Você está na página 1de 64

N gjith Kosovn u kremtua festa e Kurban-Bajramit

dituria
islame
NUMER 268 | VITI 26 | NNTOR 2012 | Muharrem 1434 | REVIST MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE | MIMI 1

U vu gurthemeli i Xhamis
Qendrore n Prishtin

www.dituriaislame.net

Nga Ebu Hamza Enes ibn Maliku r.a shrbyesi i t Drguarit t All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem, transmeton se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn:

Nuk do t jet besimtar (mumin) askush nga ju, deri sa nuk i dshiron vllait t tij
at ka i dshiron vetes.
(Buhariu dhe Muslimi)

Nga emiri i besimtarve Ebu Hafse Umer ibn-ul-Hattabit r.a. transmetohet se ka thn:
E kam dgjuar t Drguarin sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke thn:

Veprat jan sipas qllimit dhe dokujt i takon ajo q e ka pr qllim. Prandaj, kush
shprngulet (bn hixhret) pr shkak t All-llahut dhe t drguarit t Tij, shprngulja
(hixhreti) e tij sht pr All-llahun dhe t drguarin e Tij. Ndrsa, shprngulja e kujt
sht t fitoj disa t mira t ksaj bote ose t martohet me ndonj femr, i atilli
nuk do t fitoj tjetr prve ka ka pasur pr qllim.
(Buhari dhe Muslimi)

Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se ka thn:


Resulull-llahu, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn:

Mos ia keni xhelozin njri-tjetrit, mos e mashtroni njri-tjetrin, mos u urreni, mos
ia ktheni njri-tjetrit shpinn, mos garoni njri me tjetrin n shitblerje dhe bhuni
robt e Zotit, vllezr. Muslimani sht vlla i muslimanit, nuk i bn dhun atij, nuk
e l (n balt), nuk e gnjen, nuk e nnmon. Takvallku sht ktu, dhe tregoi n
kraharorin e tij tri her. Pr nj njeri sht e keqe e mjaftueshme q ta nnmoj
vllaun musliman. do musliman kundruall do muslimani e ka haram: gjakun e tij,
pasurin e tij dhe nderin e tij.
(Muslimi)

dituria
islame

Prmbajtja 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

U vu gurthemeli i Xhamis
Qendrore n Prishtin f5
Ramadan Shkodra

Kosova
nikoqire e Samitit
Ndrkombtar t Gruas f34
Mr. Sadat Rrustemi

Fjala e Myftiut t Kosovs


me rastin e manifestimit f8
Mr. Naim ef. Trnava
Komentimi i sures ErRrahman (6) f10
Sabri Bajgora
Mnyrat e frymzimit
hyjnor t Profetit a.s. f15
Dr. sci. Musa Vila
Si ta kthejm
krenarin? f20
Sedat Islami
Shkenctari amerikan
zbuloi q gjat lutjes
truri riprogramohet f23
Abduldaem Al Kaheel
Zekati pr t varfrit dhe
t ngratt f26
Mr. Ejup Haziri

Provokimet ndaj
myslimanve dhe roli i
dijetarve karshi tyre f37
Driton Arifi

N gjith Kosovn u kremtua festa


e Kurban-Bajramit f46

N mbrojtje t
Pejgamberit a.s. f39
Bahri Curri
Qndrimi Sulltan
Abdylhamidit
ndaj ofendimeve
t Pejgamberit a.s. f41
Prof. Dr. Mustafa Armagan
Petronasi krenaria e
Malajzis f43
Ejup Ramadani
Hytbeja e Myftiut t
Kosovs me rastin e fests
s Kurban-Bajramit f49

MAROKU f30
Mr. Samir B. Ahmeti

Kontributi i prijsve
mysliman n formsimin
e vetdijes dhe identitetit
kombtar f51

Amerika dhe identiteti


fetar i shqiptarve f33
Mr. Qemajl Morina

Fjala e Myftiut n hapje t


konferencs f54
Mr. Naim ef. Trnava

DITURIA ISLAME / Revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: Kryesia e Bashksis Islame t Kosovs, Prishtin.
Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamed Mavraj dhe Sedat Islami.
Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi.
Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www.
dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Editoriali

Fajsia e pafajsis
Tallja, prqeshja dhe karikaturizimi i personaliteteve t pejgamberve n prgjithsi, dhe
Resulullahit a.s. n veanti, pasqyron dehumanizimin dhe gjendjen ku kan rn mediet n
shoqrit perndimore. Figura e pejgamberve hyn n shenjtrit q nuk i lejohet askujt ti
prdhos, madje as n emr t shprehjes s lir, ti fyej e karikaturizoj. Pejgambert ishin t
zgjedhur nga Allahu xh.sh., q me Emrin e Tij, t thrrisnin njerzimin n besimin e pastr n
Zotin Nj, dhe ata nuk krkuan kurr nga njerzimi ndonj falnderim a shprblim. Un nuk i
krijova xhint dhe njerzit pr tjetr prvese t m adhurojn. Un nuk krkoj prej tyre ndonj
furnizim dhe as dshiroj t m ushqejn ata. Allahu sht furnizues i madh, Ai sht fuqiforti
(Edh Dharijat, 56-58).
Krahas ksaj, drgimi i tij ishte mshir pr gjith njerzimin. do shfletim i biografis s
Pejgamberit a.s. na dshmon se ai ishte njeri i prsosur nga morali e sjelljet me t tjer dhe kto
virtyte ishin prej shenjave t pejgamberllkut t tij. Edhe Allahu e ka lavdruar n Kuran:
Vrtet ti je n piedestalin m t lart t moralit. (El Kalem, 9). Rahmeti ishte nga atributet
m t muara t personalitetit t tij, pra kjo vler prfshinte t rriturit e t vegjlit, besimtart e
pabesimtart, t lirt e robrit, pr se vuri rregulla, me t cilat garantoi dhe i nxiti shokt e tij pr
ti liruar skllevrit, q edhe ata t jetonin t lir si gjith t tjert.
Duke konsultuar Fjalorin e Shqipes s Sotme n krkim t fjals karikatur, aty gjetm:
karikatur/,-a f.-a (t) Lloj i artit figurativ q kritikon ant negative nprmjet paraqitjes s
zmadhuar e qesharake t tipareve e t metave; vizatim ... q i paraqet ato n mnyr qesharake:
Ekspozita e karikaturs; karikatur miqsore; bj karikatura.2. Dikush a dika q ka pamje ose
paraqitje qesharake...: sht nj karikatur.(f.496)
Qe gazeta daneze Julland Posten, q n vitin 2006 filloi me botimin e karikaturave kundr
Muhamedit a.s., e ndjekur nga prifti amerikan Terry Jones, i cili n mnyr njerzore dogji
Librin e shenjt - Kuranin famlart, librin e fundit t shenjt. Kto akte t shmtuara ndezn
fitilin e fitnes n mes dy botve- Perndimores dhe Lindors. Ksaj s keqeje i vuri kapakun filmi
Pafajsia e myslimanve. Nuk duhet ti kushtohet seriozitet ktij filmi dhe t dilet n mbrojtje
t tij, pasi sht nj material provokues q thjesht sht paraqitur n internet dhe, sikur t mos
i kushtohej vmendje e t plasnin trazira, do t mbetej n margjina t postimeve t tjera q
vendosen n internet. Filmi u dnua nga Administrata Amerikane, Vatikani dhe Izraeli q filmin
e quajti racizm q nuk prballohet.
Nj gj sht e qart dhe e kthjellt si loti, q pejgambert nuk lejohet t bhen objekt i
prqeshjes nga askush e ti shndrroj figurat e tyre n karikatur e filma, q m pastaj ato t
prodhonin dhun, trazira e deri vrasje t njerzve t pafajshm. Faji dhe adresa dihet.
Media ose politika mediale q shfaqi kt film amator, mbetet prgjegjse e ktyre trazirave
q prfshin Botn Islame dhe q, si viktim e ktyre paprgjegjsive mediale, po ashtu t vritej
edhe Ambasadori amerikan Christopher Stevens n Bengazi (Libi) dhe tre amerikanve t tjer.
Telegram ngushllimi pr humbjen e Ambasadorit amerikan n Libi ka drguar edhe Myftiu i
Republiks s Kosovs, Mr. Naim ef. Trnava, nprmjet t cilit ka shprehur solidaritetin e plot
me familjet e viktimave, qeverin dhe popullin amerikan. Sulmet e tilla jan akte terroriste,
q kan pr qllim ndaljen e proceseve demokratike dhe instalimin e regjimeve ideologjike e
kriminale. Sulmi mbi Misionin amerikan sht sulm mbi vlerat demokratike, universale dhe
qytetruese. Jam i bindur q sulmi i sotm n Bengazi nuk paraqet ambiciet e popullit libian, i cili
ka vuajtur mjaft nga regjimi i Gadafit thuhej, prve t tjerash, n telegramin e ngushllimit
drejtuar Ambasadores amerikane n Kosov, Tracey Jacobson.
Pra, nga ky film amator e karikatura t tjera kishte viktima edhe nga mesi i perndimorve,
por edhe nga protestuesit aneknd vendeve islame. Zjarrmtari i gjith ksaj duhet t dal para
drejtsis dhe t marr dnimin e merituar.
Bota m shum se kurr ka nevoj pr nj klim t besimit t ndrsjell, n thellimin e
bashkpunimin dhe ndrtimit t urave t mirkuptimit, mirqenies njerzore dhe pr nj bot
paqsore, ku njerzit t jetojn n liri, harmoni, toleranc e respekt t ndrsjell.
N kt vazhd, nj revist franceze ka publikuar po ashtu karikatura vulgare t Muhamedit
a.s., duke provokuar kshtu nj val t re zemrimi, e po kt gj para pak ditsh e bn edhe nj
revist spanjolle dhe shum gazeta t tjera evropiane.
Ta prfundojm kt shkrim reagimi me nj ajet kuranor, n t cilin i Gjithfuqishmi thot:Ne
e patm drguar Nuhun te populli i vet, ai tha: O populli im, adhuroni Allahun, nuk keni zot
tjetr prve Tij. Un kam frik pr dnimin tuaj n nj dit t madhe. (El Araf, 59).
Mr. Rexhep Suma

Xhamia Qendrore e Prishtins 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

U vu gurthemeli i Xhamis Qendrore n


Prishtin
Ramadan Shkodra

Ndrtimi i xhamis q po nisim sot, do t jet nj projekt madhshtor, nj projekt q n vete ngrthen
vlerat e ktij populli, t shprehura ndr shekuj, nj grshetim i tradicionales dhe bashkkohores. Nj objekt
q do ti bj nder Prishtins dhe qytetarve t saj n veanti, dhe qytetarve t Kosovs, n prgjithsi. Kjo
xhami do tia shtoj hijeshin kryeqytetit ton, do ta plotsoj mozaikun kulturor dhe fetar t kryeqytetit, tha Myftiu Naim ef. Trnava me rastin e vnies s gurthemelit t Xhamis Qendrore n Prishtin.

8 tetor 2012, n Prishtin, me nj


ceremoni madhshtore, n t ciln
merrnin pjes udhheqsit m t
lart t vendit, Presidentja znj. Atifete Jahjaga,
Kryetari i Kuvendit t Kosovs - Jakup Krasniqi,
Kryeministri i Kosovs -, Hashim Thai, pastaj
prfaqsues t bashksive fetare, ipeshkvi i
Ipeshkvis s Kosovs - Dod Gjergji, peshkopi
i Kishs ortodokse serbe pr Kosov -Teodosije,
prijsit e bashksive islame nga Shqipria e
Maqedonia - haxhi Selim Mua dhe Sulejman
Rexhepi, ministra , ambasador, prfaqsues
t spektrit politik e jopolitik si dhe shum

besimtar nga t gjitha rrethet e vendit, - u vu


gurthemeli pr Xhamin Qendrore t Prishtins.
Tullat e para t Xhamis q do t ndrtohet n
hapsirn midis Posts kryesore dhe Shtpis s
Shndetit, n Ulpian, u vendosn nga Myftiu
Mr. Naim Trnava, Presidentja Atifete Jahjaga,
Kryeparlamentari Jakup Krasniqi, Kryeministri
Hashim Thai, Kryetari i Prishtins Isa Mustafa,
kreu i KMSH-s - h. Selim Mua dhe kreu i
BIFM-s - Sulejman Rexhepi.
Duke iu drejtua t pranishmve, Presidentja
e vendit, znj. Atifete Jahjaga, pasi prshndeti,
ndr t tjera, tha: Feja n Kosov sot sht nj

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Xhamia Qendrore e Prishtins

promotor i paqes dhe urtsis, i bashkjetess


dhe solidaritetit n mes njerzve, sht ur
lidhse n mes t gjitha komuniteteve. Ajo
mund t ndrtoj t sotmen e prbashkt, duke
hapur rrug t s ardhmes pr shtetin ton
gjithprfshirs.
Kto themele q po vihen sot, jan jo vetm
themele t nj objekti t kultit, por m shum
se kaq: themele t nj objekti q do t ndihmoj
besimtart n rrugn e tyre t fes, por edhe t
gjith qytetart e Kosovs q duan t nxn dijen
pr fen.
Ju prgzoj ju besimtar pr fillimin e
ndrtimit t ksaj xhamie, me urimin q
devotshmria juaj dhe solidariteti q tregoni ndaj
njri-tjetrit, t shprblehen me gjetje t paqes
shpirtrore.
Myftiu Trnava, pasi prshndeti dhe
falnderoj t pranishmit pr pjesmarrjen, n
fillim t fjals s tij tha: Jemi mbledhur sot ktu
pr t vn gurthemelin e Xhamis Qendrore ,
nj objekt q i ka munguar kryeqendrs son prej
kohsh, nj objekt q u ka munguar besimtarve
tan, nj objekt q u ka munguar t rinjve tan,
nj objekt q na ka munguar t gjithve.
Ndrtimi i xhamis n kryeqytetin ton, ka
qen nevoj e kahershme, por rrethanat npr
t cilat kaloi Kosova, dhe regjimet, sistemet dhe
ideologjit q njohu vendi yn, jo q nuk ishin n
favor t ndrtimit t xhamive a faltoreve t tjera,
por, pr m tepr, edhe ato q i kishin ndrtuar
t part tan dhe na i kishin ln trashgim, na i
dhunuan, na i prbuzn, na i tjetrsuan dhe na i
shkatrruan.
M pastaj Myftiu ka folur pr historikun e
xhamive e faltoreve gjat histroris s njerzimit,
si dhe pr rndsin e vlern q kan xhamit n
Islam.
Besimtart tan qysh hert ndrtuan xhami
pr t falnderuar, pr t madhruar dhe pr
t adhuruar Zotin e tyre. Duke i ndrtuar ato,
ata na lan nj trashgimi t pasur me vepra
madhshtore, q u bn pjes e qytetrimit ton
n veanti, dhe atij botror n prgjithsi, si
Xhamia e Haxhi Ethem Beut n Tiran, Xhamia
e Pashs n Tetov, Xhamia e Sinan Pashs n
Prizren, Xhamia e Hadum Ags n Gjakov,
Xhamia e arshis n Prishtin etj..
N ambientet e ktyre Shtpive t Zotit
zun fill dhe u zhvilluan edhe shum ngjarje
me rndsi jetike pr popullin dhe vendin
ton, duke u vn kshtu n shrbim t shtjes
kombtare. Ato, prvese si xhami, u shndrruan
n shkolla e kuvende burrash, nga aty doln
dhe i prin popullit ulemat e atdhetart tan
t spikatur, q u vun n ball t proceseve t
rndsishme historike, politike e kombtare. Le
t kujtojm ktu Haxhi Ymer Prizrenin, Haxhi
Zekn, Vehbi ef. Dibrn, Hoxh Kadri Prishtinn,
Mulla Idriz Gjilanin e shum t tjer- tha myftiu
Trnava.

Xhamia Qendrore e Prishtins 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

N fund t fjals s tij myftiu Trnava tha:


Ndrtimi i xhamis q po e nisim sot, do t
jet nj projekt madhshtor, nj projekt q n
vete ngrthen vlerat e ktij populli t shprehura
ndr shekuj, nj grshetim i tradicionales dhe
bashkkohores. Nj objekt q do ti bj nder
Prishtins dhe qytetarve t saj n veanti,
dhe qytetarve t Kosovs n prgjithsi. Kjo
xhami do tia shtoj hijeshin kryeqytetit ton,
do ta plotsoj mozaikun kulturor dhe fetar t
kryeqytetit.
Pr ta realizuar kt projekt konform
krkesave dhe nevojave t besimtarve
tan dhe t qytetit t Prishtins, pr ne
sht e nevojshme prkrahja e qytetarve
tan, ekspertve t fushave t ndryshme,
institucioneve, njerzve t biznesit, bamirsve
e vakflnsve tan, sht e nevojshme
mbshtetja, kontributi, prkrahja dhe ndihma
juaj, qoft me kshilla, me fjal, me zemr, me
dua, si dhe me mjete materiale.
Duke uruar Bashksin Islame t Kosovs
dhe t pranishmit, Kryetari i Kuvendit t
Kosovs Jakup Krasniqi, tha se ka nj koh t
gjat q Prishtins i ka munguar nj xhami e
ktyre prmasave, pr t siguruar hapsir t
mjaftueshme q besimtart t kryejn n kushte
optimale ritet fetare. Ai tha se e drejta e fes
sht e garantuar me Kushtetutn ton, prandaj
duhen krijuar edhe kushtet e ushtrimit t besimit
t qytetarve.
Qytetart e Kosovs, historikisht i ka
karakterizuar fryma e tolerancs dhe e
bashkpunimit ndrkonfesional. Bashkjetesa
e feve t ndryshme n Kosov sht nj vler e
ruajtur ndr shekuj dhe q duhet kultivuar edhe
n t ardhmen, - theksoi Kryeparlamentari
Krasniqi, duke shtuar se feja dhe besimi kan
qen dhe do t jen faktor fisnikrimi pr
njerzit.
Kryeministri i Kosovs Hashim Thai,
pasi uroi vnien e gurthemelit t Xhamis n
Prishtin, duke theksuar se,edhe pse Kosova
sht shteti m i ri n bot, populli i Kosovs ka
nj tradit t gjat t tolerancs dhe harmonis
ndrfetare.
Kosova sht shtet i ri, mirpo sht nj
shembull pr rajonin dhe botn pr harmonin
ndrfetare. Ky fakt bhet edhe m i rndsishm
kur n kohn e sotme shtja e bashkjetess s
kulturave dhe feve sht nj ndr sfidat m t
rndsishme q po kaprcen bota jon n saje
t procesit t globalizmit, i cili ka afruar dhe
ngjitur dallimet kulturore dhe fetare, - ka thn
Kryeministri Thai.
Urimeve pr vnien e gurthemelit t Xhamis
Qendrore t Prishtins iu bashkua edhe Kryetari
i Prishtins Isa Mustafa, i cili, prve t tjerash,
theksoi se pr ngritjen e ksaj xhamie ka qen n
kontakt t vazhdueshm me krert e Bashksis
Islame t Kosovs.

