UNIVERZITET U TUZLI EKONOMSKI FAKULTET TUZLA

Seminarski rad iz predmeta Monetarna ekonomija Tema:

Monetarni agregati u Sistemu Federalnih rezervi, Centralnoj Evropskoj banci i Centralnoj banci BiH

redmetni pro!esor: #r$ S%$ Iz"din Ke&eto'i() do%

St"denti: *asano'i( #a+mira I,-.//012 S"+ejmano'i( M"sta!a I

T"z+a 2-$23$-213 4odine

Sadraj:
Sadraj:....................................................................................................................................... 2 UVOD.......................................................................................................................................... 1 1. Monetarni agregati...................................................................................................................2 Pristupi u definisanju i mjerenju monetarnih agregata..............................................................2 2. Monetarni agregati u praksi F D............................................................................................! 2.1. Monetarni agregati F D"a....................................................................................................! 2.2. Sistem federa#nih re$er%i.......................................................................................................& '. Monetarni agregati %ropske (entra#ne )anke.....................................................................1*

'.1. Monetarni agregati ()......................................................................................................1* '.2. +o%,ani opti-aj i no%,ana masa..........................................................................................11 .. Organi$a-iona struktura ())/0 1putem monetarnih agregata2.............................................11 34567U845.............................................................................................................................. 1' 6/9 :49U:4............................................................................................................................ 1.

U !"

#$ Monetarni agregati
Monetarni a4re4ati s" monetarni indikatori koji s+"5e za odre6i'anje k'a+iteta i !"nk%ija no'%a " pri'redi) a+i i za 'o6enje monetarne po+itike i po+itike +ik'idnosti pri'rede i dr"4i7 sektora$ Pristupi u definisanju i mjerenju monetarnih agregata Imamo d'a prist"pa " de!inisanj" i mjerenj" monetarni7 a4re4ata:
1$

Transak%ijski prist"p mjerenj" no'%a 8 na4+a&a'a !"nk%ij" no'%a kao sredst'a razmjene$ o njem" se no'a% z9o4 'r&enja o'e !"nk%ije k'a+itati'no raz+ik"je od dr"4i7 o9+ika !inansijske imo'ine$ Empirijski de!inisan no'a% 9i onda o9"7'atao samo one !inansijske akti'e koje se koriste kao sredst'o razmjene i koje ne nose kamat"$ To je z9o4 to4a &to ako nose kamat" onda imaj" i oport"nitetne tro&ko'e " 'id" iz4"9+jene kamate pa +j"di minimiziraj" iznos no'%a koji dr5e$ rema o'om prist"p" s"&tina no'%a je " tome &to se njime 'r&i p+a(anje za ro9" i "s+"4e$ O'aj prist"p " no'a% "k+j":"je s'a sredst'a koja s+"5e kao sredst'a razmjene 8 ko'ani%e) papirni no'a% i tek"(i ra:"ni na koje se mo4" '"(i :eko'i$ O'ako o9"7'a(en no'a% ne nosi kamat"$ rin%ip +ik'idnosti 8 na4+a&a'a !"nk%ij" no'%a kao sredst'o o:"'anja 'rijednosti pa se po o'om prist"p" no'a% smatra naj+ik'idnijim o9+ikom imo'ine$ Lik'idnost imo'ine predsta'+ja +ako(" sa kojom nek" imo'in" mo5emo prodati " 9i+o kom tren"tk" " 9"d"(nosti a+i po poznatoj i sta9i+noj 'rijednosti "z minima+ne tro&ko'e i " kratkom rok"$ o o'om prist"p" no'a% se k'a+itati'no ne ra+ik"je od dr"4i7 o9+ika !inansijske imo'ine jer je s'a imo'ina +ik'idna samo " raz+i:itom stepen"$ O'aj prist"p je &iri " odnos" na transak%ijski jer "k+j":"je i 9rojne !inansijske akti'e koje s" 'isoko +ik'idne &to zna:i da se mo4" pret'oriti " no'a% 9ez 4"9itka 'rijednosti$ od no'%em se mo4" podraz"mje'ati s'e !inansijske akti'e na kojima nije mo4"(e ost'ariti ni kapita+ni do9itak ni 4"9itak$1

