Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi Cilt - 1 PDF

ALEVlBEKTA I IRLERI
AN L
13.-14.-15. YZYIL
ZMEN

T.C.
KLTR BAKANLIGI
SANAT/
- 2 Temmuz 1993 gn Sivas otelinde
yobaz
semaha duran
kutsal sunulur. -
T.C. KLTR BAKANLIGI YAYINLARI/ 2062
Dairesi
Sanat - Edehiyat Eserleri Dizisi/ 162-31
-

1
(13. 16. Kadar)
ZMEN
T.C. KLTR BAKANLIGI, 1998 -ANKARA
ISBN 975-17-1940-2
ISBN 975-17-1941-0
Kapak Dzeni/ Canan BAYRAM
antolojisi [haz.] tsmail,
zmen. - Ankara : KUltr 1998.
5 c. ; 24 cm. - (Kltr ;
2062. Dairesi sanat-edebiyat
eserleri dizisi ; 162-31)
ISBN 975-17-1940-2(tk.)
I. zmen, II. Seriler: .
811
Birinci 5.000 Adet
TRK KURUMU -ANKARA, 1998
Szl daha ok Anadolu
zn topraklar zerindeki Anadolu
birini kltr biri de
"Alevi ve Antolojisi"ni zmen, bir
kltr rn olan Seluklu ve cjnemlerindeki sanatlar
en en belirtmektedir. zmen,
divan de kendi kendini bilme ve anlama bilincinden yoksun
zmen, bu Alevi ve
koyarak, bir antoloji
Antolojiler, kitap iin birer yol gsterici Okurlar
istedikleri yazara, esere ve konuya antolojiler sayesinde
zmen'in bu titiz da Alevi ve dinamik
ve tarihsel srecini okura nemli bir eserdir.
Bu oylumlu ve zahmetli nedeniyle zmen'e,
okurla Dairesi ve geen herkese

M. TALAY
Kltr Bakam

VII
SUNU
9
13 - 15. YZ YIL - 17
A) Genel bir ................................................... _. ........................ :................... 17
8) Tasavvuf ve etkisi ........................................................................ 21
C) Vahdet-i Vcud Felsefesinde ................................................................ 22
D) Melametilerin etkisi ................................................ ........................................ 22
E) Ftuvvet ve tasavvuf ............................................................... .,...................... 25
F) Ahilik ve etkisi ................................................................................................ 26
G) Dnmeler ve etkileri ....................................................................................... 28
H) dnemleri............................................................................................ 28
dininin genel ilkeleri ve etkileri.............................................................. 29
1 - Evren......................................................................................................... 29
2 - 29
3- Kitap .......................................................................................................... 30
4 - ................................................................................................ :......... 30
5 - Ruh ( tin ) .. ...... ..... . .. .......................... ........... .................... .... ..................... 31
6 - Grev - yetki - sorumluluk........................................................................ 31
7 - Helal - haram ............................................................................................ 31
8 - 32
9- Kader......................................................................................................... 32
10 - - zgrlk......................................................................................... 32
11 - 33
12 - Yontu - Resim - Mzik............................................................................. 34
13 - - Sertlik Durumu................................................................... 34
14- 34
15 - Yasaklama - Haram .................... ......................... .... ........ ............. ............ 35
16 - Sonu ......................................................................................................... 35
VIII iiNDEKiLER
HACI 39
1 - yks . . ... . . . .... ....... .. ... .. ............ ..... ... ... .. . ... .. . ... .. .. . . . . . ... . . . .. . . .... .. .. . .. .. . 39
2 - Eserleri . . .. . .. .. . .. .. ... .. ... . . . . . . . . . . ... .. . .. ... ............. .. .. .. ... . .. .... .... .. .. .. . . . . . . . . . ... . . . . . . . .. .. 41
3 - Felsefesi .................................... ............................. .............................. ........ 44
Eserlerinden rnekler' 49
A) ...................................................................................................... 49
B) Metinler.................................................................................................... 52
1- Makalattan Semeler.......................................................................... 52
il - Kitab - l Fevaid ( Fevaiidname) den Semeler................................ 53
C) Seme Szler............................................................................................ 58
SULTAN 63
YUNUS EMRE ......................................................................................................... 65
A) Yunus'un ............................................................................................ 65
a) Genel Olarak (Tarihi .................................................................. 65
b) Sylencelerdeki Yunus Emre.................................................................... 66
2 - Yunus Emre'de 71
4- Yunus Emre'de Dost ve Dostluk 76
5 - Yunus Emre'de lm 80
a) ve Sylencesi .. ............................. ........................... ... ... 82
b) Yunus Emre'de ......... :............................................................ 85
c) Yunus Emre'de Drt Makam................................................... 87
7 - Yunus Emre'de ve Mizah ........... .. ...... ................... .. .. .. ... .. . 90
B) rnekler ...................................................................................... 93
Birinci Blm....................................................................................................... 93
Blm ........................................................................................................ 125
EMRE 183
a) yks................................................................................................. 183
b) Sylencedeki Yeri ............................................................................................ 184
rnekler............................................................................................ 192
ABDAL MUSA SULTAN ...................................................................................... 203
A - rnekler ..................................................................................... 205
B - .... ... . . .... ..................... .. . . . ......................... .. . . . . ........... ..... .. 207
C - Velayetnamesinden ....................................................................................... 208
IX
KAYGUSUZ ABDAL ............................................................................................. 215
1) Oy ki.isti . ... ... . . .. . . . . . ...... .... ..... .. .. . . . . .. ............ ... . ..... .. .. .. .. .. . ............... .... .. 215
il) ...................................................................................... : .................. 215
III) Edebi ................................................................................................ 216
rnekler ...................................................................................... 219
iV) Di.iz rnekler ............................................................................ 245
. ... ....................... ............................ ... .. ......................... ... ............. 249
rnekler ............................................................................................ 260
.............................................................................. ; ....................................... 397
TEMENNA ................................................... ..................... ............... 399
SADIK ABDAL ............. ... .. .......................... .. ......................... ................................. 401
...................................................................................................................... 409
KK ABDAL (KEK ABDAL) ................................................................ 413
BARAK BABA .................................................................. .............................. ......... 417
Barak Baba Risalesi ..................................................... .............................. .. ........ 420
GVEN ABDAL (Gen Abdal ) ................................ .......................... ........... 437
....... ... ........................ ... .. ...................................... 443
........................................................................................................ 445
Varidattan Seme rnekler ..... . . . . . . . . . ...... .. .. .. ........ .. . . . . .. . . ........ .. .. .. .. .. . . . . . . . . ... . ........ 446
SZLG ............ ............... 469
SZLK .................................................................................................................... 497
KAYNAKA ........................................................................................................ ,..... 567
SUNU
Kltrn, gerek ve nitelikli,. sahibi, disiplinli,
ufuklu, retici, ve Bir bu zellikleri edinebilmesi
kltrel disiplinlerden ve yollardan gemesini, izleri srmesini gerektirir.
Btn bu niteliklere sahip daha yntemleri ve da bilmek
ve kullanmak gerekir.
nl Andre Breton bilin, bilgi ve nesnellikten szederken,
kazanmak iin temel ilkeyi belirler: "her gerek edimin temelinde
(Enquete sur l'amour) der. Rahmetli Ahmet
Hamdi "mesuliyetini fikrin ol, onu kendi uzviyetinde bir
gibi (Huzur sh: 303). Bylece her iki de insanlara gerek
"adam olma", nitelikli kazanma yolunu dm - dz olarak sola sapmadan
gsterirler. Oysa Lucterius gibi sizlerde "Nec minus ergo aute
haec quam tu cecidere, cadentque" - "demek ki, senden ncekiler gp gittilerse,
senden sonrakiler de yle gp gidecekler" (De Rerum Natura ili. 969.) diyerek
drt ucunu suya haline kaar, herkesin kprlerden
geer, sonra da yiter giderdiniz. Elbette ki, bu da bir tr biimidir. Bunu
meyenler, dudak bkenler olabilir. Ama byle bir ne sahibine, ne
de olur. O dmdz bir izgidir, iz silinir gider. Sonradan
kimseler olmaz. Bir de olanlar Her
Gerek yaratan de unutulmazlar, srekli

Alevi - incelerken elimde olmadan hep Onlar-
daki gcn, varolma direncini, olaylar
byle grdm ve Genel bir sonunda bite bu gerekleri
grmezl:ikten gelemezdim. Gerek gerekti, ona duymak Bu bir ay-
herkesin grmek
Bizim tasavvuf kkleri, Hoca Ahmet "'Diva.n-h Hikmet"indeki
gl demeti znde, iiinde Ancak, bu gerek ve gzel
yapan z Anadolu Gerekten tarih izgisi
bir yaratma olarak ne denli etkisi
beni ller iinde srdrr, ana izlerini Her
onu yaratan kltrn, sosyal byte srdrr. Borlu
ulusun byle O
kalan llerle yorumlanamaz, Ne denli soyut
2 Af,EVi VE
kavramlardan, gerek tesi imge ve
yerlerden bir onlar da bitkiler gibi, kkle-
riyle, besin, su ve hava yle yle var olurlar.
Bizim ulusun temel durumundaki Trkmen'ler de bin nce trl
nedenlerle belki de ellerinde olmadan itici gler sayesinde Orta Asya'dan bir yel gibi,
deli bir gibi byk bir servene Anadolu'ya trl
lardan sonra yurt Bunu Kemal'in simgesel ve
dinleyelim, bir de bu cennet yurda yksn

Horasandan skn eyledik.
Parlar omzumuzda uzun Kurt
srleri gibi dnyaya,
dek. yakut
gzl, uzun bo-yi.u Sind
suyuna, Nil suyuna srdk.
Memleketler, kaleler,
devletler kurduk. Harran
Mezapotamyaya, Arabistan lne,
Anadoluya, Kafkas
Rus on bin, yz bin kara
kartallar gibi indik. Uzun yedi
direkli, kei kara
... Her birisinin ii insan
hnerlerinin en byk, en gzel, en ince
renkleri,
Ya ya
hanerlerimiz,
tfeklerimiz, dibeklerimiz,
tepeliklerimiz, kilim,
kee, ... Harran
ceylanlara semah dndk. Ulu
gibi .... Bir su gibi bu
stnden Geldik
Anadoluda da Kayseri
Ulu, temiz,
yakut gzl, uzun
boyunlu ... Harran
Mezapotamyada yz bin ulu kartal
gibi kara
Binlerce ceylanla birlikte semah
tuttuk gn gece, gn,
gece ... "
Kemal'in Efsanesi'nden)
SUNU 3
Anadolu'da bu yeni kltrn en zgr kimliklisi
olan ok daha koyu, ok daha bir tarikat
durumundaki btn tasavvuf temelinde eski Anadolu
geleneklerini, trelerini buluruz. Yunus Emre'den tutun da gn-
mz tasavvuf deyimlerinin, temel
kkeni Anadolu . VI. yy. da Thales b-
tn znde "su" yun temel ilke olarak biliyoruz. Thales "btn var-
temel ilkesi sudur" Onun bu " ve min el - mai klli hay -
btn sudan hayat biimine brnerek ana ara-
Bu nemli bir gerek. Daha sonra Anaksimenes "soluk btn z-
dr, btn soluktan diyerek temel ilke
Yine Anadolu'lu Herakleitos i temel ilke "btn trleri onun
mesi sonucu ortaya sonra gelen Anadolu bilgelerinin izinden y-
ri.iyen, lkenin Empedokles bu ana ilkeye da katarak
temelini "sevgi" ile "tiksinme - nefret'in "su, soluk, toprak
olmak zere drttr" sokarak bu ileri bu ilkeleri
gkten bu yerli kltrlerden
Oysa, bu kltr cennetinde toplumsal-dinsel hareketlerin her zaman bir
Bu hareketlerin izleyicilerine gven ve
Bu insanlar, her zaman Anadolu, her zaman mistik ve sa-
lkesi Hatta Balkanlara bile, mnzevi
biiminden (. Ltfi Barkan). hareketi
Ancak, yine de ki, insana "kendi kendini biimde donata-
diye belli bir zel hi bir bezemedik seni; kendi kendi mi-
olmak senin olsun diye bunu" (Pico della Mirandola). derken
tek gerek kltr reticisi tek kltr
bir gerek. Yine toplu olarak kltr ve da bir gerek. O,
ve birlikte retir, hi durmaz, yorulmaz, usanmaz retir, retir. Onun ve
gizi burada
de hir kltr rndr. Ama da bir gerek ki, ne denli gerekten uzakla-
yine de temel dayanmak, onlarla gi.ilen-
kuran kavramlar, hangi biime
brnrse brnsn birer kltr rn olarak Ti.irk dokusu iinde yer alan
tasavvuf kavram ve geleri olanlar byk Ama Trk
alevilerinin mzik, cem ayini, felsefesi ve gibi konularda 2 bin
bir tarihi ncesi motiflerin izlerini da
bir tarihi ve ta kendisidir.
4 ALEVi VE
Seluklu ve dnemlerindeki eski Anadolu en en
ve grnmde eski kavramlar da gerek-
ten Trklerin nce vcuda getirdikleri edebiyat, in, Hind,
etkisiyle meydana getirilen nemsiz eviriler tutulursa, sazla (kopuzla) sylenen
halk Anadolu'ya gelen Trklerin Divan
kendine zg nitelikler halde, halk iinde yer alan daha
bir ierik ve grnm sergiler. Bu gerekte bir trksdr. Kendi
iinde durur, ile yatar, ile kalkar, umudu, sevinci, sevgiyi hep
Dili dilidir. Arada dile de onu bile gln
sokar. Alevi - niin yle ok iyi bilir.
Trkenin zenginliklerini ve duygunun derinliklerine inerek en
kavram ve tmcelerle ifade edip Diri
bu zellikte gizlidir. Alevi - gibi syler, iki
yzl, kr Alevi - itenlikli, lirizm dolu bir btnlk
iindedir. Bu gerek bir bir sergiler.
Sleyman (reki Silo) - (1879 - 1956) dizelerinde
bir btnlk iinde dile getirir,
cemalin greli
Rzgarlar gibi kendimi kayalara
gibi kl oldum, yittim
Sular gibi yzm srdm
Yerler gibi inim inim inledim"
Bir iinde yeralan znde, yatan olgu ve
gerekler kez bilinmeyen ya da gzken belli bir kltr
rnleridir. Genelde Alevi - insana bu hep
insan girmenin bir duyguyu
sezeriz. Orada insan sezginin gezer, umudu binlerce iek gezen
gibi durmaz, bal yapar. etik oturtur. Alevi -
herkesi, her Gerek ve iindedir, onu her
taraftan sarar, tutucu bir yn yoktur. Bu espirinin tm inceliklerini, zeka
hemen grrz. dnmez. Yeri geldike iekleri,
kurdu, kucaklar. Turna sesinin arar. Durmadan
yeni Anadolu ile, Anadolu belli bir sreden sonra
etkisinde bu etki en az kalan Alevi - O
bu gne byk bir Bu sonsuz ummanda
yer alan ve XIll. - XIV. ve XV. retilen Alevi -
setiklerimizi bu kitapta Bu kitap konuda
ciltlik ilkidir. Bunu izleyen ikinci kitap XVI. nc kitap XVII. ve XVIll.
drdnc kitap XIX. ve cilt ise XX. Alevi -
setiklerimizden Obin yz ciltlik bu oylumlu
Alevi - yklerini, rnekleri,
SUNU 5
geen kkenli szcklerin kimi dz
yaparak, ozanla ilgili sylenceleri alarak Alevi - zerine
dinsel ve tarihsel bilgiler sunarak, renk katmaya, bir hava vermeye, klasik antoloji
zel terim ve deyimler ile szcklere birbirinden
szlkleri her cildin sonuna koyarak okuyucuya olmaya, okuyucuyu
sevdirmeye zen ve dikkat gsterdik. Alevi -
kabul edilen, ancak yn bulunmayan kimi yolak byklerine de
yer rnekler sunduk, neden - sonu
verilere gre
a) Birinci cildinde, Alevi - gerek piri ve kurucusu Hnkar
Veli ile ozanlardan Seyyid Ali Sultan, Emre, Said Emre, Abdal
Musa Sultan, Kaygusuz Abdal, Nesimi, Barak Baba ile ozan olmayan
Bcdrettin gibi yolun ierik ve tutan, temeline har koyan, sevgi,
dostluk, muhabbet, iyilik, saan gerek sylenceler
bahesinde gizemlenen bu gllerin renkleri ve
szlerini
b) cildinde ise, 16. yy. da ve bu en gl, en yetenekli, en
byk durumunda ki Hatayi, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Virani, Yemini gibi
tasavvuf felsefesini eriterek bal - sevgi eden, iyilik, dostluk, Allah -
Muhammed - Ali ve Oniki muhabbet denizine ozanlar yer
rgtleyen " ikinci Pir"
Fuzuli, Kul Hseyin gibi lirik, ok ynl de yer kitaba bol bol
rnekleri okuyucunun, ve inceleme zen
ve dikkat
c) nc cilde gelince, 17. ve 18. yy da Kazak Abdal, Teslim Abdal,
Kul Nesimi gibi zgn nitelikli ozana yer
kitaplar halinde iin bu belge
gz nnde tutularak hepsinin kitaba
bu cilde mensur glbanklar, dualar, tercmanlar de
belirtilerek
d) Drdnc cilt ise, 19. yy. Alevi - ierir.
bir ok Alevi - kkenli ozanlara ve bu ciltte yer Alevi -
kkl izleri gsterilmeye
e) ciltte ise; son 20. Alevi - ve
bu bir blm halinde ezgi, nefes, besteleri de
incclemecilerce son dnem Alevi - ateist ve ayaklanmaya izleri
ne byle bir Elbette her toplumdaki
dalgalanmalar, zamanla az da olsa kayar,
Trk toplumu iinde yer alan Alevi - de byle yasa
gstermez.
6 ALEVi VE ANTOLOJiSi
ta beri, hareketlerin zndeki Alevi - hareket-
lerinde itici g olarak gremeyiz. Bunun nedenlerinin sevdikleri
byk sonucu gelir. Alevi - tarihi,
gerek bir muhalefetin tarihi Ancak, srekli muhalefet onlarda gerilim yara-
tarak Bu derinlemesine gereken bir konudur. Bu onla-
politik ok kltrlerinden Yoksa ulusun,
toplumun, dinin yreklerinde byterek Alevi -
hep bal eyleme" yntemini her trl
hep ama bilinli biimde gl at-
imana Vahdet
Aleviler her devirde
ekilmek Onlar bazan bu uysalar bile, gnlsz, istemeye is-
temeye
Gerekten Alevilik byk bir Onlara gre, sevmek,
sevmektir, insana hizmet en byk ibadettir, insan yeryzndeki imgesidir, ar-
Bu tutum ve gaibte arayan dinsel us'un
Metafizik materyalist bir seimdir. "Beni Adem, enelhak" kuram-
ile bu rasyonel eylem Bu yoksul ve ezilenin yer Alevilik
ve ii bunlarla hak, adalet, drstlk, sevgi, dostluk ve ie-
ren dop - doludur. znde
ve direnme
Alevi - temalardan birisi de "Vahdet"tir, birliktir. En
bile bu felsefenin nde gelenleri trab katre her yerde ve her
grerek onda onda zorunlu Dinsel
giysilerden bu zaman dost-
Birbirlerine sevgiyle dostlukla dertte, sevgide or-
tak olmaya, Bu ynyle de Alevi - buram bu-
ram insan kokar. 15. bu grnm sergiler:
Bu odu su ile toprak
dkb
vahdet
Girip gelr,
zetle; ciltlik bu Trk kltrnn temel ve nemli bir blmn
turan Alevi - kltrnn cephesini sergilemeye ynelik bir ama
gre Alevi - kltr bir alt kltr olarakda Ama bence
gerek odur ki, bu kltr, Trk kltrnn ana blmlerinden biri, Trk
maz bir Ne birbiriyle grnrlerse
de, her iki kltr ve kimlik - tabir caizse - etle gibidir. Bu grmezlikten gelinemez.
SUNU 7
Heteredks sufilik, bir dnem Anadolu'ya egemen olan bir felsefedir.
Anadolu'da tm kavimlerin, Orta Asya'dan gelen Trkler'le -
inan - sevgi - kltr sentezi, Anadolu alt Bu
olgunun st ise, Mansur'dan, Muhittin Arabi'den gelen Vcud
felsefesidir. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi zne uygun ile yolun manevi
ve ilahi boyutunu Alevilik bir yoldur. Bu yer alan geler
kltleri ve Gk klt gibi eski Trk ile
Mazdeizm, Maniheizm, gibi zaman ve mekanlarda Trk zmreleri
az ok yer dinlerin ve hatta Anadolu
(Ahmet Ocak, Ansiklopedisi s. 374)
ve felsefe maruz ve oyun (semah) biiminde
Sazda, szde terennm dnemi Bu bir tr
lke ve ulus derinden kltr ve byk
ve nem veren, milleti bilen, kimseye hor bakmayan, sevgiyle,
enginlikle bu resmi tarihleri Bir syle-
inan tarihlerini Biz bu tarihi sizlerin de yakala-
nesnel olarak sonular istedik. olma,
olma hepimize byle sorumluluklar, grevler yklemektedir. bu yazarken bun-
yerine getirmeye Ama
Anadolu'da, aleminde byk dalgalanmalara neden olan he-
tcrodoks nitelikli Alevi - tarihsel sre iindeki izgisini ver-
menin bilerek, bu grevin
Bu szl yzlerce zel-
likle Sadettin Nzhet Ergun, Abdlbaki Cahit ztelli, M. Fuad Kprl, Sa-
bahattin Bezirci, Hasan Basri Erk, Cemal zbey, Hasan Basri antay,
Mustafa Hilmi Ziya lken, Mehmet Erz, A. Celalettin Ulusoy, M.
Battal Pehlivan, Bedri Noyan, Turgut Koca gibi rahmetli ve
kaynak olarak Yine
yer alan Zelyut, Musa Seyirci, Ahmet Necdet Szer,
z, Ali Ethem Ruhi Irene Melikoff, John K. Birge, zm,
Raki z, Atilla Haydar Kaya, Zeki Nejat Mehmet
Yaman, Fuat Bozkurt, mer Ulucay, R. etin Yetkin, Cemal Duran
iek, Yusuf Nuri ztrk, Ahmet Ocak, Oral Esad
Ltfi Kaleli, Adil Ali Altay, Niyazi ktem, Keeli, Hayati Bice gibi burada
tek tek bir ok yazar, ve eserlerinden
yararlanma konusunda izinlerini almak ve iin zr
diliyorum, kendilerine sonsuz iten ve derin sunuyorum. Yine
bu konuda bana kitap, yollayan ok canlara, zellikle Demir ve
Ahmet Turan ince ediyorum.
Bu oylumlu elbette eksiklerimiz var. "En iyisini
yapmaya ilkesi her yerde
bir ilke oldu. Bu genel ilke inceleme ve
dikkat ve zenle iin didindim, yarmaya
Yine de eksikliklerimin, kesin. Bunun iinde
bir gibi:
Tvbe Yarabbi hata gittiklerime
Bilp ettklerime bilmeyp ettklerime
diyor, hepinizden zrler diliyorum. olduysak kendimi mutlu saya-

Anadolu temel biri ve sevecenliktir. Bu konuda
Anadolu Alevileri, Orta Asya'dan Anadolu'ya eski Trk dinlerine ait motiflerle,
kkenli gelenekleri de birlikte Anadolu Alevilerinin
her vuran Veli, Ahmet Yesevi ile
Mansur'dan etkilenen Aleviler, din ve kaf;I daha ve sevecen
En el-Hak diyen Mansur'un gerek tek dini
temellerinden biri de bu olabilir. ise, ve
insan iradesinin zgr savunan Mutezile ekol
ve diyalog Tasavvuf Mslman filozoflardan
Farabi ve Aristo izleyerek tm sahibi
nedeniyle ve zgr Oysa, zgrlk ve
siyasal iktidarlarca yerlerde ve rn vermek Bu
ynyle gerekten bir diyalog de
Haldun'dur. Son ve zgrlk iinde diyalog
mslman ve
yok olmaya mahkum
"kul"a sz en kk birimine girerek onu
biimde dzenlemeye totaliter devlete, siyasal
egemen dnemlerde devlet terrn her lkede
- kestik bunun hi kimse
da derileri yzlerek yok
Btn bunlar "Allah emirleri" gren totaliter,
olumlu - olumsuz her trl muhalefeti "Allah gerekesiyle
onlara
800 nce, Halife'nin Horasan valisi ve Mslman Kuteybe bin
Mslim Baykent, Buhara, Talkan gibi Trkistan kentlerinin
hemen hemen btn gen erkeklerin ldrlmelerinin sadece, olarak
kabul edilmesi gerekci bir tarih mi?
Trklerin, Trk Arap/ bir byk
bir trajedidir. Bizim dincilerin iddia ettikleri gibi ellerini, sallaya
sallaya, sevine vne, Mslman Bu mcadele 650 tarihinden 950 - 1000
tam 300 ynelimi" denilen bu dnem de bile
Trklerin ancak bir Bu 300 - 350 korkun trajedilerle,
lmlerle rldr. Trklerin resmi
olmayan tarihi -Nasd Mslman oldulf? sh. 31)
"Bu uzun sre iinde Araplar hep Trkler ise
kurtarmaya, zgr iradeleriyle benimsedikleri korumaya mazlum bir
halk Arap/ mevzii talan seferleri olmaktan gerek
bir durum 8. Gney
Trkistan'da (Ceyhun - Seyhun nehirleri (a.g.e. s: 31)
Ama tarih boyunca dnya zgrlk ve temel ilkeler
birbirlerinin ve gstermesi ile
byle bir n olarak dikilir. Yeryznde zaman sreci
iinde nedenler iinde ekonomik etmenlerde ise de, inan
ve da byk bir yer "Sen benden
diyerek kavga etmek cehaletin bununla Tm tek
dinler ay111 kkenden gelmektedir. Dinler, mezhepler ve tarikatlar ile
diyalog kurarak, ilerleyerek evrensel bir
varken tarihi kan glne benimsenecek ve vliinlecek bir
mi? ...
Trklerin trajedisi tarih iinde bitmedi; byk ve korkun
rgtl terr, talan, gasp yenik 300 mcadele sonunda de
olsa kabul eden Trkler, lkelerinde iktidarda bulunan, totaliter zorba
muhalifi durumundaki "Kerbela Ali kendi
grerek se".diler, yer Yoksa
gibi hidayet ve girmediler. Tiirk
Tarihinde s: 201). Zlum egemen ezildi, yok edildi.
Trkmenler kendi kltrlerini de
kendi yeni yalaklar
buldular, Ama bu kez de kendileri gibi iktidara getirdiklerinin,
kendi soyundan ihanetlerine, zulmlerine
Hangi dala el grdler. Ama
durmadan yeni yeni rettiler. inan, sevgi
saza, sze, bal eylemesini bildiler.
zellikle yazar ve tarihilerin iddia gibi Trk kltrne
yle byk kltrde Trk
kltrnn Arap ve Fars kltr ezilen, kuruyan; niteliklerini,
dzeyini, yitiren; bir kimlik
ondan kk bir mutlu elinde oyuncak donuk
yapay - l bir kltr olarak neden Btn bunlara halk,
olumsuz her trl duruma, engellere desteksiz kendi kltrn,
dilini srdrmesini de
11
Alevi - tarihsel sre ierisinde, Anadolu ile Rumeli ve evresinde
biimde byk Trk soyundan gelen, Alevi - -
- - - - Harbendulu - - Hurufi - Haydari - Caferi -
- Hseyni - Bedreddinli - Tapduklu vb. isimlerle heterodoks mezhep ve
tarikatlara mensup - 13. ile 20. gibi uzun bir zaman
blmnde rettikleri ilahi, nefes, deme, tevriye, seyriye,
nefes, mani gibi adlar sylenen
Bu olmakla birlikte, olarak Allah - Muhammed -
Ali ls ile Ehi - i Beyt, oniki kendilerine ve nemli
- Pir - - Dede - kesitleri, onlara duyulan
byk ve iten sevgiyi, Hz. Ali'nin, Hz. Hseyin'in ve edilmelerini ve
bunlara benzer yol - yolak ve inanlarla ilgili ierir.
Bu Trk hak yeri, ancak Cumhuriyet dneminde
Alevi - eski cnk defterleriyle
yazma kitaplardan, divanlardan, kaynaklardan
gn ve bu Trk dili - duru, her
dnemin dil zellikleri korunarak zenle konular byk bir incelikle, -
kilim, gergef dokunur, oya gibi titizce espiri, alay ihmal
gre ileri ktlklere,
dzeyli, iten, birikime
byk zen
Cumhuriyet dneminde sevecenlik ve gerek ve ne
Prof. Dr. Hseyin Atay Kur'an'a Gre
"Mslman olmayanlara dinini zorla kabul ettirmenin Kuran'da ve hadislerde
herkes ve kabul halde, Mslman olduktan sonra ona
hkmlerini zorla inanan hkmeden ve buna
gre davranan Bunlar ve bilgi sahibi
halkla beraber etmektedirler" (s. 32-33) derken sadece
dine davetle dinin uymada da zorlama vurgulayarak
destekler. "Yani, namaz oru tutmaya, Hacca gitmeye maddi ya da
manevi zorlamaya kimsenin yoktur. Zorlamaya kalkanlar temel
ilkelerine ters diyen Prof. Dr. Niyazi ktem'de dile getirir.
Tarih srecinde Yeseviler, Mevlanalar, Veliler, Yunus
Emreler, Pir Sultanlar, Hatayiler, Dede Korkutlar bulutlardan
yolumuzu elimizden tutar, gnlmz iimizi sevgiyle
doldurur. biz bu sevgiyi yaratan onun izinde yol
ve "Hidayete eriyoruz". diyebilmeliyiz.
Gerek ancak ve sevgiye
benimsemekle mmkndr. Aksi takdirde, lke
kurtulamaz. " ... Mesela namaz, oru, hac ve ferdi ibadetlerdendir.
toplum yapamaz. Burada toplumdan kasdedilen Bu
12 VE
bir insan (ana, koca v .s.) idari otorite, siyasi otoritedir" diyen Prof. Dr.
Hseyin Atay (a.g.e. s. 34), gerekleri vurgulayarak sergilemektedir. Hkm Allah'la
hirlikte tarih verecektir.
Yerinden, yurdundan, kltrnden, yzbinler
dzensiz olarak deli gibi hep akmaya, yeni devletler kurum ve
Her topluluk, her g giderken nereye
aya, ota, baka baka nderlerine, pirlerine, sora sora gidip
buldular. Pirlerinin yere Yanan dikip
,,. oldu meyve, verdi. Kendileri gnllerinde,
biriktirdikicrini sz, olarak sundular. sevgiyi,
gz stnde tuttular. iinde yozuna glp getiler,
Bu nedenle ocak onlar iin Ocak odsuz olmaz, Aile ev
kutsala dediler, ptler, duydular.
zyle remek, kurmak,
oldu. Eline, diline, beline, sahip olarak kltrlerini,
aktrelerini, sevgilerini bu ilkeler zerine kurdular. Odaklar yolaklar
insana, onu kendisine benzeterek, rnekliyerek sevgiyle, korkmadan,
dosta ktlklere, zulme, direndiler, ldler,
ldrdler. Ama biriktirdiklerini, heybelerine,
doldurarak gelecek Zaman - uzam
kendilerini - yerlerde
oralarda sevdiklerini, Pirlerini, buldular, onlarla onlarla
sevdiler, sevildiler. Ama durmadan simgeler onlar iin
szckler yklerinin, rnlerinin Yeni
ve da. Bunu kimse engelleyemez. Yeterki
hapsetmeyiniz, engellemeyiniz. da kulda
znde. da onlar, kulda onlar

hikayesi olarak, ezgi olarak.
Bunun iin bu kitapta klasik antolojilerin lleri,
dz koyduk. Yunus
Emre'yle Kaygusuz Bedrettin ile yan yana, Barak Baba, Said Emre'yle birlikte.
Bunlar bir araya gelirken; kltre
kendilerinin haberleri olmadan sevenlerinin oraya l
Bedrettin mezhebinden halde, onu
Aleviler, denizine Varidat'tan esinlenip esinlenmedikleri de belli
Alevi - Ama onlarla oturup
ve iinde eriyip halk Bedreddinliler. Onun
iin da koyduk.
13
"mer" olan Nesimi de Alevi - bir tededir.
Ama Alevi - onu yedi ululardan (yedi byk biri ona
yle yer verip Tarih iinde Hurufilerin de son durak
yerleri Alevi - Onlarda gereklerini gerekleriyle
Bunun iin bir araya geldiler. Akla kara gi.bi mavi ile gibi
bir araya getirdi.
Hepsi bir sevgi sanki.
Bu kitaba Alevi - Pirlerinden Hnkar Veli -
kim ne derse desin - Anadolu hcteredoks
cmlesinin Onu ama o her yerde, hepsinde
tutumuyla, szleriyle, ve Onsuz
Alevilik O heteredoks yalaklar .onun evresinde
gezer, dururlar. Henz daha
Alevi - zellikle, Trkler z kltrlerini onu
sz, biimi, yol, felsefe, inan, sevgi, dostluk gibi kavramlara verdikleri somut
anlamlarla ok ynl rneklerini
kltr durumundan ana kltr dzeyine znel bir
yorumu tarih sahnesine Anadolu zamanla skolastik (medresevi)
zgrlk, gerek sevecen bir grnm kazanarak
toplumu kucaklayan, her trl direnen byk bir birikime
giderek kltr
Alevi - resmi ideolojiye bir en bir direnme
Trkmenlerin bir
Seluklular hem hem Anadolu'da egemen dnemlerde
Trkmenlere, yani Trklere halde, selamete kendi
onlara her anlamda adeta
zellikle de dillerini edebiyat ve resmi
da da isimleri gibi
tamamen bir kazanmaya aba
dnemlerinin hemen Anadolu'daki Trkmenlerin.
Trklerin byk Alevi iin buna gre
ayarlamaya zen gstermeye dikkat ama kendilerine olan
(Uzun Hasan), Safavilerin Alevi Anadolu'daki Trkmen
ve inanca ulema ve medresenin
sonucu ilk dnemde gttkleri olumlu politikadan bir daha
hi
devletinin kurucusu, Osman Bey'in Ahi Edebali'nin
Osman Gazi'ye bu ikileme
ters kolayca ve somut biimde anlayabiliyoruz. Bu inceleyerek
14 VE
622 eylem ve
tarihte zulm ve keyfilikleri yoluyla durumun
terse kaderinde, 600 blmnde
ekilen dinlemeyerek
devleti sokanlardan sormak elde mi?
Gazeteci Can Kaya isen'in bir Ahi olan Edebali'nin
nasihattan blmleri sunarak durumu daha nesnel ve daha iyi
bulunmak istiyoruz.
Edebali Osman Gazi'ye sesleniyor, neler sylyor:

vaktinde
lrler.
Avun avun,
Glsn, kuvvetlisin,
Ama; nerede, bilmezsen
fken ve nefsin bir olup, yener
Sabah savrulur gidersin.
Daima ve iradene sahip
Dnya senin gzlerinin gibi byk
Btn gizemler, bilinmeyenler, grlmeyenler
Ancak senin ve erdemlerinle
Gn
say. Bereket byklerle beraberdir.
Bu dnyada kaybedersen
orak olur, llere dnersin.
szl ol,
Her sz stne alma. Grdn syleme, bildin bilme.
yere gidip-gelme,
Kalkar muhabbet olmaz.

Cahiller alime,
Zenginken fakir
iken kaybedene.
Unutma kil Yksekte yer tutanlar,
kadar emniyette
mcadeleden korkma,
Bilesin ki; iyisine doru,
iyisine Deli derler ... "
"Ey Beysin ... Bundan sonra fke bize, sana.
Gcengenlik bize, gnl alma sana.
Sulamak bize, katlanmak sana.
Geimsizlikler, uyumsuzluklar, bize, adalet sana.
Kt sz, yorum bize, sana.
Ey Bundan sonra blmek bize, btnlemek sana.
bize. uyarmak, gayretlendirmek, sana.
Ey Sabretmesini bil. Vaktinden nce iek amaz.
da unutma! ki devlet
Ey Ykn etin, gcn
Allah (C.C.) olsun!"
(Prof. Dr. Orhan Gven)
dnemlerinde Trklerle,
Trkmenlerle ilgilerini glendike keserek onlardan onlara ikinci
muamelesi yapmaya on iki dilimli takan
ehlibeyte itenlikle inanan Bayram - Veli'yi yaka paa Edirne'ye gtrerek iki ay
onun beyaz bir terk etmesini
Trkmenlerden her ynde devletlt:rinin "asi - unsuru" olan
Trklere, zellikle byk blmn Trkmenlerden ve
uygulamada onlara zellikle de dillerini,
terk gibi uyduruk karma, mizahi bir dil yaratarak
kltrlerini onunla bina etmeye Trk dilinin ynnde hibir aba
Kendilerini Trk bile daha
ok nem ve grev Devleti onlara teslim
grmezlikten Hatta Yenieri 1826 sndrrken bu
bahane ederek incir dikmeyi de ihmal
asi Ortada ne asi, ne de bir ayaklanmaya halde;
btne birikimlerini, tekkelerini yok
tekkelerdeki, dergahlardaki ileri gelenlerini, dedelerini,
sorgusuz, sualsiz Bunlar gibi
dergahlara, tekkelere yzlerce hatta binlerce - Bendi atayarak
tamamen ortadan En son olarakta,
bu l 922'de lkeyi ve ulusu satarak en byk
kendileri de ynetimleri gibi bu irkin kalarak tarih
sahnesinden silinip
blmnde sylemeye zetlersek; Anadolu
ve zgrlkdr. ve sevgi sentezidir. (mekni, immaman)
Anadolu Alevilerinin temel felsefesidir. ortaya
felsefesinin zdr. Mutlak gerekle bu evrende kurmak, i ie
olmak onlara gre davranabilmesi iin bilgi sahibi
gerekir. Bilen insan Mansur ve Muhittin
Arabi'nin sufi hetcredoks Alevi kltrn Bu yolda ama
yetkinliktir. Alevi Panteisttir. Alak benimser. Ehlibeyt her Alisiz
Alevilik O toplumun bir ve Bezm-i elest'in
Mira'la Nur-u Muhammed'in vurgunudur; hep o ummana
bunlar grlr. nk Alevilik bir
renktir. nk Alevilik gerek bir olgudur. nk Aleviler bu toplumun ve bu ulusun bin
temel geleri, ve bu sahipleridir.
13. - 15. YZYIL -
A) GENEL
Ortodoks (sunni) her ynden gelen trl srekli bir
savunma iinde bulunan ve bu rnleri olan
srdren, 20. de Trk halk en nemli bir blmn
Alevi - en zengin rnekleriyle, en biimde, eksiksiz
zaman gre, kronolojik bir dizgisi iinde denemek istedik,
bu sizlere sunduk.
iine girdike grdk ki, resmi ideoloji
karalamalarla tarih iinde bir ok suu
daha nemlisi Alevi - eli kalem kimliklerini,
seslerini - szlerini - folklorn, silip
yok
Ama tarih yryor, "neden - sonu" gend srdryor,
seyrine, neden - sonu hkmlerinin
gnmze etkilerine, birikimine duru bir iinde
hepsini yerli yerinde grmek, saptamak ama ya hepsinin
yerinde yeller esiyor, ya da bir avu kl bile
elinizdeki kitapta konu edinilen Alevi - inan ve
sylenceleri, sz ve eserleriyle olan Hnkar
Veli'nin, kendisinden sonra gelen Veysel'e ve daha sonrakilere
uzanan ozan zincirine tm eli kalem iten - zden Yunus
Emre'nin; hurifi - Alevi - koyan,
daha ok z, anlamsal derinlik, yeni bir ve yn, ses - sz uyumu
getiren Seyyid Nesimi ve eserleri, gerek ve inan
sylencelerin yeterli bilgiler, bulgular, kaynaklar yok denecek
az, olanlarda hem yetersiz, hem uzak. bu hale hep resmi
ideoloji ve onun marifetlerini, uygulayan, sergileyen resmi rical ve
Yine de, tarih, ve toplum nnde Alevi - inan
kutlamak, onlara minnet ve sunmak, hepimizin borcudur,
devidir. nk ldrmeye, srgne, kltrmzn,
doneleri olan o birbirinden gzel nefesleri,
cemlerini, btn ritelleriyle birlikte bozmadan incitmeden zellik ve
niteliklerini koruyarak gnmze Resmi ideoloji Seyyid
18 VE
Nesimi'den, Pir Sultan'dan, Hatai'den, Virani'den ve izleyen binlerce ozandan ve
eserlerinden grmezlikten en elinin tersiyle
Gnl isterdi ki hu kiilHir i.iri.inlerini ana inilerek ilk
son bi.irndi.ikleri biimle birlikte yanyana verebilelim. Ama bu neredeyse
Engel engel i.isti.ine, kambur kambur stne.
Devlet, ilgili kurumlar, niversiteler, okullar, dernekler, zel ve
gnl isterdi ki; kltrmzn bu en son bulup toplayarak lkenin
bir ok yerinde yerlerde sergilesin. Onlardan bu beklenirdi.
Kltrmz herkesten istiyoruz, bu
bizden gelen temenni ve neri. Tutana
Alevi - bir bir biiminin, umutsuz -
bir dzene bir sevincinin rndr. Snni nerede
bilinmeyen, bir dnyada sevgilisine Alevi -
duygusal, bir sevgiyle dolu sevgili ise, bir sr trajik
- zc) olay Hz. Ali, onun Fatima ve Hasan ile Hseyin,
oniki imam ile ve daha sonra gelen hepsi de
eti olan gerek Alevi - yerdedir,
gerekidir, fantazisi sevgisinin ssdr, rn Onun
iindedir, Oysa byle nesnel
bir durum ve yoktur, sunni gerekte
kuruntu onlara
Snni br dnya atmosferi iinde ve korkutucu bir grnm
sergiler, sevgisi bile donuktur, teli kopuktur, sesi yoktur. Oysa Alevi - hep
sevgi, duygu, ve gerek ile doludur, diridir.
Alevi - 13. - 14. - 15. dnemi, bir
biimleme - temellendirme dnemidir.
Veli ve birikimi evreye
Nesi mi, Si mavna Bedreddin gibi tasavvuf ehli bu
byi.ik denize Dinsel sylencelerle
Ehi - i Beyt sevgisiyle bezenen, drstlk, iyilik ilkeleriyle
tasavvuf zerine kurulan bu ilk Veli, Yunus Emre,
Said Emre, Abdal Musa, Kaygusuz Bunlar, zellikle de Yunus Emre, sonuna
kadar bu her ynden ve etkileyecektir. Anadoluda Halk dili,
ezgisi kesilmeden yle de
gitti. Bu dil ile verilen yoktur. Bu birinci kolun
dilinin Seyyid Nesimi'nin ikinci kol, Arapa - Farsa bir
dil ile bilgiye vererek Seyyid Nesimi,
ses, sz uyumu ve tasavvufi Alevi - btn
tarihi iinde inan olarak bryerek; Arapa - Farsa dili, biemi,
ALEVi VE ZERiNE 19
bir blmn sona kadar etkileyecektir.
Ancak Seyyid Nesimi, kesime pek girmez. Kentlinin de belli ki.iHr dzeyine sahip
seslenir. Ancak onun sesini hepsi ta yreklerinde, duyarlar,
yle belirlerler.
Trk gke 13. - 14. yeterince Toplum
olarak yeni byk g ve bir
dnemdir. stelik devlet henz ve
srp bir evredir, egemen bir dnemdir. Bu
dnemin sosyal dil ve dil zellikleri
gvenilir biimde de Dilde ses uyumuna uygun imleme
(hareke) Trke'nin btn ses inceliklerini verecek durumda Bu imleme ile ( -
- o - u) seslerini kesinlikle birbirinden Burada
nem ve (Azeri, Uygur,
Anadolu vb.) biriyle sonucu etkiler,
saptamak gerekir. sonu sizi
Bugn bile bu geerli bir olgudur. zellikle Nesimi'nin u ciltlik
byle grlr. Yunus Emre'nin zgn
biimiyle, dil ve Fuzuli de yle.
13. - 14. ortaya Trke nleyen bir engelde
bilimsel ilkelere yntemli yetke Ancak dil
kopuk kavramlarla biimlendirir.
Yunus Emre:
Biz sevdik olduk, sevildk olduk
Her dem yeni bizden kim
derken evre izgilerini ekmektedir. Sonra gelenler bu izgileri yeni
eklemeler
Yine Yunus Emre:
Orucuna gvenme dayanma
Cmle taat tak olur naz niyaz iinde
Oru namaz gusl hac
dizeleriyle dikilir. zn, gerek
orada arar. Tasavvuf zdr, kabuk olamaz.
Alevi - Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Ehli Beyt sevgisi, tevella ve
tebcrra, yani Ehi - Beyti sevmek, sevenleri sevmek, sevenleri sevenlere dost olmak;
sevmiyenleri sevmemek, sevenleri de sevmemek; oniki yolak yol
erenlerini sevmek, kerametlerini dile getirmek,
onlardan af ve dilemek ilk Derin ve bir bilgi birikimine
20 VE
gereksinim gsteren "Vahdet - i Vcud" ise daha geri ait
devriyeler, mihralamalar, Kerbela ait mersiyeler, Alevi -
ktlkleri ve zulmleri destanlar, pir, yol, erenler sevgisiyle
dolu nefesler, ilahiler, yer Etik ykl nde gelir.
Bu nefeslerde Allah'la, Muhammed'le, Ali" ile Ehlibeytte ili sohbet
eder, yine bu korkudan ok sevgiye dayanan derin, iten ve
bir gelince, merkezi,
olan Ali'ye bile atar, onu gcn korkulacak, sevilecek,
ekinilecek, hatta bir g bilir, ama, ve yeri gelince de sitem
eder, kulunun ekmesini ister, Bilir ki; o grecek kudrete de
sahiptir. Bu tr ince sevgiyle
Alevi - inanlara ilgili namaz, oru, hac gibi dini
kendi trelerine, Ama drt
- tarikat - marifet - hakikat) ve ile hak
bilirler. ler - - yediler - onikiler,
ondrt masum pak, onyedi kemerbestin da
snneti - yedi tam Ruhun Hz. Ali'nin
tm Ali'nin, Muhammed'in musahibi
dnsz Hz. Muhammed'e ait ileri srlen:
"Ben ilmin Ali Ali, ve cenneti

- "Ey Ali senin tenin benim tenimdir, senin benim Kim seni
beni her kim seni hor grrse beni hor grr.
- nehirleri Ali'dir.
- Velayet eli Ali'nindir, O mira
- Rabbim bana Ebu Talib'in diliyle hitap et.
- Musa iin Harun ne ise, Ali de benim iin odur"
gibi szlerin Alevi - byk izler sylenebilir.
Btn drt unsur, drt ve makam Hnkar
Veli'nin "Makalat" isimli duruma, uygun biimde
benimser kabullenirler: Ama kendisini yobaza manilerle sorular
sorarlar:
nedir
Usullerden Ctsl nedir
gusl su'yla
Tarikatte gusl nedir?
der ama yine kendileri bir mani ile bunu
Tarikat gusl
Ma'rifet gusl
Hakikat gusl
Bilen er
Hurufilikte de
Ademe

Ademi adem eden
harfle
VE 21
B) TASAVVUF VE
"Tasavvuf" yunanca "sofos" Arapaya Sofos
kendi istekleri sonucu seenler, tokluktan stn
sayanlar, makam ve mevkiden vazgeenler, esirgeyen, - gnl
muamele eden, gereksinimi olana veren, dayanan, nefes
dileklerini yenen, iyi huylarla huylanan, ezeli sonradan var
kendilerini ve ncesiz Tann'da yok eden, vermeyi, ihsan etmeyi verende, ihsan
sahibinde; istemeyi istenende yok eden verilen ad grmedir. (Al - Luma
sh: 11 - 15 Aktaran: A. Baki 100 Soruda Tasavvuf s. 10)
nl sofulara gre "sofu" sfi
- Si.ifiyi hi bir ama her onunla durulur. (Eb Trab'un

- Tasavvuf edepten ibarettir. Her ait edep, her hfile ait edep, her makama ait
edep Kim, iinde vaktin edeplerine uyum erenler derecesine
edebi yitirirse, isterse de kabul edilmeyi dilese de
(Eb - Hafs'ul Haddad).
- Sufi gren, mbah Sehl
Tsteri, lm: 896)
- Tasavvuf lmen, ile dirilmendir; huydur, iyi ne kadar
tasavvufta her kt ama ondan gzel ve temiz biter; zerinde
iyi de, gzel de, kt de gezer. Bulut gibidir sufi; her her yere glge salar;
gibidir, herkesi sular. Sufiyi, grdn m bilki ii harap
(Cneyd-i lm: 909)
- Grnrde tasavvuf, bir halde Allah'la birlikte
1
Arap ABC'sinde bu harfler (ayn - - sat) Bunlardaki noktalar ise
22 ALEVi VE
- Kendini, koyvermendir (Smnun).
- Tasavvuf, btn olmaz (Eb - Said'l - A'rabi
lm: 952).
C) VAHDET - VUCUD
Hz. Ali bir
"Derman sende, ama senin haberin yok; derdin senden ama sen grmyorsun
Kendini kck bir beden oysa koskoca bir evren iinde
ylesine ap- ap - bir ki, gizli onun harfleriyle
meydana
kimseye bir gereksinimin yok senin; gnlnde her
senin
haber verir sana"
2
derken tasavvuftaki Vahdet - i Vucud felsefesi eder. Bu felsefeye gre,
Vahdet - i Vucud'ta insan, ok kk olmakla birlikte byk evren (iki cihan) onun
iindedir. bu bu durum iinde
gibi. btn mazhar olan insan yeryznde
Ancak bu makama sahip olmak iin, bilmesi, insan gerekir.
Kendi geerek var olan isteni, istenci olur.
bu kendisi iin evrenlere rahmet olur. evren,
tecelli alemidir. Ama tecelli (grnm);tecelli edenin ayni
olamaz. olamaz ama olmasa da olmaz. Aynaya bakan
aynada grnen Ama aynaya bakan onda grnmez. Tasavvuf,
gnl siler. zndedir, ama
Evrenler insana oranla bir cesetse ve insan, o cesedin Hz. Muhammed
(s.a.v .) de insanlar ona oranla bir cesettir.
Yunus Emre:
ile gelen erenler ier ider
sular deniz ile ider.
derken "her bilgi sahibinin stnde bilen var" ayetini sure, 76. ayet).
Evren, ama
D)
tasavvuf iinde tasavvufulara bir topluluktur. Melametiler
iin zikrin fikrin rol savunurlar. Zikir hayallere
2
A. Baki Ali Nehc - l ve Hz. Ali semeler. sh: 240-241)
ALEVi VE ZERiNE 23
Hatta deli edebilir. Melamet en yksek mertebedir. Melametlikten stn mertebe
peygamberliktir. Manevi en ycesidir. Her trl ltfa sonunda melamete
anlar, herkese kul olur, herkesle kesilir,' su gibidir, rengi
yoktur, yoktur, hangi kaba girerse onun rengini ve Kemalini bile noksan
grr "Telvin" Renkten renge her an bir tecelli gsterir,
tecellisinde tekerrr yoktur. O, her gn bir bir tasarrufta mealindeki (LV / 29)
ayetine Melametilerin Alevi - etki ve
Yunus Emre'nin:
bana ey diyen benm kamudan yavuz
ay bilrem bu gzlerimi gndz
*
Bu vcudum buuk pulhk assum yok
Amelm mahallesi serbe - ser
*
Ben oru namaz in sci idm esridm
Tesbih seccade iin dinledm este kopuz
*
Yunus'un bu szinden sen ma'ni
Konya minaresini gresin bir
ve daha bir ok melametilerin etkileri grlr. Btn byle
yorum ve
bir rnek:
Halveti mensup olan fakat de ok sevilen bir ve mistik
olan Niyazi nerilen bir yorumla birlikte veriliyor
3
erik dalma anda yedim zm
Bostan iSi der ne yersin kozumu
Yorum: arayan bir erik gibi grr, ekicidir fakat ii yenmez serttir,
onun iin dener, o da zme benzer, zm ok Fakat onun da
merkezinde Bu nedenle hakikate yneltilir, hakikat ceviz
gibidir, sert ve bir ama ii ok zengindir.
Kerpi koydum kazana poyraz ile kaynathm
Ne bu deyp sorana verdim zn
3
Yunus Emre'nin 1921 tarihli s. 162. Yorum s. 132'den sayfa
(Bknz. J.K. Birge, Tarihi s: 124-125).
24 ALEVi VE ANTOLOJiS/
Yorum: sembolize eden meyvesini ve onu poyrazla
kaynatmaya mistik srdrmeye daha aptal

verdim ulhaya yumak
Becit becit gelsin bezini
Yorum: Ne kadar eksikli bir talibi da yapamaz.
Bir serenin yklettim
ifti dahi ekmedi
Yorum: seyahat din bilgisidir. Kanatlarla umak ise
deneyimi ve irek bilgisidir. tm gc tarikatta ilerlemeyi
Bir sinek bir vurdu yere
Yalan gerektir ben de grdm tozunu
Yorum: fakir ve grnen mtevazi ve etkinlikte
dnyevi stn bilinir.
4
Alevi - zerinde tasavvuf felsefesinin etkileri, bu
oktur. Bir Alevi - tasavvuf
zerine
VE L
Alevi - Arap kkenli ls, yerli "hece" ls
zellikle Seyyid Nesimi ile izleyicileri ve
Genel olarak hece lsnn, onbir (5 + 6); sekiz (4 +
4); yedi (3 + 4)
kez drtlklerle Drtlklerden bu "ayet,
nutuk, nefes, deme" isimleri
Hz. Ali'yi, Ehlibeyti, oniki takdir eden, ven, anan "Dvazdek
imam - Dvazman - Duvazde" denilir. Hazreti Hseyin ve Kerbelada
iin ierikli manzum "mersiye" !er Bunlarda olarak kez
mersiyelerin klasik
Bunun Alevi - yedi heceli ve tek drtlkten maniler
de
Sz yine Yunus Emre'ye
4
John ltingsley Birge, tarihi sh: 125.
VE ZERiNE 25
Bir nazarda gel dosta gidelim gnl
Hasret ile lmeyelim, gel dosta gidelim gnl

Gel gidelim can durmadan, suret terkini
Araya girmeden, gel dosta gidelim gnl

Bu dnyaya fanidir
Bir iken gel dosta gidelim gnl
*
sen bana, ynelelim dosttan yana
nden sona, gel dosta gidelim gnl
*
Gerek erene Hakk'm haberin
Yunus Emre'yi gel dosta gidelim gnl
E) FTVVET VE TASAVVUF
Bir ok uzman incelemeciler ve din bilginleri "Tarikat" verilen
lam dininin zel veya zgn birer inan olmakla kalma-
bsbtn yeni bir yeni bir umut benim-
Onlara gre, dini belli bir anlamda yeterli btn gereksinmelere
vermiyordu. dininden ileri sren, inan
ilkelerini benimser grnen bu yani tarikatlar gerekte dnemlerden
kalma inan diniyle zel-
likle de Anadoluda birok yresel inanlar boya yeni biimlenme-
sine oluyordu.
1 TANIMI
yk kendi elinin geinmeyi
olarak benimseyen kimi tasavvuf kk
(zanaatlarla) Bunun sonucu olarak da ftuvvet toplanan bir-
likleri (meslek Ancak bir sre iinde bu
dan geinmenin bulmakta da gecikmediler.
2 -
zellikle ve yy.'larda bu bozulmaya grlr.
Bozulmadan kalanlar, daha esnaf da
uzun sre zlerini sylenemez. Elimizde bulunan belgelere gre
26 ALEV/ VE ANTOWJiS/
ftuvvet zamanla bir inan iine gerek yoldan
Nitekim:
grdm ki f'tuvvet ehli mtehayyir olup oldular ve
olup delalet yoluna kendilerini sebil hidayeti koyub bid'ate
ve galib olup bunlara hakim oldu delalet birle ok mal dizdiler,
marifet yerine kavga ve koydular ve gkten inen sofraya haram taam
koydular ve miskinlik yerine benlik koydular ve ve yavuz
f'tuvvet yerine koydular ve taat yerine fesad koydular .. .
5
blmde ftuvvet denen yoldan dinden
olmak iin bir
kt eylemlere aktre (ahlak) inan iine
bir dille Oysa, bir olarak, ftuvvetin
dzenli, iyilik - sever,
durumu, bir inan zerine kurulan toplum sarsmakta,
Bu inanlara retim - tketim
gze batacak boyutlara dnemlerde da
pek geim inan
Bu durumun XIII. ve XIV. yy. tarda ok bir nitelik zellikle XIV.
yy. dan sonra btn toplum kesimlerine grlmektedir. Tarikatlar
i iin, ftuvvet disiplinli ve gizli hareket etmeyi
sanata ve etkisiyle yeni
biimleri
F) VE
Tasavvuf denilen, inanla yorumundan
XIV. yy. Anadolusunda bir kurumu (meslek
Ftuvvet diye buna Bir btn tarikatlar
tasavvuftan inan XIII. yy. da ortaya daha sonra
Ftuvvet ya da Ahilik belli Genellikle
dayanan bu bulunan yetkililer pirler,
birer tasavvuf Oysa toplum bu

Tasavvuf zene bezene ortaya yksek dini ve insani idealler -
ftuvvet de onlardan biridir ok defa ap bir ahlak nihilizmine kadar dayanan ibiihi
zoriyle bir o kadar olmasa bile bsbtn
bir mana dklmekten Daha 13.
Mevlilna Celaleddin nilmerdler ehi - u ftuvvet edebilmek iin bir
5
Prof. Dr. Sabri F. lgener, Fakltesi c: 11, 1 - 4, s: 39. Yahya Bin Halil,
Ftuvvetname, Millet Ktp. No: 90).
ALEVi VE ZERiNE 21
hayli kiyaset ve basiret sahibi olmak iddiaya kadar Bu yolda
gelen tariz ve tenkitlerin en ve o gn bu gn kendisinden en bahsettireni
Gnteriye ait O da ftuvvetin erkan ve ahilerin ve
bunlardan gafil
6
Ftuvvet kurumunun hangi ilkelere ne gibi bir
anlamak iin Slemi'nin (936 - 1021) bu konudaki nl okumak yeter.
7
Bir inan kurumu olarak, btn erdemleri sylenen, ftuvvet sonra
gereken bir nesneye Anadoluda. Birdenbire olmayan bu

sylenemez, daha kkl nedenler de
Anadoluda birer inan yorumuna biliniyor.
bu yorumlar da, belli bir sorununa rnleridir.
azla yetinme, kamama, dnya nem vermeme,
gvde - bir evrende arama, btn tutkulardan erdemli
olma bg. belli gsteren genel olan birer gelenek
Bu tutumun znde bir inan bir
sylemeye gerek yoktur. dini, yerlerde, toplumun btn
verme durumunda yrenin sorunlar
Bunun sonucu ya yeni bir yorum ya da bir inanca
Anadoluda inan ortaya nedenlerinden biri de
Hangi islam dini btn kurumlara uygulanmak ise yeni bir tarikat ortaya
yeni bir olay, yeni bir durum dininin yeniden yorumunu
zellikle yeni yzyze gelme, yeni bir
islam dinine ynetim yeni yorumlar yapmaya

Tarikat verilen bu durum daha kolay Tarikat
gerekte bir biimini ieren izlenirse, Anadolunun ok
geimi yolunda, mutluluk duyan yrelerinde bu tr inan pek
grlr. Byk illerde tarikatlar ancak gene de bu illerin
yrelerinde yoksul evrelerinde Gene ilgiyle incelenirse,
azla yetinmeyi ilkesi sayan byk tarikat
pirlerin daha ok yoksul evrelerce grlr:
kimse pire de uygun
gibi grnr. Bu durum ok ilgintir. Tasavvuf kimlerin
gnlnde kimlere bir umut gsterir. XIII. yy. ile XIV. yy.
tasavvuf ok yorumlara daha ok, Orta
6 Sabri F. lgener. a.g.e. s. 390.
1
Ebu Abdurrahman Muhammed - Hseyin es - Slemi, Tasavvufta fiituvvet - ev. Sleyman
1974. s. 121.
28 ALEV/ VE ANTOLOJiSi
Anadolu ile Anadolu yrelerinde oradan Rumeli
grrz. Bu denen topluluk iinde Anadoludan Rumeli'ye
genlerin yerlilerine oranla ok Oysa tarikat
birden bire Trklerin konar - ger pek de
incelenmesiyle saptayabiliriz. Yeni lkelerde tarikat
Trklerden ileri sremeyiz. dnme
denen din yerlilerdir.
G) DNMELER VE
nedenin retim
- tketim Buna daha nitelik bir neden de
eklenebilir. O da bu dnme denen benimsedikleri diniyle pek
bu inanlarla getirdikleri giderek gizli
bir inan yol Bu da insan gnldr. devlete
ayaklanmaya varan bir ynetim biimine gibi grnen
bu Konar - gerlerin getirdikleriyle yerlilerin yanyana
gerekleri budur, ynetici kurul bunu yrtmektedir.
iin tek ortak konuyu bulmak, izgiye
Bu de birden bire, bilinle olmayabilir. bir duygular
inanlar sivri dzletilmesiyle i ie girmeler,
Byle bir ortamda ortaya pirin yorumla,
aranan ortak izgi bulunur ki inan kuranlar "dnme"
!erdir. Dnmelerin yeni inan
H) SARSINTI
pirlerin ortaya bir ok kimsenin evrelerinde
gzel bir toplum pir, dede, rehber gibi inan toplumun
hangi gsteren belirtilerdir. Genellikle okuyup
geri yrelerde pir gibi etkili
evrelerinde bir gerek. Bunun nedeni toplumun belli bir
ilkesine pir hangi
olursa olsun, ne denli yinede o bir dneminin
bir avunma gsterdikleri, derin
ileri srlen bu tr gizliliklerin,
insan st anlam derinliklerinin sylenir. zellikle MakaHit denen
srekli bir grlmez. anlam
ortaya grlr. - i Tebrizi'nin Makalat
byledir. Bu durum Muhyiddin - i Arabi'de, Attar'da da grlr.,
Znnun - Beyazid - i Bistami, Cneyd - i gibilerde de bu tr
dengesizlikleri Szlerinde bir btnlk, derli topluluk yoktur. Durum Mevlana,
Veli, Bayram Veli gibi tarikat da byledir.
ALEV} VE ZERiNE 29
bir anlam sapmalar, dengesizlikler,
ok bir daha Bu da esrar iimi, esrar
tutkusudur. Tarikatlarda esrar, afyon imek byk esrar
denen, iinde esrar bulunan, bir kap pek ok yleki
kitaplara tasvir verilen resimleri bile Bunlar,
pirin tutumunu gsterme nemlidir. pirlerin
grlen, birer yetenek biiminde gsterilen
ilkelerine esrar iildikten sonraki belirtiler
Buna bir de Mevlana gibi byk bir geen esrarla ilgili izlenimleri
ekleyebiliriz. Kimi byk insan zerindeki etkilerini
btn anlatan blmleri okumada yarar dnemlerinde
gsteren toplumsal ve yan etkileri da her ynden etkiler,
Olumlu veya olumsuz etki ve bulunur.
GENEL VE
dini, btn inceliklerine btn girmeyi
amalayan, ve lmn tek egemen gc olmak isteyen bir inan kurumudur.
Onun ve lmden
onu ilgilendirmez. Zaman sana uymazsa sen zamana uy
gelen hadise ve bunun da Kur'an ilkelerine ileri srlmesine
gren devleti tarihi boyunca, btn yeniliklere
en ilkel bir bile ile dininin genel
ilkeleriyle durumlara nem
1-EVREN
Evren yoktan (Allah) bilinmeyen bu
gene ile yok Evren ve onu dolduran
gelip geicidir. Evrende yer alan trleri bu dzene Bu
grnen evrenin tesinde grnmeyen bir evren daha odur, c:.Iu-.
Onun ne varsa gelip geicidir. geici evren yerine olan evrene
ve felsefesi da
2-TANRI
Evreni ve onu dolduran grnmeyen teki evreni yaratan (Allah)
ynetir. birdir, tektir, benzeri yoktur, btn
odur (Kur'an l 12). bilinmez, ancak onun
bg. yoktur. bilir (Alim) grr (Basir) duyar (Sami),
(Hallak), yok edicidir (Kahhar), esirgeyicidir (Rahman, Rahim), bilgedir
(Hamim), vericidir (Razzak), bg. nitelikleri olan ycelerden yce, ululardan ulu bir
Onun niteliklerini belirleyen doksandokuz (Esma - i Hsna).
lmszdr, ilksiz - sonsuzdur, btn eksiklerden insan
30 ALEV/ VE ANTOWJ/S/
ile kavranamaz,
ancak niteliklerini kavrama gcnden
yoksundur. Bu insana bir zellik. btn eylemlere, olanlara,
olacaklara, grnene, grnmeyene, bilinene, bilinmeyene, yeryzne,
ahirete egemendir (Kaadir). hi bir olamaz. Zaten bu
de.
z ile ilgili bu nitelikler Kur'an'da geer. btn
sOre'lerde bu niteliklerinden birini ya da bildiren blmler
3 - (KUR'AN)
Kur'an emridir, szdr (Kelamullah) gerektir. onu Peygamber
ile btn insanlara Ona inananlar mslman,. inanmayanlar kafir
olur. Kur'an 114 sure 6666 ayetten bu blmlere ( sure ) denir. Bu blmleri
daha kk blmlere de ( ayet ) verilir. Bunlar szleridir, kesindir,
geneldir, Kur'an lmszdr. gereken
btn gereken eylemler, Kur'anda
ona kesinlikle Kur'an zellik bir yce
Btn mslmanlar onun Kur'an nedeniyle
gsterilmesi gereken bir btn bilgiler, bilgelikler, erdemler, ilkeler,
kurallar, tze odur. Bir mslman iin Kur'an gerek,
yol yoktur. evlenme ilgili
ocuklar, cariyeler. ana - baba
Kur'anda (Kur'an iV).
zetle bir ne varsa kimi kolayca
nitelikte kimi yorumu, gerektirir biimde
anlamlara gelebilir tzesi bir btndr hepsi Kur'an
iindedir. Yorumlar mezhepleri,

gene insan Adem, ikincisi, onun
kaburga Btn bu ilk
iki iki z Bu bir tr amurdur, Bu
nedenle insan gvdesi Adem'i sonra
ona, diye, kendi ruhundan gcnden, znden bylece
topraktan ilk insan kendisine frlen ruhla
ruh gvdeden ncedir, evrende insan
tarikatlar yorumlayarak
ALEV/ VE ZERiNE 31
5-RUH
Dindeki genel ilkelere ve zl kurallara gre, gvde lmldr, gvdeden
sonra evrene, ruhlar lkesine dnecektir. Gvde ryp yok olacak,
ancak gn btn ruhlar gvdelerine girecek,
btn insanlar sre ettiklerinden zere
gn gerektir.
Sulu ise cehennem'e, susuz,
ise cennet'e girecektir. Cehennem ceza, cennet mutluluk yeridir. Mutluluk lkesi
olan cennette btn insanlar gereksinmeler ortadan Tarikatlar bu
yorumlayarak hazanda kabul
6 - GREV - - SORUMLULUK
emirlerinden, Kur'an sorumludur.
yapmamak, yapmak bir inan Bu gerekimde belli grevleri ierir.
Bunlar islam dininin genel Namaz, Zekat, Hac, Oru, Kelime - i
bir de Kurban, Cihad (din yolunda dini yayma peygamberin
izinden gitme, btn teki peygamberlere, meleklere, kutsal kitaplara (Tevrat, Zebur,
lmden sonra dirilmeye cennete, cehenneme, ruhun
hayra ve Allahtan vahy'e inanma bunlar islam
dininin ( Ament )
dinine bir kimsenin o dinin gerektirdiklerini yerine
getirmektir. Bu dnya geici bir ona onu
btn gnlyle sevmesi lml dnyaya lmsz ahiret
Bu lml dnya bir yeridir. burada ne te dnyada, gn,
kendisinden Bu nedenle Kur'an gre
geici yeryznde lmsz teki
gerekir. Cennete girebilmek iin btn yer yz
isteklerinden, sevinlerinden el ekmek, btn kendisini ahiret vermek
inan Bunlar salt Savsaklamaya, gzyummaya gelmez.
tarikatlar bile bu ve etkisi yep - yeni ama, daha derin,
ters sapaklara
7 HELAL HARAM
dininin ilkelerine uyan eyleme yasak geerli toplum
. '
devlet dzenine gre bu su bile olsa. Islam dininin daha haram
ki bile bile yapma byk sutur. Bunlar yerlerinde
sylenerek (Kur'an V). Bir kimse haram
syler, yasaklara uymazsa en olur, byle birisine kafir denir.
Byle bir kimse dinden toplanan
btn nesnelerin sonradan gnn birinde gene yok
gnnn llerin dirilmeleri gnnn cennet,
cehennem, peygamberler, ruhun gvdeden sonra Adem'in ilk insan
olup ikinin haram islam dininin gibi
grevler kesindir. Bunlara gerek ileri sren bir
kimse Ufir'dir, gre ldrlmesi gerekir. Tarikatlar bu yasaklardan
yorum yoluyla

Bilim ne denli ilkelerine iman ile bir ileri
sremez, bununla ilgili bir yorumda bulunamaz. Gerek bilim Kur'an yolunda gitmek,
onun yap dediklerini yapmak, Kur'an olmayan
ya da Kur'an bir deneyin, bir sz konusu
edilemez. Kur'an bir gerek aramak da
Tarikatlar bu kurallara boyun bunlara
9- KADER (YAZGI)
btn edeceklerini nceden bilir. Bunlar denen alana girer.
bir Btn ondan Bunlar
"Lehv - i Mahfuz" denen gizli bir belgede Bu belge edeceklerini,
gelecekleri ierir. Bu (kader'i) kimse kaderde ne varsa o olur,
bu ise insan iradesinin gsterir.
ancak izgileri iinde zgrdr. isteneni
istenmeyeni yapmamak elinde kul
Bunun sonucu olarak zgr bir
en
dinine gre btn kendi istemlerinin
istem ileri srmek de
sutan gn
grecektir, bunu nlemek, olana davranmak elinde
Her nceden
alan Din neden olan bu kurallara
10 - ( ) VE ZGRLK
grevi kendi istemine dayanan yetkisi yoktur.
Sorumluluk daha nce belirlenen bir gerektirir, bu da istemi
zgrdr, yapabilecek, seebilecek Oysa
btn etmeler, semeler nceden insan ancak bu belirlenenleri yapma
yetkisine sahiptir. Bu konuda yorumlar, yeni tarikatlar
Ancak bunlar kesinlikle istem
bir gsteren Bu olumsuz sonu kader'in inanmaktan
ALEVi VE 33
kaynaklanmakta. btn istemini zgr, eylemlerini
kendi gerekir demek gtrr ki, bu islam
dinine Sorun - biiminde ortaya varsa
insan ona uyma btn eylemler daha nce"en Yoksa insan
zgrdr, btn eylemleri kendisinindir. varsa zgrlk, yoksa islam dininin
nemli bir ilkesi ortadan kalkar. XIII. , XIV. yy. Iarda insan bu iki u
rnlerini bu tarikatlar isten
ve zgrlk durumlarda bir
11-KADIN
gre erkekten Adem'den sonra onun ve istemi
oranla ikinci Bu nedenle btn
zgr toplum ynetiminde seme, seilme yetkisi yoktur. olamaz,
minareye ezan okuyamaz, erkekle olarak mirastan yararlanamaz.
mft olamaz. bir erkek yerine geer. Bir olayda tek
geerli Oysa erkek tek olabilir. kendi eliyle
kurban kesemez, istemine kendi
Bu kurallara hepten tarikat ve mezhep yoktur. Ama yorumlarla
hafifletmeye
dininin kurallar erkekle bir
gsteren kesin, gtrmez Buna anaya, sevgi
gsterilmesi bir erdem, bir Ancak bu, bir
olarak demek ana olarak nem
Erkek stn
szne gelirse, dinlemezse dvlmesi, eve
bir sre onunla gerekir (Kur'an iV / 28).
gc yeterse drt alma, cariye saklama yetkisi (Kur'an iV / 3).
Ancak bu konuda davranmaktan geri kalmamak gerekir. te yandan
yoksullara, kszlere, gszlere, dul iyilik etmek, korumak,
onlara etmek bir kimse iin kesin grevdir (Kur'an iV / 5 , 8 , 9).
dininin ok iyi,
gsterir. Ancak bunlar genellikle ahlak geerlidir, toplumu dzenleyen yasalar
yoktur. Bir insan olan erkek bile
Bu inan dinine Tevrat'tan Adem,
ikincisinin Havva yks dininin rndr.Bu ilkelerin bir
uymayan hukuksal nitelikli terstir.
34 ALEVi VE ANTOWJISI
12 - YONTU - -
dininde yontu (heykel), resim, mozaik, mzik, gibi
giren, olan yeri yoktur. yapmak kesinlikle
Yontu put Bu nedenle boyunca bu yaratma nemli bir
peygambere byc ozan dediklerinden de
(Kur'an XXVI I 224 - 226). Daha sonralan peygamberi ven ozanlar
bu yasak kimi ozanlar yolunda
sylediklerinden bu (Kur'an XXVI / 227).
13 - DURUMU
dininin kutsal vgler,
da bir yer tutar. Bu durum genellikle kt
zlp iyi yola girmeye, bir daha sz
verenler iindir. dininin ilk inen sureler genellikle bir
nitelik kazanmaya
inen sreler ise korkutucu, yerici, rktc niteliktedir. Bu da
olaylarla sonra bir
yasa gsterir. Arap uygun
halklara bir ortaya yol Bu
Arap toplumunun gelmektedir. O gre dzenlenen bir inan
kurumunun olan toplumlara uygulansa bile yarar
tarikatlar sert toplumsal yorumla

dininde ikinin btn keyf verici trleri, trkl
erkekli dernekler, oyunlu - zellikle
ile benzerleri kesinlikle Bu yasaklar topluluklar iin, tek
tek insanlar iinde geerlidir. Bu insana Oysa
toplum en kk bir Anadolu gibi ilk
bu yana bol zm ondan satan, bundan byk gelir
bir lke iin bu yasak bir retimi engellemektir. Anadoluda binlerce
zm toplama olan gz dneminde, verilen trenler,
dzenlenir, oyunlar Bu retimi etkileyen bir
Trende zmden ikileri imek, sevinmek, toplumun
zn Bunlar toplumun bir ldrlmek
istendi.
ne denli olursa olsun, toplumun btn kesimlerinde geerli
iilmesini inanla bir olay bir tutuculuk sayan
ALEV/ VE ZERiNE 35
imek bir kurumun ilkesi durumuna geldi. Mevlevilik'in bir kolu ile
iki uymayan olarak ortaya
15 YASAKLAMA- HARAM
dininin yasaklar genellikle mslmanlar iin geerli bile
durum pek yle Anadolu Trk ynetici kurumlar
mslmanlardan Bu mslman topluluk da uygun bir
ynetim dzeni Bunun gayri mslim denen, mslman olmayan,
topluluklar zerinde de kesin etkisinin zm
bundan genellikle lkeler de
genellikle islam ynetimi Onun
yerlerde Yine Mslmanlara gre domuz kesinlikle
Oysa iin nemli bir besindi. Domuz beslemek onlar iin
Bunlar gibi daha bir ok kurallar, inanlara
topluluklar srekli olarak birbirinden uzak ve
yol uyum bir
Sevgi retmiyordu. Gven vermiyordu.
16SONU
Bu ancak kesin kurallara istenilen XIII., XIV. yy.
Anadolusunda Trkler elinde toplumun btn
kesimlerinde bir ortamda Bir ynetim
bir lkede ancak inan i ie, el ele olma
bulunmayan bir lkede sz edilemez. Buna
birbirine bulamayan bir iki inan
ynnden byk bir da Anadoluda
dzende ok eski rnlerinden yararlanan, gelenekleriyle,
grenekleriyle ok eski yerliler sonradan gelen konar - ger
mslmanlara oranla daha ileri bir dzeyde Bu nedenle,
ynnden etkisi daha gl, daha srekli nk derin kltrel
hep ok ynllk sergiler, arzeder, zgrlk gr temel kural
Konar-gerlerin kltr, elbette ama etkisi, birikimi
yok denecek ama oturduka
Trklerden nce Anadoluda rnlerinin bir
tek daha yerlilerce bir
Mslman Trkler gibi da yerlilerden geri
Ancak yerlerde (genellikle
kiliseleri) camiye Oysa inan durum egemen
olan topluluk ancak gerekte daha ileri bir
36 VE ANTOLOJiSi
bulunan yerlilerin ilk kalma gelenekleri, grenekleri,
derinden derine etkiliyordu. Bunun en dinin
Trklerin de ikili, oyunlu dzenlemeleri,
gizlide olsa zm hristiyanlarla - etmeye Alevi
biliniyor. da zm Bu zmlerden
zellikle Mevlevilik'in
alevi kolu zmden ikileri bol bol ierlerdi. Kimi de byk
zmlkleri Bunlardan biliniyor. iki tam
Bu yasak zaman zerinde
kesin yasak bylece etkisi
srdremedi. dinini benimseyenler de eski geleneklerini srdrerek
Bunun rnlerinin de toplumsal etkisinin
Bir lkede olanaklara de
Bu olay verilerinin ancak bir olarak
nlenebilir. belli bir yerde, inan ilkelerini etkisi
Bunda da en etkili olay dininin benimseyerek ya da
grnerek Trk erkekleriyle evlenen Anadolunun yerlisi musevi
devletinin bile etkileyen, bu
yerli alma toplumun byk bir Gebe
Trklerin dzenine gemelerinde bu tr evlenmelerin, bu dnme
etkileri, emekleri byktr. biimi, yeyip ime, ev dzeni
Zeki a.g.e. sh: 140). Bu durum inan sertliklerini de
Bu bireysel dzeyden toplumsal
Ancak, hi btn ile sonraki kltrleri,
az ya da ok ya da bu etkilemesi halen
srmektedir, srecektir de. Bu Ancak, kltre Araplar
ve yoz, norban ilkellikleri Hz. Muhammed'e
dine, iini znde
sevgi, yatar. Bunu sonrakiler glendike,
bydke bu gzel Hem ieriye, hem ktlk,
Reformist bundan hep
lm bizzat kendileri
gerek zndeki ilkelerini bir kenara "sen kendi dinine, ben
kendi dinime ilkesini hi kelle vergisi alarak gvencesi
dinde olanlara Bu toplumda bir taraf
iin korku tarafa keyfilik, otorite ikinci kesimin daha
glenmesini, eriterek yok etmesini srekli
srekli toplumla ister, ve blc
toplumu kucaklama Bu sonucudur.
ALEVi VE ZERiNE 31
Alevi - bu iki kesimin Yorumlara dayanan bir
yolunu seen bu tarikat dnemler geirir.
her an muhtemeldir. Kaygan bir ortam zerinde dayanacak resmi
bir otorite, g arar, istekleri duyar. Ama nce ayakta
Her etkiye tutuyordu. sonsuz bin sonra
ses verecek ekiyordu. Alevilik - binlerce
bir Bu yol, ok
uygun yeni yorumlarla dinine sahip soluk
Ancak egemen, dar resmi ideoloji hibirisini Alevi-
grmezden geliyor, yok XIII.
y.y.da temelini kerpicini k!olrmaya Ama
En O yine lkede
durum de Onlara gre, Veli "kutb-ul aktap" kutbu)
olarak "mana aleminin olan ariflerin idi, bu Mustafa Kemal'in
simgesi ile gn mutlu
grevini stlenecektir. yknden
Bilim Evrenin gizlerin zm olan bilim,
gtren yollardan biridir, rndr, deneyin sonucudur. Anadolu'da
egemen XIII. yy.da ekilmeye Bunun izlerine o
Her
vuran byk insanlar Bunlardan biride Velidir. Alevilik, politik bir
olarak Hz. Ali'nin ilk halife oyunlarla Ebu Bekir ve mer
engellenerek desise ile Ebu Bekir 5-10 oyuyla halife olunca
bu duruma Ama seste
ailenin nleyen en nemli nedendir. Ama ok
yandan Bundan sonraki olaylar hep Ehl-i Beyt'in, zellikle Ali ile
byk iin felaketler Zaman hep aleyhleri-
ne Ummeyye zellikle emrinde bir ok
adaletsizlikler yapan, keyfi Muaviye'yi Valisi, Amir bir Valisi
yaparak noktalar ana kaynak
belgeleri Halife taraf kendisine isyan eden
Haricilerden 2500 evini ldrmeleri Ali
Ali'nin olaya Halife oluncada katilleri bulup ne
srerek, Ali'ye nce Hz. Muhammed'in son pehlivan bu yana kin
iin bahaneler bularak isyan etti. Cemal olarak bilinen bu olayda
binlerce mslman ld. yenildi. Bu olaydan sonra Valisi Muaviye
ne srerek isyan etti. Muaviye nce yenildi.
Amir bin nerisi ile Kur'an takarak Ali
nledi. bitti. Muaviye hakem ile yeniklikten galip
duruma geldi. ilan etti. Hz. Ali'yi namaz bir harici camide zehirli
Hz. Ali gn sonra oldu. Felaketler birbirini izledi:
Byk Muaviye zehirletti. Kk Hseyin birlikte
Kerbelada edildiler. Masum paklar. ocuklar yezidin askerleri hunharca
edildi. ...
Ehlibeyt "insanlar, olsa olsa eski kltrlerinden kalan ve yeni girdikleri dinin
ile boyayarak yeni bir
ve tabir caizse, da yoluna (Ethem Ruhi
Trkiye'de Alevilik nsz s: IX).
Alevilik. Arapa'da "Ali'ye mensup", "Ali'ye ait" gelir. XIX. yy.da
ortaya bir szcktr. ile olarak ise de, bir ka
ortak benzer ynleri ve tamamen
birbirlerine Alevilik. bir snnilikten daha ok
taassup Daha ok ilerici ve bir yn yoktur, bir
yn yoktur. Alevilik; ilerici, bilime demokratik nitelikleri bulunan
bir mezheptir. onun
HACI
1- YKS
bilgilerin ok Veli'nin ve lm
tarihleri konusunda da konunun mevcut. Tam bir
birlik yok. Zaten bu konuda yeterli belge-bilgi de yok.
(1209 - 1271) ne srlyor ama kesin (1245 - 1337)
da ne srlmekte. bunlar nemli de Ama
genellikle kabul edilen bilgilere gre, o gebe iinde ve
zerine ilk Velayetnamesidir. tm sorulara n
olmadan doyurucu ve kesin bulmak zor. Velayetname, 1481 -
1501 derlenip 2. dneminde ona
sunulmak zere 380 ciltlik Sleymannameyi seksen cildi geri
ksp bilgisi ve orta derece gc olan biridir Uzun
Firdevsi. Vilayetnamedeki ykleri kaleme almadan nce her halde
olabilir. Her sylence ve yknn az ok bir gerek izi seziyor, ip var.
iin 2. trbeyi 2.
Velayetname sylencelerle dolu, bu sylencelerin hepsinin gerek
syleyemiyoruz, gereklerle dolu onlardan biliyoruz. Ama
ve belgelerle bekliyoruz. Hnkar Veli
koyu Alevi - olan Snni da tam
belli. seziliyor. bile konusu. Evlendi
mi, evlenmedi mi, var yok mu kesin Hatta mezhebi
bile kimine gre snni, kimine gre heteredoks Alevi Kalenderi,
Babai, Ahmet Yesevi'nin mi, Lokman Perendeden mi ders onun manevi
besleyen kaynaklar, eylem kimler
kesin olarak bilinmiyor. Kimine gre Babai da Baba
ve Baba ile onun da sisler iinde. Bence bunlar
bile bile lm bile! Tarihi, bu
konularda belge, bilgi Bulunanlar yetersiz. Ama sz yok.
Btn bu sorular bize, Veli'nin heteredoks nedeniyle resmi
ideoloji unutturulmaya
akla getiriyor. Onun olan Mevlana Celaleddin Rumi ve evresindekiler
yeterli bilgiler halde, kesimin olan
glgelerde onun izini srenler
hep. Yedi evli bir epni kyne gelip de bunun
40 ALEVi VE
Muhammed'dir,
el - Sani'dir. Seyyid'dir. Peygamber Musa
Hazreti Ali'ye uzanan bir soy Hatem'dir. Evliliklerinin
Lokman Perendeden Lokman
Perende Hoca Ahmet Yesevi'nin belki bu da
Lokman Perende Hac'da iken, ona iin olur.
Bir ok kerametler, gsterir. izni ile Anadoluya (Rum) gelir,
gelirken Hacca gider, Necefe oralarda geirir. yerlerde ile (erbain)
sonra biimde Rum'a gelir. Manevi gereklerle dolu.
Anadoluya (Abdalan - Rum) ile zellikle Taptuk Emre,
Nurettin Hoca, Saltuk, Seyyid Mahmudi Hayrani, Ahi Evran, Molla Saadettin (Said
Emre) gibi bir ok erenlerle, bilginlerle onlarla olur, hepsine
stnlk Kutlu Melek ile evlenir,
edinir, evlenme de bilinli biimde
rgtlenmeye yayacak halifeler
onlara nasipler vermeye, yerlere gndermeye Halife En
nemlileri ve bilinenler Cemal Seyyid, Sultan, Baba Resul,
Pir Ehi Sultan, Recep Seydi, Sultan Bahaeddin, Yahya Barak Baba, Ali Baba, San
Atlas Sultan, Dst - Huda, Samit'tir. lmeden San
vasiyet eder. Trbesini miman Yanko Madyan yapar. II. Beyazid trbeyi ziyaret
eder. Hakka yrrken yerine kimi da belirsiz.
Biz Hazreti Pirin girmek istemiyoruz. Bizim i_in
nemli olan onun kltr atmosferinin l)alen srp gitmesinde itici g

ok, bir ok, yerlerin kltrlerini,
tasavvuf birikimlerini, Yahudiyi birbirine
herkesi kucaklamaya Buna yetecek gc, ok
kendinde bir byk ulu toplum ve yerini
gl bir Halikarnas Sabahattin Azra
Erhat, Zeki gibi - denemeci yazarlar Veli
besleyen Anadolunun eski kltr ile gelenek ve
greneklerinin ve onun zerindeki etkisinin daha az
vurgularlar. Fuat Kprl, Hilmi Ziya lken, Mehmet Ersz, A. Ocak,
Ethem Ruhi C. Ulusoy gibi ise, Trk - inan ve
tasavvufunun zellikle Hoca Ahmet Yesevi'nin ve ncesi Trk motiflerinin
onun zerinde byk etki belirtmektedirler. gruba girmesi mmkn
olan Bedri Noyan ise bu konuda syle
Veli Trk kozmogonisi ile ve
bir Din Trks'dr. Toprak Ana - Gk Ata bir evin esas
HACI VELi 41
yerine koyarak aile'yi kutsal hale Bunun Ulusal -
bir kural haline getirmekte onun bunu dile

yol hakikattir budur hem, Ki hi bir millete kem.
"Kamusun bir nazarda gzleyesn, yolunu gzleyerek izleyesn
8
Bir Nezihe Araz : Veli'nin
eline verip Orta Asya'dan Anadolu'ya "Ak su" elbette elbette bir hakikat ifade
ediyordu. Demek ki O, Orta Asya zn,. ruhunu, hayat usaresini Anadolu
nakletmek, orada dllenip bereketlendirme:kle vazifeli idi. Trk -
harika Trk devleti iin Pirler himmetiyle bylece
byyecekti " demektedir 9.
Budak ayni sevgi birlik ve
simgesidir. Da'va, Trke sevgiden ama sonunda evrensel sevgiye
idi. Trk'e, Trk diline, Trk'n ve sevgisi
Bundan kk alan sevgisi en gzeli olarak tm kucak
Onun ruhsal byk bir dzen iindeydi. bu gnn o zamandan
tasarlayan bir gereklik iinde daima sade ve ve
Vilayet - namedeki Lejand iinde gsterilen bir
Halk ruhunda grnm biimleridir.

Genel Olarak
Veli, Anadoludaki en tarikatlardan birinin esin
Vilayetname - i Veli olarak yks
bir ok olayla Bunlardan ilk gze arpan, ama tarihsel gereklere
uymayanlar, Veli'nin nl Ahmet Yesevi ve beyi Orhan
Gazi'yle ve Yenieri ocak iin dua etmesidir.
kaynaklar onu uyan bir olarak anarken, da
ve
13. olan - zellikler Trkmen
bir temsilcisi kesindir. esin olan
Makalat (1871; yeni harflerle, 1954) Kitab'I Fevaid, Fatiha Suresi
Tesfiri, Malakat - i Gaybibe ve Kelimat - Ayniye, Ussl gibi
varsa da, onun kesinlik
8
Alevilik Nedir sh: 28.
9
Anadolu s: 256.
Anabritannica c: 3, s: 535.
42 ALEV/ VE ANTOWJ/SI
a)MAKALAT
Hnkar Veli'nin en Arapa
sylenir. Trke evirileri bir ka defa Yeni olarak Ankara, Emek ve
1954 ve 1958 de (Makalat - Veli) (Sefer Aytekin)
Ondrt blm kitap seksen sayfa

Bu eser drt blkte inceler: Abidler, Zahidler, Ma'rifet olanlar,
Muhibbler. Drt - makam bilgiler verir. Tevhidi, evrendeki
Arapa metin ortada yoktur. Said Emre bunu Trkeye
daha ok iin Said metninden manzum
olarak Trkeye Bunun Bahr - l ile
niversitesi Edebiyat Fakltesi
manzum Trke bir yazma Rahmetli Prof. Hilmi Ziya lken de
Bu nsha el konulan evrak ve kitaplar
Londraya Bunun bir da Konya Mzesi
sahibi Bedri Noyan'a Arapa eksik bir metnini
nceleri Hilmi Ziya lken ile ve o zamanlar merhum Necati Lugal beyin
olan Prof. Esad bey ve bilimsel olarak Makalat
olarak (1983). en eksiksiz budur.

sahife kadar bir z Trke dil zelliklerini gstermesi
Barak Baba ok benzeyen bu Enveri'nin
(Tuhfe - ts - Salikin) ile Trke olarak bilinir. Trk Ansiklopedisinde,
Maddesinde bu sz edilir. Abdlbaki kendisinde bir
sz eder. Ancak bu da
c) FEV (Kitab - l Fevaid)
Bu kitaptan Baha Said bey eski Trk Yurdu dergilerinde
(Bknz. N. Terakkinin Alevilik
s. 84-122).
Fuad Kprl de yine Trk Yurdu (C: 2., s: 8) dergisinde bu eserden sz eder ve bu
kesinlikle Veli'ye aid syler.
Trk harfleriyle iki var. Trk Ansiklopedisinde Maddesinde) bundan
sz edilir. Bu Veli'nin konularda sylediklerini not
etmelerinden meydana onun ve szlerinden
sylentiler de var.
Bir de bu Veli ile Ahmed Yesevi'nin
ise tasavvuf szlerinden meydana bir Bu kitap
nce . rumuzlu bir (1959); daha sonra Mehmet
Yaman ( 1994) yeni harflerle Trke
HAC/ VEJJ 43
d) MAKAALAT 1 VE 1 A
Bu eserinden de yine Trk Ansiklopedisinde bahsediliyor. Elde bilgiler yok.
e) HURDE NAME
Bedri gre "Girit Kandiye Ali Baba
bir zat "Erkan" bir yazmada "Elhak Veli Hurdenamesinde
buyurur ki..." diye bir cmle geiyor. Gzel ve ile olan yazmada
isim harekeli nesih ile Merhum Ali Naci Baykal Dedebaba da bu isimde bir
eserinden (Bedri Noyan, Alevilik Nedir? S: 29)
f) Besmele)
Baha Said Bey (Trk Yurdu, 27, s: 315) deki Manisa Valide Cami"i
1315 Ali - yyl - Mevlev - yyl - eliyle ve nk'a ile
bir defterden sz ediyor. Bu yazma Tirede Necip bulunan ve
Hazret - i Pir Veli eseri olan bu bir zaman, bir da
Hazret - i Pirin bu Baha Said Bey, Sultan konusunda da bir mnasebetle

Fuad Kprl de (Trk Yurdu, 1341, No: 8 s: 139) daki Baha Said
Beyin bu
Bu kitap gazeteci yazar (1988) Trke ve
olarak
g) SS L -
Yine Bedri Noyan, geen eserinde: "Merhum Ali Naci Dedebaba)a "Trk
tasavvufunu incelerken Veli ile birarada incelemek
bir mektubuna 17.1.1937 tarihli byle bir
eserinden bahsettiler. Hz. Mevlana'ya bir pasaj Mektubun
konumuza dokunan buraya
( ... Veli Hazretleri "ss - l - Mevlana Hazretlerinden
bahsederken: "Erenlerde, Pirlerde olur mu hi? kopan nur saar. Byk
de bir kk te ... Hepsi hepsi de ayni nur
Vahdet'e Erenlerde byklk, kklk nki Allah'a nki her
kalbinde Allah yatar". Hazret - i te'yid buyuran ok
bir para) demektedir (sh: 30)
h ) ESER
Rahmetli Bedri Noyan Alevilik Nedir?" "A.
C: 4.) de Ahmed Usameddin - el Hseyni'nin mektubunda
Neccar Zade dergah - kadim bir olup Veli'nin eseri Kethuda Zade
- i Tevhid Efendinin beyan ve ile sabittir. Bu halde
Veli kaalen ve kalemen ve halen (sz, kalem ve hal sahibi olarak) bir ekme! Pir - i
- zamirdir ... " diye kaydeder (s: 32)
Bu geen eser acaba bir eser mi? Yoksa bir yazma
Burada iin, bilemiyoruz.
Onun en byk eseri Trk dilini, Trk milliyetini yceltmesi, btn insanlara kucak
aan denilmektedir (sh: 31)
3 -
Alevi - kltr, Anadolu kltr bahesinin yeryznde benzeri bulunmayan
gl, o bin bir kltr btnleyici,
Bu kltr iin de Budizmin de, hatta
tm insanlar ve temel

"Eline, diline, beline sahip ol."
Bunlar oldu mu, yeryznde bir kalmaz. Bunlar oldu mu, kavga
olmaz, olmaz, millet olur. gvercini takla urur.
btn stndedir. ne kadar seversen kulu da o kadar sev.
nk "insan gerek insan insan kudret eliyle kaleme
Hikmet ile bina yaratandan tr sever".
bunlar ve bunlara benzer iyilik, drstlk, severlik, zerine
evrensel nitelikteki ilkeler zerine bina olan - Alevi
kltrnn temel umman, kaynak, Veli'nin
ve onda ondan onda
Bu kltrn ana o'dur. O'dur.
yleyse kimdir, Veli? denen evrendeki yerini,
nemini, anlam ve etkisini, erdemin
evrimin iyinin - gzelin - ynlendirici erkini konu edinen
dizgeler iinde bir felsefe bir dnya yaratan, geleneksel
dondurucu ve bile
boynuna ynlendirici, yoz oksuz - - gl ve sz
ile saz ile gcnden de hi bir yitirmeyen, kendim
sayan, "her dem yeni bysnde, diriltici
iinde tomurcuk gller gibi bir kltrn nderi,
Veli ...
Yeniyi eskiyi yerli yerine gelenleri
zaman ve mekan sevmeye, aramaya, incelemeye, zora
HAC/ VEJJ 45
iyilikle, gler yzle, sevgiyle, gryle, enginlikle ama ama
beklemeden, onurla, dnsz pratik bir yapan
usta Veli ....
Gereklerden sylencelere, duygulara, sevgi_lerden umutlara,
zaman ve mekan fakirin, zenginin, gencin
sevgi ile dolduran, yol gsteren,
dikilen, hamura Anadolu kltrne basan,
getirdiklerini geleceklere seller gibi yollayan.
Anadolu itmeyen, onlara sahip elini ekmeyen,
gnl ve kltr Veli ..
kesimlerde seslenen, yoksulun, bilmezin, temizin
aan, iyilik dolu, gani gnll,
cmert, uzanan, durduran
Veli ...
Onun esinlenenlerin,
yrek onu grrz, dimdik Dinleyelim "Er ol
erlerle erenlere, iyilere onlarla ara - bul, kendine gel,
kendini bil, kendinden kendinde gr, dilin yok yok ama eline, diline,
beline , sahip ol. tut. susanlar, korkaklar
bizden simgemiz Yine kimseye kin - yan
de. Bizde herkes zgrdr, isteyen giyinik, isteyen gezer, rteriz, grmeyiz,
kimsenin grmeyiz, yzne yoktur bizim, biz
doldurur biz ieriz, gnahla i iedir, kfr kfr iman eyledik yzlen
derimizi Mansur yere gnah
bilenlerdeniz, bir zm blenlerdeniz de.
Adem manaya derler sadece el ayak suret ile de, dar yerlere, kuru
izgilere evrenleri kucaklayan zaman - mekan bilmeyiz,
zaman biziz, uzam biziz, biz vaktin vaktin ikisini bir ederiz, bu gn
var eder dnz, iinde eriyeniz, zahiri kpryz, iki yaprak
dili olmayan okunacak en byk kitap biziz, biz
yoku var, yok edeniz, olmayan
yolcusuyuz, "cemsizfark cem deyip hak'la bir
bilenlerdeniz, dem bu demdir, dem bu demdir diyenlerdeniz, gnah, suun su
yerlere Ev'i bir kenara koyduk bir olduk,
iki alemin bir grenlerdeniz. Biz yrrken grrz, hayra
her mahluka her dili kendi resmimizi kendimiz zorla gzellik
olmaz kurucu biliriz,
melanet namus Yoksulluk
var oluruz, var sr srenindir. Hi bir yere destursuz girmeyiz de,
ballar bulduk olsun. Byk yeninin
koyvermeyiz, zenginliklere kle - kul da.
stn yok, onu sever ona drt bir yel gibi uup gittik
gcyle rtenlerdeniz, birbirimizin ykn umutla
umutla salt gerek olarak, merhameti fkesinden stn olana O bizim
iin her biz onun iin her terk edenlerdeniz,
emaneti hep kendimizledir. Kimseyi
bilmeyiz, ellerimizde verenlerdeniz, huzur ve
karar en stn onun en kk
dilenenlerdeniz. O bize daha saf ve basitiz, umup
bekliyoruz, "Ya Rab beni benden al, seni bana ver, sen kal" diyenlerden olduk.
yzn grmek iin kendimizi bin bir vakitte
gnlmzde kendisinden gremez, cbbemizin iinde O'ndan kimse yok
"Hak beni ki kendisini bileyim, bende O'nu bilgimde var diyenlerdeniz,
kavurga tanesi gibi duruyoruz, kendi Diyen
Veli felsefesine merhaba huuu diyenlerin Veli.
ONUN
Alevi - - - Kalenderi - Haydari - - - Hurufi - Tapduklu -
- Hseyni - Bedreddnl - - Harbendelu - - zmrelerini
temsilen isimlerden biri de Bu felsefe deneme
biiminde
tasavvufi bir terim olarak ilk kez Veli.

veli" Bu konuda Kaygusuz Abdal "Gaybi"
sohbetnamesinde (Sleymaniye Mahmud, ktb. nr: 3137 v. 34 / a) der:
"Ve dahi tabiren evvel - Veli. Hakikatten haberdar
olmayanlar zulmetde ve znden agah olanlar nur - Hakk'la ve
olmak mnasebetiyle" Grlyor ki bu zmrelerin hepsine belli bir dnemde
verilen ortak isimdir. Bu felsefenin bir zetini vermeye
somut belgelerini de bundan sonra sunmaya nce bir gnl eri olan byk
tasavvufcu Suhreverdi'nin bir gz ...
Suhreverdi kendi sezgisiyle ileri
sryordu:
insanlara szldke ve
yani duygularla Sezgisel yntemle
artar; her bir
Bylelikle her anlamdaki byk
"
byle diyordu Felsefesi'nin kurucusu nl
HACI VEil 41
ve
Ama; olarak felsefenin
kurucusu Suhreverdi idi ( 1 158- 1 19 l ). Onun gelecek
Descartes: insana verilen _bilme gc ve Alman
Schopenhauer: bireysel sezgi olarak ifade edecekti.
Yeni fikirlerden korkulur her durumunun istemeyen hkmdarlar
da cahilleri lema kabul ederler, onlara
Suhreverdi'nin felsefesinden Kuds'n rkt. "Akidesi
bozuktur" dediler, fetva verdiler. Selahattin Eyyuhi de 38
Suhreverdi' yi katlettirdi.
Sonra; Tufeyl anlatmaya devam etti. Bugn btn dnyada
biliniyor. idam ldrlemiyor. Hz. Pirin sonsuza uzanmaya a
"Bizans iin Anadolu smrlecek bir hazineden bir

11
Babinger, kesinlikle Seluklu ve Alevi sy-
leyecek kadar ileri gitti.. Fuad Kprl bu reddederken benzer trde etkenlerin rol
Ali ve oniki imam onlarda tekkeleri olan ve
zengin byk kabul eder
12
. Demek
ki, dinsel etkinin srp kk Asya'da bi -
imde srp gidiyordu, bitmeyen bir deprem Trkmen bundan en ok
dur ezilendi, srlendi. Ama en ok ayakta duranlar da yine Trkmen
1073 gibi erken bir zamanda "Trk gibi olanlar"

..
Seluk byk bir Trkmen kabileleri, Kk son
yurt edinmek iin dalga dalga gelip Bunlardan biri
de, kk bir Trkmen olan boyu idi. boyu bu boydu.
Abdal Musa Sultan, Sultan da bu boy iinde Hnkar Veli'nin
olarak tarih sahnesine olan nl Garip giysiler giyiyorlar, mu-
cizevi gleri zerine ykler dinsel olarak Bu
lerin byk bir Alevi teolojisine ynelik yani Kalenderiye mezhebine
mensup Bunlar soyunu Hazreti Muhammed'e
Onlara gre, soy
- Hz. Muhammed
- Hz. Fatma, Ali'nin
- Hseyin
11 John K. Birge, Tarihi s. 31.
12 Edebiyat No: 3 s. 191, No: 2, s. 292-293.
l3 Trle llI, s. 307.
48 ALEVi VE ANTOWJiS/
- Zeynel Abidin
- Muhammed
- Cafer'Us
- Musa
- Seyid El Mucap
- Seyid Musa Sani
- Seyid Sultan Sani
- Hnkar
14 J.K. Birge a.g.y. s. 38.
RNEKLER
A ) 1
Dostumuzla beraber
Her nefesde ile
Erenler vahdet ile gir de gr
bir
***
mlkm, servetim, hepsi evde
akrabam, yolda
birisi, benden hi
Allah iin iyilikler bende 1
5
***

cehalet, gaflet
Gnllerde parlayan, o saadet
ile garp'den gerek inantan ...
***
hakka talipsen, her an ona ak
Kainat gz ile bak
Yolumuzun
* * *
15
Yine Hnkar Veli'ye ait ne srlen:
mlk.Um, servetim hepsi evde
dostum, akrabam getigim yolda
birisi benden hi
inanarak iyilik(ler) bende
HACI VELi 49
da Hz. Pir'e ait Araplardan Trke'ye eviren gsz bir ozana ait.
bu salt bir kuru ne (N.
a. g. e. s: 91).
AyaAa kalkacaksan, bari hizmet iin kalk
Adem'de deAil mi sohbet mesani
Adem'de deAil mi ayet- el krsi
Sen seni bilirsen yzn
Bilmez isen, hak senden
***
Seninle vahdet 16
2 - HACI OLMASI MUHTEMEL
-1-
Haktan emrolundu geldim cihana
Gzm mail oldum uyurca. (ol burca)
Kamil oldum, hak okudum,
Elif kaddim, dal uyurca (ol burca)
***
Konaktan bezirgan
Ne gndzm gndz, ne gecem gece.
Bir bur cmle burlardan yce,
Muhammed mirac'a uyurca (ol burca)
***

Mrid olan arzular,
Yeryznde yer gaziler
Ar yznden bir yol gider uyurca (ol burca)
***
Gkte uan Cebrail'dir biridir,
Bir gl Muhammed'in nurudur, (teridir)
Bir kapusu - Merdan Ali'dir,
Elvan elvan uyurca (ol burca)
***
Veli
Erenler deminden bir pay
Bir hakikat
Her gnlden bir yol gider uyurca. (ol burca)

16
Veli'ye atfedilen Arapa bir Bkz. J.K. Birge a.g.e. sh: 130.

N. bu 16. Azeri Kurbani'ye ait ileri srerek rnekleme
yapmakta ve dili ile "uyarca da (Nejat Anadolunun
Gizli Ktlltftril Alevilik s: 90 91) Burada Kurbani'nin bir vermektedir. Acaba Kurbani, Hnkir
-il-
Erkek sorulmaz muhabbetin dilinde
her yerli yerinde
Bizim erkek yok
eksiklik senin (gnlde)
***
Sevgi muhabbeti kaynar yanan
Blbller gelir, gl aar
kinler yok olur
Arslanlar, ceylanlar dosttur
***
Dostumuzla beraber yanar
Her nefeste ile
Erenler vahdet ile gir de gr
bir
-III-
ta'da
Hararet sa'ta
Her ne arar isen insanda ara
Kudste, Mekke'de, Hac'da
***
bir kimsenin, gnln
Gerek erenlerin, sznden
insan isen lmezsin korkma
kurt yemez uc'da
18
HAC/ 51
etkisinde benzer olamaz bu mi? Aynca dil
elbette 13. Anadolu Trkesi ama bu tr zamanla uyarlamalara,
herkes bilinen ve kabul edilen bir olgu ve gerek ..
18
"Hararet sata dizesiyle Kaygusuz Abdal'a ait bir ok
ne srlmektedir.
Kaygusuz Abdal'a ail
tacda
sacda
ister isen iidemde ara
lrak'da Mekke'de, Hac'da
ki, Kaygusuz etkisi btn ve
hemen gze arpan bir gerektir. Bu byle bir etki ile veya olamaz hi
okuyucunun taktirlerine nk benzeri durumlar
qok grlen bir durumdur.
52 VE

1 - ( MAKALAT'TAN SEMELER)
- "Vay ona ki, iinde kibir ve ve buhulluk (cimrilik) ve tamah ve fke ve
gaybet ve kahkaha ve bunlardan maada nice drt fiili ola; su
ile yunup bilesin kim Ve bu nesnenin biri bir
olsa, onun cmle ve ibadeti ve ameli cmlesi olur. Vay ona ki, sekiz drts
dahi bir olursa hali nice ola. Pes ol kimse mutlak olur. Zira
bu sekiz drt nesnededir."
- "Amma, her kim iman ten zredir derse can zredir derse
Pes bilmek gerek kim, iman zredir."
- " ... Amma bizim szmz budurkim, rahman kangidir, kangidir.
Bunu bilmek gerek. Pes imdi bilmek gerekkim, rahman
Velakin imana gman katmak (zor). Zirakim, iman zeredir.
ve ten iinde naibdir. Pes, sultan gitse naib (vekil) nite dura. Mesela iman
bir hazinedir. Hazinedar gitti, hazineyi nitti."
- "Ve dahi bir kavilde iman koyundur, iblis kurttur. oban gitti, kurt
koyunu nitti."
- "Dahi bir kavilde iman sttr, bekidir, iblis ittir. dahi bir evde bir
yerdedir. Beki evden gitti. St bekisiz it st nitti."
- " Ve hem dnyada alimler var. Kimi feraiz ilmin, kimi tefsir ilmin, kimi
nahv ilmin, kimi hakikat hikmet ilmin bilr. Kimi beyan bilr, kimi hendese bilr."
- "Ve hem dnyada var. Pes nefes nefese vermek
Dnyada cuhud var, tersa var. Hilaf etmek var. Pes, gnaha muti olmak cuhudlara benzer.
boyun vermemek tersaya benzer. Tamah hilafa benzer. ykelenmek aslana
benzer. benzer. Minnet bilmemek hi nesnedir. Cehil gibidir.
Kalennebi (Muhammed buyurur) 'Kll el cehli la budur kim,
her nesne nesnedir, cahil hi nesnedir" (Makalat) (ab)
- " Her kim hak tealaya gnlden vermezse mutlak kafirdir. Yahut dil
verp gnl inanmazsa
- " ... Pes imdi iin dolu kibirdir ve hasettir ve ve, tama ve yke, ve
gaybet ve kahkaha ve kangi Kitapta buyurdukim, biri, iman
ehli iinde olur." (Makalat)
Prof. Dr. Esat Veli'nin Makalat en yetkin
rneklendirmesini yaparak bu derleyip Ancak
Esat Velinin ehl-i snnet iddia edersede bu hem tarihi
gereklere, O'nun kltrel ters hemde ile
HACI 53
ki, Makalat, Veli'nin, ehli snnet gsterir. O
vb., gnl ibadetini, sevgi ile
kalbinin, karakterinin temiz savunur. Abdest alarak
iimizdeki yenmekle syler. (R.
Okunacak en byk kitap sh: 178)
il - L 'DEN SEMELER

-1-
Fakr aleminde her trl belirtilerinde soyutlanmak en iyisidir.
dilsiz olmak en iyi
Ya Rabbi! Muhabbet bana bir kadeh ver,
Ve mutluluk da iyi bir sonu ver.
Senden dileksizlik
***
Ey dileklerin olan Hak, benim ver!
Ya Rab! Bana kutsal yerinden ver,
Umulur ki yoklukta daha iyi olsun.
Fanilik yolunda beni ne muhtar ne mecbur
AHMED-i Muhtar' koy.
-2-
alemin ol sen bugn,
Ki la'I yzl olmak
yle bir renkle ol ki hi bir rengi
cihanda budur.
-3-
Beyan yolunda at ok sr'atlidir,
elimden yular kaacak.
Dost her lahza da sana
Sen o'ndan gaflet edince o senden vazgeer.
(Kitab - l Fevaid sh: 6)

Veli'nin Kitab - l Fevaid (Fevaidname) deki beyt, ve rubailerin Hz. Pire mi, yoksa
mi ait konusunda bir yoktur. Ne ki, bu hususta da elimizde yeterli
belge ve bilgi de
54 ALEV/ VE ANTOWJ/Si
-4-
Biz gibiyiz ve yle de
tici alemde bu gn de da.
-5-
Dosttan dost aramak
Fesad - muhabbet ve butlan - marifettir.
-6-
ele bana haber verir misin?
Her ne ki senin gnl
-7-
ilerlemek istiyorsan herkesin nne
Merhem ve mum gibi ol, diken olma.
Hi kimseden sana gelmesin istersen,
Fena szl, fena ve fena huylu olma!
-8-
Dnya, mezbele (plk) dr. Dnyaya tapanlar da hi bir halde ondan
-9-
Fakr'dan korkan, olur.
- 10-
Ey ki sen daima tevbccisin,
Ne vakit bu tevbeden tevbe edeceksin on,u syle?
- il -
Veli Hazretlerinden sema - sordular. Dedi ki:
Sema; hakikat ehline ilim ehline ve fcur ehline

..
HACI VEIJ 55
-12-
Hazret - i Veli aziz kendi birini
zntl grd ve buyurdu:
Senin gnl gnl vermektendir. Ne .zaman ki bu cihandan
ve gnln yneltmezsin, dar yrekli
Ve buyurdu ki:
Azad (zgr) odur ki: Kimsenin incitmesinden incinmez. Civanmerd o olur ki
hak edeni de incitmez.
-13-
Hazret - i Veli buyurdu ki:
Cenab - uykumda grdm, dedim:
- Sana varan yol hangisidir?
Buyurdu:
- Kendinden geince
-14-
(l{itab l Fevaid sh: 28)
(Kitab l Fevaid sh: 40)
cemali, sznn Ve kemali, Yani
ziyneti ve szlerinin Kemali de
-15-
- Drt delildir:
ilmi aziz tutmak, haramdan devlet byklerine gstermek. Hak
yolunda gidenlerle durup oturmak.
(Kitab l Fevaid sh: Si)
-16-
delilidir:
szllk, gzel ameller (ibadet ve iin gsterilen aba,
arama ve MI ehli sohbet.
56 ALEVi VE
- 17-
- her en
yanan
Grmeyen gze gzel yz,
orak gzel
tok bir yemek,
Ve ahmaka hak sz.
- 18-
Din byklerinden alimler, Ve tekva zere
Alimlere fikir zikir. Zira ki fikirsiz alim zikirsiz
Fikirsiz alim Nuh'suz gemidir, zikirsiz ruhsuz kalbdir. Fikirsiz
alim Tur'suz ve zikirsiz nursuz kandildir. Alimlere ilim gerek,
velayet.
Nefsin boynunu vur huzur bul;
Ben beyan ettim din yoluna slOk.
-19-
Bir gn Hazret - i Veli'ye
- Benden bir iste.
ki:
- benden
ki:
- Ben kadir
yle ise,
- Sen hkmedemezken, bize ne verebilirsin?
-20-
Hakka ki bizim oyuncak
bir mecazi
o kimse ki bir oyun sayar
O cifedir (pisliktir) hi
HAC/ VELi 57
-21-
beyan olunur ki:
Arif'den her ne zuhur ederse, onu Cenab - Hak'dan geliyor grmek Zira ki
arif mevt - i suri'den (maddi, bedensel lmden) nce Cenab - Hak onda
tasarruf eder (zgrce hizmet ettirir) Cenab - kudret elleri iin onun
elleri yle bir arahr ki bir katibin elindeki kalem gibidir.
-22-
Ne her dert sylenebilir
Ne de her inci delinebilir
-23-
Bir seninle ve getim
Bakisini et
-24-
sohbetinin kkn kazmak isterim
Gnlm dostun yapmak isterim
Dnya ve ahiret gnlden isterim.
-25-
Yarabbi! Beni iki cihan emsalsiz
Fakr ile beni serfiraz
Taleb yolunda beni mahrem - i
Ve sana yoldan yzm evir.
(Kitab - lil Fevaid sh: 75)
(Kitab - lil Fevaid sh: 90)
-26-
- Sevgiyle dol.
- Huzur ve mutluluk teslimiyettir.
- Kendini temizleyemeyen temizleyemez.
- Dnyada zn dzelten ahirette azaptan kurtulur.
- Ayaga kalkarsan hizmet yapmak iin kalk. hak ile
- Nefsin boynunu vur huzur bul...
(Kitab - iil Fevaid)
C) HNKAR HACI VELi'DEN SEME SZLER
-1-
- yeri pak et, hak et.
***
- Ulfet hem zehirdir, hem panzehirdir
***
- geinenler, bizden
***
- Mlk alimin
***
- Marifet, nefsi silmek bilmektir.
***
- Alimin uykusu cahilin ibadetinden stndr.
***
- Okunacak en byk kitap
***
- Eline, diline, beline, sahip ol.
***
- milletin hepsine nazarla l?ak.
***
- Asalet, duruluk ve
***
- Hak daha
***
- krlk, nankrlkdr.
***
- Gzlye gizli yok.

- En byk keramet, .

