Ushtrime 2013 / 2014

Prishtin, 2013

Qllimi i lnds; Metodologjia; Literatura. Kuptimi i Financave; Pse studiojm Financat? Evoluimi historik i shkencs s Financave. Fushat kryesore t studimit t financave Segmentet baz t financs. Prsritje t tematiks s trajtuar; Pyetje nga studentt; Diskutim/Debat rreth tems s trajtuar.
S.U

 QLLIMI I LNDS

T ju ofroj studentve njohuri rreth shkencs s Financave, respektivisht koncepteve themelore financiare dhe atyre bankare, kuptimin dhe rndsin e

paras, sistemin monetar si dhe at bankar, njohuri themelore pr tregun

financiar dhe sistemin monetar ndrkombtar.

Qllimet kryesore t lnds jan:

1.T kuptojm se si t menaxhojm burimet financiare;

2.T kuptojme botn e financave; 3.T prezantojm konceptet themelore financiare si vlern n koh t paras, vlersimin e aseteve, rrezikun dhe kthimin, buxhetimin e kapitalit etj.
S.U

 METODOLOGJIA E PUNS

Ushtrime nj her n jav sipas grupeve prkatse; Prvetsim i koncepteve kye pr tematikn e trajtuar gjat ligjrats; Prsritje gjat ors s ushtrimeve t tems s trajtuar gjat ligjrats nga Profesori i lnds; Pyetje dhe diskutim; Punimi i eseve pr shtje t caktuar q ngrthen objekti i studimit t Financave; Punime seminarike sipas tematikave t caktuara paraprakisht; Konsultime t tjera sipas nevojs prmes kontaktit:
S.U

s.ujkani@gmail.com

 REZULTATET E PRITURA

T kuptojn parimet themelore t financave bashkkohore ;

T kuptojn se si t krijojn dhe t menaxhojn n mnyr efiente asetet e tyre financiare n tregun financiar; T kuptojn rolin dhe rndsin e tregut financiar; T jen n gjendje q njohurit e fituara ti aplikojn n afarizmin e ndrmarrjeve; T bjn planifikimin financiar afatshkurtr dhe afatgjat dhe t prpilojn pro-

forma Raportet financiare, duke siguruar kshtu nj kontakt t afrt me

praktikn e ndrmarrjeve;
S.U

 LITERATURA

Prof.Dr.Driton Balaj, Ligjrata t autorizuara, Prishtin Prof.Dr. Sabahudin Komoni, FINANCAT, UP-Fakulteti Ekonomik, Prishtin, 2012; Botime tjera q prputhen me tematikn e trajtuar gjat ligjratave, punime t ekspertve t ekonomis nga lmi i Financave etj.

S.U

 KUPTIMI I FINANCAVE

Shprehja financa rrjedh prej fjals finis q do t thot kufi, fund, mbarim. Termi financ inkorporon m vete kto kuptime:

Studimin e paras dhe t aseteve tjera;

Menaxhmentin e atyre aseteve; Menaxhimi i riskut t projekteve;

Si folje, "t financoj" sht t mbledh fonde pr aktivitetin n biznes.

Shkenca e financave sht ngusht e lidhur me parat, sepse pa para nuk ka financa.
S.U

 KUPTIMI I FINANCAVE

Gjithka e lidhur me paran apo me transaksione t kmbimeve monetare, gjithka e lidhur me nj shpenzim n para apo me sigurimin e nj shume parash, sht e quajtur n gjuhn popullore thjesht financ. Financa ka rolin kryesor pasi ajo merret me vendimet q kan t bjn me prdorimin dhe rritjen e vlerave monetare nga njsit ekonomike. Nocioni financa prfshin n prgjithsi:

Marrdhniet monetare
Aktet dhe veprimet me t cilat krijohen marrdhniet e pronsis juridike t shprehura na para.
S.U

 KUPTIMI I FINANCAVE

Financat jan disipline shkencore e cila studion dukurit, marrdhniet dhe institucionet e lidhur me:
Krijimin Grumbullimin Shprndarjen Rishprndarjen

Shpenzimin dhe
Udhheqjen me

mjete monetare

..me qllim t plotsimit te nevojave t prgjithshme.

S.U

 PSE DUHET T STUDIOJM FINANCAT?

Njohja e shkencs s t ju ndihmoj t administroni pasurin tuaj n mnyr t mirfillt; N botn e biznesit krkohet njohje bazike nga fusha e financs; Karriera n lmine e financave sht mjaft interesante dhe shum e dobishme;

T keni njohuri pr zgjedhje publike si qytetar;

Financa, lmi atraktive dhe sfid intelektuale.
S.U

 PSE DUHET T STUDIOJM FINANCAT?

