Projekt

Tema :
''Evoluimi i artit figurativ shqiptar
ne periudhen e pavarsise''
Lenda : Artet
Klasa : X J
Punoi : Flavia Sulaj
Objektivat :
1-Te pershkruajme kontekstin historik para
dhe gjate pavarsise.
2-Te shpjegojme ndikimin qe pati ky moment
ne punen e artisteve shqiptare.
3-Te bashkangjisim foto te pikturave bashke
me analizen perkatese .
4-Te krahasojme karakteristikat kryesore te
rrymave artistike perendimore dhe te artit ne
Shqiperi .
N vitet e pavarsis artet n Shqipri zhvillohen n mnyr
m t organizuar. U bn prpjekjet e para pr prgatitjen e
artistve t rinj, pr themelimin e shoqatave artistike dhe pr
organizimin e ekspozitave. N vitin 19!, n "or# u hap
ekspozita e par personale nga piktori $angjush %io. %e
kontributin e poetit t njohur kombtar, &jergj 'ishta (1)*1+
19,!-, i .ili mori pjes edhe vet me disa punime n akuarel, m
19/, n Shkodr u hap ekspozita e par lokale, me pjesmarrjen
e mbi 10 artistve shkodran. 1kspozita m e rndsishme e
gjith ksaj periudhe sht 21 para ekspozit arti3 q u organizua
4iran n maj t vitit 19/1. "jo sht e para ekspozit kombtare
n historin shqiptare. 1kspozita e msiprme u prgatit nga
Shoqata 2%iqt e 5rtit3 q sht gjithashtu e para shoqat
artistike e themeluar po at vit n 4iran. % 19/1 u bn edhe
dy prpjekje t rndsishme 6 pr realizimin e nj 7inakoteke dhe
pr ngritjen e Shkolls s 5rtit. 1 para nuk u realizua, ndrsa
shkolla u hap. %e nisiativn e piktorit 5."ushi, m 19/1 u #el
kursi i vizatimit dhe, pas nj viti, m 19/ u themelua Shkolla e
$izatimit, e para shkoll arti n Shqipri. Shkolla e 4irans mori
n8ns nga e gjith Shqipria. 5ty jepnin msim artistt 9.
7askali, 5. "ushi, 5. :uza, italiani %. ;idola dhe <. 7orade.i
(1)9=+19)9-, poet i njohur i ;ilindjes, i spe.ializuar n
:ukuresht pr arte t bukura.
Nga Shkolla e $izatimit morn msimet e para pr piktur brezi
m i njohur i artistve shqiptar midis viteve >,!+>*! si :.
Sejdini, ". "odheli, N. ?ajmi, '. Stamo, @. "odra, A. &rezda, <l.
Nikolla, '. %ako.i, B. ;e.i, ?. :um.i, etj. &jat viteve 19/+
19/0 n shkolln e$izatimit u organizuan disa ekspozita arti. N
veprat m t bukura ndihej vazhdimsia nga tradita e pikturs s
;ilindjes si dhe tipare t reja realiste, me qndrim kritik ndaj
vshtirsive t jets dhe padrejtsive shoqrore t kohs. 7o n
kt periudh, n artin shqiptar u zhvillua edhe karikatura me
tem shoqrore e prCaqsuar nga 5. Dino, %. 'rashri si dhe A.
%esarea, q ishte njkohsisht akuarelisti m i njohur shqiptar n
vitet e 7avarsis.
