Tema: Udhheqja

Lektor: Sh Llaci, Prof.Dr

Maj 2011
Rast pr diskutim (1)
Leksionin e par mbi lidershipin, profesori shkruajti n
drras: Kush sht lider? M pas e ndau klasn n katr
grupe. Mbas nj periudhe reflektimi, secili grup dha
mendimin e vet:


Grupi 1- Kjo pyetje sht e leht. Lidert jan njerz, t
cilt mund t drejtojn t tjert- si Napoleoni apo
Sknderbeu. Ata nuk i lejojn njerz t tjer q tu tregojn
atyre se far duhet t bjn. Jan njerz, t cilt dokush i
respekton, sepse nse dikush....
Rast pr diskutim (2)
Grupi 2 Ndrhyn: Jemi dakord se jan njerz q t tjert
i respektojn, por mendojm se nj lideri i madh sht
dikush q nuk punon pr lavdi,

por pr t mirn e t tjerve si Nn Tereza apo Gandi,
Mandela apo edhe vet Jezu Krishti.

Lidert bjn pr t tjert. Nse e bni dika vetm pr
lavdi, athere nuk jeni nj lider i vrtet.
Rast pr diskutim (3)
Grupit 3 shton: mendojm se t dy grupet than dika t
rndsishme. Sigurisht q Napoleoni dhe Mandela jan
lider q ndryshuan botn, por far mund t themi pr
njerz t cilat nuk jan komandant ushtrish apo kryetar
shtetesh?

Mendojm se lidershipi gjendet n veprimet e prditshme,
t tilla si msuesi q vdiq duke u prpjekur t shptonte
nxnsit e tij apo nj nn e vetme q punon 2-3 pun pr
t mbajtur fmijt n shkoll?

Kta jan realisht lider
Rast pr diskutim (4)
Nga grupi 4 vjen edhe komenti i fundit:
Pat Tillman sht nj lider i vrtet. Ai la n mes nj karrier
q mund ta lakmonte shumkush si futbollist i NFL pr t
luftuar n Irak dhe vdiq duke i shrbyer atdheut.

Pyetjet :
a-far mund t thoni n prfundim?
b-A ka gjra t prbashkta n kto ide t ndryshme mbi
lidershipin q u prezantuan ktu?
c- A jan t gjitha idet e grupeve mbi lidershipin t vlefshme?
Komentoni lidhur me arsyetimin tuaj.
Background

Lidershipi: cilsia personale e zotruar nga njerzit, q
sht m keq e definuar dhe m pak e kuptuar. Ka aq
shum definicone mbi lidershipin sa ka edhe studjues t
ksaj fushe. (Lipitt, 1982)

J.M Burns (1979) :Lidershipi sht nj nga femomenet m
t vrojtuara dhe m pak t njohura n bot.

Por meq sht me rndsi jetike pr mbijetetsn e
shoqris ton, duhet t prgatisim lider pr t prballuar
sfidat e sotme kompekse.
Natyra dhe rendesia e lidershipit
Lidershipi sht:
Arti apo procesi i influencimit te njerezve me qellim qe
perpjekjet e tyre te orientohen drejt arritjes se objektivave
te organizates.

Per te mbijetuar n sh 21, na duhet nje brez i ri liderash-
lideresh jo manaxheresh. Dallimi midis tyre eshte i
rendesishem. Liderat e pushtojne situaten, rrethanat e
paqendrueshme, te vrullshme e te paqarta qe disa here
konspirojne kunder nesh, dhe me siguri do te na mbytin
ne qofte se i leme ta bejne kete gje, ndersa manaxhert
dorzohen para tyre. (W.Bennis, 1990)


Burimi kryesor i fuqise se liderit - pushteti,
nga menyra e perdorimit te tij :
Varet edhe reagimi i njerzve/pasueve potencial, pra:
nese punonjesit do te jen t prkushtuar n pun
(reagim me deshire dhe zell)

nese do te veprojne ne pajtim me kerkesat e liderit
(reagimi per te plotesuar synimet, por jo me perpjekje
maksimale)

apo nese do tu rezistojne kerkesave te tij (reagim, qe ne
raste te caktuara ata do te perpiqen qe te pengojne
arritjen e objektivave).
Qe puna e liderit te kete sukses duhet:
Te njohe njerezit dhe motivet e tyre.
Te jete i paanshem ne trajtimin e konflikteve te grupeve
te interesit.

Te krijoje nje mjedis qe te ndikoje ne rritjen e motivimit
dhe perkushtimit te vartesve.

