architecture design theory

ozgunyuceturk
Her bir fotoraf imgesi, nesnenin fotrafanma arzusuna baldr. Eer arya cevap
vermiyorsa da, gitsin baka yerde kendini grnr hale getirsin!
Jean Baudrillard : cool anlar V
Burada, bir double yolun zerindeki bir benzin istasyonunda, kiliselere ya da
apellere oranla daha derin bir toplumsallk duygusu, ktphanelerin ya da
belediye galerilerinin verebileceinden daha byk bir kltrel paylam
farkndal vard.
J. G. Ballard : teki Dnya
Yllardr mimarlk alannda dnlm-tartlm kavramlarn,sylemlerin, retimlerin,
eylemlerin bir haritasn oluturabilmem iin, hazrlklarm yapp eitli insanlarn tarihin
farkl zamanlarnda yapt ya da kurguladklar yolculuklara bir gzlemci rolnde eklenmem
ve harekete gemem gerekiyor. Mimarlk, Tasarm ve Kuram dersinde de ifade edilen mimari
dnceler ile gezilen rotalarda yaanlan deneyimlerin kesitii noktalarn tespiti, bu
dnem derslerinde yaplan sunumlarn ardndan zihnimde oluan kavram haritasn, kiisel
bir almana oluturma imkan salayacak. Aslnda neler syleyeceimi ben de merak
ediyorum.
phesiz ki bu yolculuk bir deney. Varolan bir durumu gzlemlemek iin oluturulmu bir
dzenek. Bu deney baarsz da olabilir. Benim istediim mimarlk syleminin dayand
temel de yer alan kavramlar, formlar deneyimleyebilmek, onlarn nasl altn
anlayabilmek. Szl ap anlamna veya onu ortaya atan kiinin tasvirine bakmak
yeterli olmuyor. En azndan ortaya yeni birey koyacak olan zihnin kkrtlmas iin yeterli
veri oluturmuyor. Bu yzden akp giden bir yaama dahil olmak yaamn sunduu
eylerin alann geniletmek, mimarlk pratiini ve bilgi kategorisini bu yeni alanlara
kaydrmak gerektiini dnyorum. nemli olan aray iinde olmak, mimarlk gibi tek
dorusu olmayan veya zlemeyen ya da zmn milyonlarca sonu dourduu bir
disiplinde en sonunda mimarln gizemini kefetmek
1
ve bu keifn bizi, mimarlar
ayartmasn beklemek. Bu yzden evredeki eylerin bilgi ve retimize szmasna izin
verip mimarln kendine has snrlarn kaldrmak. Mimarn dnce ve retim pratiinin
kabuklarn krmak iin eitli yolculuklarda ve duraklarda ekmi olduum fotorafarm
da yanma alp yolculua kyorum.
1-Jean Nouvel in Tekil eyler adyla kitaplatrlm syleisinde telafuz ediliyor
Eer gerekten sanatsal yaratmla ilgili bir teori gerekletirmek istiorsak, bir yandan
olas bilgilerimizin kapsamn snrlayan, bir yandan da az sayda veriden karmak
bilgi sistemlerine doru o tmevarmsal sramay yapmamz salayan koullar
zerinde odaklanmalyz
Chomsky : Foucault ile syleisinden
Yolculuumun rotasn mimarln varlk nedeni olan bedenlerimizin kefne, onu
evreleyen kabukla uyumunu gzlemlemeye yneltiyorum. Ancak bu kabuk bedene
uygun mimari mekan deil, bedenin uyum salad bir mekan olmal ki, gnmzn
beden-mekan ilikisi dnda bizi baka ihtimallerin varolduu bir mimarlk-tasarm
ortamna yneltip, mimarlar olarak bizlerin yapyla evreledii bedeni, gnmzden
farkl ekilde davranmasna neden olan evrenin etkisiyle birlikte gzlemleyebilelim.
Gney Fransada Ardeche nehri zerinde yer alan gizemli bir mekana doru
yolculuumuza sanat tarihileri, arkeolaglar, paleontologlar ve jeologlar ile balyoruz.