- kemali, ahlak
***
- vericiliktir.
HAC/ VEIJ 59
- Alem Adem, Adem de Alem iindedir.
***
- cemali sznn
***
- Gz ileride, gnl geride olan kimse, yola gidemez.
***
- Zahiri hsn - i ebed (huy batmi hsn - i ebedin (i
***
- Fikirsiz alim Nuh'suz gemidir, zikirsiz nursuz kandildir.
***
- Fakir o kimsedir ki, onun Allah'tan kimseye olmaz.
***
- Kibir, bele benzer, onunla ne gide bilir, ne de havada uabilirsin.
***
- Sevgi seven niteliklerinden geirmek ve sevgiliyi
***
- hakikata giden yollan
***
- Arif odur ki, dnyadan ve onda olan nesnelerden haberi olmaz.
***
Gze nur gnlden gelir.
***
- Kendini temizleyemeyen temizleyemez.
***
bir halde ama o halinde arayan kimsenin tutumu,
Kur'an okuyan fakat gnl Allah'da olmayan kimseden
***
- temeli ahlak, z bilgi, bilginin z
***
- Yolumuz, ilim irfan ve sevgisi zerine
(R. Okunacak En Byk Kitap sh: 206-207)
60 VE ANTOWJISI
-11-
- Drt trl cmertlik Mal Bay'lara (zenginlere), ten
Ghi'lere, gnl Ariflere, can mahsustur.
- candan aziz bir gibi Cenab - Hakk'a da kul'dan bir
yoktur.
- Yakyn, Allah'ta yok olmak ve Allah'la bakaa bulmak halidir.
- yeri yeri
- Gerek bir hi kimsenin zntden ve
Cvanmerd oldur ki kimseyi bile .
- her yoklukta sakin olmak ve her elde Yani
yokluk ile iyi olmak, onunla ve Her
yoksulluktan korkan arabozucudur. Gerek Hakktan yoktur.
- Mrvvet, dost grmemezlikten, bilmemezlikten
gelmektir. zilletlerinden gaflettir.
- Kendisinden seyahat izni isteyen bir - Niin seyahat ediyorsun?
O: - Akmayan su bozulur diye, - i pirin
- Neden deniz olmuyorsun ki hem akmaz hem de
- nesne en byktr: (bilgi) ve Hilim Bilgi ile
(alab'a) yol grnr, ile insanlara
(Bedri Noyan, Nedir ? s: 32 )
-III-
- Bizim meclisimizin yoktur.
- Bizim ilahi bir
- Dinine dizlerinle kalbinle
- Ara bul. Her ne ararsan kendinde bul. Kendisini Y da bilmez.
- Ellerin Kabe'si var, benim Kabem
- okutunuz. okumayan milletler ykselemez.
- Cennet iin ibadet geersizdir iin
-ilimden gidilmeyen yolun sonu
- dost
HAC/ VEU 61
- de incitme
- Elini tekt, Dilini pekt, Belini berk tut.
- yutucu , , rtc ol.
- Sofra Gnl ....
- sahip ol.
- Marifet ehlinin ilk edeptir.
(Duran Ali Gliek, Alevi Yolu, s: 125 )
-iV-
- zeredir:
Kerimler, sahiler, behiller, leimler.
- Kerim : Yemez, verir.
- Bahit : Yer, vermez.
- : Yemez ve vermez.
- Leim : Yemez ve vermez, hemde verene engel olur.
- : Yer ve verir.
(HHBV. Vasiyetnamesi s: 95)
-V-
BEKT SEMELER
- Her ne yaparsan, Hak iin yap.
-Ara bul.
- Her "yok" yerine geecek bir "var", sende mevcuttur.
- Mmin mminin
- Yol ile giden yorulmaz.
- Mertebe ve makam yoktur, dostun gnlnden zge.
- Gelenin dnenin
- Gelme gelme, dnme dnme.
- tutanlara ne mutlu.
- Arif olup da vermeyen cahildir.
- Bilmeden gidilmeyen yolun sonu
62 ALEVi VE ANTOWJ/SI
- Ltuf,
- Nasip verilene
- Eskiyi terk cahile lm; arife ise
- Gndz ile dnya gece ile ahiret
- Tvbenin tvbesi olmaz.
- Eline, diline beline sahip ol.
- sahip ol.
- Gnln, elin, sofran olsun.
- znde ara.
- Her ne arar isen kendinde ara.
- Kendine geleni kimseye uygulama.
- bile insan
- Marifet ehlinin ilk edeptir.
- cemali sznn
- Hibir ve ulusu hor grme.
- Bir yolu gryorsan bilki perde gzndedir, yolda
- rtc ol.
- Kimsenin grmeyen cana olsun.
- edene olsun.
- Kelam
- Allah yoludur.
- incitme.
-
- Halden hale hep
- El ele el Hakka.
- Bir saatlik tefekkr, ibadetten
- duman olmaz.
Temren,
ve Kltrel Boyutu - 1994, s: 232-233)
SULTAN
(1310 1402)
Seyyid Ali Sultan, tarihi belgelerdeki gre Veli'nin tek
Lala ve Deli Sultan ile da en
Seyyid Ali ok hareketli bir olan Seyyid Ali Sultan
ve Gemlik'in zaptedilmesi ve yeni
yerlerde kltrmzn amalayan hizmetler lmnde
27 bulunan Seyyid Ali Sultan Suluca Murat 1
(Hdavendigar) 1362 - 63 Seyyid Ali Sultan, Yenieri
dua ve askere (Ak Brk) Murat 1 tara-
Rumeli seferlerine de Seyyid Ali Sultan Dimetoka'da kendi
ile
Byk bir ihtimalle, Beyazit 1 ile Timur nedeni ile Suluca
dnemiyen Seyyid Ali Sultan 1402 ve Dimetoka'daki dergah-
'da (C. Ulusoy. Pir Dergihmdan Nefesler s: 5)
Demirviran kynde byk bir tekkesi Bugn, dergah Yunan
askeri olarak Dergah nl Karadut halen meyve
vermektedir. da bir makam mezan
yksn dile getiren Seyit Ali Sultan Velayetnamesi olup dede Gazi.Rstem
Baba Sultan Bedri Noyan bu velayetnameyi
Turgut gre, Seyyid Ali Sultan Gelibolu, ar-
dak, Malkara, Enez, Hayrabolu, Ferecik, ve Ergene'nin fethinde birinci
derecede Hnkar Veli'nin lm zerine ol-
il. zerine Rumeli'ye tekrar giderek Kosova
Turgut Koca'ya gre Seyyit Ali Sultan, Abdal
Kara kuvvetlerinin Pencik ile Pencik yasa-
- i Veli denen "Hams Seyyid Ali Sultan orduya
ve bu 28 Haziran 1363 tarihinde Murat Bey, Kara Rstem, Vezir an-
darh Kara Halil ile Seyyid Ali Sultan
Fthat bir ara tutan gazilerin yenilenlerini etmek
iin, yere kabul bu suretle zn, Seyyid
Ali Sultan"
64 ALEVi VE ANTOWJ/S/
Seyyid Ali Sultan mcerret hilafet (Turgut Koca, a.g.e. sh: 21)
Aynca, yine Turgut olmayan gre cnklerde rast-
lanan Seyyid Ali nefeslerinin hi birisi ona ait Seyyid Ali
bir aittir.
Vcud'un seyran iderler
Grdm drt drt can
Birbirine ltuf ihsan sylerler
Bir de sultan
Bir kuyumcu
Bir ahen
Bir bezirgan
Bir de hakan
Bir sular
Bir
Bir gller kokubdur
Bir de mestan
-1-
J. Bir yazarlar
Bir tezyin bozarlar
Bir gevher szerler
Bir de
Bir ikrfu'
Bir tarik gderler
Bir sema ederler
Bir de Piriln
Seyyid Ali Sultan byle iyledi

Bir bilb - tazarru bekledi
Bir de - Merdan
ke, kse, seyran: gzleme, bab: ahen,
parlamak, tarik: yol, tazarru:
-2-
Can Ali canan Ali canda Ali
Alemin mmidi sensin - i Veli
***
Biz bir ayet okuruz hi Kur'ana benzemez
Bu bizim bir imana benzemez
* * *
Kamu cihan okuyor dillerde senin metnin
Seyyid Ali kuluna daim olsun himmetin
1
1
Bu nefes, rast ve dyek usulnde
YUNUS EMRE
Ol dost bana mmi hem
Dilim gvdem bu sylenen nemdir benim
mmi benem Yunus benem, dokuz atam drt tr anam
yanmak sk u hazar nemdir bana
dizelerinde Yunus Emre bu gn mmet hatta millet bile
ortak Bence Yunus Emre dinlerin, mezheplerin, ok ok
zerindedir. Ama mezhebi, ne olursa olsun btn gibi o da
umuda seslenmektedir. Kendi yepyeni olarak,
ynelerek, Yunus'un inanmayarak da sevip sayabilir insan onu.
Yunus gibi sevene, Yunus gibi kendi iinde btn
bulana ne mutlu demekten zge elimizden ve dilimizden gelmez.
A) YUNUS'UN
a) Genel olarak
Yunus Emre (1238 - 1320) tahmin edilen ve Anadoluda
Trke ncs olan bir ve belgeler
Medrese Arapa ve Farsa ve Yunan mitolojisi ile tasavvuf
ve tarihi Vahdet - i vcut bir tasavvuf
yorumunu
evrensele, zne varmak iin - tarikat - marifet
- hakikat" olmak zere drt bilgi dzeyi yntem eder. Tasavvuf felsefesi ve
leri daha ok Taptuk Emre Sinan Bek-
Veli'ye Bir Risalet'n Nushiye 573 beyitlik ile
stne dz metinde ve anla-
lehesiyle ve diliyle felse-
fesi zerine Yunus Emre zerine Fuat Kprl, Burhan
Toprak, Abdlbaki Sabahattin Bezirci, F. Kadri
Ahmet Mjgan Cumbur, Abdurrahman Gzel, Mehmet Bayraktar ve Nezihe
Araz gibi yazarlar inceleme
Yunus Emre? Nereli? Nerede nerde Kime Ne
gren var, ne bilen, Hepsi Yunus'un grenler, bilenler de, ne syler-
ler, ne bir haber verirler. Ama onlarca var, stlerinde var, ilerinde kendi yok;
Onlarca var, ilerinde var, kendinin yok. Ama o gz-
desi, sesi, Anadoluyu kendi kyndeyse izinin tozu bile kal-
sz divanlara birlikte O gzel insan kim bilir hangi
gurbet birlikte belki lm
gnden sonra bile ls suyla Belki tersi Bi-
len yok. Gren yok. Ama o yere
Ama bu kendi olarak zn,
szlerini kendi gibi O ve nerede
bilmek belki de gereksiz "Anadoluda binlerce ve syle-
nen bir Yunus korosu var" "En eski yazmalarda yok diye ezberinde ister
istemez yontulan, dil Yunus'un saymamak hi de bilimsel bir
En eski yazmalar Yunus'un lmnden ok sonra bu yazmalara Yu-
nus'un diline, tutumuna, dpedz de Yeni belgeler
arana dursun, biz Yunus'u anarken yazmalar kadar szl halk de ol-
daha buluyoruz. (S. Yunus Emre sh: 20)
b) - Sylencelerdeki Yunus Emre
Yunus stne btn bildiklerimiz gereklere Ancak
masallar da tarih mu? "Yeni tarihiler eski za-
man gereklerini ararken sylenceleri, mitleri hi de yabana tersine
ok kez onlarda gizli ileri sryor.
Sylencelere, Veli Velayetnamesine gre Yunus Emre bir orta Anadolu
kyls, Sakarya ky'nde oturur. topraktan ekme-
a kalan bir Anadolu kyls, btn devletlerin soy-
maya bir Anadolu kyls. ekin olmaz. Yunus gnn bi-
rinde tohumsuz Tohumsuz kalan Yunus Emre ahlat, meyva
ykler, buna biraz tohumluk aramaya izini srer
ilk yerlerden biri de Tekkesidir. Anadolu'nun gerek fatihleri Ana-
dolu kylsnn kabul Bu sylence
bize onnc ve ondrdnc gsterir. Yunus,
tekkeden ister. Veli kendisine: yerine nefes
versek olmaz diye sorar. Yunus illede der. Veli her
bir nefes verelim der. Yunus olmaz der. Her ekirdek on nefese kadar
Yunus ille diye Bunun zerine fakir Yunus'a gtre-
kadar verdirir. Sevine sevine yola Yunus'u yolda bir
"Bu insan byk insan olmasa bana vermezdi. Bir uval byle bir insan-
dan daha diye iylik anlar dner geriye. geri, ben
nefes istiyorum der. Ama ona nasibin Taptuk Emrece onun tek-
kesine gitmesini syler, "senin1cilidini ona verdik" der.
Taptuk Emre mi? Onu da sylencelerde Anadoluya gelmesi
bir gvercin Bunu haber alan ve gelmesini istemeyen Abd.alan- Rum birer
kartal olup onun yolunu keserler. Kutsal gvercin Anadolu gklerini kara kartal kanatla-
bulur. "Yarar geer ama bir hayli de pene yer. Kan revan iinde yedi
evli bir epni kyne, bugnk iner, bir stne konar. Fakir
bir kyl grr gvercini, haline, yiyecek iecek kor stne. Bu
masal kylerde ve bu tarikatte rol ve nemi
ip veriyor. Anadolunun en eski ve en byk unu-

zamanla btn Rum erenlerinden ve grr, ama Emre
bir semtine bile ona Saru
yollar, tekkesine gelmesini Gelince ona erenler sorar, o da
perde bir el beni erenler ama ben orada
birini grmedim. Bunun zerine perde sana uzanan eli grsen ta-
der Emre: bir ben O zaman elini
aar, Avucunun iindeki beni gren Emre beni grr grmez: Taptuk!
Taptuk! diye o gnden sonra Taptuk, kendiside ve sz-
clerinden biri olur. Bu sylence bize Yunus'u kendine Taptuk Emre'nin
yolundan, evresinden belki de yeni mslman biri ona
gsterir. Saru Saltuk, Taptuk, Barak Baba ... silsilesini izler.
Taptuk Baba Yunus'un inanla sevilen, yoluna konulan bir ola-
rak
tapusuna
Kul olduk kap1S1na
Yunus miskin idik
elhamdlillah
***
illere
safa gnllere
Baba Taptuk manisin
Satuk elhamdlillah
***
Yunus bir idi kondu Taptuk koluna
geldi bu yuva
***
Yine esridi Yunus Taptuk yzn grende
yzde grdm nurunu.
***
Bize kadir gecesidir bu gice
Ko erte seher gerekmez
Yunus esryben sokakta
ar gerekmez
Sylencemizde Yunus'u Taptuk'un tekkesine Yunus gidip
Taptuk'a vurur. tekkeleri bir okul idi. Her bir
grr. Kimi toprakta, kimi kimi duvar rer, kimi Yunus'a da odun
verirler. odun tekkesinin zene bezene. Her ge-
odun dop - dmdzdr. Soranlara: Tekkeye odunun bile giremez der.
Bir sylenceye gre Taptuk gzel saz ve Yunus ona iin
Yunus uzun sre tekkeye hizmet sonunda ve Yolda erenlerden
yedi Her erenlerden biri iinden bir
dua ediyor hemen bir sofra ortaya. Yunus'a
o da: Yarabbi, bunlar hangi kulun dua ettilerse ben de onun yal-
sana, beni O iki sofra birden Erenler
kimin dua Yunus nce siz syleyin Erenlerde Taptuk'un
Yunus diye biri var, onun Yunus bunu duyar duymaz hi
bir sylemeden tekkeye geri dner ve Sylence bize
burada tekkede roln yerini ve nemini der ki: sabah tek-
kenin yat. Taptuk abdest almak iin sana Gzleri iyi
iin bana: Kim bu yatan? diye sorar ben de Yunus, derim. Hangi Yunus
derse ekil git, bir tekke ara kendine, aresine bak. Ama bizim Yunus mu?
derse anla ki gnlnden hala seviyor seni. O zaman kapan
suumu de. Yunus yapar, yatar, ertesi sabah olan olur
Taptuk: Kim bu adam? diye sorunca Yunus, der Taptuk "bizim Yunus mu? diye
sorunca Yunus sevincinden
insan gveni bu kadar gzel anla-
tabilen sylence dnyada. bu "bizim" sznn iindedir. Bir lk
hepsinin bir bu. Anlamayan beri gelsn.
dupduru bir su gibi Yunus'un sevgisidir bu. ( S. ).
Yunus yeniden tekkeye girer. Bir sylentiye gre Yunus Taptuk'un sev-
iin dner tekkeye. Taptuk bilir Yunus'un bunun iin Ama
byle bir dedikoduya kulak vermeleri ne versin mi, vermesin mi
Yunus'a? Taptuk, iin Yunus'a verir. Ama yine
sylenceye gre Yunus mrnn sonuna dek bu gzel dokunmuyor. Gerek byle
YUNUS EMRE 69
ama halk byle istiyor. Halk Yunus'a duygusunu
onu lekelemesini zne sindiremiyor.
Yunus'un yks de Yunus tekkeye
dilsiz hizmet eder. Gnlerden bir gn Taptuk'un bir muhabbet olur. Tap-
tuk sevinli O gn Yunus - Guyende bir ozana: Bize syle
der. O dili tutulur o gn, hi bir bulup syleyemez. aunun zerine Taptuk
oduncu Yunus'a dnp: Haydi sen syle der. Ve Yunus birden iinde birikenleri
sylemeye, esip savurmaya. dkmeye
Burhan deyimiyle "Yunus Emre'nin bu bize kendisi kadar,
Anadolu ve zlemini Halk Yunus iin Mevlana'ya Manevi
hangisinin nne bir Trkmen izini buldum, onu gee-
medim.
Bir Yunus, Mevlana'ya: Mesnevi'yi ok uzun ben olsam
sze hepsini:
"Ete brndm, Yunus diye grndm" der.
Yunus sevgi ve anar:
Mevlana meclisinde saz ile oldu
ve:
Mevlana Hdavendigar bize nazar
Onun grkl gnlmz
der. Mevlana ve hepsini Farsa yine halktan yana
halka sesleniyordu. Bunu ok iyi bilen Sultan Veled Trk-
eye ve Yunus, tasavvufu, o en yksek kltrn Ana-
dolu Trkesiyle Onlar dilimizin, kltrmzn gerek nc-
leridir. Onlar zmz hamurumuzu Bizi biz
edenlerdir.
S. "Ama Yunus'un ve Kaygusuz'lar, Pir Sultan-
lar, Veysel'lerle iin iin bu gne dek ve ancak bu gnn
Trk devletinde Anadolu Trkesini en (a.g.e.
s: 18)
Q
Elif okuduk tr
Pazar eyledik gtr
gr
Yaradandan tr
deyip okulu Halk, halktan kltre her zaman Ko-
numuz Yunus Emre'nin okur yazar olup "Bilginlerimiz,
olmak zere Yunus'un yani okur yazar gln buluyorlar.
Ancak Yunus'tan bir tek sz bir yana, Anadolu'da szl kltr bu
gn bile bir Veysel'i gtedir;" tekkeleri tasavvufun en ince
bile szle geceli gndzl aylarca, beyinlerine, yrek-
lerine hep oya gibi
Okur yazar olsun Yunus Emre szl kltrnn kendi a-
en ileri kendi z diliyle Yunus okur
gerek bir kltr g-
nl sevgi denizidir.
sylencesi:
Yunus'un Molla diye biri Bu Molla Yunus-
'un olarak okumaya. Her dine,
bularak Binlercesini sonra st da suya atmaya
suya derken bir Yunus:
Yunus Emre bu sz syleme
Seni sigaya eken bir Molla gelir.
ya Molla bunu grr grmez Yunus'a boyun ve
suya bir hazine gibi Sylenceye gre bunun iin
binlercesini gklerde melekler, binlercesini denizlerdeki kalan binlercesini de"in-
sanlar Yunus'un hak ve halk anlatmak tarihilerden
daha bilimsel, daha ileri bir ykldr bu. Rahmetli Sabahattin bu
sylencenin: Birisi Yunus Emre'yi Molla getir-
ikincisi de bu beyite ancak birinci dizede vur-
belirtmektedir. (a.g.e. sh: 21) bu Yunus halk
gelin bu birlikte
Ben diyene bir n edesim gelir
sesine vurup yetesim gelir.
* **
kaldan incedir keskincedir
Varup onun stnde evler gelir
* **
gayya ii nar ile prdr
Varuban ol glgede biraz gelir
Oda glge der isem ta'n itmeyin hocalar
olsun ttesim gelir.
* * *
Ben yanam rahmet suyuyla yunam
kanat biraz gelir.
* * *
Yunus bu sz syleme
Seni sigaya eken bir Molla gelir.
Bunu bir daha bir szle vurgular:
Halet i canuma hemdem
i lednde tevhid i hah nidaya
* * *
mahviden hikmet i bahr i
Ma'ni yznde pes elin hamd' senaya
" bu Yunus Emre'nin deminki alay Molla ta kendisi de-
bile o gerekir". mi?
Dnelim sylencemize: "Yunus Taptuk'un tekkesinde en yksek merte-
beye kadar Ama Taptuk, erenlerin bile Anadoluda belli bir yere gidip ge-
Yunus'un tekkede oturup grnce ha-
nasibi verir ona. Elindeki havaya savurup: Git, bu yeri
bul ve orada l, der. Yunus o ve yerde de
2 YUNUS EMRE'DE KAVRAMI
Bu sylence bizi, dindar olmaya, ya da bu peygambere, veliye, mollaya, ulu
inanmaya insan olmaya sevgiye bu birbirinden ay-
grmesidir. Bu ise halktan yana bir araya gelmesidir. Yunus
hak iin halktan, halk iin haktan yana Yunus softalara yobazlara duru
su gtrmez, onun cennetine,
kprsne ve dnk-
tr. Hi bir smrenleri, ktleri vmez, onlara nk. Kurdun ku-
zuyu yemesinde hi bir gzellik yoktur. Bunu Sabahattin
vurgular:
"Yunus Emre, kendisi yoksul olmasa bile, aresiz-
lerin, lmleri bir ve evresinde insanlar ekinler gibi
biilmekte, gibi keyfince lmektedirler.
susuzluk, bir yandan, inan yabandan gelen
gzelim Anadolunun ve topraktan dostu olmayan Anadolu
stne getirmedeler. Yunus kara gn dostudur. paraya ve belaya insan

Acep dnyada varm'ola
garip bencileyin
gz
garip bencileyin
Syler dilim gzm
Garipler gynr zm
ki gkte
Ola garip bencileyin.
Bir garip diyeler
gnden sonra duyalar
su ile yuyalar
garip bencileyin
Yunusun yol yollar, bulutlar, seller, denizlerdir:
yine deli gnl
Sular gibi
yine

Ben toprak oldum yoluna
Sen gzetirsin
geren
yrekli

duran bulut
zp benim iin

Esrdi Yunus'un
illerim hani
Yunus grd seni
Hasta
Yunus Emre yoksuldur, gariptir, dertlidir, eski miskindir,
esrktr; Bu sonradan pintilik, soysuzluk, anlamlan da
Koca Yunus bir dilenci olamaz. Ama gerek Yunus yaz-
kafa tutan, yenen, zehiri bala eviren dndren, ktlk zin -
cirini koparan iinde cmert, iinde bir
her zaman:
Ben yrrm yana yana
beni kana
Ne usluyum ne divane
Gel gr beni neyledi.
Kah eserim yeller gibi
Kah yollar gibi
Kah seller gibi
Gel gr beni neyledi
YUNUS EMRE 73
zoru bir vn ve glmsemeyle syler"

ile
Getik elhamdlillah
Kuru idk olduk
Ayak idk olduk
olduk .
Utuk elhamdlillah.
Taptuk'un tapusuna
Kul olduk
Yunus miskin idk
elhamdlillah
.
"Yunus bulur, zaman dnya onundur:"
Gel gel, bize gelen yoksul bay olur
Sermayende, bizimdir
Kim ala bu topu evgenimizden
Bu evgen, bu top, bu meydan bizimdir.
Yunus btn hi bir dinin
hatta bir din bile tersine btn dinlerin tesinde, camilerin, kiliselerin, tm
hele dpedz trensiz,
lesiz bir Bu tek sevgidir, en en -
en insanca pr sevgidir. Dinini, sordunuz mu Yunus'a der
der dost der, de sylemez, (S. a.g.e. sh: 26) Onun da,
dostu da, da, da sevgisidir. ldkten sonra mut-
luluklar, gereklerdir. Buna yine insan
iinde bulur
Bu
Trl dilde syleyen
Yere
bu can iine
ok zledim
Yeri gzledim
ok
Buldum insan iinde
Yunus Emre'nin rahmet ve bereket bile topraktan
Her dem yzm sre duram
Her dem yeni
Her gn bir bana
yeni bahar
Onun nuru
Srer gnl hcresinden
ile
Bir hcreye nice
Szm el gn iin
Sevenlere bir sz yeter
sylemezsem
Sevmek derdi beni
Ben yerde grdm
Ne var gkyznde
Benim gzm yerde gerek
Bana rahmet yerden
74 ALEV/ VE
Burada Yunus cennetin yeryznde, toprakta sylemektedir.
Yunus dnyaya yzne vurarak
Yr yr, yalan dnya
Yalan dnya misin?
Yedi kere
Dolan dnya misin?
Yalan dnya, yalan dnya
Yalan dnya misin?
Muhammedi bir top beze
Saran dnya misin?
Hasan ile Hseyin'i
Alan dnya misin?
zme
girdi gzme
Bu gzle bu gn yzme
Glen dnya misin?
konu ile ilgili bir der:
Yunus:
Bu dnya bir gelindir

byle geline
Bakar bakar doyamaz.
Dnya benim
benim
tek insanca bir sevgi ve
Gelin
kolay
Sevelim sevilelim
Dnya kimseye kalmaz
Ona gre en en bir insana ktlk etmektir:
Bir kez gnl ise
Bu namaz
iki millet dahi
Elin yzn yumaz
iindeki kinidir, nefsidir:
miskindir bizim
kindir bizim
Biz kimseye kin
Kamu alem birdir bize.
Sen sana ne
da onu san
Drt manisi
Budur var ise.
YUNUS EMRE 75
Ne demek bu? O insanla insan etmek, kendini bilmek,
zyle ve onu z de budur, bir in-
insanlarla, btn onu zmlemesidir.
3 YUNUS EMRE'DE KAVRAMI
Yunus'un gelince, bu bir duygu. bir sevgi, bir bir
kendinden geme, kendini Bu daha ok sevinli, iyimser, bir Her
aan
ey yarenler
bir
olmayan gnl
Bir kara benzer
yrekte ne biter
Dilinde tter
Nie sylese
Sz benzer.
Yunus'ta Ona dklr. Bu hemen
sevgisizliklerin, ihanetin yergisi, vgs gelir:
yanar
bana gelir
Syler isem szm
Sylemezsem
gerek sevenlere
Cmle alem gelir ...
Bu dnya dopdolu
Her birinden bir gelir
Bir zge Yunus'ta nefsinden, ki-
rinden, kurtaran bir biimidir:
Ey dost denizine
Girem, garkolam yryem
cihan meydan ola
srem yryem
elime
Yoluna verem yryem.
Bir
Bu denize lr dediler
lr ise ko ki lsn nolisar.
gelicek cmle eksikler biter
Bitmez ise ko ki nolisar.
Derken bir susuzluk, bir doymaz lk zlemi arzusu oldu-
syler. Ama sesi onurludur, yalvarmaz, klmez:
76 VE
Yedi deniz geer isem
ier isem
kanmaz benim
Dost
Al gider benden
Doldur iime
Gel, sen hurda ldr beni
Gidip orda lmeyeyim.
Beyler
Bilmezler yoksul halinden
rahmet glnden
Nefis derdine
4 - YUNUS EMRE'DE DOST VE DOSTLUK KAVRAMI
Yunus'un ki dost kimdir? "ok Taptuk Emre mi? O diye-
mezsiniz. Onun ok O diyemezsiniz. Onun ok
Muhammed, Muhammed'in Ali'mi? Hasan, Hseyin mi? Onlar diyemezsi-
niz. Btn btn minarelerden ve an kulelerinden De-
diyemezsiniz. Yunus'un dost dost szyle boz lk,
durum gerek midir? diyemezsiniz. Yunus Emre'nin dost
stn gerek bugn Veysel'in dost lknn benzeri diyebilir misiniz?
Diyemezsiniz. Onun dost tasavvufun mutlak soyut sevgili-
sini btn zlemlerini bulur gibi oluruz. (S. a. g. e. sh: 33) Ana-
dolu dost deyince derinden kk stne
runa can feda edilen, en temiz zn bir yarata-
rak onu dosta dosta gvenir, gibi bir qost.
Dost Dost hem iinde, hem hem
ok uzaklarda hem dost szne bu bu insan
ve veren Yunus gelir. (S. a. g. e. sh: 33)
Yunus:
benden beni
Bana seni gerek seni
Ben dn gn
Sofilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara leylA gerek
Ne sevinirim
Ne yerinirim
ile avunurum
Cennet cennet dedikleri
Birka bir ka huri
ver anlan
beni ldreler
Klm savuralar
anda
dosta dosta varmak ister Yunus:
ikimiz
Gel dosta gidelim gnl
ikimiz
lm haberi gelmeden
Ecel almadan
Azrail hamle
Gel dosta gidelim gnl.,
Onun iin dnya dostun bahesidir, evidir, yeridir:
Halvetlerde
Daim gl
Dost blbl
tem hey dost deyu deyu
Mecnun oluban yryem
Yce bryem
Mum olu ben eri yem
bey dost deyu deyu
Gnler gee evrile
stme sinlem devrile
Ten rye toprak ola
Tozam hey dost deyu deyu
Dost yzn grmez isem
Bu gzlerim nemdir benim
Dilim gvdem
Bu syleyen nemdir benim
YUNUS EMRE 11
Yunus'un dost sznn yerini mevla ama

ile ile
mevlam seni
Seherlerde ile
mevlam seni
Yunus okur diller ile
Bir sr blbller ile
Haktan yana kullar ile
mevlam seni
Hz. Muhammed'e, Hz. Ali'ye, Hasan ile Hseyin'e za-
man da Yunus'un sevinleri
Yunus neyler sensiz
gzel kendi gzel Muhammed
***
Araya araya bulsam izini
tozuna srsem yzm
Hak nasip eylese grsem yzn
Ya Muhammed arzular seni
Yunus vd durdu seni dillerde
Dillerde dillerde hem gnllerde
gurbet ellerde
Ya Muhammed canum arzular seni
Yce
Derde
Bedende
Hu demek ister

gazileri

Hasan ile Hseyin'dir
***
Hazreti Ali
dedeleri
iki kpeleri
Hasan ile Hseyin'dir
* * *
ta iinde
Nur gkek
Yatarlar nurlar iinde
Hasan ile Hseyin'dir.
Ama dostun yerini kamunun hava onunla dosta
bir kulun biimde adaletinden du -
yar, isyan eder, ya yine dosta:
Ben bana zulm eyledim ettim gnah
Neyledim nettim sana ey .. ?
gibi kpr gerersin ge diye
Gel seni sen se diye
***
Ya ya ya uar
gibi kprden adem mi geer?
kpr yaparlar hayr iin
Hayr budur kim geerler seyr iin.
artik, almakta, ekmektedir:
Gemedi mi ldrp
rtp gzme toprak doldurup
Hi Yunus'tan mi sana ziyan
Sen bilirsin ve nihan
Bir avu bunca - kal
Neye gerek ey Kerim - i zl celal.
YUNUS EMRE 19
"Bu Trkmen Anadolu birlikte trl inan kprlerinden
boyun kadar btn
hallerden, durum ve nk bu topraklar btn iz
:
idim
Buldum ise ne oldu
gndz gece idim dn gn)
Gldm ise ne oldu?
* * *
Erenler sohbetinde
Deste gl idim
ele geldim
Gldm ise ne oldu?
***
Alimler ulemalar
Medrese de buldular
Ben harabat iinde
Buldum ise ne oldu?
lm da durmaz, srer, ama yine de kusur etmez:
gkler
Rahmet doludur hepisi
Sekiz cennetin
Aar Allah deyu deyu.
Sensin rahim sensin kerim
Allah sana sundum elim.
Dilim buruldu
gvdeden zld
Gren gzlerim szld
Allah sana sundum elim.
5 - YUNUS EMRE'DE LM KAVRAMI
Yunus Emre ozan olarak en byk gcn ve lm gsterir.
en ortak, en en eski ve en yeni duygusu lm korkusudur. in-
san lmden korkan lm ancak lm dinleri, tari-
bilimleri, lm korkusunu yenmek iin Yunus:
dnyaya konup genler
Ne sylerler ne bir haber verirler
stlerinde trl otlar bitenler
Ne sylerler ne bir haber verirler
Yunus iin lm rmedir, ama ona rahmet yerden Yen-
meye korku, bir sevincine evirmek korku o mezardaki y-
rekler somut trajik halleridir:
sinleye
Grdm cmle yatur
Her biri aresiz
mrn yatur

lm heybetine
Nice
Ermeyben yatur.
kurt bunu keler
Nicelerin deler
naresteler
Gl gibice yatur
inci

kamu
yatur

Kalem elleri
Blble benzer dilleri
yatur
Gece gndz
Syler iken gibi

Sinlerini bekler yatur.
Bir lmn
Teferr eyleyi
sinleri grdm
kara
O nazik tenleri grdm.
Yaylalar yaylamaz

Bar sylemez
dilleri grdm.
damar kan
kefenleri grdm.
kara gzler
Belirsiz ay yzler
Kara
Gl derer elleri grdm.
YUNUS EMRE 81
ller ama ibret gereken bir durumu da simgeler:
Sana ibret gerek ise
Gel de bir gr bu sinleri
olsan da eriyesin
gricek
Onlar ki oktu
Gr nice oldu halleri
Sonucu bir gmlek
Onun da yoktur yenleri
Yahut:
Geldi geti benim mrm
Bir yel esip gibi
***
Miskin adem
Ekinlere benzer gider
Kimi biter kimi yiter
Yere tohum gibi.
***
Bu dnyada bir nesneye
Yanar iim gynr zm
iken lenlere
Gk ekini gibi.
Bunlar bir gn beyler idi
korlar idi
Gel gr bilmeyesin
Bey hangidr ya
Ne giresi
Ne yemek yiyesi
Ne gresi
Dn gndzleri
Yunus Emre'de lm iindeki teni-
nin iindeki bularak, zne girerek lmden yolunu arar:
Benim bir
Gvdem ona kafestir
Dosttan haber gelice
Bir gn uar benim
6 - YUNUS EMRE'DE KAVRAMI
Yunus Emre'nin dnya
bieminin, felsefesinin dile gelmesidir. O de yaz-
O bir yolun, bir kavganm szcsdr. ve hizmetinde ya-
dinlerin, mezheplerin hatta az ok belli
da olmayan bir ahlak okulu, bir disiplinidir" Ana ilkesi kendini bilmek
ve kendini yenmektir. Yunan ve Hint felsefelerine kadar gider. Bu
okulun uygulanan, gndelik her ynne indirilen etkili
bir felsefe uyduluklara, ve biim-
lerine, krala, hatta bir insan diretmesidir. Byle ama
dnyadan elini, ne verirsen ona elde tesbih, dilde dua,
boynu ince, her kadere boyun bir lokma bir felsefesine uygun
insanlara Yunus'un Kalenderi'lerin bugn kalender sznn
tam tersine, vermek kesmeyen insanlar gibi.
da belki boyun kovan
a) - KIRKLAR VE
Bir de iin sylencelere dnp
Peygamber sevgili olan grmek eve
kimsin diye kendisine, "Peygamberim"
Koca Peygamber bu gle gle deyip yzne Uzakla-
gkten bir ses: Ya Muhammed, vazgeme, dn bir daha al
Peygamber bir daha Kimsin diye Bu sefer de ben el-
isiyim" "yle ulu buralara hem bizim elilerle yok
aresiz yine bir ses gklerden: Ya Muhammed, dn bir
daha dene, Muhammed, bir daha yine kim-
sin diye. Bu sefer Muhammed: hizmetisi" diye verince sonuna
kadar "Merhaba, geldin, buyur, zre yerin var" deyip ieri Mu-
hammed ve Sizler kimsiniz, nesiniz? Bizler
birimiz neysek hepimiz oyuz, yle ne malum, diye
Peygamber. Birimizden kan aksa, hepimizden kan akar Bunun zerine bir
kolunu hepsinin kanlar akmaya Bu sefer Pey gam -
beri imtihan etmek nne bir zm tanesi getirip: Ey
hizmetisi, bunu bize Peygamber hey bir
zm tanesini yoksula diye Cebrail'e: Tez
nurdan bir anak al cennetten, sevgili Muhammed'ime gtr; zm tanesini o tabak
iinde ezip Muhammed nurdan anakta zm tanesini ezip stne su
ve bu iip ve Muhammed'i de
sema dnmeye Dnerken Muhammed'in
bu blp bellerine (S. a. g. e. sh: 46).
Yunus Emre drt yntemine gene kendini
YUNUS EMRE 83
"Anadoluda, kylerde hala bu masallara eski Anadolu efsaneleri de
yedi ejderhalardan buna
yoksullara post efsanesinde gibi bir seccade stne oturup Kara-
deniz'i yanmazlar; yerde biter, yer-
den su yce dev kartallarla yan yana otururlar,
bir nara bir frmeyle denizlerde b-
yr byr doldurur, uzar uzar gzn oyar" (a.g.e. sh: 46).
Yunus, ana
onlara sevgiyi Trkeyi
kendi kendilerini, nefislerini yenerek, kk ve
kinlerden ktlklerden ellerini, dillerini ve bellerini dizginleyerek, tm insan-
sevgiyle, dostlukla kucaklayarak her trl engelleri insanst bir gle bunu ba-

Yunus Emre:
der ki bana
Sen
Dvene elsiz gerek
Svene dilsiz gerek
gnlsz gerek
Sen
Bu dedikleri
Taze gle benzer
tazeler
Seherd'esen yele benzer
Yediler ile
Ak pirler ile
Yz nurlar ile
Bize geldi
edindim
donun
Yola
Her benim
bir

ok canavarlar yrr
Donunda
iinde de "stelik bir ormana benzeyen ye-
bu canavarlar daha kolay da Zor ok zor
(a. g. e. sh: 47).
dedikleri
ile ta
Gnln eden
muhta
Dirsin
ayak
Er var dirlik
ayak a
ne suu var
Sen yoluna varmazsan
Var git yolunca yr
Er yolu kalma
marifet syler
Erene Yunus Emre' m
Yol eriyle
Yolsuza
yolu erenlerin, insan iinde, kendi zlerinde yolu-
dur" Erenler her yerdedir, arayan bulur
Bilir misin ey yarenler
Gerek erenler kandedir
Kande baksan anda
Kande istersen
Allah benim
verir
Kimde bir zerre ola
alap
bulursun
Hakka kul
Erenler

Bir ki viran ola
dikenle dola
neylesin

O
birlik burcundan
vermez Yunus'a
Perdeler
Gnlnn penceresinde pas, yreginde ve usunda olmayan sevgi ate-
iini temizler. Gerek perdeyi
Kendini bilmek, yenmek ister; yolu yolu cen-
netten umudu, cehennemden korkusu yoktur:
Umaktan umusu yok.
Tamudan korkusu yok.
ierek de gidebilir yoluna:
Ben oru namaz iin
Seti itim esridim
Tesbih seccade iin
kopuz.
Ses, sz, semah i iedir, Yunus Ritim
geen kopuz telli saz demektir. din laiktir.
Bana namaz diyen
Ben

Ol Hak bilir
Hak'tan kimse bilmez
Kafir mslman kimdrr
Ben
Hak geirdiyse
O hak dergahlardan geer
Mana ier
Perdesiz can gzn aar
Kendisi siler gzn.
YUNUS EMRE 85
Gerek kendini kurtarmakla kalmaz, evresine de saar, da
Dupduru bir olur akar gider gnllere:
Her kime kim
ak pak ola
Nefesinden misk ile amber tte
il
.
dertli iin derman ola
Glgesinde ok
gz bir gl ola
saz bitip
Yunus'ta Zaten Yunus bilginin, bilimin dostu;
mayan ezber bilginin, sahte peygamberlerin,
yreklidir szlemek zl, ve
derken Sapmaz.
b) - YUNUS'TA
Yunus bagh, evrensel bir
sahipti. Yunus Emre sz syleme z sze evirme gcn, elle tutu-
lur, gzle grlr, kulakla duyulur gibi duyulara sunma yetene-
znde Yunus Emre bu btn Hitit, Pa-
gan, Mslman bu yapmadan hepsinin szcs Bir ok
Yunus Emre szn szn bilmenin szn bilme-
menin az ve z szn gc, ok ve szn stnde
(a. g. e. sh: 51) en kutsal, en bir Yorulmadan bu yapar, za-
man srecinde.
Az sz erin ykdr
ok sz hayvan ykdr
Bilene bu sz yeter
Sende gher var ise.
86 ALEVi VE
yolu, bilginlerin yolu
cahili
Anlamaz
ile
Yaman olur.
Dosttur bizi okuyan
stmzde
buuk okuyan
Derin olur.

bilmektir
n okudun bilmezsin
Ha bir kuru emektir.
Bu
mftler
Onlar nerden bilecek
Bu bir gizli
ilim demektir
kendin bilmektir
Sen kendini bilmzsin
Bu nice
Drt
Bellidir bir elifte
Sen elifi bilmezsin
Bu nice
Yunus Emre der: Hoca
Gerekse bin var hacca
Hepsinden de iyice
Bir gnle girmektir.
ise
oklar geldi
tuttu durur
girben
Ne bilmediler.
yolu ieri, hep daha ieri, perdelerden, bilginlerden
daha ieri gider"
Ben seni severim candan ieri
tarikat yoldur varana
Hakikat marifet andan ieri
***
Sleyman dilin bilir dediler
Sleyman var sleymandan ieri
***
Beni bende demen bende
Bir ben bende benden ieri.
***
Unuttum din diyanet benden
Bu ne mezhepdrr dinden ieri.
***
Dinin terkedenin kfrdr
Bu ne kfrdr imandan ieri.
YUNUS EMRE 81
c) YUNUS DE DRT KAPI KIRK MAKAM KAVRAMLARI
kendini, geer merdiven
benzemeyen basamaklardan bylece hi bir dinle-
meden, korkulan yenerek yoluna gider. Hi bir yerde durmaz, hi bir
halde kalmaz, bir gklere bir yere iner, bir amura batar, bir tertemiz olur, bir
bir gler, ama hep yrr ve bilgisini bir bilgidir onunki, ezberlenip
tekrarlanan bilgi drt geer. Her birinin iinde kk kk onar
olan bu drt birincisi Burada uyar,
ezber bilgiler edinir, anlamadan tarikat orada bir
seip onun sevgiyle, merakla yolunu arar, kendi
bir bu. ncs marifet Burada gerek bilimi tadar;
kendini ve anlamaya ve burada anahtarla drdnc aar, bu
son olan hakikat Orda insan ve yaradanla,
ile bir gibidir" (S. a. g. e. sh: 53).
lerde akar gider, inan olarak, olarak, engelleyen olmaz.
Duruma biraz daha ve getirmek olacak. Bunun iin John
Kingsley Birgee'nin "The Order of (sh: 118) benzetmesiyle
buraya da almak istiyoruz. Herhangi bir kimse "Szlkten
rin ne ve anlayabilir. niteliklerini,
bu bilgiye Bu bilginin
hissedilebilir. Bu durumda grlmesi iin gsterilir. Bu
bilgiye tarikat ifade eder. Eylemli olarak tatmak, onu elde et-
mek iin onun bir daha Bu marif.et
gelir. Son bir olma derecesidir. "Ben diyebilme,
ne bilebilmedir ki bu dereceye "hakikat verilir. Her onar ol-
mak zere toplam bu makamlar birbirlerini izleyen
gelen ykmllklerdir. Bir her basamaklar,
evrelerdir bunlar. Teker teker gereken yerlerdir.
gre dinsel bilgiye ve deneyime bu drt ilk nce, Cebrail Adem'e
(Ahitname sh: 99). Hz Muhammed benim szlerimdir. Tarikat (yol) be-
nim izlerimdir. Marifet benim Hakikat, benim ruhsal durumumdur"
(Fevaitname, faide I). Drt inan evreleridir,

Yunus Emre'nin ve ilkelerini
daha somut olarak Ama insan yceltmek, ykseltmektir,
dener.

Emri nehyi bildirir
Yuya
Her bir kur'an hecesi
ncs marifet
gzn aar
Bu mana
ycesi
tarikat
bel
Yola

Drdncs hakikat
Eren her bula
Bayram ola gndz
Kadir ola gecesi
"Yunus Emre'de hakikata bir (mucize), bir Tann vergisi bir in-
san sevgisi ve olur" ngnr mezhebin temeli bu-
dur.

Doldurmadan kor isen
Bin dahi beklesen
Kendi
yerden kesilmeyen, yobazlar, sahte peygamberlerle sava-
bir bilgeliktir, bir ekilip etliye stlye bir uyduluk, neme
sadeliktir, zdr, aktreyi her yerinde uygulamak,

Ben diyenler
Hi haram yemeyenler

Ele
Gtrmedi kimse
Kimsenin ykn
Yk gtrrm diyen
Eli
kazan, ye, yedir,
Bir gnl ele getir
Yz Kabeden
Bir gnl ziyareti
Kerametim var diyen
Halka salusluk satan
Kendin mslman etsin
Var ise kerameti
Haram ile hamir tuttu
Fesad gren hrmetli oldu
Peygamber yerine geen hocalar
Bu zahmetli oldu
Fakirler miskinlikten ekti elini
Gnller yakuben heybetli oldu
okur tutmaz
yolun gzetmez
Bu halk
Ne sarp zaman olusar
Gitti beyler mrveti
birer
yoksul eti
kan olusar.
YUNUS EMRE 89
Evren gizlerini verecektir. Durup dururken kimse kimseye zn
gizini sylemez. "Kara
olan Yunus Emre:
Kara su koyarsan
Elli isen
O yine kas
Hnerli olur
trl sular
neler
Cahil gnl beter
Yola gelmez gelir
Boz yapalak devlengece
Ekmek verme gndz gece
Onun kstebektir
rdek
Gerek kk sfli
balaban
onu ven
olsa bile

Yunus Emre, byle aylakla, kstebekle, rdekle
Sylememek
Sylemenin
Sylemenin
Yreklerin
Sz desene
Hak syle dedi alap
Bugn yalan syleyen

Bu gnller

yle bir sz syle kim
Szn
z syle, olsun, herkes grebilsin, syle, ama kestirmeden
syle; az syle z syle, bize anlatan, duygularla kavratan
bir syle" diyor:
Az sz erin ykdr
ok sz hayvan ykdr
Bilene bu sz yeter
Sende gher var ise
Sen sana ne
da san
Drt
Budur var ise.
"Yunus'ta sz emrindedir. Szn bilme kendini bilme veya bilmemenin
sonucu ve
Szn bilen
Yzn ak ede bir sz
Sz diyenin
ede bir sz
Sz ola kese
Sz ola kestire
Sz ola
Bal ile ede bir sz
bile sz demini
Demeye szn kemini
Bu cihan cehennemini
Sekiz ede bir sz.
Yunus, toplumumuzun sz Dilimizin kurucusudur. Yunus'a gre sz in-
sandan Yunus Emre btn szlerin yerde, dilsiz, olsa
insan
Dilsizler haberini
dinleyesi
Dilsiz gzn
Can gerek
Anlamadan dinledik
Dinlemeden
Gerek erin bu yolda
Yokluktur sermayesi.
"Sermayenin yokluk her bulduktan sonra ok szden
az sze, hatta susmaya, szden daha olan insanca susmaya gelmesi demektir. Su-
sarken syleyecek, sylerken (S. a. g. e. sh: 60)
Bir toy toylamak gerek
Bir soy soylamak gerek
Bir sz sylemek gerek
Melekler bilmez ola.
Bir olup umak gerek.
Bir denizi gemek gerek
Bir imek gerek
ola.
7 - YUNUS EMRE'DE VE
Yunus Emre ve ozan olarak sevgisinde gl-
mesini bilen yce gnll bir "Hatta glmesini yzl,
din insanlar, Anado-
luyu ve glmesini gnah yasaklamakla kalmayarak
hele byklerin nnde glmeyi bir
tan iten bu silinmesi, itilmesi gerekir. nk glen d-
glen en eskileri bu topraklarda
Yunus Emre anahtar
maddi ve tinsel eylemleri, lm, lm tesini, ve hatta dini, ve
kfr denilen gizemli szckle Onda her eseri, z
( Mehmet Bayraktar, Yunus Emre ve Felsefesi, sh: 9)
YUNUS EMRE 91
"Tarihimizin en trajik birinde, insan kelleleriyle kor-
kun, en byk halk glerek
nerek glmesi, lmn, beylerin, bile
glmeyi ok bir gerektir" (S. a. g. e. sh: 62). Tevil ile
sever. Tevili sunniler tevili el Kuran'da ger-
bulurla gizi zerler.
erik
Anda yedim zm
Bostan
Der ne yersin kozumu
Erik zm yiyen Yunus'u bostan sahibinin ceviz almakla
bir ne kadar grnse de. Simgesel bir yolun
durumunu sergiliyor.
Kerpi koydum kazana
Poyraz ile
Nedir deyip sorana
verdim zm
Bu da yle. Kerpi ve poyraz: Birbirinin tam bu iki ne
bu sahada? ta kendisi, insan nefes alan amurdur. Yunus bylece, inanca
yeni bir yorum, yeni bir yolu bulup Bokutla simgeyi
verdim ulhaya
yumak
Becit becit
Gelsin bezini.
Bir serenin
ykledim
ifti dahi ekmedi

Bir sinek bir
vurdu yere
Yalan gerektir
Bende grdm tozunu
Kaf bir
bana
ylelik yola
yzm

Zift
Leylek koduk
Anla szn.
Yunus bir sz
Hi bir sze benzemez
Erenler meclisinde
Brr mana yzn.
Burada Yunus Emre, ok ciddi gler yzl bir fantazya rtsyle
Bu az ilerde Kaygusuz yorumuyla
92 VE
bu gerek bizi iletecektir. (Bkz. sh: 15).
yntemini uygulayan yunus drt marifetlerini gsterir, parmak ba-
sar.
"Bir gre Yunus Emre mistik, insandan ok bu dnyadan ok
tekine inanan ve hepimizi boyun gnl
kabullenmeye bir ulu Ama Yunus Emre gerek bir gerek bir
olarak kadar insana da ve bu yaymak iin kendisine
btn kullanarak btn Yunus Emre'nin ne-
rede, ne zaman kesin olarak bilinmiyor. Ama halk onu gizleyerek g-
nmze
Yunus Emre, hava, konular, ve felsefesiyle
biimi daha Geri,
Yunus'un tarikat olarak, bir kurum biiminde henz rgt-
ortaya Ama bu ve inan
Veli ve Anadolu beyinlerine, yreklerine
ekilemektedir. Yunus Emre, bu ekicilerin gelir. Alevilik - Yunus
Emre'nin inan ve Temeline o
ki, Tapduklu denilen Yunus Emre'nin tekke
da zamanla Alevi - iinde onlarla
bu durum Yunus Emre, Alevi - besleyen
en nemlisidir. sylencelerin hepsi de Alevi - kkenlidir.
Son tarihsel sre iinde Yunus Emre'ye hep Alevi - sahip
halk Yunus Emre'siz Yunus'un btn kav-
ramlar Alevi - aynen mevcuttur. Yunus tm kavrar, onlarla se-
vinir, onun sz zamana yneliktir.
Alevi - insana, duyulan sevgi trn, bunun biimini
zn, dnya ok ynl, derinleme-
sine sade ve duru ile yeri gelince senli benli iten
iki millete gzle gzet-
memeyi, herkesi sevmeyi, dost hep ondan bu evrensel
hep birlikte birlikte Tarikat Yunus'un kavram-
larla doludur. ve ikisi de
Her iki ortak ve benzer ynleri Alevi -
bu gne hep Yunus Emre ile
Yunus Emre, Piri Hnkar, Veli'nin zellikle,
Evrensele iletirken bir da
YUNUS EMRE 93
B - RNEKLER
- BLM -
kaan
Hak'ka kul
Erenler

Bir ki viran ola
dikenle dola
neylesin
Od ile
u yabanda
Od mu bulunur onda

Bir yerde
kalma sen
Odunu sndrme sen
Odu kaan

-1-
Ol hakikat
vahdet burcundan
vermez Yunus'a
Hicaplar

Mal ile davar
Sevdik mi el ele girer
Sevc!ikler vermeyince
Dostu kanda
Sende durmak ile sen
Ol imaret eylemez
Sen viran
Sz Yunus'tan
Kibir tut
Ol seni sora gelmez
Sen yavu
- - Yavu: - Harap. - Kaan: - Is-
Sahipsizlik - Kibir: byklk.
Hak myesser etse varsam
Gzel kabetullah sana
Bakuben olsam
Kara donuna brnr
beraber grnr
Sana varmayan yernr
-2-

Mermerinen

Kabe'nin evresi
Didar sular
Yunus durmaz
Myesser: - Kabetullah: evi - Don: Giysi, renk - Yeru-
nur:
Edelim cevlan
seyran
Mest olup hayran
Pir
Nice bir lfet
Edelim uzlet
ekelim halvet
Pir
-3-

Yunus'um elhak
Didara

Pir

y8rt
Kestum
Pir
himmeti
Getim zulmeti
Buldum devleti
Pir
Cevlan: - Mest: - Zunnar: giysisi - Elhak: Dotru -
Yz - Tutkulu.
cihan zindan ise
Gerek bana bostan ola
Ne gam gussa
n inayet dosttan ola
Yaram ben dosta kul olam
Her dem gl olam
Ya syliyem blbl olam
glistan ola
-4-
grd gzm
Erenlere toprak yzm
Sz bilene bu szm
Gerek ola
zm
gzm
Yunus Emre senin szn
Alemlere destan ola
Gam-gussa: keder, - iyilik - n: nk
Bir kul olmak gerek
Hergiz ma'zfil olmaz ola
Bir yaslanmak gerek
Kimse elden almaz ola
Bir toyu toylamak gerek
Bir soyu soylamak gerek
Bir sz sylemek gerek
Melekler de bilmez ola
-5-
Bir olup umak gerek
Bir kenara gemek gerek
Bir imek gerek
ola
evik olmak gerek
Bir denize dalmak gerek
Bir gevher gerek
Hi sarraflar bilmez ola
Bir baheye girmek gerek
teferr gerek
Bir gl yaylamak gerek
Hergiz ol gl solmaz ola
YUNUS EMRE 95
olmak gerek
bulmakgerek
oduna yanmak gerek
Ayruk oda yanmaz ola
Yunus imdi var tek otur
Yzn hazrete gtr
zn gibi bir er getir
Hi cihana gelmez ola
Ma'zl: - Canan, sevgili -Teferr: - Ay-
ruk: zge. Bahri: Denizci. yzc - Hergiz: Asla - zm gibi: Benim gibi.
Ben dost ile dost
Kimseler dost olmaz bana
Mnkirler bakar
Selam dahi vermez bana
Ben dost ile dost
lmezden evvel leyim
kurban vereyim
Dnya bliki kalmaz bana
Ben biareyim
yareyim
Ben bir deli divaneyim
da yar olmaz bana
-6-
J,
Kimseler bilmez halimi
odu
Semezsem soldan
Namus ar olmaz bana
Sanurlar ki ben deliyem
Ben dost blblyem
kemter kuluyem
Kimse baha saymaz bana
Blbl oluben terim
Dost bahesinde biterim
Gl gl
olmaz bana
Yunus nice diyem
Ben bu terk idem
Yana yana dosta gidem
Perde hicap olmaz bana
- Baki: - Biare: - Kemter: Kt, - Bagu-
ban: - Hicap: Ar, utanma.
96 VE
Ey ey
mezhebi dindir bana
Grd gzm dost yzn
Kamu yas bana
Ey ey
ben beni verdim sana
Gene - hazinem kamusu
Sensin benim nden sona
Evvela dahi bu akl - can
Senin ile asi - kin
yine sensin mekan
s varurem senden yana
Senden sana yolum
Senden seni syler dilim
sana ermez elim
Ne hikmettir buna
Ayruk bana ben dimeyem
Kimesneye sen dimeyem
Bu kul o sultan dimeyem
tana
Dost
Dnya ahiret birdir bana
Ezel ebed sorar isen
Dn ile bu gndr bana
-7-
J. Ayruk bize yas olmaya
Gnlmze pas olmaya
Zira Hak'tan gelen avaz
Savulmaz bana
Ben

Benden dahi gider isem
Senin ile varam sana
Ol dost beni veribidi
Var bir gr dedi
Geldim grdm bot
Seni seven kalmaz ana
vad eyledi
gn grmem dedi
Ol
bugndr bana
Bu ah ile bu :zir ile
Bu hikmeti kim ne bile
Bilse dahi gelmez dile
Tuttum yzm senden yana
Sensin bana can - cihan
Sensin bana gene - i nihan
Senden drUr ziyan
Ne gele benden bana
Yunus sana tuttu yzn
Unuttu hep kendi zn
Cmle sana syler szn
Sz syleten sensin ana
Hey hazineyi: Hazine - kan: Gerek maden -Tan:
- Ahll': Son - Drr: Gelir Arama - Sahip -
Zarar - nihan: Gizli kaynak.
Ma'ni evine
Vcud seyrini
cihan seyrini
Cmle vcudda bulduk
Yedi yeri yedi
ile denizleri
ile
Cmle vcudda bulduk
Gece ile gndz
Gkte yedi
Levhte sz
Cmle vcudda bulduk
-8-
J,
YUNUS EMRE 97
Musa Tur'u
Yoksa Beytl Ma'mur'u
alan suru
Cmle vcudda bulduk
Tevrat ile
Furkan ile Zebur'u
Bunlardaki
Cmle vcudda bulduk
Yunus'un szleri hak
Cmlemiz dedik saddak
Nerd'.istersen orda Hak
Cmle vcudda bulduk
Levh: Dz, Levha. -- Saddak: -- Seyri: Gzlem -
dedikleri
ile ta
Gnln eyleyen
muhta
ne suu var
Sen yoluna varmazsan
yolunca yr
Er yolu kalma
-9-
J,
Vargd: var-git - Kalma: Geveze, engelleyici.
Hak'tan inen
elhamdlillah
kudret denizini
Getik elhamdlillah

ile
Getik elhamdlillah
Kuruyuduk olduk
Ayak idik olduk
olduk
Utuk elhamdlillah
-10-

Dirsin
ayak
Er var dirlik
ayak a
marifet syler
Erene Yunus Emre'm
Yol eriyle
Yolsuza
illere
safa gnllere
Baba Taptuk Ma'nisin
elhamdlillah
Beri gel
Yad isen

elhamdlillah
Rum'u
ok hayr
bahar geldi geri
Gtk elhamdlillah
Dirildik olduk
olduk
denize
elhamdlillah
Taptuk'un tapusuna
Kul olduk
Yunus miskin idik
elhamdlilah
Elhamdulillah: Tanri izni ile. - Esenlik - Ol -
Yad: el - Mani: - Hayr ktlk -Taptuk: Yunus'un
piri
Biz kimseye kin
dahi dosttur bize
Kanda var ise
Mahalle - v bize
miskindir bizim
kindir bizim
Biz kimseye kin
Kamu alem birdir bize
-11-
Vatan bize cennetdrr
Hak'drr
Haktan yana ynilecek
yollar bize
Dnya bir
Yoldan ittir niceleri
Srn gitsin yleleri
Onu sevmek bize
Yunus aydur Allah deriz
Allah ile
yz tutuban
Hemen bir bize
- - -Ar: Utan
ile ile
Mevlam seni
Seherlerde ile
Mevlam seni
Su dibinde mahi ile
Sahralarda ahO ile
Abdal olup yahu ile
Mevlam seni
-12-
Mevlam seni
Gz Yakub ile
Ol Muhammed mahbub ile
Mevlam seni
dnya halini
Terk ettim il kalini
ayak
Mevlam seni
Gkyznde ile Yunus okur diller ile
Tur Musa ile Ol kumru blbller ile
Elimdeki asa ile seven kullar ile
Derdi eyyb ile Mevlam seni
ok, - Mahbub: Sevgili - kal: Dedikodu - Mahi: -
Ahu: Ceylan - Seher: Sabah - Sahra: l - Asa: Degnek.
Ey dost denizine
Girem garkolam yryem
cihan meydan ola
srem yryem
Girem denize gark
Ne elif ne mim dal olam
Dost blbl olam
Gllerin derem yryem
Blbl tem
Gnl olam ceset tutam
elime
Yoluna verem yr yem
-13-

YUNUS EMRE 99
Blbl gidem
Nice gnlleri gdem
Yzm ile dem bedem
srem yryem
grdm
visalin
Bu benlik senlik
Terkine vuram yryem
-
Yunu8'tur avaresi
Biareler biaresi
Sendedir derdim aresi
soram yryem
Dem be dem: An an - Visal: - Bidar: Yz - Kent, Gark olma:
Batma, dalma - Devrani: Egemenlik -
Kemdrr yoksulluktan
Nicelerin
Bunca var iken
Gitmez gnl
dnya
Bakmaz lm haline
karun
Zehl
-14-
Sleyman zembil rd
Kendi verdi
ile buldular
Anlar
Gel imdi miskin Yunus
Nen var Hak'ka harceyle
Grdn elinden gider
Bu
Zehi: Hey - Zembil: Sepet - Harceyle: Sarfet, harca - Kemdrr: Ktdr.
Bana namaz diyen
Ben

Ol Hak bilir
Hak'tan kimse bilmez
Kafir mselman kimdrr
Ben
Hak geirdiyse
-15-
Ol dergahtan geer
Ma'ni ier
can gzm aar
Kendisi siler gzm
Gizli sz
Trl nkteler syleyip
arif
Bu benim gizli
Szm ma'nisine erin
Bi - haber verin
Dertli sorun
Bu benim dertli szm
Dost isteyen gelsin bana
Gstereyim dostu ona
Budur szm nden sona
Ben bilirim kendzm
Yunus syle szn
Mnkir ister istemesin
kurtar kendi zn
Arifler tuzunu
- Raz: - Dua, Yalvarma, - Naz:
Yalvarma, Nazlanma - Nkte: Espiri - nemli, byk.
Sana ibret gerek ise
Gel gresin bu sinleri
Gel isen eriyesin
grnce
ki oktu
Gr nice oldu halleri
Sonucu bir gmlek
Onunda yoktur yenleri
Hani mlke benim diyen
saray
bir evde yatarlar
stleri
-16-
J,
Hani o szller
Hani o yzller
bunlar
Hi belirmez
Bunlar bir vakt bekler idi
korkar idi
Gel gr bilmeyesin
Bey hangidir ya
Ne giresi
Ne nimet yiyesi
Ne gresi
Dn gndzleri
Bir gn senin dahi Yunus
Benven dediklerin kala
Seni dahi byle ede
Nitekim etti
Sin: l, mezar - Yen: Kol - Benven: Bana - Mlk: Mal, tarla.
Erenler bir denizdir
gerek
Bahr gerek denizden
Girip cevher
Yine biz olduk
Denizden gevher
Sarraf gerek gevherin
bilesi
Yr var epsem
Ne
Ali gibi er gerek
bu eresi
-17-
.J..
YUNUS EMRE 101
Muhammed
kendinde buldu
Cmle Hak
Gz gerekir gresi
Alimler kitap dzer
aka yazar
Gnllerde
Bu sOresi
-
'deli
dnden gn

okunun
Gel miskin Yunus
Tut erenler
Cmlesi miskinlikte
Yokluk aresi
Bahr: Deniz, yzc - Gevher: z, inci - Epsem: Susma - Simsar: - Sarraf:
Kuyumcu - Cmle: Hep, tm.
Geldi geti mrm benim
yel esip gibi
Hele bana gelir
gz gibi
bu sze Hak
Bu can gvdeye konuktur
Bir gn ola gide
Kafesten gibi
Miskin adem
Ekinlere benzer gider
Kimi biter kimi yiter
Yere tohum gibi
-18-
.J.. Bu dnyada bir nesneye
Yanar iim gynr zm
iken lenlere
Gk ekini gibi
Bir hastaya ise
Bir iim su verdin ise
anda gele
Hak gibi
Bir miskini grdn ise
Bir eskice verdin ise
anda gele
Hulle donun gibi
Yunus Emre bu dnyada
derler
ola
Ab - hayat gibi
Hlle: Cennet giysisi - hayat: lmszlk suyu - O, ol,
102 ALEV/ VE ANTOWJISI
Ben yrrm yana yana
beni kane
Ne ne divane
Gel gr beni neyledi
Gah eserim yeller gibi
Gah yoJlar gibi
Gllh seller gibi
Gel gr beni neyledi
Akar
Dertli
anuban
Gel gr beni neyledi
-19-
J. Ya elim al beni
Ya erdir beni
ok gldr beni
Gel gr beni neyledi
Ben yrrm ilden ile
dilden dile
Gurbette halim kim bile
Gel gr beni neyledi
Mecnun oluban yrrm
O yari grrm
melOI olurum
Gel gr beni neyledi
Miskin Yunus biareyim
yareyim
Dost ilinden avareyim
Gel gr beni neyledi
Mell: zgn - Divane: Deli- Gih: Kimi, hazan - Vasi: -
Mecnun: Deli -Avare: - Suret:YZ.
Mansur idim ol zamanda
Onun iin geldim bunda
Klm savurup
Ben enel Hak oldum ahi
Ne ola
Ne dara
bitince yryem
Teferre geldim ahi
Mmin oldum yoksul iken
Benim oldu kevn meklln
v garba ser - teser
Yere doldum ahi
-20-
J. SOret diyeni
Gnlm kabul etmez
Bu cevherini
Hazrete irdrdm ahi
Nitekim ben beni buldum
Bu oldu kim grdm
Korkum onu
Korkudan kurtuldum ahi
Yunus kim ldrr seni
Veren gene
Bu canlara hkmedeni
Kim bildim ahi
Ahi: ahi - Kevn mekan: - Ser-teser: - Ol-
dugun - Teferr: - Suret: Yz - Enel-Hak: Ben
Uyan be hey gafil uyan
Kafirdir vaktin koyan
Mekke'ye evimdir diyen
Ol sbMnallah mi?
Yce yerlerde durucu
Elinde
Dertliye derman verici
Ol sbMnallah mi?
-21-

YUNUS EMRE 103
yce ederi
Gndzleri gece eden
eden
Ol sbhanallah mi?
eriten
Akar kurutan
Topraktan adem yaratan
Ol sbMnallah mi?
Yunus 'tur bunu syleyen
Taptuk'a kulluk eyleyen
Ben yoksulu bay eyleyen
Ol sbhanallah mi?
Sphanallah: alap - Gafil: Bilmez.
benden beni
Ben dn gn
Ne sevinirim
Ne yerinirim
ile avunurum
ldrr
denizine
Tecelli ile doldurur
-22-
iem
Mecnun olup
Sensin gn be gn
Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
beni ldreler
Klm savuralar
anda
Yunus'drr benim
Gn getike artar odum
cihanda maksudum
Maksut: Erek, ama - Sufi: Sofu - Tecelli: Grnme - Od: -
Yok yere geirdim gn
Ah nideyim mrm seni
Geldin getin bilemedim
Ah nideyim mrm seni
Seni bahaya
n kadrin bilmedim
Sana vefatlar
Ah nideyim mrm seni
mrm ipi zlser
Suret bozulusar

Ah nideyim mrm seni
-23-
Ayruk geri gelmeyesin
Gelip beni
Bu srmeyesin
Ah nideyim mrm seni
koyup gidisersin
Beni garip edisersin
Kara yere girisersin
Ah nideyim mrm seni
Hani seninle

Ya son ucu yad
Ah nideyim mrm seni
Miskin Yunus gidisersin
Acep sefer edisersin
Ettiklerin
Ah nideyim mrm seni
Baha: - Vefatlar: - Ktlk Hayr: - Ayruk: -
Sefer: Yolculuk- Edisersin: Eder misin.
Arayu arayu bulsam izini
tozuna srsem yzm
Hak nasip eylese grsem yzn
Bir mbarek sefer olsa da gitsem
Kabe kumlara batsam
Hup cemalin bir kez seyretsem
Zerrece gnlmde hile
ile girince ben bu hak yola
Ebubekir mer Osman'la bile

Ali ile Hasan Hseyin anda
Sevgisi gnlde muhabbet canda
gn ulu divanda
Arafat bizim
Anda kabul olur bizim
Medine'de yatar peygamberimiz
Yunus metheyledi seni dillerde
Sevilirsin btn bu gnllerde
gurbet ellerde
Ya Muhammed arzular sen
Hup: Gzel - Metheylemek: vmek - Zerrece: Asla - Cemal: Yz.
ikimiz
ikimiz
Gel gidelim can durmadan
Suret terkini urmadan
Araya girmeden
Gel gidelim kalma
Dost iin yarak
durak
sen bana
Ynelelim dosttan yana
nden sona
Bu dnya olmaz payidar
A gzn uyar
bana - u yar
-25-
J.
YUNUS EMRE 105
Terk edelim il
Dost iin zan
Ele getirelim. yan
Bu dnyaya
Fanidir
Bir iken
Biz bu:cihandan geelim
O dost iline
Arzu havadan geelim
lm haberi gelmeden
Ecel almadan
Azrail hamle
Gerek erene
haberin
Yunus Emre'yi
Yarak: yarar- Suret terkin: lm - Payidar: Yce - Zar: - Hal-
durumda. Kent- Olgd: Ol - Yar: Sevgili.
Ey benim ile yar olan
giden gelsin beri
elden koyup
Talan eden gelsin beri
Terk edelim - kaali
yolu
eli gevher dolu
Gevher alan gelsin beri
_Gevher maksududur
Can maksudun mansurudur
Maksud iin
Berdar olan gelsin beri
-26-
J. Ermek dilersen maksuda
ok hizmet eyle
Sen ayni da
Didar gelsin beri
Pinhan edenler kendzn
Onlar grrler Hak yzn
Grmek dilersen bil szn
eden gelsin beri
Yunus gel anlat halini
Bildir nedir ahvalini
Derde kendini
Derman bulan gelsin beri
Talan: - Dedikodu - Gevher: - Maksut: Ama - Berdar:
- Pinl)an: Gizli - ikrar: Sz veren.
106 Al..EV/Z VE ANTOLOJiSi
Severim ben seni candan ieri
Yolum bu erkandan ieri
tarikat yoldur varana
Hakikat andan ieri
Dinin terk edenin kfrdr
Ol ne kfrdr imandan ieri
Beni bende demen bende
Bir ben bende benden ieri
-27-
j.
Beni benden alana ermez elim
Kim kadem basa Sultandan ieri
Sleyman dilin bilir dediler
Sleyman var Sleyman'dan ieri
Tecelliden nasip erdi kimine
Kiminin maksudu bundan ieri
Senin beni benden
Ne dert bu dermandan ieri
Miskin Yunus gz oldu sana
bir kuldur Sultan ieri
Erkan: Yol, yntem - Kadem: Ayak - oldu: grd.
Dinin vansa
Hor grmegil
Cmle alem

Ay u
sohbetine
tesbih okur
Zikir eder
Tersalar tvbeye gelir
Taht zebUn olur
secde

oku atar
Hiy demeden cana utar
olmayan yeter tutar
Hor grmegil
-28-
j.
Ol Fahr - i Alem Mustafa
btn safa
isen ondan vefa

ah ideler
mrn gnn kurutalar
Gzsz yideler
Ta bilesin
Yer gk eder
Himmetlerin olsun baki
n oldu saki
Esrdiser
Gkten inen drt
Gnde bin kez okunsan
Yallah didar grmeyesin
Sevmez isen
Yunus bu geldi
diri
Sen ben demek benden

Tersa: Hac - Zebun: Hiy: Hay - - Alem: Evrenin
vnc Hz. Muhammed - Didar: Yz.
Bir sakiden itim
yce meyhanesi
Ol sakinin mestleriyiz
Canlar peymanesi
Bir meclistir meclisimiz
Anda kebap olur
Bir bunda yatar
pervanesi
-29-
J,
YUNUS EMRE 107
oduna
Klli vcudu nur olur
Ol od bu oda benzemez
Hi belirmez zebanisi
Andaki mest
Olur Enelhak szleri
Hallac - Mansur gibidir
En kemine divanesi
Yunus bu cezbe szlerin
Cahillere sylemegil
Bilmez misin cahillerin
Nice geer zemanesi
Saki: - Peymane: Kadeh - Mum - Zebani: Cehennem bekisi -
Divane: Deli - Cezbe: ekici - Zamanesi: :lamam, vakti - Klli: Tm.
Ey yarenler kim
tvbe
Ya kim denize
Od
senin odu
gnl
Aceplerden
Ma'rifetler
Yzgelik kul
Ko girmesin bu denize
dipsizdrr
Aceplemen
-30-
J,

Bu gevheri boncuk
verir yok nesneye
Bilmez neye
Hak kim onun
Bunda iyan grmez ise
Yann ol sergerden gezer
Hi bilmeye
Yunus aydur er kuluyam
Tapduk'umuz dost yzdr
sze inanmayan

lyan: - Sergerde: Asi - Pr: Tm - Od: - Acepleme: - Yz.
108 ALEVIZ VE ANTOLOJiSi
Bir kez gnl
Bu namaz
Y millet dahi
Elin yzn yumaz
Bir gnl ise
Er tuttun ise
Bir kez ettin ise
Binde bir ise az
-31-
Yol odur ki vara
Gz odur ki gre
Er odur alakta dura
Yceden bakan gz
Erden sana nazar ola
pr nur ola
Beli ola
kim gammaz
Yunus bu szleri atar
Sanki katar
Halka satar
Yk gevherdir tuz
Gammaz: - Matah: Mal - Nazar: - Gevher: - Ol.
Hak Hak
Sencileyin yok

Ey rahmeti ok
Ben ki ey gani
Nedir bu derdin
Zinhar esirgeme beni
oduna yak
Ne Sultan ne
Ne
Girdin miskinler gnlne
Edindin durak
-32-
Gel beni

Ol Muhammed'e

Kullar senin sen
ok
sal
Binsinler burak
Ne ilmim va ne
Ne gcm var ne kuvvetim
senin inayetin
yzm ak
sen
Bu

Key firak
Zinhar: - Tant: - Key: ok - Firak: - ok - alap: -
Burak: Binit-
Kii'be ve put iman benim
ark uruban dnen benim
Bulut olup
olup benim
Yaz yer donatan
Gnlmz evin yneten
atadan anadan
Kulluk kadrin bilen benim
olup
nefsin dokuyan
Yer brkyen
benim
Kaftan
Elin
tahttan
Hikmet sultan benim
-33-
J..
YUNUS EMRE 109
Bir niceye verdim emir
Devlet bile srd mr
Yanan demir
rse eki salan benim
Kar yer donduran
veren
bilin yol gsteren
Ql. rahim rahman benim
-
GerCk gelsin beri
Gstereyim yeri
gnller
duran benim
Yere bnyad uran
daim duran
Denizlere gl
Yunus umman benim
Sakip, malik - kalkma - Brkmek: Srnen - Irdmak: Yorul-
mak, usanmak - Bnyad: Kazma - ark: Dnme - Uruban: Vuran.
Bilmem nideyim
elinden
Kanda gideyim
elinden
-34-
J.. Dinle
Kodum
Verdim serimi
elinden
Meskenim vereyim
Kadre ereyim
Durmaz kan Uryan
elinden elinden
Kaddim yay oldu Yunus'un sz
nay oldu z
vay oldu Kan gz
elinden elinden
Kad: Boy - Kande: Nerde - Mesken: Ev - Nay: ney, Zar: inleme - Uryan:
110 Al.EViZ VE ANTOLOJiSi
ilahi bir ver bana
bilmeyeyim
Yavu ben beni

Al gider benden
Doldur iime
Bu dnyada ldr beni
V anp anda lmeyeyim
hayran eyle beni
Bilmeyeyim dnden gnU.
Daim isteyeyim seni
Ayruk
Senin kokun duydu
Terkini urdu
Hergiz belirmez
Seni kanda isteyeyim
bir od urdu cana
-35-
J.
Ko ben tteyim
Blbl teyim
Dost bahesinde biteyim

nazik teni
Terkedeyim derdim onu
Kara ben onu
andan
Ben bu mr
Derdim yine
Yunus bu
Dereyim andan
Halimi getirsem dile
Kim bana kim gle
Bari derd ile
Ben dillere gelmeyeyim
Mansurum ek dara beni
yrrem yana yana Ayan gster anda seni
gark oldu kana Kurban bu
Nice zfui mnkir
bu derdin
yolunda verem
Yunus Emre eydr bunu
Bir dem
Kandabk: Nerde o/dutunu - Ressam, - Bak - Dar: Asma -Ayan:
- Mnkir: inkar eden - Gark: Batma - Zari: Atlama, zar etme.
Ey yarenler, ey
Sorun bana kanda idim
denizine
ummanda idim
Bu yerler buna gelmeden
Gkler melaik dolmadan
Mlke bnyad urulmadan
Mlk yaradanda idim
-36-
J. eli ermezidi
Gussa gz grmezidi

Bir ulu mekanda idim
Bu olan
Terketsin cmle
ieri bir
Key latif nihanda idim
destur oldu
Bizi bundan mlke
cihan oldu
Umakta idim
Ol kim beni bekleridi
Her kandasam
ucundaki
Kandildeki canda idim
nice zaman
Gkte melaik arzuman
alem hkmeder
YUNUS EMRE 111
Yz bin
Saf
Cebrail'i anda grdm
Ol ulu divanla idim
Doksan bin kelimeyi Hak
Syliyecek Habib ile
Otuz bini olucak
Ben ol idim
Ben bq suretten ileri
Yunus
Ben ol idim ol ben idi
Ben ol zaman onda idim Bu sunanda idim
Bozma - Key: etin - Latif: - Nihan: Gizli - Destur: izin - Umak:
Cennet - Zht: - Melak: Melekler - Gussa: Gam, keder - Urgan: - Fe-
Melek - Habib: Hz. Muhammet, sevgili.
Nideriz hayat suyun
Biz can verdik
Gevherleri sarrafa
Ma'den verdik
Bizim il kafilesi
Geirmez her
Biz bunda uryan geldik
Dkkan verdik
Kfr ile iman dahi
bu yolda
kfr ile
verdik
Sen ben
ikilikte
ik'aradan
Sen ben verdik
-37-
!
Benim ol bezergan ki
Hi gzetmedim
n bizim
Ziyan verdik
Zhdile ok istedik
Hi myesser
Terkedben kllisin
Gman verdik
Yz bin mrile
Henz
Getik bitmez
Yeksan verdik
devr zaman
ok Yunus
devre erdik
Devran verdik
Yeksan: Yerle bir- Payan: Dayanak - Klli: Tm - Zhdi: ibadet.
112 ALEVIZ VE
Benim bunda yok
Ben bundan gitmeye geldim
ok
Alana satmaya geldim
Ben gelmedim da'vi iin
Benim sevi iin
Gnller dost evi iin
Gnller yapmaya geldim
-38-
J,
Dost bir deliyim
bilir ben neyim

yetmeye geldim
01 ben kuluyum
Dost bahesi blblym
Ol bahesine
olup tmeye geldim
Siz Yunus 'tan sorun haber
Dost kanda ise anda var
Haberi gel sen benden al
Ben onu grmeye geldim
Bezirgan: Tccar - Dav'i: Dava - Sevi: - Esrik: -
rek.
Bir korku
Acep nola benim halim
Derman olmaz ise bana
tenimden zle
Gitmek dzle
Bu suret bozula
Acep nota benim halim
Dnya soyucak
Yuyucu tenin yuyucak
kabre koyucak
-39-
J,
Eller gidip ben kahcak
Sinde olucak
Mnkirle Nekir gelicek
Acep nota benim halim
Ne ayak tuta ne elim
Ne kala ne bilim
Cevap vermez ise dilim
Mezarda duru gelicek
Hak terazi kurulacak
Amelimiz grlecek
Miskin Yunus eydr sz
Kan ile dolu gz
tutar yz
Evvel benim benim
Canlara can olan benim
yolda
meded eren benim
Bir karara tuttum karar
Benim kim erer
Gzsz beni nerde grer
Gnllere giren benim
Kn deminde nazar eden
Bir nazarda dnya dzen
Kudretinden han
bnyad uran benim
Dz bu yerleri
kodum bu
Sayvan gerdim bu gkleri
Yeri sonra dren benim
-40-
J,
YUNUS EMRE 113
Halk iinde dirlik dzen
Drt yazan
Ak stne kara dizen
Ol Kur'an benim
Dost ile yeten
ne ise tutan
Mlk bezeyip dnya dzen
O hemen benim
Ben bu yere buyurunca
Yeryzne gn urucak
Ulu deniz mevc urucak
Gemiye yol bulan benim
Diller damaklar

Kaftan
O benim
Yunus bunu diyen
syleyen
Mutlak Ufir inanmayan
Evvel filur zaman benim
Evvel: nce - Son - Giz - Kn: Ol - Bnyad: - Sayvan: rt, otu-
rulacak sergi - Dzen: Yuvarlak toplayan - Bezemek: Sslemek - Agulu: Zehirli.
Dolap niin inilersin
Derdim inilerim
Ben Mevlaya oldum
iin inilerim
Benim dertli dolap
Suyum akar yalap yalap
Byle alap
Derdim inilerim
Beni bir buldular
Kolum yoldular
Dolaba grdler
Derdim var inilerim
-41-
J,
Ben bir
Ne ne
Ben mevlaya
Derdim inilerim
kestiler hezenim
Bozuldu trl dzenim
Ben bir usanmaz
Derdim var inilerim
Dlgerler her yondu
Her azam yerine kondu
Bu iniltim Haktan geldi
Derdim inilerim
Suyum alaktan ekerim
Dnp dkerim
Grn ben neler ekerim
Derdim inilerim
Yunus bunda gelen glmez
ermez
Bu fanide kimse kalmaz
Derdim var inilerim
Yalap yalap: - Ha.en: Kalas - A:za: Organ, ye - Fani: Geici.
ilim bilmektir
kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsin
Ya nice
Okumaktan murat ne
bilmektir
n okudun bilmezsin
Ha bir kuru emektir
Okudum bildim deme
ok tAat deme
Hak bilmezisen
Abes yere yetmektir
-42-
J. Drt ma'nisi
Bellidir bir elifte
Sen elifi bilmezsin
Bu nice
dokuz hece
Okursun utan uca
Sen elif dersin hoca
Ma'nisi ne demektir
Yunus Emre der hoca
Gerekse bin var hacca
Hepisinden iyice
Bir gnle girmektir
Taat: namaz - Abes: Sama - Mani: Anlam.
Bir gn senin defterini
Drerler bir eyyam gelir
Kamu
Dererler bir eyyam gelir
Tevhide uydur szn
Mevlaya dndr yzn
Eynine kefen bezini
Sararlar bir eyyam gelir
-43-
J. Azrail ala
Unuttura her
Kara tenini
Srerler bir eyyam gelir
Tenha kabrinde
Amellerin arz olucak
yerine
Srerler bir eyyam gelir
Yunus eydr evvel
seni
Ne ettin kurudan
Sorarlar bir eyyam gelir
Eyyam: :laman - Tevhid: birligi - Eyni: Boyun - top-
lanma yeri - Yalancak: Azrail: Can alan melek.
denizine
Gavvas bir zaman
isteyeyim seni her dem
Seyyah bir zaman
her bir mahfile
Tersa demeyim her kula
Senden haber verenlere
Mihman bir zaman
oduna
Derdin
seni
Hayran bir zaman
-44-
YUNUS EMRE 115
Bu
Senin duyunu
Bir nice zaman kul iken
Sultan bir zaman
gzm

Ta grnce
Giryan bir zaman
.
Oldur'bana benden
Hikmet bilen buldu
Okuyup hikmetin ilmin
Lokman bir zaman
Yunus perdesini
olma bi hicab
- i kamil yoluna
Kurban bir zaman
Gavvas: Yzc - Mahfil: Toplanma yeri - Mihman: Konuk - Tersa: -
Ressam - Giryan: - Kamil: Yetkin yol gsterici.
yine deli gnl
Sular gibi
yine

Nidem elim ermez yare
Bulunmaz derdime are
Oldum ilimden avare
Beni hurda misin
ben
Onulmaz
Gzlerimin
olup
-45-
Ben toprak oldum yolunda
Sen gzetirsin
geren

Harami gibi yoluma
inen
Ben yarimden
Sen yolumu

olan bulut
zp bizim iin

Esridi Yunus' un
illerim
Yunus grd seni

Harami: - Gizli gizli - Hasta - - Fsri."
mek: olmak - Hani.
-46-
Canlar buldum
Bu olsun
ziyandan getim
olsun

Ben getim
Gzm
Dost
olsun
Benden gitti
Hep mlkm dost tuttu
Alan veren dost oldu
olsun
Birlik
Derdin itim
olsun
n sefer
Dost andan bize geldi
Viran gnl nur doldu
olsun
Getim bitmez
yaz u
Bostanlar buldum
olsun
Taalluktan Yunus ne
Ol dosttan yana utum Bal u
Ballar buldum
olsun olsun
Taalluk: Aitlik - zlmek - Sagm: - Kar - Ziyan: ?.arar -
Gumani: - Hicap: Ar utanma - Lisani Dil: Syleme - Derman: Umar - Sa-
gm: istek.
der ki bana
Sen
Gel ne deyeyim sana
Sen
gerek
Gz dolu gerek
Koyundan gerek
Sen
elsiz gerek
dilsiz gerek
gnlsz gerek
Sen
-47-
J.. Dilin ile
ok maniler okursun
Vara
Sen
ger
Muhammed de
Bu sende var
Sen

yetmeyince
Hak nasip etmeyince
Sen
Yunus gel imdi
Ummanlara dal imdi
Ummana
Sen
fkelenmek - Umman: Okyanus - Trk Sylemek,
tmek - Sivilce, yara.
Yr yr yalan dnya
Yalan dnya misin
Yedi kez yine
Dolan dnya misin
Bir od zme
Ttn girdi gzme
Bu gzle bugn yzme
Glen dnya misin
-48-
J.
YUNUS EMRE 117
Bir od vay dile
dert ile
bir kurt ile
Kalan dnya misin
Nide idim
sular geip
nne
Yelen dnya misin
Yunus Emrem sr
Sr ek
Ol Muhammed
1
Alan dnya misin
Od: - Dil: Gnl - Yelen: Giden, can atan.
Bugn sohbet bizim oldu
Bize bizim diyen gelsin
Bu zehrin seve seve
yutan gelsin
Kanaat ire
Selamet ektim
Meliimet bitim
Arif olup giyen gelsin
Bu iinde
bir avaz ettim
Mezzinlik bizim oldu
oldum uyan gelsin
-49-
J. Bir ummanda trl trl
Gher elim ermez
Akar rahmet suyu
Gnl kirin yuyan gelsin
A dostlar szm
Dn bu gndzm
kendzm
Bu hak yola giren gelsin
Yunus miskin
Eline bir divan
Alimler
Bu manadan duyan gelsin
Melamet: Gher: -
1
Hasan.ile Hseyin'i
Acep yerde var mola
garip bencileyin
gz
garip bencileyin
Gezerim
illeri kamu
ok istedim
garip bencileyin
Kimseler garip
Hasret oduna
Hocam kimseler
garip bencileyin
-50-
J,
Syler dilim gzm
Gariplere gynr zm
ki gkte
garip bencileyin
Nice bu derd ile yanam
Ecel ere bir gn lem
ki sinimde bulam
garip bencileyin
Bir garip diyeler
gnden sonra duyalar
su ile yuyalar
garip bencileyin
Hey Emre'm Yunus biare
Bulunmaz derdime are
Var imdi gez
garip bencileyin
Bencileyin: Benim gibi - Kamu: Btn - Kent - Garip: Kimsesiz - Gynr:
Yanar-Ecel: lm - Biare:
Biz dnyadan gider olduk
Kalanlara selam olsun
Bizim iin dua
selam olsun
Ecel bke belimizi
Syletmiye diiimizi
Hasta iken halimizi
Soranlara selam olsun
Tenim ortaya
gmlek biile
Bizi bir asan vechile
Yuyanlara selam olsun
-51-
J,
Sela verin
Gider olduk dostumuza
Namaz iin stmze
Duranlara selam olsu
Eceli gelenler gider
Hepsi gelmez yola gider
Bizim halimizden haber
Soranlara selam olsun
Yunus syler szn
doludur iki gzn
Bilmiyen ne bilsin bizi
Bilenlere selam olsun
Asan: Kolay - Vechile: Yz ile - Sela: ller iin okunan ezan.
Yar yar
Gr ki neler var
Bu halk iinde
Bize gler var
Ko glen glsn
Hak bizim olsun
Gafil ne bilsin
sever var
Bu yol
Menzili oktur
Geidi yoktur
Derin sular var
-52-
J. Girdik bu yola
ile bile
Gurbetlik ile.
Bizi salar var
Her kim merdane
Gelsin Meydane
cane
Kimde hner var
-
Yunus sen bunda
Meydan isteme
Meydan iinde
Merdaneler var
YUNUS EMRE 119
Gafil: Bilmez habersiz - Menzil: Yer - Merdane: Mert - Hner: -
Ko:
ister idim
Buldumusa ne oldu
dn gn
Gldmse ne oldu
Erenler
top idim

ne oldu
-53-
Yunus'u
deli oldu yine
Erenler
ne oldu
Erenler sohbetinde
Deste gl idim
ele geldim
Soldumusa ne oldu
Alimler ulemalar
Medresede buldular
Ben harabat iinde
Buldumusa ne oldu
evgan: Ucu Sivri sopa - Bununla top evirilir, iki direk geirilmeye a-
- Tup-u evgan oyunu - Bak - Harabat: Meyhane.
-54-
Ali eline ..1.
ekilip giderler yerine
Hseyn'i
Ah mmetim deyu Muhammed
canlar
Kamil
Yzn yere Hak'ka
ryan yatar o tenler
benizler sylemez diller
yerine cem erenler
Yunus eder gelin kadrin bilelim
elde iken tevhid edelim
Ruhu iin salavat getirelim
Kuranda olup tm llerin dirilip hesap gn -
Uryan: - Tevhid: Birlik, iin dua - Cem: Toplanma - Salavat: Hz.
Peygambere ve soyuna dua - mmet: Bir dine mensup olanlar.
dnyaya konup genler
Ne syler ne bir haber verirler
zerinde trl otlar bitenler
Kiminin stnde imenler biter
Kiminin serviler
Kimi masum kimi gzel
-55-
nazik tenleri
Sylemeden dilleri
Gelin duadan unutman
Yunus der ki gr takdirin
kirpikleri
ucunda hece
Masum: Susuz, - Nazik: ince - Hece dikilen
isim, fatiha
Hak'tan mal seni
Nen var ise ver gider
Ne beslersin bu teni
Seni de kurt yer gider
Olana bak gzn a
Dklr sakal ve sa
gelir a
Yer ier gider
-56-
Zaman erer kurur
Tez tkenir uzun
Dp dz olur u
Gk drlr yer gider
Yunus bu ten licek
Can nur ile

olur gider
YUNUS EMRE 121
-57-
Yce
J,
Ali
Derde Tevhid nurunda
Bedende yerinde
Hfi demek ister Hfi demek ister
Alimsin Alim Su gibi
yolum Her yana baksam
dilim Hazrete varsam
Hfi demek ister Hfr demek ister
Gidersin burdan Blbl
Gelmezsin andan Dostlar
sinden
Murad'erince ile
Gl derince Kuruyla
Cemal grnce bir
Yunus postunda
Gnl dostunda
stnde
Hfi demek ister
H: Allah en byk - Cemal: Yz - Ali Hz. Ali'nin Tan -
bir gizlerini - Zor - ldkten sonra
her hayali ince keskin kpr.
Ben diyene
Bir n edesim gelir

Varup yetesim gelir
incedir
keskince
stne
Evler gelir
-58-
J,
gayya
ii nar ile prdr
ol glgelikte
Biraz gelir
Ta'n eylemen hocalar
olsun
Varuban ol Tamu'da
Biraz gelir
Ben yanam
Rahmet suyunda yunam
kanat takmam
Andan Cennet'e varam
Cennet'te grem
Huri ile
Biraz gelir Bir bir gelir
Yunus bu sz
syleme
Seni eker
Bir Molla gelir
n: Seslenme - Gayya: dolu kuyu, odlu korkun ukur.
kuyu. - Huri Gilman: Cennet hizmetileri -
Sorgulama.
benim
kim gelir
Zevk ile safalar
kim gelir
illeri
yollan
glleri
kim gelir
zn
Severim szn
Mbarek yzn
kim gelir
ilini
evini
Ol elini
kim gelir
ilinde
elinde
yolunda
kim gelir
-59-
Aht ile vefalar
Zevk ile safalar
Bu yolda cefalar
kim gelir

Bu pervane
sevene
kim gelir
Hak iin
Hep vere
iin dom
kim gelir
donunu
Yumazlar
Dost iin
kim gelir
Ah ile
Yunus'un
Zehr'le
kim gelir
Sem: Mum, Cerag - Penane: dnen ve yanan bir tr ke-
lebek
erik
Anda yedim zm
Bostan
Der ne yersin kozumu
bana
Bhtan eyledim ona
eri de geldi aydur
Hani gzm
Kerpi koydum kazana
Poyraz ile
Nedir diye sorana
verdim zn
verdim cullahaya
yumak
Becid becid ismarlar
Gelsin bezini
Bir serenin
yklettim
ift dahi ekemedi

Bir sinek
vurdu yere
Yalan gerektir
Ben de grdm tozunu
Bir kt ile
Elsiz
basamadan
Gvndrd zm
-60-

YUNUS EMRE 123
bir
bana
ylelik yola

Zift
Leylek koduk
Balca szne
Gzsze
szm
Dilsiz syler
Dilimdeki szm
Bir kz
sere kodum
kz geldi der

Bundan da
Nideyim bilemedim
Bir eri de geldi der
Kani oldum gzgm

Gzsz sepek
Sordum sefer nereye
Kayseri'ye azimi
Yunus bir sz
Hi bir sze benzemez
elinden
rter ma'na yzn
Sahibi - - Ugraluk: Ugursuzluk, - Bhtan: iftira -
Cerci: Seyyar - Banmak: - Koduk: yavrusu - Becid Becid:
Gerekli, ivedi, acele - Zift: Katran - Sebek: Ksl, kstebek - Kaklamak: Yzmek,
Sahib - Azim: - Tosbaga: - Gvndrd:
124 ALEV/ VE
Cennetin
Akar Allah deyu deyu
blblleri
ter Allah deyu deyu
Tuba
Kur'an okur hem dilleri
Cennet glleri
Kokar Allah deyu deyu
Kimi yiyip kimi
Hep melekler rahmet saar
nebi hulle bier
Diker Allah deyu deyu
direkleri

Biter Allah deyu deyu
Aydan yzleri
Misk - il amberdir szleri
Cennet'te huri
Gezer Allah deyu deyu
-61-
.J,
Hakka olan
Akar gzlerinin
Pr nur olur ii
Syler Allah deyu deyu
Ne dilersen Hak'tan dile
gir bu yola
Blbl gle
ter Allah deyu deyu
gkler
Rahmetle dolu hepisi
Sekiz Cennet'in
Aar Allah deyu deyu
- drr aan
- drr hulle bien
Kevser ien
Kanar Allah deyu deyu
Miskin Yunus var dostuna
Koma bu gn

