Traktori i pogonske maine

Biblid: 0354-9496(2007) 12:3, p.07-lO

UDK: 631.1 :620.95:519.862 (043.3)
Tractors and power machines
rad
Scientific paper
ALTERNATIVNI - OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE U
POLJOPRIVREDI
ALTERNATIVE - SUSTEINABLE SOURCES OF ENERGY
IN AGRICULTURE
Furman T., R., M, Savin L., M'
REZIME
Izvorifosilnih energenata su na izmaku i su da bi se krajem ovog sto ukupan
energeski bilans ostvarivao sa dominantnim udelom obnovljivih izvora energije. Poljoprivreda
je veliki energije ali istovremeno moe biti i izvor obnovljivih izvora
energenata. da je poljoprivreda u prolosti bila glavni izvor hrane,
mora se voditi da se orijentacija ka proizvodnji energenata ne odrazi negativno na
snabdevenost stanovnitva hranom.
Energenti, obnovljivi izvori energije, biodizel, biomasa, biogas, bioetanol
SUMMARY
A sources offossile energetics are in the end and there are expectings that the total energy
balance could be realized by dominant part ofsusteinable sources of energy at the and of this
century. The agriculture is a large energy consumer, but it could be significant susteinable
source of energy contemporary. Taking into consideration that the agriculture was the main
source of food, we must consider that orientation to energy production does not reflect
negatively on popupation supplying with food.
Key words: energetics, susteinable sources of energy, biodiesel, biomass, biogas,
bioethanol
UVOD
Poljoprivreda je veliki korisnik energije. Velikim delom, energenti koji se koriste u
poljoprivredi su fosilnog porekla. To su pre svega nafta, gas i ugalj. su da prvo
prestati proizvodnja nuklearne energije (oko 2050. godine), zatim uglja (oko 2060. godine) i
nafte i prirodnog gasa (oko 2090. godine). Obnovljivi izvori energije prema
2100. godine biti dominantni. Ako se prihvati da su obnovljivi izvori
energije alternativa ostalim izvorima energije tada se moe prihvatiti znak jednakosti
ove dve vrste energije (alternativni = obnovljivi).
Prof dr Timofej Furman, prof dr Ratko dr Milan dr Lazar Savin, mr Mirko
Novi Sad, Trg Dositeja 8.
7
Traktori i p/m
Tractors and p/m
Alternativni obnovljivi izvori energije...
Alternative susteinable sources of energy...
Funnan, T., et al.
VoI.12.No.3.p.07-10,2007.
Prema definiciji "Energija koja se eksploatie istom brzinom kojom se i prirodno obnavlja"
moe se smatrati obnovljivom energijom.
ENERGIJA SUNCA
Procena je da bi upotrebom 1% od dostupne energije Sunca
bilo dovoljno da zadovolji sve energetske potrebe Zemlje u
21 veku. U poljoprivredi bi energija Sunca mogla efikasno
da se upotrebi za proizvodnju energije kao i za
zagrevanje sanitarne vode koja moe da se upotrebi i za
zagrevanje prostora (objekata za biljnu i
proizvodnju). Potencijal energije Sunca putem
radijacije dovoljan je da u Srednjoj Evropi
proizvede oko 1.000 kWh/m
2
. Za pojedina mesta
u Srbiji raspodela dnevne je po
mesecima i se od 1.300 do 1.500 kWhhn
2
.
