angazhoj resurset e veta.
3) Norma e kthimit të kapitalit të angazhuar të
pronarëve – paraqet raportin mes profitit neto dhe
kapitalit të investuar të pronarëve që dallon nga
koeficienti paraprak.
Profiti neto
Norma e kth. të kap. të pron. = ------------------- x 100
Kap. i pronarëve
Kreditorët e ndërmarrjes të parët marrin fitimin i cili
është fiks, kurse çdo gjë tjetër shkon te pronarët. Nëse
pagesat për kamata dhe kostoja e shfrytëzimit të këtyre
mjeteve është më e vogël se sa fitimi atëherë kjo tregon
se ndërmarrja është duke i shfrytëzuar këto mjete me
racionalitet, përndryshe në rastin më të keq ndërmarrja
mund të kaloj në pronësi të kreditorëve.
II. Likuiditeti
Çështje kyçe në planifikimin e biznesit të ndërmarrjes
është aftësia për të paguar obligimet vijuese që ka
ndërmarrja ndaj palëve të treta. Prandaj është e
rëndësishme të planifikohet se sa kapital qarkullues do
t’i nevojitet ndërmarrjes për të fshirë obligimet e veta
brenda një viti (likuiditeti). Për këtë shfrytëzohen dy
tregues financiar: norma e likuiditetit vijues dhe testi
acidik.
1) Norma e likuiditetit vijues – përcakton aftësinë e
likuiditetit të ndërmarrjes dhe paraqet raportin
mes aseteve vijuese dhe obligimeve vijuese totale.
Asetet xhiruese
(Likuide)
Norma e likuiditetit vijues
------------------------------
Obligimet vijuese
Nëse ndërmarrja operon me normë më të ulët se 1
atëherë ka problem me likuiditet, mirëpo analiza
duhet të vihet në kontekst të industrisë dhe të natyrës
së biznesit. Ndërmarrjet që qarkullojnë stoqet shpesh
atëherë mund të operojnë me një normë edhe më të
ulët dhe anasjelltas.
2) Testi acidik – quhet kështu për arsye se merr për
bazë vetëm ato asete likuide të cilat shumë shpejt
mund të konvertohen në para të gatshme, duke
përjashtuar stoqet dhe borxhet e arkëtueshme si
asete likuide për arsye se nganjëherë në situata
emergjente është shumë vështirë të konvertohen
në para të gatshme.
Aset. likuide – stoqet – borxh. e
arkët.
Testi acidik
------------------------------------------------
Obligimet vijuese
III. Treguesit e efiçiencës
Këta tregues japin informacione se a ka ndërmarrja
kontroll të duhur mbi asetet e saj.
1) Koeficienti i qarkullimit të stoqeve – tregon se
sa likuide janë stoqet dhe paraqet raportin mes
kostos së mallit të shitur dhe vlerës mesatare të
stoqeve.
Kostoja e mallit të shitur
Koeficienti i stoqeve = --------------------------------
Stoqet
Nëse nuk dihet mesatarja e stoqeve atëherë mund të
shfrytëzohet vlera e stoqeve në fund të vitit.
2) Koeficienti i arkëtimit të borxheve – tregon
likuiditetin e caktuar të ndërmarrjes dhe paraqet
raportin mes shitjeve që bën ndërmarrja me kredi
dhe mesatares së borxheve.
Shitjet me
kredi
Koeficienti i arkëtimit të borxheve
-------------------
Borxhet
5.5. Rezyme e planit të biznesit
Pasi të ketë përfunduar hartimi i planit të biznesit duhet
të bëhet një përmbledhje e shkurtër, e cila vihet pastaj
në fillim, në hyrje të planit të biznesit. Përmbledhja e
shkurtër duhet të përmbaj këto informata bazike:
=  Emri i biznesit dhe përshkrimi i shkurtër i tij,
investitorët, produkti dhe sasitë që planifikohet të
prodhohen,
 Tregu/segmentimi/tregu cak, sasitë e planifikuara të
shitjes,
 Investimet e nevojshme, burimet e financimit,
 Rezultati financiar, cash flow dhe bruto e neto
fitimi,
 Treguesit kyç financiar, sidomos përfitimi nga
investimet dhe përfitimi nga shitjet,
 Plani i realizimit: fillimi dhe përfundimi i planit të
biznesit.
5.6. Zbatimi i planit të biznesit
Plani i biznesit e ka vlerën e vet vetëm nëse zbatohet
dhe nëse zbatimi bëhet një nga brengat më të
rëndësishme të pronarit/ndërmarrësit dhe menaxherëve
të biznesit.