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Fjala e Myftiut

Fjala e Myftiut t Kosovs me rastin e


manifestimit
Mr. Naim ef. Trnava, Myftiu i Kosovs, 8 tetor 2012
E nderuara Zonja Presidente Atifete Jahjaga
I nderuari kryetar i Kuvendit, zotri Jakup Krasniqi
I nderuari kryeministr, z. Hashim Thai
I nderuari kryetar i Prishtins, z. Isa Mustafa
T nderuar mysafir:
Haxhi Selim Mua, kryetar i Komunitetit Mysliman
shqiptar
Haxhi Sulejman Rexhepi, reis i Bashksis Fetare
Islame n Maqedoni
Haxhi Rifat Fejziq, reis i Bashksis Islame t Malit
t Zi
I nderuar Dod Gjergji, ipeshkv i Ipeshkvis s
Kosovs
I nderuari Peshkop Teodosije- peshkop i kishs
ortodokse,
T nderuar ambasador
T nderuar ministra,
T nderuar prfaqsues t institucioneve vendore e
ndrkombtare
T nderuar prfaqsues t familjeve Jasharaj e
Haradinaj
T nderuar prfaqsues t spektrit politik e jo politik
T nderuar efendiler
T nderuar zonja e zotrinj!
Vllezr e motra!
Kam nderin dhe knaqsin, q sot, n emr
t Bashksis Islame t Republiks s Kosovs,
tju drejtohem me nj falnderim t veant
pr pjesmarrjen Tuaj n kt manifestim
t rndsishm dhe t shnuar pr ne, pr
kryeqendrn ton, pr popullatn dhe pr
besimtart tan.
Jemi tubuar sot ktu, pr t vn gurthemelin
e Xhamis Qendrore, nj objekt q i ka munguar

kryeqendrs son prej kohsh, q u ka munguar


besimtarve tan dhe q na ka munguar t
gjithve.
Ndrtimi i Xhamis Qendrore n kryeqytetin
ton, ka qen nevoj e kahershme, por rrethanat
npr t cilat kaloi Kosova dhe regjimet, sistemet
dhe ideologjit q prjetoi vendi yn, jo q nuk
ishin n favor t ndrtimit t xhamive a faltoreve
t tjera, por, pr m tepr, edhe ato q i kishin
ndrtuar t part tan dhe na i kishin ln
trashgim, shum prej tyre na i rrnuan, na i
prdhosn, na i tjetrsuan dhe na i shkatrruan.
Ndrtimi i xhamis qendrore, po bhet realitet
vetm n Kosovn e lir e sovrane, vetm tash
kur kryeqyteti dhe vendi yn qeverisen nga
njerzit e przgjedhur nga vet ne.
Jemi tubuar sot ktu, pas vendimit q ka marr
kryetari i Prishtins, zotri Isa Mustafa, Bordi i
drejtorve dhe Asambleja Komunale e Prishtins
pr t caktuar truallin pr ndrtimin e Xhamis
Qendrore, duke prmbushur kshtu krkesn
dhe nevojn e Bashksis Islame t Kosovs,
besimtarve dhe qytetarve t kryeqytetit. Zoti i
shprbleft t gjith ata q kontribuuan pr kt.
T nderuar t pranishm!
Nevoja pr ndrtimin e faltoreve historikisht u
paraqit q n shoqrit e para njerzore. Njeriu
gjithmon krkoi nj vend t caktuar e t veant
pr ti shprehur falnderimet e tij Krijuesit. Dhe,
pikrisht ishin faltoret ato q u bn brthamat
e para ku u organizua shoqria. N to, prveq
sht adhuruar e madhruar Zoti, aty ka filluar
edhe arsimimi, edukimi, emancipimi dhe
qytetrimi i shoqris. Kt e dshmon edhe
Kurani ku thot:

Fjala e Myftiut 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Me t vrtet, Faltorja e par e ngritur


pr njerzit, sht ajo n Mek, e bekuar dhe
udhrrfyese pr popujt.
Muhamedi a.s. punn e par q bri kur qe
shprngulur nga Meka n Medin ishte ndrtimi
i xhamis. Kjo tregon se sa rndsi ka ndrtimi
dhe sa e nevojshme sht xhamia prkatsisht
faltorja pr nj shoqri.
Sa e shprblyer sht kjo vepr, e kuptojm nga
i Drguari i fundit Muhamedi a.s. i cili ka thn:
Kush ndrton nj xhami n kt bot, Allahu do
ti ndrtoj atij nj shtpi n Xhenet.
Duke i pasur parasysh kto fakte, edhe
besimtart tan qysh hert ndrtuan xhami
pr t falnderuar, pr t madhruar dhe pr
t adhuruar Zotin e tyre. Duke i ndrtuar ato,
ata na lan nj trashgimi t pasur me vepra
madhshtore q u bn pjes e qytetrimit ton
n veanti, dhe atij botror n prgjithsi, si
xhamia e Haxhi Ethem Beut n Tiran, Xhamia
e Pashs n Tetov, Xhamia e Sinan Pashs n
Prizren, Xhamia e Hadum Ags n Gjakov,
xhamia e arshis n Prishtin etj.
N ambientet e ktyre Shtpive t Zotit zun
fill dhe u zhvilluan edhe shum ngjarje me
rndsi jetike pr popullin dhe vendin ton,
duke u vn kshtu n shrbim t shtjes
kombtare. Ato prvese si xhami u shndrruan
n shkolla e kuvende burrash, nga aty doln
dhe i prin popullit ulemat e atdhetart tan
t spikatur, q u vun n ball t proceseve t
rndsishme historike, politike e kombtare. Le
t kujtojm ktu Haxhi Ymer Prizrenin, Haxhi

Zekn, Vehbi ef. Dibren, Hoxh Kadri Prishtinn,


Mulla Idriz Gjilanin e shum t tjer.
Roli i xhamive shqiptare po ashtu ishte i madh
sidomos midis dy luftrave botrore dhe n
veanti gjat sistemit monisto-ateist. N to u
kultivua dhe u trasua trinomi Fe-Komb-Atdhe.
Ndrkaq, n dekadat e fundit t shekullit
q lam pas, xhamit aneknd Kosovs u
shndrruan n fortesa t pathyeshme t
qndress kombtare, duke u vn n shrbim t
popullit, jo vetm si faltore.
T nderuar pjesmarrs n kt ngjarje t
shnuar pr kryeqytetin ton.
Xhamia, gurthemelin e s cils po e hedhim
sot, do t shrbej pr t adhuruar Zotin Nj, pr
tju lutur Atij, pr ti shprehur Atij falnderimet
dhe mirnjohjet tona.
Kjo xhami do t jet n shrbim pr edukimin
e popullats n prgjithsi, do t jet n shrbim
t ardhmris s popullit dhe vendit ton. Do
jet nj vend ku do t msohet, shpjegohet e
kultivohet mirkuptimi, humaniteti, toleranca,
respekti, dashuria e sinqeriteti, ku do t
avancohen vlerat qytetruese e prparimtare.
Besimtari i devotshm dhe i prkushtuar sht
prfaqsuesi m dinjitoz i ndrtimit t paqes
n bot, sepse ai sht praktikues i msimeve
hyjnore, t cilat i manifeston n jetn, veprn,
sjelljet dhe punn e tij.
Kjo xhami do t jet n shrbim t njohjes s
t kaluars son, respektimit t s sotmes dhe
planifikimit t s ardhmes s popullit dhe vendit
ton.

10

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Tefsir

Komentimi i sures Er-Rrahman (6)


Sabri Bajgora

26. do gj q sht n t (n Tok), sht e zhdukur. 27. E do t mbetet vetm Zoti yt Q sht i
Madhruar e i Nderuar! 28. E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni? 29. (Ai mbetet) Atij i drejtohet
me lutje ka n qiej e n Tok dhe Ai n do moment sht i angazhuar n shtje t reja (fal
mkate, largon brenga, jep jet, jep vdekje, krijon gjendje, zhduk t tjera etj.). 30. E, ciln t mir t
Zotit tuaj po mohoni ju? - (Er-Rrahman, 26-30)
Koment:
26. do gj q sht n t (n Tok), sht e
zhdukur.
Sipas msimeve tona fetare-akaidologjike, do
gj q sht e krijuar, pavarsisht nse jan engjj,
exhin, njerz, gjallesa t tjera, planet, yje apo
galaktika, nj dit do ta ken fundin e tyre dhe do
t shkatrrohen. Ky sht nj ligj ekzistencial nga
ana e Krijuesit t Gjithdijshm e Fuqiplot.
Asnj prej ktyre krijesave q prmendm, nuk
kan pasur ekzistenc vetanake, por jan krijuar
dhe, nga mosqenia, me Lejen, Dshirn dhe
Vullnetin e Allahut, kan ardhur n kt ekzistenc
materiale.
Shkatrrimi sht veori e ekzistencave t
mundshme, ndrkoh q Allahut nuk mund TI
jepet nj veori apo cilsi e till e mangt. Cilsit
e Tij jan t prhershme Ai ekziston, sht Nj
dhe i Vetmi, sht i Prhershm pa fillim dhe
i Prhershm pa mbarim. Ai sht i Gjall, Di
gjithka, Dgjon gjithka, Sheh gjithka, sht i
Plotfuqishm, sht Krijues i do ekzistence dhe
krijese, Vullnetit t Tij i nnshtrohet ka n qiej e
n Tok, etj..
Po ti qasemi ktij ajeti n mnyr m t
hollsishme, do t shohim se ai flet vetm pr
shkatrrimin e banorve t Toks, por n disa ajete
t tjera kuranore sht sqaruar se, prve tyre, do
t shkatrrohen e zhduken edhe banort e qiellitengjjt.
Transmetohet nga Ibn Abasi t ket thn: Kur
kishte zbritur ajeti 26 i sures Er-Rrahman: do
gj q sht n t (n Tok), sht e zhdukur,
engjjt kishin thn: E pati puna e banorve t
Toks, ata do t shkatrrohen e zhduken, prandaj

Allahu xh.sh. zbriti edhe ajetin 88 t sures ElKasas: do send zhduket e Ai jo, nga i cili
engjjt e kuptuan se edhe ata do t zhdukeshinshkatrroheshin.1
Por, sipas msimeve islame, ky shkatrrim a
vdekje, t cils do ti nnshtrohen t gjitha krijesat,
vlen vetm pr jetn e ksaj bote, sepse kjo bot
sht e destinuar t shkatrrohet e, s bashku me
t, do gj q i prket asaj, ndrsa Ahireti sht i
prhershm dhe t prhershme jan t gjitha gjrat
n t.
I Gjithfuqishmi krijoi racn njerzore prej
dheut-toks, pastaj babait ton, Ademit a.s. i dhuroi
shpirtin-gjallrin, m pas ia krijoi bashkshortenHavn dhe e bri Ligj q jeta njerzore mbi kt
Tok, t zhvillohet e t rrjedh sipas shkaqeve, prej
dy prindrve tan.
N lidhje me kt flasin kto ajete:
Ai s pari ju krijoi nga dheu (Hud, 61), dhe:
O ju njerz! Kini frik Zotin tuaj Q ju ka krijuar
prej nj veteje (njeriu) dhe nga ai krijoi paln
(shoqen) e tij, e prej atyre t dyve u shtuan burra
shum e gra.... (En-Nisa, 1)
Pastaj pr krijesn njerzore prcaktoi q,
pas vdekjes, ti kthehemi srish Toks pr
tu shndrruar n dh, dhe prej saj srish t
ringjallemi, pr t filluar jetn e amshueshme t
pavdeksis:
Prej asaj (Toks) Ne ju krijuam ju, e ju do tju
kthejm prsri n t, e prej saj do tju nxjerrim
edhe nj her. (Ta Ha, 55)
Ashtu si ka filluar krijimin ton t par nga
dheu, i Lartmadhrishmi do t na nxjerr prap
nga toka (varret), por tash, pa pasur nevoj t

Tefsir 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

kalojm npr etapat e zhvillimit t srishm


embrional n barkun e nns. Ky do t jet krijim
i ri (i dyt) q nuk i prngjan krijimit ton t par.
Krijimi yn i par ishte i till, npr faza dhe etapa
t ndryshme dhe i paradestinuar q t prfundoj
me vdekje-shkatrrim, sipas Ligjit t Allahut
pr t gjitha krijesat, ndrkoh q krijimi yn i
dyt ndryshon thelbsisht, sepse tash, me Lejen
e Allahut, trupat tan pas ringjalljes nuk do ti
nnshtrohen m kurr vdekjes dhe as procesit t
shkatrrimit. N lidhje me kt, Allahu xh.sh., n
ajetet 61-62 t sures El-Vakia, thot:
...dhe tju krijojm rishtazi si nuk e dini ju.
Ju e keni t njohur zanafilln e par, e prse nuk
mendoni?
27. E do t mbetet vetm Zoti yt Q sht i
Madhruar e i Nderuar!
Kur t vij momenti i fundit i ksaj bote, me
Urdhrin e Allahut, do t shkatrrohet do gj n
kt ekzistenc. N tr kt Univers me kto
prmasa t paimagjinueshme, nuk do t mbetet
asnj krijes e gjall. T gjith planett, galaktikat
e yjsit, do t shkatrrohen. Do t shkatrrohen
e zhduken njerzit, exhint, gjallesat e ksaj Toke,
e madje edhe engjjt. Askush prve Tij nuk do t
mbetet, e zaten ky edhe sht kuptimi i ktyre dy
ajeteve kuranore.
Prkitazi me momentet e fundit t ksaj
ekzistence, pr tmerret dhe trishtimet e saj, flasin
shum ajete kuranore dhe hadithe t Pejgamberit
a.s.. Madje, n disa koleksione t hadithit, sht
i njohur nj hadith i gjat q quhet hadithu essur-hadithi i Surit, i cili, ndonse nga shumica
e dijetarve sht cilsuar si i dobt, pr shkak t
disa dobsive n zinxhirin transmetues, megjithat
pr nga prmbajtja, nuk vjen n kundrshtim me
ndodhit e fundit para ringjalljes s krijesave. Ka
disa variante t transmetimit t ktij hadithi, e ne
jemi prcaktuar pr nj version t shkurtuar t
tij, i cili transmetohet nga Ebu Hurejra e ky nga
i Drguari i Allahut, t ket thn: Thot Zoti i
Madhruar n Kuran: Kur do ti fryhet Surit, do
t vdesin t gjith ata q gjenden n qiej dhe n
Tok, prve atyre q do Allahu. (Ez-Zumer, 68)
Ata q do t mbeten t gjall, do t jen engjjt:
Xhibrili, Mikaili, Israfili dhe meleku i vdekjes
(Azraili). (N nj transmetim tjetr ceket se, prve
katr engjjve t mdhenj, do t mbesin edhe
engjjt q bartin Arshin e t Madhrishmit).
Zoti xh.sh. do ta thrras melekun e vdekjes e
do ti thot: O meleku i vdekjes, kush ka mbetur i
gjall?
Ai do ti prgjigjet: Kan mbetur robrit e Tu Xhibrili, Mikaili, Israfili dhe un robi Yt-meleku i
vdekjes.
Zoti xh.sh. do ti thot melekut t vdekjes: O
meleku i vdekjes, merre shpirtin e Xhibrilit. Dhe
do ti merret shpirti Xhibrilit.
Zoti xh.sh. do ta pyes at srish: O meleku i
vdekjes, kush ka mbetur tani?

Meleku i prgjigjet: Kan mbetur Israfili, Mikaili


dhe un robi Yt, meleku i vdekjes.
O meleku i vdekjes do ti thrras Zoti- merre
shpirtin e Israfilit. Dhe i merret shpirti Israfilit.
M pas Zoti xh.sh. do ta pyes prsri: O
meleku i vdekjes, kush ka mbetur tani?
Ka mbetur Mikaili dhe un robi Yt, meleku i
vdekjes- do ti prgjigjet ai..
O meleku i vdekjes, merre shpirtin e Mikailitdo ta urdhroj Zoti i Madhrishm, dhe do ti
merret shpirti Mikailit.
Zoti xh.sh. do ta pyes srish: O meleku i
vdekjes, kush ka mbetur tani? Un robi Yt o Zot,
meleku i vdekjes.
O meleku i vdekjes! do ta urdhroj Zotimerre shpirtin tnd!
Dhe meleku i vdekjes do ta marr (nxjerr)
shpirtin e vet.
M pas i Madhrishmi do ti kap qiejt me t
djathtn e Tij e do t thot: Un jam Sunduesi
suprem! Ku jan arrogantt? Ku jan mbretrit? Ku
jan tirant? M pas do Ti kap shtat tokat me
t majtn e do t thot: Ku jan mbretrit? Ku jan
tirant? Kujt i prket sundimi sot?
Askush nuk do ti prgjigjet ksaj pyetjeje, pasi
gjithka sht e pashpirt dhe pa jet.
M pas do t prgjigjet vet Allahu duke thn:
(Sundimi sht)i Allahut, i Atij Q sht Nj, i
Fuqiplotit-Ngadhnjimtarit (sht prgjigjja)!
(Gafir 16).2
Pas ksaj, Gjithsia do t kthehet n origjinn e
saj fillestare, sikur ather kur nuk ekzistonte asgj
prve Allahut t Madhruar...
Ndrsa, n lidhje me komentin e fjalve
Vexhhu rabbike, mufessirt kan dhn shum
mendime, se far mund t jet synuar me to,
por ne duhet t cekim q n fillim se me kto
fjal synohet vetm Qenia Absolute e Zotit, pa
kurrfar shmbllimi apo prngjasimi.
sht plotsisht e kuptueshme q Fytyra
n kt rast nuk asocion kurrsesi me Fytyrn e
Allahut Qoft i Pastr dhe i zhveshur nga do
prngjasim me krijesat, por kjo sht shprehje
metaforike pr Qenien e Tij t Pastr, t Lart e
Absolute.
Nj mendim i till ka mbshtetje n shum ajete
kuranore, si p.sh.:
T Allahut jan edhe (ant nga) lindja edhe nga
perndimi, dhe ngado q t ktheheni, aty sht ana
e Allahut. (El Bekare, 115)
Si dhe ajeti 88 n suren E -Kasas:
... Ska t adhuruar tjetr ve Tij. do send
zhduket e Ai jo.
N fund t ktij ajeti sht prmendur Emri i
bukur i Allahut: Dhul Xhelali vel Ikram, q n
fakt prbhet prej dy cilsive, por q zakonisht
shkojn ngjitas dhe llogariten si nj emr i vetm.
Ky Emr i bukur i Allahut, sipas shpjegimit t
mufessirve, do t thot q Allahu sht i Vetmi
absolut, i prsosur n cilsit e Tij. Vetm Atij I
takon madhshtia dhe nderi. Madhshtia sht n

11

12

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Tefsir

vet Qenien e Tij e njkohsisht sht fisnik dhe i


ndershm ndaj krijesave t Tij.
N lidhje m rndsin e ktij Emri t bukur t
Allahut, ashtu si transmetohet nga Ebu Hurejra,
Enes ibn Maliku dhe Rebiate ibn Amiri, i Drguari
a.s. i ka porositur ashabt e tij q, gjat duave
(lutjeve) t tyre, t insistojn sa m shum n
prmendjen e ktij Emri t bukur t Allahut, t
cilin madje disa prej dijetarve e kan llogaritur
edhe si Emrin m t madh t Allahut, duke
thn: Insistoni n duat tuaja dhe shqiptojeni
gjithmon (duke u lutur): Ja Dhel Xhelali vel
Ikram3
28. E, ciln t mir t Zotit tuaj po e mohoni?
Jeta e ksaj bote i ka mundimet, sfidat dhe
peripecit e saj. Njeriu n kt bot ndien dhimbje,
pikllime, trauma shpirtrore e mendore, ndrkoh
q me vdekjen, marrin fund t gjitha kto.
Kjo sht prej mirsive m t mdha t Allahut
ndaj njerzve dhe exhinve, ndonse shum prej
tyre nuk arrijn ta kuptojn kt urtsi hyjnore,
sepse pas vdekjes vjen ringjallja dhe jeta e
prhershme e Ahiretit, n t ciln nuk ka as lodhje
e as brenga, por vetm knaqsi n pafundsi.
Prandaj vetm kjo do t mjaftonte q njerzit dhe
exhint t ishin mirnjohs ndaj Allahut pr t
mirat e Tij ndaj tyre.
29. (Ai mbetet) Atij i drejtohet me lutje ka n
qiej e n Tok dhe Ai n do moment sht i
angazhuar n shtje t reja (fal mkate, largon
brenga, jep jet, jep vdekje, krijon gjendje, zhduk
t tjera etj.).
30. E, ciln t mir t Zotit tuaj ju po e mohoni?
do krijes n kt ekzistenc ka nevoj pr
mshirn, butsin, dhembshurin dhe dashurin e
Allahut xh.sh.. do krijes i drejtohet Atij me lutje
e krkimfaljeje, sepse vetm Ai Q na krijoi, i di t
fshehtat, nevojat dhe hallet tona. Vetm Ai sht i
panevojshm pr dika, sepse sht Krijues dhe i
Gjithpushtetshm.
Ajeti n fjal na sqaron se do gj q jeton e
gjallron n qiej e n Tok, i krkon dhe i lutet
Allahut xh.sh. pr nevojat q ka. Dikush i lutet pr
udhzim, tjetri pr shptim, dikush pr shrim, t
tjert pr ti shprblyer me Xhenet etj..
Dijetart, n lidhje me pjesn e ajetit: Atij i
drejtohet me lutje ka n qiej e n Tok kan
thn se me t, prve njerzve dhe exhinve,
synohen edhe melekt (engjjt), t cilt I luten
Allahut pr mshir, ose I luten q tu jap forc
pr ta plotsuar madhrimin dhe adhurimin n
formn m t prkryer. Sipas disave, engjjt I
luten dhe I krkojn Allahut q ti fal e mshiroj
banort e Toks me mirsi dhe rrsk t hallallit.
Ajeti i 5-t i sures Esh-Shura na dfton pr
lutjen e engjjve tek Allahu pr t gjith banort
e Toks, pavarsisht nse jan besimtar ose jo,
meq udhzimi sht vetm n Dor t Zotit,
teksa thon e luten:

