ALAN WATTS uzun yllardan beri zellikle denizciler iin yazilm ok sayda baarl meteoroloji kitabna imza atm

bir yazar. Balca yaptlar Air Rider's Weather,Basic Windcraft, Cruising Weather, Dinghy and Boardsailing Weather instant Wind Forecasting. Reading the Weather: Modern Techniques for Yachtsmen,Sailing off the Beach, Weather Forecasting Ashore and Afloat. The Weather Handbook, Wind and Sailing Boats, The Wind Pilot,Instant Weather Forecasting 1968, 2000 Alan Watts Onk Ajans Ltd. 2000 ylnda Adlard Coles Nautical/A&C Black (Ingiltere) tarafndan baslmtr. letiim Yaynlar 683 ISBN 975-470-863-0 2001 etiimYaynclk A.. 1. BASKI 2001, Istanbul (1000 adet) 2. BASKI 2001, Istanbul (1000 adet) EDITOR Sezar Atmaca KAPAK Utku Lomlu FILM k Diacan Grafik UYGULAMA Hsn Abbas MONTAJ ahin Eyilmez - Hasan Deniz KAPAK ve BASKI Sena Ofset ClLT Ugur Mcellit letiim Yaynlar Klodfarer Cad. letiim Han No. 7 Caalolu 34400 Istanbul Tel: 212.516 22 60-61-62 Fax: 212.516 12 58 e-mail, iletisim@iletiim.com.tr web: www.iletiim.com.tr

Yrye kanlarn, sporcularn, iftilerin, balklarn, yatlarn, golflerin, tatil dzenleyicilerinin, ksacas yakn gelecekteki hava koullar kendisi in ok nemli olan herkesin kullanabilecei 24 renkli fotorafl, bulutlardan hava tahmini yapma rehberi.

ANINDA HAVA TAHMN

Alan Watts M. Engin Szen - Gkhan Abur

indekiler
Milenyum basksna nsz 5 Bu kitap nasl kullanlr? 6 Okuyucuya genel not 6 Birbirini kesen rzgrlar kural 7 Kitapta kullanlan terimlerin aklamas 8 Bulutlar hakknda bilgiler 14 Rzgr kuvvetinin bofor izelgesi 15 1 2 3 4 Cirrus jet akmlar 16 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Deniz ve ky sisi 34 Saanak 36 Hava ktlesi oluu 38 Cumulonimbus 40 Sakin bir akamst 42 Geceleyin krmz gkyz 44 Gelime olacana iaret eden cirrus 46 Gk grleyecek mi? 48 Yamur yaacak m? 50 Yumuak hava cumulus 52 Deiiklik olmayacan belirten cirrus 54 Stratocumulus 56 Stratus 58 Altocumulus ve cirrocumulus 60 Ky eridi bulutlar 62

Cirrus ve cirrostratus 18 Scak cephe veya teleme yaklayor 20 Scak cephe nnde altostratus veya teleme 22

5 6 7 8 9

ok yaknda yamur veya kar 24 Bir cephe geiyor 26 Gkgrltl gkyz 28 Gkgrltl frtna 30 Scak sektr hava koulu 32

ndeks 64

Milenyum basksna nsz

I967'nin scak bir yaz gnnde, biraz da isteksizce, Annda Hava Tahmini (Instant Weather Forecasting) kitabm yazmaya basladm. Bu benim bir mddet nce, Granada Basmevinin bir yayn olan Adlard Coles'un o zamanki editr James Moore'a atm bir fikirdi. O, kitab yazmam iin, benden ok daha istekliydi, ama o sralarda, bana daha nemli gelen, bir fizik kitabm tamamlamakla meguldum ve mesaimin baka yne blnmesini istemiyordum. Ksa zaman sonra James'in hakl olduunu anladm fizik kitab asla gn na kamad ama Annda Hava Tahmini 1968'deki grkemli balangcndan beri srekli baslmaktadr. O zamana kadar nispeten ok daha az baskl iki kitap yazmtm ve basmcmn, Amerika'da oldugu kadar Avrupa'daki yabanc basmclanr taleplerini karlamak iin 75 000 adet daha basmak istediini duyunca ok ardm. Jim kitab tantmak iin bir basn konferans dzenleyecek kadar kendinden emindi. Kendimi hretli Sunday Times Mecmuas iin hazrlanm bir grup gkyz resmine balk yazarken buldum. Bu kk kitabmn 'gizli' en cok satanlar listesinin bana doru trmandn grmek beni hayrete drd. Gene bir yazar iin umulmadk baar. Her taraftan gelen kritikler mkemmeldi. Yorumcular, benim kitapta anlattm etkileimleri tam olarak anlamasalar da kendilerinin hemen balant kurabilecekleri, meteorolojinin zor bir konusuna ait bir kitapla karlam gibi davranyorlardi. Dorudan konuya gir ve tam sayfa fotoraflarn ekicilii ile birlikte hava tahmini oyunu oyna, Instant Weather Forecasting (Annda Hava Tahmini) kitabnn ok baarl olmasn ve otuz yl sonra bile yeni basmlarnn yaplmasn aklayan ite bu yaklamdr. Bu kk balang, imdi, gkkuaklar, baz meteorolojik koullarda gnein biraz uzanda beliren hafif renkli, yuvarlak hayaller, havadaki nemin ar souk nedeniyle cok ince tanecikler halinde donarak ilgin buzlanma ekilleri sergilemesi* ve (*) Oluan ekillerin askeri nianlara benzetilmesinden dolay "ayaz paa" da denen ekilenmeler. Terim gnmzde unutuldugu iin eviride kullanmadik - .n. 5 donan sisin aalar kra ile renklendirmesiyle* periler lkesini andrr manzaray oldugu kadar, btn gkyz cehrelerini ieren kapsaml bir fotoraflar ktphanesine dnt. Ama baka halde kar konulamayacak kadar fotojenik olan bu fotograflar bu kitabn erevesi iin uygun deildi. Annda Hava Tahmini esas olarak pratik bir kitaptr. En grlmeye deer fotoraflardan birou, sadece tartlan hava koullarna uygun grntleri vermedii iin bu kitaba konulmamtr. Annda Hava Tahmini dnyada her yerde kullanlamaz. Yllar boyunca bu konuda ok sayda mektup aldm, Gney Afrika'da birisinden gelen bir mektup kitabn ie yaramadn sylemekteydi. Kendisine bunun bir srpriz olmad cevabn vermek zorunda kaldm, nk bu kitap, bulundugu yarkre evresinde alak basnlarla antisiklonlarn birbirini takip ettii orta enlemlerde yer alan lkeler iin haz rlanm tr ve hi kimse onun Afrika'nn ok ilerine kadar uygulanabilir olmasn bekleyemez. zetle Annda Hava Tahmini Vancouver ile Vladivostok (veya Santiago ile Sydney) arasnda her yer iin geerlidir, zellikle Afrika ve Caribbean gibi tropik alanlara girdiimizde geerliliini kaybeder. Ve byk da engellerinin ardnda yaayanlar kitab Avrupa'nn Atlantik kylarnda yaayanlar kadar yetkin bulmayabilirler. Bir kurgu roman yazan birisi bir gecede en ok satan olmay mit eder. Annda Hava Tahmini gibi uygulamal kitaplar iin daha uzun zaman gerekir. Son otuz ylda dnyada bir dzine dilde yarm milyon kadar sattn hesaplyorum. mit ediyorum ki imdi milenyum basksn satn alanlar da, gemite yarm milyon insan iin olduu gibi hava tahmincisi olma isteklerini tatmin ederler. Alan Watts 2000 (*) Aalarn sadece rzgara bakan taraflarnda olursa "rime" adi verilir - c.n.

Bu kitap nasl kullanlr?

Gkyz belli bir grn, aldnda, onu byk bir isabetle belli bir geliim karakterinde hava koullar dizisi izler. Bununla beraber tamamen kesin olan hibir ey yoktur. Biz, yal gkyzyle, gkgrltl gkyzyle, krmz gkyzyle ve hatta mavi gkyzyle karlarz ama hi kimse hava tahmininin bulutlarda ifade bulduu halden veya onlarn eksikli-inde havann iyi olacandan emin olabilir mi? oumuz biliyoruz, bazen yal bir gkyz bir damla yamur dmeden geer, gkgrlts ya-pacak grnl bulutlar her zaman gkgrlts duyurmaz ve onun gi-bi bazen bir akamst kzlln her zaman sakin bir akam takip etmez. Tam yirmi drt bulut incelemesinde en aikar sonulara yer verilmi-tir ve bazen hava forma uygun gelimez. yle olmakla beraber bu kitaptaki fotoraflarn ve onlara ait kisa notlarn, olaylarn yzde 75'inde, ilerleyen saatlerde ne olacan haber vermede byk lde isabetli olduu kantlanmtr. imdi kitab kullanrken nce sizinkini en ok andran gkyzn bulun. Ondan sonra balca ipular'nn da mevcut olup olmadna bakn. Eer varsa o zaman balca ngrlenler'i ve akla-mas'n okuyun, Hkm srmekte olan koullara uyuyorsa o zaman en olas trendi ve onun gerekleebilecegi normal zaman araln bulabilmek iin en ilgi eken meteorolojik elemanlara (diyelim rzgar ve ya) bakin. Zamanlamadaki yanl, yapabileceiniz en olas hatadr. Eer kt hava bekleniyorsa ve zellikle denizdeyseniz, o zaman onun, sizin beklediinizden daha ge gelecei yerine daha erken geleceini kabul etmek daha akllcadr. Annda Hava Tahmini hava hakknda herhangi bir kitap olarak ele alnn-ca, eer harfi harfine takip edilirse, size kendi havanzn tahmincisi olma yolunun kolay ve abuk olduu izlenimini vermeye yatkndr. Ama i pek yle deildir. Bu kitapta birok yllk deneyimin birikimi var, fakat profesyonel tahmincilik deneyimi olmayanlar da burada bahsedilen fikirleri kullandlar ve onlarn i grdn kefettiler. Umarm size de faydal olur.

Okuyucuya genel not

Koullar snflandrma yaplmadan betimlendiinde zellikle Kuzey Yar-kresinde, orta enlemlerdekileri kasdetmektedir. Rzgar ynlerine ve deiimlerine bal olan kurallarn Gney Yarkresi iin nasl deitirilecegi 7. sayfada anlatlmtr. Genel olarak, konuda bir rzgarn saat y-nnde dnmesi Gney Yarkresi iin rzgarn geri dnmesi olarak alg-lanmaldr ve doal olarak tersi durum iin de tam tersi. Ksa-dnem hava tahmini yaplabilen yksek bulutlar ve dier olaylar icin verilen mesajlar gzlemci nerede bulunursa bulunsun hep ayndr. Bununla birlikte u da iyice not edilmelidir ki rzgar altnda veya ktann veya okyanusun ortasnda bu kitapta bahsedilen koullardan byk sapmalar bazen olasidir. Scaklk gstergeleri hissedilen deerlere, yani gerek hava scaklndan ziyade nasl hissedildiine dayandrlmtr. nk rzgarn bizi vcudun serinlemesinde daha byk neme sahiptir ve yksek hava scaklnn etkisini bastrr. Buna karn sadece rzgar artt iin, sakin, ak bir k gn, scaklk deimeden de ac soua dnebilir. ogu insan gezme, spor yapma ve tatil amal hava tahmininde bulunma arzusunda olduundan verilen birinci derece gstergeler, havann konut dndaki et-kinliklere uygun oldugu ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarna aittir. Olas trendler ve deiimlerde hibir aklama olmamas bu balk altnda sylenecek ok nemli bir ey olmad anlamna gelir. Bu hibir ey olmayacak anlamna gelmez, ama olacak eyin de greceli olarak ok nemsiz olacan gsterir.

Birbirini kesen rzgarlar kural

Herhangi bir blgeden bir alak basn dizisi geerse, deiken ve oun-lukla ho olmayan bir hava koulu ortaya kar. Yzey rzgarlar, kt ha-va koullar oluaca zaman ters ynde (ters saat ynnde dnme) ve iyi hava koullar yoldaysa doru ynde (saat ynnde dnme) esmek eili-mindedirler. Geri bunlar olduka kesin olmayan kurallardr, ekil 1'in en sa tarafnda iyi hava yaklarken rzgarn ters dnd grlmektedir. Ayn zamanda rzgar, alak basncn gneyi istikametinde doru ynde esmekte ama alak basn geerken kuzeye doru terse dnmektedir. nemli Not: Gney Yarkresinde ters dnmeyi doru dnme ve doru dnmeyi ters dnme olarak kabul edin ekil 1'de basitletirilmi yzey alak basnlarnn cepheleriyle birlik-te yksek hzl st rzgarlarn itelemesi altnda douya doru hareket et-tii yerde ok daha kullanll kurallar (amalarmz iin) resimlendirilmi-tir. Yzey yaknnda e-basn izgilerine (izobarlara) paralel esen rzgar-lara alt (alak) rzgarlar (L), orta ve yksek bulutlar ortamnda esen rzgarlar ise st (yksek) rzgarlar (U) olarak adlandrlmtr. Bu rzgarlar birbirlerinden bamsz deildir -birbirlerini kesen veya paralel olsun- esme biimleri gelmekte olan byk hava blokunun scakl ile belirlenir. Bylece, biraz sonra alak basnca ait scak hava ktlesinin ulaa-ca A noktasnda alt rzgarlar st rzgarlar tarafndan dik olarak kesilirler. Souk cephenin arkasnda, biraz sonra souk hava ktlesinin ulaaca C noktasnda ise rzgarlar benzer tarzda ama ters ynde birbirlerini dikkeserler. Bu sonuta ani, sert rzgarl sa anaktan iyi hava ko ullar na dnecektir. (A) da hava bozulacak (C) de ise iyilesecektir. Netice olarak bizim Bir birini Kesen Rzgarlar Kural diyeceimiz aadaki kurallara eriiriz. 1. Srtnz alt rzgarlara verin st rzgarlar (veya bulutlar) soldan dogru geliyorsa o zaman normalde hava bozacak. 2. Srtnz alt rzgarlara verin st rzgarlar (veya bulutlar) sadan geliyorsa o zaman hava normalde dzelecek. 3. Bu kurallar Kuzey Yarkresi iin geerlidir. Gney Yarkresi (orta enlemlerde) iin de alt rzgarlara yznz dnmeniz kouluyla geerlidir.

