AUGUSTINI CONFESSIONUM LIBER PRIMUS

1.1.1 magnus es, domine, et auda!i is "a de. magna "i#tus tua et sa$ientiae tuae non est nume#us. et auda#e te "u t %omo, a i&ua $o#tio '#eatu#ae tuae, et %omo 'i#'um(e#ens mo#ta itatem suam, 'i#'um(e#ens testimonium $e''ati sui et testimonium &uia su$e#!is #esistis) et tamen auda#e te "u t %omo, a i&ua $o#tio '#eatu#ae tuae. tu e*'itas ut auda#e te de e'tet, &uia (e'isti nos ad te et in&uietum est 'o# nost#um done' #e&uies'at in te. da mi%i, domine, s'i#e et inte ege#e ut#um sit $#ius in"o'a#e te an auda#e te, et s'i#e te $#ius sit an in"o'a#e te. sed &uis te in"o'at nes'iens te+ a iud enim $#o a io $otest in"o'a#e nes'iens. an $otius in"o'a#is ut s'ia#is+ &uomodo autem in"o'a!unt, in &uem non '#edide#unt+ aut &uomodo '#edent sine $#aedi'ante+ et auda!unt dominum &ui #e&ui#unt eum, &uae#entes enim in"eniunt eum et in"enientes auda!unt eum. &uae#am te, domine, in"o'ans te et in"o'em te '#edens in te, $#aedi'atus enim es no!is. in"o'at te, domine, (ides mea, &uam dedisti mi%i, &uam ins$i#asti mi%i $e# %umanitatem (i ii tui, $e# ministe#ium $#aedi'ato#is tui. 1.-.et &uomodo in"o'a!o deum meum, deum et dominum meum, &uoniam uti&ue in me i$sum eum "o'a!o, 'um in"o'a!o eum+ et &uis o'us est in me &uo "eniat in me deus meus, &uo deus "eniat in me, deus &ui (e'it 'ae um et te##am+ itane, domine deus meus+ est &ui'&uam in me &uod 'a$iat te+ an "e#o 'ae um et te##a, &uae (e'isti et in &ui!us me (e'isti, 'a$iunt te+ an &uia sine te non esset &uid&uid est, (it ut &uid&uid est 'a$iat te+ &uoniam ita&ue et ego sum, &uid $eto ut "enias in me, &ui non essem nisi esses in me+ non enim ego iam in(e#i, et tamen etiam i!i es, nam etsi des'ende#o in in(e#num, ades. non e#go essem, deus meus, non omnino essem, nisi esses in me. an $otius non essem nisi essem in te, e* &uo omnia, $e# &uem omnia, in &uo omnia+ etiam si', domine, etiam si'. &uo te in"o'o, 'um in te sim+ aut unde "enias in me+ &uo enim #e'edam e*t#a 'ae um et te##am, ut inde in me "eniat deus meus, &ui di*it, .'ae um et te##am ego im$ eo.+ 1././ 'a$iunt e#gone te 'ae um et te##a, &uoniam tu im$ es ea+ an im$ es et #estat, &uoniam non te 'a$iunt+ et &uo #e(undis &uid&uid im$ eto 'ae o et te##a #estat e* te+ an non o$us %a!es ut &uo&uam 'ontinea#is, &ui 'ontines omnia, &uoniam &uae im$ es 'ontinendo im$ es+ non enim "asa &uae te $ ena sunt sta!i em te (a'iunt, &uia etsi (#angantu# non e((unde#is. et 'um e((unde#is su$e# nos, non tu ia'es sed e#igis nos, ne' tu dissi$a#is sed 'on igis nos. sed &uae im$ es omnia, te toto im$ es omnia. an &uia non $ossunt te totum 'a$e#e omnia, $a#tem tui 'a$iunt et eandem $a#tem simu omnia 'a$iunt+ an singu as singu a et maio#es maio#a, mino#es mino#a 'a$iunt+ e#go est a i&ua $a#s tua maio#, a i&ua mino#+ an u!i&ue totus es et #es nu a te totum 'a$it+ 1.0.0 &uid es e#go, deus meus+ &uid, #ogo, nisi dominus deus+ &uis enim dominus $#aete# dominum+ aut &uis deus $#aete# deum nost#um+ summe, o$time, $otentissime, omni$otentissime, mise#i'o#dissime et iustissime, se'#etissime et $#aesentissime, $u '%e##ime et (o#tissime, sta!i is et in'om$#e%ensi!i is, immuta!i is mutans omnia, num&uam no"us num&uam "etus, inno"ans omnia et in "etustatem $e#du'ens su$e#!os et nes'iunt. sem$e# agens sem$e# &uietus, 'on igens et non egens, $o#tans et im$ ens et $#otegens, '#eans et nut#iens et $e#(i'iens, &uae#ens 'um ni%i desit ti!i. amas ne'

aestuas, 1e as et se'u#us es, $aenitet te et non do es, i#as'e#is et t#an&ui us es, o$e#a mutas ne' mutas 'onsi ium, #e'i$is &uod in"enis et num&uam amisisti. num&uam ino$s et gaudes u'#is, num&uam a"a#us et usu#as e*igis, su$e#e#ogatu# ti!i ut de!eas, et &uis %a!et &ui'&uam non tuum+ #eddis de!ita nu i de!ens, donas de!ita ni%i $e#dens. et &uid di*imus, deus meus, "ita mea, du 'edo mea san'ta, aut &uid di'it a i&uis 'um de te di'it+ et "ae ta'enti!us de te, &uoniam o&ua'es muti sunt. 1.2.2 &uis mi%i da!it ad&uies'e#e in te+ &uis da!it mi%i ut "enias in 'o# meum et ine!#ies i ud, ut o! i"is'a# ma a mea et unum !onum meum am$ e'ta#, te+ &uid mi%i es+ mise#e#e ut o&ua#. &uid ti!i sum i$se, ut ama#i te iu!eas a me et, nisi (a'iam, i#as'a#is mi%i et mine#is ingentes mise#ias+ $a#"ane i$sa est si non amem te+ ei mi%i3 di' mi%i $e# mise#ationes tuas, domine deus meus, &uid sis mi%i. di' animae meae, .sa us tua ego sum., si' di' ut audiam. e''e au#es 'o#dis mei ante te, domine. a$e#i eas et di' animae meae, .sa us tua ego sum.. 