Ndrkaq, engjjt vazhdimisht madhrojn


(bjn tesbih) duke E falnderuar Zotin e tyre dhe
krkojn falje t mkateve pr ata q jan n Tok.
Ndrsa lutjet e tyre t veanta pr besimtart
jan shum m madhshtore dhe konkrete, kur
ata I luten Allahut q besimtart Ti shprblej me
Xhenetin Adn dhe tua fal gjynahet:
Ndrsa ata (engjjt) q bartin Arshin, edhe ata
q jan prreth tij, lartsojn me falnderim Zotin e
tyre, I besojn Atij dhe I luten ti fal ata q besuan
(duke thn): Zoti yn, Ti,me mshirn dhe me
diturin Tnde, ke prfshir do send, prandaj
falju atyre q u penduan dhe ndoqn rrugn
Tnde, e edhe ruaji ata nga dnimi i Xhehenemit!
Zoti yn, futi n Xhenete t Adnit, t cilt u ke
premtuar, ata dhe kush ishte i mir prej etrve t
tyre, grave t tyre dhe pasardhsve t tyre. Vrtet,
Ti je Ngadhnjyesi, i Urti! Dhe i mbron ata prej
t kqijave, pse at q Ti e mbron at dit prej t
kqijave, Ti e ke mshiruar dhe ky sht shptimi i
madh. (Gafir, 7-9)
Kto ajete kuranore shprfaqin katriprisht
shpirtin fisnik t engjjve, sepse ata jan krijuar
pr t qen krijesa t tilla fisnike q luten vetm
pr mir. Engjjt i gzohen astit kur shikojn se
si nj gjynahqar pendohet tek Zoti dhe kthehet n
rrug t mbar. Ata knaqen kur shohin robrit e
devotshm t Allahut duke br sexhde t namazit,
duke agjruar e duke respektuar urdhresat e t
Madhit Zot. Pikrisht pr kt arsye, ata luten pr
besimtart q ti gzojn mirsit e Xhenetit, s
bashku me familjart dhe m t dashurit e tyre.
Allahu xh.sh., Q Veten E ka cilsuar me mshir
t pakufishme, si n kt bot, ashtu edhe n
Ahiret, Ai (Allahu) s bashku me melekt e Tij
luten pr besimtart me lutjet m kuptimplota, q
ti nxjerr ata n dritn e shptimit.
Ai ju mshiron ju e edhe engjjt e Tij, pr tju
nxjerr ju prej errsirave n drit dhe Ai ndaj
besimtarve sht shum mshirues. (El Ahzab, 43)
Krahas ktyre lutjeve nga ana e Allahut dhe
engjjve pr besimtart, edhe vet besimtart e
sinqert, me prvujtnin m t madhe, i luten t
Madhrishmit pr udhzim, pr rrsk, pr shtim
t dituris, pr shprblimet e Ahiretit dhe pr
shptim nga ndshkimi me zjarrin e Xhehenemit..
Allahu xh.sh. na ka msuar edhe si t lutemi dhe
pr far t lutemi, kur thot:
Allahut krkoni nga t mirat e Tij. (En-Nisa,
4)
N lidhje me kt, Sufjan ibn Ujejne ka thn: I
Madhrishmi nuk na ka urdhruar q ti krkojm
e ti lutemi Atij pr dika tjetr, prvese t na jap
(dhuroj) t mirat e Tij.
Allahu xh.sh. i prgjigjet secilit q i lutet, me
kusht q lutja t buroj nga thellsia e zemrs, t
jet nga dlirsia e shpirtit dhe t jet e sinqert. A
nuk ka thn n Kuran:
E kur robt e Mi t pyesin ty pr Mua, Un jam
afr, i prgjigjem lutjes kur lutsi m lutet.... (El
Bekare, 186)

Tefsir 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Pr kt arsye, ne kurr nuk duhet t ndalemi


nga lutja (duaja), sepse dyert e qiellit do ti gjejm
gjithnj t hapura pr ti dgjuar pshertimat tona,
pr ti dgjuar lott e pendimit teksa ravijzohen e
lagin faqet tona me ngashrim.
Tregohet se nj dit prej ditsh, banort e Basrs,
i qen ankuar robit t devotshm, Ibrahim ibn
Edhemit, se Allahu nuk po u prgjigjej lutjeve t
tyre, pr se ai u kishte thn:
Zemrat tuaja jan t vdekura n dhjet gjra,
dhe pr kt shkak duat tuaja nuk ju pranohen:
1. Thoni se E njihni Allahun , por nuk jeni duke
kryer obligimet ndaj Tij ashtu si duhet;
2. Jeni duke lexuar Kuranin, por nuk jeni duke
vepruar sipas tij;
3. Thoni se e doni t Drguarin e Allahut , por e
keni ln anash traditn (Synetin) e tij;
4. Thoni se shejtani sht armiku juaj m i madh,
por prsri e pasoni;
5. Thoni se i friksoheni zjarrit t Xhehenemit,
por nuk bni vepra, t cilat do tju kishin larguar
nga ai zjarr;
6. Thoni se e doni Xhenetin, por nuk bni vepra,
t cilat do tju kishin afruar tek ai;
7. Thoni se vdekja sht hak (e vrtet e
pamohueshme), por nuk po prgatiteni pr t;
8. Jeni preokupuar me t metat dhe mangsit e
t tjerve, ndrsa t metat tuaja po i harroni;
9. Jeni duke i shfrytzuar begatit (nimetet) e
Allahut, por nuk jeni falnderues e as mirnjohs
ndaj Tij, dhe
10. Ju i prcillni t vdekurit tuaj n varreza, por
nuk po merrni msim nga kjo!
Nga Kurani famlart kuptojm se i
Gjithmshirshmi ia ka pranuar lutjen e fundit
edhe Iblisit-shejtanit t mallkuar, i cili Iu lut
Zotit:
(Iblisi) Tha: Zoti im, m jep pra afat deri n
ditn kur ata (njerzit) t ringjallen! (Zoti) Tha:
Ti je prej t afatizuarve, deri n kohn e dits s
caktuar. (E -Hixhr, 36-38)
Kur shohim se Allahu xh.sh. nuk ia refuzoi
lutjen e fundit madje as shejtanit, ndonse dihet
q ai do t jet prjetsisht n zjarr, pr shkak t
kryenesis dhe arrogancs s tij n zbatimin e
Urdhrit t Allahut, e jo pr shkak t mohimit t
Tij, askush prej nesh nuk bn ta humb shpresn
pr mshirn e Allahut, sepse, sado gjynahqar
qofshim, duhet t rikujtojm se n Kuran gjendet
edhe ajeti m shpresdhns :
Thuaj: O robt e Mi, q keni ngarkuar veten
me shum gabime, mos e humbni shpresn ndaj
mshirs s Allahut, sepse vrtet Allahu i fal t
gjitha mkatet. Ai njmend fal shum dhe sht
mshirues. (Ez-Zumer, 53)
Ne nganjher uditemi me disa thirrs teksa i
frustrojn xhematet e tyre duke u folur vetm pr
ndshkimet e Xhehenemit. Kta thirrs thuajse
kan harruar se njerzit duhet ti afrosh tek Zoti
me butsi e dashuri, e jo me friksim e krcnim. A
thua kan harruar kta thirrs hadithin kudsij, ku

Allahu xh. sh. thot: Mshira Ime e ka tejkaluar


hidhrimin Tim!
...Ai n do moment sht i angazhuar n
shtje t reja (fal mkate, largon brenga, jep jet,
jep vdekje, krijon gjendje, zhduk t tjera etj.).
Pjesa e dyt e ktij ajeti sht po aq madhshtore
sa pjesa e par e tij, sepse kuptojm q i
Lartmadhrishmi pr do dit merret me shtjet,
lutjet, duat dhe prgjrimet e robrve t Tij. Ai
pr do dit shfaq n ekzistenc shtje e gjra,
riprtrit gjendje etj..
Tregohet se nj dit, gjersa i Drguari i Allahut ua
lexoi kt ajet ashabve t tij, njri prej tyre e pyeti:
far sht ky shen-shtje?, e Resulullahi
s.a.v.s. iu prgjigj: Prej shtjeve t Tij jan: q t
fal gabimin e dikujt, ta largoj brengn e dikujt
dhe ti prgjigjet lutjes s thirrsve (q pendohen
ose krkojn ndihm, mshir apo shptim).4
Allahu xh.sh. mbikqyr do proces t ksaj
gjithsie. At nuk e z as gjumi e as kotja. Ai sht i
Gjall, sheh dhe dgjon gjithka. Ai jep e merr jet,
ngre, lartson po edhe poshtron njerz, furnizon
krijesat, e mbshtjell natn me ditn dhe anasjelltas,
e nxjerr t gjallin prej t vdekurit dhe t vdekurin
prej t gjallit, shron t smurin dhe shum t
tjer i sprovon me lloj-lloj sprovash. I sprovon me
frik, me varfri dhe me humbje t m t dashurve
t tyre (me vdekjen). I ngre njerzit e popujt
n gradat e krenaris, kurse i ul e i poshtron
mendjemdhenjt e zullumqart. T pasurin e bn
t varfr e t varfrin t pasur, e kshtu me radh,
gjra e shtje q jan vetm n Dijen e Tij.
Kto gjra q jan n kompetencn e Tij, i sqaron
detajisht edhe ky ajet kuranor:
Thuaj: O Allah, Sundues i do sendi, Ti ia jep
pushtetin atij q do, Ti ia heq prej dore pushtetin
atij q do; e lartson at q do dhe e prul at q do.
do e mir sht vetm n dorn Tnde, vrtet, Ti
ke mundsi pr do gj! Ti e fute natn n dit dhe
Ti e fute ditn n nat, Ti nxjerr nga i vdekuri t
gjallin dhe nga i gjalli t vdekurin dhe Ti e begaton
pa mas at q do! (Ali Imran, 26-27).
N lidhje me ajetin e 29-t t ksaj sureje q jemi
duke e komentuar: Ai n do moment sht i
angazhuar n shtje t reja (fal mkate, largon
brenga, jep jet, jep vdekje, krijon gjendje, zhduk
t tjera etj.), npr disa libra me kshilla islame,
prmendet ngjarja e nj dijetari, ndonse pr emrin
e tij ka mospajtime n mes tyre... Disa thon se fjala
sht pr Imam Ahmed ibn Hanbelin, disa pr Ebu
Hamid el Gazalin e disa pr nj tjetr. Un n kt
rast jam prcaktuar pr versionin n t cilin ceket
emri i Imam Ahmedit.
Nj dit, derisa Imam Ahmed Ibn Hanbeli po
ligjronte n xhami, dhe pikrisht kur kishte
arritur te komentimi i ajetit t 29-t t sures ErRrahman: Ai n do moment sht i angazhuar
n shtje t reja (fal mkate, largon brenga, jep
jet, jep vdekje, krijon gjendje, zhduk t tjera etj.),
u ngrit nj njeri dhe e pyeti: far sht duke
br Zoti yn tani?. Imam Ahmedi mbeti i hutuar

13

14

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Tefsir

dijetar i madh me nam dhe nj prej evliave (t


dashurve t Allahut), u ngrit dhe i tha: O Ahmed!
Drgoji pandrprer salavate atij q ta msoi kt
prgjigje!
far madhshtie e njerzve madhshtor, t
ktij Ymeti madhshtor!
Ibn Ujejne, lidhur me po kt ajet, ka thn:
Koha tek Allahu sht dy Dit. Njra Dit sht
jetgjatsia e ksaj bote (dynjaja), n t ciln Allahu
xh.sh. kujdeset pr urdhresat, ndalesat, pr jetn
e vdekjen, sprovat, rrskun, pranimin e pendimit
etj., dhe Dita e dyt simbolizon jetn e Ahiretit, n
t ciln Ai merr n Llogari krijesat, me shprblimin
dhe ndshkimin e tyre etj..

nga kjo pyetje, heshti dhe nuk iu prgjigj. U kthye


n shtpi dhe u hodh mbi libra duke u prpjekur
t gjente prgjigjen e duhur. Tr natn e kaloi
duke menduar prgjigjen, po nuk e gjeti dot. Kur
t nesrmen nisi ligjratn, i njjti njeri e prsriti
t njjtn pyetje, e Imam Ahmedi srish heshti,
sepse nuk e dinte prgjigjen. Imam Ahmedi
u kthye i thyer n shtpin e tij. Ishte lodhur
shpirtrisht e psikikisht. Dshironte me gjith
shpirt ta kuptonte esencn e tr ksaj shtjeje.
Ndihej paksa i turpruar, sepse ishte imam i
madh e i respektuar nga masa. N kt gjendje
t mrzis, n ort e vona t nats, e zuri gjumi
dhe n ndrr (ruja) pa t Drguarin e Allahut
s.a.v.s., t cilit ia tregoi tr ngjarjen, dhe pastaj
e pyeti: O i Drguar i Allahut, far sht duke
br Zoti yn tani? Ather Resulullahi s.a.v.s.
iu prgjigj: Shfaq (sjell n ekzistenc materiale)
shtje e nuk i fillon ato (sepse Ai ende pa krijuar
kt ekzistenc, e as njerzit, ka krijuar Lapsin dhe
e ka urdhruar t shkruaj t gjitha prcaktimet
(gjrat-mekadrir) deri n Ditn e Gjykimit,
prandaj Ai nuk ka nevoj q ato gjra t filloj ti
krijoj srish, por, kur dshiron q t shfaqet n
ekzistenc nj gj, vetm i thot: Bhu dhe ajo
bhet (shfaqet5).
Imam Ahmedi, si nj dijetar i madh, e kuptoi
qart mesazhin e t Drguarit t Allahut... T
nesrmen, kur zbardhi dita e tret, Imam Ahmedi
e nisi ligjratn e tij, i lehtsuar. E krkoi me sy
personin q ia kishte br pyetjen pr dy dit
rresht dhe, kur shikimet e tyre u takuan, ai u ngrit
srish dhe ia bri t njjtn pyetje, e Imam Ahmedi
iu prgjigj: Allahu pr do dit Shfaq shtje
e nuk i fillon ato. Ather, njeriu q e kishte
pyetur, q n t vrtet kishte qen edhe vet nj

30. E, ciln t mir t Zotit tuaj po mohoni ju?


Nga ajeti paraprak sht plotsisht e qart se
Allahu xh.sh. sht i Pastr dhe i zhveshur nga
do e met a mangsi. do krijes ka nevoj pr
ndihmn e Tij. Vetm Atij I drejtohemi me lutje
e prgjrime. Meq i Lartmadhrishmi na ka
br t ditur se dyert e mshirs, t butsis e t
pendimit jan gjithmon t hapura, kjo do t ishte
e mjaftueshme q njerzit dhe exhint, si krijesa
me intelekt, t ishin t part q do t duhej ta
falnderonin At pr t gjitha kto mirsi e begati,
q nuk i la n errsir po i nxori nga ajo n dritn e
besimit e t shptimit.
Urtsit e ktyre ajeteve:
- Kjo bot dhe kjo gjithsi, nj dit do ta ken
fundin. do gj q sht n Tok e n qiej do t
zhduket, e do t mbetet vetm Zoti i Madhruar.
- Krahas njerzve dhe exhinve, procesit t
zhdukjes do ti nnshtrohen edhe melekt (engjjt).
- Vdekja, shikuar nga nj aspekt, sht nj
mirsi prej mirsive t Allahut ndaj njerzve dhe
exhinve, sepse zhduk dhe mnjanon pengesn
n mes jets s prkohshme t ksaj bote dhe
prjetsis s Ahiretit.
- Pas vdekjes, njeriu pushon nga t gjitha lodhjet,
mundimet, dhimbjet dhe vshtirsit e ksaj bote,
pr t prjetuar prkohsisht nj bot shpirtrore,
deri n ringjallje, q t shijoj e prjetoj pastaj
fizikisht e shpirtrisht mirsit e Ahiretit.
- Allahut si Krijues i ksaj ekzistence, do krijes
I drejtohet me lutje pr mshir, sepse vetm Ai
sht Absolut, i Gjall, i Prhershm. Ai do dit
fal e merr jet, largon halle e brenga t njerzve.
Lartson popuj e poshtron mizor e tiran.
Kt shkatrrim dhe zhdukje e pason nj nderim
pr njeriun, n varr, i cili, n baz t veprave
t tij n kt bot, do t shprblehet ose do t
ndshkohet. Ky shkatrrim n nj mnyr sht nj
mirsi.
[1] Tefsiri i Kurtubiut, vll.XX, f. 132, Bejrut 2006 [2] Shih: ElMuxhemul Kebir nga Taberaniu [3] Transmeton Tirmidhiu
(5/540); dhe Imam Ahmedi (4/177). Shih: El-Imam el Hafidh
Izzud-din Abdurrazik er-Rresani el Hanbeli - Rumuzul Kunuzi
fi Tefsiril Kitabil Azizi, vll.7, f. 558, Mek, 2007. [4] Suneni i Ibn
Maxhes, 1/73. [5] Sqarim Yni

Hadith 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Mnyrat e frymzimit hyjnor t


Profetit a.s.
Dr. sci. Musa Vila

Tregon Aishja r.a., nna e besimtarve, se Harith bin Hishami r.a. e pyeti t Drguarin e Allahut: O
i Drguar i Allahut! Si t shfaqet frymzimi hyjnor? I Drguari i Allahut iu prgjigj: Disa her m
shfaqet si kumbimi i ziles dhe kjo (form frymzimi) sht m e rnda. Dhe pastaj kjo gjendje kalon
pasi t kem kuptuar at q m sht shpallur. Nganjher meleku m vjen n form njeriu dhe m
shprehet mua dhe un kap do gj q ai m thot. Aishja r.a. shtoi se e kishte par vrtet Profetin a.s.
duke u frymzuar dhe kishte vn re se si i pikonin djerst nga vetullat n nj dit shum t ftoht, pasi i
kishte prfunduar frymzimi.1

johuri pr transmetuesin e hadithit. Aishja


r.a. kishte lindur katr vjet pas fillimit t
Shpalljes dhe ishte e bija e Ebu Bekrit. Ajo
ishte martuar me Profetin a.s. pas hixhretit. Ajo
konsiderohet nga ashabt q kan transmetuar
shum hadithe. Ka transmetuar 2210 hadithe. Pr
respekt dhe pr ndales t kurorzimit pas Profetit
a.s., i thuhet Nna e besimtarve. Vet Aishja ka
prmendur disa favorizime t saj. Ajo tha: Allahu
kishte zbritur pafajsin time me ligjrim qiellor
dhe, kur Profetit i kishte zbritur frymzimi hyjnor,
ishte me mua; un dhe Profeti a.s. laheshim nga e
njjta en me uj; Profeti a.s. falej e un gjendesha
para tij; ai vdiq n duart e mia, n dhomn time;
isha gruaja m e dashur pr t. Aishja r.a. ishte
gruaja m e vlefshme n dije dhe fam. Mesruki
thot: I kam par ashabt e vjetr duke e pyetur
Aishen pr shtje t trashgimis . Sipas Ataut
ibn Ebi Rebahut, Aishja ishte m e ditura n shtje
t fikhut (jurisprudencs) dhe n shtje t tjera,
ajo kishte mendimet m t sakta n shtje t
prgjithshme. Transmeton Musa El Esharij:Vlera
e Aishes ndaj grave n trsi sht si vlera e buks
me mish ndaj ushqimeve. Aishja ka vdekur n
vitin 58 h., gjegjsisht m 17 Ramazan (n nj
version thuhet m 27 Ramazan). sht varrosur
n Bekije, n Medin.2 El-Harith Ibn Hishami ishte
ashab, vllai i Amr bin Hishamit apo Ebu Xhehlit.
Vinte nga fisi El-Mahzumij. Nofka e tij sht Ebu
Abdurrahman El-Mekij. Islamin e ka pranuar n
ditn e lirimit t Meks, prandaj llogaritet nga
myslimant e lirimit t Meks . sht br i njohur
pr pyetjen drejtuar Profetit a.s.: Si t shfaqet
frymzimi hyjnor? Ka rn dshmor n ditn e
lirimit t Shamit (Siris) n kohn e Omerit r.a..3

