Você está na página 1de 49

1

www.eBooksBrasil.org
2

Dcsolcdicncia Civil (1849}
Hcnry David TIorcau (1817-1862}
Pullicado cla rincira vcz cn AcsiIciic
Pacrs",
colcianca conilada or ElizalciI Pcalody cn
1849

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil

Fonic Digiial
Iii.//www.i.i/-i234535/
ondc vocc odc cnconirar csia c nuiias ouiras
olras ianlcn nos fornaios doc c Iin

Crcdiio.
Alcandrc Locs Lolo
locsloloi.i

2001 Hcnry David TIorcau
3

DESOBEDINCIA CIVIL
por
Henry David Thoreau

Acciio con cniusiasno o lcna O nclIor
govcrno c o quc ncnos govcrna" c gosiaria quc clc
fossc alicado nais raida c sisicnaiicancnic.
Lcvado s uliinas conscqucncias, csic lcna
significa o scguinic, no quc ianlcn crcio. O
nclIor govcrno c o quc nao govcrna dc nodo
algun" c, quando os Ioncns csiivcrcn
rcarados, scra cssc o iio dc govcrno quc icrao.
O govcrno, no nclIor dos casos, nada nais c do
quc un ariifcio convcnicnic; nas a naioria dos
govcrnos c or vczcs una inconvcnicncia, c iodo
o govcrno algun dia acala or scr inconvcnicnic.
As oljccs quc icn sido lcvaniadas conira a
cisicncia dc un ccrciio crnancnic,
nuncrosas c sulsianiivas, c quc ncrcccn
rcvalcccr, odcn ianlcn, no fin das conias,
scrvir ara roicsiar conira un govcrno
crnancnic. O ccrciio crnancnic c acnas un
lrao do govcrno crnancnic. O rorio govcrno,
quc c sinlcsncnic una forna quc o ovo
cscolIcu ara cccuiar a sua voniadc, csia
igualncnic sujciio a alusos c crvcrscs anics
4
ncsno quc o ovo ossa agir airavcs dclc. Prova
disso c a aiual gucrra conira o Mcico, olra dc
un nuncro rclaiivancnic cqucno dc indivduos
quc usan o govcrno crnancnic cono un
insiruncnio ariicular; isso orquc o ovo nao
icria conscniido, dc incio, una iniciaiiva dcssas.
Essc govcrno noric-ancricano quc vcn a
scr clc scnao una iradiao, ainda quc rcccnic,
icniando-sc iransniiir inicira osicridadc, nas
quc a cada insianic vai crdcndo orcs da sua
inicgridadc? Elc nao icn a fora ncn a viialidadc
dc un unico Ioncn vivo, ois un unico Ioncn
odc fazc-lo dolrar-sc sua voniadc. O govcrno c
una csccic dc rcvolvcr dc lrinqucdo ara o
rorio ovo; c clc ccriancnic vai quclrar sc or
acaso os noric-ancricanos o usarcn scriancnic
uns conira os ouiros, cono una arna dc
vcrdadc. Mas ncn or isso clc c ncnos
ncccssario; ois o ovo rccisa disor dc una ou
ouira naquina conlicada c larulIcnia ara
rccncIcr a sua conccao dc govcrno. Dcsia
forna, os govcrnos sao a rova dc cono os
Ioncns odcn icr succsso no aio dc orinir cn
rovciio rorio, nao inoriando sc a orcssao sc
volia ianlcn conira clcs. Dcvcnos adniiir quc
clc c ccclcnic; no cnianio, csic govcrno cn si
ncsno nunca csiinulou qualqucr iniciaiiva a
nao scr cla raidcz con quc sc diss a nao
airaalIar. Ec nao nanicn o as livrc. Ec nao
ovoa as icrras do ocsic. Ec nao cduca. O caraicr
5
incrcnic do ovo noric-ancricano c o rcsonsavcl
or iudo o quc icnos conscguido fazcr; c clc icria
conscguido fazcr considcravclncnic nais sc o
govcrno nao iivcssc sido or vczcs un olsiaculo.
Pois o govcrno c un ariifcio airavcs do qual os
Ioncns conscguirian dc lon grado dciar cn
az uns aos ouiros; c, cono ja foi diio, a sua
convcnicncia naina so ocorrc quando os
govcrnados sao nininancnic nolcsiados clos
scus govcrnanics. Sc nao fosscn fciios dc
lorracIa da ndia, os ncgocios c o concrcio
nunca conscguirian uliraassar os olsiaculos
quc os lcgisladorcs icinan cn laniar no scu
caninIo; c sc fsscnos julgar csics scnIorcs
lcvando cn conia cclusivancnic os cfciios dos
scus aios csqucccndo as suas inicncs ,
clcs ncrcccrian a classificaao dada c as
unics inosias a cssas cssoas nocivas quc
gosian dc olsiruir as fcrrovias.
No cnianio, qucro nc ronunciar cn icrnos
raiicos cono cidadao, disiiniancnic daquclcs
quc sc cIanan aniigovcrnisias. o quc dcscjo
ncdutuncntc c un govcrno nclIor, c nao o fin
do govcrno. Sc cada Ioncn crcssar o iio dc
govcrno caaz dc ganIar o scu rcsciio,
csiarcnos nais roinos dc conscguir forna-lo.
No final das conias, o noiivo raiico clo
qual sc crniic o govcrno da naioria c a sua
coniinuidadc una vcz assado o odcr ara as
6
naos do ovo nao c a sua naior icndcncia a
cniiir lons juzos, ncn orquc ossa arcccr o
nais jusio aos olIos da ninoria, nas sin orquc
cla (a naioria} c fisicancnic a nais foric. Mas un
govcrno no qual rcvalccc o nando da naioria cn
iodas as qucsics nao odc scr lascado na
jusiia, ncsno nos liniics da avaliaao dos
Ioncns. Nao scra ossvcl un govcrno cn quc a
naioria nao dccida viriualncnic o quc c ccrio ou
crrado? No qual a naioria dccida acnas aquclas
qucsics s quais scja alicavcl a norna da
convcnicncia? Dcvc o cidadao dcsisiir da sua
conscicncia, ncsno or un unico insianic ou cn
uliina insiancia, c sc dolrar ao lcgislador? Por
quc cniao csiara cada Ioncn doiado dc una
conscicncia? Na ninIa oiniao dcvcnos scr cn
rinciro lugar Ioncns, c so cniao sudiios. Nao c
dcscjavcl culiivar o rcsciio s lcis no ncsno
nvcl do rcsciio aos dirciios. A unica olrigaao
quc icnIo dirciio dc assunir c fazcr a qualqucr
noncnio aquilo quc julgo ccrio. Cosiuna-sc
dizcr, c con ioda a razao, quc una cororaao
nao icn conscicncia; nas una cororaao dc
Ioncns conscicnciosos c una cororaao con
conscicncia. A lci nunca fcz os Ioncns scqucr
un ouco nais jusios; c o rcsciio rcvcrcnic cla
lci icn lcvado aic ncsno os lcn-inicncionados a
agir quoiidianancnic cono ncnsagciros da
injusiia. Un rcsuliado conun c naiural dc un
rcsciio indcvido cla lci c a visao dc una coluna
7
dc soldados coroncl, caiiao, calos,
conlaicnics c ouiros narcIando ara a
gucrra nuna ordcn inccavcl, cruzando norros
c valcs, conira a sua voniadc, c cono scnrc
conira o scu scnso conun c a sua conscicncia;
or isso cssa narcIa c nuiio csada c faz o
coraao laicr foric. Elcs salcn crfciiancnic quc
csiao cnvolvidos nuna iniciaiiva naldiia; clcs
icn icndcncias acficas. O quc sao clcs, cniao?
CIcgarao a scr Ioncns? Ou cqucnos forics c
aiois novcis, a scrvio dc algun incscruuloso
dcicnior do odcr? so visiiar o Esialciro Naval c
conicnlar un fuzilciro. cis a o iio dc Ioncn
quc un govcrno noric-ancricano c caaz dc
falricar ou iransfornar con a sua nagia ncgra
, una sonlra alida, una vaga rccordaao da
condiao Iunana, un cadavcr dc c c vivo quc,
no cnianio, sc odcria considcrar cnicrrado sol
arnas con aconanIancnio funclrc, cnlora
ossa aconicccr quc
Ncn un rufar sc ouviu
ncn un silcnic ioquc,
cnquanio scu coro
nuralIa lcvanos.
Ncn un soldado disarou
scu iiro dc adcus
solrc o iunulo ondc nosso
Icroi nos cnicrranos".
8
Dcsia forna, a nassa dc Ioncns scrvc ao
Esiado nao na sua qualidadc dc Ioncns, nas
sin cono naquinas, cnircgando os scus coros.
