Você está na página 1de 160

JOS SARAMAGO

A BAGAGEM DO VIAJANTE
Crnicas

NDICE Retrato de antepassados.................................................... A !in"a s#$ida ao E%ereste.............................................&' Mo(i)re e a To#tine*ra.....................................................&+ E ta!$,! a-#e(es dias......................................................& De -#ando !orri %irado ao !ar........................................./ A %e("a sen"ora dos can0rios............................................ 1E a*ora2 Jos,31................................................................'' As persona*ens erradas....................................................'+ 4! $ra5o no prato............................................................6& Sa#dades da ca%erna.........................................................6/ E(o*io da co#%e port#*#esa..............................................6+ N7o sa$ia -#e era preciso.................................................6 O %er7o , capa dos po$res................................................/& O cri!e da pisto(a............................................................./' Os 8o*#etes de (0*ri!as..................................................../+ O !e("or a!i*o do "o!e!..............................................9& :ist;ria para crian5as.......................................................9/ As terras...........................................................................9 Os port<es -#e d7o para onde...........................................+& Mo$= Dic> e! ?is$oa......................................................+' A *#erra do &@6 e do 9/...................................................+/ O (a*arto...........................................................................++ No p0tio2 #! Aardi! de rosas............................................+ O 8a(aBs;...........................................................................C' Jo*a! as $rancas e *an"a!..............................................C/ :ist;ria do rei -#e 8aDia desertos......................................C O rato contra$andista........................................................ ' Nata(!ente cr;nica........................................................... / E *(;ria de Ac0cio............................................................ Teatro todos os dias..........................................................&@' A pra5a.............................................................................&@+ O ;dio ao inte(ect#a( ........................................................&&& O d,ci!o terceiro ap;sto(o...............................................&&/ 4!a carta co! tinta de (on*e...........................................&&+

Ap;(o*o da %aca (#tadora.................................................&.& As !e!;rias a("eias.........................................................&./ Ca%a(os e 0*#a corrente....................................................&. O Genera( de((a Ro%ere....................................................&'' Os *ritos de Giordano Br#no............................................&'+ A !0-#ina........................................................................&' O te!po das "ist;rias.......................................................&6' As coincidFncias...............................................................&6+ A rec#pera57o dos cad0%eres............................................&/& Medita57o so$re o ro#$o..................................................&// Ir e %o(tar..........................................................................&/ G#atro ca%a(eiros a p,......................................................&9' S; para *ente de paD.........................................................&9+ Do princHpio do !#ndo ....................................................&+& A o8icina do esc#(tor .......................................................&+/ Se! #! $ra5o no in8erno..................................................&+ Criado e! Iisa.................................................................&C& O Jardi! de Bo$o(i...........................................................&C' Terra de Siena !o("ada....................................................&C/ O te!po e a paciFncia ......................................................&C+ Co! os o("os no c"7o.......................................................&C O !aior rio do !#ndo......................................................& ' 4!a noite na I(aDa Ma=or...............................................& / Ver as estre(as...................................................................& A per8eita %ia*e!..............................................................@'

Estas cr;nicas 8ora! p#$(icadas2 pe(a pri!eira %eD2 no di0rio A Capita( J& 9 K e no se!an0rio Jorna( do L#nd7o J& +&B.K.

RETRATO DE ANTEIASSADOS N#nca 8#i a8ecto a essa %aidade necr;8i(a -#e (e%a tanta *ente a pes-#isar o passado e os -#e passara!2 $#scando os ra!os e os enMertos da 0r%ore -#e nen"#!a $otNnica !en ciona B a *enea(;*ica. Entendo -#e cada #! de n;s ,2 aci!a de t#do2 8i("o das s#as o$ras2 da-#i(o -#e %ai 8aDendo d#rante o te!po -#e c0 anda. Sa$er donde %i!os e -#e! nos *ero#2 apenas nos d0 #! po#co !ais de 8ir!eDa ci%i(2 apenas concede #!a esp,cie de a(8orria para a -#a( e! nada contri$#H!os2 !as -#e po#pa respostas e!$ara5osas e o("ares !ais c#riosos do -#e a $oa ed#ca57o "a%eria de per!itir. Ser 8i("o de a(*#,! $astante con"ecido para -#e n7o 8i-#e! e! $ranco as (in"as do cart7o de identidade2 , co!o %ir ao !#ndo cari!$ado e co! sa(%oBcond#to. Ior !i!2 nada !e inco!oda sa$er -#e para (0 da terceira *era57o reina! as tre%as co!p(etas. E co!o se os !e#s a%;s "o#%esse! nascido por *era57o espontNnea n#! !#ndo A0 todo 8or!ado2 do -#a( n7o tin"a! -#a(-#er responsa$i(idadeO o !a( e o $e! era! o$ra a("eia -#e a e(es s; co!petia to!ar nas !7os inocentes. ApraDB!e pensar assi!2 principa(!ente -#ando e%oco #! $isa% !aterno2 -#e n7o c"e*#ei a con"ecer2 ori#ndo da P8rica do Norte2 a respeito de -#e! !e conta%a! "ist;rias 8a$#(osas. Descre%ia!B!o co!o #! "o!e! a(to2 !a*rHssi!o e esc#ro2 de rosto de pedra2 onde #! sorriso2 de t7o raro2 era #!a 8esta. Dissera!B!e -#e !ato# #! "o!e! e! d#%idosas circ#nstNncias2 a 8rio2 co!o -#e! arranca #!a si(%a. E ta!$,! !e dissera! -#e a %Hti!a , -#e tin"a raD7oO !as n7o tin"a espin*arda. Apesar de t7o espessa n;doa de san*#e na 8a!H(ia2 *osto de pensar neste "o!e!2 -#e %eio de (on*e2 !isteriosa!ente de (on*e2 de #!a P8rica de a($ornoDes e areia2 de !ontan"as 8rias e ardentes2 pastor ta(%eD2 ta(%eD sa(teador B e -#e a(i 8ora iniciarBse na %e("a ciFncia a*rHco(a2 de -#e (o*o se a8asto# para ir *#ardar (eDHrias2 de espin*arda de$aiMo do

$ra5o2 ca!in"ando n#! passo e(0stico e $a(an5ado2 in8ati*0%e(. Depressa desco$ri# os se*redos dos dias e das noites2 e depressa desco$ri# ta!$,! a ne*ra 8ascina57o -#e eMercia nas !#("eres o se# !ist,rio de "o!e! do o#tro (ado do !#ndo. Ior isso !es!o "o#%e a-#e(e cri!e de -#e 8a(ei. N#nca 8oi preso. Vi%ia (on*e da a(deia2 n#!a $arraca entre sa(*#eiros2 e tin"a dois c7es -#e o("a%a! os estran"os 8iMa!ente2 se! (adrar2 e n7o deiMa%a! de o("ar at, -#e os %isitantes se a8asta%a!2 a tre!er. Este !e# antepassado 8ascinaB!e co!o #!a "ist;ria de (adr<es !o#ros. A #! ponto ta( -#e se 8osse possH%e( %iaAar no te!po2 antes o -#eria %er a e(e do -#e ao i!perador Car(os Ma*no. Mais perto de !i! Jt7o perto -#e estendo a !7o e toco a s#a (e!$ran5a carna(2 a cara seca e a $ar$a crescida2 os o!$ros !a*ros -#e e! !i! se repetira!K2 a-#e(e a% *#ardador de porcos2 de c#Aos pais nada se sa$ia2 posto na roda da Miseric;rdia2 "o!e! toda a %ida secreto2 de !Hni!as 8a(as2 ta!$,! de(*ado e a(to co!o #!a %ara. Este "o!e! te%e contra si o rancor de toda a a(deia2 por-#e %iera de 8ora2 por-#e era 8i("o das er%as2 e2 n7o o$stante2 de(e se ena!orara !in"a a%; !aterna2 a rapari*a !ais $e(a do te!po. Ior isso !e# a% te%e de passar a s#a noite de nQpcias sentado R porta da casa2 ao re(ento2 de pa# 8errado so$re os Aoe("os2 R espera dos ri%ais ciosos -#e tin"a! A#rado apedreAarB("e o te("ado. Nin*#,! aparece#2 a8ina(2 e a (#a %iaAo# toda a noite pe(o c,#2 en-#anto !in"a a%;2 de o("os a$ertos2 a*#arda%a o se# !arido. E 8oi A0 !adr#*ada c(ara -#e a!$os se a$ra5ara! #! no o#tro. E a*ora !e#s pais nesta 8oto*ra8ia co! !ais de cin-#enta anos2 tirada -#ando !e# pai A0 %o(tara da *#erra B a -#e para se!pre 8ico# sendo a Grande G#erra B e !in"a !7e esta%a *r0%ida de !e# ir!7o2 !orto !enino2 de *arroti("o. Est7o os dois de p,2 $e(os e Ao%ens2 de 8rente para o 8ot;*ra8o2 co! #! ar de *ra%idade so(ene2 -#e , ta(%eD te!or diante da !0-#ina -#e 8iMa a i!a*e! i!possH%e( de reter so$re os rostos assi! preser%ados. Min"a !7e te! o coto%e(o direito assente n#!a a(ta co(#na e se*#ra na !7o es-#erda2 caHda ao (on*o do corpo2 #!a 8(or. Me# pai passa o $ra5o por tr0s das costas de !in"a !7e e a s#a !7o ca(osa aparece so$re o o!$ro de(a co!o se 8osse #!a asa. A!$os pisa! acan"ados #! tapete de

ra!a*ens. Ao 8#ndo2 a te(a !ostra %a*as ar-#itect#ras neoc(0ssicas. 4! dia tin"a de c"e*ar e! -#e contaria estas coisas. Nada disto te! i!portNncia2 a n7o ser para !i!. 4! a% $er$ere2 #! o#tro a% posto na roda J8i("o oc#(to de #!a d#-#esa2 -#e! sa$e3K2 #!a a%; !ara%i("osa!ente $e(a2 #ns pais *ra%es e 8or!osos2 #!a 8(or n#! retrato B -#e !ais *enea(o*ia !e i!porta3 a -#e !e("or 0r%ore poderei encostarB !e3

A MIN:A S4BIDA AO EVERESTE SeAa por ca#sa da press7o at!os8,rica o# e8eito de e!$ara5o *0strico2 "0 dias e! -#e nos po!os a o("ar o transc#rso passado da nossa %ida e o %e!os %aDio2 inQti(2 assi! co!o #! deserto de esteri(idades por ci!a do -#a( $ri("a #! *rande so( a#torit0rio -#e n7o nos atre%e!os a o("ar de 8rente. G#a(-#er recanto nos ser%iria ent7o para reco("er a %er*on"a de n7o ter!os a(can5ado #! si!p(es pata!ar donde o#tra paisa*e! !ais 8,rti( se !ostrasse. N#nca co!o nessas ocasi<es se to!a !aior consciFncia de -#anto , di8Hci( este aparente!ente i!ediato o8Hcio de %i%er2 -#e n7o parece se-#er re-#erer aprendiDa*e!. nesses !o!entos -#e 8aDe!os decididos proAectos de eMa(ta57o pessoa( e nos dispo!os a !odi8icar o !#ndo. O espe("o , de !#ito a#MH(io no dispor das 8ei5<es ade-#adas ao !ode(o -#e %a!os se*#ir. Mas so$e a press7o2 o $icar$onato e-#i(i$ro# a acideD B e a %ida %ai andando2 ca!$aia2 co!o se (e%asse #! pre*o no tac7o e #!a in%encH%e( pre*#i5a de o arrancar. De !odo -#e o !#ndo ser0 de 8acto trans8or!ado !as n7o por n;s. N7o estarei2 cont#do2 co!etendo *ra%e inA#sti5a3 N7o "a%er0 no deserto #!a sQ$ita ascens7o -#e de (on*e ainda precipite a %erti*e! H!par -#e , o (astro denso -#e nos A#sti8ica3 Ior o#tras pa(a%ras2 e !ais si!p(esO n7o sere!os todos n;s trans8or!adores do !#ndo3 #! certo e $re%e !in#to da eMistFncia n7o ser0 a nossa pro%a2 e! %eD de todos os sessenta o# setenta anos -#e nos co#$era! e! -#in"7o3 Ma( , se %a!os encontrar esse !in#to n#! passado (on*e2 o# no !o!ento n7o te!os o("os para o#tras ascens<es !ais pr;Mi!as. Mas ta(%eD "aAa aH #!a esco("a de(i$erada2 consoante o (#*ar onde 8a(a!os do nosso deserto pessoa( o# os o#%idos -#e nos esc#ta!. :oAe2 por eMe!p(o2 seAa -#a( 8or a raD7o2 esto# a %er2 R distNncia de trinta e !#itos anos2 #!a 0r%ore *i*antesca2 toda proAectada e! a(t#ra2 -#e parecia2 na (eDHria circ#(ar e (isa2 a "aste de #! *rande re(;*io de so(. Era

#! 8reiMo de co#ra5a r#*osa2 toda 8endida na $ase2 e -#e desen%o(%ia ao (on*o do tronco #!a s#cess7o de t#8os ra!osos2 co!o andares -#e pro!etia! #!a escada 80ci(. Mas era!2 pe(o !enos2 trinta !etros de a(t#ra. VeAo #! *aroto desca(5o rodear a 0r%ore pe(a cent,si!a %eD. O#5o o $ater do se# cora57o e sintoB("e as pa(!as "Q!idas das !7os e #! %a*o c"eiro de sei%a -#ente -#e so $e das er%as. O rapaDin"o (e%anta a ca$e5a e %F 80 no a(to o topo da 0r%ore -#e se a*ita (enta!ente co!o se esti%esse caiando o c,# de aD#(. Os dedos do p, desca(5o 8ir!a!Bse na casca do 8reiMo2 en-#anto o o#tro p, $a(o#5a o i!p#(so -#e 8ar0 c"e*ar a !7o ansiosa ao pri!eiro ra!o. Todo o corpo se cin*e contra o tronco 0spero2 e a 0r%ore decerto o#%e as pancadas s#rdas do cora57o -#e se ("e entre*a. At, ao nH%e( das o#tras 0r%ores antes con-#istadas2 a a*i(idade e a se*#ran5a a(i!enta!Bse do "0$ito. Mas2 a partir daH2 o !#ndo a(ar*aBse s#$ita!ente2 e todas as coisas2 at, ent7o 8a!i(iares2 se %7o tornando estran"as2 pe-#enas2 , co!o #! a$andono de t#do B e t#do a$andona o rapaD -#e so$e. DeD !etros2 -#inDe !etros. O "oriDonte roda de%a*ar2 e ca!$a(eia -#ando o tronco2 cada %eD !ais de(*ado2 osci(a ao %ento. E "0 #!a %erti*e! -#e a!ea5a e n7o se decide n#nca. Os p,s arran"ados s7o co!o *arras -#e se prende! nos ra!os e n7o os -#ere! (ar*ar2 en-#anto as !7os $#sca! 8re!entes a a(t#ra2 e o corpo se contorce contra o corpo %ertica( da 0r%ore. O s#or escorre2 e de repente #! so(#5o seco irro!pe R a(t#ra dos nin"os e dos cantos das a%es. o so(#5o do !edo de n7o ter cora*e!. Vinte !etros. A terra est0 de8initi%a!ente (on*e. As casas rasteiras s7o insi*ni8icantes2 e as pessoas , co!o se ti%esse! desaparecido2 e de todas apenas restasse o rapaD -#e so$e B precisa!ente por-#e so$e. Os $ra5os A0 pode! cin*ir o tronco2 as !7os A0 se #ne! do o#tro (ado. O topo est0 perto2 osci(ante co!o #! pFnd#(o in%ertido. Todo o c,# aD#( se adensa por ci!a da Q(ti!a 8o("a. O si(Fncio co$re a respira57o ar-#eAante e o s#ss#rro do %ento nos ra!os. este o *rande dia da %it;ria. N7o !e (e!$ro se o rapaD c"e*o# ao ci!o da 0r%ore. 4!a n,%oa persistente co$re essa !e!;ria. Mas ta(%eD seAa !e("or assi!O n7o ter a(can5ado o pin0c#(o ent7o2 , #!a $oa

raD7o para contin#ar s#$indo. Co!o #! de%er -#e nasce de dentro e por-#e o so( ainda %ai a(to.

MO?ISRE E A TO4TINEGRA Ion"oB!e a pensar nos pares c,(e$res -#e enc"e! a "ist;ria e a (iterat#ra B Ia#(o e Vir*Hnia2 :eitor e Andr;!aca2 Ote(o e Desd,!ona2 Iedro e InFs2 e tantos2 tantos !ais2 se! es-#ecer a-#e(es o#tros aA#nta!entos e conQ$ios -#e a nat#reDa apenas s#porta nas !ito(o*ias2 co!o os de ?eda e o Cisne2 de E#ropa e o To#ro Bpon"oB!e a pensar e! t#do isto e sorrio soDin"o2 en-#anto o("o pe(a Aane(a da !in"a casa o di0(o*o de p(anos -#e os te("ados %7o a(ternando pe(a encosta. Ten"o na (e!$ran5a #!a o#tra Aane(a2 estreita2 !etida entre esconsos -#e !a( !e deiMa%a! o("ar a r#a JseMto andar2 0*#aB 8#rtada2 perto do c,#K2 donde2 por todo o te!po -#e a(i %i%i2 po#co !ais podia %er -#e te("ados e n#%ens2 !ais #! so( -#e 8aDia todos os dias o !es!o ca!in"o e -#e des(oca%a2 de #! (ado para o o#tro2 at, s#$ir a parede e desaparecer2 #!a 8aiMa de (#D so$re o c"7o es8re*ado onde e# $rinca%a. Conto isto e! perHodos (on*os2 respirando pro8#nda!ente para !er*#("ar no passado 8#*idio da in8Nncia2 onde as %erdades se di(#e! e resp(ende! co!o !oedas de o#ro dei Madas entre (i!os. Loi na-#e(a cadeira -#e po#sei o pacotin"o de pasti("as de c"oco(ate -#e a Sen"ora Dona A($ertina !e de# na coDin"a onde e# a %isita%a. Ta!$,! podia andar pe(o Aardi!2 -#e era pe-#eno e "Q!ido2 co! as 0(eas c"eias de !#s*o e terri5o2 por onde se arrasta%a!2 %a*arosos e cinDentos2 co! !#itas pernin"as es$ran-#i5adas2 -#ase trans(Qcidas2 os $ic"osBdeBconta -#e tantas %eDes n7o -#eria! enro(arBse2 co! *rande escNnda(o da !in"a con8ian5a nos instintos nat#rais -#e os !anda%a! 8aDerBse e! $o(a R !ais pe-#ena carHcia no dorso co#ra5ado de an,is. E noite dentro !e (e%antei da ca!a de%a*ar2 para n7o acordar !e#s pais -#e dor!ia! no !es!o -#arto2 e 8#i $#scar2 apa(pando a esc#rid7o -#e !e co$ria de teias de aran"a as !7os e o rosto2 o pacote das pasti("as de c"oco(ate2 e e! trFs passos 8#rti%os2 co! o cora57o a $ater !#ito2 %o(tei para a ca!a estreita2 e

entre os (en5;is escorre*#ei2 8e(iD2 a co!er2 at, -#e ador!eci. G#ando acordei de !an"72 tin"a es$orrac"ado de$aiMo de !i! o -#e resta%a do pacote2 pe*aAoso e !o(e co! o ca(or da ca!a. C"orei de des*osto2 !as !in"a !7e n7o !e $ate#2 a ainda "oAe ("e $eiAo as !7os por isso. Tin"a oito anos e A0 sa$ia (er !#ito $e!. Escre%er2 n7o tanto2 !as 8aDia po#cos erros para a idade2 s; a ca(i*ra8ia era !02 e assi! %eio a 8icar se!pre. Escre%ia na-#e(es anti*os cadernos de 8or!osas (etras desen"adas2 e repetiaBas co! !i(a*res de aten57o2 !as no 8i! da (in"a A0 co!e5a%a a in%entar #! a(8a$eto no%o2 -#e n#nca c"e*#ei a or*aniDar co!p(eta!ente. Mas (ia !#ito $e! os Aornais e sa$ia t#do -#anto se passa%a no !#ndo. J#(*a%a e# -#e era t#do. Ta!$,! tin"a (i%rosO "a%ia #! *#ia de con%ersa57o de port#*#FsB8rancFs2 -#e a(i 8ora parar n7o sei co!o2 e c#Aas p0*inas2 di%ididas e! trFs partes2 era! para !i! #! eni*!a -#e apenas parcia(!ente deci8ra%a2 pois tin"a R es-#erda #!a co(#na -#e e# podia entender2 e! port#*#Fs2 depois o#tra e! 8rancFs2 -#e era co!o c"inFs2 e 8ina(!ente a pronQncia 8i*#rada2 !#ito pior do -#e todos os cripto*ra!as do !#ndo. :a%ia o#tro (i%ro2 #! s;2 !#ito *rande2 encadernado de aD#(2 -#e e# po#sa%a (ar*a!ente e! ci!a dos Aoe("os para poder (FB (o2 e no -#a( se narra%a! pro8#sa!ente as a%ent#ras ro!Nnticas d#!a !enina po$re -#e %i%ia n#! !oin"o e -#e era t7o $e(a -#e ("e c"a!a%a! a To#tine*ra. Ior isso , -#e o (i%ro se intit#(a%a A To#tine*ra do Moin"oO o a#tor2 se a !e!;ria n7o !e en*ana2 era #! !i(e de Ric"e$o#r*2 "o!e! das Ar0$ias para "ist;rias de c"orar. E o (i%ro2 -#ando n7o esta%a e! #so2 passa%a o te!po n#!a *a%eta da c;!oda2 e!$r#("ado e! pape( de seda2 e (ar*a%a2 ao ser retirado2 #! c"eiro de na8ta(ina -#e pro%oca%a tont#ras. Min"a !7e entre*a%aB!o co! #n57o e !i( reco!enda5<es. Ta(%eD %en"a daH o respeito s#persticioso -#e ainda "oAe ten"o pe(os (i%rosO n7o s#porto -#e os do$re!2 os ris-#e!2 os !a(trate! na !in"a 8rente. D#rante !#ito te!po Jdias3 se!anas3 !eses3 -#e ta!an"o te! o te!po na in8Nncia3K !e intri*o# o *#ia de con%ersa57o. ?ia ne(e coisas -#e !e a*rada%a!2 -#e !e di%ertia!O casos passados e! ca!in"osBdeB8erro e di(i*Fncias2 ca%a(os cansados2 $a*a*ens perdidas2 rodas -#e se -#e$ra%a!

e! sHtios desca!pados2 c"e*adas a esta(a*ens2 -#artos -#e era preciso a-#ecer co! *randes 8o*os de (en"a. Apesar de n7o encontrar casos destes entre a casa e a esco(a2 e# ac"a%a -#e de%ia ser $o! %i%er assi!2 co! tantos i!pre%istos da 8ort#na. Mas o -#e !ais !e 8ascina%a era! #ns di0(o*os Rs %eDes co!passados e so(enes2 o#tras %eDes %i%os e r0pidos co!o o re8(eMo do so( %arrido por #!a Aane(a -#e se 8ec"a. G#ando ta( acontecia2 p#n"aB!e a sorrir de #!a certa !aneira -#e s; a*ora entendoO sorria co!o o ad#(to -#e ainda esta%a (on*e. Loi !#itos anos depois -#e desco$ri -#e a8ina( A0 con"ecia Mo(i)re desde a 0*#aB8#rtadaO con%ersara co!i*o2 8ora !e# *#ia de (eit#ra2 en-#anto a To#tine*ra dor!ia di%orciada entre dois (en5;is2 na *a%eta da c;!oda2 co! c"eiro a na8ta(ina e a te!po n7o de todo perdido.

E TAMBM AG4E?ES DIAS E "o#%e ta!$,! a-#e(es dois *(oriosos dias e! -#e 8#i aA#da de pastor2 e a noite de per!eio2 t7o *(oriosa co!o os dias. IerdoeBse a -#e! nasce# no ca!po2 e de(e 8oi (e%ado cedo2 esta insistente c"a!ada -#e %e! de (on*e e traD no se# si(encioso ape(o #!a a#ra2 #!a coroa de sons2 de (#Des2 de c"eiros !irac#(osa!ente conser%ados intactos. O !ito do paraHso perdido , o da in8Nncia B n7o "0 o#tro. O !ais s7o rea(idades a con-#istar2 son"adas no presente2 *#ardadas no 8#t#ro ina(can50%e(. E se! e(as n7o sei o -#e 8arHa!os "oAe. E# n7o o sei. Me#s a%;s tin"a! decidido2 por-#e a %enda dos $0coros "a%ia sido 8raca2 -#e o resto das nin"adas seria %endido na 8eira de Santar,!2 por !e("or pre5o e se! !ais *asto de din"eiro. Ior-#e o ca!in"o seria andado a p,2 -#atro (,*#as de ca!po2 a passo de porco pe-#eno2 para -#e os ani!ais c"e*asse! R 8eira co! sorte de co!prador. Ier*#ntara!B!e se e# -#eria ir de aA#da co! o tio !ais no%o B e e# disse -#e si!2 ne! -#e 8osse de rastos. Ense$ei as $otas para a ca!in"ada e esco("i no a(pendre o pa# -#e !ais Aeito da%a aos !e#s doDe anos es*a(*ados. Se!pre 8ora! ca(adas as !in"as a(e*rias2 e por isso n7o so(tei os *ritos -#e !e esta%a! no peito2 -#e at, "oAe n7o p#de deiMar sair. Co!e50!os a Aornada a !eio da tarde2 !e# tio atr0s2 co! o c#idado de n7o deiMar perder nen"#! $0coro2 e# R 8rente2 (e%ando a !arr7 nos ca(can"ares. I!a*ina%aB!e co!o #!a 8i*#ra de proa a%an5ando pe(as estradas e ca!in"os co!o sa$ia -#e 8aDia! nos !ares os $arcos de piratas de -#e 8a(a%a! os !e#s (i%ros de a%ent#ras. 4!a %eD por o#tra2 !e# tio re%eDa%aB!e e e# tin"a de co!er o p; -#e as patin"as !iQdas dos ani!ais (e%anta%a! do ca!in"o. No !eio de(es2 !7e %erdadeira de a(*#ns e e!prestada de todos os o#tros2 a !arr7 conser%a%aBos #nidos.

Era -#ase noite 8ec"ada -#ando c"e*0!os R -#inta onde 8icarHa!os para o dia se*#inte. Mete!os os ani!ais n#! $arrac7o e co!e!os o 8arne( (e%e2 perto de #!a A ane(a i(#!inada2 por-#e n7o tHn"a!os -#erido entrar Jo# n7o nos deiMara!3K. En-#anto co!Ha!os2 %eio #! criado diDerBnos -#e poderHa!os dor!ir na ca%a(ari5a. De#Bnos d#as !antas (o$eiras e 8oiBse e!$ora. So(tara!Bse os c7es2 e n;s n7o ti%e!os !ais re!,dio -#e ir dor!ir. A porta da ca%a(ari5a 8icaria a$erta toda a noite2 e assi! nos con%in"a2 pois terHa!os de sair pe(a !adr#*ada2 !#ito antes de nascer o so(2 para c"e*ar!os a Santar,! no principiar da 8eira. A nossa ca!a era #! eMtre!o da !anAedo#ra -#e aco!pan"a%a toda a parede do 8#ndo. Os ca%a(os res8o(*a%a! e da%a! patadas no c"7o e!pedrado2 co$erto de pa("a. Deitei B!e co!o n#! $er5o2 enro(ado na !anta2 respirando o c"eiro 8orte dos ca%a(os2 toda a noite in-#ietos2 o# assi! !e parecia! nos inter%a(os do sono. SentiaB!e cansado2 co! os p,s !oHdos. A esc#rid7o era -#ente e espessa2 os ca%a(os sac#dia! as ca$e5as co! 8or5a2 e o !e# tio dor!ia. Os r#Hdos da noite passa%a! por so$re o te("ado. Ador!eci co!o #! santoO assi! !in"a a%; diria se a(i esti%esse. Acordei -#ando !e# tio !e c"a!o#2 !adr#*ada a(ta. SenteiB!e na !anAedo#ra e o("ei para a porta2 co! os o("os piscos de sono e des(#!$rados por #!a (#D inesperada. Sa(tei para o c"7o e %i! ao p0tioO na !in"a 8rente esta%a #!a (#a redonda e enor!e2 $ranca2 entornando (eite so$re a noite e a paisa*e!. Era t#do $ranco re8#(*ente onde a (#a da%a e ne*ro espesso nas so!$ras. E e# -#e s; tin"a doDe anos2 co!o A0 8ico# dito2 adi%in"ei -#e n#nca !ais %eria o#tra (#a assi!. Ior isso , -#e "oAe !e co!o%e! po#co os (#aresO ten"o #! dentro de !i! -#e nada pode %encer. Lo!os $#scar os porcos e desce!os ao %a(e2 ca#te(osa!ente2 por-#e "a%ia si(%as e $arrocos2 e os ani!ais estran"a%a! a !atinada e perdia!Bse 8aci(!ente. Depois t#do se torno# si!p(es. Se*#i!os ao (on*o de %in"as !ad#ras2 por #! ca!in"o co$erto de p; -#e a 8resc#ra da noite !antin"a rasteiro2 e e# sa(tei ao !eio das cepas e co("i dois *randes cac"os -#e !eti na $(#sa en-#anto corria os o("os e! redor2 a %er se o *#arda aparecia. Vo(tei ao ca!in"o e dei #! cac"o a

!e# tio. Lo!os andando e co!endo os $a*os 8rios e doces2 -#e parecia! crista(iDados2 de t7o d#ros. Co!e50!os a s#$ir para Santar,! -#ando o so( nascia. Esti%e!os na 8eira toda a !an"7 e parte da tarde. N7o %ende!os os $0coros todos. Ior isso ti%e!os de re*ressar ta! $,! a p,2 e 8oi aH -#e acontece# a-#i(o -#e n7o torno# !ais a acontecer. Ior ci!a de n;s 8or!o#Bse #! ane( de n#%ens -#e -#ase ao so(Bpr ene*recera! e co!e5ara! a (ar*ar c"#%a2 e ent7o por !#ito te!po and0!os se! -#e #!a *ota nos apan"asse2 en-#anto R nossa %o(ta2 circ#(ar!ente2 #!a cortina de 0*#a nos 8ec"a%a o "oriDonte. Ior 8i! as n#%ens desaparecera!. A noite %in"a de%a*ar entre as o(i%eiras. Os ani!ais 8aDia! a-#e(es r#Hdos -#e parece! #!a inter!in0%e( con%ersa. Me# tio2 R 8rente2 asso$ia%a de%a*arin"o. Ior ca#sa de t#do isto !e %eio #!a *rande %ontade de c"orar. Nin*#,! !e %ia2 e e# %ia o !#ndo todo. Loi ent7o -#e A#rei a !i! !es!o n7o !orrer n#nca.

DE G4ANDO MORRI VIRADO AO MAR DeiMei a (a*oa pe(o !eio da !an"72 -#ando o so( (i!para A0 todo o c,#. So$re a 0*#a2 -#e as r0pidas ara*ens !a( a*ita%a!2 n7o tin"a! 8icado %estH*ios da ne$(ina cerrada -#e2 no a!an"ecer2 co$rira toda a s#per8Hcie. Va(era a pena acordar cedo e %er o ne%oeiro ro(ar so$re a (a*oa e! 8(ocos so(tos2 co!o se c#idadosa!ente o so( os %arresse at, nada !ais 8icar entre a 0*#a e o c,# aD#(. Arr#!ei os petrec"os2 atireiBos para as costas2 e2 desca(5o2 co!ecei a (on*#Hssi!a ca!in"ada pe(a praia 8ora2 entre o $ater das ondas e a panorN!ica %a*arosa das arri$as %er!e("as. A !ar, enc"ia2 !as "a%ia ainda eMtensas toa("as de areia !o("ada e d#ra2 por onde era 80ci( ca!in"ar. O so( esta%a -#ente. De ca$e5a desco$erta2 o corpo #! po#co inc(inado para co!pensar o peso da !oc"i(a2 !arc"a%a e! passo certo2 co!o era !e# "0$ito2 proc#rando es-#ecerB!e de -#e as pernas !e pertencia!2 deiMandoBas %i%er da s#a %ida pr;pria2 do se# !o%i!ento !ecNnico. Loi assi! -#e se!pre *ostei de ca!in"ar2 %inte o# trinta -#i(;!etros se! #! descanso2 apenas o r0pido sor%o na $ica de #!a 8onte2 e a(a. Ta!$,! n7o parei para a(!o5arO 8a(ta%aB!e o apetite por tanto so( -#e apan"ara nos dias anteriores2 8a(ta%aB!e so$ret#do a paciFncia para coDin"ar na praia. ?i!iteiB!e a co!er d#as (aranAas -#e se des8aDia! e! do5#ra. Trinca%a as cascas ao !es!o te!po -#e a po(pa e c#spia para (on*e os caro5os2 co!o #! *aroto 8e(iD. G#ando as correias da !oc"i(a dera! e! cortarB!e a pe(e -#ei!ada2 tirei a ca!isa2 8iD de(a #!a rodi("a2 -#e aco!odei no o!$ro es-#erdo2 e a(i assentei o peso. Se*#i para diante2 a(i%iado das dores. O so( ardia co! !ais 8o*o. SentiaBo nas costas co!o a pa(!a de #!a !7o es$raseada2 ao passo -#e co!e5a%a a nascer e a irradiar #!a esp,cie de ador!eci!ento na n#ca. O s#or arrepia%a a pe(e na-#e(e sHtio. AproMi!eiB!e da re$enta57o e es8re*#ei a cara2 os o!$ros2 a n#ca. Atirei

c"apadas de 0*#a para as costas. A !oc"i(a a#!entara de peso. IasseiBa para o o!$ro direito e2 trope*a!ente2 a ca!isa cai# na areia esca(dante. Li-#ei a o("0B(a2 co!o se n#nca a ti%esse %isto2 en-#anto as correias !e %inca%a! o o!$ro. C"e*#ei !es!o a dar a(*#ns passos2 e 8oi preciso #! *rande es8or5o para co!preender -#e de%ia %o(tar para tr0s e (e%ant0B (a do c"7o. SentiB!e es-#isito2 pairando no ar2 e esta sensa57o n7o !e deiMo#2 ne! !es!o -#ando !e sentei e deiMei cair de costas. :a%ia dentro de !i! #!a n0#sea #! po#co e!$a(adora -#e !e o$ri*o# a ro(ar para #! (ado. O so( esti%era a darB!e nas p0(pe$ras 8ec"adasO entre os !e#s o("os e o c,# "a%ia #!a cortina r;sea2 a cor de(*ada do san*#e -#e !e corria con8#sa!ente dentro do corpo. Iasso#B!e o r0pido pensa!ento de -#e esta%a a sentir os pri!eiros e8eitos de #!a inso(a57o. In-#ieto2 (e%anteiB!e de *o(pe2 sac#diB!e co!o #! c7o2 e reco!ecei a ca!in"ada. Entretanto2 a !ar, e!p#rraraB!e para a areia seca2 -#e %i$ra%a so$ o ca(or. Das arri$as %in"a o D#!$ido de !i("ares de insectos -#e o so( endoidecia. Nas pa#sas da re$enta57o2 a Doada2 0spera co!o #! ran*ido de serra circ#(ar2 atordoa%aB !e e acent#a%a a sensa57o de n0#sea -#e n7o !e deiMara. Lora! !#itos -#i(;!etros assi!. Ior %0rias %eDes parei e decidi n7o dar !ais #! passo. Mas (o*o a ardFncia !e o$ri*a%a a (e%antarB!e. Dos (ados das arri$as2 ne! #!a so!$ra. O so( -#ei!a%aBas de 8rente a*ora2 e contin#a%a a %err#!arB!e a n#ca. Ierdi a consciFncia. Anda%a co!o #! a#t;!ato2 A0 se! s#or2 co! a pe(e se-#Hssi!a2 eMcepto as *rossas *otas -#e se 8or!a%a! nas 8ontes e corria! de%a*ar2 %iscosas2 pe(o rosto a$aiMo. Toda a tarde se passo# assi!. O so( principia%a a $aiMar -#ando atin*i a po%oa57o -#e de%ia ser a !in"a pri!eira etapa. A(i podia a(i!entarB!e2 !atar a sede2 descansar n#!a so!$ra. Mas nada disto 8iD. Ca(ceiB!e co!o n#! son"o2 *e!endo co! dores nos p,s -#ei!ados2 e !etiB!e R estrada2 -#e2 e! c#r%as do$radas2 s#$ia as arri$as. Iarei #!a %eD ainda2 !eio perdido2 o("ando do a(to o !ar -#e se !#da%a n#!a cor esc#ra. Contin#ei a s#$ir2 e ac"eiB!e 8ora da estrada2 se! sa$er co!o2 a !eter por entre pedras at, R $eira da a(tHssi!a arri$a a pi-#e. O c"7o inc(ina%aBse peri*osa!ente2 antes de se 8#rtar na %ertica(.

Loi a(i -#e decidi passar a noite. DeiteiB!e co! os p,s para o (ado do !ar e do desastre2 enro(eiB!e na !anta e2 a arder da 8e$re do so(2 8ec"ei os o("os. Ador!eci e son"ei. G#ando tornei a a$rir os o("os2 o so( ro5a%a A0 o "oriDonte. 1G#e 8a5o e# a-#i312 per*#ntei e! %oD a(ta. E 8oi e! !o%i!entos de pa%or -#e re#ni as coisas e %o(tei R estrada2 8#*indo. En-#anto anda%a2 ia pensando -#e a(i e# n7o era e#2 -#e o !e# corpo 8icara !orto %irado ao !ar2 no a(to da arri$a2 e -#e o !#ndo esta%a todo c"eio de so!$ras e con8#s7o. A noite apan"o#B!e na !ar*e! do rio2 co! #!a cidade diante -#e e# n7o recon"ecia2 co!o as torres a!ea5adoras dos pesade(os. Ainda "oAe2 tantos anos passados2 !e per*#nto -#e %#(to de !i! ter0 8icado disperso na $ranc#ra das areias o# i!o$i(iDado e! pedra na arri$a cortada pe(o %ento. E sei -#e n7o "0 resposta.

A VE?:A SEN:ORA DOS CANPRIOS Se n7o 8osse o ancestra( respeito -#e nos to("e 8a!i(iaridades diante dos *randes deste !#ndo2 c"a!arHa!os !ar-#esas R-#e(as %arandas co$ertas e en%idra5adas -#e *era(!ente os ar-#itectos insta(a! nas traseiras dos pr,dios2 conc(#indo assi! o perH!etro iso(ador das casas e 8aci(itando2 -#antas %eDes2 a reso(#57o dos pro$(e!as de dor!ida da criada o# de #! parente -#e %eio da pro%Hncia. Mas as !ar-#esas2 a*ora po#cas e de po#ca in8(#Fncia para 8ora dos cHrc#(os intan*H%eis da sociedade2 ainda transporta! consi*o o prestH*io dos te!pos e! -#e !ar-#Fs era (o*o a$aiMo de d#-#e2 e este a se*#ir a rei. Ior isso2 c"a!a!os R-#e(as %arandas !ar-#ises2 -#e si*ni8ica o !es!o2 !as dis8ar5ado de 8rancFs. Rea(!ente n7o seria correcto diDer2 e! casa de !ar-#esa2 -#e a !ar-#esa esta%a !a( arr#!ada o# a precisar de espanadorO p<eBse no (#*ar da !ar-#esa a !ar-#ise2 e , (o*o co!o -#e! 8a(a do#tra coisa. As pa(a%ras tF! destas "a$i(idades. Ma( !e %iria2 por,!2 e !a( e!pre*ado o espa5o desta p0*ina2 se "oAe !e desse s; para 8a(ar de tais coisas. A !ar-#ise n7o , !ais do -#e #!a %aranda prote*ida do so( e da c"#%a2 e as !ar-#esas2 se %i%e!2 %i%e! nas sa(as da 8rente2 se! nada tere! -#e %er co! estes can0rios -#e2 na !ar-#ise2 co!e5a! A#sta!ente a*ora a dar sina( da s#a presen5a. 4! de(es te! a asa es-#erda (i*eira!ente descaHda2 pesaB("e2 e inc(ina a ca$e5a de !odo a %erB!e !e("or. O("oB !e !iniat#riDado no cHrc#(o $ri("ante -#e de %eD e! -#ando se co$re2 de $aiMo para ci!a2 co! #!a r0pida p0(pe$ra acinDentada. Meto #! dedo entre os ara!es da *aio(a e s#porto as $icadas d,$eis co! -#e a a%e rece$e a in%as7o. Ir0 es%oa5ar ass#stada -#ando a !7o inteira pairar (0 dentro2 co!o #! dra*7o. Ent7o o cora57o a*itaBse aterroriDado e as asas atira! pancadas contra os ara!es. E se a !7o se trans8or!a

e! nin"o e en%o(%e a a%e co!o #! cas#(o2 o contacto d0B("e ca(!a2 e!$ora interro!pida por so$ressa(tos po#co con%ictos. O o#tro can0rio , !ais no%o. Ire8ere o po(eiro a(to2 o# o $a(oi5o2 e a(i2 de ca$e5a er*#ida2 8aDendo osci(ar $r#sca!ente as penas (on*as da ca#da2 te! a %ida toda R s#a 8rente2 e sa$eBo. Se repito a !ano$ra de introd#Dir os dedos pe(os ara!es2 dispara #!a $icada Qnica2 %io(enta2 e a8astaBse ao (on*o do po(eiro2 co! o ar de ter *an"o a $ata("a (o*o na pri!eira escara!#5a. Se 8osse #!a pessoa2 diria de(e -#e n7o d0 con8ian5a. T7o sensH%e( ao !edo co!o o co!pan"eiro2 eMpri!eBo (#tando a 8rio. E se o a*arro2 sacodeBse se! parar2 incon8or!ado. ?o*o -#e se apan"a a sa(%o2 atira #! *rito de c;(era en-#anto espaneAa as penas desa(in"adas. N7o %ai !ais (on*e a !in"a re(a57o co! estas a%es. 4!a o# d#as %eDes por se!ana do#B("es !eia dQDia dos !e#s se*#ndos2 distraida!ente. Sei -#e n7o !e esti!a! ne! respeita!2 so$ret#do desde o dia e! -#e %i a dona dos can0rios tratar de(es2 co! *estos t7o 8ir!es e serenos2 -#e as a%es n7o es%oa5a%a!O (i!itara!Bse a !#dar de (#*ar2 ta!$,! serena!ente2 per!itindo -#e a !7o r#*osa e s0$ia retirasse o co!edo#ro e o $e$edo#ro de 8aian5a $ranca e os rep#sesse 8rescos e c"eios2 co! os !es!os *estos sosse*ados. E a porta das *aio(as 8ec"o#Bse co! #! pe-#eno esta(ido de !o(a protectora. Ior isto -#e %i2 posso i!a*inar certas "oras na casa si(enciosa. A dona dos can0rios %i%e soDin"a. A0 !#ito %e("a2 !as 8ir!e co!o os se#s *estos2 e anda se! r#Hdo2 ca(!a2 e8iciente. Te! -#ase se!pre #! 8ito2 #! pe-#eno tra$a("o -#e a oc#pa2 !as2 co! tanta idade2 te! ta!$,! "oras de pa#sa2 -#e seria! repo#so se n7o 8osse! antes conte!p(a57o de #! passado -#e se a!p(ia constante!ente2 a$ran*endo2 a(,! da %ida pr;pria2 ta!$,! as !Q(tip(as %idas -#e por !#ito o# po#co te!po inter8erira! na s#a. Ent7o2 a sen"ora dos can0rios %ai sentarBse n#!a cadeira da !ar-#ise2 co! as !7os a$andonadas no re*a5o2 !eio a$ertas e %o(tadas para ci!a co!o cascas de a!Fndoa2 co!o $arcas enca("adas. Lica !#ito direita2 en-#anto as recorda5<es co!e5a! a a8(#ir e! %a*as !ansas -#e a s#$!er*e! e escorre! por e(a2 pe(os o("os $randos2 pe(as 8aces ainda (isas entre os s#(cos 8#ndos das r#*as2 at, caHre!

nas !7os -#e s7o co!o ta5as de #! Aardi! 8ec"ado. A casa2 nestes !o!entos2 parece co$rirBse de !#s*o. 4! dos can0rios (an5a #! trinado tH!ido. O o#tro responde. E co!o na casa nada se !eMe e a sen"ora o("a 8iMa!ente n7o se sa$e o -#F2 as a%es arre!ete! #! canto inter!in0%e(2 rio sonoro -#e a(astrasse e! !i( $ra5os n#!a p(anHcie de si(Fncio. A sen"ora n7o se !o%e. Ta(%eD n7o o#5a os p0ssaros2 !as e(es canta!2 canta!2 canta!.