'u##am $ost "o'em %an' et a$$#e%endam te. no i a!s'onde#e a me (a'iem tuam, mo#ia#, ne mo#ia#, ut eam "ideam. 1.2.4 angusta est domus animae meae &uo "enias ad eam, di atetu# a!s te. #uinosa est, #e(i'e eam. %a!et &uae o((endant o'u os tuos, (ateo# et s'io. sed &uis munda!it eam+ aut 'ui a te#i $#aete# te ' ama!o, .a! o''u tis meis munda me, domine, et a! a ienis $a#'e se#"o tuo+. '#edo, $#o$te# &uod et o&uo#, domine, tu s'is. nonne ti!i $#o o'utus sum ad"e#sum me de i'ta mea, deus meus, et tu dimisisti im$ietatem 'o#dis mei+ non iudi'io 'ontendo te'um, &ui "e#itas es, et ego no o (a e#e me i$sum, ne mentiatu# ini&uitas mea si!i. non e#go iudi'io 'ontendo te'um, &uia, si ini&uitates o!se#"a"e#is, domine, domine, &uis sustine!it+ 1.4.5 sed tamen sine me o&ui a$ud mise#i'o#diam tuam, me te##am et 'ine#em sine tamen o&ui. &uoniam e''e mise#i'o#dia tua est, non %omo, in#iso# meus, 'ui o&uo#. et tu (o#tasse in#ides me, sed 'on"e#sus mise#e!e#is mei. &uid enim est &uod "o o di'e#e, domine, nisi &uia nes'io unde "ene#im %u', in istam di'o "itam mo#ta em an mo#tem "ita em+ nes'io. et sus'e$e#unt me 'onso ationes mise#ationum tua#um, si'ut audi"i a $a#enti!us 'a#nis meae, e* &uo et in &ua me (o#masti in tem$o#e, non enim ego memini. e*'e$e#unt e#go me 'onso ationes a'tis %umani, ne' mate# mea "e nut#i'es meae si!i u!e#a im$ e!ant, sed tu mi%i $e# eas da!as a imentum in(antiae se'undum institutionem tuam et di"itias us&ue ad (undum #e#um dis$ositas. tu etiam mi%i da!as no e am$ ius &uam da!as, et nut#ienti!us me da#e mi%i "e e &uod eis da!as, da#e enim mi%i $e# o#dinatum a((e'tum "o e!ant &uo a!unda!ant e* te. nam !onum e#at eis !onum meum e* eis, &uod e* eis non sed $e# eas e#at. e* te &ui$$e !ona omnia, deus, et e* deo meo sa us mi%i uni"e#sa. &uod animad"e#ti $ostmodum, ' amante te mi%i $e# %ae' i$sa &uae t#i!uis intus et (o#is. nam tun' suge#e no#am et ad&uies'e#e de e'tationi!us, ( e#e autem o((ensiones 'a#nis meae, ni%i am$ ius. 1.4.6 $ost et #ide#e 'oe$i, do#miens $#imo, deinde "igi ans. %o' enim de me mi%i indi'atum est et '#edidi, &uoniam si' "idemus a ios in(antes, nam ista mea non memini. et e''e $au atim sentie!am u!i essem, et "o untates meas "o e!am ostende#e eis $e# &uos im$ e#entu#, et non $ote#am, &uia i ae intus e#ant, (o#is autem i i, ne' u o suo sensu "a e!ant int#oi#e in animam meam. ita&ue ia'ta!am mem!#a et "o'es, signa simi ia "o untati!us meis, $au'a &uae $ote#am, &ua ia $ote#am, non enim e#ant "e#e simi ia. et

'um mi%i non o!tem$e#a!atu#, "e non inte e'to "e ne o!esset, indigna!a# non su!ditis maio#i!us et i!e#is non se#"ienti!us, et me de i is ( endo "indi'a!am. ta es esse in(antes didi'i &uos dis'e#e $otui, et me ta em (uisse magis mi%i i$si indi'a"e#unt nes'ientes &uam s'ientes nut#ito#es mei. 1.4.7 et e''e in(antia mea o im mo#tua est et ego "i"o. tu autem, domine, &ui et sem$e# "i"is et ni%i mo#itu# in te, &uoniam ante $#imo#dia sae'u o#um, et ante omne &uod "e ante di'i $otest, tu es, et deus es dominus&ue omnium &uae '#easti, et a$ud te #e#um omnium insta!i ium stant 'ausae, et #e#um omnium muta!i ium immuta!i es manent o#igines, et omnium in#ationa ium et tem$o#a ium sem$ite#nae "i"unt #ationes, di' mi%i su$$ i'i tuo, deus, et mise#i'o#s mise#o tuo di' mi%i, ut#um a i'ui iam aetati meae mo#tuae su''esse#it in(antia mea. an i a est &uam egi int#a "is'e#a mat#is meae+ nam et de i a mi%i nonni%i indi'atum est et $#aegnantes i$se "idi (eminas. &uid ante %an' etiam, du 'edo mea, deus meus+ (uine a i'u!i aut a i&uis+ nam &uis mi%i di'at ista, non %a!eo) ne' $ate# ne' mate# $otue#unt, ne' a io#um e*$e#imentum ne' memo#ia mea. an in#ides me ista &uae#entem te&ue de %o' &uod no"i auda#i a me iu!es et 'on(ite#i me ti!i+ 1.4.18 'on(iteo# ti!i, domine 'ae i et te##ae, audem di'ens ti!i de $#imo#diis et in(antia mea, &uae non memini. et dedisti ea %omini e* a iis de se 'oni'e#e et au'to#itati!us etiam mu ie#'u a#um mu ta de se '#ede#e. e#am enim et "i"e!am etiam tun', et signa &ui!us sensa