Elcs sao o ccrciio crnancnic, a nilcia, os
carccrciros, os olcias, ossc contutus, c assin
or dianic. Na naior aric dos casos nao Ia
qualqucr livrc ccrccio dc cscolIa ou dc
avaliaao noral; ao conirario, csics Ioncns
nivclan-sc nadcira, icrra c s cdras; c c
lcn ossvcl quc sc consigan falricar lonccos dc
nadcira con o ncsno valor dc Ioncns dcssc
iio. Nao sao nais rcsciiavcis do quc un
csanialIo ou un nonic dc icrra. Valcn ianio
quanio cavalos c cacIorros. No cnianio, c conun
quc Ioncns assin scjan arcciados cono lons
cidadaos. Ha ouiros, cono a naioria dos
lcgisladorcs, oliicos, advogados, funcionarios c
dirigcnics, quc scrvcn ao Esiado rincialncnic
con a calca, c c lcn rovavcl quc clcs sirvan
ianio ao Dialo quanio a Dcus scn inicnao ,
ois rarancnic sc discn a fazcr disiincs
norais. Ha un nuncro lasianic rcduzido quc
scrvc ao Esiado ianlcn con a sua conscicncia;
sao os Icrois, airioias, nariircs, rcfornadorcs c
Ioncns, quc acalan or isso ncccssariancnic
rcsisiindo, nais do quc scrvindo; c o Esiado
iraia-os gcralncnic cono ininigos. Un Ioncn
salio so scra dc faio uiil cono Ioncn, c nao sc
sujciiara condiao dc larro" a scr noldado
ara iaar un luraco c coriar o vcnio" clc
9
rcfcrira dciar cssc acl, na ior das Iioicscs,
ara as suas cinzas.
Nasci nolrc dcnais ara scr roricdadc,
Para scr scgundo no conando
Ou scrvial uiilizavcl c insiruncnio
Dc qualqucr solcrano Esiado dcsic nundo"
Os quc sc cnircgan conlciancnic aos scus
scnclIanics sao or clcs considcrados inuicis c
cgosias; nas aquclcs quc sc dao arcialncnic
sao cnironizados cono lcnfciiorcs c filaniroos.
Quc conoriancnio digno dcvc icr un
Ioncn cranic o aiual govcrno vigcnic nos
Esiados Unidos? A ninIa rcsosia c quc clc
incviiavclncnic sc dcgrada clo faio dc csiar
associado a clc. Ncn or un ninuio osso
considcrar o ncu govcrno una organizaao
oliica quc c ianlcn o govcrno do cscravo.
Todos rcconIcccn o dirciio rcvoluao, ou
scja, o dirciio dc ncgar lcaldadc c dc ofcrcccr
rcsisicncia ao govcrno scnrc quc sc iorncn
grandcs c insuoriavcis a sua iirania c
incficicncia. No cnianio, quasc iodos dizcn quc
ial nao aconiccc agora. Considcran, orcn, quc
isso aconicccu cn 1775. Sc algucn nc disscssc
quc o nosso govcrno c nao orquc csialclcccu
ccrias iaas solrc lcns csirangciros quc cIcgan
aos scus orios, o nais rovavcl c quc cu nao
criassc qualqucr caso, ois osso nuiio lcn
10
assar scn clcs. iodas as naquinas icn airiio c
ialvcz isso faa con quc o lon c o nau sc
concnscn. Dc qualqucr forna, fazcr un
rclulio or causa disso c un grandc nal. Mas
quando o rorio airiio cIcga a consiruir a
naquina c vcnos a organizaao da iirania c do
roulo, afirno quc dcvcnos rcudiar cssa
naquina. En ouiras alavras, quando un scio
da oulaao dc un as quc sc clcgcu cono o
rcfugio da lilcrdadc c conosio dc cscravos, c
quando iodo un as c injusiancnic assaliado c
conquisiado or un ccrciio csirangciro c
sulnciido lci narcial, dcvo dizcr quc nao c
ccdo dcnais ara a rclcliao c a rcvoluao dos
Ioncns Ioncsios. E cssc dcvcr c iao nais
urgcnic clo facio dc quc o as assaliado nao c o
nosso, c ior ainda, quc o ccrciio invasor c o
nosso.
Willian Palcy, una auioridadc cn assunios
norais, icn un caiulo iniiiulado Dut o
suInsson to cu goucnncnt (O dcvcr dc
sulnissao ao govcrno civil}, no qual soluciona
ioda a qucsiao das olrigacs oliicas cla
fornula da convcnicncia; c diz. Enquanio o
cigir o inicrcssc dc ioda a socicdadc, ou scja,
cnquanio nao sc ossa rcsisiir ao govcrno
csialclccido ou nuda-lo scn inconvcnicncia
ullica, c a voniadc dc Dcus quc ial govcrno scja
olcdccido c ncn un dia alcn disso.
Adniiindo-sc csic rincio, a jusiia dc cada aio
11
ariicular dc rcsisicncia rcduz-sc conuiaao
do volunc dc crigo c roicsios, dc un lado, c da
rolalilidadc c cusios da rcaraao, dc ouiro".
Diz clc quc cada un julgara csia qucsiao or si
ncsno. Mas arccc quc Palcy nunca lcvou cn
conia os casos cn quc a rcgra da convcnicncia
nao sc alica, nos quais un ovo ou un
indivduo icn quc fazcr jusiia a qualqucr cusio.
Sc arranquci injusiancnic a ialua quc c a
salvaao dc un Ioncn quc sc afoga, sou
olrigado a dcvolvc-la, ainda quc cu ncsno nc
afoguc. Dc acordo con Palcy, csia c una
circunsiancia inconvcnicnic. Mas qucn quiscr sc
salvar dcsia forna acalara crdcndo a vida. O
ovo noric-ancricano icn quc r fin
cscravidao c icn quc arar dc gucrrcar con o
Mcico, ncsno quc isso lIc cusic a cisicncia
cnquanio ovo.
As nacs, na sua raiica, concordan con
Palcy, nas Iavcra qucn considcrc quc
MassacIusciis csicja agir corrciancnic na crisc
aiual?
Una rancira dc classc,
una roua raicada na lana,
Lcvania a cauda do vcsiido,
c arrasia no cIao a sua alna."
En icrnos raiicos, os quc sc ocn
aloliao cn MassacIusciis nao sao uns ccn nil
12
oliicos do sul, nas uns ccn nil concrcianics c
fazcndciros daqui, quc sc inicrcssan nais clos
ncgocios c cla agriculiura do quc cla
Iunanidadc c quc nao csiao disosios a fazcr
jusiia ao cscravo c ao Mcico, custc o quc custu.
Nao discuio con ininigos disianics, nas con
aquclcs quc, lcn crio dc nin, coocran con a
osiao dc Ioncns quc csiao longc daqui c
dcfcndcn-na; csics uliinos Ioncns scrian
inofcnsivos sc nao fossc or aquclcs. Esianos
acosiunados a afirnar quc os Ioncns cn gcral
sao dcsrcarados; nas as nclIorias sao lcnias,
orquc os oucos nao sao sulsianiivancnic nais
salios ou nclIorcs do quc os nuiios. Nao c iao
inorianic quc nuiios scjan iao lons quanio
vocc, c sin quc Iaja cn algun lugar alguna
orao alsoluia dc viriudc; isso lasiara ara
fcrncniar ioda a nassa. Ha nilIarcs dc cssoas
cuja onuo c coniraria cscravidao c gucrra;
acsar disso, nada fazcn dc cfciivo ara r fin a
anlas; dizcn-sc filIos dc WasIingion c Franllin,
nas fican scniados con as naos nos lolsos,
dizcndo nao salcr o quc odc scr fciio c nada
fazcndo; cIcgan a colocar a qucsiao do livrc
concrcio frcnic da qucsiao da lilcrdadc, c
fican quicios lcndo as coiacs do dia junio con
os uliinos lolciins niliiarcs solrc a cananIa
do Mcico; c ossvcl aic quc acalcn or
adorncccr duranic a lciiura. Qual c Iojc a
coiaao do dia dc un Ioncn Ioncsio c airioia?
13
Elcs Icsiian, arrccndcn-sc c s vczcs assinan
ciics, nas nada fazcn dc scrio ou dc cfciivo.
Con nuiio loa disosiao, rcfcrcn cscrar quc
ouiros rcncdcicn o nal, dc forna quc nada rcsic
ara noiivar o scu arrccndincnio. No nclIor
dos casos, nada nais farao do quc dcosiiar na
urna un voio insignificanic, cunrincniar
iinidancnic a aiiiudc ccria c, dc assagcn,
dcscjar-lIc loa soric. Ha novcccnios c novcnia c
novc aironos da viriudc c acnas un Ioncn
viriuoso; nas c nais facil lidar con o vcrdadciro
dono dc algo do quc con scu guardiao
icnorario.
Toda a voiaao c un iio dc jogo, ial cono
danas ou ganao, con una lcvc coloraao noral,
ondc sc lrinca con o ccrio c o crrado solrc
qucsics norais; c c claro quc Ia aosias ncsic
jogo. O caraicr dos clciiorcs nao cnira nas
avaliacs. Proclano o ncu voio ialvcz dc
acordo con ncu criicrio noral; nas nao icnIo
un inicrcssc viial dc quc o ccrio saia viiorioso.
Esiou disosio a dciar cssa dccisao ara a
naioria. O conronisso dc voiar, dcsia forna,
nunca vai nais longc do quc as convcnicncias.
Ncn ncsno o aio dc voiar co quc c ccto
inlica uzc ugo clo quc c ccrio. acnas una
forna dc crcssar ullicancnic o ncu ancnico
dcscjo dc quc o ccrio vcnIa a rcvalcccr. Un
Ioncn salio nao dciara o quc c ccrio nas naos
inccrias do acaso c ncn cscrara quc a sua
14
viioria sc dc airavcs da fora da naioria. Ha
cscassa viriudc nas acs dc nassa dos Ioncns.
Quando finalncnic a naioria voiar a favor da
aloliao da cscravaiura, das duas una. ou cla
scra indifcrcnic cscravidao ou cniao rcsiara
nuiio ouca cscravidao a scr alolida clo o scu
voio. A cssa aliura, os unicos cscravos scrao ccs,
os inicgranics da naioria. O nco voio quc odc
arcssar a aloliao da cscravaiura c o daquclc
Ioncn quc afirna a roria lilcrdadc airavcs do
scu voio.