1E AGORA2 JOS31 :0 %ersos c,(e$res -#e se trans!ite! atra%,s das idades do "o!e!2 co!o roteiros2 $andeiras2 cartas de !arear2 sinais de trNnsito2 $Qsso(as B o# se*redos. Este2 -#e %eio ao !#ndo !#ito depois de !i!2 pe(as !7os de Car(os Dr#!!ond de Andrade2 aco!pan"aB!e desde -#e nasci2 por #! desses !isteriosos acasos -#e 8aDe! do -#e %i%e# A02 do -#e %i%e e do -#e ainda n7o %i%e2 #! !es!o n; apertado e %erti*inoso de te!po se! !edida. Considero pri%i(,*io !e# dispor deste %erso2 por-#e !e c"a!o Jos, e !#itas %eDes na %ida !e ten"o interro*adoO 1E a*ora31 Lora! a-#e(as "oras e! -#e o !#ndo esc#rece#2 e! -#e o desNni!o se 8eD !#ra("a2 8osso de %H$oras2 e! -#e as !7os 8icara! %aDias e at;nitas. 1E a*ora2 Jos,31 Grande2 por,!2 , o poder da poesia para -#e aconte5a2 co!o A#ro -#e acontece2 -#e esta per*#nta si!p(es aAa co!o #! t;nico2 #! *o(pe de espora2 e n7o seAa2 co!o poderia ser2 tenta57o2 o co!e5o da inter!in0%e( (adain"a -#e , a piedade por n;s pr;prios. E! todo o caso2 "0 sit#a5<es de ta( !odo a$s#rdas Jo# -#e o pareceria! %inte e -#atro "oras antesK2 -#e n7o se pode cens#rar a nin*#,! #! instante de descon8orto tota(2 #! se*#ndo e! -#e t#do dentro de n;s pede socorro2 ainda -#e sai$a!os -#e (o*o a se*#ir a !o(a pisada2 %io(entada2 se %ai distender %i$rante e %ertica(!ente a8ir!ar. Nesse !o!ento %e(oD tocaraBse o 8#ndo do po5o. Mas o#tros Jos,s anda! pe(o !#ndo2 n7o o es-#e5a!os n#nca. A e(es ta!$,! s#cede! casos2 desencontros2 acidentes2 a*ress<es2 de -#e sae! Rs %eDes %encedores2 Rs %eDes %encidos. A(*#ns n7o tF! nada ne! nin*#,! a se# 8a%or2 e esses s7o2 a8ina(2 os -#e torna! insi*ni8icantes e 8Qteis as nossas penas. A esses2 -#e c"e*ara! ao (i!ite das 8or5as2 ac#ados a #! canto pe(a !ati("a2 se! cora*e! para o Q(ti!o ainda -#e !orta( arranco2 , -#e a per*#nta de Car(os Dr#!!ond de Andrade de%e ser 8eita2

co!o #! derradeiro ape(o ao or*#("o de ser "o!e!O 1E a*ora2 Jos,31 Irecisa!ente #! desses casos !e !ostra -#e A0 8a(ei de!asiado de !i!. 4! o#tro Jos, est0 diante da !esa onde escre%o. N7o te! rosto2 , #! %#(to apenas2 #!a s#per8Hcie -#e tre!e co!o #!a dor contHn#a. Sei -#e se c"a!a Jos, JQnior2 se! !ais ri-#eDa de ape(idos e *enea(o*ias2 e %i%e e! S7o Jor*e da Beira. no%o2 e!$ria*aBse2 e trata!Bno co!o se 8osse #!a esp,cie de $o$o. Di%erte!Bse R s#a c#sta a(*#ns ad#(tos2 e as crian5as 8aDe!B("e ass#adas2 ta(%eD o apedreAe! de (on*e. E se isto n7o 8iDera!2 e!p#rrara!Bno co! a-#e(a sQ$ita cr#e(dade das crian5as2 ao !es!o te!po 8eroD e co$arde2 e o Jos, JQnior2 perdido de $F$edo2 cai# e parti# #!a perna2 o# ta(%eD n7o2 e 8oi para o "ospita(. MHsero corpo2 a(!a po$re2 or*#("o a#senteB1E a*ora2 Jos,31 A8asto para o (ado os !e#s pr;prios pesares e rai%as diante deste -#adro deso(ado de #!a de*rada57o2 do *oDo in8inito -#e , para os "o!ens es!a*are! o#tros "o!ens2 a8o*0B(os de(i$erada!ente2 a%i(t0B(os2 8aDer de(es o$Aecto de tro5a2 de irris7o2 de c"acotaB!atando se! !atar2 so$ a asa da (ei o# perante a s#a indi8eren5a. T#do isto por-#e o po$re Jos, JQnior , #! Jos, JQnior po$re. Ti%esse e(e $ens a%#(tados na terra2 conta 8orte no $anco2 a#to!;%e( R porta B e todos os %Hcios ("e seria! perdoados. Mas assi!2 po$re2 8raco e $F$edo2 -#e *rande 8ort#na para S7o Jor*e da Beira. Ne! todas as terras de Iort#*a( se pode! *a$ar de dispor de #! a(%o "#!ano para dare! (i%re eMpans7o a 8erocidades oc#(tas. Escre%o estas pa(a%ras a !#itos -#i(;!etros de distNncia2 n7o sei -#e! , Jos, JQnior2 e teria di8ic#(dade e! encontrar no !apa S7o Jor*e da Beira. Mas estes no!es apenas desi*na! casos partic#(ares de #! 8en;!eno *era(O o despreDo pe(o pr;Mi!o2 -#ando n7o o ;dio2 t7o constantes a(i co!o a-#i !es!o2 e! toda a parte2 #!a esp,cie de (o#c#ra epid,!ica -#e pre8ere as %Hti!as 80ceis. Escre%o estas pa(a%ras n#! 8i! de tarde cor de !adr#*ada co! esp#!as no c,#2 tendo diante dos o("os #!a nes*a do TeAo2 onde "0 $arcos %a*arosos -#e %7o de !ar*e! a !ar*e! (e%ando pessoas e recados. E t#do isto parece pacH8ico e "ar!onioso co!o os dois po!$os -#e po#sa! na %aranda e s#ss#rra! con8idencia(!ente. A"2 esta %ida preciosa -#e %ai 8#*indo2

tarde !ansa -#e n7o ser0 i*#a( a!an"72 -#e n7o ser0s2 so$ret#do2 o -#e a*ora ,s. Entretanto2 Jos, JQnior est0 no "ospita(2 o# sai# A0 e arrasta a perna coMa pe(as r#as 8rias de S7o Jor*e da Beira. :0 #!a ta$erna2 o %in"o ardente e eMter!inador2 o es-#eci!ento de t#do no 8#ndo da *arra8a2 co!o #! dia!ante2 a e!$ria*#eD %itoriosa en-#anto d#ra. A %ida %ai %o(tar ao princHpio. Ser0 possH%e( -#e a %ida %o(te ao princHpio3 Ser0 possH%e( -#e os "o!ens !ate! Jos, JQnior3 Ser0 possH%e(3 C"e*#ei ao 8i! da cr;nica2 8iD o !e# de%er. 1E a*ora2 Jos,31

AS IERSONAGENS ERRADAS N7o !e correra $e! o dia. S#pon"o -#e n7o "0 a -#e! pedir responsa$i(idades2 !as *ostaria !#ito -#e a(*#,! !e dissesse por -#e ne*ras sortes certas !an"7s %F! t7o secas2 t7o ini!i*as2 t7o ar!adas de na%a("as2 e assi! contin#a! at, R noite2 pena de pris7o perp,t#a. Mete!oBnos na noite co!o -#e! se enro(a n#! cas#(o e po!oBnos a (e%antar as !#ra("as -#e o dia derr#$o#2 deiMandoBnos 8r0*eis2 -#e$radi5os2 !ais a8(itos do -#e #!a tartar#*a %o(tada de $arri*a ao ar. JO#tras co!para5<esO peiMe (ar*ado e! seco2 co$ra de espin"a partida2 porco R !ercF da castra57o.K SaH para Aantar2 e!$ora o a!ar*o da $H(is na $oca !e di!in#Hsse de ante!7o o praDer do apetite. Se*#i rente aos pr,dios2 -#e , o !e# !odo de !e tornar in%isH%e(2 pisando os pri!eiros (iMos da noite2 en-#anto2 de(i$erada!ente2 !ata%a R nascen5a as ideias -#e pre8eria! ca!in"os coerentes. De passa*e! deita%a o("ares r0pidos para dentro das ta$ernas e paste(arias -#e o8erecia! te(e%is7o aos 8re*#esesO se!pre o !es!o a!$iente de a-#0rio2 a !es!a (#D (H%ida das (N!padas 8(#orescentes2 os !es!os pesco5os torcidos e! Nn*#(os i*#ais2 os !es!os rostos es$orratados o# de eMpress7o 8iMa. A !es!a a8(i57o. E! dias assi! n7o !e sa(%o ne! so# $oa co!pan"ia. Gosto de sa$er -#e os a!i*os est7o (on*e2 -#e os ini!i*os n7o !e encontra!2 e -#e ne! #ns ne! o#tros !e %ir7o rec(a!ar as pro%as da a!iDade e do ;dio -#e s7o a !oeda do nosso co!,rcio. E se a(*#!a coisa deseAo rea(!ente nestas ocasi<es2 , encontrar as pa(a%ras !Hni!as2 $re%Hssi!as2 as ono!atopeias2 se possH%e(2 -#e !e eMp(i-#e! o !#ndo desde o co!e5o. Ior-#e2 -#anto ao 8#t#ro2 posso !arcar trFs datas para !e distrairO #!a2 e! -#e pro%a%e(!ente ainda estarei %i%oT o#tra2 e! -#e ta(%eD A0 n7o esteAaT a terceira2 e! -#e n7o

estarei de certeDa. At, ao dia -#e 8or2 tra$a("ar se!pre2 !es!o para coisas -#e n7o %erei. Ca("o# ter esco("ido #! da-#e(es resta#rantes de pre5os !,dios2 R %ista2 !as -#e 8aci(!ente se torna! r#inosos se caH!os no en*odo do tac"in"o de aDeitonas o# do %in"o de r;t#(o. Iedi A0 ne! sei -#F2 ta(%eD #!a dessas co!idas -#e a !e!;ria da in8Nncia tei!a e! insin#ar2 co!o #! tropis!o2 !as -#e s7o2 in%aria%e(!ente2 #!a decep57o !e(anc;(ica. Des8orroB!e no %in"o *e(ado2 -#e a$randa e recon8orta2 (#D interior -#e percorre o corpo e deiMa rastos cinti(antes nas %eias. Veio en8i! o ca8,. o !e("or !o!ento da re8ei57o2 a-#e(e e! -#e se er*#e a ca$e5a para o("ar o -#e nos rodeia. A(i2 era p,ssi!o o -#e "a%ia para %erO #!a decora57o eMtra%a*ante2 carre*ada de (#!in0rias co(oridas2 de aD#(eAos e !osaicos co! !oti%os de tape5ari0 rica2 tectos 8orrados de (N!inas de corti5a2 e2 e! a(candorados canteiros2 p(antas de p(0stico2 eternas2 se! c"eiro e a$o!in0%eis. Iedi a conta2 pedi rapideD2 e en-#anto a !0-#ina re*istadora !e prepara%a o eni*!a das a$re%iat#ras2 ci8ras2 percenta*ens e so!as 8ora do (#*ar2 o("ei para a !in"a es-#erda2 donde %iera #! arrastar ostensi%o de cadeiras. Senta%a!Bse trFs !#("eres de !eiaBidade2 cin-#entaBsessenta2 #!a de(as i!ensa2 trans$ordante2 as o#tras $aiMin"as e a!arrotadas. OdieiBas (o*o2 por instinto. E adi%in"ei -#e! era!2 o -#e era!2 co!o era!. Era! as persona*ens erradas2 a-#e(as -#e %i%e! por interposta i!ita57o2 as a(ienadas por op57o. Tin"a! ido ao resta#rante s; para !ostrar -#e 8#!a%a!. LaDendo !aiQsc#(as co! os *estos2 tirara! das !a(as os !a5os e os is-#eiros Jtodas tin"a! is-#eiroK e p#Mara! dos ci*arros ao !es!o te!po2 !asc#(ina!ente2 se! ini$i5<es. Acendera!2 (an5ara! *rossas $a8oradas de 8#!o2 pedira! ca8,s2 $a*a5os2 con%ersara!. 4!a de(as disse -#e 8#!a%a dois !a5os por dia2 e a *orda2 co! o ar de -#e! A0 por (0 passo# e a*ora se recata2 8oi de opini7o -#e dois !a5os era! de !ais2 ao -#e a o#tra responde# -#e n7o podia e%itar2 n7o podia2 era! os ner%os2 sentia -#e esta%a 1%iciada12 paciFncia. :a%ia! aprendido a 8#!ar do(orosa!ente2 e! casa2 Rs escondidas2 co! %io(entos ata-#es de tosse2 arrancos !ortais2 %;!itos2 n0#seas2 dores de ca$e5a2 !as o sacri8Hcio iria (e%0B

(as R a8ir!a57o de8initi%a de si !es!as2 ao p;dio dos %encedores2 R di*nidade dos "o!ens. A*ora %i%e! os dias R espera da "ora da *rande pro%a pQ$(ica2 a(i no resta#rante2 co! ca8,s2 $a*a5os e ci*arros2 8a(ando a(to para nada se perder do eMe!p(o. O e!pre*ado estendeB!e o pires co! a conta "ipocrita!ente do$rada. Ior -#e ser0 -#e se do$ra! as contas3 Ior -#e ser0 -#e 8a(si8ica!os t#do3 :03 A"2 as ono!atopeias. Ia*o e (e%antoB!e2 deiMo #!as !oedas adicionais2 ta!$,! "ip;critas2 passo ao (ado das !#("eres2 trFs parcas !a(,8icas2 trFs %eDes trFs %eDes trFs2 no%es 8ora2 coisa nen"#!a. Ior -#e do$ra! as contas3 Ior -#e do$ra!3 Ior -#e se do$ra! as pessoas3 Ior -#e se do$ra!3 Ior-#F3

4M BRAUO NO IRATO Este o#tro resta#rante2 aonde %o# #!a %eD por o#tra2 de%e ser #! dos (#*ares de ?is$oa !ais capaDes de proporcionar #!a s#c#(enta an0(ise socio(;*ica. N#nca (0 tin"a entrado so Din"o2 !as desta %eD acontece#2 de !odo -#e a aten57o doentia!ente a*#da -#e do# Rs coisas2 se! ter -#e oc#parBse de!asiado no -#adrado $ranco da !esa2 pde circ#(ar co!o #! 8i(tro ao redor da sa(a2 co("endo os eMe!p(ares !ais !erecedores de pondera57o. ?o*o no pri!eiro *o(pe de rede se %F -#e! est0 sentado Rs !esasO 8#ncion0rios2 co!erciantes2 espHritos s#$a(ternos2 todos co! a-#e(e ar de parentesco nos !odos2 nas pa(a%ras2 nos 8atos2 e so$ret#do nas ideias2 -#e de8ine o pe-#eno $#r*#Fs. Ior isso !es!o2 todos tF! os o("os apa*ados2 o rosto %oraD e ao !es!o te!po "#!i(de2 a presen5a o$t#sa. O resta#rante , r#idoso e *rande. As po#cas crian5as distri$#e!Bse por todas as idades2 desde o co(o $a$ado e c"or7o at, ao catac(is!o in8anti(T as r#*as2 essas2 co!e5a! por ser sina( de eMpress7o e aca$a! na pe(e de pape( a!arrotado2 $o! para deitar 8ora. Os ado(escentes s7o raros2 o# apenas aco!pan"a! si(enciosa!ente os ad#(tos. N7o "0 dQ%ida de -#e Iort#*a( en%e("ece. Ao !e# (ado direito est0 #! casa( de !eiaBidade. Esco("era! co! a $oca 8ranDida os pratos2 o !arido enco!endo# o %in"o2 e 8icara! R espera ca(ados. E(e #sa #! a(8inete de *ra %ata -#e , co!o #! ra!a("ete de pedras2 pro%a%e(!ente %erdadeirasT e(a n7o traD !#ito -#e a distin*a2 a n7o ser2 ta(%eD2 o sor%o asso$iado co! -#e en*o(ir0 a sopa. Estes dois n7o 8a(ar7o #! co! o o#tro d#rante todo o a(!o5o. E es-#erda ten"o d#as *era5<esO #! casa( de %e("os2 a 8i("a e o *enro. A 8i("a ser%e todos da tra%essa2 atirando a co!ida co!o -#e! diDO 1Co!a!V12 e *#ardando para si os piores $ocados co!o -#e! diDO 1Repare!V1 Os %e("os s7o *#(osos2 !asti*a! co! os (0$ios !o(es e $es#ntados2 e deita!

o("ares r0pidos R tra%essa2 a %er se ainda resta a(*#!a coisa e se ter7o te!po de participar na se*#nda roda. Todos $e$e! cer%eAa. G#e direi da-#e(e "o!e! de rosto d#ro2 no !eio da 8a!H(ia *ritadora e n#!erosa2 -#e n7o %erei 8a(ar n#nca2 e c#Aos o("os Rs %eDes se a8o*a! e! ;dio3 G#e poderei contar da (on*a !esa -#e se apresenta no en8ia!ento da !in"a2 toda co$erta de restos de cdeas e de n;doas de %in"o a(astrado e perdido3 G#e direi do -#e dir7o a-#e(es -#e !e o("a! a 8#rto2 se , o("ar o r0pido (a!peAo -#e orienta! para !i!2 se n7o , apenas #! !o%i!ento t7o in%o(#nt0rio e inconsciente co!o o pestaneAar3 Mas a*ora pon"o os o("os n#! casa( -#e entro# e -#e res#!e toda a !ais *ente -#e !asti*a2 de*(#te e transpira. S7o a!$os a(tos2 corp#(entos2 c(ientes certos co!o se depreende da 8a!i(iaridade co! -#e trata! e s7o tratados pe(o pessoa(. V7o sentarBse n#! canto2 e(e #! po#co escondido pe(a da!a -#e est0 R !in"a direita e -#e2 neste !o!ento2 A0 co!ida a sopa2 eMtrai c#idadosa!ente da $oca2 co! os dedos2 as espin"as do peiMeBespadaT !as a !#("er2 -#e 8aD Nn*#(o recto co! e(e2 8icaB!e ao a(cance 8aci(!ente. O("e!os $e!2 -#e %a(e a pena. Mes!o sentada2 contin#a a ser a(ta. Da corp#(Fncia 8ico# o seio a%antaAado -#e in%ade a !esa pe(a 8ronteira de #! decote redondo e a$erto. Te! os ca$e(os pintados de #!a cor -#e ra("a co! os o("os e a pe(e2 #!a esp,cie de !o*no co! riscos de pa#Brosa. Os (0$ios s7o 8inos e pintados por 8ora2 a 8in*ir #!a $oca carn#da. E d#rante a re8ei57o %7o 8icar es$orratados2 co! a tinta a s#$ir capi(ar!ente pe(as r#*as !inQsc#(as -#e ("e s#(ca! a parte s#perior da $oca. Te! as !7os co$ertas de an,is aparatosos e #sa $rincos co!pridos -#e osci(a! co!o $ar$i("os de (eit7o. O %estido , todo e! aD#is2 a!are(os2 %er!e("os2 e !ostra os $ra5os $rancos e espa(!ados co!o coMas. LiMo o o("ar no $ra5o direito2 -#e %eAo !e("or. rea(!ente #!a !a*nH8ica pe5a de carne2 de *rande ta!an"o2 -#e a dona eMi$e aos circ#nstantes co! estre!eci!entos e sac#dide(as -#e n7o s7o apenas ocasionais. Acredita pro%a%e(!ente -#e , o se# *rande tr#n8o a8rodisHaco e atira co! e(e aos "o!ens -#e est7o e! redor2 atiraBo para o !e# prato co! #! *rande ar de 8F!ea pQ$(ica. Ca#te(osa!ente2 e!p#rroBo para a $orda2 entre os

restos e o !o("o A0 8rio2 e c"a!o o e!pre*ado para pedirB("e o ca8, e -#e !e (e%e da(i t#do. E se nesse !o!ento ti%esse entrado no resta#rante #!a ado(escente de !iniBsaia2 es$e(ta e (#Didia2 !ostrando a pe(e po(ida e Ao%e!2 as $#r*#esas A#ntaria! as ca$e5as o(eosas2 odiosas2 e ac#s0B(aBia! de o$scenidade. Mas o$sceno era a-#e(e $ra5o enor!e -#e o criado (e%a%a no !e# prato2 e -#e ia ser despeAado na (ata do (iMo.

SA4DADES DA CAVERNA N7o sei -#e a#tor de anteonte! diDia -#e o !e("or instr#!ento de !edi57o das a(tas e $aiMas press<es econ;!icas era os pe-#enos anQncios dos Aornais. Ac"a%a o dito a#tor2 e A#(*o -#e o conse*#ia de!onstrar2 -#e a-#i(o -#e se %ende2 de partic#(ar a partic#(ar2 e! $ens de (#Mo o# o$Aectos Qteis2 de8ine de #! !odo $astante ri*oroso #!a sit#a57o econ;!ica *era(. C(aro -#e por este !e# Aeito tacteante de a%an5ar na !at,ria se est0 A0 notando -#e !e 8a(ta sa$er e capacidade para disc#tir a tese B ne! creio -#e ta( disc#ss7o adiantasse !#ito neste te!po de *randes concentra5<es econ;!icas e de i!p,rios co!erciais. Ac"o pre8erH%e( passar adiante2 n7o !e caia! e! ci!a os coriscos da in8or!0tica. Li-#e apenas desta introd#57o -#anto $asta para se co!preender !e("or o so$ressa(to de espHrito -#e !e tro#Me o te!a desta cr;nica. Certos #sos e cost#!es Jcertas %endas2 certas co!prasK n7o s#r*e! por acaso2 e para o ass#nto -#e "oAe !e oc#pa ne! se-#er o ape(ati%o de !oda desi*na seAa o -#e 8or2 #!a %eD -#e a !oda n7o , !ais do -#e a di8#s7o pro!o%ente de #! #so pri!eira!ente (i!itado. E c"e*o desta !aneira ao !e# te!a. G#e raD<es pro8#ndas2 -#e !ecanis!os2 -#e %oDes ancestrais2 se est7o de8inindo2 !o%endo2 artic#(ando2 nesta sociedade2 para -#e se ti%esse tornado t7o #s#a( #!a ter!ino(o*ia -#e e%oca te!pos re%o(#tos2 so$ret#do2 e , isto -#e !e parece !ais i!portante2 -#ando ap(icada a (#*ares de aA#nta!ento2 de repasto2 isto ,2 onde o *re*aris!o , padr7o. G#e sa#dades da ca%erna (ateW a! na !e!;ria inconsciente dos *r#pos2 para -#e ten"a s#r*ido este a(#%i7o de $oites e resta#rantes co! no!es %e("os3 G#e psic;(o*o o# psicana(ista !e eMp(icar0 a raD7o de tantos cacos2 car#nc"os2 toscos2 caiMotes2 c"o#panas2 8errad#ras2 c#$atas2 can*as2 c"oca("os2 na#s2 %e(eiros3 E dos arc"otes2

ca("a!$e-#es2 (areiras2 carripanas2 $re-#es2 $aiQcas2 c"a8ariDes2 tocas2 $raseiros e tQneis3 Esta atrac57o do pri!iti%o2 -#e at, na decora57o dessas casas *an"a aspectos de ideia 8iMa2 -#ase a*ressi%a2 se por #! (ado pode si*ni8icar a contin#idade2 e! p(ano di8erente2 de certa atrac57o de contr0rios -#e nos caracteriDo# co!o sociedade partic#(ar Jo in8ante D. Mi*#e( e os arrieiros2 o !ar-#Fs de Maria(%a e o 8ado2 os capotes $rancos do Bairro A(to2 os 8ida(*os pe*adores de to#rosK2 "0Bde certa!ente o$edecer a raD<es !enos %isH%eis e !ais *erais2 as !es!as2 ta(%eD2 -#e 8iDera! s#r*ir $andas desen"adas c#Aos "er;is s7o "o!ens eX !#("eres da pr,B"ist;ria2 da idade da pedra2 ainda incapaDes de in%entar a roda !as A0 en(eados nos pro$(e!as e nos con8(itos de "oAe. Andare!os n;s R proc#ra de #!a no%a inocFncia2 de #! reco!e5o3 A esco("a da-#e(es no!es ser0 !o%ida por #! o$sc#ro e aparente!ente contradit;rio rancor contra as so ciedades de cons#!o3 O# ser0 antes #! re8(eMo de !0 consciFncia -#e (e%a a dar Rs coisas2 n7o o no!e -#e ("es ca$e !as o no!e -#e as ne*a2 co!o se essa opera57o de !0*ica (in*#Hstica eMtraHsse o %eneno da serpente3 Se e# ti%er #! pa(0cio e ("e c"a!ar 1a !in"a $arraca12 a8asto co! isso o raio -#e , atraHdo pe(os (#*ares a(tos3 E! *rande conta e# !e teria se 8osse capaD de dar resposta a tais per*#ntas. Mas n7o ser0 !e("or deiM0B(as intactas3 Se o (eitor as considerar ociosas2 8aci(!ente as es-#ecer02 depois de protestar contra a perda do !e# te!po e do se# te!po. Mas se !#r!#rarO 1E $oaV N#nca tin"a pensado nisso12 ent7o *an"ei $e! o !e# dia. O -#e2 posso *arantir2 n7o , todos os dias -#e acontece.

E?OGIO DA CO4VE IORT4G4ESA A notHcia corre# o paHs inteiro2 pro%ocando o 8r,!ito das *randes ocasi<es patri;ticasO #!a co#%e port#*#esa p(antada na A#str0(ia atin*i# .26@ !etros de a(t#ra Jpor eMtenso e para n7o "a%er dQ%idasO dois !etros e -#arenta centH!etrosK B e contin#a a crescer. So$ c,#s e c(i!as estran"os2 rodeada de can*#r#s2 a!ea5ada certa!ente pe(as tri$os pri!iti%as do interior2 ao a(cance do terrH%e( $oo!eran*2 a co#%e port#*#esa d0 #!a (i57o de constNncia e de 8ide(idade Rs ori*ens2 ao !es!o te!po -#e !ostra ao !#ndo as nossas raras -#a(idades de adapta57o2 o nosso #ni%ersa(is!o2 a nossa %oca57o de *randes %iaAantes. E contin#a a crescer. Nos te!pos de anti*a!ente2 as na#s (e%a%a! nos por<es ran*entes e c"eirosos de pin"o a-#e(es !arcos de pedra -#e tin"a! *ra%adas as ar!as de Iort#*a( e -#e representa%a! sina( de posse e sen"orio. Era o$ra pesada2 d#ra de tra$a("ar2 di8Hci( de !o%er e i!p(antar. :oAe2 A0 co! todos os ca!in"os !arHti!os a$ertos2 $asta ao si!p(es e!i*rante deitar !7o ao sa-#in"o de panoBcr#2 retirar #!as tantas se!entes2 (an50B(as R terra2 e e! !enos de #! ano apresenta ao !#ndo !ara%i("ado #! co#%a( -#e !ais parece #!a 8(oresta. LaD a s#a di8eren5a. O (eitor -#e ten"a retido destas cr;nicas #! certo to! doceBa!ar*o2 -#e , ironia e ne*a57o de(a2 pensar0 -#e e# esto# $rincando co! coisas s,rias o# -#e co!o ta( s7o consideradas. Iois n7o esto#2 n7o sen"or. O e!i*rante de -#e! 8a(o te! "oAe setenta e dois anos2 e!i*ro# aos cin-#enta e -#atro2 e ando# co! as se!entes no $o(so d#rante deDassete anos B R espera de #! -#inta( para as se!ear. Se isto n7o , dra!0tico2 n7o sei onde ser0 "oAe possH%e( encontrar o dra!a. D#rante deDassete anos2 as se!entes esperara! paciente!ente a s#a "ora2 o -#inta( pro!etido2 a terra 8erti(Hssi!a. Entretanto2 o nosso co!patriota2 cada %eD !ais cansado2 cada %eD !ais %e("o2 !as se!pre esperan5oso2 percorria a A#str0(ia de ponta a ponta2 cr#Da%a os desertos2 ronda%a os portos de !ar2

penetra%a nas *randes cidades2 in-#iria do pre5o dos terrenos2 n#!a $#sca ansiosa. Aos !arin"eiros do Ga!a de# Ca!<es a I("a dos A!ores e o Canto NonoT este %iaAante port#*#Fs do s,c#(o MM dec(araBse 8e(iD2 rea(iDado2 p(eno2 -#ando2 de !etro e! p#n"o2 co! os p,s na re*#eira 8resca2 $ate o recorde da a(t#ra e! co#%e e co!#nica o 8eito Rs a*Fncias de in8or!a57o. Con%en"a!os2 a!i*os2 -#e s; #! cora57o e!pedernido se n7o deiMaria !o%er a #!a (0*ri!a de enterneci!ento. G#e esse decerto respeit0%e( %e("o !e desc#(pe se -#a(-#er %o(ta nas !in"as pa(a%ras ress#!$rar ironia. N7o era !in"a inten57o. Iro%a%e(!ente , e(a a Qnica porta de saHda -#e !e resta2 a a(ternati%a da %ee!Fncia co! -#e e# teria de interpe(ar n7o sei -#e!2 n7o sei onde2 por esta o$stina57o de %istas c#rtas2 por esta 8a(ta de capacidade de criar pe(e no%a2 -#e nos (e%a a andar co! se!entes de co#%e a-#i e por todo o !#ndo2 R proc#ra de #! -#inta( i*#a(Din"o ao da in8Nncia2 para ne(e catar!os as !es!as (a*artas e partir!os !e(anco(ica!ente os !es!os ta(os. O -#e s7o as coisasO prop#n"aB!e e# 8aDer o e(o*io da co#%e port#*#esa2 e %aiBse a %er sai#B!e istoO #!a dor no cora57o2 #!a sensa57o de ser 8o("a !i*ada2 #!a d#ra e pesada tristeDa.

NYO SABIA G4E ERA IRECISO Ao contr0rio do -#e a8ir!a! os in*,n#os Jtodos o so!os #!a %eD por o#traK2 n7o $asta diDer a %erdade. De po#co e(a ser%ir0 ao trato das pessoas se n7o 8or crH%e(2 e ta(%eD at, de%esse ser essa a s#a pri!eira -#a(idade. A %erdade , apenas !eio ca!in"o2 a o#tra !etade c"a!aBse credi$i(idade. Ior isso "0 !entiras -#e passa! por %erdades2 e %erdades -#e s7o tidas por !entiras. Esta introd#57o2 pe(o se# to! de ser!7o da -#ares!a2 pro!eteria #!a *ra%e e a*#da de8ini57o de %erdades re(ati%a!ente a$so(#tas e de !entiras a$so(#ta!ente re(ati%as. N7o , ta(. apenas #! !odo de !e san*rar e! saQde2 de es-#i%ar ac#sa5<es2 pois2 desde A0 o an#ncio2 a %erdade -#e "oAe tra*o n7o , crH%e(. Ora %eAa!os se isto , "ist;ria para acreditar. O caso passaBse n#! sanat;rio. A$ro #! parFntesesO o escritor port#*#Fs -#e esco("esse para te!a de #! ro!ance a %ida de sanat;rio2 ta(%eD n7o %iesse a escre%er A Montan"a M0*ica o# O Ia%i("7o dos Cancerosos2 !as deiMaria #! doc#!ento -#e nos a8astaria da inter!in0%e( r#!ina57o de dois o# trFs ass#ntos er;ticoBsenti!enta(oB$#r*#eses. Adiante2 por,!2 -#e esta cr;nica n7o , (#*ar de torneios o# A#stas (iter0rias. A-#i s; se 8a(a de si!p(eDas -#otidianas2 pe-#enos aconteci!entos2 (e%es 8antasias B e "oAe2 para %ariar2 de %erdades -#e parece! !entiras. JVerdade2 por eMe!p(o2 , o doente -#e entra%a para o c"#%eiro2 p#n"a a 0*#a a correr2 e n7o se (a%a%a. D#rante !eses e !eses n7o se (a%o#. E o#tras %erdades i*#a(!ente s#Aas2 rasteiras2 !on;tonas2 de*radantes.K Mas %a!os R "ist;ria. ?0 no sanat;rio2 diDiaB!e a-#e(e a!i*o2 "a%ia #! doente2 "o!e! de #ns cin-#enta anos2 -#e tin"a *rande di8ic#(dade e! andar. A doen5a p#(!onar de -#e padecia nada tin"a -#e %er co! o so8ri!ento -#e ("e arrepan"a%a a cara toda2 ne! co! os s#spiros de dor2 ne! co! os treAeitos do corpo. 4! dia at, aparece# co! d#as $en*a(as

toscas2 a -#e se a!para%a2 co!o #! in%0(ido. Mas se!pre e! ais2 e! *e!idos2 a -#eiMarBse dos p,s2 -#e a-#i(o era #! !artHrio2 -#e A0 n7o podia a*#entar. O !e# a!i*o de#B("e o ;$%io conse("oO !ostrasse os p,s ao !,dico2 ta(%eD 8osse re#!atis!o. O o#tro a$ana%a a ca$e5a2 -#ase a c"orar2 c"eio de d; de si !es!o2 co!o se pedisse co(o. Ent7o o !e# a!i*o2 -#e (0 tin"a as s#as ca(adas a!ar*#ras e co! e(as %i%ia2 i!paciento#Bse e 8oi 0spero. A atit#de de# res#(tado. DaH a dois dias2 o doente dos p,s c"a!o#Bo e an#ncio#B("e -#e ia !ostr0B(os ao !,dico. Mas -#e antes disso *ostaria -#e o se# $o! conse("eiro os %isse. E !ostro#. As #n"as2 a!are(as2 enc#r%a%a!Bse para $aiMo2 contorna%a! a ca$e5a dos dedos e pro(on*a%a!Bse para dentro2 co!o $i-#eiras o# dedais c;rneos. O espect0c#(o !etia noAo2 re%o(%ia o est!a*o. E -#ando per*#ntara! a este "o!e! ad#(to por -#e n7o corta%a e(e as #n"as2 -#e o !a( era s; esse2 responde#O 1N7o sa$ia -#e era preciso.1 As #n"as 8ora! cortadas. Cortadas a a(icate. Entre e(as e cascos de ani!ais a di8eren5a n7o era *rande. No 8i! de contas Jpois n7o , %erdade3K2 , preciso !#ito tra$a("o para !anter as di8eren5as todas2 para a(ar*0B(as aos po#cos2 a %er se a *ente atin*e en8i! a "#!anidade. Mas de repente acontece #!a coisa destas2 e %e!oBnos diante de #! nosso se!e("ante -#e n7o sa$e -#e , preciso de8ender!oBnos todos os dias da de*rada57o. E neste !o!ento n7o , e! #n"as -#e esto# a pensar.

O VERYO CAIA DOS IOBRES A(!ocei na 8ronteira do ar (i%re2 rente a #!a Aane(a a$erta. Era A0 o !eio da tarde2 e o resta#rante esta%a desertoO o so( prenderaB!e na praia2 en%o(%eraB!e de torpor2 e entre o $an"o e a areia se tin"a! escoado as "oras. #!a sensa57o a*rad0%e( esta de ter o corpo #! po#co 0spero de sa(2 a ante*oDar o d#c"e -#e nos espera e! casa. E en-#anto a coste(eta de %ite(a n7o %e!2 %aiBse $e$erricando o %in"o 8resco e estendendo a !antei*a e! $ocadin"os de p7o torrado2 para en*anar a 8o!e s#$ita!ente acordada. Vida $oa. O !o!ento , t7o per8eito -#e pode!os 8a(ar de coisas i!portantes se! -#e as %oDes ten"a! de s#$ir2 e nen"#! de n;s pensa e! *an"ar no di0(o*o e ter !ais raD7o do -#e a pode ter #! co!#! ser "#!ano -#e respeite a %erdade. A(,! disso2 , %er7o e2 co!o e# disse2 esta!os na 8ronteira do ar (i%re. A ara*e! 8aD estre!ecer #!as p(antas c"eirosas a -#e pode!os c"e*ar co! os dedos e e! %o(ta das -#ais D#!$e! os insectos do te!po. G#e$rada pe(a 8o("a*e!2 "0 #!a r,stia de so( -#e se derra!a pe(as !adeiras en%erniDadas da Aane(a. Vida $oa. Te!os a pe(e doirada e sorri!os !#ito. No interior do resta#rante (e%antaBse #!a *rande (a$aredaO , a coDin"a -#e o8erece os se#s !ist,rios. ?o*o a se*#ir o e!pre*ado traD a coste(eta2 rescendente no se# !o("o nat#ra(2 e n;s in8rin*i!os as !ais co!eDin"as re*ras da *astrono!ia !andando adiantarB se !ais %in"o $ranco. E e(a %e!2 a *arra8a2 co! a s#a transpira57o *e(ada e o tr#-#e !0*ico de e!$aciar os copos -#e a rece$e!. A"2 %ida $oa2 %ida $oa. Esta!os a*ora ca(ados2 a$sor%idos na de(icada opera57o de separar a carne do osso. So$ o *#!e da 8aca as 8i$ras !acias separa!Bse se! c#sto. O !o("o penetra ne(as2 a%i%aB("es o sa$orBo"2 -#e $o! , co!er assi!2 depois de #! ardente dia de praia2 no resta#rante de Aane(as a$ertas2 co! per8#!es de 8(ores e este c"eiro !aior do %er7o.

Vo(ta!os a con%ersar2 diDe!os coisas %a*as e (entas2 inte(i*entes2 n#!a p(enit#de de $e!Ba%ent#rados. O so(2 -#e desce# #! po#co !ais2 des(iDa nos copos2 acende 8o*os no %idro e d0 ao %in"o #!a transparFncia de 8onte %i%a. Senti!oB nos $e!2 co! o resta#rante s; para n;s2 rodeados de !adeiras 8#(%as e toa("as co(oridas. nesta a(t#ra -#e se d0 o ec(ipse. 4!a so!$ra interp<eBse entre n;s e o !#ndo eMterior. O so( a8astaBse da !esa %io(enta!ente2 e a !7o de #! "o!e! passa a !o(d#ra da Aane(a2 a%an5a e 8ica i!;%e( por ci!a da !esa B de pa(!a para ci!a. O *esto , si!p(es e n7o traD pa(a%ras a aco!pan"0B (o. Apenas a !7o estendida2 R espera2 pairando co!o #!a a%e !orta so$re os restos do a(!o5o. Nin*#,! 8a(a. A !7o reco("eBse apertando a es!o(a2 e2 se! a*radecer2 o "o!e! a8astaBse. Entreo("a!oBnos de%a*ar2 co! os (0$ios de(i$erada!ente cerrados. De repente2 t#do sa$e a inQti( e a co$ardia. Depois2 co! !i( ca#te(as2 pe*a!os no car%7o e! $rasa. Se n7o esti%,sse!os a a(!o5ar2 terHa!os dado a es!o(a3 E -#e teria acontecido se a rec#s0sse!os3 SentirHa!os depois !ais re!orsos -#e de cost#!e3 O# "o#%e si!p(es!ente o !edo de -#e a !7o seca e esc#ra descesse co!o #! !i("a8re so$re a !esa e arrancasse a toa("a2 no !eio do esti("a5ar dos %idros e das (o#5as2 n#! inter!in0%e( e de8initi%o terra!oto3

O CRIME DA IISTO?A A pisto(a2 nessa !an"72 sai# n#! ta( estado de irrita57o2 -#e2 ao 8ec"ar a porta2 deiMo# cair o carre*ador. As $a(as sa(tara! por todos os (ados2 no pata!ar2 e se a pisto(a A0 ia 8#riosa2 i!a*ineBse co!o ter0 8icado -#ando aca$o# de se carre*ar o#tra %eD. Iara a*ra%ar o incidente2 o ascensor n7o 8#nciona%a2 o -#e2 para #!a ar!a destas2 , o cQ!#(o. A anato!ia da pisto(a di8ic#(taB("e descer escadas. o$ri*ada a escorre*ar de (ado2 e2 por !aiores -#e seAa! as ca#te(as2 aca$a se!pre por riscar o cano. Lica2 e%idente!ente2 co! #! ar a(*o des(eiMado. O "o!e! !ora%a no !es!o pr,dio2 -#ero crer -#e na !es!a casa. A %iDin"an5a nota%a ne(e certa preoc#pa57o2 #!a !e(anco(ia2 #! Aeito distraHdo de c#!pri!entar2 co!o -#e! %ai a pensar no#tro !#ndo o# a dia(o*ar consi*o !es!o. A nin*#,! passa%a pe(a ca$e5a2 por,!2 -#e entre o "o!e! e a pisto(a "o#%esse -#est<es2 andasse! de riMa2 e por isso 8oi #!a s#rpresa -#e de# -#e 8a(ar2 n7o s; no pr,dio co!o e! toda a r#a e no $airro. A pr;pria cidade2 apesar de ser !#ito !aior e de ter !ais e! -#e pensar2 so#$e do caso2 e!$ora n7o ("e desse i!portNncia por aH a(,!. RaD<es eMactas2 portanto2 n7o se con"ece!. As pessoas 8#t#ra!2 8#t#ra!2 !as ao certo nin*#,! entende co!o , -#e n#!a %o(ta da escada2 onde os de*ra#s se a$re! e! (e-#e2 a pisto(a de# dois tiros no peito do "o!e!. Lora! dois estrondos -#e sac#dira! o pr,dio de ci!a a $aiMo2 co! tanta %io(Fncia -#e parecia terra!oto o# 8i! do !#ndo. G#ando as %iDin"as *an"ara! cora*e! para espreitar2 %ira! o "o!e! caHdo de tra%,s no (e-#e dos de*ra#s2 caHdo e! soca(cos2 co!o #! $oneco de en*on5os2 en-#anto #! rioDin"o de san*#e se 8i(tra%a da ro#pa e a(astra%a na !adeira encerada. E# sei2 e# sei2 (eitor2 -#e esta "ist;ria , a$s#rda2 -#e as pisto(as n7o desce! escadas Jne! as so$e!K2 e -#e2 por !#ito !a(%adas -#e seAa!2 n7o d7o tiros R -#ei!aBro#pa e! "o!ens

-#e so$e! escadas Jo# as desce!K. Mas 8i-#e ta!$,! certo de -#e n7o esti%e a di%ertirB!e R s#a c#sta. O re(ato -#e 8iD , apenas #!a das !i( %ers<es possH%eis da notHcia -#e (i "0 te!pos n#! Aorna( de ?is$oa2 se*#ndo a -#a( 1#! "o!e! 8ora atin*ido2 na escada da s#a residFncia2 por dois tiros da s#a pr;pria pisto(a1. E disso !orrera. O (eitor co!preende !#ito $e! o -#e na %erdade se passo#. E# ta!$,!. IoderHa!os a!$os pr #! ponto 8ina( n#!a -#est7o -#e n7o nos toca ne! de perto ne! de (on*e2 e se*#ir para diante. Mas repare -#e "0 e! ta( !aneira de dar notHcia da Q(ti!a atit#de de #! "o!e!2 certa pet#(Nncia -#e %e! do "0$ito de esca!otear %erdades2 !es!o %#(*ares2 co!o esta do desatar de #!a %ida. E acresce ainda a ironia de ro#$ar o si*ni8icado de #! *esto2 de #!a decis7o2 este ro#$ar a !orte de #! "o!e! c#Aa %ida A0 8ora ro#$ada Jco!o3 por -#e!3K antes da-#e(e encontro entre a !7o e a ar!a. E co!o , sin*#(ar a esco("a do (oca(. A escada2 a sQ$ita renQncia a s#$ir o# a descer #! s; de*ra# -#e 8osse2 co!o se a reser%a da %ida se ti%esse es*otado na-#e(e preciso instante. O p, ainda teria iniciado o !o%i!ento -#e o (e%aria ao de*ra# se*#inte2 !as depois2 n7o2 #! repentino cansa5o2 o es8or5o -#e A0 n7o , possH%e( conc(#ir2 e o p, re*ressa ao ponto -#e deiMara2 resi*nado2 depois a("eio2 si!p(es apoio !ecNnico para e-#i(H$rio do corpo2 (o*o derr#$ado por si !es!o2 contra si !es!o. Dois estrondos2 #! 8#!o aD#(2 #! c"eiro %io(ento e acre de p;(%ora -#e as %iDin"as2 no dia se*#inte2 ainda %ir7o respirar %iciosa!ente R escada. O $oneco de en*on5os A0 8oi retirado2 A0 8ora! co$ertas de serrad#ra as !anc"as2 depois es8re*adas co! (iMH%ia as p(acas (H%idas dos de*ra#s2 co!o o rosto e as !7os do "o!e! -#e2 a8ina(2 se!pre tin"a #!a -#est7o co! a s#a pisto(a. N7o sei -#e 8eD este "o!e! e! %ida. Apenas sei -#e $rincara! co! e(e na !orte. E A0 esto# a i!a*inar2 se estas proi$i5<es se a(ar*a! a o#tras interr#p5<es $r#scas da %ida JnoteBse o e#8e!is!oK2 co!o ser0 dada a notHcia de #! atrope(a!entoO 1G#ando o Sr. L#(ano atra%essa%a a r#a2 se*#ndo #!a (in"a recta -#e o (e%aria ao o#tro passeio2 senti# co! desa*rado ser %io(enta!ente interseccionada a s#a (in"a por #!a o#tra (in"a ao (on*o da -#a( se des(oca%a #!

a#to!;%e(. Transportado ao "ospita(2 o Sr. L#(ano c"e*o# a(i A 0 se! %ida.1 Desa$a8e2 (eitor2 di*a o -#e pensa de toda esta co!,dia de en*anos -#e %ai sendo a nossa %ida.