Robert MERTON (Nobelist n shkencn e Financave, viti 1997) , tregon pes arsye kryesore, si vijojn:
1. 2.

3. 4. 5.

T aftsohen pr t administruar e prdorur si duhet pasurin personale; T aftsohen t trajtojn dhe t menaxhojn problemet e tregtis dhe ato t biznesit; T fitojn nj profesion interesant,te bukur dhe q t bhen t pasur; T marrin vendime publike te drejta, si qytetare t mire; T kuptojn botn, t pasurojn shpirtin dhe t zgjerojn hapsirat e inteligjencs.
S.U

 PSE DUHET T STUDIOJM FINANCAT?

Karriera n fushn e financs sht pa asnj dyshim nj prej elsave t art pr t hapur portn e parajss s pasuris.

Nga statistikat rezulton q drejtort e prgjithshm n subjekte t ndryshme, n mbi 68% t rasteve kan filluar karriern n lmin e financave.
Nuk mund t jesh drejtues i suksesshm, pa qen financier.e kundrta ndodh n t vrtet.

Gjat dy dekadave t fundit, mimi Nobel n ekonomi i sht akorduar tet her krkuesve nga lmi i financs.

Financa sht mbretresha e shkencave ekonomike / Paul Samuleson

S.U

 PSE DUHET T STUDIOJM FINANCAT?

Financa sht analiz; Financa sht e bazuar n parimet ekonomike; Financa prdor informacionin e kontabilitetit si nj input pr vendimmarrje; Financa sht globale ;

Financa sht vazhdimisht n ndryshim;

Financave sht studim i mnyrs s investimit t mirfillt dhe rritjes s produktivitetit t paras. T kuptuarit e Financave ju mundson t vlersoni flukset e pasigurta t keshit.
S.U

 HYRJE N FINANCA

Teoria financiare prbhet nga:

- nj sr konceptesh q ndihmojn pr organizimin e t menduarit pr

shprndarjen e burimeve;

- grup t modeleve sasiore q prdoren pr t ndihmuar n vlersimin e

alternativave, vendimmarrje t mirfillt menaxheriale si dhe pr zbatimin e tyre.
S.U

 HYRJE N FINANCA

Financa prfshin tr procesin lidhur me prdorimin, administrimin dhe transferimin e parave ndrmjet individve, bizneseve, instit. financiare, tregjeve financiare dhe qeverive.

Ajo eshte fush e gjer dhe dinamike, ndrsa ndrlidhet me aktivitetet e do individi, firme biznesi, qeverie dhe organizate financiare, private ose publike me objektiv fitimin ose jofitimiprurse.

S.U

 FUSHAT KRYESORE T STUDIMIT T

FINANCAVE

Financa sht shkenca e menaxhimit t vlerave monetare e pasurore t ekonomive familjare, biznesit dhe shtetit. Kto marrdhnie prfshijn tr procesin q lidhet me krijimin, prdorimin, administrimin dhe transferimin e parave midis individsh, bizneseve, institucioneve financiare dhe qeverive.

Financat Publike;
Financat e Biznesit; Financat Personale.
S.U

 FUSHAT KRYESORE T STUDIMIT T

FINANCAVE

Financat personale kan t bjn me administrimin e parave, t cilat

prdoren pr shpenzimet e prditshme, pr kursim dhe pr kryerjen e

investimeve. Vendimet financiare personale lidhen me llogaritjen e parave t nevojshme n do faz t jets.

Financat e biznesit konsistojn kryesisht n gjetjen dhe administrimin e fondeve t nevojshme pr financimin e aktivitetit t biznesit.
S.U

 FUSHAT KRYESORE T STUDIMIT T

FINANCAVE

Financat publike mbulojn financat e shtetit, organeve rajonale, komunave dhe subjetjeve tjera apo agjensive t lidhura me shtetin. Aktiviteti kryesor i tyre lidhet me indetifikimin e shpenzimeve t nevojshme t ktyre institucioneve dhe gjetjen e burimeve financiare pr t financuar kto shpenzime dhe investime.

S.U

 FUSHAT KRYESORE T STUDIMIT T

FINANCAVE

Menaxheri financiar sht personi, i cili sht prgjegjs pr vendime t

rndsishme investive apo financiare.

Menaxheri financiar qndron ne mes te operacioneve te firms dhe tregjeve financiare, ku investitort mbajn asete financiare te emituera nga firma.
Tregjet financiare (investitort qe i mbajne asetet financiare)

Operacionet e firms (asetet reale t firms)

Menaxheri Financiar

S.U

SEGMENTET BAZ T FINANCS

N prgjithsi financa sht zhvilluar n katr segmente kryesore:

Financat e biznesit,
Investimet, Institucionet financiare,

Financat ndrkombtare.