-$

Monetarni a4re4ati predsta'+jaj" ko+i:in" a4re4atne pon"de no'%a " nekoj zem+ji$ Oni se raz+ik"j" za'isno o +ik'idnosti razni7 'rsta no'%a koje4 sadr5e$ Osno'na mjera a4re4atne pon"de no'%a je transak%ijski no'a% i+i no'a% " "5em smis+") tj$ onaj koji s+"5i za ro9nono':ane transak%ije i+i k"poprodaje ro9a i "s+"4a ;M1, no':ana masa) ko'ani) papirni i depozitni no'a%<$ Udio 4oto'ine " str"kt"ri M1 'eoma je 'a5an podatak) a+i raz+i:it " raz+i:itim zem+jama i razdo9+jima$ Kre(e se o9i:no od 10= do -0= no':ane mase$ Smanjenje to4 "dje+a po'o+jan je pokazate+j) a po'e(anje +o&a 'ijest za monetarn" '+ast jer se po'e(a'aj" tro&ko'i tiskanja no'%a) nepo'jerenje " depozitni no'a% i monetarni sasta'$ M- je &ira mjera "k"pne pon"de no'%a jer o9"7'ata no'a% " &irem smis+" tj$ i onaj no'a% koji o9a'+ja !"nk%ij" :"'anja dije+a "k"pne imo'ine " no':anom o9+ik"$ S+ijede jo& M= i M3$

http:;;hr.<ikipedia.org;<iki;Makroekonomija 1*!.*..2*1.2

Ms > M1 ? M- ? M= ? M3 M1: 4oto'ina ;papirni i ko'ani no'a% iz'an 9anaka< ? depoziti po 'i6enj" ;'rsta no':ani7 "+o4a " 9ank" koji se na za7tje' "+a4a:a 0 &tedi&e 'ra(a istome< > transak%ijski no'a% M-: M1 ? oro:eni depoziti do 4odin" dana M=: M- ? oro:eni depoziti preko 4odin" dana M3: M= ? manje +ik'idna sredst'a #e!ini%ije no':ane mase mjenjaj" se z9o4 poja'e no'i7 'rsta instr"menata p+a(anja$ Monetarna potra5nja Md$ No':ana masa se ja'+ja kao osno'ni monetarni a4re4at preko koje4 se iskaz"je "k"pan z9ir p+ate5ni7 i prometni7 sredsta'a tj$ no'%a$ -A4re4atna potra5nja za no'%em je 9roj indi'id"a+ni7 potra5nji no'%a koje iskaz"j" 4ra6ani i pred"ze(a$ No'a% se tra5i i dr5i z9o4 mo4"(nosti da se njime k"p"j" i p+a(aj" dr"4e ro9e) a ne z9o4 nje4o'e "n"tra&nje 'rijednosti$ Zadr5a'anje jedno4 dije+a imo'ine " no':anom o9+ik" o9i:no je o4rani:eno z9o4 oport"nitetno4 tro&ka koji je jednak 'e+i:ini kamata koje mo5emo do9iti ako no'a% dr5imo " 9an%i$= Monetarni a4re4ati s") "st'ari) monetarni indikatori koji s+"5e za odre6i'anje k'a+itetai !"nk%ija no'%a " pri'redi) a+i i za 'o6enje monetarne po+itike i po+itike +ik'idnosti pri'rede i dr"4i7 sektora$ Moti'i dr5anja no'%a) a time inje4o'e !"nk%ije " pri'redi) mo4" 9iti: 1$ transak%ioni) kada se no'a% koristi za o9a'+janje transak%ija) odnosno p+a(anja ro9a i"s+"4a -$ spek"+ati'ni) kada se no'a% dr5i " %i+j" spek"+a%ije na !inansijskom tr5i&t" =$ moti' predostro5nosti " dr5anj" no'%a) kada se no'a% dr5i kao odre@ena rezer'a zas+":aje'e 'anredni7 oko+nosti$ Monetarna ana+iza i ekonomska po+itika naj:e&(e koriste a4re4at no':ane mase ;M1<$ ored no':ane mase) :esto se koristi i a4re4at monetarna masa i+i primarni no'a% ;M2<$O'aj se a4re4at nazi'a jo& i no'%em %entra+ne 9anke$

U nje4a "+aze s+ede(a sredst'a:

2

#r$ s%$ Iz"din Ke&eto'i() red$ pro!$ AFinansije ;monetarne i ja'ne<B T"z+a) -22C$ Str$ D2 #r$ s%$ Kadrija *$ red$ pro!$ AMakroekonomija) No'a% i monetarni sEstemB T"z+a) -212$

'

'

%&'M(&)' )! (C 1$ dinarski primarni no'a% ;M2< 4oto' no'a% " opti%aj" 5iro,ra:"ni 9anaka 9+a4ajna depozitni no'a% Federa%ije o9a'ezna rezer'a 9anaka rezer'ni !ondo'i

-$ de'izne o9a'eze prema 9ankama =$ 9+a4ajni:ki zapisi Narodne 9anke

*$ Monetarni agregati u praksi FE"