Dorusunu soylemek gerekirse alt rzgarlar yuzey ruzgarlar deildir(halbuki yerdeyken hissedebiieceginiz yuzey ruzgarlar d r .n.). Alt ruzgarlar n yn iin en ideali, cumulus, stratocumulus veya daha ba ka alak bulutlar n hareket yndr.Yzey rzgarlar yksek basntan alak basnca doru ebasn izgileri (izobarlara - alt rzgarnki) ile bir a yapacak ekilde eserler. A kara zerinde ortalama 30 ve deniz zerinde 10'dir. Bylece yzey rzgarndan alt rzgarn, (L)'nin ynn bulmak iin nce yzey rzgarn arkanza alnz, (kara veya deniz meltemi veya da veya vadi rzgarlar olmamasna dikkat ediniz) sonra saat ynnde gereken -deniz veya kara oluuna gre- a kadar dnnz. Kabaca alt rzgarlara arkanz dnms olursunuz.*
(*) Denizciler seyir annda bu kural gerek rzgar iin uygulayacaklardr - .n

Birbirini kesen rzgarlar kural

Kurallar n nc blm ekil 1'de (B) ve (D)'de gsterilmi tir. Burada hava ktleleri aslnda troposferin, tepeden aaya her tarafnda ayn hava ktlesidir ve alt rzgarlar ayn ynde paralel veya ters ynde paralel eserler. Bu yak nlarda hibir byk cephenin bulunmad anlam na gelir ve ona gre biz unlar syleyebiliriz: 3. Alt rzgarlara s rt n z dnn, e er st rzgarlar (veya bulutlar) paralel ak l hareket ediyorlarsa hava normal olarak fazla de i meyecektir. Bulutlardan, st rzgarlar n ynlerini ve hzlarn karmak iin ipular, birok halde hava tahmini yapmann kurallarn kullanmada yard mc olacak ekilde, seilmi fotoraflara elik eden aklamalarda verilmistir. Onlar yar n n hava durumunu tahmin etmeye yarayan kurallar de ildir (yardmc da olabilirler). Onlar tahmin yap ld srada havada bulunan bulutlarn cinsine ba l olarak, nnzdeki birka saatin veya yar m gnn veya bazen daha uzun bir zaman n tahminini yapmak iindir. Bu rzgar yn belirleme kurallar tanmlamasnn her bakmdan tam olduu sylenemez ama elinizdeki kitab n amac iin yeterlidir (Konunun iine daha kapsaml girmek isteyen okuyucular, daha detayl bilgi veren kitaplara -rnegin benim The Weather Handbook'a- ba vurabilirler).

Kitapta kullanlan terimlerin aklamas

Alak Basn (Depresyon) veya Alak. Ya ve iddetli rzgarn elik ettii esasta alalan hava blgesi. Alak basn kt hava sistemidir, bununla beraber cephesiz eski alak basn ok kt hava koulu oluturmayabilir. Antisiklon veya Yksek. Berraklaan gkyz ve uzaklaan yzey rzgarlaryla esas olarak ken hava sahas. Basn Eimi. Basncn zamana bal dnn (yani basncn deiim grafiinin eiminin) nicelik snflandrmas aada gsterilmektedir. Byk d (veya ykseli) 3 saatte 8-10 milibar (mb) veya daha fazla Hzl d (veya ykseli) 3 saatte 6-8 milibar (mb) Orta d (veya ykseli ) 3 saatte 3-6 milibar (mb) arasnda. Yava d(veya ykseli) 3 saatte 3 milibar (mb) daha az. Eimin, sadece geici kk bir deiim olmayp, gerek bir deim trendi olarak kendini gostermesine olanak saamak iin c saatlik bir zaman aral alnmtr. Bulutlu. Btn halindeki bulutlarn, tamamn veya tamamna yaknn kaplad bir gkyz bulutlu olarak tanmlanr. Bulut rts. Grnt alanna giren gkyznn sekizde biri lek alnarak lmlendirilir. Bizim kullan mmzda bu terim, gzlemlerin yapld blgeyi etkilemesi olanakl olan bulut rts anlamna daha yakndr. rnein bir ilerleyen cepheden cirrus ve altostratuslarla dolu bir bat gkyz yar, yani sekizde drt kadar kapal bir gkyzn ifade eder, ama ufuktaki tanmlanamayan ve hzla yaklamayaca apak olan bulutlar da olmasa tamamen ak, temiz olacak bir gkyznn herhangi bir oranda bulutla kapal kabul edilmesi gereksizdir. Boyun. ki yksek ve iki alak arasnda durgun basn blgesi. Castellanus. Normal olarak d ks mlarnda cumuluform bulut kulelerinin gelitii altostratus bulutlar dizileri. Birka saat iinde gkgrlemeli frtnann habercisidir. Bkz. 7 ve 17. Do ru ve Ters Dnme. Rzgar ynn saat ynnde de i tirdi inde doru dnme (ksaca "doru") ve ters saat ynnde deitirdiinde ters dnme (ksaca "ters") ad verilir.

Siklon: Bir alak basn evresinde Kuzey Yarkresinde ters saat ynnde Gney Yarkresinde saat ynnde dnen ve 30 ila 50 km. hzla ilerleyen frtna veya rzgar sistemi. 80 ila 1500 km. apnda bir alan etkisi altna alabilir ve bol ya getirir. Antisiklon Siklonun tersi, yksek basn evresinde, Kuzey Yarkresinde saat ynnde, Gney Yarkresinde ters saat ynnde dner, benzer hzlarla ilerler, serin ve kuru hava getirir. - .n.

Kitapta kullanlan terimlerin aklamas ________________________________ _ _ _ _ _

ekil 2. Olumu bir alak basncn, cephesi boyunca alnan ara kesit Mesafe ve zaman deerleri tipik olanlardr ve scak cephenin nnde ve souk cephenin arkasndaki bulutlar ve hava iin verilmitir Scak sektr birok saat srebilir veya tamamen var olmayabilir de. Ikinci halde alak basn yksetil-

mektedir. 0 zaman, sonu olarak meydana gelen ykseltilmi, (dikey kaldrlm cephe scak ve souk cephelerin ayn yerde akmasyla oluur. stteki ekildeki rakamlar bu saylara karlk olan gkyz oluumlarnn nerelerde gzlemlenebileceini gstermektedir. 9

Kitapta Kullanlan terimlerin aklamas

Don. Meydana gelmesi iin souk hava ve ak gkyz gereklidir. ilk once Gok Grlemeli Gkyz. Bulut parcalannin farkl seviyelerde izgiler boukur ve rzgardan korunmus, nispeten alak blgelerde oluur. Evvela yunca ama farkl ynlerde dizildii kaos grntsnde bir yapya sahiptir. Ytoprak s cakl donma noktasnn altna iner (toprak donu). Eer souln yaz yarsyla muhakkak tarn ilikili olmas gerekli deildir. Birbirini kesen ma devam ederse souk giderek zeminin zerindeki hava tabakas iine rzgarlar kural, 7 tahminini, 17ninkinden ayrt etmek iin kullanlabilir. yaylr (hava donmas). Eger bir don hafif bir rzgarla birlikte olursa o zaGkgrltl F rt na . Tek (hava-ktlesi gkgrltl f rt nas ) 13 , man siddetli don olmas muhtemeldir. ardarda gelen (cephesel gkgrltl frtnalar) 8, veya sklkla durgun Eimli izgisel Ya, (Fallstreaks). Yiiksek buludardan -ounlukla cirhava basncyla (boyun) ilikili blgelerde olabilir. Tek frtnalar 20 dakika rus'lerden- kaynaklanan st atmosferde binlerce metre ykseklikten gmile yarm saat arasnda hayat sresi olan bir ykselen veya inen hava akm len buz saanaklan (muhakkak yere kadar inmeyebilir - .n.). Kt hava sishcresidir.Bir cephenin ykselmesiyle (zellikle souk cepheler) temlerinin nnde olduklarnda alalrlarken, aa seviyelerde normal oladesteklendiklerinde yamur ve dolu nedenli dey hava akmlar hcrenin rak yukardakilerden daha kuwetsiz olan rzgarlarn icine dtklerinde yolevresinde balina srt benzeri souk hava ktlesi olutururlar ve oradaki larndan saptrlrlar. Bu ekilde, kaynaklandklar ana bulutun ba tarafndan havay yeni hcrelerin iine iterler. Bu yeni doma hcreler snmekte geriye dogru srkleniyormus gibi grnrler. Hava ktlelerinin sicaklklar olan ana hcrelerin yerini alrlar. Orta derecede bir frtna temellerini ile rzgarlar arasndaki karlkl ilikiler nedeniyle buz parcalarnn kuyruk 2.000-3.000 m. ykseklerden alr ve stlerindeki ile altlarndaki rzgarlara izgileri scak hava ktlesinin bulunduu blgeyi iaret eder. Bylece scak bal olarak 7 ve 17'de gsterilen gkyz yap s n takip ederler. cephenin ilerisindeki eimli yalar ounlukla gney-batya (SW)* ve souk Gkgrltl Ya mur . Bir cephenin nnde orta byklkteki cephe arkasndakiler de gney-doguya (SE) ynlenirler. (Gney yarkresinbulutun yapsnda meydana gelen, eritli, noktal, dalgal, izgili karmak de ise srasyla kuzey-bat [NW] ve kuzey-douya [NE] ynlenirler). grnmn ardndan gelir. Deiik noktalarda youndur, gkgrlts tipi Youn izgisel yalar rzgar hznda ok kuvvetli bir dle eletiknoktalar vardr, ama gkgrlts art deildir. lerinde 2 ve 3'te grntlenmi olanlar gibi, daha az gl kt hava sisGnlk Deiim. Yer yzeyine havann scakl gn ortasndan (gne temlerinin ilerisinde ve 16'da biimlendii gibi bir sistemin gerisinde tek bir zaman) biraz sonra en yksek deerde ve sabah tanndan (afaktan) ynde izgisel yalar oluturarak jet akimi banklan I (jet rzgar akmn hemen sonra en dk deerde olur. En yksekten en de ve tekrar gzle grnr hale getiren birleim) retirler. Youndurlar. burkularak en yksee deiime scakln gnlk deiimi denir. Rzgar hz ve dklrler ve yaz n gk grlemeli hava oluklarnn nndeyken ok daha cumulus bulut rts de ayn gnlk deiimi takip eder, leden sonrann dikeydirler. Deiik ynlerde alaldklarnda iyi hava hkm srecek ilk saatlerinde en fazla ve afak civarnda en az. Nemlilik bunun tam tersi, demektir. Eger yzey rzgarlarna paralel dklyorlarsa 20'de anlatld leden sonra en dk, afak civarnda en yksek olur gibi yakn zamanda bir deiim olmayacak demektir. Gzel ve iyi. Bu kitapta gzel tanmlamasi sekizde ten daha az bulut Fractus (Paral Bulutlar). Bir stratus formudur ve alak bulutlar olurts olan temelde ak gkyz ve iyi tanmlamas sekizde ile alt araurken veya dalrken grlen intizamsiz, dank kk paralar halinsnda bulut rts mevcut ksmen bulutlu gkyz manasna kullanlmakdedirler. tadr. Her ikisinde de ya yoktur. Gece icin ak kelimesi gzel kelimesiyle ayn anlamdadr. (*) Yn ksaltmalar Ingilizce North=Kuzey, South-Gney, East=Dou, Hava Kutleleri.Geni antisiklonlar olan yar-kal c kaynak blgelerinden West=Bat kelimelerinin ba harfleri. gelirler. Aadakiler Kuzey Atlantik alanna aittir. Numaralar kitapta anlatlan gkyz ceitlerinindir.

10

Kitapta kullanlan terimlerin aklamas Ad K saca Tipik hava Kayna Denizse! tropikal mT Yagmur ve iseleme ile birlikte son derece bulutlu. Kt gr ve sis. 9, 10, 22 Saanak yamur ve aralkl ak gkyz iyi gr artlar 11, 12, 13, 15, 24 Serin ama yumuak iyi gr artlar 19, 21 Azorlar yksei

Denizsel kutupsal

mP

Kutupsal yksek

Geri dnen denizsel kutupsal Karasal kutupsal Karasal tropikal

rmP

cP

cT

iddetli souk ve kn ounlukla bulutlu ok scak ve ounlukla Gney Avrupa ve bulutlu 7, 17 Kuzey Afrika

mP gibi ama Atlantik Okyanusu deiime uratm Sibirya yksei

zler. Uaklarn b rakt izler yukardaki rzgar hz n ve ynn syleyebilmemize yardmc olur. Youn olduklarnda olas bir scak cephe olaynn habercisidirler. zler kalc olmazlarsa o zaman nispeten daha kuru bir st atmosfere ve ona bal olarak byk ll bir hava bozulmas olmayacaina iarettir. Yksek hzl st tabaka rzgarlar izleri paralar. Eer yanal paralanmlarsa o zaman, 3'te olduu gibi, rzgarn ynnn ize dik olduu, yok mazgall paralanmsa ize paralel olduu anlalr. Jet Ak mlar . Her iki yar krenin orta ve tropikal-alt enlemlerinde y lankavi dolaan yksek hzl rzgar nehirleri. Normalde (10 kilometre) ykseklikte olurlar ve alak basncn oluumu ve hareketleriyle balantldrlar. Bunlarla karakteristik 1 bulutlar oluur bylelikle gelmekte olan kt havann nceden haber verilebilmesine yardm ederler. Jetler normal enlemlerinin dna ktklarnda mevsim d hava koullar oluur.