Masat më të rëndësishme për realizimin e planit të
=
biznesit janë:
 Sigurimi i burimeve financiare,
 Menaxhimi i biznesit,
 Hartimi i orarit për zbatimin e planit të biznesit,
 Identifikimi i aktiviteteve që duhet kryer,
 Caktimi i kohës së nevojshme për kryerjen e secilit
aktivitet,
 Diagrami i Gantit është një paraqitje grafike mjaft e
thjeshtë në të cilën pasqyrohen aktivitetet dhe koha
e fillimit dhe përfundimit të tyre.
6. Problemet e menaxhimit dhe të rritjes së BVM-ve
6.1. Menaxhmenti dhe struktura organizative
Menaxhimi i firmës paraqitet si puna kryesore që duhet
ta kryej pronari. Ai është përgjegjës për një numër të
madh çështjesh dhe duhet dhënë përgjigje në pyetjet në
vijim:
 Si do të menaxhohet firma? Kush janë
udhëheqësit, cilat janë kërkesat për referenca, sa
janë garancitë për suksesin e biznesit dhe për
zbatimin e planit të biznesit, etj.
=  Si janë organizuar dhe si do të udhëhiqen
financat, kontabiliteti, evidenca financiare? Kjo
neglizhohet nga pronarët dhe ata jo rrallë punojnë
 pa një pasqyrë të qartë të gjendjes së tyre  Interaktive: kontakt i përhershëm me
financiare, të stoqeve, borxheve, etj. konsumatorët, format e shitjes direkte dhe personale
 Si do të bëhet furnizimi dhe shitja dhe si do të iu mundësojnë BVM që të jenë në kontakt me
menaxhohet ajo? konsumatorët.
 Udhëheqja e zyrës, komunikimi, 2) Identifikimi i tregut cak është një nga përparësitë
korrespodenca kanë rëndësi për monitorimin e përmes së cilit mund të identifikohen me një grup
punës dhe për një imazh sa më të mirë. konsumatorësh dhe për këtë ekzistojnë dy qasje:
 Struktura e pronësisë dhe forma ligjore e a) Top-down / nga lart – poshtë
kompanisë, etj. o Segmentimi – profilet e segmenteve,
Rëndësia e kësaj pjese ka të bëjë me atë se tregon se o Targetimi – vlerësimi segmenteve dhe zgjedhja,
sa pronari i biznesit e ka të qartë planin e tij dhe se sa o Pozicionimi – diferencimi nga konkurruesit
i ka siguruar burimet njerëzore për realizimin e tij, në b) Bottom-up / nga poshtë lart:
këtë pjesë hyjnë organografi dhe përshkrimi i punëve. o Identifikimi i shanseve në treg,
6.2. Specifikat e Marketingut në BVM o Tërheqja e një baze iniciale të konsumatorëve,
Menaxhimi i marketingut ka shumë specifika të cilat o Zgjerimi i bazës së konsumatorëve.
janë të lidhura me stilin e marketingut, strategjinë, Të vazhdohet në FAQE 158
metodat e kërkimit dhe identifikimit të tregut cak dhe
metodat e ndërtimit të marrëdhënieve me
konsumatorët.
Mirëpo praktika e udhëheqjes së marketingut tek
BVM në krahasim me bizneset e mëdha ndryshon
shumë. BVM shfrytëzojnë një numër të kufizuar të
metodave të marketingut dhe të promocionit, ato
zakonisht luftojnë me çmime të lira dhe nuk mund të
investojnë shumë në zhvillimin e produkteve.
1) Stili i marketingut ka disa karakteristika:
 Strategji e marketingut jo e formalizuar,
 Vëllim i kufizuar i aktivitetit,
 Për shkak të kufizimeve në kuadër të marketing
miksit përqendrohen më shumë tek produkti dhe
çmimi,
 Involvimi i pronarit/menaxherit kryesor dhe
ndërmarrësit,
Megjithatë karakteristika kryesore e marketingut
ndërmarrës është se ai është më dinamik, më inventiv,
interaktiv dhe informal (4I) në krahasim me metodat e
marketing miksit (4P).
 Inovacioni: ka të bëj me aftësinë për përshtatje të
shpejtë ndaj kërkesave, për të krijuar risi apo për
të pranuar dhe zbatuar ato,
 Informal: mbledhja e informatave nga rrjetet
joformale ju siguron mundësi që të keni informata
mbi performancat e tyre dhe pozicionin e tyre
konkurrues,
 Identifikimi i tregut cak: produkt inovativ dhe i
specializuar i cili lidhet me një treg zinxhiror për
blerës qartas të identifikuar,