OS LOG4ETES DE ?PGRIMAS Ior inter!,dio dos Aornais2 -#e !in#ciosa!ente !e %7o !antendo a par do -#e acontece no paHs e no !#ndo Js7o tais e tantas as in8or!a5<es co! -#e !e s#$!er*e! todos os dias2 -#e o te!po !a( !e %ai c"e*ando para (FB(osK2 so#$e -#e Iort#*a( con-#isto# e! acesHssi!a pe(eAa o tHt#(o precioso de ca!pe7o do !#ndo de 8o*osBdeBarti8Hcio. MareAara!BseB!e os o("os de co!o57o2 de sa#d0%e( or*#("o patri;tico. Ierce$i -#e n7o o$stante os desen*anados2 as esperan5as 8r#stradas2 ainda c0 dentro ardia!2 co!o c"a!as %oti%as e! sa*rada ara2 ins#speitadas (a$aredas de a!or ao $er5o nata(. C(aro -#e 8i-#ei !#ito contente e (o*o pensei -#e %iria dar parte do !e# contenta!ento e -#e este seria o esti(o ade-#ado. O -#e o !e# (eitor (o*o de entrada entende#. Iois , %erdadeO so!os ca!pe<es. Ser ca!pe7o si*ni8ica2 co!o de todos , sa$ido2 ser o !e("or n#!a dada especia(idade2 e! con8ronto co! o resto da *ente -#e a e(a se dedi-#e. Ior eMe!p(o2 n7o seria *rande a !in"a s#rpresa se %iesse a sa$erBse a!an"7 -#e so!os ca!pe<es do !#ndo de e!i*ra57o. A(i0s2 se o so!os A02 co!o descon8io2 n7o co!preendo por -#e n7o tira!os desse tHt#(o as nat#rais e A#stas satis8a5<es2 -#ais seAa! o ap(a#so e o recon"eci!ento internacionais pe(a nossa 8ir!e contri$#i57o para a prosperidade dos po%os. Se ainda o n7o so!os2 s; ten"o a reco!endar -#e se 8a5a! todos os es8or5os2 a*ora -#e con-#ist0!os o tHt#(o !#ndia( de 8o*#eteiros e perde!os por #! triD o de $e(eDa2 con8or!e ta!$,! 8#i in8or!ado2 co! i*#a( !inQcia2 pe(os nossos Aornais. Mas %o(te!os ao ponto pri!eiro. Iara -#e n7o %en"a! ac#sarBnos de a!$i57o desen8reada2 direi -#e por a*ora nos de%e $astar o (#!inoso tHt#(o de ca!pe<es do 8o*oBdeBarti8H cio2 con-#istado R c#sta de !#ita p;(%ora2 de $astas dQDias de canin"as e de todos esses in*redientes -#H!icos -#e arde!2

estra(eAa!2 c"ispa!2 estoira! e 8#!e*a! para de(eite dos o("os e re*a(o dos tH!panos. De resto2 -#e !ais poderHa!os a!$icionar3 Ver o !#ndo de $oca a$erta2 arre*a(ado2 a o("ar o c,#2 $as$a-#e de todo perante as nossas artes B n7o , *(;ria3 Ter o !#ndo rendido ao so! redondo e c"eio dos nossos !orteiros2 capaDes de atroar entre d#as serras co!o #! can"7o B n7o , caso de %aidade3 E as $ic"asBdeBra$ear2 esses can#din"os tontos2 esses 8o*#etes se! aspira5<es2 -#e e! %eD de s#$ire! corre! rente ao c"7o2 co! a "#!i(dade con%eniente3 E as 8ontes (#!inosas2 -#e a *ente p<e a distNncia2 e -#e ateadas (o*o se desentran"a! e! rep#Mos de 8o*o2 co! todas as cores2 deiMando no 8i! a-#e(e $o! c"eirin"o a p;(%ora -#ei!ada e a-#e(e 8#!oDin"o %a*o3 Iois 8i-#e! sa$endo -#e nisto so!os n;s os !ais co!petentes2 os !ais i!a*inati%os2 os criadores2 os in%entores por eMce(Fncia. Ator!entaB!e cont#do #!a *ra%e s#speita -#e %en"o press#rosa!ente desa$a8ar co! o !e# (eitor. Ve! e(a a ser -#e na pan;p(ia dos 8o*os !ostrados ao AQri ten"a 8a(tado2 por o!iss7o cas#a( o# %o(#nt0rio esca!otea!ento2 a nossa pe5a !estra2 a *rande rea(iDa57o da nossa pirotecniaO o 8o*#ete de (0*ri!as. O -#e !e p<e nesta s#speita , precisa!ente a circ#nstNncia de s; a*ora J-#e e# sai$aK nos ter sido atri$#Hdo o tHt#(o. E# eMp(icoO #! po%o -#e in%enta o 8o*#ete de (0*ri!as atin*i# ta( capacidade de eMpri!ir o -#e sente2 -#e se , ca!pe7o do !#ndo nisso2 ent7o n7o "0Bde satis8aDerBse co! tHt#(os e8,!eros -#e po#co !ais d#ra! -#e o te!po de trFsB respostas2 e "0Bde eMi*ir !#ito !ais. :0Bde eMi*ir o tHt#(o de ca!pe7o %ita(Hcio2 de ca!pe7o c"e8e2 de ca!pe7o se!pre. Ior isso e# ac"o -#e 8o!os #!a %eD !ais %Hti!as de inA#sti5a *ra%e. Iara o ano2 o#tro ser0 %encedor2 -#e nisto de ca!peonatos !anda a $oa t0ctica -#e se %7o re%eDando os ca!pe<es2 en-#anto n;s2 -#e in%ent0!os o 8o*#ete de (0*ri!as e n7o o !ostra!os2 oc#pare!os !odesta!ente o terceiro (#*ar2 -#e , ao -#e c"e*a!os e! $e(eDa. En%er*on"ados2 8ica!os e! casa2 onde nos con"ece!os #ns aos o#tros2 a (an5ar 8o*#etes atr0s de 8o*#etes2 todos de (0*ri!as2 AR -#e as raD<es de c"orar n7o aca$a! n#nca e so!os sensH%eis co!o cristais.

L0ci( de tro5ar de t#do isto. O pior , -#e !es!o -#e! te! a (0*ri!a pronta e o s#spiro disponH%e(2 pode ta!$,! estar so8rendo tanto na carne e no espHrito2 na sensi$i(idade e na inte(i*Fncia2 -#e nesta a(t#ra se esteAa! 8or!ando nos se#s o("os d#as (0*ri!as pesadas e esca(dantes -#e condense! #! !#ndo de so8ri!ento2 de 8r#stra57o e "#!i("a57o2 de ener*ia espeDin"ada. L0ci( de $rincar co! 8o*#etes -#ando as (0*ri!as s7o dos o#tros. De todos n;s.

O ME?:OR AMIGO DO :OMEM o c7o. Assi! !o dissera! nos te!pos da %e("a instr#57o pri!0ria o8icia(2 co! a#(as da parte da !an"7 e 8eriado R -#intaB8eira. J:a%ia po#co -#e ensinar nessas pr,B "ist;ri cas erasO a pacH8ica an0(ise *ra!atica(2 os $ons eMe!p(os da :ist;ria I0tria e os %o(teios dos -#e$rados e deci!ais.K O pro8essor2 Vairin"o de se# no!e2 era #! "o!e! a(tica(%o2 *ra%e -#anto $asta%a para acent#ar a respeita$i(idade da s#a posi57o de director2 !as2 ainda assi!2 nosso a!i*o e nada eMa*erado na discip(ina. LaDia2 cont#do2 *rande e!pen"o e! pontos de 8or!a57o !ora(2 e o c7o era o se# *rande te!a. 4!a %eD por se!ana2 pe(o !enos2 "a%ia pre(ec57o senti!enta(O 8a!osas proeDas da *ente canina2 1pi(otos1 a$andonados -#e %o(ta%a! a casa depois de %encere! centenas de -#i(;!etros2 1*#adianas1 -#e se deita%a! R 0*#a para sa(%ar !eninos de -#e! J1pa*ai o !a( co! o $e!1K "a%ia! rece$ido !a#s tratos. En8i!2 coisas de & '@. N7o aA#dara! !#ito as (i5<es do pro8essor. Os c7es -#e con"eci de perto se!pre !ostrara! #!a esp,cie de %in*ati%a ani!ad%ers7o pe(a !in"a tH!ida pessoa. O# por-#e 8are Aasse! o s#sto o# por-#e os o8endesse o atre%i!ento co! -#e e# proc#ra%a dis8ar50B(o Bse!pre "o#%e entre !i! e os c7es2 -#ando n7o *#erra a$erta2 pe(o !enos #! estado de paD descon8iada. Recordo co! despeito2 por eMe!p(o2 a-#e(e ra8eiro castan"o -#e %in"a a trote2 arrastando a corrente partida2 pe(a -#e("a estreita e se! res*#ardos onde e# passea%a a !in"a distrac57o e a !in"a con8ian5a. Iro%a%e(!ente2 8iD -#a(-#er *esto s#speito J1o c7o s; ataca se 8or pro%ocado o# A#(*ar -#e o dono e a s#a propriedade est7o e! peri*o1K o# !ostrei !edo J1n#nca se de%e 8#*ir de #! c7oO , #! ani!a( no$re -#e n7o ataca pe(as costas1KO o certo , -#e2 R passa*e!2 se! desa8io da !in"a parte2 o ra8eiro(a deito#B!e os dentes e2 depois de !e

dar #! estorce*7o na cane(a2 se*#i# o se# ca!in"o2 a dar ao ra$o2 de p#ra a(e*ria. Lico#B!e este caso de a%iso2 t7o certo , -#e n7o "0 !e("or !estre -#e a eMperiFncia. 4ns anos !ais tarde2 anda%a e# Jse!pre con8iante e distraHdoK a %a*#ear pe(o ca!po2 (0 na (eDHria onde nasci2 -#ando de repente do# de cara co! #! c7o. Era #! castroB(a$oreiro de !0 8a!a -#e n7o consentia c7o ne! *ato no se# 8e#do2 -#e os partia pe(a espin"a se podia 8i(0B (os B e -#e n#nca o#%ira as (i5<es do pro8essor Vairin"o. G#is o acaso -#e e# ti%esse co!i*o #!a cana 8orte e co!prida. G#ando a asso!$ra57o !e sa(to# R 8rente2 estendi a cana2 co! a ponta a #! pa(!o do 8ocin"o de(e2 e a(i 8ic0!os d#rante ta(%eD !eia "ora2 o dra*7o Rs #pas2 8intando e rosnando2 8in*indoBse indi8erente para (o*o %o(tar R car*a2 e# a s#ar de !edo2 co! a %oD enrodi("ada na *ar*anta2 (on*e de -#a(-#er socorro2 a$andonado ao ne*ro destino. Escapei. Es tantas2 o $ic"o canso#Bse de #!a (#ta assi!2 se! pro%eito ne! *(;ria. Depois de !e 8itar #! po#co de (ar*o2 co! aten57o e !inQcia2 (0 ("e ter0 parecido -#e e# n7o !erecia as s#as c;(eras. LeD !eia %o(ta e desaparece# n#! tropicar c#rto e desden"oso2 se! o("ar para tr0s. E# 8#iB!e a8astando de%a*ar2 Rs arrec#as2 ainda a tre!er2 at, -#e c"e*#ei a casa da !in"a tia E(%ira2 a -#a( tia2 o#%inte $en,%o(a !as c,ptica2 n7o acredito# na "ist;ria. JEra ta( a 8a!a do sa8ado2 -#e tFB(o %encido co! #!a cana parece# a toda a *ente #!a *a(*a se! %er*on"a.K Desde ent7o deiMei de acreditar na $ondade dos c7es2 se a(*#!a %eD para aH !e inc(inei. Ierdoo ao pro8essor Vairin"o as i(#s<es -#e -#is 8aDer nascer e! n;sO era t#do pe(a $oa ca#sa. Mas se!pre *ostaria de sa$er -#e (i5<es seria! as s#as "oAe2 se %isse os se#s a!ados eMe!p(os a(i $e! tratados2 de pF(o (#Didio2 pata 8orte e dente a8iado2 co! #!a pro8#nda ciFncia da anato!ia "#!ana e dos !odos ade-#ados e !ais e8icientes de dani8ic0B(a. Me# -#erido2 $o! e (e!$rado pro8essor Vairin"o2 -#e tanto *osta%a de eMp(icar os co!p(e!entosBcirc#nstanciaisBdeB(#*arBonde2 se! sa$er e! -#e tra$a("os nos ia !eter.

:ISTZRIA IARA CRIANUAS Se n7o escre%i o (i%ro de8initi%o -#e tornar0 a (iterat#ra port#*#esa2 en8i!2 #!a coisa a s,rio2 8oi s; por-#e ainda n7o ti%e te!po. Isto , o -#e !e diD o !e# a!i*o Ricardo2 e diB(o co! ta( con%ic57o2 -#e !#ito c,ptico seria e# se n7o acreditasse so$ pa(a%ra. Ora2 na pe-#ena roda dos !e#s (eitores , sa$ido -#e e# so# o "o!e! !ais a Aeito de se deiMar con%encer pe(a 8or5a das a("eias certeDas. G#anto !e daria! para d#%idar2 se estes "o!ens a8ir!a! tanto e t7o 8ronta(!ente2 co! os o("os a direito e a !7o -#e n7o tre!e3 Di*o 1si! sen"or12 se a inti!idade n7o d0 para !ais2 e se , o caso de dar2 co!o acontece co! o !e# a!i*o Ricardo2 ac"oB !e t7o e(o-#ente -#e constr#o #!a 8rase de oito pa(a%ras 1ent7o %F (0 isso c0 8ico R espera1. A(i0s2 para ser inteira!ente sincero2 at, sei donde !e %e! esta #ni%ersa( co!preens7o -#e e! partic#(ar acredita na o$ra de8initi%a do Ricardo. Con"ece!os se!pre !#ito !ais dos o#tros -#ando A0 nos passara! pe(a porta da r#a i(#s<es parecidas. ?e!$ra!oBnos de -#e esti%e!os sentados no de*ra#2 a %er passar o !#ndo2 e %er c"e*arBse #!a ideia pe(o nosso (ado2 perce$endoBse (o*o -#e a-#i(o era connosco por sinais -#e n7o en*ana! B e depois2 %0 (0 sa$erBse2 o# "esit0!os2 o# a ideia perde# as pernas2 contin#0!os sentados2 a c#spir a sa(i%a da decep57o e a in%entar a desc#(pa -#e dare!os a n;s pr;prios !ais tarde. Co!i*o o caso n7o 8oi assi! t7o *ra%e2 !as de# para i!a*inar -#e seria capaD de escre%er #! dia a !ais $e(a "ist;ria para crian5as2 #!a "ist;ria !#ito si!p(es2 co! a respecti%a (i57o !ora( para pro%eito das *era5<es no%as2 -#e2 !ani8esta!ente2 n7o se tornaria! ad#(tas se n7o ("e reco("esse! o s#!o. Ao contr0rio do -#e se pense2 n7o %en"o "oAe escre%er essa "ist;ria. ?i!itoB!e a cont0B(a2 a diDer o -#e ne(a se passaria2 coisa -#e Jn7o es-#e5a!osK n7o , o !es!o -#e escre%FB(a. Escre%er , o$ra do#tra per8ei57o2 , 8aDer a-#i(o -#e

diD o !e# a!i*o Ricardo B e daH2 co!o A0 disse2 tirei e# o sentido2 ta!$,! por 8a(ta de te!po. Mas %a!os ao conto. Na "ist;ria -#e e# escre%eria "a%ia #!a a(deia. N7o se te!a!2 por,!2 a-#e(es -#e 8ora das cidades n7o conce$e! "ist;rias ne! se-#er in8antisO o !e# "er;i !enino te! as s#as a%ent#ras apraDadas 8ora da sosse*ada terra onde %i%e! os pais2 s#pon"o -#e #!a ir!72 ta(%eD #! resto de a%;s2 e #!a parente(a !ist#rada de -#e n7o "0 notHcia. ?o*o na pri!eira p0*ina2 sai o !enino pe(os 8#ndos do -#inta(2 e2 de 0r%ore e! 0r%ore2 co!o #! pintassi(*o2 desce ao rio2 e depois por e(e a$aiMo2 na-#e(a %a*arosa $rincadeira -#e o te!po a(to2 (ar*o e pro8#ndo da in8Nncia a todos n;s per!iti#. E! certa a(t#ra2 c"e*o# ao (i!ite das terras at, onde se a%ent#rara soDin"o. Da(i para diante2 co!e5a%a o p(aneta Marte2 e8eito (iter0rio de -#e e(e n7o te! responsa$i(idade2 !as co! -#e a (i$erdade do a#tor ac"a poder "oAe aconc"e*ar a 8rase. Da(i para diante2 para o nosso !enino2 ser0 s; #!a per*#nta se! (iterat#raO 1%o# o# n7o %o#31. E 8oi. O rio 8aDia #! des%io *rande2 a8asta%aBse2 e de rio e(e esta%a A0 #! po#co 8arto2 tanto -#e o %ia desde -#e nascera. Reso(%e# portanto cortar a direito pe(os ca!pos2 entre eMten sos o(i%ais2 (adeando !isteriosas se$es co$ertas de ca!pain"as $rancas2 e o#tras %eDes !etendo por $os-#es de a(tos 8reiMos onde "a%ia c(areiras !acias se! rasto de *ente o# $ic"o2 e ao redor #! si(Fncio -#e D#!$ia2 e ta!$,! #! ca(or %e*eta(2 #! c"eiro de ca#(e san*rado de 8resco co!o #!a %eia $ranca e %erde. Z -#e 8e(iD ia o !enino. Ando#2 ando#2 8ora! rareando as 0r%ores2 e a*ora "a%ia #!a c"arneca rasa2 de !ato ra(o e seco2 e no !eio de(a #!a ins;(ita co(ina redonda co!o #!a ti*e(a %o(tada. De#Bse o !enino ao tra$a("o de s#$ir a encosta2 e -#ando c"e*o# (0 aci!a2 -#e %i# e(e3 Ne! a sorte ne! a !orte2 ne! as t0$#as do destino. Era s; #!a 8(or. Mas t7o caHda2 t7o !#rc"a2 -#e o !enino se ac"e*o#2 de cansado. E co!o este !enino era especia( de "ist;ria2 ac"o# -#e tin"a de sa(%ar a 8(or. Mas -#e , da 0*#a3 A(i2 no a(to2 ne! pin*a. C0 por $aiMo2 s; no rio2 e esse -#e (on*e esta%a. N7o i!porta. Desce o !enino a !ontan"a2 atra%essa o !#ndo todo2 c"e*a ao *rande rio Ni(o2 no cnca%o das !7os reco("e -#anto de 0*#a (0 ca$ia2 %o(ta o !#ndo a atra%essar2 pe(a %ertente se arrasta2

trFs *otas -#e (0 c"e*ara!2 $e$e#Bas a 8(or sedenta. Vinte %eDes c0 e (02 ce! !i( %ia*ens R (#a2 o san*#e nos p,s desca(5os2 !as a 8(or apr#!ada A0 da%a c"eiro no ar2 e co!o se 8osse #! car%a("o deita%a so!$ra no c"7o. O !enino ador!ece# de$aiMo da 8(or. Iassara! as "oras2 e os pais2 co!o , cost#!e nestes casos2 co!e5ara! a a8(i*irBse !#ito. Sai# toda a 8a!H(ia e !ais %iDin"os R $#sca do !enino perdido. E n7o o ac"ara!. Correra! t#do2 A0 e! (0*ri!as tantas2 e era -#ase so(Bpr -#ando (e%antara! os o("os e %ira! ao (on*e #!a 8(or enor!e -#e nin*#,! se (e!$ra%a -#e esti%esse a(i. Lora! todos de carreira2 s#$ira! a co(ina e dera! co! o !enino ador!ecido. So$re e(e2 res*#ardandoBo do 8resco da tarde2 esta%a #!a *rande p,ta(a per8#!ada2 co! todas as cores do arcoBHris. Este !enino 8oi (e%ado para casa2 rodeado de todo o respeito2 co!o o$ra de !i(a*re. G#ando depois passa%a nas r#as2 as pessoas diDia! -#e e(e saHra da a(deia para ir 8aDer #!a coisa -#e era !#ito !aior do -#e o se# ta!an"o e do -#e todos os ta!an"os. E essa , a !ora( da "ist;ria.

AS TERRAS Co!o #! ser %i%o2 as cidades cresce! R c#sta do -#e as rodeia. O *rande a(i!ento das cidades , a terra2 -#e2 to!ada no se# i!ediato sentido de s#per8Hcie (i!itada2 *an"a o no!e de terreno2 no -#a(2 8eita esta opera57o (in*#Hstica2 passa a ser possH%e( constr#ir. E en-#anto n;s %a!os a(i co!prar o Aorna(2 o terreno desaparece2 e e! se# (#*ar s#r*e o i!;%e(. :o#%e #! te!po e! -#e esta cidade cresce# de%a*ar. G#a(-#er pr,dio da peri8eria tin"a te!po para perder a 8(or da no%idade antes -#e o#tro %iesse 8aDerB("e co!pan"ia. E as r#as da%a! directa!ente para o ca!po a$erto2 para o $a(dio2 para as -#intas a$andonadas2 onde pasta%a! a#tFnticos re$an"os de carneiros2 *#ardados por a#tFnticos pastores. Esse paHs di8erente2 sa(picado de o(i%eiras an7s2 de 8i*#eiras a*ac"adas2 de toscos !#ros e! r#Hna2 e2 de -#ando e! %eD2 co! port<es so(it0rios2 escancarados para o %aDioBera as terras. As terras n7o se c#(ti%a%a!. LaDia!2 inertes2 as s#as despedidas da 8erti(idade2 s#porta%a! a-#e(a pa#sa inter!,dia entre a !orte e a in#!a57o. A s#a *rande %e*eta57o2 o se# *rande tri#n8o de 8(ora2 era o cardo. Se ("e da%a! 8o(*a2 o cardo co$ria de %erdeBcinDento a paisa*e!. E dos andares !ais a(tos dos pr,dios2 a %ista era !e(anc;(ica2 #ni8or!e2 co!o se e! t#do a-#i(o "o#%esse #!a *rande inA#sti5a e #! re!orso %a*o. Mas as terras era! ta!$,! o paraHso das crian5as s#$#r$anas2 o (#*ar da ac57o por eMce(FnciaO a(i se 8aDia! desco$ertas e in%en5<es2 a(i se tra5a%a! p(anos2 a(i a "#!anidade de ca(5<es se di%idia A02 por i!ita57o dos ad#(tos. E "a%ia rapaDes i!a*inosos -#e da%a! no!es aos acidentes topo*r08icos2 e o#tros2 !#ito sensH%eis2 -#e 8ica%a! tristes -#ando2 #! dia2 "o!ens toscos ca(ados co!e5a%a! a a$rir ca$o#cos no sHtio onde ardera a 8o*#eira rit#a( do *r#po2 o 8o*o R roda do -#a( se disp#n"a!2 e! *ra%e de(i$era57o2 rostos atentos e Aoe("os es8o(ados. Os *r#pos tin"a! c"e8es

a#torit0rios2 a(*#ns pe-#enos tiranos -#e2 #! dia2 ineMp(ica%e(!ente2 era! destit#Hdos2 postos R !ar*e!2 e ia! tentar a sorte no#tros *r#pos2 onde n#nca *an"a%a! raHDes. Mas a *rande des*ra5a era -#ando #! rapaD !#da%a de $airro. O *r#po cicatriDa%aBse depressa2 !as o *aroto2 co! a a(!a pesada2 anda%a -#i(;!etros para tornar a %er os se#s a!i*os2 os (#*ares 8e(iDes2 e de cada %eD era !ais di8Hci( reconstit#ir a anti*a co!#n"7o2 at, -#e %in"a! a indi8eren5a e a "osti(idade e o rapaD desaparecia de8initi%a!ente2 ta(%eD aA#dado por a!iDades no%as e no%as terras. :oAe2 a cidade cresce t7o rapida!ente -#e deiMa para tr0s2 se! re!,dio2 as in8Nncias. G#ando a crian5a se prepara para desco$rir as terras2 e(as A0 est7o (on*e2 e , #!a cidade inteira -#e se interp<e2 0spera e a!ea5adora. Os paraHsos %7oB se a8astando cada %eD !ais. Ade#s2 8raternidade. Cada #! por si. Mas , sina dos "o!ens2 ao -#e parece2 contrariar as 8or5as dispersi%as -#e e(es pr;prios p<e! e! !o%i!ento o# dentro de(es se ins#r*e!. A cidade tornaBse oca onde antes era o nQc(eo2 na se!ente do -#e seria a s#a contin#idade. E ent7o desco$reBse -#e as terras est7o no interior da cidade e -#e todas as desco$ertas e in%en5<es s7o o#tra %eD possH%eis. E -#e a 8raternidade renasce. E -#e os "o!ens2 8i("os das crian5as -#e 8ora!2 reco!e5a! a aprendiDa*e! dos no!es das pessoas e dos (#*ares e o#tra %eD se senta! e! redor da 8o*#eira2 8a(ando do 8#t#ro e do -#e a todos i!porta. Iara -#e nen"#! de(es !orra e! %7o.

OS IOR TOES G4E DYO IARA ONDE3 Esta penosa e (on*a %ida dos "o!ens Jsetecentos !i( anos2 !e#s a!i*osK te! enc"ido a terra de r#Hnas e de pro!essas de(as. A consciFncia do -#e a incQria e o despreDo perde ra! 8aDBnos andar a*ora a rondar ciosa!ente os %e("os pa(0cios e caste(os2 atentos ao esta(ar do est#-#e e ao 8ender da pedra. E constr#H!os *randes edi8Hcios2 -#e enc"e!os de pint#ras para de(eite dos %isitantes2 so$ o o("ar a#sente dos *#ardas e a 8isca(iDa57o dos ter!oBre*#(adores. A toda a "ora so!os con%idados a recordar a %ida de -#antos por a-#i passara! antes de n;s2 n7o sei se co! a esperan5a de a re%i%er!os2 se para nossa derrotada con8ir!a57o. Con8esso -#e so# *rande cons#!idor de !#se#s2 catedrais2 pontes ro!anas2 conH!$ri*as e r#Hnas e! *era(. Ten"o a $ossa da ar-#eo(o*ia co!parada2 da "ist;ria anti*a e da esca%a57o2 e so8ro de #!a c#riosidade decerto doentia de sa$er co!o diDia S;crates 1$o! dia1 nas pra5as de Atenas2 o# co!o se assoa%a Lern7o ?opes2 o# co!o o !e# d,ci!o a% corteAa%a a !in"a d,ci!a a%;. E n7o , ta( por pros0pias de 0r%ore *enea(;*ica2 pois2 ai de !i!2 a partir do terceiro ra!o so!eBseB("e o tronco e a raiD n#!a tre%a de co!e5o do !#ndo. Ne! todas as o$ras do "o!e! 8ora! parar aos !#se#s2 ne! todas 8ora! arro(adas2 ne! todas tF! *#ardas R porta. A(*#!as est7o enterradas2 o#tras2 R (#D do dia2 8aDBse t7o po#co caso de(as co!o se 8osse! parte de #!a paisa*e! A0 indi8erente e ce*a. Mas e#2 -#e para tantas o#tras coisas ten"o 8a!a e pro%eito de distraHdo2 -#e n7o o("o as coisas2 antes so# o("ado por e(as B caio por %eDes e! !edita5<es -#e !e co(oca! a #! pa(!o da !a*ia ne*ra. o caso dos port<es. E! %ia*e!2 -#ando atra%essa!os os ca!pos de a#to!;%e(2 n7o , raro %er!os a8astare!Bse #ns port<es eni*!0ticos e! terras !eio a$andonadas o# A0 de todo $a(dias. A(i o ca!in"o escondeBse entre a er%a2 os ar$#stos (o#cos e os detritos %e*etais -#e o

%ento arrasta. N7o sa$e!os se-#er se os $atentes a$re! para c0 o# para (02 e !#itas %eDes os port<es n7o se contin#a! e! !#ros o# ara!es2 e t#do isto te! #! ar !isterioso de terra asso!$rada. Mas pior ainda , se os port<es desaparecera! e de(es 8icara! apenas os dois pi(ares *,!eos2 %irados #! para o o#tro2 co!o -#e! per*#nta se A 0 n7o "0 !ais nada a esperar. N7o !e ac#se o (eitor de o$sc#rantista. Ten"o #!a con8ian5a danada no 8#t#ro e , para e(e -#e as !in"as !7os se estende!. Mas o passado est0 c"eio de %oDes -#e n7o se ca(a! e ao (ado da !in"a so!$ra "0 #!a !#(tid7o in8inita de -#antos a A#sti8ica!. Ior isso os port<es %e("os !e in-#ieta!2 por isso os pi(ares a$andonados !e inti!ida!. G#ando %o# atra%essar o espa5o -#e e(es *#arda!2 n7o sei -#e 8or5a r0pida !e ret,!. Ienso na-#e(as pessoas -#e %i%as a(i passara! e , co!o se a at!os8era ran*esse co! a respira57o de(as2 co!o se o arrastar dos s#spiros e das 8adi*as 8osse !orrer so$re a so(eira apa*ada. Ienso nisto t#do2 e #! *rande senti!ento de "#!i(dade so$e dentro de !i!. E2 ne! sei $e! por-#F2 #!a responsa$i(idade -#e !e es!a*a. Se o (eitor n7o acredita2 8a5a a eMperiFncia. Te! aH dois pi(ares carco!idos2 de *onDos roHdos de 8err#*e!2 co$ertos de (H-#enes. A*ora passe entre e(es. N7o senti# -#e os se#s o!$ros ro5ara! o#tros o!$ros3 N7o reparo# -#e #ns dedos in%isH%eis ("e apertara! os se#s3 N7o %i# esse (on*o !ar de rostos -#e enc"e a terra de "#!anidade3 E o si(Fncio3 E o si(Fncio para onde os port<es a$re!3

MOB[ DIC\ EM ?ISBOA ?e!$ra!Bse3 Mo$= Dic> , a-#e(a *i*antesca $a(eia $ranca -#e o capit7o A"a$ perse*#e nas p0*inas do ro!ance de :er!ann Me(%i((e. JdiDe! os eMe*etas a#toriDados da o$raK #!a encarna57o do !a(2 so$re -#e se o$stina2 s#rdo a conse("os e raD<es2 o ;dio de A"a$. Ao (on*o de centenas de p0*inas2 8ica!os a sa$er t#do a respeito da ca5a da $a(eia no s,c#(o MiM e de co!o se 8aD #!a o$raBpri!a (iter0ria. Mo$= Dic>2 a*ora tHt#(o de (i%ro2 , pro%a%e(!ente o !aior ro!ance de toda a (iterat#ra norteBa!ericana. Iois Mo$= Dic> %eio a ?is$oa. Vinda do %asto At(Nntico2 aparece# ao (ar*o2 n#!a !an"7 ene%oada2 doente2 8erida de !orte2 ta(%eD perdida entre desencontradas cor rentes. Viro# para a cidade os o("os 8rios e redondos2 e o se# pe-#eno c,re$ro re*isto# di8#sa!ente a ond#(a57o das co(inas2 -#e to!o# por enor!es %a*as carre*adas de corais so(tos. Receo#B se do *rande te!pora( e -#is %o(tar atr0s2 !as a !ar,2 -#e enc"ia2 e!p#rra%aBa para dentro do est#0rio. Os *o(8in"os rodea%a! a *rande !assa !eio !orta -#e ro(a%a ao $a(an5o dos !o%i!entos %a*arosos da ca#da. Co!e5a%a o 8#nera( do *i*ante. Ie(a !ar*e! do rio2 os a#to!;%eis aco!pan"a%a! o (ento a%an5o da $a(eia. :a%ia $in;c#(os apontados2 !#itos de(es apenas "a$it#ados a 8ocar coristas no Iar-#e Ma=er o# pri!asBdonas e! S. Car(os. E os pescadores R (in"a o("a%a! en%er*on"ados a-#e(a esp,cie de i("a 8(#t#ante -#e res8o(*a%a a espa5os. Todo c rio era pas!o e asso!$ro. S; as *ai%otas2 -#e separa! t#do -#anto 8(#t#a e! d#as *randes cate*orias2 o -#e se co!e e o -#e n7o se co!e2 a%a(ia%a!2 s8re*as2 no se# %o(teAo incans0%e(2 a -#a(idade da i*#aria2 e *rita%a! a todos os %entos o ad%ento de #!a era de a$#ndNncia. Mo$= Dic> ia perdendo as 8or5as. J0 a corrente a des%ia%a para a !ar*e!2 para a i*no!Hnia do enca("e de8initi%o2 para as 0*#as $aiMas2 po(#Hdas dos deAectos de #!

!i("7o de seres "#!anos. Se a $a(eia n7o 8osse #! ani!a( certa!ente o$t#so e se! !e!;ria2 %iria a*ora R rede do esti(o a (e!$ran5a dos *randes e a$ertos !ares por onde na%e*ara no te!po da s#a ro$#steD. Mas o corpo !eio a8#ndado desa*re*a%aBse2 a pe(e esta(a%a e e!$e$iaBse de 0*#a B ao passo -#e os o("os t#r%os !a( distin*#ia! os $ar-#in"os -#e a !areta sac#dia e os c#riosos -#e dentro de(es dispara%a! !0-#inas 8oto*r08icas contra a pri!eira $a(eia de s#a %ida. Nin*#,! de# pe(o !in#to eMacto e! -#e Mo$= Dic> !orre#. O se# corpo i!enso esta%a a eMtin*#irBse aos po#cos2 a*ora este (ado do dorso2 a*ora a-#e(a $ar$atana2 a se*#ir a ca#da2 a ca$e5orra in8or!e2 at, -#e #!a c,(#(a re!ota2 perdida entre os *randes arcos das coste(as2 se disso(%e# na !assa 8,tida -#e in%adia t#do. Os c#riosos a8astara!Bse apertando o nariD2 os $ar-#eiros dera! $a(an5o ao ne*;cio inesperado !as de c#rta d#ra57o B e a $a(eia 8ico# soDin"a2 i!;%e(2 en-#anto as 0*#as do rio !ar#("a%a! R s#a %o(ta2 e por $aiMo os peiMes ataca%a! o %entre (iso e %#(ner0%e(. A cidade2 nessa noite2 con%erso# !#ito. No dia se*#inte2 os Aornais a8ir!ara! -#e a $a(eia seria -#ei!ada. N7o o 8oi. Re$ocara!Bna para o (ar*o e des8iDera!Bna e! $ocados. Vi%era o se# te!po2 e aca$ara de triste !aneira2 de*radada2 co!o #! si!p(es o#ri5o -#e a ressaca %ai ro(ando na praia. E e# per*#ntoO G#e estran"o caso o# press0*io tro#Me a-#i de t7o (on*e este ani!a(3 Ior -#e %eio Mo$= Dic>2 entre d#as n0#seas2 !orrer a ?is$oa3 G#e! !e dir0 por-#F3

A G4ERRA DO &@6 E DO 9/ No pri!eiro dia n7o (i*#ei i!portNncia. Rece$i os pap,is2 (iBos escr#p#(osa!ente2 co! esta !in"a inco!par0%e( in*en#idade -#e a t#do resiste2 e2 %inte !etros adiante2 co!o o$ediente !#nHcipe2 depositeiBos no recept0c#(o do (iMo. Iassada #!a se!ana sa$iaBos de cor2 e co!e5a%a a sentirB!e ridHc#(oO ao parecer2 o !e# pri!eiro tra$a("o da !an"7 consistia e! rece$er dois pap,is de cores di8erentes das !7os de dois "o!ens si!#(tanea!ente o$se-#iosos e !a(B encarados2 transport0B(os Jaos pap,isK d#rante %inte !etros e deit0B(os no (iMo. Iara #!a pessoa co!o e#2 se!pre oc#pada e! a(tos p(anos e pensa!entos2 "a%e!os de con%ir -#e a sit#a57o era $asta!ente %eMat;ria. J#(*#ei cont#do -#e se tratasse de si!p(es escara!#5a2 #! r0pido corpoBaBcorpo de 8ronteira2 e -#e e! $re%e a paD tornaria R r#a2 as "oras %o(taria! doces2 no Ao*o a(ternante de (#D $ranca e so!$ra aD#( -#e o so( !aneAa ao correr do dia. Acreditei -#e depois do arre*an"ar de dentes e do !ostrar de #n"as2 o &@6 e o 9/ se contentaria! co! #! !Qt#o e si(encioso despreDo2 *#ardando as pra*as para o recato do (ar. Mas isso era contar de !ais co! o e8eito re*ressi%o do te!po nos senti!entosO a8ina(2 os *randes con8(itos "#!anos tF! !ostrado a*#entar !#ito !ais do -#e as pirN!ides do E*ipto. O caso , -#e a *#erra se a*ra%o#. Os dois "o!ens deiMara! de estar a distNncia pr#dente #! do o#tro e passara! a operar 8rente a 8rente2 cada -#a( na s#a es-#ina de #!a r#a perpendic#(ar2 e a(i2 atra%ancando o ca!in"o2 inti!ati%a!ente estendia! aos passantes inocentes os pape(in"os co(oridos -#e e! (in*#a*e! !ercante apre*oa%a! os !,ritos a$so(#tos do &@6 e do 9/. O res#(tado 8oi (an5are!B!e a !i! para o (i!iar da ne#rose. De (on*e2 !a( entro na r#a2 sa(to os o("os por ci!a das ca$e5as2 R proc#ra dos *#erreiros J#!2 a(to2 *risa("o e de $i*odeT o#tro2 $aiMo2 *risa("o e caraBrapadaK2 a %er co!o escaparei R a*ress7o. Nos dias e! -#e !e sinto ti!orato2 -#ase

todos2 passo ao o#tro passeio J-#e n7o sei por-#F detestoK e ro5o os pr,dios2 "#!i(de. O#tros dias "0 e! -#e !e in%ade! (e!$ran5as de "er;icos antepassados2 con-#istadores e !areantes B e ent7o a%an5o so$re os eM,rcitos do &@6 e do 9/2 de (0$ios cerrados2 o("ar 8ir!e -#e os i*nora Jainda n7o p#de c"e*ar ao desa8ioK2 e !7os apertadas atr0s das costas para resistir R inA#n57o do pape( estendido. Mas -#ando esto# a sa(%o2 $e! !e sinto a tre!er de !edo retrospecti%o. Vai para trFs !eses -#e isto d#ra. A (oAa do &@6 e a (oAa do 9/2 concorrentes e ri%ais2 disp#ta! a c(iente(a B e odeia!Bse. A r#a2 n7o "0 -#e! o n7o sinta2 c"eira a p;(%ora e a san*#e. Nos Q(ti!os dias2 notei -#e ao entre*are! os pap,is os "o!ens diDe! r0pidos a(*#!as pa(a%ras. Ainda n7o sei de -#e se trata2 por-#e ando e! !ar, de ti!ideD e passo do o#tro (ado B !as pres#!o -#e estar7o diDendo ca(Qnias2 insin#ando denQncias de !a# porte2 (an5ando ac#sa5<es de s#$%ers7o2 sei (0 -#e !ais. T#do isto2 dec(aro2 , co!p(icado e! eMcesso para !i!. G#e o &@6 e o 9/ seAa! ini!i*os2 , co! e(es2 $o! peito ("es 8a5a2 e!$ora e# s#speite -#e aca$ar7o por ce(e$rar paD e a(ian5a JA#ntando as d#as 8ir!as2 por eMe!p(oK contra os cons#!idores2 por en-#anto (isonAeados co! pers#as7o e $(andHcias. Se ta( acontece2 ta(%eD nos reste #! .' co!o deri%ati%o. Mas pe(o r#!o -#e as coisas (e%a!2 ainda %e! a acontecer to!are! os "o!ens dos pap,is dores -#e n7o s7o as %erdadeiras s#as2 e co!e5are! R pancada2 aos *ritos de 1%i%aB eB!orra12 -#a( por $aiMo2 -#a( por ci!a Je s7o "o!ens de !eiaBidade2 cansados2 re8or!adosK2 en-#anto os donos do &@6 e do . 9/ conta! (0 dentro o din"eiro e sorrie! ao $a(c7o.

O ?AGARTO De "oAe n7o passa. Ando "0 !#ito te!po para contar #!a "ist;ria de 8adas2 !as isto de 8adas 8oi c"7o -#e de# #%as2 A0 nin*#,! acredita2 e por !ais -#e %en"a A#rar e treA#rar2 o !ais certo , rire!Bse de !i!. A8ina( de contas2 ser0 a !in"a si!p(es pa(a%ra contra a tro5a de #! !i("7o de "a$itantes. Iois %0 o $arco R 0*#a2 -#e o re!o (o*o se arranAar0. A "ist;ria , de 8adas. N7o -#e e(as apare5a! Jne! e# o a8ir!eiK2 !as -#e "ist;ria "0Bde ser a deste (a*arto -#e s#rdi# no C"iado3 Si!2 aparece# #! (a*arto no C"iado. Grande e %erde2 #! sard7o i!ponente2 co! #ns o("os -#e parecia! de crista( ne*ro2 o corpo 8(eM#oso co$erto de esca!as2 o ra$o (on*o e 0*i(2 as patas r0pidas. Lico# parado no !eio da r#a2 co! a $oca entrea$erta2 disparando a (Hn*#a $H8ida2 en-#anto a pe(e $ranca e 8ina do pesco5o (ateAa%a co!passada!ente. Era #! ani!a( so$er$o. 4! po#co soer*#ido2 co!o se 8osse (an5arBse n#!a sQ$ita corrida2 en8renta%a as pessoas e os a#to!;%eis. O s#sto 8oi *era(. Gentes e carros2 t#do paro#. Os transe#ntes 8icara! a o("ar de (on*e2 e a(*#ns2 !ais ner%osos2 !etera! pe(as r#as trans%ersais2 dis8ar5ando2 diDendo consi*o pr;prios2 para n7o con8essare! a co$ardia2 -#e a 8adi*a2 (0 diD o !,dico2 ca#sa a(#cina5<es. C(aro -#e a sit#a57o era ins#stent0%e(. 4! (a*arto parado2 #!a !#(tid7o p0(ida nos passeios2 a#to!;%eis a$andonados e! ponto !orto Be de repente #!a %e("a aos *ritos. Ne! 8oi preciso !ais nada. N#! 0pice a r#a 8ico# deserta2 os (oAistas correra! as portas ond#(adas2 e #!a rapari*a -#e %endia %io(etas Jera o te!po de(asK (ar*o# o cesto2 e as 8(ores ro(ara! pe(o c"7o2 de ta( !aneira -#e 8iDera! e! %o(ta do (a*arto #! cHrc#(o per8eito2 co!o #!a *rina(da de aro!as. O ani!a( n7o se !eMe#. A*ita%a de%a*ar a ca#da e er*#ia a ca$e5a trian*#(ar2 8areAando.

A(*#,! de%ia ter te(e8onado. O#%ira!Bse apitos2 e as d#as saHdas da r#a 8ora! cortadas. De #! (ado2 $o!$eiros co! o !ateria( todoT do o#tro2 8or5as ar!adas co! todo o !ateria(. :a%ia -#e! dissesse -#e o (a*arto era %enenoso2 -#e! a8ir!asse -#e as esca!as resistia! R $a(a. A %e("a contin#a%a a *ritar2 e!$ora nin*#,! so#$esse onde. A at!os8era carre*a%aBse de pNnico. 4!a es-#adri("a de a%i<es passo# no c,#2 e! o$ser%a57o2 e do (ado do Rossio co!e5o# a o#%irBse o c"iar caracterHstico dos carros de assa(to. O (a*arto de# a(*#ns passos2 ro!pendo a *rina(da de %io(etas. A %e("a 8oi transportada de #r*Fncia para o "ospita(. A "ist;ria est0 -#ase a aca$ar. C"e*0!os precisa!ente ao ponto e! -#e as 8adas inter%F!2 e!$ora por !ani8esta57o indirecta. Re#nidas todas as 8or5as disponH%eis2 8oi dado sina( de a%an5ar. A*#("etas de #! (ado2 $aionetas do o#tro2 e o tro%eAar dos carros roncando na s#$ida B (an5o#Bse o ata-#e *era(. Das Aane(as2 pessoas a se# sa(%o da%a! conse("os e opini<es. Mas t#do contra o (a*arto. O -#a( (a*arto2 de repente Jpor inter%en57o das 8adas2 n7o es-#e5a!K2 se trans8or!o# n#!a rosa r#$ra2 cor de san*#e2 po#sada so$re o as8a(to ne*ro2 co!o #!a 8erida na cidade. Descon8iados2 os atacantes "esitara!. A rosa crescia2 a$ria as p,ta(as2 rescendia2 (a%a%a de per8#!e as 8ac"adas encardidas dos pr,dios. A %e("a no "ospita( per*#nta%aO -#e 8oi -#e acontece#3 E ent7o a rosa !o%e#Bse rapida!ente2 torno#Bse $ranca2 as p,ta(as !#dara!Bse e! penas e asas B e #!a po!$a (e%anto# %oo para o c,# aD#(. 4!a "ist;ria assi! s; pode aca$ar e! %ersoO Calados, muitos recordam, Na prosa das suas casas, O lagarto que era rosa, Aquela rosa com asas. :0 por aH -#e! n7o acredite3 E# $e! diDiaO isto de 8adas A 0 n7o , nada o -#e era.