S.U

Ekonomistt pajtohen se paraja sht form shum specifike e t mirs ekonomike, ose nj mall shum i rrall.

Para sht do gj q prgjithsisht pranohet n blerjen e mallrave, kryerjen e shrbimeve ose n shlyerjen e borxheve.

S.U

FUNKSIONET E PARAS
Paraja si matse e vlerave; Paraja si mjet qarkullimi (ne kmbimin e mallrave);

Paraja si mjet pagimi;

Paraja si thesar (ruajtse e vlers); Paraja si para-botrore (zvendson arin);

Paraja si rezerv ;
Paraja si shprehje e aftsis se pagimit dhe likuiditetit.

S.U

FUNKSIONET E PARAS
1. 2. 3. 4. Funksioni i mjetit t kmbimit; Funksioni i njsis llogaritse; Funksioni i rezervs s vlers; Funksioni i standardit t pagesave t ardhshme.

Likuiditeti shpreh lehtsin dhe shpejtsin me t cilin nj aktiv mund

t shndrrohet n mjet kmbimi ( para ).

S.U

 FORMAT E PARAS
Q nj mall t luaj rolin e paras ai duhet ti plotsoj kto kritere: Duhet t jet i standardizuar, pra ti matet vlera;

Duhet t pranohet gjrsisht;

Duhet t jet i ndashm; Duhet t jet lehtsisht i transportueshm; Duhet t jet i qndrueshm.

S.U

Paraja sht nj domosdoshmri pr funksionimin normal t nj ekonomie t zhvilluar.

Ajo sht gur themeli pr formimin e nj sistemi financiar.

S.U

Sistemi financiar sht nj rrjet institucionesh dhe tregjesh, t cilat lehtsojn transaksionet financiare midis individve, bizneseve dhe qeveris.

Sistemi financiar i nj vendi sht trsia e tregjeve,

insitucioneve financiare dhe njsive tjera ekonomike q nprmjet mekanizmave dhe instrumenteve financiare realizojn nj shumllojshmri marrdhniesh monetare n formn e shkmbimeve apo prdorimeve t tyre pr nvoja t caktuara.

S.U

***Subjektet me tepric t mjeteve (STM ) kan t ardhura m t

mdha se shpenzimet n nj periudh dhe si rrjedhoj e ksaj ata

mund t kursejn.

***Subjektet me munges t mjeteve (SMM) kan shpenzime m t mdha se t ardhurat n nj periudh t caktuar.

S.U

Njsit ekonomike q shpenzojn m pak s sa t ardhurat quhen njsi suficitare ose njsi me teprice fondesh.

Teprica e t ardhurave mbi shpenzimet pr nj periudh kohe quhet kursim pr ekonomit familjare, fitim pr sektorin e biznesit dhe suficit

pr sektorin shtetror.

S.U

Njsit ekonomike q sigurojn m pak t ardhura se sa shpenzime quhen njsi deficitare ose njsi me munges fondesh.

S.U

Sistemi financiar rrjet i tregjeve dhe institucioneve pr ti bashkuar kursimtart dhe huazuesit bashk. N sistemin financiar beht e mundur rrjedha e kursimeve, investimeve dhe tregtimi i instrumenteve financiare.

S.U

Sistemi financiar prbehet nga tre komponent kryesore: Instrumentet financiare;

Tregjet financiare;
Institucionet financiare.

S.U

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

1.

Nj sistem financiar siguron mnyrat pr shlyerjen dhe likuidimin

e pagesave pr t lehtsuar shkmbimin e mallrave, shrbimeve dhe aseteve;

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

2.

Nj sistem financiar siguron mekanizmin pr bashkimin e fondeve t nevojshme pr kryerjen e nj siprmarrjeje n vler t madhe dhe t pandashme, si dhe ndarjen e pasuris n siprmarrje m t

vogla me shum pronar;

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

3. Sistemi financiar siguron mnyrat pr transferimin e

burimeve ekonomike n koh midiv vendeve dhe

ndrmjet industrive;

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

4. Sistemi financiar siguron mnyrat e manxhimit t
pasiguris dhe kontrollit t riskut;

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

5. Sisitemi financiar suguron informacion mbi mimet dhe

ndihmon n koordinimin e vendimeve financiare t decentralizuara q merren n sektor t ndryshm t ekonomis;

S.U

FUNKSIONET BAZ T SISTEMIT FINANCIAR

6. Sistemi financiar siguron mnyrat pr t trajtuar reagimet dhe qndrimet q mbahen kur njra pal n nj transaksion financiar ka nj informacion q pala tjetr nuk e ka, ose kur

njra pal sht agjent i cili kryen veprimet pr llogari t nj

tjetri.