Esiou infornado dc quc Iavcra cn Daliinorc,
ou cn ouiro lugar qualqucr, una convcnao ara
cscolIcr un candidaio rcsidcncia; cssa
convcnao c conosia rincialncnic or
cdiiorcs dc jornais c oliicos rofissionais; nas
quc inoriancia icra a ossvcl dccisao dcsia
rcuniao ara un Ioncn indccndcnic,
inicligcnic c rcsciiavcl? No fin das conias, ainda
odcrcnos coniar con as vaniagcns da sua
salcdoria c da sua Ioncsiidadc, nao c ncsno?
Scra quc nao odcrcnos rcvcr alguns voios
indccndcnics? Nao Iavcra nuiias cssoas ncsic
as quc nao frcqucnian convcncs? Mas nao c
isso o quc ocorrc. crcclo quc o Ioncn
considcrado rcsciiavcl logo alandona a sua
osiao c assa a nao icr nais cscranas no scu
as, quando o nais ccrio scria quc scu as
dcscscrassc dclc. A ariir disso clc adcrc a un
dos candidaios assin sclccionados or scr o
15
unico dsonuc, acnas ara rovar quc clc
ncsno csia dsonuc ara iodos os lanos do
dcnagogo. O voio dc un Ioncn dcsscs nao valc
nais do quc o voio cvcniualncnic conrado dc
un csirangciro incscruuloso ou do naiivo vcnal.
OI! rcciso un Ioncn quc scja un Ioncn c
quc icnIa, cono diz un vizinIo ncu, una coluna
dorsal quc nao sc dolrc aos odcrosos! As nossas
csiaisiicas csiao crradas. coniou-sc gcnic
dcnais. Quanios Ioncns cisicn cn cada nil
nilIas quadradas dcsic as? Dificilncnic sc
coniara un. A Ancrica ofcrccc ou nao inccniivos
ara a inigraao dc Ioncns? Os Ioncns noric-
ancricanos foran rarcando aic dincnsao dc
una irnandadc sccrcia cono a dos Odd Fcllows,
cujo inicgranic iico odc scr idcniificado clo
scu dcsconunal caraicr grcgario, cla nanifcsia
falia dc inicligcncia c dc jovial auioconfiana; a
sua rcocuaao rincira c naior ao dar cnirada
ncsic nundo c a dc vcrificar sc os asilos csiao cn
loas condics dc funcionancnio; anics ncsno
dc icr dirciio a cnvcrgar rouas dc adulio clc
organiza una colcia dc fundos ara as viuvas c
orfaos quc orvcniura cisian; cn oucas
alavras, c un Ioncn quc so ousa vivcr con a
ajuda da ConanIia dc Scguros Muiuos, quc lIc
roncicu un cnicrro dcccnic.
Dc faio, ncnIun Ioncn icn o dcvcr dc sc
dcdicar crradicaao dc qualqucr nal, ncsno o
naior dos nalcs; clc odc nuiio lcn icr ouiras
16
rcocuacs quc o nolilizcn. Mas clc icn no
nnino a olrigaao dc lavar as naos frcnic
qucsiao c, no caso dc nao nais sc ocuar dcla, dc
nao dar qualqucr aoio raiico injusiia. Sc nc
dcdico a ouiras ncias c considcracs, rcciso ao
ncnos vcrificar sc nao csiou fazcndo isso cusia
dc algucn cn cujos onlros csicja scniado.
rcciso quc cu saia dc cina dclc ara quc clc
ianlcn ossa csiar livrc ara fazcr as suas
considcracs. Vcjan cono sc iolcra una
inconsisicncia das nais grossciras. Ja ouvi
alguns dos ncus conicrrancos dizcrcn. Qucria
quc clcs nc convocasscn ara ir conlaicr un
lcvanic dc cscravos ou ara aiacar o Mcico
ois cu nao iria" no cnianio, cada un dcsics
Ioncns ossililiiou o cnvio dc un sulsiiiuio,
fazcndo isso dirciancnic cla sua fidclidadc ao
govcrno, ou clo ncnos indirciancnic airavcs do
scu dinIciro. O soldado quc sc rccusa a
ariiciar dc una gucrra injusia c alaudido or
aquclcs quc nao rccusan aoio ao govcrno
injusio quc faz a gucrra; c alaudido or aquclcs
cuja aao c auioridadc clc dcsrcza c dcsvaloriza;
iudo funciona cono sc o Esiado csiivcssc
suficicnicncnic arrccndido ara coniraiar un
criico dos scus ccados, nas insuficicnicncnic
arrccndido ara inicrroncr or un insianic
scqucr os scus aios ccaninosos. Esianos iodos,
dcsia forna, dc confornidadc con a ordcn c o
govcrno civil, rcunidos ara Ioncnagcar c dar
17
aoio nossa roria crucldadc. Sc rulorizanos
anic o nosso rinciro ccado, logo dcois sc
insiala a indifcrcna. Passanos do inoral ao nao-
noral, c isso nao c iao dcsncccssario assin ara
o iio dc vida quc consirunos.
O nais anlo c conun dos crros cigc a
viriudc nais gcncrosa ara sc nanicr. Sao os
nolrcs os nais assvcis dc rofcrir os
nodcrados aiaqucs a quc conuncnic csia sujciia
a viriudc do airioiisno. Scn duvida, os naiorcs
laluarics conscicnciosos do govcrno, c nuiio
frcqucnicncnic os naiorcs oosiiorcs das
rcfornas, sao aquclcs quc dcsarovan o caraicr c
as ncdidas dc un govcrno, scn no cnianio lIc
rciirar a sua lcaldadc c aoio. Ha gcnic colciando
assinaiuras ara fazcr ciics ao Esiado dc
MassacIusciis no scniido dc dissolvcr a Uniao c
dc dcsrczar as rcconcndacs do rcsidcnic.
Ora, or quc clcs ncsnos nao dissolvcn cssa
uniao cnirc clcs c o Esiado c sc rccusan a agar
a sua coia dc inosios? Nao csiao clcs na ncsna
rclaao con o Esiado quc a quc csic nanicn con
a Uniao? E nao sao as ncsnas as razcs quc
cviiaran a rcsisicncia do Esiado Uniao c a
rcsisicncia dclcs ao Esiado?
Cono odc un Ioncn sc saiisfazcr con a
ncra ossc dc una oiniao c dc faio usuu-u?
Podc Iavcr algun usufruio da oiniao quando o
dono dcla a vc ofcndida? Sc o scu vizinIo o
18
vigariza c lIc sulirai un ncro dolar, vocc nao sc
saiisfaz con a dcscolcria da vigaricc, con a
roclanaao dc quc foi vigarizado c ncn ncsno
con as suas gcsics no scniido dc scr
dcvidancnic rccnlolsado; o quc vocc faz c ionar
ncdidas cfciivas c incdiaias ara icr o scu
dinIciro dc volia c cuidar dc nunca nais scr
cnganado. Acs lascadas cn rincios a
crccao c a cccuao do quc c ccrio
nodifican coisas c rclacs; a aao dcsic gcncro
c csscncialncnic rcvolucionaria c nao sc rcduz
inicgralncnic a qualqucr coisa rccisicnic. Ela
cindc nao acnas Esiados c Igrcjas; dividc
fanlias; c ianlcn dividc o nduduo, scarando
nclc o dialolico do divino.
Eisicn lcis injusias; dcvcnos sulncicr-nos
a clas c cunri-las, ou dcvcnos icniar cncnda-
las c olcdcccr a clas aic sua rcforna, ou
dcvcnos iransgrcdi-las incdiaiancnic? Nuna
socicdadc con un govcrno cono o nosso, os
Ioncns cn gcral cnsan quc dcvcn cscrar aic
quc icnIan convcncido a naioria a alicrar cssas
lcis. A sua oiniao c dc quc a Iioicsc da
rcsisicncia odc vir a scr un rcncdio ior do quc
o nal a scr conlaiido. Mas c rccisancnic o
govcrno o culado cla circunsiancia dc o
rcncdio sc dc uto ior do quc o nal. o goucno
quc faz iudo ficar ior. Por quc o govcrno nao c
nais caaz c sc aniccia ara luiar cla rcforna?
Por quc clc nao salc valorizar a sua salia
19
ninoria? Por quc clc cIora c rcsisic anics dc scr
aiacado? Por quc clc nao csiinula a ariiciaao
aiiva dos cidadaos ara quc clcs lIc nosircn as
suas falIas c ara conscgu un dcscncnIo
nclIor do quc clcs lIc cigcn? Por quc clcs lIc
cigcn? Por quc clc scnrc crucifica Jcsus
Crisio, c cconunga Cocrnico c Luicro c
qualifica WasIingion c Franllin dc rclcldcs?
Nao c alsurdo cnsar quc o unico iio dc
iransgrcssao quc o govcrno nunca rcviu foi a
ncgaao dclilcrada c raiica dc sua auioridadc;
sc nao fossc assin, or quc cniao nao icria clc
csialclccido a cnalidadc clara, calvcl c
roorcional? Sc un Ioncn scn roricdadc sc
rccusa cla rincira vcz a rccolIcr novc clins
aos cofrcs do Esiado, c rcso or razo cujo
liniic nao c csialclccido or qualqucr lci quc cu
conIca; cssc razo c dcicrninado
cclusivancnic clo arlirio dos quc o cnvian
risao. Mas sc clc rcsolvcr roular novcnia vczcs
novc clins do Esiado, cn lrcvc csiara
novancnic cn lilcrdadc.