Sistem !edera+ni7 rezer'i) i+i jednosta'no FE#) predsta'+ja 'eoma zna:ajn" !inansijsk" instit"%ij" :iji dje+okr"4 rada zna:ajno "ti:e na 4+o9a+na kretanja na !inansijskim tr5i&tima$ Nje4o'a primarana "+o4a je re4"+isanje pon"de no'%a na tr5i&t") sprje:a'anje rasta stope in!+a%ije i dr"4im mjera monetarne po+itike koje zna:ajno "ti:" na %je+ok"pn" pri'red" na tr5i&t") a time i %ije+o4 s'ijeta$ Od s'o4 osni'anja FE# ima zna:ajn" "+o4" " kreiranj" 4+o9a+ni7 !inansijski7 toko'a$ Na direktan i+i indirektan na:in je 9io "k+j":an " s'e krize na Fa++ Street," " GG 'ijek"$3 FE#) ako %entra+ni monetari a"toritet " SA#," je od4o'oran za imp+ementa%ij" monetarne po+itike i e'ent"a+no pre"zimanje pre'enti'ni7 i korekti'ni7 ak%ija " s+":aje'ima nastanka krizni7 sit"a%ija$ S'ijetska ekonomske kriza) koja je eska+ira+a septem9ra -22D$4odine) 9i+a je indirektno pro"zroko'ana potezima FE#,a i dr"4i7 nad+e5ni7 tije+a koji s" tre9a+i da rea4"j" na "pozorenja o prenad"'anosti kreditni7 tr5i&ta$ FE#) kao najmo(nije %entra+no monetarno tije+o) " 'rijeme nastanka s'ijetske ekonomske krize) pa i pos+ije) nije na od4o'araj"(i na:in rea4o'ao i sprije:io njen nastanak i pored jasni7 "pozorenja i indikatora koji s" i&+i " pri+o4 " inter'en%iji i re4"+a%ji odre6eni7 !inansijski7 instit"%ija$ Nepostojanje e!ikasniosti) koordina%ije izme6" kotro+ni7 tije+a i FE#,a) zanemari'anje :injeni%a i podataka;namjerno i+i nenamjerno<) s" samo neki od !aktora koji s" do'e+i do nastanka naj'e(e ekonomske krize od 1C-C$4odine$

*.1. Monetarni agregati FED-a+

Frederi% S$ Mis7kin) Ho+"m9ia Uni'ersitE )-223)Monetarna ekonomija )9ankarst'o i !inansijska tr5i&ta) str$==/, ==.$
!

7ttp:009e+eske$%om0monetarni,a4re4ati0 ;2.$23$-213<

M2;Monetarna 9aza<: 4oto'ina ;ko'ani%e i papirni no'a%< iz'an Hentra+ne Ianke) rezer'e depozitni7 instit"%ija ;o9a'ezne rezer'e< 8 sredst'a koje depozitne instit"%ije dr5e na ra:"nima kod Hentra+ne Ianke M1;No':ana masa<: 4oto'ina ;'an 9ankarsko4 sistema<) transak%ioni ra:"ni) depoziti po 'i6enj" dr"4i depoziti po 'i6enj" ;NOF) ATS<) NOF 8 kamatonosni) odnosno &tedni ra:"ni) koji omo4"(a'aj" s+o9odno raspo+a4anje sredst'ima na njima a+i "4+a'nom preko :eko'a$ Sa nji7 se mo4" 'r&iti p+a(anja$ ATS 8 kom9ina%ija &tedno4 ra:"na na koji se p+a(a kamata i o9i:no4 tek"(e4 ra:"na na koji se ne p+a(a$ Na tek"(em ra:"n" se dr5e minima+na sredst'a i sa nje4a se mo4" 'r&iti p+a(anja$ Ostatak se dr5i na &tednom ra:"n" i to donosi kamat"$ Kada sa+do na tek"(em ra:"n" padne ispod n"+e sredst'a se sa &tedno4 pre9a%"j" na tek"(i ra:"n i o9rn"to) p"tni:ki :eko'i koje emit"j" ne9ankarske or4aniza%ije M-;prist"p +ik'idnosti<: M1) &tedni depoziti i depozitni ra:"ni na tr5i&t" no'%a;MM#A< 8 ot'araj" i7 9anke koje tako prik"p+enjim sredst'ima k"p"j" kratkoro:ne 7artije od 'rednosti a '+asnik" depozita daj" o4rani:en" s+o9od" raspo+a4anja sredst'ima na ra:"n" ma+i oro:eni depoziti 8 depozitni %erti!ikati;do 122$222J< 8 7artije od 'rijednosti sa odre6enim rokom dospije(a) orde6enom kamatnom stopom) ma+i7 denomina%ija;do 122J<) nis" prenosi'i;ne mo4" se prodati prije roka dospije(a<) depoziti kod zajedni:ki7 !ondo'a na tr5i&t" no'%a;MMMF< 8 ot'oreni in'esti%ioni !ondo'i koji ja'no prodaj" s'oje ak%ije;":e&(e " !ond"< i iz tako prik"p+jeni7 sredsta'a k"p"j" isk+j":i'o kratkoro:ne 7artije od 'rednosti a s'ojim '+asni%ima omo4"(a'aj" raspo+a4anje "+o5enim sredst'ima "z odre6ena o4rani:enja;npr) da minima+ni iznos na :ek" 9"de /2201222J i to z9o4 o9a'eze da na za7tje' '+asnika otk"pe od nji7 ak%ije po tek"(oj tr5i&noj 'rijednosti<$ ose9na po4odnost kod o'i7 !ondo'a je &to ne pod+ije5" o9a'ezi dr5anja o9a'ezne reser'e s'i e+ementi M- osim M1 predsta'+jaj" k'azi no'a%$

