CUENTOS EN QUECHUA

PRESENTACIN
Querido amiguito y amiguita: Aqu tienes una coleccin de siete cuentos divertidos, que fueron escritos pensando en ti, en tus compaeros y en tus queridos maestros, con ellos podrs aprender cosas novedosas e interesantes sobre: El cuidado del Medio ambiente La Energa Solar La Pico lmpara, un sistema novedoso de iluminacin. Las Energas Renovables La Energa Hidrulica La Energa Elica La Energa de la Biomasa.

Estos cuentos fueron escritos en Castellano y Quechua, en cada cuento te encontraras con Luisito y sus amigos que son nios muy curiosos como t, tambin conocers a una maestra dinmica, dispuesta a responder tus curiosidades, y unos padres que siguen el aprendizaje de sus hijos. Ahora disfruta y aprende leyendo estos cuentos!!!

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

CUENTOS EN QUECHUA MEDIO AMBIENTE Y ENERGIAS RENOVABLES

Escrito por: Ana M. Grajeda B. Wendy Vsquez M. Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

KAWSANA MUYU
Luisitu manchay llakisqa yachay wasinman chayasqa, yachachiknintaq chayta rikuspa tapusqa: _ Imaqtin ajina kasanki Luisitu? _ Chay tiyakusqaypi, juk llimphu mayu karqa, awpaqta nuqayku chaypi taqsaq, mayllaq ima karqayku; chantapis uywakunaykuta yakuta ujyachik karqayku. yaku Kunanqa manaa tukupusan, _(nisqa

yanaman

millaytataq Luisitu)

asnasan

_ Chay mayu chichichasqaa , Luisitu _ Chichichasqa?, ima niyta

munan yachachik? _ Qhawariy, chay wasikunata,

urqukunata, mayuta, rumikunata, qhurakunata, uywakunata, nuqanchik imaqa,

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
Kawsana muyumanta kanchik. Nuqanchikqa pachakunanchikpak, mikhunanchikpaq, industrias nisqata sayachinchik, kayta ruwaspaqa chichichasanchik kay kawsana muyunchikta. _ Yachachik, imawan mayuta chichichasanchik? _ Chichichasanchik, tukuy imaymana qupakunata mayuman wichuspa. _ Chantari, imaynatataq wayrallitata chichichasanchik? _ Chay fbricas, autos nisqaqa qusinkuta wayralliman wichuspa kanku, chaywan chichisanchik. Chantapis llantas nisqata, qupakunata ruphachispa ima. Kayta

ruwaspaqa kay kawsana muyunchikta wauchisanchik. _ Ajinata chichichaspa unqusunmanchu? _ Ari _ Wilata japichiktiy, qusi lluqsimun, chaypis chichichasanchu? _ Ari, chaywanpis. _ Imata ruwasunman? manaa chichichanapaq kawsana muyunchikta? _ Chaypakqa tukuy tantapi llankananchik tiyan, jatun kamachikmantapacha,

nuqanchiqkama, sichus kawsana muyunchikta tukuy sunqu qhawariyta munanchik. _ Mamayta nisaq amaa qupata mayuman wichunanta, tataytataq amaa llantas

nisqanta ruphachinanta, nuqataq manaa qupayta pampaman wichusaqchu. _ Chay qupanchiktaqa, mana jukllapichu churananchik tiyan.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Imarayku yachachik? Jinallata tatakunayku ruwankuqa. _ Luisitu uyariway, qupataqa phisqa kitipi rakhinayki tiyan: raphikunata, pulu laylunkunata, latakunata vidrio nisqata, qumirkunata ima, sapa juk waq kananku tiyan. _ Imapaq chayta ruwaykumanri? _Chayta ruwaspaqa, waqkutimanta japiy atisunman; ajinatapis latata, vidrio nisqata, raphita imaqa ranqhasunman. _ Yachachik!!, kaytaqa mana nuqallachu ruwayman, tukuy masiykuna