Kararl Hava Ak mlar . S cakl k etkisiyle veya tepelerin stlerine itilerek veya cephesel yzeyler etkisiyle bir hava akmnn iine ykselmeye zorlanan hava tekrar kmek, alalmak eilimindeyse o zaman o hava akmna kararl hava akm denir. Bir hava akmnn kararsz tabakalarnn zerinde kararl tabakalar veya tam tersi olabilir. Bir scaklik tersinmesi alttaki dengesiz bir tabakay stteki dengeli olandan ayrr. Dengeli hava akmlarnn gstergesi katmansal bulutlar, dalmayan, bir arada (kmek eiliminde olan baca dumanlar, kt gr mesafesi ve scakln u noktalarda olmasdr. zerinden getikleri yer katmanndan daha scak olan hava akmlar yer yzeyi yaknnda dengelidirler. Karars z Hava Ak mlar. Ykselen havann ykselmesini atmosferin kay-da deer derinliklerine kadar srdrd bir hava akmdr. Bir tersinme sonunda k durdurur ve bulutlar belli bir st seviyede tutar. Bulutlarn ulaabilecei en yksek (ve en delinemez) seviye tropopoz tabakasdr. Cirrus ve cumulonimbus bulutlarnn her ikisinin de st noktalar, her iki yarkrenin orta enlemlerinde yiiksekligi 8 mil (13 km.) olan tropopoz katmannn hemen altnda olmak zorundadr. Bu tabaka kutuplarda 5 mil (8 km.) ve ekvatorda 10 mil (16 km.) yksekliktedir. Dengesiz hava Ak mIar cumuluform bulutlar, ykselen ve dalan duman, iyi gr (mesafesi) ve orta derece scaklkla kendini belli eder. Knot. Saatte bir deniz millik h z. Btn dnyada kullan lan 1 knot = 1.15 mil/saat = 1.852 km/saat. Nebulosis (ok Sisli). ok alak seviyelere (hatta topra a kadar) inen stratus bulutlarinn bir tr. ok alak seviyelerde tamamen kapal gkyzne 22 eik eden bir stratus oluumu. Oluk.* Havann esasta ykseldii, yamura, saanaa ve geici hava bozma-larna nclk eden, alak basnc n bir uzants olan blgedir. Iki trl oluk vardr (1) cephesel (2) hava ktlesi kaynakl. Birincisi varln bir cepheye (ounlukla eski bir cepheye) borluyken ikincisi zellikle alak basn gerisindeki kutupsal hava akmlar iinde oluur. Oluk: Uzunlamasma alak basnl alan. Genellikle iki yksek basn veya antisiklon arasnda bulunur (uzunlamasna iki dalga ykseltisi arasndaki uzunlamasna alak seviye gibi). ounlukla oluun iki ucunda basn en dktr - .n.

Kitapta kullanlan terimlerin aklamas

Pannus. Trbansl rzgar anaforlarnn, yamur, kar ve sulu sepkenin dkld bulut tabannn altndaki hava tabakasn, yukar itmesinin ve soutmasnn neden olduu bir stratus yaps. Sulu sepken muhakkak yere erismeyebilir, derken buharlar ve havay nemlendirir. Pannus hemen gelecek bir yamurun habercisidir, bir kez yamaya baladnda 300 metrelik bir alana kadar uzanabilir, bkz. 5 Saanaklar. Dengeli olmayan, nemli (yani denizsel kutupsal hava) hava akmlaryla geliir. Deniz zerinde veya rzgara bakan kylarda kk gnlk deiimler olabilir fakat karada olan saanaklar gn boyunca nadiren e zaman dalmldr. Tepe yamalar yal hava akmlarnn nemlerini yamur veya kar halinde brakmaya zorlarlar ve bylece tepe ve da silsilelerinin rzgar altlarnda saanak etkisinde kalmayan blgeler var olabilir. karada hava sabahlar ak ve serindir. Saanak. sabahla le ncesi arasnda aniden boalabilir 11 fakat hava ktlesi oluklar 12 saanaklarn byk bir ksmn kendilerinde tutabilirler. Ky rzgarlarna uzak olan i karalarda geceler aktr ve yldzlar ok parlak grlr. Scak Cephe. Serin veya souk hava ile scak hava ktleleri arasndaki ayrma eridi. rnek hava ktleleri, cephe ilerisinde denizsel kutupsal (ounlukla snm ve zamanla dengeye gelmi) ve gerisinde tropikal denizsel hava ktleleridir. Scak cephe, scak cephe yzeyinin yeryzyle bulutuu yerdedir ve cephe gerisindeki hava, cepheye adn verir. Scak Sektr. Bir alak basncn scak ve souk cepheleriyle sarlm tropikal denizsel hava blokudur (sekil 3). Siklonik. Eger bir aleak basn (veya siklon) gzlemcinin zerinden geerken rzgarlar, beklenen ekle uygun davranta gelierek deiiyorsa o rzgarlara siklonik deiiyor denir. Kuzey yarkresinde, siklonik olan rzgarlar, alak basn merkezi gzlemcinin kuzeyine dogru kayarken, srekli gelime iinde, saat ynnde dnerek hareket ederken, gneye doru kayarken ters-saat ynnde dnenerek hareket ederler. Sis. Ortama gelen bir rzgarn ardndan yerin 14 radyasyonla, soumasyla 10 (adveksiyon sisi - teleme sisi) veya hzl erime srasnda olduu gibi souk zemin zerine scak rzgarlarn gelmesinden kaynaklanabilir. Sakin hava koullarnda geceyle birlikte radyasyon sisi olma riski artar, ev ve endstri dumannn da bu tr sisin olumasna katks vardr. Dey rzgarlara maruz veya yksekliklerle evrili vadiler bu tr sise daha yatkndr. Radyasyon sisleri normalde gnes nlaryla dalr, fakat bulutla perdelenme gne nlarn kesebilir o zaman sis kalc olur. Kn, eer bu bulut stratocumulus ise o zaman sis ortamdaki dumanla birleerek kesifleir (buna smog adi verilir). Yatay ktle hareketi, teleme (adveksiyon) kaynakl sisler blgeyi igal etmekte olan cephelerin n sra ve ilkbaharda ve yazn ilk gnlerinde de denizden esmeye balayan meltemlerin n-cesinde ortaya karlar. Rzgarn artmas bazen sisi alak stratus bulutlarnn iine iter. Souk Cephe. Bir scak (genellikle tropikal denizsel) ve bir souk (genellikle kutupsal denizsel) hava ktleleri arasndaki ayrc ara kuak. Souk cephenin geme sresi, scak cephenin geme sresinin yars kadar olma eilimindedir. Souk cephesel yzey eimi, ters ynde ve scak cephe eiminin yaklaik iki katdr (ekil 2). Stratosfer. Tropopoz zerindeki st atmosfer blgesi. Orada kayda deer bir hava olay olmaz. Tersinme (Inversiyon). Normalde hava s cakl her 300 metre ykseldike 2,5 derece (kilometre bana ~8) azalr. Sakin koullarda, geceleri olduu gibi, yeryz sour, o zaman yerin hemen zerindeki hava tabakas da sour ama onun da biraz zerindeki katman scak kalr. Bylece ykseklikle scaklk deiimi tersine dner ve scakl belli bir mesafe iin yerden ykseldike artar. Bu tersine scaklk katmanlamasna tersinme ad verilir. Hava yksek seviyelerden aa inip sndnda da ok kuvvetli tersinme meydana gelir. Tropopoz (troposferin st) alt ndaki tm meteorolojik olaylar kapana alp, izole eden gl ve kalc bir tersinmedir. Herhangi bir ykseklikteki tersinme de ayn davranta bulunma eilimindedir. Sc ve As gibi katmansal bulutlar tuzaa alrlar. Tropopoz. Troposferden daha yukar hava akm kmasna mani olarak, meteorolojik olaylara bir st snr koyan, yaklak 8 mil (13 km.) yukarda bir atmosfer blgesidir. Scakln ykseklikle deimez kalmasyla zgnlemitir.

12

Kitapta kullanlan terimlerin aklamas

Troposfer. Atmosferin, hava olaylarnn olutuu blgesi. Scakln ykseklikle azalmas ile zgnlemitir ki bu tropopoz katmannda geerli olmayan kouldur. (Bkz. dengesiz hava akm ve tersinme). Virga. Aktif cepheler geerlerken en alt ksmlarnda grlen alak bulut lleleri (demetikleri).zellikle kar yaarken neredeyse yere eriirler. Yln K Yars. Herhangi bir meridyende en kt aylar ieren zaman dilimi; yani en souk, en rzgarl ve byk frtnalarn olduu zaman dilimi. Bunun resmi k tarihleriyle akmas gerekmez, sonbahardan ilkbahara kadar uzanabilir. Yln Yaz Yars. Yln en az souk hava ve en az byk frtnalarn olduu, en scak ve gnesli aylarn kapsayan zaman dilimi. Yumaklanma (Floccus). Gkgrltl hava ko ullarnda, yapa l koyun srs grnmn and ran, altocumulus bulutlarnn bir tr. ounlukla cascellanus ile birlikte grnr Yksek Basn Srt. Genellikle bir yksek basncn uzants olan. havann kt blge. Bkz. ekil 1. Ykseltilmi Cephe (Oklzyon). Souk cepheler s cak cephelerden daha hzl hareket ederler yle ki sonunda souk cephe scak cepheye yeti erek onun yerini al r ve scak hava gittike yerden yukar itilir.ekil 3'te olay New York yaknndaki alak basnta balam ve Faeros zerindeki alak basnta ise balama noktasnda. ndeki serin hava ile arkadaki souk hava arasndaki ara blgeye souk telemesi ad verilir. Eer cephe arkasndaki hava, cephe nndekinden daha scaksa o zaman scak telemesi adn alr. ou karasal alanlar dier trdeki cephelerden ok telenmi cephelerle karlarlar. Ykselti Yamular (Orografik Yamurlar). Nemli hava akmlarnn dalarn veya tepelerin zerine doru ykselmesiyle oluan yamurlardr. Ya yln herhangi bir zamannda kar veya sulu sepken halinde olabilir. Ak alanda veya ky dzlklerinde hibir ya brakmayan hava akmlar ykselti srtlarn amaya zorlandklarnda youn ve srekli yamur, saanak, gkgrltl frtna meydana getirebilirler.

ekil 3. Kuzey Yarkresinin bir ksmna ait gerek bir hava haritas, I 'den 24'e kadar gkyz yaplarnn olas konumlarn gstermektedir. Koyu siyah ok bir jet akmdr. Resimlenen, lman enlemler evresinde neredeyse kesintisiz, ylankavi hareket edecek olan jet akmnn sadece bir parasdr. jetin ( 1 ) ba tarafnda beliren cirrus jet akm, jetin gineyinde herhangi bir yerde grlebilir ama sklkla alak basn bulutlar tarafndan perdelenir. ekil 2'de alak basn cephelerinin enine-kesitleri ya ngiltere'yi kat eden 55 N boyunca veya New York evresinde merkezlenmi alak basncn scak sektrn kesen 35 N boyunca uzanr.

13

Bulutlar hakk nda bilgiler

Bulutlar ykseklik katna ayrlabilirler: 1. Alak bulutlar blgesi - toprak yzeyi ile 2.1 km. arasna yerleen bulutlar (ortalama 0-2 km.). 2. Orta bulutlar blgesi - 2.1 ila 7.6 km ykseklie yerleik bulutlar (ortalama 2-8 km.). 3.Yksek bulutlar blgesi - 4.8 ila 13.7 km. ykseklie yerleik bulutlar (ortalama 5-13 km.). Bu genelde uygulanabilir bir blmlendirmedir, fakat orta ve yksek bulutlar, kn ve enlemler arttkca alt limitlerinin aasna inerler. Tropiklerde btn kendi tiplerinin st limitlerinden daha yukar ykselme Ykseklik ve ekil 1a 1b 123a 1b 123b 2ab Ad Ksa Rumuzu Tanmlamas

eilimindedir. O nedenle blmlendirme sadece bir rehberdir. En iyi gsterge bulut tipleridir yani cirrus, altostratus'tan daha yksek bir buluttur, ve altostratus da cumulus'ten daha yksek bir buluttur. Bulutlar bundan baka ekilleriyle de snflandrlrlar. a. Kme bulutlar (cumuliform) b. Tabaka bulutlar (stratiform) c. Tyms bulutlar (cirriform) Genel bir bulut blmlemesi yaptktan sonra aadaki tablo baslca tipleri vermektedir. Ykseklik ve ekil numaralar yukarda anlatlan blmlendirmeye aittir.

Cumulus (Kmls) Cu Stratocumulus (Stratokmls) Sc Cumulonimbus (Kmlonimbs) Cb Stratus (Stratus) St Nimbostratus (Nimbostrats) Ns Altocumulus (Altokumls) Ac

2b 3c 3ab 3b

Altostratus (Altostrats) Cirrus (Siriis) Cirrocumulus (Sirokmls) Cirrostratus (Sirostrats)

As Ci Cc Cs

Kk dikine gelimeli alak kme bulutlar. Paral veya gkyznn tamamn kaplayan alak kme-tabaka bulutlan. Saanak ve gkgrlts reten byk dikine gelimeli kme bulutlar. Kylar ve tepeleri rten, alak veya ok alak ekilsiz tabaka bulutlar. Kt hava ko ullarnda grlen byk dikine uzantlar olan tabakalam sklkla btn- bulutlar. Adalarda grlen orta seviyede kme bulutlar nadiren tm gkyzn rterler. Normal oluumda uskumru srt (uskumru srtn andran, izgili. benekli, hafif ve yksek bulutlar) tabir edilen gkyz ekillenmesinde mevcutturlar, ama dier oluumlar lenticularis -mercek benzeri (mercek-ekilli)-ve castellanus (hisar grnml) ve floccus (gkgrltl gkyznde karmakark) bulutlardr. "Islak gne" tabir edilen gkyz oluumunda goriilen orta tabaka bulutlan. iseleme ve izler (eimli ya izleri) brakan youn aa yukar byk balar grnmnde yksek bulutlar, atkuyruu tabir edilen yapyla ilikili olarak gkyznde engelimsi ve bayrak benzeri ve bunun gibi dier ekiller oluturur. Tabaka halinde akl-koyulu, dalgal grntl tabaka eklindeki bulutlarla birlikte bulunan yksek kme bulutlar. Ayn zamanda uskumru srt gkyz tabir edilen yapda da grlr Genellikle tm gkyzn kaplayan ve bazen sadece gne veya ay evresinde beliren haleler ile fark edilen ekilsiz bulutlar.

Rzgar kuvvetinin bofor (beaufort) cinsinden izelgesi

Bofor Kuvveti
0 1 2 3 4 5

Genel Tanm
Sakin Esinti Hafif esinti

Deniz lt
Deniz ayna gibidir. Kpkl tepeleri olmayan, pullanma grntsnde hafif dalgalanma

Kara lt
Sakin, duman dikine ykselir Rzgarn yn, rzgar glyle deil ama sadece duman srklenmesiyle belli olur Rzgar yzde hissedilir, yapraklar hrdar. Alelade yel deirmenleri hareket eder.