S.U

S.U

. Tregu financiar, si nj segment i veant i tregut n trsi, paraqitet n rolin e mekanizmit q duhet t ndikoj n alokimin optimal t fondeve financiare dhe n baraspeshimin e oferts dhe krkess s paras dhe akumulimit.

Tregjet financiare jan vendet ose arenat ku transferohen fondet, kufizohet risku financiar dhe prcaktohen mimet e instrumenteve financiare.

S.U

Sistemi finaciar sht duke u zhvilluar n vazhdimsi, ndersa ndryshimi ka qen dhe vazhdon t ndodh nn ndikimin e dy forcave kryesore: - Zhvillimi teknologjik; - Konkurrenca n rritje q vjen me kt zhvillim.

S.U

S.U

S.U

N kushtet e ekonomis s tregut, tregu funksionon si mekanizm specifik prmes t cilit zhvillohet qarkullimi i mallrave, shrbimeve, puns, teknologjis, informatave, paras dhe kapitalit.

Tregjet prfaqsojn nj nga sferat m t rndsishme t funksionimit t ekonomis s nj vendi, nprmjet t cilve prcaktohet niveli i duhur i mimeve, drejtohet prodhimi, shprndarja, investimi dhe konsumi i mjeteve, sigurohet rritja ekonomike si dhe plotsohen nevojat e prodhuesve dhe konsumatorve.

S.U

Tregu financiar, si nj segment i veant i tregut n trsi, paraqitet n rolin e mekanizmit q duhet t ndikoj n alokimin optimal

t fondeve financiare dhe n baraspeshimin e oferts dhe krkess s

paras dhe akumulimit.

S.U

Tregu financiar sht i rndsishm n kanalizimin e

fondeve nga agjentet ekonomik me tepric t mjeteve financiare q nuk i prdorin momentalisht n mnyr produktive parat te ata q kan munges t mjeteve financiare.

S.U

Tregjet financiare do ti definojm si vende t organizuara n t cilat tregtohet me forma t diferencuara t aktivit financiar, respektivisht me nj seri t t drejtave t kontraktuara. Tregjet financiare jan vendet ose arenat ku transferohen fondet, kufizohet risku financiar dhe prcaktohen mimet e instrumenteve financiare.

S.U

Funksionet e Tregut Financiar:

Funksioni i kursimit; Funksioni i pasuris; Funksionit i likuiditetit; Funksioni i kreditit; Funksioni i pagimit; Funksioni i rrezikut; Funksioni politik.

S.U

Kriteret pr segmentimin e tregjeve financiare: vlersimi i llojeve t instrumenteve financiare (me t cilat tregtohet n tregjet financiare); afati i maturimit (afati i kthimit t kryegjs - principalit si vler e shprehur n kto letra me vler, si instrumente borxhi).

S.U

Segmentet kryesore t tregjeve financiare:

Tregjet e paras; Tregjet e kapitalit; Tregjet devizore; Tregjet e letrave me vler t derivuar.

S.U

Tregu i paras paraqet vendin ku takohet oferta dhe krkesa pr instrumente

t borxhit, afati i maturimit i t cilave sht nj ose m pak se nj vit.

Funksioni ekonomik i tregut t paras sht roli ndrmjetsues, n mes atyre subjekteve ekonomike t cilt

kan tepric t mjeteve monetare likuide dhe t atyre

subjekteve ekonomike q kan munges t mjeteve monetare likuide.

S.U

S.U

Qllimet q realizohen prmes tregut t paras:

mundsohet mbajtja e likuiditetit t pjesmarrsve n jetn ekonomike;

sigurohet mundsia e financimit t buxhetit qeveritar prmes politiks s

huas publike;

konsolidohet ruajtja e stabilitetit makroekonomik;

ofrohet nj siguri, n nivel kombtar, se do t ket para t shndetshme (para joinflatore); mirmbahet stabiliteti i norms s kamats, i mimeve, i kursit devizor.

S.U

S.U

S.U

Instrumentet e Tregut t paras

Bonat e thesarit;

Fondet federale;
Certifikatat depozitare; Letrat komerciale;

Pranimet bankare;
Marrveshjet Riblerse.

S.U

Sipas kohs s emetimit t instrumenteve financiare tregjet financiare ndahen n tregje primare dhe sekondare.

N tregun primar, tregtohen letrat me vler t emetuara pr her t par, ndrsa letrat me vler ekzistuese q jan n qarkullim tregtohen

n tregjet dytsore.

S.U

TREGU I KAPITALIT

Tregun e kapitalit mund ta definojm si vend ku tregtohet me

kapital, pra me instrumente financiare afatgjata.
Tregu i kapitalit prfshin ballafaqimin e oferts dhe t krkess pr mjetet financiare afatgjata. Tregu i kapitalit prbhet prej tregut t kredive investive, tregut t kredive hipotekare dhe tregut t letrave me vler me afat t gjat.