yachaywasimantapis ruwankuman _ Ari, Luisitu allintapuni umachakunki. _ kayta ruwaspallachu, kawsana muyunchikta manaa anchata chichichasunman? _ Mana chayllawanchu Luisitu, sachakunata tarpuspa, qhatuman rispa manaa laylunkunata japinachu, mana qupakunata mayllapipis wichunachu, chantaqa

energas renovables nisqata apayachaspa. _ kanchu waq energa nisqa??? (awikunanta jatunta kicharispa Luisitu tapun) _ Ari, kaykuna energas renovables nisqa sutikunku _ Imataq chaykunari??? _ kunitan mana chaymanta parlay atisunmanchu, sukhaa, waqllapia. _ Ajina kachun, qaya kama yachachik.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

INTIQ KALLPAN
Juk juchuy urquq qayllaynpi, Luisituq wasin kasqa, sachakunamanta

tarpuykunamanta muyurisqa. Intitaq manchay kanchayninwan rikhurimusasqa, Luisitutaq aqayta awikunanta kicharisqa. _ Sutiyamuna, manaa laqhayay kanachu _

nispa

tukurisqa

usqayta

wakichikunay tiyan, ashkha ruwaykuna tiyapuwayku,

mana luzniyku kanchu,

laqhayaypi watiqmanta rikhurisayku _ Chayta nispa usqayllata wakichikuspa yachay

wasiman ripunanpaq.
_ Imaynalla wawakuna _ (yachachiq nirqa) _ Walliqlla!!!_ (tukuy yachakuqkuna kutichirqanku) _ Yachachiq, yachachiq _ (nispa Luisito khaparispa) _ Niway Luisitu _ Yachachiq. Imaynamanta kay laqhayayta chinkachisunmanri? Saykusqaa kani, kay wilata sapa chisi japichiyta, awikunay nanawan, mana sumaqta awiriyta, nitaq ruwakunayta ruwayta chisisnin atinichu. Nuqa munayman intita chisisnintintawan kanchananta.(Nisqa Luisitu) _ jajajajaja_ (Tukuy asikunku) Escrito por: Ana M. Grajeda B. Wendy Vsquez M. Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ asikuychikchu, chayqa atikunman _ (Yachachiq nisqa) _ Chay mana Ama

atikunchu, imaynata inti chisin

kanchamunmanri? _ (Yachakuqkuna nisqanku asikuspa) _ Nuqa mana intita chisisnin qhipakunantachu nisaykichiq, intiq kanchaykunanta japispa apayachasunman, luz kapunawanchikpaq, chayqa energa solar nisqa sutikun _ (Yachachiq kutichirqa). _ Energa solar?_ Imaynata intiq kanchayninta luz nisqaman kutichisunmanri?, Imaynata chayta ruwasunmanri? chanta _ (tapurqa Luisito manchay kusisqa) ichapis

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Ancha tapukuykunata jukllapi ruwasawanki, mana chaqrukunaykichikpaq,