Buras 32.000 yl nce paleolitik insann yaad Chauvet Maaras. Binyllar boyu kapal
kalm ve 1994 ylnda kefedilmi maarann kullanclarn anlamamz iin bedenlerinin
izlerini takip etmemiz, mekan nasl dntrdklerini, ona ne anlam yklediklerini
kavramamz gerekiyor. Bu tarihsel bir baktan te zihnin mekanla ilikisinde ne eit
potansiyellerin olutuunu anlamaya ynelik bir inceleme.
Diana Agrestin Architecture Without: body, logic and sex metninde, bize rnesans ve
sonras iin mekan tasarmnn esinlendii bedeni anlatmtr. Mimar, bedeni(dii yada
erkek), yapya dnmtr, onun oranlarn, yaayan yapda uygularak mkemmel
mekan yaratmay hedefemitir. Koullarn yorumlanmasyla, rnein erkek cemiyetinin
kamusal alandaki arlndan tr mekanlar maskler bir bakla zmlenirken sonra
dii daha sonra ise transeksel bir bedenin izlerini mekanda bizlere gstermitir. Peki
mekan yaratrken deil, bir mekana uyum salama srecindeki beden ile mekan nasl
yorumlanr? Bu yorumun altnda yatan paleolitik insann felsefesi nedir? Burada o gnk
aralarn retecei mekan gnmze benzetmeye almyorum. Aralarn kstl olmas
ya da indirgenmi ya da farkllam olmasnn da etkisiyle ortaya kan mekan alglyn
zmlemeye alyorum. Yolculuumuza beraber baladmz sanat tarihisi, paleolitik
insan bize anlatrken, maarada bulunan 32.000 yl nce resmedilmi bizon bal dii
fgr grnts ile birlikte onlarn dnce sistematiinini zmlemeye alyor ve bu
insanlarn ifadelerini retirken(resmederken) kulland iki zellikten bahsediyor:
deikenlik ve geirgenlik. Burada bu deikenlie vurgu yaparak Agrestin mekan
tanmlarken kulland insan bedeni metaforunu daha da amak istiyorum. Sanat
tahrihisi paleolitik insan iin deikenliin tanmnda unlar sylyor. " Bu insanlar
iin, kadn, erkek, aa, duvar ve benzeri eyler deiebilir. Aa konuabilir,
duvar itiraz edebilir, kadn ve hayvan yer deitirebilir." Bu ifade fenomelojik
yaklamn kkenlerine bizi gtryor. Mekan doada bulan ve dolaysiyle doayla
birlikte yaayan insan iin fziksel gerekliin yorumu zihninde canlandrd imge ile
balam olmal. Maara duvarna izilen at fgrleri duvarn amorf yapsndan dolay
hala kouyor grnyor. Mekan, yaanlan evrenin deiime urad , tekrar
kurguland bir kabuk. Florasan yerine atein verdii glgelerin zerinde yayla yayla
dalgaland bir kabuk.
Bu kurgu mimar iin paha biilemez mekan-bellek bileii sunuyor. Binyllardr hacmini
koruyan maara gibi statik bir yapnn nasl bir medya oluturduunu, soyutlanm
bedenin bu statik mekan nasl dntrdn gsteriyor. Bu keifer yeni bir anlam
dnyasna almak isteyen mimarlk disiplinini ayartacak, yeni dnce ve form retimine
ynlendirecek durumlardr diye dnyorum.
"Mimarlk bir ey insanlarn hayat baka bir ey. Zamanyla ayn evrede olmayan bir
mimarlk neye yarar?"