mea nota a iis (a'e#em iam in (ine in(antiae &uae#e!am. unde %o' ta e anima nisi a!s te, domine+ an &uis&uam se (a'iendi e#it a#ti(e*+ aut u a "ena t#a%itu# a iunde &ua esse et "i"e#e 'u##at in nos, $#aete#&uam &uod tu (a'is nos, domine, 'ui esse et "i"e#e non a iud at&ue a iud, &uia summe esse a' summe "i"e#e idi$sum est+ summus enim es et non muta#is, ne&ue $e#agitu# in te %odie#nus dies, et tamen in te $e#agitu#, &uia in te sunt et ista omnia, non enim %a!e#ent "ias t#anseundi, nisi 'ontine#es eas. et &uoniam anni tui non de(i'iunt, anni tui %odie#nus dies. et &uam mu ti iam dies nost#i et $at#um nost#o#um $e# %odie#num tuum t#ansie#unt et e* i o a''e$e#unt modos et ut'um&ue e*tite#unt, et t#ansi!unt ad%u' a ii et a''i$ient et ut'um&ue e*istent. tu autem idem i$se es et omnia '#astina at&ue u t#a omnia&ue %este#na et #et#o %odie (a'ies, %odie (e'isti. &uid ad me, si &uis non inte egat+ gaudeat et i$se di'ens, .&uid est %o'+. gaudeat etiam si', et amet non in"eniendo in"eni#e $otius &uam in"eniendo non in"eni#e te. 1.5.11 e*audi, deus. "ae $e''atis %ominum3 et %omo di'it %ae', et mise#e#is eius, &uoniam tu (e'isti eum et $e''atum non (e'isti in eo. &uis me 'ommemo#at $e''atum in(antiae meae, &uoniam nemo mundus a $e''ato 'o#am te, ne' in(ans 'uius est unius diei "ita su$e# te##am+ &uis me 'ommemo#at+ an &ui i!et tanti us nun' $a#"u us, in &uo "ideo &uod non memini de me+ &uid e#go tun' $e''a!am+ an &uia u!e#i!us in%ia!am $ o#ans+ nam si nun' (a'iam, non &uidem u!e#i!us sed es'ae 'ong#uenti annis meis ita in%ians, de#ide!o# at&ue #e$#e%enda# iustissime. tun' e#go #e$#e%endenda (a'ie!am, sed &uia #e$#e%endentem inte ege#e non $ote#am, ne' mos #e$#e%endi me ne' #atio sine!at, nam e*ti#$amus et ei'imus ista '#es'entes. ne' "idi &uem&uam s'ientem, 'um a i&uid $u#gat, !ona $#oi'e#e. an $#o tem$o#e etiam i a !ona e#ant, ( endo $ete#e etiam &uod no*ie da#etu#, indigna#i a'#ite# non su!ie'tis %omini!us i!e#is et maio#i!us %is&ue, a &ui!us genitus est, mu tis&ue $#aete#ea $#udentio#i!us non ad nutum "o untatis o!tem$e#anti!us (e#iendo no'e#e niti &uantum $otest, &uia non o!oeditu# im$e#iis &ui!us $e#ni'iose o!oedi#etu#+ ita in!e'i itas mem!#o#um in(anti ium inno'ens est, non animus in(antium. "idi ego et e*$e#tus sum 1e antem $a#"u um, nondum o&ue!atu# et

intue!atu# $a idus ama#o as$e'tu 'on a'taneum suum. &uis %o' igno#at+ e*$ia#e se di'unt ista mat#es at&ue nut#i'es nes'io &ui!us #emediis. nisi "e#o et ista inno'entia est, in (onte a'tis u!e#tim manante at&ue a!undante o$is egentissimum et i o ad%u' uno a imento "itam du'entem 'onso#tem non $ati. sed ! ande to e#antu# %ae', non &uia nu a "e $a#"a, sed &uia aetatis a''essu $e#itu#a sunt. &uod i'et $#o!es, 'um (e##i ae&uo animo eadem i$sa non $ossunt &uando in a i&uo annosio#e de$#e%enduntu#. 1.5.1tu ita&ue, domine deus meus, &ui dedisti "itam in(anti et 'o#$us, &uod ita, ut "idemus, inst#u*isti sensi!us, 'om$egisti mem!#is, (igu#a de'o#asti $#o&ue eius uni"e#sitate at&ue in'o umitate omnes 'onatus animantis insinuasti, iu!es me auda#e te in istis et 'on(ite#i ti!i et $sa e#e nomini tuo, a tissime, &uia deus es omni$otens et !onus, etiamsi so a ista (e'isses, &uae nemo a ius $otest (a'e#e nisi tu, une, a &uo est omnis modus, (o#mosissime, &ui (o#mas omnia et ege tua o#dinas omnia. %an' e#go aetatem, domine, &uam me "i*isse non memini, de &ua a iis '#edidi et &uam me egisse e* a iis in(anti!us 'onie'i, &uam&uam ista mu tum (ida 'onie'tu#a sit, $iget me adnume#a#e %ui' "itae meae &uam "i"o in %o' sae'u o. &uantum enim attinet ad o! i"ionis meae tene!#as, $a# i i est &uam "i*i in mat#is ute#o. &uod si et in ini&uitate 'on'e$tus sum et in $e''atis mate# mea me in ute#o a uit, u!i, o#o te, deus meus, u!i, domine, ego, se#"us tuus, u!i aut &uando inno'ens (ui+ sed e''e omitto i ud tem$us, et &uid mi%i iam 'um eo est, 'uius nu a "estigia #e'o o+ 1.6.1/ nonne a! in(antia %u' $e#gens "eni in $ue#itiam+ "e $otius i$sa in me "enit et su''essit in(antiae+ ne' dis'essit i a, &uo enim a!iit+ et tamen iam non e#at. non enim e#am in(ans &ui non (a#e#, sed iam $ue# o&uens e#am. et memini %o', et unde o&ui didi'e#am $ost ad"e#ti. non enim do'e!ant me maio#es %omines, $#ae!entes mi%i "e#!a 'e#to a i&uo o#dine do't#inae si'ut $au o $ost itte#as, sed ego i$se mente &uam dedisti mi%i, deus meus, 'um gemiti!us et "o'i!us "a#iis et "a#iis mem!