NO IPTIO2 4M JARDIM DE ROSAS Ao cair da tarde Jsin*#(ar eMpress7o , esta2 -#e 8aD da (#D o# do se# des!aio2 1ao cair da noite12 a(*o de pesado e denso -#e desce so$re a terra a*ressi%a!enteK2 depois do dia de tra $a("o2 se o te!po est0 !acio e o cansa5o n7o pede o r0pido re8Q*io e! casa2 onde e! *era( o#tro tra$a("o espera2 *osto de andar pe(as r#as da cidade2 distraHdo para os -#e !e con"ece!2 a*#da!ente atento para todo o descon"ecido2 co!o se proc#rasse decidida!ente o#tro !#ndo. Iosso ent7o parar e! 8rente de #!a !ontra onde nada eMiste -#e !e interesse2 ser !icrosc;pio assestado Rs pessoas2 radio*ra8ar rostos para a(,! dos pr;prios ossos2 penetrar na cidade co!o se !er*#("asse n#! 8(#ido resistente2 sentindoB("e as aspereDas e as $rand#ras. Nessas ocasi<es , -#e 8a5o as !in"as *randes desco$ertasO #! po#co de 8adi*a2 #! po#co de desencanto2 s7o2 ao contr0rio do -#e se pensaria2 os in*redientes ;pti!os para a capta57o !ais %i%a do -#e !e cerca. Loi n#! dia assi!2 -#ando descia #!a r#a estreita por onde o trNnsito cost#!a 8aDerBse e! Aorros2 deiMando nos inter%a(os #!a paD -#ase r#ra(2 -#e desco$ri JA0 a %ira antes2 !as n#nca a desco$rira2 isto ,2 n#nca tirara de ci!a de(a o -#e a co$riaK a r#Hna. Iara a(,! do !#ro $aiMo2 das *rades e do port7o 8err#*ento2 %i o p0tio in%adido pe(as er%as e pe(os detritos. Ao 8#ndo2 #! pr,dio de dois andares %o(ta para a r#a #!a 8rontaria es8o(ada2 toda 8endida2 co! p(acas de esc(erose -#e s7o os ro5os (ar*os ca#sados pe(a -#eda da ar*a!assa. As %idra5as est7o -#ase todas partidas2 e (0 para dentro "0 #!a esc#rid7o -#e da r#a !e parece i!penetr0%e(2 !as por onde certa!ente des(iDa! ani!ais es8o!eadosO ratos -#e o a$andono prote*e2 *randes aran"as tr,!#(as so$re as a(tas patas2 -#e! sa$e se ta!$,! as "ediondas os*as2 tristes e pa(pitantes. Esto# assi!2 co! #! !eio sorriso repri!ido2 a i!a*inar no passeio os 8eios "a$itantes da casa2 $e! a sa(%o2 ta( co!o se !e disp#sesse a 8antasiar "a$itantes do#tros

p(anetas2 -#ando os o("os se !e des%ia! para a es-#erda2 e (o*o es-#e5o t#do. Na e!pena do pr,dio ao (ado2 R a(t#ra dos o("os2 #!a 8rase escrita e! (etras %er!e("as2 !aiQsc#(as2 p(anta de repente #! Aardi! de rosasO A ?ENA AMA O R4I. T7o ins;(ita , a presen5a de ta( dec(ara57o neste (#*ar2 -#e preciso de (er se*#nda %eD para !e certi8icarO A ?eria a!a o R#i. Mes!o assi!2 c#sto#B!e aceitar a e%idFncia. E! re*ra2 estas paredes a$andonadas enc"e!Bse de es*ra8itos inso(entes2 -#antas %eDes o$scenos2 e a(i "a%ia apenas #!a a8ir!a57o de a!or2 atirada contra o a("ea!ento da cidade. E n7o se trata%a de ra$iscos (an5ados R pressa2 no te!or de #!a interr#p57o2 de #!a tro5a2 do ridHc#(o -#e se!pre a!ea5a -#e! ao pQ$(ico se eMp<e. Ie(o contr0rioO as (etras2 *randes2 "a%ia! sido desen"adas co! c#idado2 e2 donde e# podia %FB(as2 distin*#iaB se $e! -#e 8ora #sada #!a tinta espessa2 assi! co!o -#e! pinta #!a o#tra Cape(a Sistina para a eternidade. 4!a torrente de trNnsito a%an5o# r#a a$aiMo. DeiMeiB !e (e%ar2 neste !e# passo de sonN!$#(o2 8ir!e e (on*Hn-#o2 e en-#anto descia a r#a s#r*i#B!e a interro*a57o preciosaO -#e! tin"a escrito a-#e(as pa(a%ras3 A -#est7o parecer0 insi*ni8icante a !#ita *ente2 !as n7o a !i!2 -#e ten"o por o8Hcio e %oca57o ne*ar precisa!ente a insi*ni8icNncia. O !ais certo2 penso e#2 , -#e ten"a sido #! rapaD. Aca$ara de dec(ararBse2 de pedir na!oro2 e(a responde#B("e -#e si!2 e ent7o2 eMa(tado e ner%oso2 senti# a necessidade irrepri!H%e( de co!#nicar o 8eito R cidade. o -#e de%e ter acontecido2 os "o!ens , -#e cost#!a! 8aDer estas coisas. Mas %a!os a s#por -#e 8oi #!a rapari*a. Neste caso2 t#do !#da de 8i*#raO A0 n7o , o or*#("o tin*ido de 8at#idade -#e caracteriDa -#ase se!pre as eMp(os<es senti!entais dos "o!ens2 , coisa !ais *ra%e2 , co!pro!isso !aior. A rapari*a n7o %ai (i!itarB se a re*istar na parede -#e a(*#,! a a!aO ,2 co!o o sa$e! ser as !#("eres2 desa8iadora2 e ent7o2 consciente de -#e o diD diante do !#ndo todo2 consciente de -#anto arrisca2 de -#anto ("e poder0 c#star a cora*e!2 8aD2 e! %er!e("o !aiQsc#(o2 a s#a proc(a!a57o. Vo# andando e pensando2 e n7o encontro resposta para a !in"a per*#nta. Loi o R#i3 Loi a ?eria3 Ire8iro acreditar -#e 8oi e(a. Gosto desta rapari*a a -#e! n7o con"e5o2 %oto -#e seAa 8e(iD2 -#e sai$a se!pre o -#e -#er2 !es!o -#e %0

-#erendo coisas di8erentes na %ida. E ac"o -#e , e(a -#e! %ai a(i2 no o#tro passeio2 a rapari*a co!#!2 0*i( e 8resca2 a%an5ando decidida pe(o !#ndo -#e , esta r#a estreita por onde o trNnsito irro!pe ce*o. J0 (0 %ai adiante2 a!an"7 !#("er -#e co! #!a (ata de tinta p(anto# rosas n#! p0tio a$andonado.

O LA?ABSZ :oAe2 apesar do c,# desco$erto e do so( -#ente2 n7o !e sinto para 8estas. :0 dias assi!. E #! "o!e! n7o te! o$ri*a57o nen"#!a de !ostrar a-#i #! sorriso de $oasB%indas -#ando sa$e -#e nin*#,! est0 para c"e*ar. Mais %a(e aceitar Jo# ass#!ir2 co!o , inte(i*ente diDerBse a*oraK as $oas e as !0s "oras do espHrito2 por-#e atr0s de #!a %F! o#tras2 e nada est0 se*#ro2 etc.2 etc. Desta 8ata(idade poderia at, tirar !at,ria para a cr;nica2 se !es!o a*ora !e n7o ti%esse passado na (e!$ran5a #! "o!e! !a( enro#pado -#e e# con"eci2 tonto de se# A#HDo2 o -#a( "o!e! (e%a%a o triste dia a andar para $aiMo e para ci!a na r#a principa( (0 da a(deia. C"a!a%a!B("e e%idente!ente o Ton"o Ma(#co2 #!a esp,cie de $o$o 80ci( dos ad#(tos e de $esta so8redora das crian5as. Estas coisas s7o assi! e no 8#ndo n7o , por !a(2 se o Ton"o !orresse toda a *ente tin"a #! *rande des*osto2 pois c(aro. Das !a(Hcias do tonto n7o 8a(oO era! !#itas2 e ne! todas para pr por escrito. Mas "onestHssi!as donas de s#a casa ro!pia! aos *ritos e e!p#rra%a! o Ton"o para 8ora dos -#in tais onde e(e se introd#Dia2 si(encioso e 0*i( co!o #! *ineto. Adiante. O -#e !e i!pressiona%a ent7o e "oAe recordo era a-#e(a cis!a -#e o Ton"o tin"a de 8a(ar d#rante todo o santo dia2 ora e! a(tas %oDes contra as portas e os pr#dentes "a$itantes -#e atr0s se escondia!2 ora e! estran"os !#r!Qrios co! o rosto apoiado n#!a 0r%ore2 ora -#ase s#spirando en-#anto a 0*#a das $icas ("e ia correndo para a conc"a das !7os. A(,! dos se#s o#tros no!es2 ape(idos e a(c#n"as2 o Ton"o era o La(aBS;. Iassara! prodi*a!ente os anos2 e# cresci2 o Ton"o en%e("ece# e !orre#2 e e# n7o !orri2 !as en%e("eci. Estas coisas ta!$,! s7o assi!2 e no 8#ndo nin*#,! nos -#er !a(2 a c#(pa , do te!po -#e passa2 e -#ando e# !orrer as pessoas ta!$,! %7o ter !#ita pena. A %er.

Depois de e# ter crescido2 so#$e -#e ta!$,! aos poetas da%a! o no!e de 8a(aBs;2 por-#e se ac"a%a -#e a poesia era #!a 8or!a de (o#c#ra ne! se!pre !ansa2 e por-#e a(*#ns a$#sa%a! do pri%i(,*io de 8a(ar a(to R (#a o# de se (an5are! e! so(i(;-#ios !es!o -#ando e! co!pan"ia. Be! sei -#e t#do isto %in"a de #!a no57o inc#ra%e(!ente ro!Nntica do -#e seAa poeta e poesia. Mas as pessoas2 %endo $e!2 *osta! dos (o#cos2 e2 -#ando os n7o tF!2 in%enta!Bnos. N#! !#ndo assi! or*aniDado todos tin"a! o se# (#*arO (o#cos2 poetas e s7os de espHrito2 e todos esta%a! cientes dos se#s direitos e o$ri*a5<es. Nin*#,! se !ist#ra%a. Mas decerto n7o era assi!2 por-#e "a%ia s7os de espHrito -#e passa%a! a (o#cos e a poetas2 e co!e5a%a! a 8a(ar soDin"os2 perdidos para a sociedade da *ente nor!a(. 4! de(*ado 8io , a 8ronteira2 e parteBse2 e *astaBse2 e , (o*o o#tro !#ndo. G#ero e# diDer na !in"a -#e estas cr;nicas s7o ta!$,! os diDeres de #! 8a(aBs;. G#e esta contin#ada co!#nica57o te! -#a(-#er coisa de insensato2 por-#e , #!a %oD ce*a (an5ada para #! espa5o i!enso onde o#tras %oDes !ono(o*a!2 e t#do , a$a8ado por #! si(Fncio espesso e !o(e -#e nos rodeia e 8aD de cada #! de n;s #!a i("a de an*Qstia. E isto , t7o %erdade2 -#e o (eitor %ai interro!per a-#i !es!o a (eit#ra2 $aiMa o (i%ro2 (e%anta os o("os %a*os e pro8ere as pa(a%ras da s#a dor o# da s#a a(e*ria2 diB(as e! %oD a(ta2 a %er se o !#ndo o o#%e e se2 pe(a !a*ia do esconA#ro in%o(#nt0rio2 co!e5a2 en8i! a co!preendFB(o2 a si2 (eitor2 a -#e! nin*#,! co!preende e a -#e! nin*#,! aA#da. De !odo -#e 8a(aBs;s so!os todosO os (o#cos2 -#e co!e5ara!2 os poetas2 por *osto e i!ita57o2 e os o#tros2 todos os o#tros2 por ca#sa desta co!#! so(id7o -#e nen"#!a pa(a%ra , capaD de re!ediar e -#e tantas %eDes a*ra%a.

JOGAM AS BRANCAS E GAN:AM N#! ro!ance -#e pro%a%e(!ente A0 nin*#,! (F B O Dia$o CoMo2 de Ve(eD de G#e%ara B2 i!a*ina o a#tor #! de!;nio pat#sco -#e te! artes de (e%antar os te("ados das casas para por a desco$erto o co!porta!ento Hnti!o dos "a$itantes da cidade onde a "ist;ria se passa. Assisti!os a a(*#!as cenas edi8icantes e o#tras !#ito !enos2 !as todas preteMto para as !ora(iDa5<es (iter0rias de -#e o s,c#(o M%ii espan"o( era pr;di*o. Os eMi*entes pa(adares da nossa ,poca ac"aria! desenMa$ida a (eit#ra2 se! nen"#! da-#e(es pratos 8ortes -#e te! o direito de esperar -#e! se dispon"a a (e%antar te("ados o# a a$rir portas de s#pet7o. Nesta !at,ria2 o $o! do G#e%ara , de #!a discri57o a$so(#ta. Re!iniscFncia traD re!iniscFncia. VeAoB!e a*ora no te!po e! -#e era 8re-#entador constante do 1*a(in"eiro1 do Teatro de S. Car(os2 a-#e(e incrH%e( $a(c7o es-#inado e torcido onde se a!ontoa%a! os espectadores de !enos posses. Ior n7o sei -#e dia$;(ica p#ni57o2 nen"#! de n;s2 tirante os da pri!eira 8i(a2 podia %er o pa(co por inteiro. Se os cantores se des(oca%a! para o (ado escondido2 era co!o se ti%esse! passado para a o#tra 8ace da (#a. O#%Ha!osB("es as %oDes2 !as tHn"a!os de esperar paciente!ente -#e o acaso da !arca57o os tro#Messe de no%o R nes*a de pa(co %isH%e(. Respons0%e( por #! Ao*o de pesco5o -#e nos trit#ra%a os !Qsc#(os2 era ta!$,! a coroa rea( de ta("a do#rada -#e re!ata o ca!arote presidencia(. A $e! diDer2 por,!2 o -#e %Ha!os n7o era ri*orosa!ente a coroa2 -#e reser%a%a os se#s esp(endores para o pQ$(ico pri%i(e*iado da p(ateia e dos ca!arotes. N;s2 po$res2 content0%a!oBnos co! o re%erso de(a2 o -#a( re%erso n7o era positi%a!ente a*rad0%e(O a(*#ns sarra8os !a( ap(ainados2 8iMados co! pre*os tortos2 !#ita poeira e teias de aran"a. En8i!2 -#anto $asta%a para citar o Sa(o!7o JVaidade das %aidades2 t#do , %aidadeK2 o# o Ca!<es

JZ *(;ria de !andar2 ; %7 co$i5aK2 o# o cancioneiro pop#(ar JIor ci!a t#do s7o rendas2 ] Ior $aiMo ne! 8ra(das te!K. O (eitor atento A0 co!preende# aonde e# -#ero c"e*ar co! esta prosaO , -#e por $aiMo o# por tr0s do -#e se %F2 "0 se!pre !ais coisas -#e con%,! n7o i*norar2 e -#e d7o2 se co n"ecidas2 o Qnico sa$er %erdadeiro. 4! te("ado , #!a !0scara2 e o ponto de %ista do 1*a(in"eiro1 aA#da a perce$er !e("or a coroa. E a*ora2 por -#e , Ao*a! as $rancas e *an"a!3 :0Bde parecer o#tra "ist;ria2 !as , a !es!a -#e contin#a. No o#tro dia2 esta%a e# a Aantar n#! snac> t7o depri!ente -#e s; pode ria ter sido in%entado por #! disp,ptico2 e tin"a2 co!o , !e# cost#!e2 se esto# soDin"o2 o A orna( diante dos o("os. L#i (endo as notHcias2 todas p,ssi!as para a di*est7o2 e -#ando o Aorna( n7o tin"a !ais -#e dar insta(eiB!e n#!a sec57o de Ao*o das da!as2 toda e! dia*ra!as e ci8ras -#e os iniciados entende!2 !as a -#e e#2 e!$ora n7o co!p(eta!ente i*norante do entret,!2 A0 ren#nciei. :a%ia %0rios pro$(e!as ao dispor e por $aiMo de cada #! de(es a ca$a(Hstica 8rase -#e , o tHt#(o desta cr;nica. Li-#ei a o("ar "ipnotiDado2 a sentir a co!ic"7o cere$ra( -#e an#ncia as *randes desco$ertas. A(i parecia estar #! te("ado para (e%antar2 #!a coroa para %er por tr0s. Ior -#e , -#e si!p(es e inocentes pro$(e!as de da!as !e ca#sa%a! a !i! tais 8r,!itos de in%entor3 E de repente desco$riO , -#e as $rancas Ao*a! e *an"a!. Ierce$e# o (eitor3 A(*#,! !e responde daH -#e a 8rase , co!#!2 se! !a(2 #!a esp,cie de c;di*o2 de orienta57o B e nada !ais. De acordo. Mas -#e , -#e (e%o# o criador da 8rase2 o da!ista2 o pro$(e!ista2 o# a sociedade de da!istas2 o# a co!pan"ia de pro$(e!istas2 a constr#HB(a assi!3 Ior -#e , -#e e! %eD de(a n7o se con%enciono# #sar -#a(-#er destasO Ao*a! as pretas e *an"a!2 o# Ao*a! as $rancas e perde!3 Ven"a de (0 o dia$o coMo e respondaO por-#F3 Ior-#e B diD o de!;nio sarc0stico B nen"#! $ranco seria capaD de i*norar o se# inconsciente para ne*ar2 ne! -#e 8osse n#!a si!p(es 8;r!#(a de Ao*o2 a s#perioridade da s#a cor2 por-#e nen"#! estaria $astante a(erta para e%itar -#e trans$ordasse para o do!Hnio da (in*#a*e! a denQncia do co!p(eMo partic#(ar das re(a5<es entre o $ranco e o preto. Desta !aneira2

por $aiMo da pe(e da (in*#a*e!2 aparente!ente i!parcia( e isenta2 8ico# a !at,ria t#r%a do co!porta!ento -#e por des%ios se dis8ar5a. A*ora se! pe(e2 se! te("ado2 por tr0s da coroa. A8ina(2 nada , si!p(es. 4!a 8rase n#!a p0*ina de Aorna(2 !eia dQDia de pa(a%ras insi*ni8icantes2 i!pessoais Be %aiBse a %er2 "0 ne(as !oti%o de so$ra para re8(eM7o. S; !e 8a(ta reco!endar ao (eitor -#e ap(i-#e o !,todo no se# diaBaB diaO pe*#e nas pa(a%ras2 peseBas2 !e5aBas2 %eAa a !aneira co!o se (i*a!2 o -#e eMpri!e!2 deci8re o arDin"o %e("aco co! -#e diDe! #!a coisa por o#tra B e %en"aB!e c0 diDer se n7o se sente !e("or depois de as ter es8o(ado. Iara se adestrar2 e co!o eMe!p(o2 deiMoB("e o tHt#(o de #! (i%ro -#e "0 !#itos anos se %ia por aH2 e nat#ra(!ente ainda se %FO era e(e O Ireto -#e Tin"a a A(!a Branca. G#e ta(3 N;s a A#(*ar!os -#e a a(!a n7o eMistia2 o# se eMistia n7o tin"a cor2 e a8ina( , $ranca2 e os pretos tF!Bna preta2 por-#e a-#e(e preto do (i%ro , #!a eMcep57o2 e s; por isso , -#e a a(!a de(e era $ranca2 etc.2 etc. Li-#e o (eitor co! a c"arada2 e se ("e doer a ca$e5a2 , $o! sina(O ta!$,!2 ao -#e diDe!2 nascer , #! so8ri!ento.

:ISTZRIA DO REI G4E LA^IA DESERTOS Era #!a %eD #! rei -#e nascera co! #! de8eito no cora57o e -#e %i%ia n#! *rande pa(0cio Jco!o se!pre cost#!a! ser os pa(0cios dos reisK2 cercado de desertos por todos os (ados2 !enos por #!. Se*#indo o *osto da !aDe(a co! -#e %iera ao !#ndo2 !andara arrasar os ca!pos e! redor do pa(0cio2 de ta( !aneira -#e2 asso!ando pe(a !an"7 R Aane(a do se# -#arto2 podia %er deso(a57o e r#Hnas at, ao 8i! e ao 8#ndo do "oriDonte. E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar Encostado ao pa(0cio2 da $anda das traseiras2 "a%ia #! pe-#eno espa5o !#rado -#e parecia #!a i("a e -#e a(i ca("ara 8icar por estar a sa(%o dos o("ares do rei2 -#e !#ito !ais se co!praDia nas %istas da 8ac"ada no$re. 4! dia2 por,!2 o rei acordo# co! sede de o#tros desertos e (e!$ro#Bse do -#inta( -#e #! poeta da corte2 ad#(ador co!o a (Hn*#a de #! c7o de re*a5o2 A0 antes co!parara a #! espin"o -#e picasse a rosa -#e2 e! se# diDer2 era o pa(0cio do !onarca. De# pois o so$erano a %o(ta R rea( !orada2 (e%ando atr0s de si os cortes7os e os eMec#tores das s#as A#sti5as2 e 8oi o("ar tor%o o !#ro $ranco do -#inta( e os ra!os das 0r%ores -#e (0 dentro "a%ia! crescido. Ias!o# o rei da s#a pr;pria indo(Fncia -#e consentira o escNnda(o e de# ordens aos criados. Sa(tara! estes o !#ro2 co! *rande a(arido de %oDes e de serrotes2 e cortara! as copas -#e por ci!a so$ressaHa!. E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar. Miro# o rei o res#(tado2 a %er se seria $astante2 a cons#(tar o se# cora57o de8eit#oso2 e decidi# -#e os !#ros

de%ia! ser deitados a$aiMo. ?o*o a%an5ara! #!as pesadas !0-#inas -#e (e%a%a! pend#radas *randes !assas de 8erro2 as -#ais2 $a(o#5ando2 dera! co! os !#ros e! terra2 entre estrondos e n#%ens de poeira. Loi ent7o -#e aparecera! R %ista os troncos de*o(ados das 0r%ores2 as pe-#enas c#(t#ras e2 n#! eMtre!o2 #!a casa toda co$erta de ca!pain"as aD#is. E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar. Ie(as nes*as -#e as 0r%ores deiMa%a!2 A0 %ia o rei o 8i! do "oriDonte2 !as te!e# -#e os ra!os de repente crescesse! e %iesse! arrancarB("e os o("os2 e ent7o de# o#tras ordens2 e #!a !#(tid7o de "o!ens se (an5o# ao -#inta( e todas as 0r%ores 8ora! arrancadas pe(a raiD e a(i !es!o -#ei!adas. O 8o*o a(astro# Rs c#(t#ras2 e diDBse -#e por essa raD7o a corte decidi# or*aniDar #! $ai(e2 -#e o rei a$ri# soDin"o2 se! par2 por-#e2 co!o A 0 8oi dito2 este rei tin"a #! de8eito no cora57o. E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar. Aca$o# a dan5a -#ando se apa*a%a! as Q(ti!as (a$aredas e o %ento arrasta%a o 8#!o para o 8#ndo do "oriDonte. O rei2 cansado2 8oi sentarBse no trono de (e%ar R r#a e de# $eiAa B!7o2 en-#anto o("a%a de so$recen"o a casa e as ca!pain"as aD#is. Grito# #!a no%a orde! e daH a po#cos !in#tos A0 n7o "a%ia casa ne! ca!pain"as aD#is2 ne! o#tra coisa2 a n7o ser2 en8i!2 o deserto. E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar. Iara o !a(icioso cora57o do rei2 o !#ndo c"e*ara 8ina(!ente R per8ei57o. E o so$erano prepara%aBse A0 para %o(tar2 8e(iD2 ao pa(0cio2 -#ando dos esco!$ros da casa sai# #! %#(to -#e co!e5o# a ca!in"ar so$re as cinDas das 0r%ores. Era ta(%eD o dono da casa2 o c#(ti%ador do c"7o2 o (e%antador das espi*as. E -#ando este "o!e! anda%a2 corta%a a %ista do rei e traDia o "oriDonte para ao p, do pa(0cio2 co!o se 8osse s#8ocar.

E quem isto ler e no for contar, Em cinza morta se h-de tornar. Ent7o o rei p#Mo# da espada e R 8rente dos cortes7os a%an5o# para o "o!e!. CaHra! e! ci!a de(e2 a*arrara!B("e $ra5os e pernas2 e no !eio da con8#s7o s; se %ia a espada do rei a s#$ir e a descer2 at, -#e o "o!e! desaparece# e no (#*ar de(e 8ico# #!a *rande po5a de san*#e. Loi este o Q(ti!o deserto 8eito pe(o reiO d#rante a noite o san*#e a(astro# e cerco# o pa(0cio co!o #! ane(2 e na noite se*#inte o ane( torno#Bse !ais (ar*o2 e se!pre !ais2 at, ao 8i! e ao 8#ndo do "oriDonte. So$re este !ar "0 -#e! di*a -#e %ir7o na%e*ando #! dia $arcos carre*ados de "o!ens e se!entes2 !as ta!$,! -#e! a8ir!e -#e -#ando a terra aca$ar de $e$er o san*#e nen"#! deserto ser0 Aa!ais possH%e( re8aDer so$re e(a. E quem isto lere no for contar, Em cinza morta se h-de tornar.

O RATO CONTRABANDISTA Se*#ndo os dicion0rios2 80$#(a , #!a _pe-#ena co!posi57o de 8or!a po,tica o# prosaica2 e! -#e se narra #! 8acto a(e*;rico2 c#Aa %erdade !ora( se esconde so$ o %,# da 8ic57o2 e na -#a( se 8aDer inter%ir as pessoas2 os ani!ais2 e !es!o as coisas inani!adas`. Se a (a$oriosa eMp(ica57o est0 correcta2 ent7o esta crnica , #!a 80$#(a2 e!$ora2 desde A0 o dec(aro2 n7o seAa !e# prop;sito esconder a-#i -#a(-#er %erdade !ora(. Ie(o contr0rioO no !e# 8raco entender2 as %erdades2 !orais o# i!orais2 Je so$ret#do estasK2 de%eria! andar $e! R %ista de toda a *ente2 co!o a cor dos o("os. Decido portanto -#e isto n7o , #!a 80$#(aO n7o , a(e*;rico o 8acto narrado2 e -#anto R %erdade !ora(2 A0 disse. A(i0s2 ne! %eAo co!o #! po$re rato poderia a*aentar co! tanta (iterat#ra e t7o pesada responsa$i(idade. Este rato Jse ainda n7o 8oi !ortoK %i%e na 8ronteira. G#a( 8ronteira32 per*#nta o (eitor2 a$rindo o !apa do !#ndo. N#!a 8ronteira2 respondo e#2 e%asi%o2 e contin#oO , #! pe-#eno rato do ca!po -#e o acaso das *era5<es2 dos acasa(a!entos e de certas anti*as !i*ra5<es 8eD nascer na 8ronteira2 n7o se sa$e de -#e (ado. A(i %i%e# paci8ica!ente a s#a %ida2 se! a!ea5as de *atos o# tri*o roMo2 atento apenas ao %oo sorrateiro do !i("a8re. Gra5as aos a!0%eis i!p#(sos da nat#reDa2 8eD pro(e a$#ndante2 a -#a(2 se! o#tras di8ic#(dades2 prospero#. Seria !ais #! rato 8e(iD se aos dois paHses contH*#os n7o ocorresse2 ao !es!o te!po2 a ideia de ap#rare! a 8#ndo a ri-#eDa naciona(. :0 %inte anos n7o teria "a%ido co!p(ica5<esO conta%a!Bse as pessoas2 o din"eiro2 as terras ar0%eis o# n7o2 as !inas2 as %acas2 os portos de !ar. Mas a!$os os paHses poss#e! enor!es co!p#tadores2 -#e s7o apare("os dotados de #! apetite prodi*ioso2 -#e -#anto !ais tF!2 !ais -#ere!. DaH -#e o in%ent0rio %iesse a ser s#perBri*oroso. A ta( ponto -#e2 tendo sido introd#Dido no co!p#tador o conceito 1!#rHdeo12

n7o tardo# -#e o apare("o eMi*isse2 so$ a!ea5a de errar os coe8icientes 8inais2 a 1ri-#eDa naciona( e! ratos1. Loi a-#i -#e a des*ra5a desa$o# so$re o 8ocin"o pontia*#do do $ic"aroco. Gr#pos de recenseadores passara! os dois paHses a pente 8ino2 contando rato a rato2 dandoB("es #! n; na ca#da para n7o repetire! a conta*e! B at, -#e c"e*ara! R 8ronteira. En-#anto "o#%e 8art#ra de ratos de #! (ado e do o#tro2 os recenseadores n7o se "osti(iDara!. Mas c"e*o# o !o!ento e! -#e apenas os separa%a a (in"a da 8ronteira2 a -#a( (in"a2 co!o se sa$e2 , in%isH%e(. E os ratos -#e 8a(ta%a! era! apenas a-#e(e de -#e %en"o 8a(ando e a s#a pro(e. Co!e5ara! i!ediata!ente os c"a!ados incidentes 8ronteiri5os. :o#%e trocas de tiros2 os ratos 8ora! disp#tados a soco2 !o%era!Bse tropas para *randes concentra5<es2 pron#nciara!Bse disc#rsos in8(a!ados e a!ea5as terrH%eis. esta a sit#a57o no !o!ento e! -#e escre%o. 4! dos paHses $e(i*erantes conse*#i# prender o rato e %ai A#(*0B(o por contra$ando. As c"ance(arias das *randes potFncias !ostra!Bse preoc#padas. J0 8ora! apresentadas %0rias propostas de conci(ia57o2 e #!a de(as te! !#itas possi$i(idades de ser aceiteO consiste e! entre*ar os ratos e! (itH*io aos *atos dos dois paHses2 para -#e estes2 nat#ra(!ente2 os co!a!. Desta !aneira e%itaBse o con8(ito e n7o se perde a ri-#eDa. Ior-#e o -#e se %ai perder e! ratos2 *an"a!Bno os *atos. 4!a si!p(es trans8erFncia.

NATA?MENTE CRZNICA Vai o ano correndo !anso entre noites e dias2 entre n#%ens e so(2 e -#ando !a( nos precata!os2 c"e*0!os ao 8i!2 e , nata(. Iara incr,#s e!pedernidos co!o e# so#2 o caso n7o te! assi! tanta i!portNnciaO , !ais #!a das treDentas !i( datas assina(adas de -#e se ser%e! inte(i*ente!ente as re(i*i<es para a8er%entar cren5as -#e no passar do te!po se tornaria! (etra !orta e 0*#a c"i(ra. Mas o nata( Jta( co!o as pri!eiras andorin"as2 o carna%a(2 o co!e5o das a#(as2 e o#tras e8e!,rides do esti(oK est0 se!pre R coca da aten57o o# da penQria do cronista2 para -#e se repita!2 pe(a $i(ion,si!a %eD na "ist;ria da i!prensa2 as $ana(idades da ocasi7oO a paD na terra2 os "o!ens de $oa %ontade2 a 8a!H(ia2 o $o(oBrei2 a !ensa*e! e%an*,(ica2 o ra!o de aDe%in"o2 o Menino Jes#s nas pa("in"as2 etc.2 etc. E o cronista2 -#e no 8#ndo , #! po$re dia$o a -#e! Rs %eDes 8a(ta o ass#nto2 n7o resiste R conspira57o senti!enta( da -#adra2 e $ota a 8a(a de circ#nstNncia. Acontece por,! -#e ten"o 8ortes raD<es para n7o estar de $ons "#!ores2 o -#e !e per!ite es-#i%arB!e desta %eD2 se a(*#!a o#tra caH e! t7o in*,n#a 8ra-#eDa2 ao Ao*o cQ!p(ice do a!p(eMo #ni%ersa(. De !ais sei e# -#e na en8iada de a$ra5os "0 se!pre os -#e aperta! e os -#e s7o apertados. De !ais sei e# -#e a con8ian5a ,2 e! !#itos casos2 a ar!adi("a -#e a n;s pr;prios ar!a!os2 e para e(a , -#e os o#tros nos e!p#rra!2 sorrindo. Ior isso2 esta cr;nica de nata( n7o %ai passar do 8a(aB 8a(ando -#e , a !in"a Qnica %oD possH%e( -#ando "a%eria (#*ar para *ritos. Mas o (eitor ta!$,! (0 te! a s#a %ida2 -#e! sa$e se d#ra e di8Hci(2 e n7o "0Bde aceitar -#e e# ("e a*ra%e as a!ar*#ras. Desc#(pe o desa$a8o.

E G?ZRIA DE ACACIO Dir7o #ns -#e o paHs , po$re de !on#!entos2 o#tros -#e A0 s7o e(es e! eMcesso e -#e por t#do e nada se (e%anta! !e!;rias e! pra5as e a%enidas2 !es!o -#e o cidad7o pas sado ao $ronDe o# ao !0r!ore n7o ten"a 8eito !ais na %ida -#e deiMar na !orte #! (e*ado para sopas B aos po$res. Ainda assi!2 n7o seria *rande o !a( se o $#sto o# a est0t#a de corpo inteiro n7o 8osse!2 no *era(2 de #!a $ana(idade se! re!,dio2 -#e co!e5a na 8isiono!ia e!pedernida do !ode(o e re!ata no con%enciona(is!o 8(0cido da esc#(t#ra. Do casa!ento destas partes n7o , cost#!e nascere! o$rasBpri!as. Ora2 se e# p#desse dar conse("os e !os aceitasse!2 diria aos !a( e!pre*ados esc#(tores da nossa terra -#e se %o(tasse! para o#tras 8i*#ras2 !es!o -#e a 8a(ta de 8a!H(ias pres#n5osas e a$astadas tornasse d#%idosa a (i-#ida57o da 8act#ra. Se $e! esco("Fsse!os os "er;is2 santos2 *,nios e !0rtires2 ta(%eD se (o*rasse2 *ra5as R s#scita57o "0$i( de #! espontNneo !o%i!ento naciona(2 a!ontoar 8#ndos (ar*os onde os teso#reiros das respecti%as e necess0rias co!iss<es 8orra*easse! R %ontade. E -#e 8i*#ras seria! essas de -#e! 8a(o3 As parentes e $ene!,ritas de todos2 a-#e(as -#e a (iterat#ra in%ento#2 -#e passa! de *era57o e! *era57o2 e -#e2 !enos !ortais do -#e n;s2 se!pre encontra!os preser%adas nas p0*inas dos (i%ros. O#tra coisa n7o 8iDera! os espan";is -#ando decidira! (e%antar e! Madrid #! !on#!ento a D. G#iMote e a Sanc"o Ian5a2 t7o ao nH%e( dos o("os -#e c"e*a a parecer -#e %a!os ta!$,! de *orra pe(os a!p(os ca!pos da Manc"a a des8aDer a*ra%os e a resta#rar (i$erdades. c(aro -#e2 desta !aneira !ostradas2 as i!a*inadas %irt#des -#e dos !ode(os (iter0rios irradia! proAecta!Bse para 8ora e %7o distin*#ir so$re os %i%os -#e2 distraHdos2 trata! dos se#s ne*;cios. Ent7o2 tornando ao eMe!p(o de Madrid2 todos os espan";is tF! sido2 nos di8erentes te!pos por -#e passara!2 #! po#co G#iMotes2 #!

po#co Sanc"os2 !ontando ora o Rocinante idea(2 ora o $#rro se! no!e2 o $#rro ca(ado e pra*!0tico. E n;s3 G#e 8i*#ra o# 8i*#ras i!pa(p0%eis da in%en57o ro!anesca naciona( te!os aH -#e !ere5a! se! disc#ss7o a passa*e! R !at,ria d#ra da est0t#a3 G#e 8i*#ra o# 8i*#ras condensa! rea(!ente a -#intaBessFncia das nossas %irt#des2 e! -#a( pode!os e de%e!os co!praDerBnos co!o -#e! se esti!a e re%F n#! espe("o3 Ioderia a(in"ar deD o# %inte no!es e dar (o*o a se*#ir as raD<es por -#e os e(i!inaria. #! arti8Hcio de esti(o -#e se e!pre*a para %a(oriDar #!a proposta 8ina(2 !as -#e n7o %a!os #sar a-#i. Ire8iro2 "onrada!ente2 (an5ar A0 o !e# candidatoO o conse("eiro2 o conse("eiro Ac0cio2 o#trora directorB*era( do !inist,rio do reino2 a#tor dos E(e!entos da ciFncia da ri-#eDa e s#a distri$#i57o e da Re(a57o de todos os !inistros de Estado desde o *rande !ar-#Fs de Io!$a( at, nossos dias2 co! datas c#idadosa!ente a%eri*#adas de se#s nasci!entos e ;$itos. Este2 si!2 , o !e# "o!e!2 o -#e ter0 o !e# %oto. Orador ineMa#rH%e( de (#*aresBco!#ns2 co!pi(ador eMH!io de nQ!eros se! pro%a rea(2 pi(ar da orde!2 respeitador dos poderes esta$e(ecidos e dos re*#(a!entos2 ser%idor de Vossa EMce(Fncia2 o conse("eiro Ac0cio rec(a!a a est0t#a -#e ("e de%e!os e diante da -#a( seria nossa o$ri*a57o des8i(ar e! ro!a*e! senti!enta( e cH%ica #!a %eD por !Fs. E onde se er*#er0 o Mon#!ento3 G#a(-#er cidade de Iort#*a( o !ereceria2 !as ?is$oa2 por-#e ne(a nasce# o insi*ne conse("eiro e %ar7o e!inente2 te! a pri!aDia. Con t#do2 1a s0$ia Coi!$ra2 a ?#sa Atenas12 -#e e(e ce(e$ro#2 1rec(inada !o(e!ente na s#a %erdeAante co(ina2 co!o oda(isca e! se#s aposentos12 apresenta credenciais -#e 8aDe! pre%er #!a acesa po(,!ica e! -#e a %i%acidade do to!2 diria o !es!o Ac0cio2 n7o a8ectar0 o ri*or do pensa!ento ne! a e(e*Nncia da eMpress7o. Se a ideia 8or por diante2 *randes e conso(adoras s7o as a(e*rias -#e nos espera!. Ac0cio e! ?is$oa o# Coi!$ra2 tanto 8aD2 desde -#e #!a s#a i!a*e! e! ta!an"o red#Dido seAa co(ocada e! todos os (ares e (#*ares2 nas cidades2 nas a(deias2 nas %i(as desta proa or*#("osa de #!a E#ropa -#e se a8#nda. Iara conso(o e (i57o de #! paHs -#e "0Bde contin#ar a *erar

Ac0cios at, R cons#!a57o dos s,c#(os2 por-#e os 8ados o deter!inara! e os "a$itantes da terra triste!ente o consente!.

TEATRO TODOS OS DIAS O pa(co est0 deserto. :0 #!a direita $astante a(ta e #!a es-#erda $astante $aiMa. O pano de 8#ndo te! sinais de #so2 a(*#ns re!endos de cor i*#a(2 !as de to! di8erente. Distin*#eBse2 apesar disso2 #! rosto se%ero de per8i(2 rodeado de o#tras 8i*#ras "ist;ricas2 assaD se%eras. O Iri!eiro Actor entra pe(a direita a(ta. TraD #! cra%o na (ape(a2 e nos o!$ros %Fe!BseB("e pape(in"os co(oridos. D0 #!a %o(ta pe(o pa(co2 p0ra a(*#ns !o!entos a conte!p(ar o cen0rio. Depois aproMi!aBse da ri$a(ta e co!e5a a contar os espectadores. En*anaBse e %o(ta ao princHpio. Tin"a!B("e dito -#e a (ota57o est0 es*otada2 !as2 pe(os %istos2 n7o acredita. En-#anto est0 contando2 entra o Se*#ndo Actor pe(a es-#erda $aiMa. Ve! !#ito cansado. Te! co(ada #!a tira (ar*a de adesi%o na $oca. O Iri!eiro Actor ter!ina a conta*e!2 sorri2 8aD #!a pir#eta e d0 de 8rente co! o Se*#ndo Actor. Rec#a2 !as (o*o se aproMi!a2 e!$ora ca#te(osa!ente. Dos $astidores o#%eBse #!a pancada de *on*o. A pe5a%ai co!e5ar. &b actorB G#e en*ra5adoV O#%i diDer -#e tin"as !orrido... .b actor Jtentando tirar o adesi%oK B ... &c actorB Mas ainda $e! -#e %iesteO aA#dasB!e na representa57o. Vin"a #! po#co preoc#pado -#ando entrei. Dissera!B!e -#e "a%ia *rande eMpectati%a na sa(a. Rea(!ente2 isto est0 di8erente. Todos co! #! ar !#ito atento. N7o era cost#!e. La(aste3 .b actor Jp#Mando pe(o adesi%oK (c actor B E! todo o caso2 esto# s#rpreendido. Esta pe5a te! sido representada !#itas %eDes. 4(ti!a!ente at, co! po#ca assistFncia. Se!pre os !es!os. AcendeBse $r#sca!ente #! proAector. O per8i( do Iri!eiro Actor so$rep<eBse ao per8i( "ist;rico do 8#ndo. .b actor JapontandoK B... &b actor Jdepois de o("arK BAcenda! o#troV

Na p(ateia a(*#,! acende #!a (anterna e(,ctrica. A so!$ra po#co nHtida do Iri!eiro Actor des(ocaBse e %ai coincidir co! a 8i*#ra de E(BRei Se$asti7o R espadeirada aos !o#ros. &b actor B Do !a(2 o !enos. JIara o Se*#ndo Actor.K Tens de !e aA#dar2 o#%iste3 Tens de !e aA#darV .b actor Jproc#rando2 ner%osa!ente2 arrancar o adesi%oK B ... &b actor Jsorrindo para a p(ateiaK B A(*#! dos sen"ores -#erer0 %ir aA#dar o !e# co(e*a3 ?e%anta!Bse da pri!eira 8i(a trFs "o!ens %estidos de cinDento. So$e! ao pa(co2 aproMi!a!Bse do Se*#ndo Actor2 de !odo a escondFB(o da %ista do pQ$(ico. :0 #!a certa a*i ta57o no *r#po. G#ando os "o!ens se retira!2 o Se*#ndo Actor aparece co! #!a tira de adesi%o ainda !ais (ar*a. &b actor Jsorrindo indi*nadoK B E# pedi -#e o aA#dasse!V... .b actor Jenco("endo os o!$rosK &b actor Jsorrindo a8(itoK B Nin*#,! o aA#da3 JTo! de desespero sorrindo.K G#e , -#e se 8aD n#! caso destes3 Na p(ateia disc#teBse. Lor!a!Bse aA#nta!entos. Dois rapaDes precipita!Bse para o pa(co2 !as s7o %io(enta!ente arrastados para 8ora do teatro. O Se*#ndo Actor conse*#i# desco(ar #!a ponta do adesi%o e p#MaBa co! todas as 8or5as. Io#co a po#co2 8aDBse si(Fncio na sa(a. O Iri!eiro Actor aproMi!aBse2 indeciso2 do Se*#ndo Actor. Estende a !7o n#! *esto inde8inido2 !as retiraBa rapida!ente. O Se*#ndo Actor escorre*a2 cai no c"7o2 e a(i2 a torcerBse todo2 (#ta co! o adesi%o. O pQ$(ico (e%antaBse. A(*#ns espectadores !ais sensH%eis tapa! os o("os o# retira!Bse. O pano de 8#ndo esc#rece (enta!ente. Todos os proAectores da sa(a 8oca! a*ora o Se*#ndo Actor. O si(Fncio , tota(. N#! Q(ti!o es8or5o2 o Se*#ndo Actor arranca o adesi%o. O Iri!eiro Actor rec#a2 desta %eD ass#stado. En-#anto o Se*#ndo Actor se (e%anta2 de%a*ar2 o 8#ndo %o(ta a i(#!inarBse. #!a te(a $ranca2 irradiante. O se*#ndo Actor est0 de p,2 a$a(ado por #!a (on*a %erti*e!. .bactor Ja$rindo e 8ec"ando a$oca co!o se 8a(asseK &bactor Jdiri*indoBse ao IontoK B E(e pode 8a(ar3 IontoBDe%e.

