ARHITEKTURA GEOPORTALA

1.PREDAVANJE

UVOD
Portal je web sajt koji predstavlja pristupnu taku mnogim resursima. Portal je web okruenje koje omoguava organizacijama, korisnicima podataka i onima koji dostavljaju podatke da objedine sadraje i da ih meusobno dele. Portal je organizovana kolekcija veza ka drugim sajtovima. Portal moe da ima bezbednosne mere pristupa Portal moe biti personalizovan. Geoprostorni portal ili geoportal je korisniki interfejs ka kolekciji online geoprostornih resursa, koji ukljuuju skupove podataka i servise.

UVOD
Mnoge zemlje sveta razvijaju infrastrukturu prostornih podataka (SDI Spatial Data Infrastructure) sa krajnjim ciljem kreiranja globalne infrastrukture prostornih podataka (GSDI Global Spatial Data Infrastructure). Iako postoje velike razlike u ekonomskim, socijalnim I pravnim okvirima, u razliitim zemljama sveta je razvoj SDI podstaknut dogovorom o zajednikom pristupu u razvoju infrastruktura prostornih podataka i implementaciji u praksi, to u mnogome ubrzava razvoj GSDI-ja.

UVOD
GSDI se sastoji
od mree servera geoprostornih podataka koji rade na standardizovanim protokolima, od standardizovnih metapodataka i Od seta osnovnih skupova podataka koji su globalno dostupni. Definisani set podataka slui kao osnovni sadraj za povezivanje SDI-a razliitih zemalja.

GSDI koristi OpenGIS standarde i to je kljuni faktor koji omoguava interoperabilnost izmeu geoinformacionih sistema.

UVOD
Standardizacija je jedan od bitnih gradivnih elemenata informacionog drutva. Razvoj i korienje otvorenih, interoperabilnih, standarda, koji ne diskriminiu ili favorizuju proizvoae, se vri na osnovu zahteva i potreba korisnika i potroaa. Meunarodni standardi imaju za cilj da se stvori okruenje u kojem korisnici mogu da pristupe uslugama irom sveta bez obzira na koriene tehnologije.

UVOD
Open Geospatal Consortium (OGC) je definsao preporuke arhitekture geoprostornog portala u okviru dokumenta Geospatial Portal Reference Architecture. Dokument sadri osnovu za razvoj otvorenog portala, nezavisnog od proizvoaa, koji treba da bude poetna taka pronalaenja geoprostornog sadraja u okviru razvoja i implementacije infrastrukture prostornih podataka. Referentna arhitektura opisana u dokumentu je opti arhitektonski okvir za standardizovane geoprostorne portale koji pruaju otvoren pristup preko Web-a geoprostornom sadraju i online geoservisima koji dolaze iz razliitih izvora javnog i privatnog sektora.

UVOD
Interoperabilni portali mogu da se realizuju uportrebom proizvoda koji koriste interfejse, protokole, sheme i enkodinge koji implementiraju OGC OpenGIS standarde. Osnovni uslov je da portal mora biti otvoren kao Web , otvoren za to je vie mogue Web baziranih geoprostornih resursa kroz interfejse, enkodinge i sheme koji su skladu sa OpenGIS specifikacijama.

ARHITEKTURA GEOPORTALA
Preporuke za referentnu arhitekturu geoportala treba da omogue laku, bru i jeftiniju implementaciju geoprostorne portal aplikacije bazirane na standardima. Primarni cilj referentne arhitekture je da definie zahteve arhitektonskog okvira koji se moe koristiti kao uputstvo za implementaciju operativnog portala koji prua pristup geoprostornim podacima, mapama i metapodacima. Ova referentna arhitektura definie obim, ciljeve i ponaanje portala i identifikuje njegove funkcionalne komponente. OpenGIS standardi podravaju mogunosti referentne arhitekture.

ARHITEKTURA GEOPORTALA

ARHITEKTURA GEOPORTALA
Referentna arhitektura sadri etiri razliite klase servisa koji pordravaju zahteve geoprostornih portala:
Portal servisi obezbeuju jedinstvenu taku pristupa geoprostornim podacima na portalu. Takoe, ovi servisi omoguavaju upravljanje i administraciju portala. Katalog servisi koriste se za lociranje geoprostornih servisa i podataka. Ako pronau ono to korisniku treba, ovi servisi mu pruaju informaciju o pronaenim prostornim servisima i podacima. Servisi za prezentaciju(Portrayal services) koriste se za procesiranje geoprostornih podataka i pripremu za njihovu prezentaciju korisniku. Servisi podataka koriste se za pruanje geoprostornih sadraja i procesiranje podataka.