#o#um moti!us ede#e "e em sensa 'o#dis mei, ut "o untati $a#e#etu#, ne' "a e#em &uae "o e!am omnia ne' &ui!us "o e!am omni!us, $#ensa!am memo#ia. 'um i$si a$$e a!ant #em a i&uam et 'um se'undum eam "o'em 'o#$us ad a i&uid mo"e!ant, "ide!am et tene!am %o' a! eis "o'a#i #em i am &uod sona!ant 'um eam "e ent ostende#e. %o' autem eos "e e e* motu 'o#$o#is a$e#ie!atu# tam&uam "e#!is natu#a i!us omnium gentium, &uae (iunt "u tu et nutu o'u o#um 'ete#o#um&ue mem!#o#um a'tu et sonitu "o'is indi'ante a((e'tionem animi in $etendis, %a!endis, #ei'iendis (ugiendis"e #e!us. ita "e#!a in "a#iis sententiis o'is suis $osita et '#e!#o audita &ua#um #e#um signa essent $au atim 'on ige!am meas&ue iam "o untates edomito in eis signis o#e $e# %ae' enuntia!am. si' 'um %is inte# &uos e#am "o untatum enuntianda#um signa 'ommuni'a"i, et "itae %umanae $#o'e osam so'ietatem a tius ing#essus sum, $endens e* $a#entum au'to#itate nutu&ue maio#um %ominum. 1.7.10 deus, deus meus, &uas i!i mise#ias e*$e#tus sum et udi(i'ationes, &uando&uidem #e'te mi%i "i"e#e $ue#o id $#o$one!atu#, o!tem$e#a#e monenti!us, ut in %o' sae'u o ( o#e#em et e*'e e#em inguosis a#ti!us ad %ono#em %ominum et (a sas di"itias (amu anti!us. inde in s'%o am datus sum ut dis'e#em itte#as, in &ui!us &uid uti itatis esset igno#a!am mise#. et tamen, si segnis in dis'endo essem, "a$u a!am. auda!atu# enim %o' a maio#i!us, et mu ti ante nos "itam istam agentes $#aest#u*e#ant ae#umnosas "ias, $e# &uas t#ansi#e 'oge!amu# mu ti$ i'ato a!o#e et do o#e (i iis Adam. in"enimus autem, domine, %omines #ogantes te et didi'imus a! eis, sentientes te, ut $ote#amus, esse

magnum a i&uem &ui $osses etiam non a$$a#ens sensi!us nost#is e*audi#e nos et su!"eni#e no!is. nam $ue# 'oe$i #oga#e te, au*i ium et #e(ugium meum, et in tuam in"o'ationem #um$e!am nodos inguae meae et #oga!am te $a#"us non $a#"o a((e'tu, ne in s'%o a "a$u a#em. et 'um me non e*audie!as, &uod non e#at ad insi$ientiam mi%i, #ide!antu# a maio#i!us %omini!us us&ue a! i$sis $a#enti!us, &ui mi%i a''ide#e ma i ni%i "o e!ant, $ agae meae, magnum tun' et g#a"e ma um meum. 1.7.12 estne &uis&uam, domine, tam magnus animus, $#aeg#andi a((e'tu ti!i 'o%ae#ens, estne, in&uam, &uis&uam 9(a'it enim %o' &uaedam etiam sto iditas, est e#go:, &ui ti!i $ie 'o%ae#endo ita sit a((e'tus g#andite#, ut e'u eos et ungu as at&ue %uius'emodi "a#ia to#menta 9$#o &ui!us e((ugiendis ti!i $e# uni"e#sas te##as 'um timo#e magno su$$ i'atu#: ita $a#"i aestimet, di igens eos &ui %ae' a'e#!issime (o#midant, &uemadmodum $a#entes nost#i #ide!ant to#menta &ui!us $ue#i a magist#is a(( ige!amu#+ non enim aut minus ea metue!amus aut minus te de %is e"adendis de$#e'a!amu#, et $e''a!amus tamen minus s'#i!endo aut egendo aut 'ogitando de itte#is &uam e*ige!atu# a no!is. non enim dee#at, domine, memo#ia "e ingenium, &uae nos %a!e#e "o uisti $#o i a aetate satis, sed de e'ta!at ude#e et "indi'a!atu# in nos a! eis &ui ta ia uti&ue age!ant. sed maio#um nugae negotia "o'antu#, $ue#o#um autem ta ia 'um sint, $uniuntu# a maio#i!us, et nemo mise#atu# $ue#os "e i os "e ut#os&ue. nisi "e#o a$$#o!at &uis&uam !onus #e#um a#!ite# "a$u asse me, &uia ude!am $i a $ue# et eo udo im$edie!a# &uominus 'e e#ite# dis'e#em itte#as, &ui!us maio# de(o#mius ude#em. aut a iud (a'ie!at idem i$se a &uo "a$u a!am, &ui si in a i&ua &uaestiun'u a a 'ondo'to#e suo "i'tus esset, magis !i e at&ue in"idia to#&ue#etu# &uam ego, 'um in 'e#tamine $i ae a 'on uso#e meo su$e#a!a#+ 1.18.14 et tamen $e''a!am, domine deus, o#dinato# et '#eato# #e#um omnium natu#a ium, $e''ato#um autem tantum o#dinato#, domine deus meus, $e''a!am (a'iendo 'ont#a $#ae'e$ta $a#entum et magist#o#um i o#um. $ote#am enim $ostea !ene uti itte#is, &uas "o e!ant ut dis'e#em &uo'um&ue animo i i mei. non enim me io#a e igens ino!oediens e#am, sed amo#e udendi, amans in 'e#tamini!us su$e#!as "i'to#ias et s'a $i au#es meas (a sis (a!e is, &uo $#u#i#ent a#dentius, eadem 'u#iositate magis magis&ue $e# o'u os emi'ante in s$e'ta'u a, udos maio#um ;; &uos tamen &ui edunt, ea dignitate $#aediti e*'e unt, ut %o' $aene omnes