;ilindja dhe 7avarsia
"ol @dromeno, artist i shquar rilindas (autoportret)
<vizjet e mdha #lirimtare q solln pavarsin e vendit (m
191-, oCruan kushte pr nj drejtim t ri artistik, q do t
pasqyronte m me realizm jetn. <indi piktura laike me motive
patriotike dhe etnograCike. N historin e artit shqiptar viti 1))/
sht i shnuar pr pikturimin e dy pikturave m me vler 6
27ortreti i Sknderbeut3 nga Eorgji 7anariti dhe 2%otra 4one3
nga "ol @dromeno. %e kto tablo nis rrugn piktura e ;ilindjes
Shqiptare. Duket si rastsi por pikrisht motivet e ktyre dy
veprave t para, jan motivet kryesore q mbizotrojn n
tematikn e artit shqiptar t ;ilindjes dhe t periudhs s
7avarsis F pra tema patriotike q evokohej me trajtimin e
Cigurs s Beroit "ombtar, Sknderbeut, si dhe skenat nga jeta e
prditshme ku Ciksoheshin edhe vlera t kulturs t kulturs
kombtare.
4e piktort e ;ilindjes prgjithsisht ndihet Cryma
romantike. N shum tablo vihen re edhe tipare t realizmit
klasik si dhe t nj realizmi m bashkkohor, duke Ciksuar kshtu
n art, gjendjen reale t vendit, ndonjher edhe me qndrim
kritik. 7iktori m i shquar i ksaj periudhe sht "ol @dromeno
(1)=!+19/9- autor i shum tablove, portreteve dhe peizazheve.
$eprat e tij u bn si shkoll pr artistt e ardhshm. @dromeno ka
qen gjithashtu edhe arkitekt dhe CotograC i njohur.
'otograCia artistike dhe dokumentare pati nj prCaqsues
tjetr t shquar, t njohur brenda dhe jasht ShqiprisF Camiljen
%arubi. 7o n Shkodr, ku jetuan dhe vepruan mjeshtrit
@dromeno dhe %arubi, doln edhe piktor t tjer t shquar si
Ndo. %artini (1))!+191=-, Simon ;rota (1))*+19=1-, 5ndrea
"ushi (1)),+1909-. ?eC "olombi (19!*+19,9- etj. 7as Shkodrs,
"or#a u b vatra dyt ku mori zhvillim arti i pikturs n Shqipri.
N "or# u realizuan tablot e bukura t piktorit autodidakt
Spiro Gega (1)*=+190/- si dhe veprat e 2poetit t peizazhit
shqiptar3 mjeshtrit $angjush %io (1)=1+190*-. 4 dy kta artist
jan n krye t prCaqsuesve m t shuar t ;ilindjes dhe
7avarsis shqiptare n piktur. 1dhe skulptura e rrumbullakt,
pas nj ndrprerje t gjat prej disa shekujsh, Cilloi t lvrohet
srisht n periudhn e ;ilindjes. Si autor i par njihet %urad
4optani (1)==+191*-. "a realizuar disa vepra me tem patriotike,
ku shquhen dy bustet e Sknderbeut (m 1)99 dhe m 191*-. 7or
nivelin e ktij arti e ngriti lart skulptori 9dhise 7askali (19!/+
19)9-. %e statujat e tij monumentale, q jan t parat vepra t
ktij lloji n Shqipri (2<uCttari kombtar3 + "or# 19/,
2'lamurtari3 + $lor 19/, 2Sknderbeu3 + "uks 19/9-, nis
rruga e artit monumental n Shqipri. $eprimtaria e 7askalit
vazhdon edhe n periudhn e pas#lirimit me vepra t shumta. 5i
mbetet edhe sot si personaliteti m i shquar i skulpturs
shqiptare.