Te ndjeke zhvillimin e situates qe ti marre vendimet ne
momentin me te pershtatshem.

Lideri, me punen e tij, duhet te jete shembull
Lidershipi & manaxhimi
Jo te gjithe lideret jane manaxhere, as te
gjithe manaxheret nuk jane lidere.

Manaxheri
Influenca e tij mbi te tjeret kufizohet nga
autoriteti per te shperblyer e ndeshkuar, qe
buron nga pozita manaxheriale.
Lideri
Person me pushtet manaxherial dhe personal qe
mund te influencoje te tjeret per te kryer
veprime qe shkojne pertej diktimit nga pozita
formale.
Lidershipi & manaxhimi
Karakteristika te manaxhereve Karakteristika te lidereve
Administrator
Kopjues
Mban
Perqendrohet ne sistemet dhe
strukturat
Mbeshtetet tek kontrolli
Vizion afatshkurter
Imiton
Pranon status-quo-ne
Ushtar i mire klasik
Eficent
Novator
Origjinal
Zhvillon
Perqendrohet tek njerezit

Inspiron besim
Vizion afatgjate
Shpik
Sfidon status-quo-ne
Person zoterues
Efektiv
Lidershipi dhe manaxhimi
Ndrmjet manaxhimit dhe lidershipit ekziston nj
tension n relacionet ndrmjet tyre:

a-Lidershipi i interesuar pr ndryshimin,
b-Mgmt i interesuar n organizimin ekzistues

Shkaku i tensionit:

diferenca ndrmjet brjes s gjerave q duhen dhe
brjes q gjrave si duhet
Dallimi manaxhimitlidershipit, drejtimet:

a-t prcaktimit se far duhet br:
Manaxhert vendosin npm t prcaktimit t objektivave,
t hapave pr arritjen e tyre si edhe t prcaktimit dhe
t alokimit t dmd (planif-buxhet).

Lidert fokusohen n prcaktimin e drejtimit (direction),
dhe n zhvillimin e strategjive pr t ndjekur at drejtim
(krijimit t nj vizioni)

b-t zhvillimit kapaciteteve pr ti br ato:



Lidershipi & manaxhimi
Manaxhert i zhvillojn kapacitetet e duhura pr t
arritur objektivat npm organizimit dhe staffing

Lidert fokusohen n nxitjen dhe komunikimin e dr. t
ri (direction) dhe krijojn koalicione t prkushtuara pr
arritjen

c-t mnyrs si siguroheni q ato bhen:
Manaxhert: njerzit i zbatojn planet npm kontrollit
dhe zgjidhjes s problemeve
Lidert :t preokupuar me motivimin&inspirimin.
Lidershipi &manaxhimi
Lidershipi & manaxhimi

Watson: 7 S (strategy, structure, systems, style,
staff, skills , shared goals)

M tentojn t mbshteten tek strategjia, struktura
dhe sistemet,


L : prirje t prhershme ndaj S-ve t buta: stili,
stafi, (s)aftsit dhe synimet e prbashkta
Vazhdim..
Dallimi lidership-manaxhim jepet n mnyr
sinetizuar nga ky prcaktim:


I obey a manager because I have to. I follow a
leader, because i want to.

(Steve Carey, ish kshilltar i B. Clinton, 1999)
Individt me cilsi L&M
Njerez me karakteristi kat Njerez me karakteristi kat
e manaxherit e liderit
Lidershipi
Manaxhi mi A
B
Ekipi me ci lesite e liderit
dhe te manaxherit
Dallimet e lidereve sot
Dallimet esenciale lideri i vjetr lider i ri

Lideri i vjetr
Lideri i ri
Jo karizmatik Karizmatik
Transaksional Transformues
M shum manaxher Udhheqs
Pa vizion Vizionar
Jo magjik Magjik
M pak theks n M shum theks n
Planifikim Vision
Rutin Ndryshim
Reagim Proaktiv
Stilet e udheheqjes
Autokratik:
Mbeshtetet ne teorin X t McGregory
Lideri i merr vete vendimet pa u mbshtetur tek
askush.
Varesi e larte nga lideri.
Mund te krijoje de-motivim dhe armiqesim te
stafit.

Synon minimizimin e konfliktit dhe kreativitetit.
Motivimi:permes stimujve dhe ndeshkimit.
Demokratik:
Lideri e ndan autoritetin me vartesit dhe i nxit
per te marre pjese aktive ne vendim-marrje.