o$tent $a#"u is suis, &uos tamen 'aedi i!ente# $atiuntu#, si s$e'ta'u is ta i!us im$ediantu# a! studio &uo eos ad ta ia edenda 'u$iunt $e#"eni#e. "ide ista, domine, mise#i'o#dite#, et i!e#a nos iam in"o'antes te, i!e#a etiam eos &ui nondum te in"o'ant, ut in"o'ent te et i!e#es eos. 1.11.15 'ommenta#< on 1.11.15 audie#am enim ego ad%u' $ue# de "ita aete#na $#omissa no!is $e# %umi itatem domini dei nost#i des'endentis ad su$e#!iam nost#am, et signa!a# iam signo '#u'is eius, et 'ondie!a# eius sa e iam inde a! ute#o mat#is meae, &uae mu tum s$e#a"it in te. "idisti, domine, 'um ad%u' $ue# essem et &uodam die $#essu stoma'%i #e$ente aestua#em $aene mo#itu#us, "idisti, deus meus, &uoniam 'ustos meus iam e#as, &uo motu animi et &ua (ide !a$tismum C%#isti tui, dei et domini mei, ( agita"i a $ietate mat#is meae et mat#is omnium nost#um, e'' esiae tuae. et 'ontu#!ata mate# 'a#nis meae, &uoniam et sem$ite#nam sa utem meam 'a#ius $a#tu#ie!at 'o#de 'asto in (ide tua, iam 'u#a#et (estina!unda ut sa'#amentis sa uta#i!us initia#e# et a! ue#e#, te, domine Iesu, 'on(itens in #emissionem $e''ato#um, nisi statim #e'#eatus essem. di ata est ita&ue mundatio mea, &uasi ne'esse esset ut ad%u' so#dida#e# si "i"e#em, &uia "ide i'et $ost a"a'#um i ud

maio# et $e#i'u osio# in so#di!us de i'to#um #eatus (o#et. ita iam '#ede!am et i a et omnis domus, nisi $ate# so us, &ui tamen non e"i'it in me ius mate#nae $ietatis, &uominus in C%#istum '#ede#em, si'ut i e nondum '#edide#at. nam i a satage!at ut tu mi%i $ate# esses, deus meus, $otius &uam i e, et in %o' adiu"a!as eam, ut su$e#a#et "i#um, 'ui me io# se#"ie!at, &uia et in %o' ti!i uti&ue id iu!enti se#"ie!at. 1.11.16 #ogo te, deus meus, "e em s'i#e, si tu etiam "e es, &uo 'onsi io di atus sum ne tun' !a$ti1a#e#, ut#um !ono meo mi%i &uasi a*ata sint o#a $e''andi. an non a*ata sunt+ unde e#go etiam nun' de a iis at&ue a iis sonat undi&ue in au#i!us nost#is, .sine i um, (a'iat, nondum enim !a$ti1atus est.+ et tamen in sa ute 'o#$o#is non di'imus, .sine "u ne#etu# am$ ius, nondum enim sanatus est.. &uanto e#go me ius et 'ito sana#e# et id age#etu# me'um meo#um mea&ue di igentia, ut #e'e$ta sa us animae meae tuta esset tute a tua, &ui dedisses eam. me ius "e#o. sed &uot et &uanti ( u'tus im$ende#e tem$tationum $ost $ue#itiam "ide!antu#, no"e#at eos iam i a mate# et te##am $e# eos, unde $ostea (o#ma#e#, &uam i$sam iam e((igiem 'ommitte#e "o e!at. 1.1-.17 in i$sa tamen $ue#itia, de &ua mi%i minus &uam de adu es'entia metue!atu#, non ama!am itte#as et me in eas u#ge#i ode#am, et u#ge!a# tamen et !ene mi%i (ie!at. ne' (a'ie!am ego !ene 9non enim dis'e#em nisi 'oge#e#) nemo autem in"itus !ene (a'it, etiamsi !onum est &uod (a'it:, ne' &ui me u#ge!ant !ene (a'ie!ant, sed !ene mi%i (ie!at a!s te, deus meus. i i enim non intue!antu# &uo #e(e##em &uod me dis'e#e 'oge!ant, $#aete#&uam ad satiandas insatia!i es 'u$iditates 'o$iosae ino$iae et ignominiosae g o#iae. tu "e#o, 'ui nume#ati sunt 'a$i i nost#i, e##o#e omnium &ui mi%i insta!ant ut dis'e#em ute!a#is ad uti itatem meam, meo autem, &ui dis'e#e no e!am, ute!a#is ad $oenam meam, &ua $ e'ti non e#am indignus, tanti us $ue# et tantus $e''ato#. ita de non !ene (a'ienti!us tu !ene (a'ie!as mi%i et de $e''ante me i$so iuste #et#i!ue!as mi%i. iussisti enim et si' est, ut $oena sua si!i sit omnis ino#dinatus animus. 1.1/.-8 &uid autem e#at 'ausae 'u# g#ae'as itte#as ode#am, &ui!us $ue#u us im!ue!a#+ ne nun' &uidem mi%i satis e*$ o#atum est. adama"e#am enim atinas, non &uas $#imi magist#i sed &uas do'ent &ui g#ammati'i "o'antu#. nam i as $#imas, u!i ege#e et s'#i!e#e et nume#a#e dis'itu#, non minus one#osas $oena es&ue %a!e!am &uam omnes g#ae'as. unde tamen et %o' nisi de $e''ato et "anitate "itae, &ua 'a#o e#am et s$i#itus am!u ans et non #e"e#tens+ nam uti&ue me io#es, &uia 'e#tio#es, e#ant $#imae i ae itte#ae &ui!us (ie!at in me et (a'tum est et %a!eo i ud ut et egam, si &uid s'#i$tum in"enio, et s'#i!am i$se, si &uid "o o, &uam i ae &ui!us tene#e 'oge!a# Aeneae nes'io 'uius e##o#es, o! itus e##o#um meo#um, et $ o#a#e =idonem mo#tuam, &uia se o''idit a! amo#e, 'um inte#ea me i$sum in %is a te mo#ientem, deus, "ita mea, si''is o'u is (e##em mise##imus. 1.1/.