N vitet e pavarsis artet n Shqipri zhvillohen n mnyr
m t organizuar. U bn prpjekjet e para pr prgatitjen e
artistve t rinj, pr themelimin e shoqatave artistike dhe pr
organizimin e ekspozitave. N vitin 19!, n "or# u hap
ekspozita e par personale nga piktori $angjush %io. %e
kontributin e poetit t njohur kombtar, &jergj 'ishta (1)*1+
19,!-, i .ili mori pjes edhe vet me disa punime n akuarel, m
19/, n Shkodr u hap ekspozita e par lokale, me pjesmarrjen
e mbi 10 artistve shkodran. 1kspozita m e rndsishme e
gjith ksaj periudhe sht 21 para ekspozit arti3 q u organizua
4iran n maj t vitit 19/1. "jo sht e para ekspozit kombtare
n historin shqiptare. 1kspozita e msiprme u prgatit nga
Shoqata 2%iqt e 5rtit3 q sht gjithashtu e para shoqat
artistike e themeluar po at vit n 4iran. % 19/1 u bn edhe
dy prpjekje t rndsishme 6 pr realizimin e nj 7inakoteke dhe
pr ngritjen e Shkolls s 5rtit. 1 para nuk u realizua, ndrsa
shkolla u hap. %e nisiativn e piktorit 5."ushi, m 19/1 u #el
kursi i vizatimit dhe, pas nj viti, m 19/ u themelua Shkolla e
$izatimit, e para shkoll arti n Shqipri. Shkolla e 4irans mori
n8ns nga e gjith Shqipria. 5ty jepnin msim artistt 9.
7askali, 5. "ushi, 5. :uza, italiani %. ;idola dhe <. 7orade.i
(1)9=+19)9-, poet i njohur i ;ilindjes, i spe.ializuar n
:ukuresht pr arte t bukura.
Nga Shkolla e $izatimit morn msimet e para pr piktur
brezi m i njohur i artistve shqiptar midis viteve >,!+>*! si :.
Sejdini, ". "odheli, N. ?ajmi, '. Stamo, @. "odra, A. &rezda, <l.
Nikolla, '. %ako.i, B. ;e.i, ?. :um.i, etj. &jat viteve 19/+
19/0 n shkolln e $izatimit u organizuan disa ekspozita arti. N
veprat m t bukura ndihej vazhdimsia nga tradita e pikturs s
;ilindjes si dhe tipare t reja realiste, me qndrim kritik ndaj
vshtirsive t jets dhe padrejtsive shoqrore t kohs. 7o n
kt periudh, n artin shqiptar u zhvillua edhe karikatura me
tem shoqrore e prCaqsuar nga 5. Dino, %. 'rashri si dhe A.
%esarea, q ishte njkohsisht akuarelisti m i njohur shqiptar n
vitet e 7avarsis.
7as njohurive t para q morn n Shkolln e $izatimit,
n8nsit e saj, vazhduan studimet n akademit e arteve t
1vrops si n ;om, 7aris, 5thin, %ilano, :ukuresht, 'iren.e
etj, dhe, kur u kthyen n atdhe u bn msuesit e brezit m t ri t
piktorve shqiptar. $eprimtari tjetr e rndsishme gjat
periudhs s pavarsis ka qen konkursi ndrkombtar pr
ngritjen e monumentit t Beroit "ombtar, Sknderbeut, q u
organizua n 4iran m 19/*. $e# skulptorve shqiptar morn
pjes mjaCt autor t njohur evropian. Hmimin e par e Citoi
skulptori i njohur kroat 5. 5gustin.i. (19!!+19*9-, ndrsa e
drejta e ekzekutimit i u dha skulptorit italian ;. ;omaneli.
%onumenti i Sknderbeut, realizuar nga ;omaneli, u vendos n
sheshin 25lbania3 n ;om, dy vjet pas konkursit, m 19/9.
N artin e periudhs s ;ilindjes dhe t 7avarsis
prCshihet edhe veprimtaria e artistve q jetonin n kolonit
jasht atdheut si dhe veprimtaria e arbreshve t @talis. 5shtu si
letrsia e ksaj periudhe, edhe veprat Cigurative te arbresht dhe
diaspora kishte t njjtat motive e t njjtin stil me artin q
zhvillohej n Shqipri. Nga kolonit shqiptare ve#ohet piktori
4heohar &jini q veproi n 7aris dhe :ukuresht, ndrsa n
Cshatrat arbreshe (@tali- u shqua skulptori %ikel 4rota, q
kritikt e kohs e quanin 2Ianova i ri3 (5. Ianova 1*0*+1)-.