ARHITEKTURA GEOPORTALA
Portal servisi i potrebni infrastrukturni servisi su jedini koji treba da se nalaze na platformi na kojoj se portal nalazi. Ostali servisi mogu biti distibuirani na Internetu i mogu se dinamiki registrovati i izvravati. Portal ne skladiti geoprostorne podatke koje obrauju distribuirani servisi. Ovakva servisna orentacija u kojoj imamo komponente u kojoj jedna ima malo ili nikakvo znanje o definiciji druge komponente (loosely coupled-slabo povezane) se naziva servisno orijentisana arhitektura Service Oriented Architecture (SOA).

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

Servisna orijentacija je nain posmatranja softverskih komponenti na mrei koje su dostupne kao servisi koji se mogu lako pronai. Servisna orijentacija omoguava korisnicima razumljive poslovne servise koje oni mogu da pozovu i ugrade u svoje poslovne procese. Vizija servisne orijentacije je da korisniku ponudi uslugu kroz sloj apstrakcije koji skriva kompleksnost samog servisa . Servisno orijentisana arhitektura (SOA) je arhitektura koja reprezentuje softversku funkcionalnost kroz servise koji se mogu pronai na mrei.

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

SOA se bazira na Web servisima. Web servisi obezbeuju standardizovane interfejse ka softverskoj funkcionalnosti. Proizvoa servisa objavljuje informacije o servisu u registru servisa gde korisnici mogu da ih pretrauju i kad pronau onaj servis koji im treba, da se poveu sa njim. Prednosti SOA:
Lako proirenje postojee poslovne logike da radi sa novim poslovnim funkcijama Vea fleksibilnost ukoliko doe do izmena, bez potrebe da se ponovo kreira arhitetkura Uteda trokova pruanjem pravolinijske integracije

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

U kontekstu SOA, portal predstavlja most izmeu odvojenih ostrva podataka i servisa obrade Portal je idealan mehanizam za ostvarivanje vizije Web servisa unesi jednom, koristi esto Portal ne skladiti podatke. Stoga, geoprostorni podaci i servisi ostaju kod nadlenog organa, agencija ili organizacija koje se bave prikupljanjem i odravanjem geoprostornih sadraja. Ovakvom arhitekturom ove organizacije i dalje dre kontrolu nad svojim podacima. Portal je kanal ka izdvojenim i distiburianim sadrajima. OGC referentna arhitektura je servisno orjentisana arhitektura bazirna na paradigmi Web servisa publish-find-bind (objavinadji-povei) i obezbeuje dinamiko povezivanje izmeu podnosilaca zahteva i sadraja/servisa. Snabdevai sadraja/servisa(provider) objavljuju njihovu dostupnost u katalogu portala.

PUBLISH-FIND-BIND
Razmena servisa je fundamentalni koncept koji se odnosi na pronalaenje dostupnih instanci servisa. Objavljivanje ponude servisa i njihovih opisa se naziva eksport (publish). Pronalaenje zahteva za servisom na osnovu objavljenih ponuda ili otkrivanje servisa se naziva import (find). Povezivianje korisnika za otkriveni servis se zove interakcija servisa (bind).

PUBLISH-FIND-BIND

PUBLISH-FIND-BIND
Referenta arhitektura geoportala ima 3 osnove uloge kojima se omoguava razmena servisa:
Posrednik (Broker) ova rola registruje servise i vraa mogue ponude na osnovu kriterijuma pretrage od strane korisnika Dostavlja servisa (Provider) rola koja registruje servis kod posrednika i dostavlja ga klijentima. Podnosilac zahteva (Requestor) rola kojoj posrednik dostavllja ponudu servisa prema nekom kriterijumu i koja se povezuje na pronaeni servis kod dostavljaa servisa.

PUBLISH-FIND-BIND
Da bi se objavio servis, neophodno je brokeru dostaviti opis servisa ukljuujui i opis interfejsa na kojem je instanca servisa dostupna. Da bi se pronaao odgovarajui servis neophodno je kontaktirati brokera da pronae servis sa odreenim karakteristikama. Broker proverava opise servisa i alje informaciju potebnu da se izvri povezivanje za instancu servisa. Parametri pretrage mogu se definisati prema tipu servisa, prema nekim ogranienjima i oni odreuju redosled ponuenih servisa koji ih zadovoljavaju.