Yaram Allah deyu deyu
Tuba: Kk gkte yerde cennet bitkisi - Holle: Giysi -
Misk amber: Gzel koku - Huri: Cennetteki hizmeti - Cennet bek-
isi olan melek.
BLM
-62-
y ort ey gnl sen bir zaman asude yr
Korkma kimseden gussa vu gamdan yr
bakar isen nefsin sana yeter
Var imdi nefsin ile yr
Nefstir eri yolda koyan yolda nefse uyan
Ne var kimse ile nefsine yr
Diler isen bU emin
Terkeyle bu kibr u kini gir yr
isen bU dnyede ebedi
kadehin dolu getir oniki ay yr
Kimse girmegil kimse gln dermegil
Var kendi ile bahede ol yr
Gnllerde mahfillerde
nesnenin ne var gel oduna yr
Yunus imdi sylersin dinleyene
Halka nasihat er ol yoluna yr
YUNUS EMRE 125
Yortmak: - Asude: Sakin - etme - ekinme -
Gussa: Tasa, znt, - Gam: Tasa - fkelen - Ktlk, bula -
- Kibr: Gururun - saran ara - Mahfil: Toplanma yeri -
Nesne: -
Mslmanlar zemane oldu
Helal yenmez haram oldu
Okuyan Kur'an'a kulak tutulmaz
semirdi kuvvetli oldu
Haram ile hamir tuttu
Fesad eden hrmetli oldu
-63-
Kime kim haber verirsen
salar huccetli oldu
stad ile arbede
ata ile izzetli oldu
Fakirler miskinlikten ekti elin
Gnller heybetli oldu
Peygamber yerine geen hocalar
Bu zahmetli oldu
Tutulmaz oldu Peygamber hadisi
cmle Hak'tan utlu oldu
Yunus gel isen tvbe eyle
Nasuh'a tvbe ucu kutlu oldu
Semir: - - Haram: Yasak olan - Hamir: Hamur - Fesad:
- Huccedi: Senetli, - -(sakirt): yamak - Arbede: kovga
- Hizmeti- Utcu: Utanga Nasuh tvbesi: Nasuh
ihbar zerine kanal (hendek) zerinde donsuz er-
kek olup muayene edilirken Nasuh Tvbe etti. Erkeklik
muayene grlmedi. Nasuhta tvbesini lnceye kadar
-64-
Evliyaya mnkirler Hak yoluna
Ol yola olan gnllerin
bu ta erince
Zira ki ol dost benim derdimin
Henz bu yer olmadan gkler
Evliyalar
Mevlana Hudavendgar bize nazar
Onun gkl gnlmz
Geyikli'nin ol Hasan sz kendiden
Kudret dilidir syler kendinin sz nesidir
Miskin ol bre miskin gide senden kibr kin
Rzgar gelip geer pes kime ne
Okuyuban yazmadan azmadan
Yunus bu szn kim bildi bitesidir
Sevgili - Asi: - Pas: Kir, leke - Cefa: Eziyet - Canan - Mevlana
Hdevendigar: Hz. Mevlana Celalettini Rumi - Geyikli: Bursa'daki geyikli baba,
erenlerinden Horasan Ereni.
-65-
Ey kopuz ile nedir ne
Sana sual bana
ki koyun birka
Gel dinle ge koma
bana haram ben
nk ne var
Bana dediler dediler
Benim verdi ben durnazam
ile geldim aleme doldum
Mrvetlere dzldm kodular
deri derildi ile bir oldu
denizine behane yok bu
Mevlana sohbetinde saz ile oldu
Arif ma'niye n biledir
anmaktan bilesin murat nedir
Gece gndz hiledir senin ile her
Ol Kiramen Klitibin'dir
Yazmaktan usanmazlar yaz u
Birisi omuzunda birisi sol omuzunda
Birisi yazar birisi
tkenmez ne hod mrekkepleri
kalemleri kaaimlerdir ol
Hem meyhlineye hem bthaneye girer
Bunlar saklarlar seni sen gaafilsin bu
Yunus imdi vesfeylegil gnlde
ariften bu kopuz ile
YUNUS EMRE 127
Kapuz: Trklerde bir - Tel - alemi, alemi -
Bedava - Mutluluk, - Kiramen katibi: gnah ve
iyiliklerini ve her iki omuzunda iki veri-
len - Kaaim: Ayakta duran, bir srekli yapan - Bthane: -
telli saz - Melek.
-66-
Hak nuru her dem nzul mi
Kime kim nzUI Hak'tan ma'zut mi
El - kalbu mine') kalbi revzenin sorun nedir
Her gnlden gnle rast yol mi
Karga ile blbl bir kafese koysalar J
Bir biri sohbetinden daim melut mi
yle kim karga diler blblden
Blbln maksudu billahi mi
Cahil ile arifin meseli benzer
Cahil iman ma'lum mechul mi
iki milletin szn arif bilir
Miskin Yunus szleri cmleusut mi
Nuzul: Yiyecek iecek- Mazul: Revzen: Pencere - El kalbu mi-
nel kalb: kalp kalbe Rast: - Mell: zgn - Maksud: Ama - Ma-
lum: Bilinen - Mechul: Bilinmez.
128 ALEVi VE
-67-
Kimin ne zehresi sana
Cmle alem elindedir kim ne bilir el
Veren alan sen kim eyleyibile
Her kandaysa kudret senin pir
Cmle hazneler senindir kime dilersen veresin
Kimin zehresi vardurur destursuz el
kudret eli tutupdurur
Yol yokdurur hi kimseye sendiz bir
Cmle alemin stne hayr u saan sensin
u rahmet havaledir kendi
inayet olmasa kim sebeb eyleyibile
Her kandasa kudret senin her el
Adem kim olur bunda fuzulluk eyleye
Yerli yerine sen kodun kul geldi kulluk
Ey yarenler siz bu sz dinlen gnl
Can halis gerek
Bu duyan hi fikri bunda
Yunus dilin bu tevhidi
Zehre: Yigitlik cesaret - Destur: - Sendiz: Sensiz - ve rahmet: Dolu
(felaket) ve iyilik, bolluk - Tevfik: Uygun, uygunlar - - Fuzulluk: Fo-
dul, fodulluk - Mnasebetsizlik: treden yapan - Halis: Temiz.
-68-
Dilsizler haberini dinleyesi
Dilsiz szn can gerek
Dinlemeden anlamadan eyledik
Gerek erin bu yolda yokluktur sermayesi
Biz sevdik olduk sevildik olduk
Her dem yeni dirlikle bizden kim
iki dilcedi araya
Ol biz yerrnedik am u
Miskin Yunus ol veli yerde gkte dopdolu
Her gizli bin imran Musi
Am u has: Genel, zel - Msi: Hz. Musa peygamber.
-69-
Ben diyen yola ar gerekmez
olan gnl dar gerekmez
gnlsz gerektir svene dilsiz gerektir
Dvene elsiz gerektir arada agyar gerekmez
isen cmle alem sana
hukka arada agyar gerekmez
olan miskinliktir sermayesi
Miskinlikten zge bize mal mlk
Er elini ise ere gnl verdin ise
ile geldin ise pes ere inkar gerekmez
Yunus sen grdn bir eri biri
budur deyibeni tar mar gerekmez
YUNUS EMRE 129
Geng: - Agyar: - Hokka: Hakka - Pes: yle be, sonu olarak -
- Tar mar:
-70-
Dost yzne key safa - nazar gerek
Dost ile can gz bidar gerek
nazdan geiben tertipler terkediben
tkediben yzbin ol kadar gerek
hicap kim bu
Dost yznden gtrmeye er gerek
Hicab oldun sen sana ne drt yana
ne sona kim didar gerek
Gel imdi evinden
Hak kasd ile hner gerek
izzet ar vallahi bedi' haber
isen gel ne ser destar gerek
Sen seni elden dost yzne sensiz bak
Ene'! - Hak sebk - bar gerek
Kim dost ile can oldur kendine
apk er gerek
Terkeyle kaali dosta vergil mecali
Y visali kamudan gzer gerek
bu gz
Dil sz bi lisan bi ser gerek
key dost sensiz git
Dosta gidene nden kendisiz sefer gerek
Boncuk sz gel gidelim ko sz
Dostu grmez gz basar gerek
Yunus imdi il
Kim Hak desin kim brd bar gerek
Key: Nezaman - Bidar: Uymak - Izz: ululuk - Bildik olma - Nikap:
rt - Kakmak - itme, yneltme - Bedi: Gzel - Destar:
Elle ilgili - Sebk-bar: Yk hafif- abuk: atik - Gmer: - Burd: Aba
- Ban: Mal-mlk- Sefer: Yolculuk- Ser: Asker.
-71-
Bi bu cihanda menzilim anda
ki taht u hulle vu anda
EyyOb'um bu buldum Cercis'im ki bin kez ld
Ben bu mlke tenha geldim bi - klli anda
Blblm tegeldim dilde tutageldim
Bunda satageldim anda
Kim ne bile ne ben Ay yze ben
Ezeliden ben anda
Deliyim pendi tutmazam ( bir ) yere gitmezem
sz ve liykin anda
sz denmez anda oda gynmez
Dn gn yanar synmez bu benim anda
Ben bu mlke cevlan yedi kere urdum seyran
Muhammed nurunu grdm benimdir anda
Yunus bu fikrete hep arda
Vallahi lezzet anda
- Hlle: Cennet giysisi - Burak: Cennet simgesel bir -
Ferman, Berat - Us: - Misk kokusu - Pend: Sz
-Liykin: Ama - - Tamkat mumu - Cevlan: Gezinmek - Fikret:
- Cercis: biilip ldrlen peygamber - Ol,
o - Alet, ara.
-72-
Menzil bu yolun bu yola kim
ok bu yolun bunu kim
Bu yola gerek ok eksik kezek gerek
Koy demir yrek gerek bu sarp yola
kprs bu yolda
Dosta giden aresi
Kimde kim var Hak alap onu sever
cihana yarar ol erin sermayesi
ise
nefs
bilin oktur bu yolda
Nefsine gitmez yz
Yzbin riya erisi bilin bu yolda
Nefs er gerek ol eriyi
Yunus imdi gel gidelim
Gzlerin ise dost gresi
YUNUS EMRE 131
Yarag: Yarayan, gerekli, - Kezek: Nbet, sina -Manamk: bir ilkel silah -
rtmesini dilemek - Aldangu: Aldatma - Riya: ikiyzl -
lk - eri: Asker - Sali: - Didar: Yz - 'Zor.
-73-
Nice bir besleyesin bu kadd ile kaameti
dnya unuttun
kazan ye yedir bir gnl ele getir
Yz Ka'be'den bir gnl ziyareti
Uslu delidir halka salusluk satan
Nefsin Mslman etsin var ise kerameti
Yzbin peygamber gele hi olmaya
Vay olmaz ise inayeti
Nefsin Mslman eden Hak yolun
ona Muhammed
Yunus imdi sen gereklerden olagr
Gerek erenler cmlenin ziyareti
Kadd: Boy - Kamet: Boybos - iyi, daha iyi - Salusluk: Riya-
- Birinin suundan geilmesi yada yerine getirilmesi iin ya-
- iyilik - Keramet: mucize.
-74-
Bu yoluna ile gelen gelsin
Ya bir zerre duyan gelsin
Hele biz yola gelmedik riyft ile
Bu melftmetlik donun bizimle giyen gelsin
Gznle rte ile
Bu yol key ince yoldur duyan gelsin
Ulu kii erenler bizi sevenler
geriye ol gelen gelsin
Her kim sever rahmet vallahi
Dil sevgisiyle olmaz ile gyen gelsin
sz aydandan bize gerektir
Sz budur gelsin
Yunus sz ile kimse kablyete gemedi
Budu vcud dermiyan ortaya koyan gelsin
Bd vcud dermiyan: Var yok vazgemek - Zerre: Tike - Riya:
iki yzl - Melamet: Bir tarikat - Key: ok - Kii: - ekilme, geri
kama - Muhtasar: - Gyen: Yanan, seven.
-75-:-
Suretten gel andan ma'ni
Hayallerde erden mahrum
Bu yolda acayip ok sen' acebe aldanma
Acayip anda ola dost yzn gresin
dostun yoluna
Mcfthede ekersen gresin
Bundan ehrine yz deniz geerler
yz deniz geiben yedi tamu
Yedi tamuda her birinde kl
Vcudun onda vcud
Hak yedidir
girip kudret gresin
Evvel ki bir olur onda
Sana teslim ol sen miskinlik
ik'arslan onda
Niceler kim
nc evren onda
Sana hamle ederler kim dnesin
Drdnc drt pirler onda
Bu sz sana rumuzdur gr kim delil
rhban onda
Trl mata'lar satar kim
bir hur'oturur onda
Sana gel beri kim
n sen onda ol huriyi
Bir vayadan tr yolda mahrum
Yedinci yediler oturur onda
Sana derler kurtuldun gir dost yzn gresin
szlerin vcuddan
Tefekkr isen cmle sende
Yunus szleri Hak syler
isen miskinlerde
YUNUS EMRE 133
Mcahade: - Allah alemini grme - Mahrum: Yoksun - Ay-
dur: Eyder - Rumuz: Simge - Ruhban: Rahipler - Mata: Mal - Huri: Cennet hiz-
metlisi - - Tefekkr: - Kini:
-76-
Miskinlikte buldular kimde erlik var ise
Merdivenden ittiler yksekten bakar ise
Gnl yksekte gezer dem be - dem yoldan azar
yzne o iinde ne var ise
Ak bir koca bilemez Mli nice
Emek yemesin hacca bir gnl ise
sz gece gndz
Krdr mnkirin gz alem mnevver ise
Gnl gnlde alap
cihan bed - kim gnl ise
Sen sana ne da onu san
Drt ma'nisi budur var ise
Bildik gelenler konanlar geri
kim ma'ni duyar ise
Yunus yoldan yksek yerde
Sinle grmeye didar ise
Mnevver: - Bedbaht: kt, talihsiz -Ayruk: - Az.a-
rak - Sin: Mezar - Cehennem stndeki kpr.
-77-
On sekiz bin alem cmlesi bir iinde
Kimse yok birden sylenir bir iinde
Cmle bir onu birler cmle ona giderler
Cmle dil onu syler her bir tedbil iinde
Cmle gz onu gzler kimse yok verir
Gren kim gsteren kim iinde
Kim grd onu ayan ne hod ne
Sz Lenterani'dir MOsiye Tur iinde
Doksan bin Hak bin has a
Otuz bini hass'l - has oldurur iinde
Oldurur ol gizli sz arif syler dn gndz
Hi denmedi hOr u kusur iinde
Yunus sen diler isen dostu grem der isen
grenlere ol gnller iinde
Tebdil: - Cmle: Herkes, kamu - 'Zor - Hod: Kendi - Ss,
beze- Lenterani: Hz. Musa Tur A/lahla Musa grmek is-
tedi ve bunda edince Musa'ya beni gremeyeceksin bak dedi
tecelli sonucu gibi Musa ile Tur'da 90 bin
kelam - Hur u kusur: ve eksiklik - Hass'ul has: ok
zel, gizin gizi, ok gizli - Has a am: zel, genel.
-78-
Yine bu bad - (nev-) behar nev' ile esti yine
Yine kesti yine
Yine rahmettir bi yine dolu dem - saz
Yine geldi bu yeniyaz kutlu kadem yine
Yine yeni hazineden yeni giydi cihan
Yine verildi yeni can ot u sst yine
idi ot u dirildiler bittiler
nkte yeter var eyledi nesli yine
Yine seher akar esrik
Cihanlara nisiir cmle alem dostu yine
Yine grn gk donu kat kat renge
Blbl gle durup can yine
Szm yaz u vallah bu iin
Yunus kadeh sst yine
YUNUS EMRE 135
Bad: Yel - - Dem: Saz, Dost: - Kadem: Ayak - Hdat:
- Secer: - Ssmek: - Ortaklar - Is-
- Cur'a: Bir yudum - Seher: Sabah - Rya.
-79-
yola gelesin
Kibr kini erden nasib
Ne versen elin ile senin ile
Ben desem gresin
Gnlde pas oturur onda seni yitirir
oturur giremezsin gresin
Onikidir hcresi yedi dervazesi var
Anda iki dilber var bilmezsin ki
Var ldr avretin
Anana kabin ayan gresin
Biare miskin Yunus da'vi
Dosttan haber gelicek yz sry
Dervaze: - Kabin: - Kibr u kin: Kin-kibir - Davi: Dava.
-80-
olan acep nite dirile
Yol budur bir ola her bir ile
eylemeye hi yalan sylemeye
Alem ise bulanmadan durula
Aceb yle kim ola bulanmadan durula
ylelik ister isen er ile
Er ile olan key gnlden
Alem olurdu dil ile
Dilden nesne ne gelmez su ile gnl yunmaz
gelenleri yederler bir ile
Dn' gnn ekerler ol zlsn diye
mrn anda ekerler ol zlsn diye
sanman ol gzaf sanman bu yolu
Erenler geti geldi her biri bir hal ile
Her kim hali hallendi ol bey oldu
Yunus sen kul olagr bey kul ile
Nite: Nice, - Takaza: ihtiya - Key: etin, pey - Gzaf:
laf - Dn gn: Gece - gndz.
-81-
ey yarenler eve geldi
Can verelim eve geldi
Her kim grr yzn unutur kendzn
- i ter eve geldi
uar deniz
Zihi devleti eve geldi
Seydi ilinden tamar dilinden
Dost bahesi yolundan eve geldi
Yunus kulun kimsesi yok
Fidi eve geldi
- Zihi: Nede ne gzel - Tamar: Damlar - Fidi: Feda -
Batm: bilim, gizli bilim -
-82-
Her kime kim
gide pak ola
Nefesinden misk ile amber tte
il
dertli iin derman ola
Glgesinde ok
gz hem gl ola
saz bitip
stad ile arbede
ata ile izzetli oldu
Cmle dost bahesi blbl
Yunus Emre orada durralana
YUNUS EMRE 137
Durra: Tura - Kalb: Sahte - - Arbede:
-83-
Ma'ni yine elimize
szn veribidi dilimize
szlerin syler can hayran eyler
Cahiller giremezler bu bizim
eremezler olmazlar
olmaz bu bizim halimize
Halimize ol ol
ayan olsun indir ulumuza
Bu bir gene - i n'ister bunda
Nice rdek nice kaz iner gnlmze
biz dnya elden
Ahreti kabul ettik ulumuza
Yunus sen bahn gnllerine
Bu hak szleri eresin
lgen: Hi, asla - Dost, - Genc-i Nihan: Gizli maden -
reden - Kin: Maden - bak - Ham,
-84-
Grenin hali dner bi
Esrittin cmle iildi peymane
Sen bi bi nihayet
devletsin oldun cihana
Szn kulak kendinden gitti andak
Cmle gnller mutlak saddak bedi burhana
Seninle bir dem birlik oldur cihanda erlik
Senden dirlik oldu kamu efsane
Senin hikmetin sensin canlara durak
Sen ebedi mr yana
Hliss'lu - havlis
Mutlak didar grcek mahluk sana
Yer gk kaaim denizler mevc
Cennet bur cmle sana bahane
yer gk cmle sz mensfih idi
ol bi SbMn'a
Bu sz kendzn grmez vermez
Yunus 'un ermez oldu divine
Esritmek: etmek - Peymane: Kadeh, - Andak: Hemen - Bedi burhan:
Gzel - Saddak: - Mevc: Dalga - Asla - Mensuh:
geersiz.
-85-
Dinin var ise hor grmegil
Cmle alem
Ay u sohbetine
tesbihinde zikrederler
Tersalar gelir hkm zebfin olur
secde
ah ederler mrn kkn kuruturlar
Gzsz yedeler ta bilesin
Yer gk himmetleri olsun
01 oldu esridirler
Gkten inen drt gnde bir kez okur isen
Yallah didar grmeyesin sevmez isen
Yunus bu geldi diri
Sen ben demek benden
Tutkun - Tersa: - Melek - Zebun: GsZ.
-86-
Ne bilsin bu usanlar uyalar
Ne bu yola yayalar
Gelin biz Yunus'u grelim
Ki yz nurundan bin alar doyalar
Harabatilerden grnd n ( kim )
Nideler bu bu rengi yuyalar
Melekler
Ecelsiz ne gn var mrler sayalar
Biz bizi onlar biz
duyanlar ikilik koyalar
Yunus sen bir gnlde
Ki olanlar bu duyalar
Harabati: Meyhane sakinleri - Yiyecek- Is: Sahip.
-87-
hal iinde hal
olana muhal
evvelki demden
Hi firkat nasibdir visal
fitne bunda
Hareket etti bunda battal
zredir
ettiler zerre - i miskal
Enel - Hak derse nola aceb mi
Hep ala klli bili
gzn evvelki demden
Yunus giripdr hem hem evvel
YUNUS EMRE 139
Firkat: - Muhal: uygun, olmayacak - Visal: - Battal:
Hantal, tenbel - zerri miskal: Bir bucuk dirhemlik - Fitne:
- Hisab: Hesap - Irma: kapama - Dem: Zaman - Evvel: nce -
Ahm Sonra.
-88-
ilinin haberin desem misin
olup ol yola sen bile gide misin
Ol ilin olur olur
Kadeh tutmaz ol edip yuta
Ol ilin cefa tutagidesi
sunup sen tada
Ol ilde ay gn olmaz ay gn gedilip dolmaz
Tertipler terkediben unuda
tenin tertibi od u yel toprak sudur
Yunus sen cevap eyle suda toprakta
Zehir, - Nuiine - Zavya: Kk tekke - Cefa: &ft - Tertib:
- -
-89-
Zinhar gnl evinde tutma yavuz
Berik'iyin kuyu kazan kendi
Kendiye berikiye sanan ol
mslman onun kendi benzer
aradan nesneyi gtrmegil
gtrmek budur a
Y ann Hak grmeyiser
Bir bir kovucu biri
Yunus' tan bir nasihat tutan yavuz olmaya
Bil kim iyi sz ile herbir gelir
Zinhar: ha - Yavuz: Kana., kt - Dengci: - Berki: uyanmaz
ikiye alkolik - Son.
-90-
Vuslat halin vuslat halin bilenlere
Yedi trl gerek erenlere
(Bu) yedisinden birisi eksik olursa olmaya
Bir nesne eksik gerekmez bu sarp yola varanlara
Evvel budurur vermeye cmle milleti
Yerenler yerini yer yerenlere
oldur kim nefsini semirtmeye
Zinhar siz ondan nefsine kul olanlara
nc budur cmle heveslerden gee
Hevesler eri yolda kor yetemez yol varanlara
Drdnc oldur dnyadan mnezzeh ola
Dnya seni eyler ne kul
Yunus yedi dedi evet n gizledi
Onu deyiverem gelip halvet soranlara
YUNUS EMRE 141
Semirtme: - Zinhar: - Mnezzeh: temiz - Sayn: Hasta
- Halvet: Bir tr ibadet - Belirti, iz, alamet - Anlatan.
-91-
Bir sz diyeyim sana dinle var ise
Kem - eyleme sana yar ise
Ma'nide yar
daha yar ise
Grdn yarin nen var ise ver kurtul
Uslulardan haberdir var ise
Yarin sana mukaabil sciid
yedir aren var ise
Onsuz szn gr nedir ok sz hayvan ykdr
Arife bir sz yeter tende gevher var ise
Ekmek yeyip tuz basmak ol nWllertler
Ekmek onu komaya tuzun var ise
Eylik erin lrs' umak yeridir
Senden sonra sylenir ne var ise
Yunus miskin delidir hem sznden bellidir
yarenler var ise
Kem: Az kt - Tama: A gzllk - Daha iyi - Mukankil: olmayan
- Olma - Namert: Ktler - Umak: Cennet - are: Umar.
-92-
vcud bir dem giresim gelir
yzn gresim gelir
szn gremezem yzn
Yzn veresim gelir
Ol sultan halvetinin yedi hcresi
Yedisinden ieri seyran gelir
Her bir yzbin erisi
cmle gelir
Erenlerin sohbeti mahabbeti
Bi dertleri sohbetten her dem sresim gelir
Leyi i - i Mecnun benim - Rahman benim
Leyli yzn Mecnun gelir
Dost oldu bize mihman bunca bunca zaman
Gerek gibi kurban gelir
Miskin Yunus' un nefsi drt tabiat iinde
ile can pinhan gelir
Mahabbet: - Dertsiz - Leyl: Gece - Deli - Konuk -
Pinhan: Gizli - eri: Asker - Dem: An - Drt tabiat: su, toprak, hava yada
drt mevsim - Halvet: ileli ibadet.
-93-
dedikleri bir acayip
olan evvel dirlik gerektir
n erde dirlik ola Hakk ile birlik ola
elden koyup ere kulluk gerektir
Kulluk eyle erene grene
Senden haber sorana key miskinlik gerektir
Bu mftiler
Onlar ne bilsin onu bu bir gizli
Yunus sen arif isen bildim deme
Tut miskinlik sana gerektir
Acayip: - Key: etin - Varak: Belge - Berat: izin belgesi.
-94-
Koyup u yol verme zinhllr
ile yola giren dnya sever
elden dnya gemez bu yoldan
bir gnlden asla gemez bu haber
Ye sevgil dnya tutgil ye sevgil yol iletgil
de'vi bir ma'ni bu yolda derler
Ge mahluk gz dost
Aldanma Cini Cini niderler
Kalma bu renge yzbin fersenge
cihan bir atarlar
Bu devrandan tegr kervan gitti yetegr
Korku var solda giderler
Yaban yolun gzetme yol evde gitme
Can yolu evinde can can duyar
Can can bile can vermez dile
Gerek dost ile yelen yabanda syler
Evvel kademden beri gerek yn ile
Geldi gider ieri Yunus bi haber
YUNUS EMRE 143
nigar: Ss, ps - Zinhar: Aman, - Resim, suret, bezenti -
Taat: kulluk - Ferseng: Fersah, millik mesafe - Raz: gizlenilen
-95-
seversen can
Gnller sultan
Seversen dnyeyi
Erenler kaan
Diken olma gl ol eren yolunda
Diken olur isen oda
Niyaz iinde buyurdu Hak
Niyazdan vay sana
Erenler nefesin asa edin sen
nefsine
terk - i dnya
m'minsen lid
Atan anan yetrdn ise
donlar giyesin
boynunda ise
Cehennemde
Yunus bu szleri erenden
Sana gerek ise
Gnle gireni gnendi derler
Gnlse sen de gir kim gnenesin
Fena: Kt - Terk-i dnya: ibadete ekilme - Gnenmek: Sslenmek, donanmak -
Yetnnek: Yerine getirme, ifa.
-96-
Bunca gnl cihana sultan
Hkmn canlara geer can iinde can
bin can derdin yrekte
Gren kendinden Kur'an
Uan uunur seni yel grse durur
Divler hkmne girer Belkiys_ Sleyman
Yznden gn tutulur ay
Gren heybete Yusuf- Ken'an
l grse dirilir can gelir
Topraktan avaz gelir Meryem misin
dine eyler arslana zencir eyler
mum eyler yoksa Ferhad sen misin
Hakk'a irgrr ol gzler didlir grr
Grenler indirir Edhem misin
Yzn didlir nQrudur mi'rac dndr
Gren unutur Fahr - Alem sen misin
Yunus gzle yolunu key izle
gnlde gizle sze hakim sen misin
Div: Dev- kprme, tuzlu - Key: etin - Raz: Giz.
-97-
ben beni bilmezem
Dil ile syleyiben eremezin
gelmez dile kim bile
Sun'un saymak dil ile ben hi
Hem evvelsin hem kamu yerlerde
Hi makam yoktur sensiz ben niin gremezin
Grmeden deli oldum gnah
Usum esridim ;
nkim beni esrittin can u gnl elettin
beni senden
Bana sen verdin Azrail'e buyurdun
Teslim edeyin yalan da'vi
Garkolma: Gmlme, batma -
-98-
yoluna vermeyen
Cehdeyleyip ol dosta ermeyen
Dost sevgisin gnlde can ile berkitmeyen
TUi - i emel defterin drmeyen
can
Pervaneleyin oda yanmayan
Nefs arzusundan geip, kadehinden iip
Dost yoluna er gibi durmayan
Dn gn nyazat ekip halvetlerde diz kp
Sohbetlerde yanmayan
Yunus imdi ol dostun sabreyle
odun urmayan
YUNUS EMRE 145
Cehd: aba - Berkitme: - Tul-i emel: Uzun, olmayacak istek - Ri-
yazat: ile - Drmek: Toplamak - Urmak: Vunnak.
-99-
Can bir ulu kimsedir beden onun
Her ne lokma yer isen bedenin kuvvetidir
Ne denli yer isen ok ol denli yrrsn tok
Cana hi yok hep sQret
Bu can ni'meti hani gelin onu
evliya sohbetidir
Sohbet semirdir hem mrdr
Hak emriyle erenin himmetidir
Erenin yz sulu himmeti ulu
Kimi grsen bu hulu eren inayetidir
onun anlamaz
Bilgil bu hma devletidir
Yunus' un yanar ii kamudan gnl kii
Sua suu erenin himmetidir
Sahip, malik - Semirdir: Besler - Maslahat: Yerine gre, gereken
sz, hareket- Suret: yz. gzellik - Hu: nitem - -
Himmet:
-100-
Bu yokluk yoluna bu gn bize olan kimdir
gnilelim sorun olan kimdir
Ne yklerin
Bu ykleri bu yaplan dkp olan kimdir
Seni bunda veribidi teferrc eyle gel dedi
Sen ev ey hace evi olan kimdir
Bu grdk henz eremedik
Bu ey Mce gre olan kimdir
Geliniz gidelim gelin ki Yunus gt gnld
Ayaklara Yunus bu yola olan kimdir
Yarag: apul, talan - Teferr: - yeryz, deneme -
Kii: Kk - - durumda - Hace: Hoca.
Yaplar :
-101-
Ol dost bize gelmez ise ben dosta geri
ekeyim cevr dost yzn grvereyin
Sermaye bir avu toprak onu bu
Ne sermaye var ne dkkan pazara neye
dost dost iine gezer
ok gnlm ben dosta ok
YUNUS EMRE 147
Gnlm dost benimdir gzm dost benimdir
Gnlm gze serbest bir dem haberin
Hak nazar cana bir gz ile bakmak gerek
Ona kim ol nazar ben onu nice yereyin
Taptuk'um Yunus' abu Hakk'a erse gerek
Kamulardan ol ycedir ben ona nice
Cevr cefa: eza, cefa, eziyet. - Nazar:
-102-
Ondan ne bile kendzn
Kendzn bilen kamulardan ol gzin
gerek ok bile ol gerek ala
Menzile ersem diyen belirsiz hazin hazin
Bu yol yavlak dnya ona
Bu komaya
Ben emin olsam deyen ye eminlik isteyen
Gesin bu kaal ursun yzn
Kim ere kulluk ede ol azaptan kurtula
Mutlak ol kim grrse er yzn
Yunus bir haber verir olur
Gence deyen izlesin erin izin
Gzin: Sekin - Hazin: - Yavlak: ok fazla- Kaal Dedi Kodu -
Memnun, mutlu - - - Gen: Maden.
-103-
ok ok sen alab'a maksuduma erdim bu gn
idim bunca zaman pirim yzn grdm bu gn
Kaygu beni idi zebun idi
Grdm pirimin yzn ol kayguyu srdm bu gn
Gelsin yardan ayn gurbet ile
Dost bahesi iindeki tertibin kurdum bu gn
Yunus yar kuluyum dost bahesi blblym
Syleyin geri girdim bu gn
Tutkun - Zebun: - Glzar: Gl bahesi - Maksut: Erek.
-104-
Bir syle sz kim ma'niden haberi var
Bir ver gnln eseri var
kim bil onun ii
Dn gn len sanma btn var
Bir devlengi yuva yapar yrr ilden yavru kapar
ileyinden sapar zir'elinde var
Yoktur ye Hakk'a
um onun sam- var
Suret ile oktur adem yoktur kadem
Evvel ol - kadem Muhammed din serveri var
Erenler yoludur
olan yerde harami ok Anter'i var
u veli cmlesi birdir er yolu
Yunus' tur kulu Taptuk gibi serveri var
Devlengi: aylak, toygar - Zir: Alt - Mordan: Dinen yenilmesi yasak, mismil
olmayan - Bilgin - Dinserver: Hz. Muhammed
-105-
Ol yoktur yeri cihan hayran ona
Demesin kim ben ya nerden ona
girmeden
Bir dem ona verdirmedi yed' tutun ona
97)
Demesin kim Mslman alap emrime
Tutmaz ise Hak szn fayda yoktur dinden ona
n gn etim tenim
n vcudun delik ermez gnden ona
Er donunu giyibeni yola gelmez ise
ol donun yoksa noksan erer dondan ona .
O kim syleme Hak szn ona
Ger denirse zay'olur nasib yoktur szden ona
Ol kim yol eridir garip gnller yaridir
Bir SZ diyem tutar ise baldan ona
Yunus senin kulundurur belli bilesin sen onu
Ko syleyenler sylesin ya ne dilden ona
YUNUSEMRE 149
sevin - kurduran hkmdar.
Bu hkmdar, Ulu olarak cennet
ve bitince grmeye giderken bir yandan
beraber te yandan kendisi LXXXIX surenin 6-8 ayetlerinde
bahsedilir. Direkleri olan saglam bulunan bu emsalsizdi. Sed-
yada sylenir. - -
ncedir, stndr.
- 106-
Sen gemeden canan aruz
1
Belden znnar skmeden iman arzu
Men arefe nefsehu dersin evet
Melaikten yukan seyran aruz
- inli - reste iken at edinip
Ele cevglin almadan meydan arzu
Bilmedin sen beni sedefte ne cevhersin
sultan olmadan Ken'an arzu
Yunus imdi her derde Eyyub gibi sabreyle
Derde katlanamazsan derman arzu
Znnar: Rahip - Men arefe nefsehu: Nefsini bilmeyen Rabbini bilir Hadis
(Sefinetl Bihar il -9: 603). na-rest: Ergenlik ocuk.
1
Bu Sa'di i
Ez can birun neyimecle cininet irzust
ZDnnir ni horide vu meydinet irzust
gazelinin tercemesidir. ( KDlliyat; Tebriz - 1257, sb: 218. Yunus Emre ve Tasavvuf; sb: 96
- 107-
erh - felek yok idi var iken
Biz ol vaktin dost idik Azrail iken
Nice biz onda cem'idik can
aleminde ma'rifet syler iken
alap bu
Adem Havva biz onunla yar iken
Dn geldi safi Adem dnyaya kadem
ol dem umakta gezer iken
Canlar onda ol dem gnl
Alem denizler kaynar iken
Ne gk var idi ne yir ne zeber ne zir
idik cmlemiz nur yaylar iken
Ne ne ervah idik anda biz
Yunus dosttan haber ver ile gyner iken
Kin: Maden - Cem: Toplu - Agyar: - Ervah: Ruhlar Zeber: st - Zir:
Alt - Cerh-i felek: Gkyz -
- 108-
Erenler muhib iken ya mnkir neden
Key yaydan
erenler gayret
Erenler geer kayadan
Bize muhib Hak'tan dileriz
Dnp mnkir tez aradan
Bunda el ayak plr grenin
Garib msafir zavye v mescid - haneden
ierse olsun sci ierse olsun
Yunus ile olsun gelsin giden
Muhib: Seven - etin - Zorlama, ok znt duyma -
Zayve: Kk tekke - olsun: bal olsun -Suci:
-109-
Hak'tan bana oldu nazar Hak aar oldum
Girdim haznesine drr gevher saar oldum
Devlet kondu kadehi bana sundu
iti karay'aktan seer oldum
Esritti ben ham idim
seer oldum
Hayra dnd benim azad
Nefsimin kestim uar olpum
Genler menzile yetti onda karar etti
mr geti kavil yetti gnldm u ger oldum
Miskin Yunus can u gnl
gizli aar oldu
YUNUS EMRE 151
Karay'ak: aktan - Drr: inci - Gevher: inci - - Top-
- Kavil: Sz - Bileli - Hil'at: Giysi, kaftan.
-110-
Gnl nite dolana
Kime olur gnlsz
Gnldr onu esir eyleyen seni
Kimdir azad eyleyen sen esir
Boynu zencirli geldik key esir olduk
Er nazar eylemedi halimiz bilmeyince
Yedi gerektir erene
girmez ele sevdikler vermeyince
Sz Yunus' tan kibir tut
ta harab
Nite: - Mamur - Key: etin - Harap: ren.
-111-
Kim kime dost gerek ise ne
Terkeyleye kendzn hi anmaya
Resmidrr dost yolunda kurban olmak
Minnet tutar cmle
Her kim mekr elinden
Kamusundan dnya ahret
can dost yoluna
mid tutar cmle dosta kurban
Dosttan yana giden kendznden gemek gerek
Dost car gnl
Dost yoluna gidilene geri dnmek
Bilme misin bu kamusu senden geri
Suret gz ne grilser dost meclisi kandadur (ur)
Can bu nalesini
Bu dnyada dosttan Yunus nesneyi sevmedi
Bilmez misin gayretsize dost u glesini
Mekr: Hile, dzen - Nale: - Car: - Kent.
-112-
Kemdrr yoksulluktan nicelerin
Nice* var iken gitmez gnl
dnya bakmaz lm haline
karun zihi
Bu dnya kime kimi berhudar
Sleyman'a onun
Sleyman zenbil rd kendi yerdi
Onun ile buldular onlar
Gel imdi miskin Yunus nen var yola harceyle
Grdn elinden gider bu
* (Bune) Zihi: Ne de ne de gzel - Zenbil: Sepet - Berhudar: elde et-
mek bir hayra, bir sahip olmak.
-113-
Ben bende buldum n gman nemdir benim
Ol dost yzn grmez isem bu gzlerim nemdir benim
Gelsin mdcat eyleyen doksan bin hacet syleyen
ibadet eyleyen grsn (ki) dost nemdir benim
Musi olup Tur'a anda nura bakar
Dosttan zerre kadar bu gzlerim grmez benim
ben beni cem'eyledim ol dosta iman eyledim
kamet riya taat nemdir benim
Ol dost bana mmi hem mmi
Dilim gvdem bu syleyen nemdir benim
YUNUS EMRE 153
mmi benim Yunus benim dokkuz atam drttr anam
oduna suk u hazar nemdir benim
- Guman: - Zerre: Tikel - - Ummi: Okur-yazar olma-
yan - Suk: sokak - Mnacaat: Dua, - Kamet: El
-114-
halleylemek
Bir ver gnl bu yolda
gnlnden kesme
Sana himmet ol eyler gz ile
Er oldu kim menzilin her dem gsteridura
arif bu yoramaz
Hak tecelli can
Gnlden sr
Bu ma'nisi honudur
Y edirmegil cahile ki zira
Yunus bir idi kondu Taptuk koluna
geldi bu yuva
Sorun - Mezhepten Kt - Siv'ayi: gayri
- Honu: Biilen ekin, rn - Av.
-115-
Kim ister ise diyem ona nitmek gerek
elinden koyup etmek gerek
Gelmek gerek terbiyete cmle bildiklerin koya
Mrebbisi ne der ise pes ol onu tutmak gerek
Tuta sabr u kanaati tahamml eyleye
Terkeyleye suretini unutmak gerek
Dnyadan gnln eke eli ile arpa eke
Ununa kt kata kurutmak gerek
Diyem ona nice ede nefs bu yolda
Kaan kim iftar eyleye gnde bir etmek gerek
Byledir koya cmle
Ondan ok yutmak gerek
Bakma dnya servisine aldanma halk vgsne
Dnp didar arzusuna ol Hakk'a yz tutmak gerek
Yunus imdi nedir dersin ye kimin yersin
Bir bu sz desin ona gc yetmek gerek
Bal, imek - Mrebbi: Terbiyeci 'Zehir.
-116-
Bundan beri gnldm dost ile bile geldim
Pes bu aleme bir aceb hale geldim
Ol dost gzm gsterdi kendzm
Gnldeki syledim dile geldim
Gr ne yuvadan utum bu halka
tutuldum ele geldim
glmez rahat olmaz
Sylerim dilim bilmez bir aceb ile geldim
Ben bunda geldim bu dem geri ilime gidem
Sanma ki bunda beni mala geldim
kalden ye iki dilden
Halim ahvalim nedir bu mlke sorageldim
Ne haldeyim ne bilem ne glem
Bir garipe blblem tmeye gle geldim
Gl Muhammed teridir blbl yeridir
Ol gl ile ezeli cihana bile geldim
Mescidde medresede ok ibadet eyledim
oduna andan geldim
Kudret suret yapmadan tapmadan
Alem dnmeden ileri yola geldim
Yine Yunus'a sordum Hak nurun grdm
gibi mevcurup
Pes: Sonra - kal: Dedikodu - Melek - Mevc: Dalga.
-117-
Ol vakit bir
gel bu dirlik
Can tutagelirisen ye var der isen
edersen klli Hesin
Bunda ne ye bunda kim var
n byle sefer gerek yolda
Derd ile gelmeyince dermana
Bir can yolda kor isen bin bir canlar
Kalma fani kast ile bakma gence
Yzbin iki cihanca ol denli sen
Tadarsan geersin zahir dinden
ol vakit
Ya Yunus hani keksizin syler dilin
Payam yok bu yolun
YUNUS EMRE 155
- Sagm: kazan, keder, hlya - Payan: Son - Kek: Di-
lek, istek - Zahir: - Klli: Tam.
-118-
seversen can
Kamu derdine hem derman
dnya seversen
Maani nerden eresin
Cihan khne sen beyisin
Nice bir eskiye hasretlenesin
bal dnya
Nice bir parmak
yabanda
nerden eresin
Sana erden asa gerek bu yolda
asaya
Sz bu Yunus' un gzelleredir
olursan
Mptela: - Khne: Viran, - Arsa:
-119-
Erenlerin himmetini ben bana eyleyim
Her nereye isem cmle isim eyleyim
Koyam bu gidem n ahrete sefer edem
Ol umakta hurilerden ben bana eyleyim
Taze ve giymeyim cmlesinden olam
Ger toprak ise eyleyim
Uram nefs evini oda yana u heva
El gtrem geri nefs ile eyleyim
Tenim hi bilmedi Enet -
dek bilmediyse geri eyleyim
Bir gn glen bunda anda
Revan dkem eyleyim
Miskin Yunus ( der ) miskinlerin
miskin ise miskin iim eyleyim
Fang: Uz.ak - Tehi: - Muhtasar: - ve duygular
- olmak:Rastlamak - Revan: Yryen.
-120-
Tehi grme kimseyi hi kimsene
Eksiklik ile nazar erenlere
Gnln eyle dost ile eyle
eri ma'nide ii
bilir Hak yoluna
hma aylak u
candan geti iki cihandan
Haber verir sultandan bellidir yad
Ey Yunus bilen sylemez hergiz yalan
ile gelen yol
Tehi: - Bildik, Hergiz: Asla - Yad:
-121-
Senin ben ma'nide usul
Bir bakmak yol
Sen sana yarar isen bu szden duyar isen
Nereye bakar isen demegil sen ol
iki milletin hem oldurur
fal
Kfrn atar iken vurma
bizimle il
szden bir haber muhtasar
Et bir eri ihtiyar bol
bu dilidir bunu Sleyman bilir
Sana derim ey hoca bu dil tehi dil
sola bakmadan syler Taptuk Yunus
Ol klli sol
YUNUS EMRE 157
Muhtasar: - Tehi: - Atmaca - Klli: Tm.
-122-
Bu ile garib geldim (ben) bu ilden bezerim
Bu demi geldi zerim
nki ben bunda geldim ben bunda buldum
Mansur'um dara geldim kl oldum
n okudum tahsil ettim
Ne hacet kim ak stne
Drt ma'nisi bellidir bir elifte
Bi dedirme git bana bu yoldan ben
Bir su olmaya
Edeptir bize yermek bir lleden
iki millete suum budur hak dedim
Korku hiyanetedir ya ben niin
nice yol ede bize
oldum yzerim
Yunus bu dilidir bunu Sleyman bilir
Gerek bu yolda ne sezerim
158 ALEVi VE.' ANTOWJ/Si
- 123-
Bir nazarda gel dosta gidelim gnl
Hasret ile lmeyelim gel dosta gidelim gnl
Gel gidelim can durmadan, suret terkini urmadan
Araya girmeden gel dosta gidelim gnl
Gel gidelim kalma dost iin
durak gel dosta gidelim gnl
Terkedelim il dost iin yarak
Ele getirelim gel dosta gidelim gnl
Bu dnyaya fanidir
Bir iken gel dosta gidelim gnl
Biz bu cihandan gelim ol dost iline
Arzu hevadan geelim gel dosta gidelim gnl
sen bana gnilelim dosttan yana
nden sona gel dosta gidelim gnl
Bu dnya olmaz payidar a gzn uyar
bana u yar gel dosta gidelim gnl
lm haberi gelmeden ecel almadan
Azrail hamle gel dosta gidelim gnl
Gerek erene haberin
Yunus Emre' yi gel dosta gidelim gnl
- 124-
Yunus idi
Terkedip d edep haber
iken nemdir benim
Ben kendi elim ile yzme kara
Ne var elimde tekye ben ona
cem'iyyetin boynumda
Benim gibi bende kfil kem ile bayar
Bir pula gcm yetmez matfum derdim
yol hazrete
Benim bunca mata'la nerde
mezhebinde oldu Yunus
erdi ben dnyaya
stnlk- onur - d: Eden - Sahibi -Tekye Dayanmak gven-
mek - Cemiyyet: Topluluk - Mata: Mal, - - Bayar: Zengin -
Raht: Mal - Canan - Utanga.
-125-
Kul olmaz kulsuz
kim bileydi kul etmese yort - savul
Sultan sultan kul kul idi
Ol kadim idi usul iinde usul
kadim kul kadim bir
Gr kul kim kimdir anla ey - kabul
Bize birlik
Ge ikilik fikrinden ya kul .
Gr imdi gizli seyri seyir iinde
Kul bilmez bu tedbiri kime bu nuzill
kamusun ne kan ne madensin
Suret - i pr ma'nisin sende bul
Gel imdi a senden sana ka
Sende mi'rac sana gelir cmle yol
Kanca ey bir cmle dil
Cz'iyyat - mselsel haber verir akl - killi
Yunus bak neredesin ne yerde ne gktesin
Bekle edep perdesin gel imdi sen
YUNUS EMRE 159
Nzul: Yiyecek, iecek, inme - mselsel: Birbirine giden para,
kk - Yortmak: Kasmak - Daima, boyunca - Mjde ha.beri
- kl: - Ululamak - Hicap: Ar - Kadim: ncesiz.
-126-
Hak cihana doludur kimsene bilmez
Onu sen senden iste o senden olmaz
Dnyaya benimdir dersin
Niin yalan sylersin n sen olmaz
Ahret yavlak key
sarp hi varan geri gelmez
Dnyaya gelen ger bir bir ier
Bu bir kprdr geer cahiller onu bilmez
Gelin edelim
Sevelim sevilelim dnyaya kimse kalmaz
Yunus szn anlarsan ma'nisini dinlersen
Sana iy dirlik gerek bunda kimsene kalmaz
Yavlak: okfazla - Key:-etin - Yarak: Alet-
-127-
dnya bu dnya yeldir ya hayal
Ne bize vefa nk zeval
mr - i faniyi dnya kime baki
Yzbin melik yzbin sultan rayegan kodu mlk mal
Nice uzun idi bizim ile
Dost fikretinden cmleten fanidir battal
kendi elin ile gene kendi
Yoksa serbengler elinde yaramaz olur hal
ldr nefsin ilet stne
Yoksa keksiz ferman olur sana gassal
Her kim sana sorar ise nedir Hakk'a
pgil elin budur sual
Yunus sana -
- hakk'al gerek visal
Bezek: Ss, ps - Zeval: Yok yitmek - Rayegan: Toprak sahibi - Bedavan:
Ucuz - Fikret: - Battal: Tenbel - Serbeng: - l
tahta - Kek: Dilek, istek - Gassal: l - -
yol - Iley: evre etraf- ldkten sonra dirilmek. Bir yere !OP-
lanmak. - Hakk'al yaklyn: ile bir - Visal:
-128-
verme
adem hayvan olur hayvan bilir
Boz yapalak devlengice emek yeme erte gece
Onun gz sepektir rdek
balaban zihi onu ven
olur ise
Kara su koyarsan elli isen
Heman gene hnerli olur
Yunus olma cahillerden olma ehillerden
Cahil ne var m'min ise cahillikten
Boz yapalak: Fazla tyl, boz renkli - Zihi: ne gZel.
-129-
Eya gnl gzn fikrin yavlak
kendi kimse gzetmegil
dirilgil halk ile
Baki dirlik budur yavuz ad ile gitmegil
Diler isen bu
Dn gn taati ayak
Grdn ki bir gelir yz vur onun kademine
Senden edince - atmagil
Dnya erb adem getirir yiyesi_
Kem nesneye tama'edip kprr
keleciyi gibi syle
Kendznden zireklenip birka sz
Nefse uyup birden iletme
Kes birisin ver miskine gerek ola
Yunus kim ldrr seni veren yine
Yann gresin sen onu er gitmegil
YUNUS EMRE 161
Yavlak: ok fazla - Yavuz: Kt - Kem: Az kt - Tama: Agzllk.
-130-
Ger uluya ise suret nendir senin
Ma'niye yol buldun ise dnya nendir senin
Sen terkin gelip oduna girgil
menzile ergil geri kalmak nendir senin
Bu vcudun sermayesi odu su vu toprak
Her biri gider gaafil olmak nendir senin
Bt - hane vu - hane mescid olduk gerek cana
Bir pulun varmaz ziyana nendir senin
nk ahrete kavisin ko bu da'visin
Mal hazine sevisin isen nendir senin
Benimdir diye derersin Hak'tan da'vi mi edersin
suuna bakmaz gm - rah olmak nendir senin
Dn gn yersin, nideyim yoksulum dersin
Ol cmerttir verir yemek nendir senin
Yegil yedirgil biare eksilirse vere
Bir gn tenin yere gire geri kalan nendir senin
Yunus ol sen esrik
Bi hod iken erdin Hakk'a olman nendir senin
Gaafil: Anlamayan - Kavi: Gl - Gm-rah: Yolunu - Davi : Dava -
Badya: Topraktan su iilen kap - Pek, ok
-131-
Hibir bilmez bizi biz ne iindeyuz
Ne bizim ne nefsimiz iindeyiz
Bir kimsenin devletine ta'nediben biz glmeyiz
Ne mnkiriz alimlere ne
Biz bunun bildik nesine
Arzumuz nefs iin dnya teferrcndeyiz
Yunus ey zge benim
Ko dnya ne u
Tan: yermek - Tersa: - Teferruc: Gezip
ferahlamak,
-132-
hey ulular - zaman
Mslman seyrektir ol da gman
okur tutmaz yolun gzetmez
Bu halk hemen
Gitti beyler mrveti birer
yoksul eti kan
Ya'ni er koptu erden elin ekmez murdardan
Deccal yerden onlar uyan ohsar
Birbirine yanyana sana
gnnde cmle ayan
Ey Yunus imdi senin ile gesin gnn
senin can
Gilman: - Bilgin - Mrvet: erlik - Murdar:
Dince yenilmesi kesilmesi yasak olan - - Deccal: Hakla iyice rten
yeryzn gezen, yalan syleyen uydurma icad eden, hak kt
mukteda bir ok olan anlamlara gelir.
tek gzl kafir peygamberlik,
hatta kendisine cenne-
tine cehennemine on byk alametinden biri sylenir
(Musllm Tecrids sarihs Faidl Medine Blm s: 119).
-133-
Bu dem yzm sreduram her dem yeni
Her dem bayramdurur bana yenibahar
Benim bulutlar glge
gedilmez nuru yerden
Onun nuru srer gnl hcresinden
Pes nur ile bir hcreye nice
Ben yerde grdm ne isterim gkyznde
Benim yzm yerde gerek bana rahmet
Szm Ay gn iin sevenlere bir sz yeter
sylemez isem sevmek ded'i beni
Nola Yunus sevdi ise, oktur seni seviciler
Sevenleri gyer dedi onun iin boyun
-134-
Biz kime isek alemler ona
Kime diyelim bir bir
Biz neyi sever isek onu sever
Dostumuzun dostuna yad ne
Sen gerek isen dostun dostuna dost ol
Bu halde isen dosta
Kime az bakar isen yce yerdedir
Bun yerinde durana geer
iki millete kurban ol isen
Ta tamam
Sen Hakk'a isen Hak sana aar
Ko seni evini bir
Has u muti' dost kuludur cmlesi
Kime gel evinden
Yunus 'un bu genc-i nihan szdr
Dosta olanlar iki cihanda
YUNUS EMRE 163
Tarik: Yol - Ma'shka: Canan-faryki - gc - Bun yeri:
aciz yeri - Has u am: znel, genel - Hass: Olgun - Muti: itaat eden - nihan:
Gizli kaynak - Farig: Vazgecip etmeyen -
-135-
Nidelim bu neyleyip nitmek gerek
Daima tutmak gerek
bu iin
gelenlerin yutmak gerek
Ol yollara anda isteyen
Bu dnyada dostunu tutmak gerek
Umak umak
sermayesi bir gnl etmek gerek
Erenlerin
demir ise oklan atmak gerek
Yunus er taze gller
Gerekler blbl ise nazarda tmek gerek
-136-
Hakk'a kim dost bize dost yzne bak
ben de gnlm gzm grdm mutlak
nk grdm ben Hakk ile oldum ( ben )
Her nereye ise hep grnendir cmle Hak
iin ol
Dostu olmak diler isen dostlardan oku bir sabak
bu gn seni gstermezler belli sana
Hicap anla gzden
Sen seni bilmeyince ere nazar
ara yerden gidermezsen oldu tuzak
Yedi deniz drt seni eylemeye
nk ol Hakk ile
Hak Yunus' durur kapucusu
ile geldi bu yola edindi hem durak
Sabak: Ders- dl - Yenilir maddeler, Dince olan.
-137-
Ma'ni evine vcud seyrini
iki cihan seyrini cmle vcudda bulduk
Bu izginen gkleri tahtes - sera yerleri
bin cmle vcudda bulduk
Yedi yer yedi denizleri
Umak ile tamuyu cmle vcudda bulduk
Gece ile gndz gkte yedi
Levhte sz cmle vcudda
Musi Tur'u yoksa Beytl - Ma'mur'u
alan suru cmle vcudda bulduk
Tevrat ile Furkan ile Zebur'u
Bunlardaki cmle vcudda bulduk
Yunus' un szleri hak cmlemiz dedik saddak
Nerd' istersen onta Hak cmle vcudda bulduk
YUNUS EMRE 165
Tahtes-sera: Yerin - Saddak: Gerek, - Tamu: Cehennem - Levht:
Levha - Sr: gn byk meleklerden fleyeceti ddtn Sur
flenince lp sonra btn llerin dirilecetine
- 138-
Ata belinden bir zaman gnl
Hak'tan bize destur oldu hazineye gnl
Anda beni can eyledi et han eyledi
Drt on gn gnl
Yrr idim anda pinhan Hak vermez aman
bu dnyaya gnl
Beni vurdular elim
nce ventiler tuz iine gnl
Gnde iki kez zerler aka dizerler
emcek ventiler nefs gnl
Bu nesneyi terkeyledim yrmeye azmeyledim
On'ki yazarlar elden ele gnl
iken sultan kopar kim elin kim yzn per
bana oldu gnl
Bu ile sakal biter grenin glrengi tutar
Gzeller biter sev - seviye gnl
ok sever becid iver
Nefsinin kovar nefs evine gnl
suret dner kara sakala ak iner
grnce yoldurmaya gnl
Yola gider eli varmaz
Bu nesneleri koyuban yuvanmaya gnl
lmez yerinde durmaz
Hi kendi halinden bilmez halden hale gnl
sinden yana iledeler
Allah zikredeler ok gnl
Su getireler kefen saralar
ata bindireler gnl
var ise amelin ohsar senin sinin
yok ise amelin oddan iti gnl
Yunus halin yolun
Bunda elin erer iken hayr gnl
Sngk: Kemik - Gizli - Becid: Cidden, gerekten - Emcek: Meme -
Seybet: - Saa, sakala ak Genk: ferah.
-139-
Miskin nefse zebun
Hayvan canavar gibi
Hergiz lmn sanmaz lesi gn anmaz
Bu dnyadan usanmaz gaflet
almaz tevbe
Kocalar tht sarp rzigar
Beyler yolundan bilmez yoksul halinden
rahmet gnlnden nefs glne
Yunus sz alimden zinhar olma zalimden
Korkadurun lmden cmle
Taat: ibadet - Zebun: Gsz - Hergiz: Asla - Zmhar: ha.
-140-
ile gelen erenler ier eder
sular deniz ile eder
Biz bu yoldan erenlerden
Kimseyi yavuz her ne eder eder
verdik szn sz ile dktk yzn
Yaban gibi bilenler ondan eder
Bu sohbete gelmeyenler Hak nefesi olmayanlar
Srn onu bundan gitsin durur ise ok
Cahildir ma'niden almaz oturur gelmez
hi sanmaz yzbin eder
ne kadar yksek olsa yol onun stnden
Yunus Emre' m yolsuzlara yol gsterdi vu eder
- Sevketmek, -
-141-
dilim bende ise bana nesne kar eylemez
Gnlm ger revanda ise alemde karar eylemez
gzm bakar ise akar ise
benim der ise oda ar eylemez
ise gnl de ol ise
bir ise bana kar eylemez
benim nefsimdrr var tama'la
Tama' ile uyan gnllerde yer eylemez
Gnllerde yer eylemek Muhammed'e
Mustafa'ya mmet olan tamuda karar eylemez
Oldur bu dzen cmle yazan
Can gvdeden ya niin diller sylemez
ldren ol dirgren ol Yunus imdi Hakk ile ol
Hakk'tan hi kimsene yok nesneyi var eylemez
YUNUS EMRE 167
Revan: Yryen ruh - olmak: Rastlamak - Tama: A gzllk - Ta'mu: Ce -
hennem - Taat: ibadet - kl:
168 ALEV/ VE ANTOLOJ/S/
-142-
erine dnyada ne harir ne palas
Zira kim gnl onun kibr ile pas
amel ile biter olursa yeter
Gerekse uryan yr gerek ise giy atlas
Diler isen erersin feragat menziline
Var kanaat nefsi as
Nefs - i cz'i akl - kll'e
sende heves
Bu kamu miskinlik
Gel imdi miskin Yunus yas
-143-
Ya ilahi ger sual etsen bana
idi anda sana
Ben bana zulmeyledim ettim gnah
Neyledim nittim sana ey
Gelmeden dedin kem diye
dedin Asa Adem diye
Sen ezelden beni a&i
aleme avazesin
Ben mi dzdm beni sen dzdn beni
Pr ayip getirdin ey gani
Gzm ii
Nefs heva pr dolu ii
Haps iinde lmeyeyim diye a
u murdar yedim bir iki ka
Nesne eksildi mi mlknden senin
Geti mi hkmm (ve) hkmnden senin
yeyip seni a kodum
Ya yeyip ynn muhta kodum
gibi kpr gerersin ge diye
Gel seni sen se diye
gibi kprden adem mi geer
Ya ya yahut uar
kpr yaparlar hayr iin
budur kim geerler seyr iin
Ta gerek muhkem ola ol
O geenler yol
Terazi korsun hevbet
Kasdedersin beni oda
Terazi ona gerek bakkal ola
Ya bezirgan tacir attar ola
n gnah murdarlann
Hazretinde yaramazlar
Sen gerek ltf ile onu rtesin
Pes ne hacet murdar'
kim sen oda urayum
bir denk artuk ise greyim
azatmak elinden ok
Hayr itin itmek degl mi ok
Sen ben yanam
Lillah senden ey Rabbe'el - enam
Sen basirsin hod bilrsn halimi
Pes ne hacet a'mlllimi
Gemedi mi ldrp
rdp gzme toprak doldurup
hi Yunus' tan sana
Sen bilirsin vu nihan
Bir avu bunca kaal
Neye gerek ey Kerim-i Z'I - celal
YUNUSEMRE 169
Zul-celal: Ululuk - : Sahip - kael: Dedikodu - - Pirihan :
Gizli - Basir: gren - Pes: Sonra - Hod: Kendi Hase-Lillah: Allah hakku
iin olmayacak - Rabbe'elenam: Btn
1
Hi Yunus'tan mi sana ziyan.
-144-
Ey dost bunca kaal ne maksud hod bir haberdrr
Ya bunca cst cu nedir gme hod bir nazardrr
berre geip ey uzak sefer edenler
sende iken aceb bunca seferdrr
Hi sefer mr geer ecel erer
Dost sendedir halvet sever bu galebe
Gel isteme onu ieri
Seninle bile grmeyen bi
Sen uyursun ol
nice bulam daim seninle yardrr
Mescid medrese sende sen drt yana perakende
Ne sen bu erkende
Bu tevhid donunu giyen sayan
yolda kaaim duran belli bilin ol erdrr
Ol tamam olunca dirilince
Gzn silince yer gk dolu didardrr
Miskin Yunus onu grd gz v sevindi
Kamusunu yere intizardrr
Cst c: ve arama - u kal: Dedi kodu - Hod: Kendi - Berre: Kara -
- Zor - Halvet: - Perakende: - Kaaim:
Ayakta - Beklemek - Galebe: Yenme.
-145-
Bu dnyaya gnl veren sonucu
Dnya benim dedikleri hep ona
Ey dostunu tutan yalan sz syleme
Bundan ekleyen onda yeri dar
nk yeri dar kadar
M'minlere geldi haber didar griser
Maksudumuz didar idi gerek er idi
Evvel ol var idi var
Evvel oldur ebed hem dillerde Kfven ahad
Evliya geti dnyadan bir saat kime
evliya elini Hak yolunu
Ma'ni budur belli beyan bildim diyen bilmeyiser
Yunus imdi bildim deme elden koma
Kimde miskinlik var ise Hak didann ol griser
YUNUS EMRE 171
Yokken birisi aleyhinde bulunmak - Kovucu gz ucuyla bakan
cilveli - Didar: yzU - Ebedi: Sonsuzluk - Kfven ahad (ihlas suresi 4. ayeti):
"Hibir ve benzeri yoktur".
- 146-
Erenler bir denizdir gerek
Bahn gerek denizden girip gevher
Gene biz bahn olduk denizden gevher
Sarraf gerek gevherin bitesi
Yr var epsem ola (ne)
Ali gibi er gerek eresi
Muhammed bildi kendinde grd
Cmle yerde Hak gz gerekir gresi
Dile Hak'tan Nahnu kasenni pinhan
Nefsin er gerek gz silesi
Dedim nefesi hkmi ile
er gerek bir karara
Yr ey sfi zerrak ne sfilusluk
Hak'tan kim ola kula dilek veresi
Hak gnlde ayatJ var Kur'an'da
yukan canda burcunun
Syle deli bilmezim dnden gn
odunun yaresi
Gel imdi miskin Yunus tut erenler
Cmlesi miskinlikte yokluk aresi
Epsem: Dilsiz, "Nahnu kasenna" (XLIII suresinin "Dnya
geimlerini biz taksim ettik" mealindeki 32. ayetine edilmektedir.
Pinhan: Gizli - Zerrak: yzl - Salus: yzl.
-147-
bu ulu devlet olur
kime kim ise bil olur
Her terkin ura yana
Her dem onun seyran - gehi hem zat u hem olur
Seyri iinde apk baz fikri daim naz u niyaz
n saadet oldu hem - raz hezaran mnacat olur
kapar onu hem bi karar olur
Her dem da'visizdir ma'ni bu derd ile rahat olur
Ol bi cihandan ne diylim dilimiz ondan
Ol alim - i zat her zat iinde zat olur
Bubi tema' ona izzet de bir yana
Yol bulamaz u heva kimde ki bu devlet olur
Ol eli eren Hak gnl veren
Dostunu gze gz gren cmle mat olur
Kime indiyse ol nztil ona gelir cmle usul
Ta'ziyete ise ol lye rahmet olur
Yunus erdir nihayetsiz ondan gaayetsiz
Ne gaayet var ne nihayet kamusu bir hazret olur
Asa Adem: ''Adem isyan etti" sz XX. Srenin 121-122. ayetlerinde geer.
Ademin yasak meyveyi yemesini - Gehi: - Hem-rez: -
ret: Alem - Seyrangeh: Seyredilen yer - Hazeran: - Mat: Donuk - Alfm-i
deyyan: bilimini bilen bilgin.
-148-
Ey dn gn Hak isteyen bilmez misin Hak
Her kandasam onda kanda bakarsam
gnldedir Hakk'a durak
Sen elden tenden ieri
Gir gnle bil defterini dr
Ol has gevher bil sanma kim ol
Ol ummanda yzbin gevher bir zerreden oldu kemter
Ol cana zeval mi erer zeval
Eylegil suretin viran can ona eren
gzdr dost gren zahir gz
Kim ki gaflet ire geer zeval suyun ier
geer yer yzndedir
Yunus Emre gzn a bak iki cihan doludur Hak
oda yak
-149-
gerek isen boynundaki nedir
Hak yolunda isen tezvir nedir
gerek gnln btn fasittir cmle .
Gemeyince ibadetin Hak'tan sana ma'zur nedir
nk oldu filan hep oldu yalan
Gelsin bize ma'ni bilen mestur nedir
Terkeylegil ten tertibin gider senden benlik
imaret olmadan ma'mur nedir
kim gzn grr da'viyi ma'niy-e irir
Gndzn gn verir bu gece yanan nur nedir
Gnde yerin gidedurur sefer ededurur
Ecel bir bir yatadurur bu dnyaya nedir
M'min isen gel gel beri cebbfu' ola bur u
Fahredelim erenleri ma'lum olan menkr nedir
Bunda beli diyen orda tamam olur
Bizden isteyene ol Mansur nedir
Yunus imdi syle Allah sana oldu
Gider gnldeki elindeki menkur nedir
YUNUS EMRE 173
Belge - Menkr: inkar - Tezvir: Yalan - ikilik, - Mazur:
zrl - Mestur: rtl - Cebbar: - Fahredelim: velim - Fasit: Kt, yan-
fena,
-150-
sermaye
grdm cana
Zihi can terkin urur
keser himmet giyeni
Kamusun bir gr kemterin er gr
l palas giyeni
Tez fevk' al - laya
Bin gibi dine
Tez indirirler taht'es - seraya
Bin karon gibi dnya

Melamet olur belli
n Mansur grd ol benim dedi
Oda
Oda kln savurdun
yle mi gerek seni seveni
Zinhar ey Yunus grdm demegil
Oda yakarlar grdm deyeni
TahtesRra: Yerin - Kemter: Fevkal'la: Yce, - Kamus: Herkes
- Karun: Zengin - Zinhar: Asla.
- 151 -
benim eyledi
benim gnlm eyledi
Hergiz gitmez gnlden hi eksik olmaz dilden
kendi nurunu gzme eyledi
Can gz onu grd dil ondan haber verdi
Can iinde oturdu gnlm eyledi
Bir kadeh sundu cana can iti kana kana
Dolu geldi peymane eyledi
Esrik oldu dr dker
Ol beni eyledi
Ben kaan olam ta ki ona olam
Yzbin benim gibiyi - eyledi
Yunus imdi avunur dostu grd sevinir
Erenler mahfilinde eyledi
giyen - Mahfil: Yer - Dr: -Cn-
et/ence.
- 152-
adem dnyada belli bilin ki yoktur
Her birisi bir nesneye sevgisi var
yzbin trl sevgi var
Kabul et kendzne gr hangisi
Biri Rahman - rahim biri - racim
Onun mzd sevgisne taalluktur
Dnyada Peygamber'in geldi bu
Cebriil
mer Osman Ali Mustafa yarenleri
Bu drdnn ulusu Ebu - Bekr - i
Alem fahri Mustafa mi'raca
alap'tan mmetine
Yunus sana budurur
Gznle dnp bakma
-153-
N'oturursun gr ieri neler gezer
Tama' daima saf fitne drer
Gel imdi gel kanaata usan tutmaz tez bin ata
Olmaya kim ecel yete Fasid ola pazar
Sen kanda isen teslim ol kamulardan dur
Edeb ur gr mfsid nicesi
buhl haset kibir mbarizdir gayet
Kkn kaz yabana at otur ey gam - gdr
bu dnya dostluk edebini
Bulursan veren kaldan zarar
Kibr manidir delim
Sen onun ona uyan yoldan azar
Var yerlerde dur u hasedi oda ur
gelir cmleyi yur Yunus yolu yavlak dzer
-154-
Ey dost seni severim yerin
Gece gndz uyunmaz aceb ahvalim
Gl gredururken dikene sunmaz elim
Korkmaz n yerin
bana sz demek nerden sana
Sz demek nerden bana illa
Ele getir dgeli harceyle miskinlere
kimse tutmaz sonucu lm
Bundan kendzn giden oldurur yolda kalan
Benim bir vallah
Yunus miskin kendzn toprak eylegil yzn
bir
YUNUS EMRE 115
-155-
Bu mrm yok yere ben
gr ne oda ben
Kimesne kimseye ola
Onu kim kendime bed ben
Amelim derdim gtrdm
Kamu ziyana ben
Cihanda bir tr
Gherlerim yabana ben
Amelim ne ki varsa hep
Acebdir ben
Geceye eresini kimse bilmez
TUi - i amel ben
Dgeli mrm srdm
Ziyadan bellidir ne ben
Biare Yunus' un oktur
Onun yz ben
-156-
Ey bana iyi diyen benim kamudan yavuz
ay bilirim bu gzlerimi gndz
Bu vcudum buuk pulluk yok
Amelim mahalleri ser - be - ser
Hcrede ve bucakta Hakk'a amel yok
Kimde derd firak var kimlerde eserli sz
Halk hep durur ben oturdum
Getim yerine yerim dz
Bunun gibi salusluk nkim elimde girdi
yarar derd firak ah u suz
Ben bir kitap okudum kalem onu
Mrekkep eyler isem yetmeye yedi deniz
Ben oru namaz iin sci itim esridim
Tesbih u seccadeyin dinledim kopuz
Yunus' un bu sznden sen ma'ni anlar isen
Konya minaresini gresin bir uvalduz
-157-
Ey bana deyen nem ola benim
hareketim benim
edindim donun
Yola hep benim
gzlerim fisid
Her gizlerim binbir fasid benim
Yoldan haber sorarlar
Kalbim vay ne benim
bakarsan buuk pulluk nesne yoli
alemler benim
Yunus yarenler ey erenler
Bu yolda olan haller Allah'a benim
-158-
Dn gider gndz gelir gr nicesi zgelir
hkm ile alemde dpdz gelir
srlr alem mnevver olur
nur kandili havaya az az gelir
Bir sola yola
Dinile rn nice trl saz gelir
1
Sz szn s.uret toprakta
Her kim bu hali bilir kendznden vazgelir
iletti drt yana gitti
Yunus' a yk yetti bilmeyene az gelir
-159-
ile canlara ezel ebed
Gm - rah olup bu cihanda kimse baki
Bir dona kan olmaz
Gnl pisin namaz reva
Gnl pisin kibr kini
btn erden nazar
Murdar dnyaya beni
Erden himmet mr geer
YUNUS EMRE 177
Yunus imdi sen Hakk'a er dn gn gnln Hakk'a ver
Gnl gz grmeyince hi grmeyiser
1
"dinile!', "dinle"dir; vezin yznden byle okunuyor.
-160-
bugn
Can veriben buldum ol
Can gnl hayran
ile srerim
Derd gerektir dert gerektir dert gerek
Kim gerek derde verem
Bi onun iin dnyede
Kimsene bilmez benim
Onu buldum
verdim bu gn
Top benim
Kim ala bu tOptan
Yer benimdir gk benimdir benim
Gr nicesi
Yunus oldu ise ne aceb
Okuyalar defter
-161-
Ey bana iyi deyen benem kamudan kemter
mcrimim yolda mcrimler benden server
Benim gib mcrim bir kul isteyibibul
Dilimde ilm usul dnya sever
Zahirim iyi yerde gnlm iasid haberde
Bulunmaya bencileyin bir ayyar
gyn iim ham budur mdam
Yol varmadan bir kadem veririm haber
iim yad dilim gnlm mrted
yavuz iyi ad byle fitne kanda var
Kime kim verdim ol erdi grdm
Bana benim hi eylemedi eser
kodum
Verdim nefsin Hakk ile pazar
Yunus sutur cmle
inayeti suun geire
Mdam: Daima - Ayyar: - Mrteb: Dinden dnen.
-162-
halk iinde tesbih elimden gitmez
Dilim ma'rifet syler gnlm hi kabul etmez
Boynumda ichetim riya ile
yerde gzm yolum gzetmez
Sylerim ma'rifeti
dnmeye gnlmden kibir gitmez
yok dilimde ok
gireni hergiz iim
Alem gnlm bunu gzetir
Nideyim Hak korkusu hergiz iimden bitmez
Grenler elim per tac u bakar
beni zerrece gnah etmez
ibadetim sohbetim
pazarda gelince bin ayyAr etmez
Grenler selam verir
Onca eleriben g yetmez
iim dilim szm
dinin etmez
Yunus arzeyle
Onun keremi oktur sen ol etmez
-163-
ile ister idik yine bulduk ol
Gmlek giyer suret ile bu teni
surette gezer cmle dzer
Geri kendine syler gevher ile bu
Bu dnya bir suretler dkkan
Bu dkkana giriben oldur satan bu
Bir niceler bunca der
Veren oldur alan ol sormaz nedir
Yunus imdi sen senden ayn candan
Sen sende bulmaz isen nerde'
YUNUS EMRE 179
-164-
Aceb aceb ne nesnedir bu derd ile firak bana
eyledi vu tiryak bana
Kimin kim renci var ise derdine derman istesin
Kesti benim bu rencimi derman oldu bu derd bana
oduna yan der isen gnllere gir der isen
ola ne kandil bana
Gkten inen drt gnde bin kez okur isen
Erenlere mnkir isen didar senden yana
Miskin Yunus erenlere tekebbr olma toprak ol
Topraktan biter kllisi glistan toprak bana
Tekebbr: Ululamak - Rene:
-165-
Bu denizine dalan hacet ona gemi
Yahut (biz) kanda bu sohbet ile bu demi
yoktur deme bu yeme
ger sevdin ise gider gnlndeki
Ben sen bir grse idin
Vermeyeydin bu fidi bu
bilmez zira
Unutur ol kibr kini terkeyler gider
Gerek yznde olur
Dnn gnn durmaz akar gzleri
Bu cmle alem din ile imandurur
gerekmez vallahi dini ile
Yunus yzn
Eyle fidi yzbin andan
-166-
Bir sualim var sana ey ecesi
ne buyurur yol haberi nicesi
Vergil suale cevap olsun sevap
kime gsterir evinin
Evvel emr nehyi bildirir
Yuya her bir Kur'an hecesi
tarikat bel
Yolu
ncs ma'rifet can gnl gzn aar
Bu ma'ni ycesi
Drdncs ere eksik bakmaya
Bayram ola gndz Kadir ola gecesi
Bu g olur tarikat olur
Ma'rifet ycesi
drt drt ulu gerek
Nereye bakar ise gndz ola gecesi
Ona eren iki cihan ur
Onun ver ol hocalar
Drt hal iinde gerek siyaset eke
Menzile ermez yol eri
bir gcn indire
Ya bunca mrit muhib nice geesi
Kfrn atarken
Yoksa gveci sebil olur gveci
Drt makam menzili var
On'erene vilayet derecesi
Yunus bu sz muhal diye sylemez
Ma'ni yzn gsterir bu
-167-
Andan beri kim benimle oldu
Rahman yoluna beni oldu
zere durdu rahman erisin derdi
ilini vurdu key oldu
nefs iline ne buldu ise
Kibir anda ok oldu
Dost yzn ayan grdm haberlerin sordum
Dedi gizli bilmezsin syledim oldu
elim benim gsterdi yolum
Hakk'a kim halim oldu
YUNUSEMRE 181
Onlar ki gz bu dnyadan getiler
Ahrete menzillleri oldu
Bunlar bunda dnyaya
oldular hep bunlar oldu
lenler halin bilmez gz dermez
Miskin Yunus Emre' nin oldu
MEYDAN: Tasavvufta bir olma olarak kabul edilir. Can ile
ile kulun, sevgililerin bir yer. sevginin
gnllerde, sezginin simgesel du-
rumu. zn grnm yer.
ruhun tenden duymaya tek'e
uurum denizlerin izgisi. Meydan Cemin
oda. olan yer. Tasavvufun znn ortaya
gzelliklerin simgesel alan. Meydana kutsal giri -
lir. Eski Trklerde de ocak kutsal ve nemlidir, aileye, ailenin
gvenini simgeler. Ocak yemegin
nefislerin bereketin,
bacadan dklmesini eve aile ve evrenin sim-
gesi olan ocak tasavvufta da ve Cemlere
herbiri meydana bunlara (meydan eri) denilir.
yeridir. Ali'dir. plerek tarikata girilir, yola, pir'e Her talip, her can
meydan koymakla ykmldr .. Tarikata gre su kabahat
kimse Belli sonunda af lutfne
bekler. O an gelince, meydana perek
meydan erlerinin kol lektif teslim olur, pirin, dedenin
kendini sonucu silmesini niyaz eder,
itenlikle bunu diler. Hacim tahta esirgenilmesini Tann'dan
gnl temiz duygularla ve ister. Meydan
Hacim Sultan suluya ceza verilme simgesel gnl
kucaklar iindeki kiri, ettiklerini siler atar, tertemiz
Meydan mertlerin, itenlik
EMRE
A) YKS
Said Emre'nin gerek ve lm tarihleri ile eserleri konusunda
ok az bilgimiz var. XIII. sonu ile XIV. olan bu
gl Trk byk Yunus Emre'yi izleyenler!n en eskisidir. Seyyid
Sadettin (Mulna). Veli'nin
Gnmzde ele geen onun Veli yoluna ve
Sultan'dan nasip o gnn Anadolu
Trkesiyle Sait Emre, Sa'd, Sait Ata, Said gibi mahlaslar kullan -
itenlikli olan Sait Emre, halk Trkesinin bugnk ka-
geen en gelenlerinden biridir. Yunus Emre
engin ve duru bir sylenmesi, Yunus Emre'nin ka-
neden Hatta Yunus Emre ile Said Emre'yi sananlar bile
Daha sonraki Alevi- derin biimde etkiledi.
uzun sre eski cnklerde olarak gnmzde kimi yerli ve bilim
bulunup ve
Said Emre'den ilk nce Prof. Fuad Kprl onu Yunus yolunda yryen-
lerin en eskilerinden biri ... Prof. Ritter'de bulunan ve -
XIV. aid bir mecmuada Yunus'un 98 sonra
Min al- Said Emre rahmet- Allahi aleyh Said
Emre'nin de on (Bkz. Mehmet Yaman, a. g. e. sh: 72). Bu
birinde Said Emre:
Eksklven Hak bilr bana g
Hnkar Said'e timar top beni benden
diyor. Bu ikiliden ki Said, HnUr Veli'ye Bir

Bir ulumuz vardur bizm alab ana benm dedi
Her ne kim dilersek verr (onun) cmerddr (r)
Sohbetne eren hi ayruk
yzn gren elden kodu
Zihi hil'at zihi devlet zihi ata zihi rahmet
Said aydur yzbin minnet bana benm dedi
Yukarda da gibi Said Emre, sonra onun halifelerinden
Sultan'a ona hizmet
184 VE ANTOL"'""'O--'-J-'/s_J ____ .
Mehmet Yaman Said Emre ile ilgili incelemesinde: "Nur- i
Osmani ktphanesinde mevcut ve I 533'te olan bir mecmuada,
Yunus'un Said Emre'ye aid bir var. Bu
Erenn yz sulu himmeti ulu
Kim tadansa Hnkir inayetdr
Sa'din yzne kamudan gnl kii
Sua suu Hnkar'un mrvetidir.
beyitleri, onun, gsteriyor.
Velayet- Nfune sinde, Molla Sa'deddin'den bahsedilir. Bu
zat, byk bir bilgindir. zamanlar inkar ederken sonradan ona intisab
ve HACI BEKT MAKAALAT arapadan Trkeye Bu
arada Vileyat- Nfune ye Sa'deddin'in iki de
Makaalat ta, sonra Pes ol arifler ve
Molla Sa'dddin bu mahlede bir ka nutuk denerek
Said'in bir beyit ki slubu, br ... Kitabu
al- fakru va! Fakura da, ol arifler ve ve
Molla Sa'dddin Hazretleri buyurur dendikten sonra:
Yeryzi etm tenm akar sulardur kanum
burcundan uyakmaz benm gnm
ikilisi ki bu ikili Prof. Ritter'in dergisinde Said Emre'ye ait birinin ilk
beyitidir. Btn bunlar, bize gsteriyor ki Said Emre, Trkeye e-
viren Molla Sa'deddin'dir ... " demektedir. (bkz. Mehmet Yaman, Veli
Makalat ve sh: 74, 1985)
B)
Said Emre'nin Veli Vilayet- Namesi nde
Molla Sa'deddin
Aksaray'da Molla Sa'deddin derler bir bilgin drtyz molla, kendisinden ders
okurdu. Bu bilgin, zamanda, Kayseri'de bir erene muhip her onu ziyarete
giderdi. Giderken de Tuz kyne kyn konuk olurdu.
Bir gene o kye kahyaya konuk oldu. Kahya, buralarda bir eren belirdi,
bir ok kerametleri var. Hatta kendisine inananlar, yaya geiyorlar,
bile Bir de sizin dinlesek onu. bir
hali var, Ky mescidine gidip namaz da kendi namaz Bu
yzden onu, cemaati terkediyor diye yeriyorlar dedi.
SAiD EMRE 185
Molla Sa'deddin, bu szleri duyunca peki dedi, bu er nerde? Kahya,
Sulucakarakyk'de, stnde bir var, bir de bu kye
bir yer var, oralarda da oturur dedi. Sa'deddin, cemaati terkedenin ylesi
adam, dedi.
O bilginle kyller, buldular, seliim verip davet ettiler. Hnkar, Hakk'a gi-
den hak nereye davet edildiysem gittim, siz gidin, biz de geliyoruz
dedi. Tuz ky'ne gelerek bulduk, geliyor dediler. Bu Hnkar da geldi,
seliim verdi. hi biri, Kimsecikler, Hnkar'a yer gstermedi,
onu Hnkar, sekinin stne oturdu Viliiyet elini Saadeddin'in
soktu, tuttu, hatta damla kan, sekinin al
Molla Sa'deddin, bunu grd, gitti, sekinin
Molla'ya ne oldu diye Elini ovdular, yzne gl suyu serptiler.
Bir mddet sonra geldi, drt yana gremedi. ne oldu,
nerede diye sordu. Kavlimiz byle miydi dediler, hani bilgince sorular halbuki
oturdun, derken gitti, yere kendinden
getin. Biz seninle de Biz ancak bunu biliyoruz, bir
bilmiyoruz dediler. Sa'deddin, gelin dedi, sekinin
o damla kan var yok mu? grdler ki gerekten de seki dibinde damla
kan var.
bulun o dedi. Mollalar, drt yana gelip
Sa'deddin'e haber verdiler. gre Hnkar, daha nce evinde,
Sa'deddin'in sekinin tam Sa'deddin, sonradan geldi,
Hnkar'a gstermedi. Hnkar, bu kerameti bunun zerine gsterdi derler.
Bir Sa'deddin, Kayseri'ye giderken, Auksaray ky'ne Halk, yaylaya
ky evden ki ilerde bir var. Bu da ne ki
diye grd ki bir er namaz ucunda da bir kandil, muallak dur-
mada. Bu viliiyet sahibi erenlerden elini pt, dnp
geldi, haber verdi. Onlar da gittiler, fakat Sa'deddin, sonradan
Tuzkynde grd, olay geti, sonra bir hayli
ki Hnkar, bir nce, Auksaray'da erdir.
Bu olaydan sonra bir geti. Sa'deddin, adeti gibi gene Kayseri'ye gitti, d-
nerken Tuzkyne Adam gnderip davet etti. Kahyaya da, bu gn ye-
meklerden hi birine tuz erenlere gizli bir yoktur, bilsin dedi.
Adamlar davet ettiler. Az bir mddet sonra Hnkar geldi, eski yere
oturdu, Sa'deddin'in titremeye buyurun dedi. kendi yerine
oturttu. Fakat ki ve Ben diyemem amma birisi
da sylese diye Hnkar'a
malfim oldu, Said'im dedi, ben de erin kesecek bir kimse
iilemde; gcn yeterse kes. Sa'deddin emretti, Bir kalem- bir
makas getirdiler. Sa'deddin, eline Hnkar ellerini
Sa'deddin, gc yetmedi, bir bile kesemedi.
srdke akmaktan gibi kesemeyince
kesmiye bunu da
Hnkar, Said'im dedi, bu makasla bu Trkistan erenlerinin bize
verdikleri makasla kesilirse kesilir. Saru var, o getir dedi. Saru
o getirdi. Hnkar, al Said'im dedi, kes. Molla Said,
bir tanesini kesti. yere kesilen yerden oluk gibi kan
Said elinden yere Hnkar Said'im dedi, o yerden al,
yere koy, aresi yok. Said, yere yerine koydu, kan
kesildi, da dnd.
Derken sofra yemekler geldi. Hnkar, besmeleyle fakat tuzsuz oldu-
sahibine sordu. Erenler dediler, kymzde tuz yok, tuz madeni de uzak.
Bu gn tuz hi bir evde Ne olur, h1tfetseniz de bir tuz madeni
Hnkar, Hakk'a giden hak filan yerde tuz madeni Horasan'dan,
bizimle beraber Oraya gidin, dek bizden ol-
sun, hem de iinden bizim hediyemiz de her dibinde gl-
gesi olur, onun olmaz buyurdu. evik bir adam gnderdiler, sylenen yeri tuzu
buldu, getirdi, yemeklere serptiler. Yemekten sonra dualar edildi ve Hnkar,
Sa'deddin'in dururken birdenbire kayboldu.
Molla Sa'deddin'in gnlne sevgisi Aksaray'a gidince bir
mddet sonra mollalara, ben ziyarete benimle gelecek varsa
gelsin dedi. Mollalar, ne olmayacak bid'at ehli bir adama erenlerden diyor-
sun, nerde, o nerde dediler. Sa'deddin, damla kan
Bir kestim, lle gibi kan tuz madenini buldu, iinizde, .yle
yapmaya gc yeten var Siz gitmezseniz ben giderim dedi. Bu sz du-
yan mollalardan biri, ben giderim dedi, biri daha. derken bir daha ... Byle byle
otuz molla, beraber gitmeye karar verdi. Aksaray'dan yola
Sa'deddin, brleri yaya gitmedeydi.
Yolda birisine nerede sordular. O adam,
Ahi Evren derler bir var, onunla gitti diye haber verdi. Mollalardan biri,
ben dedi, hocaya uymak, iin gidiyorum, yoksa onda nerde?
anarsam olsun. Bu sz duyan bir da sz syledi. Bylece
otuzu da anarsak olsun dediler.
O gn, geceyedek yrdler. Gece olunca uyudular. Sabahleyin yola
gide gide gelince mollalardan biri, benim
dedi. br br derken otuzu da sz syledi, soyunup suya girdiler.
Said de uymak gerek deyip indi, onu bir yere soyundu suya
girdi. Elbiselerini, hep bir yere
SAIDEMRE 187
-----
O Ahi Evren'Je, nce o ba-
oturuyordu. Sohbet ederlerken Ahi'm dedi mollalar, bizim anmamaya
ettiler. suya girdiler, kalk, yr de sudan
Ahi Evren, hemen Evren girdi, bir anda oraya stne rek-
lendi, stne koydu. Mollalar, ilerinden birine, sudan
da dediler, elbiselerimizi getir, giyinelim. O bilgin bir de ne grsn?
Elbiselerinin stnde koca bir ejderha var, gzleri klhan gibi yanmada.
Korkusundan hemen su iine Beti benzi tirtir titremedeydi.
Mollalar, hay ne oldun diye Molla syledi. Hepsi de korktular,
Sa'deddin'in yzne
Sa'deddin, dedi ejderha olacak yer yutmaz gren
bilgin, yok dedi, duruyor. Bunun zerine Sa'deddin, bu dedi, olsa olsa, ziyaretine
erin bir Bir de ben greyim. Sudan ileri ejderha,
havaya yle bir kkredi ki Sa'deddin de kendisini suya dar Mollalara,
hep birden gidelim dedi, o eder bize. Mollalar,
dediler, biz onu anmamaya ettik. Said, dedi, Onu
imkan yok, bu Nihayet ister istemez, ejderhaya durup hep
birden: Ya Hnkar diye Ejderha, bir anda kayboldu ki hi orada
Elbiselerini giydiler, Sa'deddin, bindi, brleri yaya olarak yola
Giderek Aliler Birde ki bir gelmede.
halifelerden Saru Hnkar, iin
Ve bilginler, geleceklerse gnlyle g-
nllensinler de gelsinler, byle gelmeyeceklerse dnsnler geldikleri yere gitsinler diye de
haber Aliler te dere Sa'deddin'le bilginlere
Sa'deddin, indi, Saru szn syledi, dnp gitti.
Sa'deddin, hi sizde futa var dedi. Var dediler ve kendisine futa
verdiler. Sa'deddin, elbiselerini beline ayak, kabak, y-
rmeye koyuldu. Mollalar, bu ne hal diye sorunca dedi ki:
elbiseyle pek ilgisi yoktur. Gzel elbiseler giyinmekle gi -
yinmemek, onun birdir. ayak kabak dnyaya gelir; biz de
huzura yle gidelim, ki halimiz olur.
Vara vara, Tekkekaya'ya geldiler. Tam o Saru geldi, Hnkar, Molla
Sa'deddin'e sz, yerine geldi, elbiselerini giyip gelsin buyurdu diye
elini ptler, Derken namaz vakti geldi, Sa'deddin
Hnkar, Sa'deddin dedi, niin Sa'deddin, namaz vakti oldu dedi, ab-
dest Hakk'a giden hak biz, abdest amma sen
alacaksan al. Sa'deddin, bir mollaya verdi, git dedi, doldur da getir.
Molla, doldurup getirdi. Sa'deddin, suyu eline dknce ki kan
Bu hal Hnkara malum oldu. Ne oldu Said'im dedi, ibrikle getirdikleri su
kan bir sonra brsne verdi, otuz molla da su getirdi,
Sa'deddin eline dktke ki kan. Hnkar, olmaz Said'im, olmaz dedi ve Saru
Said'e bizim ver de onunla abdest dedi. Said, o ibrikteki suyla ab-
dest ileri geti, etmek istedi. Hnkar, hakk'a giden hak bu
mlke geldik, erin nne geip edecek er grmedik, sen edebilirsen et, bizde
dedi. Snnet kamet getirildi. Sa'deddin tekbir getirip namaza durdu.
Gznden perde Ka'be'yedek her grd n Hnkar'la doldu so-
luna ki her yerde Hnkar var. Hnkar'la
dolu grd. Derhal secdeye Rivayet ederler ki Sa'deddin, tam yedi gn
Hnkar, Said'im dedi, ne diye rku etmezsin, yedi gndr
Sa'deddin secdeye tam gn secdede bundan sonra esrik bir halde
nefesi syledi:
mezzin geldi kamet eyledi
durup mnacat eyledi.
Hazrete elim Fatiha okur dilim
Belini bkp Hakk'a rkOat eyledi
Bu benim Tur
Musi'leyin bu gnlm mnacat eyledi
Secdeye indi yzm bir didar grd gzm
aklum bilm mat eyledi
Bir suret grd gzm secdeye yzm
tertiplerim zhdmi mat eyledi
Ne dua ne selam, ne zikr tesbih
Bu vakit namazOm garet eyledi
bir kez Said dedi
Szleri kefaret eyledi
Bundan daha bir ok nefesler syledi. Halifeler, mollalar Sa'deddin'i etti-
ler, biat ettirdiler, ta tekbirlediler. O Mollalar da bu hali grdler, bir oldu;
geri Said'i gitti.
Molla Sa'deddin, onsekiz hizmet etti. Sulucakarayk'n eski mes-
citinin nnde bir Hnkar, daima o stne oturur, kere de
Bir gn sonra hava Hiinkar oraya geldi, o stne
Molla Sa'deddin'i mescidin stne dzelt
dedi. Sa'deddin, dama yuvarlamaya O kalbine vesvese
verdi. Bunca kerametlerini halde kendi kendine, bu kadar bilgim, hnerim
bir hepsini kendisine kul etti beni. Hi bir suretle elinden
bari da lsn, ben de dedi,
damdan, stne
SAIDEMRE 189
Hnkar; bir kere ya Allah deyip elini tuttu, hamura gmlr
gibi gmld, yere Sa'deddin'i grd, Said dedi, yzn kara
olsun, gnlmdekini dilime getirdin; sinin ziyaret, kefaret Seni,
kere rahmet suyuyla yudum, mrekkep in, git,
asla sen hey hey.
Said'i, Aksaray keesine srdler. denen bir yere
oldu. tarafa dnd, bir ayak stnde
gn peymanede durdu. gn grd ki bir nice kimseler bir yere gitmede.
Nereye gidiyorsunuz diye sordu. Adamlar, Sulucakarayk'e gidiyoruz dediler. Sa'deddin,
onlara and verdi edin dedi, merkebiniiin beni de
beraber gtrn.
Adamlar, Said'in Karacayk'e gelince halifeler. Saru ha-
ber verdiler. Saru zd, ne var, ne hal bu
dedi, ne yaparsan yap, erenler beni kabul etsin. Saru Said'e, bu gece dedi,
Halvet in nnde, yzst yat. Erenler, belki geceleyin stne basar, bilir,
anlar da seni kabul eder.
Sa'deddin, Saru Hnkar, geceleyin Said'in yzne
kimdir bu dedi. Saru Said kulunuzdur deyince Hnkar,
bizim Said'imiz mi diye sordu. Saru Said dedi, kabul oldun; erenler, sana bizim
dedi.
Sabah olunca Hnkar Said'i Said, peymaneye durdu. Hnkar, Said dedi, ku-
ruda bir erbain suda da erbain gerek. Bir kazan getirtti, iine su
koydurdu. Said, gir suya dedi. Said suya girdi,
odunu gn sonra Said, iinde yok Hnkar
gene emretti, rttler. gn sonra Said, kiick
bir ocuk halinde iinde belirdi. Gene rttler, gn sonra gr-
dler ki, Said, bundan sonra bir hale brnd, Makaalat Trkeye
evirdi.
Bir gn Hnkar, Tekkekaya'da oturup sohbet ederken vakti girdi.
Said'in gnlnden, Hnkar her namaz vaktinde kaybolur, acaba nereye gider
geldi. Bu Hnkar'a malum oldu. Said dedi, ileri gel, elini ver,
stne koy, gzn yum. Said ileri gelip Hnkar, gzn a
dedi. grd ki, Kabe'de, halk snnet Derken kamet getirildi: Farza durdu-
lar. Said de durup namaz Namaz bitince dua edildi, tam bu
Hnkar, Said'in kayboluverdi.
Said, br namaz vaktine kadar Mekke'de br namaz vaktinde grd ki
Hnkar, gene Mekke'de. Namazdan sonra gene kayboldu. Said, bu sefer Hnkar, kay-
bolmadan dedi. Namazdan sonra tam niyetindeyken
Hnkar, kaybolup gitti. Bu sefer Said, oradakilere: namaz eri
diye sordu. Evet, dediler, her vakit, burada Said, onun yurdu, Rum lke-
sindedir dedi, halini Said, tam gn Mekke'de gn,
gene namaz bitirince Said, hemencecik medet dedi, senden
Hnkar, elini elime ver, stne koy, yum gzn dedi. Said,
uydu. Hnkiir, gzn a deyince kendisini buldu.
ki halifeler, muhibler, huzurunda. Yzn yerlere srp
ler etti.
Sa'deddin bir gn bir nefes syledi ki:
Gine bir n Huda bilr nnden
Soru hisab canundan
er deyp duran
gediler siyaset
Talip olan Mustafa'ya zin Hakk'a
Yoluna fidi geen hanumamndan
birle meydana gelen talihler bu gn
Han mam terk edp geer cmle yarundan
olan olan
olan gorr Hak
Adum Said cmle halliken
Bir ayet Hnkar'un esrirundan
O vakitler, huzurunda halife Saru
iki yaprak ieriye girdi, birini nne koydu, birini
Sa'deddin'in nne; ondan sonra ekilip peymane durdu.
Veli, dedi, gnlndekini dile getir. Saru dedi,
Said, bu gn nefesin mahlas beytinde:
Adum Said cmle halliken
Bir ayet Hnkar'un esrarundan
dedi. Mademki nasip bunca bunca dedikoduya ne liizum
Bu sz duyan Said, hemen peymaneye dedi ki:
Ben yle etmeseydim, nereden malum olurdu. Nice kerametler,.
benim sebebimle meydana geldi. Btn bunlar, sylensin, aleme duyulsun diye
191
Bir gn Veli ile Sa'deddin otururken bir erkek ileride bir
kovarak srd, tam nnde, Hnkar, Sa'deddin'e,
Sa'deddin dedi, alttaki misin," stteki mi? Sa'deddin, sttekiyim dedi. Hnkar tohumun
kurusun Said dedi, hala gnln deyip vericilerden olsan
ne olurdu? Said, ileri etti, dedi, bana yle
nefes etme. Hnkar, erenler szn syliyeydin, ok geri
ona are yok, ancak manaya ait senden sonra 'olsun dedi. Bu szden
sonra Said, bir ok nefesler syledi, muteber bir divan oldu (Bkz.
Veli Vilayet- Name Abdlbaki Glpmarh, ve Aka, 1958,
s: 56- 64).
-
Sait Emre'yle Yunus'un vezinde ve kafiyede ilk
beyitlerini olaki bunlar naziredir:
Yunus:
Said:
Yunus:
Said:
Yunus:
Said:
Yunus:
Said:
Bu bir acayip haldr bu hale kimse ermez
Alimler da'vi veli gz grmez
bir yrek yerinde durmaz
Nice kim anam gnlm hi karar
La okursun yine
Bire iki kimden fetva
Her dem bile kandadur dersin
sanma seni yavlak
kaan Hakk'a kul
Erenlerin yasdanup
Gnl kanda
olur gnlsz
Andan beri gnildm bile geldm
Bu aleme acayip hale geldm
Ezelden bu bu mlke tuta geldm
Yaridm anda yine ol yare geldm
192 ALEVi VE
Yunus:
Said:
Nice bir besleyesin bu kaddile kaameti
dnya zevkine unuttun
Mal zere
Dnya ahret sylenmez erenler mekaleti
Veli Vilayet- Name'sinde niv. T.Y. sh: 215) bulunan
sunulan de Said Emre'nin Said
Emre Yunus
RNEKLER
-1-
Sala geldi mezzin geldi kaamet eyledi
yzin niyyet eyledi
Secdeye indi yzm didari grdi gzm
aklim szm zihnmi mat eyledi
Unutdum dosta tutdum yzmi
Dost kend mrvetinden bir eyledi
Ne taat var, ne salat, ne zikir. var, ne tesbih
Bu vakit namazum gaaret eyledi
benm secde- gahum kim Tur
Mfisi'leyin gzlerm mnacat eyledi
Bu kez zahid didi
Gzlerm hatasuna bir kefaret eyledi
Kanda baksam dopdolu HACI 1
Bu Said kemter kuh oldu adet eyledi
(Bkz. A. Glpmarh, Yunus Emre ve Tasavvuf, Remzi Kitabevi, 1961, sh: 204-
207)
-2-
Bakuben ne grrsn, gzn
Kimseyi ne bilesin, sen seni bilmeyince
yolundan, ya haber ver halnden
Bu yol sana yol virmez,
Bir yoldan davi etmegil
cihan mekrinden, tamam
yolum, uzat getir elini
EMRE 193
Bu yol sana yol vermez, sen azad gelmeyince
Hi azad
Cmle sermayelerden, elin
Yola var yoldan kalma, her trl alma
Sen seni yolda bilme, yol tamam
nki yol tamam ola, Said denize dala
Baki kim
-3-
Zahir bir gerek, birlik eri halinde
Dnya ahret bir erinin yolunda
Zahirini klli
elinde
birlik kendde
gark ile selinde
Kendi kendden kabul etmez
unutmaz, yok yolunda
yazar, klli bizar
Yolun dzer, yrr yokluk ilinde
Bu mezhebi, ayruk sz syler gibi
Cmle ilmin cevheri, her trl hallerinde
Said eydr zi dirlik, dost olsa birlik
bilelik,
-4-
bir yrek yerinde durmaz
Nice kim anam, gnlm hi karar
Bana derler: bir yerde sebat !...
anda gnlm bana vermez
hod deniz misali, mevci kapar gnlm
Yzbin tefekkr ettim, ana ermez
Sermayem gnl idi, erdi
derdi oldur, grmeye destur vermez
Kimi edem, kim koyup kime gidem
Yine ana ayn varmaz
burcundan inerim, zamaneye dnerim
dost bana reva grmez
Gark oldum mevcine, deniz teferrcne
gnl ayruk kendiye gelmez
Said n'ider kaan kor
duyan ayruk varmaz
-5-
Hdavenda, emrine ferman
Zire sensin benim derdime derman
Senin kimse
Alimler cmlesi yolunda hayran
Bezedin yeryzn rahmet nuriyle
gkleri bu yere sayvan
Ebedsin, senden
Kani yel gtren
ser- vakt ile Ferhad
ol Calinus Hakim- i Lokman
Bular geti, belirmedi
rd tenleri, pinhan
Oku Bismillahi Rahmani Rahim,
Ki yzbin ola nigehban
Said, sen szn cahile dime
Ne bilir hayvan
-6-
PARA
Bu makama kim ere, bu nakdi kim dere,
Hakk'a vere, cmle alem iinde
yokluk birdrr, u si va birdrr
Dnya ahret birdrr kadim iinde
Kim bu ermedi, kendi zn dermedi
Bu esrmed mr- zalam iinde
195
Mahir Kocatrk, Tekke Antolojisi, Ankara, 1955, sh: 32- 34. Bu
Makalatta da var)
-7-
Eydn gyne gyne halimi dne dne:
can gnl yana yana
Ne olduk bilemeziz, bir yerde
deremeziz, ne diyelim sorana
Akl can sermest olduk,
Yz bin can fidi bizi bizden alana
Kim ala bizi bizden ile ne szden
ol killi czden bakmaz can U cihana
Kim grdk, kim diyelim, kimi kime
Kimdin kime bu sevda
Nedir neyi sevelim, neden ne isteyelim
Nerden nere olduk mest il divane
Yoktur ana ne isteyip ermeklik,
Ne gelmeklik kend halin bilene
Biz had evvel ezelden Hayy l Kayym bulunduk
Meyi vefa biz olduk nevmid mahrum kalana
ire
Koptuk tenden Said'e can olana
-8-
Biz uludan evvel er
alab'un kudretini evvel kadem er bildi
Bunca bunca zaman biz bi gman
Calap kend sun'undan ere
Er hikmeti
cihan arifi bundan ibaret
Yz bin drt bin buyurur onun ykin
Ol uavuraban rahmet gline
n glden gir dndi budak zere
Silkindi her bir ykten bir damla su dkldi
Ol sunun her birisin bir can gzin
Ol canun her birisi bunda peygamber
Evvel ki bnyad kez dnya
bu yedincidr kim (bu) Adem
Adem Azazil
Azazil'i Adem'e gldi
Aydur ben oddan yzbin taat
Tapu arza
Her kim kendyi grdi
Her kim ne miskinlik ile
Eksklven Hak bilur bana g
Hnkar Said'e tup beni benden
-9-
Nagah eyledi odu
Hi kimse nitelikten vermez
Nice vereler, hangi yoldan soralar,
n elden din
Ne imana ne hod dine
Kendyle bile tutar
Verdi birlikten harap
Cmlesini terk ettik
Ne var ne ziyan, gelsin
Cmlesinden geben bulduk
nki olduk bilelik nelik nitelik
sylemeye komaz
Yzbin lisana gelir yzbin can yolda
Yzbin gzler gremez bizim
Gzler nite griser, kimse nite eriser
cihandan te kurdu
Grdm imdi bu kandan, ne biter bu madenden
birlikten, bulduk
Said imdi yr var, n bir oldu bu ikrar
Hi makamdan vermesin, kimse
-10-
Ezelden ben bu bu milke tuta geldim
Yar idim anda yine ol yare geldim
Bana ol yzm nuru grnd er yznden
Gnl gzn ol nuru gregeldim
Ol nuru greliden kendzm
yle tut Musi benem hacete Tur'a geldim
Bana TOr mnacaat (ol) yerden gelir
Bu dem Bayezid benem n gizli geldim
esritti beni Enel- Hak dedirtir
Korku gitti gnlmden Mansur'am dara geldim
Mansur kadehin Mecnun glne
n buldum nura geldim
Bunun bundan bylesi iklimidir
Drt didar oldu ben bir yere geldim
Yerdeyken gkten yere ok
Adem donun sre geldim
dertli olana benim
erkandan sora geldim
Ezelden beri bunda saadet mlkin bulduk
Hem iindeyim menzilim gre geldim
Bu sOrete geleli
Gizlendi kulum geldim
(Abdlbaki Alevi- Nefesleri sh: 66- 68)
EMRE 191
etmek, Batm: yz, Zahir: yz, Gark olmak: Batmak,
Sorun, Esrar: Giz, Carum- Sevgili, La Ebed: nszlk,
Cz: Para, Cur'a: Yudum, Fena: Yokluk, Hveyda: Beliren- grlen, Hod: Kendi,
Kadim: Evveli yok- Eski, Kl: Tm, Kan: Maden, Hangi, Kam:
Nerede, Maksud: Menzil: Durak, Mevc: Dalga, Nevmid: mitsiz,
Nihan: Gizli, Nigehaan: Gzc- Beki, Pinhan: Gizli, n, Sermest:
Sayvan: Glgelik, Deli, Tefekkr: Yavi: sz,
Zalam: Salat: Namaz, Taat: Mnacat: gizlice dua-
y Zikr: Anmak, Zahit: Kaba sofa
198 ALEVi VE ANTOLOJ._IS_J ________________ _
-11-
Her dem bile kandadur dersun
sanma seni yavlak uyursun
Dn- gn ana bir beri dey
Bir kez dnp
Ana bakan kimsenin gznde hicap olmaz
Nin gzn bunca
Gel aalum neng
Anunin grmedn gman ile
a gzni eyle zni
Zinhar derilme n bulursun
Kem yolu cmle il
Nin dost eylemezsn n bilrsin
uykuda grmek
syle nice sylersin
Kimsenn ykin sen dost iline
Said'lik duta varup
(Prof. Ritter'in dergisinden)
Yavlak: Pek- ok- gayet, Hicap: Ar, Gman: Gaayet: Son, z.
-12-
Altun zere bu bazan
Anun birine irmez alemn sad
durur dellalesi bilelikdr
Canun bu yola virr kim bu
sayar mrn virr
Bunun gibi satunun kim ola hiridan
Mlki satar kend milliden el tutar
Hi nesne kabl itmez baha diler
Didara kim iriser isteyp kim
satar Mevli'dur
Azaddur kendle
kfri eltinden
Bu sz lisana gelmez dil ile syle olmaz
Dil bundan artuk virmez gnlnde
Said Ata varursun yoldan haber virrsn
Gel hnern halka gster
-13-
Yeryzi ettim tenm akar sulardur kanum
burcundan uyakmaz benm gnm
Savul yolumdan savul szm varluktan
Beni esrgidr canum
Denizler bana kalurlar yana
Hi irmez ana
Kar gzm niderem yaz u
............................. Gavgalar benm nm
Kes kanum ettim tenm
Alnuma bu yazuldu eren benm sultanum
Yeller gibi eseyim yiri
ks bi
Gyneyim ezileyin takdirde dizileyin
Felekde szileyin acep syler kanunum
Ben beni istesem seni bulsam
Ya ben klli sen olsam sensn cism cihanum
Said sen ne sylersin ne imaret eylersn
kandan bana harablukda
-14-
Bir ulumuz vardur bizm alap ana benm dedi
Her ne kim dilersek virr cmerddr (r anun)
Y uar vardur (ur) kudret
Cmle deniz andan diler (!er) mededi
Kinin illeti azad ola
Kim ola anun a (za)
Yallah onun hm1etine inanuruz mrvetine
Ana muhib
Anun ltfu yavlak delim sever Hayy- i Alim
Daim disn dilim gnlmdedr
Sohbetine iren hi ayruk
yuzin gren elden
Zihi hil'at zihi devlet zihi ata zihi himmet
Said aydur yzbin minnet bana benm dedi
Zihi: Hey gidi hey, nerede, nede - Hilat: Resmi giysi, kaftan.
EMRE 199
-15-
Can ulu kimsedr, suret
Nice Lokma yirisen suretin kuvvetidr
Niceki yirisen ok ol denl yrrsin tok
Cana hi assisi yok sret
Bu can ni'meti gelsn bulalum
ol evliya sohbetidir
Sohbet semirdir, her demi demidir
Hak alab emriyile erenn himmetidr
Erenin yz sulu himmeti ulu
Kim Hnkar inayetidr
anun anlamaz
Biln (ki) bu hma devletidr
Said'in yzne kamudan (ol) gnl kici
Sua sui, Hnkar'un mrvetidur
-16-
Yine bir n Hda bilr nnden
Soru hisab canundan
er deyp duran
Zl cenaheyn gediler siyaset
Talip olan Mustafa'ya zin Hakk'a
Yoluna fidi geer hanumanundan
olan, olan
Ya'ni rfisena olan, grr Hakk
Said cmle halliken
Bir ayet
-17-
tini irer, gzi didar grer,
yarayan mutlak didara yarar
Kaabe kavseyn znnar birlik iinde dner (tter)
uan kanda karar
Sen sz ile
Cmle alem (yol) dn gn sorar.
da'visi uludur, belldr,
cihan ilmini bir direr
yokluk kabfil ider, koyup gider,
mlkinden sonra, ebed mr srer
virp, kendi kul olup
Hnkar bu Said neye yarar
(Prof. Ritter ve Raif Yelkenciden)
VE NESNE
Nesnelerin ile tek bir (Wirklichkeit)
En eski dinlerde byle syler. Veda dininde szn tinsel gc ana motif olarak
Rigveda'da szn gc gcne "nk, ve yokolan
insan sznn temelinde, ve gelip-gemez olan sz der (S:
15). bu sze "Logos" der. Szn bir
Herokleitos, "Logos kosmos'un gdcsdr" der. Evrene egemen olan logos ne bir
ne de bir insan O her zaman de var, daima da var
Platon dili bilginin temeli sayar. Dili yntemli ilk
inceleyen Eflatundur. Herder, dil insana bir der. Humann
ise, dili sayar. Dil bir gndermesidir, der. Dil iindedir. Gerekten
burada oluyor, dil de bunu ortaya koyan ancak dil iinde
geer, dille dille ile dil Dil
hem bler, hem Dil bu oksijen Yine dil,
kavramlar iin gstergelerin bir her yerde
ve gizli, grlr ve grlmez olarak bizi evreleyen bir simgesi
ve (S: 18). "Btn gibi tarih de, bir
sznden bir Sssmilch, dil, insan bir
olamaz insana (Gottes Gabe) bir der ekolu
de bunu savunur. Herder Dilin Kk bu "Dil,
ve bylece insan ruhuna ok
daha ok daha ykl olurdu. Btn dillerde yle ok dzensizlikler,
varki, bunlar olamaz" der. Ama Herder, dilin gerekte insan
da inanmaz. Dil, olamaz,
zorunlu olarak i (innerste natur) Dilin kk,
olgun bir embriyonun gibi, seslerle dile getirir, ama insan dili,
bu duygu olmaz. yle dilin biimi
hibir zaman Bu biim, hayvandan insan ruhunun bir
anagcnn etkisiyle meydana Bu g hem bler, hem bu da
olmadan bilinli insan dili olamaz" der. Herder'e gre dil,
bir rn zamanda refleksiyon'un ve bir rndr,
202 ALEVi VE ANTOLOJiSJ
yle tinsel ancak kurar. Dil, btn
glerini iine alan bir
Wilhelm Von Humboldt kendine gelen dil hepsiyle
Bunlardan birer felsefi ekol olan:
- Rasyonalistler: Dil insan rndr.
- Positivistler: Dil seslere yknmeden
- Empiristler: Dil kendilerini
- Teologlar: Dil insanlara olarak derler.
Humboldt, tek insan, her zaman bir btnle, ulusu ile, teki insanlarla
Gereksinimlerini iin zorunlu olarak bir teki insanlarla
ancak dil yoluyla olur. Dil bir verme gibi
gereksiniminden de yle Dil, bir i
gereksiniminden bulunan bir Dilin ve sonsuz
bir bir soyunun btn birlikte gider.
dilde, iinde zaman duygusuna daha ok Ama uzak de
ve olarak duyar ve sezer. Szckler zorunluluk ve maksat
zgr olarak Hayvan trleri iinde insan trk syler. Dil, insanda
bulunan bir bir rn olarak gsterilemez. ancak
dil ile dili bulmak iinde onun insan gerekti" (Humboldt S: 15). Dili insan
bilimsel inceledi. insan yapan ancak dildir. Dilin yerde insan
yoktur, yerde dil yoktur. olmadan dil de olmaz. Dil olarak
bir olarak dil kendisinden zorunlu olarak meydana
gelir.
ABDAL MUSA SULTAN
(XIV.
Anadolu temel biri de Abdal Musa Aleviler ara-
byk bir sahip olan Abdal Musa yolun ve kimlik
ortam sylencesine gre, Abdal Musa Sultan Veli'nin
olan Haydar Hasan Gazi'nin Tarihlerde fethine
belirtilir. nce Bursa'da, daha sonra Kaygusuz Abdal onun
syler ve Tekke kynde
Vilayetname de onun bu blgede belirterek sz konusu sy-
lenceyi Abdal bilmeyen, ona duymayan bir
gsterilmez.
kimi kaynaklarda Bursa'da belirtilmektedir. Gelibolu'lu Ali,
Knh'l- Ahbir'da " ... Mezburun kabri Bursa'da vaki ve mslimin
der (c. 5, sh: 64). Evliya elebi'ye gre de "Yesevi ile
Rfim'a ve nice zahir (c.2, sh: 46).
tarihinde Abdal Musa ile ilgili bilgiler verilmektedir:"
nesi varsa Hatun ana'ya emanet etti ... Abdal Musa derler idi, bir var idi. Hatun
muhibbi idi. Ol zamanda ve mridlik asla (igen) zahir idi. Silsileden
dahi idi. Hatun ana ol azizin zerine mezar etti. Geldi, bu Abdal
Musa, bunun zerine bir nice gn sakin oldu. Orhan devri geldi gazalar etti" (Tevarih- i
i Osman, sh: 205).
Hoca Sadeddin Efendi de Tac't Tevarih Abdal
Musa zerine bilgileri verir:
"Orhan Gazi ile Bursa fethinde bile Kabri nl ziyaret yerle-
rinden Bir gn kor bir bir beze Geyikli Baba'ya
Baba da ona bir kase st olan Abdal buna
grnce, st gndermekte ne var ve sizin ne var? diye
Onun bize Ceylan stdr. Yaban bizim
daha zor bir (c. 5, sh: 11, Kltr yay.,
1979) Nezih gre, "Abdal
drt byk tekkesinden biri ona aittir." (Anadolu
1975, sh: 97). Nejat veya dergah-
en byklerinden ikisinin Abdal Musa ile Kaygusuz Abdal belir-
tir" (Anadolu'nun Gizli Kltr Alevilik, 1990., sh: 93).
204 VE
Abdal Musa, kendi gre, yeri
Hoy Zelyut "Bugn, Aleviler Abdal
nemi, Sultan'dan ok daha ... Abdal Musa zel cemler
zel kurbanlar kesilir" der. (z kaynaklarma gre Alevilik, 1990 sh:
246)
Abdal Musa ile Nasihatname isimli kk bir
Naci Kum lsparta'da bulunan "Abdal Musa Velayetnamesi"
Velayetnamesi kadar Abdal Musa Prof. Dr. M. Fuat
Kprl'nn incelemesi de nemlidir (bkz. Trk Halk Ansiklopedisi.,
ilk kez Sadettin Nzhet Ergn'n Trk (1. cilt sh: 166-
169) Abdal Musa Sultan Adil Ali Atalay
(Vaktidolu) nun (Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi 1990) ile Musa
Seyirci'nin "Abdal Musa Sultan, 1992" bu konuda en yetkin
eserler Abdal Musa Sultan sylencelerini, Velayetnamesini,
ve bu iki bulabilirsiniz.
Zeki onun zgn bir incelemesi
"Bursa fethinden mukaddem Rum'a kadem iden bdela- erbain den
biri... olan Abdal Musa, Orhan Gazi ile medine- i mezbure teshirine muavenet ve bu
met- i azime'ye ez can dil mbaderet (Gldeste, Bursa'h Tarihi).
Bunlardan Evliya elebi ile bir ok tarih Abdal Musa
bilgiler
Abdal Musa Sultan, olarak Tarikatta Veli'den sonra
Sultan'a Kaygusuz pir.idir. nemli bir yeri
Nitekim on iki post'tan postu denilen on birinci post
Abdal Musa postu'dur. Aleviler de cemlerinde Abdal Musa keserek
bitirirler.
Ali oldum oldu bahane
Gvercin donunda geldim cihane
Abdal ilesine Tekke kyndeki
kutsal drt byk dergahtan biri olarak grlmektedir. Abdal
gerek lm tarihleri, eserleri iindedir.
Kitaptaki Abdal Musa'ya ait da kesin Ancak gnmze ka-
lan az olmakla birlikte Alevi- en gzel rnekleri ara-
post sahibi bir iin oka (Atilla
zkmmb, Alevilik- ve 1985, sh: 68- 71).
ABDAL MUSA SULTAN 205
A - RNEKLER
-l-
Kim ne bilir bizi nice
Ne zerrece oddan ne de
Bize meftun olan marifet syler
Biz Horasan mlkindeki
Yedi derya bizim
umman ise biz de gldeniz
2
bizim
Ne zerrece gnden ne hod
Yedi tamu bize nevbahar oldu
Sekiz umak iindeki kydeniz
Bizim merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli
Musa gibi lenterani deniriz

3
sorar isen,

Ali oldum bahane
Gvercin donunda geldim cihane
Abdal Musa oldum geldim cihane
Arifler anlar bizi nice
-2-
Gzlerin kr olsun ey yezit .J, Sufi Abdal yrden
Bu meydanda kim var Ali'den
On iki aan
Ali'den
Gvercin donuyla Urum'a uan
evinin aan
Cmle evliyalar stnden geen
Var hi bir er Ali'den
Bizim hususumuz
2
umman biz o gldeniz.
3
Musa Tur'da durup mnacat eyler.
Ayn-i cemde sevdklerin srden
vcudi bir eden
hi bir er Ali'den gayri
Muhammed yoluna girdi
Bu gayet iinde idi
donunu, Hatem mhrn verdi
Bu kim ey eder Alfen
4
Neslimizi sorarsan (Musa Seyirci a.g.e. sh: 67).
206 VE
Cmle evliyalar, imamlar bunda
alan kimse mi derde
Yek nefesle durma erde
Kimdir bana, rehber Ali'den
Her kimin yaksa Hak yakar
koyup teslim'in takar
On
her kim var Ali'den
Ben hocamdan byle dersimi
Okur idim eliften baya deyu
Kimse bilmez dnyada
Ta ezelden hu deyu
Kimin kimin
Kimin kimin okutur
Dediler bu meydan kimin
Kim dedi ki yu deyu
-3-
Selman bir deste gl
Kendi tabutuna kendisi
Cemm- i Mushaftan
Kur'an yok, grdler Ali'den
Erenler gerek belldr
Abdal Musa fakir onun kuludur
gnl doludur
Var hi bir er Ali'den
Evvel narken zm
Davud sofradayken
inen kurban
Kime dedi soy deyu
Fatma ana can Ali'nin gln
Miratan inerken elini
Hak Yezid'e gln
Muhammed'in bu deyu
Abdal Musa'm anda bir tolu itim
ol toluyu kendimden getim

her dem bengi su deyu
Muhammed Ali'nin dava
Yok var
Muhammed niyaz eyledi
Ar er
zn bir araya koydular
Anlar cenazesin susuz yudular
Deveyi grdn m grdm dediler
rt elin
yerlerde ana
yerlerde makbul
kim settar
Cek evir kendini kar
-4-

yerlerde ara
Sahba olup daim Kevser
Sakla kim settar
ek evir kendini kar
Ne diyeyim kurana
Yuf ekerler bu meydanda yalana
yz merdiveni bilene
Kr gr
Abdal Musa aydur gerek er isen
Ali'yi sevene muhib yar isen
grem der isen
boynunda dar
(A. a. g. e. sh: 71)
-5-
HORASAN'DAN RM'A
Horasan'dan zuhur eyliyen
Pirim Veli mi?
Binip yrten
Pirim mi?
bin Horasan pirleri
Elliyedi binde Urum erleri
Cmlesinin serveri
Pirim mi?
Sutan
Deli Sultan'durr hem
Abdal Musa Sultan dersen ne
Pirim mi :
(Mehmet Yaman (Bkz. Adil Ali Atalay (Vaktidolu) a. g. e. sh: 122)
Serfiraz: nder- Erkan: Yol- Yntem, Merd: Er- Evliya-
Veli'nin Settar: Dar:
orta yeri- Peymanede durmak: Tarikat usullerine gre durmak- Tolu:
Dolu- hukukusu, yz-
cemali, Giivercin donuyla Uruma uan: Sylence/ere gre Veli'nin
Horasan'can Anadolu'ya biimi, Selman:
T11vhidi iin birinin koluna vurulunca
otuzdokuz kolundan kan anlatan simge,
B-
ol sakla. Az syle. ol. M'min ol. yerden ka.
yar olma. sebkat ise (nceleri
ile) dost olma. Kimsenin kt duruma glme. Kendinden ulu kimse ile mcadele
etme. ol. Musibete sabret. Sz sonra syle. Her ve avrete
syleme. et, gvenme. Halim selim ol. Mnkire gnl verme.
mnkire deme. Kimseye huy deme. Dnya iin gnln mahzun etme. Bir
kimseye bir iin satma. Mevki sahibi kimselere yzsuyu dkme. Yalan sy-
leme. olma. Maslahat itin vezir ve ricalin varma. Bana eyi desinler diye
sofuluk satma. yz verme. Her hale Elden gelirse
nimet yeme. Tarikat ve grme. Evliyaullahtan ve
gnln Hak Ahde vefa et. Vaktini zayi etme.
Server- i Kainat Efendimizi ve Ali ve dahi imameyn Efendilerimizi daima salavat
ile yad et ki, Seyyid- i Kainat Efendimizin mazhar Ehlullah ile muhab-
bette iken "Eyvallah kerem ettiniz" deyip niyaz etmeli. Muhammed ve Ali'ye
arzusunda bulunan kefere ile sohbet etme. Zira zahirdedir. Onlara iyilik demek
olmaz. Ve kendine ziynet verme, gnlne ziynet ver. pirsiz adamlar ile
olma. Zira yol erkan bozulur. Yavuz ol. Zira yirmidrt saat iinde bin devre girersin. Ol
devirlerin her hangisinde bulunur isen ol brnr ursun. Baki, gerekler de-
mine Hu, Dost Allah, eyvallah"
(Musa Seyirci, Abdal Musa Sultan sh: 5)
208 VE
C-ABDAL MUSA SULTAN

"Ol esrar szl ve kelicisi tuzlu ve latif gzl ve gler yzl Sultan
bir gn otururken mbarek nefesinden nutka gelb eyitdi: "Ya eren-
ler, Gemceli de gen ay gibi Abdal Musa dedi, "Beni isteyen anda
gelsn bulsun" dedi. Hnkar vefat edicek Abdal Musa zuhura geldi. Seyyid
Hasan Seyyid Musa yetim Genceli menkub olub
Abdal Musa sevmediler, Bari Tafa kudretinden bu bir afat virdi, bir bir
Bildiler ki Abdal Musa sahib-i vilayctdir. niyyct iden
nn zerine eyitdi: gitmem" dedi. Anlar dahi didiler kim: "Biz si-
zin huzur edemeyz, bir yere dahi gidelm" dediler. Abdal Musa Sul-
tan dedi ki: "Kanlu boyumca bir kerre gelb bize halinz ne? dimedinz,
mnkir oldunuz. Ol sebebden semaviyye sizi Allah Tafila kahritdi.
taleb idb meded Abdal Musa dey zerinzden reddetsem gerek idi. Pes
imdi her birinz bir vilayete gidinz!" dedi. Andan Abdal Musa Sultan yaylakdan sahil
evine indi; anda bir tekye bnyad itdi. Ol tekyeyi yerden bir kazan altun
Abdal Musa Sultan eyitdi: "Bu yetimleri vardur. Kan ve irindr. Derya ke-
bir Kafir gemisi vardur. Ol malin varisleri ol gemidedr. Varun sylen haber vi-
rn gelsnler, alsuhlar, gitsnler" dedi. Abdal gnderdiler gemiye haber virdi, gemi
iinde olanlar sordular: "Bu ne Abdallar eyitdiler kim: "Bir veliyyullahdan
ademdr, vilayet ve keramet ehlidr, dediler. Bu mal sizindr.
dedi. Gelsnler alsunlar haber virn dedi; biz geldik, gelin dediler. Kafirler bu
szi gnllerinden kim: bu hak veli ise biz bademiz
ola ve (domuz yavrusu) ola. Andan bu sz Abdal Musa Sultana
ma'lum olab Abdal gnderdi. Ak, kara canavardan (domuz) ne getrn
dedi. bulub getrdiler. yzb iken bir kafir
dahi gtrb giderdi, grdler; kfilirin alub eylediler. Kafirler dahi
gemiden gelb buldular. Bildiler ki gerek velidr. Abdal Musa Sultan
virn alsunlar, gitsnler." dedi. Tekyenin akan su iinde sandal getr-
diler. kazanla ol mali Sandala bindiler; sandal yrmedi! Ol kadar cehdetdiler ki
yrdemediler; kim kafirler Abdal Musa'ya virelm dey
lerdi. Ol gelb Ol saat sandal revan olub yrd. Andan
sonra malin Teke bildirdiler. Teke dahi eyitdi ki: "Ne biz
burada iken virmeyb kafire nin verdi ola? dedi. Bir kul gnderdi:
gelin" dedi. Gelen kul ger gitmedi; tekrar bir kul dahi gnderdi, ol dahi ger gitmedi.
Gnden gne ikiden, den kul gnderirdi hi biri ger gelmezdi. Hemen varanlar Abdal
Musa'ya Bu vechile ta yaz olunca tamam kul geldi. Bu gelen kullar-
dan hi birisi ger gitmedi; Abdal Musa sultan olub Teke
dahi Abdal Musa Sultan dahi Genceli'ye Teke
gnde ondan kul gnderirdi, diler ki Abdal Musa getrde. Cemi' gnder-
dikleri sekiz yz kadar kul Abdal Musa Sultana olub ger birisi
gitmedi. Etrafta olan karye Teke etdi. Teke dahi karye
emreyledi: "Ev birer yk odun getrn" dedi idelm, gerek. er ise gelsn,
gesn ... Ben de ana i'tikad edeyin, siz de i'tikad edin dedi. Karye ev
birer yk odun cmlesini birikdirdiler, harman etdiler. Teke be-
bir idi, Veziri idi eyitdi: Buyur ben ol
huzuruna getreyin" dedi. Geldi, Abdal Musa Sultana: kapusuna vara-
lum, sulusun!" dedi. Abdal Musa Sultan vezire eyitdi: nedr? vezir eyitdi: "seni
gerek er derler, dahi bilmezsin" dedi. Tekrar Abdal Musa Sultan eyitdi: bize
dedi. Vezir eyitdi. "Benim (Gde Yusuf) dur" diyerek Abdal Musa Sultan
eyitdi ki: "Senin Gze Yusuf ise benim dahi.(Kselen Musa) dur; nice senin
gibi gdenin sildim" dedi. Gde Yusuf dahi: ne dedi,
ineyim derken zengiye gedi At tepd helak eyledi. Abdal Musa Sul-
tan "H dedi, durugeldi. Cemi'-i fukarasiyle Abdal Musa Sultan eyitdi ki: "Sizinle
oynayalum kim odun yerinde bitsn". dedi. Dahi "beni seven yr-
sn!" gibi cemi' ve bile geldi, Genceli al-
ol bir koca var idi. Bir var idi. Ol sdni her
zaman Abdal Musa Sultana getrrdi. Heman onun evi gayrisi cmle
zeber Fukara eyitdiler: bile yrdi dediler. Abdal Musa Sultan
eyitdi: "Dur dur, senin olsun bizim dedikde Bu kez
Gir geleyorlar dediler. Abdal Musa Sultan dahi: Durmaz dey
kara omak ile bir kez da sakin ve kend fukara ile Teke
Teke yksek bir yerden iderdi; Heman Teke yrdiler. Belki
dedi Sultan cemi'-i girdi, samah (sema)
Yerinde imen bitdi. Teke ormandan ormana
Sonra erin elin peyin, erin keremdr" dedi. Sultana
Abdal Musa Sultan'a ma'lum eyitdi: "Teke iinize
koman, ol size olamaz!" dedi. Bunun dahi grdiler ki geliyor. Cmlesi
Eyitdiler ki "Sen bizim biz bulduk" dediler. Teke
geldi, yzn yere srdi: "Biz kend etdik, dedi. Abdal
Musa Sultan nutka gelb eyitdi ki: "Okun ok gir gelmez; ba-
eyle!" Teke eyitdi: "Hay ne dilersen dile!" dedi. Sultan
eyitdi: "Ne diyeyin, Dnyada dnyan yok, ahiretinde ahiretin yok!" Teke eyitdi:
ger bize yrmek yok!" (Halil)e emanetin Abdal
Musa Sultan eyitdi: "Bizim zerine hi kimse gelmesn. Teke Is-
tanaz'a yetdi. Seherden kalkub gitdi. Abdal Musa Sultan namaz durugeldi, grdi
ki bir kara canavar yer kazub Kara Abdal'a bile getr!" dedi,
kara gsterdi: "Eylekim Teke Evliyaya
dedi. Kara Abdal dahi ol tepeledi. ol Teke d-
derununda Antalya'ya giderken srdi, atdan helak
Antalya'ya getrdiler. halini bir bir bildirdiler: "Abdal Musa
gerek er dediler". Halil eyitdi, "Bu Hod er dedi, "Of
210 VE ________________ _
(Abdal Musa) benim babam olsun er" dedi. Heman olanca askerin alub
Abdal Musa Sultana geldi. Abdal Musa elin pdi, eyitdi: "Ne etdi ise babam etdi,
benim suum yokdur dedi. Abdal Musa Sultan eyitdi: "var otur bizim
korkma dedi. Halil fikretdi; "Abdal Musa Sultan, vezir
olmasa idemezin" dedi. iken vezir eylediler. Andan sonra Abdal
Musa Sultan hareket idb Rados cemaatine indi. Erenlerine selam
verdi. Erzade (Ahmet Dudu) geldi, nesi
var ise Evine gnderdi. unu tez etmek
eve adem geliyor" dedi. Bu yana Abdal Musa Sultan yerden bir
eyitdi: "Erenler, birer getrelim!" sekiz yz Abdal getirdiler. atal bir bile ge-
tirdiler. Bu yana Ahmed evinde yemek deyb kendisi
Eyitdiler ki: "Ahmed divane gzedin kande gider" dediler; gzetdiler, Ahmed
gitdi. Ahmedin yana yola ki binihfiye ademler geliyor! Ah-
med elin pdi. nlerine geldiler evinin nne Abdal Musa Sultan elindeki
yere bu atal dahi anda karar itdi. Abdal Musa Sultan ol di-
binde Hep gelenler ellerindeki yere Andan Sonra yemek getrdi -
ter. Abdal Musa Sultan eyitdi: Yemek yiyelm gelin!. .. ; Ahmed geldi, yemek yidiler. Ab-
dal Musa Sultan eyetdi: "Ahmed siz tamam eldiniz, Hoca Ah-
med olsun araya tekye ve matbah yab, dedi, senin gelsn" dedi. Ora-
dan Abdal Musa Sultan am) Bir adem yedb gider; Abdal
Musa Sultan eyitdi: "Kande gidersin?" dedi. Ol adem eyitdi: iletirin"
dedi. Abdal Musa Sultan eyitdi: ne vireeksin? bize vir dedi, sana glban
gidelm olsun" dedi. Abdal Musa Sultan glbang eyledi; "var, imdi hacetin
kabul sakla!" dedu. bunun bir rek idi. Bir saat
sonra bir kafir geldi, selam verdi. "getr kaffr ielm!" dedi. Kafir eyitdi: Bu sana
yaramaz dedi. kere "getr ielm!" dedi. ahir abdallara: "Getrn
ielm!" dedi. Abdallar kalkub getrdiler. Kafircik dahi bile geldi.
kadehin eline Abdal Musa Sultan Abdallara: "Getrn dedi.
Abdallar getrdiler, tulumdan grdiler ki tulumdan
bal Kafir eyitdi: "Behey abdallar, ben bum kendi elimle doldurdum
idi; Siz bum bal eyledinz." dedi. birisi eyitdi: "A gzn bunlar gayib eren-
leridr" dedi. Kafir eyitdi: "Dininz ne dindr?" Abdal Musa Sultan: "Dinimiz Muham-
med dinidr, iman getr!" dedi. Kfilir iman getrdi, mslman rekle yediler.
kez samah Abdal Musa Sultan eyitdi: "Bu her derde
derman olsun!" dedi. Andan gdiler gitdiler. Ova)ya yetdiler. te ucunda dev-
letl (Veli Dede) bina bir geldi, ona
Abdal Musa Sultan selam verdi. "Sizin de var Abdal Musa Sultan eyitdi:
olmaz dedi.Bunlar eyitdiler ki: "Biz de bilelm var id-
bu gelen eksn uzatsun!" dediler. Abdal Musa "Bir kadar
gayretinz yok mudur? gni eke eke diker, srete getrr; dedi. Syleci-
ekdiler, bir ol kadar dahi Cmlesi bunun eline ve
ABDALMUSASULTAN 211
ne istersen virelm" dediler. Abdal Musa Sultan eyitdi: "Heman bize
incir getrn" dedi. Bunlar incir getrdiler. Dkdiler orta yere bir e
ler, inciri yediler. Abdal Musa Sultan su istedi. sulan gelrdi. Ev
eyitdi: "Devletl geldn elhamdlillah, bize su da himmet eyle efendim, sul-
suyumuz gelr" dediler. Abdal Musa Sultan yere o yerden
bir a'la su idiler, gitdiler. Bunlar incirin
sekiz yz Abdal Musa Sultan denizden yeni sebil eve
geldiler, indiler tekyede otururken bir gn bir ka abdal bir iki
desti meydana getrdi. Birisini verdi ve birisin Deli Sultan)'a verdi;
ve nefer abdal verdi: zerine trbenin ve tekyesin ve furun ve
ve dairesin havliye iine dikin, her ver-
dikde her birinden getrn meydana dkn, meydan dobdolu olsa gerekdr; O sze
bakman deyin kim: "Hnkar lb sene emanet koyubdururuz. Size
virsnler. gelin" dedi. Amma yerin bilmediler. Sultana Abdal gnderdiler,
siz emanetlerin yerini bilmediler, yine size nerde ise
deyiverin" dedi. Abdal Musa Sultan eyitdi: "Biri un Ol Alem) dir; bi-
risi (Mermer nnde Birisi ferman)
dur. Ol dedr; el uzada abdal gelinceye kadar. gidi. Defneyledi-
ler, kabrini tenhalayub zerine "Ya sultan benim hizmetim Hnkara
gemedi. senden istediler, ne buyurursun?" dedikde; Sultan kabri
iinden yedi beyza gibi bir eli ile sunuverdi. Abdal alub Allaha deyb geldi.
evinde Deli Sultana verdi. anda olan mermer
ve alemi virdiler. Deli sultan dahi alub Abdal Musa Sultana emanetleri teslim
eyledi. Andan sonra Abdal Musa Sultan deniz indi. Ve dedi ki: "Buha-
raya geliyor. adur, dahi bir doyura-
lum!" dedi. Bir saatden sonra denizden bir gemi zuhur etdi; Geldiler, G-
rnce, "Hay, bunda Abdallar var ancak" dediler. Gemiden ge-
lb: "Ey abdallar, ne dediler. Abdallar eyitdiler: "Bunda gerek er vardur, size
dediler. Ve "sizin itin yemek dediler. Bunlar dahi srb erin na-
geldiler. Ocakda erin (kk kazan) grdiler, bunlara az grndi; dediler
ki: "Hay bu yemek sizin mi yeter, bizim mi yeter?" dediler. Ab-
dal Musa Sultan kepeyi eline alub "Deyin imdi Abdallar
siz dedi. Bunlar tamam er idi. Abdallar daha yet-
meyene tekrara Yemek cmlesine doyduktan sonra nle-
rinde dkli "yeter"dediler. Abdal Musa Sultan kepeyi zerine geri
ekildi. Abdallar grdiler ki yine evvelki gibi dolub durur, hi
birisi dedi ki: "nin geril ekildiniz; hay gaziler gelin grn dobdolu durur!"
Geldiler, gaziler eylediler. Bildiler ki bu er gerek velidr. (Gazi Umur geldi,
eyitdi: biz sana efendi himmet eyle!" dedi. Abdal Musa sultan
eyitdi: "Bir brk getrn Umur geydirelm"dedi. Bir brk getrdiler Umur Be-
geydirdiler. "Gaziler Buna Gazi Umur deyin, dedi, varsun bu
212 ALEVi VE ANTOWJiSi
de gazi olsun. Geril Umur eyitdi: "Bize bir yadigar verin dedi. Sultan
eyitdi: Deli'yi size verdk, gidin" dedi. Bu gaziler "Gider misin
baba!" dediler. Deli Sultan, "Giderin" dedi. Abdal pcli,
Andan sonra yrdiler. Abdal Musa Sultan eyitdi: "Deyin imdi, hi bir yere gitmen,
zerine ikdam idn alursunuz;
sonra Rum size virdm, nnze kimse durmasun" dedi. Birgn Abdal Musa Sultan
"Abdallar size bir geliyor gafil olmam!" dedi. abdallar eyitdi: "Nice
idelm dediler. Abdal Musa Sultan eyitdi: vurun tekye muhkem
matbaha eylen, koyu koyu ttnler dedi ve
nuz ekin, her tekmil olsun, o gelen ademe sofra Bir bir g-
zetdiler, bir geldi, abdallara, eyitdi: "Abdallar, imdi sininle gn
gice yemek yiyelm, oturalum" dedi. Ol gn yemek gelmedi. Sabah furuna, matbaha
yemek gelr dey. gn bu hal zre yemek gelmedi. Drdnc gn Bu
konuk Bir birine "buna gerek veli dey geldik, her dil buna
Biz buna dilince (Dilimizce) syleyelm" dedi eyitdiler: "Nota, syle" dediler. Acem
dilince dile dedi. Abdal Kefin (Kafi) can turugeldi, bir
tersin kodu, geldi. dedi kim: "Altun yokdur". Abdal Musa Sultan eyitdi: "Bire
Abdallar, boka dedi. yle diyecek Acem heman getirdi:
yokdur." dedi. Abdal Musa sultan eyitdi: Abdallar, hep ni'-
mete verin, hi birisin arta koman" dedi. abdallar hep pirince, verdiler;
bir gnde yedi kez yemek Zerdenin dkendi. Abdal Kefi
eyitdi: "Ne dedi. Bunda hikmet Efendimize grnelim, dedi,
grelim ne buyurur" dedi. Abdal Musa Sultan eyitdi: "Ne gam ekersin? pun_ar-
dan bal punardan gtrn, yemek dedi. Yemek yediler.
Sofra sonra Abdal Musa Sultan eyitdi: "Bal, olub akarlar punarlar yle
kim?" dedi. "Akarlar dediler. "Gelin bizde grelim dedi."
heb punar stne Abdal Musa Sultan eyitdi: "Yine su olun ylekim" dedi. Abdal-
lar "Kon kon bal, aksun dediler. Abdal Musa Sultan eyitdi:
olur, ylekim kon, su olsun" dedi. Abdallar da Su Baba
Gaybi odunda idi, geldi, eyitdiler ki: Ya Baba Gayb, Efendimiz bal, punar-
Iardan, sen grmedin" dediler. Baba Gaybe yemek verdiler, yedi. Yine oduna gitdi. Gider
iken bunu "Efendim, beni sevmezsin, ben senin doyma-
dum. Senden hi bir nesnecik grmedim, dedi, bana hizmetin gsteremezsin,
cda dedi. Gaybi odundan geldi. Abdal Musa Sultan
eyitdi: Gaybe den, bizden eyye hizmet eylesn". Abdal geldi, Gaybe dedi
eyitdi: ben bir idm, geldim. dedeye kulluk eyledm.
bildm er hak evliyadur. Ben bundan yz dndrsem okdan yz evirirdm. Elimden ne
gelr? Koyub gitmek de olmaz! yanalum bari" dedi... olunca kendzin
bacadan ocak iine Abdal Musa Sultan: "Tutun dedi.
Abdallar tutub yine kapudan Baba "Elimizden ne gelr?
yasdanalum!" dedi. Abdallar hep Baba Abdal Musa
Sultan zerine Abdal Musa:
"kimdir dedi. Gaybi: lebbeyk kulun dedi. Abdal.Musa Sultan: Al-
Kaygusuzum dedi; eline ieri getirdi. Namaz Abdal
Musa Sultan kez ni "Gelsn nasib isteyen!" dedi. He-
man Abdal Kefi "Meded himmet eyle!" dedi. Abdal Musa Sultan
eyitdi: "Yri sana evvel (?) ye ve ahir(?) ye; andan Kara Baba geldi. "Yri sana
verdm" dedi. Baba geldi. "Yri, sana
verdm dedi. Her kim geldi ise nasib verdi. kelam ol gn Abdala nasib verdi.
Andan Abdal Musa Sultan geldi, elile Abdal Kefi eyitdi: "Sulta-
eli yanmaz Abdal Musa Sultan eyitdi: uryanlanz, br-
Abdal Keti eyitdi: "Aceb bu sultan ne soydandut"' dey Abdallar eyitdi-
ler: "Biz bu tesini sormayz. Heman dediler. Abdalla bu
Gnl evinden bum istediler. Abdal Musa Sultan eydiverdi:
Kim ne bilir bizi biz ne soydanuz
Ne bir zerrece oddan ne hod
Bibizm hususumuz ma'rifet syler
Biz Horasan m/kinden boydanuz
Yedi deniz bizm
umman biz o gldeniz
bizm
(Bknz. Abdal Musa, s: 65-73)
Btnlemesi:
Tasavvuf yok ederek, gnln ve evren'in byk
bir ayna yapabilen ve bu aynada ve evren'in gereklerini btn ince-
ve ile gren ve gsterebilen kendini bilerek,
"O"nu "Kendi i kendini takdirde, btn da,
onu halkeden da bilebilir". Tasavvuf ehlilin tasavvufu kimi zaman
ile beliren, kimi zaman da "peygamberlik mes-
(peygamber gibi kendi
znde "O"na ana fikrini, Nuri ztrk, olan
mesine ve bu yemine uygun davranma, ve
z itibariyle ilahi nefha, yani Kudret'in bir uzan-
bizi bir tespitine bakmaya itiyor: ile Allah arasmda bir
ezeli bir zaman ncesi Kur'an buna Misak ve Ahd diyor ve
bu ahdi bozmamaya, onun gereklerine uygun (bk. A' -
214 VE
raf 172-173; Bakara 27: Taha 115) Tasavvuf tarihinde Cneyd (lm. 298/910)
bir sistemin olarak bu misak, bireysel, sosyal ve evrensel
btn temeli ..... .
Tasavvuf gre, "Evren, meydana Evren O'nun vcu-
dunda meydana Btn diridir, hareket
halindedir. tesbih ederler". Bu gre evren, macro kosmostur. Ev-
rendeki da nde tasavvuf bunu vurgulayarak "ne
varsa alemde, var ademde" diyerek macro kosmosu, micro kosmos ile
hale getirmektedir. Tm bu dzenin dengesine de hali-
fesi" olarak
ve evrenin kendi fark ederek Fark et-
tike "zevk" edecektir. iin bir sorumluluk sahibidir. ta-
savvuf kendini bilmekten yola nefsini bilmek ya da
kendini yok etmek Amiran Kurtkan bunu
yok ederek elde edebilmek olarak Bu tasavvufta
"zanmm yok etmek" olarak da geer.
Tasavvufta ama Bunu tarif, tasnif, tahakkuk
gibi terimleriyle Tasavvuf
haline getirilmeye yneliktir. Bunu yolu da
Amalanan ise, bir insan?" ve bir toplum?" sorununa
kamil" (yetkin insan) ve "tuplum-u kamil" (yetkin toplum) verebilmektir.
kuvvet olan sevgiyle bunu, bu amala hizmet verecektir.
1) - YKS
KA YGUSUZ ABDAL
(XIV. - XV.
(Gaybi Baba- Serayi)
Alevi- Kalenderi en gzel ve renkli biri olan Kay-
gusuz sylencelere "Velayetname- yi
Kaygusuz Abdal" hayat yksnn bir blmn Bilinenler, onun
bir Vilayetname'ye ve kendi Sylenceye gre Gaybi olup, Ala-
iye (Alanya) beyinin Yine sylenceye gre bir gn ava ve bir
ok geyik o Abdal
tekkesine geyik ieri Gaybi de o Abdal
ve ona hizmet Sonra da
giderek oradaki tekkeyi de Abdal Musa'ya
tekkesinin sylemektedir. Yine kendisi H. 800'de (1397 I
98) belirtiyor. Ama bilinmiyor. Kahire'deki tekkesinin
bulunan bir Tekkesi, Necef ve Kerbela
tekkelerinden sonra drdnc makam on iki posttan
biri de Kay gusuz'a aittir. (Hicri 800 tarihinin tarihi tarihi
1341- 1342'de 1444'lerde de ne
(Abdurrahman Kaygusuz Abdal, 1981).
Alevi- "yedi ulu" ozandan biri olan Kaygusuz Abdal aruz ve
hece lsyle szl alan, bir dille ve kendine
zg bir rnekleri Ama nemi, halk iinde,
diliyle nefeslerde grlr. aruzla heceyle
cnklerde ve (A. a. g. e. sh: 75)
151.
11)- YAPITLARI s
A- Manzum eserleri
1- Divan: Aruz vezniyle ierir. ktphanelerde yazma ns-
(Mevlana mzesi ktp. nr: 2467 / IX. V. 81- 83 b)
2- Dolapname (Mevlana mzesi ktp. nr: 2467 I IX. V. 81- 83 b)
5
Daha bilgi ve yerler iin bkz. A. Gzel, Kaygusuz Abdal sh: 104-
216 VE
3- Glistan (Ankara Milli ktp. 645, 167 ve 824 / 1- 2)
4- Mesneviler
a- Mesnevl-i evvel (Ankara Gnl. ktb. nr: 167, 645, 805)
b-- Mesnevi-i Sani (Kk mesnevi) (Ankara Gnl. Ktb. nr: 167, 645)
c- Mesnevi-i Salis (Ankara Gnl. ktb. nr: 167, 645)
5- Gevhername (f Mzesi Ktb. nr: 950)
6- Minbername (Ankara Mzesi ktb. nr: 17824)
B- Mensur Eserleri
1- Budalaname (Mevlana Mzesi Ktb. nr: 2467 / 17)
2- Migl.te (Ankara Gnl. Ktb. nr: 824 / 2)
3- Vcudname Ktphanesi nr: 621, 667)
C- Manzum ve Mensur olan eserleri
1- (Ankara Gnl. ktb. nr: 167, 645)
2- Sarayname (Ankara Gnl. ktb. nr: 167, 645)
Kaygusuz Abdal zellikle:
Yahya Muhtar Suleyman Fikri Erten, Abdlbaki Abdurrahman
Gzel, M. Fuad Kprl, Vahit Ltfi ve Zeki gibi bir ok
yazar onun ok ynl incelemeler Ama 12.000'i
sylenen hepsi toplu olarak henz drt byk
tekkesinden biri olan ve Kahire Mahattam tepelerinde bulunan Kaygusuz Ab-
dal tekkesi Trkolog John Kingsley Birge; Nur ve daha bir ok
dan ziyaret Nur bu konuda bir (Trk Bilik Revs
No: 5 1935) Abdal olan Kaygusuz Abdal, yaymak
iin drt tekke en nemlileri Kasr- l ayn ve Cebel- i Mukattam tek-
keleridir. Cebel- i Mukattam'daki dergah, Bu gn atom merkezi
Kaygusuz Abdal, Sultan'dan nce
Kaygusuz'un bir ara Kalenderilere intisab yazar (Bkz. A. Ya-
Ocak, Kalenderiler. sh: 88, 93, 95, 148, 151)
111) -
XV. itibaren, Yunus Emre'den esinlenen, dnya din
terimleri ve biemi ile halk iinde dini bir zmre halinde z-
gn olarak Alevi- Kaygusuz Abdal, olarak
KAYGUSUZABDAL 217
bu ilk kurucusu olma K.aygusuz Abdal, Kul Kaygu-
suz, Miskin Kaygusuz, Serayi, Miskin Serayi
Kaygusuz Abdal, bir risalesinde hicri 800 syler. Bu nedenle XV.
ve Abdal Musa'ya genken intisab mexdana
rinde Abdal Musa sylemekte, zellikle pek gzel bir
Abdal ve tekkesini anlatmakta, belirtmektedir. _Herhalde Abdal Musa'ya
hizmet etmesi, belli bir etkisinden ileri gelmektedir. Nitekim Yunus'un
da Baba Tapduk'a hizmet ham nkteli bir
ince bir alay grlr mizahla
Sylencede Kaygusuz'un, Rumeli'deki seyahatleri kesin olmamakla birlikte,
rinde Edirne'den, Filibe'den, Yanbolu'dan sz etmesine Rumeli'de epeyce gez-