uchhikamanta uchhika kutichisaykichik _ (yachachik umachayta qallarisqa) _ Kay tecnologa nisqa rikhurimusqanmantapacha, tukuy imata ruwayta atisunman, intiq kallpantapis japisunman. _ Imawan chayta ruwasunmanri? (Nisqa Luisitu) _ Chaypakqa, Panel solar nisqa intiq kallpanta japikun, chaytaq juk batera nisqaman juntakun, chay kallpawantaq chisisnin kanchakusunman, kayqa sistemas fotovoltaicos sutikun. Chantapis mana chayllapaqchu, waq sistema termosolar nisqapis kan. _ Imataq sistemas termosolares? _ (tapurqa Luisito) _ kay sistema nisqaqa intiq kanchayninta kajayman kutichin, kayqanwan yakutawan, wayrachatawan quichinchik. Nuqanchik yaku qui munaspaqa, batiyapi yakuta jawaman ruphayman urkhunchik, chaypitaq chay yaku quirichinchik ajina kayqa. Chantapis kaywanqa waykuy atisunman. _ chayjinapuniri (waq wawa nisqa) _ Jinallatataq chiriyapun yachachiq _ (juk warmi wawa nirqa) _ Mana chiriyananpakqa kay sistemas termosolares nisqa kasan.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Ah ah ah, chaywanqa chiri mita chayamuqtin, qui yakuwan mayllakusunman ah (manchay kusisqa luisitu nisqa)_ chantapis luz wasiypi kanman, chisisnintaq nia wilata japichiymanchu _ (manchay kusisqa luisitu)) _ Radiutapis uyarisunman_ (warmi wawa nirqa)_ tusurinanchikpaq_ (tukuy asinku) _ Teletapis qhawarisunman_ waq wawa nirqa. _ Ari, chaykunata ruway atisunman, kay sistema fotovoltaico nisqawan, intiq kallpanwan, chaypakqa nirqaykichikjina, juk panel solar, juk batera, juk regulador nisqatawan rantinanchik tiyan. _ Imapaq chaykunari? _ (tapurqa Luisito) _ kaypanel solar intiq kallpanta, energa elctrica nisqaman kutichin, batera nisqapi energa elctrica nisqata jallchanchik, batera nisqa

regulador phatananpaq

nisqataq nitaq

mana electricidad _

chusaqyananpaq yachachik)

(umacharqa

_ Uy, kayma kusa kasanqa!, _ (Luisito nirqa) manaa kawsanaykupaq. _ tatakunayman laqhapi willarisaq, chisisnin

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Walliq pacha Luisitu, chanta willariwanki imatachus nisunku kutichirqa) _ Ajinata ruwasaq yachachik_ (campana waqarin). _ (yachachik

10

Tukuy ripunku, luisitutaq tukurispa khipakurqa, imakunatachus kay tecnologa nisqawan ruwasunman, intiq kanchayninta electricidad nisqaman kutichisunman kasqa chayta umachakuspa wasinman ripusqa.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

11

Wawakunawan musuq atilchanwan

Juk punchay, inti manchayta kanchamusaqtin, tinkuspataq nisqa. _ Imaynalla Carlita, mayuman rina, Jaku? _ Jaku!!! anchata ruphamusan i. (Carlita) _ anpi tinkusun, usqayta jamunki. a mayupi kaspaa, paykuna pukllayta qallarisqanku, manchay kusisqas, yakupi waytarisqanku, wasaykusaqtia. _ Luisitu chisiyamusana jaku ripuna, mamay rimawanqa. (llakisqa Carlita nisqa) _ Ari jakullaa. Paykuna ripusaqtinkuqa, inti chinkapusasqaa, laqhapitaq rikhurisqanku. _Luisitu, manchhikuni, manaa anpis rikukunchu. _ Ama llakikuychu, kaykunitan kanchay rikhurimunqa_ Chayta nispaqa manchay usqayta qipinpi maskayta qallarisqa_ qhawariy kay tatay rantisqanta. _ Imataq chayri??? (Carlita jatunta awisninta kicharispa tapusqa) ni imamanta yuyarikusqankuchu, Chantapis inti urqupataman Luisitu Carlitata maskaq risqa,

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ kaywanqa manaa laqhayay kanqachu. Chaypitaq Luisitu musuq lmparanta japichisqa. _ Kayqa musuq lamparay, Tatay jatun llaqtamanta apamurqa. _ Waaay chayjinata kanchaq kasqaqa. Pilasnin musuqcha i?, waqtataq chawpi an rispa tukurpakusanman (Nisqa Carlita) _ Mana chaymanta llakikuykichu, kayqa pukllananchiqkamaqa karqachisarqani. intiq kanchayninwan karqakun. mayupi kay kanchaysituta kayqa