SELF-DESCRIBING SERVISI
Svaki servis mora da obezbedi mainski itljiv opis lokacije i svojih mogunosti. Ovi samo opisujui podaci predstavljaju ono to se registruje u katalogu portala i omoguavaju servisima da se dinamiki pozivaju bez potrebe da se menja softver portala. Opis self-describing servisa je baziran na eXtensible Markup Language (XML). Standard koji koristi XML za opis servisa je WSDL (Web Services Description Language). WSDL definicija opisuje kako pristupiti web servisu i koje metode mogu da izvravaju.

GEOPORTAL - ZAHTEVI
Referentna arhitektura geoportala se odnosi na okvir u kojem se organizovani skupovi specifikacija otvorenih standarda mogu implementirati u cilju formiranja prostornog sadaja i plug&play arhitekture portala nezavisne od proizvoaa. Referentna arhitektura geoportala je vodi za razvoj dostupnog Web sajta koji omoguava lako pronalaenje i korienje geoprostornog sadraja, kao i integraciju u vee organizacione okvire i infomacione sisteme. Na slici je prikazana referentna arhitektura sa definisianim servisima u okviru svake klase servisa.

GEOPORTAL - ZAHTEVI

1. PORTAL SERVISI
Portal servisi su dostupni sa platforme portala (desktop, laptop) ili sa servera koji su povezani na mreu. Korisnici mogu da koriste portal servise kako bi pristupili distribuiranim servisima za prikazivanje (portrayal services), katalog servisima (catalog services) i servisima podataka (data services) u zavisnosti od zahteva i dizajna implementacije primene. Pristup ovim servisima je obezbeen od strane klijentske aplikacije koja se nalazi na platformi portala. Npr, kada se pristupa preko WWW-a , klijent aplikacija radi na HTTP serveru i generie HTML strane koje se prikazuju u korisnikovom web pretraivau (thin klijent).

VIEWER CLIENT
Viewer client klijent za pregledanje Obezbeuje vizuelizaciju korisnikog interfejsa za prikaz i navigaciju kroz sadraj dobijen od servisa za prikazivanje i servisa podataka.

DISCOVERY CLIENT
Discovery client klijent za otkrivanje Obezbeuje sredstva za lociranje potrebnih sadraja i servisa prema korisniki definisanim kriterijumima. Ovaj kljent omoguava pristup katalogu portala koji sadri informacije o sadraju i servisima koji su registrovani i preko kojeg mogu da se pretrauju. Takoe omoguava da se zahtev prikazuje korisniku. Klijent za otkrivanje dozvoljava korisniku da odabere eljeni sadraj ili servis i da ih vidi njihovu prezentaciju u klijentu za pregledanje.

PUBLISHER CLIENT
Publisher client klijent za objavljivanje Obezbeuje sredstva autorizovanim korisnicima koji odravaju portal i mogu da objave servise i sadraje koji su predstavljeni katalogom portala. Ovaj klijent omoguava autorizovanim korisnicima da registruju primarne izvore informacija, kao i predefinisana pravila simbolizacije i slino. Ove objavljene informacije su zatim date klijentu za otkrivanje i preko njega se mogu pronai i pozivati servisi.

GAZETTEER CLIENT
Gezetteer client klijent za renik geoprostornih podataka Prua korisnicima mogunost navigacije kroz prostorno organizovane objekte (feature) sa dobro poznatim nazivima. Ovaj klijent omoguava korisnicima da formuliu upite da bi dobili objekte koji imaju eljene nazive. Klijent za renik geoprostornih objekata treba da koristi USGS informacioni sistem geografskih imena kao osnovnu bazu imena objekata.

DATA EXTRACTION CLIENT

Data extraction clients klijenti za ekstrakciju podataka Korisnicima pruaju mogunost izdvajanja odreenog sadraja i klase servisa podataka.

DATA MANIPULATION CLIENT

Data manipulation clients klijenti za manipulaciju podacima Korisnicima pruaju mogunost pristupa, menjanja, dodavanja i brisanje geoprostornog sadraja koji je uskladiten na udaljenim provajderima servisa podataka.