M=;&ira de!ini%ija no'%a<:M-) 'e+iki oro:eni depoziti 8 depozitni %erti!ikati :ija je nomina+na 'rijednost 'e(a od 122$222J a nji7o'i k"p%i s" "4+a'nom pred"ze(a RE O sporaz"m;rep"r%7ase a4reement< 8 !inansijski instr"ment kojim se proda'a% RE O, a;9anka< o9a'ez"je da (e prodati odre6en" 7artij" od 'rijednosti;i to "4+a'nom pr'ok+asne i dr5a'ne 7artije od 'rijednosti< k"p%" RE O,a po odre6enoj %ijeni "z pre"zimanje o9a'eze da (e ist" t" 7artij" od 'rijednosti otk"piti od k"p%a po no'oj %ijeni
=

koja je 'e(a od pr'o9itne jer "k+j":"je ak"m"+iran" kamat"$ U s"&tini porda'a% se na+azi " pozi%iji zajmoprim%a a k"pa% zajmoda'%a$ Za o9ra:"n monetarni7 a4re4ata re+e'antni s" samo oni RE O,i " kojima k"pa% nije 9anka$ Ro:nost o'o4 sporaz"ma se kre(e od s'e4a jedno4 dana pa do 4odin" dana) pri :em" s" naj:e&(i do K dana e'rodo+arski depoziti 8 depoziti koje rezidenti SA# dr5e " stranim 9ankama i+i inostranim !i+ija+ama SA# 9anaka a koji s" denominirani " do+arima i imaj" re+ati'no kratak rok dospije(a) depoziti kod zajedni:ki7 !ondo'a sa tr5i&ta no'%a koje posjed"j" pred"ze(a L ;mjera +ik'idnosti<:M=) dr"4a +ik'idna sredst'a;koja s" instr"menti tr5i&ta no'%a) manje s" +ik'idna od pret7odni7) a+i se mo4" pret'oriti " no'a% pa se tretiraj" kao s"pstit"ti no'%a<: &tedne o9'ezni%e;dr5a'ne 7artije od 'rijednosti koje emit"je ameri:ka '+ada a koje mo4" da k"pe samo !izi:ka +i%a<) 9ankarski ak%enti) e'rodo+arski depoziti sa d"4im rokom dospje(a) komer%ija+ni zapisi;emit"j" i7 pred"ze(a< kratkoro:ne dr5a'ne 7artije od 'rijednosti

*$*$ Sistem ,ederalnih rezervi Karakteristika ameri:ko4 9ankarsko4 sistema je postojanje 'e+iko4 9roja manji7 9anaka koje se 9a'e "o9i:ajenim 9ankarskim pos+o'ima$ Iankarski sistem s'ake zem+je !"nk%ioni&e pod "pra'om %entra+ne 9anke$ U SA#," %entra+na 9anka zo'e se Sistem !edera+ni7 rezer'i$ Nje4o'a skra(eni%a je FE#$ FE# je ja'na instit"%ija) po+iti:ki re+ati'no neza'isna$ Od4o'oran je za dr5a'n" monetarn" po+itik" i o'+a&ten za re4"+isanje i kontro+" monetarni7 i !inansijski7 instit"%ija i tr5i&ta dr5a'e$ Sistem !edera+ni7 rezer'i je kreiran zakonom iz 1C1=$ 4odine i s"de(i
&