Shpjegimi i hadithit
Folja n hadith e ka pyetur, n kohn e
shkuar, sipas Ibn Haxherit (El-Hafidh) sht
transmetuar n kt form nga shumica e
transmetuesve nga rruga e Hisham bin Urves.4
N baz t ksaj mund t thuhet se Aishja ishte e
pranishme kur i sht br kjo pyetje Profetit a.s.,
prandaj edhe autort e shum librave t hadithit
e kishin nxjerr apo regjistruar kt hadith n
pjesn e transmetimeve t Aishes . Pra, Buhariu
e kishte marr nga dijetari i tij Abdullah bin
Jusufi, ky nga Maliku, Maliku nga Hisham bin
Urve. Ky nga babai i tij Urve bin Zubejri, e ky
nga Aishja, e Aishja kishte qen e pranishme kur
El-Harith bin Hishami e kishte pyetur Profetin
a.s.. Varianti tjetr sht se El-Harith bin Hishami
e kishte informuar Aishen m pastaj, kshtu q
hadithi sht mursel i ashabit (Aishja nga Profeti
a.s.). Shumica e dijetarve e gjykojn t ngjitur,
por varianti i par mbetet m i qndrueshm dhe
m i njohuri.
Thnia n hadith: Si t shfaqet frymzimi
hyjnor?
Nocioni el-vahju n aspektin leksikor ka
kuptimin dftim, shkres, mesazh, frymzim,
inspirim, bised e fsheht. do gj q prcjell tek
tjetri . Thuhet: I prcolla fjalt, ia thash fjalt,
d.m.th. me mnyrn e ligjrimit t fsheht.5
Nocioni el-vahju n terminologjin fetare ka
kuptimin e shpalljes, frymzimit hyjnor, drgats
s fsheht t zbritur nga Allahu xh.sh. tek Profeti
i Tij.6 N kt kontekst Allahu xh.sh. thot: Ne t
frymzuam ashtu si e patm frymzuar Nuhun
dhe Profett pas tij .... (En-Nisa, 163). N kt

15

16

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Hadith

kuptim metaforik, el-vahju mund t prdoret n


kontekst t bartsit t tij, Xhibrilit a.s..
Vahji ose Shpallja sht dy llojesh:
1. Me ndrmjetsimin e melekut, e kjo ka dy
forma:
a) Nganjher meleku i paraqitet me frymzim
hyjnor n pamjen e tij t vrtet, e kjo ndodhte
rrall. E nganjher i paraqitet n pamjen e
personit dhe i shprehet atij;
b) Nganjher gjat drgats meleku sht i
padukshm, nuk shihet, prvese gjat ardhjes s
melekut dgjohej nj shushurim, kumbim i ziles.
2. Pa ndrmjetsimin e melekut, e kjo ka dy
mnyra:
a) Me frymzimin q nnkupton mbjelljen
e drgats n formn e kuptimit n shpirtin e
Profetit, si jan ndrrat e vrteta, besnike e t
pastra tek Ibrahimi a.s. dhe Muhamedi a.s.;
b) Me ligjrim prapa perdes, d.m.th. pa par
asgj. Si ndodhi kur Allahu xh.sh. i fliste Musait
a.s. n Turi Sina, apo sikur i foli Allahu xh.sh.
Muhamedit a.s. n Natn e Miraxhit. Pra, frymzimi
hyjnor me t gjitha llojet e tij sht i shoqruar me
drgatn nga frymzuesi Allahu xh.sh., i Cili me
t drejt e ruan at. Ky frymzim nuk sht kurrsesi
pjell e mendjes dhe ndrhyrjes njerzore, dhe as
nxitje e djallit. Drgata sht frymzim me bindje t
domosdoshme, n t ciln nuk mund t deprtoj
dyshimi. Drgata nuk vjen si frymzim nga
rrethanat dhe vendi ku gjendesh, por ajo ndihet tek
Profeti si ndihen shtjet instiktive, si uria, ngopja,
dashuria, zemrimi etj.. Nse i njeh kto gjra t
drgats fetare, ather nuk do t kesh problem t
bsh dallimin n mes asaj dhe llojeve t frymzimit
natyror, ndrrave t mira q u ndodhin jo vetm
Profetve, po edhe njerzve t rndomt. N hadith
thuhet: ndrrat besnike (t vrteta) jan nj pjes
e dyzet e gjasht pjesve t profetsis.7 Ky hadith
mund t kuptohet n kt mnyr: kohzgjatja e
profetsis tek Profeti a.s.. ka qen njzet e tre vjet.
E nse nj vit e ndajm n dy gjysma, ather do
gjysm viti prbn nj pjes, dhe kshtu gjithsej
njzet e tre vjet prbjn dyzet e gjasht pjes.
N fakt gjasht muajt e par (apo nj pjes) t
profetsis kan qen ndrrat besnike dhe t vrteta.
Pra, ktu sht edhe kuptimi se ndrrat besnike jan
nj pjes prej dyzet e gjasht pjesve t profetsis
pr nga vrtetsia dhe dlirsia, e jo dika tjetr, dhe
e kundrta, do person q sheh ndrra t tilla mund
t pretendonte pr profetsi, por kjo n realitet nuk
ndodh.
Ajo q ndodh prej frymzimeve natyrore, qoft
edhe t melekut tek njerzit e drejt, nuk sht
prej dijes bindse, por m tepr jan supozime, ku
mund t mjegullohet frymzimi i melekut me at
t djallit. Kshtu, personi i frymzuar n ndrr, ka
nevoj pr sqarime jasht ndrrs, pr t vrtetuar
nse sht ndrr prej melekut apo sht ndrr prej
djallit. Kshtu ndodh edhe me ndrrat q mund ti

shohin mkatart, jobesimtart etj.. ndrrat e tyre


jan vetm supozim dhe nuk kan t bjn aspak
me t vrtetn, kurse ndrrat e profetve kan qen
frymzim dhe jan me njohuri bindse.
Vahji shpallja n kuptimin leksikor
T emrtuarit e frymzimit t vrtet si shpallje,
me prjashtim t profetve, sht emrtim
gjuhsor, siprfaqsor, leksikor, ngase aspekti
gjuhsor shpallje quan do ligjrim t fsheht,
pavarsisht a sht nga Allahu xh.sh. ose jo,
a sht pr ndonj profet apo jo. Prdorimin
gjuhsor t fjals shpallje mund ta ilustrojm edhe
me shembuj nga Kurani:... Ai (Zekerijai) u tregoi
atyre me shenj q t lavdrojn madhshtin e
Allahut mngjes e mbrmje. (Merjem, 11). N
kt ajet t Kuranit nocioni evha (frymzim)
sht prdorur n kontekstin leksikor , q ka
kuptimin e dftimit, shenjs, sinjalizimit. Dhe ne
e frymzuam nnn e Musait. (ElKasas, 7)
Fjala e frymzuam ka kuptimin e kemi
frymzuar me frymzim t natyrshm, q nuk
sht i njjt me frymzimin hyjnor. Dhe Zoti yt
e frymzoi edhe bletn. (En-Nahl, 68)
Po ashtu edhe n kt ajet fjala evha e ka
kuptimin e udhzimit pr tu ushqyer apo
pr t ndrtuar shtpin e saj n male, pem, n
vendbanime t sigurta me ushqime t bollshme.
Ky udhzim i prngjet udhzimit t fmijs pr t
thithur n gjirin e nns.
Fmija n embrion gjat disa muajve v n
gojn e tij gishtin e madh. Me kt bn nj strvitje
pr thithje dhe, menjher posa lind, krkon
thithjen e gjirit t nns. Ky sht nj udhzim i
Allahut xh.sh. si lehtsim pr fmijn dhe nnn.
Kto ajete tregojn qart se fjala frymzim
sht prdorur n kuptimin gjuhsor leksikor e jo
n kuptimin e frymzimit hyjnor.
Bazuar n kt prmbledhje ajetesh, patjetr
duhet t bjm nj dallim n mes frymzimit
hyjnor dhe talentit apo gjenialitetit .8
Talenti sht dije e prfituar si produkt
motivimesh t mparshme, sht dije e mpreht
q gjrat t kuptohen shpejt e me mendjehollsi

Hadith 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

dhe sht motiv i prvojs s mhershme.


Frymzimi sht dije e dhuruar, q mbillet n
shpirt prnjher, pa pasur nevoj pr motivim
dhe shkas t mparshm.
Pra, frymzimi hyjnor nuk arrihet dot me pun,
dshir dhe vullnet personal, as me arsimim, dije,
shkenc, kultur dhe sjellje humane.
Ai dallon nga frymzimi natyror i poetve dhe
nxitjet periferike t rrethanave dhe vendit. sht
ligjrim hyjnor i mbinatyrshm, sekret, i veant dhe
i kuptueshm vetm pr Profetin, q ka pr qllim
udhzimin e njerzve n rrug t drejt dhe t sakt.
Shprehja e hadithit: si t shfaqet frymzimi?
- Pyetja sht br pr t zbuluar vet cilsin e
drgats, si sht drgata, far cilsie ka, d.m.th.
prshkruaje prmbajtjen, mnyrn dhe esencn e saj.
- Varianti tjetr nnkupton se pyetja sht br
pr t msuar, pr t ditur cilsit e bartsit t
drgats (Xhibrilit a.s.) dhe n baz t t gjitha
prcaktimeve dhe pavarsisht prej ksaj, shtja
se si shfaqet drgata n aspektin e jashtm, sht
metaforike, ngase drgata nuk shfaqet, vese ai q
shfaqet, sht Xhibrili a.s. me cilsit e tij.9 Kshtu
shfaqja e vrtet e drgats nnkupton bartsin
e saj, ngase drgata sht ligjrim i frymzuar
q nuk shfaqet vet, po shfaqet prmes bartsit
melekut. Prgjigjja e Profetit a.s. prfshin q
t dyja shtjet: edhe frymzimin hyjnor edhe
bartsin e tij Xhibrilin a.s..
Fjalt e hadithit dhe kuptimi m i gjer i tyre
Shprehja n hadith: disa her. sht shums i
fjals nganjher, d.m.th. koh pas kohe. Kjo
shprehje prdoret pr shum koh dhe pr pak
koh. Qllimi n hadith sht vetm prmendja e
kohs, d.m.th. m shfaqet n disa koh.
Shprehja n hadith: si kumbimi i ziles
Fjala salsale n thelb sht tingull q lirohet nga
frkimi i hekurit me hekur, pastaj sht vn n
prdorim pr do z q kumbon.
Hatabiu thot: Ai sht nj z q arrihet me t
dgjuar, po q nuk vrehet me dgjimin e par,
por vetm pasi ta kuptosh10, ather edhe e ndien

me t dgjuar. Thuhet se sht nj z i leht i


krahve t melekut.
Shprehja n hadith zile sht dika q ndihet,
hetohet. N t kaluarn ka qen nj mjet q u
sht varur bagtive n qaf. Sot e gjen kudo n
jetn dhe nevojat e njerzve, npr shtpi, shkolla,
organizata etj., n shrbim t njeriut.
N nj hadith t Profetit a.s. zilja sht dika
e ndaluar, ngase nga zri i saj largohen melekt.
Pra, n aspektin fetar zilja sht dika e urryer dhe
e nnmuar.
Por mendoj se zilja q sot prdorin njerzit n
shtpi, shkoll, etj., pr nevojat e tyre, nuk sht
si qllim n kt hadith, aty sht shprehur n
formn metaforike, q mendja jon ta perceptoj
m leht dhe m shpejt.
Ather, si sht e mundshme q Profeti a.s. ta
ngjasoj drgatn me zilen, q sht e urryer dhe
melekt largohen prej saj?
Prgjigjja sht n disa mnyra:
1. Nuk sht e domosdoshme q gjrat e
krahasuara ti prngjajn njra-tjetrs n t gjitha
cilsit, mjafton t prngjajn n nj cilsi q i
bashkon. Qllimi me kt prngjasim sht t
sqarohet lloji i ziles, n mnyr q pr dgjuesin t
bhet m e afrt pr ta kuptuar. Ktu prngjasimi
ka ndodhur pr nga fuqia e zrit, jo pr nga
tingulli dhe kumbimi i ziles.11
Pr ta ilustruar m mir kt krahasim, do t
sjellim nj shembull t nj poeti, i cili me poezin e
tij lavdronte njrin nga udhheqsit: Ti je si qeni
n besnikri,Dhe si cjapi n trimri.
Me kt poezi poeti nuk kishte pr qllim ti
atribuonte udhheqsit cilsi nnmuese, por e
lavdronte duke theksuar dy cilsi: besnikrin
dhe trimrin, t cilat i posedojn - njrn qeni
dhe tjetrn cjapi. Edhe krahasimi i drgats
me zilen ka t bj me fuqin e zrit dhe jo me
tingullin dhe cilsit e tjera.
2. Ndalesa pr zrin e ziles n hadith ka
mundsi t ket ndodhur shum m von pas
ksaj pyetjeje q i ishte parashtruar lidhur me
formn dhe mnyrn e drgats hyjnore.
3. sht br krahasimi i drgats me zilen,
ngase tingulli i ziles nuk perceptohet, prvese
pasi t kuptohet a t ndihet. Ky sht nj veim
i ziles kundrejt mjeteve dhe veglave t tjera.
Paraqitja e tingullit t ziles sht nj urtsi pr
Profetin a.s.., n mnyr q tringllima e saj t jet
prqendrim pr t, n shpirt dhe zemr, se nj
paraqitje e till sht vetm e melekut dhe e askujt
tjetr.12
Shprehja n hadith: dhe kjo form e
frymzimit pr mua sht m e rnda, do t
thot se kjo mnyr sht m e rnd dhe m e
vshtir sesa format e tjera t shfaqjes s drgats,
njherazi kjo form sht e vshtir q nga fillimi
deri n mbarim.
Urtsia e ksaj vshtirsie qndron n shkakun
se ligjrimi hyjnor sht i rndsishm dhe me
vler t veant e madhshtore. Ai ka shenjat

17

18

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Hadith

hyrse, q tregojn pr madhshtin dhe rndsin


e tij. Kt e konfirmon edhe hadithi i transmetuar
nga Ibn Abasi r.a.: Gjendja e tij (Profetit) gjat
marrjes s drgats ishte e rnd.13
Ky hadith me shprehjen e lartprmendur
tregon se frymzimi n form zileje ishte ngarkes
shpirtrore dhe trupore. Kjo form ishte e
vshtir, ngase zemra e Profetit a.s. m tepr
prqendrohej n t kuptuarit sesa n t dgjuarit.
Profeti a.s. shihej i lodhur, i skuqur dhe i djersitur.
Disa dijetar mendojn se kjo gjendje
mbretronte kur i zbritej drgata me ajete q
prmbanin krcnim dhe ndshkim hyjnor.
Prej dobis s ksaj gjendjeje t vshtir q
kaplonte Profetin a.s., ishte shtimi i afrsis dhe
ngritjes n shkall m t lart tek Allahu xh.sh.14
pr nga pozita dhe shprblimi. Shprehja n hadith:
pastaj kjo gjendje kalon, tregon se kjo folje n
hadith sht theksuar si folje e rregullt, aktive dhe
folje pasive. N esenc fjala ka kuptimin e ndarjes,
krisjes, arjes, prishjes, kputjes. Themi q do t
thot sht ndar pa paralajmrim, e ka kputur
lidhjen e mhershme. N Kuran sht prmendur
si nyj q nuk kputet: nuk ka kputje (El
Bekare, 256) Pra, fjala el infisam ka kuptimin el
inkita ndarje, shkputje.
Ku qndron dallimi midis dy nocioneve el
-fasmu dhe el-kasmu?
El-fasmu sht ndarje pa paralajmrim,
ndrsa el-kasmu sht ndarje me paralajmrim.
Ktu qndron edhe shkaku pse Profeti a.s. e ka
cekur ndarjen me nocionin el-fasmu. Kjo sht
shenj se meleku ndahej prej tij pr tu kthyer
srish. E sikur ta lajmronte meleku Profetin pr
ndarje apo shkputje, ather meleku nuk do t
kthehej prsri. Pra, nocioni el-fasmu nnkupton
se meleku do t kthehej prsri, prandaj Profeti
zgjodhi kt fjal n paraqitjen e drgats dhe
nuk prdori nocionin - el-kasmu, q nnkupton
shkputjen dhe moskthimin e melekut.
Shprehja n hadith: nganjher meleku m
personifikohej n form personi, do t thot se
Xhibrili merrte formn e njeriut dhe transmetonte
shpalljen. N kt shprehje kemi edhe nj fakt
tjetr - q melekut i mundsohej t personifikohej
n formn e njeriut. Nj gj e till i kishte ndodhur
Profetit a.s. kur meleku i vinte n fizionomin e
Dihjetul Kelbiut. Aishja r.a. e kishte par kt njeri
dhe nuk e kishte njohur se ishte melek, derisa i
kishte treguar Profeti a.s. se ishte melek dhe jo
njeri. Po ashtu meleku i personifikohej Profetit a.s.
n fizionomin e fshatarit , si ndodhi n hadithin
q transmeton Omeri r.a.: Prderisa ata ishin t
ulur pran Profetit, kur papritmas iu paraqit nj
njeri me rroba tepr t bardha .15
A nnkupton shkrirje t qenies s tij
personifikimi i Xhibrilit?
El Bulkinij thot: Ai q ia solli drgatn Profetit
a.s., sht vet Xhibrili n formn e tij origjinale,

por Xhibrili, kur takon Profetin a.s., futet n


veten e vet (duke u zvogluar) dhe shndrrohet
n fizionomin e njeriut. Posa largohet, kthehet
n formn e tij origjinale. Shembulli i tij sht
si pambuku, kur shtrydhet a tkurret, ndryshon
pamjen, por jo edhe qenien e tij.16 Mund t
themi se kjo shtje i sht nnshtruar vullnetit
dhe dshirs s Allahut xh.sh., i Cili e ka n dijen
sekrete t Tij. Allahu xh.sh. bn t doj dhe si t
doj:Sigurisht q urdhri i Tij, kur Ai do nj gj,
sht vetm q Ai ti thot asaj: Bhu! dhe ajo
sht e br (n ast)! (Jasin, 82)
Ibn Haxheri thot: E vrteta e personifikimit
t melekut si njeri nuk ka kuptimin se sht
shndrrim plotsisht n njeri, porse meleku
sht paraqitur n at form pr t qen i
afrt, i prshtatshm dhe i kapshm nga ai me
t cilin komunikonte. Gjrat apo gjymtyrt
q meleku i posedon si krijes n formn e
tij origjinale, gjat personifikimit si njeri nuk
humbin e as shkrihen, por mbeten t fshehura
pr shikuesin.17
Shprehja (me foljen brenda) dhe m shprehet
mua sht transmetuar kshtu nga shumica.
Ndrsa tek Bejhekiu sht theksuar shprehja
(me foljen brenda) dhe m msonte mua. Ky
transmetim, sipas Bejhekiut, vjen nga Maliku,
mirpo ktu kemi t bjm me devijim - t
shprehjes.
Et-tashif nnkupton devijimin e shprehjes
n hadith nga forma kuptimore n nj form pa
kuptim, nga forma e njohur n nj form tjetr
t saj.18 Ktu, n vend t - Kef sht prdorur
shkronja Ajn, q ka ndryshuar kuptimin.
N t vrtet transmetimi n Muveta t
Malikut sht me Kef , gjithashtu edhe Darekutnij
e ka transmetuar me Kef. T gjitha kto rrug
jan t konfirmuara nga transmetuesi El-Kanebij.
N hadith baz kemi shprehjen tashm e kam
kuptuar, ndajfolje q prdoret me folje n kohn
e shkuar, ndrsa m pas kemi foljen e kohs s
tashme dhe un e kuptoj. Pse ky ndryshim?
E para: Folja n kohn e shkuar tregon se t
kuptuarit e drgats ka ndodhur para ndarjes
(s melekut nga Profeti a.s.), ndrsa n foljen n
kohn e tashme tregohet se t kuptuarit e drgats
ka ndodhur gjat kohs s biseds a komunikimit.
E dyta: Folja n kohn e shkuar tregon se
Profeti a.s. ishte i veshur me cilsi meleksh dhe,
kur kthehej n gjendjen e tij njerzore, ai tashm
e kishte memorizuar at q i ishte komunikuar,
prandaj Profeti a.s. kt e shprehu me kohn e
shkuar. Hern e dyt, ai e shprehu t kuptuarit e
drgats me kohn e tashme, ngase ishte vetm
n gjendjen e tij njerzore.19 N nj transmetim, q
konsiderohet shtojc nga Ebu Avane, paraqitja e
melekut n form t personifikuar konsiderohej
m e leht pr Profetin a.s.: Dhe m shprehet
mua meleku dhe un e kuptoj do gj q ai m
thot dhe kjo form (frymzimi) sht m e lehta
pr mua.20