SYMBOL / STYLE MANAGEMENT CLIENT

Symbol/style mangement clients klijenti za upravljanje stilovima i simbolima Omoguava korisnicima da pregledaju stilove dostupne sa odreenih servera i da dobiju i primene predefinisani stil za odreene prostorne objekte.

PROVERA I KONTROLA PRISTUPA

Portal moe da omogui proveru autentinosti i kontrolu pristupa koja ograniava pristup sadrajima i servisima organizacija na osnovu nekih kriterijuma koji se kontroliu i dokumentovani su na portal sajtu kao skup pravila. Portal ne sme zabraniti provajderima da definiu ogranienja u pristupu. Ne sme se dozvoliti da se svi korisnici prikazuju kao jedan anonimni korisnik kada pozivaju servise kroz portal.

PROVERA I KONTROLA PRISTUPA

Provajderi mogu postaviti ogranienja pristupa na mrenom TCP/IP nivou, na HTTP serverskom nivou, na nivou komponenata web servisa, ili na bilo kojoj taki zahteva na putu ka mrei provajdera. Metapodaci servisa i podataka bi trebalo da sadre informacije o ogranienjima kako bi se smanjio broj neuspelih zahteva. Mogu se definisati odgovarajua polja u metapodacima za ovu upotrebu.

EXPOSED SERVISI
Exposed servisi izloeni servisi Portal moe biti i provajder servisa samom sebi dostavljanjem izloenih servisa korisnicima, kupcima i klijentskim softverima koji se nalaze van portala. Poral moe da izlae registrovane spoljne servise i svoje servise. Ovi servisi mogu biti refleksija registrovanih servisa gde se portal ponaa kao proksi mnogobrojnih registrovanih servisa ili to mogu biti odreeni servisi organizacije koja je postavila portal.

2. APPLICATION INTEGRATION FRAMEWORK

Referentnom arhitekturom geoportala se kreira okvir za integraciju aplikacija (Application Integration Framework - AIF) AIF obezbeuje operativno okruenje koje ima mogunost da dinamiki integrie skup geoprostornih podataka i servisa, koji je stalno u procesu irenja, u portal. Ovo se omoguava pravljenjem kataloga geoprostornog sadraja i servisa koje korisnici mogu pronai i koji se dinamiki pozivaju upotrebom alata baziranih na OpenGIS standardima koji obezbeuju interoperabilnost

APPLICATION INTEGRATION FRAMEWORK

AIF podrazumeva integrisanu infrastrukturu za odravanje i prosleivanje parametara izmeu komponenti koje podravaju OGC standarde , kao i prezentacioni okvir portala na klijentskoj strani koji je dostupan preko web-a. AIF komunicira sa ostalim komponentama preko dobro definisanih softverskih interfejsa tako da se instance modularnih komponenti mogu lako zameniti drugim. AIF moe da formira validne zahteve za servisima (WMS, WFS, WCS) pozvanih ili od strane portala ili od strane korisnika

3. PORTRAYAL SERVISI
Portrayal servisi servisi za prikazivanje Pruaju mogunosti koje se odnose na vizuelizaciju geoprostornih informacija. Servisi za prikazivanje su komponente koje u zavisnosti od parametara zahteva proizvode renderovane sadraje (kartografske mape, terenske karte, slike, prikaze dinamikih promena objekata u prostoru i vremenu) Ovi servisi mogu biti vrsto ili labavo povezani sa drugim servisima, kao to su servisi podataka i obrade i da transformiu, kombinuju i kreiraju izlazne sadraje. Mogu koristiti pravila prikazivanja definisana tokom konfiguracije ili prilikom pokretanja aplikacija. Ovoj grupi servisa pripadaju Web Map Service (WMS), Coverage Portrayal Service (CPS) i symbol/Style Management Service (SMS).

MAP PORTRAYAL
OpenGIS Web Map Server (WMS) specifikacija je skup protokola koji obezbeuju prostup web klijentima ka mapama koje su renderovane od strane map servera koji su dostupni na internetu. WMS interfejs omoguava klijentu da pretrauje mogunosti (capabilities ) zadatog map servera. Za ponuene mogunosti servera, WMS interfejs omoguava vraanje PNG, GIF, JPEG ili TIFF slike za oblast od interesa i zadati koordinatni sistem. Dobijenim slikama se moe podeavati transparentnost.