Kaygusuz Abdal'da Yunus gibi hem heceyle, hem aruzla Tasavvuf-
tan, dinden, mezheplerden, mezhep hkmlerinden, ayet ve hadislerden, byk sufilerden,
klasik unsur ve konulardan sz ve her iki vezni de yetkin ve
biimde gre iyi bir ..
on iki posttan birisi Kaygusuz Abdal'a aittir. lm tarihi kesin olarak belli me-
bir
Bir ok ven Kaygusuz'un bu Aleviler -
dan esrara Kaygusuz verilmesine neden zamanda bu onun
de Bu etki, en derli toplu bile kendini konudan
birden ve gayet garip bir tekerlemeye gze arpar. ta-
mamiyle tekerleme ve dker, dile getirir.
Sanki srrealist bir bir isteklerin, elde edi-
lemiyen nimetlerin, saadetlerin zlemi, bir bilin
hayallerin, grlmektedir. Eski
tekerlemeleriyle, sufilerin, ve tevil gtrmez szleriyle, hazan -
kine benzer ve Barak Baba risalesinde gibi grnen
szlerle tezahr eden srrealist Kaygusuz
Abdal'da olur. zetle tek szle sylemek gerekirse Kaygusuz, kendine zg, tam an -
marjinal ve gerekten de gl bir bir ekoldr. Kaygusuz,
kendi znde
Kaygusuz'un bu durumu, dz da grlr. Nesirlerinin gerekten
ok Cmleler gayet seciler tekellfszdr, szckler uyumlu ve ahenk-
lidir, dil pek gzel sade, zgn z trkedir. Yer yer
szler bile trkeye mal szlerdir. Divan sonradan
uzun cmleli, ve ikizli, zl, drdzl
dz Kaygusuz'un z ve gzel Trk en gzel ve se-
kin rneklerinden biridir.
218 VE __ _
Sarayi da kullanan Kaygusuz'un zellikle mizahi
Yunus Emrc'nin etkisi grlmektedir. Ama bu etki, bir taklit orijina-
litesinin Ondan sonraki onu
mmkn kadar onun yolunda Ama yinede ilerinden hi
biri, onun zelliklerini her Kaygusuz Alevi-
halk bir kurucusu saymakta Hatta Melami-
Hamzaviler bile onun etkisi Vizeli Alaaddin, Kaygusuz
XVII. ilk vefat eden Hamzavi mmessili
i
deme gelince
kez aneden
Nie yavru uurdum
Nie
onun bir tenzir yollu Nesirleriyse ken-
disinden sonraki tasavvufi nesre rnek diyebiliriz. (A. Baki Glpmarh, a. g. e.
sh: 6- 8) dikilen tm seven Kaygusuz derin klt-
rnde simge Simgelerle sever.
Onun ve dz tasavvuf felsefesine ince bir alay giz-
lidir. Ham ve nkteli bir Tekerlemelerle beslenen te-
miz bir dili, zgn bir Bezirci, Trk Halk c:
1., sh: 90). Gaybi, Alaiye (Alanya) beyinin Toroslarda bir
gnlerce izleyerek Tekke kyne geyik tekkenin ieri girer.
Gaybi de zorla girmek ister. ve
grlty duyan Abdal Musa Sultan duruma el koyar gelsin" der. Huzura gelen
Gaybi derdini ve ister. Abdal Musa Sultan "kan izlerini srerek gel-
okunu grsen diye sorunca, Gaybi okunun zelliklerini,
zel sayar. Abdal Musa Sultan zerindeki oku
gstererek "Bu muydu?" deyince durumu anlayan Gaybi, tekkede kalmak, Abdal Musa
Sultan'a mrid olmak iin eder, gnlerce direnir, sonunda tekkeye mrid olarak kabul
edilir. usturayla edilir. Kaygusuz Abdal
sinde bu ykler Gelin bu byk ince duygu ve
ve dz izleyelim:
KAYGUSUZABDAL 219
---- ------------------- ------
RNEKLER
-1-
Ycelerden yce grdm
sen koca
Alem okur kelam ile
Sen okursun hece
Asi kullar
dursun dey
orada
Sen uca
kpr
Gelsin kullar gesin dey
Hele biz
isen ge a
Kaygusuz Abdal yaradan
Gel iegr cr'adan
perdeyi aradan
Gezelim bilece
Erbab: Uzman, Alem: Herkes, Kelam: Sz, Mihnet: 'Zor, Cur'a: Esrar
Ademi
neylersin bundan sana ne
Halk ettin cihane
Sahpda neylersin bundan sana ne
Bakkal teraziyi neylersin
gcn yoktur gnl eylersin
Kulun neylersin
Geiver suundan bundan sana ne
-2-
J. Katran dkver gitsin
Mmin olan kullar didare yetsin
Emreyle tamuyu yutsun
Sndrsn tamuyu bundan sana ne
Kaygusuz Abdal' szmz budur
Her nerde hak onda
Hep dzaha kim nedir
Yakma bundan sana ne
Didar: Yz- Cemal, Tamu: Cehennem, Dzah: Tuzak- Fak
Evliyadan gelen kelam
Okunan Kur'an mi?
Gerek sz
Sure- yi Rahman mi ?
n Hak seni
mir'at
Tecelli- yi zat
Sureti insan mi ?
-3--
J. Hak haberin dinleyene
Candan kabul eyleyene
bilip anlayana
zmz brhan mi ?
Ey Kaygusuz halinn'ola
Sen de gidegr bu yola
Hak kerem edicek kula
Hak gnden ayan mi ?
Mir' at: Ayna, Tecelli zat: grnts, Burada A 'raf suresinin 172.
ayetine Burhan: Belge, Hak: gerek,
Geersiz- Hkmsz. Hak gnden ayan mi tmcesi: "El
hadisinin tam Trke'ye evirisidir.
220 ALEVi VE ANTOWJiSi
Beylerimiz Alvan gln stne
gelir Abdal Musa'ya
Urum postun
gelir Abdal Musa'ya
Urum gelir dost deyu
aba, post dey
gelir derman istey
gelir Abdal Musa'ya
Hind'den bezirganlar gelir
alar doyunur
gelir, bunda soyunur
Erler gelir Abdal Musa'ya
Her matem kanlar saarlar
Hak yakarlar
Demine hu, deyip glbenk ekerler
Nurlar gelir Abdal Musa'ya
-4-
.J, dara gerekler
ko kurbanlara
kudm, sancaklar
gelir Abdal Musa'ya
ko
ekemez gelmez ileri

gelir Abdal Musa'ya
Ali'm destine
Sallar durmaz Yezitlerin
Tmen tmen Gen Ali'nin stne
gelir Abdal Musa'ya
Benim bir Kerimden
Mnkir bilmez halinden
Kaygusuz'um pirimden
gelir Abdal Musa'ya
Carup ekmek: Sprmek,- Somat: Sofra,- Muhannes: Eksikli insan,- Gani, Ke-
rim: Cmert- isimlerinden
kts
6
Dizini diker oturur
bilmez
Yzn oturur
yabandan gelir
O bir avrat olur
bir orba vurur
drter oturur
iftiler getirir demri
emri
Dnyaya yedirmez
Tekneye bakar oturur
6
Eksk kts
-5-

Yata yata
dibine
kurt
dker oturur
oynar
Kpekler yur
Kargaya
Havaya bakar oturur
dizine
Bakar oturur yzne
O demde ela gzne
Srmeler eker oturur
takar
bulmaz
Yepyeni tuman
Dizine takar oturur
KAYGUSUZABDAL 221
Kaygusuz'um der,
Pazara
Koynuna girsen
Bir manda ker oturur
iri kimse- Yor: - Tuman: Don
-6-
Evliyadan gelen kelam, okunan Kur'an mi ?(*)
Gerek velinin szleri, sureti rahman mi ?
n seni hak kendye mir'at
Tecelli- i zat sureti insan mi ?
Hak haberin dinleyene, candan kabul eyleyene
bilip anlayana, szmz burhan mi ?
Gerek elini tutmayan gnln ana pektirmeyen
semeyen, cahil nadan mi ?
Ey Kaygusuz halin nola, gitmez isen yola
Hak kerem etse bir kula, hakikat ayan mi ?
('") 3 nolu
Hey erenler, hey gaziler
Avrat bizi
ekti

A

ektik
su

-7-

kpn skt
Silkindi stme
Kemiklerim
Avrat suumu
ekti
eyemin ucunu
Yine bizi
Avrat oldu bize vezir
Bizi etti kye kizir
Gahi tuz ister gahi bezir
edip
Kaygusuz'um der ki nidem
alam nere gidem
Ben bu ne edem
Bizi kyden
Has: Soylu, Kizir: Ky - Avrat: - Bezir:
Ben bu
Bu
Dost ile
Bu
Ben o biter
imende blbl ter
Usta berber der yeter
Bu
olup
Bilindi cmle
sakal ne
Bu
Ben tanbura
Giyinirim tennre
Hak uyara
Bu
-8-
Var bunda bir hatam
gnlden atam
ok mu gelir bir tutam
Bu
Ben gezerim
Kuvvetim var bazuda
Ne var
Bu
Kaba sakal istemem
Hep kesile gam yemem
Hi uzun demem
Bu

Hak onara
Bu
Kaygusuz Abdal menem
furtu bilmenem
Bir tyn koymanam
Bu
Kazada: Aday- Stajiyer, Tennre: Bir tr
giysisi - Fart- furt: Grlt, sz.
Ey emir efendi bana
Daha namaz sorar
Dur haber vereyim sana
Daha namaz sorar
Yanar oddur
Bilmeyene derttir
Sabah drttr
Daha namaz sorar
Gah gah glerem
hacet dilerem
hem on
Daha namaz sorar
-9-
Namaz sorucusun bildim
ettim ben de buldum
sekiz
Daha namaz sorar
hod
Onu bize
on tr
Daha namaz sorar
Gndzle gece rekat
On yedi farz yirmi snnet
Vitir vacip rekat
Daha namaz sorar

Mektepte ocuk okutur
Cuma hem bayram ikidir
Daha namaz sorar
Efendi

Teravih yirmi
Daha namaz sorar
hayran oluram
Farz u snneti
Bir namaz bilirem
Daha namaz sorar
Camilerde olan imam
KAYGUSUZABDAL 223
Kimine vaciptir zekat
Kimine vaciptir salat
Yedi bin yz tahhiyat
Daha namaz sorar
Pirimizden olsun himmet
Yaradan AUah'a minnet
Yedi bin iki yz snnet
Daha namaz sorar
oldu nk namaz
Kimini oku kimini yaz
bin yz yirmi farz
Daha namaz sorar
Bunu bilmez tamam
Drt bin yz seksen selam
Daha namaz sorar
Kamillerde olur irfan
Gster hoca bende noksan
Vitir vacip bin seksen
Daha namaz sorar
Bir namaz cenaze
O da gelir bir gn bize
Kaygusuz gibi
Daha namaz sorar
Hacet: Gereklilik, Od: 'Zor, Hod: Kendi, islam hukukusu, De-
Yuvarlak, Himmet: Minnet: iyilik etme- Tah-
mr versin diye selam, Vacip: 'Zorunlu, gerekli.
Ey zn insan bilen
Var edep edep
Ey edep erkan bilen
Var edep edep
Edeptir ra'at
Klli cmle zat
edebe sat
Var edep edep
Gel Hakka olma asi
Ta gide gnlm
Drt
Var edep edep
-10-
Gaflet iinde uyan
Edepsiz olma ey can
Ediptir iman
Var edep edep
Edep gerektir kula
n temiz ola
Edepsiz girme yola
Var edep edep
Edeptir Hakk'a
Bilir isen Hak
Edepsiz olma
Var edep edep
Bu edep atayi dir
yz suyudur
Evliyalar huyudur
Var edep edep
Gel Hak.k'a ikrar isen
yar isen
Yz suyun ister isen
Var edep edep
Edep gerektir ere
n yolu vara
Edepsiz olma yere
Var edep edep
Kaygusuz Abdal uyan
bil boyan
diyen
Var edep edep
Edebi bekler talib
Edeptir Hak'tan nasib
Edepsiz olma habib
Var edep edep
Edepli ol can isen
bil insan isen
Sultan isen
Var edep edep
Edeptir Hakk'a delil
Edepten olma gafil
bi-
Var edep edep
Gaflet: Habersizlik- Edep: Terbiye-Aktre, Atayi: Ka-
dil ile syleme, Habib: Sevgili- Dost, zleyen
Koyun bine
de olur

olur
Berktir erenler barusu
Bine birisi
Elli'ki teke derisi
Pabucuma olur
-11-
Bin batmandan olsa kazan
Ustager mi dzen
esince cana
Bengilik de olur
Doymaz ise yalvar Hakk'a
Nazar yke
Onsekiz yuka
Tam gnlmce olur
Kaygusuz Abdal bulunca
Gel otur pilav gelince
On tekne hamur halince
Bir onan olur
yetince, - (yaramak'tan gelen bu kelime
silah, gerekli gelir)- - Berk: kuvvetli
- Baro: bur, kale - Ell'iki: elli iki (Vezin yznden byle okunuyor) -
pabucun st - Ustager: usta, iyi yapan - Dzmek: yapmak,
tanzim etmek - keyif - Bengilik: - Nazar
bakmak - Yoka: yufka - Onan: iyi, dzgn, uygun (Bu srrealist

KAYGUSUZABDAl 225
-12-
Kaplu kaplu ! Kelebek
Manisa
Kertenkele Sivrisinek
Diler Irgad olup
Kelebek ok yay Bir sinek bir"devenin
Ava budun
Tonuzlan korkutur
Bir yar ister
-
Kazzaza balta koydum Bir
deremezem tuz
uval gezer Gah yorgalar gah seker
gider
Ergene'nin kprs Tonuz
Susuzluktan Ayuya
Edirne minaresi Maymun
su Kaftan gnlek
Deve hamama
bin Dana tellaklik eder
Susuzluktan
ister Nbet ister
Leylek koduk Kaygusuz'un szleri
Ovadan zurna alar
Bunca yalan syledin
Girer misin
- Derilmek: toplanmak, bir araya gelmek - av
- ava avlanmak - Tonuz: domuz - Ayu: - Kaz-
zaz: bken, ip yapan - yemekteki - Dermek: toplamak, dev-
- acele - -
tekerlek stne bir tahtadan meydana gelen ve kzler ekilen ip-
tidai araba) - Koduk, Kodak: yavrusu, - sa -
- Komak: kucaklamak- Yorgalamak: rahvan gitmek makas
- Gnlek: gmlek - manda - Koz: ceviz - Bunca: bu kadar
- Umak: cennet (bu srrealist - Mut: eski bir l - Er-
gene: Trakyada bir - Biryan: Kebab - Tellak: - Yunmak: -
kanmak - Zift: katran - Batman: eski bir l
Blble glzar gerek
Tutiye gerek
Sarrafa gevher gerek
La ilahe illallah
Can can bilr
insan bilr
Her sultan bilr
La ilahe illallah
Zihi mkit zevrak
Gzn a anlayu bak
Gayri ne var klli Hak
La ilahe illallah
Dedim ey dilber kulunam
Yr hey torlak der
Sen dahi
Szlerin taslak der
Dedim ey dilber lebinden
Bir buse versen n'ola
sapan
Ensene tokmak der
-13-
.J,
Tesbih zikr eylegil
Allah'a eylegil
Bu sz eylegil
La ilahe illallah
-14-
.J,
Sordum suum nedir benim
Halime nazar
Bu sz senin ne
Syleme kstah der
Haline bak uluna bak
Bu dahi beni
Niyyetl gaza mi
Dnben ahmak der
Cmle alem zat
Derya- hikmet
Hakk- ila vuslat
La ilahe illallah
ol altun gibi
Tecelli gn gibi
Leyla di Mecnun gibi
La ilahe illallah
Kalma cihan mlkine
dngil yine
Dahi kuvvetdr dine
La ilahe illallah
sh: 20)
Yr hey yoluna
Sende yoktur sim zer
sersem
Cimri v der
Serteser
Kurt
Borusu dver
tak tak der
klhan
Yz gz is pis
eski kepenek
sak sak eder
Kauban
elinden
Her seher gelir
Hak Hak der
gelir bu Kaygusuz'a
Bir kazan kuzulu pilav
Yz elli rek
Ol dahi der
Torlak: gen, acemi, inanlara sahip Yolunmak: olmak, ehli-
yet sa}J.ibi olmak - Taslak: her hangi bir hali - Leh: dudak -
KAYGUSUZABDAL 227
Buse: - N'ola: ne ola, ne olur - Nazar bakmak - Niyyetl gazi:
niyeti - Dnben: dnerek - Sim zer: ve Cimri: nekes,
var yemez - Serteser: - Cihan: dnya - Kepenek: abadan
kolsuz. st giyimi inanlara sahip olan kepenek
giydiklerini eski kaynaklardan Anadolu'da obanlar kepenek giyer-
ler) - Kauban: kaarak - Kuzlu: Kuzulu (Vezin yzn-
den byle
Bu bir zellik Her ilk dizesi sekiz heceli halde ikinci
dize yedi, drdnc dize hecelidir. Bu nceki trke zel-
liklerini
Yamru yumru sylerim
Her szm kelek gibi
Ben avare gezerim
Sahrada leylek gibi
kalb szm yalan
Ben filan
Bu halk insana derim
Szm gerek gibi
derilse
dane verilse
Usulm toya benzer
rdek gibi
Terketmedim
Bilmedim
Suretim adem veli
Her huyum gibi
-15-
Arifler sohbetinde
Marifet syleseler
Ben de hemen
rerim kpek gibi
Geri
Marifetsiz
Arifler sohbetinden
rkek gibi
Bu marifet ilminden
Haberim yok cahilim
Benden mana sorsalar
Szlerim srek gibi
can iinde
grd

grmek gibi
Miskin Serayi
Kul oldun sen nefsine
Senin hevesin
Tuttu seni fak gibi
Kelek: kavun ve karpuz, ham - Avare: - Bu halk insana: bu
halka, bu insanlara - Derilmek: bir araya gelmek, toplanmak - Dane: tane, yem
- Usul: mzikteki esaslar (Kudm denilen ifte narayla, zilli, yahut zilsiz tefle usul
tutulur, yani ve hafif gsterilir) -Toy: Bir tr uzun boyunlu gzel bir
- Avaz: ses - Terketmek: - Suret: - Arif: irfan
ehli - Marifet: bilmek, tasavvufta, tasavvufa ait szler - Aylak: gsz -
ilim: bilgi - Cahil: bilgisiz - Srek: sren, yere -
gizli -Miskin: pek yoksul - Sarayi: Kaygusuz'un, kul-.
mahlas - hevesin: ve hevesin - Fak: tuzak. - Usul: boy
Bu adem dedikleri
El ayakla
Adem manaya derler
Suret ile
Geri et deridir
Cmlenin serveridir
kudret
Gayre bakmak
Adem mana- mutlak
Ademdedir Hak
Ademden gafil olma
Nefsi de
-16-

Bu Kaygusuz Abdal' a
demen dnyada
suret gzetir
Maksudu
Ademdedir klli hal
hikmet gft il kal
Adem alem
Dane- i
Adem odur ey hoca
mana ola
Maksud ademden ahi
Hayal ile
Kendi zn bilen
Maksudun bulan
bilen

Adem: insan - Mana: suretle, yani tezahr eden i, z - Suret:
- Et deri: et ve deri - Cmle: hepsi, tm - Server: reis, ulu -
Gayr: - Mana- mutlak: hi bir z, z ve i -
Hak: sz - eken, itaatsiz - Klli: tekmil, btn -
hikmet gft kal: bilgi ve hikmet, sz ve laf - Kat: yan - Dane- i
tanesi alem, bir tanesi kadar bile
- Hoca, Hace: zengin tacir - Maksud: kasdedilen maksad, erek - Ahi: Kar-
(Bir esnaf olan ve bilhassa XIII- XVI. Anadolu ve Rumeli-
'de bulunan Ftuvvet ehli de ahi derlerdi) - Demen: demeyin
- resim, zinet, zahir, - ressam (Burada, ve suretle
alemi, da kasdediyor)
Bir kaz ben kandan
Boynu da uzun borudan
abdal kurutan
gn oldu kaynamaz
Sekizimiz odun eker
Dokuzumuz yakar
Kaz bakar
gn oldu kaynamaz
Kaza verdik bir ka aka
Eti peke
Ne kazan ne kepe
gn oldu kaynamaz
Kaz be bu
kaf

gn oldu kaynamaz
koyduk bir
Utu gitti bir
Bu ne haldir
gn oldu kaynamaz
KAYGUSUZABDAL 229
-17-
J.. selki
koyun tilki
Nuh Nebi'den belki
gn oldu kaynamaz
san
etinden iri
ile satma
gn oldu kaynamaz
.
ala
Var yr git gle gle
kalma bela
gn oldu kaynamaz
Suyuna biz bulgur
Bulgur Allah dey
Be yarenler bu ne
gn oldu kaynamaz
Kaygusuz Abdal n'idelim
Ahd ile vefa gdelim
postu gidelim
gn oldu kaynamaz
Abdal: ve usturayla ettiren, davul ve
dmbeleklerle, sancaklarla toplu halde gezen bir
dan da gelir. -Aka: para - Peke: daha pek, daha sert
- yol - eskilere gre epeevre olan
bir devler ve ejderhalar - Selki: hafif, - Nuh Nebi:
Adem peygamber bir peygamber. Bunun insanlar o
da beddua gkten yerden sular tufan ol-
ve herkes Nuh 'un gemisine binen insan ve hayvanlar in -
san ve hayvan soyu, bunlardan Nuh Nebiden sz, eskilik bildiren
bir szdr. -Ala: ela - oynamak, - Ya-
ren: dost (dost gelen yar sznn cem'i olan yaran'dan bozma) - Nide-
lim: ne edelim, ne
230 ALEVi VE
Dost senin yznden zge
Ben i can bilmezem
Pirin hsnn severim
Bir iman bilmezem
Bana derler ki
Senin yolun
Ben zerrak
bir bilmezem
- 18-
J.. Sufi- i satos nedendir
Hsne mnkir
Ne aceb bela geliptir
ki ben dosttan bilmezem
O hsnn
zm viran
Kaygusuz Abdal'
Cbbe v kaftan bilmezem
zge: - i can: can ibadette dnlen taraf ve yerdir)
- Bilmezem: bilmem - Pir: ihtiyar, ulu, kuran, yahut o yolun -
Hsn: gzellik - mslman gre, du-
alevinden meleklerle beraber uzun zaman ibadet
hatta melekler, bu ibadeti grp ilk insan ve ilk peygamber olan Adem
meleklere, ona secde edin diye emir hepsi secde
halde secde ve lanetine cennetten Bu
yzden Adem'e ve ve bir dzenle cennete girip, yeme-
yin meyvadan onlara ve dek, kendisi ve soyu,
- Yol yol kaybettirmek, yoldan
- Zerrak: hilebaz, dzenci, mrayi - Sufi: Tasavvuf ehli, (Melamet, yani
yolunu tutan ve tekke, giyim, tren gibi halktan kabul et-
miyenler, su.fi/eri, bu iin grmezler. Mevlevi ve Bekta-
melameti stn tutarlar ve bu tarikat/er, esas Melamet yolundan
meydana - Sufi-i salus: mrayi su.fi - Mnkir geinmek:
gerekten inkar halde kendisini inkar ediyor gstermek - hsn: g-
zellik -
Allah yaradan
Gel iegr cur'a- dan
Yar ile yar olagr
aradan
Bekle gnl
girmesin
Key uursun
Kandili minareden
-19-
J.. Fil ykn
Ykletme ekebilmez
La'I gevher
Umma seng- i hareden
Hacca der isen
Kanda hacca sen
Klavuzsuz umaz
Bunca dereden
Hacca varan
Gnl yapmak
Gnl beytidir
sen emmareden
Sen zn bil nesin
Hak sende sen kandesin
bilmek dilersen
Ge ile kareden
Dnya ahret demegil
yad demegil
Uzak
Ge kuru sehhareden
dembedem
Dambu dambu syleme
olursun
Bilmezsen mdareden
Kaygusuz'un hneri
Helva v biryan yemek
Andan zge hneri
Umma bu biareden
KAYGUSUZABDAL 231
insan kadimdir
Hasta hekimdir
Sen dahi insan isen
Anla bu esrareden
olan bu yolda
Can ile
Sen dahi isen
Bakma gel kenareden
Sen sorarsan
ayn
mutlak
ar pareden
deme
Szne delil deme
nki
Nefsini emmareden
Cur'a- dan: esrar iilen kabak - yar -
manda - Key: ok, pek. gayet - Seng-i hara, hara: mermer sert granit
-- Hac: zengin ve yol zahmetine katlanacak bedeni kabiliyeti olan
zamanda yol emniyeti de varsa mrnde bir kere Mekke'ye gider, olan
Kii'be'yi ziyaret eder, orada muayyen treni yapar ve olur. Buna haccetmek der-
ler. Sufilerde gerek Kii'be gnldr ve gnl yapmak, hacca gitmekten stndr -
Kanda: nerde - Beyt: ev - Emmare: emreden nefis - ile
kare: akla kara, dedikodu, kuru laf. sz - Demegil: deme (gil, fiille-
rin sonuna gelir kat'ilik bildirir, tekit verir.) - Sehhare: byc
dnya - Tdl, td'd: ocuk - Td'illaym: ocuk gibi - Dem be dem: andan ana, her
an, her zaman -Dambu dambu: abuk sabuk -Mdare, mdara: huy-
luluk, herkesle geinmek - kadim: evveline evvel nur - Esrare,
esrar: gizli - Kenare: kenar,
Esrara lokma
a, tez olsa
yz tavuk
yz elli kaz olsa
idik handan
dnden
araba undan
Bir kabaca somun olsa
gelse kazan
Araya alsak
El bekler
on kazan olsa
-20-
J. gelse felte felte
Otursak yesek tarta tarta
Seksen bin yumurta
lecik tuz olsa
kzn ile
gelse ile
Seksen sini ile
ahbap, bir saz olsa
Kaygusuz'um elin
Mevl'ya yolun
yz gelin
yz elli de olsa
Felte felte: (Burada) byk kaplarla - lecik: lek, lmeye yarayan
l lekcik - bir ekmek, - El elde sof-
rada bekleme.
Dnya geimn gam ekerim
Vafir bostan eker, kabak
Gider 'ya tosun
olmazsa acemi olsun
gelince semizce bulsun
bilmezlere torlak
Atmaca beslerim nisbet
mahir beyler, ona ne minnet
Birini bir ata veririm elbet
ahmaklara aylak
ki kesede para
ederim, durmam avara
koymaz ise pazara
kenarlarda
bir at
Beslemesin pek bilirim
ok adam bulurum
Eyerini soyar da
-21-
bu sene isem yaza
bir para Grc, Abaza
Elime gese on kadar Zaza
Yolar kavlak
Attariye mutaf dzerim
Bir kutunun derununa bezerim
durmam, kyde gezerim
Abanoz tarak
Sen kusura bakma hoca
Sylersin unuttun
Gider Rum
Gezerim kylerde
Bir ift kz kelam
de vesselam
Bir on tamam
Gnde on orak
Kaygusuz'um, harceyledim
Bu gn koyup
ok sylyon, sen kesmezsin dilini
Kalkar da
- orak: tuz - tokat sille - Kavlak:
-22-
Beng ile seyretmeye ah bize bir olsa
souk olmasa hub olsa
Pireden incinmesek kar u olsa
Sinek hey ana hem olsa
Dobruca byk rekler
benzimiz hey olsa
Cmle cihan koyunun semiz etseler
Biz engeller olsa
Gaziler cihan dopdolu olsa
Zlbiye st olsa
Kanda bir gl badem paluze olup
Bir ursak evresi bal olsa
Dpdz bu ovalar her biri durmasa
Sulu ok bin zml olsa
Kaygusuz Abdal otur kimin ye kimin gtr
Sufiye koz Abdala olsa
KAYGUSUZABDAL 233
Beng: esrar, - Hub: gzel - Paluze: pelte - Koz: ceviz - vursak -
Zlbiye: - Semiz: besili - Ursak:
-23-
grdm bu gn gider bir ata
kim hergiz sylemez hata
donudur donu Hakk'a yn
cst eyler beni gizl tata
don giyinr kubbe sarunur
Miskinlikten grnr iner alak
Sufiler bunu yerer yeri sorar
Gazel olmadan derer hissesi var kuvvete
Sufi yemez haram der gizlice de grem der
Gelen ok derem der ister sata
Bir kim yabanda bir o yoktur
hi yoktur ta'neyleye bu ota
234 ALEVi VE ANTOLOJiSI
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Bir kim yer gk ana
brye yata
Gel iy miskin Kaygusuz esrardan al
Bu otudur yemez verme her tata
Hergiz: asla, hi - Cst: arama, - Ta'n: yerme, svme - Tat: Mo-
gol - Seyran: Gren, bakan - Don: Giysi.
-24-
Evliyaya bakma gn ve mekan elindedir
Mlke hkm veren odur iki cihan elindedir
Sen sencileyin bir ademdir
gizli ayan elindedir
Hak bunda getirdi iin
iman verir kahr ihsan elindedir
Hak tecelli eyledi ona
hak emr- i sbhan elindedir
Kaygusuz Abdal bu okudum bildim
bu alemin hkm kamil insan elindedir
Kahr iyilik ve ktlk - Sphan: - Sencileyin:
Senin gibi - Giz - Tecelle: Grnm -
-25-
nevruz glistiine (6) olan aceb kim
Glistan yetti kim uyane derd ile geldi lisane
Temamen yeryz geldi (7) Yine blbl glistan arzu
benzedi devr- i zamane Tutiye virane
Glistan goncesin (8) Zihi bahar gl
Divane oldu blbller divane Zihi zevk safa nam
Yine simurga haber verdi hdhd (9) Bezendi sahra i rahmet
Nihanl nesneler geldi iyane
Gvercin ifti ile tegeldi (10) Hazaran revnaka geldi emenler
Dudak verdi cane Ki hur- i cihane
(11) bildinse Kaygusuz Abdal
Yzn hak eylegil pir cvane
(1)
(2)
(3)
KAYGUSUZ ABDAL 235
AIKLAMA
1. Gl bahesine nevruz (yeni gn gelen nevruz. yirmibirinci g-
ndr ve o gn, ilk yeli geldi, gl bahesinin uya -
zaman geldi.
2. Btn yeryz harekete geldi. Zaman dnd de yle bir hale geldi ki
adeta cennete benzedi.
3. Gl bahesi, blbller deli divane oldu.
-
4. olan simurga, htht (Htht,
da Sylenceye gre Seba Me.likesi Belkis'e, Sleyman Pey-
gamber'in mektubunu Simurg, otuz gelir. Vcu-
dunda otuz belirtisi yahut otuz bulundu -
bu adla bu anka da derler. var, cismi yok olan bu
biz de, zmrd anka denir. Masallara mitolojik bir yine haber

5. Gvercin, iftiyle terek geldi. Dudak verdiler, cana can
6. Ne ki susan yznden, dertle dile geldiler.
7. Yine blbl, gl bahesini zledi, dudu sunuldu,
yerler yurd oldu.
8. Baharda ne bir stnlk, ne de bolluk var, gl, ne de parlak. Ne zevk, ne safa,
ne n bu.
9. da rahmet nuruyla bezendi, ova da. Gizli meydana geldi.
10. imenler, binlerce nail oldular, ylesine ki cennetteki huri
bile cilvelerde bulunuyor, onlara szler sylyorlar.
11. Abdal, bildinse ne Yzn ihtiyara da toprak
et, gence da, Kendini herkesten say, herkese hizmet ol).
-26-
Bu saraya adem oldu (4) Cmle ilmin hem gnl
Suret- i Ademde geldi bunda Hak gnle eyler hem nzUI
Ademi kendiyle nikap eyledi (5) Ol ki adem'e can eyledi
Ademin gnl iinde syledi Kendiyi gnlde pinhan eyledi
n gnl evidir iy safa (6) Bu gnlm sen iy
Beyt- i Hak dedi gnl Mustafa Gel ber Kaygusuz'dan
236 ALEV/ VE ANTOWJiSi
AIKLAMA
1. gnlde sultan oldu
insan grntsnde dnyaya geldi
2. kendisine rt edindi
Bunu dili ile gnl syledi
3. gnl evidir
nk Hz. Muhammed gnl hak evidir dedi
4. Gnlde tm bilgiler
szler gnle
5. insana fledi
Sonra gnlne konuk oldu
6. Ey bu, gnln gizlerini
Gel birazda Abdal'dan dinle
-27-
Dolap- Name
(1) ettim bu gn ben bir dolaba
Dedim niin srersin yzn aba
(5) delindi dertl
dnd kebaba
(2)
(3)
(4)
Neden deliktir gzlerin ab (6) Ne zulmetti sana bu ehr- i gaddar
Dkersin gzlerinden traba Ki derdin deftere hisaba
yok gece gndz dnersin (7) Gznden kan revan sehergah
Sebep neydi bu ikaba Geceler bir lahza haba
Elif haddin enge (8) senin dil- i zar
sadan rebaba i derdin bir kitaba
(9) Sual oldu
Dolap dlenip geldi cevaba
AIKLAMA
1. Bu gn ben bir dolaba sordum, dedim ki: Niin yzn suya srmedesin?
2. Neden delik, gzlerin neden gzlerinden dkersin?
3. yok, gece gndz dnp Sebep neydi ki bu cezaya

(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)
(17)
KAYGUSUZ ABDAL 237
4. Elif gibi usul boyun enge sesin rebap sesine
(Arap alfabesinin ilk harfi olan ve bizimde a ve e harflerine uyan
elif dz ve ekilen bir izgi boya
eng, eski bir'ine benziyen ve yay gibi bir tahtaya geri-
len tellerden meydana gelen bir mzik aletidir. Rebab, tanburdan a -
deri ve yayla bir Sesi, gayet ve
gerekten de iniltiye benzer.)
5. Dertli iniltiden delindi, duydum da kebaba
dnd.
6. Bu gaddar felek, sana ne zulmde bulundu ki derdin deftere hesaba
gelmez.
7. Seher gznden kanlar akmada, geceleri bir an bile uyumuyorsun.
8. inleyen gnl, grd de Derdini
anlatarak hi bir kitaba yazmaya olanak yok.
9. Dolaba, bu nedeni sorulunca bir dlenip vermiye

-28-
dolab
Dolab aydur eya (18) Dnp boynuma kemendi
Cevab Srttler her
seradan gnlm ben (19) Sokaklarda n!e mddet
serapa hem Gelen geen
ooyumdu (20) Zekiriyya gibi biti beni de
belimden er Dolab iin drettiler
Gelirdi her taraftan trl (21) Demir
Kaza desti ile crhin
terdi tfiti v kumriyy drme (22) Dolab oldum dnerim dost deyben
Geirdim bin zaman bu resme Gzm sular daim bu
Heva murgu heves gezerken (23) Felek kime sunarsa bir bal
mr Sonunda kusturur tas ile
Kaza erdi dest- i kaderden (24) srerken yel
Ki bir Fena erdi
yzmn stne (25) Sikender de gezdi Kaf Kaf
cismim Dnp hkmeyledi srd
238 VE
(26) Kisri Husrev Sam
Bilinmez yurdu
(27) bu n dolaptan
ekip el ettim alemden
(28) seccadesin
Tevekklden
(29) Szn ey Kaygusuz irfana syle
Ne bilsin dana
AIKLAMA

/O. Dolap der ki: iin, a gzmn a, kulak ver
bana, dinle
11. Gnlm, bu yeryznden budaklar bitirerek ycelere
boy
12. Boyum kimse erlerin bile beni koamaz.
elleriyle beni
13. Her taraftan trl gelirdi de
14. Dudu, kumru, tura ter dururdu. Bir zaman bu bir dem srdm.
15. Sevgi heves gezerken mr
16. Galiba kader elinden kaza ki bir adam gelip ve
17. yzmn stne cismimin
18. Dnp boynuma kemendi srttler, her
19. Nice zaman sokaklarda Gelen, geen, stme basar geerdi.
20. 'Zekerriya Peygamber gibi beni de bitiler, dolap yapmak iin ne gerekse hep-
sini ('Zekeriyya peygamber, kendisine inanmayanlardan ve
ii oyuk bir iine fakat kendisini bulup bera -
her tepesinden, testereyle ikiye
21. zaman kaza ve kader eliyle demir
22. Nihayet dolap oldum, dost diye diye dnerim, gzmn daima bu
sular durur.
23. Felek, kime bir bal sunarsa sonunda tasla zehir kusturur.
24. Sleyman Peygamber'in yel gtrrken sonunda yokluk topra-
erdi. (Btn Sleyman Peygamber'in emrinde gibi rz-
gar da ve bir yerden bir yere yel
KAYGUSUZ ABDAL 239
25. Kaftan Kafa gezdi, aleme hkmetti, .hkmn o da bir
zaman srd. (Burada hkmdar
dir. Kur'an'da ve illeriyle illerini ele
Zlkarneyn'dir. Zlkarneyn, eskilerce Son incelemelere
gre Tevrat'ta da geen bu hkmdar, Med ve Fars
Keyhsrev'dir. eskilere gre, ok yksek bir ve
insanlara meskn bu biter. Bu bir
ucundan br ucuna yerine, kaftan kafa
26. Hani Kisra, hani Husrev, hani Sam? bile bilinmez. (Kisrf ve
Kisra, Husrev kelimesinin takapken
sonradan eski hepsine Kisra Sam, mitolojik
tarihinde milli kahraman olan Rstem'in o da bir

27. bu alemden el ektim. hi bir etmez oldum.
28. seccadesini belime 'ya dayanma
29. Ey K szn tam arif syle. Danayla ne bilsin?
-29-
Hak getire nimeti nasip eyle kim
Drt su gibi ile
Evvela yz bin somun hem yz elli bin pide
yz elli bin rek bunca katmer ile
Anca yeter bin deve, bin de
Elli bin su bin ile
Bin kzle bin inek yahni ola
edeler sirke ile
Bin koyunun yahnisi bin dahi kei
Elli bin pryan kuzu bin ile
On bin toklu bin cmlesi kebap ola
Terbiyesin ideler ile
Tavuk rdek bi hesap ancileyin kaz dahi
Kimisi btn kebap, kim ile
gvercin tabak tabak yrsn
Tarac ile ile
Elli bin kazan pilav elli bin de zerdesi
herse bin kazan ile
bir kazan paluze elli bin mahallebi
Bin bunca stl pirin ile
Trl trl orbalar nazik kfte
Asideyi bin sahan ile
Elli bin sini brek elli bin de baklava
Mamunya dizile bihesap ile
Gaziler getireler bin sini
Bin bunca halka ini yiyevz ile
Elli bin cevizliden elli bin sapuniden
Zlbiye dahi dura ortada ile
kuru zm tamam bin batman ola
Getireler ortaya harar ile ile
Yz kerre yz bin karpuz ol kadar kavun ile
Kesip ekeler dizeler ile
bin boha her birisi
Hem iyisi olur ile
Elli bin batman kiraz elli bin de zerdali
Bin bunca elma armut illa zm ile
Trl trl mecliste ola
edelim biz eseli ile
Hak yetire nimeti cmle tamam eyledik
Dahi dilberler gerek on drt on ile
Saz- tanbur avaz ifte ifte
Zevk idelim mrmz gemesin ile
Bu demleri srelim alemde ser iken
Son serencam sineyi gmerler ile
Cmle kellim hep fani, yok
Ey Kaygusuz fenaya ile
KAYGUSUZABDAL 241
-30-
Behey yolumuza giremezsin demedim mi ?
Bizim gizli eremezsin demedim mi?
Bu bilmez, bilenler de haber vermez,
Bu gz grmez, gremezsin demedim mi ?
bir gznden
Yezidden ka behey demedim mi ?
Erenlerden bu bir name, ne gidersin, Halep,
Gel uy on iki imame, demedim mi ?
ler yediler bilerler srer
cem'inde kesemezsin demedim mi 7
Aliye ismullah derler yzne secde ederler
yerine koyarlar, demedim mi ?
Bu Kaygusuz ezeliden, himmet ol veliden
Oku duy ilm- i Aliden, demedim mi ?
tacda
sata
Var bir gerek erden
kurt yemez ucda
-31-
.J,
ister isen Ademden iste
lrak'ta Mekke'de Hac'da
bir
secde
ile legr Kaygusuz Abdal
ile lmezsen gte
sual edersen
efendi
ger inan ise,
da adedi efendi
ile salat, zekat ile ha
var ise, hak yoluna sa
Biri a
Bu sana acaib efendi
-32-
.J, Peygamberleri sev, onlara inan
ol nare yanan
Melek, kitap, ahret olmaz ahsen
Var ise efendi
Din Muhammed dini, cmleden
Gayri dinleri bilmeyen
Ziya de gusl
Mazmaza, beden efendi
242 VE ANTOLOJiSi
Biz drt biliriz abdestin
Gel var ise
Dirseklerin mail, destin
Vech ile ricleyn efendi
Oniki var bil ki
menziline iletin
Ayne'l-yakin var ise bir illetin
da adedi efendi
.!. Hacesten, necasten eyle taharet
Art avret yerini etme kerahet
vakitle niyet
Bu efendi
Tekbir al ellerin gtr
rku, scuddur
Kade-i ahirede bir miktar otur
ne gzel efendi
Kaygusuz Abdal' bildigi byle
var ise syle
Su bulunmaz ise teyemmm eyle
darp bir niyet tr efendi
-33-
Para
Ol zaman ki idi bu ka'inat
Zat iinde nihan idi her
Zat iinde bu mestur idi
Bu vcud yok idi heman nur idi
Ne nebi var idi ol dem ne veli
Zat iinde nihan idi her
Yir gk hazine iinde idi
idi heman bir idi
(Glistan, Ankara Milli Ktphane No: 645., sh: 45)
Para
Dokuz felek bizm sayvanumuzdur
Yidi yir yzi hem seyranumuzdur
Zira insan suretidr donumuz
Kamu alem bizm hayranumuzdur
(Divan v. 300 b.)
Para
szn yzinden perdesin
Bildreyin size
Sz iinden size bir drl
ne dimektr lamekan
La- mekan dimek de maksud ne
fer'i neden her bir
U- mekan dimek mekansuz yir midr
Yoksa onun da var
(Glistan, sh: 44)
Kainat: evren, - Mestr: rtl, perdeli, - Sayvan: ardak. - Suret: Yz
- La Mekin: Yensiz
Para
Benem cmle vcud iindeki can
Benem klli her trl erkan
Benem leyli benem Mecnun ki derler
Benem ol ki zm zme hayran
Para
Acayibsin, acebsin, bu'l- acebsin
zn matlUbsun zgeye talibsin
Cihan klli nfir
Her hakikat
Dahi her bir sada enelhak
bu ma'ni
yzinden bu dilber
Bu ne szdr ne Mansur'dur ne berdar
her mekan Mekke oluptur
Mekke bilmeyene sevda oluptur
mstakim dpdz yol
zini anlayan klli ol
244 ALEV/ VE ANTOLOJ/Si
Para
Bu ile cihan oldu mnevver
Bu ile dner knbed- i devvar
Bu ile denizler geldi
Bu ile felek geldi
Para
Hakk'a minnet bugn grdm
Bi- hicap cism inde grdm
Zerre- y- idm irdm
Katrem mahveyledi grdm
-34-
Seme Beyitler
mevci yine
eyledi
***
Ko szi ol Kaygusuz Abdal
Ki szden cmle kil kal
***
Yedi tamu sekiz umak hayr u
HOr u dnya ahret sim zer
***
Gel ki meyhanede esrar yiyem iem
bekri bigi zhd salsdan geem
***
Ben bu greli herdem enelhak sylerem
Hak deyenin szne saddak sylerem
***
Feryad figan girifdar
bir can dil- aramun berdar
***
Gnlm yine dilbern hsn- i cemalin arzular
Gzlerinn yzinn alin arzular
***
Saraf nnde dkeyim gevheri
Cevheri olan bilir (ol) cevheri
***
Ol derya kim alem mevcinde yeksan
Ol suret kim felek hayran
***
Denizi sakladun katre iinde
zerrede pinhan edersin
iV) - DZ YAZILARINDAN RNEKLER
a) Dil- yahut Budala- name 'den
KAYGUSUZABDAL 245
emri beni kuze- ger (testici) gibi zerine
koyup dolap gibi dndrd. Gah beni kuze (testi) dzd, gah bozdu. Gah kase dzd, gah
saraylarda kerpi eyledi, gah ayaklar hi eyledi. Gah gl eyledi, gah
gil (kil) eyledi, hake Gah halk ire aziz eyledi, gah zelil eyledi. Gah insan, gah
hayvan eyledi. Gah gezegende gah hazine- Gah kul olup gfilt
dellal olup Gah uttum, gfilt bilmeyip utuldum. Gah beni hakim eyledi, gah
hakem eyledi. Gah aziz gah azzaz (ok ycelten), gah bezzaz (bezci), gah attar (aktar),
gah penbe (pamuk) hallac eyledi. Gah berber, gah zer- ger (kuyumcu) eyledi.Gah
gah eyledi. Gah temrc, gah kmrc eyledi. Gah beni gah garba iletti.
Gah deryada mahi, gfilt sahrada ahu eyledi. Gah eyledi, gah av oldum. Gah alim ol-
dum, gah cahil oldum. dnyada bir bana ettirdi. Gah
oldum, gah stad oldum Gah beni ataya eyledi, gah
bana Gah beni (ocuk) edip analara besletti, gah bana eyledi, gfilt
beni anaya ata eyledi, gah edip bana besletti. ne
nie bin kere ata belinden ana rahmine, ana rahminden cihana geldim, nie bin kere e-
rendegah perende oldum, nie bin kere kfr imana nie bin kere zulmata
gfilt nie bin kere drl drl cinslere nie bin
drl hil'atler (elbise) giydim, nie bin kere drl yakalardan gsterdim, nice bin
gzettim, nie bin isimler ve lakaplar urundum (edindim), nie bin suretlerden
grndm. kelam bu nefis askeri, beni gten gce ve kaptan kaba bo-
be karye be karye (ky ky) gezdirdi ki dil ile iyan ve kalem
birle (ile) beyan olmaz. in key buved manend- i dide
bu sz grlene benzer mi ki?). Pes imdi ko g-
renden haber al. Elbette bir gn sen dahi gresin, geen hallerine ha glesin, ha glesin.
Hele sz ok, bu nefis askerine ki nalan giryan (inleyip
olup her gah (daima) tazarru ve (yalvarma ve ederdim, hi kimse rahm
etmez idi nie zamanlar geer idi, nie devranlar dner idi, neyleyip ne edece-
bilmez idim, hayran olup idim. Yine bir gn at ve don (elbise)
idim, hemen bir sada geldi ki: Yeter, gel imdi, kon Sanki
idim, var oldum. anadan har (emzik oldum, oldum, ba-
oldum, oldum, pir oldum, nagah bir gn ruh oldum
Halimden haber sordular, dediler: otur, syle; az syle, uz
syle; ok sz dediler. Ben benim tavil
dirazdurur (uzundur) ki andan (pek ok) sefer grdm, yani ok haber getrdm amma
neyleyim, havf (korku) Nihan (gizli) muhtasar budur ki bin
(yuva) gezdim ve seyrettim. Bilrsen aydr, bundan ey hi olmaz. Her
ne grrsen agah ol (anla), amma dahleyleme ve syleme gam dahi ekme. Ey
yar, geti deyp skfit eyledim. amma szlerin mdr, ya hayalin midir, ya
dediler. Ben Namerddir ol kim ve sz
syleye. Ben atim ilim bilem, veli kerametim ola. Karpuz gibi
yumru bir sz dzp erenler kodum, menzillerden ni-
verdim. Arif bildi ki ne dedim. Nadan (cahil), zn hayalde kodu. Anlayana bir kitap
szdr, anlamayana bin sz dahi desen fiiidesi yoktur. Efendi, sz ok, sz sylemek ol-
maz. Sz var, kalk iinde, sz var hulk iinde.
b) Arifin, Maglata- i Kaygusuz' dan:
kendye geldi. Fikreyledi, bu grdklerim mdr? Grd ki
Bu kez yerinden durugeldi aydur (dedi): Ben bu ol vakt
(eskiden) teferrc etmek (gezmek) isterdim, bu, benim koynumda bulundu, ben
bunu bir teferrc edeyim der. Filhal (gerekten) yerinden durdu bel
bu teferrc eyleye. Ol vakt grd ki bir gelr. gricek Hele
bu geldi, bundan bir haber belki bu yerl ola, grelim ne syler dedi. Ol
geldi, selam verdi. aleyk selam verdi). Oturdular, birbiriyle haber
Ol bir aceb sz bir hikayet rivayet eyler ki ol
alemde seyran ederken bu Bu cihan ki bunda var, bunun
glgesi ol dahi bu cihan suretli (meydana Her nesne ki bu
cihanda var, vcudu, glgesi gibi bunda Nagah yolun ikisinin
ki, ikisi dahi grnrd. Gnlm oldu ki ol teferrc
edeyim. teferrc eyledim, ol dahi heman bu cihana benzer, bundaki gl-
gesi aksi anda heman ol dahi yerde, gkte var idi,
cmlesin teferrc eyledim, hikayet oktur, benim dahi dedi.
ki bu sz dinledi, grd ki acayib hikayet syler, aydur: Yara (ey dost), sen syle-
din, benim dahi halimi dinle, hikayet eyledim dedi. gnl geldi bu
aydur:
1- Alem klli vcuddur ben can oldum
Vcudda can ile canan ben oldum
2. Suretimi gren der ki ademdir
Ma'nide Rahman oldum
KAYGUSUZABDAL 247
l. Alem, bedendir, ben alemin oldum ve canla canan yani
sevgili kesildim.
2. gren, bu bir der, halbuki manen rahmeti umumi -
oldum ben. (Bu Eflatun'un ide etkisi grlmektedir.)
A) GENEL OLARAK

(1369 - 1417)
bilgi veren birbirini Nesimi Di-
blgesine trkmenlerdendir.
kuvvetli bir grerek Arapa ve Farsa ile tasavvuf bilgilerini ok iyi
Hurifilik mezhebini kuran mridi, ve halifesi Anadolu'ya
gelerek Bursa'da Kul Nesimi ile hi bir yoktur. Trk dev-
lerinden biri olan Nesimi dipsiz ve sonsuz Korkusuz-
dur. bir engindir, derindir. ve durmayan sevgi
onu bir yaprak gibi srkler, durur.
ve heteradoks hurufilik bir ok mrit ve taraftar Maddi
ve manevi bir etki Ancak, siyaseti din ve
Fazlullah Timur gibi Nesimi de iz-
bunun zerine kaarak Suriye'ye Fakat tasavvuf
panteist nedeniyle orada da zellikle
tasavvuf Enelhak (Ben Bu sz ilk kez Hallac- Mansur
(V. M. Kocatrk, a. g. e. sh: 72) demesi, yobaz, dar ve medreseci
kendisi kafir derisi yzlmek suretiyle - Halep'de ldrl-
Tasavvuf zerine boyu
B) GEREK
Seyyid Nesimi, XIV. son XV. ilk bir ka ya-
byk bir
Seyyid Nesimi diye konu-
sunda yeterli bilgi yok, derisi yzlerek (1404).
Alevi- gre "yedi ulu ozan"dan biri. Bu ozanlar, Hatayi, FuzQli, Pir
Sultan Abdal, Kul Himmet, Yemini, Virani ve Nesimi'dir. Trk divan en byk
biri Nesimi Hurufilik yoluna bu kurumun kurucusu Fazlul -
lah Hurufi'nin izini
Alevi- Nesimi'nin yeri Hurufilik'in, belli bir odakta Ali'ye gs-
termesi nedeniyledir. zellikle savunan, bir
nitelik ykleyen inan en yetkin (kamil) insanda gr-
nr duruma en st dzeyde grnerek en olgun biimde Ali'de
ortaya atan Ali'yi "yetkin eski "en kfunil insan" sa-
yar. Onun bulur. bu inan Nesimi'yi Alevi-
izgisine Alevi- ilgili
de yer bir ok ozan bu konuda Nesimi
onun esas mer'dir.
Bir eski cnklerle yazma divan Seyyid Nesimi
lerin ona grlmekte ise de bu sav
yoksun bir kenara itmek, olduka da ihtiyatla bu
son girenleri, hi kendine inan ynnden pir Fazlullah
Nesimi verilmeden saymak gerekir.
"teden beri getirilen ve "dinin demek olan Din
de onun Hazret- i Baha''d- Din, mrebbisine Burhan'd-
Din, kendisine Celal'd- Din, ilk halifesi olan zata Hsam'd- Din ... denilmesi kabilinden
ancak bir Bununla beraber hemen hemen daima Nesimi, Sey-
yid Nesimi Din Nesimi, Din Seyyid Nesimi olarak
ki veya birlikte kendine ad bu mahlas ve nvan,
onun ". (K. E. a. g. e. sh: 12)
Bir
Hak'den Nesimi yazerem"
Nesimi ona Hak ynnden yolunu hak yol Fazullah

hi bir kaynak gstermeden, Tahir Bey, c. il,
sh: 432): "Seyyid mer Din Nesimi" ve rahmetli Nail Bey
dan ve tek Milli Trk Ansiklopedisi Brosu'nda, ya-
zar hattiyle olan bir da Ankara'da Milli Ktphane'de bulunan, srekli ve
ciddi bir emek rn olan Tuhfe- i Nail: Din Seyyid mer Nesimi" sure-
tinde kaydeder. Bu iki esere gre onun Alevi evrelerde ne-
deniyle mer'dir.
ve de denilen Ca'feri mezhebinin evre-
lerde mer sevilmez ve sylenmez; Nesimi, daha ok bu evrelerde n yap-
Onun iin mer
Muhammed et- A'lfun'n Nbela' bi- Tarihi Halebi'
8 ciltlik Haleb Tarihine (h. 1343 I m. 1925. c. 111, s. 15) el- Haleb'in
Knz ' z- Zeheb'inden bir kayda gre de Nesimi'nin Ali'dir. (aktaran

Rahmetli Ali Emiri Efendi, "Esami- i yi Amid- isim-
leri" yazma eserinde Fatih Millet ktphanesi, Ali Emiri, No:
781 / l) hi bir Nesimi'nin Muslih'd- Din kayd
SEYYiT NESiM/ 251
etmekte ise de bu olamaz. Biz, bunu Din gibi nvan
(aktaran
tezkirelerinin bir yer olarak gsterilen
Nesim esinlenerek onun Nesimi (Nesimli) bildirmekte ise
de ne Yakut'un Mu'cem'l- ne Tarihu'l FtOh gibi eski kaynaklarda,
ne Tarihu'l- gibi yeni eserlerde o civarlarda Nesim yer rastlamamakta. Nesimi
gerekten Nesim denilen bir yerde zamanla unutul-
bir semt veya mahalle olabilir. Mstakim- zade, Mecellet'n- Nisab'da (Sleyma-
niye ktphanesi, Halit Efendi No: 628, c. 111, vr. 422) Nesimi'nin Haleb kyle-
rinden biri syler ki bu da soyut bir eser)
Naimi vezince ve de
bu veya tahmin edilmektedir. (Nitekim, Hurufi-
lik iin, Trklerle yerlere Halifesinin da benzer
Refi'i grmekteyiz.) Mecellet'n- Nisab'la Tuhfe- i Nail'de nvan ve
bir de kelimesi
C) UNVANINA
Bunun gerek bir mi, yoksa Seyyid grnmek istemeye mi
bir bilgi yok. zere bir Hadis- i Peygamber efendimi-
zin, Hazret- i ve Hazret- i Ali'den olma Haz-
ret- i soyundan gelenlere Seyyid, Hazret- i Hseyin'in soyundan olanlara ise
rif (Nitekim devrinde Mekke seilen ve Hazret- i H-
seyn soyundan gelen zevata Onlardan bu gn hayatta olanlar da
diye Bununla beraber, ister birinden, ister gelsinler, hepsine de
Seyyid denmektedir. Nesimi'nin gerekten o soydan gelip , ya da yle -
mak yahut ta bu ona tarikat geleneklerine uyularak
bilmemekteyiz; (Edip Kemal a. g. e. sh: 18) ancak, bir
"Geri bu gn Nesimi'yem,
Bundan uludur ayetm, ayet
bir ise Seyyid grlr.
Bir gazelinin mahlas beytinde (h. 1286 / m. 1869 s. 83):
"n Nesimi'nin Eb- 'l Faz! Hak'den knyesi
Cmle ayn- i
"Bende iki- cihan; ben, bu cihana
Gevher- i lamekan benem; kevn mekana
gibi duyunca:

"Gel bu kimseye eyleme!
Han- i ammeye eyleme!"
beytini onun da:
"Derya- muhit geldi;
Kevn ile mekan geldi."
beytiyle nl mesnevisi ile sylenir. mellifleri, c. il, s.
433; Esimi- i yi Amid, vr. 15 a; Nesimi Selmin Mmtaz Bak
1926, s. 5).
D) NEREDE VE NE ZAMAN
a) Nesim karyesinden (kynden) dir." (Latifi Teskiresi, basma
nsha, s. 332) Nesim nahiyesinde tevelld (Tuhfe i Nail, No.
3289).
b) (Hadikat's Salatin, Trk Tarih Kurumu ktphanesi,
fotokopi, No. 21, vr. 29 a- 30 b.).
c) " ... Amidi- - .... elebi, Fatih-
Millet Ktphanesi, Ali Emiri No. 772) "Amiddiyy '1- asi-
(Ali Emiri, Esimi- i yi Amid, Fatih- Millet ktphanesi, A. E. E. No.
781 I vr. 53 a) hem Nesimi'nin, hem de
minyatrleri
) "Tebrizlidir." (Abbas- el Azzavi, Tarihu '1 h. 1357 I m. 1939, c.
111. s. 45).
d) (Riyazu 'I Arifin'den naklen eser, s. 47).
e) "Nusaybin- Nissibin'lidir" Tahir Bey, mellifleri, h.
1338/ m. 1918, c. 2, s. 432. Yazma bir zahriyyesindeki kayda gre.)
f) Selman Mmtaz, Nesimi (Bak, 1926) n-
szn bir notunda (s. 6): Handan, Nesimi'nin olup yeri bulu-
nan vefat gney- vaki ve z
Handan medfndur. Bu gn bile trbesi mevcud ve Avam
olan Handan tahrif olunarak diye syleniyor." diyor.
gre de orada dnyaya bulun-
gelebilir.
Bir nereli ne Nesimi'nin bu yerlerden
birinde veya daha yerde
hkmn (Nitekim Fuzuli iin de Hilleli, Ki'.ifeli, denil-
O, daima odur.).
SEYYiT 253
Nesimi'nin yeri gibi, da belli Hurufilik sistemini - belki
de siyasi maksatlarla - kuran Ester- 'd- Din Fazlullah Na'imi' nin
haleflerinden bu sistemin de h. 788 I m. 1385
(A. Glpmarb, Trkiye'de Mezhebler ve Tarikatlar, 1969, s. 144.), olgunluk
bir kimseye kolay kolay halifelik (Sistem-
gre Nesimi'nin o 40- 45 , bu takdirde h. 740-
745 / m. 1339- 1344 tahmin etmek mmkndr. (Nitekim Yu-
nus Emre'nin, BurMn'd- Din'in, Necati'nin, Zati'nin, Hayali'nin, Fuzuli' -
nin, Ruhi'nin, Nedim'in .... de tarihlerini bilmemekteyiz bu hususlarda trl tahmin-
lere gitmekteyiz.) (Edip Kemal a. g. e. s: 20) Gerekten Nesimi hibir
Evren bile onun iin kktr. bir yapan
Nesimi hep syler, istemiyle yanar.
E) BOYDAN, SOYDAN VE
LEHCE TOPLULUGUNDANDIR?
Kendisi bir olsa, bylece bir
dayasa, Hakikat's- SalAtin (Trk Tarih Kurumu Ktphanesindeki fotokopi, No.
21, vr. 29 a): "Rumi (Anadolu Trk idi, amma
Trki vafidir (Trke oktur)" demek suretiyle bunu ima bulunsa bile
Trk dilini kullanmaktaki engin szgecinden geerek
bir soydan ana dilinin Trke hkm etmek,
Fatih Millet Ktphanesi A. E. E. K1Sm1, No. 772) elebi'nin "Trk-
maniyy '1- cins- Trkmenli cinsinden" hak vermek
sylene sylene, tamamen bile
liklere tam ya da pek az metinlerde szck-
lerden, "gelemem" yerine "gelebilmem", yerine "demem" yerine
"demezem" demek gibi etken fiillerle olumsuz hallerini ifade bi-
ime gre Habibi ve Fuzuli gibi onun da dili, Trkenin lehesine olduka
Azeri lehesindendir.
Farsaya Trke kadar hakim bulunmakla, bir divan tertibine yetecek miktarda
Farsa de yazmakla birlikte, Trke daha ok ve daha s-
tn ve espirili ana dilinin Trke
1-LM
Nesimi ve piri Naimi'den ve kabul ettikten sonra
bu tarikata bile Btn Hurufiler gibi
Nesimi de takibe srekli muridlerinin, inan sakinlerinin
zellikle iinde 1494 yada 1417 Halep'te derisi yzlerek l-
tasavvufa ve ait fikirleri egemen ideolojisine
ynelterek yada imgesini
lerinde adeta ldrlme nedeni budur. btn
insan Engin ve bir sahip olan Nesimi ve Orta
bir kaynakhk
F) VE BAGLI-
DIR?
Btn kaynaklara gre Nesimi'nin, Ester- Din Fazullah Naimi'nin,
tasavvufi dayanarak, Kur'an- Kerim'in yorum ve te'villerini ve
katarak yepyeni, bir sistem ortaya yaymaya be-
ve geen kendisine de Halifelik sistemin
onun ldrlmesinden sonra gizlenme bile
duymadan faaliyetlerini bu amala lm bile gze alarak o zamanlar "Diyar- i
Rum" denilen Anadolu'yu, Suriye'yi evresine bir ok mrid
hatta Anadolu bir hulfil kendisi gibi
kesindir. Hurufidir, Fazlullah Hurifinin ve Harflerin simgesel
arar.

O, . ve piri gibi perdelerin gerisini gizler bulup
ister. Yolu budur. A. Mezhepler ve Tari-
katlar eserinde (1969, s. 143): " ... Nusayrilik, Drzilik, Yezidilik gibi esas inanla-
hkmlerden uydurma bir dindir." der. Halbuki zat,
Milli bulunan Ansiklopedisinin Hurufilik mad-
desinde (c. 51 l, s. 598- 600): " .. bir hkmn verir. Tasavvuf eserinde
ise (1969, s. 156) : kkleri eski Hind- hatta bulunan bir
mezhep diyebiliriz." ne srer. Duygu anlam ozan-
ilk yer ok etkili, uyumlu, yer yer varan bir an-
sahiptir.
Bir hem "din", hem "mezhep" hem de "tarikat" olamaz. A.
tesbite gtren, dine benzer tarikatimsi bir mezheb karakteri aradan
henz gibi
Ferahu'r- Ruh risalesinde: " takdis olunsun,
Ba.li Hazretleri, " Bilesin ki Seyyid Nesimi, Fazlu-'lla.h- i Hurufi, Osman Baba ve
daha gibi n salan habis taifenin hepsi
terk etmeyi mubah sayarlar." dedi.. .. Allah takdis buyursun, f-
tade Hazretleri ise" Muhakkak ki Seyyid Nesimi hakikati gzelce kadar ki
olan vurdu" dedi...
halde Nesimi, birine gre taifesinden bir gre ise, "g-
zelce hakikat biri" dir.
SEYYiT NESiM/ 255
A. Ansiklopedisinin Hurufilik maddesinde (c. 5/1, s. 598) : Hurufi-
h. 800 de (m. 1398 de); Tasavvuf eserinde (1969, s. 156) : h. _796 da (m. 1394
te); Trkiye'de Mezhepler ve Tarikatlar eserinde ise (1969, s. 144): h. 788 de (m.
1386 da) syleyerek tarih gsterir. olduka uzun bir ha-
ve zemin devresinden sonra. A. Tahran niversitesi
Pehlevi Dili Profesr Vaji- Name- i Grgani eserine dayanarak ver-
h. 788 (m. 1386) tarihinde ve zgn
Nesimi'yi ekici gelerden biridir. Harflerin iindeki kanallardan, deliklerden
giderek zndeki yanmaya
M. R. et- Tabbah, A'lam'n- Nbela' bi- Tarihi (Halep, 1343 I
1295, c. 111, s. 16): " ... O, Haleb Hkmet Sultan
kendi Tekye'de gmldr. Bu Tekye'nin gelenler de Nesimi
der. Vatikan'a Papa seilenlerin belli adlar benziyen bu hal, Ne-
simi bir ok ortaya zamanla Seyyid Nesimi'ye mal
edilmesine, nce yazma, hatta sonra basma divanlara gemesine yol
G) KUL AYRICALIKLARI
Edip Kemal titiz ve incelemesinde bu zellik

1) Vezin (l)
Seyyid Nesimi, daima Aruz vezniyle Bu Hece vez-
niyle onun
Seyyid Nesimi, Aruz lsnn ve g llerini ile
Kul Nesimi, Aruz'un monoton ve kolay iinde
2) Uyak
Seyyid Nesimi'nin uyak Kul Nesimi'ninkilerde ise ok yerde
hatta denecek bozuktur.
3) Dil
a) Seyyid Nesimi Trkeye hakimdir; pek ok z Trke szcklere yer
Kul Nesimi dile egemen z Trke szcklere rastlanmaz.
b) Seyyid Nesimi'nin, Trkeleri kadar gzel, ahenkli Farsa de Kul
Nesimi'ninse yoktur.
4)Biem
Seyyid Nesimi'nin uslubu yksektir, bu ykseklik ve
grlmez.
S)
Seyyid Nesimi sadece Hurufi'dir; ve koyu Alevi Kul Nesimi ise hem
hem de gulattan, mfritlerden derecede koyu Alevidir. (Bir ok
ve Alevi eserlerinde Tezkirelerinde, Semerat'I- Fuad'a, hatta edebiyat tarihle-
rine geirilen bir yazma Seyyid Nesimi pek
Kul Nesimi'nindir. Bu, bir da neden
tur).Seyyit Nesimi Tasavvuf derinlemesine
6) Nazire
Kul Nesimi'nin bir ok Seyyid Nesimi'ye naziredir. Yzeysel bir
bile ikisi yeter. Kul Nesimi, Hatayi'nin nazireler
Hatayi ise Seyyid Nesimi'nin tanzir
7)
Birincisi bilgin ve ariftir; ikincisi sadece halk Birincisi itenliki an-
ikincisi ise onun taklitcisidir.
Trke ve Farsa divanlardan "Mukaddimet'l- Trke mensur
eser Nesimi'ye aid olarak (A. Ansiklopedisi, Nesimi
maddesi, c. IX, s. 207).
Onun insOn yazma bir risalesi
Vaktiyle Kayseri alimlerinden Gleki- Zade Haci Zhdi Efendi'nin Mevlevi Ahmed
Remzi Akyrek dzenlenen fihristinde, Tasavvuf 211
Nesimi'nin olmak zere "Manzume fi- Mesleki '1- Hurufiyye- Hurufilik mes-
lekini gsterir manzume" (E. K. a. g. e.)
H) VE
ozan Zeki Seyyid Nesimi'nin ve ozan ki-

"Nesimi'nin divan en en olgun rnleridir, onun sz-
ses uyumunu ozanlarda bulmak kolay Trke gibi Farsa de
derin srkleyici, en bir dile getiricidir"
der. (Alevi- s: 114).
"Her neye kim ise anda sen gr
Kancaru kim avn "semme vechullah gr
Bu ikilik perdesinden ge ref
Gel bu birlik vahdetinden bak bu gr
Hace- ekber istersen gel ey zahid ber
kalbi iinde sen bu gr
251
. .
dizelerinin nesne vurgular.
"Ey nereye bakarsan bak, orada gr, Nereye ynelirsen ynel yzn
gr, Bu gel, rtnmeyi Gel bu birlik znde gizini gr,
En byk hac dilersen ey kaba sofu, ey ikiyzl, gnlne gir,
evini orada gr." Ozan, hacc gnnn cumaya denk gelmesini en byk hac (hacc- ek-
ber) diye niteleyen inanca gnln ona benzetiyor. Bu kimi
Alevi- de Bu kkeni Yeni- Platonculuk'tur. 1.S.
nc ortaya bilge Platon'un esinlenen bu gre yara-
grnmeyen zden grnr duruma gelen bir (emanatio).
Yaratmak yoktan var etmek grnmezken grnr Bu gizemci felsefe an-
boya islam zelliklef tasavvuf
tur. Nesimi bir :
kjr ile islam birdir
Her kanda mesken eyleyse emirdir
diyerek iin onaylamakla dine inanmakla oldu-
dile getirir. Nesimi'nin ezgiye ynelik bir ses uyumunun egemen
duygusal bu ses- sz uyumuyla Bu nedenle Nesimi
bir "uyum denebilir. birbirini izleyen duygusal
sz
okuyucuyu srkler. Nesimi'nin yzeyselle semek
kolay onun rts
Gerek hadis bu ki hUbun yoh
Kim sevdi hUb v didi hUbun yoh
Gel gel ber ki sevm- var
Sensz geen zaman- yoh
Bu dizeleri gerek yoktur, bunu ancak
dile ters dinine gre, namaz ev-
resi, oru gn uygun bir dnemde yeniden yerine getirilir (grev aksasa da
buna kaza etmek denir). Oysa gnnde yerine getirilmeyen, sevgi-
liyle geirilmeyen bir dnemi, bir sreyi geri getirme, yeniden
uygulama (kaza etme) yoktur.
Ey glm ey snblm ey ssenim ey anberim
Ey menm nahlim yine habb- nebatim
Ey tabibim ey habibim ey canum ey hemdemim
Ey refikim ey ey ey dilberim
dizelerini okurken ezginin, ses- sz uyumunun tesinde duygusal bir
seziliyor, oysa ok ozan olmayan birinin de izlenimini
ile insan z var der.
258 ALEV} VE
n senindr her kim var ey gnl
Kimden ata var ey gnl
n yetersn sen sana yar ey gnl
Yarini bil olma ey gnl
ok kolay, neredeyse gnmzn diliyle ortaya bir drtlk, ancak biraz zerinde
durunca anlamsal derinlik beliriyor. Ozan, nedeniyle, ken-
dine yeterli iindedir. Ey gnl ne ararsan kendinde ara kendi
kendinde kendinde anla,
Gel bu demi grelm evvel geen dem dem
Kim bu dem kadrini bilmez eyle bil adem adem
dizelerinde srenin bilmenin nemi hangi duygu
seziliyor. Ona gre daha senli benlidir, bir anda
geri getirme yoktur. sevgiyle doludur. Eger ondan kor-
kup onu ldrmeseydi topluma onun benimsettirilmesi onun izinde yol ala-
cak daha ok daha ok ycelirdi.
Suretn p/i.kize ldyezdli mendedir
Menden bu suret hayali mendedir
Geri zden firak veli
Her cihetten baharam visdli mendedir
Nesimi, zle birlikte tabanda sevenle sevi-
lenin, bakanla grenle grlenin nitelik sylyor. Bu bir-
odak
Nesimi, Fuzuli olmak zere, bir ok divan bu arada Anadolu-
'nun kesimlerinde etkinlik gsteren Alevi-
Alevi- Hurufilik'ten esinlenen kimseler
de zellikle (eski betimleyen
lik'tir; bu gelenek da Nitekim resime
bir beceri resmin yerini Duygu
anlam her besler.
Hak tedlfi zdr
Otuziki Hak szdr
Cmle alem bil ki Allah zUdr
Adem ol ki yzUdr
Alevi- Nesimi'nin bu dile
gelmektedir. Ozan, insan- "z"
en etin sergiliyor. Onun derisinin yzlmesine yol aan bu d-
ve
SEYYiT NESiM/ 259
Nesimi'nin Anadolu'nun kesimlerinde Alevi-
sylenemez Zeki Alevi- Bek-
s. 113- 115) insan savunur.
Seyyid Nesimi hurufidir, ama Alevi zerinde byk etki
Bunun iin Seyyid Nesimi'yi ve Aleviler yedi ulu dedik-
leri Fuzuli, Seyyid Nesimi, Hatayi, Pir Sultan, Virani, Yemini, Kul Himmet kat-
Onun Alevi- ile bu kimlik
byk rnekler seilirken buna zen gsterildi.

eserleri Trke ve Farsa
Trke ikisi h. 1260 I m. 1844, biri 128611869, biri 1298 / 1881 ol-
mak zere memleketimizde 4 kez Fuzuli'ninkilerden sonra en ok di-
van budur. Ktphaneleri Trke Yazma Divanlar " ... bir
denilmesi
Bu hi bir fark yoktur. kadar
biri Bu Seyyid Nesimi'nin Farsa bir ile onun
olmayan (Fazl- Hah Naimi'ye, Seyyid Ali'ye, aid) Trke ve Farsa de

bir de Bak (1926) Selman Mmtaz edebiyat tarihisi ta-
kendisindeki minyatrl eksik bir yazmadan 1260 / 1844 ve
/1881 esas tutularak, bunlardaki imla bile dzeltilmeyerek bu
dair 7 sahifelik bir n sz de ilave
ve alfabetik gre tertip edilmesi esasken Selman
Mmtaz, birinci ilk harflerine gre bir
bu sebeple Terci'- i Bendler Trke ve
Farsa de birbirine
son dnemlerde Prof. Dr. Hseyin Nesimi'nin Trke di-
da (Nesimi Hseyin Ayan, 1990, Ankara)
Bir nsz sonra Nesimi'nin bir ok yks konulan bu eserin
klasik divan dzenlemesine uyularak da bir -
dan sonra kitaba grlmektedir. eksiklikler,
ikinci
RNEKLER
-1-

1. Derya- yi muhit geldi;
Kevn ile mekan geldi.
2. Sirr- i ezel
Arif nice eylesn mdara?
3. Her zerre zahir;
tabir.
4. bilindi iinde
U'l iyan iinde
5. su i Kevser
Har- zehre nebat- i
6. Tiryak
L'l- yi mdevver daru.
7. Klli yer gk Hak mutlak;
Syler def eng ney "Ene- '1- Hak!"
8. ile bir zat,
Mahv vcud- i nefy .isbat.
9. Her katre muhit- i a'zem
Her zerre Mesih- i Meryem
10. keserek verd nesrin,
Ferhad ile Husrev
1 1. MescOd ile sacid oldu vabid;
MescOd- i hakiki sacid.
12. ile kfr bir
ile datlu bir mey
13. aradan gtrdi zahmet;
Vahdetten bab- i rahmet.
14. Can ile ten bir hakikat;
tarikat
15. ikilikden bati,
Baki Ahad la- yezali.
16. Ey talib eger a'ma,
Gr va'de- i" Kll men aleyba.
11
17. Ref hicab- ima- sivali- 'ilah';
El- kudretti ve 'l- beka' li- 'llah.
18. Gayr helak vech
Bahr kim bu bahre
19. Ger auh ise basiretn bah;
Gr sende v gitme irah !
20. Gr sende seni ne cism cansen
Maksud- i vcud- i " Kn fekan
11
sen.
21. n m'mine m'min mir'at,
Mir'atuna bah u anda gr zat!
22. Her kimse ki esrdi bu meyden,
Hayy- i ebed zat- i Hayy- den,
23. Nefsin v bildi Rabbi;
Tevhid ekdi habbi.
24. Ey Hak'dan irah olan Azbil,
Ger div ademi bil!
25. Hak'dan sana
11
U- tuti'hu" geldi;
Hem" Ve 'scd va 'ktrebib! "deyildi.
26. nefiri;
Ey safiri ?
27. gni geldi; uyhudan dr!
isen gzni a gr!
28. Uyhudan uyan ki
Gr nice zemane pr-
29. uyan! Mizan;
inan! Bilindi Yezdan.
30. Sr nin ?
bu kpriden ?
31. n mahrem- i " Kul kefli "
Biganesen
32. Yerden geldi Dabbet 'l- Arz,
eyledm sana arz.
SEYYiT NESiM/ 261
33. n sen geesen bu istiviidan,
Aziid olasan gam beladan
34. Y a'ni ki bu Hak,
Ol Millik- i Mlk, Hayy- i mutlak
35. Hak'dan bu i Mstakim'i,
Bil- gil ki budur Naim'i.
36. Hem hiitem elmde ferman;
Ya'ni ki benem bu gn Sleyman.
37. MQsa benem, asit elmde;
Hak'dan ezeli belmde.
38. ider muvahhidi fark;
Eyvah ana kim ola zerk.
39. eline basar
Ya'ni ki biln bu
40. Hem Cennet HQr hem Likadur,
Rahman ile
41. Ademde tecelli Allah;
ademe secde, olma gm- riih!
42. i liiine uyma zinhar!
szine inanma ey yar'
43. Yzn bu cihetden ola beyzii,
Min- Fazli iUihina teiilii.
44. Adem dkeli Hak bilgil!
MescOd- i hakika secde gil !
45. Fazi ister isen hakikate var!
Sa'y eyle bu kalma zinhar!
46. "Enffis- i Nesimi gr ne
Deryii- yi muhit drr- i
47. Bir bahre dolupdurur Nesimi;
Ya'ni n'ider ol zer ile simi ?1
1
Bu mesnevi'nin beyt basma nshalarla yazma nshalarda Buraya, Cennet -
zade uygun olarak aynen
SEYYiT NESiM/ 263
AIKLAMA
Mesnevi sonuna l de olan ve her beytinde ls
tr. Nesimi'nin bu mesnevisi, ve onun ozan, mu-
zellikle, stn l ve tutkulu ve okuyana, dinle-
yene byk bir san'at eyilimlerinin ne olursa olsun bir
dava Bunu boyunca da sUrdren ve duy-
gulu bir telkincidir o. "
1) Her deniz, da da

.
Derya- yi muhit- Her deniz: tecelligfilu, ilahi hakikatlerin, ma-
'rifet idrak mahalli olan gnl" dr.
diye geldi." ve ile bu-
geldi." szleriyle ve yitirmek; elde olmadan sylemek; kendini tuta-
mamak" demektir.
2) Ezel ortaya dkld, belli oldu; irfan eri yze glp durma ne-
den duysun?
"arir': ilahi hakikatler bilgisini abalayarak hal,
esin, perdesinin tesine geme yoluyla elde eden" demektir. Bu bilgiye i ledn"
denir. eri, arif, Allah'a sevab elde etmek iin onun emrini yerine ol-
mak, ibadete tek zat gstermek iin ibadet eder.
3) Her zerre belli oldu, her nesnenin gn da
toprak, unsuru mrekkeb olan Adem'e) ap- olan melek emrine uyarak
secde etti.
"Hakikatlerin olan hakikat" tir ki "Gizli Hazine" den zuhur alemine
gelip var ettiklerine kendini Bir ok dinlerde sa-
olan Eski Yunan'da, Roma'da, Ba'lebek'te
Meleklerin Hazret- i Adem'e olan secdeleri, ona nefh bulunan
ruha gerekli hrmeti gstermelerinden ibarettir. Bu, zamanda Allah em-
rine uyma niteliklerinin Meleklerin secde uyma-
isyan etmesi Kur'an- i Kerim'in il. Bakara suresinin 34.; VII. A'raf
silresinin 11., 12.; XV. Hicr silresinin 29.- 33.; XVII. suresinin 61.; XVIII. Kehf su-
resinin 50.; XX. Ta- Ha suresinin 116.; XXXVIII. Sad suresinin 72- 75.; ayetlerinde be-
yan
Hazret- i Adem'e secde etme olgusu Hurufi ierik
rak Adem- insana secde etme
4) la'l ss gz nne serildiyse olmayan
renkli ss iinde onu kim ylece bilindi, belli oldu.
demektir ki Cenab- i Hak'tan simgedir. Ona i Ezel de de-
nir. renkli olur. Alem de "televvn alemi" dir. Tasavvufta Hak'tan Nak-
i ezel" diye sz
Diyar- i denilen lke Horasan ve Sind blgelerinin kuzeyine d-
yerlerdir. denilen yer yakut ve madenleriyle n
temsil yoluyla
5) su, Kevser oldu; "Har- zehre" denilen Ebu- Cehl Karpuzu ka-
oldu.
Bu ikilide, ilahi tecelli her nesnenin ierik ktnn iyi
sylyor.
Kevser: Cennet'teki bir Kur'an- i Kerim'in CVIII. Kevser suresinde Pey-
gamber Efendimize ilahi olarak bildirilir. Onu, "bol hayr" "Tkenmez
nesi" olarak yorumlayanlar da Bu ayetlik sre, Resullullah Efendimizin erkek
birer birer lmelerinden sonra onun nesli kesildi diye sevinen
lere mukabele olmak zere
Har- Zehr: Hanzal- Ebu- cehl Karpuzu da denilen bitkidir. Basma ve bir ok
yazma metinlerde bu "Her zerre" suretinde gemesi hata eseri olsa gerek.
6) Zehir, tiryak gibi, zehir etkisini giderme Yuvarlak inci ila oldu.
Zehir, ldrr; tiryak, zehirin giderir, zehirin zehir olmaktan
hakikat Bu dizenin Mesnevi- i in birinci hikayesi
olan Kenizek" ten mlhem
L'l- yi Mdevver- L'l- i Mdevver- yuvarlak inci: Bir zehrin sirke
gibi bir maddenin iinde eriterek ldrlmek istenilen birine iirilecek inci
mmkndr.
7) Yerle gk mutlak olarak btnyle Hak oldu; bundan ki def,
saz ve ney- bir "Enel- Hak!- Hak benim" der.
Ene'l- Hak: "Cezbe halinde, telaffuz Mansur Eb-'l-
Hseyn- i neden olan, tasavvuf ehlince makbul sz" dr.
Hallac, m. 858 Beyda'da dnyaya 922 de "Ena 'l- Hak!" demekle
"Ena'llah!- Ben, bylece iddia byle bir kim-
senin ldrlmesi
bir ok
a) - Esma- Husna'dan, Kur'an- i Kerim'de zikredilen 99 isminden biridir.
Bu takdirde "Ena 'l- Hak!": "Ena 'ilah!- Ben, demektir ki biri tara-
sylenilmesinin o zaman byle bir yerindedir.
Cezbe halinde ise lehde bir zr
SEYYiT NESiM/ 265
b) - Bu takdirde "hak": uygun" demektir. "Ena 'l- Hak"
"Ben, gelmez. "Ben, "Hak bende"
c)- Mal, mlk; nasib yerinde
d) - Mevcud, sabit; bildirir.
Tasavvuf bir bu szn bir ok
Nesimi gibi dillerinden onu, ikinci manaya hami et-
melerinden veya cezbeye ileri gelir.
Defin (tefin), neyin "Ena 'l- Hak!" demeleri bunlara verilen simgesel anlamla
ilgilidir. Def' tef): Hakiki sevgili olan her nefeste istemektir. eng (saz): Bir hal-
den bir hale, bir makamdan bir makama geme Ney de: i Kamil'dir.
8) (sevilenle seven, Hak'la halk) bir tek stn oldu;
Hak diye de bir
Neyf: baki
"Hakk'a has baki
Vahdet- i Vcud her mnezzehtir.
ne ne gayridir. Dalga denizindir ama deniz ama
Grmeden olmaya, bilmeden imkan yoktur.
9) Her damla, ulu deniz her zerre Meryem gibi dirilticilik
gc
(Hazret- i Kur'an- Kerim'in il. Bakare, III. Al- i iV. Nisa', V.
Maide, IX. Tevbe (Berae), XIX. Meryem, XXIII. M'minun, XXXIII. Ahzab, XLIII.
Zuhrf, LVII. Hadid, LXI. Saff, LXIV. Tahrim sOrelerindeki ayetler mevcuttur).
10) kumsuz kuru amur gl oldu; Ferhad da, Husrev de oldu.
Vahdet- i Vcud sunuyor. "Ferhad sylencesinin trl varyant-
bulunmaktla birlikte z
"Mihin Banu bir hkmdar, bir
Behzad'a da iini ssletir. Hkmdar, Ferhad'a, o
ise gnl verir. de Ferhad'a Mihin BanO onu ona
olmaz. Bunu duyan Hrmz aar. Bu kez onun Hsrev, tu-
tulur. Mihin BanO Ferhad'a, Biststn suyu kanal aarak getirirse
rin'i kendisine syler. Bu, onu zora Ferhad, bitirip
Hsrev'in kendisine syler. O da elindeki klng
vurup lr. Bunu duyan gelir. cesedine sevgilisi-
nin belindeki haneri grr, kalbine saplar."
11) Secde edilenle secde eden bir oldu; secde eden gerek secde edilen
Kur'an- Kerim'in XIII. Ra'd sresinin 15., XVI. Nahl sOresinin 49., XXII. Hac sOre-
sinin 18., 77., XXV. Furkan sOresinin 60., XXVII. Nemi sOresinin 25., XLI. Fussilet sO-
resinin 37 ., LIII. Necm sOresinin 62., LXXII. Cin siiresinin l 8., LXXVI. suresinin
26., XCVI. Alak suresinin 19. ayetlerinde Allah'a secde gre
"secde edenin gerek secde edilen gnl kaphyan azamet ve mu-
habbeti kulun, bu kendinden geerek yere
bylece toprak bir kez daha idrak etmesi" anlamak mmkndr.
12) inanmamak, inkar ile mey oldu.
"Peygamber bildirileni dille syleyip kalbe tasdik
inan sistemine gre yolu, ile amel) etmek" tir. Tasavvufta: icabla-
yerine getirdikten Hakk'a ynelme, gayrinden yz evirme, kendini
ekme" dir.
Kfr emr, Peygamberin ve tavsiye red ve
inkar", tasavvufta: "Hak'tan gaflet" etme
13) Vahdet'ten rahmet zahmeti ortadan
Vahdet- i Vcud onlara gre vcud, olmayan vcuddur ki o da Al-
lah'a zgdr. Hatta Muhyi 'd- Din '1- Arabi'nin, Ahaddiyet '1- Vcud eserinde
tasrih gre Allah'tan vcudu yoktur ki de olsun.
nk fanilik, vcudun sonra sen, nefsini vcudsuz ve fa-
niliksiz olarak o zaman Rabbini olursun. Hazret- i Peygamber, "Nef-
sini bilen Rabbini bilir" nefsini fani eden Rabbini bilir, Al-
vcuduna da vcudunu vehm etmedir.
14) Can'la ten tek gerek oldu: tarikat
"ten" tir; "can" de "tarikat" tir. Peygamberin gs-
hak ve ak yoludur. Uyan selamette, uymayansa dnya ve mela-
mettedir. bir hukuk sistemi olarak Dinsel
ykmllklerin tmdr.
Tarikat: "Faraize hazla devam ve nevafile ihtimamla beraber, az yeme, az
az uyuma, hava ve heves tutkulardan nefsani istekler-
den hal- i Resulle hallenme yolu" dur. olmayan yerde tarikat yoktur.
15) ikilikten baki olan bir- tek Allah
16) Ey gerek isteklisi, gnl gz grmeyen biri
her yok olucudur; ancak ve ancak celal ve ikram sahibi olan Rabbinin
esintilerini gzle.
dizede geen "Kll men aleyha .. ": Kur'an- i Kerim'in LV. er- Rahman sOresi-
nin 26. ayetinin Vahdet- i Vcud olanlar, bu ayete dayan-
Vahdet- i Vcud Panteizm birbirin-
SEYYiT NESiM/ 261
den nitekim, Mistizm de tasavvuf demek (Bu konuda Ferit Kam -
'an "Vahdet- i Vcud nedir?" ve Fenni i Vcud ve
Muhyi 'd- Din- i Arabi" eserlerine vurabilirler.)
17) gayri olma" engeli ortadan Zaten de beka da

Tasavvufculara gre, bir tek vcud ki o da "Vcud- i Mutlak" Ezeli kudret
hi bir vcud yoktur. Tek Evrende hi bir
gerek ve bir sahip hepsi, Cenab- i birer suretle tecelli-
sinden ibarettir.
Ehi- i Snnet ve Allah'tan ve sayar. Muta-
ise trl grnmleri kabul ederler.
Tuhfet '1- Ataiyye eserinde "Vahdet dedikleri, kesretin ze-
validir; yoksa Rab ile ahdin der.
Nuktat '1- Beyan Muhammed: "Allah, kendi cemaline O sebeb-
ten Allah'a derler. Cemali de verirler. halde ma-
ve birdir." der.
18) "Gayr- Siva-, Allah'tan yok oldu; ancak Yce yz Denize
dalan, deniz oldu.
"Vech" kelimesi Kur'an- i Kerim'in XXVIII. kassas suresinin 88. ayetinden
Ayetin "Ondan (Allah'tan) ilah yoktur. Onun vechinden
her helak bulucudur."
Mfessirler bu "helak bulma, yok olma" lme tasavvuf ehli ise onu
Vahdet- i Vcud'la izah eder.
19) gnl gzn gnl kr bak da kendinde gr;
gitme!
Gnl gzleri olanlar, velileridir. Veli: bir
Velilerin bir halk da bilir; bir halk bilmez, Hak bilir.
halk gibi kendisi de bilmeyen veliler bile Gnl gzleri her grr, gnl ku-
her sesi duyar. Bildiklerini, grdklerini izinsiz syliyemezler. Bun-
lara Rical- i Gayb de denir. Kutub'dur. Kutbun ve solunda bulunan iki zata
imaman denir. manevi suretiyle Yediler'i drt
zata "Evtad" verilir. Bdela yedi, Rukabll on iki, Nceba Nkabll yz
Efrad ve mena ki artar, eksilir. i Ekberin
20) "Yokken var ol!" emriyle var sensin! Kendinde
kendini gr bir cisim ve can anla!
268 ALEVi VE ANTOWJISi
Tasavvufta murad ve ama: "Manevi demektir. iradesi ol-
iin mrid, ona uymak
21) mi ki m'mine ayna oldu, aynaya bak da orada gr!
"M'min M'minin sz Hadis olarak da sylenir. "Aynaya bak!"
ayna olan kendine"; ya da "Sana ayna olan bak!" anlam-
biriyle
22) Bu meyle tm olup kendinden geen kimse,
Diri olan Zat'tan ebedi dirilik
Hayy: Esma-'i ki "Ezeli ve ebedi lmsz; ezelen ve ebeden lmden
mnezzehlik vasfiyle Allah" demektir. Bu manaya gelmek suretiyle Kur'an- i Kerim'in il.
Bakare suresinin 255., III. Al- imran suresinin 2., XXV. Furkan suresinin 58., XL. Gafir
suresinin 65. ayetlerinde geer. Allah'tan her Kur'an- i Kerim'in III. Al- i im-
ran suresinin 57. ayetlerinde kez Bu nedenle "Her nefs, lm
Tasavvufta bir de Hadis olarak rivayet edilen "lmeden evvel ln!" sz ki bu, in-
sansal tutkulardan tutkular bir tr yktr. yk
olan, kolay giremezse gnlnde tutku yk bulunan da ylece Hak -
ieri giremez,
23) O iip de kendinden geen, "Nefsini da bildi." Birlik yo-
lunda bylece dilek tohumunu umut ekti.
"Dnya ahiretin ekelgesidir" gibi biersin" dilimizde
de "Ne ekersen onu biersin" sz
"Nefsini Rabbini sznn Hadis iddia edenlere
tasavvufular Kur'an- i Kerim'in LIX. suresinin 19. ayetinde "Nefslerini
iin unutanlar gibi sz ederek Hadiste bir bu-
belirtirler.
24) Ey melek sen ta kendisi onun

Azizil: melekler henz Hazret- i Adem'e secde etme
emrine muhatab zamanki burada "Aziizim" demekle, kendine muhale-
fet edenleri, kasd etmekte, btn
grmektedir.
25) nki, ey Aziizil Hak'tan senin "ona uyma!" emri verilde;
dan, "Secde et de denildi.
Birinci dizede geenler ikinci dizede geen Arapa szler ile, Kur'an- i Ke-
rim'in XCVI. Alak suresinin 19. ayeti ve Hanefilere gre 15, mezhep saliklerine
gre 14 secde ayetinden biridir. aktarma yoluyla bu ayeti kendi gre yorum-

SEYYiT NESIMi 269
26) borusu ey sen Mla, duran sesi
'?