I jep njerezve me shume kenaqesi- I motivon
per te punuar me m shume efektivitet

Jo gjithmon vendimet e marra ne kete menyre
jane me te mirat.
Stilet e udheheqjes
Liberal ose Laissez-Faire:
Lideri percakton kufij te gjere veprimi-lejon vartesit ti
percaktojne vete objektivat dhe menyren e realizimit.

Jane me teper ndihmes se eprore.

Mund te jete me vlere per ato biznese ku kreativiteti
eshte i rendesishem.

Mund te jete shume motivues
Ka veshtiresi per koordinimin dhe marrjen e vendimeve
Stilet e udheheqjes

Shfrytezues autokratik

Autokratik, i marrin vendimet vete, nivel i ulet besimi, frike dhe
pak shperblime, qendrim armiqesor


Dashamires autokratik

Stil paternalist, vendimet -eprori, perpiqet te binde vartesit,
bazohen me shume te shperblimet, delegojne pak, nivel i ulet
besimi por jo armiqesi.

Ndarja prfundimtare nga stili autoritar

Stilet e lidershipit-Likert
Stilet e lidershipit -Likert

Konsultativ
Ka besim tek vartesit por jo t plot. Mbikqyrje e
dobt, shperblime, shume pak dnime, marrin vet
vetm vendimet m t rndsishme, delegojn.

Pjesmarrs
Besim i plot tek vartesit, integrim ne vendim-marrje,
idete e vartesve perdoren ne menyre konstruktive,
komunikim i lire, shperblime, produktivitet i larte.

Teorit e para t udhheqjes
Teoria m e hershme e lidershipit, e quajtur teoria
eNjeriut t madh, (The great man): lidert jan t
lindur dhe jo t krijuar gjate jets s tyre

Lindja e shkolls psikologjike t sjelljes: keto
karakteristika apo cilsi nuk jan trsisht t lindura,
ato mund t fitohen edhe nga msimit dhe
eksperiencs

Nga ana tjetr, nj trsi cilsish apo nj stil lidershipi
nuk sht i prshtatshm pr do situat.

Teorit e para t udhheqjes
Studimet e kryera n kt koh, prbjn bazn e
teoris s sjelljes s lidershipit:

a- lidershipi i orientuar nga detyra,
b- lidershipi i orientuar nga punonjsit,

Teorit e mvonshme

teorit situacionale-lidershipi efektiv sht produkti i
nj sr variablash bashkveprues
Teorite e para te udhheqjes
Teorite e cilsive t udhheqsit
Perpiqen te identifikojne karakteristikat/cilsi q
dallojn liderat nga ndjekesit.
Cilsit fizike
Studime e Stogdill dhe t tjera mbi cilsit fizike
nuk kan dhn rezultate q t mbshtetin
cilsit fizike:

Lideret jane disi m inteligjente, jan sensitive
ndaj nevojave t pasuesve, aftsi t larta
komunikuese
Personaliteti: Nj studim i kryer nga E.Ghiselli mbi disa
faktor t personalitetit tregoi se n shumicn e
rasteve, ata jan t lidhur me lidershipin efektiv.

Sipas Ghiselli, inteligjenca, aftsia mbikqyrse vet
siguria dhe vendosmria jan shum e rndsishme pr
suksesin,

ndrsa afiniteti, niciativa dhe maturiteti kan nj
rndsi t moderuar, ndrsa maskiliteti/feminiteti kan
nj rndsi t vogl.

Teorite e para te udhheqjes
A sht lideri i lindur?
Tre pikpamje:
Lideri i lindur (genet)
Lideri i br nga mjedisi social,
Lideri nga grshetimi i t dyjave

A. Einstein:
dy zonat qe lidhen me gjenerimin dhe manipulimin e
imazheve spaciale -1cm m t mdha se nj person
inteligjent normal, dmth 15% me shume kapacitet
procesues t trurit
A sht lideri i lindur? (2)
Einstein -edhe m shum lidhje neuronesh ndermjet pjess
logjike/racionale dhe asaj kreative:
Kishte te dhenat e nje gjeniu, por nuk shklqeu kur ishte
student apo nxenes

Binjakt kan preferenca t njjta n shum gjer

Studimet : kur jan rritur n kushte t ndryshme, dallimet
jane deri 50%
Dmth mjedisi, eksperienca, shkolla, kultura , shtresa sociale
etj kan ndikim


A sht lideri i lindur? (3)
Genet mund t modifikohen nga kushtet : psh nj fis japonez:
IQ -10-15 pik m pak, Migrimi n Amerik etj solli q brenda
nj brezi t ri IQ ishte ekuivalente

Serotonina (ka lidhje me potencialin lidershipit) -droge
natyrale: njerezit q kan gjenetike kt element me shumic
jan m t predispozuar n mnyr natyrale t prballojn
stresin, situatat sfiduese, emocionale etj

Konkluzion:

Nga lindja trashgon genet, por jan vetm premisat:
hardware krkon edhe softin prkates (predispozita e lindur
kerkon edhe kushtet e tjera)

Studime Universiteti Iowa-s v 30-te
U aplikuan tre stilet e lidershipit. Me grupe fmijesh
Perfundimet:
Grupi me udheheqje liberale pati rezultatet me te uleta.