Hadith 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Prse Profeti a.s.. nuk ka prmendur forma t


tjera t drgats, si:
- paraqitja e drgats n formn e shushurims
s bletve;
- mbjellja e frymzimit hyjnor n shpirt;
- ndrrat e vrteta dhe t mira;
- biseda e drejtprdrejt apo t folurit Natn e
Isras pa ndrmjetsim?
Prgjigjja pr kto pyetje sht si vijon:
- Frymzimi n formn e shushurims s
bletve nuk bie n kundrshtim me kumbimin e
ziles, ngase shushurima e bletve ka t bj me
ata q jan n afrsi t Profetit a.s.. Omeri r.a. e
transmeton n kt mnyr: Pran Tij (Profetit)
dgjohej si shushurima e bletve.21
Ndrsa kumbimi ka t bj me vet Profetin
a.s.. Kshtu Omeri r.a. kt kumbim e kishte
krahasuar me shushurimn e bletve pr sa u
prket dgjuesve t pranishm, q ishin n afrsi
t Profetit a.s.. Njherazi mund t themi se kjo
shushurim i ngjan zrit t telefonit t sotm
celular. Ktu ka dallim ndrmjet dgjuesit t
drejtprdrejt dhe atij q sht fare afr. Ai q
sht afr nuk sht si ai q e dgjon drejtprdrejt
zrin. Ky q sht fare afr, mund t dgjoj
zrin, por nuk mund ta veoj se kush sht
dhe far flitet. Kshtu Profeti a.s. e dgjonte si
kumbim zileje, ndrsa njerzit afr Tij e dgjonin
si shushurim bletsh.
- Frymzimi duke mbjell drgatn n shpirt,
ka mundsi q ndodh kur meleku i vjen n form
kumbimi t ziles dhe pastaj i fryn n shpirt dhe ia
mbjell frymzimin Sa i prket frymzimit dhe
biseds s drejtprdrejt n Natn e Isras, mund
t themi se n kt hadith pyetja nuk ka t bj me
to, por pyetja n hadith ishte pr cilsin e bartsit
t drgats (Xhibrilin a.s.).
- Sa u prket ndrrave t vrteta dhe t mira,
mund t themi se qllimi i pyetsit ka qen q t
merrte sqarim pr at shtje q sht specifike
pr Profetin a.s. dhe sht e fsheht pr ne e
q nuk mund t dihet, prvese nga sqarimi i
Profetit a.s.. Ndrkaq, ndrrat jan t njohura
pr secilin dhe nuk ka nevoj pr hollsi dhe
prshkrim.
N kt hadith Profeti a.s. nuk kishte
prmendur dy cilsi t melekut, q jan paraqitja
e melekut n formn e vrtet engjllore dhe
mbulimi i horizontit n mes Toks e qiellit nga
ana e melekut. Profeti a.s. nuk i kishte theksuar
kto, sepse kto cilsi t melekut ishin fare t
rralla. Sipas hadithit t Aishes r.a.: Ai, Profeti,
me kto cilsi (Xhibrilin) e kishte par vetm dy
her. Ose n kt gjendje meleku nuk i kishte
ardhur me drgat, ose, nse i kishte ardhur me
drgat, i ishte shfaqur n formn e kumbimit t
ziles.22
Shprehja n hadith: Aishja r.a. shtoi se vrtet
e kam par Profetin a.s. duke u frymzuar.
N shikim t par shihet se kjo shprehje e

hadithit i takon grupit t haditheve t varura


- q nnkupton se i mungon senedi (lidhja e
transmetuesve) n fillim t transmetimit.Kt
lloj hadithi Buhariu e ka paraqitur n fillim
t kapitujve, n hyrje dhe n parathnie. Kto
hadithe nuk e kan trajtimin e shkalls autentike,
prvese nse jan me sened t ngjitur n nj
rrug tjetr transmetimi.23 E vrteta e ktij hadithi
sht se ky hadith me t njjtin sened sht i
ngjitur , e nuk sht i varur, ngase, kur Buhariu
dshiron ta lr hadithin n form t varur - ,
ather n fillim t hadithit vjen me pjeszn
lidhse waw - , gj q nuk ka ndodhur n kt
hadith. Kt hadith edhe Muslimi e kishte
regjistruar me sened t ngjitur nga Ebi Usame,
nga Hishami, nga babai i tij, nga Aishja, e cila
tha: Kur i zbriste (drgata) Profetit a.s. n
mngjesin e ftoht, ather balli i tij mbushej me
djers.
Shtrohet pyetja: Prse Buhariu e kishte
theksuar hadithin t kputur?
Prgjigjja sht se nj shkak i till sht i varur
nga mnyra e ndryshme e bartjes (memorizimit)
s hadithit. Hern e par Aishja ishte informuar
pr pyetjen apo shtjen e Hishamit, ndrsa
hern e dyt ajo tregoi se far kishte par vet,
si prforcim t versionit t par. Sikur ktu na
shfaqen dy versione t hadithit.Thnia- n nj
dit shum t ftoht, tregon sfidn, vshtirsin
e madhe, lodhjen gjat zbritjes s drgats. Ktu
duhet t kemi n konsiderat edhe ndryshimin
e gjendjes, kur djerst pikojn nga vetullat n
koh t ftoht. Zakonisht djerst pikojn nga
balli n dit t nxehta ose n temperatura t
larta. Pra, Ai a.s., n vetvete ndiente nj gjendje
t jashtzakonshme, jasht natyrs njerzore.
Thnia: i pikonin djerst apo ishte i mbushur
me djers, El-fasdu, nnkupton ndrprerjen
e djersve nga rrjedhja e gjakut. Ktu shprehja
vetullat e tij t mbushura me djers tregon
pr djerst e shumta q rridhnin nga balli i
Profetit a.s..
[1] Sahihul Buhari, Kitab bedil vahji, vll. 1, f. 25, nr. 2.
Sahihu Muslim, bi sherh Nevevij, Kitab El-Fedail, vll.
15, f. 88. [2] Ibn Haxher, Temjizus-sahabe, vll. 7, f. 86.
[3] Ibn Haxher, Tekribut-tehdhib, f. 148, nr. 1055. [4] Ibn
Haxher, Fethul Bari, bi sherh Sahihul Buharij, vll. 1,
f. 26. [5] Ibn Mendhur, Lisanul areb, vll.15, f. 379. [6]
Fethul Bari, vll. 1, f. 14-15. [7] Sunen Et-Termidhij, vll.
4, f. 462, nr. 2271. [8] Sulejman Tomini, Fjalori arabishtshqip, f. 690. AIIT, Tiran, 2009. [9] Fethul Bari, bi
sherh Sahihul Buhari, vll. 1, f. 27. [10] Sahihu Muslim, bi
sherh En-Nevevij, vll.1 f 15. [11] Fethul Bari, vll. 1 f.
27. [12] Sahihu Muslim, bi sherh Nevevij, vll.15 f. 88. [13]
Sahihul Buharij, vll. 1, f. 18, nr. 5. [14] Fethul Bari, bi
sherh Sahihul Buhari, vll. 1 f.. 28. [15] Sahihu Muslim,
Kitabul Iman, vll. 1, f. 36, nr. 8. [16] Fethul Bari, vll. 1,
f. 29. [17] Po aty. [18] Mr. Musa Vila, Kritika shkencore n
hadith, f. 120. Prishtin, 2004. [19] Ibn Haxher, Fethul
Bari, vll. 1, f. 29. [20] Sahih Ebi Avane, vll.1, f.42. [21]
Sunen Et-Tirmidhij, vll.I, fq.80. [22] Sahihu Muslim bi
sherh En-Nevevij, vll. 15, f. 89. [23] Mr. Musa Vila, Bazat e
Hadithit, f. 128, Prishtin, 2009.

19

20

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Hytbe

Si ta kthejm krenarin?
Sedat Islami

T nderuar vllezr!
jo hytbe shnon edhe fundin e ktij cikli
prkitazi me premtimet hyjnore pr
ngadhnjimin e Islamit. Jemi munduar
prgjat gjith javve dhe muajve t kaluar
t prshkruajm elemente t ndryshme q
flasin, drejtprdrejt ose trthorazi, pr kt t
vrtet. Kemi prmendur fakte nga Kurani, nga
Syneti, nga ligjet e Zotit, q jan aplikuar pr
njerzimin gjat historis, nga karakteristikat
dhe veorit e Islamit si nj fe q disponon at
q, prjetsisht, pamundson shuarjen e tij,
pastaj kemi prmendur edhe disa specifika t
Ymetit, pr tu ndalur m pastaj tek disa mjete,
q na prforcojn n fe. Filluam, dalngadal,
t kalojm nga nj faz, ku bnim m shum
shtjellime teorike, tek faza e cila fillon t
riformsoj personalitetin e besimtarit, pr t
marr prsipr realizimin e ktij ngadhnjimi, q,
me lejen e Allahut, do t jet i pashmangshm.
Sot, n kt hytbe, t fundit pr kt cikl, do
t bjm nj prshkrim konkret t metodologjis
s rikthimit t krenaris s humbur pr nj koh
t gjat, t asaj q na ka br sundimtart m
t muar t bots, prijatart m t zott t dijes,
heronjt m t dalluarit t lufts, bujart dhe
fisnikt m t mirt t paqes, asaj q njerzimit ia
ktheu dinjitetin...
1. Dlirja dhe edukimi
Ymeti, pr ta rikthyer kt krenari, n radh t
par, duhet t pastroj besimin nga bestytnit
dhe bindjet e kota, nga format dhe manifestimet
politeiste, nga do gj q zbeh madhshtin e tij.
Kjo, si kan nnvizuar dijetart, arrihet duke iu

rikthyer bazave t fes, Kuranit dhe Synetit, dhe


jo vetm kaq. Them kshtu ndrsa kam parasysh
fjaln e kolosit t hadithit, Muhamed Nasiruddin
Albanit, i cili sqaron se teorit, prderisa t mos
jetsohen n praktik dhe t mos shndrrohen
n pun konkrete, - nuk kan ndonj vler.
Nse duam krenarin prej Allahut t Lartsuar,
nse duam t na e heq kt poshtrim dhe t
na ndihmoj kundr armikut ton, ather nuk
mjafton vetm prmirsimi i botkuptimeve, q
aluduam m par, porse edhe duhet punuar...thoshte ai.
N fakt, ajo q Shejh Albani krkonte, ka t
bj me diturin e sakt dhe edukimin e duhur.
Prderisa kto dy komponente t mos jen t
ktilla, paralele me njri-tjetrin, ather vshtir
q mund t arrijm rimkmbje e jo m fitore.
Sa fjal t bukur kan thn disa reformator
mysliman: Ndrtojeni shtetin islam n zemrat
tuaja, ndrtohet edhe n tokat tuaja!
Duhet ta pastrojm besimin ton nga ato gjra
q jan t huaja pr t, nga ato barishte t egra
q ia kan zn frymn dhe nuk e ln ta shoh
diellin. Duhet t edukohemi n frymn e ktij
besimi t pastr, t iltr, t dlir, i cili, kurdo
q t bhet i till, do t na shfaq n brendsin
e tij urtsi dhe msime shum madhshtore. Sa e
sa her kemi deklaruar dshmin islame, po nuk
kemi arritur ta shijojm at. Nuk kemi arritur t
kuptojm se prej domethnieve t ksaj dshmie
sht q, prve fes s Zotit, t mos marrim
tjetr pr program jete, sikurse nuk kemi arritur
t kuptojm se Fjala e Zotit duhet t udhheq
botn, se caktimet e Tij jan t pandryshueshme,
se ne, jasht vullnetit t Tij, nuk mund t dalim

Hytbe 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

dhe se askush nuk mund t na shkaktoj asnj t


keqe, pa caktimin paraprak t Tij.
Duhet t kthehet ky besim me kto
botkuptime dhe kjo edukat e fituar prej tij!
2. Nxjerrja e gjeneratave q sakrifikojn pr
fen
Gjeneratat e reja duhen edukuar n at frym q
t jen t gatshm t marrin prgjegjsit e uarjes
prpara t Ymetit. Model, si n do gj tjetr, duhet
tu ofrojm Muhamedin a.s., i cili, s pari, fuqizoi
lidhjet me Allahun e Madhruar, n kuptim t
thellimit t besimit n T, pr t kaluar m pastaj n
provat praktike t besimit n jetn e prditshme.
Pr t realizuar kt qllim, duhet t prdorim
do mjet dhe metod t mundshme legjitime,
prej t cilave ktu do t veonim:

1) Kshilla
Allahu i Madhruar ka thn: Ti (Muhamed)
thirr pr n rrugn e Zotit tnd me urtsi
e kshill t mir dhe polemizo me ata
(kundrshtart) me at mnyr q sht m e
mira. Zoti yt sht Ai q e di m s miri at q
sht larguar nga rruga e Tij dhe Ai di m s miri
pr t udhzuarit. (En-Nahl, 125)
Kshilla, pr t dhn efektet e dshiruara,
duhet t mos prkufizohet doemos vetm n
fjal; ajo, para s gjithash, duhet t reflektoj
edhe n sjelljet dhe moralin e kshilluesit.
Muhamedi a.s. korri suksesin e madh, pr shkak
se Morali i tij ishte Kurani!1
2) Edukimi shpirtror
Dshtimin e lvizjes islame n kohn ton,

21

22

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Hytbe

dijetart e kan krkuar n papjekurin e


nevojshme n fushn e thirrjes islame. Pr t
realizuar pjekurin e dshiruar, prioritet t
prioriteteve duhet ta kemi adhurimin pr Zotin
dhe prmendjen (dhikrin) e Tij. Po kshtu,
paralelisht me adhurimin, duhet t ftojm n
rrugn e Zotit, respektivisht t ndalojm nga e
keqja dhe t urdhrojm pr t mirn.
3) Entuziazmi
Islami nuk mund t prhapet me njerz t
ngurt, t atill q Bishr Harith el-Hafiu do ti
quante si njerz t gjall, ama n pamjen e t
cilve zemra do t vdiste. Islami sht jet, e jeta
e besimtarit pa vullnetin, xhelozin, entuziazmin,
ritet dhe prcjelljen e mesazhit t fes tek t tjert nuk ka kuptim. Entuziazmi vetvetiu nuk mjafton.
Madje, pasojat n rast se nuk do t shoqrohej
me dije dhe eksperienc prkatse, do t ishin t
mdha. Prandaj dijetart kan porositur q pjes e
strategjis son t jet dhe:
4) Formimi dhe pjekuria profesionale
Kto jan gjra esenciale dhe pothuajse
t pazvendsueshme n edukim. Allahu i
Madhruar ka thn: Thuaj: Kjo sht rruga
ime, e vn n fakte t qarta, e q un thrras
tek Allahu, un dhe ai q vjen pas meje. Larg
t metave sht Allahu, e un nuk jam nga
idhujtart. (Jusuf, 108)
E ktilla sht rruga e besimtarve: argumente
dhe fakte t qarta, po kto nuk trashgohen. Ato
jan prodhim i t msuarit dhe t studiuarit,
prandaj ta lexojm Librin e Allahut, t meditojm
pr t, ta shfletojm historin, t fitojm prvojn
e duhur, t konsultohemi me kompetent
fushash t ndryshme, sepse vetm kshtu mund
t arrijm qllimin.
3. Rishikimi i metodologjis
Sfidat e shumta me t cilat ballafaqohet Ymeti,
kan parashtruar edhe nevojn e rishikimit t
metodologjis, jo n kuptimin e hulumtimit pr
modele t tjera, por pr mnyra t rezistimit ndaj
ktyre sfidave. M konkretisht, Ymeti ka nevoj
pr profesionist t fushave t islamistiks,
mjeksis, inxhinieris, mbrojtjes, strategjive dhe
planifikimit, ekonomis, informimit. Duhet ta
islamizojm jetn me t gjitha shtjet e saj, n
mnyr q Islamin ta prezantojm si alternativn
e vetme pr jetn dhe veprimtarin ton.
4. Veprimtaria kolektive
Individualizmi nuk duhet t jet m imazh
i shoqris islame. Ata q na luftojn, nuk
jan individ, po formacione t organizuara
n shoqata dhe organizata me plane, strategji
dhe organizime shum t sakta. A nuk na ka
treguar Allahu i Madhruar se myslimant
duhet t veprojn si nj trup i vetm?! A nuk
lexuam vetm pak m par nj nga ajetet m t

drejtprdrejta pr kt gj:
Thuaj: Kjo sht rruga ime, e vn n fakte t
qarta, e q un thrras tek All-llahu, un dhe ai
q vjen pas meje... (Jusuf, 108)
5. Unifikimi islam
Pr t arritur sukses, myslimant duhet t
bashkohen. Kritere pr bashkimin kan:
1) Prkatsia vetm ndaj Islamit;
2) Unifikimi i burimit t udhzimit, pra q
referenca t ken Kuranin dhe Synetin;
3) Unifikimi i kredos, respektivisht prvetsimi
i besimit sipas metodologjis s Ehli-Sunetit dhe
Xhematit;
4) Kuranin dhe Synetin duhet ti bjm bosht
studimesh dhe burim ligjesh;
5) Duhet themeluar shteti islam dhe duhet
mtuar rikthimi tek sundimi i drejt ose el-hilafe
err-rrashideh.
6. Thirrsit dhe sinqeriteti
Thirrsit, m shum se kushdo tjetr, kan
nevoj q n punn e tyre t jen t sinqert.
Ata duhet t jen transparent dhe, prball
kritikave, tolerant. Sinqeriteti na bn q
sukseset e t tjerve t na gzojn, sepse
prndryshe, si shnon Muhamed Kutbi, na
ndodh far po na ndodh sot n t vrtet2.
Hasan Basriu ka thn se nuk do t jesh zahid
(asket i kulluar) prderisa tjetrin t mos e
vlersosh mbi veten tnde.
7. Nevoja e rikthimit tek dijetart
Dhe, pr fund fare. Ajo q na duhet pr ta
rikthyer autoritetin ton si Ymet sht rikthimi tek
dijetart, pr tu konsultuar me ta. Dijetart jan
trashgimtar t profetve, prandaj ata duhet t
ken fjaln e fundi dhe vendimin prfundimtar.
Madje, si thot Xhuvejni n Gajjathul umem (f.
280), n rast se shteti do t mbetej pa udhheqsi,
ather dijetart do t merrnin prsipr udhheqjen
e tij. Njerzit e kan obligim tu drejtohen atyre
dhe t veprojn sipas kshillave t tyre.
T nderuar vllezr!
N ndarje nga kjo hytbe, e cila sht njhersh
edhe e fundit pr kt cikl, do t doja t
prkujtojm se rikthimi i krenaris islame nuk
bhet me fjal, po me pun, me angazhime
konkrete, me planifikime dhe strategji, me vizion
dhe largpamsi. Kto jan gjra pa t cilat Ymeti
nuk mund t kthehet n pozitn q pati, dhe
vonimi i tyre nuk nnkupton se do t gjendet
ndonj form tjetr q do ta kthej Ymetin
n kt pozit n mnyr magjike. Sado q t
vonohemi dhe kurdo q t fillojm, do t fillojm
prej ktu, prandaj le t prvjelim mngt dhe ti
prvishem i puns! Zoti na ndihmoft!
(1) Sahihu-l-Edebi-l-Mufred, nr. 234. Hadithi sht sahih li
gajrihi. (2)Kutb, Muhamed. Kejfe nedu-n-nas. f. 135-137

PJESA SHKENCORE 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Shkenctari amerikan zbuloi q gjat


lutjes truri riprogramohet
Abduldaem Al Kaheel

Ky shkenctar hulumtoi far ndodh n tru gjat kohs s lutjes: aktivitetin e tij, gjykimin dhe
karakteristikat vepruese. Zbuloi q namazi ka veprim t gjat n tru. Pr kt, far ndodh nse e
aplikojm t njjtin eksperiment te personi q sht mysliman, derisa falet duke falnderuar Allahun n
gjendjen e prkushtimit?

amazi sht ila pr shpirtin dhe trupin.


