Laboratori

Virtual i Fiziks
2013

www.MesoFizike.com

PRMBAJTJA
Forca dhe lvizja e trupave .............................................................................................. 5
Nxitimi ................................................................................................................................ 5
Forca si madhsi vektoriale, mbledhja e forcave ................................................................ 5
Forca e frkimit n rrafshin horizontal ............................................................................... 5
Forca e frkimit n rrafshin e pjerrt .................................................................................. 6
Hedhja vertikalisht prpjet dhe hedhja e pjerrt .............................................................. 6
Rnia e lir dhe hedhja vertikale te posht ......................................................................... 7
Ligjet e Keplerit ................................................................................................................... 7
Shpejtsit kozmike ............................................................................................................ 8
Lkundjet e lira ................................................................................................................... 8
Lavjerrsi matematik .......................................................................................................... 9
Rezonanca n sust elastike ............................................................................................... 9
Valt transversale ............................................................................................................. 10
Interferenca e valve mekanike ........................................................................................ 10
Efekti i Doplerit ................................................................................................................. 11
Energjia kinetike dhe potenciale ....................................................................................... 11
Gjendjet agregate, hidrostatika dhe hidrodinamika ....................................................... 12
Ekuacioni i prgjithshm i gjendjes s gazit ideal ............................................................. 12
Ligji i Bojl-Mariotit ............................................................................................................ 13
Rrjedhja e lngjeve. Ekuacioni i kontinuitetit1.................................................................. 13
Ligji i Stoksit ...................................................................................................................... 13
Elektriciteti dhe magnetizmi.......................................................................................... 15
Difraksioni i radio-valve .................................................................................................. 15
Induksioni elektromagnetik .............................................................................................. 15

Gjeneratori i rryms alternative ....................................................................................... 16

Transformatort ............................................................................................................... 16
Optika........................................................................................................................... 18
Reflektimi dhe thyerja e drits .......................................................................................... 18
Shmbllimi te pasqyrat sferike ........................................................................................ 18
Shmbllimi t thjerrat e holla optike............................................................................... 19
Difraksioni i drits ............................................................................................................. 20
Fizika bashkohore ......................................................................................................... 21
Karakteri relativ i kohs dhe gjatsis .............................................................................. 21
Rrezatimi termik dhe ligjet e Vinit .................................................................................... 21
Nivelet energjetike dhe serit spektrale t atomit t hidrogjenit ..................................... 22
Referencat .................................................................................................................... 23

FORCA DHE LVIZJA E TRUPAVE

NXITIMI
do ndryshim relativ i pozits s nj trupi n krahasim me pozitn ku ai ndodhet quhet
lvizje. Madhsia fizike q tregon ndryshimin e njtrajtshm t shpejtsis n intervale t
njjta kohe quhet nxitim. Nse ndryshimi i shpejtsis sht pozitiv kemi lvizje t nxituar
(shpejtuar), e nse sht negativ kemi lvizje t ngadalsuar. Nse shqyrtohet nxitimi i nj
trupi nn ndikimin e ndonj force kjo shpjegohet me an t ligjit t dyt t Njutonit q
shprehet n formn:
=

FORCA SI MADHSI VEKTORIALE, MBLEDHJA E FORCAVE

N nj trup njkohsisht mund t veprojn m shum forca. Forca q zvendson
njkohsisht veprimin e shum forcave quhet rezultante, kurse forcat e zvendsuara
quhen komponent. Nse n nj trup veprojn njkohsisht m shum forca n t njjtin
drejtim ato quhen forca kolineare. Nse ato kan kah t njjt, rezultantja e tyre do t jet
e barabart me shumn e intensiteteve t tyre. Nse sht kahja e kundrt rezultantja e
tyre do t jet e barabart me ndryshimin e intensiteteve t tyre.
= 1 + 2

= 2 1

Nse n nj trup veprojn njkohsisht m shum forca nn nj knd, rezultantja gjendet

me metodn e paralelogramit pr mbledhjen e vektorve.