"Boru" demek olan "nefir" den ama, lleri kabirlerinden yekindirmek, Hisab mey-
gndermek iin Kur'an- i Kerim'in VI. En'am suresinin 73.; XVIII.
Kehf suresinin 99.; XX. Ta- Ha suresinin 102.; XXII.M'minun suresinin 101.; XXVIII.
Nemi suresinin 87.; XXXVI. Yasin suresinin 51.; XXXIX. Zmer suresinin 68.; L. Kaf
suresinin 20.; LXIX. Hakka sfiresinin 13.; LXXVIII. Sebe' suresinin 18. ayetlerinde bildi-
rilen "Sur" ve LXXIV. Mdessir suresinin 8. ayetinde beyan buyrulan "Nakur" dur.
"Nefir" evresinde grltlerden kinaye olarak
27) Dirilme ve derilme gn geldi, gn gelip uykudan (lm uyku-
sundan) kalk! gzn arala da biteni gr!
"uyku" szyle demek "Gaflet uykusu" dur.
28) Uykudan uyan ki oldu; zamanenin ne kadar dolup anla!
29) Herkes derdine uyan Hak kuruldu. oldu; inan
Allah bilindi; gerek meydana
30) Sur'un sesini Bu kpr'den geerken yryemez mi
oldu?
Kinaye yoluyla sylenen "Kpr": Kprs" dr. bu ikili'siyle evresin-
deki durgunluktan, ilgisizlikten
31) Ya Muhammed "Onlara de ki: benimle sizin Allah gerekli olarak
kafi geldi." hikmete gre sen davaya ilgi-
sizsin; o takdirde bildik,
"Kul kefa": Kur'an- i Kerim'in XIII. Ra'd sfiresinin 43.; XVI.
ra' suresinin 96.; XXIX. Ankebat suresinin 52. ayetlerindendir.
32) "Dabbet '1- Arz", yerden birden bire bitiverdi; bak, da sana
oldum.
"Dabbet '1- Arz": Byk alametlerden biri olarak zuhur
yerde gibi srnerek veya bebekler gibi emekliyerek syle-
nen, "Ahir Zaman Srngeni" korkun bir ki Kur'an- i Kerim-
'in VI. En'am suresinin 38.; XI. Hud suresinin 6.; XXVII. Nemi suresinin 82.; XXXVI.
Seb' suresinin 14. ayetlerinde geer.
"Dabbet '1- Arz" szleriyle kendisi aleyhinde kasd olabilir.
33) Sen ancak bu blen denklem izgisinden geince gamden, beladan kurtulursun.
Hurufi terimlerinden biridir. yzn sollu iki blmek
zere indirilen hayali izgi"
270 ALEVi VE
Kur'an- i Kerim'in il. Bakare silresinin 29.; VII. A'raf suresinin 54.; X. Yilnus silresi-
nin 3.; XIII. R'ad suresinin 2.; XXV. Furkan silresinin 59.; XXXII. Secde suresinin 4.;
LVII. Hadid suresinin 4. ayetlerinde Cenab- i Hak'la ilgili
"Kudretiyle iMta ve istila, azametiyle tecelli etmek" mecaz-

34) Demek olur ki o "mlk sahibi, Diri nitelikleriyle Hak, bu b-
len denklem izgisindedir."
Malik- i Mlk: "Mlkn gerek sahibi" demektir ki Kur'an- i Kerim'in III. Al- i
ran suresinin 26. ayetinde "Mfilik el- mlk" diye geer.
35) Bu yol'un Hak'tan bil! nk bu, Naim'idir.
yol" diye Mstakim": Resu-
hidayet, saadet ve selamet yolu" dur. Kur'an- i Kerim'in 1. Fatiha sre-
sinin 6.; il. Bakare suresinin 142., 213.; III. Al- i imran suresinin 51., 101.; iV. Nisa' su-
resinin 68., 175.; V. Maide suresinin 16.; VI. En'am suresinin 39., 87., 126., 153., 161.;
VII. A'raf sfiresinin 16.; X. Yunus suresinin 25.; XI? Hud suresinin 56.; XV. Hicr silresi-
nin 41.; XVI. nahl suresinin 76., 121.; XIX. Meryem suresinin 36.; XXII. Hac suresinin
54.; XXIII. M'minun suresinin 73.; XXIV. Nur suresinin 46.; XXXVI. Ya- Sin sresinin
4., 61.; XXXVII. Saffat suresinin l 18.; XLII. siiresinin 52.; XLIII. Zuhruf suresinin
43., 61., 64.; XLVIII. Feth suresinin 2., 20.; LXVII. Mlk silresinin 22. ayetlerinde tek
hak yol olarak gsterilir. o yolun Hurufilik sylyor; bunun da
Naim'inden ibaret bildiriyor. Naim'i" sz tevriyelidir. "Cenab- i
bol ni'meti" muktada Fazlullah Naimi"

36) Mhr de bende, ferman da! Demek ki bu gnn benim!.
Nesimi bu beytinde kimin elinde ise hkm onundur." demek olan ve
bir "Mhr kimdeyse Sleyman odur." nazma sokulan "M-
hr kimde ise Sleyman odur." ata- szmz Fazlullah'tan "Halifelik- Haleflik"
payesiyle vnmek iin sylyor; buna i Mesel" derler. S-
leyman hem melik, hem de Peygamber olan Hazret- i Kitab- i Mu-
kaddesin Ahd-i Atik denilen trl olarak gsterilen
Sleymanla onun hi bir ilgisi yok; arada bir ad var.
Sylenceye gre, Hazret- i mhr olarak
birbirlerini yerden ve tersine kesen iki gen den meydana
bir da i bu sayede onun cin-
lere, devlere .. nitekim bir gn bu mhrn, denize
zerine, evvelce kendisine emrini dinlemedikleri, sonunda
bir zerine yine geirince hkmnn yeniden yr-
zellikleri bulunan 6 ucun Ya'kub,
SEYYiT NESiM/ 271
Musa, Harun ve Davud peygamberlere ucu gelen genin salt Var-
ucu gelen geninde onun tecellisi olan evreni sylenir. Bu et-
kisine muskalara aleminde mezar
Kadiri stne dikilen ve Gl verilen kee da
grlr. Daha yerlerde bir olgudur. trbesi
da bu mevcuttur.
37) Musa benim; asa elimde; ezeli ise belimdedir.
Asa: Hazret- i olan Ondan Kur'an- i Kerim'in il. Ba-
kare suresinin 60.; VII. A'raf sfiresinin 107., 117., 160.; XX. Ta- Ha suresinin 20., 66.;
XXVI. sOresinin 33., 44., 45., 63.; XXVII. Nemi 10.; XXVIII. Kasas su-
resinin 31. ayetlerinde bahs edilir.
Belde tresinde egemenlik simgesidir.
"elde asa", "belde szleriyle hem manevi, hem maddi etki ve g sahibi
vurguluyor.
38) Elimdeki bu asa, belimdeki bu ortak
eder. gz boyama vay
Zerk:"Dek, hile; riya; iki yzllk" Bunu, "gz boyama" diye
39) ortak etme gcn bulan, in-
san yzndeki blegen denkleme izgisinin ne bilin,
diye eline bu basar.
40) ylesi hem Cennet'tir, hem huridir, hem hak tecellisidir; Rahman'la -

41) Allah, Adem'de (adamda) tecelli etti, grnd. Yolunu yitiren olma da _Adem'e
(adama) secde et! (Tazimini ona gster)
42) Ey dost, Rahmet uyma Onun szne
inanma!
43) O takdirde yzn yce keremi (Yce olan Fazl) saye-
sinde bu ynden ak olur.
44) Bil ki insan, Hak kesildi, Hak oldu; yle ise, sen de secde edile-
secde et!
gelenlere bu ikili ile benzerlerinin neden
45) Fazl ve kerem ararsan ynel git, Bu geri
kalma
46) Nesimi'nin nefeslerinden ne can verici gr! Nesimi engin denizdir, ne-
fesleri de hazinelik incidir.
Cennet- zade bu beytin Fazlullah Naimi'nin
47) Nesimi, (incilerle dolu) bir denize bu szmle demek isterim ki o,
ne yapar, ne yapar? rahmetli Edip Kemal

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
-2-

Ey Hak ehli, yakin bu haber,
Ki bilen nefsinidr ehl- i nazer
Nefsini kim bildi, bildi Hak'i;
Nefsini bilmeyenler oldu
Ey Hak' isteyen gel insan ol!
Kara olma, la'l mercan ol!
Ger dilersen seadet- i ebedi
bil ki, n'in yedi
Sekiz ?
Niye drt
TObi nedr
Hak er yohsa
HOr u neden ibarettr?
"Hve men hO" neye
Kevser selsebil Ma'- i main,
Mak'ad- i ile Makam- Emin.
9. Ne dimekdr, bana beyan eyle!
Bu nihan iyan eyle!
10. Ne aseldr, nema, ne harnr leben?
Ol ki Kur'an'da Hak didi
11. asimi nedendr, bil!
Ger ne olma dil!
12. bilmeyen ne ola?
"Evi ola!
13. Kim ki bildi bu ince
elden cihan- i
14. Fani zinden, Hak;
Bildi kim cmle Hakk mutlak
15. u u yar;
"Leyse fi- 'd- dari gayrhO deyyar?"
16. Ey Nesimi szndr: Ab- i Hayat;
fi- 'z- Zulmat.
17. Ne bilr canver
sor, Ab- i
AIKLAMA
SEYYtr NESiM/ 273
1) Ey z sz "Nefsini bilen, haberi ne kadar da

2) Nefsini bilen da oldu; nefsini bilmiyenlerse mutluluktan yoksun
(Beytte geen "haydut" Kur'an- i Kerim'de
kilde said- eren" in (Bkz. XI. Hd sresinin 105.
ayeti.)
3) Ey (bilmek, anlamak, grmek) isteyen, gel, insan ol! Kara olma,
ss ol, mercan ol! ol da kazan.
4) Ebedi mutluluk dilersen Cehennem'in neden yedi bil!
5) Cennet'in neden sekiz oldu? Ya neden suyu drt oldu?
6) Tuba nedir? Hak onu erkek mi, yoksa mi
7) Huri ve nedir? "O olan, O'dur." sz neye
8) "Kevser", "Selsebil", "Ma'- i Main", "Mak'ad- i "Makam- i Emin" ...
9) ... dedikleri ne demek, anlat! Bunlardaki gizli
10) Kur'an- i Kerim'de ap- sudur,
sttr?
11) neden bil! dilli olma!
12) bilmeyenin ne Bylesine 'Evi verilmelidir.
13) Bu ince bilen, evreni terk etti.
14) Bundan sonra da zn yok edip Hak oldu ve her sz gtrmez gereklikle
Hak'tan ibaret
15) Sevgili, hem sevgi, hem sevilen, hem seven oldu: "Evde ev sahibinden
yoktur" zuhura geldi.
16) Ey Nesimi, szn "Ebedi Hayat Suyu" dur. Onu imiyen Zulumat'ta,

17) yle her ne ne bilir? Sen, "Ebedi Dirilik Suyu" nu, sora-
caksan, sor!
-3-

1. Zihi mutahher, zihi pak!
Ki hak olur kademinde kevakib eflak.
2. Zihi i Mi'rac, Seyyid 's- Sakaleyn!
Ki ile stine kadem alak.
3. Zihi ki kamer secde arizine;
yir gk mstezad- i "fidak!"
4. syler cmle tuyOr;
medayihin eydr deniz dibinde simak.
5. i i Muhammed bu gn Nesimi 'yedr;
Kemal- Al- i Nebi- dr ki ol idrak.
AIKLAMA
1) Her kim z Velilik hidayet (dnya da selamet,
ahirette saadet) yoluna kalbi i Velayet- Velilik Hazret-
i Ali'dir. Veli: ki Hak Dostu" demektir)
2) bilesin ki o kadrini, inkar edenler, bundan Cennet
yoksunu oldular.
3) O, ilahi ilimler hazinesidir, kerem denizidir, veliler her sz, bir
ayete benzer.
4) Siz bana, o ilgili olandan sz sylemeyin! nki ondan zge
dinlemem.
5) mi ki benim odur, yleyse bilir;
gitmek bana
6) Ben, canla gnlden ona kul yce el

7) Ali'dir, ortada Ali'dir, sonda Ali'dir; bu sylenceye kafirdir.
sylemek On iki imam Ali Birincisi Hz.
Ali, ikincisi iV. imam Zeyn- l Abidin Ali'dir, sonuncusu da VIII. imam Aliyy- ur Riza'-

8) Ey Seyyid Nesimi, (Hz. Ali'ye) kul ol ki gren, duyan herkes yetirdi-
ve "Ne gzel ettin", "Allah mbarek etsin!" diye ..
-4-

SEYYiT NESiM/ 275
Bende iki cihan, ben bu cihana
Gevher- i lAmekan benem, kevn meklina
ile kat nun bende bulundu cmle n
Kes szn v epsem ol, beyana
Kevn ayetim, bidayetim,
Sen bu ile beni bil ki
Kimse gman zann ile olmada Hakk ile
bilen bilir ki ben zann gmana
Surete bak ve mliniyi suret iinde kim
Cism ile can benem veli cisme v cana
Hem sedefem hem inciyem, esinciyem
Bunca raht ile ben bu dkklina
Gene- i nihan benem ben ayn- i ayan benem ben
Gevher- i kan benem ben bahre v kana
Geri muhit- i lizamem, Adem ooemem
Tur ile kn fekan benem, ben bu mekana
Can ile hem cihan benem, dehr ile hem zaman benem,
Gr bu latifeyi ki ben dehr zamana
Enetim ile felek benem, vahy ile hem melek benem,
ek dilini v epsem ol, ben bu lisana
Zerre benem benem, ar ile penc benem,
Sureti gr beyan ile nki beyana
Zat ileem ile, nebat ile,
Kadr ileem berat ile, beste dehana
Nfile yanan benem, arha hacer benem,
Gr bu zebanesin, ben bu zebana
ile hem benem, benem, kamer benem,
Ruh- u revan ruh- u revana
Tir benem, keman benem, pir benem, civan benem,
Devlet- i cavidan benem, ine v lina
Geri bu gn Nesimi'yem,
Benden uludur ayetim. ayete
Raht: Mal, mlk -Fers: yeryz-n: nk, sanki - Li mekan:
yersiz - Gevher: lnci,cevher - Kevn: var olmak, - Bidayet: -
Epsem: dilsiz - Guman: sanma, - Rakt: ev - Nihan: gizli,
bulunmayan - Gene: Hazine- Dehr: Zaman, devir, cihan - Latife: sz,
276 ALEVi VE ANTOWJIS/
yk - Encm: - Gl gl - Nebat: bitki - Dehan:
- Nar: od, - Secer: - Hacer: - Cavh: dnme - Tir: ok - Cavi-
den: sonsuz- an: bu
-S-

n beni bezm- i ezelden eyledi ol yar mest
Ol cihetten grnr bu deyyar mest.
Mest- i dergihem, ne mestem bu cz'iden;
Sanma, ey hace, beni kim mest.
mestem ta dahi olmazam,
n beni vahdet meyinden eyledi ol yar mest
Rind i meyhanedir,
Kaili Beli'dan, u hammar mest.
Akl- i Kl, geldi vcuda kainat,
Kaf Nun emrinde oldu bu cihan yekbar mest
Cinn mest ins mest cmle bu tuyur,
Hik mest had mest ab mest nar mest.
suphani meyinden valih oldu, bil:
mest mest kevkeb- i seyyar mest.
bil tahtessaradan ta sreyya her ne var
Oldu, ey hace, seraser ez mey- i Cabbar mest.
Adem Havva, melaik, bur
Kevser Tuba v cennet didar mest.
Nuh Davud Sleyman Zekerya v
Musi mest mest Ahmed- i Muhtar mest
merdan, i Yezdan, ehi- din,
i vellayet Hayder- i Kerrar mest.
Hace: hoca - Bezm- ezel: elest meclisi - Deyyar: insan - Bikar: ya -
ramaz - - Hammar: yapan usta - hi-
leci, dnek - Yekbar: birka - Tuyur: - Hak: toprak - Bad: hava -
Ab: su - Nar: Mest: - Valih: yayakalan- ya-
- Kevkeb: - Tahtesera: gk yznde - Sreyya: lker -
Seraser: - Meliik: melekler - Cz: Az.
-6-

Gerek hadis bu ki hubbun yok;
Kim sevdi hubbu, dedi ki hubbun yok ?
yok deyben var,
Kim oldu kim dedi yok ?
ki hacc- ekberi, ey can, sen
Beyt- l- Haram'a yok.
ol ki suretine scud,
bu rene derde kim yok.
can ki senden zke talep etmedi murad,
Hacrine yak sen ki her dem yok.
Ya Rab! Ne bu mehin yz kim
Yz i yok.
Bimar- can verir, ey can, lehin veli,
Mnkir kim ol yok.
Gel, gel beru ki var,
Sensiz geen zaman- yok!
ey bt- il in, dkt
Trk- yok,
Fani cihana bakma, geer mr sevme kim
mrn zevali var yok,
Yarin gelir Nesimi'ye:
Sen sanma kim Nesimi'ye yarin yok.
SEYYiT NESiM/ 277
Hub: gzel - Scud: yzn yere srme, kapanma - Rene: dert -
Hecr: - - Meh: ay - Duban: duman,
ttn - Reva: uygun - Leb: dudak - u salat: namaz - Zeval: son,
- Bimar: Hasta - Mum- dudak - Her zaman -
Ati : Verme. - ekber: Byk hac.
-7-
Gzn a gr ey talih, Ali'dir her kan- sever
Muhammed ile dnya Ali'dir gevher
Muhammed ilme kan oldu Ali nutk- beyan oldu
Ana her ayan oldu Ali'dir hace- i kanber
278 ALEV/ VE ANTOLOJJSJ
Ali'dir cmlenin Muhammed'dir Ali
Ali Ali'dir yar- peygamber
Hezaran trl Ali emri ile
yazlar, gelir Ali'dir cisme can- perver
Ne bilsin cahil nadan Muhammed ya Ali kimdir
Muhammed server- i dindir, Ali'dir cmleye reh- her
Ali evvel, Ali ahir, Ali Ali zahir
Ali i mnevverdir, Ali'dir nur ile enver
Ali'dir her iin can, Ali'dir yar ile mihman
Ali rahim Ali rahman Ali'dir cmleye server
Ali vabid, Ali ehad, Ali ferd il Ali samed
Ali'dir cmleye rahmet, Ali'dir i
Ali sultan, Ali sbhan, Ali cennet, Ali
Ali dindir Ali iman Ali'dir i kevser
Ali'dir ol veliyu'llah, Ali'dir mazhar- Allah
Ali nurundan ey va'llah mnevverdir yedi
Ali'dir Haydar- kerrar, ol kal 'a- i Hayber
Ali'dir katil- i kffar, Ali'dir mir- i her
Nesimi'nin dil mnevverdir Ali nuru
Ali vata, Ali Ali'dir server- safder.
Mnevver: - Enver: - Mihman: konuk - Vahid: tek bir -
Ehad: bir - Nadan: bilmez. cahil - Samed: kimseye olmayan
- eden - lke - asker - Kffar : Kafirler - Mir :
Komutan - Percver : Besleyen, (ek) - : Yce - Server :
- Enver : Parlak - Vala : Yce - A 'la : Ulu - Safder :
-8-

1. bu aleme yine i siyeh sema;
Kadd- i gam il derd ile dil- ta.
2. Kan lalenin derd ile,
sayru emenler kehrba.
3. Zerd yine i simin- her- i emen;
Geydi biri biri saru, biri kara.
4. Gelmez bu gl siline dahi gonce ganc ile;
Gelmez bu asitana dahi nkhet- i saba.
5. Avaz u savt andelib;
Meclidse enge eng urur isen dimez sada.
6. Srmez srd blbl ilen;
Grmez huzur vaktini gl blblin reva.
7. Susen dilin nedir erguvana gr:
"Yahma eln binaya Muharrem'de, haya!"
8. Cevr itdiler bu ayda Al- i Muhammed'e
Ger m'min isen di- gil: "Va musibeti!"
9. Al- i Muhammed'e nice zulm itdi ol Yezid;
La'net her subh u her mesa'
10. Gonce, emende dopdolu kan derd ile;
Blbl, nfile "Ah hasrata!"
11. Nergis, emende uyhuya varmaz bu derd ile;
Gl- gl glerse dutar yzlerin bka.
12. Ol gndrr bu gn ki i Din;
Ol demdedr bu dem ki be- misi- i ma.
13. Ol gl kim var iki goncesi:
Biri Hasen'drr, birisi i Kerbela.
14. Zeyn- '1- imam- i Hak,
Mfisi- i ol i Din Mfisi- i Riza,
15. ba- Naki hem i Askeri,
Sultan- i Din Muhammed- i Mehdi- i mukteda.
16. Her kim ki sevdi can ile Al- i Muhammed'i,
olur ana mecmu '- i enbiya.
17. Ah eyle ah, gr nicedr alemin
Kim Al- i Mustafa'ya mselman cefa.
18. Sen kim Resul'in alini sevmezsen ey pelid !
Taat zikr hayrn olur cmleten heba.
19. Ger gark- i bahr- i isen Nesimi sen,
Gam yime kim sana Mustafa.
AIKLAMA
SEYYiT NESiM/ 279
Muharrem: Kameri takvimde ilk muharremiyye: Bu girmesiyle
layan yeni kutlamak zere demektir. Daha ok hicri 61 Muharremi-
nin 10 uncu Cuma gn Kerbela'da edilen Hazret- i Hseyn kaleme
ve "Maktel- name" de denilen mersiyelerdir. Fars i
bizim da Fuzuli'nin, Konieli Nesimi'nin,
bizdeki yazma birinden nshalarda kadar rastlan-
mayan mersiyesi, bir biimi
1) Gk, yine bu alemin stne kara misk gamla, derdle bkld,
iki kat oldu.
2) Lalenin derdle, kan doldu; imenler kehrba
(p- eken) gibi
3) imen evresindekilerden biri biri
biri kara giydi. kana san: kara da: yasa
simgeler).
4) Bu gl bahesine gonce gelmez; seher yelinin kokusu, bu bir daha

5) Blbl, tmesini, dem ekmesini, unuttu; saz, penelesen de ses ver-
mez.
6) Blbl tme geirmez; gl de blble, huzura vakti

7) Susam, dilini erguvana ne der bak: "Utan da Muharrem'de eline
yakma!"
8) mi ki bu ayda Hazret- i Muhammed'in soyundan olanlara verdiler,
gerekten m'minsen da "Ne musibet, bu!" de.
9) O Yezid, Hazret- i Muhammed'in da zlm etti? Onun her
sabah ve her la'net olsun! (Yezid "artar, Muaviye-
Hazret- i Hseyn'e ve Ehi- i Beyt'e olan muamelesi yznden svme ve s-
szleri
10) Gonce, imende derdden kanla dopdolu halde; blbl, ah ederek,
hasret kopararak inlemekte.
11) Nergis, imende bu derd yznden uykuya varamaz; gl gl glerse,
yzlerini kaplar.
12) Bu gn, Din gndr; bu an, su gibi
13) O gl (Hazret- i iki Biri Hazret- i Hasen' -
dir, biri de Kerbela Hazret- i Hseyn'dir.
14) Hazret- i Hseyn'in soyundan gelenler de, On Hazret- i Ali, Hazret- i
Hasen, Hazret- iHseyn'den sonraki dokuzu da
Zeyn '1- hak Musa '1- o din Mfisa'r- Riza,
NESiM/ 281
15) sonra sonra Askeri ve uyulan din Muham-
med- i Mehdi.
16) Hazret- i Muhammed'in soyundan her kim candan sevdiyse ona b-
tn peygamberler olurlar.
17) Ah et, ah! Alemin tersine anla ki Al- i Mustafa'ya,
kafir de mslman cefa eder.
18) Sen ki, ey alak, Resfil'n sevmezsin, elbette ibadetin, zikrin,
hep gider.
19) Ey Nesimi, sen gnahlar denizine ki sana Cenab- i Mustafa
(Bu beytte Hazret- i Peygamberin byk gnah
yenleredir." mealindeki Hadisine telmih
MURABBA' (seme beytler)
l. Ey nur- i dil dide, didaruna
V'ey yar- i pesendide, didaruna
2. Ey mah- i peri- peyker, v'ey i melek- manzer,
Ey Ia'I- i lebi didaruna
3. Ey dilber- i dil- daram, sensen ebedi varum,
V'ey yar- i vefa- karum, didaruna
4. Ey sahih- i taht tac, canlar sanadur muhtac;
Ey grkl yzi mi'rac, didaruna
5. Ey dilber- i pinhani, sensz n'iderem cani?
Ey Yusf- i Ken'ani, didaruna
6. Ey cmle cihan
V'ey sim gher didaruna
7. Ey derdme sen derman, ben gvde v can,
V'ey taze gl- i handan, didaruna
8. Ey i Hayvanum, sensz olamaz canum,
Ey canum a cananum, didaruna
9. Ey hsni bidayetsz, v'ey nihayetsz,
V'Allah ki gayetsz, didaruna
10. Ey can ne siminsen ! Sen can, Nesimi ten
Ey serv- i gl didaruna
AIKLAMA
1) Ey gnl ve gz nuru, yzn candan gresim geldi! Ve ey sevgili,
yzn candan gresim geldi.
2) Ey peri yzl ay (Ey peri yzl gzel) ve ey melek huri, ey
ss benzer (gibi olan, yzn candan gresim geldi!
3) Ey gnl kapan sevgilim, bitmez zaman sresince sensin! Ve ey ya-
rim, yzn candan gresim geldi!
4) Ey gnllk taht ve sevimlik tac sahibi, canlar sana muhta. Ey kutsal olan yzn
grme, gzler ve gnller iin mi'rac yolu) olan, yzn candan gresim
geldi!
5) Ey gizlilik aleminin dilberi, gzeli, sensiz ne Ey Ken'an ilinin Yu-
sufu (kadar gzel olan!) yzn candan gresim geldi!
6) Ey btn (herkesin) ruhu, ve gibi ak te-
nin) ve cevherin (cevher zelliklerin) yzn candan gresim geldi!
7) Ey derdime derman olan, ben gvdeyim, da Ve ey gle taze
gle benzeyen gzel, yzn candan gresim geldi!
8) Ey benim beng su (Ebedi Hayat Suyu) ruhum sensiz olamaz. Ey benim
yzn candan gresim geldi!
9) Ey ve ey lutfu sonsuz olan, Allah'a and olsun ki sonu gelmez
istekle yzn candan gresim geldi.
10) Ey can (gibi sevilen!) ne kadar da gibisin! Sen Nesimi de tendir.
Ey gl ve gllk selvisi, yzn candan gresim geldi.
-10-
MLEMMA'
1. Eyyha 'r- fi- '1- evkat!
Edriktiha fe- ma mada kad flit.
2. Fevt- i fursat Me- kn vakt- i saffist,
Ki besi hest der- cihan affit.
3. bir dem ki behcetinden
Sekiz dndi Cihat.
4. ke- ma va'lem!
Tlivet in- nefs tabet il- evkat.
SEYYiT NESiM/ 283
5. Sebzei cvani yaft,
i ab- ra resid hayat.
6. Nazer it l yer dirildgine;
Rahmet gsterr aylit.
7. Daret it- taibati bi- '1- akdlih,
Gannet it- tairliti bi- '1- asvat.
8. Cilve- ger heme arayis- i
n ber- efruht ruh benat- i nebat.
9. Mey u u ab- i revan
Bend- igamden bu drd virdi necat.
10. ma 'r- rlihu rahat ervah,
Ente revayiha '1- ke'sat!
11. Hasse der- i'tidal- i nev- ruzi
K'ab Kevser cihan Cennat.
12. Berekat isteme ademden
Ki bu mevsimde itmeye harekat.
13. Ne ki Mustafa mi- goft:
"Eksiru zikre hamidi '1- lezzat!"
14. nist, mr- i fani- ra,
Cz mlakat- i zat- i pak- sifat.
15. ile ol kader ki hayy olasan,
Hak anup idesen isbat.
16. Ellezi fi- himayeti kad
Men yeffit visalehu kad ft
17. An ki be- mlk dad karar,
V'an ki zi- kuuh brd sebat.
18. Kadrinin rifatine bedr- i felek
tliat
19. nzilet fi- '1- Kitabi ve '1-
Ktibet fi- 'z- Zeburi ve 't- Tevrat.
20. Ayet- i adi il bezi il ilm amel
ar vasfest der- t yek zat
21. Gzmin i hasretinde mdam
Nil- gn Furlit
22. Unzuru fi'lehu bi- kllin husn;
Fe- ekinnu bihi Ebe- 'l- Hasenat!
23. Ey be- Skenderi
Nur adi- i tu Zulumat.
24. Rum u mlki sadaka,
in Main ola tenne zekat!
25. Baht bu nurdan yahdun,
Ki meseldr: "Zcace- i
26. Ruh dudarsan Piyade yrde
Fil Ferzin yettir sresen sen At!
27. Nusrettin Rum- dikdi alem,
Kfri mahv eyledi guzat.
28. Suda yohdur letafetn: Kani?
Odda var menabetn, heyhat!
29. Alem 'l- Gayb suretn meseli;
i divar suret- i mir'at.
30. Tavrn Mfisi- var
Kalb eyledn mikat.
31. urup cmle, el
Sen iicek, benin benat.
32. Bu yer ehli, gkde
"Bi- Ab- i Hayat!"
33. Cam ilen leb- ber- leb,
Bade olur, peyale nebat.
34. Grmedi bu kasidenin mislin
Hatt- i "Si- v- D" hatt-i t kat kat.
35. ni'metn ile her dun
Ben alaram kuru yire
36. eflak iinde
Midhatnde gibi ebyat.
37. Nice idneyin teselli n
Sallet el- kalbe uzlet 'l- halevat.
38. Vaktidr kim dua yirine gele,
Mstecab ide 'l- Hacat.
39. Ravzasine Resill- i
selevat.
40. Hazretinden, yakindrr dilegm,
Devletnden ola nekebat!
4 l. n Nesi mi, senndrr ruhm it!
Oldu Kapunde i zekat.
42. Veznn ekslmesn deyildke:
"Failatn melailn feildt."
AIKLAMA
SEYYiT NES/Mi 285
Mlemma': "trl parlak renklere Edebiyat terimi
olarak mlemma': dizeleri veya beytleri nazme esas olan dillerden dillerde olan
gelir (esas dil Trke ise Arapa veya Farsa: Farsa ise Arapa veya
Trke gibi) Hazret- i
"Mahest, nemi- danem ruhat, ya ne?
Bu nice yane"
beytiyle gazeli, F.uzuli'in gazelleri, kasideleri bunun en gzel rnekleridir.
Arap mlemma' yoktur.
1) Ey zaman seli iinde kendilerini ne
iyice ki geen, bir daha dnmemesiye gitti. (Arapa).
2) mi ki elden ne afetler
(Farsa)
3) Sevincinden Yn'n Sekiz Cennet'e bir an gelir.
4) Nefsin bil de
(Arapa)
5) gibi su gzesine de hayat geldi. (Farsa)
6) l yerin bak; alametler, rahmet belirtir.
7) Tvbe edenler; kadehlerle halay ekti; sesli sesli tmeye
8) Gelinlik bitkilerin bahedeki gvey-
ler gibi ortaya (Farsa)
9) sevgili, bahe ve akar su drtls zincirinden kurtuldu.
10) iki, sen de gel, kadehlerden yudumla! (Arapa)
11) Hele, Nevruz (gece ile gndzn zamanda) su
Kevser oldu, evren de Cennetlere dnd. (Farsa)
12) Bu mevsimde insandan bereket bekleme!
13) Cenab- "Lezzetleri kknden skeni, yere (lm) ok ok
(Farsa- Arapa ikinci Hadis- i
14) Fani mr iin, dupduru zat ile elde kalacak
bir kazan yoktur. (Farsa)
15) srece gerek dost
16) yle biridir ki sanki beni korumak iin Ona
geti. (Arapa)
17) yle biridir ki memlekete huzur Yine yle biridir ki hkm
yerinden (Farsa)
18) Kadrinin hrmetine dolun ay, ikiye blnd.
19) Kur'an'da ve huyu ZebO.r'da ve Tevrat'ta ya-

20) Adillik, cmertlik, bilgi ve gre belirtileri onun
drt stn hepsi sende (Farsa)
21) Gznn zlem Furat, rengini daima dndrd. bu
beytinde "l - Kenar, yan taraf: 2 - Dicle ve nehirlerinin
mesinden byk nehir" ve Nil sz oyunu
22) hepsi gzel mi gzel. Bu nedenle hemen ona Haseneler (Gzel
knyesi (Arapa)
23) Ey n salan! Senin
nura (Farsa) darda bildirilen kutsal
kelimesiyle vlen hemen imdada de edilmektedir. Zulu-
mat: hem demektir, hem Ebedi Hayat Z- '1- Kar-
neyn Boynuzlu da manevi lkedir.
bu szckleri de tevriyeli olarak
24) Rum (Anadolu) ve lkeleri in ve Main de teninin
olsun!
25) "Zcace- i Kandil hcresine konulan diye dillerde
sylenen nesnenin nurundan burada Kur'an- i Kerim'in XXIV. Nur suresi-
nin 35. ayetine telmih etmekte, "zcace- i sznde aktarma sergiliyor. Bu-
rada nurundan sylyor)
26) Sen ruh Piyade yrtr; At srersen Filini, Ferzini
(Ruh: satran oyununda mhim bir en mhim At: denince yerinin de-
gereken Fil ve Ferz: en burada Satran terimle-
riyle zat'a hcum neriyor)
SEYYiT NESiM/ 287
27) Senin Anadolu'da esenlik
gaza erleri memleketinde sildi, sprd, (Rum- burada Ana-
dolu iman siyahiler memleketi olan de gnl
demek olan kafirlik simgesidir. Bu beyt, kasidenin o zamanki vme
iin kanatini
28) Senin suda yoktur; varsa nerede? Ne ki, senin ruhu titreten
bile yok.
29) Gayb alemi diye dillerde senin yzndr; evrenin sy-
lenen ayna, yznn duvar resmi gibi (Ayine- i de denilen
Ayine- i alem- nma: mitolojiiye gre Aristo iin
iinde grlmeyen grnen Tasavvufta, gnlnde simgedir.)
30) senin gibi oldu; nk sen Mikat'a kalb Tur'undan
"Evvelden belli edilen vakti" demek olan mikat Hazret- i
Cenab- Hak'la Tfir'da zamana telmih edilmektedir. Durum Kur'an-
Kerim'in VII. A'raf suresinin 143. ve 155. ayetleriyle beyan Arap harfle-
riyle Tfir ve tavr szckleri incelik
31) Sen ve gen ile
el
32) Ve bu yerin, sakinleri, gkte de melekler: "Ebedi Hayat Su-
yu'nu i!" diye
33) Kadehle dudak doluyu bade
olur, gelmez, kadeh de kesilir.
34) Bu kasidenin benzerini Otuz iki harf, bu gne kadar grmedi; yznn izgisi ise
kat grd. Otuz Hat szyle temel vlen
buna benzer nice nice kasidelere muhatab sylemektedir.)
35) Her yoksul, senin lutfuna halde ben, kuru yere, alar
dururum.
36) Dnyalarda oksa. senin vlmende de bunun gibi beytler ylesine
oktur. (Eflak: felekler, yrngeleri birlikte
da alemidir.)
37) teselli ki kimsenin yerlerde bzlp durma, kalbi iyi-
den iyiye rtt.
38) yerine kabul Hacetleri Giderici'nin (Cenab-
onu kabul vakittir.
39) ResUl'nn Ravza- i mutahharesine, Cennet bahesini trbesine
zamanlarda,
40) Ondan ap- senin devletinden musibetlerin
devletinin masun
41) mi ki Nesimi, senindir, merhamet et ona! zekata hak
42) "Fiilatn mefailn feilat." denildike senin veznin, eksilmesin,
devam etsin. (Vezn szyle hem medh manevi hem
de aynen vezni dile getirmektedir)
-11-
GAZEL
1. Merhaba, geldn ey ruh- i revanum, merhaba!
Ey leb dilber- i zebanum, merhaba!
2. n lebn Cam- i Cem nefha- i Ruhu- '1- Kuds,
Ey cemilm v'ey cemalm, bahr kil.nm, merhaba!
3. Ey melek Dil- ber, can fidadur yoluna;
"Lahmke lahmi" dedn n, kanum, merhaba!
4. Gnlme n senden zge nesne grmedm,
Sfiretm, akl muradum, cism canum, merhaba!
5. Geldu yarm, naz ile "Nesimi nicesen?"
Merhaba, geldn ey ruh- i revanum merhaba!
AIKLAMA
1) Merhaba, su gibi giden ruhum, sevgilim, geldin, merhaba! Ey dili
gnl giden gzel, merhaba!.
2) mi ki Cem'in Ruhu '1- Kuds'n frts oldu, yle ise ey
gzelim, ta kendisi denizim, merhaba!.
3) Ey melek dilberim, senin yoluna, senin can Ey
sevgilisi, mi ki sen Cenab- Ali'ye "Etin, benim etimdir", hitab ederek
de) "Ali'nin benim dedin, merhaba sana!.
4) Suretim, tenim ve gnlme senden gr-
iin, merhaba!.
5) Sevgilim geldi ve "Nesimi dedi. (Ben de:) "Merhaba, su gibi
giden ruhum,, sevgilim, geldin, merhaba!" (dedim).
-12-
GAZEL
1. Ey haste gnl, derdne derman talebeyle
Ger can diler isen yri canan talebeyle!
2. n hayat- i ebedi ister isen gel,
Can tende iken, i Hayvan talebeyle!
3. Ey blbl- i kudsi, ne giriftar- i kafessen?
kafesi, taze glistan taleb eyle!
4. Div ile musahib dini
Zinhar gel ey ademi insan talebeyle!
SEYYiT NES/Mi 289
5. Tahkik haberdr bu ki: "el- Cinsli inaa- '1- cins"
suhbet- i irfan talebeyle!
6. Ger talib isen dilersen,
Fermana boyun sun, ulu sultan talebeyle!
7. Erkansuz olanlarla refik olma Nesimi,
Yol ehlini gzle, edeb, erkan talebeyle!
AIKLAMA
1) Ey gnl, derdine derman ara! can isen yr canan ara!
("Taleb: istemek" "aramak" Zaten Nesimi, devrindeki
gre "istemek" "aramak" da vermektedir.)
2) gibi, ebedi (lmsz) hayat ararsan, gel, can tende iken Ebedi Dirilik
ara!
3) Ey gnl, ey kutsal blbl, neden kafeste Kafesi krpe
gl bahesi ara!
4) sohbet edenin yol, Gel, ey Adem ak-
topla da insan bak!
5) "Cins cinsiyledir." ki bu, dayanan bir haberdir. iddi-
isen insana onun meclisinde irfan sohbeti ara! hikmetlere, evrenin
okumakla , lutfuyle bilgi ve sezgi.)
6) Ey Nesimi, yoldan, yntemden haberi olmayanlarla olma! Yol ehlini gzle,
onlarda edep, yol, yntem ara! (Yol ehli: Erenler yolunda olan; salik demektir. Buna ehi- i
tarik de olur.)
7) Tasavvuf gre 1- Yol muhib ve mntesib. 2- Bel
soydan gelen salik. 3- El Tarikat olan.
burada birinciyi kastedmektedir.
-13-
GAZEL
1. Habibli furkatn metale;
Yrek kana misi- i lale.
2. Nasib bana Hak'den, niglira!
Dilmde gice gdz ah nale.
3.
Veli, mnkir olan dalale.
4. Boyun Tuba, lebndr ab- i Kevser;
Yzn ta'ne ider hilale.
5. Rakibn olmasun
Elif tek kaddmi dndrdi dale.
6. Ben ol gavvas can terkin itdm,
Senn yzndeki hatt ile bale.
7. Yer ile gk evvel,
Nesimi idi ol cemale.
AIKLAMA
1) Ey sevgili, iin yrek lale gibi kana
2) Ey sevgili, bana Hak'tan nasib iin dilimde gece- gndz ah var, inilti var!
3) secdeye te yanda
(Burada Hurufi emr etmesine Hazret- i Adem'e
secde etmemesine ediliyor)
4) Boyun Tuba kevser suyu; yznse, yeni aya atar.
5) Sevgilimle arama girenin hi bir yerine gelmesin. Elif harfi gibi dimdik
boyumu, dal harfine dndrd, bkt, iki kat etti, beni
6) Yzndeki hatla bene gibi feda ettim. sevgilisinin yzn en-
gin denize, ondaki hatla beni o denizin dibindeki sngerle inciye, kendini de elde
etmek iin benzetiyor.)
7) Nesimi. o ilahi yerle gk
-14-
GAZEL (seme beytler)
SEYYtr NESiM/ 291
1. Bu ne ber- gzide candur ki gezer bu can iinde!
Bu ne gherdr ki biter bu kan iinde!
2. Seni kimdr Adem- diyen Allah Allah?
Bu kim grptr cihan iinde?
3. Seni benden ey nigarum nice zamane?
Ki gzmle ben seni l)er mekan iinde.
4. Yine ney figana geldi,
Neye ne grdi bu tehi miyan iinde?
5. Dilerem zaman zaman kim seni cihana:
Nie bir yana bu duban iinde?
6. Bu derin maaniyi gr ki beyan ider Nesimi;
Felekin dili dutuldu bu ulu beyan iinde
AIKLAMA
1) Bu ne seme ki bu can iinde gezer durur bu ne cevherdir ki bu can
madeninde ele geer!
2) Allah, Allah, cihan iinde bu nitelikte bir kim ve seni kimdir ki
insan anar?
3) Seni her mekanda gzmle gre ey doyulmayan sevgilim,
benden seni zaman denilen nesne olur da
4) Bu ortada, alemde ney, neye ve ne grd ki ii
da yine
(Miyan: Beste ile sylenen bir gftenin nc Gfte mu-
hammes (belli 5 ise) ifte olur. 1. zemin, il. ve iV.
lara da nakarat denir.)
S) Bu mum gibi ben, ne zamana kadar duman iinde yana
diye zaman zaman seni vurmak, gizlilik perdeni ne cihana an -
tatmak isterim; ne ki buna cr'et edemem. nk ama dilim ....
6) Nesimi'nin dile derin anlamlara bak! Bu ulu
dili tutuldu.
-15-
GAZEL
1. Gerek hadis bu ki: yoh!"
Kim sevdi kim dedi: yoh!"
2. yoh!" deyben kim,
Kim oldu kim dedi: yoh!"
3. ki Hace- i Ekberi ey can sen olmadun,
Beyt- '1- Haram'a yoh.
4. tek ol ki suretine scud,
Bir ince derde ki hergiz yoh.
5. can ki senden zge taleb itmedi murad,
Hecrnde her dem, yoh.
6. Aynn hatasuz ey bt- i in tkdi
Trk- i Hatadur, asime varur, yoh.
7. Bimar- i can virr ey can lebn, veli,
Mnkir sanur ki sol yoh.
8. fevt olan kaza
Sensz gien zeman ile vaktin yoh!
2
9. Fani cihana bahma, geer mri sevme kim:
mrin zevali var u yoh!
10. Ya Rab ne bu mehim yzi kim
Yzi katinde i yoh!
l l. gelr Nesimi'ye;
Sen sanma kim Nesimi'ye yoh.
AIKLAMA
1) "Gzelin yok!" sz, ne kadar uygun. Kim, gzeli sevdi de "Gze-
lin yok!" dedi?
2) yok!" diyerek ki olanlar iinde kim
yok!" dedi?
3) Senin kendine Hace- i Ekber (En byk Hac, Yedi Hac)
da olsa, Beyt 'l- Haram'a de olsa,
demektir. ("Hace- i Ekber- En Byk Hac- Yedi Hac"
2
divanlarda bu beyt
"Gel gel beru ki savm var;
Sensz gien zeman-i yoh!"
SEYYiT 293
4) suretinde secde etmiyen kimse, bir ince derde
O takdirde" ... bir yle derde ki derdin yok,.
5) Senden aramayan srekli olarak
yok.
6) Ey in gznn dkt. O Hata gzelidir; eker,
hata yoktur. (Metinde geen "Trk- i Hata- Hata Trk" sz, "Hata
Gzeli" Fars "Trk mecazen "Gzel"
in'in kuzeyinde bir Trk lkesi n
bilinir. "Hata" ile demek olan "hata" cinas ve tevriye ser-
gileniyor.)
7) Ey can kadar sevgili gzel, can veren hep ise gren
o iki yok
8) Oru ve namaz vaktini olsa kaza eder; sensiz geen
yoktur.
9) Gc Cihana bakma, geici mr de sevme! nk mrn zevali
yoktur.
10) Ya Rab, bu gzelin yz bir ki onun
snk (Beytte geen kelimesini arapadaki ola-
rak Trkede yerinde suretinde
11) kesilmemesiyle Nesimi'ye gelir; Sen Nesimi'ye ol-
sanma!
-16-
GAZEL
1. Grdm yzni ey sanem, el- minnetti li- 'ilah!
Farz bana kim diyem: el- minnetti li- 'ilah!
2. Takdir- i ezel baht ile yar v
Tedbir- i muhalif adem el- minnetti li- 'ilah!
3. Birikdi zafer feth ile,
Geldi ferah, gitti gam, el- minnetti li- 'ilah!
4. Mahbub ile n devlet- i vasi myesser,
i zeman benem el- minnetti li- 'ilah!
5. Bahtm v ikbal ile geldi,
i seadet- alem, el- minnetti li- 'ilah!
6. Zulmetde bu gn i Hayvan'e
n i Skender- el- minnet li- 'ilah!
7. Zlfn haberin virdi saba; gr ne getrd:
Ol i ferruh- kadem, el- minnetli li- 'ilah!
8. yine lutf inayet.
adeti daim kerem, el- minnet li- 'ilah!
9. Ka'be- devlet bahte,
Gr kim nice harem, el- minnetli li- 'ilah!
10. Ey muhtac olan, ey rahate
Gel gel ki tkendi elem, el- minnetli li- 'ilah!
11. Ruhu- '1- Kuds'n nefhasidr i Nesimi_;
Hak virdgine dem- be- dem el- Minnetti li- 'ilah!
AIKLAMA
1) Ey gzel, minnet Allah'a yzn grdm. Bunun
iin "Minnet Allah'a!" demek bana farz oldu.
2) Minnet Allah'a ki ezeli takdir, mutluluk oldu; nlemde de son
buldu.
3) Minnet Allah'a ki zaferle fetih mjde davulu sevin geldi ve
gam da gitti.
4) Minnet Allah'a ki sevgili ile bir arada bulunma gnn Cem-
benim. (Cem: de: demektir.
gelir. Cem: mitolojisine gre bulan, Sleyman aleyi 's- da
ona da denir. Davud aleyhi 's- deyip onun
olan Sleyman aleyhi 's- da olarak ananlar Beytte geen
her iki da uygun.)
5) Minnet Allah'a ki gn o olanca grkemiyle
geldi.
6) Minnet Allah'a ki bu gn, Zulmette maiyetli gibi Ebedi Hayat

7) Minnet Allah'a ki seher yeli, senin zlfnn haberini verdi; o haber
bana ne gr!
8) Minnet Allah'a ki o daima keremde adet olan sevgili, yine
iyilik etti, esenlik gsterdi.
SEYYiT NESiM/ 295
9) Minnet Allah'a ki o avlusu Kabe gibi ebedle ziyaret edilen bak hele,
da gnen ve baht oldu.
(Harem kelimesi bir ok anlamlar verir. Burada olarak daha ye-
rinde "Cenab" da burada "avlu" demektir. Bununla beraber, "harem" in "Harem- i
"cenab" "hazret" da
10) Ey gnl ihtiya duyan, ey arzulayan,
gel ki, Allah'a minnet, elem tkendi.
11) Nesimi'nin Ruh'I- Kuds'n (Cebrail'in Hazret- i Meryem'e olan)
etkisini Allah'a daima sonsuz minnet borcumuz
var!
-17-
GAZEL
l. Frkatn derdinden ey can yregm kan gel;
Gzlerm tufan gel!.
2. Frkatn derd canumda ey can, her kimin
Fikrine bu derdn, akli hayran gel!
3. Senden ayru ird bana;
Vuslatn tiryaki hani? Vakt- i ihsan gel!
4. vaslnle Hak'den ittisali var iken,
Devlet- i vaslnden ayru hicran gel!
5. ekdi, zlfni elmden rzgar;
sebebden gnlmin hali gel!
6. Geri benden suretn gaibdr ey huri- cemal,
Sanma kim gzden hayaln pinhan gel!
7. eger Zulmetde ister i
mutlaka la'ln Ab- i Hayvan gel!
8. Geri handandur ferahdan glin,
Andelibin gzleri gr kim ne giryan gel!
9. Yar cevr Nesimi'ye, pervadur; gr ana,
z cda zencir zindan gel!
296 ALEVi VE
AIKLAMA
1) Ey bana can olan sevgilim, derdinden kana gel
Gzlerimin adeta Tufan oldu; gel
2) Ey bana can olan sevgilim, senin benim yle bir ki bu
derdin her kimin fikrine Ne olur, gel
3) Senden bana ne iirdi; sana olma panzehiri
nerede? vakti oldu, gel
4) lutfu olarak seninle varken, bu birlikte
olma beni yoksun kodu; o mutluluk, gz ve gnl
Sevgi tim, gel
5) Rzgar (yel gibi geen zaman), senin misk kokulu zlfn ekip elimden on-
dan gnlmn hali gel sevgilim!
6) Suretinden benden gaibse de (Yzn gremesem de) ey Huri olan
sevgili, gzmden senin hayal sanma; gel
7) Ebedi Dirilik Zulmette ararsa, seni candan gresi gelen
iin, la'li ss ylesine aranan bir "Ebedi Diri-
lik Suyu" oldu; gel
8) gln sevinten glerse de blbln gzlerinin ne kadar dker
gr! (Sen, glm, sevin iinde isen de ben blblnn, seni her an
gr!) Gel
9) Yar, Nesimi"ye eza bu, uygun bir Ne ki z sevgilisinden
uzakta zincir ve zindan ona - bile mezar oldu; sevgilim, gel
-18-
GAZEL
Mah- temam;
Gel beril, sun sagar- i mey ve- 's- selam!
2. yzn
Ey saun ruhn Beyt'l- Haram!
3. Tevbeden gi sufi, uy rindana kim;
Bade saf v geldi devr- i cam.
4. Dane- i haln n,
Turreden n'in dzersen bunca dam?
5. Arifin kiiy- i mugan yeri;
Aferin ana, zihi fili
6. Nesimi'nin szin;
Kim hayr '1- kelam.
SEYYiT 297
AIKLAMA
1) Ey saki, oru sona erdi; beri gel de mey dolusunu sun! Szn bu!
2) Ey gnllere yz dileklere Beyt '1- Haram olan gzel,
senin yzndeki grmektir.
3) Ey sofu, tvbeden vaz ge, rindlere uy ve bil ki bade duruldu, kadehi
da geldi.
4) mi ki olta ucundaki yem tanesini tenin,
dan bunca neden kurar durursun?
5) Arif meyhaneye aferin ona! ne yksek makam!
6) Nesimi'nin szn kpe et! nk szn onun
geen sagar, mey, bade, saki, Beyt '1- Haram, kuy- i mugan- meyhane, rind,
sufi, dane- i hal... szckleri tasavvuftaki gre
-19-
GAZEL
l. Egeri candasen, candan nihansen;
Deglsen candan ayru, belki cansen.
2. virmez egeri kimse senden,,
Yer gk dopdolu kli
3. Nice gizl diyem benden seni kim,
Neye kim baharam anda iyansen.
4. Ruhun eyler hacil husn ile
Meger sen fitne- i Ahir- zemansen.
5. Arebnn dilnden;
Diyen kimdr seni ki Trkmansen?
6. Gren sensen gzmde, grnen sen;
Sz itmezem, veli klli lisansen.
7. Bu tarh idp virdm
Seni buldum ki can ile cihansen.
8. Bu szler vahy- i mutlakdr gmansuz;
Bu szi bil kim andan tercmansen.
9. Eltin yu, silk etek bii, "Kn- fekan" dan;
Ne ahir zbde- i kevn mekansen.
10. Nesimi, n bu gn devran senndr,
Cihanda husrev- i sahih-
AIKLAMA
1) Canda olsanda canda gizlisin; candan olsa olsa ta kendisisin.
2) Kimse senden belirti vermezse de yer ve gk dolusu btn belirti sensin.
3) Senin benden gizli syleyeyim? Neye bakarsam onda gzkrsn.
4) gzellikte uda demek sen, haber verdikleri Ahir zaman fitnesi-
sin.
5) Dilinden, dili senin Trkmen syleyen, haber verip
de onu rkten kimdir?
6) Gzmde gren de sensin, grnen de. da hepsisin.
7) Hem can, hem cihan iin bu ortadan bir kenara ittim; ci-
da isteyene verdim.
8) Bu szler, kutsal esindir, sz bil!
9) "Ol" emriyle "hemen olan" dan etek silkip elini yu, vazge! Sonuta aleminin
ve olma yerinin z misin?
10) Devir bu gn senin gre, ey Nesimi, cihanda devlet ve mut-
luluk burda sensin.
-20-
GAZEL
1. ey nigarum, kandesen?
Gzlerm Alem'de varum, kandesen?
2. kan eyledi firakun, gel
Ey lebn i gvarum, kandesen?
3. Frkatn beni, gr kim, ne mecruh eyledi;
Ey gzi nergis habib- i gl- izarum, kandesen?
4. Sabrmi kararum
Ey benm fu"amum, ey sabr kararum, kandesen '!
5. Eyledi beni kalkan melamet tirine;
Ey gzi, belikl kandesen?
6. n yzn pervane tek,
Yanerem leyl nehar ey nOr u narum, kandesen?
7. Senden ayruk gnlme yokdur vefalu yar dost;
Ey cefasuz husni kamil yar- i garum, kandesen?
SEYYiT NESiM/ 299
- Nigar: resim, gzel, sevgi - Kande: Nerde - Firak: - Fir-
kat: - Har: diken - Mecruh: hasta, - ara: bezeyen, donatan, ssle -
yen - Tir: ok - mum - Leylnehar: gece gndz - garum: -
Nar : - Hsn: Gzellik - Vefa:
-21-
GAZEL
l. Cihan, yzn mnevver
Saba, saun muanber
2. Lebn katinde utandum ki eydem:: Ab- i Hayat;
szin ne diyem kim mkerrer
3. Dua ilen ne dileyem senn itin, n- kim:
Cihan, sana Hak'den myesser
4. Kimin ki gnli diledi pmek,
oynamak ana mukarrer
5. Nasibumi nice sa'y ile n kim,
Ezelde "Nahn kessemna" mukadder
6. Seher yeli geleli snbln
i ehi- i muhabbet muatter
7. Nesimi, ey i huban, cemaln greli,
Gzinde suret- i Rahman musavver
AIKLAMA
1) Evren yznn seher yeli kokusundan
anber
2) nnde Beng Su'yu (Ah- Ebedi Hayat suyunu) an-
maktan ne sz ki ok ok (Kand- i mkerrer- m-
kerer koyu akide ki sevgilisinin iki kinayedir.)
3) Cihan (Dnya ve Ahiret) Hak'tan sana zaten ihsan ol-
iin dua ile ne dilekte
4) pmek dileyene oynamak feda etmek) karan
oynamak" deyimi feda etmekten ekinmemek" demektir. Tevriyeli
lan kelimesiyle "ayak" da tezad hneri
S) Nasibimi, ile nk ezelde, ncesiz zamanda
"Biz dnya bldk" hkm
(Beytte geen "Nahn kasemna": Kur'an- Kerim'in XLIII. Zuhuf suresinin 32. ayetinden
Ayet, "Kimse kimsenin yemez"
6) Seher yeli snbls lkesinden esip geleli, muhabbet ehlinin burnunu

7) Ey gzeller Nesimi senin greli, gznde rahmet sureti

-22-
GAZEL
l. La'l- i nabun Ab- Hayvan gizldr;
Dre- i yakutunda ey can, drr mercan gizldr.
2. dehanun sirr ile,
Aar velikin sirr- i pinhan gizldr.
3. Canumun gamndr, sebebden ey nigar!
olur canum ki canda daim ol can gizldr.
4. Mahbub ile n devlet- i vasi myesser,
i zeman benem el- minnetti li- 'ilah!
5. hadeng- i gamzeden kim cana gzlern,
Kan gider yrekden emma zahm- i peykan gizldr.
6. Ey tabib- i amih, el ek are bana!
daim derd- i canan gizldr.
7. Kani' derd ile senden Nesimi, ey nigar!
sebebden kim senn derdnde dennan gizldr.
AIKLAMA
1) Su ss Ebedilik Dirilik Suyu
(lmszlk Suyu) gizlidir; ey can olan sevgili, senin yakut kutunda (Yakut
kutusuna benzeyen inci, mercan (inci gibi mercan gibi damak) gizlidir.
2) gizlice aarsa da
gerekli olmayan yine gizlidir.
3) Senin tasan benim iin ey gzel, canda o can gizli
sevin duyar.
4) Gzlerinin gamze oku nedeniyle yrekten kan gider; ne
are ki temren gizlidir, ide, ieridedir.
5) ay daima gece brgsne gre yzn, anber kokulu zlfnde
gizlenirse bunda nesne yoktur.
SEYYiT NESIMi 301
6) Ey hekim, bana umar bulmaktan vaz ge! nk sevenin ruhunda
sevilenin derdi gizlidir.
7) Senin derdinde derman gizli iin ey gzel yar, Nesimi derd hu-
susunda senden gelene el gsterdi. kani olmak: kanaat getirmek: "El
amak, alak gnlllk etmek demektir.)
-23-
GAZEL
l. Gel gel ki senden ayru, can gerekmez;
sensz ey can, Cihan gerekmez
2. Gl- zara, serve gnlm meyi eylemez;
Kaddnden ayru ey can serv- i revan gerekmez.
3. bi- buldum, oldum;
Yzin grene ayruh nam gerekmez.
4. n ey can vasln bana cihanda,
Oldum visale kani': kevn mekan gerekmez!
5. Grdm seni gmansuz, her dilberin yzinde;
Hakk- el- yakin grene, zann gman gerekmez.
6. sauna virdm ey yar!
ziyan gerekmez.
7. kirpgn n sayd eyledi
Sayyad elinde ayruh tir keman gerekmez.
8. lebn meyinden n esrdi Nesimi,
sirr- i pinhan, u beyan gerekmez.
AIKLAMA
1) Gel gel ki candan gresi gelene senden zge can gerekmez; ey can, gresi gelen
Cihan (Dnye ve Ahiret) gerekmez. (Didara erebilmek iin dnya meylinden
kadar ahiret da
2) Ey can, boyundan selvi iin gnlm, gl bahe-
sine, selviye akmaz, dnp bakmaz.
3) O grnr belirtisi buldum, onun belirtisi, oldum. onun yzn
grene ad, belirti gerekmez.
4) Ey can, sana ben dnya gzyle yeter buldum. Bundan
sonra bana da, var olunacak yerin de yok.
5) Seni "Bu, odur!" diyerek her gzelin yznde grdm; etme-
den grene "Bu, o olmasa gerek!", "Bu, o mudur?" demek ("Hakka '1- yakin":
tasavvufta "Ahadiyyet etme mazhariyeti" dir.)
6) Ey yar, senin misk kokulu Ahireti) verdim. Byle-
sine kadar bile ziyan sylenemez. (Tasavvufta sa, zlf, turre,
giysu ... Zat- Ahaddiyyetin biri olarak kabul grr.)
7) mi ki elinde oka, yaya gerek
yoktur.
8) mi ki Nesimi, mest oldu, kendinden geti,
sylemeye gerek olmayacak ortaya
-24-
KITA
Na- cins suhbeti, degl illa TamO
Fazl eyle ya "ecima min- el azab!"
2. Div- i recimi ademe hem- suhbet eylemek,
Sahib- nazer bilr ki hatadur, degl savab.
3. Hem- dem ne resm ilen ola Cibril Ehremen?
Mnis ne tavr ilen ola tuti ile gurab?
AIKLAMA
1) Soysuzla etmek, Cehennem bir
Ey lutf et de "Bizi o azabdan koru!"
2) adamla sohbet etmek, derin olan
bilir ki, (Bu beytte Cennet'te Hazret- i Adem'le
onu hadisesini Kur'an- Kerim'in il. Bakara sOresinin 35., 36.; VII.
A'raf sresinin 19., 22., 27.; XX. Ta- Ha sOresinin 120., 121. ayetleri.
"Zelle- i Ula: da buraya
3) Cebrail'le ne suretle olurlar? karga hangi eda ile can
olur?
(Ehrimen de denilen Ehremen: Fars mitolojisinde ki kina-
yedir.)
-25-
Ey ok dil- her beni hicrin
n pervane tek i ruhun
Hicrin iirme
Niin ki yar ol iirmez ey can
Hsnnden ey kamer afaka fitneler
Kimdir yeten zlf robun
Dnya v ukbada bana maksud sensin yoksa ben
Ukbaya sensiz bakmazam hem dnyenin
oldum n gani mlk ile mali n'eylerim
Ben vasi- ruhun
Saar hayalin l'l'- i gzm
Ey dr- dane bak ol l'l'- i
Yzn "ene')- beni zlfnde her- dar eyledi
Mansur alemde
Tesbih ile seccade n zerk ehlinin
zlfn yeter da'vet znnanna
Ger olmak yar ile istersen ey bu gn
Gel ur Nesimi tek kafa kevn
SEYYiT NESiM/ 303
Agu : Zekir - Znnar: Sa, Papaz kemeri - zleyen - Envar: Parlak
- Lulu: ve iri cins inci- Zerk: Hile, riya, dalavere.
-26-
gnl ala gzn v
Ayruk anunla kimsenin ne v ne
Geldi figana can yine ney kimi suz u derd ile
Kim ne bilir bu derdi nedir ne
sorma bu mbtelaya kim
feda anun her
nk ey gnl kimse murada irmedi
Cevre tahamml eyle tur sanemin
Nur u ziya iindeyim garka veli bu halimi
Ol ne bilir ki mihr- i ruhun
304 VE
Yek- cihet ey gnl can u cihana ur kafa
Yzn tut Haka ur kamunun
Hsn cemfile safa nazar gerek
nazar ayinenin
Dil- ber elinde katli neden haram ola
n hala! eder kan
f ile ala gzl gnlm
Gr bu ali ne ol gzlerinin
n bu dnyenin
Ge kamudan Nesimi tek bakma anun
-27-
Rahmeti geldi Fazl- yine
gld yine
Gnlmn ahvalini geldi gzmden sordu yar
Avni irdi derde yanan cana yine
Geldi rOh- efza lebinden cana selam
ab- yine
Firkatin geti geldi eyyam- visal
Mddet- i mr tkendi yine
Gl gtrd perde yznden nevbahar
geldi V nuru u yine
Zulmetinden leylet'l- hicrin bana ayruk ne gam
Nuru n bana mah- yine
Zlfnn esti dilberin bUy- vefa
Anberi zlf- i yine
kutlu geldi ol nigar
Glgesi bana serv- i yine
Ahd ey yar istedi can ol yumak
mihrin ahd yine
Ey kamer bela yetmez midi alemde kim
Fitne oldu halka zlf- i anber- yine
n Nesimi' nin lebi
N'oldu ey mnkir sana kim yine
305
Efza: (ek) - saan (ek) - Revnak:
- Leh: Dudak - Kamer: ay - Efsan: Saan, serpen - Nigar: Resim - Peyman:
And - Peymane: Byk kadeh - Fitne: - Bu: Koku.
-28-
Bir saki- i baki ki vefa visale
Lutf ile nazar bana sundu piyale
kadehi pr mey- i elinden
Cismim kamu can oldu v can hale
Can mest- i elest oldu ve la-
Gnl kadeh- i drd iip irdi zlale
Her bir ser- i mu Mansur olup syler ene'!- Hak
Hakka mey ienler bu hayale
Her kimi ki v firkat
Yusuf- can nur- visale
odu beni kl
kl olan klli kemale
n'iderim dnya bana erzani
Seni dilerim beni gayra havale
Seyyid epsem ki ezelden i takdur
Her kimseye z kadri ilen sundu nevale
Erzan: Bol, ucuz - - Zlal: Saf. hafif soguk su - Frrkat: Ay-
- Mest-i Elest: ilk verdikleri szn ile
- Nevale: Nasib, yiyecek - Ser-i Mu: - Epsem: Dilsiz.
-29-
anberin zlfn hmayun glgesin aya
Te'ala'llah zehi snbl te'fa'llah zehi saye
Nazirin yazamaz ayruk ezel ruh-
Ki hsnn devri hatm oldu bu ruhsar- dil- araya
sufi ister ey huri
Veli her idrakin irmez ol yaya
Yzn yasindir taha
ellezi esra bu mi'rac bu esra ya
Ruhun esma- i te'ala gr kim
Ne ihsan muhsin bu hsn- i suret- esmaya
leylet'I- esra esrar- ma evha
Haktan can bu ma evha v evha ya
Visalin drdr nihayetsiz deniz
Bu drrn ol buldu ki gark oldu bu deryaya
Ruhun rengi huyu ne ziba reng budur kim
Gl gl- zara gnderdi sahraya
Gel ey scOd eyle bu simin- her sehi- serve
Ki emr- i ve'scd geldi bu ziba kadd- i balaya
zlfnn halin n'dersin bilmek ey
Bu sevda ince sen bu sevdaya
ol hayat- sermedi buldu
Ki teslim eyledi bu reyhan- semen- saya
Mu'anber habbirin Trki evin
her kanda tara u
Meheng- i Mecme'u'I- Bahreyn hurOc etti
Sedef drr ka'r- deryaya
Bu gn mah- yzn gr zahir ey abid
Ki mahrum oldu ol hasir ki magrOr oldu ferdaya
Nesimi n seni buldu d alemden vahid oldu
Kesildi mft V benlikten zat- 1 yektaya
Zehi : Ne gzel - Ziba: Ssl - Evha: Tek - taban: Ay yzl - Abid:
Kul - Dilara: Gnl alan - Tara: capul - Semen-say: Yaseminci.
-30-
are yoktur yare epsem ey gnl yar isteme
Derde n derman bulunmaz rence timar isteme
Dnyenin istersin vefii
olmaz nesneyi eyle zinhar isteme
Mnkirin yoktur Hakka ey sahih- nazar
Hakka ikrar eyle sen mnkirden ikrar isteme
Zulmeti oktur zulmetinden key
Ey gzm zulmetten envar isteme
M- mahrem ne bilsin
Mahrem ol bul zge esrar isteme
Dnyenin yoktur ger bilirsen kadrini
Kadrine inanma anun kadr mikdar isteme
Gzn sen ey likadan bi- haber
Suretin grmek temenna didar isteme
Bunca mihnet ekmeyince her dikenden bir zaman
Blbl- i kimi glzar isteme
kerkesdir mdam ey turfe
Hazretin oy ya'ni ki murdar isteme
Cifedir dnya anun talibleri kilab
Olma kelb kim oldu murdar isteme
aguludur fani sen anun
daru umma zinhar isteme
fanidir anun ey gafil dnyenin
beka mmkin var isteme
Geri Haktan vahid oldu nfir ile anest nar
Ey Nesimi n nurunun nar isteme
307
Rene: - Key: Ne zaman- Zinhar: - Turfe: Yeni - Kilap: Kp_ek-
ler - Cife: Pislik - Vahid: Tek - Mdam: Daima - Kerkes: Akbaba - Lika-

dan: Cehreden, gzel yzden - Key: ok - Zinhar: Asla.
- 31 -
Ey Ruh- Kuds cife- i murdara
G.1 zar- koyuban bara
Mahbub- emin yar- ebed var iken ey dost
tutma vu
Mansfir kim sen ister isen menzil- i a'la
beka darr feM dara
Ey kpeyi inciden eden benden pehd
Sz drrm tut l'l'- i vara
KalUdan eger aleme ile geldin
terk eyleme inkara
Ey ma'rifetin hem kenz ile misbah
Miftah budur mecma'- muhtara
308 VE ANTOWJ/Si
Benlik nk
Var an meta' iste bu hazara
Kesb eylemeyen ahireti deli bil
Ger isen dnye- i gaddara
Zlfne Nesimi
Ey hada viren mrn znnara
Pehd: Sz - Misbah: - Darr: - Dar: yem - Znnar: Papaz
- Agyar: - Gaddar: Kaba zalim - Mahbub: Sevgili.
-32-
Lale z Hseyniler kimi
Kana i
La fota illa Ali nin ma'nisin fehm eyleyen
ol kim Aliyy'I-
Kerbelada ok belalar geti ol zadeye
Sen oynat ol
durur gnlm iinde der- ezel
Kn fekandan Al- i
Hadim- i fakr oldu Ahmed ezdi engur
etti
la'net ol la'in
Bir iim su vermedi
Ey Nesimi seng ile ldr Yezid- i
Er kim ki almaz
Kn fekan: Olan oldu - Ortak - Engr: - Hadim-i fakr:
Yoksullara hizmet veren - Daima - Seng: Mezar.
-33-
Her kim ki dilberin
Musa kimi anest naran nuruna
iste sen gel ver vashna
Kim nigara ok sen kalma dnya
Kalfi bela da yar ile kavli n ey gnl
Kavlinde dur ki ben
Ya Rab ne nurudur suretin
Kim nuh felek pervanedir suretin
n dnye cifedir dedi resOi talioo
Kelb olma sen gel ol bakma anun
n dilberin yolunda terk etti Nesimi
Bil ok can u cihan ger terk ederse
309
Lika: Yz - Kelp: - Tutkun - Mum - Nar: Enver: Par-

- 34-
zlfn gl ste anberin saye
Gnl hayran u zar bu reyhan- semen- saye
Lctfil'cttcn verir aks- lebi la'I- i
Zarafetten urar ta'ne l'l- i talaye
hal gnl zlfn
Bu divane neden bu pi- a- pi- i sevdaya
reyhan durur gr kim Kevser stnde
Ve ya rahmetten ayettir bedr ilen aya
Ezel yazarken cemalin
Kalemden nokta- i anber bu gl- berk- i dil- araya
Ne gl ola glistanda ki benzeye bu ruh- sara
Ne serv ola ki bstanda ola hemta bu balaya
Ne aydur Nesimi leblerin ya Rab
Ki mest oldu halavetten bu tuti - i haya
Bedr: Dolunay - Berk: Yaprak - Dil-ara: Gnl alan - Benefse: -
Saye: Glge - Leb: Dudak - Ruhsar: Yanak, yz - Pi a pi: Pek
- 35-
bela yolunda gerek kim hamOI ola
ana ne gelirse ola
Gerek muhibbe cevr cefa nk yar eder
Niin cefadan incine gamdan melOI ola
Naz na'im cennet- i cavid iindedir
Dil- berden ol gnl ki husOI ola
halavet ol ki sidresi
hub- usOI ola
310 VE
Ger edersem ayet- i hsnn
Her bab iinde yz bin fusiil ola
Her ki yar ile oldu ira v n
Arif anun bu'l- Fuzul ola
Yoktur nasibi hakiki can ey gnl
salikin ki ukOI ola
Ey halikin emanetini zayi'eyleyen
durur ki zaliimen cehOI ola
Mi'raca ruh- Nesimi burak ile
ne fa'ide kim la- zelOI ola
Sidre: Kiraz - Zell: - Fusl: Mi, - Ukul: - Cehl:
Cahil - Hamul: - Burak: Uan cennet biniti -
-36-
leb- i ya Rab ger dersem n'ola
aya ger kamer dersem n'ola
Ademi nev'inde mislin devr- i felek
cihetten ger sana hayr'l- dersem n'ola
gl zre anber snble
Anber reyhan aceb ya i ter dersem n'ola
Bilmeyen tarikin her habersiz giifile
n hidayet ger bi- haber dersem n'ola
Sensiz ey can u cihan bir pula U'inat
Hie nesneye ger kadar dersem n'ola
Ger yzn grene ey fitnesi
gren sahib- nazar dersem n'ola
Kim ki perdesiz yznde ey can grmedi
Bi- basirettir ana ger bi- basar dersem n'ola
Nur- cemalin kim ki saddakna demez
Kiifir ti ana div eger dirsem n'ola
Zlf ey can sure- i Nuru Dhan
Ger bu ma'niden ana u seher dersem n'ola
n Nesimi' nin Kaf
mu'alla- kadre ger ali- gher dersem n'ola
Tal'at: Yz, cehre - Gece - Gher: Cevher, tz - Mualla: Yce, yksek -
Saddak: Gerek - Anka gibi.
-37-
Bu ne kadd ne kimettir ki benzer serv- i balaya
Bu nee hsn- i surettir ki nur ihsan eder aya
Ne i mnevverdir yzn alemde ya Rab Jtjm
Melektir vfilih hayran bu gn hsn- i dil- araya
"kabe kavseyn" gr ki ne
Veli bu ol bildi ki kurban ola ol yaya
Lebin la'I- i ahmerdir ol drr- i gevherdir
Ki la'li drri deryaya .
Ruhun kimi mzeyyendir gl ile lalenin rengi
aksi meger kim verd- i hamraya
nk ahir anber
Saba buyun u sahraya
Visfilin isteyen aceb sevdaya
Cihan u terk eyler her kim bu sevdaya
Bu gn ey emir- i dil- beran sensin
Hayalin verdi gnl
Gzmden geri Nesimi sureti
Grnen vechidir anun nazar her caya
Serv-i baha: Uzun boylu - Kamet: Boy - - Drr: - Hub:
Gzel - Asker - Dil-i beran: En gzel gnl.
-38-
Gel ey ser- nasihattan
Gzet kim nee lezzetler verir
Gel olma ebter yegil ttlti kimi
blbl nee ter konuban gl
Geirdin mrn mhmel gerek gerekse gl
elin irer degl anun
Bu fani dnyede baki kalma deyu gman etme
Yakin bilgi! fena yeli irer mrn
Vcudun mlkn oda dilersen yanmaya
suyun dinin bu
Ko ge bu dnyenin ve murdardan yunup
Ki didar gresin binip cennet
312 ALEVi
kim u yemezler dane- i
gnl bu
al bendini berkit gidersen bir yola sen kim
yayalar doymaz bu
geldi yavuz gitti ne etti kendye etti
Nazar kimsenin v
Amelden nesnesi yoktur Nesimi bu fena oda
Eli yneldi gider baki
Mhmet: - Bir cennet - Ebter: Sonu gelme-
yen, zrriyet, soy sop, - Karga gibi.
-39-
Ay ile gn scOd eder suret- i dil- aberayine
Ay ile gn nedir kim ol hak- i payine
Cam- cihan- ol sende iki gr
n gresin sen can u ayine
Fa'il- i bu gn her ki diler gre ayan
Bak sen anun cemaline gre mu'ayine
ol durur Hak yoluna ola
Hakk- dini olun anun anun bahiiyine
Yusuf- can u dil ki Fazl- z'I- celiil
Geldi safa v lutf ile i beden serayine
geda vcudurur kll kelime v kelam
hsn budur ki sundu bu gn gedayine
Her ki Nesimi tek scud Fazl- ilaha
Div gibi bu gn bil ki bu yolda tayana
Zl-celal: Ululuk - Geda: Kul - Hsn: Gzellik - Scut:
-40-
zahidi zhd ile sanma ki harabiita gele
Okurum Musiyi Tur- mnacata gele
Kur'ana uruc ede dedi Cebra'il
Demedi kim bu iki yzne atana gele
Kadi kim vere fetva yzne
Ben secde Uta gele
Ben getiririm yzn
M'minin oldur ki gele
Sz nefy oldu yzne dedim
arh- kaan isbata gele
Div ola ol ki yzn gre gzn yuma
kimi tamata gele
bildi cihan cmli ebedi
Bu bilen adem bula yol zata gele
Knt kenzin ola ol ayni Nesimi kimi
Si V du mrg ola ki semavata gele
313
Gvah: - Tamat: Sama - Zahid: Sofu - Zhd: - Harabat: Mey-
hane - Nefy : Srgn - Knt kenzi: gizli bir hazine iken bilinmeyi di -
lemisini eder.
-41 -
Derde olmayan kimdir ki derman isteye
Kalb- i mevti bilmeyen sen sanma kim can isteye
Cevheri olmak gerektir cevheri bilmek gerek
Her kimin gnlnde kim vara kan isteye
Can ile dnya v ukba her kim ol terk etmedi
Mdde'idir sanma kim ol vara canan isteye
ile hayvan kimi
Ne bilir kim kanda vara ab- hayvan isteye
Her kim ol kendi vcudu
Ol geda- himmet ne yoldan vara sultan isteye
Anberin zlf anun kim ki boynuna
top olsun anun ger zge evgan isteye
Zlfnn kfrn egeri ehi- i Faz! iman bilir
Ey Nesimi sorma sen kim kafir iman isteye
Cevher: Tz - Ttukun - Mddei: Sav - Kan: Maden - Zulmat: Ka-
- Mevt: lm - Ukba: Ahiret.
-42-
Mevsim- i nevruz- nisan oldu yine
bu gn bade- hW- oldu yine
Gonceden gl yznden nikah
Blbl- i hatib- i lale- zW- oldu yine
Eski dnya yeni hil'at giydi bu mevsimde
ehremiz trl bu gn nigW- oldu yine
Nergisi gr cam ilendi mey sunar gafillere
Cmlesin mest eyledi kendi oldu yine
Bade imek ravzada ger sen dilersen bur ile
Yar elin tut baheye gir nevbahar oldu yine
getir kim ben tevbeyi
Eski ta'limim benim bi- i'tibW- oldu yine
Sen Nesimi ey tan yeli yare yetir
Sensizim halim bi- karW- oldu yine
Humar: sersemlik - Us: - Hilat: Kaftan -
nisan: Yeni nisan gn - nigar: Resim ve ss.
-43-
n beyan oldu rumuz- alleme'l- esma bize
oldu nkte- i i esra bize
Zerre- i mihriz egeri matla'- mihr
Katre- i velikin mevc urur derya bize
dnya- Faninin nedir keyfiyyeti
zahir hafaya alem- i ukha bize
Sufiya biz ekmeziz imrQz u ferda
i vaktiz la- ceram imrQz olur ferda bize
zbdesiyiz halka
kim bulunmaz bir hemta bize
W- unsurdur bizi surette karar
Yoksa ma'nide makam- kurb- ca bize
Cennet- i maksOd- ehi- i ma'rifet
Bir neges gerekmez cennet'l- me'va bize
Biz ki mani syleriz blbl kimi
Hasret iltr lutf ile tuti- i ha bize
Ey Nesimi gMil olma hmliyOn-
Kim her dem tecelli KMdan Ankli bize
SEYYITNESIMI 315
Bu gn - Ferda: - Zbde: z - Licerem: Besbelli - Nigar: Re-
sim - Rumuz: Simge - Allemel esma: btn isimleri - Kurb:
- Ravza: Bahe - Mihriz: Naz - Tuti: Dudu
-44-
Yzn her kim ki grd suret- i rahman dedi
La'lini can sordu i hayvan dedi
.
Suretin sordum emin- i hazrete
Vahy- i ki Haktan brhiln dedi
tenoru alemi gark eyledi
Gr bu dedim budur Tfifiln dedi
Kim ki kurban
bu yolda akl ana nadan dedi
Ruha sordum suretin tefsirini harften be- harf
Ben suretin hayran dedi
Ey nigann suretinden hayal
Derdimi sordum tabibe sendedir derman dedi
Kfrn sordu bana zlfn fakih ey can dedim
kafir zehi imlin dedi
Ahsen- i surettir insan secde insana kim
Fa'bd iyyah ve'sucd hilliki'l- insan dedi
La'lini yakfitu dedi aceb
Menba- ervaha niin ma'den- i mercan dedi
ma'nide her kim ruh-
Gabgab- simine top u zlfne evgan dedi
Sorma halini minberde satana
Dara ene'l- hak ger dedi yalan dedi
Levh- mahfuzun hurufu ya'ni u kirpigin
Cmle inan kim Hak budur Kur'an dedi
Can bana sordu cemalin ey can dedim
Lutf u te'alil'llah zehi ihsan dedi
Knt kenzin sordum nigann
Zlfnn her tilresi bendedir pinhan dedi
316 ALEVi VE
Ey likadan emiyi terk eyle kim
Vadi- i Makdesde emi MOsi- i Imran dedi
Ger oldu Nesimi dilberin
Kan anun ol demez sbhan dedi
Ahsen: Gzel - Gab gab: ene - Tenuk: Yufka, ince, - Tu zlu -
Zehi: Ne de ne de gzel - Fakih: - Levh mahfuz: Evrendeki btn
defter - Tdl: Gen - Menba: Kaynak.
-45-
Leblerin i hayvan
Sulu incilerine kimi can
piste- i kim susmaya
Sanma kim ana piste- i handan
Anberin snbln kim senema arzulamaz
lale- i sirab ile reyhan
'
Sznn oldu
Ne bu kim ana
Cevr bi- diid ile dkd cigerim yar
benzer ki ciger canan
Nee kahr eylesin rahm eyle
Ki senin rahmetine hayran
oldum kerem et gel
Ki gnl ey derdime derman
ey can u cihan
kim Yusuf iin Ya'kub- Ken'an
naz ile gel ki benim didelerim
tozuna ey Husrev- i hfibiin
Gl kimi gle gel aradan perde gtr
Ki yzn grmegine dide- i giryan
Ey Nesimi szn tuhfe iin bahra ilet
Kim anun dikkatine drr ile mercan
Hban: Gzel - Giryan: - Dide: Gz - Bidad: Adaletsiz - Su -
- Tuhfe: Armagan - hayvan: hayat, bengisu.
-46-
Dn gece bir dilber ile ma'mur idi
Likin ol hOn- gzler uykudan mahmur idi
Gzlerin v
zlfnde yz bin v MansOr idi
Zlf subhane'llezi esra bi'abdih ayeti
zre mselsel hatt ile mestur idi
Hsn deyip
Smme halkan ahar- idi
Szlerimden zahir oldu ey Mesiha mu'cizat
bir bin sOr idi
Boyu TOba yz cennet adeke'l- urcOn
Gzleri ve'n- necmi anun sinesi ve't- tur idi
Hem- idi Nesimi dn gece bir yar ile
Gnl u vakti hrrem meclisi pr- nur idi
SEYYiT NESiM/ 317
Mestur: - Mi\selles: gen - - Urcn: hurma
- Oturan, birlikte - Hrrem: - Necm: -
Pr-nur: Nur dolu- Hun-kar: Kan ien zalim - Likin: Lakin.
-47-
Senema yzn glnden gle gle gl
Racii eyledi nebat
Kara bana kirpik okun atar
Ala gzlerin meger kim yine
Sitem etmek ile ki gnl usana senden
Kime aydayum kim anun siteminde can
Gzn dzer szersin dil cana kasd edersin
Bu nedir ki sen edersin elebi bu gn efendi
Ne meta'a etsem seni ey devlet
Ki cihan kemendi
Nee naz u ilen oda
Bu gn uykulu gznden yine fitneler
Dn gn iki gzmden iner dane
kaniyle gr kim bu yzm ne
suretli benler odu yanaktan
Nece yerde Mcibin der iseler oda sependi
Kara snbln ki aya
Gtr ey sanem yznden ki Nesimi oda
Senem: Puta benzer - Racii: - Aydayum: Siiyleyim - Av-
Heft: -Fitne: Ktlk Ar.
-48-
Saba zlfn nesiminden cihan cmle can etti
Deminden gr saba zlfn ki ne canlar revan etti
Boyundur Sidre v Tuba yzndr cennet huri
Hat u halin kelam oldu bu beyan etti
Gtrd perde yznden yedu'llah ey kamer- tal'at
Bu ok destan ile gr kim ne ma'niler ayan etti
Hat u halindir ey dilber ale'l- rahman
Budur ayet kim ukuli bizeban etti
Yzndr i iman Kur'an
Budur ab- hayvan kim lehinde Hak nihan etti
Ne yzn ki ra'na anun
reng huyundan dikensiz glistan etti
Abir il anber udun kadr
Mu'anber zlfn ta kim seba.anber- etti
levh stne Haktan oniki ayet
vahyi bu rumuzun terceman etti
Ruhun ol ki dud- iyti'alinden
Kelim'ullah yol buldu v Hak heft- asman etti
kavsi kaderdir sehmi
Beni ama iin bu ma'niden etti
Mekan u kevne n kadimin zat- bi- misli
Nesimi kaf u nun oldu lamekan etti
Esrar: Giz - Yedu'llah: kudreti - Nesim: Esinti - Kamer-talat: Ay
yzl - Ukuli bizeban: dilsiz Ahir: Geici - vd: Od - Fesan: Saan, ser-
pen - buy: Koku - sehmi: Okla ilgili - iyti'al: iiznn - Asman:
Giik - Kavs: - Mekan u kevn: Yer, mal.
-49-
Gzlerim dr- daneyi
Gamda yanar da'ima gr pervaneyi
terk eyle kim bu yolda canan
Her ki can verdi bu yolda buldu ol cananeyi
Naklini arz etme her dem- be- dem
halini bil koy bu uzun efsaneyi
Gel et ime her peymaneden
Ta- ebed peymaneyi
n kim aydursun her yerde niin
Fark edersin seni gafil mescid mey- haneyi
Ademi cennetten eyleyen n
Neylesin n kim yznde grd daneyi
Gene- i ma'mur eyleyen gnlmde
Vasi ile ma'muru buldun neylerim viraneyi
nk bulunmaz her taresi
gafil olma zlf- i
Zlfnn iroi divaneye
Zlfne mukayyed divaneyi
Ma'rifet satar gelir her ma'rifetsiz canavar
bilme ko bu biganeyi
Hub cemalinden Nesimi ebcedi tamam
Okudu andan gtrd sin dendiineyi
SEYYITNESIMI 319
Hamr: - Mukayyed: - Dendane: tarak - Bigane: -
Sin
-50-
Ne boyun ya Rab kim irdi
Ne snbldr gr kim tuttu
yzndr bu gn alemde ey dil- her
Ki her ma'nide kamildir bulunmaz misi
Ne indir gzn ya Rab ki devrinde
yedi iklime
Sedeften geri ey dilber inciler
Velikin zge cevherdir l'l'- i
CemaJin Haktan diler alemde her
VeJi drr- imek nOnun bulunmaz ka'r-
ya gk zahidin ya Rab
Ne matem ana kim tkenmez hi anun
u zikri dilimden gitmedi ta kim
Beni sevdadan esritti ayn-
Riyali zahidin da'im tevzir
Veli kar etmez ol divin bana tevzir
KuJi'llahumme malik n bana ta'viz ti hizr oldu
Halas oldum yvesvisden gider senden bu
Bu gn ferdadan ey beni korkutma epsem dur
Ki korkusuzdur ol arif ki imrOz oldu
Yzn ey huri ilahi grmeyen gafil
Yakin kim grgs anun yznden
Nesimi n beni buldu cmle maksOda
vasla hatm oldu tamam oldu
Tal'at: Yz, ehre - Hemta: Benzer, - Epsem: Dilsiz - Ferda: Yarm - Ruz:
Gn - Halas: - Vesvas: - Taviz: dn - Femenna: Egilme -
peygamber - Riyal: Para - Tezvir:
-51-
Vasim aceb ne kim can
Yzn ne nur gr kim gz
Her kim seni demez kim rahman
ol kara gn Hak ile Hak-
iinde hsnnde grd zahir
Gzgsnn yznden her kim giderdi
i alem oldur ma'nide ey kamer kim
Ferhunde suretindir cam- cihan-
Mestane gzlerinden cihana kavga
desem anun ya gzleri
Ala gznde Hak n on iki ayet
Mushaf tefsir
Ey 7Ahid meydan oldu reng- i vahdet
Terk eyla alini kim bu reng
Sufi ala alinden olma gafil
Niin ki ali oktur zerk ehlinin
HObQn yzne bakmak ziihid aydur
Fikri anun egri durur
Dnya v ii7Ad idim elif tek
ekti beni belaya
Senden seni Nesimi n istedi v buldu
Bildi ki Hak makbOI
SEYYiT 321
- Makbul: Kabul, geerli - Libas:Giysi - Ferhunde: Kutsal,
mutlu, ugurlu - oldu: Biilindi, gizi - -
Mushaf: Kur'an - Mestane: Hayran, - Zerk: Gmmek, akmak.
-52-
Yara n yara
Ey dil anun katlan unut
Kim ki istedi yce boyun visaline
Oldu farz ana ekmek anun
Derd ile ge ey gnl gamdan usanma da'ima
derd- mendine derdi veren
Zlf ey senem gnl
ol yz kara zlf
Vaslu firftka nk kaderdir ey gnl
Cehd ile kimse kaderin men' edemez
Kevn mekana ilen baha
yoktur anun yznde nur bilmez anun
Ta bileler ki am aleme feyzin ey
Yerde v gkte gsterir mihr- i ruhun
Ka'be yzndr ey sanem yzne secde eylerim
bu Ka'be'nin ben bilirim
Ayinesinde suretin grmeyen ayan
Ayineden ol kara gnl
ala gzn
Ol ne bilir ki gzlerinin
Zlf- anun kevn mekana ey gnl
Al v iki cihana sen verme bir ince
Geri cefa
Can ile ister ey gnl anun
in suretin gnder ey sanem
Ta bt- i ine gstersin
Geri sz Nesimi' nin kabil- i kimiya
u hadide sanma kim hare ide
Daima - Kevn mekan: evren - Bt: Put - Am: Genel - El-
taf: latif, gzel, has - Feyz: retim - - Ceht: aba - Kimiya:
- Yabis: Kuru.
-53-
Ey da'vi ki adi
Ger safa ehlinden oldun i
Her olmaz sa'detli Hma tek glgesi
nk simurgum der isen lamekan
Ratb ile yabis ne kim var ademin
Ger sen onun ratb ile
Ehi- i yeri ukbMa n a'raf
n bu ariflerden oldun urf u
Muhtesib hazara geldi seer
Kalbim diyen
Kaf u nun emrinden oldu ma- yekun ma- kan ile
Ger bu levhin ebcedisen nun ile
Lutf eger Haktan umarsan gster ihsan lutf
Lutf uman yara
top eyledim meydana girdim
Ey bu meydandan kaan
Ey Nesimi cihetten n yar ile
Bi- cihat oldu hududun yoktur
Eftal : Lutujlar - Ratb : Taze, - La mekan: - Ma-yekun: Top-
luca - Ukba: te dnya ahiret - Muhtesip: Belediye memuru -
-54-
Ta snbl- i gl gl- her- i tere
Yz fitne her ucundan devr- i kamere
gamze bir ok
Ol oku ki sen cigere
Her kim diledi grmek tek
Bi- sabr u karar oldu her bam u dere
Anber kokusu tuttu yer yznn ser- ta- ser
Ta turralann buyu sehere
-
Her kim haberin syler ya Rab
mmteni'u'l- cevher kimden habere
lehini bir gn gl- ettim
El yakaya urdu gl efgan
belinin n kim bil vcudu yok
Thmet arada niin zerrin kemere
Aks- i gl- i renginin mey- i gl- renge
Sagar dedi ene'!- hak mey u
Tubaya nazar umakta bana
Niin ki benim gnlm sim- bere
Ey Nesimi tek niin cigerin yanar
Sen meger gnlm tiic- sere
SEYYiT NESiM/ 323
Siham : Oklar - Bam: Dam, - Tuzlu - Yabis: Kuru - Sagar_: Kadeh
- Sim-her: olan.
-55-
Ey saba benden ilet yara
gamzeleri arbedeci harami
nedir are bana bildir kim
Ger fursat ola yara bu
beni firkati anun
Bir kim grem ol mah-
Ol levhdir ey yz kamer gl kim
Rh'l- Kuds ol levhden indirdi
Ma'nide yzn ol arif kim
Yzndr anun v aynindir
324 VE
Maksudu kimin kim iki alemde ne sensin
Maksudunu itirdi v feth
Bezminde ezel sakisi la'lin bana
Ol badeyi kim Ruh- kudusdr kii
Vasim ebedi baht amma nideyim kim
degil Mki v peyveste
Namusa beni da'vet eder u mme
Ey hace nider olan neng ile
Gl- gn ol levh- varak kim
Gkten melek indirdi getirdi bu
Hsnn kuludur Husrev-i seyyare ilen ay
Ey la'line can bende v yazuklu
Nesimi szn
sadefin incisi buldu bu
Zlfnden halinden anun
Ey Hak bana ver sen yine ol dane v
Peyam: Haber - Peyvest: - Neng: utanma.
-56-
AcebA bu huri yzl meh- i bedr ya peri mi
Boyu serv- i bstani gl- i tari mi
Leb- i can- feza- la'lin vurur iib- ta'ne
Bu ya'ni sz mi
oda gricek bu melek- nijiid buru
AcebA bu in btnn yz Azeri mi
sala suyundan lebidir
Hacil eyleyen glab- gl deri mi
Bu teselsl ile devri meh- i tamama
i kadr glgesi ya iki zlf enberi mi
Gz u zlf hali bu
Kamu bu emir- i hsnn sipehi v mi
Dklr sze gelicek dr- i l'l' leblerinden
Aceb ol sadef cevheri mi
ile hemdem bu dil Nesimi
Gel eger inanmaz isen demi gr ki anber mi
Teselsl: Zincirleme - - Dehan:
-57-
gnlm benden bu gn ol cenneti huri
Gtr perde cemalinden ki sensin nun
SEYYiT 325
Bu gn yevm'l- hicab oldu yzn devrinden ey meh- ri
Ki n koptu grebilmezler meger
Firak u mihnet- i hicrin gnlmn
Nala bir kez visalinden beyt- i
Mnacat ederim dn gn senin devletin kuyunda
Yzn nur- tecellidir ben neylerim
habl'l- metininden ne gam ger boynuma taksan
Senin mi'rac- zlfnden gr bu Mansfin
la'lin Nesimi ser-
Kim valih hayran dilemez ah- engun
-58-
Meger huyu nesim- i subha yar
Ki can- perver demi anun tek bar
Yzn devrinde ey hfiri cemal hsn ile her kim
Kamer tek da'vaya yznden sar
Hilalin klibe kevseyni ne kudret kavs ya Rab
Ki kurban oldu ol yaya cihan u can
Yznden kim ki tek hidayet niira
Ezelden ta- ebed la'in ehi- i nar
Egeri firkatin ki el- berd advvd- din
Haka minnet ki vashndan gl bahar
Ne boyun ya Rab ki serv ana scfid eyler
Ne kevserdir aceb la'lin ki bi- humar
Sulu incilerin drc kodu
Meger lebin devrinde var
yzn Kadr Hak
Gel ey vahyi bilen arif ki Kur'an
kalfi bela remzin neden eyledi halka
Meger kavi karan bi- karar
Rumuz- Leylet'l- esra gel ey salik benden
Ki ol bildi bu remzi kim emin- i kirdigar
sa'ati geldi ne ne
bil kim bi- oldJ
Vcudun fethet emir i yar ol kim
Bu kim ki feth etti emir i yar
Ben ol MansOrum ey arif ki Haktan nusret
Ene'I- hak sylerim niin ki mrm pay- dar
Hve'I- evvel hve'I- gider senden ikilik kim
Nesimi yar ile n kim klli yar
- Hve: O, - Humar: Uyku - Utanma - Kibe-yi
kevseyn: Hz. Muhammedin gge Allah'a iki yay boyu
-59-
Grkl yzn alem mnevver
szn mkerrer
lebini her kim getirdi dile
sa'at ol sz
yele
Cennet kimi anber
Zlfn karangusunda yol ister idi gnlm
Yzn ana lutf etti rehber
uykulu gznden koptu meger
K'afak fitnesinden pr- u pr-
mdde'inin kalbini at
ol kim kamil mihekk zer
Toprak sanma kim cevherinden
Toprak iken Nesimi gr kim ne cevher
Mkerrer: Tekrar - Mihekk: lek - Zer:
-60-
Hsnne subbanehO kim ki
Tfili' u anun bil ki sa'id
Hsnne ey nOr- Hak secde ta- ebed
melektir anun div- i pelid
ile her kimse kim yolun
salik arif u
Hamd sipas eylerim hsnne ey bi- bedel
Hsnne hamd eyleyen gayra hamid
Suret- i bil gel kim
Bilmeyen ol sureti mecid
ile menzilet- i evliya
her kim mrid
Her gecesi her gn Kadr ile bayram olur
her kim karib oldu ba'id
Nahn kasemnada Hak her ne ki kasem eyledi
Zerrece ol naks u mezid
Geri medid ey
Uhide cennetin medid
ol cana kim
cismi kadid
inne wbi i
i hicrin haan sa'bu vahid
Kim ki Nesimi kimi ferd- i vahid
Vahid- imutlak zf- vahid
SEYYiT 327
Said: Kutlu - Kadid: Kuru - - Medid: Uzun - Hamid: vl -
meye - Mecid: uzak - Mezid: - Ka-
sem: Yemin - Zili: Horluk - - Vahid: Birlik.
-61 -
Nar- cahime ta'n eder odunun harareti
Arif isen gel ey gnl bil bu dakik
Dnyede cbidan evi kimse iin
Ge bu ger koy bu fena imareti
Saltanat u imarete ile tekyelenme kim
gn bu dnyenin saltanat u emareti
Sufli cihana vermedi gnln ki bildi kim
Mihnet rene anun tahtile v vezareti
Ka'be iinde grmeyen sanemi mu'ayene
Hi ol sa'yi ile ziyareti
incedir bu sz fa'teberil ki kendden
Dahi edemez bu her abareti
328 ALEVi VE
Kim ki bu bahra maen tahuru bilmedi
Tayib tiihir yoktur anun tahareti
Zerk u riya varma v nefse uyma kim
Kimseye eylemez seferin ticareti
Halk ile emr- i kn fekan zat anun
bu resme bilmeyen besareti
Vech ile gamzesi anun garet eyledi
Kimse bu resme grmedi kfilir iinde gareti
Verdi Nesimi vasi- ruhun
Gr bu v kim yoktur anun hasreti
Tayib: - Tahir: Temiz - Say: - Rene: - Manentahur:
Ruha ok temiz - Taharet: Temizlik - Garet: Yagma - Besaret: Derin
gZ. - Abaret:
-62-
firkatin ederim kimi
siper kimi
Yakma beni firak ilen nk ben ey yz kamer
Halis muhlis ruhunda zer kimi
koyma salma beni firaka kim
anun yregini sihir kimi
Ta greler ki ey kamer
Tarf- gtr halka grn kamer kimi
Kim ki melek kimi sana secde ey sanem
Ta- ebed div mnkir- i bi- basar kimi
Geri hidayet eyledi Musiye nar ilen secer
hadidir yzn nuruna ol secer kimi
u safa v zevk ilen Hakk'a v ol
Zann u gmana muhtemil olma eger meger kimi
Senden ezelde ey kamer geldi bir haber
Bir senden isterim haber kimi
Hat Nesimiyi oda
Gr ki ne tter kokar Od ile i ter kimi
-63-
Cennet- i and yzn lebinde Kevseri
Kadr Berat MI melekleri
Gfiliye- bu n can ile vuslat
in Od ile anberi
Ma'den- ruh eger desem leblerine aceb
Cevher cevheri bilir sen bana sor bu cevheri
Hsn cemfil suretin bu
Suretine scOd eder ay ile i haveri'
Can ile kim ki gnln vatan
Dive msellem eyledi memleket- i Sikenderi
Da'iresinde snbln nokta ay ile
Gr ne bu da'ire- i mdevveri
Levh- zamire subh- ezelde11
Mahv edemez bu safhadan kimse bu peykeri
i emn afiyet ma'rifetin
Ey melik- i zamane gel fethede gr bu
hisab isen gel gr
zlfnn arasat u
Yzne ey melek hsnn gme kim ana
Ay ile gn scOd eder anda peri dker peri
Dil- beri eyle ey gnl ge kamudan ki kamudan
Eylemeyince dilberi kimse dilberi
Gl- ne vech ile benzedeyim
Kim hacil eyledi lebin gl- ile
tut ey gnl at
Gr ne derim sana ser- seri
ekti Nesimiyi enber- i neylesin
enber anundun devr- i kamerden enberi
SEYYiT NESiM/ 329
Subh: Sabah - - Peyker: Yz, surat -
lke.
-64-
Ey nafe- i in
Hsnnn deli mihr
kamer ile istividan
eyle bu ke- nm- hi
hidayet
Her kimse ki bilmedi bu
Misli v naziri yoktur anun
ne syleyem ilahi
ki tac- devlet indi
Neyler kameri nider
Ger ni'met- i cavidan dilersen
Hayvanlara koy bu ab u
Ey gneh diyen gneh- kar
Terk eylemezem ben ol
iki cihanda ol kim
Hak oldu anun
Ey adu v hsne mnkir
Tezvir ile ekme bunca
n vahdete buldu yol muvahhid
Cerh oldu bu
Mahv oldu Nesimi iinde
Derya- muhita
-65-
Bahr- muhit gnl yoktur anun kenaresi
La'lile selsebil ah ile seng- haresi
Fani- i mutlak Hak ileyim Hak
Kim ki diler budur aresi aresi
mahv olur ay ile gn bu Zhrenin
Gr ki ne sitaresi
hadengine hasta
Ey bu oka inanmayan cigerimde yaresi
elest rabbikum nk gtrd perdeyi
Zahide eylemez i pare paresi
gelmez ey gnl
Sen bu kim ben bilirim
hezAreden durur gamzeleri blkl kim
Durmaz anun hadengine bin erinin hewesi
Can u cihana zlfnn taresin al u verme kim
Versen ucuz ola henz can u cihana taresi
ezelden crete gnlmn evin
ile kimse ta- ebed fesh edemez icaresi
rumuzuna akl iremez Nesiiniye
Gr ne kadar dakik
-66-
Merhaba ey bahr- gevher- i yek- danesi
i vahdettir cemalin kn fekan pervanesi
Ta- ebed hsnn nnde secde- i eylerim
Ey cemalin ka'be sensin knt kenzin hanesi
Kim ki gavvas oldu buldu vahdetin dr
Alemin cismi sedeftir suretin dr- danesi
Ey bana gnln kurtar diyen
selasiden divanesi
Zahidin efsanesin koy syle halini
zahidin efsanesi
Gzleri sevda meyinden alemi mest eyledi
Gr ne meyden nergis- i mestanesi
Dil- berin la'li ezel bezminde bana
meyi kim nh- felektir kemterin peymanesi
nk viran gnlm ey can mesken oldu
ayruk imaret gnlmn viranesi
Ey bu gnlmn derdin soran her dem bana
Derdini bildirmez illa oduna
verdim nigann

M'minin ka'be yeridir kafirin bt- hanedir
dost ka'be v bt- hanesi
Buldu la'linden Nesimi nefha- i Ruhu'l- Kuds
Ey Nesiminin cananesi
SEYYiT NESiM/ 331
332 ALEV/ VE
-67-
Merhabll inslln- kllmil cananesi
Alemin cismi sadeftir sen misin dr- danesi
Vechinin Seb'a'l- mesani okuyan gnden beri
Gr ki ne divane divanesi
Ta sekllhm iti bu hasta gnl
Seyr- i ev ednllya buldu hum- hllnesi
n bize ma'lum oluptur ma'ni- i Umm'l- Kitab
Arifim zllhidin efsllnesi
biare llb- hayvlln dediler
Ta lebin irmez yoktur anun hllnesi
Ahsen- i takvimi bilen n ene'l- hak demesin
Bes neden ber- dllr oluptur divanesi
Kllfirin bt- hllnesi var m'minin beyt'l- harllm
yar ka'be v bt- hllnesi
i vahdettir cemlllin sohbeti
Seyyidin pervanesi
-68-
Cemlllindir bu rencOrun
kalb mahbfibun
vahy llyetu'llah
Nehllr u leyi anun u
Visalin can bilir kim
Anun
Cem ol arifdir ey dilber kim oldu
Yzn ayine- i giti-
gzlerin tuttu
Ne lll eyler aceb
Gel ey ol iinde
Ki ol kan
Riyayi zllhid eyler inkllr
Grn mnkirin zerk u
Fakih adem secde
Meger ol
koptu ey tacir zeru'l- bey'
Ki yoktur ol gnn bey' u
Eger ey giy atlas
Ki bi- kadr oldu
Nesimidir vcud- ferd- i mutlak
Bu teyhidin
-69-
Ene'l- hak sylerim Haktan ale'l- geldi
Yzndr sure- i Rahman ale'r- rahman afa geldi
Misal- i ka'bedir yzn fela ted' u
yidi harf oldu yznden kafha geldi
Otuz iki hurufu kim yznden Hak ayan etti
bu idi Haktan ta v ha geldi
Yznden geri heft ayet okurum min kelami'llah
Salat kabul olmaz ki Haktan bu nida geldi
Scuda gelmedi hidayet nura
Sana her kim scud etti ana Haktan nida geldi
Ben ol Mansura ey arif ki da' im sylerim ya hU
Beni berdar eden bu dar Mansura geldi
Dem- i kimi nutkun hayat u can verir her dem
Haka minnet ki hayat- can feza geldi
olur her dem bana ahd vefa- buyu
ahd bana abd vefa geldi
Nesimi buldu la'linden hayat- i hayvan
Ki ien hayat- can- beka geldi
-70-
El- minnet li'llah ki bu gn yar ele girdi
Gnlm dileyen dilber dil- dar ele girdi
Na- mahreme etme benim ilahi
Ma'nisi bu kim mahrem- i esrar ele girdi
Gel la'l- i lebin ilet kim
Ol la'l- i lebi tenk bar ele girdi
SEYYiT NESiM/ 333
Gel fursat ele iken
helfilc eyle ki dil- dar ele girdi
Ey MOsi eger yzne isen anun
tecelliyi ki didh ele girdi
Ah etme derd ile ey blbl- i
n irdi bahar i glzar ele girdi
Mat etti huyu bu gn i
Ol buyi saan nafe- i Tatar ele girdi
MahbOb- emin yar- ebed buldu Nesimi
eyledi kim yar- vefa- dh ele girdi
-71-
Yzn vahyi bize brhan
Yznden te'vil- i Frkan
Yzndr Hak vahy- i mrsel
Zehi devlet sana kandan
Turan
Nee bir MOsi- i
Beka- mutlak oldum iinde
Ezelden n tene ol can
sen ey Nesimi
il Yusuf- Ken'an
-72-
Vcud- Mustafa esma mi
Bu bilmeyen a'ma mi
hafa- kenz- i mahfi
kenz- i hak ahfa mi
Kitab- bel eta v tenzil
zlfn ev edna mi
Tekarrab ya habib el- Hakku minh
Vcudun mescid- i Aksa mi
Semavat ile bil kim
Medar- lam u bi a'la mi
Zuhur- nur-
Be- din- i Mustafa eda mi
Tecelli- i cemal- i la-
Mesaf- Hak yzn esfa mi
Temenna- lika- Hak te'ala
Mezahir evla mi
Cemal- i Mustafa grd Nesimi
Yzn evba ve ma evba mi
-73-
Her dil alem serveririz ya Muhammed ya Ali
Cmlenin hem mihterisiz ya Muhammed ya Ali
Hadi- i rahman il sizsiz her d alemde bu gn
Cmle ya Muhammed ya Ali
Du afitab u mab- tab u
Zulmetin hem enverisiz ya Muhammed ya Ali
geldi hem taba ve yasin bel eta
Ve'd- duhanun defterisiz ya Muhammed ya Ali
Ayet- i levlak ilen hem lama'nisi
Lahmike lahmi yerisiz ya Muhammed ya Ali
Emr- i ma'rufun sizden oldu
Nehy berisiz ya Muhammed ya Ali
Drr- i var ile gevher nutkunuzdur bi- gman
U- cevherisiz ya Muhammed ya Ali
Ol zaman kim cmcmeyi ihya eden
Berberisiz ya Muhammed ya Ali
Hayberiler tek zeberdesti yine kati eyleyen
ldren hem Anterisiz ya Muhammed ya Ali
gnde hem yine sizden olur
Hem ResUI il ya Muhammed ya Ali
Zehra betQJ- i kurrat'I resul
Bab- ya Muhammed ya Ali
Zeyn'l- Abidindir ol imam- reh- nma
ya Muhammed ya Ali
SEYYITNESIMI 335
336 ALEV/ VE ANTOWJ/SJ
Musi- i imam hem v hem Taki
Hem Ali- i Askerisiz ya Muhammed ya Ali
Mehdi- i Hadi- i rahman bu gn
Evvel hem ya Muhammed ya Ali
gnde sizden umar has u
yevm'l- ya Muhammed ya Ali
Ma'den - i u saffi v hem yine lutf u kerem
Hem cevherisiz ya ya Ali
Bu fakir - i bi - neva sizden umar her dem deva
Lutf ile ihsan verisiz ya Muhammed ya Ali
Bu Nesimi pr - neylesin
Gece gndz szlerisiz ya Muhammed ya Ali
Zeberdest: Mahir, eli stn - Neva: Ses, seda - Betl: Hz. Muhammedin
- Reh-nma: Yol gsteren - Kurrat'I Gz nuru - -
Mihter: Daha byk-Tabi: Sure - Yasin: Sure - hel-eta: Ayet- Ve'd
duha: Ayet .....,.... Lev-lak: Ayet - La-feta: Hz. Ali - Lahmike lahmi:
Etin etimden hadisi ediyor - Nehy: Yasak.
-74-
Ey yzn nur - zat - Y ezdani
Vey ruhundur - rahmani
u zlf ruh -
Hak oku
Levh - mahfuz - Hak ala'I - tahkik
Ademi bil zi - insani
Ka'be kavseyn ile Mselman ol
Allah Allah budur Mselmani
Kfr - i zlfn iman
Getire buldu nur -
Leb - i la'linden ien ab - hayat
Nide zulmette ab -
Yznn huld ravza - i
Cennet -i And
Uyma nefsini ldr
Odlara yakma-ta- ebed
Cana gir gr cemal - i canana
Kalmayan cana buldu
- sbhiine'llezi esra
vechinde dost - Rabbani
Secde Ademe gibi
Sen tekebbrden olma
Gel bu gn fani ol beka
Tanla sfid eylemez
Ay u gn secde yzne
Ey cemal ile Yusuf - sllni
eyle ol
bil tac taht - sultani
Fazl - Haktan Nesimi indi sana
Milket - i hlltem - i Sleymani
-75-
Oldum nigerlln - hayran - flani
Sad hasta be - kurban - flllni
Billah ser can cmle be - vedeydim
Ger olsa idim bir gece mihman - flani
diler navek - i mjglln ile her dem
dker sihr ile - flani
klli vcudum oda
Ya Rab yaraya derdime derman - flani
kuluyum yz keret ikrar
Bel bende be - ferman - flani
Sundum elimi damenine bes ki tutuptum
kapu der - ban -
Anber zlfne ger
dklr ez - Ieb dendan - flllni
Bu koyup gider hasta Nesimi
Bed - nllm - cihan oldu be - devran - flani
SEYYiT NESiM/ 337
-76-
Reva reva habibi
Ki oda ben garibi
Beni bu derd - i sen
Yine sensin bu derdimin tabibi
Cemalin li'llah
Ki mahrum gnderesin andelibi
koymayanlar
boynunda salibi
Yolundan dnmezem kesmem midi
Veli senden kesebilmem rakibi
Yazar kirpiklerin nasrun mina'llah
Okur fethan karibi
Nesimi' nin bu Mblar
Cefa v derd anun nasibi
-77-
Zlfn gecesi Kadr durur al ay
Mi'rac yzn sidre boyun iki yay
Alemde seni gnl kendye maksOd
Fikri ne ulu nesne zehi akl zehi ray
ile iki alemi gezdi
Sensiz nee kim istediler cay
Her kim ki kfrne ikrar getirmez
M'min ol dinin ana ok vay
Ol ki baht eylemedi kurban
tozuna ey serv - i dil - aray
Mutnb kimi her zerre ene'l - hak dey syler
Ey nara giriftar oluban dur yine iil nay
Nesimi ol zat kim anun
Mislin gresin ya hem - tay
-78-
Cemalhin - i iman mi
Vcudun mazhar - insan mi
Budur - muhit - i kul hva'llah
kim bilmedi hayvan mi
Kamu arh - felek ser - hayran
Senin ser - gerdan mi
Ali ne bilsin her
mi
Ama gn tecelli eyledi
devrinde devran mi
Kamu alem kitab - kul
Cemalin kaf ve'! - Kur'an mi
Cemalin zlf - i mahbub
Beni Adem kamu hayran mi
Namaz u zikr tesbih u ibadet
kfrnde pinhan mi
Vcud - Mutlakinden oldu Adem
Risfilet Frkan mi
Mukallid nk bilmez ilm - i tevhid
Muhavvid olmayan nadan mi
Nesimi - er - rahman taba
Oluptur ortada mizan mi
-79-
Ta grd ay yzn der - be - der
Bedr aya zeval irdi v devr - i kamer
- kadin cevHin
Serv ana esir oldu v benden beter
Ol jale ki gl - i ruh - ste
Bir ketre v yz late ter
Arif iiren ey husrev - i Mban
Alem diline v sahib - nazar
n grd Nesimi yzn zlfe
Bildi - i vakt - seher
-80-
Gel gr seni seven derd
ah eder eritir seng aheni
Cevr cefa v hasret ile yana
Bir dem ki grmedi kul olan
SEYYiT NESiM/ 339
Dnya kara olur gzme anda kim yzn
Pinhan edende snbln ebrinde
Halin erisini Rum iline
Zlfn Tatara hsnn
Her dilde suretin ve'd -
Ve'l - leyl okurum gece zlf - i
Hrnayi glgesini asla stme
Ol kim giydire devlet
Nefsin bilenden ol ey Nesimi bil zn
Her kim ki bildi nefsini bildi

Ger beyan edem sana esma - ruh -
n Mesiha seyr edersin alim - i
Adem - i hakiden esma melek
Divin od idi
Anda esma okuduk esma - kl derler bize
Gam div er msellem tutmasa
Biz halife - zadeyiz yer mlkmzdr ta - ebed
Hie kimseler n bilmedi
Ger sen andan ilm - i esma la - cerem
Hak bir greydin bu tamam
ger verirsen sen haber
Gresin cmle
- sadr Musa kimi
- elvah etmeyen grmez yed - i
Tis'a ayat - Mfisi v
isen gel tavaf et mescid - i
Hayme - i esran hikmeti
der isen oku bizim
Ta'ne ursa ger bize nadan u a'ma gam
Div - i zahir - bin ne bilsin - na -
Secde edenler melektir Ademe ey ademi
Secde bul ta gresin
- i Nuha her an kim girmedi oldu helak
ister sen bizim
Gel sevadl' vechi gr kim fakr -
anla ka'be kavseyn ile ev
Nefy - i isbat lakin ne mde'i
U da gelmedi ta kim gre
Kaf u nundur asin lakin kimsenin
yok mecali okuya esma gre
kim Hak te'ala gzn dnye<le
Grd a'Ia ile esfel alem - i
Lezzeten hamr - haka'ik ie gr
Ola kim ayb etmeyesin
Alimim derdin velakin cehlin oldu
nk grdler hala'ik menzil - i
Nerre - i tevhid sahih - kudretim
Tilkiler kaan bileserdir bizim
- i ma'ni ger mutavveldir yeter tenbih iin
Anlar olursan bu remz nkte - i
Ey Nesimi n Sleyman oldu dilin bilen
Kafa grmek ister bu bizim
-82-
Ey cemalin nurudur Allahu nurun paresi
Ey mah - taban paresi
Kul hva'llahu ehad visalin
Ey suretli Adem derdimin aresi
Mlih - yzn inna hedeynlih's - sebil
Senden zge mmi yoktur are - i bi - aresi
Suretin vasf - esma -
KM u nurdur yer ile gkn
kelam u ayet- i Hak leysefiba min ftfir
Mushaf - kul ya si - paresi
Gzlerin sihr - i mbindirey cemalin lem - yezel
La - yezali nur anundur anun paresi
Eyyha'I - de can vergi! la'line
nk mahbilb - ezel ekti za'ifin
SEYYiT NESiM/ 341
342 ALEVi VE ANTOWJ/Sl
Kim ki vfilih hsnne ey bedr'd - ddi
Surete Adem durur ma'nide divin haresi
- beka. grmeyen anda ayan
hicab oldu nefsimin emm&-esi
Ey Nesimi ol sanem Allahu nurun
Halkaya meydana girdin oyna
-83-
sen bende isen
Huda v hem Muhammed
Bedev'atlar binip atlas giyerdim
Tutam dedim ser - a - ser bu
Yiyip iip ederdim
dnyede gnlm seveni
Feragat dnyenin nik bedinden
yine bir gn nihani
Beni tutdu diyanmdan
getirip lm
Smgm benzim
Kuruttu damarda
Benim bir lahzada nutkum tutuldu
ste okudular
kurur bilmem ne diyem
oldum
Suyu koyarlar
Na - gah geldi bana
Gz drt grdm hala'ik
stme pir
Dilim hi sylemez gnlm iinde
bilmezem
Dedim ne geldin - ruh
Dedi kabz itmege ruh -
Dedim bir dem aman ver bu
Dedi hi kimseye vermem
Gzm bakar iken hi bakmaz oldu
Ki tahkik oldu lm
gah ekip gah
Vcudumda nefes
Kim aydur oldu kim der
Grrler kopar
Bu halet geldi ahi ldm
Meded dedim ta bilmez kimse
Amelden zge bana yar yoktur
Getirdi
Zen ferzendlerin karabet
Benimin kamusu eder
cmle
ol zamanda grdm
Helalim el urup yzn
yolup eder her den
her ne ki derler
verebilmem akl
Kefen istemege gassfile
Diyerler kim yuyun
Soyundu yuyucu geldi revani
gelir figani
Diri iken beni isterler idi
lende arz eder bana
l yz sovuktur kimse bakmaz

beni evim iinde
beni halktan nihani
yere
yuyucu
Biri su dkben birisi yuyar

Beni n yuyucu yudu
Yine boynuma giydirdi kefeni
SEYYiT NESiM/ 343
344 ALEVi VE
dikti tabUta
Beni drt kimse gtrd revani
Kimi nmce kimi vay der
lm koymaz kamu
M'ezzin bank eder syle sala der
has u am dedi
Beni indirdiler kabrim iine
Kesek ile rtp revani
Kur'an okudular ol zamanda
Du'a kamu
Olar gitge n
Kim ol Mnker Nekir geldi revani
Dediler bana kim Rabbini syle
anda
Dediler syle yaz her ne
Dedim devat - kalem
Dedi devat parmak kalemdir
Kefen durur tiz
Evet ne kim var idi
zm z
Dediler yaz imdi
yoktur kabul etmezler
Dediler kim gvab olsa ne dersin
Dedim kalmaz szm peyda nihani
Elim verdi
Ne kim idim
ziyade geldi Haktan
Azad oldum revani
Anunn kim olmasa
ekerler -
da'im azab iinde bed - hfil
Cehennemdir anun mlk
Zebaniler odlu omakla
kimseye gsterme
kimseye sarf etmez idim
Koyup kamu m!l - i
Ne kim mal sa'yim ile idim
kamusun koydum
Bana hayr Nesimi
Ki hak hayr eyleyeni
-84-
Cennete eyleyen vech - i fiil -beri
Katresi mest eder ab - Kevseri
Ma'rifet ehline yzn ka'be benlerin
Mihr!b - imam Ca'feri
Kadr Rega'ib Berat u hat u zlf halidir
Muhammedin kodu gider melekleri
Mlk benim diyen kodu gider bu
Gr nee ma'zul sahih - i mlk Sikenderi
Zhre v m!h u dost ilinin
arh ile arh uran bilir nee dner bu enberi
salat hacc ile kimsene dost innedi
Zlf ile hali eyledi gnlm cmleden beri
Mlk - i yerin d!r - fen!da ey peri
Yeri sen andan istegil cmleye ol verir yeri
Bunda im!na gelmeyen - Ahmedi
Ali gerek veli ta ki bu Hayberi
ger istersen can ile nesnedir
Sz ile bitmedi bu Nesimi' den deri
-85-
Suretin her kim grmedi
Vahib - i suret anun gzsz
Lehlerin firkat
gzlerinden
hayale ham
Her kimin kim oduyla Hak
SEYYiT NESiM/ 345
Ka'be kavseynin rumuzun sanma kim fehm eyleye
Kim ki zahir grmedi mah - bedrin
Geri meliktir anber - snbln
nk ben buldum neylerim
Hakka rind Haktan zabid grn
mey - hanenin
mescid gr kim nedir
Ey melabat eyleyen mey - hanenin
Dem - be - dem sufi melamet atar
anun iini gr
hem kurusun gnlmn
Kim ki kurusu
Gnlmn bir imaret kim
Ta - ebed andan koparmaz nh felek bir
ezelde etti kendye
Koymaya bilen
Ey Nesimi halini ger kimse bilmez gam
Hak bilir halk - hem
-86-
bilmedin
Hie ol kim hie satar
Cevheri nadan elinden ucuz
Cevheri bilmez ne bilsin cevherin
Kim ki grd aziz
yitirdi nadan dil -
gerektir kim bile
Olmayan ne bilsin
Kim ki kurban
in da'visi anun neylerim
Her kimin fi'li ya sz gerek
Kavline inanma anun hie say
Neylesin ekmeyip mdam
nk yar ister
Dara yan ey ene'l - hak syleyen Mansur eger
Ahiret istersen selfilnet
Zahidin tesbihidir la havl zikri la ilah
Ey gnl sen syle la'l - i -
Kim ki zlfn elden kodu bin can ile
Bi - basar nafe - i
Ey Nesimi inciyi drri bilen sarrafa sat
Cevheri nadan satmaz l'l' - i -
-87-
ab - hayvan ben sordum
yakin velikin arif bilir bu
Yzn ezel gnnde oldu zahir
ile seb'an mine'l - mesani
Alemde Hak sureti yzndr ol kim
gnnde zahir esrar - la -
Esra ya'ni
oldu peyda gevher - i
yolunda kurban ol ey gnl kim
Oldur iki cihanda gereklerin
Hsnn tecellisinden MOsa gider znden
Kimden gelir gr len terani
ka'benin ehi - i safaya sor kim
Ayn'l - yakin gz ile her
Ey can u maiyeti v
ehi - i hem can u hem
Surette - sa'adet el - hak
Ma'nide ka'be kavseyn iki
Gaybu gmandan artuk ey zahid urma dem kim
Hakku'l - yakini buldum tarh eyledim
Mansur ene'l - hak aydur ya'ni ki Hak benim Hak
n Hak ayan gr kim grmeye
Oldu lebinden meyinden hayy - i ebed
her kim iti hayy oldu cavidani
SEYYiT NESiM/ 347
348 VE
-88-
Cemlilin fitnesi tuttu
perdeden raz -
Neden cihan u sensiz
Ki sensin canu
Leb - i la'lin ieni sor
Ki kimdir ien ab -
la'lin
Bu devlet - miskine
Grn gamzeyi kim uykusundan
fitne - i
Lebindir - i hayvan veli
Ki her hayvan - tabi'at bilmez
Visalindir visalindir visalin
Na'im huld mr - i cavidani
Egeri bi - kimse hergiz

Nesiminin la -

-89-
Gel gel ki - cemalin
eyledi firak - ruhun hal - i
Ya Rab zamane ben neyledim kim ol
Benden cefa v cevr ile
ey gl - i handan iimde nar
Gel gel syndr ab - visalinle
Vasim iken baht - sa'd ile
hasidin gz benden
u gr kim ne ile
eyledi v elimden
Mansilr - oldu dar
Ol gnde gel ki gresin
Ey Lata seni ayb etmezem neden
Kim ol sanem - i gl' -
gz dker
Fazl - bahfu-a dndr gldr
Ben iki alemde ihtiyar
Benden kim sanema
lebin visalin meyinden
Gel gel hem ol ile defet
Zlf ruhun gel sor Nesimiye
Ta sen bilesin ben
-90-
Yzndr glistan bi'llah mi
Szndr kn fekan billah mi
Ale'l - rahman kim
Yzndr ol mekan bi'llah mi
Ruhun ey huri
Cihan oldu cinan bi'llah mi
v in Ruma
Saba anber - bi'llah mi
Sznden n cihan geldi vcuda
Szndr cism can bi'llah mi
ki - knt kenzin
Beyan eyler beyan bi'llah mi
buldum er - rahman taba
Budur senden bi'llah mi
Lehin ab - ey can
Ki oldu revan bi'llah mi
Sana - dehan ey Husrev - i hsn
Diyen - dehan bi'llah mi
yzn gnnde
Aceb tir keman bi'llah mi
Seni Hak grmeyen zahirde a'ma
Gznde Hak nihan bi'llah mi
Lehin can vermek
Hayat - cavidan bi'llah mi
SEYYiT NESiM/ 349
hadisi
Sz gayb u gmin bi'llah mi
Yzndr ey kamer suretli fitne
Zaman zaman bi'llah mi
Hak oldu gnlmn zahir
Zehi mizenderan bi'llah mi
Visalin feth can
- i - sitin bi'llah mi
ince grdm incedir hem
Belin nazik miyan bi'llah mi
Sevid - a'zam ile - cami'
Yzndr ya flan bi'llah mi
can
NQr u Dilhan bi'llah mi
Yzndr ka'besi ehi - i
Mbarek hanedan bi'llah mi
Bu gn beni ferdaya salar
- ban bi'llah mi
Bana can sordu kim zlfn ne yerdir
Dedim dar'l - emin mi
Ruhun eyledi
Zehi - zeban bi'llah mi
Yznden ta kamer fark u tefavt
Zemin ta asuman bi'llah mi
Diyen kim
Aca'ib hurde - dan bi'llah mi
tuttu hsnn
Zehi bi'llah mi
Dilinden eder derya - a'zam
Ne hfib bahr - revan bi'llah mi
kametinden oldu zahir
Bela - na - gehin bi'llah mi
Nesimi cevher - i ferd oldu anun
la - mekan bi'llah mi
-91-
Yzndr bi - ol bi -
Hat u halin durur anun
ger desem yzne anun
Kelamu'llah ile Seb'a'I - mesani
Ayan oldu rumuz - mim ledn kim
Lehin eyler ana u
Yzndr suret - i rahman
Ki cz sahi b - nazar kes bilmez
Gel ey sufi gr
Ki Hak oldu ayan koy sen
Visalin her kime oldu myesser
Na'im huld mr - i cavidani
Nesimi nin elinden her kim iti
iirir da'im ab - zindegani
-92-
alem onundur kim gzne Hak ayan
grd bildi kim bi - gman
Eger Musa kimi gelmek tecelli grmek istersen
Nazar yzne gr kim iki alem ayan
Ta'ala'llah ne ki hsnn devr - i
zlfn yznde glistan
koptu hsnnden yedi iklime
Senin kadd bu gn zaman
elipa zlf halinden Leyli durur amma
ayet - i fenzur Nur u Dilhan
la'line her dem dker stne
Veli gafil ni bilsin kim neden - dehan
Mekana ezeldendir
Nesiminin bu ma'niden la - mekan
-93-
Ger sana edevz - i
Bilesin Haktan rumuz - Leylet'l -
Ceddimiz ruh - mcerreddir biz anda
Na - halef ferzendiyiz
Ger fakiriz sureta ma'nide sultanlar biziz
Bendeyiz amma ki had eyledik
Suret ma'nide Haktan gayri yoktur arada
Sureta ta'n eyleme fehm etmedin
Biz ayn'l - yakin ilme'l - yakin
her zahir haliku'l -
Biz bilben edip
Zahid - i hod - bin verir ldrme
Ey Nesimi ka'be kavseynin rumuzun syle kim
Bilesin Haktan rumuz - kurb - ev
-94-
Benim yar - vefa - gel
Melek suretli dil - gel
Benim blbl kimi nalan giryan
Yz u gel
Mahabbet gnlm be - gayet
Kerem zlf - i gel
Senin beni divane
Habibim munisim gel
Gel kim Nesimi na -
Leb - i Ia'l - i - gel
-95-
Firkatin derdi nigha kan eyledi
Rzgha oldu muhalif hicran eyledi
ya'ni visalin benden felek
Gel bu gr kim ne bi - can eyledi
gzmden her dem
Ey sanem beni gr kim ne giryan eyledi
Derdimin Allah eyleye
Her derde n oldur ki derman eyledi
- gene anun yeri viranedir
gnlm ol gence viran eyledi
Senden ayn takdir benden
ey can her ne kim takdir - i Yezdan eyledi
verdi Nesimi n zincirine
Niin anun meskenin zincir eyledi
-96-
Sendedir gene - i pinhan gezme her viraneyi
Denize dal andan iste ey gnl dr - daneyi
ver cananeyi bul olma bi - canane kim
Tende yok anun kim cananeyi
Sekahm rabbhm hamnndan ikrah eyleyen
Tevbe gaflet meyinden ol peymaneyi
Ey her yerde diyen nazar
Bes ne ma'niden seersin ka'beden bt - haneyi
Ey eken zlf - i pr - inin beni
Cennete zincir - i zlfndr eken divaneyi
Kim ki aydur Ademi dama danedir
lale - gn ysnde daneyi
Gene - i ey n suretli Hak
Niin edersin bu gizli gonce mahrem
zlfn rumuzu
Diline anun - i -
Nara atan n iin pervanedir
ol sebebden pervaneyi
Ey gelen kfilO bela dan ma'rifetsiz canavar
Hak basiretsiz ta - ebed biganeyi
n makalid's - semavat ey Nesimi sendedir
KM u gtrgil sin - dendaneyi
-97-
Can nee eylesin cennete vasi - dil - beri
nk lebinden itiler - i ab - Kevseri
melek scQd eder hsnne ey sanem senin
ile bendedir kamer Zhre v u
Sende bulundu gevherin bu gn bu ma'niden
Cevheri cevheri bilir ol ne bilir bu cevheri
Kevn mekana vermezem zlf cemilini anun
Kim ola kim bu vech ile sata bu anberi
Hur ile cennet lika cmle senindir yle bil
Zlfn ucunda gizlidir arasat
Hsn ruhun kim ki bu yolda istedi
hakikat ehline oldu anunla reh - beri
- ruhunda gnlmn bu durur kim
Nuruna reh - ber eyledi cem' - i ruhunla haveri
Dar - fenadan isterim mlk - i beka evin bu gn
Ger bakarsan bu fikrime Sikenderi
Kametini Tuba kaan ede
Boyuna nisbet etmezem serv ile hem sanavberi
Tir hadengine gnl istedi kim esir ola
Sine ana deldi haneri
Mu'cizidir Nesimi' nin Fazl inayet eyleyen
bu resme buldu bu derde reh - beri
-98-
Mah - yzn ey - haveri
mnfa'ildir u
Zhredir nigara kavs - i kuzeh
Hatt - zebzin zlfn ile Cebrailin - peri
- cemalin sidre boyun ey
Suretin cennet - i adnin leblerinder Kevseri
Mushaf - yzn ma'ni iinde bi -
Zlf u ol
Krk iinde ferd eya mahbQb - dil
cihetten secde hsnne hiir u peri
Dil - beri senin gayrinden ey can paresi
Anun iin n sen oldun hasta gnlm dil - beri
Ey Nesimi secde hsnne dil - berin
nk hublar suretidir Hak te'ala
-99-
yar benim biryan eyledi
zn bir yana beni beryan eyledi
Za'feran tek benzimi dndrd ol bi -
handan edip dostunu giryan eyledi
gnlm ol bi - vefa bir kez vefa
ma'mur gr nee viran eyledi
ey can Mb gelmez
zahm - peykan tir - i mjgan eyledi
erir hasrette ah u
Ol gl - endam gr gnlm zindan eyledi
Cehd ok visale yetmedim ektim firak
Tedbir ana neylesin takdir - i yezdan eyledi
Ey Nesimi subh - dem var arza dil - dara sen
Gamzeye versin nasihat yoksa ok kan eyledi
MSTEzADLAR
- 99 I a-
Kirpikleri n iki esiridir
Bu devr - i Zhalde
Ol gr kim ana ol peyk - i deridir
Gn burc - Hamelde
Katip ki yz harfini si v dQdan
sekizden
Ol Adem - i haki budur adem haberidir
Ol mahrem - i esrar
Kim alem - i suret yolunun hac seferidir
eyle amelde
MQsi - be - mnacat -
Gster yed - i beyza
NFSIMI 355
356 VE
anun n gece gndz
Bu Tur -
Ukbaya alemi - i zata bula gr yol
Anla bu
Dnya nesne grdn
Nakdi anun elde
Gel kfunete geip ol cennete dahil
gresin
Arif ravza - yeridir
o mahalde
elden koma zinhar Nesimi
Nfunusu yele ver
ki anun eridir
Ol safi bu halde
-99/b-
Ta tecelli bu benim gnlme Allah
Lutf ile ey va'llah
Firkatta yanan vasi irdi be - dil -
El - minnetti li'llah
Na - gah bana ilhfun zi - hazret
Gafletten
Vahdet v oldu seher - gah
Gam bi'llah
Ey - gayb - hviyyet bana nutk - ahadiyyet
ki fe - firrQ
Terk eyledim mlk ile mfil vatan u cah
Yas tuttum ila'llah
Fani okudum dnyeni ez - riiy - hakikat
Didara
Tecrid olup ki tevekkelt ala'llah
Kul klln mina'llah
Ez - riiy - hakikat bana her nesne ki irdi
Ez - hazret - i Ali
Reddiyet ile hi nesneden ikrah
Ta olmaya bi - rah
- hakiki zi - kerem nk
Brka' zi - ruh - hod
Mahv oldu feleklerde kevakib
secde be - dergah
Ger arif isen koyma Nesimi demin elden
Bu Ademi
ile dnyede hazar ma'a'llah
Ta nazar
- 99/c -
Sal yznden aya suret - i rahman .
Tarh eyle
Her kim ki cemalin gre ey Husrev - i huban
Kurban ede
- ruhundan dn gn ben
ey dost
Ya'kub - beni zar u
Ey Yusuf - sani
ile akl u hem iman u dil din
Kimdir sanema san
Herkim ki gtrmez hat ile haline iman
Kafir derim
Rahm eyle aya server - i huban ki
Sen - ganisin
Ol hal hem v iman
Ey bahr - me'ani
Her kim ki seni Hak deyben secdeye inmez

merdud
Ol yz
Pervane - - ruhun
Biare Nesimi
Rahm eyle ana lutf ile ey husrev - i huban
Y
NES/Mi 351
-99/d-
haberin ey hsnnz ey Husrev - i huban
Gavgaya
envar - ruhun ey meh - i taban
Kevn ile
- i der - gah - Hak olmak diler isen
Hak ol kim
Her kim ki insan
Hayvan
Fani bu cihan - emr
Rahm eyle bana sen
Bilgi! ki vefa eylemeye kimseye ey can
Bu dnye - i fani
grn kim nee bu tineti
Hak z kereminden
Ziba sanema halik - i sbhan
Bu cism ile
Her kim ki demez suretine mazhar -
degil andan
Ol bi - habere syle ki ta kalmaya nrutan
Bilsin bu
Her kim ki senin gzlerine olmaz
Cana Nesimi
dil can kurban
deme
DRTLKLER
1
Nuruna nazar ol halik - pervane
Aba dnd derdim ol hayretten oldu tarumar
Ol nurun kandiline der - rOz -
-feta illa Ali la - seyf e illa z'I - fekar
2
Ttnnden nh felek oldu mu'allak ser - nign
Kpgnden yedi kat yerler dfu"
Ol felekler syledi ay ile gn
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'l - fekm
3
Kudretinden Hak kubbe - i zerrin - nigm
Kubbenin hem girRinden oldu bu ley nehm
- dndrd medar
U - feta illa Ali - illa z'I - fekfu"