Jean Nouvel-Jean Baudrillard: Tekil Nesneler
Maaraya yaplan yolculukta aslnda bir zm deil, gizemi bulduk. Baudrillardn
deyiiyle
2
belkide onu ldrdk. Ben bu lm ok fazla olumsuzlamyorum. nk bu
gezi, maaradaki gizemleri zmeye ve onu gnmze yanstmay amalamyor. Burada
paleolitik dnemdeki teknikleri bir geliim srecine tabi tutarak(tarihi yasslatrarak)
gnmz mimarlna bir neri getirmiyor. Yaplmaya allan, insan bedeninin eitli
koullardaki tepkilerini gzlemlemek ve bu gzlemin allagelmi dnce biimlerimizi
esnetmesini salamak.
Gizemlerin ne olduunu bilemeyecek bile olsak bu bilinmezlik havuzuna bak heyecan
verici. Mimarlk 1. snf rencilerinin biraraya getirmeye alt yzlerce materyale
bakp dlemesi gibi. O zaman gemite retilen bir dncenin srrn terk edip,
gnmze, bizim de yaammzda oluabilecek bir meraka doru baka bir yolculua
kalm.
Bu noktada belki unu belirtmek gerekiyor, Uur Tanyelinin Rya-na-tiraz kitabnda
mimarlarn dnce pratii ile ilgili iki neri sylyor; Tolstoyun yolu, Dostoyevskinin
yolu. Metinde kullanlan dili, ikisininde ortak bir ekilde yaptklar gibi toplumu resmedip
sunmak iin deil, yani durumun, olayn tarafsz bir temsilini yaratmaya ynelik deil,
birilerinin anlarna, gezilerine dahil olup onlarn dncelerini mimarlk eksenine
kaydrmak iin kullanyorum. Bu yzden kullandm dil onlarn da mimarla doru
ynelmeleri iin ikna etme grntsnde.
2-Jean Baudrillard: Simlakrlar ve Simlasyonda yle diyor, Kefedilen nesne lerek, hem
intikam almakta hem de kendini zmeye alan bilime meydan okumaktadr.
Ancak Rablerinden korkup-saknanlar ise; onlara yksek kkler vardr, onlarn
stnde de yksek kkler bina edilmitir. Onlarn altnda rmaklar akmaktadr. (Bu,)
Allahn vadidir. Allah, vadinden dnmez.
(Zmer Suresi, 20)
Kalanizasyon sisteminin eksiklii kukusuz cennetteki mekan tasavvurlarna
yansm.
...Kent sakinleri o gnlerde yanlzca istenen bir
hizmeti alabilmek iin seyahat ederlerdi.
Manuel De Landa: izgisel Olmayan Tarih
2. Yolculuumuzda, Roman
3
kahramannn babas lr ve evi satlaa karlcaktr. Bunun
zerine olu kent merkezinden evin bulunduu periferiye doru yola kar. Yol boyunca 5
yandan beri grmedii babasnn yaantsn hi yaamad evi zerinden yorumlar.
Mimarn tasarlamaya balad anda buralarda bi yerlerde gizli. gelir , gelen iin
tanmna gre kendi yaantsnda uzaklap konuyla ilgili bilgi toplar. Bu bilgileri
gemiinde az da olsa yaad deneyimler ile birletirip kurgusunu kada aktarr.
Burada nemli olan yolculuun merak ile kesimesidir ki zaten tm yolculuklar bir
merakn zerinde kurulur. Ama bahsettiimiz romann zellii, yolculuu roman
karakterinin i dnyasndan aktarm biimidir. Subliminal bir ekilde yolculuk boyunca
aklna anlar, deneyimleri gelir, ve bunlar gemi olduu mekan zerinden yorumlar.
Daha sonra zamansal atlamalar ile bunlar evreden ald eitli iaretler ile tekrarlanr.
Baba fgr zerinden onu yitiriinin yaratt boluu oukluunda hatrlad imajlar
zerinden doldurmaya anlamlandrmaya alr. Yazar tm bunlar anlatrken, kendimi
gemie gtrdm ve oukluumda yaadm evin arkasndaki byk ahap konan
yann aklma getirdim. Konan yann ve evin penceresinden izlerken uzaktan gelen
atein yzm sttn hatrladm. Konak neye benziyordu ne kadar yksekti hi birini
hatrlayamyorum. Ancak onu zihnimde oluan iki eyle tekrar retebilirim. Ate ve
scaklk.