Ne besojm n kt fakt (shpirtror),
por dikush mund t jet i dyshimt dhe
pohon se kjo sht (vetm) bindje, nnmim
dhe marrje e liris. Pr kt qllim, vmendjen
ton e preokupojm me hulumtimin e br nga
ana e nj shkenctari perndimor pr ndikimin
e lutjes n aktivitetin dhe shndetin e trurit.
Duhet theksuar q studimi nuk sht br n
formn islame t lutjes, madje sikur t ishte br
te myslimant, ather rezultatet do t ishin
mahnitse. Disa shkenctar q kan hulumtuar
ndikimin e meditimit n mendjen e priftrinjve
budist, kan zbuluar q pjest aktive t trurit
bhen pasive n gjendjen e meditimit, kurse
tjerat regjionet joaktive para fillimit t meditimit,
aktivizohen. N tekstin e publikuar n webfaqen
BBC News, Andrew Newberg, radiolog n
Universitetin e Pennsylvanis, SHBA, ka
deklaruar:
Besoj se jemi afr t prjetojm kohn tejet
t bukur n historin ton, kur do t bhemi t
aft pr t hulumtuar religjionet dhe shtjet
shpirtrore, pr mundsin e t cilave askush m
par nuk ka menduar.
Dr. Newberg dhe ekipi i tij, duke shfrytzuar
teknikat e incizimit t trurit, kan studiuar
grupin e priftrinjve budist n Tibet, prderisa
kta kan medituar afro nj or. Ai ka krkuar
nga priftrinjt q t trheqin me dor fijen,
kur t arrijn shkalln m t lart t meditimit.
Gjat ktij procesi jan injektuar n gjak sasi
t vogla t materialit radioaktiv, q t mund
t skicoheshin dhe t prcilleshin gjurmt n
tru. Ky material radioaktiv shkenctarve u

mundson ta vzhgojn tinkturn kur lviz drejt


rajoneve aktive t trurit. Pasi kishin prfunduar
priftrinjt meditimin, sht br prsri
fotografimi i trurit dhe ather ka qen i mundur
krahasimi i gjendjes n rrethanat normale me
at gjat meditimit./Fotografit kan treguar
karakteristika t rndsishme t procesit q
ndodh n tru gjat meditimit./
Dr. Newberg ka shpjeguar far ka ndodhur
dhe ka thn q fotografit kan treguar
aktivitetin e rritur t lobit frontal, i cili gjendet
n pjesn e prparme t trurit, rajon q bhet
aktiv tek secili njeri q dshiron t prqendrohet
n nj aktivitet t caktuar, kurse lobi parietal,
i cili ndodhet n pjesn e pasme t trurit, ka
treguar nj zvoglim t dukshm t aktivitetit,
sa koh q lobi parietal sht prgjegjs pr
lokalizimin e shqisave t individit. Kjo vrteton
thnien q meditimi sjell humbjen e ndjenjs pr
vend. Dr. Newberg garanton sa vijon:
Gjat meditimit, njerzit humbin ndjenjn
pr veten, dhe vrtet vrehet humbja e ndjenjs
pr hapsirn dhe kohn, e mu kjo sht ajo q
kemi par.
Fuqia e lutjes
Gjithashtu, gjat kohs s meditimit ndodhin
interaksione t ndrlikuara n mes rajoneve t
ndryshme t trurit, ngjashm me ato q shfaqen
gjat t ashtuquajturave prvoja shpirtrore
ose mistike. Hulumtimet e mparshme me Dr.
Newbergun n krye, jan br n lidhje me
aktivitetet e priftrinjve t rendit franeskan, q
kan kryer lutjen e njohur si lutje e fokusuar.
sht e sakt q pjesa verbale e lutjes aktivizon

23

24

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Shndetsi

disa pjes t trurit, mirpo Dr. Newberg ka


zbuluar q lutja aktivizon rajonin e trurit
prgjegjs pr vmendje dhe zvoglon aktivitetin
e rajonit prgjegjs pr shqisat lokalizuese.
Kjo nuk sht hera e par q shkenctart
hulumtojn gjrat shpirtrore. Rndsia e lutjes
terapeutike ka dal n siprfaqe n vitin 1998,
kur shkenctart n SHBA kan studiuar grupin
e pacientve t smur nga zemra. Kan gjetur
nj rezultat unikal: pas nj lutjeje t shkurtr,
pengesat nga t cilat vuanin ata, ishin zvogluar.

Fotografimi i trurit ka hapur mundsi t


mdha pr studimin e shtjeve t reja. Kjo
foto sht marr nprmes tekniks s re t
fotografimit t trurit SPECT, ose Single Photon
Emission Computed Tomography, gjat kohs
s gjendjes normale (majtas) dhe gjat kohs
s meditimit (djathtas). sht shnuar se si n
gjendje meditimi rritet aktiviteti n rajonin
frontal, n lobin frontal t trurit, n form t
pikave t kuqe q shprehin shkalln e aktivitetit
t trurit.
Fotoja e dyt sht nj krahasim n mes
gjendjes normale (majtas) dhe gjendjes s
meditimit (djathtas). Ktu sht fokusi n lobin
parietal t trurit, ku vrehet nj zvoglim i
dukshm i aktivitetit gjat meditimit. Duhet
theksuar se ky rajon sht prgjegjs pr
shqisat lokalizuese. Ky shkenctar pohon q
feja sht e domosdoshme pr ekzistencn
e qenies njerzore, sepse njerzit i bn m
t adaptueshm n shtje t fatit dhe ofron
prgjigje pr pyetjet q parashtron truri. sht
vrtetuar q (lutja budiste) zvoglon tensionin e
gjakut, mnjanon depresionin dhe frikn si dhe
ngadalson pulsin e zemrs. Me fjal t tjera,

sipas hulumtimeve t shumta perndimore,


t jesh religjioz, pr mirqenien e njerzimit,
pr sigurin dhe shndetin e tij, sht m mir
sesa t jesh ateist. Sikurse pohon Prof. Andrew
Newbergu, ekspert n fushn e neurologjis,
n faqen e tij t internetit, besimi n Zotin e
tr kozmosit absolutisht sht i domosdoshm
pr shndetin psiko-fizik. N librin e tij How
God changes your brain (Si e ndryshon Zoti
trurin tnd), t cilin e ka shkruar me nj grup
hulumtuesish dhe i cili ka realizuar nj profit t
rndsishm n Amerik, Newbergu ka thn:
Sa m intensivisht t besoni n Krijuesin, aq
m shum do t jet i shndetshm dhe i aft
truri juaj Dymbdhjet minuta pr do dit n
shrbim t Zotit, dhe meditimi shtyn smundjet
e shkaktuara nga pleqria dhe zvoglon
stresin dhe anksiozitetin (ankthin). Praktikimi
i prkushtimit ndaj Zotit dhe i lutjes i ofron
njeriut ndjenjn e paqes, m shum dashuri
dhe bashkndjesi, kurse ateizmi, zemrimi dhe
paknaqsia me fatin, n dmtojn vazhdimisht
trurin.
Libri i ri i botuar para pak kohsh n SHBA,
i shkruar nga shkenctar t neurologjis,
prmban prmbledhje t eksperimenteve dhe
studimeve q ka br hulumtuesi Newberg,
docent n Universitetin e Pennsilvanis.
Ky shkenctar ka zbuluar q besimi n Zotin
sht shum i rndsishm dhe ofron ndjenjn
e qetsis s brendshme, pr se prmirsohet
efikasiteti i trurit. Besimi shkakton ndryshime
t prhershme n aparaturn e trurit, ku
ngadalson smundjen e Alzheimerit dhe i
ndihmon personit q t adaptohet me mjedisin
e tij pr jet m t mir. Vlen t vihet n dukje
q hulumtuesi nuk sht mysliman, mirpo
nxjerr prfundime t prvojs s tij personale pr
rezultatet objektive t hulumtimit t trurit me
teknologji SPECT. N kt libr hulumtuesit kan
zbuluar q besimi n Zotin nxit ndryshime t
prkohshme n trurin e njeriut dhe n mnyrn
se si zhvillohen kto ndryshime. M tej, feja
mnjanon demencn, q sht rezultat i vdekjes
s papritur t nj numri t madh t qelizave t
trurit. Gjithashtu, prve rregullimeve mendore,
besimi shron smundjen e Parkinsonit.
far themi pr lutjen (namazin) n Islam?
Mjerisht, nuk ekziston ndonj studim i
ngjashm pr ndikimin e lutjes n gjendjen
shndetsore t myslimanit, por mund t themi
q lutjen (namazin), q Allahu i Madhrishm na
urdhroi ta praktikojm, e karakterizon prulsia
dhe qetsia, t cilat arrihen me leximin e Kuranit
dhe ato gjendje q kan cekur shkenctart.
Namazi gjithashtu prmban lvizje q jan t
prshtatshme pr aktivizimin e muskujve dhe
eshtrave. N Islam namazi nuk sht vetm
praktik rituale, si n budizm, por ka kuptim,
konotacion, qllime dhe ndjenjn e afrimit ndaj

Shndetsi 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Allahut t Madhrishm, sepse, me namazin


q kryen, ai i afrohet Allahut, veanrisht n
pozitn e sexhdes. Un, gjithashtu dshiroj t
trheq vmendjen pr nj shtje t rndsishme.
N t vrtet, gjat namazit aktivizohet rajoni
paraballor i trurit, kurse i pasmi qetsohet, e
do t thot kjo? Rajoni paraballor i trurit sht
prgjegjs pr meditimin krijues dhe marrjen
e vendimeve, pra, namazi me prkushtim, e
ndihmon njeriun q t marr vendime t drejta,
e kjo d.m.th. q namazi ju ndihmon t prpunoni
dhe t zgjidhni shtjet tuajat dhe t jeni t
suksesshm! Ndryshimet e shkaktuara gjat
namazit dhe vazhdimsia n praktikimin e tij,
manifestohen fuqishm n tru. Kt ndryshim e
prjetoj dhe ndiej personalisht dhe, nse pyetni
cilindo qoft pr prparsit e namazit, dhe at
q ai/ajo ndien, ai/ajo do tju thot shumka
pr ndjenjn psikologjike, shrimin e dhembjes,
baraspeshn dhe qndrueshmrin si dhe pr
ndjenjn e paqes dhe qetsis. Pa dyshim, kta
shkenctar kuptojn shum mir rndsin
e besimit t Zotit, por cili lloj besimi sht i
nevojshm? Ata kt nuk e din dhe kt nuk
do ta gjejn askund tjetr prvese n Kuran,
pr arsye se fe e vetme e vrtet sht Islami,
kurse t gjitha tjerat jan shtrembruar dhe
zvendsuar me fjalt e njerzve dhe jan t
prziera me bestytni. sht e drejta, disa
shkenctar mysliman kan br hulumtime
pr ndikimin e namazit n shndetin mendor e
fizik, dhe kan kuptuar q namazi sht mnyra
m e mir pr ushtrime trupore, veanrisht
nse kryhet n xhami. M tej, ecja drejt xhamis
dhe prkushtimi n namaz, mbrojn nga

smundje t nyjave, ndihmojn n shrimin


e diabetit, ulin presionin e gjakut si dhe
prbjn shum prparsi t tjera shndetsore,
si jan parandalimi i arteriosklerozs dhe
smundjeve t zemrs. Prve ksaj, namazi
n Islam ka ndikim n aparatin e trurit dhe,
nse do t vzhgonin shkenctart ndikimin e
prkushtimit n namaz, do t nxirrnin rezultate
impresive. N ann tjetr, lutja e budistve ose
lutja e klerikve, nuk ka ndikim t rndsishm,
sepse atyre u mungon prkushtimi i vrtet,
i cili besimtarin e bn t jet m afr Zotit,
dhe gjithashtu n ato lutje nuk ka kuptime
madhshtore q bartin fjalt e Kuranit. Kjo
d.m.th. q namazi n Islam besimtarit ia rrit
ndjenjn e paqes, t knaqsis dhe lumturis.
Fjala prmbyllse
T dashurit e mi! Kemi qen prtac t lexojm
Kuranin dhe ta praktikojm at q Allahu i
Madhrishm thot; kemi qen indiferent ndaj
vetes dhe Synetit t Pejgamberit, Muhammedit
a.s.. Prse t mos e ftojm Dr. Newberg-un t
kryej hulumtime pr ndikimin e namazit,
dhikrit e prkushtimit,pr ndikimin e salavateve
pr Pejgamberin a.s. dhe dgjimin e Kuranit.
Ky, pa dyshim, do t ishte nj test i madh me t
cilin ti tregohej bots q Islami sht religjion
i vrtet. Nuk mjafton t ngrem sllogane pr
pasimin e Pejgamberit a.s., por njerzve duhet tu
flasim n formn q ata e kuptojn, e Perndimi
ka besim sidomos n gjuhn e hulumtimeve
shkencore.
Prktheu dhe prshtati, Prim.dr.med.sc. Ali F. Iljazi
www.islambosna.ba

25

26

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Zekat

Zekati pr t varfrit dhe t ngratt


Mr. Ejup Haziri

N Haxhin lamtumirs, dy persona shkuan tek i Drguari i Allahut derisa ai ndante sadaka pr
njerzit nevojtar. Ata t dy krkuan pasuri prej tij, e i Drguari i Allahut u hodhi nj shidhe, kur
i pa se ishin t rinj e t fuqishm, ather u tha: Nse dshironi, mund tju jap, por n sadaka
nuk ka hise i pasuri dhe as i fuqishmi q ka mundsi t fitoj. (Ebu Davudi)

shtjen e ndarjes s zekatit dhe t grupeve


prfituese t tij e ka elaboruar vet
Kurani n formn m t mir, pr se n
shtrimin e tems paraprake kemi sinjalizuar
pr tet grupet prfituese, duke prmendur
informacione t prgjithshme, por pa hyr n
detaje. N kt shkrim do t flasim pr dy grupet
e para prfituese t zekatit, pr t shtjelluar
n shkrime vijuese grupet e tjera prfituese t
zekatit. T varfrit dhe skamnort jan dy grupet
e para n renditje t kategorive t zekatit. Cili
sht m i nevojshm, i varfri apo skamnori?
Kush konsiderohet i varfr e kush skamnor?
Sa zekat u duhet dhn atyre? A lejohet zekati
pr t afrmit q jan t varfr dhe skamnor, si
dhe a lejohet zekati pr t riun e fuqishm q ka
mundsi t punoj? Kto shtje do ti trajtojm
n kt punim.
Prfituesit e zekatit
Zekati apo sadekatul fitri u takon ktyre tet
kategorive, t cilat i ka prmendur Allahu i
Lartmadhruar n Librin e Tij: (Shih:Et-Tevbe, 60).
Nga ajeti kuranor e kuptojm se jan tet
kategori q kan t drejt t marrin zekat. Kto
kategori nuk mund t anulohen, as q mund ti
shuaj kush. Ato mund t paraqiten n do vend
e koh. Pr prparsin e nj kategorie ndaj tjetrs
duhet t kujdeset pushteti islamik kompentent.
N shtetet islamike kt e bn qeveria, kurse atje
ku nuk ka qeveri, sht kompentente prfaqsia
e veprimtaris fetare islamike, e cila edhe sht
prgjegjse pr jetn fetare islamike n mjedisin
prkats, sepse ajo sht bartse e drejtprdrejt e
prerogativave t halifes.1

Nuk lejohet q zekati t shprndahet jasht


ktyre tet kategorive q prfshin ajeti kuranor,
e kt e dshmon edhe hadithi n vijim:
Transmeton Ebu Davudi nga Zijad ibn el-Harith
Esadaij, i cili thot: Shkova pran t Drguarit
t Allahut dhe ia dhash besn (besatimin)...
ndrkoh erdhi nj njeri dhe i tha t Drguarit
t Allahut: M jep mua sadaka. I Drguari i
Allahut iu prgjigj: Allahu i Madhruar nuk
sht i knaqur me vendimin e t Drguarit t
Tij dhe as t dikujt tjetr n shtjen e ndarjes
s sadakas, derisa Ai e bri vet, prandaj Ai ka
gjykuar duke e ndar sadakan n tet grupe, e
nse ti je n njrin prej ktyre grupeve, do t ta
japim t drejtn tnde q e meriton. (Davudi
dhe Darekutni).
Shprndarja e zekatit pr t gjitha kategorit
apo pr ndonjrn?
shtja e shprndarjes s zekatit t prcaktuar
n Kuran pr tet kategorit e njohura, sht nj
shtje e rndsishme, pr se juristt e njohur
nga shkollat juridike kan polemizuar nse bhet
fjal q zekati tu dedikohet tet kategorive, apo
przgjedhja e ndonjrs kategori?
Ebu Hanife sht i mendimit se lejohet
shprndarja e zekatit pr ndonjrn nga tet
kategorit, ose pr disa, e nuk sht fjala q t
prfshihen t gjitha. Madje, sipas Ebu Hanifes,
ajeti nuk nnkupton q t prfshihen t gjitha
kategorit pr individin q jep zekatin, ndonse
nj gj e till mund t jet e preferuar. Mendim
t ngjashm ka edhe Maliku dhe shkolla
hanbelite (sipas transmetimit q prfaqson
shkolln hanbelite). T gjith kta bazohen n