MAP PORTRAYAL
WMS interfejs podrava korisnike upite nad prikazanim prostornim sadrajem u smislu promene Spatial Reference System (SRS)-a, zadavanje Bounding Box-a (definisani pravougaonik prostora za koji elimo da se prikau podaci), kao i zadavanja visine, irine i formata slike. WMS ima dodatnu mogunost definisanja stila prikazivanja geografskih podataka. Pravila prikazivanja i stilova se definiu specifikacijom Styled Layer Descriptor (SLD).

CASCADING MAP REFERENCE

Cascading map server Kaskadni map server Ovo je poseban sluaj WMS ali ovaj server ne poseduje svoje sadraje, ve slui kao mreni prolaz (gateway) ka drugim provajderima podataka bilo da su u skladu sa OGC ili ne. Ovi serveri inkorporiraju klijente za vie usluga. Pored klijenata koji su pravljeni za OpenGIS interfejse postoje i klijenti kojima se moe pristupiti sadrajima i provajderima koji nisu implementirani po standardima ali su podaci iz njih nasleeni i koriste se kao takvi. Ovi podaci se se mapiraju kroz OpenGIS Web Mapping Servis interfejs. Zato ovi serveri predstavljaju kljuni faktor za prikaz nasleenih podataka koji bi inae bili nedostupni.

CASCADING MAP REFERENCE

Ovaj servis komunicira sa instancama WMS provajdera kako bi formulisao i izvrio validne operacije zahteva za metapodacima servisa, zahteva za mapama... Komponenta kaskadnog WMS moe da transformie formate i projekcije mapa. Omoguava korisnicima da pronau i izaberu odgovarajue stilove prikaza za svaki sloj mapa, kao i da kreiraju nove SLD-ove za prikaz mape.

SYMBOL/STYLE MANAGEMENT SERVICE

Sistem vie komponenti koje omoguavaju preuzimanje mapa i ukljuuju mogunost kreiranja, skladitenja i preuzimanja stilova i simbola od razliitih izvora i kombinovanje ovih elemenata kako bi se dobila mapa sa eljenim simbolima i stilom. Komponente mogu biti registar stilova, repozitorijum stilova, registar simbola i repozitorijum simbola prezentovani kroz standardne interfejse.

MAP CONTEXT ENCODING

OpenGIS Web Map Context specifikacija omoguava korisnicima da sauvaju kompleksne prezentacije podataka iz razliitih izvora tako da mogu da se koriste u budunosti. Na ovaj nain se izbegava da korisnik svaki put mora da pravi prezentaciju podataka ispoetka.

COVERAGE PORTRAYAL
Servis za prikaz coverage podataka (kao to je digitalni model visina koji pored slike nosi i dodatne informacije o visini) omoguava kreiranje slika na osnovu coverage podataka uz podeavanje dodatnih parametara vezanih za preuzimanje i renderovanje.

4. KATALOG SERVISI
Katalog servisi pruaju mehanizam za klasifikaciju, evidentiranje, opisivanje, pretraivanje, odravanje i pristup informacijama o raspoloivim resursima na mrei. Resursi se odnose na instance tipiziranih podataka i servisa. Tipovi registara se razlikuju po ulozi pa mogu biti:
registri za katalogizaciju tipova podataka (tipova geofrafskih objekata, coverage-a, senzora i simbola), registri onlajn instanci podataka (skupovi podataka, repozitorijumi, biblioteke simbola), registri tipova servisa i onlajn instanci servisa.

KATALOG SERVISI
Katalog servisi omoguavaju:
Provajderima da objavljuju opisne informacije o vrstama resursa i instancama podataka. Podnosiocima zahteva da otkriju informaciju o vrstama resursa i instancama podataka. Podnosiocima zahteva da pristupi (povee se sa) provajderima resursa.

Katalog servisi imaju mogunost objavljivanja i pretrage skupova opisnih infomacija (metapodataka) za podatke, servise i povezane informacije. Metapodaci u katalozima predstavljaju karakteristike resursa koje mogu da se pretrauju.

KATALOG SERVISI
OpenGIS katalog servisi definiu interfejse, veze i okvir za definisanje profila aplikacija potrebnih za objavljivanje i pristup digitalnim katalozima metapodataka za geoprostorne sadraje, servise i pridruene informacije. Metapodaci su opisi koji se mogu pretraivati i vratiti kao rezultat korisniku kroz katalog servisa radi procene da li resurs zadovoljava potrebe i radi pozivanja ili pronalaenja preporuenog resursa. Web Registry Service (WRS) i Catalog Service for the Web (CS-W) pripadaju ovoj grupi servisa.