&c actor Jti!ida!enteK BLa(a... VoDes na p(ateiaBCa(aBteV VoDes na p(ateiaBLa(aV &bBactorBCa(aBteV .b actor Jn#! *rito estran*#(adoK B I0triaV Nos $astidores soa o#tra %eD o *on*o. Aca$o# a pe5a3

A IRAUA J#nta%a!Bse na pra5a ao do!in*o2 c"o%esse o# 8iDesse so(. I#n"a! #!a ca!isa (a%ada2 as ca(5as de coti! !enos re!endadas2 as $otas ense$adas de 8resco2 -#ando n7o os sa patos de tro!$a (ar*a2 -#e nen"#!a po!ada conse*#ia pr a $ri("ar. O co(ete era indispens0%e(2 o# a Aa-#eta2 -#ando as posses (0 c"e*a%a!. Na ca$e5a2 o c"ap,# preto2 !o(e2 o# o $arrete de i*#a( cor. Verde s; para os ca!pinos2 o pessoa( da pra5a era *ente de p,. E nas !7os de todos e(es2 o pa#2 sH!$o(o de %iri(idade e poder2 instr#!ento de ata-#e e de8esa2 atra%essado no ca!in"o dos o!$ros2 co!o o ra!o "oriDonta( d#!a cr#D onde so$repostos os $ra5os descansa%a!. Re#nia!Bse e! *r#pos en-#anto os 8eitores n7o c"e*a%a!. Da%a! r0pidos cac"a5<es nos *arotos -#e $rinca%a! ao $ateBeB8o*e e assi! corta%a! os di0(o*os espa5ados2 as !eias 8rases -#e transporta%a! os te!as principais da con%ersaO o tra$a("o2 o patr7o -#e se espera%a2 o Q(ti!o des%ir*a!entoT o pro%0%e( pre5o da Aorna. Os !ais %e("os encosta%a!Bse ao pa#2 8aDendo da !7o es-#erda #! nin"o -#e ("es prote*ia o so%aco2 e assi! 8ica%a! "oras n#!a con%ersa (enta2 interro!pida por inter%a(os na ta$erna. Os !ais no%os $e$ia! !enos2 8(orea%a! o pa# e! Aeito de corte2 -#ando as rapari*as2 se!pre aos *r#pos2 de $ra5o dado2 atra%essa%a! a pra5a n#!a pro%oca57o sorridente e #! po#co sonsa. Nessas ocasi<es se 8aDia! *randes Ao*os de o("ares !a( dis8ar5ados2 -#e %in"a! 8ir!ar na!oros apenas incipientes2 o# pr ideias de casa!ento nos rapaDes. E! ,pocas certas do ano2 a(*#ns !o5os deiMa%a! a a(deia. Era a tropa. S; a(*#ns n7o %o(ta%a!. G#ase todos2 passado o te!po do ser%i5o2 reto!a%a! a enMada2 a *adan"a e a p0 de %a(arBe contin#a%a! a re#nirBse na pra5a ao do!in*o2 !ais %e("os2 sac#dindo os pr;prios 8i("os2 en-#anto espera%a! -#e %iesse! proporB("es a Aorna2 se*#ndo a 8;r!#(a tradiciona(O tantos !i( r,is e #! (itro de %in"o. Encorrea%a!B

seB("es os rostos2 os ca$e(os e!$ran-#ecia! e rarea%a!2 a(i na pra5a2 de$aiMo dos p(0tanos e ao p, da $o!$a2 rodeados pe(as !es!as casas $aiMas. Ne! se!pre "a%ia tra$a("o. E o#tras %eDes "a%ia2 !as os "o!ens n7o o -#eria!. Os 8eitores s#$ia! a Aorna at, onde esta%a! a#toriDadosO era #!a *#erra2 ora *an"a2 ora perdida. At, "oAe. J#nta!Bse na pra5a ao do!in*o pe(a !an"7 e a(i 8ica! d#rante a(*#!as "oras. La(a! $aiMin"o2 co!o -#e! n7o -#er inco!odar ne! se-#er as pedras. TF! #!a (in*#a*e! inco! preensH%e(2 e! -#e de %eD e! -#ando parece a8(orar #!a pa(a%ra con"ecida2 -#e (o*o se perde n#!a cascata dispersa de sons raros. E! todo o circ#ito da pra5a2 as (oAas !ostra! as portas 8ec"adas2 e a est0t#a -#e est0 ao !eio2 a-#e(a -#e representa o poeta2 parece #!a r#Hna !orta2 a("eia aos "o!ens -#e a rodeia!. Estes %este! -#ase todos de esc#ro. A(*#ns s7o $e(os. A(tos2 de(*ados2 tF! 8ei5<es 8inas e !e(anc;(icas. O#tros parece! contra8eitos2 torcidos co!o p(antas do deserto -#e !#ito ti%esse! proc#rado a 0*#a. A p(aca centra( da pra5a pertenceB("es. Os "a$itantes da cidade passa! de (on*e2 a 8in*ir -#e n7o repara!2 o("ando para o (ado2 co!o -#e! n7o pode ser nat#ra( o# n7o se "a$it#o# ainda a sFB(o. O("a! *#(osa!ente e R socapa as raras !#("eres dos "o!ens da pra5a. O c"eiro do tr;pico2 o se*redo das i("as2 pert#r$a #! po#co o cinis!o in0$i( do $ranco. E e(as2 as !#("eres2 -#ase todas no%Hssi!as rapari*as2 s7o $e(as se! eMcep57o2 de o("os a(a*ados e %e(#dosos2 e -#ando con%ersa! co! os "o!ens da s#a ra5a sorrie! !#ito. Ta(%eD n7o seAa! a(e*res2 !as sa$e! o -#e , a a(e*ria. Os co!pan"eiros s7o *ra%esO anda! (enta!ente de #! !odo ond#(ante2 co!o -#e! ainda sente nos -#adris o ro5ar do capi! e das p(anta5<es. D#rante "oras2 a pra5a 8ica coa("ada de "o!ens estran"os. Iara a(i se transporto# o (ar*o de terra ca(cada pe(os p,s de *era5<es2 #!a esp,cie de porto de sa(%a!ento onde se co("e! notHcias da i("a e dos co!pan"eiros. Da(i ir7o ao tra$a("o da se!ana se*#inte co! o contenta!ento de se sa$ere! A#ntos.

4! (ar*o da pro%Hncia2 #!a pra5a de ?is$oaO a !es!a necessidade de espa5o (i%re e a$erto2 onde os "o!ens possa! 8a(ar e recon"ecere!Bse #ns aos o#tros. Onde possa! contar Bse2 sa$er -#antos s7o e -#anto %a(e!2 onde os no!es n7o seAa! pa(a%ras !ortas !as antes se co(e! e! rostos %i%os. Onde as !7os 8raterna(!ente po#se! nos o!$ros dos a!i*os2 o# a8a*#e! de%a*ar o rosto da !#("er esco("ida e -#e nos esco("e#2 seAa! e(es do o#tro (ado do rio o# do o#tro (ado do !ar.

O ZDIO AO INTE?ECT4A? Co! a "#!i(dade con%in"0%e( aos *randes actos de contri57o pQ$(ica2 ten"o de con8essar #!a anor!a(idadeO n7o *osto de re%istas. O espect0c#(o port#*#Fs por eMce(Fncia Jn7o seria pre8erH%e( diDer (is$oeta3K2 a nossa !ais i!portante contri$#i57o no do!Hnio das 8or!as teatrais2 ca#saB!e #! a$orreci!ento in8inito2 co!o se assistisse Je , %erdadeK a a(*o pro8#nda!ente depri!ente. A $ana(idade das pa(a%ras2 o arroD !o(e e se! s#rpresas dos trocadi("os2 -#e A 0 era! %e("os e! te!pos de D. Iedro e D. Mi*#e(2 o pa#BdeBdoisB$icos da a(#s7o po(HticaBt#do isto co!p<e #! D#!$ido entorpecedor -#e rapida!ente se trans8or!a e! t,dio. E -#ando rio J-#e re!,dioVK , se!pre #! po#co de !i!2 pe(a 8ra-#eDa. De (on*e e! (on*e2 deiMoB!e arrastar. ?0 %o# contrariado ao cepo2 s#$!eterB!e R tort#ra de d#as "oras de #! espect0c#(o -#e se apre*oa irre%erente e n7o %ai a(,! da 8ac, cia2 -#e se diD contestador e se!pre 8oi #!a das pe5as da en*rena*e! con8or!ista. Se (e%o i(#s<es de possH%e( no%idade R entrada2 n7o tra*o nen"#!as R saHdaO o processo de 8a$rico , i*#a(2 os in*redientes n7o %aria!2 as o#sadias s7o ca#te(osas Be a 8r#stra57o2 essa2 si!2 , -#e n7o te! (i!ites. E# sei2 todos sa$e!os -#e o espect0c#(o %isto e o#%ido n7o , o espect0c#(o pensado e escrito2 -#e os artistas tF! de con8or!arBse co! os !a#s teMtos Jn7o "0 o#trosK2 co! a !Qsica !0 Jn7o se escre%e !Qsica no%a2 re!;iBse a anti*aK2 co! o pr;prio *osto do pQ$(ico -#e2 in%aria%e(!ente2 pre8ere encontrar no pa(co o siste!a de re8erFncias -#e ("e , 8a!i(iar e o n7o o$ri*a a eMcessi%os es8or5os !entais. Sa$e!os t#do isto. Sa$e!os ta!$,! -#e a arte J!es!o nas s#as !ani8esta5<es !enos a!$iciosasK re8(ecte se!pre o rosto da co!#nidade -#e a prod#D. N7o , pois de estran"ar -#e a sociedade (is$oeta Jdi*o (is$oeta2 n7o di*o port#*#esaK des8i(e assi! e 8a(e desta !aneira no pa(co do teatro. T#do con8ere. At, o preconceito citadino de 8aDer do pro%inciano #! paro(o2 e!$ora2 neste

caso2 pare5a pro!o%FB(o R di*nidade de $#87o a -#e!2 por-#e o ,2 se consente a (icen5a de proc(a!ar as %erdades possH%eis. Isto s7o coisas ditas e repisadas -#e n7o ir7o cortar #! dia se-#er na carreira de -#a(-#er desses espect0c#(osBne! era esse2 a(i0s2 o prop;sito. A %ida c#sta a todos2 diDer !a( , 80ci(2 e e# so#2 A0 o ten"o dito2 #! "o!e! pacH8ico -#e n7o se !ete e! po(,!icas e desa8ios. :02 no entanto2 na re%ista port#*#esa J%02 desta %eDK2 #!a constante -#e2 sa$eBse (0 por -#e $#(as2 te! passado a se# sa(%o nas !a("as !ais o# !enos apertadas da crHticaO , o rancor2 o despreDo2 o ;dio ao inte(ect#a(. N#nca reparara!3 Os a#tores do poe!a J, assi! -#e se c"a!a2 no dia(ecto teatra(2 o teMto -#e te!os a paciFncia de o#%irK n7o perde! n#nca a oport#nidade2 o# in%enta!Bna2 de des8erir #!a $icada nessa n7o de8inida 8i*#ra -#e te! por no!e inte(ect#a(. A estocada res#(ta se!preO o pQ$(ico rea*e co! o riso pr;prio de -#e! 8oi (isonAeado2 e 8ica2 decidida!ente2 R espera de !ais. N7o te! i!portNnciaO !es!o -#e a a(#s7o n7o se reno%e2 os assistentes A0 est7o con8ir!ados na preciosa e $e! enraiDada ideia e! -#e %i%e!O 1O inte(ect#a(2 ora2 o inte(ect#a(.1 E assi! se satis8aD toda a *enteO o inte(ect#a( e o pro%inciano s7o dois ;pti!os te!as de *a("o8a2 dois eMtre!os -#e na tro5a se aproMi!a!. Ora2 se !e per!ite!2 *ostaria de eMpri!ir a-#i #! %otoO o de -#e c"e*#e a este paHs o dia e! -#e todos os se#s "a$itantes seAa! inte(ect#ais2 o dia e! -#e o eMercHcio contin#ado da inte(i*Fncia seAa2 n7o #! pri%i(,*io de po#cos !as a nat#ra( rea(iDa57o de todos. N7o %eAo por-#e "0Bde ser se!pre inco!patH%e( o dese!pen"o de #! o8Hcio dito !an#a( co! o est#do contHn#o2 o es8or5o da inte(i*i$i(idade2 -#e caracteriDa! Jo# de%er7o caracteriDarK o inte(ect#a(. N7o %eAo por -#e n7o "0Bde ser precisa!ente inte(ect#a( o actor -#e contra o inte(ect#a( 8aD rir o pQ$(ico. ?on*e de !i!2 e%idente!ente2 a ideia de considerar intoc0%eis os 1pro8issionais da inte(i*Fncia1. Merece!2 co!o -#a(-#er o#tra *ente2 ser eMpostos no pa(co da re%ista J-#e de%eria ser pe(o#rin"o !ora(2 e n7o o ,K2 !as por !oti%os -#e nada teria! -#e %er co! o 8acto de sere! inte(ect#aisO o oport#nis!o2 o co!pro!isso2 a 8a(ta de car0cter B -#ando destas !aDe(as so8ra!. Ent7o2 si!2 i!p(aca%e(!ente2 por-#e s7o !a(es do espHrito e n7o apenas contra o espHrito.

N7o "a%er0 *randes pro$a$i(idades de nos sa(%ar!os2 se n7o sa(%ar!os a inte(i*Fncia. At, ao dia e! -#e A0 n7o 8ar7o 8a(ta os inte(ect#ais2 por-#e todos o ser7o.

O DCIMO TERCEIRO AIZSTO?O Re*iste A0 o (eitor2 seAa -#a( 8ora s#a condi57o2 c(asse2 casta B o# 8#n57o B -#e n7o %en"o $rincar co! ass#ntos t7o s,rios co!o o cristianis!o. La5o o a%iso por-#e isto , #!a terra de *ente s#sceptH%e(2 -#e preDa !#ito as con%ic5<es dos se#s a%;s e te! ainda na !e!;ria os $ons te!pos e! -#e se ce(e$ra%a! 8esti%os a#tosBdeB8,2 o# a-#e(as so(enes eMec#5<es -#e p#n"a! e! 8eriado e !o%i!ento #!a cidade inteira2 co!o 8oi o en8orca!ento do est#dante Matos ?o$o2 e! &C6.. JAo (eitor c#rioso2 e2 co!o se diD2 0%ido de e!o5<es 8ortes2 reco!endo o re(ato de Ant;nio Le(iciano de Casti("o2 p#$(icado na Re%ista 4ni%ersa( ?is$onense e transcrito por Sa!paio Br#no e! Os Modernos I#$(icistas Iort#*#esesO , #!a pe5a 8ina e $astante pro%ati%a da $eni*nidade dos nossos cost#!es.K Des%ieiB!e2 !as torno R !at,ria. RepitoO n7o %en"o $rincar co! #!a re(i*i7o -#e %ai e! dois !i( anos de eMistFncia e est0 8aDendo #! s,rio es8or5o para co!preender o terrea( !#ndo e! -#e %i%e. Acresce -#e Iort#*a( , #! paHs !aioritaria!ente crist7o2 e a (i$erdade re(i*iosa a#toriDada por (ei n7o !e d0 a !i! a (i$erdade de desencadear no%as *#erras santas. Ne! e# -#eriaO sintoB!e $e! neste ateHs!o pacH8ico2 nada $e(icoso2 -#e , o !e#. Iois nos te!pos e! -#e Cristo ando# pe(o !#ndo anda%a! co! e(e os ap;sto(os2 c#Aos no!es a-#i 8ica! para -#e! os es-#ece#2 o# n#nca os so#$eO Si!7o Iedro2 (a*o2 8i("o de ^e$ede#2 Jo7o2 Andr,2 Li(ipe2 Barto(o!e#2 To!,2 Mate#s2 (a*o2 8i("o de A(8e#2 Tade#2 Si!7o Canane# e J#das Iscariotes. Era! doDe2 e tirante o Q(ti!o -#e 8oi o !a(%ado2 andara! depois pe(o !#ndo a pre*ar a $oa no%a2 a $aptiDar2 a con%erter os *entios2 e! s#!a2 a propa*ar a 8,. LoiB("es dado o poder de 8a(ar todas as (Hn*#as2 de t7o !irac#(osa !aneira -#e as pessoas 1os o#%ia! 8a(ar a e(as cada #!a na s#a pr;pria1. Se a (e!$ran5a dos teMtos !e n7o 8a("a2 todos os ap;sto(os

aca$ara! e! pris<es e !artHrios2 e todos 8ora! santos2 eMcepto J#das Iscariotes2 -#e se en8orco#. A I*reAa co!e5o# a s#a "ist;ria2 e por aH te! %indo2 a escre%er $e(as p0*inas e o#tras !enos2 entre di%is<es e cis!as2 pe-#enas seitas des%iadas do tronco principa(2 at, esta proc#ra de #!a #nidade di%ersi8icada o#2 ta(%eD !e("or2 de #!a di%ersi8ica57o #nit0ria. Vere!os. Entretanto2 esta!os %endo A0 a-#i o d,ci!o terceiro ap;sto(o. Co!o os anti*os2 corre o !#ndo todo e 8a(a todas as (Hn*#as. A par dos !,todos -#e a tradi57o (e*o#2 ap(ica os no%os processos de !ar>etin*2 #ti(iDa (ar*a!ente os a#dio%is#ais2 incita os contin#adores de Mi*#e( An*e(o a desen"are! cartaDes e os i!itadores de Dante a %ersic#(are! s(o*ans. O d,ci!o terceiro ap;sto(o , a(to2 e(e*ante2 desporti%o2 c"eira a 0*#aBdeBco(;nia2 te! as 8ontes ade-#ada!ente *risa("as2 a pronQncia saM;nica2 #! po#co ciciada Be c"a!aBse I#$(icidade. E por -#e "a%e!os n;s de escanda(iDarBnos3 Cada ,poca e!pre*a os !eios de -#e disp<e2 -#ando n7o os 8or5a2 co!o 8oi o caso A0 re8erido do !i(a*re -#e 8eD dos ap;sto(os po(i*(otas por raD<es de e8iciFncia. N7o nos espante pois -#e as i*reAas do nosso te!po ten"a! decidido #sar os !,todos pro!ocionais -#e dera! $oas pro%as na cria57o de necessidades e satis8a57o de(as2 ad !aAore! sociedade de cons#!o *(oria!. E! todo o caso Je isto con8ir!a o %e("o dito de -#e os c,pticos s7o !e(indrosos e! pontos de re(i*i7oK2 ca#saB!e en*#("os %er #!a cr#D a(5ada entre *randes anQncios de deter *entes e ca!isas antiBr#*as. Co!o diDia a-#e(a tia %e("a -#e n7o ti%e2 !as -#e todos ti%era!O 1N7o ac"o $e!.1 Coitada2 A0 (0 est0. Io#po#Ba o $en,%o(o destino a este des*osto.

4MA CARTA COM TINTA DE ?ONGE G#e! escre%e2 penso e# -#e o 8aD co!o no interior de #! c#$o i!enso2 onde nada !ais eMiste -#e #!a 8o("a de pape( e a pa(pita57o de d#as !7os2 r0pidas2 "esitantes2 asas %io(entas -#e de sQ$ito descae! para o (ado2 cortadas do corpo. G#e! escre%e te! R s#a %o(ta #! deserto -#e parece in8inito2 reino c#idadosa!ente despo%oado para -#e s; 8i-#e a i!a*e! s#rrea( de #! ca!po a$erto2 de #!a !esa de escrit#r0rio R so!$ra da 0r%ore in%entada2 e #! per8i( es-#inado -#e t#do 8aD para asse!e("arBse ao "o!e!. G#e! escre%e2 penso e# -#e proc#ra oc#(tar #! de8eito2 #! %Hcio2 #!a tara aos se#s pr;prios o("os indecente. G#e! escre%e2 est0 traindo a(*#,!. Escre%o esta cr;nica de (on*e2 da *rande e in8e(iD cidade -#e cresce# R $eira do TeAo2 escre%oBa de !ais (on*e ainda2 de #! paHs !#ito a!ado2 onde os ca!pos est7o p(antados de ciprestes e os (#*ares se c"a!a! sonora!ente Lerrara o# Siena2 terra ita(iana -#e !ais a!o depois da !in"a2 escre%o de #!a r#a -#e te! o no!e de Esperan5a2 onde se re#nira! pe(a Q(ti!a %eD os conA#rados do / de O#t#$ro2 onde passa! "oAe os !e#s %iDin"os $rancos e pretos2 onde por %eDes2 de8ronte da !in"a porta2 %e! parar *ente -#e n7o , do $airro2 -#e nin*#,! con"ece2 e -#e 8ica a o("ar o ar co!o se esti%esse a !edir po(#i5<es o# a deci8rar !istica!ente os !ist,rios da cria57o do !#ndo. Escre%o co! tinta de (on*e e an*Qstias de $e! perto. N7o ten"o nen"#!a "ist;ria para contar. SintoB!e cansado de "ist;rias co!o se s#$ita!ente ti%esse desco$erto -#e todas 8ora! contadas no dia e! -#e o "o!e! 8oi capaD de diDer a pri!eira pa(a%ra2 se , -#e "o#%e rea(!ente #!a pri!eira pa(a%ra2 se , -#e as pa(a%ras n7o s7o todas e(as2 cada #!a e e! cada !o!ento2 a pri!eira pa(a%ra. Ent7o tornar7o a ser precisas as "ist;rias2 ent7o tere!os de recon"ecer -#e nen"#!a 8oi contada ainda.

Bo! praDer , este de estar sentado R so!$ra da 0r%ore in%entada2 neste c#$o i!enso2 neste in8inito deserto2 a escre%er co! tinta de (on*e B a -#e!3 Iara (0 do risco -#e se para as areias e o c,#2 t7o (on*e -#e sentado as n7o %eAo2 anda! as pessoas -#e %7o (er as pa(a%ras -#e escre%o2 -#e as %7o despreDar o# entender2 -#e as *#ardar7o na !e!;ria pe(o te!po -#e a !e!;ria consentir e -#e depois as es-#ecer7o2 co!o se 8osse! apenas o $o-#eAar s#8ocado de #! peiMe 8ora de 0*#a. Sentado no !eio do ca!po despo%oado2 o escre%ente se*#ra o se# es-#inado per8i( para -#e ne(e se n7o perca! os sinais de #!a "#!anidade -#e cada instante torna !ais i!precisa. E %ai pondo si*nos no pape(2 deseAoso de torn0B(o a$erto e cnca%o co!o o c,# noct#rno para -#e n7o %en"a a perderBse o incoerente disc#rso2 ressa(%o a*ora e! pe-#enas (#Des -#e (e%ar7o !ais te!po a !orrer. G#e! %ai (er o recado intrad#DH%e( na (in*#a*e! do co!er e do $e$er3 G#e! o deitar0 consi*o na s#a ca!a2 !ais a !#("er o# o "o!e! co! -#e! dor!ir3 G#e! s#s pender0 o arco da enMada2 o !o%i!ento do !arte(o2 para o#%ir o -#e n7o , #!a "ist;ria contada da *rande e in8e(iD cidade3 G#e! arr#!ar0 o ca!i7o na $er!a da estrada2 na recta (i%re2 co! so!$ras derra!adas2 para sa$er2 respirando o ;(eo e o resca(do do !otor2 as notHcias de JQpiter *i*ante no c,# ne*ro3 G#e! dir0 se# o -#e 8oi escrito no interior do c#$o2 no (#*ar onde se espeta o co!passo2 na intersec57o do escre%ente e do te!po3 G#e! A#sti8icar0 en8i! as pa(a%ras escritas3 Ta!$,! , $o! 8aDer per*#ntas -#ando se sa$e -#e n7o ir7o ter resposta. Ior-#e depois de(as se pode! acrescentar o#tras2 t7o ociosas co!o as pri!eiras2 t7o i!pertinentes2 t7o capaDes de conso(a57o no retorno do si(Fncio -#e as %ai rece$er. Sentado no deserto2 o escre%ente sentirBseB0 doce!ente inco!preendido2 c"a!ar0 e! se# a#MH(io os de#ses a -#e !ais -#er2 a e(es se con8iar02 e todos A#ntos2 pontoBcontraponto2 sa$er7o ac"ar as $oas raD<es2 as dor!ideiras da consciFncia2 at, -#e o $en,%o(o sono os reQna e retire deste $aiMo !#ndo. N7o seAa2 por,!2 assi! desta %eD. Do$re o escre%ente a s#a !esa2 8a5a de(a se# $orna( e !oc"i(a2 se de o$ra do#tra 8erra!enta n7o ("e ca("o# ter ciFncia2 !#de o pape( e! $andeira2 e %0 na tra%essia do deserto2 nas trFs di!ens<es do c#$o2 aonde est7o as pessoas e as per*#ntas -#e

e(as 8aDe!. Ent7o o recado se trad#Dir02 ser0 toa("a de p7o e co! e(e nos a*asa("are!os do 8rio. Ent7o se tornar7o a contar as "ist;rias -#e "oAe diDe!os i!possH%eis. E t#do Jta(%eD si!2 ta(%eD si!K2 co!e5ar0 a ser eMp(icado e entendido. Co!o a pri!eira pa(a%ra.

AIZ?OGO DA VACA ?4TADORA N7o in%ento nada. La5o esta dec(ara57o i!ediata por-#e adi%in"o A0 os sorrisos so(ertes o# descon8iados da-#e(a *ente para -#e! o eMtraordin0rio , se!pre sin;ni!o de !entira. Essas po$res pessoas n7o sa$e! -#e o !#ndo est0 c"eio de coisas e de !o!entos eMtraordin0rios. N7o os %Fe!2 por-#e para e(es o !#ndo aparece co!o co$erto de cinDas2 co!ido de %erdete $a5o2 po%oado de 8i*#ras -#e #sa! ro#pas i*#ais e 8a(a! da !es!a !aneira2 co! *estos repetidos so$re *estos A0 8eitos por o#tros desaparecidos seres. *ente para -#e! ta(%eD n7o "aAa re!,dio2 !as a -#e! de%e!os contin#ar a diDer -#e o !#ndo e o -#e est0 ne(e n7o s7o o t7o po#co -#e A#(*a!. Isto !e (e!$ra #! pe-#eno incidente ocorrido a-#i "0 dias2 -#e 8oi ta!$,! eMtraordin0rio2 pe(o !enos tanto2 o# ta(%eD !ais2 n#nca se sa$e. Ia e# a s#$ir a !in"a r#a2 sosse*ada r#a onde acontece! de %eD e! -#ando #!as disc#ss<es2 #!as Dara*atas de *ente triste2 e era A0 perto da !eiaBnoite2 -#ando %eAo a po#ca distNncia2 especado no !eio do passeio2 #! "o!e! -#e *estic#(a%a e 8a(a%a a(to. LaDia *estos (ar*os2 %io(entos2 co!o se esti%esse a trans!itir para !#ito (on*e #!a !ensa*e! c#Ao sentido nin*#,! deci8raria. Co!o -#a(-#er pessoa -#e do 0(coo( 8a5a apenas cons#!o nor!a( o# a$aiMo da !,dia2 ten"o #! certo receio instinti%o dos $F$ados. Iara !i!2 saHra! da "#!anidade do !#ndo2 e criara! por (0 #!as (eis -#e n7o con"e5o. A irresponsa$i(idade de #! $F$ado to("eB!e a pa(a%ra. Sin*#(ar!ente2 , ta!$,! o -#e !e acontece co! as crian5asO n#nca so#$e co!o "a%ia de 8a(arB("es. Vo(to ao ass#nto. :esitei2 !as o$ri*#eiB!e a contin#ar o ca!in"o2 desse por onde desse. E 8iD $e!2 pois a(i !e acontece# a ta( eMtraordin0ria coisa2 -#e teria perdido se ti%esse atra%essado para o o#tro (ado da r#a2 co!o c"e*#ei a pensar. Ao passar ao (ado do "o!e!2 -#e contin#a%a a 8aDer *estos e a 8a(ar

%io(enta!ente2 %eAoBo estender o $ra5o para !i!2 de ro!pante. N7o c"e*#ei a ass#starB!e. Tin"a na 8rente a !7o a$erta2 estendida co! #! ar de 8raternidade i!periosa a -#e n7o !e era consentido 8#*ir. DeiB("e a !in"a !7o e 8ic0!os2 de o("os nos o("os2 e! si(Fncio2 -#a( o $F$ado2 -#a( o (Qcido. E ten"o de dec(arar -#e raras %eDes na %ida apertei !7o t7o 8ir!e e t7o -#ente2 t7o densa e t7o 8ranca. A aspereDa da pe(e %i$ra%a na !in"a co!o #!a co!#nica57o %i%a. G#anto te!po d#ro# isto3 Ne! #! se*#ndo2 !as estas coisas n7o se !ede! pe(o te!po. A "ist;ria -#e e# decidira contar e -#e o tHt#(o res#!e2 (e%o# !#ito !ais te!po. Lora! doDe dias e doDe noites n#ns !ontes da Ga(iDa2 co! 8rio2 e c"#%a2 e *e(o2 e (a!a2 e pedras co!o na%a("as2 e !ato co!o #n"as2 e $re%es inter%a(os de descanso2 e !ais co!$ates e in%estidas2 e #i%os2 e !#*idos. a "ist;ria de #!a %aca -#e se perde# nos ca!pos co! a s#a cria de (eite2 e se %i# rodeada de (o$os d#rante doDe dias e doDe noites2 e 8oi o$ri*ada a de8enderBse e a de8ender o 8i("o. Iodere!os i!a*inar esta (on*#Hssi!a $ata("a2 esta a*onia de %i%er no (i!iar da !orte2 de ter de (#tar por si !es!a e por #! ani!a(Din"o d,$i( -#e n7o sa$e ainda %a(erBse3 4! cHrc#(o de dentes2 de *oe(as a$ertas2 as arre!etidas $r#scas2 as cornadas -#e n7o pode! 8a("ar. E ta!$,! a-#e(es !o!entos e! -#e o %ite(o proc#ra%a as tetas da !7e2 e s#*a%a (enta!ente2 en-#anto os (o$os se aproMi!a%a!2 de espin"a5o raso e ore("as a*#5adas. N7o i!a*ine!os !ais2 -#e n7o pode!os. Di*a!os a*ora -#e ao 8i! dos doDe dias a %aca 8oi encontrada e sa(%a2 !ais o %ite(o2 e (e%ados e! *(;ria para a a(deia2 co!o "er;is atrasados da-#e(as anti*as "ist;rias -#e se diDia! Rs crian5as para -#e aprendesse! (i5<es de cora*e! e de sacri8Hcio. Mas este conto , de ta( !aneira eMe!p(ar2 -#e n7o aca$a a-#iO %ai contin#ar por !ais dois dias2 ao 8i! dos -#ais2 por-#e se tornara $ra%a2 por-#e aprendera a de8enderBse2 por-#e nin*#,! podia A0 do!in0B(a o# se-#er aproMi!arBse de(a2 a %aca 8oi !orta. Matara!Bna2 n7o os (o$os -#e e! doDe dias %encera2 !as os !es!os "o!ens -#e a "a%ia! sa(%o2 ta(%eD o pr;prio dono2 incapaD de perce$er -#e2 tendo aprendido a (#tar2 a-#e(e con8or!ado e pacH8ico ani!a( n7o poderia parar n#nca !ais.

G#eria e# contar esta "ist;ria2 si!p(es!ente2 se! eMtrair de(a -#a(-#er !ora(2 tanto !ais -#e n7o esto# a-#i para dar (i5<es. Mas %eio !eterBse de per!eio a "ist;ria do $F$ado a -#e! apertei a !7o2 e a*ora n7o sei por -#e no !e# espHrito se aproMi!a! as d#as "ist;rias2 -#ando todos n;s Je# e os (eitoresK c(ara!ente esta!os a %er -#e nada tF! #!a co! a o#tra. Decido deiMar a-#i estes dois casos2 se! co!ent0rios. Li-#e!os a pensar ne(es co!o -#e!2 de%a*ar2 !eMe e! dois o$Aectos de #so descon"ecido2 R espera de #!a c"a%e -#e os a$ra o# de encontrar o (ado -#e ("es , co!#!.

AS MEMZRIAS A?:EIAS A-#i "0 #ns $ons %inte anos de#B!e #! interesse repentino pe(os casos e pessoas do co!e5o do s,c#(o. Ac"a%a e# -#e na-#e(e te!po estaria a eMp(ica57o de coisas -#e n7o con se*#ia entender e -#e ainda "oAe $asto !e con8#nde!2 e se , %erdade -#e n7o !e esc(areci !#ito2 p#de ao !enos recon"ecer #!as tantas pessoas de -#e! o ensino o8icia( po#co !ais !e dera -#e o no!e. Gastei "oras inQ!eras no a!$iente c"eirante a $a8io de a(8arra$istas2 es*ri(ando nas prate(eiras R $#sca de (i%ros -#e !e desse! o santoBeBsen"a deseAado2 o a$reBte S,sa!o2 #!a si!p(es c"a%e capaD de !e aA#dar a deci8rar as (in"as cr#Dadas da-#e(es "o!ens -#e na cidade de ?is$oa Jesta2 o# o#tra3 a !es!a2 o# #!a -#e no !es!o (#*ar R-#e(a se so$reps3K andara! por sa(as 8ec"adas2 por corredores so!$rios2 por (ar*as a%enidas %arridas de tiros2 conspirando e tecendo2 e por 8i! atirando Rs c(aras os *ritos da RepQ$(ica. J#ntei deDenas de (i%ros2 to!ei notas2 or*aniDei #! *rosso 8ic"eiro -#e depois deiMei dispersarO !eteraBseB!e na ca$e5a 8aDer o$ra de "istoriador2 esca%ar os teMtos e as !e!;rias dos o#tros at, encontrar o %eio de 0*#a (i%re2 a %erdade p#rHssi!a. Ao ca$o de #! ano2 desisti. Esta%a a8o*ado n#!a irrepri!H%e( onda2 sentiaB!e o$sidiado2 to!ado de ideia 8iMa2 !#r!#rando no!es2 datas2 (#*ares2 encadeando 8actos2 recti8icando a toda a "ora2 opondo depoi!entos di8erentes2 %eri8icando s#speitas e insin#a5<es B #! in8erno. N7o ti%e resistFncia $astante2 e "oAe2 de t7o $oas inten5<es2 resta!B!e #ns po#cos (i%ros2 #!as raras notas -#e a nin*#,! ser%e!. La("ei2 e a$orre5oB!e por ter 8a("ado. :oAe2 por-#e o dia / de O#t#$ro aca$a de passar2 %F!B !e estas coisas R (e!$ran5a e por ca#sa de(as %o(to a 8o("ear %e("os opQsc#(os e 8o("etos2 co! as capas !anc"adas de "#!i dade2 a(*#ns anotados por !7os -#e n7o con"eci J-#e! sa$e se de *ente -#e co!o e# te%e a %e(eidade de desco$ridor de

8i(<esK2 e sinto #! reno%o da c#riosidade anti*a2 a esp,cie de 8e$re de ca5ador de 8actos -#e 8aD dos "istoriadores doentes cr;nicos. N7o !e %eAo peri*os de recaHda2 !as sei o -#e si*ni8ica este tre!or das !7os no %irar das p0*inasO o se*redo est0 e! -#a(-#er parte2 de$aiMo dos dedos2 n#!a entre(in"a -#e se esconde. Ie*o no Re(at;rio de Mac"ado Santos2 escrito e! & && e A0 c"eio de a!ar*#ra e de -#eiM#!esT 8o("eio o opQsc#(o de Jos, Maria N#nes2 in%entor de $o!$as2 esp,cie de No$e( sin cero -#e destina o prod#to da %enda da o$rin"a co(ecti%a A Bo!$a EMp(osi%a Rs "#!anit0rias instit#i5<es -#e era! o Asi(o de S. Jo7o2 a O$ra Materna(2 o Vint,! Ire%enti%o2 o Centro Rep#$(icano Jo7o C"a*as2 o Centro Esco(ar Rep#$(icano Dr. Caste(o Branco Sarai%a e a Associa57o Esco(ar do Ensino ?i$era(O para o a#tor2 ne! #! tost7o. E percorro ta!$,! as p0*inas irritadas do#tro 8o("eto2 escrito por Ce(estino Ste88anina2 aceso adepto de Brito Ca!ac"o. Vo# (endo2 (endo2 e no 8i! do# #!a %eD !ais co! o -#e estes %inte anos !e "a%ia! 8eito es-#ecerO a 1Re(a57o dos !ortos e 8eridos d#rante a Re%o(#57o2 se*#ndo as notas 8ornecidas pe(as ad!inistra5<es dos "ospitais !i(itares e ci%is2 Miseric;rdia2 Mor*#e e Ce!it,rios1. E ad!iroB!e co!o 8ora! assi! tantos e nin*#,! os con"ece. Ao (eitor -#e anda por (on*e destas coisas anti*as2 per*#ntoO -#antos ca(c#(a -#e 8ora!3 %inte3 trinta3 cin-#enta3 ce!3 N7o acerta2 co! certeDa2 por-#e no diDer de !#ita *ente -#e %eio depois2 a re%o(#57o do / de O#t#$ro 8oi #!a escara!#5a entre #! re*i!e podre e !eia dQDia de re%o(tosos po#co se*#ros. E# di*oO entre !ortos e 8eridos2 se a re(a57o de Ste88anina n7o 8o*e R %erdade2 8ora! 66@2 e se2 para o recon"eci!ento da *ra%idade do caso2 +9 !ortos c"e*a!2 aH os te! o (eitor. :0 nesta (ista po#cas 8i*#ras con"ecidas de -#e! ten"a 8icado o no!eO o a(!irante CNndido dos Reis , o !ais 8a!i(iar2 e este te! ape(ido e! es-#ina de a%enida2 !as de Aeito -#e nin*#,! sai$a de -#e! se trata2 co!o po#ca *ente sa$er0 ta!$,! por -#e est0 na A%enida .6 de J#("o ta( data. Boa raD7o tin"a a-#e(e po(Hcia a!ador do Ed*ar Ioe2 -#e diDia n7o "a%er !e("or !odo de esconder a(*#!a coisa -#e tFB(a $e! R %ista.

Vo# percorrendo os no!es e %eAo as pro8iss<esO so(dados2 !arin"eiros2 carpinteiros2 tip;*ra8os2 a(8aiates2 co!erciantes2 tanoeiros2 descarre*adores2 padeiros2 8#ni(eiros2 tece(<es2 ser ra("eiros2 est#dantes2 !o5os de 8retes B #! ros0rio inter!in0%e( de o8Hcios pop#(ares. E2 neste (er e pensar2 encontro de sQ$ito o nQ!ero ' da (ista co! a se*#inte !en57oO 1Descon"ecido.1 Nada !ais2 a(,! de o ter !orto #!a ar!a de 8o*o e ter reco("ido R !or*#e. Ion"oB!e a re8(ectir2 a o("ar a pa(a%ra irre!edi0%e(2 e di*o a !i! !es!o2 en8i!2 -#e se n7o escre%i a %erdadeira "ist;ria da re%o(#57o de / de O#t#$ro 8oi apenas por-#e n#nca conse*#iria sa$er -#e! "a%ia sido a-#e(e "o!e!O ' 2 !orto co! #! tiro e transportado para a !or*#e. An;ni!o port#*#Fs.

CAVA?OS E PG4A CORRENTE 4! "o!e! %ai para a *#erra2 deiMa a !#("er na terra co!o deiMo# o ca%a(o o# a casa2 co! o sentido do propriet0rio -#e tanto -#er ao -#e poss#i co!o tran-#i(a!ente o es-#ece2 por-#e , o sen"or e n7o ad!ite -#e o !#ndo seAa o#tra coisa -#e o ser%o da s#a con%eniFncia. D0 a essa !#("er o po#co -#e pode2 e !ais n7o2 pois o ter , !#itas %eDes desape*o e o#tras tantas indi8eren5a e s#speita. A !#("er 8oi co("ida de passa*e!2 co!o #!a espi*a -#e nasce# na $eira do ca!in"o e , arrancada ainda co! o cerea( e! (eite2 t7o (on*e da !at#ra57o co!o do pri!eiro %erdear da se!ente a$erta. Estas coisas repetira!Bse nos te!pos todos e nin*#,! aceitar0 -#e possa! ser di8erentes2 s; por-#e o te!po , de *#erra e a !#("er se c"a!a DAa!H(ia. Cont#do2 essa , a raD7o por -#e o ro!ance de Ait!ato% e o 8i(!e -#e co! a !at,ria de(e se 8eD n7o , #!a "ist;ria $ana( de ad#(t,rio e a$andono do (ar -#e entre os cortinados $#r *#eses se a*#diDa de picante e se $o%ariDa. Esta !#("er c"a!aBse DAa!H(ia2 tra$a("a a terra2 (on*e na Psia Centra(2 entre !ontan"as a -#e as n#%ens se a*arra! co!o $arcos -#e (an5ara! cansada!ente a Nncora. E no re*a5o dessas !ontan"as2 e! %a(es -#e s7o ond#(antes co!o pa(!as da !7o e s#(cados de re*atos co!o e(as o s7o de (in"as de %ida e de !orte2 cresce! searas2 co!o oceanos e! !o%i!ento constante2 por-#e "0 #! %ento desa8o*ado -#e a(i se eMpande e eMa(ta2 at, n7o ser !ais %ento !as respira57o do ar e de todas as coisas. Ior isso os ca$e(os de DAa!H(ia ("e co$re! o rosto e se er*#e! co!o a ca#da so(ta de #!a ,*#a R des8i(ada. E #! dia #! so(dado -#e 8oi 8erido na !es!a *#erra %e! aA#dar aos tra$a("os do ca!po co! a 8or5a -#e ainda te!. Carre*a sacos de tri*o2 cond#D a carro5a -#e te! o 8eitio de #! $er5o (ar*o2 e ca(aBse discreta!ente en-#anto o("a DAa!H(ia -#e er*#e os $ra5os para se*#rar os ca$e(os2 -#e os !o%e no !o%i!ento circ#(ar da *adan"a2 -#e a$re ca!in"o

por entre as %a*as da seara2 co!o o#tra 8i*#ra de proa -#e o8erecesse os seios !orenos Rs 0*#as. E o#tro dia2 -#e n7o 8oi dia2 !as noite s#8ocante de %er7o2 DAa!H(ia entro# %estida nas 0*#as do rio e de(as sai# ardendo co!o a pri!eira !#("er e 8oi deitarBse na pa("a onde o so(dado 8erido espera%a o princHpio do !#ndo. E t#do 8oi co!o de%ia ser. s; isto a "ist;ria de DAa!H(ia e de Daniiar2 e o !ais -#e ne(a "0 nin*#,! o pode contar. En-#anto os dois 8o*e! do ;dio e se perde! Je se encontra!K para a(,! do "oriDonte e das !ontan"as2 (on*e de t#do e t#do (e%ando consi*o2 , te!po de re#nir o -#e a n;s ca$e e! parti("a2 o -#in"7o2 o p#n"ado de terra2 o in%isH%e( c"eiro d; %ento2 esta ond#(a57o inter!in0%e( das searas. E ta!$,! o pF(o (#Didio e "Q!ido dos ca%a(os2 a !acieDa das s#as narinas tr,!#(as2 o cnca%o t,pido da *ar#pa2 e este !o%i!ento sac#dido -#e 8aD %oar as crinas. LiMe!os2 antes -#e 8#Aa!2 o r0pido *a(ope e! -#e se con8#nde! as patas e os dorsos2 o tropear de tro%oada2 a 8or5a e a %erti*e!. Mas a*ora2 contraponto s#Aeitado de t#do isto -#e , (i%re e %e(oD2 o("e!os a-#e(e ca%a(o de !7os tra%adas -#e a%an5a di8ici(!ente2 aos sac<es2 en-#anto pasta so$ #! c,# ne*ro todo rodeado de !ontan"as. Tanta $e(eDa e ta(2 -#e n7o se s#porta e co$ri!os os o("os co! os dedos. Mas "0 os rios2 as correntes de 0*#a -#e des(iDa! so$re seiMos2 so$re pedras ro(adas2 redondas co!o seios o# co!o 8aces de crian5as2 e -#e !#r!#ra! se! 8i! nos (#*ares po#co pro8#ndos2 para !ais adiante a(astrare! serena!ente2 co! #! s#spiro -#e n7o se o#%e por-#e , apenas #! sQ$ito si(Fncio. Ior estes rios a%an5a! ca%a(os (e%antando esp#!a2 nestas 0*#as 8rias ateo# DAa!H(ia o se# ardor e a s#a (i$erdade B e a i!a*e! da corrente %i%Hssi!a 8ica nos o("os co!o #!a %ia (0ctea -#e o so( se!eia de espe("os e a (#a co$re de 8(ores $rancas. E! %erdade %os direi -#e no princHpio era a 0*#a. O 8i(!e %ai aca$ar. Despedi#Bse a Q(ti!a i!a*e!. Ten"o #! se*#ndo2 antes -#e as (#Des apare5a!2 para desco$rir o -#e ainda !e 8a(ta. E , neste se*#ndo -#e a !e!;ria !e restit#i #! son"o anti*o2 da-#e(es son"os raros e! -#e se A#ntara! todas as cores do !#ndoO por #!a corrente de 0*#as $aiMas2 de po#co !ais -#e #! pa(!o de a(t#ra2 a%an5o n# na direc57o da nascente2 ta!$,! so$re #! 8#ndo de pedras ro(adas -#e ran*e! so$ os p,s2 en-#anto a 0*#a 8aD #!

r#!or so(to de seda ras*ada. A%an5o por este rio aci!a2 n#2 so$ o so( c(aro2 e aos (ados "0 #!a re(%a %erde2 rasteira2 e 0r%ores enor!es e -#ietas. N7o sei o -#e isto si*ni8ica2 -#e coisas !e est7o sendo !#r!#radas neste son"o2 !as certa!ente o te!po 8#t#ro !o dir0. N#2 s#$indo as 0*#as da corrente B caso t7o po#cas %eDes %isto2 !as t7o si!p(es2 co!o #!a (ei -#e t#do eMp(icasse.