Knot biriminde hz

1'den az 1 ile 3 aras 4 ile 6 aras 7 ile 10 aras 11 ile 16 aras 17 ile 21 aras 22 ife 27 aras 28 iie 33 aras 34 ile 40 aras 41 ile 47 aras

6 7 8

10

Kk dalgacklar, hala ksa ama daha belirgin dalga tepeleri cams grntdedir ve krlmazlar Geni dalgacklar, dalga tepeleri krlmaya balar. Cams Yapraklar ve ince srgnler srekli hareketli. Tatl meltem grntde kpkler. Belki dank kk beyaz Rzgar kk bayraklar gererek dalgalandrr. kpkl anaforlar Kk dalgalar uzamaya balar. Beyaz kpkl Toz ve katlar kaldrr. Kk dallar sallar. Mutedil rzgar anaforlar ska grlr. Daha belirgin uzun ekiller alan mutedil dalgalar. Birok Yaprakl kk aalar sallanmaya balar. beyaz kpkl anafor oluur. Baz serpintilerin olma Sert rzgar sularda tepeli dalgacklar oluur. ans var. Biiyiik dalgalar olumaya balar. Beyaz kpkl dalga Kuvvetli doruklar imdi her yerde daha yaygndr. Muhtemelen Byk dallar hareket halindedir. Telgraf telleri slk alar. emsiyeler glkle kullanlabilir. rzgar biraz serpinti olur. Frtnams Deniz kabarr, krlan dalgalardan kan beyaz kpkler Btn aalar sallant halindedir rzgara kar rzgar ynnde eritler halinde srklenir. yrndnde rahatszlk duyulur. rzgar Daha uzun orta ykseklikte dalgalar. Dalga doruklarnn ular rzgarla damlacklar halinde salr. Aalarn yeni srgnlerini krar. Genellikle Frtna yrmeye, ilerlemeye mani olur. Kpkler rzgarla ok belirgin eritler halinde kl dalgalar. i Yksek Rzgar ynnde srklenen youn Kuvvetli kpk eritleri. Dalga doruklar dmeye, takla atmaya Yaplarda hafif zararlar olabilir. (baca apkalarnn, fan kaplamalarnn umas gibi) frtna ve dalga zerine yuvarlanmaya balar. Salan d l zaman kl l doruklar yla tkil bili Uzun asl kalan ok yksek dalgalar. Youn. srklenen byk kpk eritleri. karalarda nadiren grlr. Aalar iddetli frtna Yzey beyaz bir grnm alr, denizin takla atmas kklerinden sker. Yaplara ar zararlar verir. youn ve rktc olur. Gr ok etkilenir.

48 ile 55 aras

15

I Cirrus jet akmlar

Balca ngrlenler. st-rzgarlarda mevcut iddetli siklon dolaysyla gelecek 8-15 saat iinde frtna patlak verebilir Balca ipular. 1 .Cirrus balarndan oluan uzun sralar, altlarndaki daha yava rzgarlarn stne buz kristalleri yadrmakta. Gl olarak gelitiinde eimli izgisel yalar (Bkz. sayfa 9) st rzgarlar ynnde ekilen bantlar halini alr. Bu yn normal olarak (fotorafta gsterildii gibi) batdan douya veya kuzey-batdan gney-douyadr (Gney Yarkresinde gney-batdan kuzey-doguyadr). 2. Gkyzn bir batan bir baa kat eder grlen cirrus bulutlar 80 knot'un (150 km/saat) zerinde bir hzla hareket eder grnmektedirler ama bu gzlemlenen hareketleri 100-160 knot'luk bir gerek jet akm hzna iaret etmektedir. 3. Dalga (grnmndeki) bulutlar (sa stteki manzara), bunlar

her zaman yaptklar gibi, jet akntlarnn yaknlarnda rzgarlarn, ykseklikle ok cabuk hz deitirdii yerlerde ekillenirler. Aklamas. Jet akmlar, gene ve dinamik yzey alak basnlarnn oluumunda byk rol oynarlar. Jet eksenlerinin ekvator tarafnda, birka yz millik mesafe iinde geliirler. Karakteristik jet akmlan bulutlar da ayn davranta bulunurlar ve bylece dinamik bir alak basncn gelimekte olduunu ve yakn zaman iinde blgede olacan gsterirler. Olumalarn tamamladklarnda, yerleik bulutlar youn olduundan dalmalar vakit alr ve bylece varlklarn, olumalarna neden olan alak basncn gelime fazndan daha uzun zaman srdrebilirler. Birbirini kesen rzgarlar kural gerek bozulmann olasln alglamanza yardmc olacaktr.

Eleman Eleman Trend Trend Eleman Artar veTrend gneye Rzgar doru geri dner yi veya olaanst, Gr sonra azalr Ya Bulut Yamur veya kar 2/8 ila 4/8 bat ynnden artarak

Normal deidegisim im Geli sresi Normal Geli5 suresi Riski Normal degisim suresi Riski Bat dan kuzeybat ya (WGeli5 NW) 2 ila 4; gneybatdan 6 ila 12 saat gneydouya (SWSE) 5 ila 8 kuvvetinde Balangta 48 km. veya daha fazla sonra 16 km. veya 10 ila 15 saat daha yakma azalr Srekli, sonralar mutedil Gerek bozulma olduunda 8/8 Cs, sonra 8/8 As, 8/8 Ns, Sc ve pannus Gne bulutla rtldnde daha souk hissedilir ve rzgar artar Ci durumunda mutedil dme ama gittike hzlanr. Hzl d 6 ila 8 kuvvetinde rzgar meydana getirir ama byk d denizde 9 ila 10 kuvvetinde rzgar yapabilir 10 ila 15 saat 10 ila 15 saat 5 ila 10 saat

Riski Olasilikla Olasilikla 3-6 saat icinde 6 kuvvetinde Zaman diliminin sonuna doru deniz ve tepe sisi Daha sonra youn yamur veya kar

Olaslkla Yln k yarsnda zellikle denizde iddetli frtna

Eer hava koullar gelimezse hafif veya kesikli ya

Belirsiz st bulut Eger koullar gelimezse 3/8 ila yaplanmasna dnen 6/8 yksek ve orta bulutlar 6/8 ila 8/8 Sc Kn ac souk Eer rzgar kmazsa deiim kk olur

Scaklk Soumaya balar

Basn Der

12 ila 24 saat

Byk d ve alak Yava d, rzgarn ve dier basncn ok daha hzl olaylarn o lde daha uzun gemesi (yar zamanda) zaman diliminde artmas

2 Cirrus ve cirrostratus
Balca ngrlenler. Olaslkla alak basncn scak cephesi geliyor, bal olarak rzgr artacak ve daha sonra yamur -veya k n kar- olas. Ba l ca ipular . I . Kabaca tamam bir yne akan e imli izgisel ya la birlikte yukardaki olu um hava ko ulunun hzl geli ecek gibi oldu unu gstermektedir. 2 . Birbirini kesen rzgrlar (st rzgrlar gzlemcinin sol taraf ndan eserken yzey rzgrlar arkas ndan esmektedir)bir s cak hava ktlesinin blgeye yerle iminin yolda oldu unu gstermektedir, yani bat tarafnda scak hava cephesi var. (Gney Yarkresi iin solu sa olarak aln z.) 3. yi gr artlar (eer varsa bile Cumulus bulutlar var) bunun mevcut hava ktlesiyle gelmekte olan arasnda s caklkta byk bir farka neden olaca a k olan kutupsal hava ktlesi oldu unu gstermektedir. Byle bir farkl l k kuvvetli rzgrlar ve hava koullar meydana getirir. Aklamas. Alak basn modeli ( ekil 2), scak cephenin yzeyle bulu *tuu noktadan yzlerce kilometre teye uzanan bir scakhava kamas beklentisini gerektirir. Fotoraftaki cirrus, kamann ince ucundaki buluttur ve daha kaln bulut tabakalar batdan itibaren kamann kalnlat taraftan belirir. Bu e it bir gkyzne dayal byk lekli hava bozmas tahmini aada verilen bulutlarn scak-cephe dizisiyle de do rulanmal d r. Ci bulutlarn Cs'ler (gne veya ay n etraf nda haleler) ve ondan sonra As ve son olarak da ya a (Sc ve pannus) e lik eden alak bulutlarla birlikte Ns takip etmelidir. Kuzey yar kresinde alak bas n merkezinin gneyi ynndeki rzgrlar artar ve ters dner ve kuzeye do ru olanlar artar ve do ru (saat ynnde) dnerler, Gney Yar kresi iin tersi do ru olarak okuyun ve hareket ynlerini tam ters olarak al n.

Eleman Trend Rzgr Gr Ya Bulut Scaklk Basn Ters dnp artarak Artar sonra azalr Yamur veya kar Tam bulutlanacak ekilde artar Serin Der

Normal deiim 2 ila 4 kuvvetinde gneybat-gney (SW-S) , sonra 5 ila 7 kuvvetinde gneygneydou (S-SE) 16 ila 21 km. veya daha fazla, yamurda 3 ila 6 km. karda 800m. ila 1.6 km. olur Srekli hafiften srekli orta dereceye dner 8/8 Cs sonra 8/8 As sonra 8/8 Sc ve pannus birlikte Ns Rzgr artnca daha serin, ya durumunda daha da serin Orta derece dmeyi hzl dme takip eder

Geli sresi 3 ila 8 saat

Riski 8 ila 9 kuvvetinde

Olaslklar Eer alak basn zayfsa yazn 4 ila 5 kuvvetinde

6 ila 12 saat 6 la 12 saat 6 ila 12 saat 3 ila 8 saat 10 ila 20 saat

Periyodun sonuna doru sis Hafif yamurda 6 ila 10 km. Youn yamur, yln yaz yarsnda gkgrlts Alak basn zayfsa hafif yamur

Kylar ve tepeleri kaplayan Eer alak basn zayfsa paral 8/8 alak stratus gkyz Kn karda ac souk Daha sonra frtnams rzgrla birlikte byk dme Eer alak basn zayfsa kk deiiklik Alak basn zayfsa yava dme

3 Scak cephe veya yukar iteleme* (oklzyon) yaklayor

Ba l ca ngrlenler. Orta derece bozulma Ba l ca ipular . I . st bulutlar (cirrus) ve orta seviye bulutlar (altostratus) yakla yor. 2. st rzgrlar kuvvetli ve altostratuslar paralanrken boydan boya izler 3. En alt seviyedeki bulutlar (altostratuslar) st bulutlarn ve rzgrn, daha alttakinin solundan geldiini gsterir ekilde dizilmi ler (sol dipten sa ste doru).

A k/amas. Gkyznde s cak cephenin yakla t n gsteren i aretler mevcut ama bulut toplanmas nda kesintiler var. Bu, fotoraf I ve 2'de grlen gkyz yap s ndan daha eski ve muhtemelen daha az dayankl bir sistemin varl n gsterir. Ufuktaki As ekilleri, resmin st tarafndaki cirruslarla ayn ynde dizilmilerdir. Bu As seviyesindeki rzgar n Ci seviyesindekine dik oldu u anlamna gelir nk Ci rzgra e lik eden ak yn gsterirken As esintiye dik do rultuda (birok kararl bulutta olduu gibi) yaylma grnts vermektedir. Sonu olarak gkyz havan n bozmas iin hazr ama kesiklikler, orta derecede ve belki yava deiimle daha fazla rzgr ve yamur geleceine iaret etmektedir.

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut Scaklk

Trend

Normal de i im

Geli sresi 6 ila 12 saat 6 ila 12 saat 6 ila 12 saat 3 ila 6 saat

Rsk 6 ila 7 kuvvet Youn yamurda 800 m. karda 90 m Tepelerde youn yamur Sonralar 8/8 alak St Kn souk Hzl dme frtna getirir

Olaslkla 2 ila 5 kuvvetinde siklonik Daha sonra yksek alanlarda sis Daha sonra iseleme Sonralar paral bulut Yazn sonralar scak 2 ila 3 kuvvetinde rzgrla yava dme

Orta derece artma ve Gneybatdan gneydouya ters dnme (SWSE) 5 ila 6 kuvvetinde Sonralar azalr Yamur veya kar Artar Serinler Yamurda 3 ila 6 km. karda 800 m. ila 1.6 km. Srekli orta derece 8/8 As ve Ns

Rzgrn artmas nedeniyle daha Takip eden birka serin saat Fazla olmayan dme ama hzl Basn Der 8 ila 12 saat olursa kuvvetli rzgr getirir (*) Bir cephenin aa seviyelerden gelip, orada var olan hava ktlesini yukar doru itmesi. Tersi de geerli olmakla beraber, ounlukla souk cephe, aa seviyelerden gelip orada bulunan scak hava ktlesini yukar iterek kaldrr - .n.

20

4 Scak cephe nnde altostratus veya yukar iteleme

A klamas . Altostratuslar, burada oldu u gibi Ci ve Cs'leri takip ederlerse ya murun ve rzgr artmas nn hemen hemen kesin bir emaresidir. Yava ama srekli kalnlama, belirgin ekillerin eksiklii, amur gibi grilik olmasn n hepsi olduka yak n bir gelecekte hava bozaca tahminine katk da bulunur. Rzgr gney eyreklerine do ru (gney-bat veya gney-dou) ters dnmelidir ve alak basncn gney-ilerisine do ru artmald r. (Gney Yar kresi iin sayfa 6'daki nota bak nz) Balca ipuiar. 1. Dz ve gne nlarn n gittike artarak, ayn bir buzlu camn arkasndan bakyormusunuz gibi azald, ounlukla ekilsiz gri bir bulut olarak yap lanmtr. 2. ncesinde Ci ve Cs bulutlar gemi olmas gerekir, fakat gne tamamen kesilirken cumulus bulutlar da paralanacak ve tamamen yok olacakt r. Ba l ca ngrlenler. E er bu gkyz 1 no.da anlat lan gkyz yap s na arada cirrostratus (haleler) bulutlan da olmak ko uluyla uyuyorsa o zaman byk bir bozulma bekleyin. E er 2 no.lu gkyz ko ullar na uyuyor ve bir miktar da Cs varsa o zaman bozulma bekleyiniz. E er 3 no.yu, s kl kla oldu u gibi Cs olmaks z n ve bulut birikiminde byk paralanmalarla birlikte and ryorsa o zaman orta lekli bir bozulma bekleyin.