po tome mo4+o 9i se zak+j":iti da s" SA# 'r+o kasno do9i+e %entra+n" 9ank"$ Me6"tim) istorija je ma+o dr"4a:ija$ r'i pok"&aj kreiranja %entra+ne 9anke SA# se 'ez"je za 1KC1$ 4odin" kada je A+eksandar *ami+ton;A+eLander *ami+ton<) pr'i sekretar trezora SA# !ormirao t7e Iank o! United States$ Ona je nasta+a po "zor" na Iank o! En4+and sa %i+jem da ser'isira potre9e dr5a'no4 trezora$ Me6"tim) po+iti:ke intri4e s" "ti%a+e da je 9anka do s'o4 ras!ormiranja 1D11$ 4odine do5i'je+a 'i&e skanda+a$ ar 4odina kasnije) 1D1.$ je ":injen dr"4i pok"&aj kreiranja %entra+ne 9anke !ormiranjem t7e Se%ond Iank o! United States)a+i je on kao i pret7odni propao 1D=.$ 4odine)"4+a'nom iz isti7 raz+o4a$ #o d'adeseto4 'ijeka) osno'no o9i+je5je ameri:ke po+itike 9io je stra7 od %entra+izo'ane mo(i$Taka' stra7 od %entra+iza%ije 9io je jedan od raz+o4a otpora osni'anj" %entra+ 9anke " SA#,"$#r"4i raz+o4 predsta'+ja+o je d"4o4odi&nje nepo'jerenje ameri:ke ja'nosti prema tak'om po'ezi'anj" :iji je jedan od sim9o+a 9i+a i %entra+na 9anka$ Upra'o to nepo'jerenje prema osni'anj" %entra+ne 9anke do'e+o je do propasti pr'a d'a eksperimenta " %entra+nom 9ankarst'" :ija je s'r7a 9i+a nadzor 9ankarsko4 sistema$. U+o4a FE#,a je da o9ez9ijedi nesmetan" %irk"+a%ij" "n"tar pri'rede i !inansijsko4 sistema$ FE# se sastoji iz pet osno'ni7 e+emenata: #'anaest okr"5ni7 9anaka, naj'a5nija je 9anka " Nj"jork") a osta+e 9anke s" +o%irane ": Fi+ade+!iji) Ri:mond") At+anti) Mika4") SentL"is") Mineapo+is") Kanzas") #a+as") Ioston") San Fran%isk" i K+i'+end"N M+ani%e 9anke,koji7 ima oko 3$=22) &to je ne4dje oko =/O od "k"pno4 9oja 9anaka " SA#N Od9ora P"'ernera, koji se sastoji od K :+ano'a) Komiteta za opera%ije na ot'orenom tr5i&t" ;Federa+ Open Market Hommittee,FOMH<N Sa'jetoda'no4 komiteta$

Frederi% S$ Mis7kin i Stan+eE P$ Eakins QFinan%ijska tr5i&ta i instit"%ijeA Mate Za4re9 -22/$ 1.> str.

Sistem Federa+ni7 rezer'i ; FE# < je or4anizo'an tako da s" s'e 9anke koje se na+aze " !edera+nom 9ankarskom sistem" SA# nje4o'i dje+imi:ni '+asni%i$ ri tome) 9anke nemaj" pra'o da 9iraj", ako 7o(e da se 9a'e 9ankarst'om na !edera+nom ni'o" ;a+ternati'no mo4" 9iti i ma+a 9anka " ok'ir" dr5a'e<) moraj" k"piti "dio " sistem") nemaj" skoro nikaka' "ti%aj na "pra'+janje Federa+nim rezer'ama i rezid"a+ni pro!it FE#,a od+azi dr5a'ni 9"d5et$ S'aka %entra+na 9anka) kao i s'aka 9anka) ima odre6eni kapita+ ;mno4o manji od "k"pne akti'e kojom se mjeri 'e+i:ina 9anke< i taj kapita+ ima '+asnika$ Tako s" '+asni%i FE#,a s'e ameri:ke 9anke propor%iona+no s'ojoj 'e+i:ini$ Hje+ok"pan sistem FE#,a je podje+jen na 1- pod%entra+ni7 9anaka) tako da 9anke te7ni:ki taj "dio imaj" " s'ojoj re4iona+noj FE# 9an%i$

Za s'oje '+asni&t'o one do9ijaj" !iksn" di'idend" ;%%a 3O<$ To 'i&e predsta'+ja kamatn" stop") o9e&te(enje za zaro9+jeni kapita+) ne4o pro!it"$ Sa' pra'i pro!it FE#,a) emisiona do9it monopo+a na no'a%) od+azi " dr5a'ni 9"d5et$ Sa'jet 4"'ernera koji se sastoj" od K 4"'ernera koji "pra'+jaj" Federa+nim rezer'ama imen"je predsjednik SA#) a nji7o' iz9or pot'r@"je i+i od9a%"je Senat$ Za monetarn" po+itik" SA#) osim sa'jeta 4"'ernera) zad"5eno je jo& jedno tije+o) a to je Komitet za opera%ije na ot'orenom tr5i&t" ;Open Market Hommittee<$ O'aj komitet sasta'+jen je od isti7 K 4"'ernera i jo& / od "k"pno 1- direktora re4iona+ni7 9anaka iz sistema FE#,a$ #irektore o'i7 9anaka 9iraj" 9anke :+ani%e re4iona+ni7 Federa+ni7 rezer'i$ Redino t" postoje e+ementi pri'atno4 od+":i'anja) a+i je "ti%aj to4a 'r+o neznatan iz neko+iko raz+o4a$ r'o) i kod imeno'anja o'i7 +oka+ni7 direktora po+itika ne!orma+no i4ra 'a5n" "+o4"$ #r"4o) :ak i ako 9i 9anke "spje+e da pro4"raj" s'oje kandidate proti'no 'o+ji dr5a'e) to jo& "'ijek :ini samo / :+ano'a Komiteta i K 4"'ernera i7 mo5e pre4+asati) jer je Komitet jedino nad+e5an za odre@i'anje kamatne stope) dok se za s'e osta+o pita Sa'jet 4"'ernera$ Osno'ni zadatak FE#,a je odr5a'anje re+a%ije sta9i+nost 'a+"te) sta9i+nost %ijena) kontro+a pon"de no'%a " "s+o'ima p"ne zapos+enosti$ Instr"menti FE#,a za imp+ementa%ij" osno'ni7 makroekonomski7 %i+je'a s": Opera%ije na ot'orenom tr5i&t" ;k"po'ina i prodaja dr5a'ni7 o9'ezni%a<N o+itika diskontne stope ;"t'r@i'anje kamatne stope) po kojoj 9anke :+ani%e mo4" pozajm+ji'ati rezer'e od FE#,a<N o+itika o9a'ezne rezer'e +ik'idnosti ;mijenjanje zakonske stope o9a'ezne rezer'e na depozite " 9ankama i dr"4im !inansijskim instit"%ijama<$

