Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Początki archeologii jako nauki o starożytności i prehistorii sięgają badaczy z XIV, XV,
XVI i XVII wieku n.e. i są związane z działalnością antykwariuszy i podróżników
działających głównie na obszarze Europy i Bliskiego Wschodu. W średniowieczu
podróżnicy podejmowali podróże do miejsc opisanych w Biblii. Beniamin z Tudeli
około roku 1200 odbył podróż do Mezopotamii, notując, iż widział ruiny Wieży Babel i
miast opisanych w Biblii- Babilonu i Niniwy. Piętnastowieczny włoski entuzjasta
starożytności, Cyriakus z Ankony wędrował po Italii, Grecji i Bliskim Wschodzie
opisując antyczne ruiny i identyfikując je z miejscami opisanymi w źródłach. W XVI
wieku podróżnicy Rauwolff i Balbi spenetrowali tereny Międzyrzecza budząc
zainteresowanie ich dziejami. Na początku XVII wieku Pietro de la Valle spenetrował
Babilon i ruiny Persepolis, skąd przywiózł inskrypcje w piśmie klinowym. Pielgrzymi
przybywający do Ziemi Świętej często przybywali do Egiptu opisując jego zabytki
(wiele opinii na ich temat było naiwnych- piramidy uważano np. za spichlerze
biblijnego Józefa). Wspomniany Pietro de la Valle także przebywał przez pewien czas w
Egipcie, skąd przywiózł mumie i manuskrypty koptyjskie. W okresie renesansu zaczęły
powstawać gabinety osobliwości, w których gromadzono między innymi zabytki
archeologiczne z różnych epok. Wielcy twórcy epoki renesansu, papieże, szlachta i
królowie posiadali własne, bogate zbiory starożytności, w których skład wchodziły
monety, posążki, rzeźby, broń i inne przedmioty (były najczęściej przedmioty z
rabunkowych wykopalisk a także mniej lub bardziej doskonałe falsyfikaty). Władcy i
szlachta interesowali się jednak bardziej samymi dziełami sztuki i filozofią starożytnej
Grecji, niż odtwarzaniem dziejów starożytnych. W Europie Zachodniej pojawili się
antykwariusze ludzie zajmujący się zbieraniem, gromadzeniem i opisywaniem tego, co
dziś nazwalibyśmy źródłami archeologicznymi. Opisywali również starożytne i
prehistoryczne monumenty, które były doskonale widoczne w krajobrazie (tak jak
Forum Romanum czy megality w Europie Zachodniej). Żyjący w XVII wieku John
Aubrey opisał w swoim dziele Monumenta Britannica przebadane przez siebie
megalityczne konstrukcje w Avebury w Wielkiej Brytanii (m. In. Stonehenge).
Kontynuator jego prac, William Stukeley wywodził początki Stonehenge od celtyckich
druidów, wykonywał też dokładne plany badanych stanowisk. We Francji Nicolas de
Fabri de Pairesc (1580-1637) próbował porównywać znalezione zabytki z informacjami
zawartymi w źródłach pisanych. Ten sam kierunek badań obrał Jacques Spon (1647-
1685), który użył greckiego terminu "archeologia" na określenie badań nad
starożytnością. Lekarz polski, Jan Jonston z Szamotuł zidentyfikował znalezione przez
siebie na cmentarzysku naczynia, jako urny zawierające prochy zmarłych. Około 1620
roku gdańaszczanin Filip Cluverius wprowadził do nauki termin starożytność- historia
antiqua jako okres dziejów najstarszych państw- od Egiptu do upadku Rzymu. W 1674
ambasador Francji przy Wielkiej Porcie, markiz de Nontinel zadokumentował rzeźby na
przyczółkach Partenonu w Atenach, krótko przed zniszczeniem budowli w czasie wojny
Wenecjan z Turkami (1687). W Europie znajdowano w tym czasie przy robotach
rolnych i ziemnych narzędzia krzemienne, które uważano za strzałki piorunowe lub
wytwory natury, a odnalezione naczynia gliniane- za przedmioty tworzące się za sprawą
"siły stwórczej" (która miała m.in. powodować samoistne tworzenie się robaków w
gnijącym mięsie- samorództwo). Tak samo traktowano skamieniałości i szczątki
organizmów kopalnych (w Chinach kości ludzi prehistorycznych były sprzedawane
jako kości smoków wraz ze szkieletami gadów kopalnych i przerabiane na lekarstwa).
W najlepszym razie prehistoryczne artefakty zapełniały gabinety osobliwości lub domy
antykwariuszy. Wykształceni ludzie w Europie wierzyli, że świat został stworzony w
4004 roku p.n.e. (data ustalona przez arcybiskupa Usshera z Armagh w Irlandii w
Annals of the World) i cała wiedza o przeszłości znajduje się na kartach Biblii i pisarzy
antycznych. Prace antykwariuszy i podróżników zaczęły jednak powoli przenikać do
świadomości wyższych warstw społeczeństwa. Zaczęto wysuwać pierwsze nieśmiałe
tezy na temat pradziejów ludzkości i starożytności. Angielscy arystokraci organizowali
w XVII i XVIII tzw. Grand Tours- wielkie objazdy szlakiem starożytnych zabytków,
które przynosiły często plon w postaci opisów stanowisk archeologicznych. W 1733
roku w Londynie założono Society of Dilletantii, którego członkowie organizowali
wyprawy do starożytnych miejsc (Palmyra, Baalbek, Grecja, Jonia) i wydawli obszerne
opracowania na temat starożytnych zabytków, m.in.: Antiquities of Athens i Antiquities
of Ionia. Na początku XVIII wieku francuski uczony Antoine Goguet (1716-1758)
pracował nad opisem starożytności, w którym zawarł wydarzenia opisane w kolejności
chronologicznej i ich kontekście społecznym. Wyniki swych studiów zawarł w książce:
The Origin of Laws, Arts, and Sciences, and their progress among the most Ancient
Nations, które było pierwszym naukowym studium historii starożytnej (Goguet zawarł
w nim dzieje Izraelitów, Fenicjan, Asyryjczyków, Babilończyków i Greków).