FORCA E FRKIMIT N RRAFSHIN HORIZONTAL

Nse nj trup rrshqet mbi ndonj trup tjetr paraqitet forca q e reziston kt lvizje, q
quhet forc e frkimit. Dallojm forcn e frkimit gjat qetsis q quhet frkim statik dhe
forcn e frkimit gjat rrshqitjes q quhet frkim kinetik. Forca e frkimit statik sht m
e madhe se ajo kinetike.

Forca e frkimit statik sht:

Forca e frkimit kinetik sht:

= =
=

( =forca normale; =koeficienti i frkimit kinetik)

dhe varen nga materiali, palmueshmria dhe pastrtia e siprfaqeve kontaktuese.

FORCA E FRKIMIT N RRAFSHIN E PJERRT

Kur dy trupa t ngurt rrshqasin mbi njri tjetrin do t paraqitet nj forc e rezistencs q
quhet forc e frkimit. N rrafsh horizontal forca e frkimit statik dhe kinetik varet nga
koeficienti i frkimit () q prcaktohet nga materiali, palmueshmria, pastrtia e
siprfaqeve kontaktuese. N rrafshin e pjerrt koeficienti i frkimit varet nga kndi i
rrafsht e kjo shprehet me raportin mes forcs s frkimit dhe forcs normale .
=

=
=

cos

HEDHJA VERTIKALISHT PRPJET DHE HEDHJA E PJERRT

Hedhja e trupit n drejtim prpjet n kndin 90 shkall n krahasim me siprfaqen e toks
quhet hedhje vertikalisht prpjet. Me kt rast kemi lvizje drejtvizore njtrajtsisht t
ngadalsuar pasi q shpejtsia dhe nxitimi vazhdimisht zvoglohen. Pr kt form t
lvizjes vlen ekuacioni:
=

1 2

2 = 2 2

Kur arrihet lartsia maksimale trupi ndalet, pra = 0, ather:

Pra sa m e madhe t jet shpejtsia fillestare e hedhjes, trupi do t shkoj m lart.

Nse trupi hedhet n nj knd m t vogl se 90 shkall dhe m t madh se 0 shkall, do t

kemi hedhje t pjerrt. Edhe kjo lvizje zhvillohet nn ndikim t gravitetit e forma e lvizjes
sht parabol.
Me kt rast vlejn ekuacionet:

Lartsia maksimale:

= cos

Koha e rnies s trupit: =

sin2

sin

= sin

Largsia maksimale e hedhjes s pjerrt: =

1 2

sin 2

Si faktor kryesor te hedhja e pjerrt e vertikale sht shpejtsia fillestare dhe kndi i
hedhjes.

RNIA E LIR DHE HEDHJA VERTIKALE TE POSHT

Rnia e trupave pa shpejtsi fillestare nn ndikimin e gravitetit t toks quhet rnie e lir.
N kt rast kemi lvizje drejtvizore t nxituar.
=

2
2

2 = 2

2
2

Koha e ngritjes s trupit vertikal prpjet sht e njjt me kohn e rnies s lir. Si dhe
shpejtsia fillestare e hedhjes vertikale prpjet me shpejtsin e trupit gjat rnies.
Shpejtsia te rnia e lir varet nga rruga e kaluar.
Hedhja vertikalisht t posht sht lvizje me shpejtsi fillestare, me kt rast vlen:
= +

= +

2
2

2 2

LIGJET E KEPLERIT
Ligji i par i Keplerit thot: planett lvizin rreth diellit npr trajektore eliptike e n njrn
vatr t elipss ndodhet dielli. Pika m e afrt e planetit me diellin quhet perihel dhe m e

largta afel. Ky ligj parasheh edhe lvizje parabolike edhe hiperbolike t trupave tjer
qiellor q i afrohen diellit.
Ligji i dyt shpjegon pse planett nuk lvizim me shpejtsi konstante rreth diellit, por kur
jan m afr lvizin m shpejt se sa kur jan m larg. Ky ligj thot: rreze-vektori q bashkon
pozitn e diellit me planetin pr koh t barabarta prshkruan siprfaqe t barabarta.

SHPEJTSIT KOZMIKE
Shpejtsia q duhet dhn trupit me qllim q t behet satelit artificial i toks quhet
shpejtsia e par kozmike. Kushti q t fitojm kt shpejtsi sht:
=

Shpejtsia e par kozmike ka vlern 7.9

t kthehet n tok.