-1 &uid enim mise#ius mise#o non mise#ante se i$sum et ( ente =idonis mo#tem, &uae (ie!at amando Aenean, non ( ente autem mo#tem suam, &uae (ie!at non amando te, deus, umen 'o#dis mei et $anis o#is intus animae meae et "i#tus ma#itans mentem meam et sinum 'ogitationis meae+ non te ama!am, et (o#ni'a!a# a!s te, et (o#ni'anti sona!at undi&ue, .euge3 euge3. ami'itia enim mundi %uius (o#ni'atio est a!s te et .euge3 euge3. di'itu# ut $udeat, si non ita %omo sit. et %ae' non ( e!am, et ( e!am =idonem e*tin'tam (e##o&ue e*t#ema se'utam, se&uens i$se e*t#ema 'ondita tua #e i'to te et te##a iens in te##am. et si $#o%i!e#e# ea ege#e, do e#em, &uia non ege#em &uod do e#em. ta i

dementia %onestio#es et u!e#io#es itte#ae $utantu# &uam i ae &ui!us ege#e et s'#i!e#e didi'i. 1.1/.-sed nun' in anima mea ' amet deus meus, et "e#itas tua di'at mi%i, .non est ita, non est ita.. me io# est $#o#sus do't#ina i a $#io#. nam e''e $a#atio# sum o! i"is'i e##o#es Aeneae at&ue omnia eius modi &uam s'#i!e#e et ege#e. at enim "e a $endent imini!us g#ammati'a#um s'%o a#um, sed non i a magis %ono#em se'#eti &uam tegimentum e##o#is signi(i'ant. non ' ament ad"e#sus me &uos iam non timeo, dum 'on(iteo# ti!i &uae "u t anima mea, deus meus, et ad&uies'o in #e$#e%ensione ma a#um "ia#um mea#um, ut di igam !onas "ias tuas, non ' ament ad"e#sus me "endito#es g#ammati'ae "e em$to#es, &uia, si $#o$onam eis inte##ogans, ut#um "e#um sit &uod Aenean a i&uando Ca#t%aginem "enisse $oeta di'it, indo'tio#es nes'i#e se #es$onde!unt, do'tio#es autem etiam nega!unt "e#um esse. at si &uae#am &ui!us itte#is s'#i!atu# Aeneae nomen, omnes mi%i &ui %ae' didi'e#unt "e#um #es$ondent se'undum id $a'tum et $ a'itum &uo inte# se %omines ista signa (i#ma#unt. item si &uae#am &uid %o#um maio#e "itae %uius in'ommodo &uis&ue o! i"is'atu#, ege#e et s'#i!e#e an $oeti'a i a (igmenta, &uis non "ideat &uid #es$onsu#us sit, &ui non est $enitus o! itus sui+ $e''a!am e#go $ue# 'um i a inania istis uti io#i!us amo#e $#ae$one!am, "e $otius ista ode#am, i a ama!am. iam "e#o unum et unum duo, duo et duo &uattuo#, odiosa 'antio mi%i e#at, et du 'issimum s$e'ta'u um "anitatis, e&uus igneus $ enus a#matis et T#oiae in'endium at&ue i$sius um!#a C#eusae. 1.10.-/ 'u# e#go g#ae'am etiam g#ammati'am ode#am ta ia 'antantem+ nam et >ome#us $e#itus te*e#e ta es (a!e as et du 'issime "anus est, mi%i tamen ama#us e#at $ue#o. '#edo etiam g#ae'is $ue#is ?e#gi ius ita sit, 'um eum si' dis'e#e 'oguntu# ut ego i um. "ide i'et di((i'u tas, di((i'u tas omnino edis'endae inguae $e#eg#inae, &uasi (e e as$e#ge!at omnes sua"itates g#ae'as (a!u osa#um na##ationum. nu a enim "e#!a i a no"e#am, et sae"is te##o#i!us a' $oenis ut nossem insta!atu# mi%i "e%emente#. nam et atina a i&uando in(ans uti&ue nu a no"e#am, et tamen ad"e#tendo didi'i sine u o metu at&ue '#u'iatu, inte# etiam ! andimenta nut#i'um et io'a ad#identium et aetitias ad udentium. didi'i "e#o i a sine $oena i one#e u#gentium, 'um me u#ge#et 'o# meum ad $a#ienda 'on'e$ta sua, @ et &ua @ non esset, nisi a i&ua "e#!a didi'issem non a do'enti!us sed a o&uenti!us, in &uo#um et ego au#i!us $a#tu#ie!am &uid&uid sentie!am. %in' satis e u'et maio#em %a!e#e "im ad dis'enda ista i!e#am 'u#iositatem &uam meti'u osam ne'essitatem. sed i ius ( u*um %ae' #est#ingit egi!us tuis, deus, egi!us tuis a magist#o#um (e#u is us&ue ad tem$tationes ma#t<#um, "a enti!us egi!us tuis mis'e#e sa u!#es ama#itudines #e"o'antes nos ad te a iu'unditate $esti(e#a &ua #e'essimus a te. 1.12.-0 e*audi, domine, de$#e'ationem meam, ne de(i'iat anima mea su! dis'i$ ina tua ne&ue de(i'iam in 'on(itendo ti!i mise#ationes tuas, &ui!us e#uisti me a! omni!us "iis meis $essimis, ut du 'es'as mi%i su$e# omnes sedu'tiones &uas se&ue!a#, et amem te "a idissime, et am$ e*e# manum tuam totis $#ae'o#diis meis, et e#uas me a! omni tem$tatione us&ue in (inem. e''e enim tu, domine, #e* meus et deus meus, ti!i se#"iat &uid&uid uti e $ue# didi'i, ti!i se#"iat &uod o&uo# et s'#i!o et ego et nume#o, &uoniam 'um "ana dis'e#em tu dis'i$ inam da!as mi%i, et in eis "anis $e''ata de e'tationum mea#um dimisisti mi%i. didi'i enim in eis mu ta "e#!a uti ia, sed et in #e!us non "anis dis'i $ossunt, et ea "ia tuta est in &ua $ue#i am!u a#ent.