#ak+e) FE# "t'r6"je ni'o rezer'i i kona:n" pon"d" no'%a " re+a%iji sa s'ojim partnerima$ Osim te !"nk%ije ) FE# ima i dr"4e zadatke) kao &to s" "pra'+janje de'iznim tr5i&tima) "sk+a6i'anje me6"narodni7 !inansija) re4"+a%ija rada 9anaka i osi4"ranje depozita$

>

-$ Monetarni agregati Evropske Centralne Banke

E'ropska %entra+na 9anka !orm"+i&e strate4ij" monetarne po+itike kako 9i o9ez9edi+a konzistentan i sistemati:an ok'ir za od+":i'anje) kom"ni%iranje i o%enji'anje ekonomske sit"a%ije i 9"d"(i7 rizika) kao i poten%ija+ni7 t"r9"+en%ija koje "ti:" na sta9i+nost %ena$ O'a strate4ija po:inje de!inisanjem krajni7 %i+je'a ;in!+a%ija) proiz'odnja< i posredni7 %i+je'a ;no':ana masa M=) kamatna stopa<$ o&to %entra+na 9anka na krajnje %i+je'e de+"je na 'r+o indirektan na:in i sa 'e+ikom zadr& kom) kao prioritet 9iraj" se posredni %i+je'i za koje se zna da "ti:" na krajnje %i+je'e i mo4" de+o'ati direktnije$K

-.1. Monetarni agregati ECB E'ropska Hentra+na Ianka je osno'ana 1$1$1CCC$ a sjedi&te ima " Frank!"rt"$ Zad"5ena je za monetarn" po+itik" E'rozone ;1K :+ani%a<$ Iz'r&ena je 7armoniza%ija o9ra:"na monetarni7 a4re4ata na e'ropskom ni'o") i to 7armoniza%ija tri k+j":ne de!ini%ije:D #e!ini%ija sektora koji emit"je no'a% 8 s'e monetarno,!inansijske instit"%ije koje emit"j" o9a'eze 'isoko4 stepena +ik'idnosti rezidentima E'rozone$ T" s" "k+j":ene E'ropska Hentra+na Ianka) na%iona+ne %entra+ne 9anke) kreditne instit"%ije ;9anke) &tedioni%eS<) i dr"4e !inansijske instit"%ije koje primaj" depozite i+i njima 9+iske s"pstit"te i koje za s'oj ra:"n odo9ra'aj" kredite i+i in'esti%ije " 7artije od 'rijednosti ;in'esti%ioni !ondo'i sa tr5i&ta no'%a<$ #e!ini%ja sektora koji dr5i no'a% 8 nemonetarni rezidenti E'rozone ;osi4"ra'aj"(e kompanije) penzioni !ondo'i< i ne!inansijski rezidenti E'rozone ;stano'ni&t'o) pred"ze(a) or4ani +oka+ne samo"pra'eS<$ #e!ini%ija kate4orije o9a'eza MFI ;monetarno,!inansijski7 instit"%ija<

&

http:;;<<<.u@s"as@.-om;Porta#s;*;(asopis;2**&;&A?;U)S")ankarst%o"&"?"2**&"Furtu#a.pdf 1*!.*..2*1.2 ? http:;;@e#eske.-om;monetarni"agregati; 1*=.*..2*1.2

1*

Kretanja " monetarnoj po+iti%i EHI,a 'eoma s" 'a5na i za na&" zem+j" jer se s'aka promjena odra5a'a i na na& monetarni sistem$ M1 , 4oto' no'a%N no':ani%e i ko'ani no'a%) te prekono(ni depoziti monetarni7 !in$instit"%ija i sredi&nje '+ade$ M- , prije+azni no'a%N M1? depoziti na rok tri mjese%a os tren"tka naja'e ;npr$ kratkoro:ni&te:ni depoziti< ? depoziti na rok do d'ije 4odine monetarni7 !inan%ijski7 instit"%ija i sredi&nje dr5a'e$ M= , 9road moneEN M-? "tr5i'i instr"menti monetarni7 !inan%ijski7 instit"%ija kao &to s"repo"4o'ori) o9'ezni%e izdane na rok do d'ije 4odine) "dje+i " !ondo'ima tr5i&ta no'%a$