4
Akl u u nefs - i can hazrette idi intizfu"
Bir avu n nazar perverdigar
Ademin cismi anun ismiyle oldu stvm
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'l - fekfu"
s
Ademe verdi keramet huld cennat'n - na'im
Cmle ana secde gayr - racim
Ademin vechinde yedi kadim
U - feta illa Ali - seyfe illa z'l - fekm
6
Nemrudun nma Halil
glzfu" eyledi ana n ol Rabb - celil
Bu mbarek ismi geldi nma urdu Cebra'il
U - feta illa Ali - seyfe illa z'l - fekh
7
Eyyuba oldu havale yedi rene bela
Rabbena sylerdi da'im hazretinde Rabbena
bu ismi yad buldu ol gamdan neca
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'I - fekh
8
Samiri Fir'avn iin sihr etti ha - izn - i Huda
Hem nida Msaya geldi elinden asa
U - teMf geldi bu ism ilen d'a
U - feta illa Ali la - seyfe illa z 'l - fekh
9
Ta Sleyman nebi oldu cihanda
ile cinn tuyur ferman idi M - hkm - i -
Hateminin bu ismi ilah
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'I - fekar
10
emriyle getirdi Cebra'il Adem demi
Hem frd kamil etti Meryemi
anun ismini yad etti boldu hem - demi
U - feta illa Ali 1 - seyfe illa z'I - fekar
11
Ahmed Mahmud u ber - - mecid
Hem grd dergaha mrid
Ber - mezid olsun ana bu ism devlet ber - mezid
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'l - fekar
12
Gitti bu hicran demi geldi eyyam - bahar
Sad hezaran murg - zar murg zar
Blbl kumri mutabbak syledi hezar
u - feta illa Ali la - seyfe illa z'l - fekar
13
Dnyeye geldi Ali n oldu - suvar
Yerler anun ismi le nk tuttular karar
anun ismi ile geldi iftihar
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'l - fekar
14
Ta hayalinle gnl mlknde seyran eylerim
Ben beni ol medhinde hayran eylerim
Ben Nesimiyim destan eylerim
U - feta illa Ali la - seyfe illa z'I - fekar
- BENDLER
-A-
1
Perde iinde bir saz
Kim eder agaz
Geh neva seyrini
Bzrgn tutar - naz
Arif anlar bu remzin
olmayana vermez raz
Sen bu ey talib
Ben bu enbaz
Bezm ier Mahmud
Meclis dzer ayaz
Sohbet dzer
birle itab ile naz
Lakin ol nalenin misali budur
Zerrelerden avaz
Ki ire bi - benim
On sekiz bin cihana can benim
n
nk deryaya bu
La - ceram derler ana bahr ile zat
Mevcidir ka'inat bu
Bes anunla tutar karar u sebat
anun hur u kusur
Hsnnn durur cennat
Hem tahfir - - dem
Hem iinde ab - hayat
Kesretin iletti oldu
koy kim bir oldu zat
Sohbet dzer
birle itab ile naz
SEYYiT NESiM/ 361
Ukin ol nalenin misali budur
Zerrelerden avaz
Ki ire bi - benim
m
n ana bi - oldu
Her ana U - mekan oldu
bir tecelli ilah
La - cerem bir ayan oldu
Emr
Ol bu cihana can oldu
Ademi - ki giydi ol
Ten mihman oldu
Geri zahirde ok durur bu kafes
Lik ma'nide bir herman oldu
Sad - hezariin kafeste bir blbl
Hak dilinde terceman oldu
Bildin ise bu remzi ey talib
Sana bu ma'ni beyan oldu
Ki ire bi - benim
iV
ben ki
Sanki bulutta mah -
Defterinden elif durur kur'an
Nokta gr ne
Ma'ni yakutun iste ey gavvas
Katre gr ne
Habs edeli cehfiletin divini
Ma'rifet mlkne
Sure - i Niis u sure - i Rahman
Bu haber huccetinde
Seni zAhid beni sanma
Ademi suretinde
Tarumar eyledi erisin
Bu szn ma'nisine
Ki ire bi - benim
v
Dil - berin hsnne nikah nedir
zata perde olan hicab nedir
Ref eder bu kim ki bilir
Gnlmn ka'besine bab nedir
Sen bilirsin bu ince
Bu su'al ile ayt cevab nedir
Su v gl - ab u gl
Su nedir gl nedir gl - ab nedir
Mustafa bu surette grp
emr nedir
nk alem bilindi ademdir
Bes vcudunda afitilb nedir
nk adem vcudu can oldu
Bes cehennemdeki azab nedir
Ki ire bi - benim
VI
derdime deva grdm
grdm
Tur - Musada bir varak buldum
hat - len tera grdm
Leyi - i firkatte tal'ahn necmin
Sure - i - i ve'd - duha grdm
Gnlm eflakine ne kim
Ve's - sema ve ma bena grdm
SEYYiT NESiM/ 363
364 ALEVi VE
Her mek!n mescid oldu hem ka'be
Merve n safa grdm
ne kim
Ziihidin heba grdm
Dost Nesimi garib
Bu sz ehlini grdm
Ki ire bi - benim
VII
Entaka'I - da'vake
Eskete'I - ma'niike
Bir heva gnlme hsnn
Sanma akim innehCi
Kametin
Na'bd nesta'in iyyake
ber - dar edeli dar
Tale umri ve sevdake
Lehlerin verdi hayat
Nl'me min mskirati aynake
ko Nesimi pend
Deme ki Une mahyake
Ki ire bi - benim
B
1
Hat ile bu resme hal olur mu
kimi hayal olur mu
Cadu gzn filine
nergis al olur mu
Zlfn gtr ey kamer yznden
Bedrim gecesi hilal olur mu
Haver ey peri - ruh
Kamil zeval olur mu
vahid oldu bi - misi
zat - 1 ehade misal olur mu
Aksi gzme
Emvac kimi belal olur mu
yeri kand ab - hayvan
Her suyu zlal olur mu
U'lin inebi ezel meyidir
hamr u bal olur mu
Bilsem bu meyi haram eden kim
Fetva buhcak helal olur mu
kametin
Tubada gr i'tidal olur mu
Sen hsn cemile dedi tahsin
Bir sencileyin cemal olur mu
Niin elden
Divaneye kil kal olur mu
ile cihan vcuda geldi
Bundan yeg kemal olur mu
n doldu vcudum evi senlik
Mahv oldu i dost bende benlik
n
Hsnn lisana geldi
iki tercemana geldi
Zlfndeki kaf u nun ne szdr
Kim ayet - i kn fekana geldi
Ey cevher - i bi - araz ne
Cismin bu kana geldi

Kim grd beni figana geldi
Sorsam seni ey can
yeri cavidana geldi
Ruh - ezel gnnde
eseri bu cana geldi
SEYYiT NESiM/ 365
Bir sencileyin gzel yegane
cihana geldi
etti ciger bu
Gamzen oku n geldi
Esrar - rumuz etti
Bu ile beyana geldi
Kim dedi sana Kaf - Kur'an
Simrg sana geldi
n oldu kabe kavseyn
Cadu gzne geldi
Bu da'viye mnkir oldu kafir
yz il ana geldi
Ben sana kul
Bu denli kula bahane geldi
m
Koyma yzm nikab iinde
oldu adem hicab iinde
zre zlfn
Neyler bu sehab iinde
Grdm seni n felekte gn tek
Buldum seni hem kitab iinde
bu mahalde ele girdi
Mislin mi var bu bab iinde
scud
Musa kimi iinde
Cadu gzn uykudan
Fitne idi hab iinde
Bir buse bana keremden in'am
Et ki sevab iinde
- oldu kaddin
Var sor ki nedir hisab iinde
Geh eng kimi iki kat oldum
Nevha rebab iinde
Geh ile gzm dolar can
Terkik ederim iinde
Geh dem kimi dem urup
cigerim kebab iinde
Ta'rif ederim ki sensin a'raf
rfm hicab iinde
Her kim sana mnkir oldu ey can
Nefsini kodu azab iinde
iV
Sen Merve ile bana
Ucdan uca gnlme
sidre
Hublukda zehi ki
- nefesinden dirildim
Bu mu'ciz ile ki can -
n oldu kabe kavseyn
- kamer ile
Tuttum bu zemin
Haver v meh -
Kaf oldu binlere vcudun
Simurg kimi
Sayende irr hma - ya tal'at
Kim dedi sana ki sen
Hem zahmime senden oldu merhem
Her derdime ol
n kahr ile lutf
Surette safa v hem
Bu ikide
oldun u
Yasin ey mnadi
bu ok u ya sen
Benden bana nia'nide mukarreb
Kim der sana
Gitme ey peri - ruh
Gzlerime nur ve
v
Zlfn sevda - a'zam oldu
M'min olan ana mahrem oldu
yzn eyledi beni mahv
Gzm nk - nem oldu
Her kim ki visaline
Cam iti v kendisi Cem oldu
Mevcine hayalinin
Szm dr yem oldu
Mihrab v ka'be yzn
Fitnesi cihana zemzem oldu

hayal ile ham oldu
La'l - i lebine beyan - mu'ciz
Dedim ki Mesih - i Meryem oldu
boyunu greli
szn ile hem - dem oldu
Her kim seni bildi bildi
Her kim bildi Adem oldu
Cuyende muhabbetinden
Kerhi ile Edhem oldu
Ey - huni gamzen
Okuna siper bu sinem oldu
Hem derdime oldu dufi
Hem zahmime merhem oldu
VI
Gahi ben har u zar edersin
Geh zer ile dil - figar edersin
Geh lale kimi harab ser - mest
Nergis kimi geh humar edersin
Leyli yzn ile her geceler
kimi nehar edersin
Ya Rab bu safa ile
edersin
Bir ile ey ahu gzl
olur ise edersin
Bu hsn ile bu letafet ile
Ayla gn bi - karar edersin
Husrevleri husrevi szyle
kimi - sar edersin
n ey gn sen
rzgar edersin
Ey huri bu gn visalin ile
Mevsimleri nev - bahar edersin

edersin
Zlfn greli mdam rindim
Mansur olurum ki dar edersin
n zahmime sende oldu merhem
Hem derdime sen timar edersin
Evvel sana secda ben
beni ihtiyar edersin
VII
Ey otuz iki
Nur ile bezedin bu
Cmle ettin
yzn
SEYYiT NESiM/ 369
370 ALEV/ VE ANTOWJiSI
kim
Arz etti Halil iin
Mi'raca beni yetirdi zlfn
Kadre irenin budur
Ey hsn demidir
ile
Enhar kimi getirdi
suyu - i
Hak Fatiha okudu cemalin
Ansuz kabul etmedi
oda odu
Kasid lebin eyledi
Vasim harem oldu ey bt - i in
in eyledi ka'be ile
ruhun utdu ol felekten
bu
bilirim
Sensiz kamu alemin
Levlake lemma halakt'l - eflak
ki
lnne'l - hasenat iinde
Hsn oldu Nesimi seyyi
-C-
1
Mushaf - kelam oldum
Bende - i fi v u lam oldum
Subh - ezelde yzn grdm
Ebedi zlfn ile oldum
Leblerinden hayat - lem yezeli
selsebil cam oldum
- cihan benim nkim
Mahv edip gulim oldum
durur
Hdhdm peyim oldum
Zat - mutlak vcudum oldu yakin
Sayd - Simurg u dine dim oldum
Nergisin humir edeli
ile gona - reng film oldum
Subh - demde nesim - i zlf - i nigir
selam oldum
Nefesimden mu'attar
enfsde - metin oldum
bu szm
Zaz u edvir ile makim oldum
Bi - ayin ederim
Gndz ile subh u oldum
n grnd gzme ol dil - yar
K'anda zge cihanda yok deyyir
il
Faz! devrim
Zahir etti rumuz -
zlfnden
raz - -
tahkik
Kim ki bildi bu vech - i
bulup hayat - lem - yezeli
li - linden ib -
bir rumuzu anun
Gsterir hatem - i
Nee hat ehlini gubir ettin
Nesh edelden
Bu sa'adet topunu kim
Ki cihan ire oldu
SEYYtr NESiM/ 371
Vuslata beka
Ger bu ter kimi fani
Ruh - Kuds oldu nutkum ey can kim
Tarh arada
Vech - i Adem ki -
Gzlerim anda grd Y
Leb la'lin hayaline her dem
Dkt bu la'l
K'anda zge cihanda yok deyyiir
m
nk ben bi - neva v
Meygede ire rind
muzhir ile bir
Grnen iinde
Bu ene'l - hak rumuzunu her dem
Sylerim var niin ki -
Sufi gelgil - saf ielim
Gel beni gr ki nee -
Felek umman u heft zemin
Hem kitab ire ol kuru
Nutk - mera i pindiiri
Bu gr i
Sensiz olmaz cihanda n
Geri kilh u ve geri
Zlf hsnn hevasile her dem
Subh - demde nesime
Leb hayalinden
ki la'l dr -
Yek - cihet ez - reh - i
Geri der - - i halk
Ma - siva'llahtan el ekip
ile
K'anda zge cihanda yok deyyiir
iV
yzne zlfn yar
Bu dil - melameti var
Mest olanda lebiden i
Nergisin gzleri hem oldu humar
n cihan cennet oldu hsnnden
Andalibi neden gl eyledi zar
Vech - i Ademde otuz iki hat
Mfisiye syledi ena'llah nar
Merkez - i hake cmle scud
Melek hem felek bu heft seyyar
Ta ki - i ez -
nurun eyledi izhar
v nutku eyledi
Oldu cahil eyledi intcar
- i mestin ezelde idim
Ebedi olmazam
Buldu zlfn hevasile - i tar
Doldu zlfn enhar
Kaf u nun emr oldu zuhfir
cihetten geldi gftar
Heme n hest vacib'I - mevcud
Grnr trl trl bu esrar
K'anda zge cihanda yok deyyar
v
- Hak irdi ile saz
Davud ile idim dem - saz
Kenz - i mahfi eyledi ak
oldu Hak raz
- rumuzu oldu ayan
Dar - Mansfira geldi baz
V ech - i Adem - n
Nutk - Hak oldu kim agaz
Her kim ister makam - Mahmudu
Fazl yolunda dnmesin ayaz
374 ALEVi VE
Evvel v zahir
Cmle ol bi - bi - enbaz
Zlf - i damide dane - i
Greli murg - dil pervaz
Hat u halin beyan - kim
Gsterir dem - be - dem bu - nvaz
Giydi insan donunu hep
Yerde gkte kamu
Gn yzn pertevinden oldu
Gece zlfn ucundan oldu
Hakk nutk - Hak irdi bu gn
Can u dilden avaz
VI
Gitti firkat ayn - visal
Zerrece gzmde hayal
Zulmet ire hayat bildim
Zlf - i hatt - lebinden ab - zlal
Ab - la'line .
Eyleyenler zehi hayal - i muhal
Cennet selsebil hur u kusur
Vechini Hak bilene oldu helal
Hakka arif ol arif
Men aref buldu kemal
Sa'y kn der - cihan u kamil
Kim kemlile zerre zeval
Ehi - i tevhid Hakka yakin
sufi melal
Div hsnnden irrnedi hasenat
Seyyi'at oldu a'miil
La - mekan oldu
El - u levn bi -
Vech - i Adem - Hak be -
Si v du hat ulaike'l - abdiil
Li ma'a'llah makam - vadettir
Ehi - i kesret ne bilsin ne hal
vn
vech - zf - p!k - i Huda
Oldu iinde ol peyda
Levh - mahfuz yzn dil cihan
Grnr misi - i cam - fiti - nma
Kabe kavseynin zre zlfeynin
eder vechini il bedr - i dca
Hsnnn bM - seher
zre sanki
Hatt u halin mestfir
rakk - Tilr - Mfisi - lika
Geldi Mehdi hidayet etti Mesih
Nutka geldi fasih zemin sema
V ech - i ademden zge cmleyi hem
Limeni'I - mlk dedi kamu fen!
Bini et Nesim bu gn
Ki vis!I - i ayn - beka
elinden ielim ab - hayat
Lam u biden cam - Huda
Zlfnn zulmetinde iken
hsn grnd - i duba
TUYUGLAR
-1-
SEYYiT NESiM/ 315
-2-
bahre kim yoh,
gence kim yoh,
bedri kim yoh,
kim yoh.
Vahdetin seyran eylerim,
Ben seni cismimde hayran eylerim,
Gencimi ademde pinhan eylerim,
Ademi hem Hak hem insan eylerim.
-3-
Bivefa dnyadan gnl,
Yok dedi yok gnl,
gnl,
Vahdetin gnl.
-5-
n devlet myesser
zerrin klehler
Devleti Hak itdi efser
Hem bin tac - i Kayser !
-7-
Geldi Hak'dan mjdeci bir gnde drd;
Kim bize virdi bir gnlk
Ol dahi su, durd;
Trkn mi yoksa Krd?
-9-
u Kuh - i Kaf;
laf olmaz gzaf.
Kim ki ister Ka'beyi tavaf,
Hem ii gerek, hem saf.
-11-
boyu ra'naya verdm gnlmi;
gzi verdm gnlmi;
simaya verdm gnlmi;
yzi nur aya verdm gnlmi.
-13-
Gel ki
can zlf - i anber sanna
Mahrem ettin n beni
Ey peri gel ek beni der - danna
-15-
Bi - dnyede umma vefa
nk yoktur dnye yoktan ne safa
Rencine anin ekma cefa
Bulmaz anun hergiz
-4-
Gzlerim ey alnuna,
Gkden indi sanuram mah alnuna,
Grdm anda "Ahsene 'ilah" ayetin;
men barek - Allah, alnuna.
-6-
Ey tabib - i hazik- i nazk - mizac!
Sen bilrsen haste gnlme ilac.
kul ben sana ez - can il dil;
ilen nazuna ne ihtiyac?
-8-
Kandedr yar ey gnl yar isteme!
Derd deva var, isteme!
Bi - vefa dnyada dil - dar isteme!
n vefa yohdur, vefa - dar isteme!
-10-
Ey kamer zlfn ru -siyah,
Mihr - i ruhsarun katinde tire mah !
Gimeyen mr tebah;
Taatnden zge taatler gnah!
-12-
n senndr her ne kim var, ey gnl'
Kimden umarsan ata var ey gnl!
n yetersen sen sana yar ey gnl,
bil olma ey gnl!
-14-
Dnyeye n cife dedi Mustafa
Adem olan olmaya talih ana
yemidir dnye ver ana
il murdar gfir yana
-16-
Kim elif dedi de kim ha bu yana
Ben anunn ha bu yanan
Gn yzn me'va bu yana
Can verir ehi - i bu yana
-17-
Ey yzn men'indehfi ilm'l - kitab
Kul kefa geldi cemalinden hitab
Suretin gtr Haktan nikab
Hak budur va'llahu a'lem bi's - sevab
-19-
Ey mnevver
hsnn pertevinden ay tab
zlfn mm'l - Kitab
Oldu yznden ayan yevm'I - hisab
-21-
cananesisin ey habib
ferzanesisin ey habib
Knt kenzin hanesisin ey habib
Vahdetin dr - danesisin ey habib
-23-
Var elinden yabana at
Hak - perest ol olma at
Dnyenin devrinde n yoktur sebat
ruhtan olma mat
-25-
Kaf u nun emrinden oldu ka'inat
Hem kaf u nun hem ayn - zat
Kaf u nundan vacib oldu mmkinat
Bil ki sensin alem - i zat
-27-
kalii beladan mey - perest
mestim veli mest - i elest
Ey gzn fitne mest
Snbln her taresi ma'nide
-29-
eyle ey mrne ey z'l - hayat
Bu hayat iindir ancak bu memat
Dnyede bin mr sren
ancak lmden ol necat
SEYYiT NESiM/ 377
-18-
Ey devrinde mestur Afitab
Vey yzn alemde afitab
hsnnden ey hfir afitab
Senden oldu mest il" mahmur afitab
-20-
Ey kamer yzlu gtr Haktan nikab
Kim yznden oldu
Arada bunca nedendir bu hicab
eder ilm'l - kitab
-22-
Ey znden bi - haber gafil garib
sen bu esrar - acib
mahrem bu her rakib
Hem nan pinhan gerek - habib
-24-
Ey u lehin ab - hayat
Anberin zlfn - i Kadr Berat
Mihr mah ister cemalinden zekat
Fa'ilatn fa'ilatun ffillat
-26-
Ey ruhun - mat .
Selsebildir ayn'l - hayat
Unsurun drt oldu haddin cihat
Gafletin hem bulmaz necat
-28-
Ey yzn ayal - envar -
Zlf halin sure - i ve'I - mrselat
tozuna ka'inat
Fa'ilatn fa'ilatn fa'ilat
-30-
Bir iki gn n cay -
Fa'ide ne n gelenler der -
Derd ile sen zn melfil
ol ta gelince heft
-31-
Ey tabib - i bazik- i nazik- meuc
Sen bilirsin hasta gnlme ilac
Ey gnl yle sana kul
ile naza yoktur ihtiyac
-33-
Saki - i gl - ruh elinden bir kadeh
olsun ferah
Mey haram ise halal
Kamu mezhebde budur kavi - esah
-35-
Derdine yoh
oh yoh
Tenleri velikin yoh
sabit yoh
-37-
Ey boyun Tuba yzn dar'l - hulud
Hsnnde malt eyler scfid
Ey tozu abir ud
arha dud
-39-
Ey cemalin kul hva'llahu ehad
Suretin Allahu's - samed
Bir ucu zlfn ezel biri ebed
Hsnne min la - seced
-41-
Ey cemalin kaf ha ya ayn sad
Ma'ni - i yasin mstefad
Kadd -ima Tuba aya huri - nijad
Secde -i vechide mi'rac'l - 'ibad
-43-
y ar elinden n mey - i dil - gelir
Haktan ne gelse gelir
On sekiz bin alemin bilen
Ka'beteyni seh gelir
-32-
indi Mesih
Gr Mesihi sen misin yahud kebih
Ge kinayetten ki remz oldu sarih
Burgu v oldu sahih
-34-
Gnlm ali oh
gl rengi gl - gun ah oh
Zlfnn uzundur hali oh
szl oh
-36-
Ey boyun Tuba yzn dar'I - hulud
Hsnnde mah eyler scud
Tali'in burcunda cem' oldu su'ud
Bist si v du yok nur bud
-38-
Kim ki oldu tal'i Haktan sa'id
kimi mrid
Kim ki nefsin bilmedi Haktan ba'id
Gndz oldu Kadr
-40-
Ey ezel nuru cemalinden ta - ebed
Bende oldu hayalin ta - ebed
Bi - gurub oldu hilalin ta - ebed
Ey yoktur zevalin ta - ebed
-42-
bt - i meh - gelir
Kirpik okundan dolu tir - gelir
Hak meyinden gzleri ser - gelir
Kirpik gelir
-44-
Hakka yar ol kim sana yar ol yeter
n yar eyledin var ol yeter
Nura nur ol nara nar ol yeter
Ademe oldur seza - var ol yeter
-45-
Suretin ey bedr - i mnir
Hilkatin ser - ta - kademdir dil - pezir
Ehi - i irfan ol ne esMb - sa'ir
Bil ki hem semi' u hem basir
-47-
Ey gnl Hak sendedir Hak sendedir
Syle kim ene'l - hak sendedir
Hakk - mutlak zat - mutlak sendedir
muhakkak sendedir
-49-
Hak sendedir
Fa v bil ki sendedir
Daru's - sendedir
Gr hem sendedir
-51-
Ve'd - yzdr
Dil - berin hsn yzdr
Hayme - i mi'ad ile bil
bu ma'niden yzndr
-53-
Cevher - i ferd ademin
Knt kenzin Ademin
Geri ademin
- esma Ademin
-55-
Ehl - i irfan Ademi can
Sohbeti can u cihanda
Suret - i arif d alem
Gnlne gir arifin kil
-57-
Gitti tevecch
Dest - i kudret gr ne hatlar
Bir kadehten cmle
bir bir
SEYYiT NESiM/ 319
-46-
Ey suretli yar - dil' - pezir
bedr - i mnir
Neyleyim kim ben fakirim sen emir
Hasretinden yregim her dem erir
-48-
Gel ki sensin u krsi sendedir
Bist il otuz iki sendedir
Ey Nesimi Rl!h - Kudsi sendedir
Cmlenin ol aksi sendedir
-50-
Fitnenin gz
u hsn - i ruhun
Kevserin hamn lebin
inci l'l' -
-52-
Hak te'ala Adem zdr
Otuz iki Hak szdr
Cmle alem bil ki Allah zdr
Adem ol ki yzdr
-54-
sedef
Kalb - i arif gevher Allah
Adem isen ma'ni gster ademi
Ma'nisiz adem hacedir ya nedir
-56-
oduna gnl pervanedir
yok bilmezem perva nedir
Fursat olunca gnl sen
ayini budur ya nedir
-58-
Ey gnl ta
pirdir akl anun
Her ne kim sani' sun' ile
akl
-59-
Mahzen - i u sefa sinindedir
Mesken - i mihr vefa sinindedir
Hasta gnlme sinindedir
Her ne derd olsa deva sinindedir
-61-
Ger sana erden nazar
Bilmeyesen senden ey can sen haber
Tut bir erin ey mu'teber
Ta ki o senden sana vere haber
-63-
Her ki bildi nefsini
Bilmeyenler nefsini
Ehi - i irfan ademin
Ma'rifetten bi - haber
-65-
ok zamane geldi geti ok medar
Benden yar
Gnlmn kudsinde sakindir emin
Cennet - i ley! nehar
-67-
Her ne yerde gkte var Ademde var
Her ki ayda var Ademde var
Ne ki elde yzde var kademde var
Bu sz fehm etmeyen adem davar
-69-
Nokta - i pergar - i kudret halidir
Bilmeyen hali Haktan halidir
Ger toza hali hayali
bu ahalidir
-71-
Gel muhit - i bir kez dala gr
Vahdetin drrin iinden ala gr
Ademe secde mekri sala gr
Olma mekr ala gr
-60-
n eh - i Biibil
Habs - gah - i dil
- heva menzil
Mahzen - i
-62-
Ey ki etmek isteyen dosta sefer
sen seni eyle gzer
ser - te - ser
Ta dosttan eser
-64-
Ger Hak oldun Hak
Hak - ol gr ki
Ger muhit oldun
Ey Kemah
-66-
Hak te'fa Ademdedir
Ev anundur ol bu evde demdedir
Bildi bu
Ol sebebden ta ebed miitemdedir
-68-
Hak szn gr kim nee dr - diinedir
Hak szn bilmeyenler
Cahil nadan ne bilsin diineyi
Daneyi dana bilir kim diinedir
-70-
egri v hem
anun zarb
Fitnenin anun
Mekr v
-72-
Ey iki alemde hsnn bi - nazir
Fitneli gamze tir
Anberin zlfn abir
oldu koptu hsnnden nefir
-73-
Hak nurdur
Grmeyen ol nuru Haktan durdur
n ene'I - hak syleyen Mansurdur
Geldi elinde surdur
-75-
Kadr leylidir
Mecnun hsnn Leylidir
Hem - demin da'im hayalin haylidir
Suretin Leylidir
-77-
Saf ien da'im safa
Drd ien derde deva
Kim ki yar - bi - vefa
yz bin bela
-79-
Ey her yerde aydursan ki var
Sende bes Hak var Hak sende var
bilmez davar
olmaz dive rah -
-81-
Ay ile yzn
ile anber
n Nesimi alemin
Devr anun devran anun
-83-
Cennetin verdi yzn gl -
- i vahdettir yzn gl -
Ay ile gn yznn
Leylet'I - esra
-85-
n vcudundur nigara
Suret ma'nide sensin
Ma'ni - i - kemer n sendedir
eyle cemalin
SEYYiT 381
-74-
beni kurban eder
Suretin beni hayran eder
Ger bu kudret mu'cizi brhan eder
Cmle sende l seyran eder
-76-
Ey her bin can esir
Suretin yekta v hsnn bi - nazir
reyhan u debir
Hem u bi - bedelsin hem basir
-78-
Ey harimi gzlerin
Ka'be yzndr mela'ik
mmet naciler
Ey hacil
-80-
Kabe kavseyn iki
Ve'd -
Dnye v ukba bir
Dr bilir her kim ki ol
-82-
Tuttu yznden cmle nur
Hak hidayet Mehdiden zuhur
geldi ol Musa v Tur
Zahir oldu m'mine cennfit u hur
-84-
Kametin her dem gsterir
Gr bu kaddi kim ne kamet gsterir
Ka'be yznden alamet gsterir
Fitneli imamet gsterir
-86-
Gzlerin ayn - ey pser
Gnlmz sen kim
olan bu dnyede
Mahbubun elin piser
-87-
Sure - i Rahman benim Hak bendedir
U - yezali zat - mutlak bendedir
Knt kenzin kenzi el - hak bendedir
Geldi Turan Nuh u zevrak bendedir
-89-
bilen Meryemdedir
Hem Sleyman hikmeti hatemdedir
On sekiz bin alemin bilen
Ve Iekad kerrame beni Adem dedir
-91-
yzn pervanedir
Can sadeftir suretin dr - danedir
Nukl u mey la'lin gzn peymanedir
Mest - i mescid mey - hanedir
-93-
Akreb alemin v mar
Fitne ala -
Kanda var bir an yar
insaf mrvvet kimde var
-95-
ol alemdedir
Grmeyen alemi matemdedir
Knt kenzin gevheri Ademdedir
Adem ol meydir ki cam - Cemdedir
-97-
Mahumun yznden oldu perde nur
Geldi Haktan ayet - i Allahu nur
Ey hat u halin tecelli yz nur
Suretin ma'nisidir cennat u hur
-99-
Fitnedir yzn kemer
Fitne - i devr - i kamer sensin meger
Suretin budur Haktan haber
Syleyen veli
-88-
insan Hak zuhur
Ademin vechindedir si v du nur
Dil - berindir cennet hOr
Vechidir Tevrat Zebur
-99-
Kaf u nOn ma'nide klli ma'nidir
Ya'ni kaf u nun sadefdir ma'ni dr
u suru tur
Kametin geldi
-92-
cinan
Ol kadi Tuba
Kuy - cennet ehli hem
Bes rakib bu
-94-
Ab u haki eyledi n Hak hamir
halk eyledi ya'ni serir
Hsn sultan eyledi vezir
u ile oldu bir
-96-
Ey yzl cemalin fitnedir
Nun u mim ayn dillin fitnedir
Ey bt - i gl - ehre fitnedir
Gamze ciidO zlf halin fitnedir
-98-
Suretin Hak zuhur
Zlf ruh -
Ey ayet - i Allahu nur
Ey boyun Tuba ruhun cennat u hur
-100-
Ey cemalin hsnne hayran kamer
Snbln devrindedir pinhan kamer
Lem - yezel ey taban kamer
Glge verdi hsnne devran kamer
-101-
Her ne kim takdir - i Yezdani
Ayn - i hikmettir Hak erzani
iki alemde
Her ne kim gnl diler
-103-
Fa v z8d u lama gnlmz
Grd cama gnlmz
Arzu - hama gnlmz
Gr ne muhkem dama gnlmz
-105-
Sensiz ey can gnlm aram eylemez
Can yanar ey sabr ey dil aram eylemez
La'lini devlet bana cam eylemez
Niin ey serv - i gl - endam eylemez
-107-
Ey cemfilin suret - i
Vey - i
ruz - subhane'llezi
Ey visalin
-109-
Fazl - -
Fazl - kamu
Faz) - Hak idi
Faz) - - Hak
-111-
Ehl - i Kiif
Arif - i Rab arif - i a'raf
Bilmeyen ol sz laf
zn bilen yakin sarraf
-113-
Alemi yz glistan
Blbl ser - mest hayran
Anberin zlfn
ebrinde pinhan
SEYYtr NESiM/ 383
-102-
Fi v zid u lama gnlmz
Ka'be v ihrama gnlmz
- bi - encama gnlmz
Cividini nama gnlmz
-104-
Perde yznden gtrd
Haktan oldu Hakka
Suret ma'nide
Dinle lailahe
-106-
Fi v zid u lama gnlmz
Nergisin tek ciima gnlmz
Snblnden gnlmz
Diine grd diima gnlmz
-108-
Bir aca'ib gnlmz
Bedr yzl miiha gnlmz
Ta ki Fazlu'llaha gnlmz
hakiki riiha gnlmz
-110-
oldu seyrimiz
Yedi ay iki burc
Bist si v ddur seyrimiz
- Hak oldu bu yolda pirimiz
-112-
nk hem evvel hem yar
Kfr din ma'nide bir bazar
sufinin inkar
bt secdesi znnar
-114-
Cmle her ne kim mevcud
Hakka sacid Hakka Hak mescud
n iki alemde bir ma'bud
Secdeden eken merdd
-115-
Ey yzn ol levh kim mahfuz
Her zaman bir nev' ile melfuz
Enbiya bu noktadan mahzfiz
Bu haber mahfuz
-117-
kim fayet a'la tiik
Ruh anun
Suretin kim mazhar - hallak
Ka'be - i can - i
-119-
Sen yz mah - buldum
Cennet Daru's - buldum
ekmedin yolda beriyye zahmetin
Ka'be v Beyt'l - buldum
-121-
Bu Nesiminin ol dil -
Nee dil - dar kamu anda var
Nefsini bilen l'l - ebsar
Kim ki nefsin bilmedi
-123-
n Sleyman ustiid er
glden har
Hakka der veli
Ol Huda bi - zar
-125-
neden abdal
Anda kim dfil
Harf - i dfil oldu vcud -
Kim ki nefsin abdfil
-127-
n ezelden kudret ile bi - galat
Yzne eyledi si v dfi hat
Ger grmek dilersen bi - vasat
Bellidir fi - suretin katat
-116-
Kn nk zat
Cmle vahdet ayat
Kim ki hayvan oldu at
veli - mat
-118-
Dil - berin la'linde
Snbln leylinde Esra
Nergisin devrinde sevda
Gzlerin ya
-120-
Suretin tiiha ile yasin
sure - i tiisin
Tfir yzn ve't - tin
Hak dedi arif seni ol hsn
-122-
Ca'd - zlfn anber -
Nafe - i ini
Can - merdm nee top
n zlf evgan
-124-
Mustafa medll Adem dal
Dfil medlul Mustafada hfil
Alem - i ulvi v kfil
Kim ki bildi zn abdal
-126-
neden abdal
Nfin u mim dfil
Harfler ire harf - i dal
Her ki abdal
-128-
Ey Haka olan sende Hak
Ebcedi unutma sebak
Ey yz gl ber - varak
Perde ref oldu v tabak
-129-
Gel ki camdan firak
na - mahreme firak
Boynuma hasret ipin firak
gr kim ne firak
-131-
n ezan - Haktan
hakikat
Mescid - idilden edenler i'tikaf
Bin gecemiz on gn oldu
-133-
sevda -
Oldu bi - ser bi - pay -
Vey harab - ma'mur
nkim oldu menzil me'va -
-135-
Beyt'l - yzn
Arifin Daru's - yzn
Ehi - i yzn
Dnye v ukba yzn
-137-
Suret - i Haktan yzn
Ehi - i tevhide yzn
Hace u ihram u ziyarettir yzn
Cmle ibarettir yzn
-139-
Pertev - i nur - tecellidir yzn
- i firdevs - i alidir yzn
ol kim ayn - ma'nidir yzn
Hur - nur - aynidir yzn
-141-
iman ile dindir yzn
Bir bt - hane - i indir yzn
Ebced taba v yasindir yzn
u krsi yzn
SEYYiT NESiM/ 385
-130-
Fazl - Haktan n hidayet buldu Hak
Suretin tefsirini verdi sebak
U tharrik ayetinden bir varak
Okuyanlar
-132-
n zmrrd akik
M - be - eyler gnl fikr - i dakik
Dil gavvas oldu der - bahr - amik
Dr getirdi gel haridar ol refik
-134-
Hak yzn
Cennetin Daru's - yzn
Ayet - i Seb'a - 1 - mesanidir yzn
- cennet yzn
-136-
Ayet - i Seb'a 'I - mesanidir yzn
Otuz ikinin yzn
- cennet yzn
Mihr yzn
-138-
0tuz ikinin yzn
Ka'benin Beyt'I - yzn
Otuz ikinin yzn
Mihr yzn
-140-
yzn
Her ne kim kemahidir yzn
Suret - i yzn
Si v nutk - ilahidir yzn
-142-
Fazl - yzn
Alemin yzn
Ehi - i a'rafa ma'nidir yzn
Bt - perestlik - yzn
-143-
Mazhar - esma - kl oldu yzn
Hakka varmak yol oldu yzn
Hadi - i cmle rusl oldu yzn
Sagar u saki v ml oldu yzn
-145-
Ve'd - yzn
Cami'u'l - hsnn yzn
yevm'l - yzn
Cennetin u yzn
-147-
- i erbAb - yzn
Nsha - i - yzn
Sani - sun' - yzn
Gr nee yevm - i yzn
-149-
Tuti - i cana szlerin
Lehlerin la'l gherdir szlerin
Gel nisar et kim drerdir szlerin
Ey ki mercan u gher dr szerin
-151-
Sihr ile iletti gzlerin
Nergisin gznde uyku gzlerin
Merk ile her lahza gzlerin
Gnlme korku gzlerin
-153-
Gzlerin gnl
Fitnenin gnl
drdn gnl
Vahdetin gnl
-155-
Her ki ilmine mahrem
Ol azazil divdir adem
Ma'rifetle gemeyen dem dem
Cahilin yoktur demi adem
-144-
Ey nur - tecellidir yzn
Sureti fi'l - cmle ma'nidir yzn
Sureti bi - n u mevlidir yzn
Ebced ile lam elif bidir yzn
-146-
Ve'd - yzn
Dil - berin vechi yzn
Hayme - i mi'ad - yle bil
ma'niden yzn
-148-
- tevfik u hidayettir yzn
Suret - i Haktan kinilyettir yzn
Bi - bidayet bi - nihayettir yzn
Hem nihayet hem hidayettir yzn
-150-
Sihr ile sayyad - gzlerin
Fitne - i gzlerin
Bileler kim bi - gzlerin
Dile gelmez dil - gzlerin
-152-
Dnyenin ehlinden gnl
Gaflet uykusundan gnl
incitmekten gnl
Hakka dnd Hakka gnl
-154-
Bir acaib dilbere gnl
Bir eli yetmez bir yere gnl
Bir meh - i nik - ahtere gnl
Bir bt - i simin - bere gnl
-156-
Yzn Haktan evirme bil
Sure - i ve't - tun bil
bil
Selsebil oldu bil
-157-
Hak sever hObu v Hakdan bil
Levh ile ve't tun bil
Gr bu bedrin bil
Nara satma sen bil
-159-
Huccet'llah oldu nutkun ol
Hakka ihlas iste Haktan ol
Ger lika Haktan dilersen ol
Haliku'l - gr andan halik ol
-161-
Perdesiz ma'budunu gr abid ol
Olma gel turaba sacid ol
Cennet - i baki na'im - i halid ol
Ge ikilikten vcud - vahid ol
-163-
baki v hsnn la - yezal
n end kil kal
Lem yelid hsnn ve lem yUled cemal
Hsnne subhanehu celle celal
-165-
Ey cemalin afimb - la - yezal
Vey - i ab - zlal
Bareke'llah ey habib - i -
Yoluna feda halal
-167-
ene'l - hak sylerim
Hak benim Hak bendedir Hak sylerim
Gr bu ne muglak sylerim
kavlimde saddak sylerim
-169-
Menzil - i Mahmud ali makam
Ol iste Haktan ve's - selam
Geri kamer mdam
nuru tamam
SEYYITNES/ltl/ 387
-158-
Hakka bak v bil
kavi ol fi'l ol dil
n buyurdu scd Rabb - celil
scd yetmez mi fosana delil
-160-
Ge ikilikten elif tek vahid ol
gr Ademde Hakka sacid ol
Gel halid ol
Ka'beyi v Uta abid ol
-162-
Ey taze taze gl
Havz - Kevser taze gl
Hsnne ey - alem cmle kul
Kim durur diyen seni kim Hak
-164-
Ben otuz iki hurufum lem - yezel
Yoktur ne mislim ne bedel
n ebeddir evvel ezel
Evvel benim ezze ve cel
-166-
Her neye kim Hak
ene'l - hak
Hakka mutlak zat - mutlak
Bi - gman muhakkak
-168-
Secde emrin tutmayan -
Hak min nari's -
Gelmedi n Haktan ultlm
Ol cehtlln Haktan zulm
-170-
Gel iste sen mdam
nk iste mdam
Dnye mhmeldir anun devri tamam
Sal elinden umada ey nik - nam
388 VE
-171-
Ravza - i yzndr ve's - selam
Suret - i rahman yzndr ve's - selam
- Hak ey can yzndr ve's - selam
Levh ile Kur'an yzndr ve's - selam
-173-
Yara her sa'at selam olsun selam
mdam olsun mdam
sohbet haram olsun haram
Yara bu ma'ni tamam olsun tamam
-175-
Vechimi Allaha teslim
Suret - i rahmana ta'zim
Nutkumu taksim
Gr bu ne
-177-
Ben ezelde ile pir
Gah iki anunla geh bir
Ahsen - i surette tahmir
Kadirim her emre takdir
-179-
01 dem hem sur
Gr ene') - hakdan ne Mansur
Selsebilim cennet hur
Gence viran ma'mur
-181-
iinde gr ne hayran
Cism iinde ser - be - ser can
iinde bahr - Umman
La - mekan gencine viran
-183-
Nur -
Cigerim ile
ey Fazl - z'I - - azim
Ben zi - can
-172-
Levh ile Kur'an yzndr ve's - selam
Hak te'aladan gelen sensin kelam
Suretin devrinde hsn oldu tamam
Ey taha yzn Beyt'I - haram
-174-
Ka'beden maksud yzndr ve's - selam
Fitneler gzndr ve's - selam
Kaf ve'I - Kur 'an szndr ve's - selam
Fa'il - i mutlak zndr ve's - selam
-176-
Ben ezelden mest ser -
su
Levh - mahfuzum
ar u penc heft ile
-178-
Suretin hayran
V can
Akla gene - i pinhan
La - mekan sultan
-180-
hayran
Gzlerin aline mihman
kurban
okuna
-182-
Fazl - Haktan ben hidayet
Suretin ayet
Mertebe alemde gayet
Ol sebebden ben velayet
-184-
Ben cihanda
Klli Hak yolunda
Ben adem mlkne
Bu vcudum zinetin hep
-185-
Mestim ol meyden ki mahmur olmazam
Haktan ta - ebed dur olmazam
n ben ol ki rencfir olmazam
Gam ger dive olmazam
-187-
Haktan Nesimi
Bil bu ma'niden ne simem ya zerim
Hem hidayet eylerim hem
Hem bt hem Azerim
-189-
Vahdetin seyran ederim
Ben seni cismimde hayran eylerim
Gencimi Ademde pinhan eylerim
Ademi hem Hak hem insan eylerim
-191-
Grdm ol v bayram eyledim
Ol lebi mey gzleri cam eyledim
Hacca verdim - i ihram eyledim
Fa v zad Hak - nam eyledim
-193-
Blbl oldum bir aca'ib terim
Od iimdedir bu gn
Geri bu dem szlerimden dterim
Kfr ile dini bir - a - ber
-195-
n ezelden ta - ebed baki benim
Kn v benim
Vahdetin bezminde n saki benim
Enfsn ayat u benim
-197-
Dnyede mrn grdm bir tutam
Bir tutam nee bir tutam
Biri tuttum ikisini
Gam ger dive olmazam
NESiM/ 389
-186-
Ben vcud - mutlak derim
Hak Hak bilir kim Hak derim
Knt kenzen derim
Eyledim aya derim
-188-
Vahdetin her dem yzerim
Gevheri ol bahr iinde dzerim
yzlnn yzerim
Ma'den - i elinden szerim
-190-
Hakka senden koyma kim dad eyleyem
Ta - ebed senden yad eyleyem
hi umunu bad eyleyem
Gamda yanan eyleyem
-192-
Gzlerin eyledim
Gr ne meyden ierim eyledim
Grmeyen eyledim
Arife tahsin - eyledim
-194-
harfi v benim
Kll halikn baki benim
Mey benim benim saki benim
Alemin semmi v tiryaki benim
-196-
La - sultan benim
Knt kenzin brhan benim
Hem - dem - i v hem benim
Cennet - i baki v hem benim
-198-
Szn candan sevenler ey hmam
Hall olur gnldeki tamam
Dklr mdam
hi ve's - selam
-199-
Perdeden mah - oldu tamam
- i Beyt'I - haram oldu tamam
Zhd sevda - ham oldu tamam
mey ver ki cam oldu tamam
-201-
yzn kara imam
Zlf tehiyyat selam
Ey ruhun Beyt'I - haram
Suretin devrinde hsn oldu tamam
-203-
Vechine cebbar - i alemden selam
ey bedr - sima -yenam
n cemalin kelam
Maszhar - Allah yzn bedr't - tamam
-205-
Suretindir bi'ssmi'llahi'r - rahim
Suretindir mazhar - zat - kadim
Ayetu'llah nk senden oldu
Hem lebinden ilm hikmet mstakim
-207-
Gel beni avare dil - berim
sad - pare dil - berim
ben kulun yanar iken
Meylini yadlara dil - berim
-209-
Ey yzn snbl lale - in
gldr - i in
Ey szn hadisin cmle - in
anber - in - i in
-211-
n hacca ikranm btn
Oldun anlardan meger la
Bilmedin n Hakta vav mim nun
Toncuya git sen gerekse ton bu tn
-200-
Perde yznden gtrd Hak tamam
Gel gr ve's - selam
Ben ezelden Mushaf kelam
Gencini eyledi Beyt'I - haram
-202-
Ey cihan ehline sensiz haram
Her dem olsun yzne yz bin selam
Suretin ey Tuba -
zlfndr imam
-204-
Dnye Hadis kadim
Kadir kahhar oldur hem hakim
emrin tut ey gnl selim
rahmet ol rahim
-206-
Ey cemalin mazhar - zat - kadim
Suretin Allah u rahman u rahim
Vechine cmle mela'ik ins cin
Secde gayr - i - racim
-208-
Na - gehan bustana girdim subh - dem
Lalenin grdm elinde cam - Cem
Nergis der idi dem - be - dem
Dem bu demdr dem bu demdr dem bu dem
-210-
Hak tecelli eyledi Musa iin
Ne Aristalis Bu - Sina iin
Ey gnl hur - meh - sima iin
Secde hem kad - i bala iin
-212-

ma'nide geri
Ey kamer yzl meh - i tabende sen
Gel ki baki v payendesin
-213-
Hak te'ala perdesiz oldu ayan
Sur uruldu sur - uyan
Ey yzn Haktan otuz iki
beyan
-215-
Ger dilersen haliki etmek ayan
Harfsiz sen nee eylersin beyan
Harfden zge hfilika yoktur
Ger gel beyan eyle beyan
-217-
bir bi - basiret ademim ben
Ki na - bina - her d alemim ben
Kemine kem - terim kemden kerim ben
hrremim ben
-219-
maksfid - hala'ik ya emin
Fazl - rahmeten li'l - alemin
Fazl ile z'l - kuvveti habl'l - metin
N'tihi men yevm'd - din
-221-
syleyen
bir bu gn Hak isteyen
Hak ayan oldu v grmeyen
Oldu Ademi Hak bilmeyen
-223-
Ey dolu senden cihan senden cihan
Hem hem cism can
harfinden oldu kn fekan
Senden oldu her ne kim oldu ayan
-225-
Ger seni sen bi - gman
Sendedir Hak sende gr ayan
Ruh - Kudsn ya'ni can
Cavidan ol hayy hayy - cavidan
SEYYiT NESiM/ 391
-214-
Perdeden mab - tamam ol.du ayan
v Beyt'l - haram oldu ayan
Mm oldu ayan
Sufiye mey ver ki cam oldu ayan
-216-
La - mekan rast ilettim rah ben
mah ben
bende buldum ben
Vermezem bin bir ah ben
-218-
Ey znden bi - haber gafil uyan
Hakka gel kim Hak uyan
Olma Fani aleme ma'il uyan
Ma'rifetten nesne uyan
-220-
Ger sen istersen bilmek yakin
Gel Nesimiden reh - berin
Te'vil eyle ayet - i tfiri sinin
Ger olam dersen min esbabi'l - yakin
-222-
ey flan
Alidir bil hakikat bi - gman
Nee ruz u sitte eyyam u kamu
Alidir Ali tahkik inan
-224-
Haktan agah ol ki cavidan
Hak buyurdu men aleyba kll fan
Koy gel ki fanidir cihan
Gr nee her gn gider her karvan
-226-
nk verdin gnln bir yara sen
Halk edben yara yigrek yara sen
Mdde'i ol yar iin agyara sen
Verme deyyara sen
-227-
ok hala'ik geldi v geti zaman
Dediler kim bir nihan
Geldi Fazlu'llah imam - gayb - dan
Knt kenzin ayan
-229-
Ey grkl v yz sulu
Kahramani gzlerindir srmel
On sekiz bin alem stnden dolu
Dile gelmez u ulu
-231-
Ey yzn mm'I - kitab Fatiha
vahy hitab Fatiha
nikah il Fatiha
Can - feza la'lin Fatiha
-233-
Fazl Rabb - z'I - celal oldu bize
Muhsin il hsn cemal oldu bize
sahih - kemal oldu bize
sd halat oldu bize
-235-
ile gece harir oldu bize
Cennetin nuru hamir oldu bize
serir oldu bize
alem cmle bir oldu bize
-237-
sanma Hak yoktur deme
Rab benim rabb'I - felak yoktur deme
yazan varak yoktur deme
sen gasak yoktur deme
-239-
Kim elif tek vahid ferd
Bilme merd kim ol merd
Kim ki Hak bi - gerd
cz ahen - i serd
-228-
Bunca hay u hu v bunca hay u hu
A ulak ii kuru
Geri olur ulu
bu yaralu
-230-
Secde eyler yzne mihr ile mah
- i in oldu r - siyah
- yzn gvah
sensin
-232-
Can feda canlar feda
Secde n Hak
alem Hak nefis
Cahil irmez zlfnn
-234-
Mescid mey - hane bir oldu bize
Div ile esir oldu bize
Gam ferah diken harir oldu bize
Dil - berin emir oldu bize
-236-
la'li meyidir cam ile
Zlf halin danesidir dam ile
Ben eyyam ile
Vahidim zat - bi - encam ile
-238-
her Hakk -
Ger la - itirme
Kim ki oldu
Gel ki Tufan oldu iste
-240-
Dedim zlfn kemendi perem
Dedim anunn dirhem
Dedim kuyun itiyim ey kamer - ruh
Dedi bu ya'ni Adem
-241-
Sabr ile atlas olur tut
har gsterir tut
Bir bir sefer
ya su eker ya
-243--
benim diyenler
kim bu cihana gelmedi
Her vcuda bir labd gerek
Bir er anadan
-245-
Zlf - i anber - saya verdim gnlmi
La'I - i ruh - efzaya verdim gnlmi
tek sevdaya verdim gnlmi
Gr ne muhkem yaya verdim gnlmi
-247-
01 yz zibaya verdim gnlmi
Zlf tek sevdaya verdim gnlmi
Ol kad - i balaya verdim gnlmi
Gr nee sevdaya verdim gnlmi
-249-
Ademe gel ademi bil ademi
Ademi budur demi
Bu demin derdimin demi
Hak ruhun ruhu durur nedir demi
-251-
Nar -Musa v Ali
Afitab - Ali
Ayet- i Hak Ali
v Ali
-253-
Suretin ey can paresi
Lutf u hsn ol si - paresi
Cana kar etti
Gr nedir anun aresi
SEYYiT NESiM/ 393
-242-
lmezindin her kim ld ileri
Yoluna cennet
Havz - Kevser selsebil ab - hayat
Anda elbet
-244-
Ey buyu demi
Fitneye hsnn 'alemi
Knt kenz in
bu mahremi
-246-
Na - gehlin bir aya verdim gnlmi
Can ile verdim gnlmi
Hsn - i bi - hamtaya verdim gnlmi
Mnteha blilaye verdim gnlmi
-248-
Gzleri pr - baba verdim gnlmi
Lehleri cllaba verdim gnlmi
Ol yz meh - taba verdim gnlmi
z zm gark - aba verdim gnlm
-250-
Kaf ile nundan alemi
Erba'in gnde Ademi
Dem bu demdr dem bu demdr bil bu demi
Ademe urdu bu demden Hak demi
-252-
Glistan - melekuttur Ali
- i kuh - ceberuttur Ali
Yunus u derya v huttur Ali
Hem 'asa Musi Ali
-254-
Ey muhit - dr - danesi
Knt kenz in gencinin viranesi
n kim oldu gencimiz
Adem oldu alemin divanesi
-255-
KM ve'I - Kur'an ol yzi
Grmesin yavuz gz ol yzi
Fani olmaz hergiz yzi
Halik olsun div - i gm - yzi
-257-
Firkatin derdi bana Hak eyledi
efgar eyledi
Gel ki halimi zar eyledi
Alemi sensiz bana dar eyledi
-259-
Ey gnl Mansur ene'l - hak syledi
Hak idi v Hak dedi Hak syledi
Marifet mutlak syledi
Arif amenna ve saddak syledi
-261-
Ma'rifet ehline Hak bina dedi
Ve'llezine cahed fina dedi
Seni kendzne har eyleme
Hak senin kerremna dedi
-263-
Ey zlfndr yedi
Ol yedi kim bilmedi
Hak bu Ahmede eyledi
sebebden Ahmede ummi dedi
-265-
Ey lehin vasi - hayat - sermedi
Hatt - halindir cemalin ebcedi
zlfndr yedi
Ol yedi kim Ahmedi mest eyledi
-267-
Ey benim gnlm alan gzleri
Vay benim delen szleri
Ben kimden edem ey habib
zleridir zleridir zleri
-256-
Ey kamer - i haveri
Ravza yzndr Kevseri
Ger seni grse idi peri
Oda otuz iki peri
-258-
Kametin eyledi
Kaddini gr kim ne kamet eyledi
Ka'bede her kim ikamet eyledi
Gzlerin ana imamet eyledi
-260-
Kim ki Esrar - Nesimi bilmedi
Faz) - Na'imi bilmedi
Div rahman rahimi bilmedi
Mazhar - zat - kadimi bilmedi
-262-
Hak dedi kim yer yedi v gk yedi
U - mekan gizlidir yedi
Gizli ademde ayan yedi
Drt yedi bir kez neden oldu yedi
-264-
zlfndr yedi
Yer yedi v gk yedi sende yedi
Ne sebebden yedi
Bunda hikmet var durur Mushaf yedi
-266-
Kim ki Haktan pend ey
hergiz anun Hakdan
ne erkektir anun ne
ayuban anun
-268-
Ey yzn ol levh kim mahfuz idi
Her zaman bir mevc ile melfuz idi
Enbiya bu noktadan mahzuz idi
Bu haber mahfuz idi
395
KAPISI: Buyruk'a gre tarikta denizdir; kendi zn
ettir; fitildir. Gerek yolun
Makalat'a gre tarikat 1) El tvbe 2) Mrit olmak; 3)
gidermek, giymek, 4) Mcahede, gynmek, 5) Hizmet etmek, 6) Korku duymak,
7) Umut tutmak, 8) zenbil, makas, seccade, berat, hidayet; 9) Makam sahibi olmak,
nasihat sahibi olmak, cemiyet sahibi olmak, muhabbet sahibi olmak 10) ve
fakirlik. Buyruk'a gre 1) el tvbe 2) Talip
olma, 3) ve giysilerine nem vermeyip dnya nimetlerine 4) Sabir
olma, 5) Hrmetli olma, 6) Korku duyma, 7) Tanndan umut kesmeme, 8) Hidayete erme,
9) Toplum iinde uyumlu olma, dinleme, sevecen olma, 10) ve fakirlik.
Tarikat ikinci Gnl ierir. Sahibi Hz. Ali'dir. Simgesi oddur.
srkler. Maka/ata gre, zahitler tarikat kavmindendir. od'dur.
gibi hergn yanarlar. Bu dnya da kendini ahirette trl trl
azaptan kurtulurlar. Zahitlerin ibadeti, her an Zahitler takva
sahibidir. Biat arapa sz verme gelir. Biat, bir isteklinin (talib)in biat treniyle
bir teslim Talip ile el ele daha sonra telkin
ikrar El ele istekli, nce Hz. Ali'ye, oradan
Hz. Muhammed'e ve Tann'ya olur. Kerimdeki "el ele el hakka" ayetine
bu ayettir. Tarikat nce gnll grevliye
yola girmek bildirir. Dede yada yahut baba onu bir rehbere teslim eder.
Rehber "gnll"ye yol gerekli bilgileri verir, gereken ona
belletir, onu grgye sresini rehber saptar. Rehber gnllnn
syleyince, dede gn belirler. O yerdeki talipleri,
ceme Yolun biimsel grevlilerce Rehber, gnllye
ve ederek grgye getirir. cem de tren sonunda gnll
tarikata talip olur. Mrid olarak girer. Mrid gnllden sonraki Onun iin
ykselme

almakta olan srekli olarak ortada olan,
mmkn olan bilgilere ve gereklere anlayabilecek
duruma (hal'e) gelebilmesini srdrlr. Bu
ynteme, denilmektedir. yntemi, "bireyin
onu gerekleri, idrak edebilecek, zevk
edebilecek hal'e (dem'e) getirebilmektedir. Bu yolda sadece yol gsterir. Bundan
sonra alana Temel prensip "seni senden sana teslim ettik"
sezecektir.
insan bilgisinin Zaman iinde daha ok
bilgi iine girmektedir. insanda bilgiye daha fazla bilmek iin
sonsuz bir aba Ancak, bilgimiz ne kadar hep bir bilinmezlik
ile Bu izgisini ileriye bilgilerimize ekleriz. Ama, izgi
hep Bilinmezlik hep Bilemediklerimize de bizim
396 ALEVi VE
bildiklerimizi de elde edebilmemizin tek yoludur. ve
bilgilerimizdir. bilinenler hanesindedir. Ancak, bilinmezlik
da olur, bu sefer sezgi eder. Bilgilerle giderek
sezgiye Yeni bilgileri ancak sezgiyle yola
tasavvufta bilmekten te, zevk etmek terimiyle
toplumsal olmayan ama bireysel deneyimle elde edilen sezgiyle
Bunun iin sezgi gerekir. Sezgide
gc
Trk tasavvufunda gtr. (135) Sevgi olarak ortaya
kin olarak ortaya gtr. da kendi bu gle
Sevgi ile kinle Tasavvufta hedeflenen
kamil sevgi ile Sevginin rn iyilik, kinin rn ktlktr.
kamil olan kimsedir. sevgiyle hareket
edecek ve bir sahip
(Belkis Temren, Tasavvuf Demokrasi S: 72)

Elimizde gerek ve lm tarihleri., ve eserleri hak-
yeterli bilgi yok. Ancak Sehi teskiresinde bulunan
Nedimi, bir Ancak Sehi teskiresinde
ki yetersiz bilgiler mevcut.
Sehi, onun, ve zellikle gazel biiminde usta sohbetlerinin
siz, her dop - dolu ve giysileriyle
Bir ok dergilerde sz eden
ak burcunda
Ki dnem ben dahi bir ucunda
Ne edem tama -
Ne ne orucunda
Velleyli iza buyurdu Sbhan
Vennehari iza
Ali'dir esrada ayan
Bilcmle erenler
Kn emriyle halk olundu her
Mevcud olub nefsen illa vs'aha
Zuhur etti bunca ruh - i enbiya
Adem Safiyullah
NEFES
J,
fikir ermez - Yezdan'a
Buyurdu Vel - innel - insan'a
- sultana
Tevdi' Hatml -
Nedimi gel gzle bab -
Muhammed Mustafa mihr
- i Hda Aliy - yel -
Hakikat bu
Velleyli izi vennehar: "Her geceye ve
Leyi suresi: 1.2. ayet. - Vel - innel - insan: giden iin" Asr
suresi: 1.2. ayet. - Kn: ol - Halk olundu: - Mukteda: Uyulan. rnek
tutulan.
KAPISI
Buyruk'a gre marifet szn bilmektir; kendini
dindir; svedir, Marifet gzellikleri, yklenmedir.
Makalat'a gre "marifet ilham, fehm, ve muhabbet cana kondu;
can dirildi; egemen oldu; geleni, bildi, nk tm nesneler canla dirilir; can
marifet ile dirilir. Onun iin marifetli canlar, erenler marifetsiz canlar, hayvanlar
Su olarak marifet, gnl gznden akar ve olarak bitince
sular ... " der. vergisi olarak kalbe gnle dogan anlam, sezgi, bilgi anla-
gelir. Esin (ilham), us ve olmadan gereklerin ve gizle-
rin, ve i yznn velinin gnlne biiminde Makalat
ve tarikat iin gereklidir; marifet ve hakikat akla gerek-
sinme yoktur" derken bir ters bilin ortaya Ancak beyin, marifet ile daha az
bulunur. retkin Tarikat daim ma-
nevi ilkeler btndr. eksiksiz sureti olarak beliren kamil kutbun ya-
belirler. Bu sevgidir. sevmedir.
Sevginin btnyle sevenin sevilende kendini yok
etmesidir. Fiziksel dnya, yokluktaki bir
insandan saklayan bir rtdr. iinden kaynakla yeniden
kendi beniyle bir iine girer; ikilik "ben" fethedi-
lir. Bu iindedir ve bir ve sevgi iindedir.
Bylece yer yzne iner, yeryz Kuran olur.

Gerek ve lm tarihleri, bilinmeyen Temennayi'nin
ve lm tarihleri bilinmiyor. Ancak Temennayi'nin
edip kylerde, kentlerde biliniyor.
Kayseri'lidir. Latifi, tezkeresinde, onun "ruhlar gne" bildirir. Baki'nin
ait bir dergide Temennayi'nin, son dnemlerinde cezbeye bilinmek-
tedir. Hurufi yn ve basan bir
"Cami - n - Nezair" de nefesi mevcuttur:
kadar bana devran gnlm
Kim sanurdum grmek olmaz - i insan gnlm
Bilmezem kim bu cihan ire vcudu yok mudur
Yoksa vardur erh benden pinhan gnlm
Ey acep kadir olub bir gn giyem mi ben
Kaddi bala kendi ziba cana ol can gnlm
Berr bahr ire sadef var intizar zre durub
aub gzedirem ab - nisan gnlm
Ruma u hrrem olurem
Beni asdarvan ihsan gnlm
Sofi kalender ol
Sana bu bir gider bu kaali
gz - erh: felek. - Kadd - i bili: uzun boylu - Zibi: parlak - Berr
bahr: kara ve deniz - Ab - Nisan: nisan yagmuru, sylenceye gre, nisan
sedefler, deniz dibinden su yzne yagmur danelerini iine sedef
- Hurrem: - kaal: Dedikodu.
MEYDAN - MAKAMLARI - DAR
Alevi - meydan, bir ibadet yeri olarak caminin yerini tutar. Camide
riat, meydanda marifet, camide meydanda
Camide hoca ve mezzin, meydanda ve rehber Camide Kuran, mey-
danda Kuran okunur. Cami dnya gven yeridir, orada iba-
det bor demedir. Meydan ise, byk sonsuz gtren lm
sahnesidir, bir Kurban yeridir; sonsuz saltanat yeridir. Orada ibadet Mirac'a var-
mak iindir. Tarikat yolcusu nefsinden gnle; gnlden ruha;
ruhtan Hakk'a Hak'tan halka geder (Esat Korkmaz - Drt - Makam s: 88).
- Hurufi); yzst yere kapanma
Nesimi: Diz st temsil edilir. Nesimi gibi yol derisini
yzdrmeye
- Hseyin: Ayak mhrleme Hseyin
ve Hseyin gibi yol ugruna vermeye simgeler. Marifet -
sahibi Ali, simgesi sudur. Marifet insan yolcudur, hicrete
Alemleri, evreleri, bir bir gezer. birey iradesinden
yok eder. Marifet alemine erenler
Makalat'a gre arifler marifet kavmidir, sudur; su ariflerde
Makalata gre marifet l) Eden, 2) Korku, 3) 4)
kanaat, 5) Utanmak, 6) Cmertilk, 7) 8) Miskinlik, 9) Marifet, 10) Kendi zn
bilmektir. Buyruk'a gre Marifet l) Edep, 2) Hayat, 3) 4) Kanaat, 5)
Utanmak, 6) Cmertlik, 7) 8) Teslim ve olmak, 9) Marifet, 10) Kendi zn
bilmektir.
SADIK ABDAL
Alevi - ve bilinen ozan
Bunlardan birincisi 15. 18.
(Hekimhan ilesinin Gven kynden) nc ise
tekkesine 1897'de vefat eden
Gerek ve lm tarihleri ve bilinmeyen ve tahmini
on Abdal, bir
Deli Sultan'dan (Seyyid Ali Sultan) el Ankara Genel Ktphanesinde (A -
15 / 35) bir
iki yeri Bu
Elyazma Rstem Abdal bir (1155 H.
1742 M.) kopya tarihi belge
Abdal, Fatih Sultan Mehmed dnemine kadar Deli (804 H. -
1401 M.)., Kaygusuz (833 H. - 1478 M.) ldkleri gz nnde tutulursa
ve de bu sz
onun, kesindir. Bununla birlikte Sultan'dan
hi sz etmemektedir. Bu onun Sultan dnemine gsterir.
Sultan, Seyyid Ali Sultandan sonra (862 H. - 1457 M.)
(905 H. - 1499 M.) Veli posta Bu hesaba gre
862 H. nce gerekir.
-1-
Dahi ol - Veli'dir bil heman hod
bildinse bu bilirsin - iclali
Dahi Abdal Musa Sultan ayni
- i nur - i Rahman idi ol ahvali
Hem Deli Sultan cemal issi
Kemal kudret issi hem ki sabit cmle efali
Mkemmel oldu cmle
kamiller buldu ikmali
Dilimden syledi ol tamam divan - pr rehber
Tamam mkemmeldir fehmeylesen kaali
Bu eya ki gn ire
Tamam oldu bihamdillah seraser buldu ikmali
-2-
Dediler ism - i blendine Seyyid Ali
Dahi Deli denildi gzin
ana Sultan - Veli
Ya'ni evlad - Ali asi - said
Caferi o - Veli nazar
Ber murad etti beni mahrum - mid
O Seyyid Ali'nin bul
Visali tamamen murad zre hep
Ali'dir hemen kendisi bil o
Denildi Deli hemn lakab
Bu kulunu eden var hem ol
Veriser ne kim taleb
n nazar Keremden Deli
ulvi sfli mizac
gsterilen, yce - Erkan: yol, tzk - Fehm etme: anlama -
Seraser: - Ulvi: ulu, yce - Sufli: adi, - Mizac: karakter -
Blend: yksek, ulu - Gzin: sekin - Said: kutlu - Visal: - Kemal :
Olgunluk - Hod : Kendi - : Sahip - Efal : eylemler - Seraser :
- Uluhi: Kutsal - Cemal: GZelyz - Kaal: Sz.
-3-
Velilerden sen olma gafil
aleme lutf vahib
Veliler cmlesi muhakkak
Cihanda u u gaib
Cihana serbeser sultan idi bil
Hsameddin ol kutb - i galib
Elinde zerre idi san cihan hem
Kamuya azl nasb u hkm - i sahih
Dahi mahlas dediler ona Otman
sen ismin anla talih
Ki Arifler dediler bil Gani
Ganidir bi zeval ol kutb - i galib
Serapa nfir idi ol - Zinnur
buldu ana talib
idi Baba bil
Ki kendsi idi ol - galib
Kara Baba ana mahlas dediler
Ki ol Gani idi vacib
Serinde tic - idi hem
Tamam ol nur idi hem kevne sahip
Gelp Deli tekkesine ol
Tamam erkan idp icra esAlib
Ki sofra hem istedi ol
Dil candan verildi ana vahib
Olub meskun kenar - Akdeniz'de
Ki ol ky kurbinde saib
Eyi rehinde can veren er
Naimi lutfuna erdi o talih
SADIK ABDAL 403
Gafil: habersiz - Vahib: - Serapa: - Ser:
-Serbeser: bsbtn - Azl: - Nesb: atama - sahip -
Esalip: Sahipler - Saib: uygunluk - Zerre: en kk para - Kevn : Varolma,
- Meskun : Oturan - Kurbi : Y akm. - Naim:
-4-
rehber- i
Dilde matlub ol Ali
Ol Hasen'dir rAz - dilde gn gibi
Hem Hseyn dktk
Rahm ltfunda o Zeynelabidin
Serbeser mzeyyen
Talib tilmiz olduk
Ol bize eyledi
Can ile hem Ca'fer'e olduk mrid
Cmle eyledi
hem Musi - i - raz
Cmle bildirb
Hem Ali MOsa
Tic - ulvi giydi
404 ALEVi VE
Hem t:Aki ictinab
Masivadan daima
Hem Naki bizi bil cmle pak
- dilde her
Askeri'ye asker olduk can ile
Naci oldu cmle ol
ok hidayet eyledi Mehdi bize
Hem eyledi
Sidlka bu - i nacilerin
Ol imamlar
Rehber: - Brhan: - Matlub: istenen - Rahm: -
Mzeyyen: - Tilmiz: - Masiva: -
amak - Naci: esenlik - - i naci:
(Meseli ehli beyti kemeseli sefinetn nuhn rekebe fiyha munca ve men tahallafe
anha haleke: Benim ehi - i Beytim Nuhun gemisi gibidir. Kim o gemiye binerse
erer. Ondan Hadis - i - Riz: giz - Pak:
temiz - ekinme, - - Hidayet: yolu
arama - Ulvi : Kutsal, ulu - Mihman: Konuk.
-5-
Dem bu demdir gel taleb
Ta eresin menzile
isen gel
Can ile bu tarika
Hem mrid ol -
Ta izz cah - devleti
Lutf - i ehi - i irfan tekkesi
Rehnuma bil ekme asla gurbeti
Kaim olub tekkelerde sen mdam
Can vere gr eyleme hi avdeti
Hulkin ahsen eyle anda san trab
Ta Zlcemfil'e kurbeti
Hadim olup hem emin ol anda sen
Cmleye lfeti
Kil kalin halin drst
Bi tekellf eyleme sen illeti
Ol emmre hem levvame ile mahv
Merd - i rab ol ldre gr hayyeti
- isen ger a gzn
ile yan eyleme hi fikreti
saltanat
Hak kerimdir can ile sr'ati
Sanma rab - sen bu gn
Cmle Asan terk edince gafleti
- Veli'yi anla bil
Bendesi ol ta rifati
Ger olsa gnln na.s in
olub cmleden uzleti
BAT - giran bAr - dnya bi sebat
Ana yetmez bil takati
Ehi - i dnyadan beri ol sen mdAm
Bi niyaza eyle daim minneti
Sanma ni'met hi
Kanda olsan lff - Hak bil ni'meti
Canib - i Hak'dan bila rayb

SADIK ABDAL 405
cah devlet: yksek mertebe - Rehmna: yol gsteren - Mdam:.
- Avdet: - Hulk ahsen: gzel ahlak - Zlcemal: gzel -
Kurbet: - Hadim: hizmeti - lfet: dostluk - Bi tekellf: zensiz -
Emmare, levvime: nefis - - Bar: yk - Giran:
- Bila rayb: - Canip: Yan - Merd i rah: Yol merdi- Rifat: Ycelik
- Uzlet: Tenha - Asan: Kolay - Hayyet : - Trab: Toprak - Nas:
Halk - Uzak - Takat: G.
-6-
Veli iin
ol kutb - i alem bihemta
Fuad - kalb - i insan eder ma'mur u hem ihya
Kani bir blbl - i kudsi ki ya'ni - i ekme)
derya - yi pr esda
Cihanda natvlin mrde dil zinde
Hemen oldur kamu dillerde destan zat - bihemtli
mrde - i nemle nazar hemen hod
Eder simrg - i ankadan cihan ire anka
Rehinde can serdlide olanlar buldular
olara devlet - i ukbli
Cihanda cmle dedi klimiller
Tarik - blib - lutfundan ki meleli
Mkemmel arife asla gerekmez gayri
n klimiller geb llidan dedi illi
bilen fehm eyledi anlar
Murad zre cemal - i Zlcelal'e oldular ilka
Ki ya'ni evvel veliler ins - i kamiller
tahkik ermez buna ili ili
Hem oldur m'mine daim bilrsen fail - i eltlif
Murad zre eder sfilik olan m'minleri ihyli
Gel imdi mnkir mel'un seyret
Yeri belli nie hacer hfilii
Hezarlin mnkirin ol eyledi ihzlir
yerden ol lib - mutahhar slif u hem sermli
Buyurdu ol nahl - i dline verdi hem
Hacerler syledi emrine kurde - i kbrli
Dahi lutf - i rliufundan tenezzl eyledi emtiir
Veli fehm etmedi zlihid dahi fehm eylemez ili ili
nazar Y enier ol
Sez! oldu ana in fursat - kbrli
Hem oldur katil - i ifrit - i yar - Sleyman
Verir her derd - i neclit ibka
Der - i plikinde her iikeri tahkik
hem said oldu dahi a'lli ile a'lli
Cihanda kimse gibi
Kamu esrar - -
Hakikat - hem tamamen eyledi izhlir
ayru her suhangOyli
cmle kudrettir ki her bin hikmet
Dahi lafz - uluhisi makallit - a'lli
-7-
ayn - erkan
Ol erkana olan mahir bil a'la
Murad etse kamu alem yazmaz
Adedsiz bi hezaran ol keramet eyledi
bisyar taakkul edemez kimse
Cihan ire tehayyrden niceler oldular
Elifi tac - dal nur - i yektadan
Beyan - - hikmettir eder tefhim kamu dana
maksudu ruz old.ur
lfitf - i mukadder cmleden efza
evsaf - ki eylemek olmaz
olursa cmle sema gabra
Feda - yi can ser rehinde ile
eltiif - sun' undan oldu hem guya
Kutub: her tasavvufa yetkili insan - Bihemta: - Fuad: kalb
- Natvan: elimsiz, - Mrde: l - Simurg - anka: anka - Lli:
yok - yani birisi olumsuzluk, birisi olumluluk -
Tahkik: gerekte, - Hacer: kaya, - Erzak: -
- Ab - Mutahhar: temiz su - Nabi - Yabis: kuru -
- aker: hizmeti - Said: - onurlu - Kezzab:
- Suhang: sz syleyen - Taakkul etme: etme - Tehayyr: hayret
- deli - Yekta: biricik, tek- Ruz u gndz - gece - Efzaifazla -
Eltaf - sun'u: latifeler, kerametler - Zeban: dil - Gya:
syleyen - ileri gelenlerin nitelikleri - Ekmel: en olgun -
Mheyya: - mamur: - Nemi: - Melca: -
haber verme, ile bildirme - Gabra: yer, toprak - -
Eltaf: ltuflar - koma, - Senma: - Salik: bir yol
tutturan - Kbra: byk - Emtar: - Hod: Kendi - Ukba: Ahiret -
Ladan: - Fehm: Anlama - Keramet: mucize - Hezeran:
Binlerce - Rauf: Esirgeyen, ok - Necat: - Srekli
- Yapma - Mukadder: Serdad: - Hazeran: Binkez - Kurde-i
kbra: En byk g - Seza: vme - aker: Kul, kle hizmetleri -
Bisyar: ok.
SURURI
Gerek tam olarak bilinmeyen bu Esrar Dede
teskiresinde hi bir dayanak gsterilmeden Mevlevi diye sz edilmektedir.
Oysa, gezgincilikle bir ozan. ve lm tarihleri ile
ve eserleri yeterli bilgi yok. Divan biimiyle stn
nitelikli ve byk gstergesi
Latifi Tezkiresinde, gazel
bildiriliyor. Hasan elebi. teskiresinde ise;
Yavuz Selim "Bu ahretin bilincidir." diye "ahrette
sevinmek zere ecele denilmektedir.
Nefeslerinde Hurufilik felsefesi ve basar. On iki imam'a bir ok vglerle
dolu gazeller Ankara Mi11et ktphanesinde. 667 numarada bir divanesi

-1-
Allemel'esmli ki geldi Ademe Allah'dan
01 kinayedir beyan - i ilm - i Fazlullah'dan
Ka'be - i hsnnde gamzen idelden sinemi
Leylet - 1 - mi'raca kelamullahdan
Zlfn ol anka - yi kaf - lamekanidir senin
sayesi doldurdu
zahid - i hodbini rayine scud
Gr ne ki yz dnderdi vehullahdan
Perde -i izzet suretinden alemin
Nazil oldu n kelamuUah
Alem - l - - mstakimidir
Ehi - i cennettir geenler bu sebilul1ahdan
Ey zahir grdn
Sen Aliy - yel - Niirul1ah'dan
Allem'esmi: btn bilen "Bakara suresi 3l'inci
ayetine - Fazlullah: kurucusu - Leylet - l - mi'rac:
Mirac gecesi - Anka - Kaf - lamekan: - Siye:
Glge - Hodbin: Kendini - Perde - i izzet: Ycelik perdesi -
Nazil oldu: - Kelamullah: sz. Kur'an - Kerim - Alem - l - gayb:
Gayb alemi , - - mstakim: yol - Sebilullah: yolu,
- i- Vehullah: yz
-2-
01 menem kim yz tutub, Ayine - i insana men
Fazl - Rahman'dan Suret - i Rahman'a men
Secde idb ruh - i kudsi, Tek nnde ademin
Okuram esmA - hsn!, Uymazam men
Gene - i edelden dest - i gayb
Alem - i ta'lim - i ilm - i, Aile - mel - Kur'an'a men
Saki - i baki bana, Bi bade - ettirdi kim
- vakt oldum - i hayvAna men
Zlfnn kfrn, Her nefeslu dilberin
Nur - i iman bilmeyince, Gelmedim imana men
kamer devrinde Anberin evgln itin
top eyledim girdim, Bu gn meydana men
Ey Surri alem - l - Cemalin
Can gziyle TA suret - i insana men
Ayine: Ayna - Ruh - i Kuds: Kutsal ruh Cebrail - Tek: Gibi - Esma - i Hsna:
gzel - Gene - i Tihi: Tah. suresinin hazinesi - Dest: El -
Ailem - el - Kur'an: bilen - - i Hayvan: Ab - hayat,
dirilik suyu - Kfr: rtmek, saklamak - Kamer devri: Hz. Muhammed'in devri
- Alem - l - gayb: Bu grnt alemin arka taraft - evgin : bir tr oyunda
- Men: ben - Gayb: gizli - Anberin: Kokulu.
-3-
Ey cemalin MitAb - Matla subh - i ezel
Mushaf - hsnn Kitab - Lemyezel
- zlfn, - i ruhlkuds
- i firdevse IA'lin, - i asel
Suret - i cemalin, kim ki ikrar eylemez
Dnye v ukbAda ol, A'madrr belhm edel
Anber - snbln, Devrinde ey isi nefes
Devr -i Mehdi'dir kamu, Bir oldu edyan milel
Yzn grd KA'be'den dnd gnl
Kim mu'teber, Taklid ile olan amel
Ey Surri Fazl - Rabbl - alemin'in rahmeti
suret - i Rahman'e bedel
Afitab - Subh - Ezel: ncesizlik - Mushaf
hsn: - Beyan: - lemyezel: Kur'an -
Kerim - Yuva - ok byk kanat - tirdevs: Cennet
bahesi - asel: St ve bal - Belhm edel: Hayvan gibi -
snbl: Gzel kokulu salar - Edyan ii milel: Dinler ve uluslar.
-4-
Ey u - i
Suret - i
Mushaf - hsnn Ezelden ta ebed
Levhimiz
Levh - i mahfuz - i Cemalin
kelam - Huccet
Bakmayub kevn mekana, Gzleriz
Ruh - i kudsz alem - i,
Anber snbln, kfrnden zge ey sanem
Kafir - i olursa, Dinimiz
Ahsen - i takvime Rahman, Sureti demez fakih
La'net ol mel'Una kim, Oldu bizim
Ey Surri ol leb - i mu'ciz, kelamun
- i ervah olur, Her dem bizim
Hat: sa, kirpik - Dehan: - - Levh - i mahfuz:
sahifeler, Kur'an - Kerim'in - Kelam - Syleyen Kur'an, yetkin insan,
Hz. Ali'nin "Ene Kur'an - ve Sebbl - mesani" diye bir yce sz "Ben
sylenen Kur'an ve gelir. - Kevn mekan: Evren -Anber
snbln: Gzel kokulu - Kfr: rtc - Ahsen - i Takvim: Tin
suresinin 4. ayeti "Biz, en gzel biimde, olarak ... "
- Leh - i mu'ciz kelamun .
durgunluk veren, szlerinin - - i ervah: Ruh askerleri - Mihman:
Konuk- Ervah : Ruhlar - Yad : - Hsn: Gzellik - Sanem: Put,
gzel kimse.
-5-
Kametim gamdan bkld, grtap tek
Gzlerim kan ile doldu lale-yi sirab tek
Ceng itin dem dil-i karadan ol serv-i revan
saklar sine-yi simin iinde ab tek
kynde ki, ne'!
Cismin zre her taraf glab tek
Kamet: Bel - Prtap: Taze - Sirab: - Cenk: - Dil-i Karadan:
gibi gnl - Serv-i revan: Yryen - Selvi - sine-yi sim: renkli
- Ab: Su - Koy: Ky - Kee ve aba giyen - Glap:
Glsuyu.
412 ALEV/ VE ANTOWJIS/
A aklama
-6-
Ey cemalin kulhu vallah vey V edduha
Kafu vel-Kur'an tal-atin Bedr-d-dtaa
Subhanellezi esra muanber kakln
Lehlerin Ruh-l kdus kaddin mnteha
Onsekizbin alemin
levhinde kAtib-i kilk-i kaza
ruhsann senin
Hak teala dedi errahman
inni Enallah ey suretli Hak
Pertev-i ruhinde gsterir lika
gel sOret-i inkAr etme kim
Dilberin vechindedir ayine-i giti-nma
Ey Sururi kudsa pervaz edemez
Her kimin kim olmaz
"Ey yz" syle birdir olan. suresini yznn
ol harfi ve dklen gzel kokulu
yce gizemlerini saklayan birer belirtidir. insanlara
can veren, lleri dirilten kutsal soluktur. boyun lkelerinin
olan yazanlar senin yzne onsikizbin evreni
btn gizlilikleri, gzellikleri ile senin yznde grnyor. Sen
bir sen insan sende grnyor. Kur'anda
ne varsa (sendedir, yznde, bsbtn). ile
birdir. Ey suretli Hak bunu vurguluyor.
KK.ABDAL
(KEK ABDAL)
Gerek eserleri, ve lm tarihleriyle bilinmeyen Kk
Abdal, ya da bir Daha ok Otman
Baba velayetnamesini nedeniyle Otman Baba velayetnamesini dz
ile Ancak, her blm on, on beyitlik mesnevi
manzumeler de Velayetname metninden zere, Kk
tasavvufa, Kur'an'a ve Hadis'e yeterli bilgisi grlyor. Kk
Abdal sz edilen velayetnamede yeri geldike, imam - Cafer - i
da Dili, olduka duru, gereki bir biimde
verir. sonunda:
"Ben fakire velilik madeni, Kk Abdal Velayetnameyi, ve
nesir olarak ve yadigar Bu velayetnameyi, Otman
Baba'mn lmnden sonra, 888'de demektedir. Bylece
yksne getirmektedir. Otman Baba Velayetnamesi Rahmetli Bedri Noyan
yeni ile
-1-
Bihamdillah bu meydana, Muhammed Mustafa geldi
ettik Aliy - yel - Mrteza geldi
Ali oldu, hem oldu
Hasan Hseyn oldu, - i Kerbela geld.i
Kerbela'da kan Neyleyim serden geildi
Anda kevserler iildi, Sekahm Rabbhm geldi
methin okur diller, bahede gller
Anda kevser ien kuJlar, geldi
Muhammed'e inen Kur'an, Okundu Nezzel - el - frkan
pirinden korkan, ksz oldu geda geldi
(Kek Abdal) bu biare, Nail oldu bu gftare
Niyaz eyledi o yare, Hemen Mansur dare geldi
Eshab - ilk ekirdegini - Sekahm
Rabbhm: Ayet - ve yol gsteren - Nazzel el frkan:
Ayet - Dir : Dar yer - Geda: kul.
414 ALEV/ VE
-2-
(Mnacat)
Ey Hda - - Rab - l - la
Rahmetin her kula
Sensin evvel ire ba hayat
Bu hi memat
Evvelin n evvelisin bi zeval
hem ba kemal
Halik - ul mlk - i ebedsin hem ezel
Kadir - - hayy - - ilah - - lemyezel
Milk - i nuruna yoktur hicab
Gece gndz olmaz hem mah - i tab
Alima ilm - i derenun
Aliya izz cemalin
Adem - i evvel dahi Kur'an iin
Hatem - i dahi furkan iin
Evliya v enbiya -
yolunda
Na murad etme Rahimsin sen bizi
visal etgil bizi
Geri crm - i hata
Faz! - bize yeter ata
Kul her noksan ol ur
ihsan olur
minnet ey Hdaya her zaman
Hkmne ferman oluptur ins can
Kend fikr - i hicab
A vn her zaman olsun necab
Koma isyan ire ya gani
Sen halas et lutfun ile her
Dedik - ettik bu ya ilah
Pes kabul et izzn iin
(Otman Baba Velayetnamesi'nden)
Memat: lm - Bi zeval: lmsz - Kadir: Kudretli - Hay: Diri - Ferman
olmak: - Halas: Kurtulma - Na Murad: Murat almayan -
Son - - Ba Hayat: Hayat ile - Lemyezel: Yok olmaz - Hicab:
KKABDAL 415
Ar, utanma - ycelik - Pes: imde, yle ise, bundan sonra. - Necah:
Soylu -Avn: - Fazl: Erdem - Halik - ul mlk - i ebedsin hem ezel :
ncesiz ve mlknn - Mnacaat:
dua, itenlikli - Zeval: son - Ba kemal : Olgunluk ile - Hatem: yzk.
KAPISI
Buyruk'a gre Hakikat incidir, szn kendi zne ermektir,
grmektir; erdemdir, kilittir, Hakikat bir esin Esin kulun kendi
gc ve olarak kalbe gnle
anlam, sezgi ve bilgidir. aldanma ve yoktur. gibi
grnen bu durum bir grntdr. retici insan marifet inan
Hakk'la Hak bir ortaya st glerle
donanmaya Halk topluluk yklenen bir duyular
tesi bir kanalda izlenimi verir. Hakk'la Hak olan kamil; zaman ve
mekan egemendir. Hakikat Hz. Ali'nin geldi. Simgesi Toprak,
inanta Merdan Ali'dir. Sahibi Ali'dir. Muhammed Abdesti,
kendi grp rtmektir. Makalat'a gre Hakikat
l) Trab olmak, 2) 3) Eline, diline, beline sahip olmak, 4) Dnya iin
tm nesne onlardan emin olmak. 5) Mlk yzn srp, yzn suyun
bulmak, 5) Sohbette Hakikat sylemek, 7) Seyir, 8) 0) Mnacaat, 10)

Buyruk'a gre hakikat 1) Turab olmak, 2) 3) Eline, diline, beline
sahip olmak, 4) Seyir, 5) Tevekkl, 6) Sohbet, 7) 8) 9) 10)
zlemini yrekten

Btn trlerinin "bir" inanma gelen Tevhid'in
ve zellikleri

- Ali'nin velisi inanma.
- (grnts) durumunda olan tm bir
grp sevme, bunu bir ibadet olarak
Tevhidin evresi
a) Telkin: Tarikat girmedir. Yani kabuktan, ze
b) Tarikat marifet gitmedir. Yani kendi zne yolculuktur.
c) Ahadiyet: Marifet hakikat girme kabul edilir. Yani zn
zyle yok
Vahdet-i Mevcut: olma. bir
lsnden olarak dnem Vahdet-i vucud
biiminde ne bu tasavvufu zamanla, vahdet-i mevcut
biimine Bu da, da birdir. Yani bir
lsnden birliktir. mevcut yoktur. Bu "La mevcud-
u ifade editir. tektir, birdir. Yaratanla Yani
yaratma yoktan varetme gizlilikten grnt
BARAK BABA
A) YKS
Gerek - lm tarihleri, soyu-sopu ve eserleri ye-
terli bilgi ve belge bulunmayan Barak Baba Anadolu'da ncesi dnem Kalende-
Alevi - zerinde byk etkileri Trkmen k-
kenli Kalenderi bilinmemektedir. A. Ocak Kalenderiler isimli
dnemin hemen btn ondan da
konusunda kesin bilgi yok. Tokat bir kyde zengin bir aileden ol-
muridi Barak (uzun tyl, mavi gzl kpek)
bizzat onun biliniyor. Btn Anadolu'yu, hatta bir
gezen Barak Baba - Gazan Han (1295 - 1304)
dan kabul Giyim benzeyen Barak bir
Seluklu da rivayet edilir. Uzun piri Saltuk'la birlikte Dobru-
ca'da sylenir. hkmdarlar zerinde byk nfuz sahibidir. 1307 / 8 de g-
revli olarak Gilan'da Geylan emiri Topas mritleriyle
birlikte 40 iken Sultaniye de Olcaytu Hdabente
edilen trbeye Garip iki boynuz-
larla ssler, kee giyer, kk anlar ve kemerler
Kendisinin ve da-
vul dans ederlerdi.
Veli Velayetnamesinde ise, Veli mridleri
Yunus Emre
"Yunus'a Tapduktan hem Barak'tan Saltuka
Bu nasib n ben nice pinhan olam"
dizesiyle bize tarikat (seceresini) bildirmektedir. Tapduk Emre
Kalenderi ve Haydaridir. Bu tarikatlar iinde ancak onun kurum-
da etkili Barak Baba Anadolu da, evresinde bir mrit
kitlesi
Barak Baba'dan olarak bize kalan "Kelimat - Barak Baba" kk risale-
dir. Bugn bilinen ve 1449'da Amasya'da en eski Hilmi Ziya lken tara-
Mihrab dergisinin 13 -14. 1340 tarihinde Siyasi faaliyet-
leri yayma abalan, Kalenderilik durumu
nst bir mevkiye sahiptir. Barak Baba Yunus Emre'yi, sonraki btn ve Alevi
irlerini
418 ALEV/ VE ANl'OWJ/SI
Bu kk Kutb'l Alevi, Farsa bu Trkeye
Barak Baba Risalesi farsa ve Trke evirisiyle Abdlbaki
(Bkz. Yunus Emre ve Tasavvuf 2. 1992 sh: 252 - 279)
Bu otantik eser, yedi heceli halindedir. Kutb'l Alevi,
daki Kutb - al Alevi, Barak szlerini, ederken, byk usta-
ve isabet gsteriyor. Hakikat ehlini, tarikat ehlinden emirlerini bile
birer hicap hi gizlemeden ap - sergiliyor. Ama
yeri gelince de uyuyor, gerekirse izgiden ieri girebiliyor. kural-
da szlerine bir te'vil bu daima tutuyor. Kutb -
al Alevi'nin bilgisi ve temellidir. nl tasavvufulardan, Mevlana'dan,
Sadi'den, Abdullah Ansari'den, Firdevsi'den rnekler ayetlere, hadislere,
hatta ataszlerine bile yer verir. Dili ve gzeldir. Biemi (uslubu), gerekten ekici,
zgn ve bir tmce, Farsa ve Arapa kurallara uymayan bir ter-
kib, bir tek imla yok. temkinlidir, nereye at-
bilir. ise, harfi harfine Kutb'un aynen Trkeye e-
virisidir. Elde mevcut Barak ldrlmesinden sonra
Risale marjinal ve orjinaldir, srrealist izler
Kutb - al Alevi - i Kelimat - Barak"
Abdulbaki Veli Velayetnamesi Barak Baba

"Barak Baba. Barrak fakat Barak Baba Nitekim man-
zum Vilayet - Name'de de nce,
Hem Burak Baba muhibbn
Hidmeti ern bunlarun
diye halde sonradan:
Bir halife bil ki Barak Baba'dur
Erdr ol ad ana hem mertebedr
beytinde dzeltmekdedir. Mensur Vilayet - Name'de, Barak
halde Firdevsi'nin manzum Vilayet - Namesi'nde onun bahsediliyor:
Bais oldur yle ad
Erden ana yle nutk gelmesine
Hazret - i Hnkar - evliya
Tacdar - vu
bir gn nagehan
Er ana dir yri derhal (iy) flan
Anda itdm rt
Bil nasibe irgrem bu dem seni
varup gr neyledi
bu resme re'y tedbir eyledi
Er nasib budur
itgil kim sana budur
derhal itdi cmlesin
andan ne ki vardur cmlesin
Dndi tiz Hnkar'a heman
Bakuban yilzine ol kutb - cihan
itdn mi didi
gibi didi
bakarsun barakum
Sana oldurur nasibm bil benm
Andan ana geldi Miat - garib
Rtbet - i erlik ana nasib
Sonra ana ar alamet virdiler
Bugadu yirine srdiler
Hem Barak olurlar
Sa gtrrler hep cmlesi
Bu Barak Baba'yla Saru Saltuk geer. Manzum Vilayet - Name,
Saru Saltuk'un yerine Barak Baba, Anadolu'yu, ve Haleb'i gez-
girmek fakat elilikle Giylan'a
1307 - 1308 da oturtulmak suretiyle Giylan'da
koyverir, ettirir, defa da
usturayla yltr, davul, dmbelek, nefir oynar, sema eder, boy.nuna
kemikleri takar, boynuzlu tac giyer, kendisinin olan
beraber gezerdi. Arap tarihlerinde, epeyce bilgi bulunan bu
szler szleri, kendisinden elli elli yedi sonra, Kutb - al Alevi tara-
farsa Firdevsi - i Rumi, bu Trkeye tercme edip kendisine
mal Barak Baba, szleri Saru Saltuk'un Yunus
Emre'de,
"Yunus'a Tapduktan hem Barak'tan Saltuka
Bu nasib n ben nice pinhan
beytiyle, bulunan Baba Tapduk'un, syler (Yunus Emre
A. s. 187. Barak Baba iin Yunus Emre
esere s. 36 49. Barak szleri, eserdedir, s. 202 - 207.
yani Firdevsi'nin daha Kutb al -Alevi'nin farsa
iin Haydar Ali Diriz'n "Kutbl -Alevi'nin Barak Baba risalesi maka-
lesine Trkiyat Mec. Cilt: IX, 1951, s. 167 - 170). Manzum Vilayet -
Name, Barak Bigadi'te bir ya da tekkesi ve sa
koyverdiklerini de bildiriyor. Barak zaman
hemen hemen btn kaynaklarca bildirilmektedir. Bu onun l-
mnden otuz yedi nce imkan yoktur"
(A. a. g. e. s: 128 - 130)
BARAK BABA
Rahman ve Rahim Allah
Sonsuz hamd, nihayetsiz ancak o ki marifet ab - ihlas sa-
hiplerinin gnllerinin ta iinden dillerinin Nitekim, "Kim sabah,
zn verirse, bilgi ve hikmet gnlnden diline akar"
(Hadis. Al Cami - al fi Ahadis al al - Nazir, il. s: 143).
yapraklar, katreleri kadar dua ve sena, o iki dnya sahibinin, o
yay kadar (Ayet LIII. 9) tertemiz ruhuna, miskler kokan
bedenine olsun ki ona uymak, gerek sevgilinin sevgisini Nitekim "De ki:
bana uyun da Allah da siz ki mmetin
yola gtren Nitekim "Sahabem gibidir; hangisine uyar-
si?i yola gtrr" (Hadis).
Bundan sonra, sevgi esriyenlerden, Barak-
Allah Szlerini iin bir ka sz geri sevgi kadehiyle co-
szleri, her dinleyen gnlne uz gelmez; hayret lnde dnp dola-
szlerini anlamaya her gc yetmez; fakat kudreti ulu olsun, feyz ih-
san eden ki bu remizleri yazan ve bu defineleri anlatan, aresizlerin en
aresizi Kutb - al - Alevi'nin ana caddesinden, dz
yolundan o yolda yrtr lutfuyla,
Allah ruhunu buyuruyor:
"Bismillahi dem her dem bedem dem dem dem bu dem:
-Allah mi yahkumu mi yrid."
Haber de dilenen hangi olursa olsun, besmelesiz
sonu gelmez o (Al - Camii, il, s: 77)
"Remizlere bismillahla
Bahar, bismillahla
Btn bismillahla elde edilir.
Gnller bismillahla ferahlar.
Bilgi sahibi,
Anmadan sze
BARAK BABA 421
Bu yzden o da sze ve "Bismillah" buyurdu. Sonra "Dem" bu-
yurdu. Deme, Trkede ve Farsada nefese denir. Nitekim Firdevsi - .i TOrsi de -
name"de:
"Emret, vursunlar,
frsnler"
der. zamanda vakte de dem derler. Trkede dua yerine dem bolsun yom
bolsun derler (Bolsun, olsun demektir). Yani gaflet tozuyla gnl sahibi
marifetten dem vurmaz.
dnyada da bu yeter:
bir nefes bile
Bir soluk bile
bir de:
Btn mrmde seninle bir nefes
Btn mrm o nefesten ibarettir,
Arda - kalan gnler geti gitti
der. de ki: kfr, huzurla gafletten ibarettir. be-
rabersen m'minsin, gaafil an kafirsin.
Beni unutma, ancak bu.
Unutmak,
Bu, sevilenin sevene Herat piri (Abdullah - Ansari), ruhunu
buyurur: Huzurdaysan bir ses yeter sana, gaafilsen on ses bir pula. Buyurdu ki: dem
bedem dem dem." Bu sz, zikrin Yani bir huzura olma, her
lahza, her an, onu nefes alma da son demde nefesin, sevgilinin huzuruyla
bylece de kurtulup murada ol. Nitekim, ok da kurtulup
murada olun" (Ayet LXII, 10) Dem bu dem buyurdu. Bu sz de bu
gnn nitekim geen geti, gelecekse nedir, bilinmez,
iinde ana bak
Sen bu gnk bak,
Dnya bir trl olur.
Herat piri (Abdullah - Ansari), ruhunu buyurur ki: Geen bir daha
gelmez, gelmeyecek de ganimet bil,
sat say ki o da uzun zaman kalmaz. Yani vakit aziz mrn, erlerin
olan alak geirme de "And olsun ki bir mahrumi-
yette diye nida edilmesin (Ayet IX, 119).
dnya koca - gnl verme ki
Pek ok bulunan bir gelindir o."
"Ulu
"Ben Adem'in amma
Gerekte ona baba dair var"
Allah'la szdr (Ayet XL VIII, 10). Amma mazhariyeti
Muhammed derler. Ahmed takarlar.
"Kim o gzelim yzn grdyse gerekte O'nu grd;
Mutlak gzellik zuhur etti, fakat insan yzn rtt."
Bu amak, yasak bu
Buyurdu ki:
tiller st gller, bal
Bu sz, ariflerin irfan mertebelerine ve bilginlerin, birbirinden olan bilgilerine
dili, ucu - olmayan denize benzer adeta; o denizde ger-
ek incileri, Onlardan elde etmek iin oynayan
ekinmeyen erler gerek.
"Bu denizde dalga vurmak gerek,
Ne elbisesi gerek, ne
Bu taifelerin sz, hakikat alemindedir, bu yzden her dinleyenin uymaz,
her habersiz can gelmez; tatmayan bilmez, anlamaz ...
"Haberi olmayanlar, bu sz iin diye
Dertsizlere bu kadehten
Nitekim, diller" buyurdu, nk bu taife hakiykat ehlidir.
dili, byk bir kuyu mesabesindedir. Bu taifenin szleri,
yolunun bu edeplerine, yoldaki tehlikeleri yol-
cuyu ruha, alemine aid dair ve slfike aittir. Bu ter-
biye, adeta tarikat memesinden, henz istekte ocuklara st ver-
meye benzer, nitekim st gller buyurdu. Bu taifeye tarikat ehli derler.
davet diliyse bir kaynak gibidir. nk bu taife, cennetten, huriler-
den, nefislerin bahseder, oraya
Gayretleri, cismani lezzetleri elde etmeye sarf edilegelen bu
tayla nimete erme saadetinden, nimet verenin devletinden mahrum iin
gzel boylarla huylanmaya geici dnya lezzetlerinden ebedi ahiret lezzetlerine
davet ederler.
BARAK BABA 423
"Cennette yahniyle helva midi
Bu bir avu taklitinin belleri, rkuda bu
ruhunu Celali - i Rumi bu anlamda buyurur:
cevizle, kuru zmle
Yoksa biz neden cevize, meyvaya ?"
Hadisten de gelir: "Cennet ehlinin (Al Camii, 1., 44). de
bu ederek "Bal buyurdu. Bu taifeye ehli derler.
"Hanlar, vezirler, bikler, mesayihler, ahiler, ulular,
azizler"
Yani ey insan ey insan cinsi, hepiniz ve ey Ahmed se-
kinleri, ey Muhammed mmetinin ileri gelenleri, siz, neden maksada ve ger-
ek sevgiliye yolunu, nefis ve cisme ait lezzetlere uyarak
Hepiniz, hi bir olmayan bir nesneye olan tabiat
aleminde karar tuttunuz, ycelerin ycesi olan marifet aleminden, niin uzak
Zamane ey kullar diyor, iki gnlk devlete da
oturup halka zulmler etmedesiniz, Hak'tan mahrum olmaya
her bireriniz, soru azap vaktinde bunu diyeceksiniz:
"Bize glgesinde yer veren o
Zmrd kolu
Neden kul, canda oturan grmez, ylesine ki Sleyman gibi
Yr, yle bir se ki Sleyman btn o mevkii,
o ikbali, ona kulluk yznden buldu.
Emirlere, vezirlere, beylere, ey bilgisiz nekesler diyor, ey gaflete
neden kendiniz gibi bir acizin sizi da gerek
mutlak sevgilinin gzne hor grndnz?
"Gerekten de Allah, yce nimetleri sever,
Fakat kt,
***
Bir zaman, esir elbet,
halde bin nimetlere gark olsan da bile bu zevk o eleme
Zamane da diyor ki: A kesilmeden kt kt lenler, a yoksullukla
kalanlar. ki: Kim olursa kesilip yle bir
hizmettir ki eskiler, duman, varda yemezlerin tenceresinden kaarsa o mevkiye -
kendinizi, taraf gzetmek, zulmetmek gibi reva grerek
cehennem ediyorsunuz. Hadiste
cehennemde, bir cennette" (Al - Camii il, 67). Cennete giren da cennetlik ka-

Zamane bilginlerine diyor ki: Ey terimler gayret etmesi
gereken, fakat bundan ne diye bildikleri halde onunla amel etme-
yenler, kitaplar benzer" (Ayet LXII, 5) Yce bilgiye
elde etmeye vesile ettiniz, beylerin, devama
da, "Bilginlerin en ktleri, beyleri ziyaret edenlerdir" (Hadis) hkmnce en kt
bilginler girdiniz?
Bilginin de sen de
Uykudaki
Kutb, her iin bir kondurur. Bizim iin konusu, ve yer dar-
nedeniyle biraz bu ara verelim, sadece Barak
"Bir ka ham
Sama - sapan bir ka laf
yoluna bir ka bile bunlar,
Bir ka iyi ktye bunlar."
"Bulut da yel de, de, gk de;
Sen bir ekmek elde edesin de gafletle yemeyesin diye.
Hepsi de senin emrinde, hepsinin senin iin dnmede;
Senin uymaman da insafa
Sadi, Glistan)
Herkesle beraber olsan bile onunla sonra kimseyle beraber
Herkesten bile onunla olduktan sonra herkeslesin (Mevlana)
Elest ahdine ait defterin bir unutma kalemi ektiniz. Ulu sizin
haliniz esenlik ona, Seyyide hitab ederek haber vermektedir: "Grdn m kendi di-
edineni?" (Ayet XLV, 23)
"Ey hava ve hevesleri, hevesleri meydana getiren,
Ey inciten."
ruhunu Mevlana - Rum buyurur:
halk, hep ocuk.
kurtulandan gergin yok." (Mesnevi 1. Cilt)
ana - caddenin gelin ve gnl gaflet tozunu silin. O dos -
cadde, gnl yoludur, nitekim, ruhunu buyurur:
"Yiti yiti bir gevher"
BARAK BABA 425
Bu sz kalbin Bu da
(Necmeddin Daye'nin Her tavra deniz Yedinci "Habbet - al - Kalb"
derler. O gerek sevgilinin sevgi yeridir, ay-
gevher, bu sevgiden ibarettir. nk hadis - i kudside de "Yerime,
da iman sahibi kulumun gnlne Yani sevgi yeri, ne gktr, ne yer -
yz, nk bu kaabiliyeti onlara vermedim, fakat bu definenin
olarak iman ehlinin gnln buldum.
Sonra buyurur ki:
''Ol gevhernng yresinde
Bu sz, gnln evresini kaplayan perdelere nk hadiste
tir ki: "Gerekten de Ulu nurdan, zulmetten, perdesi
onlardan olsun, sznde Kulla,
perde Bu perdelerden bir tanesi kalsa imkan
yoktur. Bu perdelerin nuranidir, zulmani. Nurani perdeler, bilgiyi,
kerametleri ve bunlara benzer grmektir. Keramet sahiplerinin hepsi de perde ar-
grmezler Nitekim - i Kebir, ruhunu
"Ol arslanlar, kaplanlar, imalar, kiyikler, brler, ayular,
akallar.''
Derken bu bu tehlikeli yerlerden gemek, bu kt huylardan kurtul-
mak iin kendi istiyor; bu belirtiyor, perdelerin ve
kendi aczini, szlerle bildiriyor:
"Heyhite heyht, Saltuk Ata, miskin Barak.
11
Sonra buyuruyor ki:
aydur: biz yrriken grerz, neye yoraruz?
Yoma yoraruz, hayra yoraruz. Kaba kaba arafeler, ulu ulu bayram-
lar, Jonpay, lonp.
11
Bu sz, yol grmelerine, isteklerinin ve bu sonsuz ovada
yol te'viline Diyorlar ki: Bizim havlet vakitlerimizde, "Allah-
'la bir vaktim olur ki oraya ne Tann'ya bir melek girebilir, ne
bir peygamber" (Hadis). Mucibince ylesine olaylar meydana gelir ki biz hayra
gzellikle te'vil ederiz. O olaylan, Tann'dan bir hediye, bir
biliriz de her an bu yzden bir bayram bir arefeye oluruz.
"Raksetmek, o vakit ki
Yenini iki alemden de silkesin
11
Sonra buyurdu ki:
"Bismillah, Dazar hazar din hazar."
Bismillah demesi, kutlanmak, yomlanmak iindir, nerede anarsa; nitekim szmzn
da syledik. bu sz, "Gerekten de Allah, cennet, olmak zere ina-
ayetine (Ayet IX,111) Yani Ulu
Elest da onlara cennet ver-
Gerektir ki de inananlar, dnya yoluna
feda etsinler, o - da korkulan emin olsunlar, vadedilen-
lerle ycelsinler. Bazar din hazar, bu iki hazara
Sonra buyurur:
ni yazar? Yom yazar, yazar, yom var, yola d
zer, yom var yoldan azar.
Yani bilginler iki blktr. Bir vadedilen korkulan ve
denk olarak halka bildirir, korkuya ve mide ait szleri, beraber syler. Bu yolda fay
olur. iinde cehennem korkusu ve cennet midi belirir. Men'edilen nesneleri
yapmazlar. Korkutulan kurtulmaya emirlere koyulurlar, bylece de
vadedilenlere "Yom var, yola dzer" budur. Bir daima korkulacak
sylerler, rahmetinden me'yus ederler. Halk da bu yzden,
g bir yle de yle sonu kt, hi olmazsa birka gn geirelim der. Yahut da
bu bilginler, daima halka, vaitlerini sylerler, korku tama-
Bu yzden gnlne, bir cesarettir gelir, korkusuzca sulara dalar-
lar, ziyana girer, yol "Yom var yoldan azar" da budur.
Sonra buyurdu ki:
Tnki hazar ni hazar, hazan bu knki hazar.
Bu sz, hkm dinlere Yani ey Yahudiler, ey ve dinsiz-
ler, neden o gelip dinlere ve hkm kitaplara uyuyorsunuz. Muhammed
dinine gelin ki bu "dinin bilgilerinin her biri, peygamberleri gibidir".
ruhunu sonra buyurdu ki:
Bu sabakm nite azar? Her iki azar, kudret
bilin zer, andan bizer.
Sonra buyurdu ki:
"Bismillah, baca."
Bu sz, gerek yolcusunun gnl penceresine ki: yoktur ta-
pacak" zikriyle Baca, Anadolu Trkesinde pencereye derler.
BARAK BABA 427
"Altm kapu."
Bu sz, gerek yolcusunun gnlne, cennet g-
olan
Nitekim duydun:
"Birin.
Ve zerde kur ve dane birine dlbend."
Bu sz, cennet cennet ve yolcunun him-
meti benimsememesine, kabullenmesine. Bilki gnl penceresi, gayb
aleminden ibaret olan mana alemine yani cenneti, cehennemi, hurileri, iekleri,
Muhammed gibi "Gz ne ne haddini
(Ayet L III, 17). hepsini terkeder. kuvvetindeki bereket b-
tn bu sse pse, gz ucuyla da derki:
ehli gibi hevesim de yok, meylim de,
bir teslim mmkn

Ne cehennem bilirim ben, ne cennet"
Sonra buyurdu ki:
"Yiti kat yir yiti kat kk brk. bade, kuh - Kaf
tek ve. n ol badeden idk. mest olduk, hayran olduk. n mest
sodi, hayran sodi, bidar sodi, sebah sodest.''
Bu sz, gerek yolcunun gnl gzne ruhaniyet tecellisinin
tir. Bu makama derler Bir duruma
gelmesi derecesine gelen, unutur. Bu bir
cezbe alemidir. Ancak bu makam da da hak kazanamaz, eksiktir. Buma-
kamdan dnnce her yerli yerine oturur. Olgunluk buradan Bu ukurdan, bu
korkun cehennemden binde bir yolcu, esenlikle kurtulabilir. olgun ve
bir er kendi kendisini, bu makarna sahip bilirse -
mahvolur gider, bundan Ve der ki:
Ya bir kurar, beni iine;
Ya gider
Bu halde kendisini, ylesine byk grr ki yedi kat yer, ona sanki bir d-
yedi kat gk, sanki bir byle grnr ona. Bu ululuktan ylesine susar,
ylesine kurur ki syler:
"ylesine ki ben kpn
Kadehe biraz durmam yok o bende."
Feyiz kpren kaynak feyiz denizleri, ylesine kaynar,
kprr akar ki o, timsah gibi bir nefeste hepsini ier, silip smrr de der:
bir lokmam, deniz, bir iim su bana;
Ben ne bir yarabbi, bana bir a, yol gster (Mevlana)"
Bu feyz kadehini ekip iince, bu tecelli giyince iinde bir
belirir, bir meydana gelir; bu anda olgun ve
bu helak edici halden onu. Bu kurtulup bu
kendine gelince grr ki in seher iltibas ukurundan kurtulur,
yola yz tutar, atar da der ki: "Hamdolsun Tann'ya bizden
giderdi, gerekten de Rabbimiz, elbette rttke rten, da
veren (Ayet XXXV, 34)
Sonra buyurdu ki:
bostan selam virme-
Pes bilme misn, edne tiken bata. Del
kir, bostan selam vir, otur, yi; oda
yak, koltukla al,
Bu sz, gerek alemi yolcusunun iine, gayb hatifinden gelen hitaba Bu hi-
tapta, sahibinin emirlerine uymadaki kusura, bu iltibas meydana gelen
ihmale ait bir sesi Der ki: A Burada, bu yolda dnenlere, bu ta-
kalanlara denen sz "De ki: bana uyun da Allah da
sizi sevsin" (Ayet 111, 31). halde, istek ayak basmak isteyen nce
Mustafa girmesi, bid'at girmemesi gerekir ki onu,
diye tutup rezillikler ekip ldrmesinler. beyine,
sahibine, yani Elisi Muhammed'e selam verir, onun ter - temiz ruhundan medet ve
inayet diler de bu yzden istek dikeni batmaz, kendisi de yoldan kalmaz.
dos - ana - caddesine istek basar, tarikat edeple-
riyle korursa yok ki bu marifet gllerinden demetler toplar,
dallardan sevgi meyvalan himmet bunlarla doldurur, hatta
ylesine doldurur ki iki dnya bu iinde kaybolur gider. Sonra onlarla
doyar. Yollardaki engelleri, perdeleri, istek yle bir yakar ki ona uyup
izini izleyeni, gtrmesine imkan olmayan makamlara gtrr.
"Senin uan sinek,
nesneleri avlar."
Yani edebe uyup uan ve avlanmaya sinek, bid'at uan, hevesle-
rine uyan ve bylece uan avlan avlar. Ona denir ki:
Yola konaklar tehlikeli yerlerden kurtuldun, o alemden gel, konak ye-
rine kon, hayret ukurunda yol marifet ab - 1 kaynak is-
BARAK BABA 429
tek lnde susuz sevgi kadehini dk. "Al, tan
maksat da budur.
Sonra buyurdu ki:
"Bismillahi, avuntum. savunlum; mddeiyi devrdm."
Yani uyma hususunda benden meydana gelen sebebinden gnl
yz, sevgilinin vuslat kabesinden de gayb hatifi, bana
beni; can bu sz: bostana
sonuna dek". bu kusurun zrn dileyerek diyor ki: Gnl yzn,
him gibi sevgilinin cihetine "Hi ma-
budumu tek yzm gkleri ve yer - yzn yaratana dndm ve ben, ko-
(Ayet VI, 79). "Bismillahi avurdum" bu zamanlarda
benden olan ve iyi defterine btn iyiliklerimi sHdim:
"Vuslata ehil
Btn keremi irkindir."
Hepsini ettim, savurdum" ve rahmetten iblis denen
ktler iyilerin, ekinenlerin vuran "Mddei" yi, bu tvbe bereke-
tiyle yz - st yere vurdum. "Mddei" nin, nefs - i emmare da caizdir, nk
rahmet etsin, esenlikler versin, Peygamber onu, en beter diye
nitekim, "Bedeninde bulunan nefsin, senin en byk
tur Al - Cami 1. s. 40). dnerken de nefisle ederek
"Kk byk dnyoruz"
Sonra buyurdu ki:
keldm, yortdum, Ne olup
-yiken bik oldum, knde bir kaz yidm, sultana eyleme-
dm."
Yani elimi, bu devlet erkeklik gayretini harekete geirdim.
tek kuvvetlendi. maksudumun yoluna koydum. gezip tozma-
yemedeyim. mddet bir
lokma bir anda smrdm. Her an, her lahza, daha fazla, daha ileri utum. Yol-
cuydum, menzile havas girdim (Burada avam, tarikat ehli
olmayanlar Mevleviler, bu terimi Zahir, Aleviler
Zahid derler). ispahiyiken bik oldum" bu anlama gelebilir. Elest gn-
nn ahdine riayet ettim. Ervah aleminde ikrar gibi cesetler aleminde
de o ahde riayette bulundum, akdimden dnmedim. yok ki biz arzettik emaneti
gklere ve yer - yzne ve derken onlar, onu yklenmekten ekindiler ve ondan
korktular ve onu ykledik insana, yok ki ok zalim oldu, ok bilgisiz bir hale geldi"
ayeti (Ayet XXXIII, 72) emanet ykn, gcmn
derecede korudum. "Sultana eylemedm" de budur. "Bizim iin
430 VE ANTOLOJiSi
sevk ederiz biz" (Ayet XXIX, 69) mucebince gayb sevgilisi can
nida etti:
kuvvet, iy uyat, ilen irisini
(Kara at: Trkeye tercemesi). eriye
kat. Muhammed'e salavat."
Yani, hidayet gcyle glendin, bizim hviyet
biz de keremimizden sana, onlara meleklere ait kanat ihsan ettik.
"Ey gnl, bu yolu dedi - kodu vermezler sana,
yokluk bir yerde vermezler sana
havada, bil ki,
Sen kolunu kol kanat vermezler sana"
Bendeki gcn bizim yolumuzda biz de sana g verdik.
heva ve nefis derbendi olan ve Trabzon'u hava ve hevese davranmak ve
hkme uyup muti' olmak param - para et; burada lstanbul, Trabzon, mana
alemiyle hayvanlara ve ait kt ila, olan
lerdir ve tedavi, bunlarla olur. O kt de sen, bizim hi-
dayetimizin inayetiyle yokluk denizine at, yok olsunlar.
huy kt iyi huylara kat, yani iyi huylara dndr. Byk
olan bu ter - temiz ruhundan imdat iste. Muhammed'e salavat
demesi de budur.
Sonra buyurdu ki:
ardaklar, karsa karsa oyunlar."
Yani bu yolculuk ettim, hava ve nefsin tehlikeli yerlerinden getim, kurtuldum,
elimi murat ve boynuna dndm, ben ol -
dum. Ter - temiz izafi ruh, insan vcudu lkesinde, kuruldu. pa-
da ruhun geti, gnl oturdu. Hilafet lkesi olan
"Alem - i da bir bir - dernek, bir zevk ve meydana
geldi. Alemine safalar kutlu kademine, yomlu gnl, canla