= = 7.9

. Nse trupi i hedhur ka shpejtsi m t vogl do

Shpejtsia q duhet dhn nj trupi me qllim q ai te mbizotroj forcn e rndimit t

toks dhe t largohet kategorikisht nga toka quhet shpejtsi e dyt kozmike. Kushti q t
fitojm shpejtsin e dyt kozmike sht:
=

= 2 = 11.1

Nse trupi hidhet vertikalisht prpjet me shpejtsi prej 7.9

satelit artificial e nse hidhet me shpejtsi m t madhe se 11.1

deri n 11.1

do te bhet

do t largohet nga toka.

LKUNDJET E LIRA
Lkundjet e lira paraqesin formn m t thjesht t lvizjes lkundse q bhet npr vij
t drejt nn veprimin e forcs elastike t trupit lkunds si sht susta elastike.
Lkundjet e lira kan frekuenc vetjake t barabart me shprehjen:
=

= 2

= = =

2
=

LAVJERRSI MATEMATIK

1
=

2 =

Pika materiale q n ndikimin e forcs s rndimit mund t lviz npr harkun e rrethit
vertikal quhet lavjerrs matematik. Galileu dha shprehjen me t ciln llogaritet perioda e
lkundjes s lavjerrsit:
= 2

Forca e rndess n kt rast sht e njjt me komponentin q ka kahun e tangjentes n

harkun e lkundjes dhe sht e barabart me:
= sin

sin =

REZONANCA N SUST ELASTIKE

Nse nj sistem lkunds bn lkundje nn ndikimin e ndonj force t jashtme periodike ai
sistem do t detyrohet t vazhdoj lkundjen. Forma e ktill e lkundjes quhet lkundje e
detyruar.
Te kto lkundje prve frekuencs vetjake 0 kemi edhe frekuencn e jashtme . N kt
rast kemi prbrjen e dy lkundjeve me kto dy frekuenca. Amplituda e lkundjeve t
detyruara sht:

2
0 )
=
=

( 2

N rastin kur kto dy frekuenca jan t barabarta (0 = ) amplituda do t ket vlern

maksimale. Kjo gjendje quhet gjendje e rezonancs.
=

=
0

VALT TRANSVERSALE
Procesi i prhapjes s lkundjeve apo energjis prkatse n nj mjedis elastik quhet val
mekanike. Me kt rast bhet bartja e energjis prej nj grimce t mjedisit n grimcn
tjetr dhe shkaktohet bartja e lvizjes lkundse.
Dallojm valt transversale (trthore) dhe valt longitudinale (gjatsore). Nse lkundja e
grimcave kryhet n drejtim normal ndaj drejtimit t prhapjes s vals kemi val
transversale, e nse lkundja kryhet n drejtim t njjt ndaj drejtimit t prhapjes s vals
kemi val longitudinale.
Karakteristikat e valve jan: gjatsia valore, amplituda, frekuenca, nxitimi, shpejtsia,
energjia etj.
=

= ,

= ,

= ,

Largsia n mes dy grimcave q ndodhen n t njjtn faz t lkundjes quhet gjatsi

valore ().

INTERFERENCA E VALVE MEKANIKE

Nse n nj mjedis n t njjtn koh prhapen dy e m tepr val q dalin nga burime t
ndryshme ato mund t bashkohen n nj pjes t mjedisit. Prbrja i dy e m shum
valve quhet interferenc vale. Varsisht nga perioda dhe faza e valve mund t kemi
dobsim apo prforcim t tyre. Nse valt e bashkuara kan periode dhe faz t njjt
kemi prforcim t vals dhe vala rezultuese e rrit amplitudn. N rast se kemi faza t
ndryshme do t kemi dobsim dhe zvoglim t amplituds te vala rezultuese. Interferenca
e valve realizohet nga dy burime q lkunden n frekuenc t njjt, q kan drejtim t
njjt dhe faz t njjt apo ndonj ndryshim konstant t fazs. Me kt rast kemi burime
koherente t valve dhe val koherente. Valt q interferohen n disa vende prforcohen
(rritet amplituda) e n disa dobsohen (zvoglohet amplituda).
: 1 2 = ,