Napomena monetarne !in$ instit"%ije o9"7'ataj" EHI) sredi&nje 9anke zema+ja :+ani%a i kreditne instit"%ije S ORAZUM O REOTKU U ;RE O< , kreditni sporaz"m prema kojem 9anka prodaje 'rijednosne papire koje posjed"je ;o9i:no dr5a'ni V < "z istodo9n" o9a'ez" da (e pon'no otk"piti te iste 'rijednosni%e na Qpr'i pozi'A k"p%a , zajmoda'%a i+i ta:no odre6eno4 dana po %ijeni koja zajmoda'%" nosi "4o'orni pri7od ne " o9+ik" kamata) 'e( je kamata Q"4ra6enaA " otk"pn" %ijen" 'rijednosni%e$

-$*$ )ov.ani opticaj i nov.ana masa No':ani opti%aj 's$ no':ana masa , no':ani optie%aj je &iri pojam koji mo5e o9"7'atiti s'e o9+ike no'%a) a no':ana masa je naj+ik'idniji dio no':ano4 opti%aja$ #epozitni no'a% , sa'remeni o9+ik no':ano4 s"ro4ataN to s" s+o9odna i sta+no raspo+o5i'a sredst'a na transak%ijskim ra:"nima kod 9anaka) tj$ depoziti p+ati'i po 'i6enj" ;na za7tje'<) naj'e(i dio prometa danas se od'ija "pra'o pomo(" depozitno4 no'%a$ Us+o' postojanja depozitno4 no'%a je 9ez4oto'inski p+atni promet) a+i se mo5e do4oditi da 9ez4oto'inski p+atni promet postoji) a da depozitni no'a% ne postoji$ O9ratna sit"a%ija nije mo4"(a$

/$ !rganizaciona struktura CBB'H 0putem monetarnih agregata1

11

Kao &to sam 'e( na'e+a na po:etk") %entra+na 9anka Ii* o9"7'ata tri monetarna a4re4ata) a oni s":C Mo , primarni no'a% i+i monetarna 9aza$ Ona o9"7'ata 4oto'in" iz'an monetarni7 '+asti i depozite koje komer%ija+ne 9anke dr5e kod %entra+ne 9anke$ ;Poto'ina o9"7'ata 4oto' no'a% iz'an %entra+ne 9anke i " -212$4od " %entra+noj 9an%i Ii* on je k'arta+no po'e(an za C2)1 mi+ion KM) odnosno =)KO) a na 4odi&njem ni'o" za --C)D mi+iona KM) odnosno 12)1O$ #epoziti 9anaka kod monetarni7 '+asti ;HIIi*< iznose =)3 mi+ijarde KM i k'arta+no s" po'e(ani za 1-2)= mi+iona KM ;i+i =)KO<) a 4odi&nje po'e(anje iznosi 1D)3 mi+iona KM ;i+i 2)/O<$ #epoziti ne9ankarsko4 sektora ;osim %entra+ne '+ade< nis" se zna:ajnije promijeni+i tokom :et'rto4 k'arta+a$ okri'enost monetarne 9aze de'iznim rezer'ama i da+je je 'isoka i iznosi 12C)/O) &to "kaz"je na dos+jedno pro'o6enje 'a+"tno4 od9ora$ M1 , o9"7'ata 4oto'in" iz'an monetarni7 '+asti i depozite po 'i6enj" neo9ankarski sektor dr5i kod komer%ija+ni7 9anaka ;U str"kt"ri M1) 4oto'ina iz'an 9anaka se po'e(a+a za 121)2 mi+iona KM ;3)DO<) a depoziti po 'i6enj" " doma(oj 'a+"ti za 1-K). mi+iona<$ M- , o9"7'ata 4oto'in" iz'an monetarni7 '+asti i depozite po 'i6enj" koje neo9ankarski sektor dr5i kod komer%ija+ni7 9anaka ;M1< ? depoziti po 'i@enj" " stranoj 'a+"ti ? strani i oro:eni depoziti$ ;No':ana masa M- na kraj" :et'rto4 k'arta+a -212$ iznosi 1=)DK mi+ijardi KM) "z k'arta+no po'e(anje od =D2)3 mi+iona KM) odnosno za -)DO$ ri tome se monetarni a4re4at M1 koji :ini 'isoko +ik'idna sredst'a po'e(ao za --D). mi+iona KM ;=)KO<) a k'azi,no'a% za 1/1)C< Hentra+na 9anka Iosne i *er%e4o'ine jedino koristi o9a'ezne rezer'e) kao instr"menta monetarne po+itike$ #e'izne rezer'e " HIII* s" " tok" :et'rto4 k'arta+a po'e(ane za =)-O)odnosno za 1CC)C mi+iona KM i na kraj" -212$ dosti4+e s" ni'o od .)3. mi+ijardi KM$Sa+do k"po'ine i prodaje KM " :et'rtom k'arta+" je 9io poziti'an i iznosio je 1C2)C mi+iona KM) &to je ima+o dominantan "ti%aj na kretanje de'izni7 rezer'i$ U tok" s'a tri mjese%a za9i+je5en je poziti'an sa+do) s tim da je naj'i&i 9io " okto9r" ;1/C)Cmi+iona KM<) kao pos+jedi%a po'+a:enja :et'rte tran&e stand,9E aran5mana MMF,a " iznos" od K.)K mi+iona KM$ 12