Zekat 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

fjalt e Omerit, Hudhejfes, Ibn Abbasit, Seid ibn


Xhubejrit, Ebul Alijeh dhe Nehaiut.
Ndrsa Shafiu dhe Ahmedi, n njrin nga
transmetimet jan t mendimit se duhet t
prfshihen t gjitha kategorit e zekatit. Kt
mendim e prfaqson edhe Ibn Hazmi dhe e ka
przgjedhur Ibn Tejmije (ihtijarat el-fikhijetu,
f. 104), q bazohen n fjalt e Ikremes, Zuhriut
dhe Omer ibn Abdul Azizit.2 Sipas Shafiut,
individi obligohet ta shprndaj zekatin tek t
gjitha kategorit dhe t gjej t paktn nga tre
persona, ngase kuota minimale e shumsit sht
tre. Po ashtu, gjithnj sipas tij, parashihet edhe
barasvlera e njjt n mes tet kategorive t
zekatit.
N kt rast, mendimi i Shafiut dhe i atyre
q prkrahin kt mendim, nuk sht i qlluar,
prandaj mendimi i Ebu Hanifes sht mendim
i zgjedhur nga pjesa drrmuese e dijetarve.
Kurdo q njeriu t shprndaj zekatin tek nj
apo dy prej kategorive t zekatit, e ka arritur
qllimin, e nuk obligohet prfshirja e t gjitha
kategorive.3
Nj pjes e dijetarve mendojn se n ajet nuk
ka nj sinjalizim t till far mendon Shafiu, e
mendimin e tyre e mbshtesin n tekstin dhe n
logjik. Sa i prket tekstit, Allahu i Madhrishm
thot: Ju (besimtar) ta dini se nj e pesta
e asaj q e fituat nga ndonj send, u takon
(prkujtuesve t) Allahut, t drguarit t Tij, t
afrmve t tij (t drguarit), jetimve, nevojtarve
dhe atyre n mrgim (ky sht prcaktimi i
Zotit).... Sipas ktij ajeti, konfirmohet nj e pesta
e pasuris s fituar pr pes kategorit, mirpo
pothuaj askush nuk ka pohuar se pasuria q
fitohet, duhet t shprndahet pr t gjitha ato
kategori, kshtu bhet edhe me zekatin dhe
sadekatul fitrin, ekzistojn tet kategori, por kjo
nuk nnkupton q tu japsh t gjithave, ngase
mjafton przgjedhja e ndonjrs kategori.
Pr sa i prket aspektit mendor dhe logjik,
mund t themi se sht e pakuptimt nse
ndokush obligohet t jap zekat nj sasi shum
t vogl parash, e, kur ato t shprndahen tek t
gjitha kategorit, ather atyre do tu takoj nj
gj shum e vogl, e ky do t ishte pa dyshim
nnmim i madh.4 Ta zm se ndokush obligohet
t jap 20 euro, e kur kto t ndahen n tet
grupe, n njzet e katr ndarje, ather ata nuk
do t prfitonin pothuaj asgj.
Zekati pr t varfrit dhe t ngratt (skamnort)
N ajetin e cituar sipr t kaptins Tevbe,
nga tet kategorit e zekatit, dy t parat jan t
varfrit dhe t ngratt, e kjo dshmon se Islami ka
pr qllim eliminimin e varfris dhe skamjes,
prandaj edhe ka vendosur q n rend t par
vijn t varfrit dhe skamnort, gjegjsisht e ka
filluar nga ajo q sht m e rndsishmja dhe
q i shrben kolektivit. Edhe n hadithe i jepet
prparsi ksaj shtjeje, e kjo shihet m s miri

kur i Drguari i Allahut i drejtohet Muadhit


q e drgonte n Jemen: Bju atyre t ditur se
sadakaja do tu merret nga t pasurit e tyre dhe
do tu jepet t varfrve t tyre.
Kush konsiderohet i varfr?
N gjuhn arabe pr t varfrin thuhet fekir,
kurse shumsi sht fukara, q sht marr nga
fjala fakar, q nnkupton shtylln kurrizore,
me kuptimin se i varfri nga varfria e rnd
dhe skamja e madhe, kurrizin e ka t thyer
deri n at mas, saq nuk mund t fitoj.5 I
varfr sht ai q nuk ka pasuri deri n sasi t
nj nisabi, edhe nse ajo mund t prparohet
dhe t shtohet, ose ka nisab, po at duhet ta
shfrytzoj pr ndonj nevoj, ose ta shpenzoj
pr dika tejet t domosdoshme, si jan shtpia
pr banim, veshmbathja, librat shkencor pr
t cilat ka nevoj.6 N kategorin e t varfrve
hyn edhe ai q nuk mund ti plotsoj nevojat
e domosdoshme t familjes, sikurse edhe
ai q punon, mirpo paga e tij nuk sht e
mjaftueshme pr ti kryer nevojat e tij familjare.
Kush konsiderohet i ngrat (skamnor)?
Nocioni miskin (shumsi mesakin), q
nnkupton skamnorin, sht marr nga fjala
sukun q nnkupton dika t ngadalt (lvizje
t ngadalshme), q i prgjigjet skamnorit,
ngase ai sht i ngadalshm n lvizjet e tij,
saq nuk mund t punoj e as t fitoj. Miskin
konsiderohet njeriu q sht n gjendje t
vshtir dhe nuk ka n pronsi thuaja asgj.
Cili sht m i nevojshm?
shtja se a sht i varfri (fekiri) apo skamnori
(miskini) m i nevojshm, sht e diskutueshme
n mes juristve mysliman, por edhe n mes
gjuhtarve arab, pr se nuk ka nj mendim
unik, por mendimet jan t ndryshme n lidhje
me kt tematik. A sht i varfri m i nevojshm
se skamnori apo sht e kundrta? A mund t
ken nj qllim kto dy shprehje t ardhura
n ajetin kuranor si dhe a shpreh njra edhe
kuptimin e tjetrs? Haseni dhe Muxhahidi jan
t mendimit se nocioni fekir nnkupton t
varfrin n shtpi, i cili nuk krkon lmosh,
kurse nocioni miskin nnkupton skamnorin
q krkon lmosh.7 Ka mendime se nocioni
fekir ka t bj me t varfrit mysliman q
emigruan, prderisa nocioni miskin ka t bj
me ata mysliman q nuk emigruan, sikundrq
ka mendime se nocioni fekir ka t bj me
myslimant, ndrsa ai miskin me pasuesit e
librave (t besimeve t tjera).8
N lidhje me tematikn se cili sht m i
nevojshm, Shkollat juridike kan shfaqur kto
mendime:
Hanefit dhe malikit jan t mendimit se
miskini sht n gjendje m t rnd dhe m
t nevojshme pr ndihm sesa fekiri, duke u

27

28

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Zekat

mbshtetur n fjaln e Allahut: Ose ndonj


t varfri q e ka molisur varfria. (El Beled,
16) Gjithashtu n ajetin vijues: ...ather le ti
ushqej gjashtdhjet t varfr... (Muxhadele:
4) N t dyja kto ajete prdoret nocioni miskin,
q, sipas ajetit t par, i till sht njeriu i molisur
nga varfria, gjegjsisht i shtrir prtok nga
uria. Hanefit, prve argumenteve kuranore,
mbshteten edhe n shpjegimet e gjuhtarve.
Ndrsa sipas shafitve dhe hanbelitve, fekiri
sht n gjendje m t rnd dhe m t vshtir
se miskini. Argumentohen mbi faktin se Allahu,
kur ka prmendur grupet prfituese t zekatit,
ka filluar nga fekiri, prandaj prcaktimi i
prfitimit t zekatit sht br prej atij q sht
m i nevojshm dhe Allahu i ka prmendur
sipas rndsis. Mendimin e tyre e mbshtesin
gjithashtu edhe n ajetin e kaptins Kehf (Shih:
El Kehf, 79). Ktu n ajet sht prmendur
shprehja miskin, q u referohet disa t varfrve
q vepronin n det, e q, sipas t gjitha gjasave,
ajo ishte pron e tyre, prandaj, sipas shafitve,
prmendja e shprehjes miskin, e jo fekir,
nnkupton se miskini sht n gjendje m t
leht, pr faktin se ata ishin miskin, por kishin
pron nj anije.9 Prve ktyre dy mendimeve
t njohura, ka dhe nj mendim t tret q
prfaqsohet nga dy nxnsit e mirnjohur t
Ebu Hanifes - Ebu Jusufi dhe Muhamedi, t cilt
jan t mendimit se nuk ka dallim n mes fekirit
dhe miskinit. Ndonse Allahu i ka prshkruar
me kto dy emrtime, megjithat qllimi sht
nj dhe sht e njjta gj. Kto dy shprehje,
sipas tyre, jan sinonime t njra- tjetrs.Ka
edhe mendime se, kur vijn bashkrisht, kto
dy shprehje kan kuptime t ndryshme, ndrsa
kur vijn njra pa tjetrn, ather sht sinonim
i tjetrs dhe ka kuptim t njjt.Polemika n mes
juristve nse konsiderohet fekiri m i nevojshm
sesa miskini apo sht e kundrta, mbetet
polemik edhe tek gjuhtart, q kan shfaqur
mendime t ndara. Kshtu, sa pr ilustrim,
Asmeiu sht i mendimit se miskini sht n
gjendje m t mir se fekiri, kurse Thalebi, Ferrai
dhe Ibn Kutejbeh jan t mendimit se miskini
sht n gjendje m t vshtir dhe m t rnd
se fekiri.10
Sa u duhet dhn zekat t varfrve dhe
skamnorve?
Prej qllimeve sublime t zekatit sht dhnia
e tij aq sa kan nevoj, sa u mjafton atyre, sa tua
largoj varfrin e tyre dhe tua largoj skamjen
e tyre.11
Shumica e juristve nuk parashohin nj kuot
t caktuar se sa u duhet dhn zekat t varfrve
dhe t ngratve. Malikit jan t mendimit se
atyre u duhet dhn aq sa u mjafton pr nevojat
e tyre familjare brenda nj viti. Ky sht po
ashtu edhe mendimi i hanbelitve. Shafit jan
t mendimit se u duhet dhn aq sa mund tu

heq varfrin, kurse hanefit parashohin nj


kuot t caktuar, q e ndrlidhin me kuotn e t
hollave, q vlen 200 drhem argjend.Ktu duhet
theksuar se ka shum t varfr t aft pr pun,
po u mungojn mjetet e puns, prandaj lejohet
q parat e destinuara t prdoren pr mjete e
vegla, n mnyr q t fillojn tregtin e tyre,
pr t hequr varfrin. sht shum me rndsi
t dihet se kush ka nevoj pr zekat e kush nuk
ka nevoj pr t, n mnyr q t dihet sakt se
kush e meriton e kush jo, ngase sht mkat t
krkohet kur nuk ke nevoj pr t. I Drguari i
Allahut n hadith thot: Kush krkon lmosh
nga njerzit, pa pasur nevoj pr t, por vetm q
t grumbulloj, ai e krkon zjarrin. Ndrkaq, n
nj rast tjetr ai kishte thn: Njeriu nuk do t
pushoj t lyp dhe t krkoj nga njerzit gjersa
t vij dita e gjykimit, e n fytyrn e tij nuk do t
ket cop mishi. (Buhariu, nr.1474). Kjo mund
t ket kuptimin se ai do t jet i poshtruar,

Zekat 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Mendimi i Ebu Hanifes q nuk e lejon nj gj t


till, dhe mendimi i dy nxnsve t tij q e lejojn
kt, mirpo, sipas tyre, ndrsa prve ktyre q
i prmendm, t afrmve tjer lejohet tu jepet
zekati.12 Ibni Abbasi ka thn: Nse ke t afrm
q kan nevoj pr ndihm, jepjau zekatin tnd.
Duhet prmendur edhe nj gj lidhur me kt
shtje. Disa t varfr dhe skamnor, q jan
prgjegjs pr familjen, i keqprdorin ndihmat
q u jepen n form sadakaje dhe zekati, duke
luajtur lojra t fatit ose duke konsumuar alkool,
dhe po kshtu ata keqprdorin edhe ndihmat e
njerzve t mir, prandaj, n kso rrethanash,
atyre u duhet dhn ndihm n forma t tjera,
pr shembull, tu blihen artikuj t nevojshm e t
tjera e gjra t ngjashme.
A i jepet zekat atij q ka mundsi t punoj?
Personit q sht i ri dhe ka mundsi pr pun,
nuk i jepet zekat, pr arsye se ai mund t punoj
e t angazhohet, e Islami prkrah punn dhe
angazhimin personal. N Haxhin lamtumirs, dy
persona shkuan tek i Drguari i Allahut derisa
ai ndante sadaka pr njerzit nevojtar. Ata t
dy krkuan pasuri prej tij, e i Drguari i Allahut
u hodhi nj shidhe, kur i pa se ishin t rinj e t
fuqishm, ather u tha: Nse dshironi, mund
tju jap, por n sadaka nuk ka hise i pasuri dhe as
i fuqishmi q ka mundsi t fitoj. (Ebu Davudi,
nr. 1633)

sikurse mund t ket kuptimin se ai do t


ballafaqohet me nj ndshkim t ashpr, saq do
ti bjer tr mishi i tij, mirpo mund t ket edhe
kuptime t tjera, kt e di m s miri Zoti.
Zekati pr t afrmit e varfr dhe skamnor
Prderisa jemi duke diskutuar pr dy grupet e
para t kategorive prfituese t zekatit, sht me
interes pr t gjith q t shtjellohet edhe shtja
nse lejohet dhnia e zekatit pr t afrmit q
jan skamnor dhe t varfr?Hanefit jan t
mendimit se i biri a e bija nuk kan t drejt tia
japin zekatin babait t tyre dhe as gjyshit, sikurse
as prindi nuk ka t drejt tua jap zekatin
fmijve t tij dhe as nipave e mbesave t tij. Po
ashtu, sipas tyre, as bashkshorti nuk ka t drejt
tia jap zekatin bashkshortes (ai e ka obligim t
kujdeset pr t), po nse bashkshortja dshiron
tia jap zekatin bashkshortit t saj q sht i
varfr, ather pr kt shtje ka dy mendime:

Prfundim
Shprndarje e zekatit sht nj shtje
e rndsishme dhe duhet t zbatohet n
prputhje me prcaktimin hyjnor pr kategorit
e cituara, prej t cilave shpjeguam dy kategorit
e para, duke i ln kategorit e tjera pr ti
shqyrtuar n shkrime t ardhshme. Shpresoj se
n kt mnyr, duke mos i prfshir t gjitha
brenda nj shkrimi, jepet mundsia q lexuesit
t njihen m gjersisht pr kategorit prfituese
t zekatit.
[1] Grup autorsh, Zeqati dhe Sadekatul-fitri, Prishtin, 1994,
f. 33. [2] Ibn Hemmam, Fethul Kadir (Sherhul Hidajeh), vll.
I2. 265; Ibn Kudame, El-Mugni, vll.2, f. 669. [3] Muhamed
ibn Omer Bazmul, Et-terxhih fi Mesailis-Savmi vez-Zekati,
bot.I-r, darul hixhretu, Arabia Saudite, 1415h-1995m,
vll. 2, f. 147-148. [4] Fahruddin Rrazi, Et-Tefsirul Kebir ve
Mefatihul Gajbi, vll.8, f. 69 (marr nga www.altafsir.com).
[5] Grup dijetarsh, Zekati detyra e panjohur, Tiran, 2003,
f. 99 [6] Tuhmaz, Abdulhamid Mahmud, Fikhu Hanefi, Sira
Prishtin, 2008, f. 442. [7] Taberiu, Xhamiul Bejan fi Tevilil
Kuran, me recenzur t Ahmed Shakirit. Muesseseturr
Rrisaletu, bot. I, 1420h-2000m, vll XIV, fq. 305; Ibni
Mendhur, Lisanul arab, bot. I, dar sadir, Bejrut-Liban, vll.
13, f 211. [8] Op, cit. vll 14, f. 307-308. [9] Zejlei, Tebjinul
Hakaik Sherh Kenzud Dekaik ve Hashijetu Shelebij, bot. I,
El-Matbeatul Kubra el-Emirijetu, Bulak-Kairo, 1313h, vll. 1,
f. 296. [10] Sadi ebu Habib, El-Kamus el-Fikhij, bot. II, darul
fikr, Damask-Siri, 1408h-1988m, vll.1, f. 178. [11] Sejid Sabik,
Fikhus Suneh, bot. i 2-t, Darul Feth, Kairo-Egjipt, vll. 1, f.
443. [12] Ibn Himmam, Fethul Kadir, vll. II, fq. 270. Cituar
sipas: Muhamed ibn Omer Bazmul, Et-terxhih fi MesailisSavmi vez-Zekati, vll.2, f. 152.

29

30

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Bota Islame

MAROKU
Mr. Samir B. Ahmeti

Pozita gjeografike
bretria Marokene sht nga shtetet
arabee n kndin perndimor t
Afriks Veriore, shtrihet n brigjet
veriperndimore t kontinentit t Afriks. N
pjesn perndimore t vendit shtrihet oqeani
Atlantik, kurse n ann veriore deti Mesdhe,
ku ngushtica e Gjibraltarit bn ndarjen n mes
Marokut dhe Spanjs me nj gjersi ujore vetm
13.6 km. Emrtimi i vendit Marok n arabishtMagrib, nnkupton vendin e muzgut t diellit,
d.m.th. perndimi i tij kthehet tek arabt e
lasht autokton, t cilt, q nga koht e lashta
banuan Gadishullin Arabik, t cilt po ashtu
besonin se dielli lind n vendin e tyre n lindje
dhe perndon n perndim. Emazigt berbert
autokton t Marokut ndonjher pr vendin
e tyre prdorin emrin Marok, i cili sht emr
lokal maroken emazigien, dhe sht nj akronim
i emrit Marakesh, q n gjuhn emazigiene do t
thot Toka e Zotit2.
Siprfaqja toksore e vendit prbhet prej pes
krahinave natyrore, si jan:
1. Zinxhir kodrash (fshatrat n veri t vendit,
q shtrihen n brigjet e detit Mesdhe, kodratmalet qendrore Atlas, malet e larta dhe t ulta
Atlas); 2. Fusha pjellore n perndim; 3. Fusha
lymi n jugperndim; 4. Rrafshnalta t mira pr
bujqsi n qendr; 5. Zona e that, q shtrihet
nga juglindja e gjer n shkrettirn e madhe3.
Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t
vendit arrin afrsisht deri n 446.550 km, prej
saj 446.300 km i takojn zons toksore dhe 250
i takojn zons ujore. Mbretria e Marokut nga
jugu kufizohet me Algjerin me nj gjatsi prej

T dhna statistikore1:
Emri ndrkombtar n anglisht: Morocco.
Emri zyrtar: Mbretria Marokene.
Sistemi i qeverisjes: Mbretri kushtetuese.
Siprfaqja: 446,550 km.
Numri i banorve: 32.644.370 (2012).
Dendsia: 73,1 banor n 1 km.
Feja: Mysliman 98.7%, t krishter 1.1% dhe
hebrenj 0.2%.
Kryeqyteti: Rabat.
Qytete t tjera: Darul Bejda Casablanca/
Kazablanca (konsiderohet qyteti m i madh i
vendit), Fes, Marakesh, Agadir, Tanxha, Meknes,
Wexhde, Kanitra, Tetouan, Temara, etj..
Grupet etnike: Arab dhe Berber 99.1%, hebrenj
0.2% dhe grupe t tjera etnike 0.7%.
Gjuht kryesore: Arabe (gjuh zyrtare), emazigije
berbere (gjuh popullore), frnge, spanjolle dhe
angleze.
Njsia monetare: Drhem maroken (1.00 MAD =
0.090 EUR).
Data e pavarsis: 2 mars 1956 (nga Franca).
Fest kombtare: 30 korrik 1999 (prkujtimi i
hipjes n fron t mbretit Muhamedi VI).
1559 km dhe me Saharan Perndimore n nj
gjatsi deri n 433 km, nga lindja me Melilla
(vend nn qeverisjen spanjolle) me nj gjatsi
deri n 9600 metra, nga perndimi me Ceuta
(vend nn qeverisjen spanjolle) me nj gjatsi
deri n 6300 km. Vija bregdetare q prfshin
brigjet e detit Mesdhe dhe t oqeanin Atlantik, e
q jan n kuadr t Mbretris s Marokut, ka
gjatsin deri n 1835 km.4
Bazuar n t dhnat e vitit 2010, Mbretria e
Marokut ka gjithsej 58 aeroporte, 32 t asfaltuara
dhe 26 t paasfaltuara.
Mbretria e Marokut ka nj numr t
konsiderueshm institucionesh t larta arsimore.
Prej universiteteve m t njohura t vendit jan:
Universiteti Ibn Zuhr, Universiteti Ibn Tufejl,
Universiteti Hasani I, Universiteti El Kadi Ijad
dhe Universiteti Abdul Malik Es-sadi5.
Rabati: Si kryeqytet i Mbretris s Marokut,
bie n pjesn veriore t vendit, n brigjet e
oqeanit Atlantik, prkatsisht n rrjedhn e
lumit Bou Regreg. Pozita gjeostrategjike e ktij
qyteti paraqet nj model t pozitave t qyteteve
islame, q kishin nj rajon t ndjeshm bregdetar
e t cilat ndrlidheshin me kolonializmin, n
marrdhniet n mes kolonizatorit dhe kolonive,
rajone mbi t cilat kolonizatori shtrinte pushtetin
e tij. Romakt e pushtuan kt qytet n shekullin
I miladi (gregorian), dhe ende gjenden gjurm
t objekteve romake n juglindje t Rabatit.
Prijsi berber Abdul Munim dhe biri i madh
i tij Jakub El Mensur n shekullin XI miladi
ndrtuan Rabatin si qytet. Numri i banorve
t ktij qyteti (me zonat periferike) arrin deri
n 1.700.000 banor (sipas vlersimeve t vitit