Gnlm, canla ellerini yenlerini saarak oynamaya
Ruhun gnl gelip bu
ardaklar karsa karsa oyunlar" szyle
Sonra buyurdu ki:
"Tokuz kz bir sokum."
BARAK BABA 431
Yani bir lokma. Bu sz, var olmak aleminin alemine,
yok olmak meydana gelen
Tann tecelli etmeye ki: "Tenzih ederim kendimi, zuhurum ne
de uludur" sz, son - ucudur (B. Bistami). "Bedenimde Tann'dan bir
yok" sz, bu hale rnektir. Bu makamda, geen var olan
gerek yolcusu, yle bir hale gelir ki rbai, onun halini
geldi, gibi derimin yrd;
Son - ucu beni benden sevgiliyle doldurdu.
Vcudumun cz'lerini sevgili
Benden ancak bir ad tesi hep o" (Mevlana)
Bu makamda iki bir lokma yapsalar da onun himmet atsalar bir zerre
bile
"Cebrail bile burda zahmet verirse sana, dk
Kan da rahmet hazinesinden ver."
Bu hali, "Tokuz kz bir sokum" diye
Sonra ki:
"Yirdin kkke bir ekser, mutumuz yiti ekser, zihi muz, zihi esker."
nce de gibi hilafet yurdunda, ruhun ve yurd
edinmesi bir Bunu, ardaklar, karsa
karsa oyunlar" diye diyor ki: Gerek himmet kk ve
hor grnr amma kadehi, ancak gkle yer - yz olabilir.
amma odun, ancak Cebrail'in ulu olabi-
lir.
"Bir Mutfak ki Ruh - ul Emin'in oraya odundur,
evini bezeyenlerin ne var orda?"
"Kavmin ulusu, o kavme hizmet edendir" mucebince iki dnya sa-
hibinden hizmet etmeye nk Ruh - ul - Emin'in bile bu
bir hararete dayanamaz, nitekim, "Bir
al Mnteha'da Cebrail bu sz Bu
Ahmed mmetinin, Muhammed milletinin
kebap da olmaz.
iyi kesmezler,
irkin huylu bedenlileri kesmezler.
Gerek kesilmekten kama,
Kesilmeyenler murdar lrler."
Gene buyurdu ki:
"Her ki bu
Yani, yola, yoldaki tehlikeli yerlere, bunlardan kurtulma arelerine dair anlat-
anlayan, yola riayet ederse da. nk te-
meller mmkn Ancak yol alma, ya-
sak nk:
"Bu kabul bir ki gnle bir sevgili gerek,
Bu da bir ki yola bir gerek."
Bu yolun ders girer, onlara Nitekim
"Ve bir de ileri geenler ki herkesi
(Ayet LVI. 10, 11). budur.
Sonra buyurdu ki:
"Her ki
Yani, bu remizleri ve anlamayan, bilgisizlik lnde
dan, maksudundan uzak dnd. Nitekim ameli olmayan alim, yolda uyuyup
benzer, yola gider; fakat ameli olmayan cahil, yoldan
bir yerde uyuyup benzer,
Gene buyurdu ki:
"n kavul savul Her iki kavul savul avurt da
vul Her iki avurt davul oldu, gerek
Yani, kum bu riayet etmezse
olan bilgisizlik erlerin en yce olan marifet kona-
ve bilgisizlik illetiyle hatta ma-
giriftfil' olur. Nitekim, hayvanlara benzer ta kendileri, hatta on-
lar, hayvanlardan da Bu adeta her biri bir ur, bir bir
ban, bir illet olan kt elinde ve bu illetlere da ebedi kutluluklar-
dan, daimi inayetlerden mahrum olur, hapse, zindana Onun terbiyesi,
teri mesabesindedir. pis helak edici bir ura mptela bir lm
byle bir bulunmazsa o vakit ahret yurdunda,
herkesin hastahanesine ki o hastanenin cehennemdir. Orda zebani te-
davisine muhtac olur. akreplerin dnyada, hava ve hevesine uy-
mak ve ulu sahibin emirlerine hareket etmek yznden vcudunda toplanan pis
onu da son - ucu, temiz ve bildik erlerle oturmaya,
eder. daha iyi bilen, ona dnlp son - ucu. Yoksul Kutb - al
Alevi, bunu anlatmadan, yazmadan kurtuldu yediyzelli zaferle
Safer ilk gnlerinde. Hamd alemlerin Rabbi Allah'a. son - uc, ondan
ekinenlerindir. Rahmet ve esenlik en Muhammed'e ve btn
soyuna. risaleyi okuyanlardan bir Fatiha niyaz ediyoruz. kerem ederler de
esirgemezler. Bir senden ne olur?
Hadiste de en insanlara en fazla
vesselam (Al - Cami, il, 8).
BARAK BABA 433
BARAK BABA
zetle bu risale, Barak cezbeli bir szlerdir. Belki daha
uzun olabilir. Belki bellekte bu Belki, ozanlar ancak bu
yakalayabildiler. dinlerin hepsinde de din temsilcileri ayinde kendinden ge-
ince, kpkler saarak, tepinip dnerek - sz-
ler sylerler. Tevil edilir, onun gaybden haber iyice dikkat edilirse,
her halde edildikten sonra "risale" diye bu szler manzum grnml-
dr. Hatta Bunlar:
Bismillah dem her dem
Dem be dem; dem, dem bu dem
Yefallahu
Ve Yuhkemu mayurid
Tengridinferman
tengiz tiller,
St gller bal
Hanlar, Vezirler, Bek'ler,

ahiler,
U/uglar, Azizler,
Yeti tengiz, yeti tengiz bir gevher
Ol gevhering yresinde bin
Ol aslanlar, kaplanlar, imer/er, kiyikler, briler, ayular, akallar
HeyMte heyhat; Saltuk Ata, Miskin Barak!
Erenler ayur: Biz yrrken krriz,
niye Hayrga
Kaba, kaba, ara/eler,
bayramlar
Ulam ulam Lanbay lonb!
Bismillah
Bazar bazar o bazar
Bazar bazar din bazar
Dnya zer
ni yazar
yazar yum yazar
Yum var, yolga tzer,
Yum var, yolundan azar
Trk hazar ni bazar
Bismillah baca, kapu
arde pirin <iane dlbend
Yeti kat yer yeti kat kk brek
Tengiz/er b.de, kaf tekye
n ol b.beden idk
Mest olduk hayran olduk
n mest sdi, hayran sdi, sabah est.
kelding; sigirtding; bostanga kirding
Bostan selam vermeding
Pes bilirmising, ettnge tikenbatar olur
Teli bostanga kir, bostan oyongunda selam vir, otur, toyunca
yi, ii
aluyu odga yak, koltukla, al,
Bismillah avurdum
savurdum
Mddeiyi devirdim
keldim
Yutdum
bek oldum
Knde bir bir kaz yedim
Sultanga hiyanetlk eylemedm
Dinge kuvvet ev vet:
Trabzonun irisingi Karatingize, eriye kat Muhammede salavat!
arda.klar,
Karsa karsa oyunlar.
Tokuz kz bir sokum,
Yerden kke bir ekser!
Mutumuz yeti ekser,
Zehimut, zehie ekser!
Her ki bu in ma'ni
Her ki ... n kavul savul oldi.
n kavul savul avurt tavul n avurt tavul kerek
Vallahi d'lem bissavap ve ileyhilmercin vel-meab"
a) Abdulbaki (Yunus Emre 1936).
b) Hilmi Ziya lken eliyle rnek
c) Ankara ktphanesindeki rnek
d) A. kendi rnek
e) 1. Zeki (Abdal Musa s: 112- 113.) konuyu
gibi ve yedi hecelidir. yerlerde dizeler eksik
ls bozuk yerler de dz ancak zamanla bellendi, ya-
kopya edildi. Sonuta bu duruma geldi.
BARAK BABA 435
Tarikat silsilesinde Barak Saru Saltuk
Taptuk Emre'nin Barak Baba'ya Yunus Emre'nin
- Kalenderi bir mevcudiyeti bilinmekle birlikte
Barak - Alevi sevilen bir zat Alevi -
etkilerinin Zaten Anadolu'da bir ok da
bunu eserlerinin, bu gne
de gibi Alevi - ve
iinde Alevi - derinden
ZEL SZLG
A
Ahi: Ftuvvet ehlinin

Anlamak, idrak etmek.
Anmak, dile getirmek.
Avurd: i yeri.
A vurmak: evirmek
Parlak,
Aymak: Sylemek, hitab etmek
B
Dazar: Pazar, yeri.
Bik: Bey, mevki sahibi, asil, soylu.
Bil: Bel
Bizmek: Bezmek, usanmak
Bolmak: Olmak
Bostan Bostan
Brii: Kurt
Briik: Brk, giyilen klah
D
Bilgin (Farsa)
Devrmek: Devirmek
E
Ed:Et

keisi
Eren, Veli
Erenler, Veliler
Sipahi, asker (Farsa)

K
Karsa karsa: El
Kavul savul: Sz verip dnmek
Kiyik: Geyik
Kur Kemer, be-
kemer.
L
Lonpay lonp: (Mhmelattan. Lop cup
gibi)
M
Mut: Bir hububat ls
Mazhariyet: Yce
N
Ni:Ne
Nite: nice
o
Okugan: Okuyan
s

lamak
Sokum: Lokma, yudumluk ekmek, ye-
mek
T
kalmak
Til: Dil, deniz denize
kara
Deniz
Tokuz: Dokuz

Tn: Dn, gece
rya
u
bulmak
Ufak, kk
Uvatmak: Avutmak, teselli etmek, ufat-
mak.
zmek:
Yiti: yedi

y
Yom: kutluluk
Yormak: Tevil etmek, tabir etmek
Yre: evre, etraf
Yukardaki szlk ile Barak Baba risalesi rahmetli A. Yunus Emre
bu risalenin eski fotokopisi de mevcut-
tur. Kalenderiler taifesindendir grlyor ki, Barak Baba;
hem risalesi ve zellikle de tutum ve marjinal bir sufilik
tr olan Kalenderilik inansal ve kltrel dzeyde nitelikli olarak
gzel yznde etme
sine Hind'de, Anadolu'da btn Kalenderi'lerin ve inanta, -
ve bir ve Fakr' tecerrdde, ka-
naatte, nedametle, diyanet ve riyazatta, melamette, vahdet - i vcudda, "grnmeyen Tan-
grnen tapmakta", ok bir hulfil ve tenash fikrini benimse-
mekle uluhiyette, Hz. Ali kltnde, Mehdi tevella ve teberra ilkesinde, erkan -
edepte, ihar darpta, tese'l (dilenme) ve cerr'de, raks ve semada, ser'i ibadetlerde islama
uyan ve uymayan bir ok yenilikler olan Kalenderiler hak yeri
(A. Ocak, Kalenderiler., s: 142 - 194).
"Adem'n ve nokta - i bii'dur ve iki biri fa'dur ve biri kaf'dur ve iki
gz biri ayn'dur ve biri ve iki bir dat ve biri zal'dur" (Kaygusuz Abdal).
Bylece, Barak Baba ve Kalenderilik, sonraki heterodoks denilen
hem derinden hem de zamanla ilerinde eriyip onlarla bir
ve beraberlik suretiyle yeni bir ierik kazanarak grev ve ta-

GVEN ABDAL (GEN ABDAL)
da gibi Veli Vilayetnamesinde geen Gven
hangi kesin olarak bilinmemektedir. XVI.
Sersem Abdal bir onu
Gen Abdal'la geldiler
Sar Rumeli'ne
dertlere derman oldular
Tavafin kabuldr abdal dediler
Gen Abdal, gre Gven Yine Gen Abdal
de onundur. Sylenceye dayanan bu bilgiler tarihsel kesinlik ta-
Bir Gen Abdal daha var ki, o 19. Scaeddin tekkesine
gelince
Gven Abdal halk Gene, Gen Abdal olarak arulagelmesi de bir var-
Gerek bilinmemektedir. Vilayetname'de geenler
gre, dneminde ya da ona bir dnemde, Gven bir
Elimizdeki Gven Abdal, Gene Abdal ona
ait olup Gene Abdal'a maledilen dili olduka yenidir.
bu gne Gven gerek kesin olarak kavu-
dedik. Hnkar Velayetnamesinde onun bir. sylence

"Gven Abdal
hizmetinde Gven Abdal bir er terbiyesi bir
Bir gn, erenler dedi, gnlmde bir sorum var, izin verirseniz syleyeyim.
Hnkar, buyurdu. Gven, acaba dedi, kimdir, muhib kimdir, kimdir?
Bize lutfedip bildirseniz. Hnkar, hemen, Gven dedi, yerinden kalk, tez git, bir sarrafta
bin nezrimiz var, al gel dedi. Gven Abdal, sarraf kimdir, hangi demeden
hemen belini elini pt, yola revan oldu.
Gide - gide bir Grd ki pek byk bir Kendi kendisine,
bizim lkede byle byk bir yoktu, acaba bu hangi dedi. ii
adamlarla doluydu. Gezerken bir adama, dedi, bu il, hangi il, bu hangi
O adam dedi ki: Hindistan lkesi, bu de Delli (Delhi ?) derler. Gven, bu
sz duyunca kendi kendine, ROm lkesi nerde, Hindistan neme dedi.
iinde yrmeye Sokak - sokak gezerken pazara oyana, buyana
giderken grd ki, bir sarraf oturmada. Sarraf da bunu grnce hemen
Beri gel diye elini dkkana girdi, selam verdi. Sarraf, G-
ven'e, hangi ildensin dedi. Gven, Rum lkesinden dedi. Kimin hizmetindesin deyince
Gven, Sultan hizmetindeyim, bir gn bana, bir bize bin
nezri var, al gel buyurdu, gn oluyor, bu geldim dedi.
Sarraf, duyunca hemen Gven evine
geldi. oturttu. gn yemekler verdi. Sonra dedi, nezri olan sarraf
benim. Hindistan denizinde bir vakit ticarete giderken bir yavuz muhalif yel az
gemimiz Hemen vilayet erenlerini beni bin nez-
rim olsun dedim. O anda erenler gemiyi mubarek eliyle tuttu,
sordum. Hnkar Rum lkesindeyim dedi. Rum lkesine nezrimizi
dedim, ben birisini buyurdu. Ben, o adam, ne
dedim, senin tarif etti. seni dkkanda grdm, elimle hamd
olsun ki, hata bin al, erenlere gtr. Sonra bin daha bu da
dedi, erenlerin hizmetinde bulunanlara, onlara ver, yesinler, isinler. Bin daha
gitme dedi, bu bin da sen harca.
Gven Abdal, o bin bir kese iine koyup koynuna Sarrafta
gene yola revan oldu. iinden giderken bir ardak grd. Birde ki
penceresinde, gn yzl bir gzel bakmada, grr grmez bin canla oldu.
- gitti. Pencereye gzn dikti, tam gn gece y-
lece halini grnce halk grnce ktye yorar dedi,
hali git dedi, verde eksi.n - gitsin hurdan. bir tacirin ba-
ticarete gidip dedi, eline gemez senin, vazge bu
olmaz sevdadan. Bu ulu bir tacirin duyarsa aarlar.
yle bir elde etmek isteyen bol Gven Abdal, szle-
rini noldu ki, dedi, bin kesesiyle koynundan
gsterdi. bunu grnce geldi, bu dedi, tekin adam
koynundan bin bir kese gsterdi. kelam, aluna tamah ettiler, bir
yolunu bulup ieriye Gven Abdal, keseyi sevgilisinin nne
koydu. Tam yoluna gideceklerdi ki, Gven, sevgilisinin ayak ucuna otururken bir
de duvar bir el Gven'i, bir yere
bu hali grnce kalku, oturdu. Gven'in gelince bu ne hal
diye sordu. Gven Abdal, vilayetinden oldu dedi,
bylece beni bu kt Bunun zerine, Rum lkesinden oraya
o ana kadar geenleri bir - bir
bu kerameti gzyle grnce erenlere oldu, ziyaretine varmak istedi. bin
beraberce saatinde yola Gece yrdler, bir yerde
ki sabah ama yer yer ke-
kikli, bir yer, Arafat gelen yolun
GVEN ABDAL 439
yolE Halifeler Hnkar'a gtrdler. Gven Ab-
dal, erenlerin ellerini pp yz srd. geeni bir - bir
Hnkar, Gven Abdal dedi, bu hikmeti bildin mi? Gven buyurun erenler
dedi. Hnkar, sen, bizden kimdir, mrid kim; muhib kimdir, kim diye sor-
biz de sana cevap verdik. Mrid odur ki, senin Biz seni hizmete
gnderdik, nereye kimi demeden yola sarraf gs-
terdi. Bir kerecik denizde helak erenler diye bin nezretti,
gemisini yerimizi sordu, haber verdik, seni
- byle demeden nezrimizi sana teslim etti. biz seni kolayca gtrp
getirdik, seni o yz da o bir vilayet grmekle
oldu bize; buraya gelmedike karar etmedi. Sonra emietti, o Gven Abdal'a ni-
- demek oldu, murad murat verdiler. (A.
Velayetnamesi, sh: 78)
A. Gven Abdal yapmak-

"Gven Abdal, Cnklerde Gven Abdal nefeslere
fakat bunlar dil yenidir. mi dil zelliklerini kay-
bettiler; daha bu gzel olan Gven Abdal,
Kesin olarak bir syleyemeyiz. Sersem Abdal bir ne-
feste:
Gene Abdal'la geldiler
Rumeli'ne
dertlere dennan
Tavafin kabuldr Abdal dediler
Gen Abdal, halk Gven Abdal sznn -
Bir nefes, rivayete gre 1551 de tekkesinde Dedebaba olup 1569 - 1570 e
kadar bu hizmette bulunan ve bu tarihte len Sersem Ali Gven
XVI. kadar der. (a. g. e. s. 128).
Gven Abdal, zellikle bir sahiptir. Gen
Abdal ile Gven olma da Ama kesin
yoktur. Mehmet Tevfik yz" bir ka daha
Veli Trbesi iindedir.
440 ALEV} VE
Gen Abclal'a ait
-1-
Mmin isen bana etme
Allah bir Muhammed Ali
Eyilikte ol daim eyle
Saki doldur bize dolu ielim
seelim
Olur olmaz davalardan geelim
Pirler gzelce dinle
Bozma dil syle
Kemlik edenlere sen eyilik eyle
Kimsenin gzetme
der isen ger Hakk'a
Erenler huyundan bir
Gen Abdal seversen candan
Hak seni yoldan erkandan
Yalan sz syleme imandan
Kemlik: ktlk - Tabiat, huy - Erkan: Yol.
-2-
Sekahum syleme
Sakla kulum beni seni
Cevher - i
Sakla kulum beni seni
Elde dilde gznde
ol her bir sznde
ieri kendi znde
katara gerekler pirler
emri ile Hakk'a giderler
Hakikat syleme derler
Gen sakla sen seni sende
Hak seni can ile tende
Hak buyurdu ben seyredeyim seni bende
Cevher - i zat: z - Sekahum Ayet.
-3-
Ey candan nur -
Pirim cemalini gresim geldi
ltfeyle
Bir ismi Ali'dir Hayder - i Kerrar
Hasan - ol zat - envar
Hseyn mmine didar
Zeynel - Aba Muhammed Bakir
Keremler ol imam Ca'fer
Nola bir dem hsnn Kabesin gster
Taki Naki Askeri
Mehdi cmlemizin ulu serveri
isterim bilmezem
Gen gzel syledi halin
Erenler feyz - i kemalin
Ey gster cemalin
-4-
Gaflet uykusunda yatar uyanmaz
Can gz gafilan oktur
Hak sz rk fesad cahilan oktur
Kalbi rk fesad cahilan oktur
kamile vermez zn
Gaflet uykusundan amaz gzn
beter syler szn
Bed amelli fesad mnkiran oktur
Nefs gezer
Hak'ta ne
gibi
aldanan oktur
nasihat almaz
mnkir olan imlaya gelmez
kendini bilmez
Nefsiyle pehlivan oktur
GVENABDAL 441
Gen herkes mest olur sanma
Her kurban derisi post olur sanma
Her yze gleni dost olur sanma
kafir mslman oktur
Nur - Penah: ruh, Koruyucu nur. - Nikah: rt. - Cemal: Yz - Zat
envar: Nurlar dolu - Didar: Yz, grme, gsterme. - Hsn: Gzellik -
Sener: nder - Gayn: - Feyz - i Kemal: Yce mutluluk, Bolluk. - Zati
iktiza: (z bundan Bir kendine,
kendi zne borlu olur, varolmak iin bir nedeni gerektirmez.
kendi zyle Bu zyle varolma onun iin bir gerekimdir, trl
olma, yoktur. ancak bilinir. - Sekahm hamn:
"Rableri onlara tertemiz iecekler iirir" (76. sure, 21. ayet) Sekahm
Kerimde "Rabbin, sulbnden soyunu devam onlara: "Ben
sizin Rabbiniz miyim" ve buna kendilerini onlarda "Evet
(Vll / 172 - 173). Bu, beden bulmadan nceki toplan-
tinsel deneyimi ve simgesi haline bilin ve ona du-
yulan bu Bezmi eleste "Ruhlar Meclisi"nde Mutlak her-
hangi bir grnm sonucu "Vecd simgesel olarak
Bunun iin der:
Seninle vahdet (HB. Veli)
Sekahm syleme (Gen Abdal)
Ezelden cami sekahm
n sylerim her dem enelhak (Nesimi)
Vahdet badesiyle mestiz ezelden
Elest kadehinden Ruhullah)
ikilik duygusu yok "Nereye baksa yzn grr; onun zerine
gkteki her Tarlada ki her iekten bakar ona. onunla
bir sesle Tm evresinde sadece ve sadece
harfi harfine okur" (Gibb).

Alevilerinin de byk hemen hemen her Alevi
evinde, ktphanesinde Varidat bulunan Bedreddin'in, Bedreddin
Mahmud Bin - Simavna, Simavna Bedreddin olarak bilinir.
(d. 1358 - 65, Simavna - . 1420, Serez). Ortak mlkiyeti savunan byk bir
halk yol ve bir sahip
olan tarihsel kaynaklarda soyu ve ilgili birbirinden ok bilgiler
var. Torunu Halil Bin (yeni 1967) bu tr kitaplara zg abart-
malar, birlikte, Bedreddin'in ilgili en nemli kay-
Buna gre Bedreddin, Simavna tsrail'in Annesi Simavna tekfuru-
nun ve sonradan Mslman olarak Melek Hatun Bedreddin ilk
bilgilerini Edirne'de, atanan ve Molla Yusuf'tan Molla Yusuf'un
lm zerine nce Bursa'da, sonra Konya'da mderris Feyzullah gibi dnemin
alimlerinden ve astronomi okudu. Oradan gitti (1383) ve Kahire'de
Mbarek - Manbki'den ders Bu arada hacca giderek drt ay kadar Zili'nin
bilginlerinden de sonra yeniden Kahire'ye dnd.
nl bilgin Seyyid Crcani, hekim ve Ahmedi ile birlikte
Ekmeleddin Babarti'nin derslerini izledi. zamanda Memluk Berkuk'un (hd.
1382 - 99) Ferec'e ders verdi. Berkuk'un bir cariye ile evlendi,
ondan bir oldu. Bu arada Hseyin Ahlati ile dostluk kurdu, ona
rak tasavvufla ilgilenmeye 1404'te Tebriz'e giderek Timur'un bilginler
dzenlenen ve byk elde etti. Kahire'ye
dnnce nce Ahlati'nin halifesi, onun lm zerine de tekkenin oldu.
1405'te ve tekke ve btn Nil ata-
rak, Konya, ve zerinden Edime'ye dnd (1406). Edirne'de bir sre sakin bir
srd, sonra yeniden bir Bah Anadolu gezisi yaph. Fetret Devri'ndeki (1402 - 13)
taht mcadeleleri 141 l'de Edirne'de ilan eden Musa elebi ta-
getirildi. sren bu grev Rumeli'nde
lerini ve mritlerini nemli devlet grevlerine Musa elebi'nin,
Mehmed elebi'ye (1. Mehmed) yenilerek ldrlmesi zerine Bedreddin bin ake
srgn edildi (1413).
Mritlerinden Brklce'li Mustafa Torlak Kemal Manisa ayak-
(1416), Bedreddin kaarak Daha sonra
Sinop zerinden geti. Oradan, iyi Eflak
beyi gitti ve onun da Silistre rgtlenmeye
srede evresinde sipahiler, medrese
ve devlet grevlilerinden bir taraftar kitlesi Ama bu arada Ana-
dolu'daki ayaklanma Brklce'li Mustafa ile Torlak Kemal'in, kendisinden
emir almadan sonucu yenildiklerini ileri sren Bedreddin, 1.
Mehmed'in Rumeli'ye haber Deliorman'a Orada
bir biimde) ele geirilerek Serez'e gtrld. Ulemadan bir mahke-
mede Mevlana zerine ve kendi kendisinin de
idam edildi. Kemikleri 1924'te Serez'den getirildi. 1961'de Sultan
Mahmud Trbesi'ne gmld.
Muhyiddin Arabi'nin etkileri grlen Bedreddin, byk bir
alim, hukuku ve Vahdet - i vcut Vahdet
- i mevcut Ona gre ve bir ve
ve ortadan mutlak birlik olarak ok-
luk olarak da ya da evrendir. Mutlak madde ve ruh biimlerinde ortaya
birbirinden Bedreddin ruh ve maddeyi dzeyde gster-
mesiyle Mlkiyette Varidat nl
btn dinlerin bir ve ahiret ynnden tmnn
yola belirtileri olarak ya da mehdinin gelme-
ve Cennet ve Cehennem'in dnyaya simgeler ol-
ileri Ahlak konusunda tasavvufa Kuran yorumunda ise
ayetlerin birer simge syleyerek
en nemli 25 eseri Bedred-
din'in br bilinen Letaif'I - ibadat, muamelat, ukubat gibi te-
mel ele Cami'I - Fusuleyn
ierir. Teshil ise Letaif'I - Bedreddin'in gnmze
mayan Ukud'I - Cevahir ve - Futuh dilbilgisine, Meserret'I - Ku-
lub ise tasavvufa
Bedreddin bir halk ya da bir saltanat da-
olup gnmze sren yol Ama bu ayaklanma,
Anadolu'daki benzerleri iinde, nderlerinin ilmiyye kadar yk-
bir tek Bedreddin'in ve
ok tarih, felsefe ve edebiyat konu lmnden sonra Simaviye
16. Anadolu'da ve Rumeli'de onun izinden gidenlere rastlan-
(Ana Biritannica c. 3, sh: 515)
Trk etkileyen Bedreddin'in ve eylem-
leri ynlerden bir ok ve inceleme Lehinde ve aley-
hinde bir ok Vecihi "Simavne Bedreddin
ve Varidat" isimli incelemesinde bu konulara tarihilerinden Bin
bilinmeyen Tevarih - i Al - i Osman, tarihi, Cihannma,
Uru Bey, Bitlisi Zade Ahmet Efendi Numa-
niye), Bey (Tarih - l Ebu! - Faruk) ile tarihi Dukas,
BEDREDDiN 445
Bedreddin aleyhine, resmi ideoloji bilgi ve
Kemal tarihi), Solak Zade Tarihi, M-
derris Efendi, Ahmet Mithat Efendi (Mufassal), Ahmet Rasim, M. Faut Kp-
rl, A. Ahmet gibi bir ok yazar, ona resmi ideoloji
tusunda olmak zere olumsuz, bir ok
dir. Yaltkaya, Hikmet (Bedreddin Mustafa
etin Yetkin, Abdlbaki Zeki Cemil Yener, Necdet
Yurdakul, Orhan Rady Fish, P. Wittek, Orhan Asena, Erol Toy (Azap ortak-
- roman), Vecihi Mehmet Zeki, Adnan Hilmi Ziya lken gibi bir
ok Bedreddin olumlu, nesnel, ok ynl
ve incelemeler
YAPISI
Bu ve birbirinden her ynyle alan, en bilgili ay-
biri Mezheben hukuken de Hanefi'ye
olan Bedreddin'in Alevilik ve ilgisi nedir, herhangi bir
var Niin Alevi ve Bedreddin ile Torlak Kemal, Brkl-
celi evresinde izinden Kimdir Bed-
rettinliler? bir topluluktur, yol, yolak nedir bu-
lunacak doyurucu bu derecesini, boyutunu ve rengini ortaya
Bedrettin'in daha ve gerek sonular
edebiliriz. srekli arayan, olmayan bir sahip. Korkmadan,
ekinmeden, yasak ve engel
zerine gidiyor. ve biliyor. Bedrettin'in ki-
daha ok ve devlet
leri, makam sahibi ettikleri ve eylemlerine ve biliyor. Bu d-
eyleme onlar Heterodoks ve
benimseyip savunan, tasavvuf yn, Muhittin Arabi'ye uzanan Alevi ve
bykleriyle bir da ve etkisinde
Alevi ve kesin ve Kendisinin kurulu dzene
din, dil, mezhep hepsinin savun-
Alevi - eylem ve
birlik hem Alevi - onun hem de Bedrettinli Ale-
vilere Zamanla da Bedrettinli Alevi ve
iinde eriyip yok Bedrettinli'lerin Anadolu'da Ege blgesinde
Manisa), Rumeli'de (Deliorman), Romanya'da blgelerinde toplu halde bulun-
Bedrettin drt bin, Brklceli da on bin
tarih
Resmi ideoloji ile srekli ve halinde olan Bedrettinli'ler her d-
nemde ve Bylece binlercesi ve
lerdir. Zamanla Alevilik ve iinde eriyen Bedrettinlilerin ve
ile yollan, bilgi yok denecek
resmi bir belge de onun bile "Bedrettinli" belir-
tilmektedir. Hatta, bir Teslim Bedrettinli vurgular. Bir ok Alevi
- ile Niyazi Bedrettin'den ve onun bahsetmektedir.
kklerini bulmak onlara iin bilmek gerekli ve
zorunludur. Teslim Abdal, Kul Mustafa ve Alevi - Bek-
"Bedreddnl" onun benzer iin

Ozan olmayan Bedrettin'in, zellikle, eylemleri ve Alevi - Bek-
kendileri gibi dzene
lere sempati hep gizlenip srldkleri, ayaklanma
omuz omuza resmi otoriteye her ynyle ettik-
leri, yenilince birlikte bylece birbirlerini her ynden etkile-
dikleri, destekledikleri tarihsel gereklerdir.
bu nedenlerle onun Bedrettin'in
nl nemli kesimlerinden paralar Zeki evirisinden
bu metin geen tasavvuf terimlerinin bu cildin
sonuna koymak suretiyle dz anlamlan ay-
olmaya
TAN SEME RNEKLER
"Esirgeyen, senden dileriz, iyilikle bitir
- Ahiret bilgisizlerin gibi bil. O grnmeyen
(Gayb) ve melekiit evreniyle ilgilidir, kimselerin gibi duyu evreniyle
Peygamberlerin, z kimselerin szleri syle-
diklerini bil, bildirilerle bize belgelerle
cennet, huriler, azap ve bunlara ben-
zeyen szcklerin yzden daha derin
ancak kuran, ii kimseler bilirler,
anlarlar. (ibadeti) gerekli gstermenin gnlleri geici
en yce olmayan yneltmektir. Geici
bir gnlle bin namaz sevapla ilgili bir olmaz" (V.1)
BEDREDDiN 441
- "Bu gvde ile yok olduktan sonra, yeniden eski biimine dne-
mez, yeniden btnlenemez, varolamaz. ly diriltmenin da bu
Sen nerdesin a Kendini dnyaya vermen, onunla yznden
kavrama senin o ol-
gunluklara onlardan uzak Bu bilsen, anlasan, ondan
gnln o yana ynelirdi. ilgi nesnelerle
bir benziyorsun. Ona iinin nesneleri gstererek bilgi edinmesini
Yoksa bilgi edinmekten Sen, yolunu gnlnle peygamberleri
okuyarak ne demek istediklerini Dersle
kavramaktan bunu bil. ... ev:. 2)
- "Yce Grnmeyeni (El - ancak bilir dedi. Bu El - Gayb
szndeki elif, lam birer belirtisidir, gerekte bilen o Bir olan, ne
varsa yok edendir. Btnn btnde Btn var-
z birlik iindedir, her nesne her nesne de Grmyor musun to-
humda btn var btn o tohumdan bunun gibi
her birinde tohumun Tohumdan tohum
Btn evrenler zde bu z de bir btn olarak, evrenlerle ger-
Btn evrenler bir tozda (Zerre de, atomda) Bu bilinir, btnn her in-
sanda bu gizlilik ne denli ne gibi bir rt
ortaya o zaman Ben gizli bir gmydm (hazineydim), bilinmey
sevdim, beni bilsinler diye sznn gizemi de o oranda
Ancak bilen de, anlayan da gene kendisidir btn nitelik-
lerden oysa gene btn nesnelerle (V.4)
- "Gnlde bir fitil ylesine eridi ki gnl
oldu. Gnl binlerce onun "(V. 5)
- "Ey gerek yolcusu umutsuzlanma, sen de bu korkulu yerlerden bu elde
edersin." (V. 6)
- "Bir insanlar, bir insanlara taparlar, kimi ve paralara,
kimi yenilecek - iilecek nesnelere, yceliklere, vn veren tapar da
(V. 7)
- "Yce der: Biz, gerekten, emaneti gklere, yeryzne, ver-
dik, yklenmekten ondan korktular. Onu insana ykledi, o ise pek zalimdi, bil-
448 ALEV/ VE ANTOWJiS/
gisizdi. kavrayan, bu emanetin yce bilmek, anlamak syle-
Ben, bu szn (Sureti) nk
Adem yce biiminde Onun biimi
Bu insanda bulunur, bulunmaz. Bundan
gklere ... diye tmcenin gklerdekiler ... biiminde
gerekmez. Ayetin gklere, yeryzne, Onlar yklen-
mekten onu insana ykledi, insan bu rahman benimsemeden nce
gvdesi ynnden pek zalimdi, pek bilgisizdi, ancak o sonra
lukla davranan oldu, bilgi edindi." (V. 8)
- "Seni (Hak'ka) gtren, gitmen iin zendiren her nesne melektir,
gtren, zendiren her nesne ise iblistir, Seni
yce ynelten glerin meleklerdir, gvdeye gtren
glerin de A sen meleklerle, dolusun, egemenlik stn ola-
Cin bu ikisi kalan glerdir.
Grmez misin ve tkrk kendilerine dokunmaz da
iin olur, oysa ikisinde de yarardan da zarardan da beridir.
hem bunlardan beridir hem de ortaya nk b-
tnlerin btndr." (V. 9)
- " znde ortaya bu da tikel
ile Sevgide ve z Yce
Ben gizli bir gmydm bilinmeyi sevdim, beni bilsinler diye yarat-
szleri bunu gsterir. bir bu de (tahakkuk'ta) yoktu, or-
taya (taayyn) da. Buna ben gene halkla gerekle-
ortaya getirdim demektedir. Bu anlamla kimi
bilgi ve sevgi konusunda anlam byk bir Uyan da
kendine gel. Bir toplumun hatib, imam ve benzeri nderlerinin gerek
bu tr topluluklardan ekilmen iin bu sana yeter.
yola getirmekse ona sz yok. onlardaki belli bir
o da Bu direk ortadan ibadetleri de yok olur, kt
En da byle bir toplumdan uzak (V.12)
- "Var bir nesne bil, ama da odur.
Ya maksud, ya mevcud demelerinin da budur. Birbirinin bile olsa, btn
tm
(Hak) ancak onlardan beridir, da Onun
grecedir. Btn nesneler (cisimler) evrenindedir, bu nesneler
yok olsa ruhlar ve soyut (mcerredat) btn nesneler ortadan kalkar.
BEDREDDiN 449
Mirsad'l - bir rnek vererek gvdeleri da onlardaki
gvdesiz olabilecekleri gvdeleri birer
gmlek gibi Oysa gerek byle gvdesi ruhtu, rnek-
lerin (suretlerin) birikimiyle rnekler ortadan kalksa ve
olmayan Hak Hak, etki Etki
ynnden de kuldur, egemenlik isteneni yapma
Bundan btn grntler (suretler) onun
kul grnmnde Hak Ancak kul kendisinde Hak'tan bir yete-
nek, bir g, bir buna bilmezlik denir. Bir yaparken, ya-
pan kendisinin de, da birer
nedeniyledir. kendi varoldu-
bu kt bilmezliktir. bilirde kendisinin salt olan Hak'tan gel-
btn yetkinin o kendisinde ger-
anlarsa bu iyi bir durumdur. olan yznden
kendisi gibidir. Bu gerekte Bilgin
dzenledim derse syler. Bilgisiz sylerse d-
(V. 13)
- bir mazhardan ortaya bir ortaya bilmektir, o
sanmak nk ortaya o istek de i ve
nedenler yznden rneklerin z Bunlar is-
tek de sonucu de olur. Oysa insan dilersem yap-
mam bu byle yapmak da byledir. ki bu da
yleyse ihtiyar bir olup Hayvanda birbiriyle e-
grlr, onda sanmak bir kuruntudur ancak. ih-
tiyar benden plkte geceleyin horozun tmesi ve
buna benzer bilgisizlerde, bu hayvanlarda, ihtiyar bu
yetersiz kimse ister ister yoluyla bize
verilen bilgi budur." (V. 14)
- "Evren soyu, tr kesin olarak nszdr (ezelidir, kadimdir), nne
n yoktur, onun sonradan ortaya z zaman ynnden Hak'tan
nesneler ortaya kimini benimser, kimini benimsemez. Hak'tan
zn ve ve zorunludur. bunlardan belli bir dzene girenler
ise uygun gelmeyebilir. Bir kimse yapmak fkelenince
istemeye istemeye yapar, bylece olur, durum da by-
ledir z gre ortaya Yoksa bilgisiz
kimselerin gibi kt ve ortaya zalim-
lerin ileri srdklerinden ok daha ycedir." (V. 15)
- arayan onun olgunluklar da esenlik
gibidir. Bilgisizlik, gerekten bir tr Hasta hekime gider, gvenir, he-
kim ona gerekten verir, dzeltmeye Hasta hekimin ila-
katlanarak arayan da byledir, bir yol gstericiye uy-
mak Hasta ya da kazanmaz. Ancak ko-
hekimin nerilerine Hekime, senin szn tutmam iin beni
turman gerekir, demek akla uygun Gerek yolundaki engelleri isteyen
yolcuya de sz dinlemektir. srece szlerini din-
lemem, demesi yersizdir. Byle sylerse varmak istemiyor demektir.
diye
Bilmelidir uygun gelmez her zaman
demek
Bir engel bozarsa susuzdur insan." (V. 16)
- "Peyganberler velileri gibidir. isteyen veliler on-
olmayacak korkuturlar, olmayacak nesnelere umut Velilerin syle-
dikleri toptan yalan olabilir; ancak peygamberlere yalan korkut-
malarla, umdurmalarla ilgili szleri anlamlar Dinleyici o szlere kendi
gre trl anlamlar verebilir, bilenler (Arifler) ise gerek ama-
ne bilirler. birine sana iki verilecek,
istenen bilgiden, iki Oysa dinleyici bu szlere
herkesin verir. Gerek ama de bunun gibidir. grlen
biimler gibi yorumlanmaz. ok
herkes durum az ok bilinir, ne yorumla
Ancak peygamberlerin erenler bilir, bilmez, onlar bu konuda
yetkili Erenler bunu ile) bilirler. bu konuda
neler giden yollar trl trldr, onun tadma-
yan bilmez." (V. 18)
- " Esenlik olsun stne, ruhuyla diri, gvdesiyle ldr. Ancak o ruhu
(ruhullah) ruh stndr. Ruhun lsz nedeniyle onun iin l-
dediler. Egemenlik stn yoksa kurulu gvdesiyle
(cesediyle) bundan. Bu olacak anla Sekiz yz
sekiz bir cuma gn iki grdm. Birinin elinde. esenlik s-
tne olsun, ve lyd. O iki gvde bana
gibiydi, beni daha iyi bilir." (V.19)
- " tapacak yoktur sz, evrende yoktur an-
gelir. Kpek olan eve melek girmez hadisinde geen kpek ev
kpeklik orda meleklikle ilgili bir tat yoktur daha iyi bilir."
(V. 26)
BEDREDDiN 451
- ti Cahiliye grlen putlara tapan insanlar. da kuruntuya
rak putlara ki ortaya da insanlar ger-
ek olana taparlar." (V. 27)
- ti btn kendi znden olgunluk nitelikleriyle
yznden salt ona denmesi de nitelikler ortaya
nesneler ve olgunluklar mazharlar nedeniyle
tm oyunluk Her mazharda ay-
yznden trde nesneler okluk mazhar-
Btn eksikliklerden beri ve yce olan ise Bir dir. btn mazharlarda
grnr. Her mazhar grnm tekinden ve ona ise b-
tn zdr. mazharlarda kendi zn niteliklerle ala-
Buna her nesne gerekten yleyse onlardan biri Ben -
derse nk her gelmektedir. Mazharlann belli
bir ile gsterilmesi etkilemez. Bu konu zerinde daha nce de duruldu.
btn trlerinde grnr. o Bir'dir. her bir Ben derse
Her nesnede z hi bir her
Bir ister btn nesneler, ister bir nesneler bir nitelikle nitelen-
sin, ister niteknmesin gerek Ancak
mazharlardan bir nesne iin. her biri
Gerekte her birdir. demek gibi de-
mek de Kul ile da buna gre oranlar. z
okluk ve yoktur. okluk anlama ve Szn
okluk bir bir kuruntudur. o varken bir nesne yoktu.
O gene yledir hadisi ile Her yok olur ancak onun ayeti
bunu gsterir." (V. 28)
- "Yce sz budur ancak. yeryz bir oyundur.
gre oyalanma Bu Hak'tan
halkla oyalayan bir Hak'tan nesnelerle
teki ise Hak'tan ayn nesnelerle olmak zere iki yn Bir
nesnede hem Hak'ka hem de ondan eken iki yn bulunursa onda
bulunmayan, uygun olanla ve gereken bir zellik
sem! da bu trdendir. zleri olan gzel bir ses duyunca g-
nlleri ynelir, ilerinde yeryz kalmaz, sevgisiyle dolar. Bu ne-
denler onlar iin sem! uygundur. bir yasak demek
mslmana (V. 29)
- Oduna benzeyen Bir biraz ya-
tkeninceye snmez, iyice da kesilir. yokluk tamam olunca
szleri bunlar iindir. Bir ise ok iyice kuruyup gitme-
yince ne yaparsan yap Ortada kalan girenlerin kimi yerleri biraz
tkeninceye snmez, kimi blmleri ise ok g btn
ya da gidinceye dek gerektirir. dinleyenleri bu gre anla
da bir (V. 30)
z btn nesnelerden beridir, buna gelen gene ne varsa
o da btn nesnelerdedir. Kendi kendini gerekli Onun her tutumda byle
z
Olanak gerek bir rndr, sonradan nsz
(suretlerde) birbirinin ortaya Oysa beri olan gerek
da bu iindedir. bulunan nesnenin gerek ve y-
nnden ise sonradan denizi bir-
birine salan, bir geit koyan, birbirine eksik niteliklerden
Ne olabilen (mmkn) olur, ne de iin olabilen (Mmkn) denebilir.
Ancak, gre, ikside birdir, gerek ynnden onun
bir nesnenin sz konusu bir
salt odur, yapma, etkileme odur.
Etki ynnden de kuldur, Btn bu nesnelere btn
nesneler onunla Buna btn niteliklerden, eksiklikten, ycelik-
ten, beridir.
oranla belirir, ancak oranla btn nesneler
bir yoktur. Binlerce grntden belirse bile o birdir. btn
btn da onda grnr. Gerekten,
grlen yeri birdir, ancak her
nesnede, yerin durumuna gre, grnr. dilemesi, istemesi de kendi
z Bilgisizlerin, medrese bilginlerinin gibi (V. 31)
- " Yce onu dzene koyunca ve ona ruhundan frnce demesi zel
olarak bu Daha nedenlerin maddede
sonucu ruh iin bylece frmek gn-
lk dildeki anlama gelmez. Burada bir nitekim
glmek de yledir. Sonu olarak insanla teki diriler
bu da zde Bu z, her bi-
rinin zel bir nitelikte Bu da hayvan ruh, insan
z (nefs - i Bunlar birbirinden hay-
453
vanda hayvan olan z neyse insanda da insan olan z odur, yetenek
Gvdeden tz bu yolla tzdr. Bu
tz bozulmaz, ancak grnen (suret), onun
yznden bozulur. Tz gibi Tzn
iin de kendisine bir grnt (suret) gerekir." (V. 32)
- " Bize bir ip ucu gstermek, dostlara de Sonsuz olan g-
nl evreni, boyuna, gre bir yz gsterir, ivediye gerek yok. Her bir
ancak iyice oturmamak gerek." (V. 33)
- " gleriyle gleri, benzerleri meleklerdir, bunu
da bilesin. Peygamberlerin bu konudaki szleri benim bilgisizle-
rin gibi (V. 34)
- " znn bilinmez demenin anlama bilesin:
znde bu evrenin btn rnekleri Bu rnekler sonsuz olarak onunla sa-
bu rneklerle Gene bu rnekler sonsuzca srp
gitmesi sonucu onunla bilin-
znn varsa bir kimse iin btn
(zuhurlar) biter, anla (V. 35)
- " Salt kendi zyle gerekli olan nk birbirinin
olan yokluk gene birbirini gerektirir. Yokluk olmama
bulunmaz. Nitekim olan da olmama yoktur. yok
olma de bir birinin gizlenemez. Salt
zel bir olanakla olabilir (mmkn) duruma gelmez, byle olursa bir
borlu olur. Bu durumda kendi zne oranla yokluk Bylece
salt zne oranla yokluk Bu da Bu konu zerinde
daha nce de duruldu. Salt zel bir olanakla olabilir duruma gelirse kendi znden
nce bir gerektirir ki bu da olamaz. Salt yokluk olamaz. Bu yzden salt var-
kendi kendisini gerektiren btn nesnelerin onunla O
da gene btn nesneler onun Her g-
rnen de, gsteren de odur." (V. 36)
- " Salt olan her iki yn Bunlardan biri etkilemek-
tir. bu durumda etkileyendir. teki etki bu durumda da etkile-
nendir. durumda ikinci durumda evrendi, sonradan
tur, anla (V. 37)
- " Salt salt da, da, ikisinin birlikte
da salt Yce O ne tmeldir, ne tikeldir. nk tmel (klli)
salt bulunma, tikel (cz'i) ise olma ynndedir. btn
btn ondan gelmesi yznden tmel, bir kaynaktan (mazhardan) gr-
de tikel diye nitelenebilir. Oysa onun z
tmel ve tikel ncedir. Onlar yznden de son-
" (V. 38)
- " Btn bu sz edilen nesnelerden daha salt olan, kendinden stn bir bu -
lunmayan salt O her stndedir, btn nesneler ondan
her odur, o Bu iin ncelik, grn-
mek, grnmemek gibi yoktur. nk her nesneden te yandan
btn nesneler onunla yleyse bu ncesiz - ola-
maz, ikisi de birdir." (V. 39)
- " Salt iin iki daha Biri biimlenip ortaya
teki biimlenip ortaya (V. 40)
- "Tasavvuf iki yzllk gerek sofi gzlerle grlmeyen, ku -
!aklarla insan gnlne nesneleri grr, duyar, kavrar.
uygun szler syleyip kendi gnlndekini gizler. nk anla-
insanlara anlatmaya kalkarsa olur, neylesinde iki yzl Sari - yi
Sakati'nin szlerinde bu konuya Tasavvuf olan bir Sofi,
eyleminin sndrmeyen kimsedir. Gnlnde bulunup ka-
bozacak, szleri sylemez. Onun gnlne
nesnelerin rtsn Oysa halka sylediklerine da
Bu durumda ona iki yzl denmez. ve bir arada bulun -
gerekir, nk ikisi de yerine gre gerektir." (V. 43)
- " ve bilen kimseler - ile Ayne'l - konusunda
szler sylediler. buraya yoktur. Bu
yoksulun gnlne syleyeyim. Bu szlerim birlikle ilgili
da ierir. eli ve kulaktan insan
onu grmeden, buna - denir (bilgi ile anlama). Bu
birisi grerek kavrarsa bu da Ayne'l - (grerek anlama) olur. Hakke'I -
ise bu kendi znde bilmesi, onlarla nitelenmesidir. Birlikte
(tevhid'te) durum byledir. ondan bir etkenin
olarak, bilirse bu da Ayne'l - olur. Bu szlerde geen grmek
BEDREDDiN 455
bildirmek iindir, gzle grmek gelmez, nk
benzerden, rnekten beridir. bir btn
bilirse. buna da Hakke'l - denir. nk o,
kendisine btn birlik yce (V. 44)
- "Kimi zaman okumaya gnlme birisinin grnts
olur, beni eder, gnlmden gitsin isterim gitmez bir trl. Sonra, sabahtan, o
kimse beni gelir, gzmle grrm onu: Esenlik stne olsun, Peygamber,
peygamberlikten szckler ve peygamberlik
Dileyen bir kimsenin nein vermesi, yeterince yo-
gerekir. bir ok yarar Bilinmeyen konular, yoluna giren
yolcunun ya da kendisiyle
bir gren onunla ay-
(V. 47)
- " Bu bir gece beni kendimden getim, sevindim, byk bir tat
duydum, dizeleri okumaya
egilimlerden ey nejs lver zntden
yce el ama." (V. 48)
- " Yce Ademe btn belletti. Bu adlar, yce
olgun ve stn bir bildiren bu da olgun melekler Bundan
btn olgun insana belletti. bu niteliklerle,.
biimleriyle nitelendi, biimlendi. Meleklerde bu tr nitelenme, biimlenme yoktur. Bu
bir yceliktir, topa gibi nesneleri gsteren harfleri bilmek, nk
bunu bilmek insanlar da, melekler da vnlesi bir
"(V. 50)
- " Gkleri, yer yzn, melekler, onlarda bulunan ve di-
zre, onlarda, glerdir. Onlar, bir gz yumup sresince
bile onun anmaktan geri kalmazlar. hamdederek,
onun btn eksik niteliklerden beri sylemeyen bir nesne yoktur. ayeti de bu
kan ise hayvansal nefsi srk-
leyen, o nefiste bulunan glerdir. Bu glere uyularak ve
Esenlik stne olsun, Peygamberin kan sz de bu an-
Ey bilgisizler, siz, i ilgili bilgiler konu-
sundaki szlerini de, peygamberlerin ve erenlerin sylediklerini de Onlar
bilirler, nerilerde bulunurlar. gnllerinizin
ahiret bilgisi konusundaki bu dnyaya yznden
i yzn bilemiyorsunuz, o gibi Bu konuda
iindesiniz, gerekten Oysa sizin
da dzenleyen sizi iin bu konuyu
nk Nitekim (kader) konusun-
daki size yolu Oysa i yzn gremediniz. Pey-
gamberler bu bilirler, grdkleri, bildikleri gibi bilirler.
nedeniyle bu konuyu size ve kimselere amazlar. Sen de iini
sylediklerini (V. 51)
- " ben demesi, bu sz syleyen bir syledi-
anlamak iin yerinde bir rnek olabilir. Bu evren gre,
ileri sren herkesin sz nk bu sz evrenin gerek olan Tan-
syleyen bireylerin Nitekim Zeyd'in dili ben Zeyd-
'im dese bu sz Zeyd'in znn oysa bir et olan, de-
vinen dile oranla nk bu sz syleyen gerekte dil Zeyd'dir.
byledir, insan da. Dil, ben derse, bunu syleyen gerekte dil insan
Bu nedenle her ben demesi Ancak
bir o sen demesi Nitekim dilin ben Zeyd'im
demesi da ben Zeyd'im ya da sen Zeyd'sin demesi
Esenlik stne olsun Peygamberin onunla birlikte nesne yoktur.
demesi birlik daha stn bir gstermektedir. Btn nesneler bu
biimlenip "(V. 57)
- "Var ile yok evrenlerinin ikisinin de nsz, sonsuz dnya ile
ahiretin bilesin. Grnene gelip geici dnya, ievrene yok olmayan
ahiret ikisi de nsz, sonsuzdur. Ancak stn tu-
tulan nem dnyaya gelip geici, ahirete ise " (V.
58)
- " Olgun edindikleri stn ve tatlar hurilere, cennetlere
Bu tatlar bile bilgisiz, dar kimselerin kav-
rama yoktur. onlara bu verilmesi de Bu dar
i yz bile etmez, dnyaya, dnya Oysa cennet,
huri, denince zlemleri kulluk etmeye anarlar.
yoluna girenlere byle bu tr szler
bilmedikleri yerden, giderlerdi. syler, yolu
gsteren, yola gtren odur." (V. 59)
451
-
11
Esenlik stne olsun, Peygamber, ellerinde bulunan nesnelerden ka-
da insanlar seni sevsin, bulunana gstenne, ondan da
seni sevsin Bu sz yolu gstermektedir. dllerle ilgili olan sz
de gerektir, cezalarla ilgili szler de Bunlar Hak'tan Hak'la ve Hak'la
Hak iin gerektir." (V. 60)
-
11
lmeden nce l de lmsz olarak diril. Dnyadan, onun tatlardan el
eken, tat yok eden, nsz - sonsuz olan gerek Byle bir
iin lm yoktur. Oysa insanlar dnya dileyip byle bir
gstennezler. Bu szn bir daha IUmden nce len kimse
huylar sonsuzca Sonsuzca bir kimse sonsuz olarak diridir.
nc geici eleken, tansal kaynak-
biri bilen kimse ikilikten kurtulup gerek Bu durumda
onun iin gerek ve tek Bu iin yok olma bulunamaz. "
.
-
11
Hadiste cennetin sekiz, cehennemin yedi var Bana bu konu-
larda gelen esinlenme cennetin stdr, gk de cenne-
tin yeridir. ibkey cehennemin stdr, gklerin her biri
de bir Bundan cennetin sekiz nk atlas denen al-
sekiz gk bulunur. Bunlar da gk, Zhal
Merih Zhre Utarit Ay Gklerin sonuncusu ay
ibkey yn cehennemin st olunca yedi
gk Her gk bir olursa cennetin sekiz, cehennemin yedi olur, .anla
Bunu sonra Kur'anda kolayca bir ayet okumak iin
Ayetlerimizi yalanlayanlara ve onlara ululuk taslayanlara, onlara inanmayanlara
gklerin ayeti
11
(V. 62)
- "Yce Taha suresinde sana sorarlarsa de ki: Rabbim un -
ufak eder, kum gibi savurur da yer yznde ne bir grrsn ne bir tmsek.
Bu szlerden anlamlar Son zamanda z evreni
birlik kaplayacak, olmayan tek yrtecek,
niteliklerin sona erecek, zaman birlik olacak, da
bu zyle ilgili ortaya niteliklerle ilgili olanlar
gizli kalacak, izleri bile grnmez olacak. Nitekim, yce Enbiya suresinde, yalan-
layanlar gnnyorlar gklerle yeryz birdi, ikisini der. Bu
ayetin yorumunda gklerle yeryznn ilerri Ben de derim
ki: Bu ayetten ama gkler Melekut evrenini gsterir, yeryz de duyu evrenini
(mlk). ikisinden bir damla iki evrende birdi.
Ona ruh frerek ikisini duyu evreniyle ilgili belirtiler de Melekut
evreniyle ilgili belirtiler de grld. Bunlardan anlam bence budur. " (V. 64)
- " (vilayet) sevmek, onun sevgisiyle gnln doldurmak, dnya
" (V. 65)
- " - Ulum ve Kimya's - Saade arama (tahkik) bilgisi ile zenme
(taklid) bilgisi bir geit (berzah) Bu, evreni ynetmek iin gzel,
iyi yoldur. nk dileyen, isteyen kimseler de tm benimse-
meye uygun yetenek ve bir bilim yoktur. Gerekler onlara birden grnrse on-
dan onu benimsemekten ekinir syleyene
derlerdi. Buna bu kitaplarla yerindedir. Bu kitaplarda ye-
teneklerine uygun szler de szler de. Bilmedikleri bir yoldan
bu kitaplar av (V. 66)
- "Cinin melekten, iblisten daha genel bir szck bil. Btn
bunlar ruhlar evrenindedir, cisimler evreninden Gene bunlar tmel ve tikel g-
lerdir. Bunlardan melekler,
mak, dnyaya isteyenlere Cinin meleklerden daha genel ol-
bunun da kafirler, cinler
ayetidir. (kafirler), melekler dediler, cinler ve
demediler. Bundan meleklerin cin iinde ol-
(V. 67)
- " Yce yeryznde o
ly de diriltiriz ylece. Bundan Demek iki ara-
bir yoktur. Bu da gn dirilen gvdenin ryen gvde
gsterir. Nitekim yerden biten de ryenler (V. 68)
- " Yce da, yeniden de bir tek
dirilmesi gibidir. Bu ayet evrenin ycesi, grneni, grnmeyeni ko-
nusunda bir tek belirtiyor. Demek nesnelerin gvdeyi
yelerin gibidir. yelerin ok de
ve ok gerektirmez. Bunun gibi, nesnelerin ok da evrenin
bozmaz. nk evren (V. 69)
BEDREDDiN 459
- " Bu kesin olarak dnya ie
zel bir yolun bilesin. Ancak dnya
de birbirinden Peygamberle-
rin biimleri de bunu gsterir. Buna btn peygamberler
yznden birbirine (V. 70)
- " tapacak yoktur diyen cennete girer. Bunun
hurilerle, ve benzerleriyle cennettir. ise
dir: tutsak olan kendileri de ldrlr. Bu szleri
syleyen lmden, kurtulup cennet szc-
- bahe olarak nc ise bu
nan, bunu oluk kalkan edineli kimse btn
cennete demektir. Drdnc da
iki dnyada da, evrenlerde de ondan bir anlayan
kimse sorumluluklardan kurtulup gerek cennete girer. da Bu sz-
ckle, bu kendini kendi kimse ka-
ve cehennemden kurtulur, cennete girip dnya, ister
ilgili olsun, her yce duruma, her cennet bilesin.
akrep ve zakkumda btn kt, duruma, denir. Kitaplarda
lan, dinleyip duyulan huriler, ve teki nesneler bizim gibidir. Onla-
gibi birer grnt da kendisini be-
gzel bir bahede ya da yce bir grse bu bir
ycelik yorulur. grlen grntler, ilgili olanlar trndendir,
nk uyku kk lmdr. grdkleri de cennet, cehennem, huriler,
nedir anla. Buna inceleyip irdelemeden, bu iyice bunun
byle sonra didinmeyi, ie nk
ie ve nefisle yce yksek
yarar. Dnya, huriler, cennetler byleyse didinmenin yoktur diyen
kt kendisi gibi onun ldrlmesi uygundur.
da Her yce duruma cennet, her duruma cehennem Bir-
lik durumu ycedir, ortak ise ktdr. tapacak yoktur di-
yen kimse durumdan kurtulup yce duruma geer. Yedinci ise:
tapacak kimse yoktur deyen kimse putlara putlar dnk olan
duyulara verilen onlardan yz evirerek gerek olana, duyularla
yana, yce ykselir. Bu de grnenden grnmeyene ykselmedir. By-
lece duyularla gizli olana cennet dedikleri de bu-
dur. bir bir de ii var, i yznden de yediye iten ie var.
yedi anlamda burada bitti. Esenlik stne olsun, Peygambere de szcklerin btn
Bundan onun sznde de, yce ona
Kur'andaki gibi, bu anlamlar Bu yzden gsz, kimseler
Kur'an ve badis konusunda olmayacak nesneler Ancak
460 ALEVi VE ANTOWJ/Si
ile iinde olanlardan bunu bilmezler. Burada da
bir zellik vahyin bu trden gerekir. Vahyde grenin bu
kendi vahyinde bir yoktur. Her Peygambere gelen
vahy anlam btn kapsar ve gerektir. O szle her anla-
(V. 71)
- " Esenlik stne olsun, Peygamber bir
Deccal'in Dabbetu'l - ortaya ve buna ben-
zer kendi dnemlerinde beklerlerdi. Bu konuda kitap ya-
zanlar bile oldu. geen yznc kimileri de Mehdi'nin,
Hatem'l - vilaye'nin yedi yz ile sekiz yz yeryznde sylediler.
Oysa, esenlik stne olsun, Peygamberin bu yana sekiz yz geldi geti de
bilgisiz kuruntu bir teki bile Daha binlerce geer de
kuruntu ettikleri olaylar olmaz, gibi l gvdeler de, (cesetler) yeniden
dirilmez.
Bir tozu
Grrsn at mi
bilgisizlik denen sana (V. 72)
- "Yce Ben-
zetmek Zeyd'in nefsinin gene Zeyd'in btn yelerini
gibi, Zeyd'in yelerinden her birinin devinme gene Zeyd-
'indir. yeler Zeyd'in Zeyd her yesinde o yenin ye-
gre (V. 73)
- " Yce halk tmden inansa, ekinse onlara yerden ve gkten bol-
luklar verdik. Bu szler, olanlar bizim yolumuzda didinseler, Mlk
ve Melekut evrenine zg onlara evrenlerin gereklerini
esinleri, onlar iin demektir. Gk Melekut'u, yer yz
ise Mlk evrenini gsterir." (V. 75)
- " kimselerin ibadeti bir bir inan yoluna ilk giren
ibadetleri de ve korkuya Yolun gelenler ise yce duraklara varmak,
olgunluklar kazanmak iin ibadete koyulurlar. Yolun sonuna varanlar da
koruma kulluk ederler. Buna ie dnya
dan kurtulmak iin ve ynelmenin, bilginin, bilgelikle-
rini, glerini grmenin sonu yoktur. Bundan ie dnya
461
iin da sonu gelmez. Burada sylenenler bir ibadetlerle, ge-
reksiz ilgilidir, dnya tutkulanndan kurtulmak iin ilgili
dir." (V. 77)
- " btn nesnelerden el ekmek, bu konuda ol -
mak gerekir. insanlar, gerekten bilseler de kimselerden, belli bireylerden
ona kulluk etmezdi. Ancak, gnllerini mhrledi, isteklerine,
dileklerine, nesnelere tapmaya gerek ise byle de-
Bunun da bir nedeni yle gerek.
11
78)
-
11
Bir gece oturup Birden bire ruhumun gvdemde gr-
dm. Gene bu yanan bir odundan sesine bir ses duydum. Sonra kar-
ala benzer bir renk grdm. Kendime geldim, ocakta odun,
grdm. gibi oluyor, kendimde ses gibi bir ses
Bendeki durumun bunun bir nede-
niyle ben o'yum o da ben. Grnts grntm benim grntm de onun grnt-
sne Benim onun renk de rengi. Ebu
Bekr ne ondan sonra da Bir gn evde otu-
ruyordum, yoktu, neredeyse ikindi okunacak diye iime. Bir ka kez
geti iimden bu duygu, ikindinin Ben mezzin
ezan okumaya Ezan sesini duydum, grnmeyeni bilen o'dur. Kimi vakitler
iimde gl bir olur, gibi gelir bana, bunu hem do-
kunma hem de duyumla sezerim. Yce insanlara
rahmeti azaltacak yoktur, de verecek buluQmaz. de-
Bunda bulunan anlamlardan biri de olabilir: bir Peygamber ya da
yola gtrmeyi diledi mi, bunu nleyecek kimse olamaz, bu
kesinlikle istemese de tamamlar. "(V. 81)
- " Ruh, ye ve aralarla gvdenin eylemlerini, devinimlerini, ortaya var-
denir. Ruh gvdeden sonra ortaya Nitekim bir bilgeler ve eski bilgin-
ler de byle Gene misal evreni gvde grntsne
nesneye de ruh derler. Burada ruh gvdenin ncedir. nk misal evreni
gvdeden bir ncedir, gvde Ruhlar evreni de misal evreninden bir
ncedir.yleyse ruh gvdenin ortaya iki ncedir. Esenlikler s-
tne olsun, Peygamberin, Ruhlar gvdelerden iki bin nce hadisinde
bunu gstermesi iki nce demektir. Ancak, bu szlerden
zaman sonradan Esenlik stne olsun,
Peygamber, her bin ikisini iki bin olarak kendi gnlne
yle Bunun yorumu bizim bunu iyice belle. Peygam-
bere bildirilen bir ok bilgi bu biimde Bilgisizler yorumlama da
gibi budur,
bilirler. Esenlik stne olsun, Peygambere byle duyuyla
biimde ortaya gerekir. Bu
da byledir. Ancak neden Peygamber da gibi denirse onun da
O zaman bilgelik yorumlama yetkisi yoktu. byle bir du-
ruma gerek
da sylenebilir. Ne gerekleri anlama yolunda bir
ne de sylediklerini kavrayacak yetenekleri. bir ka bilgisiz yznden
giren olgun gerek. kurtarmak iin ellerin -
den bir gelmez. kurtanlsalar bile bir giderler. Ey kr
ve mutsuz kimseler neden verenlere ne oldu size?" (V. 82)
- " Esenlik stne olsun, Peygamber, ve i
ise iten ie yedi ierir. dedi. Burada i
olmaz. nk biz da, iten ie yedi anla-
da sylyoruz. Biz sekiz Kur'an ve hadis anlam
da gerektir, i anlam da. Ancak bundan gerekle de
bir anlam o ayn." (V. 83)
- " Dnya uyurken ya da uykuyla bana bir szler syledi.
sylediklerinden biri de beni seven yce Tanndan szyd. Gene uyku ve uya-
ruhum bana grnd, bir par-
ne sonu Sevinten, geldi.
Birisi bana, ahiretle dnya genlikle benzer der gibiydi. Gnlme bir
sz olabilir. Birisi bir durumda gen, bir durumda olur, Bir
zaman olur bu evrene dnya, bir zaman gelir ahiret derler. Gene bir gn oturup
bir uykuya Btn bana gsterildi. Ne
varsa oydu, dilim de onun diliydi. O dille bir Ya Allah deyip kendimden getim." (V.
84)
- nefs - i ile gvdeden ikisinin de ayn
bunlara davranmak gerekir. bunlara
gvdesine uygun gelenleri kazanmaya, gvdesini ruh iin de
yle Daha olgun ruhuna daha ok nem verir. Bunun ya-
pan (V. 85)
BEDREDDiN 463
- " Esenlik stne olsun, Peygamber, gnlerinde,
kazanmaya Size esip gelen bu esintilerde olgun ki-
ilgili bir anlam Esenlik stne olsun, Peygamber, toplumdan-
nk nesneyle belirlenir. Seven sevilene yak-
Grmez misin gndz tan gndzden, gndz geceye yakla-
geceden Gndzle geceyi ikisi de d-
nemine gece denirse geceden, gndz denirse gndzden Gn da yledir.
Bundan esenlik stne olsun, Peygamber, edipte en byk dnya
yoluna koymak olan bir bolluk yoktur, onun gn-
lne drt nesne koyar: Sonsuz olarak bir _!.iznt, sonsuz olarak seveme-
bir sonsuz olarak bir yobulluk, gene sonsuz olarak bit-
meyen bir it (V. 86)
- "Sofi, vakt o gnn
gibi Je nem vermez. nk boyuna giden bir bu da. O, gnle-
rini anmakla, zn geirir, bu sre iinde ne varsa
ilgili O tek yoruma, tek bir tek
uymaz. O, boyuna gnlnden gibi yrr, ba-
kar, onu grr. Gn olur gn olur halkla Bu iki durumda da gerekle
Bu iki durum birbirine uysun nemi yok, btn amaca
Bu durumda sofi de vaktin " (V. 87)
- " Kfr varmayan bir gerek yolcusu nndeki geidi onun
da, da Bu kfr, iki bir
Bu duran dinden bu durumdan hamd
olsun ki bu geitte bir sre sonra, bize it (V. 88)
- " insandaki ve eylemler soyut ve daha stn
bulunmaz. grlen ululuklar, ycelik tesi yoktur.
nk insan, en yce ortaya bir Sen
gkleri denmesi, meleklere insana secde etmelerinin buyu-
Akl - kll ile Nefs - i kll stnde bulunan in -
sandaki yoktur. Onlar bu insan gelince ka-
z btn niteliklerden beri olan, evrenindeki
nst kavrayan, gren, eylemde bulunan zgdr. Sen de ala-
" (V. 91)
464 AI.EVi VE ANTOWJ/S/
- "Us, nefs, gnl, ruh btn bunlar nedeniyle var-
Bu yznden, bir olur gk (felek) biiminde
bir olur melek. Bir olur brnr, bir olur madenler, bitkiler, hayvan
ve insan grnr, en iner, ycelerin en ycesine
brnen, sonra girerek maden olan, o biim-
lerde grnen odur Btn odur. ortadan
kalksa bile gene salt olan kei insan olur. Btn
nlem, tmn nefsi, z odur. Dzenden dzene geen odur.
Gerisini de sen anlamaya yzn yceltsin, Ali'den ak-
Kalem benim, levh benim, benim, krs benim. gibi szler sylemesi
(V. 92)
- " her hangi bir biimine girerek bu gnde grnr. nk
bir kulunun biimine girmeye gc yeter. Risalesi'nde bu konuda, kera-
metler blmnde, iki sz (V. 93)
- " Bir gece oturuyordum, bir kelebek mumun evresinde dnmeye Bir ka
kez muma yanar gibi oldu, yere bir daha Bir sre
onda dirilikle ilgili bir belirti gremedim, Sonra Ebu Yezid'in bir ka-
frp frnce dirilecek fr-
dm, dirildi, eskisi gibi umaya dersin. Bunu -
her gc yeter. " (V. 94)
- " Grnmeyeni ancak bilir. kavrama yeteneklerinin en olgu -
nunu arif, grnmeyenle ilgili kimi bilebilir. nk o, yce
bir bu da bu szn gsterir. Esenlik s-
tne olsun, Peygamberlerin de bu evrenin duyu st evre-
nindeki grr gibi grdklerini bilesin. Grdklerinin kimi yorumu gerek-
tirir. esenlik stne olsun, Peygambere gzel bir g-
gibi. Peygamber, dnya diye Bundan ona gs-
terilen cennet, huri, gibi nesneleri de bir anlamda Kendisine inen
ve kendisine seslenen ayetlerin de byle gerekir. Bu nedenle, esenlik s-
tne olsun, bir bir de i yz i yz de iten ie yedi anlama gelir.
(V. 95)
- "zn grmek, yeterli olmak gibi nitelikleri Bunlar kay-
Bu bir yana bile gene zde
bu nitelikler Onun bu nitelikleri grnen nitelik-
465
!ere ne benzer ne de benzetilebilir. Us, kuruntu, kurma bu nitelikleri kavrayamaz. Bu
nitelikler, ruh, cisim, bitki, hayvan, gk ya da yer gibi hangi ilgili olursa olsun b-
tn nesnelerde Btn nesneleri kaplayan, bu nesnelerde diri olan, btn
var olan btn eksikliklerden beri Btn onun eksik
niteliklerinden beri syler." (V. 96)
- her gzdr, dilidir, elidir, gizli btn gleridir.
ibadetleri srdrenlerin ona onu bileceklerini sylemeleri
nk arif olmayan byle sanmaz.
bilgisine dayanmayan bilgin kimsenin bilgisiz gibi."' (V. 97)
- " etkisinin bilesin. nk kul
sorumludur. Nitekim bir hadiste de Ben, kulumun kulumun
beni gibiyim. Bundan znt, fke, durumlar, tat, bir
yararlanmak, yce sezilir. Bir kimseyi zen, onu cehennem -
tikler sokan olay, sevindirir, yararlanmalara
gre de byledir. birisi kendisini yoldan grse,
bu durum, gren mslmansa, din ynnden bir su ktlk
bir diye Oysa bu bir grse
anlamda " (V. 98)
- " Sekiz yz on Safer gecelerinden birinde gnden
gne umudum kesildi. Yce dndm, btn teki gn-
lmden Ey bu lecek miyim? dedim. dalmadan
bana, bu beni syledi. Kendime geldim,
gnlm veren odur. " (V. 99)
- " Usun ve seik bir anlama
bilesin. Sofilerin usa ayak rt demeleri ve nedeniyledir.
nk gcne kurma ve kuruntu da usu Bunun sonucu
us da nesneleri gibi kavrayamaz. Usa, dayanan konulardan
birini bulduktan sonra uzun sre ona daha sonra onu
leri, en sonunda da bir biime usa
ona gvenmek geicidir, gnln gerekleri grmesini nler,
Her us iin iki yn Biri dayanan teki ise gnln
Usun sezgi yoluyla daha daha gvenli, daha ke-
sindir, nler. usa kurmalar o yolda ya-
ok olur. Sezgi ise gnl ynelmeyi, Peygambere
yolunda gitmeyi gerekli yolunda gnl
arayan Peygamberlerin yoluna girmesi, ie
dnya usa gerekir.
Sonunda ortadan kalkar, gerek btn grnr." (V. 100)
- " Gkten bir iki elimi grdm, bir blm olan bu
nesneler ondan O bulunan
renkler de onun ondan birer Oysa bir renk te-
kinde, bir yerindeki bir yerinde yoktur. Bunun gibi da b-
lmlerindendir, renkleri, Bu durum usa de-
kimi yeri al olur da bu bir yerinde bulunmaz yle " (V.
101)
- "Her nesnenin nnde dnya, sonuna da ahiret denilebilir. ktlk et-
menin, imenin tat oysa z yneliktir.
sonra zlr, diye Bu eylemlerin ikisi de bu
oysa tat, sonu oldu. Tada oranla ktlktr, ahirettir. "
(V.102)
- " Sekiz yz on ilk on gecesinden biri olan bir
gecesi sabaha Muhyiddin'i grdm. diyordu: bir lkeye
srmek istedim, sonunda de yaptim. Bu evrende ilgili ok az nesne
ekip gitti buradan. Bu kimi sorunca
bana bildirmelerini syledim. daha iyi bilir, yorumu
ise nedenidir. kitaplarda, zellikle Fusus da
Ben de o gnlerde Fusus okuyordum, beni bu konuda uyarmak iindi.
"(V.103)
- "Gene uykuya gnlerden birinde, bahede birisinin hQ deyip durdu-
grdm. birisinin duydum. Esenlik stne olsun,
Peygamber'in hadisinin iime Cennet bahesinde gezmek isteyen
kimse ok elisi. " (V. 104)
- ok anmak, btn Btn olgunluk-
lar yce elde etmenin yolu da sevgiye dayanan Sevgi ise
anlamakla Esenlik stne olsun, Peygamber, ne ok
anar. ok anmak ona sevgi nk gnl ko-
461
nularla bilgilenirse yce Gerek yolcusuyla bir
kurulabilmesi iin, ona gerekir. Bu
bu uyum anmaya Yce ok
onu gibi daha ok demesi Bu buyruklar yol gs-
termek, yolcuyu uyarmak ve esirgemek iindir. Bylece gnlnde
iine siner. seven kimse anar, ondan bir tat almaya sonunda da
kendisine rahmet aar. Esenlik stne olsun, Peygamber, Cennetin ka-
tapacak yoktur. Muhammed, elisidir. diyerek
o bildirdi. "(V. 105)
.
- " Evrende gzel ve irkin bir bulunmayan tiir nesne yoktur. insana
gzel gsterir. da o Gene is-
insana gzel olmayan gsterir, insan da o yapmaz. Durum olgun-
luk da, nedenleri konusunda da byledir. olgunluk
kimseye, oraya varan gzel nedenleri gsterir, yapar,
ktlkleri, irkinlikleri gsterir. yapmaktan bylece di-
yce Szgelimi boyuna anmakda olgunluk
nedenlerindendir. olgunluklara gzel
gsterir, o sevdirir, de gsterir. By-
lece yceliklere Dnya
gibi olaylar da byledir. Her olayda iki durumun bir
durum nk her gc yeter. Bunda da nemli bir neden var de-
mektir. Evrende bulunan her toplu olarak nk Cemal ve
Celal nitelikleriyle Her grnen de odur, var olanda. Onda
btn niteliklerin izi Sularla de byledir. "(V. 106)
- " Evrenin ycesiyle, olan bir insana bi-
lesin. Evren da, da kendi bir nitelikte olup
gene insana benzer. Evrenin en ycelerinin en etkisi gibi iinde bulunan
trlerinden bir bir glerden kiminin ki -
miyle gibi. Bu evrenin dzenini gklerin kendi ortamla-
zel durumlarda, birbirine ve belli bir biimde bulun-
Gk ycedir, bir duruma girerse evrenin dzeni
bozulur, onun nedeni budur " (V. 107)
- " Bu da, ondan olsun, szlerinden Esenlik s-
tne olsun, Peygamberden, gvenilir bana hadis zincire
olmayan kul yoktur. Bunlardan biri yedinci kat teki yedinci kat yere.
Kul alak gnll olursa ykselir, kendi kendine byklenirse en yere indirilir.
"(V.108)
TORLAK KEMAL AGITI
ellerinde ceran gezerdi
Analar al bezerdi
sedef dzerdi
Sedefin stne ayet
pirim gr ki
Kurtar muhanetten elde
stnden bir bulut
Bulut de bir koca
gelen billah
ekildi, ok,
ko geldi
deldi
beyi
veziri
Bizde helal ettik bu
And verdik yoluna, dkeriz
Dede Sultan kavgaya
can gndr gazaya
Ortaklar, Karaburun da
ceran oldu oynuyor
Bir elim harmanda bir elim
Kanara biz de
pirim gr ki
Kurtar muhanetten elde
buyurdu
drt bir yana duyurdu
ana, bebe savurdu
esti her kavurdu
Vur kavga gndr
evveli, gine lmdr
Sultana
ziller
Dedemin ferman
Bir seher vaktiydi kaddi
Sesimi banlasam varabilemez
Gayri benim yzm glebilemez
(etin Yetkin, Trk Halk Hareketleri, 1974. s: 84 85)- (Erol
Toy, Trk Gerilla Tarihi, s: 105)
belli ortak
469
SZLG
-A-
Ahi - yi Ulviye:
-
Tasavvuf gre insan gklerle yer yznn Bu-
nun iin dokuz kat gk, onlara ya yce babalar, yksekteki atalar
gelen aba - yi ulviye denir. Bu yce babalar da yedi kat gkle (feleklerle)
- Krsi denen
Adem:
Bu szck Arapa kkenlidir. dinine; Tasavvufta geen ile ilgili
olarak, Musevilik'ten Tevrat'a gre (Adem'i) kendine bakarak
ona bir biim, bir nitelik btn evreni, on-
dan teki sonra, ilk insan olarak da Adem'i Bundan
insan, biim ve nitelik ynnden en olan Ve Allah
kendi suretinde onu suretinde erkek ve ola-
rak . Ve Allah mbarek (Tevrat. Tekvin, 1 / 27 - 28).
bu konu, biraz daha olarak Kur'anda Adem'den sonra,
onun kaburga ikinci insan da
gre ise bu olay: Adem, znden, znn bir (zati
olarak etkin g (akl - kll), Havva ise bu etkin gcn kendi znde
edilgen g (Nefs - i kll) Bedreddin'de de byle bir
inan Ancak, - - Evren konusunda" be-
iin bu bir yoktan var biiminde -
olarak niteler.
Ahiret:
te dnya, te evren. Gerek olmayan, hayallerde bulunan bir evren.
gnnden sonra sonsuz evren. Bed-
reddin'e gre byle bir evren rn, bir kuruntu iinde
evren bu konuda, szcklerin aldanarak,
yorumlar ve byle bir evreni Kur'an'da ahiretin gerek
bildiren bir ok ayet Bedreddin bu ayetlerin yorumlan-
Bunun iin

yneten kaynak. kesin
kavramada sezgi ile onunla bir uyum iinde bulunma Sezgiden
g almayan bir us kesin varamaz, gven duyulmaz hale gelir,
Bedreddin'in ustan ile teki bir
fark yok. Ancak, Bedreddin us usu da,
kendi dzeninde, bir olarak grme Btn
trleri birer gre us da bu ortakda yer o
da bir
Akl Kll (Tm
Tm us, btn evrenin, trlerinin z, g.
Eski bilginlere gre yce bir g'tr. Bu gten, nce, eyleme geici,
devindirici, grc nitelikler akl - kll (tm us) ortaya Buna fa-
'al akl (eyleme geici, etkileyici, etkin us) denir. bu tm us'tan ortaya
kan ikinci da nefs - i kll denen, etkileyici gten yoksun, edilgin (mnfail)
olan bir Akl - kll etkileyici nefs - i kll' ortaya
etkin, edilgin nitelikleri yznden de gk yneten uslar ortaya
Gk deviniminden denen drt ilke (toprak, yel, od, su), bu
drt ilkeden de mevalid denen z bitkiler, eski de-
yimle (hayvanat, cemadat, nebatat) Tasavvufa gre yce evrenin-
den, zne sevgi bu ilk bir
(tenezzl) biiminde Bu olay sonucu ilm,
levh, krsi, akl gibi (hakikat - Muhammediye) denilen btn Bu
btnden de Melekut verilen evren (zuhur Gkler bir
deyimle uslar) bu evrenin birer Bylece en yce
basamak basamak duyu evreni (iinde evren),
drt ilke (toprak, su, yel, od), z bitkiler, daha sonra
da insan var Bu srekli bir iindedir.
Bedreddin, trlerinin dzeni iinde, biraz daha
olarak Ona gre yle birbirinden biiminde
zn kendi znn
Btn trleri
Bu
- g (kudret - i
-Tm us (akl kll), etkin us, etkileyici g.
- Tm nefs (nefs - i kll), etkilenen g.
- Gk (eflak, felekler). Ukul (uslar),
- Drt ilke Toprak, su, yel, od).
- z (Mevalid: bitkiler,
- en olgunu kamili).
411
bu dzenini Bedreddin, zn trlerinin yeteneklerine
gre (mertebelerde), bir diye anlar.
sal zn trlerine de mazhar verir. Z. Ey-
a. g. e. sh: 347)
Alem:
en yce noktada (Allah) olmak zere toplanan
nesneler btn, evren. ile var
bir Daha evren (alem) bir
olmaktan teye geemez. Bu konuda Bedreddin ile ondan nce gelen tasavvuf
erleri bir yok, felsefi konu Yenieflatunculuk'tan kaynaklan-

Allah:
Tm trlerin Var olmak, bilinmezken
bilinir (vahdet - i vcud) z, tek ilkesidir.
nszdr, sonsuzdur. nne n, sonuna son yoktur Allah - Evren - bir btn -
lk iindedir. Allah, nitelikler-
den btn eksikliklerden (mnezzeh'tir). Salt
Amel:
fiiller, eylem. ilkelerine uygun devinmesi,
eyleme gemesiyle olaylar,
Arif:

Bilgili, bilgin. Ancak bu bilgi duyularla, gzlemlerle, okumakla bilgi
sezgiyle, gnl gcyle edinilen gerek, uzak, kesin bilgidir. Bu bilgi ie
kendi zne ile Gerekleri gnlle kavrayan kimseye
arif denir. Bu tr bilgiye irfan denir, arif, olan kimsedir.
ardak, cumba, kafes, dam, taht Arapa ad. Dokuzuncu gk
iinde iin, bu kata - ala de-
nir. yresinde, melekler tesbih edip Bu meleklere diyor-
lar. bir da Felek - i
Yeryz (arz), gk (Felekler), Burlar, Atlas gibi evreni so-
nuncusu, btn gk en byk kat. ilk
var en yce znn gr-
sonucu yery-
zne iner.
Asi:

Btn trlerinin z, gerek. toplanan btn
nesnelerin ilkesi, Salt (vcud - i mutlak}, kesin z.
Var
kendi zne zlem, yznden var itici ilke.
teki trlerini Birlik'ini (vahdet - i vcud) u
etkin ilke. zl
ycelten engin duygusal g. Bu gc znde duyan, gnlnde sezen
kimseye de denir. bilmeyi, sevmeyi eken olgu.
Ayb:
durum, gereken su, bilgisizlik, gereksiz, yersiz
gereken durum. gzellikle, erdemle, bir gnlle
olay, kt tutum, durum. Yasaklanan, aktre ilkelerine durum.
Ayn'el Yakin (gzle grlen):
Nesneleri, gzle grerek kavrama Tasavvufta
gnl bilgisinin ilki gzle edinilen bilgidir, bunun kay-
grmeye iin gz (ayn) dr. Kendini yoluna veren kul btn
trlerinde bir var
grerek kavrar.Bylece, Tann'ya yoluyla Bu
bilgi ypluna (ayn'el - yakin) denir.
Azab:
sulardan, gnahlardan, gereksiz eylemlerden
ve byk znt. bunlardan ceza yo-
isel Bedreddin'e gre byle bir yorumun sonucu,
gerektiren -
bir kuruntu olan Ahiret'te yeryznde eker. Onun dnyada ek-
zntler azabtan
-B-
Berzah:
Karadan denize uzayan dil. G, yorucu, zor gibi anlamlarda da kulla -
gre cennetle cehennem bir sre bekledikleri
yer.
Tasavvufta ise berzah dnya ile bulunan evren demek. Bedred-
din bu Gazali'nin - yi Ulum ile Kimya'ssaade iin
473
Tasavvufa Kur'an'dan bir kavram. Kesin bir yok, ok
nitelikte Kimine gre gvde ile ruh qz belirtir,
kimine gre duyu evreniyle evreni kimine gre ile insan
ve anlamlan ieren Bedreddin bunu
geit Gazali'nin iki nitelerken tahkik bilgisiyle taklid
bilgisi bir bunu gerekir. Kur'an'da,
birbirlerini iin bir berzah (LV I 20) ayetinde berzah
engel vb. anlamlarda
Burlar:
Yunan - Latin esld Mezapotamya, gk bili-
minden
IUBKCE
ARAPCA LAIINCE
1- Ko Hamel Ari es
2- Sevr Taurus
3- Cevza Gemini
4- Yenge Seretan Cancer
5- Arslan Esed Leo
6- Snble Virgo
7- Terazi Mizan Libra
8- Akrep Akreb Scorpius
9- Yay Kavs Arcitenens
10- Cedi Caper
11 - Kova Devi Amphora
12- Hud Pisces
burlar belli gk bunlardan btne sekizinci
gk ya da Atlas Gk (Felek - i Atlas) denir. Bedreddin cennet ile
cehennemin yerlerini belirlemeye birer diye yorumlar.
-C-
Cahil:
Bilgisiz, bilmez, budala. Chela, cebele, cnbal.
Celil:
biridir. Byklk, ululuk, ycelik gelir. ezici,
yok edici, engin bir fkeye niteliklerini Ancak bu nitelikler olumlu
ile btn gerekeni
iin ile da ycelik zeredir.
Cemal:
biridir. esirgeyici, koruyucu, yar-
edici niteliklerini Hem Celalin, hemse Cemalin nitelikleri evrende birer
(tecelli) biimindedir. Gzel yz.
Cennet:
Arapa ad. 1) Umak, 2) Bahe, 3) ok i havadar yer. Edebiyatta, Farsa bi-
szckleri Sekiz tane cennetten sz ediliyor. a) Dar - l celal,
b) Der - l selam, c) Cennet - l me'va, d) Cennet - l huld, e) Cennet - l naim, t)
Cennet- l firdevs, g) Cennet - l karar, h) Cennet - l adn.
yerlere de cennet deniyor. lnce gittiklerine
yer.
Cevher:
Arapa ad. 1) Maya, z. 2) Elmas, Horasan'da ve
ak ve kara benekler, izgiler. 4) harf-
lerle ve ebced manzum tarih. Cevhere. mucen, menkul da ve-
rilir. harflerle mhmel denir. 5) Kendi kendine bir
olup iin, bir gereksinme duymayan Tz.
Tasavvufta, ilgili bir terim olarak evreni ya-
ratmadan nce, iri ve ak bir cevher Kimileri, buna iri bir inci tanesi diyor-
lar. Kimilerine gre de, Muhammet'in ruhudur. maddenin bu
cevher'i sonra, dnp ona, Cevher, bu sevginin
Su gkler Tortusundan da karalar.
Kendi zyle var olan iin bir gerektirmeyen, salt bir cev-
her'dir, onun nesneler (mazharlar) ise, kendi
de, bir var olurlar. Bunlar cevher Cevher tz kar-
Bedreddin bu cevher (tz) de anlamda
Ona gre tz'dr (cevherdir), btn onun grn-
Onun iin z odur. Yoksa tz olsa ortadan kal-
kar. Oysa gre var olan tek'tir, her nesne
her nesnededir.
Cihad:
Arapa ad. Din cihad -
asgar , tasavvufta, kendi kalbinde, yerine getirebilmek
dnyaya musallat olan benlikle cihad - ekber denir. Ci-
had - asgar, kk Cihad - ekber, byk Cihad - ekber ile, salik,
engelleyen vcut perdesini ortadan iin, kendisiyle sava-

Cin:
BEDREDDiN 415
Gerekte grnmeyen, buna nedenlerle etkileyen gizli
g. Bedreddin cini tinsel evrende (ruhlar aleminde)
lan, duyu evreninde olmayan bir olarak niteler: melekten,
dan, iblisten daha genel bir szck bil. Btn bunlar ruhlar evrenindendir,
cisimler evreninden Gene bunlar tmel ve tikel glerdir. Bunlardan
melekler, dnyaya
mak isteyenlere (V. 67)
Bununla Bedreddin'in cin dinleri_n ileri nitelikte gerek
bir de bir gc grlmektedir.
Cism:
Fiziksel biimi olan Bedreddin'in gre
de duyu evreninde bulunan, somut birer cism'dir. Nitekim cinleri
.... bunlar .. ruhlar evrenindendir .. cisimler evreninden (V. 67) derken
duyular evreni ile evrenini kesinlikle birbirinden
Cz:
Kll'n, tikel (bireylerde) Bir btnn en kk
blmlerinden her biri gelen cz tek tek btn b-
lmdr.
-D-
Dabbet - l arz:
Arapa isim belirtilerindendir. az nce ortaya
sylenen hayvan. Dabbe, yk ve binek demektir. Dinsel kitaplarda, bu
hayvan Boyu, yz metreyi geer. Her bir canavara benzetilir.
Elinde yzlerini ak bir boyayla,
kara bir boyayla boyayacak.
Drt
Eskiler - erbabtan toprak, yel, su, od gibi drt belli
oranlarda btn nesneler Drt ilkenin
ortaya
1) Anadolu'lu bilge Thales 6. y.y.) znn su ileri srd. Ona
gre btn trleri su'dan Su'yun
niteliklere brnmesi sonucu trleri ortaya Diriler, bitkiler susuz ya-
kan, buz, dolu vb. trlerinin su su ile
bunu gsterir.
476 Al.EV/ VE ANTOLOJiSi
2) Anadolu'lu bilge Anaksimenes . 6. y.y.) su yel'in trlerinin ilkesi
btn yel'den ortaya Ona gre yel'in
niteliklere brnmesiyle trleri
3) Herakleitos . 6. y.y.) ilkesi olarak od'u benimsedi. Ona gre de
btn z, kurucu ilkesi od'dur.
4) Empedokles . 5. y.y.) trlerinin tek drt ilkeden bun-
da su, yel, od, toprak ileri srd. nitelik bu drt
g sevgi, da tiksinti (nefret) dir
dedi. Bylece yel, toprak, su, od drt iki z'n var-
ortaya Bu konu boyunca Orta zellikle islam
cesinde, tasavvufta - erbaa (drt ilke) verilen gerek
Anadolu Btn benimsedikleri, bu drt
ilkeden orta egemen
-E-
Etvar:
Arapa. Haller, hareketler, tarzlar, yollar yordamlar. Mutasav-
anlamlar verirler bu 1) Nefis, i Etvar - Seb'a:
Yedi durum demektir. Yedi gsterir. Nefsin
bu ad verilir. 2) nefsinin yedi blgesi:
a) Tab. Huy, mizac. b) Nefs, benlik. c) Kalp, yrek, Bilgi merkezidir. d) Ruh. Sevgi
merkezidir. e) Kalbe gzlem yapma gc. gzlem merkezi. f) Hafa.
Sevgi merkezinde, esinlerin yer. g) Gizleme. 3) Mutlak
maddeye bitki, hayvan, insan ve ergin insan iin geirilen sreler.
-F-
Fa'al (Aktif) Etkin:
Szlkte ok hareketli, aktif, etkin, eylemde bulunan, srekli
olarak devinen gelir. Tasavvufta, orta felsefesinde var nedeni
g (kudret - i ile ondan tm us (akl - killi) eyleme
geici nitelik fa'al birer Bunun bir da etkin, etkileyici
olma durumudur. Buna tm nefs (Nefs - i killi) edilgendir (mnfail) pasif.
toplanan btn nesnelerin bu fa'al ile
mnfail diye nitelenen akl - nefs ikilisinden
Fa'il:
Eden, yapan, zne, fa'al olan, eylemde bulunan, bir yapan, bir eylemi ger-
g eylemde bulunup trlerinin
fa'il'dir. Akl - killi eyleme geerek nefs - i kll' fa'il'dir
Nefs - i killi ise tm usun (akl - kll'n ; etkisi kalarak eyleme
yapan (meful)
4TI
Fa'il i Muhtar
zgr, zne, aktif suje. Kendi istemiyle gren, zgr btn
eylemlerini kendi z, istemi tek fa'il - i Muhtar
Fa'il - i Mutlak
Salt Btn eylemlerini kendi z gene kendi z
trl olanak bulunmayan Salt eylemci, salt
edici felsefesinde, tasavvufta bu iki kavram
(Fa'il - i Muhtar, Fa'il - i Mutlak) rnleridir.
Felek:
Gk genel gkbilimine gre btn gkleri yedi var-
gk felek denir. Bunlar yer yz yre-
sinde dnen, dzenine gre birbiri stnde bulunan, Zhal'de
biten
1 - Ay eski deyimle: Felek - i Kamer (Ay)
2 - Utarid eski deyimiyle: Felek - i Utarid (Merkr)
3 - Zhre eski deyimiyle: Felek - i Zhre (Vens)
4 - eski deyimiyle: Felek - i
5 - Mirrih eski deyimiyle: Felek - i Mirrih (Merih)
6 - eski deyimiyle: Felek - i (Jpiter)
7 - Zhal eski deyimiyle: Felek - i Zhal (Satrn)
Bunlar, gk Bundan Yedi Kat Gk
deyimi Bu katlardan (Feleklerden) sonra, iki gk daha
Onlar da kat Krsi ile btn teki engin
olan, Atlas (Felek - i Atlas), teki
Bedreddin Cennet ve Cehennem ikilisini
anar. ilgili
bu konuda yeni bir
Fesad (Bozukluk):
Bozucu, arabozucu, Tasavvufta orta-
dan Daha ok olan kevn ile birlikte kevn - fesad
- biiminde sylenir.
Bedreddin de fesad bsbtn ortadan yok gelmez.
(kevn) bir gre (fesad) da yledir. bir var-
iin gre fesad da gibi Var-
yokluk, yokluktan bir Bundan
fesad ancak diye yorumlanabilir. kevn tur.
-G-
Gayb (Yokluk):
Gizli, olmayan, grnmez olan, gzle grnmeyen, insa-
bilme gcn gizli evreni. Buna Gayb alemi,
alem - i gayb de denir. olgun (kamil in-
Peygamberler de bu gizli evrenden (gayb alemi'nden)
bilgiler veren, onu bilen kimseler olarak kabul edilir.
Gurbet: (Gurbet el)
yerden uzak yer. Tasavvufta gerek yurt lkedir,
znde Tin (ruh) gvdede, uzak srece
kendini yurdundan, (gurbette) Bu nedenle
sal lkenin zlemini eker durur.
Bedreddin byle bir durumu Birlik okluk sayar. Ona gre btn
birlik okluk ile szkonusu
Ona gre gerek anlamda gurbet yoktur.
-H-
Hadis (Hadise: olay):
Sonradan olan. nsz - sonsuz olmayan, zne oranla, son-
radan olan, sonradan ortaya tr. gre nsz - sonsuz-
dur. (ezeli - ebedi'dir). Kendi zne gre kadim'dir. Onun kalan btn
trleri sonradan (hadis'tir). n sonu belli olgu. kadimdir.
Hadis:
Hz. Muhammed'in szlerinden derlenen btn, peygamber szleri. Peygamber, kimi
sorunlarla bunlara ya kendi istemine ya da Kur'an gre
bir zm bulurdu. Onun bu tr szlerine hadis denir. gre peygamberle-
rin bir olay szsz tutum ve da hadis'tir.
Hak:
olan, din uygun grlen, ahlakla,
inanca Bedreddin'in gre btn trlerinde
yce Evrenin

Gerek, gtrmeyen, kesin olan, gvenilir.
BEDREDDiN 419
Hakikat:
Gereklik, znde bir nitelik bulunmayan. Btn insanlar
iin geerli olan. evrenin
Hakk'el - yakin:
aralara kendi znde duyarak kavrama
Bilginin en kesin, en gvenilir Gerek bilgiye nc
son bir olma. Sezgiyle, ie elde edilir.
-i-
- i Vakt:
vaktin gelir. Tasavvufta belli bir sre, belli bir yer ile
kalmayan, btn kimse Byle
bir kimse iin hi bir szkonusu O de, bu gn de,
de bilir. Kendini iin btn znde
Bedreddin'e gre Sofi vakt
ludur, o gnn gibi de
nem vermez .. (V. 87) Srekli
Vakt - i Vakt) olmak, tasavvufta en yksek varmak
demektir. Byle bir kimse iin zamanla, uzamla ilgili btn ortadan
demektir.
ihtiyar:
Seme, seilme, katlanma, dayanma gibi anlamlara gelir. Bedreddin' de
ise bu bir ancak bir bilmek, kav-
ramak Bundan olarak yapabilme, eyleme geme,
kendi istemini kullanma, isteme gre davranma gibi da
-yakin:
Kesin bilgi edinme biri. Okuyup dinleyerek
bilgi edinme yoluyla kavrama. Tasavvufta Ayn'el - yakin, ilm'el - yakin,
hakk'el - yakin denen bilgi ikincisi olan ilm'el - yakin
kendini bilime, okumaya, bilgili dinlemeye vermekle elde edilir. Bu
da kesin bilgi
(olanak):
Szlk Bedreddin'de varolma gc, varola-
bilme vb. anlamlarda
(yetenek):
Bedreddin'e gre, bir znn gerekli durum
Btn trleri kendi gre
btn trlerinde o gre grnr. znde g-
rnme bu yetenek trlerinin zne gre duyulara verilir. Bir
kendi gerekenden trl olamaz.
-K-
Kadim (ncesiz):
Eski, olmayan, eski zaman, ezeli, nceden var olan, sonradan olmayan.
Bedreddin'e gre evren de, onu dolduran trleri de, madde de,
znde ilke olarak sonradan Bu nedenle
ne varsa nszdr, sonu, belli bir ortaya yoktur, ka-
dim'dir. Bunun ise sonradan olan gelen badis'tir.
Kifir:
Kfreden. uymayan, gelen. Ona ortak Arapa isim ve
Kfr ve kran kklerinden bilmeyen,
Kfr'n kara da var.
da Edebiyatta sevgilinin siyah anla-

Kainat (Evren):
Arapa demektir. Kevn kknden evren sylenir. Btn var-
trlerini kaplayan, Btn. Tasavvufta evren,
(tecelli) sonucu Yenieflatunculuk'a gre kendi
(sudur) sonucu Bedreddin tasavvuf yolunu benimseyerek
bu evrenin bir ile birlik iinde bulun -
ileri srer. Yoksa Bing - bong: Byk patlama bu
Kalb:
Gnl. i evreni. Tasavvufta ok bir yeri olan Kalb'in Bedreddin -
'de de zel bir Bunlar: l) Kalb btn gereklerin ortaya sez-
giyle yerdir. 2) insan kalb'inde bir (nur) olarak belirir,
iine Bundan evidir. en nemli bir blmdr. 3)
Kalb, gereklerin irfan denen gnl bilgisinin
Bu bilgi korur. Bu bilgi duyularla, gzlemle
ie i gzlemle sezgiyle elde edilir. 4) Kalb'in bir de
btn gerekleri gren gz olarak Buna kalb gz (gnl gz) denir.
Btn tasavvuf gnl gz
Bedreddin, bu kalb bilgi gerek kavrama gc, sezgi yeri
Ona gre duyular ancak gnl btn
uzak, seik bir kesinlik
BEDREDDiN 481
Kalem:
Arapa isim. 1) Kalem, 2) yontmaya yarayan ara, keski, 3) Tlbent ve ince ku-
ince boyalar ekmek iin 4) trlerinden her biri, 5) Bir
trnn bir iin, bir kesilen kalem biimindeki
6) yazmak, 7) Resmi dairelerde,
yer, 8) Bir listede maddelerden her biri.
Kur'an'da geen kalem yorumcular, ok bir anlamda
lar. Geri, yine yazan ara var. Ama, bu ve
yerle gk Evrenin
kadar olacak her halde, kalemde, bilgisi
bilgisini, o, geldike, o bilginin grntleri dnya
Yazmak izmek gibi ara gelir. levh, ilm, akl
vb. kendi gre, btn. Tasavvufta hakikat -
Muhammediye bu evreni btn niteliklerin Ni-
telik bu kaynaktan (zuhur ile) kalem
nitelenen da budur.
Bedreddin, kalem ile btn z bir
olarak bilinmesini anlatmak ister. Onun Kalem ne verilirse onu yazar.
demesi de gerek, salt olan z hangi niteliklerle
trleri de o biimde duyulara verilir Kalem top-
lanan, levh, ilim, krsi, gibi trleri kendiliklerinden
dan
Kamil:
Yetkin, eksiksiz, mkemmel, en olgun. Tasavvufta olgun, bilgi
en stn niteliklerini kimse. Bu varan
kendi gnlnde, evrenin bir bi-
lir. Tasavvufta okluk insan - kamil, kamil insan deyimleri ki olgun
gelir.
Kemal:
Olgunluk, yetkinlik, erginlik, eksiksizlik. Bilgi ve erdem olgunluk, ken-
dini tasavvufa, veren bir kimsenin belli bir bilgi ykselerek ka-
Tasavvuf yolunda ie sezgi vb. yollarla kemal
kavrama, - Evren - lsnn anlama, btn
olaylara derin bir Kimi tasavvuf erleri kemal
yeteneklerle donanmak Kemal ile kamil kazanan bir
kimse
Kesret (okluk):
okluk, Birlik'in evren, trleri ba-
okluk (kesret) tur, gerekte ise var
Birlik (vahdet) tir. Ama okluk (kesret) Bedreddin'de bu kesret
gerek gerek olan Salt Hak okluk (kesret)
onun nitelikleridir, trlerinin yeteneklerine gre grn-

Arapa isimdir. 1) Ama 2) Gizli bir bulma. 3) Bir gizi
4) Bir nceden anlama. 5) esinlendirme. 6) Bir
iin sarfedilecek nce 7) gzetleme.
kolu'. gizli bir bulma dayanarak, bu
bir terim olarak Bir tasavvuf terimi olarak insan ile
perdesini Fena fi - llah.
sezgi. Bilginin gnlle Tasavvufta, Bedreddin'de, btn -
lardan uzak kesin bilginin tir. Duyu verilerinden, us ilkelerinden
ok daha stn, gvenilir, olgun (kamil gerek-
leri kavrama yoludur. Gerek ancak ile olgun gnlne bu
yolla
Kevn
ortaya Bir nesnenin bir nesneye suyun bu-
lut, bulutun dolu, buz vb. biimlerine girmesi. topla-
nan btn nesneler iin geerli olan kevn Bedreddin'in dilinde
gelir. Ona gre var bir biim yokluktan
ortaya znden Kevn'in fesad (yok
tur.
Killi (Btn, Tm):
Btn olan tm diye nitelenen Btn tek tek
(bireylerin), arapa fert'lerin stnde bulunan,
z. Tasavvufta kendi z bir kll dr, bireyler (fertler), daha
rusu cz'ler, onun nitelikler akl - kll (tm
tm us) Ondan insan bireyleri ise tikel usla (akl - cz' ile) dona-
Bu tikel us, tm ustan bir blmdr, bir onun znden bir g-
evren, daha bir olarak sy-
lenen btn, olan ise nefs - i kll'dr. Bedreddin, bu killi kav-
btnn, evrenini anlar.
BEDREDDiN 483
-M-

gn, btn llerin yeniden dirilerek, zere gn
ile yer. Btn diriler lp evren sonra daha nceden
gn gelip atacak, gelip Sur borusunu ttrnce btn ller dirilecek, yer y-
znde srece ettiklerinden gnahlar ve sevaplar mizan te-
razisinde sulular cehenneme, susuzlar, iyi kimseler cennete gi-
decekler.
Bedreddin Kur'an'da byle yorumlanan bu inanca inanmaz. Ona gre
gn, gn, yeniden dirilip yoktur, bu bir
rn bir kuruntudur. Ne varsa bu evrendedir. Tek gerek bu yer yz ya-

Makam:
Szlkte orun, kat, yer gelir. Tasavvufta, her tr-
nn, kendi uygun Bedreddin'e gre btn
trlerinde trlerinde belli yete-
nekler Bu yetenekler trlerinin nedenleridir. stnde,
o trn uygun bir nitelikte grnr trl olamaz. tr-
nn, kendi yere, dzenindeki
(makam) denir. Tasavvufun btn biraz anlamda, ma-
kam olgunluk ile
gstermek iin de sylenir. ykselir, belli
lardan (makam'lardan) geerek z. a. g. e. sh: 365)
Marifet:
hner, bilgi. Tasavvufta, Gnl bilgisi. Sezgi gc ile kavrama yolu.
ie yoluyla kavrama, anlama Tasavvufta
(hakikat'a) ncs tarikat, marifet, hakikat).
Bilgi bu kimse tek gerek olan onun zn kav -
ramaya Bedreddin'e gre sezgi ile bir bilgi bilgi
trdr.
Mazhar Mezahir):
Bir trnn ortam. su-
ret yeri. Bedreddin btn trlerini g-
nesnelerdir der. Mazhar burada zel
bir tek nne n - sonuna son yoktur. Btn
trleri onun birer insan - Evren - bir dir.
bu eski deyimle zahir olma
484 VE
denir. zahir olunan yer mazhar Burada geen maz-
har de nesne demektir, zahir olunan yer
(grnlen yer, nesne) trlerinde sonucu
bir nesnede (mazhar'da) grnmesidir.
Mekin yeri):
Yer, bulunulan yer, yurt, ev. Arapada kevn bir biimden bir biime, bir
bir vb. gelir. bu
mekan denir. Szlk
yeridir.
Bedreddin'e gre, btn bir nitelik btn
trleri birer mekanda kendi bir
o bir trdr.
bir da bu an-
dzeni iinde grlmesi gerekir.
gre, mekan da bir ancak ile
Btn mekan ile ise btn
durumlardan gibi mekan'dan da (mnezzeh'tir). Onun iin ancak
lamekan (mekanle ilgisi olmayan) sylenebilir. Bedreddin iin
bu geerli ile btn trleri gibi mekan da
tir, bir birlik, btnlk iindedir.
Melek:
ile insan ve nurdan tinsel
Bedreddin'e gre eylemleri g, yetki.
kavrama, devinme, iyilik etme, erdem kazanma vb. yetenek, iyilik

Melekt:
Melekler ve ruhlar alemi, Saltanat. evreni, tinsel (ruhi, manevi)
duyu st evren. Bu evren grnmez, duyularla

Bedreddin bu evrenin pek grnmez. Onun bir var-
sezdirmeye
Menizil:
Arapa ad. Menzil Menziller, duraklar, konaklar. Menazil - i
kamer: Ay Astronomi terimi. zerinde hareket var yrn-
genin zerindeki her biri.
485
Mertebe:
Szlkte, derece, evre, rtbe, safha gelir. Tasavvufta ise, var
bir trnn kendi z En olgun olan
insandan en alt basamakta bulunan nesnelere (cemadat'a, maden vb.)
inme her biri. trlerinin biri.
Mevcud:
Szlkte varolan, bulunan, var olma, bulunma gelir. Arapa var olmak
gelen vecede kknden var olan demektir. Bedreddin'in
evreninde (mevcud'tur). Bundan bu kavram,
gsterir. Tasavvufta la - mevcudu - illallah deyimi
yoktur sylenir. :
Evrende grlen btn trleri, birer ol -
mevcud Bu nedenle onlar iin mevcud
olarak
Mevcud yan yana sylenen iki kavram daha ki ikisi de
Bir Tek evrende ondan bir an-
latmak iindir.
La - Mabudu - illallah, tapacak yoktur, o
Bu deyimde bir ierik yoktur. btn stnde
bir bundan ona ileri srer. Tasav-
vuf ise bu btn ile i ie grr. Bu nedenle de
gereken ne varsa demek ister. Her her ol-
gre tapma bir zn evresinde diye
Mevcud yer alan nc kavram da maksud'tur. Bu da lamak-
sudu - illallah biiminde, erek yoktur, sylenir. b-
tn btn insan neyi erek edinse, neyi d-
ile gelir, tek erek, tek konusu, tek yn, "tek istek,
Z. a. g. e. sh: 367)
Mezheb (Yol, yolak):
Szkte, bir dinin ve nedeniyle ortaya her
biri gelir. Arapa gitmek gelen zehebe kknden
gidilen yol , inan kurumu vb. Bir din ola-
rak ilkelere uygun inan kurumu gibi ona
davranmayan da bu ad verilir. Genel anlamda inan kurumu, zel an-
lamda , vb. sylenir. Felsefede
gelir.
snni mezhebler, (okluk
mezhebler gibi iki mezheb tr genellikle, mezheb olarak nite-
lenir, (heteredoks) Hanefi, Maliki, Hanbeli, mezhebleri snnidir
(ortodoks). Bunlara davranan, Kur'an ile Hadis'i snnilikten trl, ona
bir anlamda yorumlayanlar ise
Misal:
rnek, benzer, Tasavvufta daha ok misfil alemi diye geer. evreni,
evren. trlerinin grnmeyen rneklerinin,
zlerinin ileri srlen evren. Duyu evreninin
Muhabbet (Sevgi):
Sevme, sevgi, dosta yarenlik. Tasavvufta, yoluna giren kimsenin
iine zl sevgi. Bir gnlde uyanan Tasav-
vufta, insanla iten gelen zl sevgi.
Mutlak (Salt):
Tasavvufta, niteliklerini anlatmak iin Salt, kesin,
duyulmayan. Daha ok mutlak olarak ki kesin,
suz, trl olamayan gelir. iin mutlak (Salt
biiminde sylenir. konusu olamayan nesne.
Mcerredat:
Cismi olmayan, alem. evreninde,
ileri srlen duyu st nesneler, soyut Bedred-
din'e gre bu trleri birer kavram olmaktan teye geemez.
Mlk:
1) evren. Buna mlk alemi de de-
nir. 2) kendi iyelik yetkisi
lar, mal - mlk. Bedreddin bu evrenin gerek tekilerin ise birer d-
rn ileri srer.
Mmkn
olma, ortaya var bulunan. var
olabilen.
-N-
Nefs:
Arapa ad. Bir ok anlamlara gelir. Burada, ruh
Ruh, can, hayat. yeme ime gibi, gereksinmeleri. Kendi,
maya, cevher. Bir ta kendisi. Dlsuyu. z,
Nefs gerek tasavvufta, gerekse anlam-
Sufiler bu kendi gre anlam verir.Genellikle insan,
zn kuran geici gc, tin
(ruh), can, tinsel benlik, vb. yorumlara anlamlarda syle-
nir.
BEDREDDiN 487
Tasavvuf, nefse btn gerekli
grr. var onun bir bulun-
nefs'ini bir gibi grmesi birlik'e
ikinci bir izlenimini Bundan bu nefs sz-
de anlarlar.
Bedreddin'e gre nefs de bir olmaktan teye geemez. Btn
trlerinde gibi nefsde de Nitekim us, nefs, gnl,
ruh btn bunlar nedeniyle (V. 92). Z.
a. g. e. sh: 370)
Nefs - i kll:
Tasavvufun ncs olup akl - kl! denen var-
ortaya Etken olan akl - kl! (tm us) edilgen
Nefs - i
Syleyen Bedreddin iin insan Nefs - i ile gvdeden
(V. 85). Bu durumda nefs - i z
gvdesi kalan -
narak , gc vb. anlamlara gelir. Byle olunca insa-
kuran en nemlisi bu yetenektir demek Tasavvuf
gre teki yerini belirleyen bu nefs -
i onunla insan
-R-
Rahim:
Koruyan, merhamet eden. biridir, esirgeyen, koruyan,
sylenir. Bedreddin bu niteleme, onun gzellik-
lerinden birini rahim eyleme geer,
bu eylem iyilik gelen, iyilik gden bir eylemdir.
Rahmin:
Herkese, her merhamet eden. Arapa ad. her mmin, kafir
demeden, kimseyi etmeden, herkese herkesi seven, herkese eden
Allah.
l) her Onlara gre,
olumlu Onun ycelik ve ululuktur.
2) gibi Bunlara gre de, evrende iyi -
kt, gzel - irkin diye bir tm niteliklerin grece
geldiklerini sylerler. zellikle, Muhyiddin - i Arabi'nin Fsus -
l Hikem Muhyiddin, en iyi niteleyen
Rahman syler. Btn ile bir oldukla-
bu gn grece var olan kt - ktlk, zalim - zalimlik, irkin - irkinlik
gibi istenmeyen tm ortadan kalkacak, ortada gzel - gzellik,
iyi - iyilik kalacak. bu Kur'an'daki kesin
ve lm
Rahman olumlu biri. btn dirilere iyilik,
dile getiren bir szck. bu Rahman diriler
hi bir yapmaz, gstermez.
Rahmet:
koruma, esirgeme gelen bu szck genellikle,
vb. Diriler, bitkiler vb. iin ne varsa
bir rahmet'i olarak nitelenir.

memnunluk, olma, pekiyi deme, istek. Szlk onaylama, bir
peki deme, Tasavvufta biraz daha anlamda -
grme, gnlle benimseme. Bu szck daha ok
yan yana getirilerek rizaenlillah uygun olarak, ona-
gre) biiminde sylenir.
Riyazet:
Nefsi dnya rahat ve lezzetlerinden ekinip perhizle kanaat iinde
Yer yz el etek ekerek kendini verme.
uygulamak iin, toplumdan uzak kalarak derin dalma. Genellikle
tarikatlarda bir Kendini veren kimse, btn
insanlardan uzak kalmak iin bir yere (hcreye) ekilir, dalar,
Bylece btn yer yz geici duyulan

Riyazet, toplumuna, genellikle, daha nceki iki dinden (Musevilik,
dini da ibadetten sayar, bu yzden ie
pek vermez. Bedreddin bunu derin
bilgi kesin sonuca kurtulmak iin gerekli grr.
-S-
Sema:
Alevi ve ile Mevlevilerin mzik tren ve ayin nite-
anarak dnmek. zellikle Mevlevilikte
nereden kesinlikle bilinmiyor. Bilinen tek konu Mev-
anarak dnerken Ondan sonra
BEDREDDiN 489
gelen Mevlevilik'e bir tarikat Sultan Veled bu t-
reni de belli kurallara Kimi yorumculara gre sema.gklerin,
bir eylemdir. Ancak bu da pek Mevlana' -
bilimsel nesneler, bilinle, ilgili olaylar, daya-
naklar arama

Burada nitelik, nicelik, yer, vb. niteleyen belirten szck. Nitelik,
kendi de zde, tzde, olarak bulunan, tzn, zn
yarayan zellik. Szlkte durum (hal), biim, nitelik, zellik; suret vb. kar-
olan islam tasavvufta z, tz belirleyen,
ancak onlarla var olabilen zellik bilinir. Tz (cevher), z (zat)
z, tz tektir, var buna oktur,
bir gerek Bu nedenle var
tze, ze borludur. tektir, birdir, ancak oktur.
Bedreddin'de tzn, bir kendi var
Bundan da gerek da kavramaya yetmez. Gerek b-
tn stndedir. Bir da bir suret
Sudr:
Olma, meydana Tasavvufta trlerinin, kendi yeteneklerine
gre znden Yenieflatunculuk'tan bu kavram
Latince emanatio Var (nur) olan znden
(sudur) sonucu Bundan bir yoktan var salt
olan Tann'dan
Suret:
yz, nsha, kopya. Tasavvufta
znn, niteliklerle, trlerinde
Btn znn sonucu bu ise z-
nn) biimlerdeki Bundan suret znn
olarak zn zn duyulara biimidir. Su-
ret bir grnmeyen z zat, grnen ise
suret olarak nitelenir. Bedreddin iin suret bir gerek salt

Gzle grlen gzle grlen ve grlmeyen bilen
bir inanma. Gzle grlen, duyularla evrenin nitelenme-
sinde bir okluk alemi biiminde geer. Tasavvufta,
grlen, grlmeyen olmak zere iki trl evren Bundan grnen ev-
rene alemi, grnmeyen evrene ise gayb alemi denir. Bedreddin daha
ok, bu grlen evrenin Duyu evrenine eski dilde alemi
denir. Duyularla gzle grlen, iinde evren sylenir.
Bedreddin'in bu szlerinden duyu evreniyle, duyu st evreni birbirinden
bu konuda dinine uygun bir yol Daha sonra bu iki evren -
den birincisinin ikincisinin gerek syler.