5. SERVISI PODATAKA
Servisi podataka pruaju pristup skupovima podataka u repozitorijumima i bazama podataka. Resursi kojima pristupaju servisi podataka su opisani imenima na osnovu kojih servisi mogu da pronau podatke. Servisi podataka koriste indekse za ubrzavanje procesa pronalaenja stavki prema imenu ili prema drugim atributima. OpenGIS okvir definie zajedniki enkoding i interfejse prema kojima se pristupa servisima podataka na konzistentan nain. Ovoj grupi servisa pripadaju Web Feature Service (WFS), Sensor Collection Service (SCS), Image Archive Service (IAS) i Web Coverage Service (WCS).

FEATURE SERVICES
Feature services servisi prostornih objekata OpenGIS Web Feature Service Specification (WFS) podrava pretraivanje i pronalaenje geografskih objekata i atributa. WFS isporuuje Geography Markup Language (GML) reprezentacije geoprostornih objekata kao odgovor na zahteve HTTP klijenata. Klijent pristupa geografskim podacima kroz WFS slanjem zahteva za one objekte koji su mu od znaaja. Potom alje zahtev instanci WFS-a na web-u. WFS instanca izvrava zahtev i vraa rezultat klijentu u formi GML-a. Klijent koji podrava GMK moe da koristi dobijene prostorne objekte.

SYMBOLOGY MANAGEMENT
Slino kao i kod servisa za prikazivanje i kod servisa podataka postoji upravljanje simbolima. To je sistem vie komponenti koji omoguavaju preuzimanje mapa i ukljuuje mogunost kreiranja, skladitenja i preuzimanja stilova i simbola iz razliitih izvora i kombinovanje ovih elemenata kako bi se dobila mapa sa eljenim simbolima i stilom. Komponente mogu biri registar stilova, repozitorijum stilova, registar simbola i repozitorijum simbola prezentovani kros standardne interfejse.

GAZETTEER
Renik geografskih imena se odnosi na direktorijum prostornih objekata. To je servis koji omoguava preuzimanje jednog ili vie prostornih objekata (features) definisanih prema ISO 19107 na osnovu upita (filtera). Upiti (filteri) se vre prema osobinama prostornih objekata. Osnovne osobine ili atributi su tip objekta (feature type), ime objekta (feature name), identifikacioni kod, organzacija kojoj pripada. Filteri se definiu prema specifikaiciji Filter Encoding Gazetteer servis ima pridruen renik identifikatora i definie se za odreeni region (npr. drava).

GAZETTEER
Gazetteer servis vraa prostorne objekte ije geometrije su definisane u OGC Prostornom Referentnom Sistemu (OGC Spatial Reference System). Gazetteer interfejs proiruje WFS specifikaciju dodatnim opisima i formalizovanjem elemenata sheme odgovora.

COVERAGE SERVICES
OpenGIS Web Coverage Service (WCS) specifikacija omoguava razmenu geoprostornog sadraja pod nazivom coverage pokriva koji sadri osobine geografskih lokacija. Nasuprot WMS koji filtrira i prikazuje prostorne sadraje kao statiku mapu (renderovanu kao sliku), WCS obezbeuje pristup nepromenjenim (nerenderovanim) geoprostornim informacijama. Takve informacije dalje mogu da se renderuju na strani korisnika, da se kombinuju sa drugim coverage-ima, da budu ulazni parametar u naunim modelima ili drugim klijentima.

6. PITANJA NABAVKE
Referentna arhitektura geoprostornog portala omoguava korisnicima da dobiju potrebne podatke po najnioj moguoj ceni, prilikom ega se potuju sve polise i zakoni koji se odnose na standarde i interoperabilnost. Portal baziran na interoperabilnim komponentama koje koriste standardne interfejse i protokole je vrlo fleksibilan i agilan. Kako se zahtevi ili tehnologije menjaju, kako raste trina tranja, portal mora da se poboljava to u ovom sluaju moe da se uradi ekonomino i brzo.

PITANJA NABAVKE
U ovakvim portalima se novi servisi i sadraji, nastali razvojem novih OGC specifikacija i njihovim ugraivanjem u proizvode, mogu lako i efikasno integrisati u njegovu infrastrukturu. Postojei proizvoai GIS alata, Earth imaging softvera, softvera za automatizovano mapiranje, podrku odluivanju, upravljanje objektima, navigaciju i lokacijski bazirane servise su implementirali otvorene interfejse na svojim serverima i klijentima da bi obezbedili interoperabilnost i otvorene portale.