Eleman Trend Rzgr Hzl artar ve ters dner

Normal de i im Kn 6 ila 7 kuvvetinde yazn 5 ila 6 kuvvetinde Onlarca kilometre sonra, ya srasnda 3 ila 6 km Srekli orta derece Rzgrn artmasna ve gneiz olmasna bal olarak daha souk Orta ve hzl dme

Geli sresi 4 ila 6 saat 2 ila 4 saat 2 ila 4 saat

Riski 8 ila 10 kuvvet Karda 800 m. (veya daha az) Youn yamur veya kar Tepelerde ve denizde sis

Olaslkla Eer s depresyon olursa 4 ila 6 kuvvetinde siklonik Genellikle iyi Kesikli, hafif ya Daha sonra paral Sc ve St Eer bulutlar paralanrsa daha sonra greceli olarak daha scak S alak basn varsa yava dme

Gr Artar sonra azalr Ya Bulut Yamur veya kar

Artar ve aa iner Pannus 5 ve virga 6 ile birlikte 8/8 Ns 2 ila 4 saat

Scaklk Daha souk Basn Der

Sonraki bir iki Kn ok souk saat 4 ila 6 saat Byk dme iddetli frtnaya sebep olur

22

5 Hemen ya mur veya kar

Ba l ca ngrlenler . 20 dakika iinde ya mur (veya kar). Ba l ca ipular . 1 .Tamamen bulutlu ve alalan gkyzne e lik eden 2. Ana bulut tabannn altndan, dzensiz gelimi ikin paralar halinde, rzgr ynnde gelen gri bulutlar. Aklamas. Bu gkyz size hemen ya murluunuzu veya emsiyenizi bulun demektedir; foto raf ekildikten tam be dakika sonra ya mur yad. Yaklaan scak cephenin btn belirtileri var. Gne, gri yeknesak altostratus bulutlar n ardnda kaybolal ok oldu. Kamera gneyin derinliklerine bak yordu ve pannus As taban altndaki nemli havada olu uyor ve akarak alt rzgrlar n zerine biniyordu. Bu tr bulutlar, her ne kadar henz yere ulamam olsa da, ya n balam olduunu gsterir.

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut Scaklk Basn

Trend Artar Azalr Hemen balama

Normal de i im 1 ila 2 bofor kuvvetlerine artar Yamurda birka km.den az, karda 1.6 km.den aza der Balangta kesikli, sonra orta derece srekli hal alr

Geli sresi Birka dakika Yarm veya bir saat Birka dakika srekli hal alr Bir iki saat Onlarca dakika 2 ila 6 saat

Riski Hamleli* savruntulu Karda sis snrlandrr

Olaslkla Kk deiim Kk deiim Tamamen kesikli

Pannusla 6/8 ila 8/8 pannus veya Sc ve tamamen rtlr St, aada 8/8 As ve Ns Derhal der Srekli dme Den yamurun neden olduu dey hava akmlaryla daha sour Orta veya hzl dme

Tepeleri rter Kn aniden ok souk Byk lekli dme

3/8 ila 5/8 pannus veya Sc Eer yamur hafifse hemen deiim hafif olur Eer s alak basn varsa yava dme

(*) Hamleli rzgr: Rzgr hznda ani srama ve olayn ok kereler tekrarlanmas - .n.

24

6 Bir cephe geiyor

Balca ngrlenler. Deiim hemen olur. Kt havalarda deiim sklkla burada iaret edildii kadar olmayabilir. Sadece srklenen bulut tabannn ardndan gkyznn tekrar aydnlanmas da olabilir. Hamleli savruntulu ve doru dnen (saat ynnde dnen) rzgr, basncn ar dmesini veya ykselmesini ve nemde ve scaklkta deiimi, ya derecesinin veya eklinin deiimini bekleyin. Balca ipular. 1. Tam kapal alak bulut rts olduunda ve serin yamurun, olay yksek bulut tabanna ve yamurun kesilmesine dntrdnde bu scak cephedir. Bununla beraber alt bulutlar yksek nem ve serpintiyle tekrar yere yaklaabilir. 2. Nemli tropikal hava, serin rutubetli kutupsal havaya dntnde ve kt gr de iyi gre dntnde bu gelen souk cephedir. Olayda yamur ve saanak periyotlar vardr. Rzgrn geldii taraftaki ufukta cumulus bulutlar grlebilir, 3. Arada hibir tropikal hava ktlesi olmadan scak cepheyi souk cephe takip ediyorsa o zaman bu yukar itilmi cephedir (oklzyon). Aklamas. Zayf bir scak cephenin gei fotoraf seildi, nk daha canl cepheler grntlerinde az sayda kontrast ekiller verirler. Mamafih fotorafta eilimler gsterilmitir. Srklenen virga ile izgi haline gelmi bir alak bulut var. Arkasnda da deitii ak olan bir hava tipi var. Dmekte olan yamurun en alak bulut geerken kesilmesi beklenebilir.

Eleman Trend Hemen doru (saat Rzgr ynnde) dner, hamleli Gr Azalr

Normal deiim Rzgr artmakla birlikte alt bulutlarn arkasna doru dner

Geli sresi Onlarca dakika

Riski Mevcut rzgrn sol tarafndan youn hamleli

Olaslkla Rzgr azalr veya ynnde kk deime olur Cephe zayf olduunda kk deime

Cephe geerken azalr. Scak cephenin ardndan kt, souk cephenin ardndan iyileir Scak cephe olduunda ok Orta lekli srekli alak bulutlar ve isenti. Souk Ya ya hemen kesilir cephe-nin bir mddet ardndan saanak Aa iner, yukar Eer scak cephe ise 8/8 Bulut kar, sonra tekrar Sc ve St, souk cephenin aa iner ardndan 4/8 ila 6/8 Cb'nin Scak cepheyse scak, Scak cephe durumunda artan nem Scaklk souk cepheyse nedeniyle bunaltc. Souk cephe souk durumunda daha ferahlk verici Der, daha sonra Basn sakin veya ykselir Scak cephe varsa hareketsiz, souk cephede ykselir

Onlarca dakika Scak cephenin ardndan sis Onlarca dakikadan bir veya iki Cephe uzaklarken younlar saate kadar Yarm veya bir saat Onlarca dakika Yarm veya bir saat Alak basn dinamkse scak cephenin ardndan daha fazla der. Souk cephe ardndan ise keskin ykseli Scak cephenin ardndan 8/8 alak stratus

Cephe zaytfsa hi olmaz

Cephe zayf olduunda paral gkyz Yazn paral gkyz durumunda scak Zayf cephe durumlarnda deiim azdr

26

7 Gkgrltl gkyz
Ba l ca ngrlenler. 12 saat iinde gkgrltl atmosferik olaylar n patlak vermesi. Birbirini kesen rzgrlar kuralnn kullanlmas size, karars z cephenin yukardan a a rzgrlar olup olmad n syleyecek ve bu yolla sizi gkgrltl frtnaya kar uyaracaktr. Bununla beraber 17 numaraya bak nz. Balca ipular.1. Genellikle dzensiz altocumulus filamentli pskllerinin elik ettii dalgal altocumulus castellanus sralar, yksek bulut fonunda kara grnen uzunlamas na darbeler veya kk lekeler gibi gzken bulutlar. 2. Gkgrltl gkyzn ncesinde genelde grlen ekillenme. Yksek scaklk, az rzgr, muhtemelen yksek nem. Aklamas. Bu klasik gkgrltl gkyzdr. Alt merkezdeki bulutlar, her zaman atmosferin orta tabakalar nda karars zl k belirtisi olan ve buna bal olarak sonralar gl gkgrlts riski gsteren Ac Cast bulutlar dr. Bu tr gkyz yaps genellikle le ncesi meydana gelir ve leden sonra da, daha ak, karann snmasna olanak salayan ve bylece alt atmosferi ak am st gkgrltl ya mur iin haz rlayan bir hava olur. Birbirini kesen rzgrlar kural yla da hava bozmas olarak de erlendirilecek bu tr gkyz, ku kusuz bir gkgrltl ya tahmini yaplmasna olanak verir,

Eleman Trend Rzgr Orta derece artma Gr Azalr Ya Youn saanak, imek ve gkgrlts

Normal deiim 3 ila 4 kuvvetinde hayli deiken 5 ila 10 km. Kesikli veya dank youn yamur art dolu veya yamur saana 6/8 ila 8/8 Cb ve Fr St ile birlikte karmakark As ve Ac

Geli sresi 12 saat 12 saat 6 ila 18 saat 6 ila 18 saat 6 ila 18 saat 6 ila 12 saat

Riski 7 kuvvetinde hamleler ve savruntu, 9 kuvvetinde hamleler de olas Kylarda sis Sonralar youn dolu Youn cephesel gkgrltl frtna

Olaslkla Daha sonralar tornadolar ve su sifonlar (denizden su kaldrma) olas Az deiim Az ya Byk bir bozulma olmadan alma Scak kalabilir

Bulut Azalr sonra artar

ok scak havay Scaklk gkgrltl frtna srasnda Daha souk byk d takip eder Basn Yava dme Deersiz d

Cephesel gkgrltl frtnayla birlikte ok dme

Az deiim

28

8 Gkgrltl frtna
Ba l ca ngrlenler. Hemen hamleli savruntulu rzgrlar (en kt annda 40 ila 60 knota kadar kar), scaklkta byk d, gkgrlts, imek, dolu ve youn yamur. Ba l ca ipular 1 . Cb bulutlar n n karakteristik rs grnml tepeleri. 2. En iddetli rzgrn nnden yaklaan garip dalga-benzeri bulutlaria birlikte daha yak n bulut kemerlerinde iddetli dikey hareket ve ya yuvarlanma hareketi s klkla grlebilir. A klamas . Tehdit eden gkgrlts yapan bulutun dikine uzant s , kendisini evreleyen bulutlar nedeniyle ounlukla saptanamaz. Bu fotoraf hemen yakn bir frtnann nndeki yuvarlanan buluttan gstermektedir. Manzaran n alt ortas ndaki ya mur perdelerinin grntle rine dikkatinizi ekerim,

Eleman Trend Rzgr iddetle artma ve yn deitirme

Normal deiim

Geli sresi Yaknlna gre yarm saat veya daha az Yamurun kesikli yayla deiken On dakika kadar sren hafif ve youn yamur periyotlar. Frtna ardndan hafif Perdeleme kenar bamzn stnden getikten 5-10 dakika sonra lk bulutlar gzktkten birka dakika sonra Birka saat

Riski 40 ila 60 knot'a kadar hamle Youn doluda 90 m.den az

Olaslkla Sadece 3 ila 4 kuvvetinde hamleli savruntu

Frtnaya doru 5 knot'tan, frtnayla 5 ila 6 kuvvetinde hamleli savruntulu rzgra Yamur ve doluda Youn yamur ve doluda 800 Gr ani azalma m.den daha az Youn yamur Kesikli olarak yamur veya veya dolu saanakYa dolunun youn ve hafif lar, gkgrlts, dnemleri imek Perde kapan gibi ilerleyen ok 8/8 Cb ve ilikili Bulut kara, dalgal ve yuvarlanan bulutlar bulutlar Scak ve bunaltc havadan rzgrl ve yamurlu soua Gkgrltl frtna durumunda nemsiz deiimler

Gnn sonlarna doru zellikle En kt frtnalarda youn yksek alanlarda ani iddetli saanak ve byk dolu (nadir olur) (halkn "bardaktan boanrcasno" diye tanmlad saanak ekli) Tornado veya su sifonu (denizden su emme) Ana hcrelerin kenarlarnda byk Cu ve As Eer frtna sadece geiyorsa kk deiim En kt frtnalarda hzl d Yavaa ykselme

Scaklk Dramatik d Basn Yavaa der

30

9 Scak sektr hava koulu

Balca ngrlenler. ncesinde hava koulunda byk bir deime olabilir bir souk cephe gemelidir -veya birka tane kk cephelero durumda tropikal denizsel hava akmlarnn elik ettii hava eklinin devamn bekle. Rzgr ynnden gelecek byk bir deiim iin gkyzn srekli gzle. Rzgr estii ynden ok bulut gelmesini bekle ama eer alrsa o zaman geceleyin alak stratuslar veya denizde ve kylarda sis riskini gz nnde bulundur. Bahca pular. I. Baskn olarak bulutlu hava akmlar. 2. Kt gr 3. Scaklk ve nem (sklkla bunaltc), biraz iseleme veya dalarda yamur. Aklamas. Scak sektr havas, ne kadar karmam olduuna bal olarak, deiik ekillerde gelir. Scak sektr bir scak cephenin geiini takip eder ve birka saatten birka gne kadar srebilir. Cephelerin hemen arkasndan gkyz normal olarak tamamen bulutlu, zellikle tepelerde ve kylarda iselemeye ve sise yatkndr. Bulutlar, kararl olanlardr, yani stratus ve stratocumuluslar, art, ortamdaki bulut adalardr ve fotorafta olduu gibi yksek seviyelerdekilerdir. Tepelerin rzgr altlarnda mercek-ekilli altocumulus lenticularis kadar bu bulutun cirro ve alto ekilleri de yerleirler. Bazen -zellikle yazn- scak sektr gkgrltl olabilir.

Eleman Trend Rzgr imdiki gibi kalr Gr Kt Ya Bulut Scaklk Basn Tepelerde ve kylarda iseleme Bulutlu Yln o zamanna gre scak Az deiim

Normal deiim Rzgr hznn gnlk deiimi Sis ve alak bulut Zamanla yasz olur

Geli sresi Gece ar veya o civarda Gn boyu veya o civarda

Riski 5 ila 6 kuvvetine artar zellikle kn 50 m. veya daha az Sonralar yamur gkgrlemesi vs.

Olaslkla Azalr Az deiim ok nemli Hi bulut olmaz

Genellikle gndzn ge saat4/8 ila 7/8 yamal grntde lerinde en az ve gece en fazla 30 m. veya daha alakta 8/8 stratus alak bulutlar ve yksek bulutlar bulutlu Gnlk deiimi takip eder leden sonra maksimum, afakta minimum scaklk Yaz scakl 27C civarndadr. Stratus rtsnde ve siste serin Hzl dme ve hava ktlesinin gkgrlemesiyle ani deiimi

Souk cephe yaklarken der Gnlerce veya saatlerce

Yumuak ykselme

32

10 Deniz ve ky sisi
Balca ngrlenler. Denizsel tropikal hava akmlar olduunda denizin zerinde sis-banklar (kme kme sisli blgeler) oluur. Her durumda hava, zerinde yerlemi olduu o deniz alanndan daha scaktr. oklukla, sisin vcut bulmas ve srme sresi nceden tahmin edilemez. Gelmesiyle kaybolmas da ayn srede olur. Bazen denizde sis uyanlar duyulabilir. lkbaharda ve yazn deniz meltemi onlar plajlara tayabilir. karada scak bir gnde ky eridinin souk, nemli ve sisli olduu grlebilir. Ayn zamanda geceleyin karada ve denizde alak stratus oluumlarnn belirtileri grlr. Baslca ipular, 1. Scak ve nemli hava akm, olaslkla denizden daha scak. 2. Sisi denizden tayan rzgr veya denizden karaya meltem. 3. Sis uyar ddkleri iitilir. Aklamas. Kylar, genellikle sisli hava koullarnn gei mntkasdr. Scak, rutubetli, kyya-doru rzgrlar sisi getirir ki bu sis scak kara zerine ulatnda ksa zamanda dalr. St deniz sisleri, ky eimleri zerinde oluan konveksiyon akmlar (havann snma vs. sebeplerle yukar kp souma, vs. sebeplerle tekrar aa inme dngs) nedeniyle ky boyunca alabilir. Ky denizcileri, sisin kylarda olumasn grerek onun geri denize yaylmasna kalmadan sisin geleceini nceden haber verebilirler. Bu sis karada geceleyin oluup gnd dalan trden sis deildir. Deniz sisi baz durumlarda gnlerce kalc olabilir.