>

1*

http:;;%erafi#ipo%i-.@#ogger.@a; 1*'.*..2*1.2 http:;;<<<.-@@h.@a;fi#es;@i#teni;2*1*;@i#tenA.A2*1*.pdf 1*'.*..2*1.2

12

2(345U6(3

Kao &to se 'e( mo4+o 'idjeti da s" monetarni a4re4ati sk"p !inan%ijski7 instr"menata ;o9+ika< isto4 st"pnja +ik'idnosti) pri:em" &irina ska+e od naj'i&e4 do najni5e4 stepena +ik'idnosti o'isi o konkretnim instit"%iona+nim pri+ikama) raz'ijenosti !inan%ijsko4 tr5i&ta) stepen" raz'ijenosti 4ospodarst'a i dr$ S o9zirom na mo4"(nost kon'erzije jedno4 o9+ika no'%a " dr"4i i+i pret'aranja iz jedne !"nk%ije " dr"4") mo4"(e je monetarne a4re4ate k+asi!i%irati " 'i&e 4r"pa$ ritom je 'a5no da s" oni istodo9no " !"nk%iji monetarni7 indikatora i+i T pokazi'a:a T monetarne po+itike pomo(" koji7 se 5e+i o9jasniti nara' i k'antitati'na strana monetarne po+itike$ U+o4a Federa+ni7 rezer'i) kao naj'i&e4 monetarno4 a"toriteta " SA# je 'i&estr"ka$ Naime) FE# je konstantno 9io "pozoren od strane 9rojni7 ekonomski7 ana+iti:ara) najistakn"tiji7 s'jetski7 ekonomista 33 pop"t Ros7ep7 Sti4+itza i+i a"+ Kr"4mana sa pre%iznim poda%ima o stanj" na 7ipotekarnom tr5i&t" i 'e+ikoj 'jero'atno(" Ap"%anja 9a+onaB "s+jed pre4rijanosti tr5i&ta$ Oni s" nakon iz9ijanja krize se pra'da+i da nis" 7tje+i " 'e+ikoj mjeri da se mje&aj" " tr5i&te i nje4o'e me7anizme) me6"tim) istina je ma+o dr"4a:ija$ U pitanj" je 9io 'e+iki no'a% " opti%aj") pa je " interes" naj'e(i7 9ankarski7 i osi4"raj"(i7 korpora%ija " interes" 9i+o da se ni&ta ne :ini po tom pitanj") iako se zna+o da tr5i&te ne(e mo(i d"4 'emenski period da podnese to+ik" ko+i:in" no'%a) odnosno deri'ata) koji "st'ari predsta'+jaj" d"4) 9ez pokri(a$ Sredi&nja 9anka mo5e dje+o'ati na nomina+n" ko+i:in" no':ani7 sredsta'a) dok na rea+n" ko+i:in" no'%a ne mo5e dje+o'ati$

1'

4'7E&(7U&(

1$ Frederi% S$ Mis7kin i Stan+eE P$ Eakins QFinan%ijska tr5i&ta i instit"%ijeA Mate Za4re9 -22/$ -$ #r$ s%$ Kadrija *$ AMakroekonomija) No'a% i monetarni sEstemB T"z+a -212$ =$ #r$ s%$ Iz"din Ke&eto'i() red$ pro!$ AFinansije ;monetarne i ja'ne<B T"z+a) -22C$
7ttp:009e+eske$%om0monetarni,a4re4ati0

http:;;%erafi#ipo%i-.@#ogger.@a; http:;;<<<.-@@h.@a;fi#es;@i#teni;2*1*;@i#tenA.A2*1*.pdf

7ttp:00Ue9$e!z4$7r0dok0FIN0mnaki%0MONETARNAO-2 OLITIKAO-2UO-2EU$pd!
http:;;<<<.u@s"as@.-om;Porta#s;*;(asopis;2**&;&A?;U)S")ankarst%o"&"?"2**&"Furtu#a.pdf http:;;hr.<ikipedia.org;<iki;Makroekonomija

1.