PITANJA NABAVKE
Agencije koje su kreirale portale prema Referentnoj arhitekturi smanjuju rizik od ogranienja na samo jednog proizovoaa i maksimizuju kompatibilnost sa drugim resursima. Brzina izgranje Globalne infrastrukture prostornih podataka GSDI zavisi od toga da li agencije koriste softver sa interfejsima koje implementiraju OCG specifikacije. Ukoliko se na tritu pojavi nova komponenta bolja od sline stare, stara se brzo i jeftino moe zameniti novom.

PITANJA NABAVKE
Uestvovanjem u OGC programima agencije imaju vei pristup tritu pa imaju bolji mogunost nabavke standardizovanog softvera. Dva ili vie proizovoaa koji se takmie na tritu e proizvesti mnogo bolja reenja sa vise opcija nego jedan koji inkrementalno poboljava svoj sistem. SDI inicijativa se kree prema interoperabilnosti zasnovanoj na standardima a ne na interoperabilnosti baziranoj na arhitekturi jednog proizvoaa.

REZIME
Referenta arhitektura geoportala
opisuje kako napraviti standardizovane portale za lako objavljivanje geopodataka i sevisa Pokazuje organizacijama kako da nabave odgovarajue softvere koji se lako ukljuuju u velike informacione sisteme (koncept plug&play) Olakava dodavanje geoprostornih mogunosti portalima e-vlade, kao i portalima koji pripadaju drugim organizacijama Pokazuje kako postojei GIS sistemi mogu postati interoperabilni kroz implementaciju OpenGIS standarda

Povezanost OGC Web servisa

Arhitektura geoportala
Web Browser (Thin Client) Applications (Thick Client)
Internet

Spatially Enabled Portal GNIS

(gazetteer)

@portal host site

WFS WFS

WMS WCS

Cat

Clients
Internet

Services
Data
Web Feature Service Web Map Service Web Coverage Service Catalog Service Computational Viewpoint

Primer

USKLAIVANJE SA DRUGIM REFERENTNIM ARHITEKTURAMA

Referentna arhitektura geoportala je definisana u skladu sa drugim referentnim modelima:
OpenGIS referentni model (prua opti konceptualni okvir za ugradnju geoprostornog procesiranja u distribuirane sisteme na inteoperabilan nain) Federal Enterprise Architecture (FEA)(okvir za poboljanje rada vlade) European Public Sector Information Network (ePSINet) (ima za cilj usvajanje korisnih regulativa, standarda i okvira za upravljanje informacija u javnom sektoru) Infrastructure for Spatial Information in Europe (INSPIRE)(evropska inicijativa usmerena na omoguivanje geoprostornih sadraja dostupnim i na taj nain korisnim za odrivi razvoj i poveanje zatite ivotne sredine ).

Infrastructure for Spatial Information in Europe

INSPIRE postavlja opta pravila za uvoenje infrastrukture prostornih podataka u Evropi koja treba da podri polise o ivotnoj sredini i polise koje utiu na ivotnu sredinu
Ova infrastruktura treba da bude bazirana na infrastrukturama prostornih podataka koje postoje u zemljama lanicama EU.

INSPIRE takoe zahteva usvajanje specifinih implementacionih pravila.

Konceptualni model arhitekture

Korisnike aplikacije
EC, MS, nacionalna tela, graani Pristup transformisanim podacima, slike, mape, izvetaji, multimedijalni sadraji

Klijenti
Internet web-browser ActiveX komponente GIS softver Inf. sis. za upravljanje

Pretraga metapodataka i dobavljanje podataka i servisa

Katalozi

Servisi za obradu
Auriranje metapodataka

Ulanavanje servisa: pretraga, prikaz, Direktni pristup, epristup podacima poslovanje, .