Eleman Trend Rzgr Denizden gelir

Normal deiim Sabah gneliyse kylarda hafif Ky alanlar zerinde 45 ila 90 m, deniz zerindeki sis-banklarnda daha az Sis-banklar ky ve tepe zerine srklendiklerinde iseleme Sis-banklar igal ettiinde perdelenmi gkyz Scak nemli havadan souk nemliye

Geli sresi le saatlerine yakn ve az sonrasnda kar Tahmin yrtlemez, ama gn iinde deniz meltemi sis banklar getirir Grte olduu gibi Grte olduu gibi Sonraki birka dakika iinde

Riski Tamamen sakin

Olaslkla 4 ila 7 kuvvetinde rzgrla birlikte cepheler yaknnda deniz sisi Sis yok ama genellikle bulank gr Hi ya olmaz Hi bulut olmaz Scak kalr

Gr Ya Bulut Scaklk Basn

Sis veya pus Az veya hi Yar kapaldan tam kapalya Serin ve siste rutubetli Genellikle fark edilebilir bir deime olmaz

10 ila 20 m. Hafif yamur Deniz seviyesinde tam kapama Ky yaknlarnda btn gn souk

34

11 Saanaklar
Balca ngrlenler. nmzdeki bir iki saat iinde saanak yamurlar. Youn olmayabilirler ama daha sonralar youn olmalar beklenebilir. 4/8 ila 6/8 orannda genel bir bulut rts saanak bulutlarnn dz arazi zerinde yamur brakacan gsterir. Saanaklar tercihen tepeler zerinde geliirler ve onlarn dier taraflarnda yaratt rzgr alt blgelerinde yok olurlar. Eer saanak kendini gstermekle birlikte gelimezse o zaman olaslkla ya - (a) 12'de olduu gibi, hava ktlesi oluu bir trmanan rzgrdr veya - (b) yukardaki hava kmektedir. O zaman baka bir alak basncn cirrus bulutunu arayn. Balca ipular. I. Byk cumulus, yani bulut tabanndan tepesine kadar olan mesafe, bulut tabanndan yere kadar olan mesafeden daha byk. 2. Toplu balarn gelimesi - uzam burgulu bacalar yok. 3. stte, yukar ynde gelimeyi engelleyecek bulut tabakas yok. 4. Tipik 3 ila 4 kuvvetinde souk kutupsal hava akm. Eleman
Rzgr Gr Ya Bulut Scaklk Basn

Aklamas. Saanak yamurlu hava akmlarna zgn rnek, byk ol ekli bir alak basncn ardndan kuzey bat taraflarndan gelen kararsz hava akmdr. ncelikle rzgra bakan kylarda ve onlarn ierilerindeki tepelerde yaar. Rzgra bakan kylardan daha ierilere gittike saanak yamur etkinlii azalr ama sklkla ngiltere gibi nispeten dar kara paralarn bir taraftan dierine sprr. Erken saatlerde (yani 0900-1000 GMT - Greenvvich saati) partal grnl bir Cu bulutunun gelimesi ve durup birden patlama eklinde esen, serin, sert rzgrlar saanak yamurlu bir gnn iaretidir.

Trend

Normal deiim

Geli sresi
Gnlk deiim Gnlk deiim Gnlk deiim Gnlk deiim Gnlk deiim Gnlerce

Riski
6 ila 7 kuvvetinde Korunakl endstriyel blgelerde afak sisi zellikle tepelerde zaman zaman gkgrlts Gkgrltl frtna Gece korunakl blgelerde don Hzl ykselme ve takip eden dme

Olas l kla
Saanaklar gk grleme-leriyle birlikte youn olduunda 2 ila 3 kuvvetinde Eer rzgr devam ederse btn gece gzel Deniz zerinde srekli saanak Hava kararl hale gelirken 5/8 ila 6/8 Sc

Normalde kuzeybat (NW) leden sonra hamleli veya bat (W), belirgin gnlk savruntulu, geceleri daha az deiim Saanak sras hari gn boyunca ok ok gzel gzel, gece parlak yldzlar Yamur, kar, bazen dolu 6/8 ila 7/8 Cb ve Cu Serin Durgun veya yavaa ykselir Gn domasyla artar, gnlk deiim iinde akamst biter Erken saatte bulut yok. gn ortasnda maksimum saanak bulutlar, akamstne do ru yok olur Geceleri souk, gndz serin Yksek basn

Yava d

36

12 Hava ktlesi oluu

Balca ngrlenler. Saanaklar ve bir mddet daha srekli yamur, bir miktar gk grlemesi de olas . Btn her eyin bir saat kadar zaman iinde olup gemesini umut et ama hava tipinde temelli bir de i iklik olmas n bekleme. Gemeden nce oldu u gibi, oluk getikten sonra da serin, saanak yal hava beklenilmelidir. Olay farkl hava ktlelerini birbirinden ayran bir cephenin gei i gibi deildir. Balca ipular. 1. Ak kutupsal hava akm ndaki oluun ilersinde biraz bulut. 2. Rzgr ynnden gelen ok belirgin saanak izgisi ve dier bulutlar. 3 . Rzgr ynnde bir miktar ters dn ler (Gney Yar kresinde do ru ynde -saat ynnde- dnme). Aklamas. Serin kutupsal denizsel hava akmlar hava ktlesi oluklarn do urur. Olu un nnde (ve arkas nda) ken hava, o durumda beklenenden daha az saanaa sebep olur ve bir yerlerde, henz fark edil meyen, yukar do ru esen bir olu un var oldu u phesini uyand r r,Rzgra kar k y larda az belirgin bir oluk etkinli i ortaya kar ama daha ierilere gidildike etkinlik artar. Byk, gk grlemeli f rt na beklenmez buna karn denizde su sifonu (denizden yukar, bulut iine su emme) ve karada toz- eytan (hortum benzeri toz kald rma) meydana getirebilir.

Eleman Trend Rzgr Batdan 3 ila 5 kuvvetinde

Normal de i im

Geli sresi

Riski

Olaslkla 3 ila 5 kuvvetinde kuzeybatya (NW) doru dnme ok gzel Ona veya hafif 2/8 ila 6/8 Cu ve Cb Tekrar serin

Ani kan rzgr saana* eklinde 4 ila Yarm saatten bir saate kadar 7 ila 8 kuvvetinde hamleli 6 kuvvetinde bat, kuzeybat (W-NW) Saanakta 1.5 ila 3 km. Saanams yamur veya kar 7/8 ila 8/8 Cu, Cb, ve As. En alt taban 300 ila 600 m. ykseklikte Geici olarak daha souk Kk dme Yarm saatten bir saate kadar Karda 800 m. den az Yarm saatten bir saate kadar Gkgrlts Takip eden yarm saat iinde Takip eden yarm saat iinde Yarm saatten bir saate kadar En kt durumlarda keskin d Karda geici olarak ok alak bulut taban

Gr ok gzel Ya Bulut Scaklk Basn Orta veya hafif 2/8 ila 4/8 Cu, 900 ila 1500 m. ykseklikte Yln o zamanna gre daha serin Hafife dme

Yava ykselme

(*) Rzgr saana: Hz en az 3 kuvvetinde olan rzgrn en az 3 basamak atlayarak bir dakika kadar mddetle 6 veya daha yukar kuvvete kp inmesi - .n.

38

13 Cumulonimbus
Balca ngrlenler. Saanaklar ve / veya youn yamurla birlikte gkgrltl frtna, belki dolu. En byk frtnalar muhtemelen en ne km belirgin bulutlarn arkasnda gizlidir. Balca pular. 1.Geni, tepeleri yukar doru byyen btn halinde fakat birbirinden ayr paralar halindeki bulutlar. (8 ile karlatr). 2. Nispeten daha alakta, ok sayda, yaylm bulutlar (12 ile karlatr). 3. Kutupsal hava akmnn dier belirtileri. Aklamas. Ayr, bamsz cumulonimbus bulutlar, burada olduu gibi, yazn ak arazi, veya kn kar rtsnn zerinde veya souk havalarda, daha kk cumuliform bulutlaryla kararsz hava akmlar arasna kama gibi girmi olarak bulunabilirler. Sprp geen bir hava akmyla srklenerek gelebilirler birka gkgrlts patlamas yapar ve ortadan kaybolurlar. Belirtilen koul, yazn, ok daha byk bir frtna geliiminin habercisi olabilir fakat bu zel durumda ortama az miktarda gkgrltl frtnal havalarda grdmz kara bulut ktlelerinin de katlm olmas gerekir. Hava tipi, nispeten daha serin olmak ve scak ve rutubetli zellie sahip olmamakla 8'den farkllk gsterir. Burada bulut hcreleri komusundan iyice ayrlmtr, ayn ekilde saanaklar da ayr ayr yaarlar ve olabilecek gkgrltleri de nispeten daha zayftr.

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut

Trend Hafif rzgr en kt hallerde olaslkla frtnaya doru Orta Orta veya hafif 2/8 ila 6/8 Ac ve As, Cu

Normal deiim En kt hallerde 30 la 40 knot'a kadar rzgr saana, hamleli Ya srasnda geici olarak kt Youn yamur veya kar saana 6/8 ila 8/8 As ve Cb ile birlikte As ve Ci Saanak srasnda souk

Geli sresi Riski 1/2 ila 2 saat Tornado, su sifonu Kar saana srasnda 800m.den az 1/2 ila 2 saat Dolu ve gkgrlts 1 11 ila 2 saat Baca bulutlar 1/2 ila 1 saat

Olaslkla Baka ynden 2 ila 4 kuvvetinde rzgr Orta veya iyi Orta veya hafif 2/8 ila 6/8 Cu Serin

Scaklk Serin

Basn Dikkate deer bir deiim yok Orta derece dme

40

14 Sakin bir akamst

Balca ngrlenler. Sisle birlikte sakin bir ak am ve zellikle endstriyel alanlarda ve ukurluk, nehir vadileri, vs. gibi yerlerde puslu blgeler. Olaslkla ayaz ve toprak donmas. Ba l ca ipular . 1 . Yzeyde ve daha yukar s nda rzgr olmamas. 2 . Pus ve duman katmanlarn n olu umuna sebep olan, zemin yak n nda ok duraan, kararl hava 3. Topraktan radyasyonla s kaybn nleyecek az veya ok az alak veya orta seviye bulutlar. Aklamas. Duman katlan topran ne kadar hzl souduunu ve zerindeki havay katmanla trd n gstermektedir. Duman serin havann zerindeki, serin havann greceli olarak daha scak havaya dnt, tersinme blgesinde yakalanmaktad r. Bu tersinme tabakas geceyle birlikte yukar do ru hareket eder, topra a yakn su buharn ve duman hapsederek pusa ve sise neden olur. Eer toprak donma noktas nn altna derse o zaman sis riski azdr, rutubetin bir ksm ot vs. zerinde kat buz kristalleri olarak as l kalr. st bulutlar byk lde su buhar izleri olarak yay lm lard r, fakat youn ve kal c d rlar. Ayn zamanda onlarn seviyelerinde ynlenmi bir rzgr n olmad izlenimini vermektedirler ve bu mevcut sakin havannn devam edeceine iaret eder. Riski Tamamen sakin Olaslkla afaktan nce rzgr kmas Eer rzgr karsa artar Donma olmaz 8/8 alak St, 4 ila 6/8 Sc veya artan Ci Eer kn rzgr ve bulut artarsa hi donma olmaz.

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut Scaklk Basn

Trend Sakin Azalr Gerek bir ya yoktur Dalan Der Genellikle duraan hafif deiiklikler olas ykselme veya dme

Normal de i im zellikle sonbaharda, ky yaknlarnda karadan denize ok Deiken pus ve sis i ve kra Ak gkyz Yln k yansnda toprak donmasna ve hava donmasna kadar der

Geli sresi Gece yars

Gece yars veya 20 metreden az erken saatlerde Erken saatlerde Akam st afakla veya biraz ncesinde Yollarda buzlanm blgeler Geceyle birlikte artar Kn hava donmas Alak basn yaklayorsa gece ge saatlerde dme

42

15 Geceleyin krmz gkyz

Balca ngrlenler. Gece ak olacak ve scaklk decek. Esas bulut tabannn altndaki fraktostratus bulutlan, oradaki havann, stndeki souk-cephe bulutlarndan dklen yamurla hl slak olduunu gsterir. Bu slaklk, akama doru topraa terk edilir ve akamleyin rzgrn azalmasyla rzgrdan korunmu alanlarda puslu ve sisli blgeler retebilir. Yln k yarsnda donma da olabilir. Balca ipular. 1. ok geni bir alanda zerine gnein kzl nlarn drd st bulutlar. 2. ok yakn gemiinde souk cephenin olmas veya souk cephenin gelip yukar teleyerek mevcut scak cephenin yerle temasn kesmesi (yamur, saanak, alak bulutlar, vs.). 3. Normal olarak, cephenin arkasnda hava koullar bakmnda iyice paralanm gkyz. Aklamas. Gne batnda (veya douunda) gne daima krmz nlar drr. Bu nlarn kendisi dorudan iyi bir akamn mjdecisi deildir. Krmz nlar iyi bir akam takip eder, nk gne ancak ufuk zerinde bir bulut rts bulunmadnda sadece rzgrn geldii yndeki bulutlar klandrabilir (yani gn batsndaki rzgrn geldii ynde). n alanda grlen bulutlar orta veya yksek seviyede olmaldrlar. Bu koullar souk cephenin henz getii ve kutupsal havann gzlemcinin stnden gemekte olduu durumlarda yerine gelir. O zaman gzel bir gece olacaktr. Koullar tam tersine evirin o zaman kt bir gnn afa ndas in iz. imdi gne, rzgr alt yndedir ve ak ufuktan, havas ve rzgr, henz bulunduunuz konuma ulamam olan bir scak cephe bulutlar zerine maktadr ve bu oban uyars tabir edilen havadr. Geli sresi Erken saatlerde veya sabahleyin Sabahn erken saatlerinde afakta Gece yars afakla Riski afaa doru sakin Duman olduunda 50 metreden az Kn ve ilkbaharda ayaz Eer rzgr devam ederse 8/8 alak bulutlar ve toprak nemli kalr Kn ok dk Keskin ykselme ve afakla dme iaretleri Olaslkla afakta tekrar artar Eer rzgr devam ederse btn gece ak Rzgr devam ederse hi Eer baka bir cephe geliyorsa afakla yukarlarda bulutlar Eer rzgr devam ederse ok az deiir ok az deiim