Grupet me udhheqje autokratike dhe demokratike paten
rezultate te barabarta pr nga sasia e puns, por cilesia
dhe kenaqesia qe me e larte per udheheqjen
demokratike.

U provua se stile te ndryshme te lidershipit shkaktojne
reagime te ndryshme.
Studimet e Universitetit Ohio, 40-te
Studime mbi efektet e stileve t ndryshme t lidershipit n
situata t ndryshme.
Parimet:
Nuk ekziston asnje perkufizim i kenaqshem per lidershipin
Te studiohej cdo forme lidershipi, efektive ose jo

Tipet e sjelljes
Inicimi i struktures
Masa n t ciln lideri e prcakton dhe strukturon rolin e
tij dhe t vartesve pr t arritur qllimet. (Orientim nga
detyra)
Konsiderata
Masa n t ciln lideri ka marrdhnie pune t
karakterizuara nga besimi reciprok, respekti pr
punonjsit dhe idet e tyre. (Orientim nga punonjesit)
Vazhdon
Inicim i larte
i struktures
Konsiderate
e ulet
Inicim i larte
i struktures
Konsiderate
e larte
2 3
Inicim i ulet
i struktures
Inicim i ulet
i struktures
Konsiderate Konsiderate
e larte
e larte
Konsiderata
e ulet
e larte
Inicimi
i struktures
e larte
e ulet 1
4
Studime Universiteti Michiganit, 50-t
Dy stile baz lidershipi : 12 cifte njsish me prod t ndryshm
I orientuar nga punonjsit
I orientuar nga prodhimi

Eksperimenti:
Analiza e udheheqjes s njesive prodhuese me
produktivitet te larte dhe te ulet.
Perfundimet:
Manaxhert e njsive me produktivitet t lart prdornin stilin e
orientuar nga punonjsit dhe anasjelltas.

Stili i L ndikon mbi knaqesin dhe performancn e grupit.
Faktort situacional
Karakteristikat e vartsve
Natyra e punes

Klima n mjedisin e punes
Konceptimi i pushtetit nga lideri

Masa e besimit dhe preferencs q kan vartsit pr
liderin.
Teorite situacionale te lidershipit
Teorite situacionale te lidershipit
Lidershipi me qender eprorin Lidershipi me qender punonjesit
Manaxheri
merr
vendime
dhe i
njofton
Manaxheri i
shet
vendimet
Manaxheri
prezanton
idete dhe
fton per
pyetje
Manaxheri
prezanton
vendimin
paraprak
per
ndryshim
Manaxheri
prezanton
problemin
terheq
sugjerimet
merr
vendimin
Manaxheri
percakton
limitet, pyet
grupin per
te marre
vendimet
Manaxheri i
lejon
vartesit te
punojne
brenda
limiteve te
percaktuara
Kontiniumi i sjelljes se lidershipit (Tannenbaum-Shmidt)
Teorite situacionale te lidershipit
Stili Autokratik Demokratik Liberal
Lideret i
marrin te
gjitha
vendimet
vete pa
input nga
vartesit
Lideret i
marrin te
gjitha
vendimet dhe
perpiqen ti
bindin
vartesit
Lideret
kerkojne
inpute nga
vartesit por
vendimet i
marrin vete
Lideret i
marrin
vendimet por
i ndryshojne
ne baze te
inputeve nga
vartesit
Lideret
marrin
inpute dhe
vendimet i
marrin vete
ne baze te
inputeve
Lideret
percaktojne
limitet
brenda te
cilave
vartesit
marrin
vendimet
Lideret u
lene liri te
plote
vartesve dhe
i marrin
vendimet ne
menyre
demokratike
Kontiniumi i sjelljes se lidershipit (Lufthans)
Lideret kane
autoritet te
madh
(teoria X)
(teoria X dhe Y)
Vartesit kane liri
te madhe
veprimi (teoria Y
dhe Z)
Zvendsuesit dhe neutralizuesit e
lidershipit
Zvendsuesit jan ata faktor situacionale q e bjn
sjelljen e lidershipit t panevojshme.