12

Qhawariy

willawanchik sumaqtachus karqakun manachus. _ Llullakusanki, mana ni imata rikurqanichu mayuq qayllanpi (Nisqa Carlita) _ Juk juchuy panel solar nisqawan karqakun, maypichus inti astawan kanchasan. _ Uhm uhm kayma kusa kasqaqa, ay ay _ Para qallarisana, yasta, kunanma wauchinqa kanchaynintaqa, jallchay (Llakisqa nisqa Carlita) _ Ama chaymanta llakikuychu, chayrayku sumaq kay lamparayqa, yakuwan mana ni imanakunchu. _ Chayma kusaqa! _ Ari, wasiypiqa manaa wilatapis japichiykuchu, chantapis kay lamparaqta salida USB tiyapun, chaywan radiutapis uyarisunman. (kusisqa Luisitu) _ Ama niwaychu, llullakusanki sina, wasiykiman jamusaq rikuchiwanki lamparaykita parawan freqarpakunqa

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Jamuy , chaypitaq imaynatachus rikurichisayki _ Imata?? Celular??? _ Ari, celularpis kapuwana _ Chayasanchika, mamay punkupia kasan, rimawanqa (manchhisqa Carlita) _ Qayakama Luisitu. Ah, nitaq niwankichu, imachus sutikun chay lamparayki?, mamayman willanaypaq kikisitunta rantipunawanpaq (Thaskispa Carlita tapurqa) _ Pico lmpara sutikun (Qhaparisqa Luisitu) Ajinata manchay saykusqas sapa juk wasinkuman ripusqanku. celular nisqata kay lamparawan karqakun,

13

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

14

PACHAMAMAPI KAQ KUTIRIQ

Juk juchuy chawpi llaqtapi, muyurisqa tarpuykunamanta, juk mayumantawan, Luisituq yachaywasin kasqa. Chaypitaq Yachachik, Luisituq puka awikunanta manchay llakisqa qhawasqa. Chayrakutaq tapusqa. _ Luisitu, imaqtin waqasanki? _ Mana waqasanichu yachachik, awisniy anchata qarasawan (Luisitu kutichirqa) _ Nirqaykichika punchay tareas nisqata ruwanaykichikta, Chaywanqa manaa wilasta chisispi japichinaykichikpaq, chay qusin awikunaykichikta

nanachisunkichik, pukachisunkichik chantapis ruphachikuwaqchik. _ Imata ruwaykumanri? Mana electricidad nisqa Luisitu) _ Yachania chaytaqa, ichapis waqjinamanta awpaqman lluqsisunman (Nisqa yachachik) _ tatay niwarqa, alcaldewan, juntas escolareswan maasqankuta instalacin de redes elctricas nisqata, nitaq kunankama churankuchu. (Nisqa Luisitu) kay llaqtaypi kanchu (Nisqa

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Chayta ruwanakupakqa, wasinchikqa qayllitapura karullapi kanku. Ashkha qullqita pisichisunman. _ Uhm, nimaykaq luz kaypi kanqanchu, wilallatapuni rantisunchik (Nisqa llakisqa Luisitu) _ Mana ajinachu, electricidad nisqa kanman waqladumanta maskananchik tiyan. _ Mana electricidad kaqtinqa, mana kanchay kanqachu. (Nisqa Carlita) _ Waqjinamanta (Nisqa yachachik) _ Imaynata kananku tiyan, kaypiqa karu

15

yachachik? (Tapurisqa Luisitu) _ Kay kawsana

muyunchikmanta urkhuy atisunman: intimanta, wayrallimanta, qumirkunamanta, uywakunamanta

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
ruwasqanchikmantapis. (Umacharisqa yachachik) _ Imaynata chaywan electricidad nisqaman tukuchisunmanri? (Tapusqa Carlita) _ Pachi nisunman kay tecnolgias nisqaman, imaraykuchus chaywan: intiqpata, wayralliqpata, mayuq kallpantawan, electricidad nisqaman parachisunman; atisunman