1.14.-2 sed "ae ti!i, ( umen mo#is %umani3 &uis #esistet ti!i+ &uamdiu non si''a!e#is+ &uous&ue "o "es E"ae (i ios in ma#e magnum et (o#midu osum, &uod "i* t#anseunt &ui ignum 'ons'ende#int+ nonne ego in te egi et tonantem Io"em et adu te#antem+ et uti&ue non $osset %ae' duo, sed a'tum est ut %a!e#et au'to#itatem ad imitandum "e#um adu te#ium eno'inante (a so tonit#u. &uis autem $aenu ato#um magist#o#um audit au#e so!#ia e* eodem $u "e#e %ominem ' amantem et di'entem, .(inge!at %ae' >ome#us et %umana ad deos t#ans(e#e!at, di"ina ma em ad nos.+ sed "e#ius di'itu# &uod (inge!at %ae' &uidem i e, sed %omini!us ( agitiosis di"ina t#i!uendo, ne ( agitia ( agitia $uta#entu# et ut, &uis&uis ea (e'isset, non %omines $e#ditos sed 'ae estes deos "ide#etu# imitatus. 1.14.-4 et tamen, o ( umen ta#ta#eum, ia'tantu# in te (i ii %ominum 'um me#'edi!us, ut %ae' dis'ant, et magna #es agitu# 'um %o' agitu# $u! i'e in (o#o, in 'ons$e'tu egum su$#a me#'edem sa a#ia de'e#nentium, et sa*a tua $e#'utis et sonas di'ens, .%in' "e#!a dis'untu#, %in' ad&ui#itu# e o&uentia, #e!us $e#suadendis sententiis&ue e*$ i'andis ma*ime ne'essa#ia.. ita "e#o non 'ognos'e#emus "e#!a %ae', .im!#em au#eum. et .g#emium. et .(u'um. et .tem$ a 'ae i. et a ia "e#!a &uae in eo o'o s'#i$ta sunt, nisi Te#entius indu'e#et ne&uam adu es'entem $#o$onentem si!i Io"em ad e*em$ um stu$#i, dum s$e'tat ta!u am &uandam $i'tam in $a#iete u!i ine#at $i'tu#a %ae', Io"em &uo $a'to =anae misisse aiunt in g#emium &uondam im!#em au#eum, (u'um (a'tum mu ie#i+ et "ide &uemadmodum se 'on'itat ad i!idinem &uasi 'ae esti magiste#io, .at &uem deum3 in&uit &ui tem$ a 'ae i summo sonitu 'on'utit. ego %omun'io id non (a'e#em+ ego "e#o i ud (e'i a' i!ens.. non omnino $e# %an' tu#$itudinem "e#!a ista 'ommodius dis'untu#, sed $e# %ae' "e#!a tu#$itudo ista 'on(identius $e#$et#atu#. non a''uso "e#!a &uasi "asa e e'ta at&ue $#etiosa, sed "inum e##o#is &uod in eis no!is $#o$ina!atu# a! e!#iis do'to#i!us, et nisi !i!e#emus 'aede!amu#, ne' a$$e a#e ad a i&uem iudi'em so!#ium i'e!at. et tamen ego, deus meus, in 'uius 'ons$e'tu iam se'u#a est #e'o#datio mea, i!ente# %ae' didi'i, et eis de e'ta!a# mise#, et o! %o' !onae s$ei $ue# a$$e a!a#. 1.15.-5 sine me, deus meus, di'e#e a i&uid et de ingenio meo, mune#e tuo, in &ui!us a me de i#amentis atte#e!atu#. $#o$one!atu# enim mi%i negotium, animae meae satis in&uietum $#aemio audis et dede'o#is "e $ aga#um metu, ut di'e#em "e#!a Iunonis i#as'entis et do entis &uod non $osset Ita ia Teu'#o#um a"e#te#e #egem, &uae num&uam Iunonem di*isse audie#am. sed (igmento#um $oeti'o#um "estigia e##antes se&ui 'oge!amu#, et ta e a i&uid di'e#e so utis "e#!is &ua e $oeta di*isset "e#si!us. et i e di'e!at auda!i ius in &uo $#o dignitate adum!#atae $e#sonae i#ae a' do o#is simi io# a((e'tus emine!at, "e#!is sententias 'ong#uente# "estienti!us. ut &uid mi%i i ud, o "e#a "ita, deus meus, &uod mi%i #e'itanti ad' ama!atu# $#ae mu tis 'oaetaneis et 'on e'to#i!us meis+ nonne e''e i a omnia (umus et "entus+ itane a iud non e#at u!i e*e#'e#etu# ingenium et ingua mea+ audes tuae, domine, audes tuae $e# s'#i$tu#as tuas sus$ende#ent $a mitem 'o#dis mei, et non #a$e#etu# $e# inania nuga#um tu#$is $#aeda "o ati i!us. non enim uno modo sa'#i(i'atu# t#ansg#esso#i!us ange is. 1.16.-6 &uid autem mi#um, &uod in "anitates ita (e#e!a# et a te, deus meus, i!am (o#as, &uando mi%i imitandi $#o$one!antu# %omines &ui a i&ua (a'ta sua non ma a, si 'um !a#!a#ismo aut so oe'ismo enuntia#ent, #e$#e%ensi 'on(unde!antu#, si autem i!idines suas integ#is