S.U

TREGU I KAPITALIT Tregu i kapitalit sht burimi kryesor pr plotesimin e kapitalit t shoqrive tregtare dhe burim kryesor i financimit afatgjat t investimeve afatgjata t shoqrive tregtare.
Instrumentet financiare q prfshihen n tregun e kapitalit mund ti

ndajm n dy grype kryesore:

Instrumentet financiare t borxhit; Instrumentet t pronsis.

S.U

TREGU I KAPITALIT
Instrumentet e borxhit njihen edhe si instrumente financiare me t ardhura fikse, sepse ato premtojn t paguajn nj shum fikse

paraje n t ardhmen.

Qeverit mund t emitojn instrumente borxhi, ndrsa bizneset

n nivel korporatash mund tq emetojn si instrumente borxhi

ashtu edhe instrumente pronsie.

S.U

Obligacionet jan instrumente financiare q emetohen nga qeverit ose bizneset.

Obligacioni si instrument i borxhit sht nj kontrat afatgjat sipas s cils huamarrsi pranon ti paguaj mbajtsit t obligacionit shumn baz dhe interesin, n datat e specifikuara n kontrat. Emetimi i obligacioneve njoftohet dhe ofrohet n publik dhe n fakt i shitet nj numri t madh investitorsh.

S.U

Vlera nominale sht shuma baz e huas t ciln firma emetuese sht e detyruar ta shlyej n fund t afatit t maturimit.

Norma e interesit t obligacionit sht norma q prdoret

pr t llogaritur interesin q paguan obligacioni.

S.U

Afati i maturimit sht jetgjatsia e obligacionit, n fund t t cilit kompania emetuese detyrohet t kthej vlern nominale.

Tipari i krkimit sht nj klauzol opsionale q e lejon kompanin emetuese t shlyej apo t thrras nj emetim borxhi prpara dats s maturimit, kundrejt nj mimi t caktuar t quajtur mimi i shlyerjes apo i krkimit.

S.U

Llojet e obligacioneve q ne do ti diskutojm jan :

obligacionet e shtetit ;

obligacionet komunale;
obligacionet korporats .

S.U

Pr t funksionuar n mnyr t rregullt ekonomia e nj vendi, duhet t ekzistoj furnizimi i saj

normal me mjete monetare.

Qarkullimi i paras sht i domosdoshm pr zhvillimin e mekanizmit ekonomik. shtja e furnizimit t ekonomis me para sht shjte kryesore e politiks monetare-kreditore.

S.U

Paraja sht vendimtare pr nj ekonomi t prparuar, pr t ajo lehtson

transferimin e mallrave dhe t burimeve.

S.U

Sistemi monetar bashkkohor paraqet rregullimin monetar me dispozita juridike me t cilat caktohet si vijon:

1. 2.

Njsia monetare n nj shtet; Rregullimi i t gjitha shtjet q kan t bjn me parat n shtetin

prkats.

S.U

Paraja sht nj nga mjetet m t rndsishme t ekonomis n prgjithsi, prandaj edhe qeverit konsiderojn drejtimin monetar si pjes integrale t ekonomis s tyre, ku Banka Qendrore luan rolin kryesor n prgjegjsin e drejtimit dhe

kontrollit t oferts s paras kombtare.

S.U

Me ofert t paras nnkuptohet gjendja n nj moment t

caktuar e mass s llojeve t ndryshme t instrumenteve q n

nj ekonomi kryejn ose mund t kryejn funksionet e paras.

S.U

Oferta e paras sht rezerva likuide e mjeteve e cila mund t shkmbehet lirshm me mallra dhe shrbime si dhe t shlyej borxhet. Ajo njihet edhe si stoku i paras. Oferta e paras shpreh shumn e parave n dispozicion pr transaksionet dhe investimet n ekonomi.

Oferta e paras sht rezultati i bashkveprimit t Banks Qendrore, Sistemit t Bankave Komerciale; familjeve, bizneseve, institucioneve qeveritare.

Mjetet monetare t gjithmbarshme n nj shtet paraqesin potencialin monetar.

S.U

Prcaktimi i oferts s paras shrben si baz pr llogaritjen e

bazs monetare t nj vendi e cila prfshin parat n qarkullim, pluys

rezervat e bankave tregtare pran Banks Qendrore.
Pr t prcaktuar ofertn e paras (M) prdoren dy kritere baz: Kriteri i transaksionit ( funksioni i paras si mjet kmbimi); Kriteri i likuiditetit (funksioni i paras si mjet rezerve dhe si standard i pagesave t ardhshme).