ENERGIJA VETRA
Sl.l.Primer
energije sunca
Fig. l. An example o/using
Sun energy
Sl. 2. Vetrogenerator
Fig. 2. Wind generator
HIDROENERGIJA-ENERGIJA VODE
Energija sadrana u kretanju vazdunih masa - vetru -
oduvek je panju koji su eleli da je
korisno upotrebe. Jedra, a kasnije i bili su jedini
za pretvaranje energije vetra u rad. Energija vetra se,
do sada, pokazala kao najozbiljniji obnovljiv izvor energije pri
sadaljem stanju razvoja tehnologije. Osnovni razlozi za to su :
neizmerne energije, pretvaranja u
energije vetrogeneratora, pad cena vetrogeneratora i
opreme, ekoloki potpuno pretvaranja energije
i mala zauzetost zemljinih povrina. U poljoprivredi bi energija
vetra mogla biti upotrebljena za proizvodnju energija
koja se koristi u okviru poljoprivredne proizvodnje za pogon
stacionarnih maina, osvetlenja, lokalno zagrevanje i ostalu
primenu povezano sa standardnom mreom.
instalacija zahteva izgradnju brana koje
regulaciju vodotokova. Ukupni hidropotencijal
Srbije procenjen je na oko 31.000 GWh godinje. da je
deo tog hidropotencijala (oko 62%), preostali
potencijali su u malim hidroelektranama
kapaciteta ispod 10 MW snage. U Srbiji su evidentirane 868 lokacija na kojima bi mogla da se
proizvodi po 1.600 GWh godinje.
Od je i akumulacija vode za potrebe navodnjavanja u
poljoprivredi, to u narednom periodu biti od velikog u vidu probleme
vezane za globano zagrevanje planete.
8
Traktori i p/m
Tractors and p/m
Alternativni - obnovljivi izvori energije...
Alternative - susteinable sources of energy...
Funnan, T., et al.
Vol. 12.No.3.p.07-IO,2007.
GEOTERMALNA ENERGIJA
Geotermalna energija u Srbiji se koristi, iako po
geotermalnom potencijalu spada u bogatije zemlje. Na
teritoriji Srbije van Panonskog bazena nalazi se 160
prirodnih izvora geotermalnih voda sa temperaturom
od 15C. Izdanost 62 geotermalna izvora, tj.
geotermalne buotine, na Vojvodine je oko 550
l/s, a toplotna snaga oko 50 MW, dok je na ostalom delu
Srbije iz 48 buotina 108 MW. Zagrejana voda iz
geotennalnih izvora ili buotina se koristi delom
na tradicionalan u banjske i sportsko rekreativne
svrhe. U poljoprivredi primena geotemalnih voda ima
uzagrevanju plastenika i staklenika, kao i za
zagrevanje objekata. Ukupna toplotna snaga svih
buotina koje se koriste u Vojvodini iznosi 24 MW. Van
Panonskog bazena geotermalne vode se koriste za grejanje
u nekoliko lokaliteta.
ENERGIJA IZ BIOMASE
Sl. 3. Geotermalni izvori
Fig. 3. Geothermal sources
SI.4. Briketi od biomase
Fig. 4. Briquettes from biomass
Biomasa je organska materija ivotinjskog ili biljnog porekla koja se procesa
pretvara u upotrebljivu energiju. Energija biljnog porekla predstavlja, procesom fotosinteze
akumuliranu svetlosnu energiju kojom se svetlost transformisala u hemijsku energiju. U toku
fotosinteze biljke koriste ugljen dioksid iz vazduha i vode u cilju stvaranja ugljenih hidrata,
koji predstavlja osnovne gradivne elemente biomase.
Biomasa je izvor i gasovitih energenata
Izvori biomase u vidu energenata su:
poljoprivredni otpaci (slama, delovi itd.),
energetske itarice i biljke (repa, krompir,
kao to je vrbe ili hibridni platan), umski otpaci
drvo, ostaci klada i panjeva, poludivlje
itd.), industrijski otpad, gradski otpad. Potencijal
Srbije je u oko 24.000 km
2
uma i preko 45.000 km
2
poljoprivrednog zemljita. Ukupan energetski potencijal
ostataka biomase procenjen je na oko 115.000 TJ/god. od
50.000 TJ/god. je potencijal umske mase koja
preostaje nakon eksploatacije uma, a oko 65.000 TJ/god
je ostatak poljoprivredne biomase.