16

qumirkunaq qupata, waykusqanchikmanta qupakunatapis apayachay combustiblejina. (Nisqa yachachik)

_ Mana umachakunichu yachachik, imaynata intiq kallpanta, electricidad nisqaman kutichisunman? _ Intipakqa panel solar, batera, regulador nisqata nistanchik; wayrachapakqa aerogeneradores, yakuq kallpanpaqri turbinas nisqata, qupakunapakri biodigestor nisqata. _ Ay! Yachachik _ (Nisqa Luisito) paneles, aerogeneradores, bateras, biodigestores

nisqa, umayta muyurpachiwan, imataq chaykunari? _ Ancha chipasinaqa yachachik? (Nisqa Carlita) _ Mana, wawasniy, mana chipachu. Niway Luisitu, mayqinta kaypi electricidad nisqaman kutichisunman? _ Kaypi astawan intiq kallpan kan, chayta (Nisqa Luisitu) _ Ari

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Chay atikunanpak, estudios tcnicos nisqata ruwananku tiyan, atikunmanchus manachus (nisqa yachachiq) _ yachachik, awpaqta astawan yachayta munani, kay energas renovables

17

nisqamanta. _ llankayta qallarinachik . (Nisqa yachachik) Chayta nispa wawakuna llamkayta qallarisqanku yachachikwan, maskarispa

imaynatachus kay pachamama kaq kutiriq, electricidad nisqaman tukuchisunman, ajinatapis luz chisisnin Luisituq llaqtanpi kananpaq.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

18

MAYUQ KALLPAN
Chisiyamusaqtina pisqukunapis puunankupaq wakichikusaqtinkua, Luisitu

tatanwan Pedroq wasinman chayasqanku. _ Imaynalla Celia? _ Walliqlla, Jos,

machkha

unaymanta

jamusankichikqa (Nisqa Celia) _ Ari , mana jamuyta atirqaykuchu, kay uyarisqa hidroelctrica ruwasqankuta, chaymantapacha jaku, jaku nisqallapuni Luisitu,

llaqtamanta planta nisqa

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
kasarqa. _ Imaynalla Luisitu? chayraykullapis jamunkichik i (Parlapayasqa Celia) _ Sumaq sukha tiyay, Pedruri, maypi kasan? hidroelctrica nisqata (Nisqa Luisitu) _ Allinllawan a Luisitu, qaya riyta atinkichik, chisiyamusana, yaykumuychik (Kutichisqa Celia) Luisituwan Pedrituwan tinkuspaqa mana puuytapis atisqankuchu, parlarispa, Riqsiyta munani chay planta

19

pukllarispa, saykusqas puurparisqanku. Qayantintaq _ Pedro, Pedro rikcharillaya sutiyamuna, mayuman jakullaa. _ (puuyninta atispapa Pedro nisqa) aaah jatarisania. Wawakunaqa manchay usqayta wakichikuspa, aqayta yaku quitapis ujyaspa mayuman ripusqanku. _ Luisitu suyariway, mana mayu ayqinqachu. _ Chay planta hidroelctrica nisqata riqsiyta munani, chayraku qankuna kay llaqtapi manaa laqhapi kankichikchu, luz tiyapusunkichika, yachachikniy parlawarqayku kaymanta. Chayasaspaaqa _ Uyarinkichu? Mayuman chayasanchika (Nisqa Pedritu) _ Ari!!!