O GENERA? DE??A ROVERE E! & / 2 "0 catorDe (on*os anos2 Ro$erto Rosse(ini 8eD #! 8i(!e a -#e c"a!o# O Genera( de((a Ro%ere. D#rante todo este te!po2 a pe(Hc#(a ando# a %iaAar pe(o !#ndo2 inte resso# !i("ares de pessoas2 ter0 !odi8icado s#$ti(!ente a(*#!as ideias e a(*#ns co!porta!entos2 8eD o se# de%er de o$ra de arteO ser e a*ir. Sa$Ha!os da s#a eMistFncia co!o se sa$e o no!e de #! paHs distante -#e n#nca %isit0!os e -#e2 no 8#ndo2 n#nca ti%e!os esperan5as de %ir a con"ecer. At, -#e #! dia o !i(a*re acontece e nos ac"a!os no (i!iar da 8ronteira. G#ere!2 por,!2 as con%eniFncias da distri$#i57o -#e a pro%Hncia seA a a-#e(a pri!a po$re para -#e! 8ica! os %estidos #sados o# a -#e! se o8erece!2 co! rison"o desd,!2 trapos no%os de !0 -#a(idade. De !odo -#e O Genera( de((a Ro%ere n#nca entrar0 J-#ase aposta!os a ca$e5aK nos circ#itos de distri$#i57o das pe-#enas cidades e %i(as. Estas s7o as %Hti!as pre8eridas dos !e(odra!as pie*as2 dos desterns de ca%a(os a correr e !eninas -#e A0 sa$e! t#do2 dos po(icias inte(i*entHssi!os e 0*eis no *ati("o B toda a 8arrapa*e! !isti8icadora e rendosa -#e enc"e as $#rras dos prod#tores. De -#e adianta ent7o 8a(ar de #! 8i(!e -#e a !aioria dos (eitores n#nca %er03 Ser0 este 8i(!e o$raBpri!a ta( -#e A#sti8i-#e #! trata!ento assi! por parte do cronista2 o -#a( cro nista n7o %ai certa!ente passar a re(ator de ar*#!entos cine!ato*r08icos3 Direi -#e O Genera( de((a Ro%ere n7o , essa o$raBpri!a2 e2 no -#e !e toca2 direi ta!$,! -#e 8a(ar de(e representa o c#!pri!ento de #! de%er 8or!#(ado (o*o R saHda do cine!a2 so$ a e!o57o das Q(ti!as i!a*ens. A "ist;ria contada neste 8i(!e assenta2 ao -#e se diD2 e! 8actos reais. Ioderia n7o ser assi!2 e o e8eito %iria a ser o !es!o2 !as2 ter acontecido2 po#paB!e ao tra$a("o de insi n#ar -#e estas coisas pode! acontecer. Neste caso2 acontece "a%er #! "o!e! se! car0cter2 #! %i*arista re(es2 -#e eMtor-#e

din"eiro do (#to2 da a8(i57o2 do des*osto2 se! -#e a consciFncia ("e !orda por #! se*#ndo. G#ando con8rontado co! as %Hti!as2 i(#deBas e i(#deBse a si !es!o co! a ar*#!enta57o especiosa de -#e 8ora !o%ido pe(a piedade. Se este senti!ento rendia din"eiro2 tanto !e("or. Brandone2 o prota*onista da "ist;ria2 %ai apan"ando o din"eiro e! troca de pro!essas de a#MH(io a presos po(Hticos2 resistentes2 *#erri("eiros2 e! poder dos a(e!7es. #! "o!e! !e(H8(#o por nat#reDa e necessidade do o8Hcio2 #! $#r(7o de c#rtas %istas -#e contin#ar0 assi! at, ao 8i! da %ida o# at, ao *rande *o(pe de sorte -#e o enri-#e5a e ("e per!ita entrar para o ro( da *ente "onesta2 o -#e2 co!o sa$e!os2 ta!$,! acontece. Mas este "o!e! est0 !arcado para o#tro destino2 para o#tra con-#istaO a da di*nidade. Desco$ertas as s#as !an"as2 ,B("e o8erecida pe(a Gestapo a oport#nidade de sa(%arBse2 ainda por ci!a co! #! s#$stancia( pr,!io e! din"eiro. Aceita. Ir0 oc#par na pris7o o (#*ar do Genera( de((a Ro%ere J!orto -#ando dese!$arca%a c(andestina!ente na It0(ia para se encontrar co! La$riDio2 #! c"e8e dos resistentesK e de%er0 proceder de !aneira a den#nciar o !es!o La$riDio2 ta!$,! preso2 !as -#e a Gestapo n7o conse*#ira identi8icar. Brandone %ai assi! co!p(etar a s#a carreira2 trans8or!arBse no *rande den#nciante2 no *rande traidor2 e(e -#e n7o passara n#nca de pe-#eno $#r(7oO a Q(ti!a p0*ina da "ist;ria ser0 a ri-#eDa e2 sa$eBse (02 #! *ra# de co!endador2 -#ando a *#erra aca$ar. Mas as oport#nidades e as sit#a5<es , -#e 8aDe! e des8aDe! os "o!ens. Metido na pe(e do *enera(2 8ec"ado n#!a ce(a c#Aas paredes conser%a! ainda as pa(a%ras de despedida dos resistentes 8#Di(ados2 8or5ado pe(os aconteci!entos a !ostrarBse 8ir!e e %a(ente B acorda ne(e po#co a po#co #! o#tro "o!e!. VFBse diante da tort#ra2 da cora*e! %erdadeira2 de #! respeito -#e n#nca !erecera a nin*#,!2 e t#do isto o (e%a a ser2 pri!eiro o Genera( de((a Ro%ere2 to!ando as atit#des e diDendo as pa(a%ras -#e do *enera( se espera!2 e por 8i!2 -#ando t#do est0 perdido e e(e pr;prio 8oi tort#rado2 !as ("e , possH%e( ainda sa(%ar a %ida a troco da denQncia a*ora ao se# a(cance B ca!in"a co! os o#tros re8,ns para o poste de eMec#57o. S7o de(e as pa(a%ras coraAosas -#e "onra! a p0tria e rec(a!a! a derrota dos ini!i*os. Aos o("os de todos2 , o

Genera( de((a Ro%ere -#e !orre. Mas n;s sa$e!os -#e -#e! %ai !orrer , #! po$re "o!e!2 8raco2 $#r(7o2 Ao*ador se! sorte2 c"a!ado Brandone2 -#e aprende# a ser coraAoso2 "onrado e di*no. Esta !orte , #!a %it;ria. Eis a "ist;ria do 8i(!e. O#tras pa(a%ras !in"as A0 s7o inQteis. Mas ainda acrescentarei -#e ta(%eD a 8ra-#eDa de cada #! de n;s n7o seAa irre!edi0%e(. A %ida est0 aH R nossa espera2 -#e! sa$e se para tirar a pro%a rea( do -#e %a(e!os. Sa$ere!os a(*#!a %eD -#e! so!os3

OS GRITOS DE GIORDANO BR4NO A8ina(2 n7o , !#ito *rande a di8eren5a -#e "0 entre #! dicion0rio de $io*ra8ias e #! %#(*ar ce!it,rio. As trFs (in"as secas e indi8erentes co! -#e na !aior parte dos casos os dicionaristas res#!e! #!a %ida2 s7o o e-#i%a(ente da sep#(t#ra rasa -#e rece$e os restos da-#e(es -#e JperdoeBse o trocadi("o 80ci(K n7o deiMa! restos. A p0*ina c"eia2 co! a#t;*ra8o e 8oto*ra8ia2 , o !a#so(,# de $oa pedra2 portas de 8erro e coroa de $ronDe2 !ais a ro!a*e! an#a(. Mas o %isitante 8ar0 $e! e! n7o se deiMar con8#ndir pe(os a(5ados de ar-#itecto2 pe(as esc#(t#ras e cr#Des2 pe(as carpideiras de !0r!ore2 por todo o cen0rio -#e a !orte po!posa desde se!pre aprecia. I*#a(!ente de%er0 dar aten57o2 se est0 e! ca!po a$erto2 se! re8erFncias2 ao sHtio onde p<e os p,s2 n7o %0 acontecer -#e de$aiMo dos se#s sapatos se encontre o !aior "o!e! do !#ndo. N7o estar02 por,!2 a pisar a sep#(t#ra de Giordano Br#no2 por-#e esse 8oi -#ei!ado e! Ro!a2 arde# atroD!ente co!o arde o corpo "#!ano2 e de(e2 -#e e# sai$a2 ne! as cinDas ("e *#ardara!. Mas ao !es!o Giordano2 para -#e todas as coisas 8i-#e! nos (#*ares -#e ("es co!pete! e A#sti5a en8i! se 8a5a2 8ora! reser%adas -#atro (in"as neste dicion0rio $io*r08ico. E! t7o po#co espa5o2 e! t7o po#cas (etras2 a(i2 entre a data do nasci!ento J&/6CK e a data da !orte J&9@@K2 $a(iDas de #! #ni%erso pessoa( -#e %i%e# no !#ndo2 po#co se diDO ita(iano2 8i(;so8o2 panteHsta2 do!inicano2 deiMo# as ordens2 ne*o#Bse a ren#nciar Rs s#as ideias2 8oi -#ei!ado %i%o. Nada !ais. Nasce e %i%e #! "o!e!2 (#ta e !orre2 assi!2 para isto. G#atro (in"as2 descansa e! paD2 paD R t#a a(!a se ne(a acredita%as. E n;s 8aDe!os eMce(ente 8i*#ra entre a!i*os2 e! sociedade2 na re#ni7o2 R !esa do resta#rante2 na disc#ss7o pro8#nda2 se deiMa!os cair ade-#ada!ente2 de #! !odo 8a!i(iar e entendido2 a !eia dQDia de pa(a%ras de -#e 8iDe!os

#!a esp,cie de *aD#a o# c"a%e 8a(sa co! -#e A#(*a!os poder a$rir #!a %ida e #!a consciFncia. Mas2 para nosso descon8orto2 se esta!os e! "ora e !ar, de (#cideD2 os *ritos de Giordano Br#no ro!pe! co!o #!a eMp(os7o -#e nos arranca das !7os o copo de #Hs-#e e nos apa*a dos (0$ios o sorriso inte(ect#a( -#e esco("e!os para 8a(ar destes casos. Si!2 , essa a %erdade2 a inc;!oda %erdade -#e %e! des!anc"ar o s#a%e entendi!ento do di0(o*oO Giordano Br#no *rito# -#ando 8oi -#ei!ado. O dicion0rio s; diD -#e e(e 8oi -#ei!ado2 n7o diD -#e *rito#. Ora2 -#e dicion0rio , este -#e n7o in8or!a3 Iara -#e -#ero e# #!a $io*ra8ia de Giordano Br#no -#e n7o 8a(a dos *ritos -#e e(e de#2 a(i2 e! Ro!a2 n#!a pra5a o# n#! p0tio2 co! *ente R roda2 #ns -#e atea%a! o (#!e2 o#tros -#e assistia!2 o#tros -#e serena!ente escre%ia! o a#to de eMec#57o3 De!asiado es-#ece!os -#e os "o!ens s7o de carne 8aci(!ente so8redora. Desde a in8Nncia -#e os ed#cadores nos 8a(a! de !0rtires2 d7oBnos eMe!p(os de ci%is!o e !ora( R c#sta de(es2 !as n7o diDe! -#anto 8oi do(oroso o !artHrio2 a tort#ra. T#do 8ica no a$stracto2 8i(trado2 co!o se o("0sse!os a cena2 e! Ro!a2 atra%,s de *rossas paredes de %idro -#e a$a8asse! os sons2 e as i!a*ens perdesse! a %io(Fncia do *esto por o$ra2 *ra5a e %irt#de da re8rac57o. E ent7o pode!os diDer2 tran-#i(a!ente2 #ns aos o#tros2 -#e Giordano Br#no 8oi -#ei!ado. Se *rito#2 n7o o#%i!os. E se n7o o#%i!os2 onde est0 a dor3 Mas *rito#2 !e#s a!i*os. E contin#a a *ritar.

A MPG4INA Con"eci este "o!e! "0 !ais de %inte anos. O !es!o te!po -#e 8eD de !i! #! "o!e! !ad#ro2 trans8or!o#Bo a e(e n#! %e("o. JN7o !e re*oDiAo por isso2 a !in"a %eD c"e*ar0 ta!$,!.K Era ent7o #! "o!e! poderoso2 corp#(ento2 de rosto !a#. Disp#n"a de #!a a#toridade -#e o t#r%a%a !es!o -#ando -#eria parecer cordia(. LaDia2 e! certas ocasi<es2 pe-#enos disc#rsos aos se#s s#$ordinados Je# era #! de(esK2 e tin"a #! Aeito partic#(ar de artic#(ar as pa(a%ras -#e era co!o #!a !; de es!eri(O as 8rases saHa! e! 8aca2 cortantes e 8rias. En-#anto a pre(ec57o d#ra%a2 n7o "a%ia -#e! se atre%esse a !eMerBse o# a arrastar os p,s. E(e co!e5a%a se!pre co! #! ape(o R raD7o Jera assi! -#e diDiaK e aca$a%a co! #!a a!ea5a %e(ada o# a$erta2 consoante o *ra# de resistFncia -#e sentisse na at!os8era. As pa(a%ras !ais a*ressi%as diDiaBas se!pre co! os o("os %err#!ados e! !i!2 co!o se a !in"a si(enciosa respira57o o a8rontasse. N#nca nos entende!os. Se!pre o despreDei. E sei -#e e(e2 por se# (ado2 !e detesta%a. Era #! "o!e! poderoso2 repito. Ioderoso e ta!$,! s#$a(terno2 #!a esp,cie de eMec#tor de A#sti5as inH-#as. Representa%a entre n;s #! poder !ais a(to2 -#e ce*a!ente interpreta%a. G#ando nos c"a!a%a ao *a$inete2 rece$iaBnos de p,2 8#Di(ante. Todos o odi0%a!os. N7o todos. :a%ia -#e! ti%esse 8eito %oto de o$ediFncia rasa. Era! os se#s den#nciantes2 as so!$ras co! -#e! se 8ec"a%a para o#%ir re(atos de con%ersas2 pa(a%ras so(tas2 s#posi5<es2 !entiras. De t#do isto se 8aDia #!a rede de %eneno2 #!a corros7o (ar%ar. Depois -#e !e a8astei de(e2 n7o o %i !ais. D#rante #! te!po 8iD *randes proAectos de %in*an5as 8#t#ras2 depois es-#eciBo. E a*ora2 "0 po#cos dias2 ti%e notHcias de(e. So#$e -#e en%e("ece# !#ito2 -#e est0 !a(Hssi!o2 -#e te! a %ida a aca$arBse. Os se#s c"e8es desaparecera! -#ase todos2 e os -#e so$re%i%era! to(era!Bno apenas. Iroc#ra! es-#ecer co!o e

-#ando e(e ("es 8oi Qti(2 nesse passado de c#!p(icidade 8eroD a -#e !e("or ca$eria o no!e de cri!e. So8re de #!a doen5a -#e o o$ri*a a estar d#rante (on*as "oras dentro de #!a !0-#ina. N7o -#is sa$er por!enores2 n7o 8iMei o no!e da doen5a2 n7o sei para -#e ser%e a !0-#ina. G#ando !o dissera!2 deiMei de o#%ir assi! -#e apan"ei o essencia(2 e 8#i atirado para o passado inc;!odo. E -#ando re*ressei ao presente 8iMeiB!e na i!a*e! de #!a !0-#ina $ri("ante e 0cida2 co! #!a (ar*a $oca por onde escorre*a%a #! corpo !o(e2 ar-#eAante2 a ansiar por #!a %ida i!erecida. Eis o carrasco2 o perse*#idor2 o "o!e! -#e 8aDia a!ea5as. Eis a !assa de carne -#e 8oi t#do isso. Co!praDoB!e nestas i!a*ina5<es. N7o -#ero %FB(o2 n7o ("e 8aria !a(2 ainda -#e p#desse2 e -#ando re!eMo na !e!;ria encontro %i%o o despreDo2 -#e 8oi2 a8ina(2 o senti!ento !ais 8orte -#e !e (i*o# a e(e. Est0 (on*e do !#ndo2 da %ida2 do tra$a("o2 !es!o i*n;$i(2 a %er passar os dias -#e A0 n7o ("e pertence!2 preso R %ida pe(o 8#nciona!ento da !0-#ina -#e ("e enc"e o -#arto de #! D#!$ido s#a%e -#e os se#s o#%idos d#ros A0 n7o distin*#e!. E os o("os2 8or5ados a 8itar #! ponto s;2 apa*a!Bse de%a*ar -#ando as p0(pe$ras *rossas desce!. De cada %eD2 , co!o se !orresse. Este "o!e! te! -#e! o sir%a. :0 #ns parentes2 #!as criadas2 #!as en8er!eiras2 #ns !,dicos2 #ns a!i*os -#e o %isita!2 a(*#!as pessoas i!portantes -#e se interessa! por e(e. Mas n7o o esti!a!. Ser%e!Bno por de%er2 trata!Bno por din"eiro2 %isita!Bno por o$ri*a57o a$orrecida. E e(e perce$e t#do isso. Sa$e -#e , trope5o2 estor%o2 para a(*#ns teste!#n"a peri*osa. Te!e toda a *ente. Apa%oraBo2 so$ret#do2 -#e ("e a%arie! a !0-#ina preciosa -#e , a s#a %ida e a s#a Qnica A#sti8ica57o para estar ainda no !#ndo. E , isto -#e !e aA#da a*ora. VeAo a(*#,! a%an5ar n#!a !eia o$sc#ridade pe(o -#arto si(encioso2 e %eAoBo -#e acorda da sono(Fncia pesada ao ran*er r0pido do so$rado. VeAo d#as !7os -#e se a(on*a! para #! interr#ptor2 #!a 8ic"a2 #! 8io -#a(-#er %ita(. VeAo os o("os do doente redondos de !edo2 %eAoB("e os (0$ios retorcidos R proc#ra do *rito -#e n7o sai B e de repente "0 #! si(Fncio enor!eO o D#!$ido paro#2 o -#arto

8ica petri8icado2 e o "o!e! -#e e# con"eci "0 %inte anos co!e5a a !orrer de%a*arin"o. N7o 8#i e# -#e des(i*#ei a !0-#ina. DeiMei correr assi! a i!a*ina57o por-#e precisa%a de !atar este "o!e! na !in"a !e!;ria. Aca$o#Bse. S; a !0-#ina est0 %i%a2 e(e n7o.

O TEMIO DAS :ISTZRIAS :0 ocasi<es e! -#e !e cai e! ci!a #!a sincera pena de !i! !es!o por A0 n7o ser capaD de acreditar e! certas !ara%i("osas "ist;rias -#e (i na in8Nncia2 -#ando sa$er (er Jdesco $riBo !ais tardeK e-#i%a(ia a a$rir portas para o espHrito2 !as ta!$,!2 e! certos casos2 a 8ec"ar a(*#!as portas de(e. Ior-#e nessas "ist;rias !e ensina%a! coisas -#e n7o tin"a! acontecido2 e assi! !e da%a!2 no !es!o *esto2 %erdades e irrea(idades. Mas t7o arrei*ado est0 e! n;s o *osto do !ara%i("oso2 -#e !e acontece o -#e A0 disse2 e %e! a ser2 ter pena e (0sti!a de !i!2 por n7o acreditar a*ora2 e2 -#e! sa$e2 por n7o ter acreditado n#nca. 4!a dessas "ist;rias2 a !ais $re%e -#e con"e5o2 est0 contada e! d#as (in"as e , isto apenasO 1E disse De#sO La5aBse a (#D. E 8oi 8eita a (#D.1 N7o sei -#e *,nio escre%e# estas pa(a%ras2 !as di*o -#e *ra5as a e(as #!a pessoa pode ser con%encida a acreditar no poder de!iQr*ico do %er$o. Se! i!a*ens2 so!ente co! #!a si!p(es dec(ara57o circ#nstancia(2 %e!os a esc#rid7o tota(2 o#%i!os a *rande %oD i!possH%e( e assisti!os ao nasci!ento pri!eiro da (#D. Co!o o$sc#ro escritor -#e so# desta terra2 c#r%oB!e perante ta( prodH*io de arte (iter0ria. Mas. depois de !e c#r%ar re%erente2 (e%anto de no%o a ca$e5a e o("o a 8rio o desen"o das pa(a%ras2 a !anc"a partic#(ar e Qnica -#e cada #!a 8aD no pape(2 %eAoBas 8or!are!Bse nas !Q(tip(as $ocas dos !e#s conte!porNneos2 ana(iso o encadea!ento dos sons e o sentido s#$Aacente2 e sintoB!e perdido n#! $os-#e po%oado de 8antas!as de conceitos de so!$ras de raciocHnio2 de 8o*osB80t#os de ideias. ent7o -#e !ais recordo o te!po das pa(a%ras de #! sentido s;Bpor-#e era a pri!eira %eD -#e as o#%ia. Este paHs de *ente ca(ada2 -#e di8ici(!ente A#nta d#as ideias de 8or!a inte(i*H%e(2 se! os $ord<es ono!atopaicos a -#e a 8rase se %ai (a$oriosa!ente encostando B ,2 ao !es!o

te!po2 #! dos paHses e! -#e !ais se 8a(a. Co!preendeBse por-#F. A-#e(es a -#e! , dada a a#toridade e Rs %eDes a orde! de 8a(ar2 sa$endo -#e 8a(a! para #!a pop#(a57o de a("eados2 #sa! e a$#sa! do %er$o2 n#!a esp,cie de Ao%ia( i!p#nidade. De !ais sa$e! e(es -#e n7o ter7o contraditores2 -#e nin*#,! ("es apontar0 as incoerFncias2 os i(o*is!os2 as contradi5<es2 os atentados contra a %erdade2 os erros de *ra!0tica. Entre cada d#as 8a(as2 -#antas %eDes repetidas co! po#ca di8eren5a no %oca$#(0rio e nen"#!a no esti(o2 "0 #!a c0ps#(a de si(Fncio protector -#e2 ao parecer2 nada poder0 -#e$rar o# se-#er 8ender. DaH -#e ao (on*o do ano possa!os %eri8icar -#anto os oradores se !antF! 8i,is a si pr;prios2 i!pert#r$a%e(!ente serenos2 o#2 se a*itados2 apenas por-#e R ocasi7o ca("o#. Mas as pa(a%ras s7o as !es!asO se n7o eMpri!e! as ideias de -#e! 8a(a2 eMpri!e! as ideias de -#e con%,! 8a(ar. So$re a rea(idade do paHs assenta pois #! tecido de pa(a%ras de -#e se poderia tirar #!a tra!a s#posta!ente eMpress7o e! (in*#a*e! dessa !es!a rea(idade. Mas a %er dade , o#tra B e !#ito di8erente. Os *randes pro$(e!as nacionais B a ed#ca57o2 a e!i*ra57o2 a (i$erdade de eMpress7o2 a representa57o po(Htica2 o nH%e( de %ida2 a in8or!a57o2 o apetrec"a!ento ind#stria(2 o in%esti!ento estran*eiro2 etc.2 etc. B2 se nos *a$inetes s7o disc#tidos co! o$Aecti%idade e pertinFncia Jo# sFB(oB7o e! o$ediFncia a so(#5<es -#e o paHs n7o apro%o# o# de -#e n7o to!o# se-#er con"eci!entoK2 passa! da(i para o eMterior en%o(%idos n#! canta$i(e de sons ne$#(osos -#e nos deiMa! a todos na i*#a( e anterior i*norNncia. A a*ra%ar %e("as taras (in*#Hsticas e -#adra*en0rias di8ic#(dades de co!#nica57o2 s#r*i# recente!ente #!a (in*#a*e! de tipo tecnocrata -#e te! artes de trans8or!ar os pro$(e!as do est!a*o2 da dor 8Hsica e !ora(2 da rei%indica57o cH%ica2 da %ida e da !orte pessoa( o# co(ecti%a e! a$strac5<es esteri(iDadas -#e pode! ser !aneAadas se! inc;!odo e de !7os (i!pas. J#nte!Bse a isto2 repito2 os %e("os tropos senti!entais e de!a*;*icos ainda e! p(ena ap(ica57o Be tere!os #! panora!a 8ranca!ente dep(or0%e( do -#e a8ina( n7o ,2 !as de%eria ser2 n#!a sociedade sa#d0%e(2 a corrente de

ida e %o(ta Jine%it0%e(2 !es!o e! discordNnciaK entre os *o%ernantes e a-#e(es -#e a *o%erna57o teria! de(e*ado. O paHs2 !es!o -#ando sai R r#a para ap(a#dir2 !es!o -#ando pend#ra co(*ad#ras das Aane(as2 !es!o -#ando !anda as s#as crian5as %estidas de $ranco 8or!ar 0(eas B o paHs2 !es!o -#ando 8aD t#do isto e so$ret#do por-#e 8aD t#do isto2 est0 peri*osa!ente a("eado dos se#s pro$(e!as e dos riscos -#e corre. G#e todo o !#ndo se encontra e! crise2 n7o , no%idade. G#e as a(ian5as de interesses se 8aDe! e des8aDe! no decorrer de #!a $re%e se!ana2 -#e os re*i!es se s#$stit#e! e! %inte e -#atro "oras2 -#e as repress<es in#nda! o !#ndo de san*#e B s7o coisas -#e todos n;s %a!os sa$endo2 !e("or o# pior2 e Rs %eDes co! *rande (#Mo de por!enores2 atra%,s da i!prensa. Mas a !es!a i!prensa (i!itaBse a dar #!a i!a*e! o8icia(2 o# o8iciosa2 o# o8icia(iDante2 das rea(idades e dos aconteci!entos internos na-#e(a (in*#a*e! in;c#a e! -#e s7o redi*idos os co!#nicados 8inais das con8erFncias entre *o%ernantes de paHses di8erentes. N7o , raro (er!os -#e 8ora! to!adas pro%idFncias para reso(%er #! pro$(e!a c#Aa disc#ss7o pQ$(ica se i!pedira2 n7o , raro 8icar!os a sa$er -#e Iort#*a( %ai representarBse a-#i o# a(,!2 por inter!,dio de Aornais estran*eiros o# por Aornais port#*#eses e! notici0rio 8ornecido por a*Fncias estran*eiras. Li-#e! apenas estes eMe!p(os. A(*#,! -#e conser%e ainda #! !Hni!o de di*nidade cH%ica2 de responsa$i(idade2 ter0 8or5osa!ente de sentirBse "#!i("ado diante de #!a sit#a57o -#e o !ant,! e! estado de !enoridade inte(ect#a(2 de ado(escFncia %i*iada2 de in8Nncia constran*ida. As %e("as "ist;rias pesa!. A8ir!a! -#e a (#D se 8eD e procede! "ipnotica!ente por repeti57o. Entretanto2 o espHrito cercado (e%anta a ca$e5a e per*#ntaO 1G#a( (#D3 Onde3 Iara -#e!31

AS COINCIDeNCIAS N7o !e pres#!o de espHrito 8orte2 !as ta!$,! n7o so# da-#e(as in-#ietas pessoas atreitas a press0*ios2 adi%in"a5<es2 ara*ens secretas2 -#e a toda a "ora %i%e! oc#padas na deci8ra57o de !ensa*ens dXa-#,! e dXa(,! !#ndo2 e co! isto co!p(ica! a %ida pr;pria e !oe! a paciFncia a("eia. Cont#do2 d7oBse Rs %eDes casos -#e 8aDe! pensar -#e a %ida n7o , nada si!p(es2 e -#e os se#s ca!in"os s7o de ta( !odo se!eados de des%ios e ar!adi("as -#e !#ito , de espantar -#e n7o nos perca!os ne(a a todo o !o!ento. 4!a coisa -#e !#ito !e te! 8eito re8(ectir2 co!o se 8osse !ara%i("a2 %e! a ser o !ais corri-#eiro -#e se pode conce$erO o desastre de %ia57o. EMp(ico !e("or. 4! "o!e! sai de casa2 pe(a !an"72 despedeBse da 8a!H(ia2 %ai tra$a("ar2 passa a !an"7 oc#pado2 sai para a(!o5ar2 %o(ta ao e!pre*o2 (e%a a tarde nos se#s a8aDeres2 sai R "ora2 o# !ais tarde2 se 8eD ser7o2 con%ersa co! os a!i*os2 passa pe(o ca8,2 co!pra o Aorna(2 to!a o a#tocarro o# o e(,ctrico2 desce na para*e!2 %ai pe(a s#a r#a2 A0 %F a porta de casa B e de repente %e! #! a#to!;%e( e d0 co! e(e no c"7o2 !a(8erido2 sen7o pior. E -#e 8eD d#rante o dia o cond#tor deste carro3 Sai# de casa2 se ca("ar ta!$,! de !an"72 entro# no a#to!;%e(2 (i*o# o !otor2 arranco#2 circ#(o# pe(a cidade2 8oi tra$a("ar2 entro# e sai# do escrit;rio2 %i# *ente2 con%erso#2 e e! certa a(t#ra2 ao 8i! do dia2 te%e de passar por #!a r#a -#e at, ne! 8ica%a no se# ca!in"o2 !as "a%ia o$ras2 sentidos proi$idos B e de repente s#r*eB("e #! pe7o da direita2 sente #!a pancada2 %F #! %#(to pe(o ar. 4!a des*ra5a. VeAa $e! o !e# (eitor as %o(tas -#e estes dois "o!ens dera! d#rante o dia2 #! (on*e do o#tro2 a "oras desencontradas2 t#do parecia a8ast0B(os2 e2 no se*#ndo preciso2 co!e5ara! a aproMi!arBse2 !o%idos se! disso se aperce$ere! pe(o acaso2 por #!a 8ata(idade ir;nica2 at, R-#e(e

instante -#e n7o de%eria poder acontecer2 !as acontece#. Iensa a *ente nisto e perde a %ontade de sair R r#a. O# ent7o est0 e! casa J8oi isto -#e !e s#cede# a !i! e , disto -#e %en"o 8a(ar "oAeK a (er o Aorna(2 as in8or!a5<es2 a po(Htica internaciona(2 os casos do !#ndo2 e de sQ$ito d0 co! #!a notHcia ins;(itaO o pro8essor Ia#( ?. Ca$e(( J#nior2 do estado de Mic"i*an2 s#icido#Bse pe(a "ar!onia racia(2 pe(a paD. Esto# a (er estas (in"as2 pert#r$ado2 e no !es!o !o!ento o#5o a %oD do (oc#tor na r0dioO 1Va!os trans!itir Ode R IaD de :aende(.1 E en-#anto aca$o a notHcia er*#e!Bse as %oDes dos so(istas e do coro2 (o#%ando a !es!a paD por ca#sa da -#a( #! "o!e!2 (on*e2 (on*e2 (0 no Mic"i*an JEstados 4nidos da A!,ricaK2 decidira dar #! tiro na ca$e5a. 4! "o!e! -#e escre%era #!a carta aos se#s a(#nos2 onde diDiaO 1Morro para %os (e!$rar2 e a todos os Ao%ens -#e son"a! ser (i%res2 -#e a paD s; pode ser conse*#ida se tra$a("are! A#ntos para e(a.1 4!a pessoa est0 tran-#i(a na cidade de ?is$oa2 a (er o se# Aorna(2 a o#%ir a s#a !Qsica2 e2 %0 (0 adi%in"ar por-#F2 A#nta!Bse a notHcia de (on*e e os sons de "0 d#Dentos anos B e , o !es!o %oto2 a !es!a sede de paD e "ar!onia. 4! "o!e! perdeBse e! san*#e por ca#sa de #! acto -#e parece (o#c#ra2 o#tro "o!e! A#nto# co!passos -#e poderia! contar o#tra "ist;riaBo#tro "o!e! ainda2 e#2 o (eitor2 sa$e t#do isto e 8ica con8#ndido2 se! sa$er o -#e pensar de #! !#ndo -#e A#(*0%a!os t7o pe-#eno e -#e2 a8ina(2 te! o se# ta!an"o !#(tip(icado pe(o nQ!ero in8inito de instantes -#e 8or!a!2 A#ntos2 o te!po do !#ndo. Co!o "eiBde 8ec"ar esta cr;nica3 Iarece -#e os 8actos de%ia! $astar2 -#e de%ia deiM0B(os entre*#es R inte(i*Fncia do (eitor2 para -#e de(es tirasse as (i5<es possH%eis e2 so$ret#do2 as necess0rias. Mas a(*#!a coisa !e diD -#e n7o $astaria. So$ret#do2 creio e#2 por-#e esta !Qsica !e aparece #! po#co !ercen0ria2 o$ra de enco!enda para #!a paD -#e ta(%eD enco$risse #!a 8#t#ra *#erraT so$ret#do2 por-#e a !orte do pro8essor Ca$e((2 por !ais $e(o -#e seAa o teste!#n"o2 !e deiMa #! ressai$o de in#ti(idadeO a $a(a -#e o !ato# n7o cortar0 a traAect;ria de nen"#!a das -#e se est7o disparando neste !es!o !o!ento.

T#do para conc(#ir -#e a Ode R IaD Ja8ina(2 ta(%eD sincerHssi!aK n7o adiantar0 !#ito se o#%ida distraida!ente na r0dio2 8ora do cora57o dos "o!ensT -#e a de8esa da paD pode ser 8eita pe(os %i%os !orrendo2 !as n7o ser0 8eita pe(os %i%os !atandoBse. T#do para conc(#ir -#e as coincidFncias2 assi! dispostas no !#ndo e no acasoT se !e dera! o te!a desta cr;nica2 !erece! #! !e("or destinoO o de (e%are! o (eitor a !editar nestas coisas de paD e de *#erra2 a pensar nestes 8ios -#e n7o de%eria! parecer !isteriosos2 !as -#e a toda a "ora nos escapa! das !7os. Se*#re!oB(os $e!2 A0 -#e das !7os de :aende( ne! a poeira resta2 e as !7os de Ca$e(( er*#era! #!a ar!a contra si pr;prias Be arre8ece!.

A REC4IERAUYO DOS CADPVERES ?e!$ra!Bse3 Das 8#nd#ras da noite2 ca!in"ando pe(o espin"a5o da co(ina2 s#r*ia! dois %#(tos terrH8icos -#e depois a%an5a%a! por entre os tQ!#(os2 en-#anto #! ne%oeiro de circ#nstNncia c#!pria o se# de%er na co!posi57o da cena e $#(ia co! os !edos do espectador. Era o Dr. Lran>enstein e !aiB(o se# criado %in"a! a desenterrar o cad0%er 8resco do dia. ?0 o (e%a%a! por ata("os e !ais co(inas propHcias aos ras*os artHsticos do contra(#D2 en-#anto a te!pestade se ac#!#(a%a e%idente!ente no "oriDonte2 e n;s2 enco("idos nas cadeiras co!o ratos2 A0 $atHa!os o dente2 !eio arrependidos2 se! sa$er!os para o -#e est0%a!os *#ardados. Depois %in"a o ass#stador !oin"o e! -#e se passa%a! coisas de(iciosa!ente pa%orosasO as $onHssi!as inten5<es do !,dicoT a !a(i*nidade do criadoT a 8a$rica57o do no%o ser por A#staposi57o2 s#t#ra e a*ra8eT a ins#8(a57o da %ida *ra5as Rs descar*as e(,ctricas de #!a tro%oada de respeitoT e depois o resto2 o !onstro R so(ta2 os cri!es -#e co!etia2 en8i!2 sari("os. E -#ando a 8ita aca$a%a2 %o(t0%a!os a casa2 de cora57o apertado2 co! !edo das so!$ras2 das es-#inas2 do *#ardaBnoct#rno2 da escada se! (#D. Toda a noite son"0%a!os e s#0%a!os de a8(i57o. Bons te!pos. A*ora2 os Dr0c#(as e o#tros %a!piros s; conse*#e! 8aDerBnos rir. Ior !i!2 se!pre A#(*#ei -#e isto de desenterrar cad0%eres co! int#itos (#crati%os apenas res#(tasse e! sa(as de cine!a2 e -#e na %ida rea( o anti*o respeito pe(os !ortos Jpara !ais e! paHs t7o respeitador de tradi5<es necr;8i(asK deti%esse o *esto pro8anador. Mas parece -#e n7o , assi!. M#da!Bse os te!pos2 !#da!Bse as %ontades2 e o -#e parecia !a(2 passa a ser $e! B e a*ora est0 !#ito e! !oda ir aos ce!it,rios2 percorrer as 0(eas !ais !a( a8a!adas2 os co%ais -#e A#(*0%a!os "#!i(des2 a %a(a co!#!2 desenterrar o corpo2 os ossos2 o p;2 o %estH*io2 e sair R r#a2 *ritandoO 1 nosso. Loi #! *rande "o!e!2 #! *rande patriota2 , nosso. N7o acredite!

na-#i(o -#e de(e disse!os no#tras ,pocas. Est0 8eita A#sti5a. nosso.1 Sa$e de so$ra o !e# (eitor -#anto e# so# cidad7o pacH8ico2 disposto a *ostar das pessoas2 se!pre R proc#ra do (ado $o!2 o (ado do so( B !as recon"e5a ta!$,! -#e "0 certas coisas -#e irritaria! o pr;prio S. Lrancisco de Assis2 santo de tanta %irt#de e paciFncia -#e n7o distin*#ia entre os (o$os e os cordeiros2 e a todos c"a!a%a ir!7os. N7o so# t7o !es-#in"o -#e entenda ser o$ri*a57o de -#e! crio# #! ;dio 8icar a*arrado a e(e at, ao 8i! da %ida2 s; para n7o se desdiDer e con8essar o erro. ;pti!o -#e as pessoas e%o(#a! no $o! sentido2 a$andone! rancores2 *an"e! a-#e(a direit#ra !ora( -#e i!p<e o respeito pe(os ad%ers0rios2 , eMce(ente -#e se perca a tineta de cortar ca$e5as2 %idas2 carreiras2 ideias2 con%ic5<es. At, a-#i2 t#do certo. Mas A0 n7o !e parece $e! Jpor-#e o *esto n7o , desinteressado2 o" n7oK este a87 de rec#perar cad0%eres de *ente -#e e! %ida Jna s#a Qnica %ida2 sen"oresK 8oi odiada2 ca(#niada2 (an5ada para 8ora da cidadania2 *ente c#Ao Qnico cri!e 8oi ter opini<es di8erentes acerca do !odo de *o%ernar a Cidade. Antes deiMasse! e! paD estes !ortos2 se e! %ida e(a ("es 8oi ne*ada. E n7o %en"a! diDerB!e -#e a !orte ni%e(a t#do2 e portanto ne(a aca$a! os despeitos2 as in%eAas2 as !a(-#eren5as. E -#e aH co!e5a a 8raternidade #ni%ersa(B e naciona(. Ior-#e se isto , assi!2 ent7o o -#e se est0 passando (e!$ra irresisti%e(!ente os rit#ais da antropo8a*ia2 a -#a(2 no diDer dos entendidos2 se eMp(icaria pe(a %ontade de ad-#irir a %irt#de2 a 8or5a2 a cora*e! dos ini!i*os !ortos. O -#e n7o i!pede J; ironiaK -#e se contin#e a perse*#ir os ini!i*os %i%os2 para depois os tornar a co!er2 n#! cic(o repetiti%o2 por aH 8ora2 por aH 8ora. E se!pre2 passado o te!po con%eniente -#e %ai per!itir a di*est7o 80ci(2 co! os ritos atroadores da A#sti5a tardia e por isso !es!o inQti(O 1E nosso por-#e ser%i# a I0tria. nosso por-#e 8oi $o! cidad7o. nosso por-#e 8oi "onesto. nosso.1 E# n7o sei se nos !ais paHses as coisas se passa! da !es!a !aneira. Se ca("ar2 si!2 e todas estas in#!a5oes e eM#!a5<es ser7o apenas o#tra !oda(idade da a(ternNncia do si! e do n7o2 co!o a-#e(es cartaDes da r#a2 co(ados #ns so$re os o#tros2 a contar co! a 8raca !e!;ria de -#e! passa e deita

#! o("ar ao (on*o das paredes2 decoradas co! pa(a%ras -#e parece! no%as2 co! desen"os -#e parece! o#tros2 co! rostos -#e parece! di8erentes. ManeAados assi!2 os !ortos op<e! !#ita resistFncia. Sa$e! !#ito $e!2 no si(Fncio e! -#e se insta(ara!2 -#a( , a s#a %erdadeira 8a!H(ia. G#e n7o seAa esta a es-#ecFB(os. Ent7o2 si!2 seria o 8i!.

MEDITAUYO SOBRE O RO4BO A-#e(es de n;s -#e (era! Os Miser0%eis nos te!pos de o#trora J-#e! te! "oAe a paciFncia de at#rar Victor :#*o3K2 (e!$ra!Bse de -#e 8oi por ca#sa do ro#$o de #! si!p(es p7o -#e Jean Va(Aean este%e deDano%e anos nas *a(,s. Ie-#enas ca#sas2 *randes e8eitos. 4! espHrito o$Aecti%o2 desses -#e t#do pesa! e !ede!2 escr#p#(osos at, R !Hni!a caspa2 dir0 -#e se Jean Va(Aean ti%esse c#!prido resi*nada!ente a pena -#e a sociedade ("e i!p#sera2 n7o teria estado preso !ais do -#e cinco anos. O !a( esta%a na s#a re$e(dia2 na a$s#rda Nnsia de (i$erdade -#e o (e%o# a tentar 8#*ir por -#atro %eDes. En8i!2 casos tristes. VF!B!e estas re8(eM<es a ta("e no !o!ento e! -#e reconstit#o na !e!;ria a !in"a desa!parada dea!$#(a57o pe(a *rande sa(a do M#se# BritNnico -#e cont,! as esc#(t#ras arrancadas ao Iart,non. Di*o desa!parada dea!$#(a57o por-#e n7o acredito e! s#8iciFncia $astante -#e dF ao %isitante #! %erniD se-#er de serenidade. O# ent7o esse %isitante , estQpido. Mes!o #! ce*o2 co! os se#s o("os di*itais2 estre!ecer0 de co!o57o se passar os dedos pe(as 8i*#ras anti-#Hssi!as dos 8risos e das !,topes. I!a*ineBse pois o -#e o pri%i(,*io de #ns o("os intactos2 ainda -#e !Hopes2 pode dar. Mas e# esta%a 8a(ando de Jean Va(Aean e do p7o -#e n7o era se# e -#e e(e ro#$o#. E esto# diante das esc#(t#ras do Iart,non. E ten"o a rodearB!e o con8orto do a-#eci!ento in*(Fs. Mas sinto 8rio. O erro2 a8ina(2 est0 e! ro#$ar po#co. DeDano%e anos passo# Jean Va(Aean nas *a(,s2 e depois -#e sai# %eAa! (0 -#antas des*ra5as ainda ("e caHra! e! ci!a2 co! a-#e(e pati8e do Ja%ert a perse*#iB(o2 consoante Victor :#*o nos %ai re(atando2 tinti! por tinti!. E o T"o!as Br#ce2 dip(o!ata2 "o!e! decerto 8inHssi!o2 nascido para !a( da Gr,cia co! !an"as de sa(teador2 %ai e sa-#eia a Acr;po(e de Atenas2 arranca pedras co! dois !i( e -#in"entos anos2 (e%a t#do para

?ondres B e nin*#,! o perse*#i#2 nin*#,! ("e 8eD !a( e at, pe(o contr0rio2 e "oAe est0 na "ist;ria co!o #! *rande "o!e!2 ao passo -#e o Jean Va(Aean s; por ca#sa do p7o 8oi o -#e se %i#2 e para n7o ir !ais (on*e2 aH est0 o nosso Jos, do Te("ado -#e at, ro#$a%a aos ricos para dar aos po$res. Di*a!B!e a*ora co!o se pode entender este !#ndo. Va*#eio perp(eMo pe(a sa(a enor!e e nos pri!eiros !in#tos nada consi*o %er. Ienso contin#a!enteO 1Loi isto -#e e(es ro#$ara!3 Toda a *ente est0 de acordo3 E n7o se 8aD nada3 N7o se instit#i #! tri$#na( s#pre!o para A#(*a!ento e p#ni57o dos *randes (atrocHnios3 N7o se d0 o se# a se# dono31. Depois J-#e re!,dioVK serenei2 entre*#eiB!e R conte!p(a57o das panateneias e dos ca%a(eiros2 das de*o(adas 8i*#ras dos de#ses2 das (#tas entre os centa#ros e os (0pitas. Dei (enta!ente d#as %o(tas R sa(a2 sa$endoB!e cQ!p(ice a partir desse !o!ento2 e ta!$,! consciente das !in"as 8racas 8or5as2 -#e de todo !e i!pediria! de a*ir. G#e poderia e# 8aDer3 protestar e! :=de Iar>3 or*aniDar #! co!Hcio e! Tra8a(*ar S-#are3 !arc"ar so$re B#c>in*"a! Ia(ace3 a(istarB!e no eM,rcito secreto do IRA3 E#2 po$re port#*#Fs a(i perdido2 -#e ne! se-#er %o# recon-#istar 2 O(i%en5a3 Enco("i os o!$ros2 saH da *rande sa(a2 e 8#iB!e Rs o#tras co(ec5<es co! esta insaci0%e( 8o!e de con"eci!entos -#e a(*#!as indi*est<es inte(ect#ais !e te! ca#sado. E %i -#e t#do (0 esta%aO as esc#(t#ras e*Hpcias2 as !Q!ias2 a pedra de Roseta2 os (e<es assHrios de ca$e5a "#!ana2 o$Aectos2 ar!as2 #tensH(ios2 todo o !#ndo anti*o arr#!ado e eti-#etado B #!a eMe!p(ar (i57o de arte e de "ist;ria -#e !e enc"e# de respeito pe(as ca$e5as in*(esas respons0%eis. E 8oi a(i -#e se 8eD (#D no !e# t#r%ado espHrito. Reparara e# -#e nos !#se#s in*(eses nin*#,! est0 R entrada2 de $i("etes e! riste2 a 8aDer co$ran5a. :02 si!2 espa("adas pe(as sa(as2 #!as caiMas de ta!po de %idro2 co! ran"#ra ade-#ada2 aonde o %isitante , con%idado a (an5ar a s#a o8erta2 e onde se d0 R (eit#ra #! a%iso -#e diD destinarBse o din"eiro R co!pra de o$ras de arte para o !#se#. T#do isto e# %ira2 e ac"ara c#rioso e ci%i(iDado2 se! !ais. Mas2 repito2 o M#se# BritNnico 8oi a !in"a Estrada de Da!asco. A(i co!preendi -#e os in*(eses2 en%er*on"ados de

tanto ro#$o esti!#(ado o# consentido2 proc#ra%a! 8aDer es-#ecer as s#as !a(8eitorias estendendo a*ora a !7o R caridade pQ$(ica. Co!preendi -#e os coitados %i%ia! ator!entados pe(os re!orsos B e ti%e pena. Senti!enta(2 co! o o("o "#!edecido pe(a (0*ri!a (#sitana2 a$ri o portaB!oedas2 eMtraH !eia (i$ra *enerosa e en8ieiBa na caiMa. Depois disto2 posso an#nciar a toda a *ente -#e a In*(aterra n7o %o(tar0 a cair e! tenta57o. Est0 aA#ntar din"eiro para co!prar o M#se# do ?o#%re2 co! todo o rec"eio. E! $oa e de%ida 8or!a2 e pe(o se# A#sto %a(or. Desc#(par0 o (eitor a $rincadeiraO a c#(pa , deste !#ndo (o#co e! -#e a!$os so!os o$ri*ados a %i%er.