Sc a injusiia c aric do incviiavcl airiio no
funcionancnio da naquina govcrnancnial, quc
scja assin. ialvcz cla acalc suavizando-sc con o
dcsgasic ccriancnic a naquina ficara
dcsajusiada. Sc a injusiia for una ca doiada
dc una nola cclusiva ou roldana, ou corda,
ou nanivcla , a cniao ialvcz scja valido julgar
20
sc o rcncdio nao scra ior do quc o nal; nas sc
cla for dc ial naiurcza quc cija quc vocc scja o
agcnic dc una injusiia ara ouiros, digo, cniao,
quc sc iransgrida a lci. Faa da sua vida un
conira-airiio quc arc a naquina. O quc rcciso
fazcr c cuidar ara quc dc nodo algun cu
ariicic das niscrias quc condcno.
No quc diz rcsciio s vias clas quais o
Esiado cscra quc os nalcs scjan rcncdiados,
dcvo dizcr quc nao as conIco. Elas sao nuiio
dcnoradas, c a vida dc un Ioncn odc cIcgar
ao fin anics quc clas roduzan algun cfciio.
TcnIo ouiras coisas ara fazcr. Nao vin a csic
nundo con o oljciivo rincial dc fazcr dclc un
lon lugar ara norar, nas acnas ara norar
nclc, scja lon ou nao. Un Ioncn nao carrcga a
olrigaao dc fazcr iudo, nas acnas alguna
coisa; c so orquc nao odc fazcr tudo nao c
ncccssario quc faa ugunu cosu crrada. Nao
csia dcniro das ninIas incunlcncias arcscniar
ciics ao govcrnador c Asscnllcia Lcgislaiiva,
da ncsna forna quc clcs nada rccisan fazcr dc
scnclIanic cn rclaao a nin. SuonIanos quc
clcs nao dccn aicnao a un cdido ncu; quc
dcvo fazcr cniao? Mas ncssc caso o Esiado nao
forncccu ouira via. o nal csia na sua roria
Consiiiuiao. Isio odc arcccr grosscria,
icinosia c iniransigcncia, nas so qucn ncrccc
ou odc arcciar a nais fina londadc c
considcraao dcvc rccclcr csic iio dc
21
iraiancnio. Todas as nudanas ara nclIor sao
assin, iais cono o nascincnio c a noric, quc
roduzcn convulscs nos coros.
Nao Icsiio cn afirnar quc iodos os quc sc
iniiiulan alolicionisias dcvcn incdiaia c
cfciivancnic rciirar o scu aoio cn icrnos
cssoais c dc roricdadc ao govcrno do
Esiado dc MassacIusciis, c nao ficar cscrando
aic quc consigan fornar a nais csirciia das
naiorias ara so cniao alcanar o sofrido dirciio
dc vcnccr airavcs dcla. Crcio quc lasia salcr quc
Dcus csia do scu lado, o quc valc nais do quc o
uliino voianic a fazcr najoriiarias as suas
filciras. E, alcn dc iudo, qualqucr Ioncn nais
corrcio do quc os scus vizinIos ja consiiiui una
naioria acriada.
acnas una vcz or ano, c nao nais do quc
isso, quc nc cnconiro cara a cara con csic
govcrno noric-ancricano, ou con o govcrno
csiadual quc o rcrcscnia. c quando sou
rocurado clo colcior dc inosios; cssa c a
unica insiancia cn quc un Ioncn na ninIa
siiuaao nao odc dciar dc sc cnconirar con
cssc govcrno; c clc arovciia a ooriunidadc c diz
clarancnic. FcconIca-nc". E nao Ia ouira
forna nais sinlcs, nais cfciiva c, na conjuniura
aiual, nais indiscnsavcl dc lidar con o govcrno
ncsic ariicular, dc crcssar a sua ouca
saiisfaao ou scu ouco anor cn rclaao a clc. c
22
rcciso ncga-lo, naquclc local c noncnio. O
colcior dc inosios c ncu vizinIo c concidadao, c
c con clc quc icnIo dc lidar orquc afinal dc
conias csiou luiando conira Ioncns, c nao
conira o crganinIo das lcis, c sci quc clc
voluniariancnic oiou or scr un agcnic
govcrnancnial. Havcra ouiro nodo dc clc ficar
salcndo clarancnic o quc c c o quc fiz cnquanio
agcnic do govcrno, ou cnquanio Ioncn, a nao
scr quando forado a dccidir quc iraiancnio vai
dar a nin, o vizinIo quc clc rcsciia cono ial c
cono Ioncn dc loa ndolc, ou quc clc considcra
un nanaco c dcsordciro? Scra clc caaz dc
sucrar cssc olsiaculo sua socialilidadc scn
un cnsancnio ou una alavra nais rudcs ou
nais inciuosos a aconanIar a sua aao?
Disso csiou ccrio. sc nil, ou ccn, sc dcz Ioncns
quc conIco acnas dcz Ioncns Ioncstos ou
aic un unico Ioncn Ioncsto do Esiado dc
MassacIusciis, nuo nus scndo dono dc cscuuos,
dccidissc r fin ao scu vnculo con o Esiado,
ara logo cn scguida scr irancado na cadcia
nunicial, csiaria ocorrcndo nada ncnos do quc
a aloliao da cscravaiura nos Esiados Unidos da
Ancrica. Pois nao inoria quc os rinciros
assos arcan cqucnos. o quc sc faz lcn fciio
faz-sc ara scnrc. Mas rcfcrinos dclaicr o
assunio. cssa c nossa nissao, dizcnos. Ha
dczcnas dc jornais nas filciras do alolicionisno,
nas nao Ia un unico Ioncn. O ncu qucrido
23
vizinIo, quc dcscncnIou o acl dc cnlaiador
dc MassacIusciis c quc scnrc sc dcdica
rcsoluao das qucsics dos dirciios Iunanos na
Canara do ConsclIo, csicvc ancaado dc
anargar una risao na Carolina do Sul; no
cnianio, sc iivcssc sido risionciro do Esiado dc
MassacIusciis, cssc Esiado quc ansiosancnic
lana Carolina do Sul a acusaao dc ccar con
a cscravidao (cnlora aiualncnic nao cnconirc
nada alcn dc una aiiiudc ouco Iosiialcira
cono noiivo ara lrigar con cla}, o nosso
Lcgislaiivo nao scria caaz dc adiar lininarncnic
o assunio da cscravidao aic ao roino invcrno
Sol un govcrno quc rcndc qualqucr Ioncn
injusiancnic, o unico lugar digno ara un
Ioncn jusio c ianlcn a risao. Hojc cn dia, o
lugar rorio, o unico lugar quc MassacIusciis
rcscrva ara os scus Ialiianics nais livrcs c
ncnos dcsalcniados sao as suas riscs, nas
quais scrao confinados c irancados longc do
Esiado, or un aio do rorio Esiado ois os quc
vao ara a risao ja anics iinIan sc confinado
nos scus rincios. E a quc dcvcn scr
cnconirados quando forcn rocurados clos
cscravos fugidos, clo risionciro ncicano cn
lilcrdadc condicional c clos indgcnas, ara
ouvir as dcnuncias solrc as IunilIacs
inosias aos scus ovos; c a, ncssc cIao
discrininado, nas iao nais livrc c Ionroso, ondc
o Esiado lania os quc nao csiao con cc nas sin
24
contu cc a unica casa nun Esiado-scnzala na
qual un Ioncn livrc odc crscvcrar con Ionra.
Sc Ia algucn quc cnsc scr a risao un lugar dc
ondc nao nais sc odc influir, no qual a sua voz
dcia dc aiorncniar os ouvidos do Esiado, no
qual nao conscguiria scr iao Iosiil a clc, cssc
algucn ignora o quanio a vcrdadc c nais foric
quc o crro c ianlcn nao salc cono a injusiia
odc scr conlaiida con nuiio nais cloqucncia c
cfciividadc or aquclcs quc ja sofrcran na carnc
un ouco dcla. Manifcsic inicgralncnic o scu
voio c ccra ioda a sua influcncia; nao sc dcic
confinar or un cdao dc acl. Una ninoria c
indcfcsa quando sc conforna naioria; nao
cIcga ncn a scr una ninoria nuna siiuaao
dcssas; nas cla c irrcsisivcl quando inicrvcn
con iodo o scu cso. Sc a alicrnaiiva ficar cnirc
nanicr iodos os Ioncns jusios na risao ou
dcsisiir da gucrra c da cscravidao, o Esiado nao
Icsiiara na cscolIa. Sc no ano corrcnic nil
Ioncns nao agasscn os scus inosios, isso nao
scria una iniciaiiva iao violcnia c sanguinaria
quanio o rorio agancnio, ois ncsic caso o
Esiado fica caaciiado ara concicr violcncias c
ara dcrranar o sanguc dos inoccnics. Esia c, na
vcrdadc, a dcfiniao dc una rcvoluao acfica, sc
c quc c ossvcl una coisa dcssas. Sc, cono ja
ouvi un dclcs nc crguniar, o colcior dc
inosios ou ouiro funcionario ullico qualqucr
indagar. Mas o quc dcvo fazcr agora?", a ninIa
25
rcsosia c. Sc dc faio quiscr fazcr alguna coisa,
cniao rcnuncic ao scu cargo". Quando o sudiio
ncgou a lcaldadc c o funcionario rcnunciou ao
scu cargo, cniao a rcvoluao conlciou-sc. Mas
vanos suor quc Ia violcncia. Nao odcranos
considcrar quc una agrcssao conscicncia
ianlcn rovoca un iio dc fcrincnio gravc? Un
fcrincnio dcsscs rovoca a crda da auicniica
Iunanidadc c da inorialidadc dc un Ioncn, c
clc sangra aic una noric cicrna. Posso vcr cssc
sanguc a corrcr, agora.