Izvor biomase u vidu energenata (biodizel i bioetanol) za potrebe pogona, pre svega
mobilnih sistema, su poljoprivredne itarice (kukuruz, penica, itd.), i uljane kulture (uljana
repica, suncokret, soja, ricinus, itd.). Potencijali Srbije su te uz potovanje
plodoreda je obezbediti sirovine za proizvodnju oko 200.000 t/god
biodizela i oko 500.000 tigod bioetanola. Neophodno je imati u vidu balans sa
proizvodnjom biljaka za humanu ishranu.
Biodizel je gorivo dobijeno postupkom reesterifikacije, namenjeno dizel motorima i prema
9
Traktori i p/m
Tractors and p/m
Alternativni - obnovljivi izvori energije...
Alternative - susteinable sources of energy...
Funnan, T., et al.
VoI.12.No.3.p.07-10,2007.
Sl. 5. Fabrika biodizela "Victoriaoi/" u idu
Fig. 5. Biodiesel factory" Victoriaoi/" in id
karakteristikama je veoma fosilnom dizelu i moe se sa istim meati u
svim odnosima. Kao sirovina mogu se upotrebiti biljnog i ivotinjskog porekla (biljna
ulja, otpadne biljnog i ivotinjskog porekla i ivotinjske kao to je loj, mast i
sl. ).
Bioetanol je gorivo dobijeno procesom fermentacije i namenjeno je benzinskim motorima i
moe se meati u manjem procentu sa motornim benzinom bez predhodnih na
motoru. Posebno pripremljeni motori mogu koristiti ovu vrstu goriva u 100% sadraju. Kao
sirovina mogu se upotrebiti itarice sa visokim sadrajem skroba, kao i ostaci iz prerade
repe (repin rezanac) i sl.
Biogas predstavlja gasovito gorivo dobijeno
od biomase uz razlaganja organske materije
anaerobnih bakterija.
organska materija za proizvodnju
biogasa je stajsko Biogas
se proizvodi u digestorima i za proizvodnju
lm
3
biogasa potrebno je oko 10-12 kg
stajnjaka sa 4-10% suve materije. Sa
farme od oko 100 do 120 goveda ili svinja
moe se obezbediti proizvodnja oko 150 m3
biogasa u kontinuitetu dnevno to je
dovoljno za proizvodnju 400 kWh toplotne
energije, 210 kWh energije i oko
3 m
3
organskog

obnovljivih energenata u poljoprivrednu proizvodnju doprinosi energetskoj
nezavisnosti poljoprivredne proizvodnje, proizvodnji zdravstveno bezbedne hrane kao i
ivotne sredine smanjenjem emisije tetnih materija kao i smanjenje emisije CO
2
u
atmosferu (C0
2
neutralan - CO
2
tokom sagorevanja goriva upotrebi se u
procesu fotosinteze u porastu biljka od kojih se dobija biodizel) i time smanjenje globalnog
zagrevanja.
Obnovljivi izvori energije u poljoprivrednoj proizvodnji nezavisnost od fosilnih
izvora, a time i sigurnost u proizvodnji. Kako su obnovljivi izvori energije istovremeno i
ekoloki prihvatljiviji od fosilnih, se proizvodnja zdravstveno bezbedne hrane.
Uticaj obnovljivih energenata na okolinu je neznatan i u velikoj meri doprinsi zatiti
ivotne sredine.
LITERATURA
[l] V.: Libcr pcrpctuum, Knjiga o obnovljivim izvorima cncrgijc u Srbiji i Crnoj Gori, OEBS Misija za
Srbiju i Crnu Goru, Bcograd, 2004.
[2] Furman T. ct al. : Biobizcl, altcrnatvno i ckoloko gorivo, Poljoprivrcdni fakultct, Novi Sad, 2005.
Rad primljen: 20.09.2007.
10
Rad 26.10.2007.