et #ite 'onse&uenti!us "e#!is 'o$iose o#nate&ue na##a#ent, audati g o#ia!antu#+ "ides %ae', domine, et ta'es, onganimis et mu tum mise#i'o#s et "e#a*. num&uid sem$e# ta'e!is+ et nun' e#uis de %o' immanissimo $#o(undo &ua#e#entem te animam et sitientem de e'tationes tuas, et 'uius 'o# di'it ti!i, .&uaesi"i "u tum tuum.. "u tum tuum, domine, #e&ui#am, nam onge a "u tu tuo in a((e'tu tene!#oso. non enim $edi!us aut a s$atiis o'o#um itu# a!s te aut #editu# ad te, aut "e#o (i ius i e tuus mino# e&uos "e 'u##us "e na"es &uaesi"it, aut a"o a"it $inna "isi!i i, aut moto $o$ ite ite# egit, ut in ongin&ua #egione "i"ens $#odige dissi$a#et &uod dede#as $#o(i'is'enti, du 'is $ate# &uia dede#as, et egeno #edeunti du 'io#, in a((e'tu e#go i!idinoso, id enim est tene!#oso, at&ue id est onge a "u tu tuo. 1.16.-7 "ide, domine deus, et $atiente#, ut "ides, "ide &uomodo di igente# o!se#"ent (i ii %ominum $a'ta itte#a#um et s< a!a#um a''e$ta a $#io#i!us o'uto#i!us, et a te a''e$ta aete#na $a'ta $e#$etuae sa utis neg egant, ut &ui i a sono#um "ete#a $ a'ita teneat aut do'eat, si 'ont#a dis'i$ inam g#ammati'am sine ads$i#atione $#imae s< a!ae %ominem di*e#it, magis dis$ i'eat %omini!us &uam si 'ont#a tua $#ae'e$ta %ominem ode#it, 'um sit %omo. &uasi "e#o &uem i!et inimi'um %ominem $e#ni'iosius sentiat &uam i$sum odium &uo in eum in#itatu#, aut "astet &uis&uam $e#se&uendo a ium g#a"ius &uam 'o# suum "astat inimi'ando. et 'e#te non est inte#io# itte#a#um s'ientia &uam s'#i$ta 'ons'ientia, id se a te#i (a'e#e &uod no it $ati. &uam tu se'#etus es, %a!itans in e*'e sis in si entio, deus so us magnus, ege in(atiga!i i s$a#gens $oena es 'ae'itates su$#a in i'itas 'u$iditates, 'um %omo e o&uentiae (amam &uae#itans ante %ominem iudi'em 'i#'umstante %ominum mu titudine inimi'um suum odio immanissimo inse'tans "igi antissime 'a"et, ne $e# inguae e##o#em di'at, .inte# %omini!us., et ne $e# mentis (u#o#em %ominem au(e#at e* %omini!us, non 'a"et. 1.17./8 %o#um ego $ue# mo#um in imine ia'e!am mise#, et %uius %a#enae $a aest#a e#at i a, u!i magis time!am !a#!a#ismum (a'e#e &uam 'a"e!am, si (a'e#em, non (a'ienti!us in"ide#e. di'o %ae' et 'on(iteo# ti!i, deus meus, in &ui!us auda!a# a! eis &ui!us $ a'e#e tun' mi%i e#at %oneste "i"e#e. non enim "ide!am "o#aginem tu#$itudinis in &uam $#oie'tus e#am a! o'u is tuis. nam in i is iam &uid me (oedius (uit, u!i etiam ta i!us dis$ i'e!am (a endo innume#a!i i!us menda'iis et $aedagogum et magist#os et $a#entes amo#e udendi, studio s$e'tandi nugato#ia et imitandi udi'#a in&uietudine+ (u#ta etiam (a'ie!am de 'e a#io $a#entum et de mensa, "e gu a im$e#itante "e ut %a!e#em &uod da#em $ue#is udum suum mi%i &uo $a#ite# uti&ue de e'ta!antu# tamen "endenti!us. in &uo etiam udo (#audu entas "i'to#ias i$se "ana e*'e entiae 'u$iditate "i'tus sae$e au'u$a!a#. &uid autem tam no e!am $ati at&ue at#o'ite#, si de$#e%ende#em, a#gue!am, &uam id &uod a iis (a'ie!am+ et, si de$#e%ensus a#gue#e#, sae"i#e magis &uam 'ede#e i!e!at. istane est inno'entia $ue#i is+ non est, domine, non est. o#o te, deus meus, nam %ae' i$sa sunt &uae a $aedagogis et magist#is, a nu'i!us et $i u is et $asse#i!us, ad $#ae(e'tos et #eges, au#um, $#aedia, man'i$ia, %ae' i$sa omnino su''edenti!us maio#i!us aetati!us t#anseunt, si'uti (e#u is maio#a su$$ i'ia su''edunt. %umi itatis e#go signum in statu#a $ue#itiae, #e* noste#, $#o!asti, 'um aisti, .ta ium est #egnum 'ae o#um.. 1.-8./1 sed tamen, domine, ti!i e*'e entissimo at&ue o$timo 'ondito#i et #e'to#i uni"e#sitatis, deo nost#o g#atias, etiamsi me $ue#um tantum esse "o uisses. e#am enim etiam tun', "i"e!am at&ue sentie!am meam&ue in'o umitatem, "estigium se'#etissimae unitatis e* &ua e#am, 'u#ae %a!e!am, 'ustodie!am inte#io#e sensu integ#itatem sensuum meo#um

in&ue i$sis $a#"is $a#"a#um&ue #e#um 'ogitationi!us "e#itate de e'ta!a#. (a i no e!am, memo#ia "ige!am, o'utione inst#ue!a#, ami'itia mu 'e!a#, (ugie!am do o#em, a!ie'tionem, igno#antiam. &uid in ta i animante non mi#a!i e at&ue auda!i e+ at ista omnia dei mei dona sunt. non mi%i ego dedi %ae', et !ona sunt, et %ae' omnia ego. !onus e#go est &ui (e'it me, et i$se est !onum meum, et i i e*u to !onis omni!us &ui!us etiam $ue# e#am. %o' enim $e''a!am, &uod non in i$so sed in '#eatu#is eius me at&ue 'ete#is "o u$tates, su! imitates, "e#itates &uae#e!am, at&ue ita in#ue!am in do o#es, 'on(usiones, e##o#es. g#atias ti!i, du 'edo mea et %ono# meus et (idu'ia mea, deus meus, g#atias ti!i de donis tuis, sed tu mi%i ea se#"a. ita enim se#"a!is me, et auge!untu# et $e#(i'ientu# &uae dedisti mi%i, et e#o i$se te'um, &uia et ut sim tu dedisti mi%i.