Escculci solrc a risao do infraior, c nao
solrc o confisco dos scus lcns cnlora anlas
as ncdidas sirvan ao ncsno fin , orquc os
quc afirnan o ccrio c quc, or isso, sao os scrcs
nais crigosos ara un Esiado corruio, cn
gcral nao gasian nuiio do scu icno na
acunulaao dc roricdadcs. Para Ioncns assin
o Esiado rcsia scrvios rclaiivancnic cqucnos
c un inosio lcn lcvc icndc a scr considcrado
corliianic, ariicularncnic quando sao
olrigados a rcalizar un iralalIo csccial ara
conscguir a quaniia colrada. Sc Iouvcssc qucn
vivcssc inicirancnic scn usar o dinIciro, o
rorio Esiado Icsiiaria cn cigir quc clc lIc
cnircgassc una quaniia. O Ioncn rico, no
cnianio c nao rcicndo csialclcccr una
conaraao invcjosa , c scnrc un scr vcndido
insiiiuiao quc o cnriquccc. Falando cn icrnos
alsoluios, quanio nais dinIciro, ncnos viriudc;
26
ois o dinIciro inicrc-sc cnirc un Ioncn c os
scus oljciivos c crniic quc clc os conrc; olicr
alguna coisa dcssa forna nao c una grandc
viriudc. O dinIciro acalna nuiias crgunias quc
dc ouira forna clc sc vcria rcssionado a fazcr; dc
ouiro lado, a unica crgunia nova quc o dinIciro
susciia c difcil, cnlora sucrflua. Cono gasia-
lo?" Un Ioncn assin fica, orianio, scn lasc
ara una noralidadc. As ooriunidadcs dc vivcr
dininucn roorcionalncnic ao acunulo daquilo
quc sc cIana dc ncios". A nclIor coisa a scr
fciia cn rol da culiura do scu icno or un
Ioncn rico c rcalizar os lanos quc iinIa quando
ainda cra olrc. Crisio rcsondcu aos scguidorcs
dc Hcrodcs dc acordo con a siiuaao dclcs.
Mosircn-nc o dinIciro dos iriluios", dissc clc; c
un dclcs iirou do lolso una nocda. Dissc cniao
Jcsus Crisio. Sc voccs usan o dinIciro con a
inagcn dc Ccsar, dinIciro quc clc colocou cn
circulaao c ao qual clc dcu valor, ou scja, sc
uoccs suo Ioncns do Estudo c csiao fclizcs dc sc
arovciiar das vaniagcns do govcrno dc Ccsar,
cniao agucn-no or isso quando clc o cigir.
Porianio, dai a Ccsar o quc c dc Ccsar, c a Dcus o
quc c dc Dcus" Crisio nao lIcs dissc nada solrc
cono disiinguir un do ouiro; clcs nao qucrian
salcr isso.
Quando convcrso con os nais livrcs dcnirc
os ncus vizinIos, crcclo quc,
indccndcnicncnic do quc digan a rcsciio da
27
grandcza c da scricdadc do rollcna c dc sua
rcocuaao con a iranquilidadc ullica, no fin
das conias iudo sc rcduz ao scguinic. clcs nao
odcn alrir nao da roicao do govcrno aiual c
icncn as conscqucncias quc a sua rclcldia
rovocaria nas suas roricdadcs c fanlias. Da
ninIa aric, nao gosio dc inaginar quc ossa vir
algun dia a dccndcr da roicao do Esiado. Mas
sc cu ncgar a auioridadc do Esiado quando clc
arcscnia a ninIa conia dc inosios, clc logo
confiscara c dissiara a ninIa roricdadc c
iraiara dc nc Iosiilizar c ninIa fanlia ara
scnrc. Essa c una crscciiva nuiio dura. Isso
iorna inossvcl una vida quc scja
sinuliancancnic Ioncsia c conforiavcl cn
asccios cicriorcs. Nao valcria a cna acunular
roricdadc; cla ccriancnic sc crdcria dc novo.
O quc sc icn a fazcr c arrcndar alguns alqucircs
ou ocuar una icrra dcvoluia, culiivar cn
cqucna cscala c consunir logo ioda a sua
roduao. Vocc icn quc vivcr dcniro dc si ncsno
c dccndcr dc si ncsno, scnrc dc nala fciia c
ronio ara rcconcar; vocc nao dcvc dcscnvolvcr
nuiios vnculos. Aic ncsno na Turquia vocc
odc ficar rico, sc cn iudo for un lon sudiio do
govcrno iurco. Confucio dissc. Sc un Esiado c
govcrnado clos rincios da razao, a olrcza c
a niscria sao faios acalrunIanics; sc un Esiado
nao c govcrnado clos rincios da razao, a
riqucza c as Ionrarias sao os faios
28
acalrunIanics. Nao! Aic quc cu soliciic un
rcnoio orio sulino, quc a roicao do Esiado dc
MassacIusciis nc scja csicndida con o fin dc
rcscrvar a ninIa lilcrdadc, ou aic quc cu nc
dcdiquc acnas a consiruir acificancnic un
airinnio aqui no ncu Esiado, osso ncgar a
ninIa lcaldadc ao govcrno local c ncgar o scu
dirciio ninIa roricdadc c ninIa vida. Sai
nais laraio, cn iodos os scniidos, sofrcr a
cnalidadc cla dcsolcdicncia do quc olcdcccr.
Olcdcccr faria con quc cu nc scniissc
dininudo.
Ha alguns anos o Esiado rocurou-nc cn
nonc dc una organizaao rcligiosa c iniinou-nc
a agar una ccria quaniia dcsiinada a susicniar
un rcgador quc o ncu ai cosiunava
frcqucniar; cu nunca o iinIa visio. Paguc ou
scra irancado na cadcia", dissc o Esiado. Eu
rccusci-nc a agar. Infclizncnic, no cnianio,
ouiro Ioncn acIou nclIor fazcr o agancnio
cn ncu nonc. Nao conscgui dcscolrir or quc o
ncsirc-cscola dcvcria agar inosio ara
susicniar o clcrigo c nao o clcrigo coniriluir ara
o susicnio do ncsirc-cscola; ois cu nao cra
ncsirc-cscola do Esiado, c susicniava-nc con
sulscrics voluniarias. Nao vi o noiivo clo qual
o liccu nao dcvcssc arcscniar a sua conia dc
inosios c fazcr con quc o Esiado aoiassc,
junio con a organizaao rcligiosa, cssa sua
rcicnsao. No cnianio, os consclIciros
29
nuniciais cdiran-nc c cu concordci cn fazcr
una dcclaraao or cscriio cuja rcdaao ficou
nais ou ncnos assin. Sailan iodos quanios
csia dcclaraao lcrcn quc cu, Hcnry TIorcau,
nao dcscjo scr considcrado inicgranic dc
qualqucr socicdadc organizada qual nao icnIa
adcrido". Enircguci o icio ao sccrciario da
nunicialidadc. Dcvc csiar con clc aic Iojc.
Salcndo orianio quc cu nao qucria scr
considcrado ncnlro daqucla organizaao
rcligiosa, o Esiado nunca nais nc fcz una
cigcncia arccida; clc considcrava, no cnianio,
quc csiava ccrio c quc dcvcria coniinuar a ocrar
a ariir dos rcssuosios originais con quc nc
alordou. Sc fossc ossvcl salcr os scus noncs,
cu icria dcsligado-nc ninuciosancnic, na
ncsna ocasiao, dc iodas as organizacs das
quais nao cra ncnlro; nas nao soulc ondc
cnconirar una lisia conlcia dclas.
Ha scis anos quc nao ago o inosio c
cutu. Fui cncarccrado ccria vcz or causa disso,
c assci una noiic rcso; cnquanio o icno
assava, fui olscrvando as arcdcs dc cdra
solida con dois ou ircs cs dc cscssura, a oria
dc nadcira c fcrro con un c dc cscssura c as
gradcs dc fcrro quc dificulian a cnirada da luz, c
nao udc dciar dc crcclcr a idioiicc dc una
insiiiuiao quc nc iraiava cono sc cu fossc
acnas carnc c sanguc c ossos a scrcn
irancafiados. Fiquci cscculando quc cla dcvia icr
30
concludo, finalncnic, quc aqucla cra a nclIor
forna dc nc usar c, ianlcn, quc cla janais
cogiiara dc sc arovciiar dos ncus scrvios dc
alguna ouira nancira. Vi quc acsar da grossa
arcdc dc cdra cnirc nin c os ncus
concidadaos, clcs iinIan una nuralIa nuiio
nais difcil dc vcnccr anics dc conscguircn scr
iao livrcs quanio cu. Ncn or un noncnio nc
scnii confinado, c as arcdcs arcccran-nc un
dcscrdcio dcsconunal dc cdras c arganassa.
O ncu scniincnio cra dc quc cu iinIa sido o
unico dos ncus concidadaos a agar o inosio.