Belkide mimarlk bazen kendisini hatrlayamadmz ama tasarladmz anlarda
gizliyor. Bu bir mimari retim srecidir. Tm bunlar safsatada da olabilir. Bu bir imajn
retimi, bu zihnimin rettii bir simlakr.
3-J.G Ballard: teki Dnya
rnein kimi yal insanlar, zellikle gre ve iitme zorluu ekenler, yllar nce
yaadklar ama bugn tmyl deimi olan yerlere ve orann uzun sre nce lm
sakinlerine candan bir yaknlk kurarlar.
Heidegger
3. yolculuumuz bir nceki yolculuumuzla birebir ilikili. Levent entrk
4
oukluunun
bir ksmn geirdii Berline unuttuu anlar canlandrmak iin gidiyor. Bu sefer bir
mimar ile seyahat edildiinden kurgusuna dokunmayacam, ama roman kahramannn
babasnn lmyle oluan boluu kafasnda canlanan anlar ile doldururken bu seferki
kahramanmz hatrlad mekanlar yolculuk ncesi sralyor ve onlar canlln
sorguluyor. Yazarn seyahatini aktrd metnin son szne hi dokunmadan oukluuna
bir anlamda geri dnd o ann canlann aktaryorum.
Ayn teki yzn grr gibi olduum an: Oturduumuz bloun sar duvarn fark
ettiim and. Bu duvar, simetrik avluya geiide salyor. Bu duvar kesinlikle
hatrlamyorum. Tek bildiim, yllardr, saplantl ekilde, buna benzeyen sar duvarlarn
fotorafarn ekip durduum.
Mimar olduktan sonra her yaanm yaanacak ann bir izdmn retimlerimizde
grrz. Bunun tasarm yntemi olarak enformatik bir dzleme oturduunu grmek
heyecan verici olurdu.
4-XXI Ekim says : Dnme Dolap
Bir fndk fdannn
yeile dnn
dinliyorum
Claude Vigee
*mekann poetikasndan
5-Tolstoy: nsan Neyle Yaar adl yklerinde geen bir karakter
Cinler:
Kalk Dumuzi! nannann kocas
Sirturun olu, Getinannann kardei!
Kuzularn yakaland, keilerin yakaland.
Asan, sopan yakld,
Yayn krld, st kabn yere atld.
Aln rzgar ald.
Kutsal tac at, elbiseni kart!
Bizimle plak geleceksin!
Muazzez lmiye : nannann ak , .3000
Son yolculuumuz ile bu metnin snrlarna geliyoruz. Kyl Pahom
5
yaamndaki
eksikliklerin, zayfklarn nedenini yeterli toprann olmamasna balyor ve edindii
hrs ile nne kan frsatlar deerlendirerek bir ok toprak ediniyor. En sonunda Orta
Asyaya varyor ve orada bakurtlarn reisi ile gryor, onun verimli topraklarn almak
istiyor. Topran fyat 1000 rubleye bir gnlk arazi. Bir gn boyunca gnein
douundan batna kadar geen srede dolat arazi Pahomun olacaktr. Tek art
gne battnda balad yere geri dnmesidir. Phantom a gzllk yapar ve ok fazla
toprak edinmek iin yolu uzatr. Geri dnerken ok yorgun ve bitkindir, gnein battn
grr, hzlca balad yere dnmeye alr yoksa hi birey alamayacaktr. Koar koar ve
hedefe varmak zereyken der ve yorgunluktan lr.
Mimarln reel retimi ile kuramsal almalar ou zaman bir yn bilginin iinde
kayboluyor ya da deersizleiyor. Yaptmz yolculuklar mimari retim ve dnme
biimiyle ilgili tzn doru yada yanl aktard. nemli olan aratrmakt. Ama bundan
sonras uan iin zihnimde canlanmyor. O yzden geri dnyoruz.
son