&jat luCts s dyt botrore (19/9+19,,-, kushtet pr veprim n
Cushn e artit u kuCizuan. %egjithat u organizuan disa ekspozita.
% e rndsishmja ishte ajo e vitit 19,/, me pjesmarrjen e
artistve m t mir t vendit. $eprimtarit e tjera kan qen
kryesisht ekspozita personale.
&aleria e artit rilindas
"ole @dromeno, Dasma Shkodrane.

"ole @dromeno, 9borri i shpis shkodran.
"ole @dromeno, %otra tone

Simon ;rota &jat puns

Simon ;rota 7ortret malsoreje

Simon ;rota 4 korrurat.
5rti pas vitit 19,0
$eprimtaria e par n Cushn e arteve Cigurative, pas #lirimit
t vendit, sht 1kspozita "ombtare, e hapur n prill t vitit
19,0, n 4iran. N shtypin e kohs ajo u quajt 2ekspozita e par
kombtare3, duke mohuar kshtu at t vitit 19/1 dhe t tjerat m
pas. 7ra u duk qart tenden.a pr t Cilluar 2gjith#ka nga e para3
edhe n art J 1kspozita e vitit 19,0 dhe sidomos t tjerat q u
hapn m pas, pr.aktuan dhe drejtimin e ri n artin shqiptar,
rrugn e vetme t lejueshme pr shtetet komuniste F metodn e
realizmit so.ialist.
Ngritja e institu.ioneve artistike
&aleria e arteve
7as 19,0+ss edhe n Cushn e artit u b nj pun m e
organizuar pr ngritjen e institu.ioneve. % 19,= u hap shkolla e
mesme artistike q prgatiste piktor skulptor dhe graCist. N
vitin 190, u ngrit pr her t par &aleria "ombtare e 5rteve,
ndrr disa vje#are e artistve dhe amatorve t artit. 5ty u
grumbulluan veprat m t mira t tradits si dhe t autorve
bashkkohs. Njzet vjet m pas u ndrtua godina e re e &aleris,
ku ndodhet dhe sot dhe u pasurua me nj numr m t madh
veprash. N godinn e re sht hapur nj sall pr vepra t
autorve t huaj ku bjn pjes edhe tablo nga ;embrandt,
4i.iani etj.
Ne vitin 19* u krijua KNdermarja e ;iprodhimit t $eprave
t 5rtitK Drejtuar nga z.Sknder &lina, ajo u b nj qndr
komplekse n ndihm t artistve t t gjitha Cushave t artit,
kryesisht t ati monumental.
7iktort, skulptort bashk me artistt e tjer t skens dhe
ekranit themeluan organizatn e tyre t quajtur <idhja e 5rtistve
me qllim 2q t bashkonin prpjekjet pr Cormimin e artit t ri t
realizmit so.ialist.
N8nsit q mbaronin shkolln e mesme artistike n 4iran
vazhdonin studimet n akademit e arteve n :ashkimin Sovjetik
dhe n vendet e tjera t <indjes. N vitin 19=!, kur Shqipria u
nda nga kampi so.ialist, studentt u kthyen n atdhe dhe, po at
vit, n 4irane u ngrit @nstituti i <art i 5rteve (sot 5kademia e
5rteve-. Disa vite m von u hapn edhe shkolla t tjera artistike.
N qytetet kryesore u ngritn &aleri 5rti. U hapn disa muze
kombtar si %uzeu i 5rtit %esjetar n "or#, %uzeu
5rkeologjik n 4iran etj si dhe disa muze historik si %uzeu
Sknderbeu n "ruj, %uzeu Bistorik "ombtar ku ve#
aCreskeve q jan pikturuar aty, ruhen edhe shum vepra arti
origjinale me shum vler. 7r studimin e veprimtaris s arteve
Cigurative, si dhe arteve t tjer, q nga viti 19)= Cunksionon
Aendra e Studimit t 5rteve pran 5kademis s Shken.ave.