Esiava claro quc clcs nao salian cono lidar
conigo c quc sc conoriavan cono cssoas
ouco cducadas. Havia un crro crasso cn cada
ancaa c cn cada saudaao, ois clcs cnsavan
quc o ncu naior dcscjo cra o dc csiar do ouiro
lado daqucla arcdc dc cdra. Nao udc dciar dc
sorrir cranic os cuidados con quc fccIaran a
oria c irancaran as ninIas rcflccs quc os
aconanIavan oria afora scn dclongas ou
dificuldadc; c o crigo csiava dc faio coniido
ncus. Cono cu csiava fora do scu alcancc,
rcsolvcran unir o ncu coro; agiran cono
ncninos incaazcs dc cnfrcniar una cssoa dc
qucn scnicn raiva c quc cniao dao un cIuio no
cacIorro do scu dcsafcio. Pcrccli quc o Esiado
cra un idioia, inido cono una solicirona s
volias con a sua raiaria, incaaz dc disiinguir
os scus anigos dos ininigos; crdi iodo o rcsciio
31
quc ainda iinIa or clc c assci a considcra-lo
acnas lancniavcl.
Porianio, o Esiado nunca confronia
inicncionalncnic o scniincnio iniclcciual ou
noral dc un Ioncn, nas acnas o scu coro, os
scus scniidos. Elc nao c doiado dc gcnio sucrior
ou dc Ioncsiidadc, acnas dc nais fora fsica.
Eu nao nasci ara scr coagido. Qucro rcsirar da
forna quc cu ncsno cscolIcr. Vcrcnos qucn c
nais foric. Quc fora icn una nuliidao? Os
unicos quc odcn nc coagir sao os quc
olcdcccn a una lci nais alia do quc a ninIa.
Elcs olrigan-nc a scr cono clcs. Nunca ouvi
falar dc Ioncns quc icnIan sido oIgudos or
nuliidcs a vivcr dcsia ou daqucla forna. Quc
iio dc vida scria cssa? Quando dcfronio un
govcrno quc nc diz A lolsa ou a vida!", or quc
dcvcria arcssar-nc cn lIc cnircgar o ncu
dinIciro? Elc ialvcz csicja assando or un
grandc acrio, scn salcr o quc fazcr. Nao osso
ajuda-lo. Elc dcvc cuidar dc si ncsno; dcvc agir
cono cu ajo. Nao valc a cna cIoraningar solrc
o assunio. Nao sou individualncnic rcsonsavcl
clo lon funcionancnio da naquina da
socicdadc. Nao sou o filIo do naquinisia. No ncu
nodo dc vcr quando scncnics dc carvalIo c dc
casianIcira cacn lado a lado, una dclas nao sc
rcirai ara dar vcz ouira; clo conirario, cada
una scguc as suas rorias lcis, c lroian,
crcsccn c florcsccn da nclIor nancira ossvcl,
32
aic quc una or acaso acala sucrando c
dcsiruindo a ouira. Sc una lania nao odc vivcr
dc acordo con a sua naiurcza, cniao cla norrc; o
ncsno aconiccc con un Ioncn.
A noiic quc assci na risao, alcn dc una
novidadc, foi ianlcn lcn inicrcssanic. Os
risionciros, cn nangas dc canisa, disiraan-sc
convcrsando na cnirada, arovciiando o vcnio
frcsco da noiic; assin csiavan quando nc viran
cIcgar. Mas o carccrciro dissc-lIcs. VcnIan,
raazcs, ja c Iora dc irancar as orias" ouvi o
larulIo dos scus assos cnquanio caninIavan
ara os scus conariincnios vazios. O carccrciro
arcscniou-nc o ncu conanIciro dc ccla,
qualificando-o cono un sujciio dc rincira c un
Ioncn cscrio". Trancada a oria, clc nosirou-
nc o calidc ondc dcvcria cndurar o ncu cIacu
c clicou-nc cono adninisirava as coisas or
ali. As cclas cran caiadas una vcz or ncs; a
nossa ccla, clo ncnos, cra o aariancnio nais
lranco, dc noliliario nais sinlcs c
rovavclncnic o nais lino dc ioda a cidadc.
Naiuralncnic clc quis salcr dc ondc cu vinIa c
or quc cu iinIa ido arar ali; quando lIc conici
a ninIa Iisioria, foi ninIa a vcz dc lIc
crguniar a sua, na suosiao cvidcnic dc quc clc
cra un Ioncn Ioncsio; c, da nancira quc as
coisas csiao, acrcdiio quc clc dc faio cra un
Ioncn Ioncsio. Elc dissc. Ora, acusan-nc dc
icr inccndiado un cclciro; nas nao fui cu. Pclo
33
quc udc crcclcr, clc rovavclncnic fora dciiar-
sc, lclado, ara dornir nun cclciro, nao scn
anics funar o scu cacIinlo; c assin crdcu-sc
no fogo un cclciro. Elc iinIa a fana dc scr un
Ioncn cscrio, c ali aguardava Iavia ircs ncscs
o scu julgancnio; iinIa ouiros ircs ncscs a
cscrar ainda; nas csiava lcn cordaio c
conicnic, ja quc nao agava cla casa c conida c
sc considcrava lcn iraiado.
Elc ficava ao lado dc una jancla, c cu junio
ouira; crccli quc sc algucn ficassc or ali or
nuiio icno acalaria icndo or aiividadc
rincial olIar cla jancla. En ouco icno cu
iinIa lido os folIcios quc cnconirara, c fiquci
olscrvando os locais or ondc aniigos
risionciros iinIan fugido, vi ondc una gradc
iinIa sido scrrada c ouvi a Iisioria dc varios
Ioscdcs anicriorcs daquclc aoscnio; ois
acalci dcscolrindo quc aic ncsno ali circulavan
Iisiorias c iagarcliccs quc nao conscgucn
airavcssar as arcdcs da cadcia. Essa c
rovavclncnic a unica casa na cidadc ondc sc
cscrcvcn ocsias quc sao ullicadas cn forna
dc circular, nas quc nao cIcgan a virar livros.
Mosiraran-nc una grandc quaniidadc dc
ocsias fciias or alguns jovcns cuja icniaiiva dc
fuga iinIa sido frusirada; clcs vingavan-sc
dcclanando os scus vcrsos.
34
Tirci iudo o quc udc do ncu conanIciro
dc ccla, ois icnia nunca nais iornar a cnconira-
lo; nas finalncnic clc indicou-nc a ninIa cana
c dciou ara nin a iarcfa dc aagar a
lanarina.
Ficar ali dciiado or una unica noiic foi cono
viajar a un as disianic, un as quc cu nunca
icria inaginado visiiar. Parcccu-nc quc nunca
anics ouvira o rclogio da cidadc dar as Ioras ou
os rudos noiurnos da aldcia; isso orquc
dornanos con as janclas alcrias, janclas csias
insialadas or dcniro das gradcs. Era cono
conicnlar a ninIa aldcia naial luz da Idadc
Mcdia, c o nosso faniliar rio Concord
iransfornou-sc na iorrcnic dc un Fcno; ninIa
frcnic dcsfilaran viscs dc cavalciros c casiclos.
As vozcs quc ouvia nas ruas cran dos aniigos
lurgucscs. Fui cscciador c icsicnunIa
involuniaria dc iudo o quc sc fazia c dizia na
cozinIa da vizinIa Ioscdaria local una
ccricncia inicirancnic nova c rara ara nin.
Tivc una visao lcn nais niina da ninIa cidadc
naial. Eu csiava razoavclncnic crio da sua
alna. Nunca anics vira as suas insiiiuics. Essa
cadcia c una das suas insiiiuics cculiarcs,
ois Concord c a scdc do condado. Conccci a
conrccndcr o quc rcocua os scus Ialiianics.
Quando cIcgou a nanIa, o nosso dcsjcjun
foi cnurrado ara dcniro da ccla airavcs dc un
35
luraco na oria; cra scrvido nuna vasilIa dc
csianIo ajusiada ao iananIo do luraco c
consisiia nuna orao dc cIocolaic con ao
rcio; junio vinIa una colIcr dc fcrro. Quando
do lado dc fora cdiran a dcvoluao das vasilIas,
a ninIa inccricncia foi iania quc coloquci dc
volia o ao quc nao concra; nas o ncu
conanIciro cgou o ao c aconsclIou-nc a
guarda-lo ara o alnoo ou ara o janiar. Pouco
dcois, dciaran quc clc sassc ara iralalIar
nun cano dc fcno das vizinIanas, ara ondc
sc dcslocava iodos os dias; nao voliaria anics do
ncio-dia; clc cniao dcu-nc lon-dia c dissc quc
duvidava quc nos vsscnos dc novo.
Quando sa da risao ois algucn
inicrfcriu c agou o ncu inosio , crccli
difcrcnas, nao as grandcs nudanas no dia-a-
dia noiadas or aquclcs arisionados ainda
jovcns c dcvolvidos ja ircgos c grisalIos. Ainda
assin una nova crscciiva iinIa-sc insialado
no ncu nodo dc vcr a cidadc, o Esiado c o as,
rcrcscniando una nudana naior do quc sc
fossc causada cla ncra assagcn do icno. Vi
con clarcza ainda naior o Esiado quc Ialiiava.
Vi aic quc onio odia confiar nos ncus
conicrrancos cono lons vizinIos c anigos; c
crccli quc a sua anizadc cra acnas ara os
noncnios dc iranquilidadc; scnii quc clcs nao
icn grandcs inicncs dc roccdcr corrciancnic;
dcscolri quc, ial cono os cIincscs c nalaios, clcs
36
fornan una raa difcrcnic da ninIa, or causa
dos scus rcconcciios c sucrsiics; consiaici
quc clcs nao arriscan a si ncsnos ou a sua
roricdadc nos scus aios dc sacrifcio cla
Iunanidadc; vi quc, no fin das conias, clcs nao
sao iao nolrcs a onio dc conscguir iraiar o
ladrao dc forna difcrcnic do quc csic os iraia; c
quc so qucrcn salvar as suas alnas, airavcs dc
acs dc cfciio, dc algunas oracs c da cvcniual
olscrvaao dos liniics ariicularncnic csirciios c
inuicis dc un caninIo dc rciidao. ossvcl quc
csicja rofcrindo un julgancnio duro solrc os
ncus vizinIos, ois acrcdiio quc a naioria dclcs
nao salc quc cisic na sua cidadc una
insiiiuiao ial cono a cadcia.