: r1 r2 = (2 + 1)

1 = S1 A

2 = S2 A

= 0, 1, 2, 3

EFEKTI I DOPLERIT
N rast se burimi i zrit ndodhet n qetsi, dgjuesi zrin e dgjon njson n largsi t
njjta nga burimi dhe at n fardo pozite. Mirpo, nse burimi i zrit lviz para tij do t
bhet dendsimi i ajrit dhe prapa tij rrallimi i ajrit. Dendsimi i ajrit shkakton shkurtimin e
gjatsive valore e kjo bn q t rritet frekuenca. Rritja e frekuencs rrit lartsin e zrit. Pr
kt arsye zri dgjohet m mir para burimit se prapa, kur ai sht n lvizje. Kt dukuri
e shpjegoj Dopleri dhe quhet efekti i Doplerit.
Para burimit vlen ekuacioni:

Pas burimit:

=
=

(=shpejtsia e zrit; =shpejtsia e burimit; =frekuenca e burimit; =frekuenca q e

dgjon dgjuesi)

ENERGJIA KINETIKE DHE POTENCIALE

Energjia kinetike sht madhsi fizike q shpreh aftsin e trupit pr t kryer pun kur ai
sht n lvizje. Ajo shprehet me ekuacionin:
=

1
2
2

Pra sa m e madhe q t jet shpejtsia, energjia kinetike sht m e madhe, e nse ajo
sht zero edhe energjia kinetike do t jet zero.
Energjia potenciale sht madhsi fizike q shpreh aftsin e trupave pr t kryer pun si
rezultat i bashkveprimit t tyre. Sipas forms s bashkveprimit kemi forma prkatse t
energjis potenciale. Pasi bashkveprimi varet prej pozits s trupave energjia potenciale
njihet edhe si energji e pozits.
Te lavjerrsi matematik n pozit ekuilibruese energjia kinetike sht maksimale pasi q
shpejtsia sht maksimale. N kt rast energjia potenciale sht minimale (zero). N
pozitn maksimale t zhvendosjes s lavjerrsit energjia kinetike sht zero sepse
shpejtsia sht zero kurse energjia potenciale sht maksimale sepse zhvendosja sht
maksimale.

GJENDJET AGREGATE, HIDROSTATIKA DHE

HIDRODINAMIKA

EKUACIONI I PRGJITHSHM I GJENDJES S GAZIT IDEAL

Gazi ideal sht term q prdoret pr t lehtsuar studimin e gazrave. Gazi ideal (i
prsosur) ka molekula sferike me prmasa t paprfillshme q bjn goditje elastike mes
vete dhe me muret e ens. Pr gazra ideale nuk prfillen forcat e bashkveprimit t
molekulave mes veti dhe n mure t ens.
Gjendja e gazit ideal prcaktohet nga tri madhsi kryesore: shtypja, vllimi dhe
temperatura, q quhen parametra kryesore t gazit. Procesi i kalimit t gazit nga nj
gjendje n tjetrn, kur ndonjra nga kto parametra mbetet konstante, quhet izoproces.
Dallojm kto izoprocese:
1) Procesi izotermik kur t=konstant (temperatura e shprehur n C)
2) Procesi izohorik kur v=konstant
3) Procesi izobarik kur p=konstant
Kto izoprocese sqarohen me ligjet prkatse t Bojl-Mariotit (t=konstant), Sharlit (v=
konstant) dhe Gej-Lysakut (p= konstant). Kto tri ligje mund t shkruhen me nj ekuacion
q shpreh lidhjen e madhsive kryesore p, v dhe t e q njihet si ekuacioni i prgjithshm i
gjendjes s gazit ideal. Me kt rast temperatura shprehet me K si temperatur absolute.
Ky ekuacion ka formn:

0 0

=
= = ( )
0

P V = nRT (n = numri i moleve);