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Chayamunchika, kaytachu rikuriyta munarqanki? _ wauu, wauu, qhawariy imaynatachus yaku urmarimusan (manchay kusisqa Luisitu) _ kayta ruwachikunanpakqa, alcaldia sumaqta qhawachirqa, atikunmanchus manachus ruwayta kay planta hidroelctrica nisqata ruwachinankupaq, (willarqa Pedritu) _ Imataq kaykunari? (Luisitu tapurqa) _ Chayqa turbinas elctricas nisqa sutikun, chay mquinaswanqa yakuq kallpanta electricidad parachinku. (Nisqa Pedritu) _ Imaynata llankankuri? _ Tatay niwarqa, yaku tukuy kallpawan yaykun chay turbinas elctricas nisqaman kuyuchispa generadores nisqata, chay kallpataq energa elctrica nisqaman parachin (nisqa Pedru) _ kayqa energa renovable nisqa sutikun, yachaywasiyman rispa, yachachikniyman atilchakunayman ima willarisaq rikusqaymanta. _ Punchawra, mayu uraman jaku rina, chaypi waytarimusun, atilchakunay

20

chaypiacha kasanku (Pedro nisqa) _ Kusapacha, jaku rina, mana atipawankichu (Kusisqa Luisitu nisqa) Ajinamanta Luisitu manchay kusisqa riqsisqanmanta, Pedrituwan pukllaspa mayu uraman ripusqanku.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

21

WAYRAQ KALLPAN
Tukuy punchayjina, Luisituqa wakichikusqa yachay wasinman rinanpaq, chaypitaq wayra qhururun qhururun nispa chayamusqa, Luisitutaq chayta uyarispa jusqu pirqamanta qhawarisqa imaynatachus wayra juk sachata urmachisqa, usqayta pacharikuytawan yachay wasinman ripusqa, chayaspataq punkuta takarisqa. _ Sumaq punchay

yachachik, yaykurimuymanchu? (Nisqa Luisitu) _ Ari, yaykumullay wiskay, wayramusan.

punkutataq anchata

(Nisqa yachachik) _ Pachi yachachik, wayraqa kasi chaypiqa apawan, juk wasiy sachata

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
urmarichin (Nisqa Luisitu) _ Chayjinapunichu wayraq kallpan kananri? (Tapun Carlita) _ Ari Carlita, qanimpa parlarqaykichik energas renovables nisqamanta,

22

yuyarinkichikchu? (Tapurq yachachik) _ Ariiii (Tukuy yachakuk kutichirqanku) _ Nuqanchikqa wayraq kallpanmanta apayachasunman _ imaynata wayra rikhurimun yachachik? (Tapusqa Luisitu) _ Pampamanta qanqamusqan qui samayjina pataman wicharin, ila wayrawan

tinkuspa jukladuman jukman kuyuspa wayra rikhurimun, kayqa juk juchuy wayrajina manchayqa muyuq wayrajina. (Parlasqa yachachik) _ Yachachik? (Nisqa Armanditu) _ Niway Armanditu (Nisqa yachachik) _ Imaynata wayraq kallpanta, luz nisqaman kutichisunman? (Tapusqa Armanditu) _ Chayta ruwanapakqa aerogenerador nisqata nistanchik. (Kutichisqa yachachik) _ Imataq aerogenerador yachachik? (Tapusqa Carlita) _ Chayqa wayraq kallpanta electricidad nisqaman kutirichin, energa elica nisqa sutikun, imaynatachus bicicleta kallpaykichikmanjina purin, ajinata wayraq

kallpanwan aerogenerador purin. (Nisqa yachachik)

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Aerogenerador nisqata yachay wasiman churay atisumanchu? Kancharina