Aniigancnic, na nossa aldcia, Iavia o
cosiunc dc saudar os olrcs cndividados quc
saan da cadcia olIando-os airavcs dos dcdos
disosios cn forna das larras dc una jancla dc
risao; c crguniava-sc ao rcccn-lilcrio. Cono
vai?" Nao rcccli cssa saudaao dos ncus
conIccidos, quc rinciro nc cncaravan c dcois
cnircolIavan-sc, cono sc cu acalassc dc voliar
dc una longa viagcn. Eu iinIa sido rcso
quando nc dirigia ao saaiciro ara luscar una
loia conscriada. Quando fui solio na nanIa
scguinic, rcsolvi rcionar o quc csiava fazcndo c,
dcois dc calar a ial loia, junici-nc a un gruo
quc rcicndia colIcr fruias silvcsircs c nc qucria
cono guia. E cn ouco nais dc ncia Iora ois
37
logo rcccli un cavalo arrcado cIcganos ao
ioo dc un dos nossos nais alios norros, ondc
alundavan fruias silvcsircs, a ircs quilnciros
da cidadc; c dali nao sc odia vcr o Esiado cn
lugar ncnIun.
Esia c a Iisioria conlcia das MinIas
riscs".
Nunca nc rccusci a agar o inosio rcfcrcnic
s csiradas, ois a ninIa voniadc dc scr un lon
vizinIo c iao grandc quanio a dc scr un cssino
sudiio; no quc ioca susicniaao das cscolas,
aiualncnic fao a ninIa aric na iarcfa dc
cducar os ncus conicrrancos. Nao c un iicn
ariicular dos inosios quc nc faz rccusar o
agancnio. Qucro acnas ncgar lcaldadc ao
Esiado, qucro nc rciirar c nc nanicr
cfciivancnic indifcrcnic a clc. Nao nc inorio cn
scguir a irajcioria do dolar quc aguci ncsno
sc isso fossc ossvcl , aic o onio cn quc clc
coniraia un Ioncn ou conra una arna ara
naiar un Ioncn; o dolar c inoccnic. O quc nc
inoria c scguir os cfciios da ninIa lcaldadc. Na
vcrdadc, cu silcnciosancnic dcclaro gucrra ao
Esiado, ninIa noda, cnlora coniinuc a usa-lo
c a iirar vaniagcn dclc cnquanio udcr, cono
cosiuna aconicccr ncsias siiuacs.
Sc ouiros rcsolvcn agar o inosio quc o
Esiado nc cigc, nada nais fazcn alcn do quc ja
38
fizcran quando agaran o scu inosio, ou
nclIor, csiinulan a injusiia alcn do liniic quc
o Esiado lIcs cdiu. Sc clcs agan o inosio
alIcio a ariir dc un cquivocado inicrcssc cla
soric daquclc quc nao aga, ara salvar a sua
roricdadc ou ara cviiar o scu cncarccrancnio,
isso so ocorrc orquc nao ncdiiaran scriancnic
no quanio csiao crniiindo quc os scus
scniincnios ariicularcs inicrfiran no lcn gcral.
Esia, orianio, c ninIa osiao aiual. Mas
nao sc odc ficar cagcradancnic dc solrcaviso
nuna circunsiancia dcssas, clo risco dc quc ial
aiiiudc scja dcsviada cla olsiinaao ou cla
rcocuaao indcvida ara con a oiniao do
roino. Quc cada un cuidc dc fazcr acnas o
quc lIc calc, c so no noncnio ccrio.
Por vczcs cnso assin. ora, cssc ovo icn
loas inicncs, nas c ignoranic; clc faria nclIor
sc soulcssc cono agir; or quc inconodar os
ncus vizinIos c fora-los a iraiar-nc dc una
forna coniraria s suas inclinacs? Mas dcois
cnso. nao Ia noiivo ara roccdcr cono clcs ou
ara crniiir quc nais cssoas sofran ouiros
iios dc dor. E digo ainda a nin ncsno. quando
nuiios nilIcs dc Ioncns, scn aiao, scn
Iosiilidadc, scn scniincnios cssoais dc
qualqucr iio, lIc cdcn acnas uns oucos
clins, scn quc a sua naiurcza lIcs ossililiic
rciirar ou alicrar a sua cigcncia aiual c scn a
39
ossililidadc dc vocc, or scu lado, fazcr un
aclo a ouiros nilIcs dc Ioncns, or quc vocc
dcvcria sc cor a ial fora lruia avassaladora?
Vocc nao rcsisiira ao frio c fonc, aos vcnios c
s ondas con iania olsiinaao; vocc sulncic-sc
acificancnic a nil inosics sinilarcs. Vocc
nao coloca a calca na fogucira. Mas caiancnic
na ncdida cn quc nao considcro csia fora
inicirancnic lruia c sin una fora
arcialncnic Iunana c cn quc avalio quc
nanicnIo rclacs con csscs nilIcs c con
ouiros nuiios nilIcs dc Ioncns quc nao sao
acnas coisas lruias ou scn vida , vcjo
ianlcn quc c ossvcl a aclaao. cn rincira
insiancia c dc ronio, clcs odcn aclar ao
Criador; cn scgunda insiancia, odcn aclar uns
aos ouiros. Mas sc onIo a ninIa calca no fogo
dc roosiio nao Ia aclo ossvcl a scr fciio ao
fogo ou ao Criador do fogo, c sou o unico culado
clas conscqucncias. Sc cu conscguissc
convcnccr-nc dc quc icnIo algun dirciio a nc
scniir saiisfciio con os Ioncns ial cono clcs sao,
c a iraia-los dc acordo con isso c nao
arcialncnic dc acordo con as ninIas cigcncias
c ccciaiivas dc cono clcs c cu ncsno
dcvcranos scr, cniao, cono lon nuulnano c
faialisia, cu icria quc nc csforar ara scr fcliz
con as coisas cono clas sao c roclanar quc
iudo sc assa scgundo a voniadc dc Dcus. E,
acina dc iudo, Ia una difcrcna cnirc rcsisiir a
40
cssa fora c a una ouira urancnic lruia ou
naiural. a difcrcna c quc osso rcsisiir a cla con
alguna cfciividadc. Nao osso cscrar nudar a
naiurcza das cdras, das arvorcs c dos aninais,
ial cono Orfcu.
Nao qucro olcnizar con qualqucr Ioncn
ou naao. Nao qucro fazcr filigranas, csialclcccr
disiincs claloradas ou colocar-nc nuna
siiuaao sucrior dos ncus vizinIos. Esiou a
luscar, osso adniiir, aic ncsno una dcscula
ara acciiar as lcis do as. Esiou rcarado aic
dcnais ara olcdcccr a clas. Ncsic ariicular
icnIo noiivos ara susciiar dc nin ncsno; c a
cada ano, quando sc aroina a coca da visiia
do colcior dc inosios, surrccndo-nc disosio a
rcvisar os aios c as osics do govcrno ccniral c
do govcrno csiadual, a rcvcr o csriio do ovo,
ara dcscolrir un rcicio ara a olcdicncia.
Dcvcnos icr afcio ao nosso as cono aos nossos
ais
E sc a qualqucr icno alicnanos
Nosso anor ou indusiria dc fazcr-lIcs Ionra
Dcvcnos rcsciiar os cfciios c cnsinar alna
Qucsiao dc conscicncia c rcligiao,
E nao dcscjo dc donnio ou lcncfcio.
Acrcdiio quc logo o Esiado scra caaz dc
aliviar-nc dc iodos os cncargos dcsic iio c cniao
nao scrci nais airioia do quc o rcsio dos ncus
41
conicrrancos. Encarada dc un onio dc visia
ncnos clcvado, a Consiiiuiao, con iodos os scus
dcfciios, c nuiio loa; a lci c os irilunais sao
nuiio rcsciiavcis; ncsno o Esiado dc
MassacIusciis c o govcrno dos Esiados Unidos
da Ancrica sao, cn nuiios asccios, coisas
adniravcis c lasianic raras, clas quais dcvcnos
scr graios, ial cono nos disscran nuiios
csiudiosos das nossas insiiiuics. Mas sc
clcvarnos un ouco o nosso onio dc visia, clas
nosiran-sc iais cono as dcscrcvi; c indo nais
alcn, aic cIcgarnos ao nais alio, qucn scra
caaz dc dizcr o quc sao clas, ou qucn odcra
dizcr quc scqucr valc a cna olscrva-las ou
rcflciir solrc clas?
Enircianio, nao nc rcocuo nuiio con o
govcrno, c qucro dcdicar a clc o ncnor nuncro
ossvcl dc rcflccs. Mcsno no nundo ial cono
c agora, nao asso nuiios noncnios sujciio a
un govcrno. Sc un Ioncn c livrc dc
cnsancnio, livrc ara faniasiar, livrc dc
inaginaao, dc nodo quc aquilo quc nuncu c lIc
arccc sc na naior aric do icno, govcrnanics
ou rcfornadorcs inscnsaios nao sao caazcs dc
lIc criar incdincnios faiais.