V0 = 22.4 l

P0 = 0.76 13600 9.71

N
mol

T0 = 273 K

LIGJI I BOJL-MARIOTIT
Ky ligj shpreh varsin e shtypjes ndaj vllimit te gazi i prsosur n rastin kur temperatura
sht konstante. Procesi i ktill quhet proces izotermik. Sipas ktij ligji vlera e prodhimit t
shtypjes dhe vllimit te gazi ideal n temperatur konstante mbetet gjithmon konstante.
= , =
1 1 = 2 2

RRJEDHJA E LNGJEVE. EKUACIONI I KONTINUITETIT

Pr prshkrimin e shum vetive t njjta t lvizjes s lngjeve dhe gazrave prdoret termi
fluid. Nse nj fluid sht homogjen, izotop, nuk ngjesht dhe nuk sht viskoz ai quhet
fluid ideal. Te fluidi ideal gjat lvizjes stacionare masa mbetet konstante pavarsisht
siprfaqes s gypit t rrymimit. Sasia e lngut q rrjedh (prurja vllimore) brenda nj
intervali kohor sht e njjt n do pjes t siprfaqes s gypit. Kt e tregon ekuacioni i
kontinuitetit i paraqitur n gypin e Venturit. Nse zvoglohet siprfaqja do t rritet
shpejtsia e rrjedhjes s fluidit. Ekuacioni i kontinuitetit shprehet n formn:
1 1 = 2 2 =

1 2 =

LIGJI I STOKSIT
Stoksi shpjegoi lvizjen e nj trupi t ngurt n nj mjedis t fardoshm apo n fluid.
Sipas tij n kt rast paraqitet nj rezistenc q nuk sht pasoj e frkimit t
drejtprdrejt e trupit t ngurt me mjedisin por shfaqet si rezultat i frkimit t brendshm
t shtresave t fluidit rreth trupit. Kjo forc e rezistencs u quajt force e Stoksit.
Sipas Stoksit kjo rezistence varet nga lloji i mjedisit, shpejtsia dhe forma e trupit, dhe
sht e barabart me shprehjen:
= 6
=
=

N eksperiment me nj en t gjat 1m, me lng viskoz kur hidhet trupi i ngurrt me form
sfere pas 10cm t lvizjes do t kemi lvizje t njtrajtshme e n at rast n trup veprojn
forca e rndimit me kah nga qendra e toks, forca shtytse (e Arkimedit) dhe forca e
Stoksit me kah t kundrt. Kto forca ndodhen n gjendje t baraspeshimit dinamik.
= +

4 3
1
3

4 3
2
3

2(1 2 ) 2
9
=
=
=
1 =
2 =
=

Pra duke ditur dendsin e trupit t ngurt dhe t fluidit, rrezen dhe shpejtsin e trupit t
ngurt n form sfere mund t prcaktohet koeficienti i viskozitetit.

ELEKTRICITETI DHE MAGNETIZMI

DIFRAKSIONI I RADIO-VALVE
Fusha elektromagnetike sht form e veant e materies, energjia e s cils prhapt n
form t valve elektromagnetike. Si burim i tyre konsiderohet do ndryshim elektrik. Kemi
emetues t ndryshm t valve elektromagnetike, p.sh. drita diellore, yjore. Nga kjo mund
t kuptojm se kemi forma t ndryshme t tyre varsisht nga gjatsia valore e duke filluar
nga vlerat m t vogla t gjatsis valore dallojm: rrezet gama, rrezet rntgen, valt
ultravjollce, drita e dukshme, valt infra t kuqe, mikrovalt dhe radiovalt.
Radiovalt emetohen nga lkundjet e qarqeve elektrike, p.sh. nse n qark t rryms
alternative kemi frekuenc prej 60 Hz kemi val me gjatsi valore 5 106 . Nse kemi
vlera m t vogla kemi radioval pr transmetime televizive dhe parashikime t motit.
Edhe te radiovalt paraqitet dukuria e difraksionit kur ato hasin n ndonj penges n
form t vrims apo sfer, gjysmsfere, cilindri etj., zakonisht pr tu prcjell prapa
pengesave natyrore, duhet t prdoren prforcues.