23

kananpaq? (Tapusqa Carlita) _ Chaypakqa, sumaqtaraq qhawananchik tiyan, atikunchus manachus, ashkhachu wayra, chanta mana ancha sachakuna, urqukuna kananchu tiyan. (Nisqa yachachik) _ Wayraq kallpanwan luz kapuwanchikmanchu? (Tapurqa Luisitu) _ Ari Luisitu,chanta radiotapis uyariy atisunman, yakutapis bombeasunman. Kay

energa elica nisqaqa ashkha, mana tukukuyniyuk, manataq kawsana muyunchikta chichichanchu. (Nisqa yachachik) _ Yachachik, qayriypata llaqtanpi ashkhata wayrarin, paykuna kay energa elica nisqata apayachankumanchu? (Tapusqa Luisitu) _ Kay energas renovables nisqa manchay kusa riqsirinapaq kasqa. (Nisqa Carlita) _ Ari, astawanraq yachananchik kanraq kaykunamanta. (Nisqa yachachik) _ Yachachik, muyumuyuta ruwaspa wayrawan pukllarimuna? (Kusisqa Carlita nisqa) _ Jaku . _ Ari!!! Luisituqa kusisqa wayrata qhawarisqa, chantapis umachakusqa mana

pukllanallapaqchu kasqa wayraqa, ichapis electricidad nisqapaqpis kasqa.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA

24

QUPAKUNAMANTA PALARISPA
Luisitu wasinman chayasaspaaqa mamanta waqyanta uyarisqa. _ Waway, waway usqayta jamuy, waykusaqtiy llantay tukukapun, tatayki

chiqtasana, riy apamuy _ Ya mamay kunitan risaq Usqayllata Luisitu kasusqa. _ kay mamay llanta, inqhayta atiymanchu _ Ari, Sumaqta qhawakunki

paqta ruphachhikuwaqtaq Luisitutaq manchayta tukuspa qhawasqa imaynatachus llanta kanakusarqa _ Imarayku chayjinatapuni

lawrayta qhawasankiri? (nispa maman tapusqa _ Mamay kay llantata

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
inqhaspaqa, kay energa de la biomasa nisqata apayachaq kasqanchik, Biomasa nisqaqa, tukuy qupa khurakunamanta, sachakunamanta kasqa. Chaykunata

25

ruphachispa chay kallpata apayachasanchik _ Ay waway imamantachus parlasawankipis. _ Kaymanta yachachik parlariwarqayku, pay niwarqayku kay tukuy laya qupa qhurakunamanta kallpaman tukun, inkhaspapis, puquchispapis (Nisqa Luisitu) _ (Asirispa) kaykunitan niwanki, kay papaq qaranta, qumirkunamantawan kallpaman kutichisunman. _ Ari, amapis uyariwaychu, chayqa basura orgnica nisqa ruwasqanpis kallpa kasqa. _ Ari , kay jallpanchikman tarpunapaq churanchik, astawan sumaqta puqunanpaq. _ Ajina mamay, chaytapis gas nisqaman kutichisunman, chay biodigestores sutikun. Uywakunaq

nisqawan. _ Biodigestores? Imapaqtaq chayri? _ chayman uywakunaq ruwasqankuta churanchik, chaypi puquchinchik nin,

chaymantataq gas nisqata urkhusunman waykunapaq. _ Maypitaq chaykunata yachamusankiri? _ Yachaywasipi , mamay. Chaypi yachachiwasayku imaynatachus waq laya kallpata kawsana muyumanta urkhuy atisunman

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.

CUENTOS EN QUECHUA
_ Yastaachu mikhuna, yarqasawan (chayta nispa Luisituq tatan yaykumurqa) _ Ari chayasana, kaypi wawayki biomasa nisqamanta parlarisawarqa.

26

Tataykimanqa willariy , ichapis chay biodigestor nisqata ruwayta atinman. _ Imamanta parlasankiri? _ Wawayki willasunqa, imastacha yachakusasqa _ Mikhunallaraq , yarqayta atisawana (tukuy asinku) Tukuy muyupi chukurispa mikhuyta qallarisqanku, Luisitutaq manchay kusisqa kasarqa tatakunanman willasqanmanta imatachus yachaywasipi yachakusqanmanta.

Escrito por: Ana M. Grajeda B.

Wendy Vsquez M.

Tatiana Lpez V.