Prcaktimi i oferts s paras bhet duke llogaritur treguesit

monetar ose si njihen n praktikn bankare agregatet monetar.

S.U

AGREGATT MONETAR
N baz t parimit t likuiditetit sht br kategorizimi i agregatve monetar n katr grupe:
I. II. III. IV.

Sasia (masa) monetare; Paraja kuazi;

Mjetet tjera likuide dhe

Mjetet jolikuide .

S.U

Mjetet monetare sipas likuiditetit

M1 = Sasia (masa) monetare M2 = Sasia monetare (M1) + Paraja Kuazi M3 = Sasia monetare dhe Paraja kuazi M2 + Mjetet tjera likuide.

PM = Mm + Pq + Ml + Mj Pm Mj = Vm (vellimi monetar)

S.U

S.U

S.U

Kalimi nga nj agregat monetar m i ult tek nj

agregat monetar m i lart bhet kryesisht mbi bazn e

kriterit t likuiditetit, i cili tregon shpejtsine, lehtsin dhe koston e shndrrimit t nj instrumenti financiar n para.

S.U

Kur kalojm nga M1 n M3 likuiditeti i aktiveve bie, ndrsa

interesi q sjellin ata rritet.

Pra, kemi t bjm me nje lidhje inverse tipike ekonomike, nj likuiditet m i madh do t thot interes m i vogl dhe anasjelltas.

S.U

VLERA N KOH E PARAS

Flukset monetare t parave n koh t ndryshme kan vlera t ndryshme. sht mse e qart se edhe me shumat monetare mund t themi q sht m mir t zotrosh sot 10,000 EUR se sa ti zotrosh kt shum pas nj viti. Kjo pr faktin se zotrimi i ksaj shume sot na jep mundesi pr ti prdorur ato n veprimtari ekonomike apo investime duke siguruar kthime n para.

S.U

Financa si shkenca e drejtimit t flukseve monetare e trajton dhe e

prdor gjersisht konceptin e vlers n koh t paras duke

argumentuar q paraja n koh t ndryshme ka vler t ndryshme.

Vlera n koh paras na jep prgjigje se far vlere ka sot nj shum monetare e cila do t merret n periudhn e ardhshme n formn e flukseve monetare apo kthimeve, si dhe far vlere do t ket n t ardhmen nj shum monetare q zotrohet dhe investohet sot.

S.U

Kuptimi i vlers n koh t paras sht vendimtar pr menaxhimin efektiv financiar.

Meqense investimi i nj firme ndodh sot kurse rezultatet priten n t

ardhmen, menaxhert e organizats jan t preokupuar pr t vlersuar

fatin e organizats n dinamik t pandrprer dhe t pashkputur nga

koha, prandaj pr t operuar m sakt me treguesit financiar dhe pr t

marr vendime t rndsishme, menaxhmenti i organizats duhet t ket parasysh vlern n koh t paras.
S.U

Vlera n koh e paras sht nj koncept q ka shum zbatime si:

vendimi i nj individi se n ciln lloj depozite t vendos parat; llogaritja e kstit t huas bankare; llogaritja e norms s fitimit nga

investime t ndryshme; vendimet e nj biznesi q nga ndrtimi i skems

s shlyerjes s nj huaje deri ne vendimet pr blerjen e nj pajisje t re.

VKP ka nj rol t jashtzakonshm n financ, sepse mundson

shfrytzimin alternativ m t volitshm t kapitalit si dhe paraqet kusht t dmosdoshm pr t kuptuar procesin e zgjidhjes s investimeve afatgjata.

S.U

Vlera e paras pr shum arsye varet nga koha n t ciln ndodh

rrjedha e saj. Kto arsye jan:

Inflacioni; Risku; Preferenca e konsumit individual; Kostoja oportune.

Logjika themelore pse nj euro sot sht m e vlefshme se nj euro e nesrme qndron n faktin se euroja aktuale mund t investohet pr t prfituar nj norm kthimi, prkatsisht alternativ e zotrimit t saj pr t fituar interes.

S.U

VLERA N KOH E PARAS, merr n konsiderat katr koncepte: Vlern e ardhshme t nj euroje,(aplikimi i interesit t prbr mbi

nj shum n momentin zero);

Vlern aktuale t nj euroje, (vlera sot e nj ose disa shumave q do t merren n t ardhmen);

Vlern e ardhshme t s prvitshmeje (rentat prfaqsojn nj seri

pagesash fikse n nj numr t dhn priudhash); Vlern aktuale t s prvitshmeje (kthimi i shumave t prvitshme n

vlern tyre n kohn zero).