Srednji sloj

Drugi podaci

Repozitorijumi sadraja

npr., administrativni, statistiki, izvetavanje

Coverages

Features

Serveri

Distribuirani geografski referentni podaci

INSPIRE tehnika arhitektura

Appl. Layer Application and Geoportals

Service Bus
Service Layer GeoRM layers Registry Service Discovery Service View Service Download Service Transf. Service InvokeSD Service

Data Layer

Registers

Service Metadata

Data Set Metadata

Spatial Data Set

Thematic DS TWG TWG TWG

Framework for harmonized DS

DT MD

DT DS

DT NS

INSPIRE tehnika arhitektura

Osnovni resurs su skupovi prostornih podataka (spatial data sets). Ostali resursi , kao to su skupovi metapodataka su potrebni za pronalaenje, pristup, interpretaciju ili korienje prostornih objekata. U INSPIRE pristup podacima i metapodacima ide preko servisa prostornih podataka. Svi servisi su opisani metapodacima na osnovu kojih ljudi ili aplikacije mogu da pronau odgovarajuu instancu servisa u infrastrukturi. Ovi servisi se u INSPIRE direktivi nazivaju mreni servisi (network services)

Prostorni podaci
Okvir za specifikacije podataka (baziran na seriji standarda ISO 19100)
opis svake od 34 teme prostornih podataka Generiki konceptualni model metodologija za razvoj harmonizovanih specifikacija podataka smernice za kodiranje prostornih podataka
Specifikacije 34 vrste tematski h podataka

Spatial Data Set

Specifikacije podataka za teme prostornih podataka e biti razvijene u narednim godinama i bie bazirane na ovom okviru.

Thematic DS TWG TWG TWG

Framework for harmonized DS

DT DS

Metapodaci

Metapodaci servisa Omoguavaju pronalaenje servisa prostornih podataka. tip servisa parametri rada geografske informacije

Discovery Service

Service Metadata

Data Set Metadata

Metapodaci skupova podataka pronalaenje, evaluacija i korienje kljune rei jednostavni kriterijumi za pretragu o kljunim karakteristikama skupa podataka prostorni i vremenski opseg Metapodaci Moraju se odravati u konzistentnom stanju sa stvarnim stanjem resursa

DT NS

DT MD

Mreni servisi

Razlika izmeu INSPIRE odredbi (opti, dugoroni,..) i primenjenih specifikacija Upotreba SOAP/ WSDL /
Publish Find Bind

GeoRM layers Discovery Service View Service Download Service Transf. Service InvokeSD Service

Mapiranje: Pregled => WMS Pretraga => CSW Download ~ WFS i drugi Transformac, ~ WCTS ili transf. koord. kao WPS profil + Schema Translation Pozivanje ~tbd SD servisa

Publish-find-bind obrazac
Razlika izmeu:
Aplikacionih slojeva GeoRM slojeva Slojeva servisa Slojeva podataka

DT NS

INSPIRE Arhitektura mrenih servisa

Daje vie detalja nego pregledni dokument: INSPIRE Pregled tehnike arhitekture Prati principe servisno orijentisane arhitekture (Services Oriented Architecture - SOA) Obezbeuje arhitekturu unutar koje e svi INSPIRE servisi biti implementirani tj. kontekst za INSPIRE Implementaciona pravila mrenih servisa

INSPIRE tipovi servisa

Application and Geoportals

Service Bus
GeoRM layers Registry Service Discovery Service View Service Download Service Transf. Service InvokeSD Service

Pretraga, pregledanje, preuzimanje (download), transformacija i pozivanje servisa prostornih podataka su obavezni u INSPIRE direktivi Registar servisa dodatni tip servisa neophodan za funkcionisanje interoperabilne infrastrukture prostornih podataka

INSPIRE magistrala servisa

Applications and Geoportals Applications and Geoportals

Service Bus

INSPIRE Services

INSPIRE Services

INSPIRE Services

INSPIRE Services

INSPIRE Services

Predlog je da se INSPIRE mreni servisi implementiraju upotrebom web servisa baziranih na SOAP/WSDL

Posrednik ka servisima kompatibilnim sa INSPIRE

User Geoportal, Applications

Provider (e.g. MS, other) INSPIRE Services Interface bridge Undefined interface non INSPIRE compatible Services

Provider (e.g. MS, other) INSPIRE Services Interface bridge

non INSPIRE compatible Services

INSPIRE mreni servisi se mogu koristiti da obuhvate i servise koji su kompatibilni sa INSPIRE a ne pripadaju mu.

Konceptualna vieslojna arhitektura INSPIRE geoportala

User Geoportal, Applications User Application,

Provider

(e g. EC)

Provider

(e.g. MS, other) INSPIRE Services

INSPIRE Services

Cascades access

INSPIRE arhitektura se moe strukturirati kroz vie slojeve koji mogu biti kaskadno povezani