INDUKSIONI ELEKTROMAGNETIK
Duke ditur se rryma elektrike rreth prcjellsit ku ajo rrjedh krijon fushn magnetike,
Faradeu u interesua se a mund t ndodh e kundrta. Ai n mnyr eksperimentale vrtetoi
se edhe fusha magnetike mund t krijoj rrymn elektrike. Kjo dukuri u quajt induksion
elektromagnetik, kurse rryma e krijuar n kt mnyr u quajt rrym e induktuar.
Ekzistojn disa mnyr t shkaktimit t induksionit elektromagnetik. Shembulli i paraqitur
tregon rastin kur magneti i prhershm vendoset dhe nxirret nga bobina e palvizshme. N
kt rast rryma e induktuar varsisht nga lvizja e magnetit e ndrron kahun e vet n
mnyr alternative. Kur magneti futet n bobin kemi nj kah t rryms e kur ai nxirret
kemi nj kah tjetr. Kjo shihet n voltmetr. Sa m shpejt q futet apo nxirret magneti nga
bobina rryma ka intensitet m t madh. Intensiteti po ashtu varet nga numri i dredhave n
bobin. Ligji i Faradeut shprehet me ekuacionin:
= =

Pr N dredha:

= =

= =

Minusi tregon se fluksi zvoglohet pas nj kohe .

GJENERATORI I RRYMS ALTERNATIVE

Rryma elektrike q n mnyr periodike e ndryshon intensitetin dhe kahun quhet rrym
alternative. Ajo krijohet nga mjeti q bn shndrrimin e energjis mekanike n at
elektrike duke u bazuar n parimet e induksionit elektromagnetik. Kto mjete njihen si
gjenerator t rryms alternative. Rasti m i thjesht sht gjeneratori i rryms alternative
sinusoidale. Kjo rrym fitohet gjat rrotullimit t njtrajtshm t pruesit n form t
kornizs me shum dredha n fush t fuqishme magnetike t krijuar n mes dy poleve t
elektromagnetit.
Nse pruesi sht n pozit normale me vijat e fushs magnetike ( = 90) do t kemi:
= 90

=0
=0
= =
=
=

Varsisht nga kndi do t ndryshoj fluksi magnetik si dhe intensiteti dhe tensioni i
rryms s induktuar. Ather fluksi magnetik do t jet:
= cos

Me ndryshimin e fluksit magnetik n siprfaqen e kornizs induktohet forca elektrolvizore

q n realitet paraqet tensionin:

= 0 sin

0
= =
sin = 0 sin

TRANSFORMATORT
Transformatori sht mjet q shrben q rrymn alternative t njjts frekuenc ta
shndrroj n rrym alternative me tension m t lart apo m ult duke ndryshuar
intensitetin. Prbhet prej brthams s mbyllur t hekurit t but dhe dy bobinave me tel

t izoluar e t mbshtjell. Bobina primare pranon energjin elektrike alternative dhe e

prcjell t dal n bobinn sekondare. Nse numri i dredhave n bobinn sekondare sht
m i madh se ai n bobinn primare tensioni do t jet m i madh dhe e kundrta, nse
kemi numr t vogl t dredhave tensioni do t jet m i vogl.
1
1
1
2
=

=
2
2
1
2

Ktu vlen ligji mbi ruajtjen e energjis:

1
2
=
2
2

1 = 2 1 1 = 2 2
1
2
=
2
1

2
1
=
2
2

1
2
=
2
1

Transformatori bn t mundur bartjen e rryms n largsi. Kshtu do shpenzues mund t

kyet n rrjetin elektrik t qytetit me tension prej 220 V.

OPTIKA

REFLEKTIMI DHE THYERJA E DRITS

Dallojm 4 ligje themelore t optiks gjeometrike:
1)
2)
3)
4)

Ligji i prhapjes drejtvizore t drits

Ligji i pavarsis s tufave t rrezeve t drits
Ligji i reflektimit t drits
Ligji i thyerjes s drits

Ligji i reflektimit t drits thot: gjat rnies s rrezes s drits n ndonj pasqyre t
rrafsht, rrezja rnse dhe e reflektuar formojn knde t njjta me normalen e trhequr
n pikn e rnies.
1 = 2 =

Ligji i thyerjes s drits thot: rrezja rnse dhe e thyer qndron n t njjtin rrafsh, kurse
raporti i sinuseve t kndit t rrezes rnse dhe asaj t thyer n krahasim me normalen
sht gjithmon konstant.