S.U

Vlera e ardhshme e paras:

Shuma fillestare + (Norma e interesit x shuma fillestare) = shuma pas nj viti

Vlera e ardhshme = Shuma baz + T ardhurat nga interesi

S.U

Nga mnyra se si llogaritet , interesi mund t jet i thjesht dhe i prbr.

Interesi i thjesht quhet interesi q llogaritet vetm mbi shumn

fillestare t parave ose principalin.

SI = PV x ( i ) x (n)
SI: P0: i: n: interesi i thjesht ( ang. simple interest); shuma fillestare e parave n kohn (0) ose vlera aktuale; norma e interesit; numri i viteve (periudhs).

S.U

Interesi i prbr quhet interesi i llogaritur jo vetm mbi shumn fillestare (principalin) por edhe mbi interesin e viteve t mparshm.

FV = PV x (1 + i) n
FV: vlera e ardhshme e nj shume ose shuma n fund t nj periudhe prej n viteve

S.U

Rregulli i 72-shit, sipas s cils numri i viteve t nevojshme, q nj shum ta dyfishoj vlern e saj, sht afrsisht e

barabart me hersin q rezulton nga pjestimi i numrit

72 me prqindjen vjetore t interesit, pra:

Koha e dyfishimit = 72 / prqindja e interesit

S.U

SI = PV x ( i ) x (n)
Shembull 1

FV = PV x (1 + i) n

Besniku deponon 1,000 ne nje llogari kursimi me norme te interesit prej 6% pr 2 vite .

T llogaritet interesi i thjesht dhe i prbr.

S.U

SI = PV x ( i ) x (n)
Shembull 2

Sa sht interesi i thjesht mbi shumn 100, me norm interesi 10% n vit pr 6 muaj.

S.U

Shembull 3

SI = PV x ( i ) x (n)

Nj ift blen nj shtpi dhe pr kt ka marr hua 30000 me norm

vjetore interesi 10%. Sa do t jet pagesa e interesit q i prket muajit t par?

S.U

FV = PV x (1 + i) n
Shembull 4
Koha e dyfishimit = 72 / prqindja e interesit

Vendosim nj shum prej 100 n nj llogari q na paguan interes 8%

n vit dhe e lem kshtu pr 45 vjet. Sa sht vlera e ardhshme q presim?

T llogaritet vlera e ardhshme prmes rregulls s 72-shit.

S.U

paraja n koh t ndryshme ka vler t ndryshme.

Vlera n koh paras na jep prgjigje se far vlere ka sot nj

shum monetare e cila do t merret n periudhn e ardhshme n formn e flukseve monetare apo kthimeve, si dhe far vlere do t ket n t ardhmen nj shum monetare q zotrohet dhe investohet sot.

S.U

VKP ka nj rol t jashtzakonshm n financ, sepse mundson shfrytzimin alternativ m t volitshm t kapitalit si dhe paraqet kusht t dmosdoshm pr t kuptuar procesin e zgjidhjes s investimeve afatgjata.

S.U

SI = PV x ( i ) x (n)

FV = PV x (1 + i) n
Koha e dyfishimit = 72 / prqindja e interesit

S.U

Shembujvazhdim
1. Ju investoni 500 pr shtat vitet e ardhshme, duke fituar interes vjetor 8%. Sa sht vlera e ardhshme e investimit tuaj nse interesi llogaritet do gjasht muaj?

2. Nj investitor deponon 10,000 , vlera e ardhshme e t cilave pas 10 vitesh sht 17,910 . Cila sht norma e interesit t ciln e ka fituar investitor nga deponimi fillestar i tij?

3. Nse investojm 15,000 me norm vjetore t interesit 10%, cila do t jet koha e nevojshme pr dyfishimin e investimit?

S.U

VLERA AKTUALE
Supozojm se ndodhemi para rastit kur duhet t zgjedhim ndrmjet dy alternativave t mposhtme: T marrim 127.6 pas 5 vitesh nga dita e sotme, apo T marrim X sot.

S.U

FV = PV x

n (1+i)

PV = FV /

n (1+i)

S.U

Vlera e tashme (VT ose PV) e fitimit n te ardhmen mund te gjendet duke shumzuar fitimin me Faktorin Diskont qe sht me i vogl se nj.

Faktori Diskont paraqet vlern e sotme te 1 qe merret (pranohet) ne te ardhmen. Norma e Kthimit (r) sht shprblimi qe investitort krkojn pr pranimin e fitimit (pagess) s shtyr (ne te ardhmen).

S.U

Pra, pr t kalkuluar vlern e tashme ne pjestojm fitimet e pritura me normn e kthimit qe fitohet nga investimi alternativ ne tregun e kapitalit dhe kjo norme e kthimit njihet si norma diskonte ose kostoja e oportune e kapitalit.