Sci quc a naioria dos Ioncns cnsa dc
nancira difcrcnic dc nin; nas nao csiou ncn
un ouco nais saiisfciio con os Ioncns quc sc
dcdican rofissionalncnic a csiudar csias
42
qucsics c ouiras arccidas. Pclo faio dc sc
colocarcn iao inicgralncnic dcniro da
insiiiuiao, os Ioncns dc Esiado c os lcgisladorcs
nunca conscgucn cncara-la nua c cruancnic.
Elcs gosian dc falar solrc nudanas na
socicdadc, nas nao icn un onio dc aoio
siiuado fora dcla. Podc scr quc Iaja cnirc clcs
Ioncns dc ccria ccricncia c criicrio c
cvidcnicncnic caazcs dc criar sisicnas
cngcnIosos c aic uicis, clos quais lIcs dcvcnos
graiidao; nas iodo o scu gcnio c ioda a sua
uiilidadc nao uliraassan ccrios liniics
rclaiivancnic csirciios. Elcs icndcn a csqucccr
quc o nundo nao c govcrnado airavcs dc dcciscs
c convcnicncias. Wclsicr nunca cIcga aos
lasiidorcs do govcrno c, or isso, nao odc scr
una auioridadc no assunio. As suas alavras sao
salias acnas ara os lcgisladorcs quc nao
cogiian dc qualqucr rcforna csscncial no govcrno
cisicnic; ara as cigcncias dos cnsadorcs c
dos quc fazcn lcis duradouras, clc ncn cIcga a
visualizar o assunio. ConIco algunas cssoas
cujas cscculacs scrcnas c salias logo
rcvclarian os liniics do alcancc c da
Iosiialidadc da inaginaao dc Wclsicr. Mcsno
assin, quando conaradas con as aucrrinas
dcclaracs da naioria dos rcfornadorcs c con a
ncnialidadc c a cloqucncia ainda iorcs dos
oliicos cn gcral, as suas alavras sao
raiicancnic as unicas quc icn valor c rcvclan
43
scnsililidadc; dcvcnos or isso agradcccr ao ccu
or coniarnos con Wclsicr. En icrnos
conaraiivos, clc c scnrc inciuoso, original c,
acina dc iudo, raiico. Mas a sua viriudc nao c a
salcdoria, c sin a rudcncia. A vcrdadc dc un
jurisia nao c a Vcrdadc, nas a consisicncia, ou
una convcnicncia consisicnic. A vcrdadc csia
scnrc cn Iarnonia consigo ncsna, c a sua
inoriancia rincial nao c a dc rcvclar a jusiia
quc orvcniura ossa convivcr con o nal.
Wclsicr lcn ncrccc o iiulo clo qual c
conIccido. Dcfcnsor da Consiiiuiao". Dc faio,
clc nao rccisa aiacar, nas acnas arnar a
dcfcsa conira os golcs alIcios. Elc nao c un
ldcr, c sin un scguidor. Os scus ldcrcs sao os
consiiiucionalisias dc 1787. Eis as suas rorias
alavras. Nunca ionci c nunca rcicndo ionar
una iniciaiiva; nunca aoici ou rcicndo aoiar
una iniciaiiva quc visc dcsnancIar o acordo
original clo qual os divcrsos Esiados fornaran a
Uniao". Ao concniar a colcriura quc a
Consiiiuiao da cscravidao, diz clc. Ja quc c
aric do acio original, quc coniinuc a
cscravidao". Acsar da sua agudcza c Ialilidadc
cscciais, clc nao conscguc isolar un faio das
suas rclacs ncrancnic oliicas ara
conicnla-lo nos icrnos alsoluios cigidos ara
o scu arovciiancnio clo iniclccio or
ccnlo, o quc sc inc noralncnic Iojc cn dia
nos Esiados Unidos no iocanic a agir frcnic
44
cscravidao; no cnianio, clc arrisca-sc ou c lcvado
a fornular una rcsosia dcscscrada ial cono a
quc sc scguc, c insisic quc fala cn icrnos
alsoluios, cono un Ioncn ariicular. A forna
cla qual os govcrnos dos Esiados ondc cisic
cscravidao dccidcn rcgulancnia-la c naicria da
sua roria dclilcraao, cla qual sao
rcsonsavcis cranic os scus cidadaos, cranic
as lcis gcrais da roricdadc, da Iunanidadc c
da jusiia, c cranic Dcus. Quaisqucr
associacs fornadas cn ouiro lugar, ncsno
oriundas dc un scniincnio dc conaiao
Iunana, ou con qualqucr ouira origcn, nada
icn a vcr con o assunio. Nunca lIcs dci
qualqucr aoio, c nunca darci". Quc novo c
original codigo dc olrigacs sociais odc scr
infcrido dc alavras cono csias? (1}
Para os quc nao conIcccn as fonics nais
uras da vcrdadc, quc nao qucrcn sulir nais
cla sua corrcnicza, a oao salia c
inicrroncr a sua lusca na Dllia c na
Consiiiuiao; scra a quc clcs a sorvcrao, con
rcvcrcncia c Iunildadc; nas ara aquclcs quc
conscgucn crcclcr quc a vcrdadc vcn nais dc
cina c alincnia cssc lago ou aquclc rcnanso, c
rcciso rcarar dc novo o coro ara coniinuar
a crcgrinaao, aic cIcgar nasccnic.
Ainda nao surgiu un Ioncn doiado dc gcnio
ara lcgislar no nosso as. Honcns assin sao
45
raros na Iisioria nundial. Oradorcs, oliicos c
Ioncns cloqucnics cisicn aos nilIarcs; nas
ainda csianos or ouvir a voz do orador caaz dc
solucionar as conlcas qucsics do dia-a-dia.
Ananos a cloqucncia clos scus ncriios
rorios, c nao cla sua caacidadc dc
ronunciar una vcrdadc qualqucr, ncn cla
ossililidadc dc insirar algun Icrosno. Os
nossos lcgisladorcs ainda nao arcndcran a
disiinguir o valor rclaiivo do livrc-concrcio frcnic
lilcrdadc, uniao c rciidao. Elcs nao icn
gcnio ou ialcnio ncn ara as qucsics
rclaiivancnic sinlorias dos inosios, das
finanas, do concrcio c da indusiria, da
agriculiura. A Ancrica do Noric nao conscguiria
nanicr or nuiio icno a sua osiao cnirc as
nacs sc fsscnos alandonados cscricza
alavrosa dos congrcssisias; fclizncnic conianos
con a ccricncia nadura c con os roicsios
cfciivos do nosso ovo. Talvcz nao icnIa o dirciio
dc afirnar isio, nas o Novo Tcsiancnio foi cscriio
Ia nil c oiioccnios anos; no cnianio ondc
cnconirar o lcgislador suficicnicncnic salio c
raiico ara sc arovciiar dc iudo o quc cssc
icio cnsina solrc a cicncia da lcgislaao?
A auioridadc do govcrno, ncsno do govcrno
ao qual csiou disosio a nc sulncicr ois
olcdcccrci con saiisfaao aos quc sailan c
faan nclIor do quc cu c, sol ccrios asccios,
olcdcccrci aic aos quc nao sailan ncn faan as
46
coisas iao lcn , c ainda inura; ara scr
inicirancnic jusia, cla rccisa coniar con a
sanao c con o conscniincnio dos govcrnados.
Elc nao odc icr solrc a ninIa cssoa c ncus
lcns qualqucr dirciio uro alcn do quc cu lIc
conccdo. O rogrcsso dc una nonarquia
alsoluia ara una nonarquia consiiiucional, c
dcsia ara una dcnocracia, c un rogrcsso no
scniido do vcrdadciro rcsciio clo indivduo.
Scra quc a dcnocracia ial cono a conIcccnos c o
uliino acrfcioancnio ossvcl cn icrnos dc
consiruir govcrnos? Nao scra ossvcl dar un
asso a nais no scniido dc rcconIcccr c
organizar os dirciios do Ioncn? Nunca Iavcra
un Esiado rcalncnic livrc c csclarccido aic quc
clc vcnIa a rcconIcccr no indivduo un odcr
naior c indccndcnic do qual a organizaao
oliica dcriva o scu rorio odcr c a sua roria
auioridadc c aic quc o indivduo vcnIa a
rccclcr un iraiancnio corrcsondcnic. Fico
inaginando, c con razcr, un Esiado quc ossa
cnfin sc dar ao luo dc scr jusio con iodos os
Ioncns c dc iraiar o indivduo rcsciiosancnic,
cono un vizinIo; inagino un Esiado quc scqucr
considcraria un crigo sua iranquilidadc a
cisicncia dc alguns oucos Ioncns quc
vivcsscn aric dclc, scn nclc sc inironcicrcn
ncn scrcn or clc alrangidos, c quc
dcscncnIasscn iodos os dcvcrcs dc vizinIos c
dc scrcs Iunanos. Un Esiado quc roduzissc
47
csia csccic dc fruio, c quc csiivcssc disosio a
dcia-lo cair logo quc anadurcccssc, alriria
caninIo ara un Esiado ainda nais crfciio c
glorioso; ja fiquci a inaginar un Esiado dcsscs,
nas nunca o cnconirci cn qualqucr lugar.
48

Notas
(1} Inscri csics irccIos do discurso dc Wclsicr
dcois dc icr rofcrido a confcrcncia. (N.A.}
TIc Durial of Sir JoIn Moorc ai Corrunna"
CIarlcs Wolfc (1791-1823} (N.E.}
King JoIn" Aio V, ccna 2 W. SIalcscarc
(N.E}
49

1999 Hcnry David TIorcau
Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil

__________________
Novcnlro 1999
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos
CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org
Edics cn df c nova cdiao cDoolLilris
cDoolsDrasil.org
__________________
Maro 2006

Você também pode gostar