2
=
= ,

2
1

SHMBLLIMI TE PASQYRAT SFERIKE

do pjes e nj siprfaqeje sferike e aft pr t reflektuar rrezet e drits quhet pasqyr
sferike. Ato mund t jen konkave (t ngjyrosura nga ana e jashtme) dhe konvekse (t
ngjyrosura nga ana e brendshme).
Ekuacioni i pasqyrave konkave sht:

Ekuacioni i pasqyrave konvekse sht:

1 1 1 2
= + =

1
2 1 1
= =

(f=largsia e fokusit; a=largsia e objektit; b=largsia e shmbllimit; R=rrezja e

lakueshmris)
Te pasqyrat konkave nse objekti sht mes fokusit dhe pasqyrs gjithmon fitojm
shmbllim t zmadhuar, t paprmbysur dhe virtual (n ann tjetr t pasqyrs).
Te pasqyrat konvekse shmbllimi gjithmon fitohet n ann tjetr, dhe sht virtual, i
zvogluar dhe i paprmbysur.

SHMBLLIMI T THJERRAT E HOLLA OPTIKE

Trupi i tejdukshm i kufizuar me dy siprfaqe t lakuara ose nj t rrafsht e nj t lakuar
quhet thjerr optike. Thjerrat ndahen n dy grupe kryesore:
1.
2.

Prmbledhse (konvergjente) pozitive

Divergjente (shprndarse) negative

Ekuacioni i thjerrave prmbledhse sht:

1 1 1
= +

Ekuacioni i thjerrave shprndarse sht:

Zmadhimi i thjerrave sht:

Fuqia e thjerrave sht:

1 1 1
=

(a=largsia e objektit; b=largsia e shmbllimit; R=lartsia e objektit; H=lartsia e

shmbllimit; z=zmadhimi; D=dioptri)
Te thjerrat konvergjente nse objekti ndodhet mes fokusit t thjerrs shmbllimi fitohet
n t njjtn an dhe sht virtual, i zmadhuar dhe i paprmbysur. Te thjerrat divergjente

shmbllimi gjithnj fitohet n ann ku ndodhet objekti dhe sht i paprmbysur dhe i
zvogluar.

DIFRAKSIONI I DRITS
fardo devijim i drits nga prhapja drejtvizore e saj quhet difraksion. Difraksioni
paraqitet kur drita kalon npr vrima apo qarje t vogla, pran teheve t mprehta, apo kur
ajo has n ndonj penges n form t gjysmrrafshit, fijes, sfers, cilindrit, rrjets etj.
Difraksioni n pengesa me vrim ndodh kur dimensioni i tyre sht i prafrt me gjatsin
valor t vals rnse. Difraksioni shpjegohet vetm nse dritn e konsiderojm t natyrs
valore. Nse dimensioni i vrims sht m i madh se sa gjatsia valore e valve t drits,
difraksioni ndodh vetm afr skajeve t vrims, e jo n mes t vrims. Lidhja mes gjatsive
valore dhe gjersis s vrims shprehet me formuln:
=

(a=gjersia e vrims; =gjatsia valore; P=1, 2, 3...)

FIZIKA BASHKOHORE

KARAKTERI RELATIV I KOHS DHE GJATSIS

Nse e matim kohn e rrjedhs s nj ngjarje sipas dy sistemeve inercie K dhe K, ku sistemi
K nuk lviz e ai K lviz me shpejtsi v dhe vazhdimisht largohet prej sistemit K, koha nuk do
t rrjedh njsor. Kjo ndodh nse shpejtsia v sht e prafrt me shpejtsin e drits. N
kt rast nse matet koha me sistemin K vrojtuesi sheh n sistemin K se koha rrjedh m
ngadal. Kjo dukuri quhet zgjerim ose diletacion i kohs dhe shprehet me formuln:
=

2
2

= =

1 1

=
0

Nse shqyrtohet gjatsia n t njjtn mnyr nga sistemi K do t fitojm

nse

= 1

2
2

= = 1 1 = 0 = 0

Pra nse nga sistemi K vrojtojm gjatsin e objektit q lviz me shpejtsi t madhe kemi
shkurtim t gjatsis, pra pr shpejtsi t mdha koha dhe gjatsia kan kuptim relativ.