S.U

Shembull 1.

Nj biznesi i sht premtuar se pas 8 vitesh, nga dita e sotme do ti

vihet n dispozicion nj vetur e re me vler 17,000 nga nj klient i tij,

n kompenzim t nj ndihme prej 12,000 t dhn nga ana e biznesit.

Presidenti i biznesit krkon t dij se far vlere ka kjo shum sot nse kostoja oportune e saj sht 8%?

S.U

Shembull 2.

Sa duhet t investojm me nj prqindje t interesit vjetor 8%, n

mnyr q t kemi 10,000 pr: 1 vit;

2 vite;
10 vite.

S.U

Shembull 3.

Besniku ka n posedim 250 njsi t nj elementi t muar, mimi i t cilave vlersohet t jet 815 pr njsi. Ai vlerson q vitin e ardhshm mimi pr njsi do t rritet n 850 .
Nse norma e interesit sht 8% a duhet Besniku ta realizoj transaksionin e shitjes sot?
a) b) c) d) Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 7,550 . Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 6,991 . Po, sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht 5,513 . Jo,sepse dallimi n mes t realizimit t transaksionit sot dhe pas nj viti sht (6,988) .

S.U

Shembull 4

Nj investim do t paguaj 100 n nj vit dhe 200 n dy

vite. Cila sht vlera e tashme e ktij fluksi t paras nse norma e interesit sht 5%?

S.U

Shembull 5

Besniku ka mundsi t arktoj nj pages tani ose n t ardhmen.Cila prej

alternativave t mposhtme sht m e mira, duke marr parasysh normn vjetore t

interesit prej 7%? a) alternativa q paguan 1000 tani.

b) alternativa q paguan 1200 pas dy vitesh.

c) alternativa q paguan 1500 pas pes vitesh. d) alternativa q paguan 1800 pas dhjet vitesh.

S.U

SI = PV x ( i ) x (n) FV = PV x (1 + i)
PV = FV /
n (1+i)

Koha e dyfishimit = 72 / prqindja e interesit

S.U

S.U

P=D+K

F / H Neto = H SH
CFM = CFK + CFA CFM = CFO NKSH NKXH

S.U

CFO = FPKT + Amortizimi Tatimet NKSH = NMF Fund NMF Fillim + Amortizimi NKXH = Mj. rrjedhse Ob. rrjedhse NKXH= NKXH Fund NKXH Fillim CFK = Kamata e paguar Neto huazimi i ri CFA=Dividenta e paguar Kapitali i ri aksionar

S.U

Para t gatshme Inventar Paisje dhe Makina LL / A

8,000.00 250,000.00 300,000.00 20,000.00

LL / P
Borxhi Afatgjat

15,000.00
180,000.00

S.U

Krkohet: Sa sht NKXH pr vitet prkatse? Sa sht NKSH-ja? Sa sht CFO-ja? Sa sht NKXH-n? Sa sht CFA? Sa sht CFK? Sa sht CFM?
S.U

ZGJIDHJET
Sa sht NKXH pr vitet prkatse? Sa sht NKSH-ja? Sa sht CFO-ja? Sa sht NKXH-n? Sa sht CFA? Sa sht CFK? Sa sht CFM?

2010 684.00 130.00 547.00 330.00 63.00 24.00 87.00

2011 1,014.00

S.U

BILANCI I GJENDJES - KOMPANIA " X " Mjetet Mjetet xhiruese Mjetet fikse 2011 2012 Obligimet 2011 543.00 531.00 2,299.00 3,373.00 2012 540.00 457.00 ?

642.00 708.00 Ob. afatshkurta 2,731.00 2,880.00 Ob. afatgjata Ekuiteti 3,373.00 3,588.00

Total: PASH - KOMPANIA " X " T hyrat nga shitja KMSH Zhvlersimi FPKT Shpenzimet e kamats Fitimi para tatimeve Tatimet 34 % Fitimi neto Dividenta Fitimi i mbajtur 1,344.00 276.00 377.00 ? 141.00 ? ? ? 121.00 ?

Krkohet: Sa sht KA n vitin 2012? Sa sht NKXH pr prkatse? Sa sht NKSH-ja? Sa sht CFO-ja? Sa sht NKXH-n? Sa sht CFA? Sa sht CFK? Sa sht CFM?
S.U

ZGJIDHJET Sa sht KA n vitin 2012? Sa sht NKXH pr prkatse? 2,591.00 2011 99.00

2012 168.00

Sa sht NKSH-ja?
Sa sht CFO-ja? Sa sht NKXH-n? Sa sht CFA? Sa sht CFK? Sa sht CFM?

526.00
881.00 69.00 71.00 215.00 286.00

S.U