Szlk ortak demektir. tek Bir yoktur an-
la - diye nitelenir. bir trnde grnmesi
iyi su Bundan benzeri,
deyimi Tasavvufa Tasavvufun
(ortak diye yorumlar, yasaklar. Bedreddin'in dilinde
btn trlerinde gibi olumsuz bir
anlam ierir. Ona gre btn trleriyle, evrenle birlik btnlk iindedir.
Ne varsa Bundan ondan bir d-
Var olmak olmak, olmak
La - - illallah deyimi de yoktur, onun
bir yoktur sylenir. Tasavvuf bu deyimi de btn
btn

Bedreddin'de iten bir g (kuvvet) diye Ya-
aldanma, ktlk etme etkisiyledir. iyilik, g-
zellik, erdem ise melek denen gizli gcn biri biri g-
tren iki g Bunlara da - Melek denir. Bedreddin bu iki
gc islam dininin anlamda almaz, birer gc olarak niteler.
-T-
Taayyn:
Szlkte meydana grnme, belli olma anlamlan -
rak var olma, grnr biime girerek kazanma. grnmez du-
rumdan grnr duruma geerek btn trlerinin
Bedreddin'e gre taayyn znn bir sonucu
toplanan btn nesnelerin gelir.
Tasavvuf gre, z grnmeyen, btn niteliklerin stnde
bulunan bir onun grnr vurarak duyulur evrene
bir yandan evrenin bir yanda da onu dolduran btn nesneleri
Bylece var olma yoktan de znde, grnmezken"
grnr Bu yzden grnen de, gren de gene
491
Taayynat:
duyu evreni ile btn trleri. Taayyri eden b-
tn, btn trleri. Taayyn ile varolanlar.
Tahakkuk:
Meydana belli olma. niteliklerini kazanarak gerek-
duyulur evrene Belli bir anlamda var olma, biimlenme. yerini
grnr duruma gelmesi sonucu topla-
nan btn nesnelerin
Tahkik Bilgisi:
Gerek olup Arapa hakk
treyen tahkik, arama, vb. anlamlara gelir. Bir bir
olup ortaya ola-
rak da sylenir. Bedreddin, bu Gazzali'nin iki ele ala-
rak bir (V. 66). Bu tahkik
Onun gre tahkik insan gnlne kesin
bilgiyi Bu bilgi de sezgi ile Sezgi bir ie yntemini
gerektirir. Bu yntemle kesin, btn uzak bilginin genel geer-
tahkik bilgisi de bu olsa gerek. Hakk'a gtren bu tr
bilgidir, yntemdir.
Taklid Bilgisi:
Sezgi yoluyla de duyularak edinilen konusunda gerekli
benimsenen bilgi. szgecinden gemeyen duyu bilgisi.
zenilerek, yklenerek genel olmayan bilgi,
bilgi.
Bedreddin iin nemli bilgi tahkik ile onun kalan ise zenti
bilgi taklid'dir (V. 66). Tasavvuf erlerince bu tr bilgi, ancak, derin-
kavramak iin olabilir. Onunla yetinen kimse gnl bilgisi
(irfan) edinemez.
Tecelli:
Grnme; gizinin ve gcnn ve nesnelerde grnmesi.
evrende insan gnlne bir (nur) olarak Tasavvuf
gre evrende ortaya btn olaylar,
(Tecellisi) dr.

ad. Arapa. Namazda, oturarak ettehiyat okumak.
Tevhid:
inanma, bir sayma. Arapa birlik gelen vahdet szc-
Bir sayma, bir vb. anlamlara gelir. Tasavvufta
btn trlerinin znden bir bir
olarak inanma vb. anlamlarda sylenir. Bedreddin'e gre Tevhid
yce bir durumdur, ortak ise ktdr ancak bu yce durum
gibi ile teki birbirinden
olarak birdir, benzeri yoktur demek ister. Tasavvuf, Bedreddin ise
ile btn bir sayar. tevhid (birleme) -
- Evren lsnn Birlik'idir. Nitekim Varidatta geen tevhid
da bu lnn birlik'tir.
--
z (Mevalid - i Selase):
Eskilerin mevalid - i selase dedikleri bu maden, bitki, hayvan (insan da bu
trn iindedir) diye e Bunlara cemadat (can - nebatat (bitkiler),
hayvanat gibi adlar da verilir. Bu trl en yce
gten en sonra var olan nesneye dzlen gredir.
En yce G (kudret - i en alt ise en ol-
gunu insan bulunur. z (Mevalid - i salase) ise insandan bir
ncedir.
biliminde ok olan bu trnn ilk
zellikle Yunan bilgesi Aristoteles'e
mmehit - sfliye:
analar gelen bu szcklerle istenen yel, su, od, toprak
gibi drt bu drt ilke ile gklerin Gkler
yce babalar, drt ilke ise analar sylenir.
Ulama orucu, - visal: Hi iftar yapmadan, bir ka gn srdrlen oru. nceden
Davud peygamberin sylenir. Davud, yirmi drt saatte bir kez iftar
-V-
Vacib:
zorunlu ve olmayan, gerekli, farzdan sonra gelen buy-
ruk derecesi. Kendi znden gerekli olma, trl olamama durumu. Ya-
yerine getirilmesi gerekli olan. felsefesinde zorunlu syle-
nir. Bu anlamda iin, onun nitelemek iin vacib'l - Vcud denir ki
gerekli olan, olmama bulunmayan
BEDREDDiN 493
Vahdet:
Bir tek olma, kendi kendine Birlik, btnlk.
(keseret'in) Tasavvuf gre ile evren, insan, btn
trleri bir birlik iindedir. Bundan var olma!c znde bulunmak
demektir. Btn var olan teki trleri bi -
rer Bu (Vahdet - i Vcud) denir.
Bedreddin'de trleriyle birlik, btnlk
btn teki onun.birer tek
inanma
Varidat:
Akla gelen, yzeye gelen. Arapa isim. Varide
ie esinler gelir.
Vihid:
Bir, tek. Tasavvufta iin, onun Bir, Tek anlamak iin sylenir.
Bedreddin'de btn gsterir.
Vilayet (Velayet):
velilik. Gnln btn tutkulardan, geici nesnelere duyulan istekler-
den, bir
toplanan ne varsa ile zden yce
Bu zel gre Bedreddin ise bunu
yukarda anlamda syler.
Visal:
Szlk demektir. Tasavvufta
onun sylenir. evrende bulun -
srece lkeden, gerek yurdundan yad illere
Ruh,. gvdede srece olan ze
lim duyar. Bu tutku brnnce gerek
sevgiliye duyulan derin zlemdir. bu sonuca ortaya iin Vcud
- i mutlak (Salt deyimi ki, gerekli,
cananla
zlemin giderilmesi, sevilen ortadan
da visal denir.
Vcud:
Var olma, bulunma, gvde, beden, cisim. var belli bi-
Tasavvuf gre
Bu bir olgudur.
-Y-
Yetkin:
Kesin, btn uzak bilgi sylenir. Gzle,
gzlemle ayn'el - yakin, okuyup yetkilileri dinlemekle edi-
nilenine ilm'el - yakin, kendi zne ie kendi gnlnde
kavramakla da hakk'el - yakin denir. Tasavvvufta da felsefede de kesin
bilgi ancak yakin bilgidir. yolu ne olursa olsun yakin
varamayan bilgi gvenilir, genel olan bir bilgi
Bedreddin'de, teki tasavvuf erlerinde gibi yakin ile bilgiye
byk bir verir. Ancak, onun da, duyu verilerinden ok ie
bilgiye biliniyor. Yakin kesin bilgi
da Kimi szcklerde yakin denince bilgi, kesin bilgi (Bkz.
Ferit Trke Ansiklopedik Szlk - M. Nihat zon,
szlk)
Yakin'in byle deneyle duyu verileriyle pek
Onun sezgi denen bilgi edinme yoludur. Okuya-
rak, bilgisine gvenilir, yetkili kimseleri dinleyerek edinilen bilgilerde de temel olan
bu sezgi'dir. Okunandan, dinlenenden sezgi yoluyla kesin, uzak
sonu nemlidir. Yoksa ilm'el - yakin, hakk'el - yakin trnden bilgilerde deney
sine nem verilmez. Bundan ilm, ayn bilginin, kesin
(ilm'den de duyu verilerine bir yolu Onda da
bilme duyulara
-Z-
Zahir:
Meydanda olan suret, bir grnen, duyulara verilen Gr-
olan evren ile onu dolduran btn trleri.
Zakkum:
Arapa ad. Cehennemde bir Cehennemliklerin
zahil .
Zaman:
Sre, iki geen zaman sonradan ol-
Tasavvuf bu konuda ileri srer. Bedreddin -
'de ise zaman tek bir zyle
var onun bir
Bundan zaman da bir nce - sonra
ile bir sonucuna nne n, so-
nuna son (ezeli - ebedi onun bir
var olma yoktur. Zaman bir boyuttur.
EYH 495
Zat:
Kendi, z, cevher, sonradan olmayan. z, kendisi. kendi ken-
disiyle var olan, iin bir nesnenin gerektirmeyen. Tz. Btn
geici niteliklerden z
Zikr:
getirme, alma, anlatma, iyilikle anma, anma bylece ger-
ynelme. Arapa anmak, sylemek gelir. Tasavvufta
anarak onu ululamak sylenir. zikr bilhayr, anma; zikr - i cemil, g-
anma, halka - zikr; halka
toplulukla ibadet. trldr, biri toplu olarak, teki tek olarak
da ya sesli (cehri) ya da gizli (hafi) olmak zeri iki trldr. Sesli yk-
sek sesle anmaya, gizli ise ie
yer yz gelip geici
ile getirmek, zn ycelmek iindir. btn
tarikatlarda, biimlerde, ok din-
lerinden, !!ski trenlerden Nitekim, namaz
(savm) olmak zere btn (ibadet) trleri de islam dinine dinler-
den olarak Tasavvufta zikr bir kendini, zn
bulma yntemi olarak Bedreddin'de de bu bir
bilgi (gnl bilgisi) kavrama olarak

Zuhur:
Grnme, belli olma, meydana vakitsiz oluverme. Arapa isim. G-
grnmezken grnr olma Tasavvuf gre, var
znden zuhur'dur, grnmeyenin grnr olma-
Bundan zuhur bir ilkesidir. Zuhurat halde
oluveren, ortaya esintiler.
Zulmet:
Arapa isim. Szlk demektir. Tasavvufta grnmeyen, bilinmeyen,
evren sylenir. trleri duyulur evrende ortaya
dan nce, bir z olarak bilinmeyen, evreninde Zulumat (zulmetler,
biiminde olarak da peygamberin alemi
olarak da bilinir. Ona lmszlk da denilir. Zulmet bi-
linmezi, sonsuz, derdi anlatmak iin de Zulmet,
umudun da Her gecenin bir gndz bunu gerektirir. Zulme-
tin oyun nur ve
A'da(adu)
A'lem
Ah

Abid
Efsun

Kevser
Mutahhar
Nisan
Abd ( abid)
Abdal
Abes
Abs
Aceb
Adib
Adivet
Adem
Adem
Ad
Advan (Aduvv-i can)
Afiik
Eul
Agah
Ag
SZLK
-A-

Daha iyi bilir, bilirim
Su
Aba giyen, Fakir
Zengin olma, olma,

Dirilik suyu
Kevser suyu
Temiz su
Nisan sylenceye gre, nisan sedefler,
deniz dibinden su yzne danelerini iine
sedef
Kul, kle
sevgilisi, din ulusundan biri.
ve usturayla ettiren,
davul ve dmbeleklerle, sancaklarla toplu halde gezen
bir
da gelir.

Somurtkan
Acaba
Edepler, treler

peygamberin insan
Yokluk

Can
Ufuklar, gkyznn kenarlan
ncesizlik
Bilgili, Haberli,
Zehir
ile kare
eylemek

Aheste
Alur
Ahi
Ahibba ( Ehibba )
Ahir
Ahlak
Ahsen-i Takvim
Ahsen
Ah
Ahz
Aka(ake)
Ak dem

Kll

Aktre, Atayi
Yezid
Al-i aba
Al
Ala
Alaik
Alef
Alem
Alem-l-gayb
Ali
Ailem-el-Kur'an
Allem-Esmi
Akla kara, dedi-kodu, kuru laf, sz

yar
Demir, Zincir,

Son
Ftuvvet ehlinin (Bir
esnaf olan ve bilhassa XIII-XVI.
Anadolu ve Rumeli'de bulunan Ftuvvet ehli
de ahi derlerdi)
Dostlar sevgililer
En son, en sondaki
Huylar,
En gzel, ( Mecazi ), En yce Tin
suresinin 4. ayeti "Biz, en gzel biimde,
olarak ... "
ok gzel
Ceylan, Gzellerin gz ( Mec, )
Almak
Para
nce, nceki, daha nceki
Cz'i
Tm bilgisi
Ahirete dnk

Muaviye'nin Yezid ve onun soyundan gelenler
Muhammed, Ali, Hasan ve Hseyin'den
kutsal topluluk
Hile
Eli
Alakalar, ilgiler
Cana teklifsiz
Evren, dnya, cihan, bayrak
Gayb alemi, Bu grnt alemin arka
Yce, yksek
bilen
btn bilen "Bakara suresi 31 'inci ayete

Amil
Amin
An
Anaid

Anber snbln

limekan
Anka
Ari
Aram
Anz
Arif

Arzuman
Asel
Asi-l-usul
Asi tane
Asi yan

Asuman

Ati
Attar
Avilim
Avim
Avare
Avatmak
Avaz
Avdet

Emin olma,
o
ok
Unsurlar, elemanlar
Gzel kokulu
Anlamak, idrak etmek.
Anmak, dile getirmek.
_
SZLK 499
olup cismi olmayan Zmrd Anka
Bezeyen, donatan, ssleyen
karar rahat, huzur

Bilge, sahibi, sezgi sahibi,
Gkyz ve yeryz
Tavan, taht, ardak; maddi
gnl, gk
heves
Bal, Cennetteki drt biri
zlerin z
Dergah
Ayaklananlar,
Kfu', fayda
Gkyz
Cennete gidecekleri Hz. Muhammed bildirilen
on
gizli
Bildik,
ev, mesken
ihsan
Gzel kokular satan, aktar
Alemler, dnyalar
Cahil halk

A vutrnak, teselli etmek
Ses

Avn
Avurd
Avunnak
Ayan
Ayat
var
Ay dm
Ayet-i Kurba
Ayine
Aylak
Aymak
Ayn-el-yakin
Ayn-i
Ayn
Ayu
Azim
Azimet
Azl

Ba'de
Badi
Bayda

Baymak
Bi
BiHayat
Bib
Bid
Bide
Bihire
eden
i yeri.
evirmek
Belli, meydanda
Ayetler
Syler
Parlak,
Kur'an 23 no. ayeti. Burada "Ya
Muhammed sen mmetine syle ki. size din
hkmlerine mukabil akrabana
muhabbetten bir istemem" denmektedir. Ayette
iin
ayet bu adla
Ayna
gsz
Sylemek, hitab etmek
Bir kendi gzyle grp
ta kendisi
Gz, Gz kendisi, kaynak

Kesin karar verme
Gitme, .

Yol
-B-
Sonra, iki

Zenginde

Zengin olmak

Hayat ile

Yel, rzgar, hava
iki
Parlak
bi payan
Bahr
Baid
Baro
Bir
Birgih
Biri
Batll

Batman
Bay
Dazar
Becid
Bed-baht
Bed-h
Bed-nam

Bed
Bedid
Bedr-idca
Bedrd
Begayet
Beka
Bekaa
Belagat

Belhm edel
Beli
Bendolmak
Bende
Bendegan
Beng
Beng
Bengilik
Usuz deniz
Deniz, byk gl
Uzak
Bur, kale
Yk
Menzil,
Yaratan,
beyhude, geersiz
Gizli olan, i yz,
iyz, z, gizli
ve hakikatla ilgili; mezhebine mensup
Eski bir l
Zengin
Pazar, yeri.
Acele
Kt talih
Kt huylu
Kt adam
Kt,
Fena, irkin, kt
grnr,

Veda, esenlik, esenleme
Son derece
Devam, evvelki hal zere kalma
kulun var
Dzgn sz syleme, uz dillilik
Bedava
Hayvan gibi
Evet, hay hay, peki

Kul, kle
Kleler
Afyon
Esrar,

Ber-dir
Berdar olmak
Bergzir
Berhudar
Berk
Berr
Berr bahr
Berre
Bes

Bevvab
Beyaban
Beyan
Beyne-h
Beytullah
Bezek
Bezm-i Elest, Bezm-i Ezel
Bezm
Bi-add
Bi-hemta
Bi-hod
Bi-karar
Bi-kes
Bi-riya

Bi-vcud
Bi
Bikr
Bi kll
Bi tekellf
Bi zeval
Bican
Bidar
Bigane
idam
Mansilr gibi dfu'a ekilmek
Hediye, anda
kazanmak
Kuvvetli
Kara
Kara ve deniz
Kuzu
Yeter
Ulu
Yirmi sekiz harf. (Hurufilikle ilgili)

l
, Bildirmek
Ancak bilir
evi, Kabe; insan gnl
Ss
Allah sonra, huzuruna
"Ben sizin Rabbiniz miyim?" diye
meclis
Meclis,

Benzersiz
Kendini

Kimsesiz

sonsuz
olmayan
Olumsuzluk eki

Hepsi
Samimi , zensiz
lmsz

uyumayan

Bigi
Bihemta

Dik
Bil
Bila rayb
Bile
Bilelik
Bili

Bilmezem
Bimarhane
Binazir
Biri et
Biryan
Bis-kem

Biti

Bizar
Dizmek
Dolmak
Bostan
Boz
Boz yapalak
Brknmek
Brii
Brk
Bu halk insana
Bu'd-i nefs
Bugu-bugu

Duhul
Gibi

Kendinden
Bey, mevki sahibi, asil, soylu.
Bel

Beraber
Beraberlik
ilim
Bildik
Bildik olmak
Bilmem
Hastane, bakimevi
Benzeri olmayan
Bir olma ile, benzer olma
Kebab
ok az
ok
Orman
Bir ekmek,
Kitap

Bezdirmek, bezn
Bezmek, usanmak
Olmak
Bostan

Fazla tyl

Kurt
Brk, giyilen klah
Bu halka, bu insanlara
Nefisten
Duman
Kin, sevmemek
Nekeslik
SZLK 503
.. kendinden
Bular Bunlar
Bunca
Bunda
Burag-Burak
Burc-i Evliya
Burhin
Burtmak, Bertmek
Buse
Blend
Bnyid
Brdbar
Brehne
Brhan
Brran
Brdet
Bstan
Bt-hane
Bt
Bthin ( Bhtan )

Bi-add
Bi-hemti
Bi-hod

l..lanil
Cahim
Cih
Calib
Cim
Canib
Canver
car
Cividin
Cebbar
Bu kadar
Burda
Cennet
kenti
Kuvvetli delil,

Yksek, ulu
Temel, esas
Mal-mlk

Keskin

bostan( Bthan )

Put
iftira
-C-
-
: Benzel.3-
: Kendini olan Cafer-i reyini
v ___ kabul eden mezheb
Bilgisiz
Cehennem
makam, mevki, rtbe, yer
ekici, kendine eken,, cezbeden
Kadeh
Taraf, yn

Zor durum, isteme hali
lmsz, ebedi; Hurufi'nin
Kesen

onaran
Cebri

Cehalet

Cebi
Cehri
Celadet
Celil
Celi
Celle Celal ( Celalh )
Cem eylemek
Cemil
Cenab
Cennit-i Ridvan
Cerem
Cevahir

Cevlan, Cevelan
Cevr
Cezbe
Cezire
Cibril
Cihan
Cife
Cimri
Cin
Cin
CBim
Cite
Civan
Cd-iseha
Cur'a-dan
Cuyan
C

SZLK 505
Zorla
Hasan ve Hseyin'in dedeleri Hz.
Muhammed.
Bilgisizlik
Direnmek
Bilgisizlik , cehalet
yksek sesle

Korku veren ehre, yz
Parlak, olan
yceldike ycel_sin
Toplamak
Sevin veren ehre, gzel yz
Ulu, hazret
Cennet melek
Hata elbette)

Gezinmek
Eziyet,
Ruhun heyecana gelmesi, Tarikat ehlinin kendinden
geme hali
Ada
Cebrail
Dnya
Ktlk, pislik
Nekes, var yemez
Grnmez

Beden

Gen
Cmertlik
Esrar iilen kabak
Arayan
Arama,
kaynama
Cildi Ayn
Cmle
Cnn
Cr'a
Cmt

mselles
abuk-buz

ak er
giriban etmek
ik
ikik
ak etmek

Felek
arsu
ir

ec
elebi

eri
eres

eri
erp

Hayvan

Hepsi, tm
Delilik; stn gelmesiyle, alemle
ilgisinin kesilmsi
Yudum, iim, kadehde kalan son damla
Arama,

Para buuk
--
abuk
Vakitli, vakitsiz

Hizmeti , Kle, kul, cariye
zntden yaka

Para para

Gk, dnen gk
Drt yan
Drt;
Haberci

ve Mevlevilerde Pir soyundan gelenlere
verilen
Kandil, mum

Felek.
Asker

Yemekteki
Gz
hayat, dirilik suyu
ok olan yer

evgin
irk
orak
ks
okal
n

Dadetmek
Did
Dahletmek
Dak
Daldal
Dalalet

Dambudambu

Dim
Dane-i
Dane

etmek

Dapa
Dar-l Emin
Diri
Darb

Darpurmak
Tat
telli saz
Top oyununda
Kir, pas
Tuz
Byk ivi
Bez dokuyan
nk
-D-
Tepmek

Adalet
Ktlemek
Hile
Zevk, tat

Suda kurtulmak iin

Abuksabuk
Yem
Tuzak
Bilen
tanesi alem, bir tanesi
kadar bile
Tane, yem

Sormak
Bilgin (Farsa)
Yn olarak
beklenen yer
Keyaniyan ile eski
Keykubat, Darius.
vurma


Deci

Dehilet
Dehan
Dehridn
Dehr

Delalet
Delil
Dem
Dem be dem
Demegil
Demen
Denci
Deng
Denli, denl
Deprenmek
Derban
Der
Derdmend
Dere
Dergih
Derilmek
Derlengi
Dermande
Dermek
Dern
Dervaze

Derzade
Dest-gir
ekinmek
Dava
Canavar
Kadar
Yuvarlak
Birinin merhametine, himayesine

dnya
Devk,dnya,zaman
Dakikalar; incelikler
Yol gsterme, iz,
belge, Cem ayinlerinde mum,

Nefes; an, zaman
Andan ana, her an, her zaman, git gide
deme ( gil, fiillerin sonuna gelir kat'ilik bildirir,
tekit verir.)
Demeyin

Kadar
Hareketlenmek
bevvab
iinde
Dertli, zntl
Ycelik
byk tekke, kat
Bir araya gelmek, toplanmak
aylak
Aciz
Toplamak,
i; gnl
Kale ve
Tasavvuf yoluna
kale
Elden tutan,
Dest
Destan
Destar
Destr

Deva
Devrani rzgar
Devrin
Devnnek
Devvir
Deyyin
Dibi
Didir
Didar
Dil-agah
Dil-dar
Dil
Dilpezar
Dilber
Dildinnek
Dilg
Dilteng
Dip

Dirf'dli
Dirginmek
Diriga

Div-berd
Div
Divan
Dizar, didir
Dolunmak
El, kudret
Masal

l
ila
gemesi
zaman; kader; halka
birbirlerine ve isimlerini zikrederek
dnmeleri; mukabele
Devirmek
Dnen, ok dnen, arheden
Kahhr; hakim; hesap soran;
bir
Gnl eken, dilber
yz, ehre
Basiretli,
Sevgili, birinin gnln
Gnl
Gzel
Sevgili
Bitirmek, bldrmek, dilimlemek
Tilki

Para birimi
Hemen
Arada
iplik

olsun, eyvah!

Dev ve esiri
Dev, cin,
Birisinin eserlerini toplayan kitap; hkmet dairesi
Yz, ehre; cemf, grme
Ay iin batmak
Dombay
Don
Doymak
Dlenmek
Dnben
Dd
Dha
Dn
Durac
Durak
Durmak

Dr
olmak

Dzah
D

Drr

var
Dzmek
Ebed
Ebr
Ebrar
Ebr
Ebsem
Ebter
esrar
Echel
Ed
Ede pi emek
Edni
Edyan milel
Su manda
Giysi
Doyunmak
Dolanmak
Dnerek
Duman
vakti
alak talih, altta,
Tura
Makam
Kalkmak
abalamak
Uzak, durdurma, mani olma
Rastlamak
Dua edilen
Cehennem, Tamu

Hepsi

Rya
Zor
Yapmak, tanzim etmek
-E-

Bulut
sahipleri, sekinler

Skut etme, sessiz olma
Soyu sonu gelmeyen

Pek adi, az, pek az
a
edip dzeltmek, uyarmak
ameller
Dinler ve uluslar.
Er al
Efgin
Etlik
Efraz
Efsane

Ehad
Ehl-i Beyt
Ehl-i Harabat
Ehl-i mukarreb
Ehl-i riz
Ehl-ullah
Ekber
Eki-etmek
Ekmel
Eksikli
El-fakr fahri
El almak
El
Elest-bezm
Elliz
Elifi tac
sun'u
Eltaf
Elvan

Emicid
Emcek
Emmare
Emr
En'am
fiiller
inleme,
Gkler, felekler, zamanlar
ykselten
Masal, dillere olay
Fazla
Bir, tek; Allah
Hane Hz. Muhammed'in (Ali,
Hasan, Hseyin ve soyundan gelenler)
Meyhane kalenderler,
olanlar
ehli,
evliyalar, veli
Byk, en byk
Bir yemek
Mkemmel, kusursuz olan, eksiksiz, En olgun
Sulu
Fakirlik benim ben onunla
Hadisinden tasavvufi bir deyimdir ki
Allah kendisinin hi bir
ve gnlyle ve bilmesi gelir; benlikten
kurtulma

elde sofrada bekleme.
zaman "Ben sizin Rabbiniz
miyim?" zaman,
szler, kelimeler
Veli'nin
latifeler, kerametler
Ltuflar
Renkler
merhem
Ulu ve kimseler
Meme
emreden nefis
Buyruk
Btn
Enbiya

Endhr
Ene'l-Hakk
Enf's
Engr
Enin
Enis
Envar
Enver
Epsem
Erbain
Ergene
Erham
Erkin
Erki
Erte
Ervah
Erzak
Eselip
Eser etmek
Estir
Esfel

Esir
Eslif
Eslah
Esma-i Hsna
Esma
Esrar
Esrik

Peygamberler
ll davranan

kederli
Mansur'un Ben Hakk'a veya Ben
neden olan sz
Nefesler, ruhlar,
zm
inilti

Nurlar,
ok parlak, ok gzel
Dilsiz
dar bir odada gn az yemesi, az
ve ibadetle nefislerini terbiye etmesi
(Bkz. Halvet)
Trakyada bir
Merhametli, rahim
Direkler, asa, ileri gelenler, elemanlar hava, su,
toprak); yol ve tresi, yol, tzk
Kuvvet
Saban
Ruhlar, canlar

Sahipler
Etkilemek
Yolculuklar
ok alak, en
Sohbet edenler (Hz. Muhammed ile)
Tutsak
ncekiler
Daha iyi, daha temiz
gzel

Gizli olan, bilinmeyen

Vezinli kafiyeli szler, en iyi syleyen

Etderi
Etkiyi
Etvar
Eved
Evkr
Mustafa
Rasul
Evrid

Evtin
Ezel
Ezkir
Fadl
Fah-imezid
Fahr-i kainat
Fahr-l-emicid
Fahr

Fak

Fakih (faki)
Fakir-el-merahir
Fakr
Fakrfena
Fani

Faris
Farize
ayn
merhametler

Et ve deri
SZLK 513
Allah korkusu ile her trl ktlkten
Hal ve hareketler, tarzlar
Acele
yuvalan, ktrm
Hz. Muhammed'in soyu, Beyt
Hz. Muhammed'in ve onun soyundan gelenler
Virdler, dualar; tarikat her gn
selevat ve mnacatlar
gelenlerin nitelikleri
Vatanlar
olmayan
Zikirler
-F-

Byk onur, ok yce
Hz. Muhammed'e verilen
zat
Byklk, ululuk, onur
Kt zina;
Tuzak.
Yok, yoksul
Din hukuku bilgini
Fakirlikle iftihar eden, ahlak yntemlerle,
yolsuzluklarla zengin kabul etmeyen
Yoksulluk; Allah'dan boyun

Yoksulluk (Bkz. El fakr fahri)
lml
Vazgeen
Ata binen, binici
Farz olan
her yerine getirmesi gelen
emri
Farz Bir hususu bir davaya
kesin olarak
Fasid Bozguncu
Fasile Ktlk
etmek

Faziullah
cihan
Yezdan
Fazl
Fegan
Fehm etme (fehim)
Fehmeylemek
Felek
Feltefelte
Fena
Fena lillah ( fena rdlah )
Fenamlket
Fena mlk
Fer'
Fer'i
Ferah
etmek
Feraset
Ferda
Ferd-i Yekti
Ferhunde
Feride

Feriyk
Ferman
Ferman olmak

Ferseng
vunnak, dile verme
Feyiz vennek

keremi, ve ilmine
eren; Hurufi
Erdem, stnlk

Anlamak,
Anlamak, olmak
Gz
(Burada) byk kaplarla
Geicilik, yokluk; kendi
yok etmesi
iinde yok olmak
Dnyadaki yurt, ev,
Dnya, yokluk mlk
Dal, budak,
ilgili olmayan, ikinci dereceden olan

Unutmak
abuk

Mbarek, kutlu
Tek
Melek
Blk
Emir, buyruk, emir

Spren, sprgeci, cem ayinlerinde ki
grevlilerden biri
Fersah, millik mesafe

Ferzend
Fesid
Fesahat
Fettanet
Fevri
naci

Fiil
Filmesel
Firak
Firkat
Fitne
Fuad
Furkan
Fuzulluk
Fcur
Fr
Fzeli
Gabra
Gadir-Bm
Gaffar
Gafil
Gafir
Gaflet
Gafur-r-rahim
Galeme
Yeryz,
erkek evlat
Bozukluk
Szn parlak ve
Cazibeli olmak, gz olmak
Birdenbire olan
SZLK 515
(Meseli ehli beyti kemeseli sefinetn
nuhn rekebe fiyha munca ve men tahallafe anha
haleke:Benim ehl-i Beytim gemisi gibidir. Kim o
gemiye binerse erer. Ondan
Hadis-i
huy, mizac
amel
Mesela, diyelim,

dosttan veya sevgiliden
Ayartma, fesad ihtilal, bozgun
Kalb
ile kt gsteren
Fodul, mnasebetsizlik
Ahlaka durum, sefihlik
Fer'ler, dallar, ikinci dereceden
Erdemli faziletler
-G-
Yer, toprak
Su birikintisi, gl (Hz. Muhammed'in son defa
Kabe ziyaretinden dnerken kendisiyle beraber gelen
Hz. Ali'yi kendisine vasi olarak
yer)
affeden, Allah
Habersiz
affeden Allah
Anlamamak, gafil olmak, habersizlik
Hakikate, marifete eren kamillerin
Veli'ye verilen biri

Gaitan
Gam gn
Gamgzar
Gammaz
Garez
Garkolmak

Gassal
Gavs
Gavvas
Gayr
Gaza
Gazel
Geda
Gedilmek
Geh-gah
Genc-i Tihi
Gencimihan
Gencine-i Karin
Gen
Gen yaz
Geng
Gengez
Ger
Gerdhun
Gerdn
Gerdn-i dn
Gest
Gevher
Gevheri
Gmi

Gin
Gina
Giran
Giriftar
Yuvarlak

Gamla vakit geiren

l

Yzc

yaprak
Yoksul, dilenci
azalmak, gitmek, yrmek
Kimi vakit
Taha suresinin hazinesi
Gizli hazine
bulunan hazine
Hazine, define

Felek, dnya, sema
Dnen; dnya, felek, baht
Alak dnya
Gezmek
inci
Sarraf
Zenginlik
aleyhte bulunmak

Zenginlik

tutkun
Giriv
Giryan
Gonca
Gkek
Gnenmek
Gnlek
Grkl
Gv
Gymek
Gyn
Gynmek
Gz sepek
Gz szmek
Gzg
Gubar
Gufran
Gulgule
Gr
Gusli
Gussa
Gussayemek

Gyi
Guyende
Gft
Gher
Glgn
Glgne
Glistan
Glizar
Glregi

firdevs

Tam gl
Gzel
Donanmak, sslenmek
Gmlek
Gzel
Gven, itimad
yanmak

Kendi kendine yanmak, iten ie yanmak
puslu
Nazlanmak
Ayna
Toz
merhamet etme
grlt
Kabir
Boyabdesti
Tasa. gam
Kederlenmek
Dinlemek

ekilme
Kulak, dinleme,
syleyen
Syleyen, nefes okuyan
Sz

Gl renkli;
Gl
Gl bahesi
Gllk
Pembe
Gl bahesi
Cennet bahesi
SZLK 511
Gilman
Gnde
Gnilemek
Naci
Gruh
Grur
Gtar
Gvahi
Gzaf
Gzer
GzerKllmak
Gzide
Gzin
Hah
Habib
Habbe
Habib
Hac
Hace
Hacer
Hacet
Hadd
Hadi
Hadid
Didim
Hak-el-yakin
Hak-iPay
Hak
Zan, sezme,
Daima
Ynelmek
Gnahlardan selamete topluluk, Hz.
Muhammed'in gerek mmeti olan insanlar
Topluluk
Cemaat, Topluluk
Sz

laf, sz, beyhude
Gemek
gemek
Sekin
Sekin
-H-
Uyku
Kpk tanesi
Damla, tane
Sevgili-Dost,
zengin ve yol zahmetine katlanacak
bedeni kabiliyeti olan zamanda yol emniyeti de
varsa mrnde bir kere Mekke'ye gider, olan
Ka'be'yi ziyaret eder, orada muayyen treni yapar ve
olur. Buna haccetmek derler. Sufilerde gerek Ka'be
gnldr ve gnl yapmak, hacca gitmekten stndr -
Kanda:nerde - Beyt:ev
Hoca,
Kaya,
lzum, dilek
miktar, suluya verilen ceza
yolu gsteren
fkeli, hiddetli, titiz
Hizmeti
gtrmez bilgi, Kesin bilgi.
Ayak tozu,
Gerek

Hakir
Hakk
Dik
Halas

Hilet
Halhavet

Bilik
Halil
Halis
Hallak
Halvet
Halvet ehli
Halvetilik (Halvetiyye)
Hamd-- lillah
Hime
Hami
Hamir
Hammal
Hammiyet
Hamr

Han-han
Hanman
Handan
Hinedin
Hani&
Har has
Harab
Gerekler, hakikatler

gzel isimlerinden biri; gerek
Toprak
Kurtulma
Haller, durumlar
Durum
zevk

Helak, yok olan
SZLK 519
Cmert. peygamberin biri
Saf temiz, z sz
Yaratan, vareden, Allah
biryerde kalma; kimsenin
yer; ile gn
sren halvete, Erbain denir.
Kendi iine kapanan; bir

ve gizli zikirle inanan
tarikat

Kalem

ipek

Korumak
Bade
sessiz
Yemek, sofra
mal, mlk, ev, bark
Glen, sevinli
Soylu, byk aile, ocak; Hz. Muhammed'in ev
(Ehl-i Beyt:Hz. Ali, Hasan ve Hseyin
A.S. soyu)
eri
r p
ren
520 ALEV} VE ANTOLOJ}S/
Harabat
Harac
Harca yetmek
Harici
Har
Hare
Hasamm
Hased
Haseneyn
Hass
Hasl havass

lillah

Hat
Ha tar
Hatem
Hatif
Hatm-el-Nebi
Hatm
Havale
Havaric
Havass
Havf
Havsala
Hay
Hayhuy
Haya
Hayf
Hayranbk
Harabeler, meyhane, gnl
Zorla vergi
Kafi gelmek
kalan, din
Diken , hor, zelil,
titremesi
Soylular ve halk herkes

gzel; Hasan ve Hseyin
bilen
en
Kerpi
Asla
r p
Allah olmayacak
Kullar, kleler

Halk kt Bcekler
Toplama, lenlerin tekrar dirildikten sonra

sa, kirpik
Tehlike
Mhr, mhrl yzk, yzk
bilinmeyen, lm
Hz. Muhammed, son yalva
Son verme, son
Birisine bir venne
Asiler; Hz. Ali'ye gelenler, Hariciler
Haslar,
Korku

Diri
Grlt etmek
Utanma, ar

keyif,
Hayr-1
Hayr-n-nisa
Hayta varmak
Hayy
Hayz
Hazer
Bazik
Heft
Helak
Delile
Hem-rih
Hemdem

Hemraz
Hengam
Hergiz

Heyhat
Hezar
Hezyin

Haridar

hevesin
HISal

Hicab
Hicran
Hidayet
Hidmet
Hikmet
Hil'at
Hz.
en Hz.
Hilenmek
SZLK 521
diri; Esma-i Hsna'dan biri, Tann
Regl, olma.
ekinme
ehli, usta, eli uz
Yedi
Mahvolma, lme
Tohumlan hekimlikte bir bitici
Yol
Arkada,
Daima
Berabet oturan

Zaman, vakit
Asla, hi, hi bir zaman
Sekizinci
ne ki
Pek ok, Blbl
Sama sapan samalama
Saklama, koruma, ezberleme
Kin
alma, istekli
giyen
Harman
ve hevesin
Huylar
fke
gibi gnl olan
Ar, utanma , perde, rt

yolu arama, Hak yoluna gtrme
grmek
Bilinmez Felsefe, hamilik
Elbise, giysi.
522 ALEV/ VE ANTOWJ/SJ
Himmet
Hoca, Hace
Hod
Hodbin
Horduham
Hub
Hu ban
Hudi

Hk
Hulf
ahsen
Hlk
Humar
Hn
Hnhar
Huri
Hurrem
Hurufi
Hurf
Hut
H

Hve-1 Baki
Hccet-1 brhan
Hnkar
Hsn-i Mudak
Hsn

abalamak
Zengin tacir
Kendi
Kendini
dknt, ufak tefek
Gzel, iyi
Gzeller, iyiler
Rab, Allah
Yarasa, gece

Sznden dnmek
Gzel ahlak
Huy, tabiat
sonraki sersemlik,
Kan
Kan ien, kan dkc, zalim
Cennet
gler yzl
Kerimin harflerinden anlam
mezhep ve bu yolda giden kimse. Hurufilik, Fazlullah
Hurufi 14. kuruldu
Harfler

Allah'a, yalvarma, O,
fikir vermek, bilinli
Baki kalan o dur, Allah
gerekleri gsteren
sultan, hkmdar
Salt, tek gzel;
Gzellik
fikirli, zeyrek,

Bir yapmaktan
veya rtbesini isbat iin verilen
diploma,
gsterilen, yce

etmek

ilan
il daz
lldurum

bm-ihikmet
Lednn
hikmet gft kal
ilim

aman

ekinme,

saran ara
Ayartma
Meydana getirme, ortaya
Gnlden gelen dostluk, itenlik, z
etme
Semek _
dostlar, yol
Diri, diriltme, ibadet

Kabul, syleme, dil ile syleme
Daima dirilik veren iki; erenlerin veya
szleri
Uyumak

mar

Koma,
Ancak, mutlaka.
Bilimle kesin bilgi
bilgisi
Eski felsefe
aleme zmekle bilim;
Tann'ya zg ezeli bilgi; gnl bilgisi,Gayb ilmi,
ait manevi bilgi
Bilgi ve hikmet, sz ve laf
Bilgi, bilim, sistemli disiplinli bilgiler
keisi
Ali ile beraber onun soyundan gelen on iki
verilen Unvan
ve yol gsteren
Hz. Ali ve soyundan gelen On
Efendilerimiz A.S.
tesbih

ur

irc

Inlamak

&
&

Hz. Hasan ve Hseyin

yapma
Bugn
Biat etmek. Muti olmak
Bu
Lutuf, ihsan, iyilik, etmek
Boyun kendini teslim etme
Gnl
ve cinler
alma
Beklme
Pek ok
en evvel, ilk
Arapa da kelimelerin
dileme
Uzak
Dn, gel
Eren, Veli
Erenler, Veliler
Bilgi, kltr, evrenin bilme gc
Gtrmek

Tereddte
yolu gsterme, uyarma,
Sahip
Sakin, Tenha
Sipahi, asker (Farsa)
Sakip ,
Tasalanma, keder, eziyet
ve kafir keramet; ktnn
hile yoluyla iyi olarak ortaya
Allah'dan isteme, tvbe etme
Nazlanma, ekinme
Haber verme, ile bildirme
Korkmak,

lvga

iye

devlet

Ka
Ka'de
Kaabe Kavseyn
Kaabil
Kaabiliyet
Kaadh
Kaadi-l-hacit
Kaadir
Kaail
Kaaim
Kaal
Kaale-yekl
Kaamet
Kaba

Zevk, safa, geim,

arzu, istek
Azarlamak
SZLK 525
Allah'dan korkma, dayanma, yaslanma

Kaygu, korku
Acele etmek
Belli . meydanda
Sahip, ulu, er

Yksek mertebe
ycelik.
Ycelik, stnlk
-K-
Yan
Oturma (namazda)
(bkz. Necm suresi-9.) Hz. Muhammed Mi'rac'ca
Cebrail Tann'ya iki yay boyu Ya
Muhammed, ben daha teye geemem,

Alan, kabul eden
Yetenek, istidat

ve dilekleri veren;
Gc yeten
Syleyen, olan
Ayakta duran
Sz
Arapa sylemek dedi, der...
fiil ekimi
Boy. Namaza dururken sylenen szler
Kaftan, urba, elbise
Kabin
Kabz
Kaan
Kauban

Kadd-idal
Kadd
Kadem
Kades-Allah
Kadim
Kadir

Kafdankafa
Kahhar

Kabri

Kalmas
Kamer devri
Kamet
Kami
Kimil
Kamu

Kan
Kanca
Kancasna
Kan de

Kane-yekn

Nikah, mehir, nikah
Almak,
Ne vakit ki
Kaarak
Uzun boylu
Beli iki kat boy
Boy
Ayak;
Allah kutsal
nne n olmayan; evvelsiz

Eskilere gre epeevre olan bir
devler ve ejderhalar

Kahreden,
Zorlama, mahvetme, znt duyma
Zorla,

fkelenmek
Oynamak,
hilebaz, dnek
Gereksiz sylenen sz, sz syleyen, Herzevekil,
geveze
Hz. Muhammed'in devri
Boy, boy pos
eren
Olgun, yetkin.
Hepsi, tm, Devletle ilgili
ma'deni
Maden

Nice,
Nenle
Nerdeki
Oldu-olur (Bkz. kaale-yekl)
Hangi
Kam

Kin

Karak,

Karar bulmak

Karin
Karmak
Karsa karsa
Kase-biz
Kasr
Kasp kmrmek

menazil
Kat

Katre
Kavi
Kavulsavul
Kaygu

Kayyum
Kazzaz
Kefaret
Kefen
Kek

Kelamullah
SZLK 527
Hani
tekerlek stne bit tahtadan meydana
gelen ve kzler ekilen iptidai araba)
Ma'den, bir

Yn, gz

Bir yerde kazanmak
hizmeti

Beddua, kt dilek

Kocamak
El
ini tabaklarla dans eden oyuncu
Saray
Oburca yemek
gz
Yolculuk yapma
Yan, Huzur
Pek, ok,
Damla, damlayan
Kuvvetli gl
Sz verip dnmek
Korku, tasa

Daim gte olan, adlanndan,Ezeli ve ebedi var
olan;
bken, ip yapan
Sua verilen para (bedel)
lnn bez
Dilek, istek
Syleyen Kur'an, yetkin insan, Hz. Ali'nin "Ene
ve Sebbl-mesani" diye bir yce sz "Ben
sylenen Kur'an ve gelir.
sz, Kerim
Kelim
Keleci
Kelek
Keler
Kelp
Kem
Kemahi
Keman
Kemin
Kemter
Kenare
Kenz
Kepenek
Keramet
Kerem
Kerim
Kerrar
Kesret

Ketm-iadem
Kevn-i mekin
Kevn
Kevser
Key
Kezek
Kezzab

Kddankda
Sz
Sz, kelime
kavun ve karpuz, ham

Kpek, it
Az, kt
gibi, mahsus, zel
Yay, kavis
pusu
Hakir,
Kenar,
Hazine, gm
Abadan kolsuz, st giyimi
inanlara sahip olan kepenek
giydiklerini eski kaynaklardan
Anadolu'da obanlar kepenek giyerler)
Ululuk, yapmak
Cmertlik, lutuf
Kerem sahibi, cmerd, ulu, byk, byk ihsan
sahibi
dne dne sallayan, Hayder-i Kerrar (Dne
ne arslan) Hz. Ali'ye verilen nvan
okluk, bolluk
Papaz
para abanozdan anak
Gemi
Hi bir
evren, cihan

Cennette bir sonsuz, soy-sop (Hz. Muhammed'e
ait) Kevser Havuzu'nun sakisi, Hz. Ali'dir
ok, pek, gayet
Nbet,

Can ibadette dnlen taraf ve yerdir)
bkme
Btn incelikleriyle

kaal

Kibriya
kil- kal

Kisvet

lemyezel
Kiyik
Koca
Komak
Kod.ok, Kod.ak
Kopmak
Koz
Kudret
Kufar
KuO
Kufiir
Kuhl
Kh-iKaaf
Kur
Kurb-i visal
Kurb
Kurmak
Kurret-l-ayn
.S7LK 529

ilk
Askerin yer
orada geirmek
sevinmek, vnmek
Ayakta durmak (namazda)
kalkmak
tartma
Dedi-kodu
Yalan

Byklk, ululuk
Dedi kodu
Sekin insanlar
Elbise
Tarla
vilayet, lke
Kerim
Geyik

Kucaklamak
yavrusu,
kalkmak
Ceviz
Gc yetme;
Susuz yerler, ller
Kilit, srg
hkmlerini, yahut bunlardan birini inkar eden
Gze ekilen srme

Kemer, kemer.

germek
Gz sevin
Kurret-1 ayn
Kusur
Kusur

KutblArifin
Kutb
Kutlu
Kutub
Kuzlu
Kbra
Kduret
Kfr
Kh
Klli
Kn
Kn fe-yekn
Knt kenz
Knzz-i Hak

Ktah (kutek)
Lahza
Lain
Lal
Lanet
Latif
Li-cerem
Li-Mekin
Li-taayn
Gz nuru, parlak, nurlu
Eksikler
Saraylar,
nceki zaman, sabah ile
Arif ve alimlerin seyyid ve olan,
Veli'ye verilen
En ileri,

Her tasavvufa yetkili insan
Kuzulu
En byk
znt
rtmek, saklamak, Allah'a inanmama, dinsizlik

Tekmil, btn
evreni "ol!" emri
bir zaman " Ol deyince
olur ... " bkz. Ya-sin suresi-82.
Ben bir gizli hazine idim, bilinmeyi diledim,
bunun iin buyurdu. ( emre dikkat
edilirse, zuhuru, hubb-i Sbhani ile
gibi, vsulu -de Rabbani iledir. Bkz. Binbir Hadis-

hazineleri
Aan

-L-
An

Dilsiz
Rahmetten yoksun
Gzel
Besbelli, elbette,
olmayan, alemi
mutlak alem

Li-ya'lem
Li-yezal
Li-yu'kal
Li-ys'el
Li
Li Feta
Litenahi
Ligari
Leh
Ledn
Lel nehar
Lem-yezal
ervah

Levhi mahfuz
Levh
Levlak
Leyal
Leyi
Leylet-l-mi'rac
Libas
Likaa
Lman
Liva-l Hamd
Liva
Lonpaylonp
Ltf
Ma'bud
Ma'denl-Maarif
Ma'mur
Deli, mecnun
Bilmeyen
lmsz, yok olmaz, zeval bulmaz
bulunmaz
Sorumlu tutulmaz
Yok, olumsuzluk eki
"Fatih yoktur" gelir. Hz. Muhammed'in "Lil
Feta illa Ali U seyfe illa sznden
Bitmez, tkenmez
olmak
Dudak
Huzur, kat;
Gece gndz
Sona eren
Ruh askerleri
Asker
sahifeler, Kerim'in , levh;
bilgisi
stne dz veya tahta, levha
Bir kudsi hadisten Hz. Muhammed'e
"Levllake levlak lema Halakt-1 eflak (sen
yeri bir
Geceler
Gece
Mirac gecesi
Giysi, elbise

Dil
Hz. Muhammed'in
Bayrak, sancak
(Mhmelattan. Lop cup gibi)
etmek, ihsanda bulunmak
-M-

Marifetler, irfanlar ma'deni


Maab
Maani

Mahabbet
Mahal
Mahayet
Mahbub
Mahbus
Mahfi
Mahfil
Mahkr
Mahlas
Mahluk
Mahlukat
Mahmur
Mahrem

Mahza
Mih
Mail
Makam
Makrun
Maksud
Maksulat
Maksurat
Makulat
Man'i
Sevilen
yer
Anlamlar
yenilen
garb

Gururlu, kibirli, benlikli
z ile i ie
Parlak ay,
Ay
Sevgi, sevmek,
Yer, alan
Nitelik
Sevgili, sevilen

Gizli,
Toplanma yeri

takma ad, lakap

Gizli
Tm gn
yer
Halis,
Ancak, sadece, halis
Ay
meyil
Durak

Dilenen, istenen, Kasdedilen maksad, erek
Elde edilen
Para, prkler
yoluyla
Anlam
mutlak
Mana
Manend

Mar
Marifet
Masiva
Masiyyet
Maslahat
Masnu

Matla
Matlab
Matlub
Matrabaz
Mazarrat
Mazhar
Mazhariye
Mazmaza
Mazur
Me'ml
Meadin
Meal
Meani
Mecal
Mecla
Mecnun
Mecruh
Mehul
Meded

Meftun
SZLK 533
Hi bir z, z ve i
Suretle, yani tezahr eden i, z.
benzer
Byk rtbe, makam

Bilmek, tasavvufta, tasavvufa ait szler,
anlamak
btn dnya ile ilgili olan

Kt isyan etmek
Yerine gre, icabeden sz, eylem
San'atla

Sevilen,
Sevilen
yer
meram,
Talip edilen, istenen
Muhtekir
Zarar vermek

Yce
su ile alkalamak
zrl
Umulur, olabilir
Ma'denler
Anlam
Anlamlar, manalar
Takat, g, tahamml

Deli, divane
Hasta,
Bilinmeyen

Anlam, kavram
gnl hayran
Meges
Mekaal
Mekin
Mekkar
Mekr
Mekrmet
Melaik
Melal
Melamet
Melami
Meld
Melekt
Mellah
Mell
Memat
Men-Aref
Men
Menahi
Menal
Menazil
Menba
Menca
Menfa

Menkr
Menna
Mennan
Mensh
Mensur

Menzil
Merazar
Merd-i
Merdan
Sinek
S'Z
Yer, mahal, hane
Hileci, dzenci
Hile
Ululuk, ycelik
Melekler
Hasret.
dnya yz evirmek

yer (Melce-i Kurbu Huda Allah'a olma,
Allah'a
Melekler, kuvvetler alemi, Maddi olmayan alem
Gemici
Mahzun, elemli, zgn
lm
Kendini bilme, kendini ktlkten koruma
Ben
gnah olan

Menziller, konaklar
Kaynak
yeri, necat bulma
Srlen yer.srgn yeri
Kpe
eden
Engel olan, men eden
Bol bol nimet veren;
Hkm
Ferman, berat
Belge
Konaklamak
imenlik,

mert insanlar (Hz. Ali'nin
Merdan.
Merdane
Merdd
Merd uman
Mergul- Ukul
Merhum
Mersiye
Merva
Mesel
Mesel
Mesiha
Meskenet
Mest
Mestane
Mestiir

Meta
Mevali
Mevc
Mevcurmak
Mevcudat
Meveddet
Mevt
Mevzua
Mey
Mezahir
Mezhep
Mezid
Miftah
Mihman
Ercesine. erkeke

Adamlar
ahenkli sesi, gzel ses
Rahmetli

Rivayet eden, syleyen
rnek
rnek vermek
-
SZLK 535
veren hayat veren (Hz. veren nefesinden
kinayettir)
Yokluk. yoksulluk. Benlikten geme
keyf

rtl
ulular. ihtiyarlar. erenler
Farsa bozma orman
Bir
Dolu,
Huy, tabiat. yol. ama, su iilen yer
Sevinli.
mal,
Yksek rtbeli bilginler. kleler. rne.vleviyyet
payesine alimler
Dalga
Dalgalanmak

Sevgi. muhabbet
lm. ldrme (mec.)
ll
iki
Bir yerler
Yol, yolak, Dinde ibadet yolu
Artma.
Anahtar
Konuk. misafir
Mihnet
Mihr
Mihrap
Miktar
Milk
Mil ket

Minber
Mir-imiran
Mir
Mir'at
Mi"an
Misbah
Miskin

Miyan-bend
Mizac
Mizan
Muallak
Muamma
Muarrefat
Muattar
Muazzeb
Mubahhal
Muciz
Mugayyebat
Muhakkik
Muhal
Muhalit
Muhammes
Muhanet
Muhayyile
Muhdesat
Muhib
Eziyet, keder, dert

Namazda yer
Had
Saltanat

Anahtar
Camide hutbe okunan yer
Beylerbeyi

Ayna

kandil
Yok, Yoksul; Hakk'a
yokluk, benlikten
Kandil konan hcre
Kemer,
Karakter , huy
Terazi, br dnyada kurulacak bir tr terazi
duran
_g olan sz
Bilinenler
Gzel kokulu
Eziyet eken, gren
Bahil, cimri, pinte, nekes
Acze geride izin veren
Grnmeyen
gerekleyen
uygun, olmayacak

manzume
bitirmeyen, nekes
Hayalgc
edilen, yeniden meydana getirilen
Seven, bir tarikata giren, dost, Veli'ye sevgi
ile olan
Muhibban
Muhit
Muhkem
Muhlis
Muhtasar
Muin
Mukabil
Mukarreb
Mukarrer
Muktedi
Mumiyan
Munmm

Murdar

Mr
Mu.safra
Musahib
Musavvir
hsn
Mut
Muti
Mutlak
Mutrib
Mum
M'min
Mbareze
Mbariz
Mbin
Mcerred
Mcrim
Mcteba
Mdam
Mdami
Mdare, mdara
Muhibler
Her kapsayan

SZLK 537
Halis, itenlikli olan, z zg

Y

Kendisine uyan, rnek tutulan, uyulan
Beli gibi ince, sevgili

Topal
Pis,
Gece

Temiz,
Yol sohbette bulunan,
veren,

Bir hububat ls
eden
Salt, bir
alan
cret
mslman
aba
eri,
belli
Tek,
Gnahkar
sekin, gzide (Mctebai memduha:vlerek
seilen)
srekli, boyuna

huyluluk, herkesle geinmek
Mdavim
Mdebbir
Mennes
Mheyya

Mjgan
Mkevvenat
Mlebbes
Mlki bekaa
Mlk-i
Mlk-i ezel
Mlki fena
Mlk
Mlket
Mmeyyiz
Mmin
Mnacat

Mnci
Mndemi
Mneccim
Mnevver
Mnezzeh
Mnferid
Mnir
Mnkad
Mnker-Nekir
Mnker
Mnkir
Mnkir geinmek
Mrde
Mrebbi
Mrg-i gnl
Mrid
Devam eden,
Tedbirli

Susturulmak
Kirpikler
tm, evren

Sonsuzluk lkesi
ahiret
nne n olmayan ezeli lke, Sonsuz, sevalsiz, ezeli,
saltanat
Dnya yokluk mlk

lke

Gizlice dua etme, Tann'ya yalvarma
Nifak iki yzl
Kurtaran, halaskar
Drlp
bilgini

Temiz,
tek
veren, parlak
Tabi inkiyad
Kabirde soru soran iki melek
Makbul olmayan
eden
Gerekten inkar halde kendisini inkar ediyor
gstermek
l
Terbiye eden,
Gnl
talib
Mrsel

Mrteci
Mrvvet

Mstakim
Mstecmi

Mttaki
Mtteakin
Myesser
Mzekker
Mzeyyen
N'ola
Na-Murad
Na't
Naci
Naar
Nidin
Nigih
Nagehan

Nahcir
Nahiv
Yabis
Nakam
Nakd

________ S__'ZL_K 539
sahibi peygamber
yola gtren nder
Dininden
Erlik,
Kendinden isteyen
drst
Toplayan, toplanan
Gz ile grme, grmek

Misk
Zor, g
Tann'ya ortak
zleyen, isteyen, arzu eden, zlem eken
Ktlkten
ekinen, Allah'dan korkan
bulunup kolay gelen.
erkek

-N-
Ne ola, ne olur
Murat almayan
Hz. Muhammed'i ven kaside
esenlik, selamete
aresiz, aciz
Cahil, terbiyesiz, nobran

beklenmedik bir zamanda
Nameler
Av. hayvan
Szdizimi, gramer
Kuru

Ake, eldeki
Eksiklik
Hz. Muhammed'in soyundan gelenlerin yrten
Nakib

Naks

Nalin

Nam
Namerd
Nami
Nin
Nareste
Nar

Nis

Natvan
Nazniyaz
Nazar

Nazarkdmak
Nazargih
Nazenin

Nazil oldu
Nazir
Nazzel-el-frkan
Na, tvan
Neag
Nebi
Necabet
Necaset
Bir toplumun tekkede vekili
Ssleme yapan
Eksik olmak
Resim, zinet, zahir,
Ss ps
an, kilise

n, ad, san
Merd olmayan, korkak, alak
Byyen, boy atan, reyen
Ekmek
gen

pay
sz

1) eden ileri gelen, 2) Mezhepten kt
3) Engel
Syleyen,
elimsiz,
Nazlanmak, yalvarmak
bakmak
sahibi, feyz veren
Bakmak
yeri
Narin, cilveli (Tarik-i nazenin + yolu)

lndi
Benzer,
Ayet.
Gsz
ar, haya
Peygamber, haberci, haber getiren
Soyluluk, soy
kazurat, murdar
Necl

Nedamet
Nef
Nefes

Nefrin
Nefs-i Emmare
Nefs
Nehar
Neheng
Nekes
Nem
Nerdin
Nesb
Nese
Nesl-i ezber
Nesi

Neva
Nevale
Nevbahar
Nevbet
Nevcivan

Nezbullah
Nezil
Nezr
Ni
Nial
Nemi
Nicenite
Niceme
Nicesi
Evlad, slale

Fayda
Soluk,
frmek
Lanet ve beddua etmek
zevk iine iten kt istek
Can, ruh, insan
Gndz
Timsah
Cimri, bitirmez

Tavla oyunu
Atama
Nesne
Gzel soy, nurlu soy
soy
Sevin
keyf veren

Ses, seda, ahenk, name
Yiyinti

nbet
Taze, gen,

Allaha
Yukardan inen
Adak, adama, dergah'a
Ne

ne kadar
Her nekadar
ok kimseler
542 ALEVi VE ANl'OWJIS/
Nida Seslenme
Nidelim
Nifak
Nifrin
Nigah
Nigar
Nihan
Nihayet
Nikhisal
Nik-nam
Nikaabe
Nikaabet-i
Nikah
Nisar
Nisarolmak
Nisbet
Nisyan
Nisyan

Niteki
Nitmek
Niyaz
Niyazat
Niyyetl gazi
Nker
Nufte
Nuh Nebi
Nukl
Nur
Nur olmak, etmek
Ne edelim, ne
iki yzllk. ktlk
beddua etmek

Resim, gzel, sevgi
Gizli, grnmeyen
Son, netice
Huyu iyi olan, gzel olan
iyi olan, n iyi olan
Nakiblik, vekillik
Peygamber soyunun hkmetle olan vekillik
etme
Pee, yz rts, perde
Samak,
dklmek
ilgi,
Unutma
Unutmak
Belirti, iz
ki, nice, nitekim
Neetmek
Tann'ya yalvarmak
Niyazlar
niyeti

Erlik suyu, meni, ak mrekkep
Adem peygamber bir peygamber. Bunun
insanlar o da beddua
gkten yerden sular tufan
ve herkes Nuh'un gemisine binen
insan ve hayvanlar insan ve hayvan soyu,
bunlardan Nuh Nebiden sz, eskilik
bildiren bir szdr.
V'azgeme,cayma

mest olmak, tad bulmak
kadim
Nush

Nutuk
Nzl
Nkte
Nmayan

Nsha-i kbra
Nzl
Ocak-zade
Ocak
Od

Okugan
Okumak
Ol
Olavuz
Oldur
Oluk dem
Olunrusa
Onan
Onmak
Onulmak
d

Evveline evvel nur
Nasihat verme,

Tannsz
Nefes

Es piri
Grnen, meydanda,
Gsteri
Suret-kebir, byk
Yiyecek iecek
-0--
S7LK 543
Ocaktan gelenler yol soyundan gelenler
Bir tarikata olan yneticilerin geldikleri soy

Ergenlik erkek ocuk
Kk erkek ocuk
Bir derde, bir mptela etmek

Okuyan

O, O o

O' dur
O anda, hemen, derhal
olabilse
dzgn, uygun (Bu sr realist

Dzene girmek
Dzene rahata
Edep, safra kesesi
z, maya, fikir
almak
vmek
Nasihat
ok, fazla, ziyade, fazla, ziyade
lecik
mr-fani
n
ndl
rtrmek

te
tr
z
zge
zg
zlemek
Pi,piy

Pak
Palan,
Palheng
Paluze
Panbuk
Pare

Pay-mal
Payan
Payanda
Payctar

Peke
Penah
Penahi
Pene-i Al-i aba
Perakende
lek, lmeye yarayan l lekcik
lml, yok olacak mr
nce, evvel
dl
rtnmek
Onda bir
br dnya

zellikle bir ait olan
duymak
-P-
i) Ayak, 2) Hisse

Temiz,
Hayvana vurulan semer
Kemend, dizgin
Pelte
Pamuk
Para
Ulu, reis
Ayaklar
Son
Destek, direk
Duran, lmsz
Ayaklar albnda
Daha pek, daha sert
yer

Muhammed, Ali, Hasan ve Hseyin Bu
temsil eden, bir elin verilen
anlam

Perde-i izzet
Peri

Perran
Pertev

Perverde
Perverdigar
Pes
Peygam
Pey kir
Peyman
Peymanesi dolmak
Peymane
Pindar, Pendar
Per
Pinhan
Pir-i peyker
Pir
Piran

Piyale
Pul
Put-Uu.az
Pr-nur
Pser

Rahi
Rahm
Rahman
Ycelik perdesi
ok gzel; cin

Uan

Pervane gibi

Besleyen, byten, terbiye edici;
Sonra, demek ki
Haber

Yemin
Eceli gelmek
Kadeh
Zannetme; bbrlenme
Kanat
Gizli
Pir ehreli, pir yzl
ulu, kuran, yahut o yolun dinde
ve ibadette bir yntem meydana getiren din ulusu
Pirler, evliyalar
nder
nde giden
rt =
Ard ve n
San'at
ok kavimlerde heykelcikler, sair
yapma
Kadeh
Ake, az para
nce kabedeki putlardan biri
Nurlu,

Yol
Gmek
-R-
esirgeme, koruma
Herkese merhamet eden Allah, Rahmeti herkesi kavrayan
546 ALEV/ VE ANI'OWJ/S/
Rahmet
Raht
Ram
Rana
Rast
Rasul-ullah
Raygan
Riz
Rebab
Reca
Reh-Nma
Rebi-kir
Rehber
Rehbin
Remz-i dil
Rencr
Revan

Rical
Rical'i Gaib
Rind
Rindan
Risalet

Riya
Riyazat
Ruh-iKuds
Ruh-o revan

Mal, mlk
eden, boyun
Gzel, latif
dz
temsilcisi, Hz. Muhammed
Bedava, ucuz
gizlenen
Bir mzik aleti
Dilemek, istemek, yalvarmak
Yol gsteren, nder, gidilen
Kurtanc
Klavuz, yol gsterici
Yol gsteren
Gnl
Hasta
Yryen, giden, akan
tarz, uslup
olmak, cennette bir melek
stnlk, ululuk

Gme, lme
mektup, dileke, zerine bir

Mevki sahibi erkekler
Rical-i gayb = Her devirde olan fakat bilinmeyen ve
emirlerine gre yeryzndeki idare
eden mbarek kimseler
Kalender,
Kalenderler,
Elilik, peygamberlik
iplik. ilgi,
grnsn diye ibadet, z sz bir olmayan, iki
yzllk
Az yemek, az imek, az uyumak, yoluyla ibadet
Kutsal ruh Cebrail
Gezen, bir yerde durmayan ruh
Ruhsari
Rumuz
Ruz

RU
Rm.i
Rku

Rzgar
Saad
Sa bak

Sabilolmak
Sabit-Kadem
Sabit
Sabr
Sacid
Sadat
Saddak
Sadik
Sadr
Sid-hezar
Safa-nazar
Safa

Safi
Sif

Sahavet
Sahba
Sahha
SZLK 541
Yanak, yz, ehre
gizli szler, remizler; simgeler,
szler
Gn, gndz
Gndz-gece
Yz, ehre

Namazda bel dz hale gelmek ve ellerle dizler tutulmak
zere
.
Manevi yolu bulup ona gitme
Zaman
-S-
Kutluluk
dl, ders, mesk
Dayanmak
Bol olmak,
Sznde duran
duran

Secde eden, yere koyan
Seyyidler
Gerek
gerek
Sadrazam kazasker
Yz bin
Temiz,
Temizzlik,
Erler ve dostlarla gnl muamele
Temiz,
Dizi, hiza
Esenlik
Hlya
Cmertlik, el cmert

Afiyet olsun yerine sylenen sz
548 ALEV/ VE

Sahih-liva
Sahib-serir
Sahih-zaman
Sahih-kabul
Saib
Said
Sail

Sakka
Sakula glmek
Sala
Salaca

Satir
subh
Salat
Salatm
Salavat
Salik
Salus
Evreni alan; talihli ve
Hz. Muhammedi'in
Taht sahibi
sahibi; Muhammed Mehdi
Kabul eden
Uygunluk
kutlu
Soran, dilenen; akan, dilenci
Oru tutan
Su ve iki sunan
Su su veren
Aldatmak

stnde l gtrlen tahta
Dzelmek, iyilik, dine
En byk, kumandan
Sabah
Namaz, dua
Sultanlar
Hz. Peygamber ve soyuna dua
Yola, tarikata giren, Bir yol tutturan
yobaz, hilekar
Salus, salusluk, saluslamak : Dzenbaz, Riyakar, suret iki yzllk, Bu kt
huyu huy edinmek
Simed
Sanmak
Sanem

Sarp

Sata pazar

Savn
Sa yakmak
Siye
Saykal-saykal urmak
Pek yksek, ulu, kimseye muhta olmayan,
Saplamak
Gzel kimse,

G
Bir g

Sabnca
Koruma, muhafaza, siyanet

Glge
parlatmak
Sayn
Sayvan
Sayyad
Saz
Sazkar etmek
Seb
Seb'l mesan
Sebak
Sebel
Sebil
Sebilullah
Secde
Sefil
Sefer
Sefer etmek
ben

Sehhare
Sekahm hamri
Sekahm Rabbhm
Selamet
Selef
Selki
Selsebil
Sem
Sema
Semiz
Semmi-sefid
Sena
Seng -i hara, hara
Seng
Senma
Ser-brehne
Hasta
Glgelik

Bir aleti
Dzene sokmak
Gece
Yedi kat gkyz, fatiha suresi
Ders, dl
Bakiye, arta kalan
Yol; pek ok
yolu
Ellerin ve yere yeklindeki ibadet
vaziyeti, cem ayinlerinde niyaz
Sefil, yoksul
Yolculuk
Bir yere gitmek

Acele ,
Byc kan, dnya
dehr suresinin 21. ayetinde "Sekahm
Rabbihm tahUra" kaynaklanan
deyim., Tertemiz iirir,
( VII. sure 172-173. ayeti. "Ben sizin.Rabbiniz
miyim"
Esenlik
Bir grevde daha nce kimse, eski adam
Hafif,
Cennette bir
kulak verme, duymak
Dinsel raks, semah
Besili
Ak zehir
vme,
Mermer sert granit

550 ALEVi VE ANfOWJISI

Ser-efraz

Ser-maye
Ser-mest
Ser
Serap
Serapa
Seraser
Serbeser
Serdar
Serencam
Serfiraz
Serfr
Sergerdan

Serkan

Serteser
Server

Setret-1 Mnteha
Settar
Sevi
olmak
Sevrikmek
Seyf-i
Seyr-i fillah
Seyr
Seyr an-illah
Seyr ila 'ilah
Seyr maa 'ilah
Seyrab
Seyran
nder
stn olan, stnde olan

Anamal

lde gzne grlen vaha, su hayali

Bsbtn,

geen
stn
sz dinleme
dnen, sersem,
Serven, birinin geen olaylar
olma
eken, itaatsiz
hep, btn
ulu, ileri gelen
kakma, takaza
Son perde, en son daha olmayan durak.
(Mi'rac'da Hz. son merhale)
rten, Allah
Muhabbet, sevgi,
Srekli duran
Bakmak
Keskin
Tarikatta izlenen usuln ikinci mertebesi,
Seyr-fiUah, seyr-maallah, Seyr-anillah)
Gitmek
ynelen yolculuk
yolculuk
ile yolculuk
Suya
Gezinme
Seyretmek
Seyyid

Smmak

Si-mrg -i Kaaf
Si v d
Siccin

Sim zer
anka
Simrg
Sinek
Sinle
Sipahi
Sir
Siret
Sitr
Siva
Siyanet
Siyaset
Sofi, sufi
Sofu
SZLK 551
Gezmek
Efendi; Hz. Muhammed'in torunu Hz . .Hzeyin soyundan
gelen
Torun
Gerek

Makas
Alt olmak, bozguna
bozulmak
-
Yol; cehennemin stndeki ince, keskin
kpr
yol

Gizlemek
Madenin erimesi, gitmesi
(Bkz. Simrg)
Otuz iki trlerini znde
gre otuz ve otuz iki
kutsal zellikle Hurufi Mezhebinde otuziki
harfin ayn
Cehennem

ve
Anka
otuz rengi olan ve otuz
znde masal (Si v d)
olmak
mezar
asker
Tok
Bir kimsenin ii,
Perde, rt
Tann'dan
Koruma
Oldurmak
Tasavvuf yolunu benimseyen
Dindar

Sohbet
Sokum
Soru-hesap

Synmek
Sz atmak
Sz katmak
Subh
Suci
Sud
Sudr
Seyfullah
Sufi-i salus
Sufi
Suhang
Suhendin
Sok
Sulh
Sulti ( Sutli )
Sun
Sunullah
Sur-na
Sur
Suret
Suret gz
Sr
Susak
Susahk
Suyu, seli ekilmek

Lokma, yudumluk ekmek, yemek
sonra ldkten sonra kabirde,
dnyada iki meleke

Kabirde soru soran iki melek ( Mnker-Nker)
Snmek, bitip snmek
Sz sylemek. sz sze ulamak
Birisi bir sz sylerken szne eklentiler yapmak
Salihler, gnah temiz insanlar, sabah
iki
Fayda

Mrayi sufi , iki yzl sofu
Tasavvuf ehli, (Melamet, yani yolunu
tutan ve tekke, giyim, tren gibi halktan
kabul etmiyenler, sufileri, bu
iin grmezler. Mevlevi ve
melameti stn tutarlar ve bu tarikatler, esas
melamet yolundan meydana )
Sz syleyen
Ne bilen
sokak
Zriyet, evladlar, soy
Adi,
sanat
kudreti
Bir nefesli
byk boru,
ddk
biim, yz, gzellik
Can gz
Boynuz, boru, kale, hisar
Su imeye mahsus kap
Susamak

Suz
Suzan
Scud
Shan
Skker
Smk
Sngek
Snmek
Snnet
Sphan

Sruyu gelmek
Ssmek

hsn
Kevneyn

Tahr

Manda

Yakan,
Secde etmek
Sz,

Kemik
Sngk
uzamak
-
Hz. Peygamberlerin
Allah, Noksan _mnezzeh
Sren, yere
Srnmek
bymek

Sevinli, memnun
Sevinli olma hali
Sevinli
sevin
Sevin
Sevinli olan
Gzellik
Hz. Muhammed
Hkmdar

ile tmesi

sabah
Tokat sille
Kent,
SZLK 553
Dehr suresinin 21. ayetinde cennette
olanlara temiz iki
Sevin, srur, kaide

Gece
yreklilik
odun

Siyadet

tib

cihet

atin
Esirgemek
Mcrimlere eden, Hz. Muhammed
eden, bir suun iin eden
Bal

Ela gzl, koyu mavi, ela.
ok byk kanat
surette, byk ok inci
zan, tereddt
Mum
mum, mumlu fitil

Ktlk
Seyyidlik
saan, saan
para
Hz, soyundan gelen, onurlu
sevgisiyle yanma
Ortak
yn, n, ard, sol
zmek,
Rastlamak
telli saz
Arzu, keyif,
mslman gre,
alevinden meleklerle beraber uzun
zaman ibadet hatta melekler, bu ibadeti
grp ilk insan ve ilk peygamber olan Adem
meleklere, ona secde edin diye emir
hepsi secde halde secde ve
lanetine cennetten Bu yzden
Adem'e ve ve bir dzenle cennete
girip, yemeyin meyvadan
onlara ve dek, kendisi ve soyu,
)
lillah
tin

Yezdan

asel

vermek

Ta-nihayet
Ta
Ta'n
Taakkul etme
Taat
Tabd baz
Tabir
Tabi
Tab
Taban
SZLK 555
Allah iin bir istenirken syledikleri sz
Saa sakala ak ihtiyarlamak
Divane, deli
Ulu, ihtiyar; uyulan, tarikat kurucusu
Av
Ava avlanmak
Hz. Ali'nin biri
Arslan
Arslan
St ve bal
Gerhad ve Husrev'in sevdikleri
Tann'ya ortak en byk gnah
Cilveli hareket
Cilveli,

ozanlar
olma; dert
Grlen lutfa edilen ihsana elde edilen nimete
maddi, manevi minnet

Tuzlu, kprmek

-T-
Sonunadek
Grnen evresi, ufuk, uzak
Yerme, svme
etme

Davul alan
yormak
Davul

Parlak,
Tacil
Ta
Tad

Taharet
Tahir
Tahkik
Tahmir
Taht' es-sera
Takaza
Takrir
Taksir

Taktir
Takva
Talbmmak
Talep
Talib
Tama
Tamadar
Tammak
Tamu
Tan
Tan'a

Tanla

durmak
Tapmak

Tar-mar
Tarap
olmak
Tari
Acele etmek
giyilen
Lezzet
bozma.
Temizlik, temizlenme
Temiz
Gerekte ,

Yerin
luzum,
Anlatmak
Kusur etmek, hata
Kaderlemek,
Damlatmak
Tann'dan korkma, kendini ibadete verme, dinin yasak

istem
istekli, yolunda ocakzadelere olan

stne elde etmeye a gzllk
Tamah sahibi
Damlamak
Cehennem
Ufuk, sabah;
yermek
kalmak
Seher sabah erken

Huzurda durmak
Bulmak
Teslim etmek
Karma
Gam, gussa

Ortaya
Tarik
Tarikat
Taslak
Tasvir
Tat
Tavk
Tay etmek
Tayyib
Tazarru

Te'lifkerde
Tebareke
Teberri, teberra
Teberrk
Tecella, tecelli
Tecelli
Tecelliyat
Tecerriid
Tecrid
Tedbir
Tefe'l
Tefekkr
Teferrii
Tefrid
Tefrik
Tefsir
Tehayyr
Tehdit
Tehi
Tek
Tek oturmak
Tekbir
Tekebbr
Yol
varan yol
Her hangi bir hali
Resim, ile tarif etme

kudret
Denk tutmak, kabul etmek, drp bkme sarma
gzel,
Yal varma, kendini kk grerek istekde bulunma
Arap
eser
Mbarek, kutsal olan
Ehl-i Beyt'in olmak, onlara ve
selam, vermek, sevmemek, durmak, beri
olmak, yz evirmek, dost olmak.
Kutlamak; hediye,
Grnmek
Grnme, belirme, talih
insan gnlnde
Soyutlamak
Tek soyma, el ayak ekip
AHah'a ynelme, tek olmak, evlenmemek
hareket
Hayra yorma, sayma
zihin yorma
Ferahlamak, gezip
Tek

Yorum, amak
Hayret
Birinin gzn korkutma, gz

Gibi
Uslu durmak
AHah Ekber = uludur demek, ululamak, tekbir
getirmek
Ululamak
Tekye
Telef
Tellak
Telvin

Temenna eylemek
Temevvc
Temyiz

Teng

Tennur
Tercman ( Terceman )
Terketmek
Tersa
Tervende
Tesbih

Tevaf
Tevazu
Tevekkl
Tevella
Tevessl
Tevf"ak
Tevhid
Teviz
Teyzir
Tezhib
Tezkiye
Tezlik
Gvenmek
Yok etme, ldrme

Renklendirmek; halden hale girmesi
Seyir
nnde
Dalgalanmak
semek
zerinde l tahta
Dar
Deniz

Belli veya grevliler okunan
dzenli dualar

Turfanda
noksan mnezzeh
sylemek muayyen ve ile zikretmek
Gnl

Tarikata giren kimsenin bu yolda vecd'e,
dilemesi
Ziyaret etme, niyaz etme (Tavaf)
Alak gnlllk
Tann'ya dayanmak gvenmek
Ehl-i Beyt'in sevenlerini sevmek, dost olmak
inanma, sebeb tutma
ermek
Bir bilmek; ilahe illallah... diyerek ibadet etmek,
birlemek,
Kurtarma. selamete
Dzen, yalan, ktlk
Sslemek
insan nefsinin, sevgisi kalan btn
heveslerden
abukluk, acul
Tezyin

na reste

etmek
Tig-miijen

Til
Tilavet
Tilmiz
Timar
Tir
Tiryak

Tokuz
Tonoz
Torlak
Toy
Toylamak

Tbi

Tufan

Top
Trab
olmak
Ttya
Tuyur
emel

Ttmek
Tvana
Ziynetlendirme, ssleme
ocuk gibi
Ergenlik ocuk
ocuk
S7.LK 559
Cem ayinlerinde grgs veya
kalkacak beline
emlemek (ilalamak),

ok
-
Dil, deniz denize kara
Okuma, okunma, ezbere syleme

Tedavi etmek, onarmak
Ok
Panzehir
Birbirine
Dokuz
Domuz
Gen, acemi, hatmi inanlara sahip
Bir tr uzun boyunlu gzel bir
doyurmak
Tn Dn, gece
Cennette, kkleri yukarda ve yerde olan
Gnl vermek
sel. Hz. Nuh sular
sylence
Azmak
Hep, tmden
Toprak, EbU-Trab = Hz. Ali'nin
Rastlamak
Srme

Uzun, olmayacak istek
rya

Din, gl
560 ALEV/ VE
Ubrulmak
Ucub
Umak
Ukba
Ulema
Ulfun
Ulvi
Ulviyyat
Umman
Umran

Urgan
Urmak

Urudurmak

Uryan
Us
Usan
Uslu
Ustaban
Ustager
Usul

Uya
Uyakmak
Uz
Uzgelmek
Uzlet
-U-
Devrilmek
Kendini
Cennet
Ahiret, br dnya
Alimler, bilginler
bilgiler
Ulu, yce
ait zellikler
Byk, engin deniz, okyanus
medeniyetle ilerleme, refah ve saadet
bulmak
Kuvvetli ip
Vurmak
Vursak
Hemen kalkmak
Boyuna

Aptal, tenbel

Usta,
Usta, iyi yapan
Mzikteki esaslar (Kudm denilen iftenarayla, zilli,
yahut zilsiz tefle usul tutulur, yani ve hafif
gsterilir), Boy

Ufak, kk

Ahmak
Batmak, gurup etmek
Doru yerinde
Tam ve dzgn hale gelmek,
Bir yana ekilip kendi kendine tenhada
ekilme
Un

lfet
mmehat
nas
ryan, oryan
stad
stn
tmek
zmek
zlmek
Vacib
Vade
Vahdet
Vahib
Vahid-ullah
Vahid
Vahy
Valih
Valili hayran
Varak

ila 'ilah
Ve-lekad-keremna
Ve'd-dua
Ve'scd va'kterib
Vebal
Vecd
Vech-i ahsen

Vechullah
Vefa
Vehm
--
ad, san, nam

Dostluk
Analar, anneler, esaslar,
Halk

Usta, bir bir bilgide ileri olan
Stun, direk
Gemek, umak
Koparmak
Kopmak
-V-
gerekli olan
Vaad
Birlik

tek
Bir emrin Allah peygamberlere bildirilmesi

Sersem ve
Yaprak,

Asalet, iyilik verildi
sizinle beraberdir
Secde et ve (Bkz. Alak suresi-19)
Su, gnah
Zevk, gnlde olan,
En gzel
Yz, ehre
yz,
Gereklik, szde
zan, sebepsiz korku,
Veli evliya, Hz. Ali ve
Veli'nin
Veribimek

Vilayet, velayet
Vildan
Viran
Virdetmek
Visal ( )

Vuslat
Vcud
Vch
Yaban
Yabis
Yadlu
Yid

Yakin
Yalap yalap

Yapalak
Yar
( Yarak )
Yaren ( Yaran )
Yari (yarak)

Yastanmak
Yat

Yavlak
Yollamak, gndermek
Gibi veren bir benzetme
Velilik erenlik
Yeni ocuklar, kullar
ren,
Dualar, belli zamanlarda okunan ayetler veya isimler

hayvanlar
Bir visal
beden
Vecihler, yzler,
-Y-

Kuru
Kt, fena
makrem olmayan anma

gzel

Kesin bilgi ile bilme,
Alev alev

1) Tyl, 2) Uzun tyl ot
Dost. sevgili
(yaramak'tan gelen bu szck silah, gerekli
gelir)
Dostlar ( dost gelen yar sznn cem'i olan
yaran'dan bozma )
Dostluk,
rahmet etmek
Dayanmak, yaslanmak
Yan, ind
Kaybolmak
ok fazla
Yavuz
Yay yasmak

Yedllah
Yegane

Yek
Yeksan
Yekta
Yele vermek
Yeltemek
Yenile

Yevm
Yevm-1 bair
Yezal
Yezdan

Yiti

Yol azcilrmak
Yol dokunmak
Yolurmak
Yolunmak
Yom

Yorgalamak
Yormak
Yort
Kt,
Gerili
Ova
Su gnah, sulu
Kudreti. cem ayinlerinde grlen talib'in
dede okunan Fetih suresinin
10. ayeti:(Yedullah ayeti) "Ey Muhammed sana
ellerini verenler, Allah'a el
eli elinin stndedir.
bu szden dnen ancak aleyhine olur.
Allah'a sz yerine getirene, Allah byk ecir
verecektir" demektedir.
Biricik, tek
Daha iyi, iyi
Bir
Dz, bir beraber
Benzeri olmayan, biricik
Elden ziyan etmek
Meylettirmek
Henz, yeniden,
Yetince,
Gn
Kt gn, gn
Zevale eren, biten (U Yezal :Zevalsiz, bitmez)
Allah
Koklamak
Yedi

Yol kaybettirmek, yoldan
Boyuna gitmek
yoldan etmek
olmak, ehliyet sahibi olmak
kutluluk
Pabucun st
Rahvan gitmek
Tevil etmek, tabir etmek

Yortmak

Yre

Yuka
Yumak-yuym.ak

Yunmak
Yuvanmak
Yz dkmek
Yz sulu

Zahid
Zahir
Zahm
Zakir
Zar
Bari Mutlak
Zat
Zaviye
Zeban
Zebane
Zeber
Zebun
Zehre
Zeng
Zerrak
Zerre
Zevahir
Zeval
Zeyrek
Zi, zihi
Zibi

evre, etraf
gitmek
Yuflca

Hizmet

Tenbellik
bulunmak
onurlu
-Z-
Karga
ekinen, dindar; kaba sofu, softa, sofu,
alevi olmayan
Grnen, belli, arka
Yara
Anan
inleyen
Allah
zel,
tekke, bucak, kk tekke
Dil, lisan
Alev,
st
aciz, gsz
G, takat

Hilebaz, dzenci, mrayi, riyakar
Pek ufak para, molekl
Bir nesne ve bir kimsenin grnr
Sona erme, yerinden gitme
zeki,
Hey gidi hey; ne de
Parlak, ssl, gzel elbise
Zift
Zillet
Zinde
Zinhar
Zir
Zirfevk

Ziya-nisar
Ziyy
Zuhur
Z'l-Celil
Zbde
Zhd
Zl biye
Zlcemal
Zlf
Zmre
Znnar
Katran

diri
asla

serpen
Dirilik, hayat
Grnme, meydana
Ululuk sahibi,
Bir en sekini, z
Zahidilik, ham sofuluk

Gzel
Sevgilinin yanaklardan sarkan sa
Blk, cins, grup
kemer
KAYNAKA
ABDIZADE Amasya Tarihi, C: I, Amasya Bel. Ku. Y.
Ankara, 1986.
Muhsin; ynelen Hareketler, Ankara, 1986.
ADIV AR A.; Tarih Boyunca ve Din, Remzi kitabevii 1975.
ALTINAY Refik ; Devletinde ve Darulfunun, Ede. Fak.
C. 9 s. 2. 1932.
ALTINOK, Baki Bayram Veli, Melamiler ve Melamilik, Oba
Kitabevi, Ankara 1995.
AKDAG Mustafa ; Trk Dirlik ve Dzenlik (Celali Bilgi
1975.
____ ; Trkiyenin ve Tarihi, (1243-1453), C. 1, 2, Cem
1974.
AKPINAR Turgut ; Trk Tarihinde 1993.
A. Ycel Sabri; Kul 1991.
AKYOL Taha ; Medineden Lozan'a, 4. Milliyet 1996.
Buda ve Budizm,
. ANADOL Cemal ; Hoca Ahmet Yesevi, Yesevilik, Kamer 1994.
; Muhittin-i El (lbni arabi) Ahadiyyet Risalesi ve
Mekkiyyesinden Tasavvufa Dair Blmler (Haz. Mahmut Saadettin
Bilginer), 1983.
ARAZ Nezihi; Anadolu 1958.
____ ;Dertli Dolap, 1961
____ ; Peygamberler Peygamberi Hz. Muhammed, 1963.
____ ; Hz. Muhammed'in 1960.
____ Peygamberi Mevlana, Kervan 1972.
ARISOY Sunullah ; Trk Halk Antolojisi, Bilgi Ankara, 1985.
ARSEL ; Arap ve Trkler, 3. Remzi Kitabevi, 1977.
____ ; ve 3. Remzi Kitabevi, 1989.
____ ; Kaynak 2. 1996.
____ ; Teokratik Devlet Demokratik Devlet Remzi
Kitabevi, 1993.
ASAN Veli; Trkmen Kltr Ankara 1997.
ASLAN Ensar; Anadolu Saz Atatrk niversitesi, lm.
ASLANOGLU Sivas, 1961
____ ;Pir Sultan Abdallar, Ennan 1984.
____ Der 1992.
____ ; Kul Himmet 2. Can 1996.
____ ;Sz Mlknn Sivas, 1985
Vehbi Cem; Merzifonlu 1937.
____ ; Sivas Folkloru 1. 1940 ; il. 1943.
____ ;Sivas 1948
____ ;Terzi Baba ve 1956
ATAKURT Mithat; Urfa Folklorundan Bir Demet, Ankara, 1951.
ATALAY Adil Ali ; Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi, Can
1990.
____ ; Noksani Baba, Can 1992.
____ ; M. Yaman; Seyyid 1990.
ATALAY Besim; ve F.clebiyat, Ant 1991.
____ ; Trk Dili ibadet,
ATILGAN Halil; Ferahi, Kltr Ankara 1997.
Laiklik, mit 1994.
Sleyman; Kuran-1 Kerim Tefsiri (1-VI) Milliyet 1995.
____ ; Slemi ve Tasavvufi Tefsiri, 1969.
Vedat; Hazret- i Ali Ant 1990.
AVCI Ali Haydar ; Kalender elebi AAA Y. Ankara 1998.
A VCioGLU ; Trklerin Tarihi ( 1 ,2,3,4,5), Tekin ( 1978-1982).
AYAN Hseyin; Nesimi Ankara 1991.
AYDIN (1, il, III, iV), Kaynak 1993.
____ Mslman Olduk?, 1994.
Nazih; Arap Din ve Siyaset (ALOGAN Yavuz), 1993.
A YYILDIZ Hasan ; Buyruk, Ankara.
BAL Mustafa ; Muhammedim Nuru Vahit Eseri Dillerde Der.
1989.
Hamit; Din ve Alevilik zerine, 1994.
BAN ARLI Nihat Sami ; Trk Dili ve (1, 11, III),
KAYNAKA 569
Cemal ; Alevilik, Ahilik, Ankara, 1970.
BARKAN, mer Ltfi, Kolonizatr Trk Hamle
Tarihsiz.
Trk Antolojisi, 1986.
BAYKAL Bekir ; Pecevi Tarihi, (1, il), Kltr Ankara, l 992.
BAYRAKTAR Mehmet; Yunus Emre ve Felsefesi, Trkiye
1991.
BAYRI M. Halit; Halk 1976.
____ ; Virani, Maarif Kitaphanesi, 1957.
BENDER 12 ve Alevilik, Berfin 1993.
BENEKA Y Yahya; Alevilik, 1967.
BENNIGSEN Alexandre., QUELQUEJA Y Chantal ; Sultan Galiev ve Sovyet
(Nezih Uzel), 1981.
BERKES Niyazi; Ulusculuk, Sosyalizm, Bilgi 1975.
Pir Sultan, Say 1994.
____ ;Trk Halk ( 1, il) Say 1994.
Ahmet; Mahmut'Kulu Ankara, Kltr 1992.
Nejat ; Alevilerin Byk Hatayi, Can
1991.
____ ; Anadolu Yol Mozaik l 995.
____ ; Anadolu ve Balkanlarda Alevi l 992.
____ ; Anadolu'nun Gizli Kltr Alevilik, Bertin 1990.
____ ; Hasan Dede, 1992.
____ ; ittihat - Terakki'nin Alevilik - ( Baha Sait Bey)
Bertin 1944.
____ ; elebi Cemalettin Efendi'nin Bertin 1994.
BiRGE John Tarihi, Ant 1991.
BORAT AV Pertev H Naili; Azgittik, Uzgittik, Adam 1992.
____ ;Folklor ve Edebiyat (1, il), Adam 1990.
____ ;Zaman Zaman iinde, Adam 1992.
____ Halk Antolojisi, M.E.B. 1943.
____ ; Pir Sultan Abdal (A.B. Gl ile) Der l 991.
BOZKURT Fuat; Toplumsal Cem 1990.
____ ;Buyruk, Cem 1982.
____ ;Semahlar, Cem 1990.
570 ALEVi VE
BULUT Faik ; Devletinde Demokrasi, Tm Zamanlar
1993.
____ rgtler, Tm zamanlar 1994.
BURHAN ; Sultan Vilayet-Namesi (Dr. Rudlofl, Tschudi - Das
Vilayet - Name des Hadschim Sultan - Metin Teru Berlin 1914).
CAHEN Claude ; Bilgi 1990.
____ ; Anadoluda Trkler, Adam 1984.
CANBERK Eray ; Yengi 1993.
Ethem; Bayram - Veli ve Tasavvuf Ankara, 1994.
Halil Divan Antolojisi, Bilgi 1972.
Esat; Hnkar Veli Makalat, Seha 1990.
CUNBUR Mjgan; Sesi, 1968.
AGATA Y ; Bir Trk Kurumu Olarak Ahilik, Ankara, 1972.
____ ; nce Arap Tarihi ve Cahiliye Ankara, 1963.
Oral; Hz. Ali - Muaviye 2. Pencere
1992.
AMUROGLU Reha ; Dnyordu, Zaman Metis
1993.
____ ; Gnmz 2. Ant 1994.
____ ;Sabah Enelhak Nesimi, Metis 1992
____ ; Tarih, Heterodoksi ve Babailer, Der 1990.
____ ;Yenierilerin ve Vaka-i Ant 1991.
AGATAY Saadet; Trk Leheleri AUDTCF, Ankara 1978.
IG Muazzez Kuran, ve Smerdeki Kkeni, Kaynak
1995.
ANTA Y Hasan Basri ; Kuran - Kerim ve Meali, ( 1. il. III. ) 1958.
Abdullah; Fedayi Baba, 1991.
OTUKSKEN Betl., BABR Saffet ; Felsefe, 1989.
DAGLI Muhtar Yahya; ve Nefesleri, 1935.
Zuhuri; Kocibey Risalesi, 1971.
Ahmet Tarihi MEB. 1970.
Hami; Trklk ve Okat 1959.
Ferit; Ansiklopedik Lugat, 1994.
Anton Fozel; Anadolu Ant 1985
DOGRUL . Yeryzndeki Dinler Tarihi, 1958.
KAYNAKA 571
DUBY Georges ; ve Kltr, 1990.
DURSUN Turan; Kutsal (1, 2), Kaynak 1995.
____ ; Din Nedir ( 1, 2, 3, 4) Kaynak 1995.
____ ; Allah, 2. Kaynak 1991.
DZDAG ; Ebusuud Efendi 1972 ..
Han, Trklerin Soy (Secere-i Terekime) (Muharrem
Ergin) Tercman
EBUL Hayri Rumi ; Saltuk - Name (1, il) Haluk Kltr
Ankara, 1987.
Ahmet Cemalettin; Nam Risale - yi Mudafaa, 1937.
Ahmet Dede; Ariflerin 1. , il. (Tahsin MEB
1986.
Mircea; Kutsal ve (ev: Mehmet Ali Ankara 1991.
____ ; Mitlerin zllikleri, Simavi (ev: Sema Rifat) 1993.
elebi ; Seyahatname (1, il Kltr 1983.
ELVAN elebi ; Kudsiyye, Fi Menasibil-Unsiyye, E. Erunsal - A.
Ocak, 1984.
ELoGLU M., O. Tansel ; Dedikleri, 2. Adam 1983.
ERAL Anadoluda Alevi 1993.
ERBAY Mustafa; Safi Ankara, 1994.
____ ; Virani Risalesi, Ankara, 1994.
Muharrem; Orhun Abideleri, 7. 1980 .
.ERGUN Sadettin Nzhet ; Hatayi Safevi ve Nefesleri,
1956.
____ 1930.
____ - Alevi ve Nefesleri, (1, il, 1935; 111, 1956). Maarif
Ktphanesi,
____ ; 15. MaarifKitaphanesi, 1956.
____ ; Trk Maarif Ktphanesi, 1935.
ERK Hasan Basri ; Mezhepler, Tarikatlar, TDA V, 1954.
ERZ Mehmet ; Trkiye'da Alevilik, TDA V, 1993.
____ ;Yrkler, TDAV 1991.
ERSEVEN Cem; Alevilerde Semah, Ekin 1990.
ESEN, Ahmet Anadolu Trkleri, Ankara 1986.
ERTUGRUL ; Fenni Vahdet-i Vcud ve Arabi (Hzl. Mustafa Kara)
1991.
572 VE
EYUBOGLU Zeki; Alevilik - Der 1991.
____ Blnmeler Miletos 1991.
____ ; Gn Tasavvuf Mezhepler Tarihi, 1987.
____ Geit Kitabevi, 1991.
____ ;Tarihin 1991.
____ ;Abdal Musa, Geit Kitabevi, 1991.
____ ;Anadolu -Anadolu Mitolojisi, Geit Kitabevi, 1987.
____ ; Kaygusuz Abdal, Geit Dar 1992.
____ ;Anadolu 1991.
____ ;Btn Ynleriyle Yeni 1980.
____ ;Btn Ynleriyle Veli, 1989.
____ ;Trk Dilinin Etimolojik Sosyal 2. 1991.
____ ; Smrlen Alevilik, zgr 1991.
____ Bedrettin, Varidat, 1991.
____ Ayetleri Sylencesi, 1989.
____ ;Trk Kafa Tutanlar, Kaynak 2.
1991.
____ Yaratan Toprak Anadolu, Sinan 1973.
____ ;Gnmzde Alevilik, Nefer 1995.
____ ; Divan ( 1, il ) 1994
EYUBOGLU Sabahattin; Pir Sultan Abdal, Cem 1982.
____ ;Yunus Emre, Cem 1976.
GLERMAN M. Hikmet; Bayezidi Bistami, 1956.
FIGLALI Ethem Ruhi; Trkiye'de Alevilik - Seluk
1990.
____ ; Mezhepleri 4. Seluk
1990.
FIRAT M. ve Varto Tarihi, 1983.
Rady; Bende Halimce Bedreddinim, 2. Yn 1992.
FROMM Erich ; Psikanaliz ve Din, 1991.
Saadete Bahesi, 3. Maarif Kitabevi, 1955.
____ ( A. 2. ve Aka Kitabevi, 1961.
____ ; Rind ile Zahid (Prof. Hseyin Ayar) MEB, 1993.
GARAUDY Roger ; Vadettikleri, 3. (Nezih Uzel)
1983.
____ ; Sosyalizm ve Ankara, 1968.
KAYNAKA 513
; (ev: M. Rahmi Balaban) Gayret Kitapevi,
1947.
GKALP Ziya ; - - l 960.
GKBERK Macit ; Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, .l 990.
GLE Modem Mahrem, 1993.
GLPINARLI Abdlbaki ; Alu - Caferi Mezhebi, Gerek Alevilik,
l 966.
____ ;Fuzuli, Trke Aka Kitabevi, 1961.
____ ;Melamilik ve Melamiler, Gri 1992.
____ ; Tarihi ve Devri, Kitabevi, 1991.
____ ; KaygusuzAbdal, Hatayi, Kul Himmet, 1953.
____ ;Melamilik ve Melamiler, 1931.
____ ; Oniki Emek Ankara, 1960.
____ ;Pir Sultan Abdal, Milliyet 1995.
____ ; Simavna Bedrettin, Remzi Kitabevi, 1966.
____ ;Tarih Boyunca Mezhepleri, Milliyet 1987.
____ ; (H.H.B. Veli) Velayetname, Remzi Kitabevi, 1958.
____ ;Alevi - Nefesleri, Remzi Kitabevi, 1963.
____ ; Mevlanadan Semeler, 2. 1958.
---- ; Mesnevisi (1, il, III, iV, V, VI) Kltr Ankara
1989.
____ ; MEB, 1985.
____ ;Yunus Emre ve Tasavvuf, Kitabevi, 1992.
____ ;Yunus Emre, Kitabevi, 1991.
____ ; Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler ve Ataszleri, Kitabevi,
1977.
____ ;Mminlerin Emiri Hz. Ali, Der lstanbul 1990.
____ ;Hurufilik Metinleri Kitabevi, 1989.
____ ; 100 Soruda Tasavvuf, Kitabevi, l 969.
____ ; Gelibolu'lu Ali - Knhl-Ahbar Tezkiresi, Kltr Ankara 1994.
GUITTON Jean ; BOGDANOV Grichka., BOGDANOV lgor ; ve Bilim,
1991.
GCYENER Fuat ; Tarihinde Hazreti Ali, 1946.
GL Muhsin; Baba Ankara, 1984.
____ ;Alevilik zerine
574 ALEVi VE
Ali Duran; Alevi - Yolu, 1993.
GLERMAN M. Hikmet; Bayezidi Bistami, 1958.
Hasan ; Pir Veli ve Alevi l 975.
GLVAHAPOGLU Adil; Veli, Yorum Yaymev,i Ankara
GNEY, Eflatun Cem; Halk Antolojisi 1947.
____ ;Halk Trkleri 1 (1953) il (1956).
GZEL Abdurrahman ; Kaygusuz Abdal (1, il, III), Kltr Ankara, l 98 l
HALICI Feyzi Gnmzde Halk (Gldeste) AKDTYK,
Ankara l 992.
HALDUN ; Mukaddeme (1, il, 111), MEB. Ankara, l 992.
; Anadolu l 975.
____ ;Hey Koca Yurt
Orhan; Felsefe 1984.
____ 2. Remzi Kitabevi, 1993.
____ 2. 1993.
____ ;Mutluluk 1965.
____ ;Erdem 1966.
____ ;zgrlk 1966.
Edip ; Harabi, Ankara, Tarihsiz.
HASSAN mit, BERKEY Halil, DEKAN Ayla ; Devletine Kadar Trkler,
1987.
Bey
HEYET (Diyanet ) ; Kur'an - Kerim ve Trke (Meali ) Ankara
1987
HEYET; Hz. Muhammed'in Ehlibeytle ilgili Hadisleri, Mat. Ankara 1990.
HEYET; Hsniye, Ak Kitabevi, 1958.
HEYET; Yunus Emre ile (Bildiriler) 1971.
HEYET; Trk Dili (Trk zel 445-450, Ocak-Haziran 1989 Ankara.
HEYET ; Meydan Larausse., ( 1 - XIII ) l 992.
HEYET; Trke Szlk (TDK) Ankara 1992
HEYET; Anabritannica ( 1 - XXII) 1988.
HIRSCHMAN Albert O. ; l 994.
- i ; Hz. Muhammed'in (Es - Siret'n - Nebeviyye), Ankara, l 992.
HOCA Saadettin Efendi, Tacu'l-Tevarih /1, il, III, iV, V) Kltr
Ankara l 992.
KAYNAKA 515
HOODBHOY Pervez Amirali ; ve Bilim, Eser) 1993
HOURANI Albert ; (Celal A. Kanat), sarmal
1994.
Hz. Ali ; Nech'l - Belaga (A. 1972. .
Hz. Ali' den Devlet Tarihsiz.
(Muhittin Arabi) FusOsu'l-Hikem (M. Nuri Gen. Osman) MEB,
1971.
iKBAL Muhammed; cavidname, Ankara 1971.
Abdulkadir ; 4. Trk Tarih KuruJ!lu, Ankara 1995.
IRVING T. B. ; (1, il,) 1992.
Hayrettin ; Pervane, Ankara, 1976.
____ ; Halk 1977.
____ ;Geredeli Figani, Ankara, 1994.
Mahir; Tasavvuf, Kitabevi 5. 1995.
KABAKLI Ahmet; Yunus Emre,
KALAFAT ve Trk Halk Kltr Ankara 1996.
Ltfi ; Alevi - Snni Mevlana, Yunus ve
1993.
____ Alevilik, Alev 1993.
____ ; 1991.
KARA, Mustafa; Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah 3. 1995.
KARADAG Metin ; Halk Trleri, Ankara l 995.
KARAHAN Abdulkadir ; Fuzuli (Muhiti Kltr Trk
Klasikleri, 2. Ankara 1995.
KAFESOGLU Trk Milli Kltr 8. 1991.
KAYA Haydar ; Alevi - Evradi, Manisa 1993.
____ Manisa 1989.
KAYGUSUZ ; Musahiplik, 1991.
____ ; Alevilikte Dar ve Pirleri), 1993.
____ ;Alevilik, Kltr, Siyaset Tarihi ve (1. Cilt) Alev
1995.
____ ;Son Grg Cemi, 1991.
KIRAK ; Gnmze Gericilik, 2.
1994.
____ ; Trkiye'de Gericilik (1950-1990), 1994.
576 ALEVi VE
KIRDAR Veli,
KIYAFET Hasan; Aliali, 1993.
KiNDi YusufYakup; Felsefe Risaleleri (Mahmut Kaya), 1994.
Alevilik Yanan Ankara, 1994.
____ Kim, Nedir? Ankara 1995.
KOCA Turgut; Alevi ve Nefesleri, 1994.
____ ;(Onaran Zeki) - Gldeste (Nefesler, Ezgiler) Ankara 1987.
KOCATRK Mustafa ; Cihan Seyyit Veli Baba Sultan ve Trbesi,
Ankara 1990.
KORAY Cenk; Kuran, Atatrk ve 19 Mucizesi, (12.
1995.
KOCATRK V. Mahir; Divan Antolojisi, Ankara 1962.
____ ;Tekke Antolojisi, Ankara 1955
KO Gerek Dini Nedir- Kur'ana Bakar (l,2,3), Ankara, 1984.
BEY Risalesi ; (Zuhuri Kltr Ankara 1985.
KOLAYLI Neyzen Tevfik ; Mukaddes, Roman 1948.
KORGUNAL Muharrem Zeki ; Eba Mslim (1,11), 1973.
KORKMAZ Esat; Ansiklopedik Alevilik Terimleri 1993.
____ ; Enelhak, Nefes 1998.
____ ; Drt Makam, Kulu Sultan l 995.
KUTAY Cemal ; Trke 4. l 997.
KUTLU Dertli (1, 2) Tercman 1001 Temel Eser, 1979.
KPRL Fuat; (nsz), 1930.
____ Devletinin T.T.K., Ankara 1988.
____ ; Trk Dili ve 3. 1934.
____ ;Edebiyat 1. Ankara 1966.
____ ;Trk Diyanet Ankara 1976.
____ ;Trk Tarihi, 2. 1980.
____ ;Trk Halk Ansiklopedisi, 1936.
____ ;Trk Saz 1, il, III, 1962; iV. 1964; V. 1965.
KUMRU Kenzl Mesaip; Adil Ali Atalay) Can 1992.
KURDAKUL Necdet; Btn Ynleriyle Bedrettin, 1977.
KRKoGLU Kemal Edip; Seyyid Nesimi Semeler, Kltr ve Turizm
Ankara, 1985.
LEVEND Agah ; Trk Dili
KAYNAKA 571
LEWIS Bernard; Siyasal Sylemi (OKSAY nsal), 1993.
MAHMUD S. F.; Tarihi, 1962
MAKAL Tahir Kutsi; Trk Halk Antolojisi, 1975, 1978.
Bediuzzaman Said Nursi 1994.
____ ;Din ve 1990.
____ ; Trkiye'de Din ve Siyaset, 1992.
MASSIGNON Louis; Kitabu Ahbari'l-Hallac, Paris 1922.
MELIKOFF Irene; Uyur Cem 1993.
____ ; Eba Mslim.
MUMCU Ahmet ; Divan - Hmayun, Ankara, 1976.
MUTLU AY Rauf; Trk Halk Antolojisi, l 972.
NOY AN Bedri ; - Alevilik Nedir, Ankara, 1985.
____ ; Mehmed Ali Hilmi Dedebaba Tarihsiz.
____ ; Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, l 994.
____ ;Veli Baba Velayetnamesi, l 994.
____ ; Otman Baba Velayetnamesi, 1994.
OCAK Ahmet ; ncesi Motifleri,
Enderun 1983.
____ ; Kalenderiler, TTK. Ankara, 1992.
____ ;Trk Kitabevi, 1996.
____ ; TTK, Ankara, 1992.
ODYAKMAZ Nevzad; Mevlevilik, Masonluk, 1988.
OHRI ; Anadolu'nun yks, 1987.
ORAL F.Sreyya; Hz. Muhammed Niin ok Evlendi, Ankara, 1957.
OYT AN M. Tevfik; i yz, ( 1, Il),
OZON Mustafa Nihat; Szlk, 1958.
GEL Bahaeddin ; nce Trk Kltr Tarihi, Tarih Kurumu
Ankara, 1991.
LEN Ali Nejat ; ve Trk Sentezi, Ekin
Ankara, 1991.
Z Baki ; Alevilik Nedir, Der 1995.
____ Tarihsel Konumu, Der 1995.
____ ; Alevi - Ant 1992.
____ Alevi Can 1989.
Z GLAG; Veysel Antolojisi, Uyum Ankara 1998.
578 VE
ZBEY Cemal; Alevilik zerine Ankara, 1963.
____ ; Fakiri, Ankara, l 953.
____ ; Baba, Ankara, l 957.
Ahmet; ykleriyle Kltr Ankara 1994.
ZCAN Pirsultan; 1992.
Sami N. ; Bir Don Bir Gmlek, l 975.
ZKAN Aziz; Makalat- Veli, Ankara, Tarihsiz.
ZKAYA Zeki; Muhammed Et-Ticani Es- Semavi ve Hidayete Erdim, 1993.
ZKIRIMLI Atilla ; Toplumsal Bir Alevilik - Cem
1990.
____ ;Alevilik - ve 1985.
Cahit ; Glleri, zgr 1985.
____ ;Halk Trkleri Evlerinin n, 2. zgr
1983.
____ ;Halk Trkleri, 195 3.
____ ;Halk (XIV-:VII) 1955
____ ; Milliyet 1978.
____ - - Milliyet 1984.
____ ;Pir Sultan Abdal, Milliyet 1978.
____ ;Pir Dosttan, Milliyet 1984.
____ ;Yunus Emre, Milliyet 1971.
ZTOPRAK Halil; Kur'anda Hikmet, Tarihte Hakikat, Can Ankara, 1956.
ZTRK Nuri ; Tarih Boyunca Yeni l 990.
____ ; Kerim Meali, Hrriyet l 994.
____ ;Kuran ve snnete gre Tasavvuf, 5. Yeni Boyut Y. 1993.
____ ;Tasavvuf Ruhu ve Tarikatlar 3. Yeni Boyut 1992.
____ ;Yeniden Yeni Boyut 1996.
____ ; Hazreti 4. Yeni Boyut, l 987.
PAKSOY Abdlkadir; 1992
PAMUKU Ekrem ; Trkler, Ankara, l 994.
PARMAKSIZOGLU Hoca Sadeddin Efendi, Tac't Tevarih (l,11,III, iV), Kltr
Ankara, l 994.
Battal ; Alevi - Gre Allah, 2. Pencere
1994.
____ ; Alevi Pencere, l 975.
____ ; Deniz 1984.
____ ;Aleviler ve Diyanet, Deneme, 1993.
KAYNAKA 519
____ ;Bahe Biziz, Gl Bizdedir, Yazko 1982.
; Efendi Peevi Tarihi, 1, il (Bekir Baykal) Kltr
Ankara 1992.
PEKOLCA Y Necla ; Trk 2. Kitabevi 1976.
Fazullah; Glzar- Hasaneyn, Can 1987.
ROY Oliver; Siyasal (Cneyd 1994.
ROUX Jean Paul ; Trklerin ve Eski Dini (Aykut
1994.
RUSSEL Bertrand ; Din ve Bilim, 1963.
Baha; Trk Yurdu, 1927.
SAMANCIOGLU Kemal; Alevi Antolojisi, 1946.
____ ; Tarihi, 1945.
SAUSSEY Edmond ; Trk Halk Ankara, 1952.
SCHIMMEL Anne Marie; Tasavvufun Adam 1992.
SENA Cemil ; Hz. Muhammed'in Felsefesi, Okal 1967.
SENCER Muzaffer; Dinin Topluma Etkileri, 1969.
SELUK Gencay Kalkan ; Trkiyede Alevilik ve 2.
Yn. 1994.
SEROUY A Henry ; Mistizm, Gizemcilik, Tasavvuf, 1967.
SERTOOLU Murat; Evliyalar Veli, (1,11) 1966.
SEVGEN Nazmi ; ve Anadolu'da Trk Beylikleri, TKAE; Ankara,
1982.
Ali; Seluklular Tarihi, TTK, Ankara, 1982.
Musa ; Abdal Musa Sultan, Ant 1992.
Abdlkadir; Veli, 4. , Sezgin 1991.
Margaret, zlem ; Bir Sufi Rabia,
1991.
SOLAK Zhre Ana, Cemden Gelen Nefesler, 1994.
SOFUOGLU Cemal; Dua Diyanet Ankara 1991.
SOYRDEL Dominique; 1990.
SZER Ahmet Necdet; Tekke Antolojisi, Kitabevi, 1997.
Mmtaz ; Tarih Boyunca Alevilik, 2. zm
1992.
580 VE ANTOWJISI
SUNAR Cavit; Tasavvuf Tarihi, A.. Fak. 30, Ankara.
SUNGUR Necati; Ahi Kltr Ankara, 1994.
SMER Ali; Veli'nin Bilimsel Ynleri, Ankara, 1974.
SMER Faruk ; (frkmenler) TDA V, l 992.
____ ;Safevi Devletinin ve Anadolu Trklerinin Rol,
Ankara, l 976.
____ ; epnilerTDAV, 1993.
Yusuf; Kulhak, 1987.
----; Gnl Yolu, l 993.
Ziya; Kerbela ve (1,2) tarihsiz.
Enver Behnan ; Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, Trkiye
1964.
Selahattin; Tasavvuf, Toker 1991.
Veli, Besmele, 1985.
Veysel; Dostlar Beni Ankara. 1970.
TEBRiZt; (Makalat) ev. M. Nuri Genosman, MEB,
1974.
Cemal ; Alevi Sorunu zerine 1994.
____ ; Alevilik Yn 2. 1989.
____ ;Alevilik stne Ne Dediler, Ant 1990.
Mahzuni ; Anadoluyu Kucaklayan Ozan, Derlemesi), Ankara, 1990.
H. Nedim; Bulam Ankara 1990.
____ ;Krecik, Ankara 1993.
Milletler ve Hkmdarlar Tarihi (1, il, III, iV, V) MEB
1991.
TANRIKULU Cemde Makamlar ve 12 Hizmet Bilgisi, Ankara, 1994
Server; Verebilir mi?, Soy 1991.
TATLISU Ali Osman; Esma'l Hsna 1981.
THOMAS'm incili ; Ruh Madde, tarihsiz.
TEMREN Belkis; ve Kltrel Boyutu, Kltr Ankara
1994.
____ ; Tasavvuf Demokrasi, Kltr Ankara l 995.
Taner; Ankara 1989.
____ Hil 1986.
Vecihi; Varidat, Trkiye Ankara, 1982.
KAYNAKA 581
Yunus Emre,
____ ;Yunus Emre, ve Aka 1982.
TOPRAK Burhan; Ballar Buldum Olsun, 1948.
____ ;Yunus Emre 2. Cilt, 1933-1934.
TOY Erol ; Trk Gerilla Tarihi, 1983.
TUNA YA Tank Zafer; 1991.
TUN Mustafa ; Bir Din Felsefesine 1957.
TURAN Osman ; Seluklular Tarihi ve 3.
1993.
____ ;Seluklular Trkiye, 1992.
TURAN ; Trk Kltr Tarihi, Bilgi Ankara, 1992.
TURHANER M. Nedim; Mezheplerle Mcadelesi, 2. 1966.
TRKDoGAN Orhan; Alevi 1995.
ULUCAY mer; Alevilikte Toplu Adana, 1993.
____ ; Glbang (Alevilikte dua), Adana, 1992.
____ ; Hoca Ahmed Yesevi, Adana 1995.
____ ; Hatayi ve Alevilik, Adana, 1993.
ULUSOY A. Celalettin ; 1987.
____ ; Veli Klliyesi ve Ziyaret Yerleri
____ Veli ve Alevi - Yolu, 1980,
____ ;Pir Nefesler, 1988.
____ ; Yedi Ulular, 1992
ULUDAG Sleyman; Tasavvufun Mahiyeti, 2. Dergah 1984.
URAL Orhan ; Dost elinden Gelen Turna (Erzurumlu Emrah) Hrriyet
1976.
UMAR Bilge, Trk Tarihi, 1998.
Enver Ziya KARAL ; Tarihi, (1 - 6), Ankara,
1982.
OK Bahriye; Dnenler ve Peygamberler, Cem 1996.
LKEN Hilmi Ziya; Felsefesi, 1994.
ZM Gnmz 1997.
VURAL Orhan ; Pir Sultan Abdal, 1990.
YALIN Aziz ; Yorum ve Veli, Ankara 1991.
Yalman Ali ; Cenupta Trkmen (l,11), Kltr
Ankara, 1977.
582 ALEVi VE
YAMAN Mehmet; Alevilik, 2 1993
____ ;Hnkar Veli'nin Vasiyetnamesi (Hz .. M. Yaman) (Kitab - i
Fevaid), Ankara, 1994.
____ ;Makalat ve Glbay 1983.
Y ANYA BEY ; Semeler (Mehmet Kltr
Hz. Ali'nin Faziletnamesi, 6. Can 1994.
YENER Cemil; Bedrettin, Varidat, 1970.
____ ;Trk Halk Antolojisi, Kitabevi, 1989.
etin; Trk Halk Hareketleri ve Devrimler (1, il), Say 3.
1974.
YEZDAN Fazb; Tannkulu), Cavidanname - i Ankara, 1993.
YILDIRIM Ali; Engizisyonu, teki Ankara 1996.
____ Nefesleri, Ankara, 1996.
YILDIZ Bekir; Kerbela, Cem 1986.
Rafet., Mesut ; Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri, Gazi .ya,
Ankara, 1988.
YUSU Has Hacip; Kutadgu Bilik, Kltr Ankara 1993.
Hilmi; Btn Ynleriyle Milliyet 1978.
____ 1939.
____ ;Btn Ynleriyle Neyzen Tevfik, 6. Milliyet
1976.
____ ;Btn Ynleriyle Filozof Tevfik, Milliyet 1968.
____ ; Hiciv ve Mizah Antolojisi, l 976.
YCEKK Ahmet; 100 Soruda Trkiye'de Din ve Siyaset, 1983.
YCEL 1640 Tarihli Es'ar Defteri, Ankara, 1992.
YRKOGLU R. ; Okunacak En Byk Kitap Tarihte ve Gnmzde
Alevilik, Alev 1990.
; Kur'an ve Takiyye 1984.
ZELYUT Alevi Mizah, 1991.
____ Veli, 1990.
____ ;Aleviler Ne Yn 1993.
____ ;Halk Soy 1989.
____ ; zkaynaklanna Gre Alevilik, Anadolu Kltr 1990.

Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi Cilt - 1 PDF

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi Cilt - 1 PDF

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

ALEVlBEKTA I IRLERI

Você também pode gostar