IR E VO?TAR Este !e# *osto de !#se#s e pedras %e("as2 -#e no parecer de a(*#ns den#nciar0 #!a s#speita tendFncia para e%as<es2 ,2 pe(o contr0rio2 o sina( !ais certo de #!a %i%a radica57o no !#ndo e! -#e esto#. De 8acto2 n7o creio -#e a(*#,! possa2 co! %erdade2 diDerBse do se# te!po2 se n7o se sentir en%o(%ido n#! todo *era( -#e a$ar-#e o !#ndo co!o e(e , e co!o e(e 8oi. A-#e(e corpo resse-#ido2 dentro da s#a caiMa de %idro2 no M#se# BritNnico2 -#e 8oi #! corpo %i%o "0 trFs !i( anos2 desencadeia i!ediata!ente e! !i! #! processo !enta( -#e !e !ostra a "ist;ria dos "o!ens co!o #!a i!ensa rede de $ra5os2 #!a i(#!ina57o de o("os2 #! r#!or de passos dentro de #! 8or!i*#eiro. E -#ando n#!a noite de Iaris dei co! a NotreBDa!e dentro do ne%oeiro2 so$ a (#D a!ortecida dos proAectores2 e parecendo toda e(a #!a constr#57o estran"Hssi!a de pedra roMaBn7o ti%e !7o e! !i! -#e e%itasse #!as tantas re8(eM<es caseiras -#e (o*o !e a8astara! das pacH8icas $ana(idades est,ticas. A-#i e! Iort#*a(2 se n7o eMa*ero2 te!os a pec"a de 8a(ar de !ais da "ist;ria -#e %i%e!os e 8iDe!os2 -#ando a8ina( n7o so!os os Qnicos a !edir a "ist;ria p0tria e! s,c#(os2 e se , %er dade -#e 8o!os desco$ridores e !arin"eiros2 parece!os es-#ecidos de -#e todos os po%os %irados aos !ares e aos oceanos a(*o aca$ara! ta!$,! por na%e*ar e desco$rirO os *re*os co!o os 8enHcios2 os escandina%os co!o os "o(andeses2 os espan";is co!o os ita(ianos. Be! sa$e!os -#e de e%idFncias deste *,nero , -#e se a(i!enta a %aidade dos po%os e a Meno8o$ia -#e -#ase todos c#(ti%a!O por essa %ia2 cada #! "0Bde sentirBse o !e("or2 o !ais o#sado2 o !ais c#(to2 o !ais adiantado2 #!a esp,cie de e(eito de parcia(Hssi!a di%indade -#e di%idisse a "ist;ria e! *o!os2 co!o #!a (aranAa2 e a distri$#Hsse ao sa$or das s#as inc(ina5<es. Creio -#e paHs nen"#! se (i%ra deste pecado de so$er$a2 e isso nos desc#(paria se ta( co!porta!ento n7o se

a*ra%asse e! n;s co! #! c(aro di%;rcio entre o -#e %a!os diDendo e o -#e so!os capaDes de sentir. La(a!os das *(;rias passadas2 das con-#istas2 das desco$ertas2 co!o de 8antas!as i!ateriais a -#e os co!pFndios esco(ares n7o d7o %ida2 ne! as pedras !ortas s#$stNncia. Gostaria $e! de sa$er2 por eMe!p(o2 se o po%o port#*#Fs se sente rea(!ente "erdeiro de Barto(o!e# Dias e de Gi( Vicente2 de A8onso :enri-#es e de ?#Hs de Ca!<es2 de D. Dinis e de Lern7o ?opes. Seria #! teste a 8aDer entre n;s2 e !#ito !enos *rat#ito do -#e poder0 parecer a *ente apressada -#e 8aD todos os dias a s#a re%o(#57o c#(t#ra(. C(aro -#e n7o esto# a pensar e! c#(ti%arBse #! tipo de de%o57o "istoricista toda %o(tada para o passado2 para os 1$ons te!pos1 e! -#e 8o!os sen"ores do !#ndo o#2 !ais !odesta!ente2 do nosso ca!in"o. TratarBseBia2 antes2 de desenredar esse ca!in"o do a!ontoado do te!po e dos aconteci!entos2 de !odo a encontrar!oBnos2 co!o po%o2 conscientes2 a*ora si!2 de #! te!po "ist;rico %i%ido e ass#!ido2 perante a no%a sociedade Je -#e! sa$e se a no%a ci%i(iDa57oK -#e e! todo o !#ndo se 8or!a2 entre os so$ressa(tos e os estertores do -#e ainda n7o "0 !#ito te!po parecia t7o s;(ido2 t7o para d#rar. Vistos de (on*e Je %istos de perto depoisK da!os de a(*#! !odo a ideia de %i%er!os o nosso diaBaBdia co!o se n7o ti%esse "a%ido onte! e n7o "aAa a!an"72 n#!a esp,cie de so na!$#(is!o 8ata(ista -#e espera resi*nada!ente a repeti57o do terra!oto de &+//. O# ent7o2 -#e #! $ra5o sa(%ador Jta(%eD D. Se$asti7oK nos arran-#e a todos2 de #! s; p#M7o2 do %a*aroso a8#nda!ento e! -#e nos distraH!os. Indi%id#a(!ente. Co(ecti%a!ente. Este arraDoado !e(anc;(ico2 nin*#,! o pedi# ao cronista2 e o !ais certo , -#e ("o cens#re! os -#e do opti!is!o 8iDera! pro8iss7o e credo. Mas a per*#ntaO 1G#e sere!os a!an"7312 , para !i! #!a o$sess7o2 #!a %oD !#r!#rante2 #! *rito e! certas "oras de si(Fncio. A resposta Jse a(*#!a %eD %ier a ser dadaK , in8inita!ente p(#ra(2 !as ne(a n7o estar0 nen"#!a contri$#i57o !in"aO n#nca co!o "oAe se pde $rincar !enos co! coisas s,rias2 e as eMi*Fncias da an0(ise -#e a e(a (e%aria s7o tais e t7o di%ersi8icadas2 -#e o si!p(es cronista -#e e# so# se de%er0 dar por satis8eito co! a8(orar ao de (e%e as

interro*a5<es !ais pr;Mi!as. o se# !odo de estar presente2 de inter%ir2 de eMpri!ir a s#a cidadania2 de -#erer $e! ao paHs onde nasce#2 de a!ar o po%o a -#e pertence.

G4ATRO CAVA?EIROS A I C"a!a!B("e pe-#enoBa(!o5o e e# atre%oB!e a per*#ntar o -#e , -#e *an"0!os co! a no%idade. THn"a!os a(!o5o2 Aantar e ceia2 trFs pa(a%ras distintas para o acto de co!er2 e ainda #!a -#arta pa(a%ra B !erenda B2 ta(%eD de todas a !ais 8resca2 8adada para enri-#ecer a !e!;ria *#stati%a das crian5as2 pe(o !enos da-#e(as -#e do cost#!e o# pri%i(,*io $ene8icia%a!. Era2 a8ina(2 #! %oca$#(0rio de *ente de po#ca co!ida2 -#e n7o en*o(ia !ais $ocado a partir das oito da noite e se deita%a R "ora das *a(in"as. Depois %iera! os ser<es pro(on*ados2 as noitadas2 %eio o apetite da #!a da !an"72 e ent7o torce#Bse a no!enc(at#ra2 rapino#Bse da Lran5a2 (#sitaniDo#Bse e! (anc"e o a(!o5o $ritNnico2 atirandoBo para -#atro "oras !ais tarde B e deste !odo A#(*0!os 8icar co! os re(;*ios certos pe(o te!po da E#ropa. In*en#idade das si!p(es criat#ras -#e n;s so!os. Ior ca#sa destes acidentes (in*#Hsticos , -#e ten"o de diDer -#e to!o o pe-#enoBa(!o5o Jn7o o a(!o5o2 co!o dantesK n#!a -#a(-#er paste(aria das -#e !e 8ica! no ca !in"o do tra$a("o2 ne! se!pre a !es!a2 !as por re%oadas2 at, -#e !e 8arte o *osto do p7o2 o ca8, co! (eite e a cara do e!pre*ado2 o#2 !es!o2 a 8re-#Fncia co! -#e %eAo e torno a %er as caras dos !ais 8re*#eses. No 8#ndo2 so# #! po#co $ic"oBdoB!ato2 8#*idio2 es-#i%o2 asso!adi5o nas "oras !0s2 co! espanto de -#e!2 A#(*ando con"ecerB!e $e!2 !#ito !a( !e con"ece. Se n7o 8osse a de(i$erada reser%a e! -#e !e escondo2 n7o sei -#e !ais constante rai%a por aH se eMpandiria. Mas %o(to ao $a(c7o2 onde !ordisco2 Rs pressas e se! praDer2 a sand#Hc"e de 8ia!$re2 e onde sopro i!paciente2 e sor%o esca(dado2 o ca8, co! (eite -#e sa$e a t#do B e cada dia di8erente!ente B !enos a estes dois (H-#idos2 -#e A#(*arHa!os se! s#rpresas. VeAo as "oras2 penso no tra$a("o2 e depois proc#ro distrairB!e correndo os o("os pe(a paisa*e! de $o(os2 *arra8as2 caiMas de $o!$ons2 -#eiAos2 -#e aca$a! por darB!e a

ne#rastenia de #! sa*#7o o# de -#e! s; te! o sa*#7o co!o %ista distracti%a. por esta a(t#ra -#e !#do de paste(aria2 para ir encontrar o !es!o (eite2 o !es!o p7o e o !es!o ca8,. O !es!o pro8#ndo desNni!o2 ta!$,!2 a !es!a tristeDa. con"ecido o *osto dos decoradores destes esta$e(eci!entos. So8re! todos de no%oBri-#is!oBartHstico2 !#ito atento Rs !odas2 !etendo p(0sticos a 8in*ir pedra2 8o("as de pape( a si!#(ar !adeira2 apaine(ando co! prensados de $#ra-#in"os2 esto8ando a napa2 e so$ret#do B a"2 so$ret#do B in8i(trando no a!$iente n7o sei -#e inso(Fncia pretensiosa -#e distin*#e para as caras dos e!pre*ados2 estran"as o# %iscera(!ente rasteiras2 consoante a i!portNncia do 8re*#Fs. G#e se "0Bde 8aDer2 por,!3 O "o!e! co!praDBse !#itas %eDes e! ser si!p(es criado do !eio2 !#da co! e(e2 co!o parece -#e os criados co! a(!a disso !es!o aco!pan"a! os "#!ores do patr7o. Ior este andar2 aca$o por n7o contar a !in"a "ist;ria2 e seria pena. Va!os pois ao ponto2 antes -#e arre8e5a. Esta%a e#2 co!o disse2 a en8astiarB!e co! o pe-#enoBa(!o5o Jera isto cedHssi!o2 !a( a$rira a (oAaK2 -#ando entra! -#atro pro%incianos. J0 os %ira antes2 en-#anto o("a%a! a 8ac"ada da paste(aria e o tri#n8a(is!o da porta. Be! %i -#e so8ria! os "orrores da ti!ideD ca!pesina diante dos esp(endores -#e na cidade se #sa!. Decerto tin"a! %indo na %,spera da terra2 apraDados para %isitar o parente no "ospita(2 e a noite 8ora de -#arto de pens7o co! (N!pada pend#rada do tecto2 !orta e se! -#e$raB(#D2 co! *ente a ressonar e c"eiros entran"ados nos enMer*<es2 coisas de s#ores2 #rina e o#tras secre5<es secretas. ViraBos a(i do $a(c7o e p#seraB!e a apostar co!i*o !es!oO entra!2 n7o entra!2 atre%e!Bse2 n7o se atre%e!. ?0 %F!. Gan"ei a aposta2 e !enta(!ente !etiB!e a desa8i0B(osO sente!Bse2 pe5a!2 rec(a!e!2 disc#ta! a conta2 desa8ie! o descarado pape(in"o da entradaO 1Reser%ado o direito de ad!iss7o1. Ten"oBos a*ora !es!o ao p, de !i!2 e! *r#po2 se*redando se!pre2 ta(%eD a deitar contas ao din"eiro nos $o(sos2 ao $i("ete do re*resso2 ao (#Mo da (oAa2 ao sorriso do e!pre*ado. Dis8ar5a! o !e("or -#e pode!2 !as tre!e! de !edoO "0 a(i cin-#enta caiMas di8erentes de c"oco(ates2 trinta esp,cies de $o(os inc;*nitos2 e , t#do t7o caro2 Man#e(.

V7oBse o#tra %eD c"e*ando R porta2 co! o Aeito %a*aroso de -#e! s; pretende sa(%ar a "onra2 e n#! re(ance desaparece!2 corridos de %er*on"a2 de !edo2 ass#stados co! a s#a pr;pria cora*e! -#e n7o d#ro#. JAinda "0 po#co o ca8, co! (eite n7o a!ar*a%a2 e a sand#Hc"e n7o tin"a este *osto de pa("a.K Entrara!B!e a(i na (oAa -#atro ca%a(eiros a p,2 !ontados no es-#eci!ento da s#a i!portNncia2 distraHdos o# n#nca sa$edores de -#e nada , !ais a(to do -#e o "o!e!2 -#a(-#er "o!e! e e! -#a(-#er (#*ar2 !es!o -#e neste se reser%e o direito de ad!iss7o. G#atro ca%a(eiros -#e !ais parecia! atados R ca#da dos ca%a(os2 co!o r,#s. G#atro ca%a(eiros -#e !e deiMara! a o("ar para o 8#ndo deste sa*#7o 8,tido a -#e !#ita a!orosa *ente c"a!a "ierar-#ia2 paD socia(2 con8or!a57o de tantos co! a sorte esco("ida por po#cos. La(ta! ca%a(os2 a!i*os2 8a(ta! ca%a(os.

SZ IARA GENTE DE IA^ Se ao cronista co!pete ser re*istador do te!po2 o se# partic#(ar e a-#e(e e! -#e !ais a(ar*ada!ente %i%e2 *ra%e 8a(ta de o8Hcio e# co!eteria se n7o 8a(asse dos Ao*os o(H!picos2 esse !a*no con*resso a$erto a -#antos2 por pro%as prestadas2 !e("or corre!2 sa(ta!2 nada!2 (#ta!2 Ao*a!2 re!a!2 %e(eAa!2 es*ri!e!2 atira!2 (an5a!2 ca%a(*a! B e se a(*#!a arte 8a(to#2 n7o !e Ao*#e! a !i! pedras2 -#e por !a( n7o 8oi. Sei $e! -#e o cen0rio $ene8icia de #! !ecanis!o de e!o5<es "a$i(!ente esti!#(adas2 de e8eito se*#ro2 e e! a(*#ns casos t7o anti*o -#e A0 da !e!;ria se perdera! as s#as pri!eiras raHDesO !as se aH 8osse $#scar raD<es para rec#sar o te!a -#e estes dias !e prop<e!2 n7o sei -#e o#tras !at,rias se sa(%aria! do cri%o. So$raria o si(Fncio2 -#e , se!pre a 8ascina57o de -#e! escre%e2 !as a -#e s; rarHssi!os ti%era! a cora*e! de a$rir as portas da s#a casa. A -#a(-#er pessoa -#e dF ao caso dois !in#tos de re8(eM7o se torna c(aro -#e os Ao*os o(H!picos s7o2 eMce(ente!ente2 o (#*ar aonde con8(#e! as !ais $anais con%en5<es "#!anas. Citarei apenas d#as o# trFs. Iara co!e5ar2 o %encedor rece$e a !eda("a n#! p(into !ais a(to do -#e a-#e(es -#e !erece! os dois c(assi8icados se*#intes2 e por aH se distin*#e e i!p<e #!a "ierar-#iaO est0 !ais perto das di%indades2 participa da nat#reDa de(as. D0 a direita J(#*ar de "onra2 (ado da !7o (ea(K ao se*#ndo c(assi8icado2 e a es-#erda J(#*ar sec#nd0rio2 s#$a(terno2 !7o sinistraK ao terceiro c(assi8icado. En-#anto ressoa o "ino do paHs do %encedor Js; de(eK2 so$e! nos !astros a $andeira o# $andeiras dos paHses "onrados. Ora2 essas $andeiras s7o sH!$o(os de !Q(tip(as ap(ica5<es2 desde as $ata("as aos des8i(es2 desde as #rnas i!portantes Rs %arandas dos edi8Hcios pQ$(icos2 desde os e!$(e!as de (ape(a Rs i!p(anta5<es na (#a. E a nin*#,! A0 (e!$ra2 se a !e!;ria n7o !e atrai5oa a !i!2 -#e o !ais anti*o antepassado de(as 8oi o Qtero da %aca2 sH!$o(o sa*rado

de 8erti(idade2 -#e2 no E*ipto 8ara;nico2 era passeado no a(to de #! !astro e! certas ceri!;nias re(i*iosas. DiDe!B!e JdiDe!B!o os Aornais2 -#e , se!pre onde estas coisas se sa$e!K -#e nestes Ao*os ne! t#do , p#reDa2 -#e anda por a(i tra!;ia e 8a(si8ica57o2 -#e o a!adoris!o d0 %ontade de rir2 -#e a p#$(icidade se insin#a por todos os (ados e para todos os pro%eitos. Mas n7o a(can5o a resistir2 !es!o sa$edor de tais ne*r#ras2 !es!o sensH%e( aos ridHc#(os2 !es!o atento R s#$ti(eDa co! -#e se esti!#(a!2 precipita! o# (a-#eia! as e!o5<es B n7o resisto R sQ$ita 8raternidade -#e !e introd#D na pe(e e nos !Qsc#(os da-#e(e corredor (an5ado na pista2 co! a 8adi*a entre si e a !eta. Vencedor2 se possH%e(T %encido2 se assi! ti%er de ser. Iara !i!2 neste caso2 a di8eren5a n7o , *rande. Nos te!pos anti*os decreta%a!Bse tr,*#as en-#anto d#rasse! os Ao*os. S#spendia!Bse as (#tas2 as *#erras2 e! no!e2 n7o sei se de #! idea( !as decerto e! no!e da cons ciFncia de #!a 8raternidade essencia(2 -#e2 ao !enos por a(*#ns dias2 nin*#,! se atre%eria a rene*ar. E se , %erdade -#e ter!inados os Ao*os o san*#e %o(ta%a a correr2 en8i! "onraraB se a esp,cie "#!ana na di*nidade do es8or5o 8Hsico. JN7o 8a(e!os no es8or5o do tra$a("oO esse era ent7o o$ra de ser%os. E os escra%os n7o participa%a! nos Ao*os.K :oAe2 as *#erras n7o se interro!pe! por t7o po#co. En-#anto o est0dio con*re*a *ente de todo o !#ndo2 #ns ap(a#dindo2 o#tros 8or5ando os ap(a#sos e a con-#ista das !eda("as Jo#ro2 prata2 $ronDeO !ais #!a esca(aK2 o#tra *ente2 no#tros (#*ares2 %ai tei!osa!ente !atando e !orrendo. CapaDes de se ent#sias!are! co! as %it;rias -#e de !ais perto ("es to-#e!2 at, -#e perca! a %ida. O a$s#rdo ,2 se! dQ%ida2 o !ais di(ecto co!pan"eiro dos "o!ens. E2 cont#do. E2 cont#do2 a(,! da p#eri( disp#ta das !eda("as J!ais a !i!2 !ais a !i!K2 a(,! dos p(intos desi*#ais2 a(,! das $andeiras e dos "inos2 a(,! das "ist;rias dos $astidores B anda no ar #! 8r,!ito irrepri!H%e( de o#tra %it;ria -#e ne! por ser pro%is;ria , !enos eMa(tante. A paD , possH%e(2 a sa$edoria do "o!e! "0Bde ser #!a sa$edoria de paD2 n7o de *#erra. E n7o se pode acreditar -#e en-#anto os est0dios se a*ita! e ac(a!a!2 ideias de *#erra oc#pe! os pensa!entos.

Ior t#do isto -#e Rs so(tas %i! escre%endo2 apresento #!a proposta para os pr;Mi!os Ao*os o(H!picosO -#e nen"#! paHs seAa a#toriDado a participar se directa!ente esti%er2 o# !es!o indirecta!ente a(i!entar #!a *#erra e! -#a(-#er parte do !#ndo. Desc#(pe o (eitor o te!po -#e perde# a*ora co!i*oO de (on*e e! (on*e2 %F!B!e destas in*en#idades.

DO IRINCIIO DO M4NDO THn"a!os con%ersado d#rante "oras2 da-#e(a nossa con"ecida !aneira dispersi%a2 eMa*erando o %a(or das $ana(idades e disc#tindo so$re e(as co!o se na disc#ss7o decidHsse !os e!pen"ar a %ida o# dese!pen"ar Jsentido d#p(oK o destino do #ni%erso. Os pensa!entos acertados J-#e ta!$,! os "a%iaK %in"a! acaso ao de ci!a2 ro!pia! #! instante co!o o dorso esp(Fndido de #! *o(8in"o2 e depois2 perdidos na ret;rica 8(a!eAante2 a8#nda%a!Bse resi*nados. N7o tin"a !#ita i!portNncia. Todos nos con"ecHa!os $e! e n7o irHa!os condenarBnos !#t#a!ente pe(o !odo desconeMo co!o "a%Ha!os proc#rado %encer na-#e(a pe-#ena $ata("a %er$a( -#e nin*#,! A0 sa$ia co!o co!e5ara. Le(iD!ente2 a con%ersa des(a5araBse e !orrera no ponto -#e a cada #! de n;s con%in"a para a con%ic57o pr;pria de -#e a %it;ria ("e co#$era. Nada !e("or para principiar a no%a disc#ss7o. Mas n7o iria ser assi!. D#rante todo o te!po pairara por a(i es-#ecido #! 8#ndo !#sica(2 (iso e "#!i(de so$ a car*a de ca%a(aria -#e andara c0 e (0 no di0(o*o2 a perder te!po e 8errad#ras. E a*ora2 no !eio do si(Fncio -#e %encera2 a !Qsica co!e5a%a a o#%irB se !e("or2 a ter opini7o2 derradeiro ar*#!ento para conci(iar os pontos de %ista ainda di%er*entes. 4! Beet"o%en %eio ca(arBnos a todos2 ao entrar pe(a porta do corredor2 c#r%ado co!o conta! as $io*ra8ias2 de ca$e(eira despenteada e po#co (i!pa2 as !7os atr0s das costas2 o so$ro("o diri*ida!ente carre*ado para -#e! assi! disp#n"a da s#a !Qsica. Ires#!i -#e n7o ("e desa*rad0!os de todo2 pois a(i se deiMo# 8icar at, ao 8i! do disco2 encostado R o!$reira2 de $ra5os cr#Dados. Depois %eio #! MoDart 8e(iD -#e se sento# na a(cati8a2 $atendo o co!passo2 en-#anto $e$ia do copo de %in"o -#e co("era das !7os de #!a a!i*a nossa. 4! rapaD contente. Mas perto do 8i!2 por-#F n7o sei2 MoDart po#so# de%a*arin"o o copo2 $aiMo# a ca$e5a so$re os Aoe("os do$rados e co!e5o#

a c"orar. DaH a po#co 8#i e# -#e dei por !i! a pensar se n7o teria $e$ido e! eMcesso2 -#ando pe(o corredor %i adiantarBse Monte%erdi2 co! a s#a $ar$a de ta("e !e8isto8,(ico e a s#a !Qsica de AQ$i(o ce(este2 ao !es!o te!po -#e as %oDes do coro se !ateria(iDa%a! e! rostos -#e %in"a! cantando ao 8#ndo do espa5o e eMp(odia! e! si(Fncio so$re a !in"a ca$e5a2 co!o #!a onda *i*antesca %ista de (on*e. N7o sei se os !e#s a!i*os %ia! eMacta!ente o !es!o -#e e#2 !as esta%a! todos ca(ados2 co! #! ar de co!penetra57o !etic#(osa -#e de certeDa dis8ar5a%a a con%ic57o de sere! e(es os Qnicos $ene8ici0rios da-#e(as %isitas. O !ais desinteressado ainda era o dono da casa2 -#e ia !#dando os discos2 ta(%eD por-#e 8osse cost#!e2 a(i2 in%ocare!Bse os espHritos assi!. Loi nesta a(t#ra -#e principio# a o#%irBse #!a !Qsica no%a2 -#a(-#er coisa -#e era ca!po a$erto2 !ato2 des8i(adeiro2 !ontan"a ne%ada. 4!a 8(a#ta2 #! ta!$ori! -#e pe(o so! dirHa!os 8eito de pe(e de co$ra2 #! c"oca("ar de areia *rossa no interior de #!a c0ps#(a %e*eta(2 nada -#e se dissesseO , MoDart2 , Beet"o%en2 , Bac"2 , Monte%erdi. Desta %eD nin*#,! a%an5o# pe(o corredor i(#!inado. Os !e#s a!i*os n7o %irara! a ca$e5a2 n7o !ira%a! de sos(aio a %er se c"e*a%a a(*#,!. IncapaDes de nos o("ar!os2 8it0!os todos o c"7o da sa(a2 R espera2 ao te!po -#e a !Qsica diDia coisas intrad#DH%eis2 as diDia de #! !odo entrecortado2 co!o -#e! aprende a pr;pria (Hn*#a en-#anto 8a(a2 co!o -#e!2 "esitante2 cria t#do a partir de nada. Isto sa$Ha!os n;s se! o diDer!os #ns aos o#tros. Mas2 e%idente!ente2 8a(ta%a a(i -#e! nos eMp(icasse2 de %i%a %oD J; !ara%i("osas pa(a%ras2 essas -#e s; a %i%a %oD sa$e diDerK o -#e t#do a-#i(o si*ni8ica%a. N7o 8ora! pa(a%ras. G#ando a !Qsica se torno# a!ea5a e *rito# co!o #! ani!a( $ra%io no !eio das se(%as2 co!o #! 8a(c7o entre d#as escarpas %erticais2 #!a das nossas a!i*as B ani!a( (on*o2 de(*ado2 esc#ro de pe(e2 8orrado de #!a tQnica (on*#Hssi!a B a%an5o# para o !eio da sa(a e co!e5o# a dan5ar soDin"a2 deiMando pri!eiro -#e a !Qsica a en%o(%esse2 apoderandoBse de(a depois2 n#! acto s#cessi%o de a$sor57o -#e se eMpri!ia n#! disc#rso in8inito de *estos2 de !o%i!entos2 de 8(eM<es2 -#e era! o so! tornado %isH%e( da 8(a#ta2 o cora57o do ta!$or2 a c"#%a e!p#rrada pe(os ca!pos

8ora2 so$ o %ento -#e trans8or!a%a os *r7os de areia e! *otas de 0*#a. O pri!eiro so! a !orrer 8oi a 8(a#taO #! (e%Hssi!o eco se des8eD co!o #!a so!$ra ao a8astarBse de #! rosto. Depois a *rande c"#%a di!in#i#2 %arre# ao (on*e2 e2 por a(*#ns instantes2 8ico# apenas o cora57o da co$ra2 $atendo cada %eD !ais espa5ado2 at, parar2 inA#sta!ente. A nossa a!i*a ne*ra do$ro# os Aoe("os2 o8e*ando. E -#ando2 %encida!ente2 deiMo# pender a ca$e5a para tr0s2 a s#a ca$e(eira2 pa(pitante2 era #! so( noct#rno do princHpio do !#ndo.

A OLICINA DO ESC4?TOR A o8icina do esc#(tor , a(ta co!o #!a ca%erna -#e es%aDiasse #!a !ontan"a. ta!$,! sonora co!o #! po5o2 e os sons cae! dentro de(a de #! !odo redondo2 (H-#ido2 e s7o co!o 0*#a 8ria sa(picando #! sino de crista(. N7o , raro -#e a !Qsica enc"a todo este espa5o. Ent7o a o8icina trans8or!aBse e! sa(a de concerto2 e! catedra(2 e! %#(c7o2 e a !Qsica a$reB se co!o #!a 8(or r#$ra e *i*antesca de$aiMo de c#Aas p,ta(as c#r%a!os a ca$e5a. Mas isto n7o , o tra$a("o. As esc#(t#ras co!e5adas2 en%o(%idas co!o espectros e! te(as $rancas2 e! sacos de p(0stico trans(Qcido -#e dentro condensa! a respira57o do $arro2 espera! o *esto de(icado -#e as despe co!o a #! corpo %i%o e as !7os capaDes de es!a*are!2 no !es!o *esto2 o# !acia!ente desco$rire! a (in"a eMacta. E por-#e as !7os (an5ara! no espa5o o !o%i!ento A#sto2 a !assa de ar*i(a recriaBse pe(o (ado de dentro e , #! rosto so!$rio o# a$erto2 #! (0$io2 #!a (#D na p#pi(a i!;%e(2 #! o("ar recto. :0 ta!$,! os desen"os2 as 8o("as de pape( -#e dor!e! preciosa!ente deitadas prote*endo o tra5o i!ponder0%e( do car%7o. E a-#e(a 8o("a -#e #! *esto a$s#rda!ente ca(!o 8iMa na pranc"eta %ertica(2 co!o se n7o 8osse! a$rirBse no instante se*#inte as portas do *rande co!$ate. O#tro *esto ta(%eD se n7o ad!itisseO se n7o -#iser!os diDer -#e %ai co!e5ar #!a ceri!;nia re(i*iosa2 dire!os -#e , #!a (#ta corpo a corpo2 #! acto de a!or2 co!o a-#e(e !es!o *esto -#e despi# as est0t#as2. A*ora o esc#(tor de8ronta a 8o("a $ranca2 %ertica( e n#a co!o #! corpo. Estende o $ra5o ar!ado do 8ra*!ento ne*ro do car%7o e co! #! !o%i!ento $re%e o# (on*o2 !as se*#rHssi!o co!o #! esto-#e2 a$re no pape( a pri!eira cicatriD. Todo o desen"o ser0 #! Ao*o de 8intas2 de a%an5os e rec#os r0pidos2 at, ao !o!ento e! -#e o o$Aecto se rende2 e! -#e a distNncia se red#D e o esc#(tor es-#ece o !ode(o A0 apreendido

de8initi%a!ente e dia(o*a rostoBaBrosto co! a i!a*e! poss#Hda. A o8icina est0 po%oada de 8i*#ras. :0 rostos de $ronDe no c"7o2 -#e s7o o rosto da pr;pria terra a o("arBnos. A (e%e ca!ada de poeira -#e co$re os $arros coDidos , $arro so$re $arro2 !orte so$re %ida2 o rasto -#e o te!po arrasta2 a trit#ra57o das "oras. Ani!ais %i%os2 o$Aectos co("idos no acaso de encontros -#e s7o desco$ertas e in%en5<es introd#De! na o8icina do esc#(tor todos os reinos da nat#reDaO raHDes de 0r%ores est7o s#spensas no ar co!o se do ar a(i!entasse! as 8o("as perdidas2 e "0 troncos ra!osos -#e s7o cr#ci8ica5<es o# !a*otes de *ente ap#n"a(adaT pedras -#e a 0*#a2 o %ento e o sa( tra$a("ara! d#rante !i( anos e #! dia2 at, -#e d#as !7os %i%Hssi!as as (e%antara! do c"7o e as aproMi!ara! pe(a pri!eira %eD do $a8o do "o!e!T e dois po!$os (i%res2 de r,!i*es intactas2 corta! a at!os8era co!o se esti%esse! n#! $os-#e o# o#sasse! o %oo so$re #! %a(e pro8#ndo onde 8i*#ras i!;%eis assistisse! ao des8i(ar do in%isH%e(. Ce! !i( o$Aectos criados por o#tras !7os est7o dispostos e! de*ra#s2 e! soca(cos2 e! prate(eiras. Cada #!2 por-#e 8oi encontrado2 por-#e se deiMo# transportar para a(i2 por-#e to!o# a-#e(e (#*ar e n7o o#tro2 por-#e 8oi posto e! acordo o# e! oposi57o co! os -#e o rodeia!2 , #!a entidade %i%a2 opaca o# transparente2 so$re a -#a( a (#D e a so!$ra se "ar!oniDa! co!o a noite e o dia2 o crepQsc#(o da !an"7 e a tarde. As *arra8as arredonda! os se#s $oAos %aDios ao (ado de so(it0rios es*#ios onde #! ra!o resseco e torcido s#$stit#i a 8(or. E "0 inQ!eros tinteiros2 co! as !i( 8or!as -#e #! tinteiro poderia ter se! ren#nciar R 8#n57o para -#e 8oi criadoO pirN!ides do E*ipto2 pa(!as %e*etais2 !7os a$ertas2 caiMas !isteriosas -#e parece! de !Qsica2 es8eras 8ec"adas2 conc"as de ani!ais. So$re t#do isto2 os po!$os %oa! r0pidos2 $atendo o ar2 en-#anto n#!a *aio(a d#as ro(as se $an"a! na (#D prateada -#e passa atra%,s do %idro trans(Qcido. Esta (#D %ai a$rir re(e%os n#!a casca de 0r%ore -#e 8orra #!a 8aiMa de parede caiada. Nos interstHcios da carapa5a r#*osa2 (H-#enes secos e co*#!e(os !ortos s7o2 ta!$,! e(es2 a casca inerte de #!a %ida Hn8i!a interro!pida. Neste po5o2 nesta ca%erna2 neste %#(c7o sonoro2 neste *e(ado espa5o2 nesta !ontan"a "a$itada por dentro B o esc#(tor

circ#(a co!o o "a$itante Qnico de #! paHs onde s; e(e ca$e e -#e se !o%e de%a*ar2 co!o #!a %eia do p#(so. Ior-#e "0 rea(!ente #! !o%i!ento de pa(pita57o nestas a(tas paredes. Entretanto2 #! %#(to espera2 $arro %iscoso e !o("ado2 est0t#a inaca$ada. E a(i a 8o("a $ranca do pape(2 seca e i!periosa. A!$os ser7o %ida na so(id7o s#$ita!ente po%oada de %oDes !inerais2 en-#anto os po!$os desen"a! #!a espira( at, R c(ara$;ia do tecto.

SEM 4M BRAUO NO INLERNO Esta eMpress7o sis#da e seca -#e passeio pe(as r#as en*ana toda a *ente. No 8#ndo2 so# #! $o! s#Aeito2 co! #!a s; con8essada 8ra-#eDa de !0 %iDin"an5aO a ironia. Ainda assi!2 proc#ro trocarB("e as %o(tas e trato de traDFB(a R tre(a Jas a(itera5<es dos nossos trisa%;s est7o o#tra %eD na !odaK para -#e a %ida n7o se !e torne e! de!asia descon8ort0%e(. Mas de%o con8essar -#e e(a !e %a(e co!o receita de $o! !,dico se!pre -#e a o#tra porta de saHda teria de ser a indi*na57o. Es %eDes o i!p#dor , tanto2 t7o !a(tratada a %erdade2 t7o ridic#(ariDada a A#sti5a2 -#e se n7o tro5o2 estoiro de A#stHssi!o 8#ror. Assi! !e a8astei do ca!in"o. G#eria e# diDer -#e apesar deste !e# ar pacato e *ra%e2 -#e se (i!ita a o8erecer #! sorriso ao con%H%io das *ar*a("adas2 ta!$,! des5o aos in8ernos. N7o por *osto pr;prio rea(2 !as por $e!B"#!orado co!praDi!ento. G#ando entro na-#e(as o$sc#ras 8#rnas2 entre o re(a!peAar do ;r*7o de (#Des e o desencadear sonoro dos a(ti8a(antes2 -#ando sinto o c"7o estre!ecer de$aiMo dos p,s e %eAo a-#e(as deDenas o# centenas de %#(tos contorcere!Bse e osci(are! e! (ances desencontrados e a8ina( "ar!oniosos B %F!B!e (o*o R (e!$ran5a Jse a isso %o# de ante!7o decidido2 c(aroK os tercetos co! -#e o Dante eMp(ico# o in8erno. E ac"o parecido. Mas depois Jcontrita!ente o recon"e5oK a-#e(a !Qsica 8eroD to!a conta de !i!2 e n7o tarda -#e a respira57o se !e ace(ere2 -#e o p#(so $ata !ais 8orte. 4! pe-#eno estH!#(o deita a$aiMo o -#e !e resta%a de reser%a2 e eisB!e no %;rtice2 se! ta(ento2 , certo2 !as co! *rande con%ic57o. E deste !odo o in8erno conta !ais #! danado. C#idado2 ironia. a(t#ra de reco("eres R t#a Aa#(a2 distrai os dentes n#! osso insensH%e(2 por-#e , de carne %i%a e a san*rar -#e esto# 8a(ando. Be$errico o *inBtonic do cons#!o o$ri*at;rio e %a*o os o("os pe(a sa(a %#(cNnica2 tonto pe(a

%erti*e! do so!. E 8ico a o("ar2 s#$ita!ente *e(ado. A(i R direita2 no (i!ite da pista2 dan5a soDin"o #! "o!e!. #! %e("o -#e %este #!a ca!isa de renda2 -#e te! os ca$e(os co!pridos2 (isos2 de #!a cor des(a%ada de (o#ro 8a(so2 #! %e("o -#e #sa #!as ca(5as 8(oridas e -#e dan5a soDin"o2 !o%endo co! inso(Fncia e desa8io as pernas B e #! $ra5o. O o#tro $ra5o2 o direito2 , apenas #!a !an*a %aDia c#Ao p#n"o se prende no cinto. E atra%,s do tecido -#ase transparente %FB se o coto a*itarBse no $a(an5o da !Qsica2 co! #! resto de !Qsc#(os -#e ainda n7o desaprendera! os *estos da anti*a "ar!onia e se*#e! ce*os o desa!parado %oo do $ra5o es-#erdo. O espect0c#(o , co!o #! soco ria $oca do est!a*o. A-#e(e "o!e! desce# todos os de*ra#s do in8erno e dan5a soDin"o contra a $e(eDa da A#%ent#de -#e o rodeia Jdecadente2 si!2 !as $e(aK2 dan5a contra a !Qsica2 contra as (#Des -#e o des(#!$ra! e den#ncia!2 dan5a contra as *aio(as do#radas onde rapari*as e! transe pro8issiona( !arca! o rit!o de passos -#e parece! i*#ais2 !as n7o se repete! n#nca. Dan5a contra si pr;prio2 dan5a contra o !#ndo todo. A*ora2 si!2 ironia2 , a t#a %eD. Sai da t#a Aa#(a2 ronda sorrateira!ente este "o!e!2 a8ia os dentes *#(osos2 "a$it#ados a #!a do!,stica e ridHc#(a pitan5a. E(e dan5a a$sorto2 n7o d0 por ti2 por -#e n7o atacas3 C"a!aB("e %e("o2 !aneta2 o#tros no!es -#e e(e est0 "a$it#ado a o#%ir. E(e dan5a2 in8inita!ente dan5a2 a8astaBse cada %eD !ais. DiDB("e ade#s2 ironia2 enroscaB te na pa("a2 e dor!e2 se p#deres. N7o con"eces esta !Qsica2 deste $ai(ado n7o sa$es B e tens !edo.

CRIADO EM IISA Se!pre !e intri*ara! a-#e(es (i%ros o# cadernos de %ia*e!2 escritos a par e passo2 e! -#e pont#a(!ente se %7o anotando os casos e incidentes de cada dia2 desde o $o! a(!o5o !#ndana( R s#$ti(Hssi!a i!press7o est,tica. Ac"o -#e o !e!oria(ista 8aD $atota. E n7o acredito no pro%eito -#e possa tirar de #!a %ia*e! -#e! ande d#rante o dia a re*istar !enta(!ente o -#e "0Bde escre%er R noite2 o#2 pior ainda2 -#e! des%ie os o("os do Baptist,rio de Iisa para anotar no cadernin"o #!a interAei57o ridHc#(a. No !e# !odesto entendi!ento2 n7o "0 nada !e("or -#e ca!in"ar e circ#(ar2 a$rir os o("os e deiMar -#e as i!a*ens nos atra%esse! co!o o so( 8aD R %idra5a. Dispon"a!os dentro de n;s o 8i(tro ade-#ado Ja sensi$i(idade acordada2 a c#(t#ra possH%e(K e !ais tarde encontrare!os2 e! estado de inesperada p#reDa2 a !ara%i("osa cinti(a57o da !e!;ria enri-#ecida. E ta!$,!2 -#antas %eDes2 #! riso de tro5a2 #!a careta pro%ocadora2 o# #!a a!ea5a de !orte. Ior t#do isto , -#e a cr;nica de "oAe a$re co! #! tHt#(o a!$H*#o2 do -#e o (eitor 8ica A0 a%isado para n7o !e ac#sara !i! de $atoteiro. Criado e! Iisa2 por eMe!p(o2 8oi precisa!ente o Baptist,rio2 -#e parece #!a tiara *i*antesca po#sada so$re a re(%a %erdHssi!a. Todo de !0r!ore $ranco2 %aiB("e a *ente dando a %o(ta2 e Rs tantas da!oBnos conta de -#e esta!os a %er !a( por ca#sa de #!a sQ$ita "#!idade dos o("os. Criado e! Iisa2 est0 a(i o Ca!po Santo2 co! os 8rescos de BenoDDo GoDDo(i2 de Taddeo Gaddi2 de Spine((o Aretino2 do Mestre do Tri#n8o da MorteO passara! s,c#(os so$re as pint#ras e roera!Bnas co! os se#s dentes !acios e si(enciosos. E "o#%e ta!$,! $o!$ardea!entos e incFndios2 c"#!$o derretido2 *#erra. Criado e! Iisa 8oi o Ca!pan0rio2 inc(inado para dar raD7o Rs 8oto*ra8ias e -#e ,2 para !#ita *ente2 !ais #!a recorda57o di%ertida do -#e #! !on#!ento precioso.

Ta!$,! criado e! Iisa , este espa5o po(i*ona( -#e se c"a!a Ira5a dos Ca%a(eiros JIiaDDa dei Ca%a(ieri2 co!o apetece diDer e! ita(ianoK2 e -#e R noite2 (i$erta de t#ristas2 d0 #! sa(to para a Idade M,dia e nos 8aD sentir intr#sos e a$errati%os. Criado e! Iisa , o *,nio dos Iisani esc#(tores2 criado 8oi ta(%eD e! Iisa o (a!pad0rio -#e Ga(i(e# %i# osci(ar no interior da Catedra(2 conce$ida ta!$,!2 criada e constr#Hda e! Iisa2 no s,c#(o Mi2 por #! "o!e! -#e se c"a!o# B#sc"eto e c#Aos ossos se i*nora! n#! sarc;8a*o co(ocado so$ a Q(ti!a arcada da 8ac"ada es-#erda. T#do isto2 e o !ais -#e e# n7o posso o# n7o sei contar2 8oi criado e! Iisa. Ta!$,! criado e! Iisa era a-#e(e "o!e! de !eiaB idade -#e nos ser%i# o nosso pri!eiro Aantar %erdadeira!ente ita(iano2 n#! resta#rante 8orrado de !0s pint#ras2 todo e! nat#reDasB!ortas e paisa*ens po#co !enos. AH co!e!os as in8a(H%eis !assas2 aH $e$e!os o in8a(H%e( c"ianti2 en-#anto o criado e! Iisa se deita%a a adi%in"ar a nossa naciona(idade. La("o# d#as %eDes2 8a("o# trFs %eDes2 e por 8i! disse!oB(a n;s. Gosto# de sa$er. Es!ero#Bse no ser%i5o2 de# $oas s#*est<es2 ser%i# o %in"o2 disse *raceAos. 4! pri!or de criado e! Iisa. E so$re!esa2 deiMo#Bse 8icar por a(i2 %i*i(ante2 co!o se nos ti%esse adoptado. Todo e(e era #!a sa#dade antecipada. E -#ando 8ina(!ente nos tro#Me os trocos da conta2 n7o te%e !7o e! si -#e n7o dissesseO B A"2 port#*#eses. G#e sorte. Ta!$,! n;s2 -#ando %i%ia Benito M#sso(ini. Lit0!oB(o2 interditos. O criado e! Iisa !iro#Bnos co! #!a eMpress7o cQ!p(ice a -#e s; 8a(ta%a a piscade(a de o("o. Responde!os no nosso ita(iano di8Hci(2 !as2 para a ocasi7o2 $astante c(aro. E saH!os. C0 8ora2 a Torre contin#a%a inc(inada. Mas n7o caHra. E esse 8oi o !aior espanto da !in"a %ia*e!.