Eleman Trend Rzgr Azalr Gr Azalr Ya Bulut

Normal deiim Batdan kuzeybatya (W NW) 2 ila 3 kuvvetinde, korunakl alanlarda sakin evresi korunakl alanlarda rutubet ve sis

Hi, ama belki toprak donmas Yln k yansnda afakla birlikte kra Azalr Ak gkyz Serin ama ak Yava, srekli ykselme

Scaklk Keskince der Basn Ykselir

44

16 Gelime olacana iaret eden cirrus

Balca ngrlen/er. Alak basn merkezi douya doru geti, bal olarak basn olasltkla hzl ykselirken, hava, rzgrn azalmasyla olaslkla yava olmakla beraber dzelecektir. Gn boyunca saanak yamur riski var ama karalarda gece gkyz ak. Denizlerde ise gn ve gece boyunca saanak yamurlarn olmas olas Balca ipular. 1. st ve alt rzgrlara birbirini kesen rzgrlar kural uygulandnda, souk havann blgeye geldiini yani bir alak basncn souk cephesinin arkasnda kutupsal havann bulunduunu bize gsterecektir. 2. Erisel iselemenin iaret ettii yn (bu durumda gneydou) scak havann (alak basncn gney taraf) bulunabilecei yerdir. 3. Aksi durumda ak gkyz, normalde blgeyi terk eden alak ba sncn ardndan gelen kutupsal havaya iaret eder. Aklamas. Burada cirrus balar youn ama genitir, bu da (yaylan uak izleriyle birlikte) onlarn yukardaki rzgrlar kesecek ekilde yerletiklerini gsterir. Geri ekilen bir souk cephenin bulutlarna paralel ekillenen As ve Ci'lerin kendilerine has izgileriyle birlikte, yukarda ad geen belirti, bizim, koullar abucak hissetmemize yardmc olur. Asl olan. scak hava ynnde eimli iseleme ayn zamanda onun dou ynnde ekildiini de bize gstermektedir. Alt rzgrlar NNW (kuzeye daha yakn kuzey-bat) ynnde eserken st rzgrlar batdan gney ynnde esmektedir,

Eleman

Trend

Normal de i im Gndz 3 ila 5 kuvvetinde, gece 2 ila 4 kuvvetinde Gnlk deiime ayak uydurur Karalarda gece alr. Denizde gece ve gndz saanak yamur.

Geli sresi Bir gn Yarm gn

Riski Basn hzla ykselirse daha sonra artar Korunakl endstriyel alanlarda sis ve pus Yln k yarsnda geceleyin don Eer baka bir cephe yaklayorsa ge saatlerde cirrus artar Dondurucu

Olaslkla Saanakta yata ani frtna ok gzel Hi saanak yamur olmaz

Rzgr Yava azalma Gr Ya Bulut Byk bir deime olmaz Gndz saanak yamur Azalr

Ci veya Cb bulutlarnn gnlk deiimi Yarm gn Karalarda gnlk deiim Gerek bir gelime durumunda yavaa ykselir

Scaklk Greceli serin Basn Ykselir

Bir veya iki gn Hzl ykselme, sonra hzl dme

Eer alak basn zayfsa ok az deime

46

17 Gk grleyecek mi?
Balca ngrlenler. Gkyz yle andrmasna ramen gk grlemeyecek. Bu, bulutlar seviyesindeki rzgrla, yer seviyesindekinin kabaca ayn ynde olmasndandr. Nitekim sklkla esas byk gk grlemeli etkinliin geldii taraf olan Fransa'dan gk-grlemeli-grnl bulutlar gelmekteyse de fotorafn ekildii gneydou ngiltere'de aslnda gk grlemedi. Balca ipular. 1. Kk bulut elemanlar gk grlemeli gkyz yaps gsteriyorlar ama yzey rzgrlarna paralel akmakta olan ana yap lar hibir cephe dey rzgrna iaret etmiyor. 2. Ait bulutlar ok az veya hi yok -sadece st oluk bulutlar var. Aklamas. Bu ayn 7'deki gibi gkgrltl gkyz. Bununla beraber gk grlemeli gkyznn birok ekli vardr ve bu onlardan farkldr, Burada ve 7'de sz konusu olan bulut eitlen orta seviyelerde, gkgrlts frtnasnn nnde giderler ama zamanlamada farkllk var dr. 7"deki bulutlar gkgrlts patlamasndan ok saatler nce ekllenmitir, halbuki bu fotoraftakiler biraz nce gelen bulutlarn paralar gibi gzkmektedir,

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut

Trend

Normal deiim

Geli sresi
Birka saat iinde Geceleyin lerideki birka saat iinde

Riski
Yzey rzgrlar geri dnerse gk grlemesi Yerine gre 1.5 ila 3 km. Rzgr ters dnerse orta seviyede gkgrltl frtna Rzgr ters dnerse gkgrltl 8/8 Ac

Olaslkla
Gelir geer ve sonra iyi Rzgr artarsa bir deiiklik olmaz Hi ya olmaz 2/8 ila 4/8 Ac ve As bulutuna alr

Ayn ynde kalacak 2 ila 4 kuvvetinde savurmal, ama biraz artacak belki deiken Byk bir deime olmaz ok az veya hi ok deimez afakla 5 ila 10 km. Eer olursa da birka gkgrltl nokta

Cc ve youn Ci le birlikte 6/8 Birka saat iinde ila 7/8 Ac ve As Hafif dme 3 saat iinde 1 mb.dan az der Takip eden birka saatte

Scaklk Der Basn

Hafif dme

Daha sonra tekrar der, bylece gkgrlts riskiyle birlikte bozulma

Ykselir ve buna bal olarak byk gelime

48

18 Yamur yaacak m?
Ba l ca ngrlenler. Birka kk nokta d nda pek ya mur ya aca a benzemiyor. Bunun sebebi bulut taban n n a a doru kat grn l k nt lar var Kat grn l olmas kuru bir bulut taban oldu una delildir ve a a doru i kinlikler de ken ak mlar n olduunu gsterir. Her ikisi de yamura ve saanaa kar dr. Ba l ca ipular . 1 . Ya mur retebilecek ama taban kat ve yumrulu byk bulut alan 2. Ya murun d ebilecei herhangi bir gev ek (amorf) alan belirtisi yok, pannus yok, hibir fractostratus yok. 3 . Herhangi bir ynde d en yamuru gsterebilecek hibir azalan-gr belirtisi yok. Aklamas. Kara-grnl bulut alanlar genellikle yamur anlamna gelir. Meme benzeri knt lar (memeler) grlebildi i zaman bunun anlam ok az yamurdur (veya ok zayf saanak). Onlar sklkla byk cumulonimbus bulutlarnn arkas ndan gelirler ve en ktsnn geti ini sylerler - en azndan bu buluttan gelebilecek olan. Bazen, yal bir cephe geerken olduu gibi, meme burada grndnden ok daha gze arp c dr. Bulut alanlar bir kere kalniatktan sonra dalmalar ok uzun srer ve hibir yan doklmedii "frontoly.sis" denilen geni bulut tabakalarna dn rler. Bununla beraber bazen ya l cephe canlanabilir o zaman hi beklenmedii halde ya patlayabilir.

Eleman Trend Doru (saat Rzgr ynnde) dner, hafife artar Gr Ya Artar ok az veya hi

Normal de i im Cephenin arkasndan doru ynde dner; kuvvetlice kararl hava, (Sc) hzda byk deime olmayacan gsterir 8-16 km. Bir hafif saanak, olaslkla birka ya noktas Hafif veya nce Gnlk deiim Yava ykselir

Geli sresi Sonraki yarm saat iinde Takip eden bir saat iinde Sonraki yarm saatte Bir saat kadar

Riski Birka hamleli savurma Geceyle azalr

Olaslkla Yatkn olan alanlarda, belirgin memeler hortumlarn (tornado) olacan gsterebilir

Hi yamur yamaz, fakat Btn bulut taban kat yukardaki hortumla ilgili deilse daha youn saanak uyary dikkate aln Eer cephe le-ncesinde giderse leden sonra 4/8 Cu veya Cb Daha sonra 7/8 ila 8/8 Sc Daha serin

Bulut

Azalr

Scaklk ok az deiir Basn Ykselir

Sonraki 6 saat Baka bir alak basn veya daha uzun geliyorsa daha sonra der

Hi deiim olmaz

50

19 Yumuak hava cumulus

Balca ngrlenler. Yumuak hava ve hafif veya orta derecede rzgr. lkbaharda ve yazn kylarda gnle birlikte gelien ve denizde belki 16 ila 32 kilometre mesafeyi etkisi altna ald kadar, karalarda onlarca kilometre ierilere dalan deniz meltemi. Balca ipular. 1. Dz tabanl, tepeleri bask cumulus bulutlar. 2.Tabandan tepeye mesafe, tabandan yzeye olan mesafeden az. 3. Sra veya yollar halinde dizilmi. 4. Blgede deniz melteminin olduunu gosteren, deniz tarafnda aklk. Aklamas. Bu fotoraf, merkezden geen bulut dizisiyle iaret edilen bir deniz meltemidir. Burada bulutlar bir araya toplanm ve daha youndur. karalarda cumulus filolarnn altnda bulanklk grnr ve denize doru alr. Bu fotoraf Kuzey Denizi kylarndan birka kilometre ieride kuzey-dou ynnde baklarak ekilmitir. Deniz sa tarafta 16 km. kadar uzakta, doal olarak o tarafta hi bulut yok. Kydaki deniz melteminin stnden alalan hava, bulutlar andrr ve fotorafta yok olmakta olan bulutlarn ince lleleri aka grlmektedir. nemli Not: Gzel deniz meltemi gnlerinde (sabahn erken saatlerinde hafif veya orta derecede rzgr, yarm veya daha az oranda Cu rts yannda ksmen kararsz hava akmlar ile betimlenir) kylara vuran deniz meltemi birbirini kesen rzgrlar kuralyla kullanlamaz.

Eleman Rzgr Gr Ya Bulut

Trend Gnlk deiim Gzel Yok Gnlk deiim

Normal deiim Gndz 2 ila 3 kuvvetinde, gece 1 ila 2 kuvvetinde Gnlk deiimi takip eder, ama nadiren birka kilometreden az Gndz 3/8 ila 6/8 kk Cu, geceleyin ok az bulut le sonras lk saatlerde en fazla, afaa doru en az

Geli sresi Bir gn iinde Bir gn iinde

Riski Deniz meltemi Karalarda bulanklk Tepelerde saanak

Olaslklaslklar Antisiklon ularnda 4 ila 5 kuvvetinde Yln k yarsnda, geceleyin yerel olarak zayf

Bir gn iinde Bir gn iinde

Deniz meltemi cepheleri boyunca 6/8 Cu

Kylarda hi bulut yok

Scaklk Gnlk deiim Basn

Sakin veya ykselir Yava ykselme

Saatler veya gnler Alak basn hakim iinde olurken d er

52

20 De i iklik olmayaca n belirten cirrus

Balca ngrlenler. Koullar, hibir belirgin bozulma veya geli me olmaks z n byk lde deimez kalacaktr, nk st rzgrlar (ynlen srklenen izlerden karl r) ve alt rzgrlar (yn rzgr gl ile tespit edilir) paraleldir. Eer belirgin bir hava ktlesi deiiklii olacaksa o zaman st rzgrlarla alt rzgrlar n birbirlerini byk bir a yla kesmeleri gerekir. . Balca ipular. 1. Scak cephenin geli i anlam na gelebilecek cirrus bulutlar ama paralel rzgrlar byk de i iklik olmayaca n anlatyor. 2 . Ba ka hibir problem belirtisi yok, rne in ani d en bir barometre gibi. A klamas, Cirrus bulutlar n n bulundu u gkyz birok anlama gelebilir. I, 2 ve 16 fotoraflar mesajlardan baz larn nas l sn flandrabileceimizi anlatmaktadr. phesiz yukarda biraz rzgr var ve bu daha sonra yzey rzgrlar nda da bir miktar artma anlamna gelebilir, Hibir scak cephe d ey rzgrlar gstermiyor o nedenle bir ey olacaksa da ok kt bir ey olamaz. Yzey rzgrlar n ynlerinin takip edilmesine zen gsterilmelidir nk yksek basnc n tepe noktasnn gerisinde st ve alt rzgrlar birbirlerine paralel olabilir. Tepe noktas getikten sonra yzey rzgrlar ters dner, bylece, olas lkla, ynn dei tirmeyecek olan st rzgrlar keser. imdi havann bozulmas yolda.

Eleman Trend Rzgr Az deime Gr Az deime Ya Bulut Hi yok Yukarlarda artar

Normal deiim

Geli sresi Birka saat Karalarda gndz 2 ila 4 kuvvetinde iinde Rzgrn yenilenmesiyle 16 kilometre veya daha fazla Birka saat inde

Riski Yzey rzgrlar sonradan ters dnerse 4 ila 7 Geceleyin bozulma

Olaslkla Az deime Az deime

Bir miktar Ac ve As ile birlikte 3/8 ila 6/8 Ci ve Cs Rzgrn artna bal olarak daha serin

Birka saat iinde Ksa zamanda

Orta ve st seviyelerdeki bulutlarla tam kapanma Kn daha serin

Byk bir deime olmaz Az deime

Scaklk Hafif dme Basn Az deime

54

21 Stratocumulus
Balca ngrlenler. Henz bir hava deiiklii yok. Bazen Sc bulutlar kt havann nnden gelir ama bu olay da sk olmaz. K antisiklonlarnn merkezindeki stratocumulus, sislerin ve dumanla kark sislerin en ktsyle birlikte olabilir, byle hallerde en kt hava koullar ile el eledir. Buna ramen o, byk lde deimez koullarn bulutudur. Normal olarak rzgrlar ya hafif ya da orta derecedir, yn deitirirler ama hzl deil. Balca pular. 1. Byk paralar halinde dzlemi cumuliform elemanian, elemanlar arasnda biraz daha hafif yapda yarklar. 2. Genellikle kararl hava akmlar yani hakiki saanak bulutlar (Cu veya Cb) yok. 3. Sklkla kurumu olan tropikal hava akmlar elik eder. 4. D evreleri dnda bir kt hava sistemini iermez. Aklamas. Stratocumulus scaklk tersinmesi (ykseldike scakln normalde olduu gibi deceine aksine ykselmesi) altnda oluur. Bir tersinme iinde, byme eilimine girmi ve sadece altlarnn u taraflar dzlenebilmi, cumuluslar olabilir. Ak bir sabahn bazen tamamen bulutlanmas bu yolla olur. Bu tr tersinmeler nispeten gldrler ama burada vurguland gibi iyi huyludurlar, Sc normalde, uzun mesafeler kat ederek gelen ve iine yukardaki havann tersinmeyi oluturmak zere kt, deiime uram kutupsal havaya elik eder. Nimbostratuslarla birleik hareket ettiklerinde kt havalarda Sc esas bulut tabannn epeyce altnda ekillenir, yle ki bulut kat belirr; bir alak pannus S rts, onun stnde, daha da stndeki, gerekten kaln yamur-taycts Ns bulutlarn gizleyen, btn bir Sc rts.