Neutralizuesit jan ata faktor q e pengojn liderin t
sillet n nj mnyr t caktuar.


Faktoret
situacionale Orientimi nga detyra Orientimi nga njerezit
ZEVENDESUES

Eksperienca, aftesite,
trainimi
+
Puna e strukturuar e rutine
+
Feedback nga puna me
strukturim te larte
+
Orientimi profesional i
punonjesve
+
Punet qe ofrojne kenaqesi
te brendeshme
+
NEUTRALIZUES


Formalizem i larte
+
Fleksibilitet i ulet
+
Vecim i liderit nga vartesit
+ +
Indiferentizem i punonjesve
ndaj shperblimeve
+
Pushtet i vogel i pozites i
liderit
+ +
Sot: orientimi nga stilet pjesmarrse, ku rritet shkalla e
liris, pjesmarrjes dhe e prdorimit m t madh t
aftsive t tyre ri sot t prdorura joracionalisht)
. (esprit de corps)


Krahas theksit t ri mbi stilin pjesmarrs, merr rndsi
lidershipin transformues, pr shkak t rndsis q ka
ndryshimi/transformimi organizativ
Udhheqja sot
Udhheqja sot
Lidershipi transformues:
sht ai lloj lidershipi q inspiron pr suksesin organizativ
duke ndikuar thellsisht n besimin e pasuesve mbi at
sesi duhet t jet nj organizat;


Stili i prdorur:
Ven pasionin dhe energjin n do gj dhe ndjekin nj
individ-lider q frymzon. Gjrat bhen duke zgjuar
entuziazmin dhe energjit tek njerzit.
Udhheqja sot
S pari, ai fillon me perceptimin e nj vizioni-pamjen e
ardhshme t organizats

S dyti, shet vizionin e tij tek t tjert, duke
frymzuar pasuesit potencial t tij.

S treti, paralelisht me bindjen e pasuesve pr kt
vizion, lideri krkon rrugn e transformimi.

Faza e fundit sht t qndruarit prher n krye
gjat veprimit.
Kufizimet
Pasioni dhe besimi i teprt-mund t ngatrrohen me
realitetin


Entuziazmi i madh i tyre mund t lodh pasuesit


Shohin tablon, por mund t harrojn detajet: (djalli
fshihet tek detajet)


Kur org nuk do transformim/ndryshim ngelen
pashpres.
Lideri transfomues vs Lideri karizmatik
LT shpesh jan lider karizmatik, por nuk jan aq
narcizist sa lidert karizmatik,

( t cilt ecin para m tepr npm besimit q kan tek
vetvetja sesa tek besimi tek t tjert)

Ndrsa LT ka n fokus transfomimin e org. (dhe, aq sa
sht e mundur, edhe pasuesit e tij), LK mund t mos
dshiroj t ndryshoj asgj.

Vlerat e Liderit karizmatik jan shum domethnse:

Lideri karizmatik

a- Nqs jan t mirpozicionuar kundrejt te tjerve, mund t
transformojn nj kompani t tr.

b-Besimi ne vetvete sht kaq i madh, sa besojn se jan t
pagabueshm, dhe prandaj mund ti drejtojn pasuesit e tyre n
disfat, edhe kur kan marr paralajmrimet e duhura nga t
tjert.

c- Besimi n vetvete mund ti drejtoj ata, gjithashtu drejt
narcismit psikotik, ku knaqja e vetes apo nevoja pr admirim
dhe adhurim mund ti drejtoj drejt vnies ne pikpyetje t
lidershipit t tyre.

d-Ata shpesh jan edhe jotolerant ndaj sfiduesve dhe
pazvendsueshmris s tyre.
Lideri transform vs transaksional
Marrdhnia lider-pasues n stilin transaksional
bazohet n marrveshjen e pashkruar se i vetmi qllim i
pasuesve sht zbatimi i dshirave t liderit.

Q kur nj individ merret n pun, ai e ka t qart se
detyra e tij sht t zbatoj urdhrat.

Kjo lloj marrveshje/kontrate me liderin vihet n
zbatim npm metodave t prforcimit t sjelljes (psh
shprblim financiar)
Lideri transform vs transaksional
nse udhheqja paraqitet n nj spektrum, udheheqja
transformuese dhe transaksionale jan n kahet e
kundrt ktij spektri.

Nse udhheqja transaksionale bazohet tek shprblim-
dnimi (nevojat e rendit t ult),

Udhheqja transformuese bazohet tek nevoja t rendeve
t larta dhe q lidhen me faktort e brendshm t
motivimit