O JARDIM DE BOBO?I O corpo dis8or!e de Iietro Bar$ino est0 sentado so$re #!a tartar#*a2 de c#Aa $oca o# $ico corre #! 8io de 0*#a %i%a para #!a $acia de !0r!ore. a 8onte do pe-#eno Baco2 a 8onte do Bacc"ino2 co!o ("e c"a!a! os 8(orentinos. Este Iietro Bar$ino2 diDB!e o (i%ro2 8oi #! an7o -#e distrai# o d#-#e Cos!e i nos se#s c#idados e !orti8ica5<es da *o%ernan5a. M,ritos partic#(ares "a%eria2 por certo2 para assi! o tere! i!orta(iDado e co(ocado R entrada do Aardi!2 R !7o es-#erda de -#e! entra. La(o do Jardi! de Bo$o(i2 para onde d0 esse 8a$#(oso e an0r-#ico !#se# -#e , o Ia(0cio Iitti2 a$s#rdo !#seo(;*ico de onde o %isitante sai en8artado e perdido. Circ#(ei pe(as a(a!edas2 a rec#perar o e-#i(H$rio2 o#%indo o !#r!#rar das 0*#as2 desco$rindo a $ranc#ra das est0t#as entre a !ansid7o da-#e(es %erdes toscanos2 a aprender2 en8i!2 aos po#cos2 A0 (on*e dos -#adros2 o -#e os !es!os -#adros !e tin"a! 8icado a de%er. E , na %o(ta de #!a r#a ar$oriDada -#e a est0t#a de Iietro Bar$ino !e aparece2 n#a e o$esa2 de !7o na cinta e *esto de orador. E eni*!0tica esta 8i*#ra. A(*o rep#*nante ta!$,!. :0 e! toda e(a #!a esp,cie de inso(Fncia2 co!o se Iietro Bar$ino 8osse o re8(eMo ani!a( de cada #! dos %isitantes -#e diante de(e para!O 1N7o te i(#das2 ,s eMacta!ente co!o e#Ban7o e dis8or!e2 o$Aecto de di%erti!ento de o#tro !ais poderoso do -#e t#.1 Li-#ei especado diante da est0t#a2 soDin"o2 d#rante se*#ndos2 o te!po s#8iciente para pensar t#do isto2 !ais do -#e isto e !enos (isonAeiro do -#e isto. Sei $e! -#e 8ora! ape nas #ns po#cos se*#ndos2 e!$ora na ocasi7o !e ti%esse parecido -#e o te!po parara. :a%ia #! *rande si(Fncio no Aardi!2 e #! *r#po de Aaponeses -#e a%an5a%a do !e# (ado es-#erdo parecia 8(#t#ar se! peso2 re(a!peAando ;c#(os e ca!isas $rancas. Dei a(*#ns passos na direc57o da est0t#a Jpara !e %er !e("or3K2 !as de repente 8#i s#$!er*ido por #!a

a%a(anc"a de "o!ens s#ados e !#("eres *ordas2 de ro#pas $errantes2 co! ridHc#(os c"ap,#s de pa("a atados na $ar$e(a2 !0-#inas 8oto*r08icas Be *ritos. Toda a-#e(a *ente se precipito# para o Bacc"ino2 n#! *rande estra(eAar de 8rases ita(ianas e de interAei5<es #ni%ersais. E as !#("eres *ordas -#isera! ser 8oto*ra8adas ao (ado da est0t#a n#a2 e!p#rrandoB se #!as Rs o#tras2 "ist,ricas e con%#(sas2 8ren,ticas co!o $acantes e!$ria*adas2 en-#anto os "o!ens ria!2 pesados e (entos2 dando coto%e(adas #ns nos o#tros e estendendo o -#eiMo (#Didio. O *esto de Bacc"ino tornaraBse protector2 a$en5oa%a a-#e(es se#s 8i,is pere*rinos2 ao !es!o te!po -#e a tartar#*a (an5a%a para (on*e os o("os %aDios. Os Aaponeses aproMi!ara!Bse. Licara! a(in"ados e! 8rente da est0t#a2 *ra%es2 se! #!a *ota de s#or2 apontando 8ria!ente as o$Aecti%as. Depois re#nira!Bse discip(inada !ente e! %o(ta do *#ia para o#%ire! as eMp(ica5<es -#e e(e ("es da%a e! in*(Fs. Tornara! a o("ar a est0t#a2 todos ao !es!o te!po2 8a(ara! na s#a (Hn*#a e a8astara!Bse. Os ita(ianos to!a%a! a*ora de assa(to as escadas do !#se#2 onde os espera%a O :o!e! dos O("os CinDentos2 de TiDiano. E# 8i-#ei o#tra %eD soDin"o. Mo("ei distraida!ente as !7os no 8io da 0*#a -#e a tartar#*a !e o8erecia e retireiB!e s#spirando. E! port#*#Fs.

TERRA DE SIENA MO?:ADA JE "0 ta!$,! a-#e(as pa(a%ras -#e o#%i!os na in8Nncia2 A0 de si !isteriosas2 !as -#e os ad#(tos po#co (etrados torna%a! ainda !ais secretas2 por-#e as pron#ncia%a! !a(2 co! o ar contra8eito de -#e! %este #! 8ato -#e n7o 8oi cortado ao corpo. Assi! era2 por eMe!p(o2 a-#e(a tinta esc#ra2 para os !;%eis2 a -#e se da%a o no!e de %ioMene o# $ioMene2 e -#e s; !#ito !ais tarde perce$i ser %ie#M c"Fne2 %e("o car%a("o2 anti*o2 tisnado pe(o te!po. Era o caso2 ta!$,!2 da-#e(a o#tra cor2 terra sena2 terra sena -#ei!ada2 -#e e# %ia co!prar2 e! p;2 de #! a!are(o so!$rio e ardente2 co!o se 8osse poeira do so(. Ma*nH8icas pa(a%ras da in8Nncia2 -#e precisa! de esperar (on*os anos at, deiMare! de ser #! ce*o cantar de sons e encontrare! a i!a*e! rea( -#e ("es corresponde.K D#rante todo o ca!in"o2 depois de ter!os saHdo de IerQ*ia2 o c,# 8oiBse aos po#cos co$rindo. O dia esc#rece# ainda n;s est0%a!os (on*e de Siena2 e a c"#%a co!e5o# a cair co! 8or5a. Lec"o#Bse a noite e! 0*#a e 8oi de$aiMo de #!a tro%oada 8#riosa -#e entr0!os na cidade2 entre re(N!pa*os a(#cinantes -#e deita%a! 8o*o Rs casas. O a#to!;%e( atra%essa%a #!a cidade deserta. Ie(as r#as estreitas2 de (aAedo2 a 0*#a corria e! cascatas. E no $re%e si(Fncio entre dois tro%<es2 a c"#%a ressoa%a so$re o teAadi("o co!o $a-#etas na pe(e de #! ta!$or. Depois de inQ!eras %o(tas2 o carro paro# n#! espa5o desa8o*ado2 A#nto de #ns de*ra#s. Est0%a!os na Ira5a do D#o!o. Atra%,s dos %idros e!$aciados2 %Ha!os %a*as (#Des2 *ente a$ri*ada nos portais2 e2 para a direita2 #! %#(to enor!e2 todo e! 8aiMas ne*ras e $rancas2 -#e se perdia na noite e na a(t#raO era a catedra(. A %io(Fncia dos tro%<es sac#dia o carro2 e a c"#%a aca$o# por iso(arBnos do !#ndo. Siena rece$iaBnos !a(. I#se!os o carro e! !o%i!ento e torn0!os ao (a$irinto das r#e(as2 at, -#e dese!$oc0!os no -#e !e parece# #!a

(ar*a cratera. 1 o Ca!po12 disse #! de n;s. E e#2 ne;8ito2 !#ito co!penetrado co!o -#e! p<e pe(a pri!eira %eD *ra%ata2 repeti2 respeitosa!enteO 1O Ca!po.1 E a c"#%a se!pre a cair. Mo("ados2 8ati*ados2 desco$ri!os #! (#*ar para passar a-#e(a noite. N7o #! "ote( Jtodos esta%a! c"eiosK2 !as #! %erHdico pa(0cio do s,c#(o fIII2 c#Aas pedras *e!ia! 0*#a e "ist;ria. No interior2 por,!2 era si!#(tanea!ente pri!iti%o e con8ort0%e(. :a%ia -#artos a(#*ados a est#dantes2 e -#e era e# e! Siena2 sen7o #! est#dante3 A$ri a Aane(a pesada e o("ei para 8ora. A tro%oada a8astaraBse o# %iera !orrer a(i2 e a c"#%a passo# a cair de%a*ar2 !ansa2 se! o c"icote das descar*as. Na !an"7 se*#inte2 depois de #!a noite ator!entada pe(a in-#ieta57o de no%o dia de te!pora(2 a$ri o#tra %eD os $atentes !edie%aisO o c,# esta%a (iso e (i!po2 e a (#D do so(2 ainda rasa2 !ostra%aB!e en8i! os te("ados de Siena. Loi co!o se das anti*as terras da !e!;ria #!a crian5a %iesse co(ocarBse a(i a !e# (ado2 #! rapaDin"o !a*ro e tH!ido2 de ca(57o e $(#sa. ra!os doisO e#2 ca(ado e *ra%e2 A0 sa$edor de -#e e! tais circ#nstNncias s; o si(Fncio , sinceroT e(e2 *aAeiro -#e no tope do !astro *rande desco$re pe(a pri!eira %eD a terra -#e $#sca%a2 !#r!#rando a !edoO 1Terra sena2 terra sena -#ei!ada12 e desaparece#2 %o(to# ao passado2 8e(iD por ter %isto2 por ter sa$ido 8ina(!ente o -#e si*ni8ica%a! as !isteriosas pa(a%ras -#e o#%ira diDer aos ad#(tos2 !ortos na i*norNncia do -#e "a%ia! dito. A(*#,! se aproMi!o# de !i!. E e# disse2 se! o("ar2 co! #!a %oD $rincada -#e se do!ina%aO 1Terra de Siena2 terra de Siena !o("ada.1

O TEMIO E A IACIeNCIA Se a(*#,! !e per*#ntar o -#e , o te!po2 dec(aro (o*o a !in"a i*norNnciaO n7o sei. A*ora !es!o o#5o o $ater do re(;*io de pFnd#(a2 e a resposta parece estar a(i. Mas n7o , %er dade. G#ando a corda se ("e aca$ar2 o !a-#inis!o 8ica no te!po e n7o o !edeO so8reBo. E se o espe("o !e !ostra -#e n7o so# A0 -#e! era "0 #! ano2 ne! isso !e dir0 o -#e o te!po ,. S; o -#e o te!po 8aD. G#e !e seAa! perdoadas estas 8a(sas pro8#ndeDas. Nada e! !i! se disp#n"a a coMear atr0s do Einstein se n7o 8osse a-#e(a notHcia de Lran5aO no rio Sane toda a 8a#na se eMtin *#i# por ac57o de prod#tos t;Micos acidenta(!ente derra!ados ne(e2 e cinco anos ser7o necess0rios para -#e essa 8a#na se reconstit#a. O !es!o te!po -#e en%e("ece2 *asta2 destr;i e !ata J$oas noites2 espe("oK2 %ai p#ri8icar as 0*#as2 po%o0B(as po#co a po#co de criat#ras2 at, -#e cinco anos passados o rio ress#scite da 8ossa co!#! dos rios !ortos2 para *(;ria e tri#n8o da %ida. JE depois casara!2 e ti%era! !#itos a8(#entes.K N7o iria (on*e esta cr;nica se n7o 8osse a pro%idFncia dos cronistas2 a -#a( , Ja-#i o con8essoK a associa57o de ideias. Vai (e%ando o rio Sane a s#a corrente en%enenada2 e , neste !o!ento -#e #!a *ota de 0*#a se !e desen"a na !e!;ria2 co!o #!a enor!e p,ro(a s#spensa2 -#e de%a*ar %ai en*rossando e tarda tanto a cair2 e n7o cai en-#anto a o("o 8ascinado. RodeiaB!e #! 8ant0stico a!ontoado de roc"as. Esto# no interior do !#ndo2 cercado de esta(actites2 de $rancas toa("as de pedra2 de 8or!a5<es ca(c0rias -#e tF! a aparFncia de ani!ais2 de ca$e5as "#!anas2 de secretos ;r*7os do corpo B !er*#("ado n#!a (#D -#e do %erde ao a!are(o se de*rada in8inita!ente. A *ota de 0*#a rece$e a (#D de #! 8oco (atera( e , transparente co!o o ar2 a(i s#spensa so$re #!a 8or!a redonda -#e (e!$ra #! $o($o %e*eta(. Cair0 n7o sei -#ando2 da a(t#ra

de seis centH!etros2 e %ai escorre*ar na s#per8Hcie (isa2 deiMando #!a in8initesi!a( pe(Hc#(a ca(c0ria -#e tornar0 !ais $re%e a pr;Mi!a -#eda. E por-#e n;s par0!os a o("ar a *ota de 0*#a2 o *#arda de Aracena disseO 1Da-#i a d#Dentos anos as d#as pedras estar7o A#ntas.1 esta a paciFncia do te!po. Na *r#ta i!ensa2 o te!po est0 aproMi!ando d#as pedras insi*ni8icantes e pro!ete a si(enciosa #ni7o para da-#i a d#Dentos anos. E "ora a -#e escre%o2 pe(a noite dentro2 a ca%erna est0 decerto e! esc#rid7o pro8#nda. O#%eBse o pin*ar das 0*#as so(tas so$re os (a*os se! peiMes B en-#anto e! si(Fncio a !ontan"a %erte a *ota %a*arosa da pro!essa. A paciFncia do te!po. D#Dentos anos a 8a$ricar pedra2 a constr#ir #!a pe-#ena co(#na2 #! !Hsero toco e! -#e nin*#,! reparar0 depois. D#Dentos anos de tra$a("o !on;tono e ap(icado2 indi8erente Rs !ara%i("as -#e co$re! as paredes a(tHssi!as da *r#ta e 8aDe! re$entar 8(ores de pedra do c"7o. D#Dentos anos assi!2 s; por-#e assi! te! de ser. La(o do te!po e de pedras2 e2 cont#do2 , e! "o!ens -#e penso. Ior-#e s7o e(es a %erdadeira !at,ria do te!po2 a pedra de ci!a e a pedra de $aiMo2 a *ota de 0*#a -#e , san*#e e , ta! $,! s#or. Ior-#e s7o e(es a paciente cora*e!2 e a (on*a espera2 e o es8or5o se! (i!ites2 a dor aceite e rec#sada B d#Dentos anos2 se assi! ti%er de ser.

COM OS O?:OS NO C:YO O c,# , todo 8eito de rosa e a!are(o e! partes i*#ais. O pintor es-#ece# as 80ceis !e!;rias do aD#( e a!ontoo# ao 8#ndo #!as n,%oas espessas -#e 8i(tra! a (#D se! direc57o ne! so!$ras -#e rodeia as coisas e torna %isH%e( o o#tro (ado de(as2 co!o se t#do 8osse si!#(tanea!ente opaco e transparente. Depois $aiMo# a ca$e5a e !er*#("o# o rosto na terra at, -#e os o("os2 as p0(pe$ras in8eriores2 os cH(ios ar-#eados e tr,!#(os2 8icasse!2 rentes R s#per8Hcie de #! c"7o 8eito de pasta %e*eta(2 (i!osa2 e ao !es!o te!po %Htrea2 co!o #! t#8o transportado atra%,s de todos os ardores e 8rios da %o(ta !aior do !#ndo2 co!o #! esca(pe arrancado inteiro. E a*ora -#e se re8(ecte na 0*#a Qnica -#e co$re os o("os2 po(idos e !acios co!o es8eras %e("as de !ar8i!2 a teia %e*eta( -#e e a Qnica %ida a-#,! da cor a!arosa do espa5o2 o pintor %ai !in#ciosa!ente de8ender da !orte2 do %ento r0pido2 da in#nda57o -#e derr#$a2 os ca#(es 8inHssi!os2 as 8o("as rasteiras e *ordas2 as c0ps#(as carti(a*inosas2 as pa(!as !inQsc#(as das *ra!Hneas. Todas estas er%as "7oBde ter no!e nas c(assi8ica5<es $otNnicas2 todas "7oBde ter ce! ape(ati%os di8erentes consoante os (#*ares onde nas5a! e os "o!ens -#e os "a$ite!. A-#i2 por,!2 o te!po n7o co!e5o#2 os "o!ens s7o !#dos2 os no!es n7o eMiste!2 a (in*#a*e! est0 por in%entar. S; a !7o enca!in"a no pape( o *esto entendedor do !#ndo. 4! po#co para a direita2 a(*#!as 8o("as (ar*as2 en%o(%entes2 c#r%adas co!o p0s2 encerra! na esc#rid7o interior n7o se sa$e -#e crian5a pert#r$adora2 en-#anto o#tra 8o("a i*#a(2 A0 despe*ada2 co!o se ti%esse sido !ordida R 8(or do c"7o2 descai para tr0s. Mas as -#e est7o de p, condensa! #!a ener*ia inso(ente2 #!a a!ea5a de de%ora!ento da-#e(a -#e re%ira para o c,# $a5o e !orno #!a 8ace e! -#e as ner%#ras A0 se deco!p<e!. Entretanto2 #!a er%a ci(Hndrica (e%antaBse co!o $ain"a donde nasce #!a 8o("a Qnica2 de(*ada

e! espada2 en-#anto o#tra 8o("a *,!ea se (an5a para 8ora e para ci!a2 apontando para 8#stes de(*adHssi!os2 s#stentadores de cac"os (e%es -#e ta(%eD %en"a! a ser a%eia e! te!pos 8#t#ros2 o# A0 o s7o2 se! no!e ainda. Iara a es-#erda2 $a(o#5a! J$a(o#5aria!K so$re ca#(es secos #!a esp,cie de pa*odes co! 8restas a toda a %o(ta2 #!a e8(orescFncia cor de (aranAa2 e ta!$,! #ns 8i(a!entos pi(osos co!o $ar$as2 t#do s#pondo o# s#*erindo pro!essas de desti(a5<es secretas para os *randes son"os dos 8#t#ros "o!ens ass#stados. Iairando a$aiMo2 se! parecer (i*arBse a nen"#! apoio2 "0 #! c"#%eiro de pe-#eninos pontos a!are(os2 -#e s7o 8(ores2 !as de -#e nada !ais se %F -#e a pa(pita57o !icrosc;pica. Ioderia! ser insectos2 !as esses 8ora! eMc(#Hdos da-#i para -#e nada se so$rep#sesse R serenidade2 R (entid7o das sei%as2 R per!anFncia das 8i$ras. ?o*o ao (ado2 nascendo directa!ente da terra2 8o("as -#e parece! es8arrapadas s7o co!o as 0r%ores -#e po%oar7o os $os-#es das 8adas e dos d#endes2 -#ando os "o!ens precisare! de ani!ar de deseAos e !edos a i!passi$i(idade %e*eta(. Os o("os do pintor rasa! a*ora a s#per8Hcie do c"7o2 o !#s*o -#e , a (#%a so$re a terra "Q!ida2 co$rindo as 8(at#(Fncias da 0*#a -#e %a*a!ente ress#!$ra so$ o peso da %e*e ta57o. N7o "0 !ais -#e %er entre o !#s*o e o c,#2 o# t#do est0 por %er ainda por-#e as er%as estre!ecera! todas2 8eDBse e des8eDBse deD %eDes a rede cr#Dada dos ca#(es2 osci(ara! as 8o("as. T#do estaria no%a!ente por contar2 e , i!possH%e( o re(ato. G#ardaBse pois a i!a*e! pri!eira en-#anto o rosto do pintor se a8#nda !ais2 e os o("os desce! ao c"7o %HtreoTonde as raHDes ro!pe! ca!in"o co!o pe-#enas !7os !#(tip(icadas e! dedos (on*#Hssi!os2 donde nasce! o#tros dedos !ais 8inos2 %entosas !inQsc#(as -#e s#*a! o (eite preto da terra. Os o("os do pintor desce! !ais ainda2 est7o A0 (on*e do corpo e %o*a! no !eio da 8er!enta57o esponAosa da t#r8a2 entre $o("as de *0s2 o("os H!pares -#e (enta!ente inc"a! e depois re$enta! co!o (0*ri!as. A !7o do pintor passa so$re o pape(2 dispondo a tinta e! !anc"as -#e parece! a$andonos2 a%an5a co! a 8iMideD de !o%i!ento de #! astro e! ;r$ita ao (on*o da necessidade de #!a "aste de er%a2 %o(ta a co$rir de !ais n,%oas o c,# ainda

(iso de so( e de n#%ens. Entretanto2 os o("os cerra!Bse cansados2 a !7o s#spende o Q(ti!o *esto2 e depois2 en-#anto as p0(pe$ras %o(ta! a a$rirBse2 o pince( desce de%a*ar e dep<e no (#*ar predestinado #!a (e%Hssi!a ca!ada de tinta2 -#ase in%isH%e(2 !as se! a -#a( todo o tra$a("o teria sido 8a(so e inQti(. N7o "0 nada !ais %i%o do -#e esta a*#are(a de A($rec"t Darer2 a-#i descrita co! pa(a%ras !ortas. Co! os o("os no c"7o.

O MAIOR RIO DO M4NDO :oAe ti%e #! *esto co!o s; os podia! ter a-#e(es *randes con-#istadores do passado2 #! A(eMandre da Maced;nia2 -#e podia dar o !#ndo todo pe(a !#ito si!p(es raD7o de -#e era dono de(e. A tanto n7o c"e*#ei2 c(aro2 !as dei #! rio. E se a(*#,!2 sa$edor de -#e rio esto# 8a(ando2 8or !eMericar -#e n7o dei ta(2 -#e o rio contin#a no !es!o (#*ar e (eito2 ten"o a-#i a resposta prontaO se #! dia o p(aneta 8or propriedade eMc(#si%a de #! no%o A(eMandre2 co! certeDa n7o ("e %7o !#dar a ;r$ita. Dei o rio2 est0 dado2 !as ta!$,! e# n7o iria deiMar #!a paisa*e! ;r87. E t7o (on*e %ai a !in"a *enerosidade e respeito2 -#e toda a *ente e todos os $arcos contin#ar7o a ter ne(e direito de passa*e! e na%e*a57o. No 8#ndo2 s; d#as pessoas sa$e! -#e o rio !#do# de dono. -#anto $asta. Mas o !ais i!portante de t#do ainda n7o 8oi dito. Caso raro , ter desco$erto -#e co! #!a s; cor se 8aD #! rio e #!a paisa*e!2 , sa$er en8i! -#e o si(Fncio se co!p<e de in# !er0%eis r#!ores Be -#e de$aiMo de #! c,# co$erto2 es-#ecido da pri!a%era2 pode nascer #!a can57o %erde. Ao (on*o do rio2 en-#anto o $arco desce a corrente co! a r0pida aA#da da %ara -#e ran*e na areia o# cra%a (an5adas no (odo2 os p0ssaros in%isH%eis trans8or!a! as 0r%ores e! estra n"Hssi!os seres cantores. E o !ist,rio s; se des8aD -#ando #!a das a%es asso!a aos ra!os -#e se de$r#5a! para a 0*#a o# aco!pan"a o $arco es%oa5ando2 n#! Aeito de asas tr,!#(as e! -#e "0 s; te!or2 !as n7o !#ito2 o#sadia2 !as n7o de!asiada. Atre%idos2 si!2 !a(iciosos2 os !e(ros asso$ia! de (on*e e cr#Da! o rio no se# %oo #! po#co desastradoO s7o ne*ros de tinta e (e%a! o $ico a!are(o co!o se o ti%esse! $es#ntado no p;(en das 8(ores. Grandes n#%ens esc#ras enc"e! o c,#. E por-#e o so( s; a 8#rto aparece2 "0 e! toda a paisa*e!2 nas cores e nos sons2 #!a s#rdina a!0%e(. O pr;prio te!po , %a*aroso.

Na%e*aBse co!o e! son"o2 e o ar , !ais espesso2 ret,! e! s#spens7o os *estos2 as pa(a%ras $re%es -#e se troca!. E -#ando por #! ras*7o das 0r%ores a (eDHria se di(ata de repente at, ao eMtre!o do !#ndo2 "0 #! c"o#po so(it0rio a(i p(antado de prop;sito para !arcar a esca(a2 co!o a-#e(a pe-#ena si("#eta co(ocada ao p, de #! desen"o das pirN!ides do E*ipto e -#e n;s (o*o %e!os ser #! "o!e!. Ent7o2 descendo o rio -#e 8oi dado e rece$ido2 8a(a!os das pessoas -#e contin#ar7o a %FB(o todos os dias. Da-#e(as pessoas para -#e! o rio n7o , paisa*e! ne! can57o %erde2 !as #!a (in"a "ipnotiDante -#e as a!arro# no !es!o (#*ar e dentro de si pr;prias. La(a!os destas coisas *ra%e!ente2 di%ididos entre o -#e s; a n;s pertence e a-#i(o e! -#e apenas co! #! respeito in8inito pode!os tocar. I!a*ina!os #!a (on*a 8i(eira de "o!ens -#e %7o (an5arBse e! corrida2 e sa$e!os -#e por #!a inA#sti5a 8#nda!enta(2 por #! a$s#rdo !onstr#oso2 R !aior parte de(es ser0 cortada #!a pernaO a!ar*os e di!in#Hdos se arrastar7o so$re a-#i(o -#e da terra ("es , deiMado. Mas con8or!ados n7o2 diDe!os. A 0*#a transportaBnos (enta!ente. Ro5a! pe(os nossos o!$ros os ra!os pendentes dos sa(*#eiros. N7o aparece# o *#ardaBrios de peito aD#(. N7o era preciso. G#ard0%a!oB(o n;s2 co!o *#ard0%a!os a %ida2 a esperan5a2 e este (on*o o("ar ca(ado. A-#i est02 pois2 o !aior rio do !#ndo. N7o "0 nada !aior2 n7o "0 nada !aior.

4MA NOITE NA I?A^A MA[OR Vai n7o %ai2 s#r*e!B!e na !e!;ria i!a*ens do#tros (#*ares e do#tros dias2 casos de %ia*e!2 at!os8eras2 %is<es r0pidas o# de!oradas conte!p(a5<es. Se de t#do isto 8a(o Rs %eDes2 n7o , se! a(*#! constran*i!ento2 assi! co!o -#e! sai# R r#a de 8ato no%o e te!e -#e ("e per*#nte! se A0 pa*o# ao a(8aiate. ?0 !e parece JescrQp#(o eMcessi%o de consciFncia2 -#e "eiBde e# 8aDer3K -#e o (eitor sacode i!paciente o (i%ro e diDO 1Ires#n5oso2 o tipo.1 Mas A#ro -#e n7o so#. Se passo as !in"as (e!$ran5as ao pape(2 , !ais para -#e n7o se perca! Je! !i!K !in#tos de o#ro2 "oras -#e resp(andece! co!o s;is no c,# t#!#(t#oso e i!enso -#e , a !e!;ria. Coisas -#e s7o ta!$,!2 co! o !ais2 a !in"a %ida. In8e(iD!ente2 ne! t#do pode ser rec#perado. Mes!o -#e e# %o(te ce! %eDes a L(oren5a2 !es!o -#e esco("a o dia e a (#D2 n7o tornarei a sentir o arrepio 8Hsico Jsi!2 o arrepio 8Hsico2 no sentido (itera(2 8isio(;*ico2 da eMpress7oK -#e !e percorre# da ca$e5a aos p,s diante da entrada da Bi$(ioteca ?o#renciana -#e Mi*#e( An*e(o proAecto# e constr#i#. Seria #! !i(a*re2 e os !i(a*res2 se os "02 s7o preciosos de !ais para se repetire!. E n7o tornarei a %er no ca!in"o de VeneDa a-#e(e so( s#spenso2 entre #!a ne$(ina de aDeite2 donde irradia%a! as cores do arcoBHris2 !as $randas2 !eio !ortas2 co!o a cidade -#e parecia 8(#t#ar so$re Aan*adas e deri%ar na corrente. O tra$a("o da !e!;ria , conser%ar estas prodi*iosas coisas2 de8endFB(as do des*aste $ana(Hssi!o do -#otidiano2 ciosa!ente2 por-#e ta(%eD n7o ten"a!os o#tra !e("or ri-#eDa. e(a assi! co!o a ca%erna de A(i Ba$02 toda 8#(*#rante de A;ias2 de o#ro2 de per8#!esT o# , co!o arca de piratas anti*os2 re*ressada R (#D do dia2 -#e dentro de(a acende as p,ro(as co!o 8o*os. A*ora !es!o estendi o $ra5o e co("i #! dia!ante ne*roO a-#e(a !in"a noite na I(aDa Ma=or de Madrid2 a-#i t7o

ao p, da porta2 -#e todo o !#ndo A0 (0 8oi2 o# est0 para ir2 o# n7o %ai n#nca2 si!2 o# n7o %ai n#nca. Mas e# ten"o #! dia!ante2 -#e , ne*ro por-#e era noite2 e -#e cinti(a por-#e "a%ia 8o*#eiras. O !e("or , contar de princHpio. Iasso#Bse o caso e! DeDe!$ro2 na ante%,spera de #! destes Q(ti!os natais2 e e! Madrid 8aDia 8rio2 !#ito2 e pe(a noite dentro "a%ia "o!ens -#e (a%a%a! as r#as co! *randes Aorros de 0*#a *e(ada2 e t#do escorria e $ri("a%a e! (ar*as toa("as de re8(eMosO !as isto era !ais tarde. SaH!os da Gran VHa pe(a Ca((e Mesonero Ro!anos2 depois por Ro!pe(anDas2 atra%ess0!os Arena( e !ete!os por Co(oreros. Os candeeiros da pra5a torna%a! *(oriosa!ente (#!inoso o ne%oeiro. A-#e(e enor!e -#adri(0tero parecia #! po5o (#nar2 o# #!a arena onde ta(%eD se escondesse! to#ros de $r#!a. Lantasias. Era apenas a I(aDa Ma=or2 e! ante%,spera de nata(2 co! todo o c"7o co$erto de ra!os e de 8o("a*ens2 e !eia dQDia de 8o*#eiras espa("adas2 e o ne%oeiro a(to -#e %Ha!os !o%erBse e! ondas2 co!o a(*#,! -#e $a8eAasse contra o rio. E "a%ia ta!$,! #ns sons estran"Hssi!os de instr#!ento !#sica( J8(a#ta3 (N!ina cantante3 asso$io de a%e !ontan"esa3K -#e atroa%a! %io(enta!ente entre as -#atro 8ac"adas 8i(ipinas2 n#!a 8esta -#e era ao !es!o te!po di%erti!ento e a!ea5a. A%an50!os a !edo2 por -#e n7o "eiBde con8ess0B(o3 A at!os8era era t7o rara2 t7o inesperado o espect0c#(o2 -#e de repente n7o est0%a!os e! Madrid2 no centro da cidade ci%i (iDada e po(iciada2 !as si! e! -#a(-#er des8i(adeiro da Sierra Morena2 co! persona*ens de Cer%antes o# dos ro!ances pHcaros. De$aiMo dos p,s2 a !acieDa das 8o("as torna%aBnos 8antas!as entre 8antas!as. As 8(a#tas Jos *ritosK contin#a%a!2 e as 8o*#eiras2 %istas de !ais perto2 n7o era! a8ina( 8o*#eiras2 !as (a!pi<es a$a8ados pe(a n,%oa. AproMi!0!onos !ais. E t#do Jo# -#ase t#doK se eMp(ico#. :a%ia $andos de per#s2 e os "o!ens -#e os *#arda%a! R %ista , -#e toca%a! a-#e(es r#di!entares instr#!entos2 #!a *#ita presa n#!a caiMa de ressonNncia2 co!o a-#e(es $rin-#edos -#e 8aDHa!os anti*a!ente2 co! #!a (ata de *raMa e #! corde( encerado. T#do se! !ist,rio. T#do coisas $anais2 co!#ns2 si!p(es sit#a57o de "o!ens n#! pacH8ico !ester2 e o#tra *ente -#e os rodea%a2 so$er$a!ente indi8erentes aos t#ristas -#e n;s ,ra!os. Circ#(0!os por a(i2 ainda n7o con%encidos de -#e

8osse s; nat#ra( o -#e %Ha!os. Ne%oeiro de 8(oresta petri8icada2 ra!os so$re (aAes2 (a!pi<es -#e parecia! 8o*#eiras2 "o!ens co!o troncos de aDin"o B e en%o(%endo t#do isto a *ar*a("ada !#(tip(icada2 in8inita2 das cordas cacareAantes e ir;nicas. Ior 8or5a estas coisas tin"a! #! sentido. Desce!os pe(o o#tro (ado2 para C#c"i((eros. Co!e50!os a o#%ir sons de pa(!as e de %io(as2 os r#!ores tran-#i(iDantes da noite !adri(ena. Mas para o c,# a$erto so$re a pra5a con tin#a%a! a s#$ir as *ar*a("adas ran*entes. G#e! ria assi! na noite arrepiada da I(aDa Ma=or3 E de -#F3 E de -#e!3

VER AS ESTRE?AS A da!a a%an5o# entre as cadeiras2 se*#ndo #!a (in"a sin#osa -#e o !eneio das ancas consciente!ente repetia2 ta(%eD e! se# prop;sito para pro%eito e re*a(o dos "o!ens -#e se derra!a%a! ao so(2 co! as p0(pe$ras pesadas. Tra$a("o esc#sado. A cor#Aa a!a se! discerni!ento os se#s cor#Ain"os2 de $e(eDa n7o c#ra2 o# te! (0 o#tros padr<es. Mas a(i2 na piscina2 entre tantos corpos escorreitos2 a(*#!a ce*#eira pessoa( e pro%idencia( 8#rta os o("os desta da!a ao se# pr;prio corpo. G#a(-#er de n;s pode ter de resi*narBse ao se# corpo 8eio2 o#sar !es!o a cora*e! de o !ostrar2 !as n7o or*#("arB se de #! corpo estQpido2 co!o a da!a -#e ostensi%a!ente se deita a*ora na cadeira2 en-#anto 8a(a a dois con"ecidos2 #! *ordo e #! !a*ro. V7o 8icar a(i a con%ersar at, ao 8i! da cr;nica. Mon;tonos co!o papa*aios. ?o*o se %F -#e a da!a n7o entrar0 na 0*#a2 ne! se-#er para !o("ar o p, e dar o *ritin"o -#e 8aD sorrir os "o!ens. Est0 !in#ciosa!ente penteada e (acada2 de re(;*io e $rincos2 co! #!as s#H5as $r#nidas ao (ado das ore("as2 e2 en-#anto e# esti%er eMp(icando isto2 8#!ar0 trFs ci*arros se*#idos2 e! *estos est#dados2 se!pre i*#ais2 co!o #! ani!a( a!estrado. Iara os "o!ens -#e ("e ser%e! de ac;(itos te! #! sorriso 8iMo2 -#e n7o sei por -#e artes !e 8aD pensar na $oca de #! ca%a(o a -#e ti%esse! cortado os $ei5os rentes. Odeio esta !#("er. N#nca a %i antes2 n7o sei -#e! ,2 o -#e 8aD2 co!o se c"a!a2 !as odeioBa. Representa a est#pideD -#e detesto2 -#e ne(a eMtra%aso# para o corpo. Repare o (eitorO , *rossa2 toda e! papos !a( escondidos2 se! #! *r7o de respeito por si pr;pria. Mira as pernas co!p(acente!ente2 retoca a !a-#i("a*e!. A !i!2 apeteceB!e a*arr0B(a por #! p,2 (e%0B(a a espernear entre as cadeiras e os to(dos2 e (an50B(a R 0*#a. Sorrio2 re*a(ado2 en-#anto i!a*ino por!enoresO os ca%a("eiros o8endidos -#e !e pede! eMp(ica5<es2 #! de(es !er*#("ando aparatosa!ente para retirar a %Hti!a dos cinco

pa(!os de 8#ndo2 o *erente do "ote( a !andar despeAar a piscina conta!inada. DeiMo de o("ar a da!a estQpida. RecostoB!e !ais na cadeira2 sa$oreio o ca(or2 reencontro po#co a po#co a paD de !i! !es!o2 e o("o o c,# todo aD#( co! #ns (e%es 8iapos $ran cos -#e a!an"7 ser7o n#%ens e o#tono %erdadeiro. DeiMo %a*#ear o pensa!ento2 8or5oBo a ser co!o a-#e(es Ao*os de caiMas c"inesas2 #!as !etidas nas o#tras2 -#e tF! paisa*ens !isteriosas2 n#nca entendidas2 nas ta!pas do#radas. Ior isso , -#e a piscina de 0*#a transparente e a 8esta das cores e dos corpos desaparece! de sQ$ito e e! se# (#*ar s#r*e #!a terra eMtensa e $ra%a2 co! 0r%ores rasas2 i!;%eisT por isso e -#e o so( de repente se esconde e , noiteT e o !e# corpo distendido !#da de posi57o e %ai a*ora sentado2 #! po#co !oHdo da %ia*e! (on*a2 en-#anto o %oDear con8#so da piscina se trans8or!a no r#Hdo contHn#o de #! !otor. ViaAo de a#to!;%e( por #!a estrada a(enteAana2 os 8ar;is cata! i!a*ens r0pidas de troncos e copas -#e a (#D prateia. As %eDes2 #ns o("os de ani!a(2 %erdes e 8iMos2 escapa!Bsepara o (ado no Q(ti!o !o!ento. Vi!os de (on*e2 de terras estran"as2 con%ersa!os de%a*ar2 na-#e(e to! s#rdo -#e , cansa5o !as ta!$,! pacH8ico contenta!ento. Toda a %ia*e! corre# $e!2 e a*ora2 A0 t7o perto de casa2 nada nos 8ar0 pararO o dep;sito te! *aso(ina -#e c"e*#e2 a estrada pertenceBnos2 a cond#tora , pr#dente. 4! dos a!i*os do $anco de tr0s co!e5a a tra#tear #!a -#a(-#er toada da re*i7o e o carro enc"eBse de #!a pe-#ena !Qsica si!p(es. E $o! %iaA ar co! a!i*os. De c"o8re2 o a#to!;%e( p0ra. #!a tra%a*e! $r#sca2 de cat0stro8e2 -#e a(ar!a toda a *ente. G#e 8oi2 -#e n7o 8oi2 a cond#tora a$re a porta do se# (ado2 sai co!o #! t#87o Je(a , #! t#87oK2 e ordenaO 1Todos para 8ora. Todos para 8ora.1 Aos troposB*a("opos Jo carro te! d#as portas2 os oc#pantes s7o -#atroK sae! os passa*eirosO 1G#e ,3 G#e acontece#31 A cond#tora Jde8ini57oO a -#e (e%a2 a -#e cond#D2 a -#e orientaK est0 parada na estrada2 co! o rosto %irado para o c,#2 o $ra5o apontado co!o #!a seta o# co!o #! *ritoO 1As estre(as.1 O("a!os. O c,#2 ne*ro co!o s; o aD#( pode ser2 est0 a(a*ado de (#D2 , #! rio c(aro -#e pa(pita doce!ente2 e "0 no ar #!a esp,cie de 8r,!ito2 -#e , -#ase #! so!2 #! D#!$ido

inter!in0%e( co!o se todos a-#e(es astros esti%esse! co!#nicando entre si n#!a (in*#a*e! de -#e s; entende!os a !Qsica2 !as n7o o sentido. E a(i 8ic0!os2 n7o sei -#anto te!po2 rece$endo e! c"eio a (#D %i%a do c,#2 no !eio da ca!pina deserta. Ca(ados2 %o(t0!os ao carro. O !otor reco!e5o# a tra$a("ar2 as rodas es!a *ara! o sai$ro da $er!a. A %ia*e! contin#a%a. Virei a ca$e5a para o !e# (ado es-#erdo e estre!eci. Depois2 n#! re(ance2 o("ei os a!i*os. Ent7o2 sorrindo co!o #! "o!e! 8e(iD2 %o(teiB!e para a estrada. Iassei os dedos de%a*ar pe(o rosto2 co!o -#e! tacteia a $ar$a2 e o#%i distinta!ente o esti("a5ar 8ino da (#D -#e o co$ria.

A IERLEITA VIAGEM SaH!os de ?is$oa ao 8i! da tarde2 ainda co! (#D de dia2 por #!a estrada de trNnsito po#co 8ati*ante. IodHa!os con%ersar ca(!a!ente2 se! precipitar as pa(a%ras ne! te!er as pa#sas. N7o tHn"a!os pressa. O !otor do a#to!;%e( D#!$ia co!o #! %io(once(o c#Aa %i$ra57o de #!a s; nota se pro(on*asse in8inita!ente. Nos inter%a(os entre as 8rases c"e*a%a at, n;s o 8er%i("ar s#a%e dos pne#s so$re o as8a(to2 e2 nas c#r%as2 o ar8ar da $orrac"a crescia co!o #! a%iso2 para (o*o a se*#ir %o(tar ao !es!o pacH8ico !#r!Qrio. La(0%a!os de coisas ta(%eD A0 sa$idas2 !as -#e2 ao sere! o#tra %eD ditas2 era! t7o no%as e t7o anti*as co!o #! a!an"ecer. As so!$ras das 0r%ores deita%a!Bse por ci!a da estrada2 !#ito (on*as e p0(idas. G#ando o ca!in"o !#da%a de sentido2 na direc57o do so(2 rece$Ha!os na cara #!a r0pida raAada de re(N!pa*os 8#(%os. O("0%a!os #! para o o#tro e sorrHa!os. ?0 para diante2 o so( apa*o#Bse atr0s de #!a co(ina inesperada. N7o %o(t0%a!os a %FB(o. A noite co!e5o# a nascer de si !es!a e as 0r%ores reco("era! as so!$ras espa("adas. N#!a recta !ais eMtensa2 os 8ar;is disparara! de ro!pante co!o dois $ra5os $rancos -#e 8osse! tacteando o ca!in"o ao (on*e. Jant0!os n#!a cidade2 a Qnica -#e "a%ia entre ?is$oa e o nosso destino. No ca8,Bresta#rante a *ente da terra o("o# co! c#riosidade os descon"ecidos -#e A#(*0%a!os ser. Mas2 no !eio de #!a 8rase2 o#%i!os pron#nciar o no!e de #! de n;sO n#nca nin*#,! , s#8iciente!ente inc;*nito. Irosse*#i!os a %ia*e!2 noite 8ec"ada. Est0%a!os atrasados. A estrada piorara2 toda e! (o!$as2 de !a# piso2 co! $er!as res%a(adi5as e !#ros -#e se e!pina%a! nas c#r%as. DeiMara de ser possH%e( con%ersar. A!$os nos reco("e!os de(i$erada!ente a #! di0(o*o interior -#e tenta%a adi%in"ar o#tros di0(o*os2 -#e pre%ia per*#ntas e constr#Ha

respostas. E "a%ia a pen#!$ra de #ns rostos $a5os donde as per*#ntas %in"a!2 pri!eiro tH!idas2 toscas2 e !ais adiante 8ir!es2 co! #!a %i$ra57o de c;(era -#e proc#r0%a!os co!preender2 -#e ca#te(osa!ente rode0%a!os2 o# decidHa!os en8rentar propondo na resposta #!a c;(era !aior. Atra%ess0!os a(deias desertas2 i(#!inadas nas es-#inas por candeeiros c#Aa (#D !orta se perdia se! o("os -#e a %isse!. M#ito rara!ente o#tro a#to!;%e( se cr#Da%a connosco e !ais raro ainda os nossos 8ar;is capta%a! o cataB 8o*os de #!a $icic(eta 8antas!0tica -#e 8ica%a para tr0s2 co!o #! per8i( tr,!#(o perdido na noite. Co!e50!os a s#$ir. Ie(a Aane(a entrea$erta entra%a #! ar 8rio -#e circ#(a%a pe(o carro e nos arrepia%a a n#ca. As (#Des $randas do ta$(ier espa("a%a! nos nossos rostos #! (#Deiro sereno. C"e*0!os -#ase se! dar por isso2 n#!a %o(ta do ca!in"o. And0!os ao redor d#!a i*reAa -#e parecia estar e! todo o (ado2 A0 perdidos. Lina(!ente de!os co! a casa. 4! $ar rac7o es*#io2 co! d#as portas estreitas. :a%ia pessoas R nossa espera. Entr0!os e2 en-#anto a #! canto con%ers0%a!os co! -#e! nos rece$era2 a sa(a 8oiBse enc"endo si(enciosa!ente. Oc#p0!os os nossos (#*ares. Na !esa esta%a! dois copos e #! Aarro de 0*#a. Os rostos era! a*ora reais. SaHa! da pen#!$ra e %ira%a!Bse para n;s2 *ra%es e interro*ati%os. Era! a-#e(a *ente a -#e! o no!e de po%o co(a co!o a pr;pria pe(e. :a%ia trFs !# ("eres co! crian5as de co(o2 e #!a de(as2 !ais tarde2 a$ri# a $(#sa e a(i !es!o de# de !a!ar ao 8i("o2 en-#anto nos o("a%a e o#%ia. Co! a !7o (i%re co$ria #! po#co o rosto da crian5a e o seio2 se! pensar !#ito nisso2 tran-#i(a. :a%ia "o!ens de $ar$a por 8aDer2 tra$a("adores do ca!po2 oper0rios2 a(*#ns e!pre*ados Jescrit;rio3 $a(c7o3K2 e crian5as -#e -#eria! estar -#ietas e n7o podia!. La(0!os at, de !adr#*ada. E -#ando nos ca(0!os e e(es se ca(ara!2 "o#%e a(*#,! -#e disse si!p(es!ente2 no estran"o to! de -#e! pede desc#(pa e d0 #!a orde!O 1Vo(te! -#ando p#dere!.1 Despedi!oBnos. Era tarde2 !#ito tarde. Mas ne! #! ne! o#tro tHn"a!os pressa. O a#to!;%e( roda%a se! r#!or2 proc#rando o ca!in"o dentro d#!a noite a(tHssi!a2 co! o c,# co$erto de 8o*os. S; !#itos -#i(;!etros adiante conse*#i!os diDer

a(*#!a coisa !ais do -#e as po#cas pa(a%ras de contenta!ento -#e "a%Ha!os trocado ao arrancar. THn"a!os diante de n;s #!a %ia*e! a*ora (on*a. Era #! !#ndo desa$itado -#e atra%ess0%a!osO canais si(enciosos as r#as das a(deias2 co! as s#as 8ac"adas ador!ecidas2 e (o*o torn0%a!os a ro!per nos ca!pos2 entre 0r%ores -#e parecia! recortadas e ao p, eMp(odia! e! %erde -#ando os 8ar;is as per8#ra%a!. N7o tHn"a!os sono. E ent7o 8a(0!os co!o d#as crian5as 8e(iDes. E es-#erda do ca!in"o2 #! rio corria ao nosso (ado.

Você também pode gostar