Eleman Trend Rzgr Az deime Gr Azalr Ya Yok Bulut Deiken Scaklk Az deime Basn Az deime

Normal deiim

Geli sresi

Riski Sakin Yln k yarsnda dumanda 10 metre

Gndz 2 ila 4 kuvvetinde, gece Gnlk 1 ila 3 kuvvetinde 8 ila 13 kilometre Gnlk

Olaslkla Alak basn blgeyi basmaktaysa baka bir ynden kaynaklanmaya balar Kn endstriyel alanlarda dumanl sis Deiken, alma sonra tekrar bulutlanma Kn souk

Bazen 6/8 ila 8/8 Sc ama zaman Saatler iinde iinde 1 ila 3/8'e deiir Greceli olarak scak kalr Yava dme veya ykselme Gnler iinde

Kn sisle birlikte tamamen rter Siste serin Alak basn etkiliyorsa keskin dme

56

22 Stratus
Balca ngrlenler. Scak nemli tropikal denizsel bir hava ktlesi. Alak stratus greceli olarak kuvvetli rzgrla aktif scak cephenin, yani yeni ve aktif alak basncn scak sektrnn ardndan gelir, Eer aksamst olumaya balarsa gecenin balamasyla tamamen kapanma bekle. Uak seferleri ve daclk iin kt. Balca ipular. 1. Hatlar tanmlanamayan gevek (amorf) taban - ounlukla btn gkyzn kaplayan. 2. Nemli ve bunaltc hava akmlar 3. En nemli olduu zamanda ksa sreli rzgrl iseleme olur ama normalde tepelerin rzgra bakan eimleri dnda yamur yamaz. Aklamas. Gri ve gkyz ekilsiz, tekdze bir gn. Stratus bulutlan al ak ve ekilsiz.- toprak yzeyinden yukar ykselmi sis. Alak basncn kuzey tarafna esen dou rzgrlaryla da oluur ve ancak gkgrltl bir frtna sprene kadar gnlerce gkyzn kapatr. Rzgrlar frtna seviyesinde kuvvetli olduu zaman hl paralanmyorlarsa, onlarn hacimlerine, paralanmamalarn salayan yamur veya iseleme dyor olmal (yani bulutun st tarafndan bulutun iine),

Eleman Trend Rzgr Saatlerce ok kk deime

Normal deiim Souk cephe geiinde doru ynde (saat ynnde) dnme ve hamleli savruntu 800 ila 3.000 metre zellikle rzgr tarafndaki kylarda nceden tahmin edilemeyen serpitirme noktalar 30 ila 90 metrede 8/8 St stnde 8/8 Sc veya Ns Eer bulutlar paralanrsa yln o zamanna gre scak Orta veya yava dme sonra ykselme

Geli sresi Saatlerce veya gnlerce

Riski

Olaslklar

Stratus sis olduu zaman Rzgr artarsa dalr ok hafifler

Gr Kt ama deiken Ya Bulut Serpitirme, tepelere yamur Gkyzn tamamen rter

Scaklk Sknt verici Basn Deimez veya der

Saatlik veya Rzgr azalrsa 50 dakikalk periyotlar metre Alak basn merkezine On dakikadan yaknsa yamur veya birka saate kadar saanak Tahmin edilemeyen Gkyz kapank ve zamanlarda kaln sis Tahmin edilemeyen Tam rtme durumunda zamanlarda serin veya souk Eer alak basn merSaatler veya gnler kezi henz gemediyse

Daha az rutubetli hava akmlarnda hi serpitirme veya yamur olmaz Rzgr artarsa 2/8 ila 6/8 Sc veya dier alak bulutlar Bulutlar paralanrsa scak veya lk Merkez getiyse ykselir

58

23 Altocumulus ve cirrocumulus
Balca ngrlenler. Cirrocumulus ve altocumulus tabakalar, ounlukla yukar doru itilen hava tabakalaryla ilikili genel kararszlk eilimine iaret ederler. Onlar ya ounlukla yksek seviyeli cephesel etkinliklere e lik ederler veya s nan toprak alt tabakalar genle meye zorladnda, genellikle yksek tabakalarn yava yava yukar itilmesi nedeniyle ortaya karlar. "Uskumru s rt gkyz, uskumru s rt gkyz, uzun srmeyen nem, uzun srmeyen kuruluk" bu bulutlar kusursuz olarak zetler. Balca ipular. 1. Bulut adalar, alanlar, birbirine yak n kmelenmi kresel eleman topluluklar . 2 . Cirrocumuluslar n glgeleri olmaz, altocumuluslar hafif glgelendirirler. 3. Gne veya ay tarafndan aydnlatldklarnda Ac'ler s klkla renkli yamalar sergilerler. 4. Bozulma olas l iin artmalar, iyile me olasl iin azalmalar gerekir. Aklamas. Yksek ve orta seviyelerdeki bulut elemanlar havann bozmas iin, yzey rzgrlar nn esme ynne dik ekilde yerle tiklerinde, ya murun, yerel olarak youn olaca anlamna gelebilirler. Bu foto rafta, birbirini kesen rzgrlar kural byk bir dei ikliin en az ndan birka saat iin beklenmedi ini gstermektedir, nk yzey rzgarlar yukarsndaki ba at bulut yaplarna paraleldir,

Eleman Trend Rzgr Sonralar artar Gr Orta veya gzel Ya Bulut Scaklk Basn Sonralar kesikli olarak 2/8 ila 6/8 Ac ve Cc Byk deime olmaz Byk deime olmaz

Normal deiim

Geli sresi

Riski Daha sonra byk ll artma Rzgr ters dnerse youn yamur Sonralar 8/8 gkgrltl As ve Ac Gkgrltl yata souk olur Alak basn yaklayorsa sonralar ok hzl dme

Olaslklar Az deime

Cephelerin nnden geliyorsa bir miktar Saatler iinde artar Gnlk deiim Sonralar gkgrltl eilimli ya Saatler iinde veya bir gnlk veya daha fazla olabilir

Yumuak kalr Bulut azalr Isnmaya balar Daha iyi bir hava iin ykselme

Ci ve Cc ile birlikte 3/8 ila 6/8 Ac ve As Takip eden birka saat iinde Gnlk deime Kk miktarlarda dme veya ykselme Gnlk deiim ama yamur yaarsa daha serin Saatler ve gnler iinde

60

24 K y eridi bulutlar
Balca ngr/en/er. Gzlemci birka kilometre kara iinden deniz yonnde baktnda, su zerinde sadece bir kararsz hava akm grr. Bu olay denizin karadan daha scak olduunu gsterir ve ncelikle sonbahar ve k aylarnn bir olgusudur. Eer rzgr deiirse veya karalar snrsa bir deniz meltemi getirir (en aznda sonbaharn sonlarnda olasidir) ve o zaman karalar saanak yamurlar igal edebilir. Eer ak bir limansa o zaman hamleli, savruntulu saanak bekleyin. Balca ipular. 1. Ky eridi yaknnda bulut koullarnda kesin ve apak deime. 2. Saanak koullarnda rzgr ya kyya paralel veya ky ana doru eser; ama deniz melteminde ky ve deniz zerinde, bulut olmakszn, kyya doru eser bkz. 19. 3. Denizin ve havann muhtemel scaklklar hakknda bilgi olabilecek koullara dardan karar vermek iin yardmc olur. Eleman Trend Rzgr Gr Ya Artar, denizde hamleli savruntulu Denizde, saanak srasnda zayf Denizde yamur ve kar saanaklar Normal deiim Karada 3 ila 4 kuvvetinden denizde 4 la 5'e Saanak dnda 10 ila 16 kilometreden saanakta 800 metre ila 5 kilometreye Karalarda seyrek saanaklar denizde ve hemen yaknndaki ky eridinde sk saanaklar Rzgr, denizden karaya dndnde karalarda denizden gelen bulutlar, kara-dan aklara dndnde, ky aklarnda karadan gelen bulutlarn yaylmas Aklamas. Yat karada limandayken, limann dndaki koullar deerlendirebilir. Karann koruma kalkanndan kar kmaz rzgr 1 ila 2 bofor kuvvetine ykselir. Denizdeki ortalama rzgr hznn gstergesi olarak limandaki maksimum savurma hzn dikkate al ve ona gre camadan yap (yelkenlerini klt). Bir ky eridinin biimlendirdii deiim kua u ekildedir; 1. Ka rada kararldr ama denizde hava kararszdr (burada gsterildii gibi). 2. Karada kararszdr ama denizde hava kararldr. Eer rzgr kyya paralelse veya karadan denize esiyorsa o zaman yukarda vurgulanan koullar tersine dnebilir.o durumda kara zerinde bulutlar vardr ama deniz zerinde hi bulunmaz,

Geli sresi Ak deniz rotasyla suya eritiinde Saanaklar dakikalar iinde gelir geer

Riski 6 kuvvetinde, hamleliyken 7 veya 8 Kar saanaklarnda 800 metreden az

Ky eridinden denize Dolu ve gkgrlts, alnca fakat geici Birka saat veya daha fazla, karalar glce sndnda belki ok hzl Saanakl alana girite Huni grnl bulutlar, yani denizde su sifonu (denizden bulut iine su emme)

Olaslkla Karada 2 ila 3 ve denizde 3 i la 4 kuvvetinde 50 km.nin zerinde Karalarda sk ama denizde birka saanak

Karada 2/8 ila 4/8 byk Cu ve Cb Bulut denizde 4/8 ila 7/8 Cu ve Cb Scaklk

Daha yksek deniz scakl olmasna raDenizde daha fazla men, karalarda, yln o zamanna gre norserinlik hissedilir malden, denizde, saanak srasnda, serine

62

ndeks Alak basn (veya alak) 8, 9, 11, 12, 13, 18,46 Altocumulus (Ac) 12, 14, 28, 32, 48, 60 Alcostratus (As) 8, 14, 18, 20, 22, 24, 28, 38, 40, 48, 60 Antisiklon veya yksek 8, 11, 56 Atkuyruu 14 Ayaz paa 5 Basn eimi 8 Birbirini kesen rzgrlar kural 7, 8, 16, 28,46, 52, 60 Bofor 15 Boyun 7, 8, 10 Bulut rts 8, 10, 26, 36, 44 Bulutlu 8, 10, 11 Castellanus 8, 13, 14, 28 Cirriform 14 Cirrocumulus (Cc) 14, 48, 60 Cirrostratus (Cs) 14, 16, 18, 22, 23,54 Cirrus jet akmlar 16 Cirrus (Ci)8, 10, 11, 14, 16, 18, 20, 22, 36, 40, 46, 48, 54, 55, 60, 62 Cumuliform 14, 40, 50 Cumulonimbus (Cb) 8, 14, 22, 30, 36, 38, 40, 46, 50, 62 Cumulus (Cu) 7, 10, 14, 18, 22, 26, 38, 40, 52, 56, 62

Deniz meltemi 7, 62 Deniz ve ky sisi 34 Doru ve ters dnme 8 Don 10 Eimli izgisel ya (fallstreaks) 10, 16, 18 Floccus 14, 12 Fractostratus 44, 50 Fractus 10 Gkgrltl frtna 10, 28, 30, 38,40 Gk grlemeli gkyz 10 Gkgrltl gkyz 28 Gkgrltl yamur 10,28 Gnlk deiim 10 Gzel ve iyi 10 Hamleli rzgr 24 Hava ktleleri 10 Denizsel kutupsal 11,12 Denizsel tropikal 11, 34 Geri dnen denizsel kutupsal 11 Karasal kutupsal 11 Karasal tropikal 11 Hava ktlesi oluu 36, 38 Hemen yamur veya kar 24 zobar 7 zler II, 14,20,46

Jet akmlar 10, II, 13 Kar (hemen) 24 Kararl hava akm 11, 56 Kararsz hava akm II, 12, 40, 52 Krmz gkyz 6, 44 Ky eridi bulutlar 62 Knot 11 Nebulosis 11 Nimbostratus (Ns) 14, 24, 56, 58 Oklzyon (yukar iteleme) 20 Oluk 11, 12, 38,48 Orografik yamurlar bkz. Ykselti yamurlar Pannus 12, 24, 50, 56

Sis II. 12, 18, 34 Smog 12 Souk cephe 7, 9, 12, 13, 26, 32, 34, 44, 46, 58 Stratocumulus (Sc) 7, 12, 14, 22, 32,56 Stratosfer 12 Stratus (St) 10,11, 14, 22, 26, 32, 58 Tabaka bulutlar (stratiform) 14 Ters (dnme) 7, 8, 20, 22, 38, 48, 54,60 Tersinme 12, 42, 56 Troposfer 13 Tropopoz 11 , 1 2 Uskumru srt gkyz 14, 60 Virga 13, 26

Rime 5 Rzgr Alt (alak) 7, 8 st (yksek) 7, 8 Yzey 7,8 Rzgr saana 38, 40 Saanaklar 12,36,40 Scak cephe 12, 13, 20, 22, 26 Scak cephe yaklayor 20 Scak sektr 12,32,58 Siklon 8, 12, 16 Siklonik 12,20,22

Yamur (hemen) 24 Yamur 12, 24, 36,40,50,60 Yln k yars 13 Yln yaz yars 13 Yn ksaltmalar 10 Yumaklanma bkz. Floccus Yumuak hava 52 Yksek basn srt 13 Ykselti yamurlar 13 Ykseltilmi cephe 13, 20, 22, 26 Ykseltilmi cephe yaklayor 20

64