RREZATIMI TERMIK DHE LIGJET E VINIT

Rrezatimi termik sht nj proces elektromagnetik q shprehet me emetimin e valve
elektromagnetike me gjatsi valore prej 400 nm deri 4000 nm, n form t energjis
termike (nxehtsis). Dallojm disa ligje te rrezatimit termik si jan:
1)
2)
3)
4)

Ligji i Kirkofit
Ligji Stefan-Bolcmanit
Ligji i Vinit
Ligji i Relej-Xhinsit

Vini studioj shprndarjen e energjis n spektr t trupit absolut t zi dhe vrejti se n

lakoren e shprndarjes s energjis me rritjen e temperaturs maksimumet e lakores
shmangen nga ana e gjatsive valore m t vogla, duke iu prshtat ngjyrs ultra vjollce.
Nga eksperimenti i tij shihet q shprndarje e energjis s diellit dhe e trupit absolut i zi
sht i njjt. Ligji i Vinit shprehet me:
max T = b b = 0.289 cmK
1 > 2 > 3 1 < 2 < 3

NIVELET ENERGJETIKE DHE SERIT SPEKTRALE T ATOMIT T

HIDROGJENIT
Sipas teoris s Borit pr atom t hidrogjenit, elektroni gjat rrotullimit rreth brthams ka
vlera t caktuara t shpejtsis, rrezes dhe energjis.
Nivelet energjetike t elektronit karakterizohen me numrin kuantik n=1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 q
quhet numri kryesor kuantik.
Pr n=1 kemi nivelin m t ult energjetik 1 = 13.6 eV q quhet gjendje themelore.

Pr t kaluar prej gjendjes themelore n nivelin e par t eksituar elektroni duhet t

absorboj nj kuant t energjis. Nse nuk absorbon prap energji, elektroni kthehet n
nivelin e mparshm dhe emeton energjin prej nj kuanti. Nse prap absorbon energjin
prej nj kuanti kalon n nj nivel m t lart. Nse absorbon energjin prej dy kuanteve
kalon dy nivele m lart e kshtu me radh.

REFERENCAT
[1] Edumedia Sciences, 2006. [Online]. Webfaqja: http://www.edumedia-sciences.com.
[Rishikuar n 2012].
[2] M. Fowler, University of Virginia, 2003. [Online]. Webfaqja:
http://www.virginia.edu/. [Rishikuar n 2012].
[3] D. M. Harrison, University of Toronto, Canada, 2002. [Online]. Webfaqja:
http://www.utoronto.ca/. [Rishikuar n 2012].
[4] Design Simulation Technologies, DST, 2005. [Online]. Webfaqja: http://www.designsimulation.com. [Rishikuar n 2012].
[5] Amazing Education Software, Amazing Edu, 2009. [Online]. Webfaqja:
http://www.amazingedu.com. [Rishikuar n 2012].
[6] Michigan Technological University, Physics MTU, 2011. [Online]. Webfaqja:
http://phy.mtu.edu. [Rishikuar n 2012].
[7] University of Colorado Boulder, PHET, 2011. [Online]. Webfaqja:
http://phet.colorado.edu/. [Rishikuar n 2012].
[8] L. Jones, eChalk LTD, 2003. [Online]. Webfaqja: http://www.echalk.co.uk.
[Rishikuar n 2012].
[9] Wiki Educator, WikiEducator, [Online]. Webfaqja: http://wikieducator.org.
[Rishikuar n 2012].
[10] Physics and Chemistry by Clear Learning, PCCL, 2012. [Online]. Webfaqja:
http://www.physics-chemistry-interactive-flash-animation.com/. [Rishikuar n 2012].
[11] D. Fairhurst, Absorb Physics, 2009. [Online]. Webfaqja:
http://www.absorblearning.com. [Rishikuar n 2012].

Laboratori
Virtual i Fiziks

www.MesoFizike.com