Bota Islame 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

2007). N vitin 1956 Rabati u b kryeqytet i


Mbretris s Marokut. Rabati konsiderohet
qendr e ekzekutivit, e qeveris dhe e industris.
Prderisa ky qytet llogaritet edhe qendr e
rndsishme tregtare, aty gjenden nj sr
fabrikash, si jan fabrika e tekstilit, fabrika e
nxjerrjes s taps, e prodhimit t asbestit, tullave
t kuqe, imentos dhe fabrika e miellit. Artizant
e ktij qyteti prodhojn edhe qilima, prodhime
nga lkura, stofra t stolisura me vizatime dhe
foto t ndryshme e artizanate t tjera6.
Prhapja e fes Islame n Marok
lirimi i vendeve t Afriks Veriore t
cilat quhen me emrin Magreb, e me kt emr
prfshihen pes shtete arabe afrikane: Tunizia,
Libia, Algjeria, Maroku dhe Mauritania
nga ushtrit islame konsiderohej rezultat i
pashmangshm i natyrshmris s lvizjes
islame, e cila synonte prhapjen e fes islame n
kto rajone e gjetiu.
Q kur ushtria e par islame kishte deprtuar
n Afrik, konkretisht n Egjiptin e sotm,
n kohn e halifit Umer ibn Hat-tab r.a., nn
komandn e Amr ibn Asit r.a., e deri me
lirimin prfundimtar t Marokut t sotm, ka
kaluar nj periudh e gjat. Kjo nnkupton se,
q nga fillimi i kohs s Umerit r.a. e tutje
jan marr disa fushata n faza t ndryshme
kohore pr t prhapur Fjaln e Allahut xh.sh.
n zonat e Afriks Veriore, e ndr to edhe n
rajonet e Marokut t sotm. Njra nga ato
fushata q ishin ndrmarr n at drejtim, qe
edhe ajo e udhhequr nga Ukbe ibn Nafi n
vitin 61 h / 680 m, e cila cilsohet si fushata e

gjasht me radh. Ukbe gjat marshimit t tij


n drejtim t perndimit t ktyre zonave, ishte
informuar se bizantint kishin br nj aleanc
t re me berbert banor autokton t tr
Afriks Veriore pr t ndrprer deprtimin
e ushtris islame dhe pr ta asgjsuar at.
Mirpo, ky komplot nuk paraqiste krcnim
ndaj komandantit autoritativ t ushtris islame
Ukbe, ngase ky i fundit, me nj sulm t furishm,
kishte arritur ta shfuqizonte at aleanc dhe ti
shpartallonte t dy palt kundrshtare. Emazigt
berbert fillimisht i bn rezistenc ushtris
islame, para se ta kuptonin realitetin e Fes
islame dhe qllimin e arabve mysliman. Por,
kur kuptuan t vrtetn rreth Fes islame, ata e
prqafuan at dhe lidhja vllazrore n mes tyre
dhe myslimanve u forcua shum. Pra, kshtu
Ukbe ibn Nafi vazhdoi lirimin e vendeve t tjera
t ktyre zonave, derisa arriti n Sebte Ceuta
(vend n Afrikn Veriore, n kufi me Marokun,
po nn Spanjn e sotme), ashtu si arriti Ukbe
edhe n Tanxha Tangier (vend n Marokun e
sotm), duke kaluar npr rrafshnaltat e Atllasit.
Pastaj nxitoi m tutje n drejtim t perndimit,
duke thyer fiset Sanhaxhe dhe Sus banor
t tjer berber , pr t arritur prjetimin e tij
ball pr ball me oqeanin Atlantik. Fushata e
shtat e radhs n kt drejtim ka qen ajo q
udhhoqi komandanti i njohur i kohs Zuhejr
ibn Kajs El Belevi, i cili n vitin 67 h / 686 m pati
zhvilluar nj betej kundr bizantinve t cilt
m par i sundonin kto zona , kur, pas fitors,
myslimant e dbuan edhe flotn bizantine nga
brigjet islame. M pastaj, fushatn e tet t
radhs pr t vazhduar prhapjen e Fes islame

31

32

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Bota Islame

e udhhoqi komandanti i famshm Hasan ibn


En-numan, e cila zgjati disa vjet ( 72-85 h / 691704 m). Kjo fushat karakterizohet si plotsim i
lirimit islam t ktyre zonave, ku fiset berbere
t Magrebit iu dorzuan trsisht myslimanve.
Komandanti Hasan ibn En-numan, duke
ndjekur politikn e but me karakter islam
karshi berberve, pati sukses n misionin e
tij, dhe kishte arritur t hapte nj fabrik pr
ndrtimin e anijeve, t ciln e quajtn Shtpia
e Industris. Gjithashtu, komandanti Hasan
kishte kontribuar shum n prhapjen e besimit
islam, n ndrtimin e xhamive dhe t objekteve
t tjera. Pra, kshtu Feja islame vazhdoi t
prhapej n kto rajone, derisa shtrirja e saj u
b gjithprfshirse n tr Afrikn Veriore,
e cila tashm kishte hyr nn sundimin e
myslimanve7.
Historia e Marokut
Fenikasit diku midis shekujve X e III para
ers son, nga Suri qytet n Palestinn e
sotme kishin ardhur dhe ishin vendosur n
bregdetin verior t kontinentit afrikan, ndrsa n
shekullin I t ers son veri-perndimi i Afriks
u shndrrua n provinc romake. Ndrkaq, n
shekujt V e VI kto zona i pushtuan vandalt,
t cilt vinin nga Gjermania. Mandej, afrsisht
rreth vitit 682 kishte filluar lirimi i atyre zonave
nga myslimant arab, t cilt kishin ardhur nga
lindja n veri t Afriks, ku, me sjelljet e tyre t
karakterit islam, banort autokton t vendit
nga berber i shndrruan n antar t Fes
islame. Pastaj, n vitin 1056 murabitt mysliman
arab formuan perandorin e tyre t madhe,
e cila prfshinte t gjitha rajonet e Afriks
Veriore, shumicn e zonave t Spanjs dhe disa
pjes t Algjeris s sotme. Kryeqendra e ksaj
perandorie ishte Merakishi. M pastaj, n vitin
1121 muvehidint mysliman arab formuan
shtetin e tyre, dhe kshtu zgjeruan pushtetin
e tyre n kto rajone. Ndrkaq, n vitin 1415
filloi deprtimi i evropianve n Marok prmes
portugezve e n vitin 1912 Maroku u nda n dy
zona mbrojtse: Franceze dhe Spanjolle. Pastaj,
nga viti 1953 e deri n vitin 1955, nga populli
u ngritn veprimet e dhuns s rrezikshme n
vend kundr francezve. Mandej, n vitin 1956,
forcat franceze dhe ato spanjolle u trhoqn nga
Maroku, dhe vendit iu kthye pavarsia e tij reale.
N kto rrethana, Franca dhe Spanja njohn
pavarsin e Marokut dhe shtrirjen e pushtetit
t tij n vend, nn udhheqjen e Sulltanit
Muhammed El Hamis, i cili n vitin 1957 mori
titullin mbret, t cilin e trashgoi i biri i tij, El
Hasen Eth-thani, n vitin 1961. Mandej, n vitin
1962, u aprovua Kushtetuta e par e Marokut,
kurse n vitin 1965 mbreti El Hasen ndrpreu
punn me kushtetutn e siprprmendur dhe
qeverisi vendin me dekrete, t cilat i nxirrte deri
n vitin 1978.

Klima
Klima e Marokut ndryshon sipas rajonit, n veri
sht mesdhetare, n perndim - atlantike dhe n
jug sht shkretinore. Ndrkaq, zonat bregdetare
gzojn nj klim t but dhe t qet, kurse n
zonat malore n jug, gjat stins s dimrit, klima
shpesh mund t jet e ftoht dhe e lagsht, e
n malet Atllas q prfshijn qytetin Merakish,
bie edhe bor e madhe. Kohzgjatja e motit me
diell gjat nj dite sht m shum se tet or.
Temperaturat mesatare n qytetin e Merakishit
gjat muajit dhjetor nuk kalojn 18 grad celsius.
Gjysma veriore e vendit ka dy stin: stina e that,
q zgjat nga maji deri n fund t shtatorit, dhe
stina e but e me lagshti, q zgjat nga fillimi i
tetorit e deri n fund t prillit9.
Gjendja ekonomike
Mbretria e Marokut ka burime t
konsiderueshme minerale, prandaj radhitet si
prodhuesi i tret m i madhi i fosfatit n bot.
Gjithashtu, Maroku ka rezerva t hekurit dhe
t metaleve t tjera, t tilla si bariumi, plumbi,
mangani, kobalti, bakri, zinku, antimoni dhe
fluori. Ndrsa burimet e energjis jan shum
t kufizuara, pasi prodhimi n vend i antracitit,
nafts dhe gazit natyror mezi mbulon 20% t
nevojave, nj gjendje kjo q dmton Marokun,
sepse e detyron t importoj, edhe pse ka
shpres q shpejt do t zbulohen rezerva t gazit
natyror dhe kshtu, n nj t ardhme t afrt, t
prparojn burimet energjetike. Pr sa i prket
bujqsis, t lashtat kryesore jan gruri, elbi e
misri dhe prodhohen perime bishtajore - bath,
bizele, thjerrza dhe fasule. N Marok kultivohen
edhe pem frutore dhe ulliri, q kosiderohet
me rndsi pr ekonomin e Marokut. Po ashtu
n sektorin e bujqsis nj vend t veant z
blegtoria, kurs sektori industrial kontribuon rreth
28% n prodhimin e brendshm bruto: Prodhimet
ushqimore vijn n krye, pason industria e
tekstilit, e lkurs dhe e ndrtimit, sikurse
llogaritet i zhvilluar edhe sektori i transportit,
si rezultat i mundsis q ofron Maroku n
funksionimin e rrjetit rrugor me nj gjatsi prej
59.474 km, si dhe t rrjetit hekurudhor n nj
gjatsi 1893 km. Portet m t rndsishme prmes
t cilave bhen lvizjet tregtare dhe ekonomike,
gjenden n kto qytete: Darul Bejda (Kazablanka),
El Muhamedije, Tanxha (Tangier) etj.. Gjithashtu,
turizmi n sektorin e shrbimeve z nj prej
pozicioneve kryesore dhe nga t ardhurat e
turizmit ngrihet niveli i ekonoms s vendit10.
(1) Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 137.
Mektebetul Adab, 2007, Kajro. Amir B. Ahmeti; Atlas i bots
Islame, f. 40, 41. Logos-a, 2009,Shkup.Vladimir Zoto; Enciklopedi
gjeografike e bots, f. 152, 1553. Dasara, 2007, Tiran. ar.wikipedia.
org (2) Muhammed Atris, Ibid f. 137. (3)Ibid f. 137. (4) www.
moqatel.com. (5) ar.wikipedia.org (6) www.moqatel.com (7)www.
lakii.com. Grup autorsh; Tarihu l- Kuruni l- Vusta fi sh-sherki
ve l- Garbi, f:. 119, 124, 126, 127. 1983-4, Algjeri. (8) Muhammed
Atris, Ibid. 138, 139. (9) www.marefa.org (10) www.almosafr.com

PJESA KULTURORE 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Amerika dhe identiteti fetar i


shqiptarve
Mr. Qemajl Morina

N krahasim me vitet e mhershme tek politikant shqiptar shihet nj lloj emancipimi pr sa i


prket shprehjes s identitetit fetar, gjithnj duke pasur parasysh at islam.

residenti amerikan Barak Obama uron


shqiptart pr festn e Fiter Bajramit. N nj
mesazh urimi, drguar Presidentit shqiptar
Bujar Nishani, Obama shkruan:
Ramazani shnon kohn kur familjet dhe
bashksit festojn s bashku n traditn e
reflektimit, prkushtimit dhe shrbess.
N emr t popullit amerikan, ju shpreh juve
dhe mbar popullit shqiptar urimet e mia m
t mira teksa festoni Fiter Bajramin! Shpresoj
q muaji i shenjt i Ramazanit tu sjell t gjith
myslimanve nj periudh riprtritjeje dhe
ndarje t t mirave s bashku!
Uroj q ju dhe populli shqiptar t gzoni
lumturi dhe begati prgjat vitit t ardhshm!, prfundon mesazhi i Presidentit amerikan Barak
Obama, drejtuar homologut shqiptar - Bujar
Nishani.Presidenti i Shteteve t Bashkuara t
Ameriks, Barak Obama, i ka drguar nj urim t
ngjashm Presidentes s Republiks s Kosovs,
Atifete Jahjaga, me rastin e fests s Fitr Bajramit.
N urim thuhet: E nderuara Zonja Presidente,
Ramazani sht periudha q familjet dhe
bashksit t prjetojn knaqsit e tradits, duke
u mbledhur s bashku n reflektim, adhurim dhe
shrbes.
N emr t popullit amerikan, ju prcjell
dshirat m t mira, n kohn kur ju dhe
populli juaj festoni Fitr Bajramin. Shpresoj se
muaji i shenjt i Ramazanit do tu sjell t gjith
myslimanve nj periudh t riprtritjes dhe
prbashkimit me njri-tjetrin.
Uroj q ju dhe populli juaj t prjetoni paqe,
shndet dhe prosperitet gjat vitit t ardhshm,
prfundon urimi.Me kt realitet ndoshta nuk

mund t pajtohen disa, mirpo kjo sht shtje e


tyre. Kshtu, lidhur me identifikimin e shqiptarve
me Islamin, i pari pati reaguar Kshilli ShqiptaroAmerikan, n dy raste. N rastin e par, kur
ishte drguar nj urim i ktij lloji, dhe hern e
dyt - kur ambasadori shqiptar ishte ftuar n
nj iftar n Shtpin e Bardh. Pavarsisht nga
kjo, Administratat Amerikane vazhdoi, n fillim
Shqiprin, e m von edhe Kosovn, ti trajtoj
si vende me popullat shumic dominuese t
besimit mysliman dhe ti radhis n listn e
shteteve islame, pr sa u prket festave fetare.N
t njjtn mnyr veproi edhe Sekretarja e shtetit,
zonja Hilari Klinton, e cila nga nj telegram urimi
u drgoi homologve t saj, atij shqiptar - Edmond
Panariti dhe atij kosovar - Enver Hoxhaj.
Elita intelektuale politike shqiptare bnin gara
pr ti zn radht e para n kisha
N krahasim me vitet e mhershme tek
politikant shqiptar shihet nj lloj emancipimi
pr sa i prket shprehjes s identitetit fetar,
gjithnj duke pasur parasysh at islam. N vitet
nntdhjeta, nga fobia e Islamit, zyra e ishPresidentit kosovar Dr. Ibrahim Rugova, ishte
e stolisur me ikonografi t krishter, e cila m
shum i prngjante nj ambienti fetar sesa nj
zyre t nj lideri politik. Ndrkoh, me rastin
e festave t krishtera, elita intelektuale politike
shqiptare bnin gara pr ti zn radht e para
n kisha, duke ua zn vendin t krishterve, t
cilve edhe u dedikoheshin meshat prkatse.
Me kalimin e kohs, njerzit kuptuan se gjrat
kan ndryshuar. Me t ndryshoi edhe shikimi i
njerzve pr shtjen e fes. Nuk mund t ket

33

34

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Opinione

Kosova
nikoqire e Samitit
Ndrkombtar t
Gruas
Mr. Sadat Rrustemi

prkrahje pa rezerv pr shkak se nj popull


i prket nj besimi t caktuar, kurse tjetri nj
besimi tjetr. Mirpo, n t shumtn e rasteve
shikohen veprimet e njrit apo tjetrit dhe e drejta
e njrit apo tjetrit pr kauzn e caktuar, e cila
sht objekt debati.Shembulli m konkret ishte
trajtimi i shtjes s Kosovs n fund t shekullit
t shkuar. Askush nuk dgjonte klithmat e ishMinistrit t athershm t Jashtm serb, Vuk
Drashkovi, drejtuar opinionit perndimor:
jeni duke br?! K po bombardoni?! Ju jeni t
krishter, ne jemi t krishter. A po i bombardoni
t krishtert e po i merrni n mbrojtje bijt e Bin
Ladenit?! Bota kishte ndryshuar shum brenda
nj shekulli. Por, ata q nuk kishin ndryshuar,
ishin oligarkia serbe q ishte n pushtet dhe po
mendonte ende se po jetonte n kohn e mesjets.
Trajtimi i Administrats Amerikane lidhur me
identitetin fetar t shqiptarve sht i drejt dhe
i sinqert. Si t till ne duhet edhe ta pranojm,
pa kurrfar kompleksi e inferioriteti. Pas 13
vjetsh lirimi t Kosovs dhe katr vjetsh t
pavarsimit, elita jon politike duhet ta dij
pozitn e saj n hartn gjeografike t bots.
Trajtimi me dinjitet i shumics, qoft n aspektin
kombtar dhe qoft fetar, n asnj mnyr nuk
cenon pozitn e pakicave t tjera, por i forcon
ato. N kt mnyr ndrtojm nj shoqri
stabile, n nj shtet demokratik, t mbshtetur
n parimet e shndosha, ku mbizotron
toleranca dhe mirkuptimi i ndrsjell n mes
pjestarve t besimeve t ndryshme, larg fardo
kompleksi e inferioriteti. N kt frym duhen
kuptuar mesazhet e Fitr Bajramit t drguara
nga Presidenti amerikan Barak Obama, dy
presidentve - atij shqiptar Bujar Nishani dhe
Presidentes kosovare, Atifete Jahjaga.

N shekullin VII erdhi drita e njerzimit, u


drgua Profeti Muhamed (a.s.), i cili e nderoi
femrn, e bri t barabart me burrin n t drejta,
dhe kumtoi: Grat jan motra t burrave.
Largoi bindjet paradoksale ndaj femrs, duke
njoftuar se besimi i tyre sht njlloj si ai i
burrave, ato jan t barabarta n adhurim ndaj
Zotit t Madhrishm, po ashtu edhe njlloj
sikurse burrat shprblehen pr vepra t mira

r her t par n historin e Ballkanit,


Republika e Kosovs, nn patronatin e
Presidentes Atifete Jahjaga, pati fatin t jet
mikpritse e shum shteteve t bots n Samitin
Ndrkombtar t GruasPartneriteti pr ndryshim:
Fuqizimi i Gruas, ku morn pjes nj numr i
konsiderueshm shtetesh nga rajoni dhe bota: SHBA,
vende nga Evropa, Afrika dhe Azia.
N kt samit morn pjes edhe disa nga shtetet
islame: Emiratet e Bashkuara Arabe (prfaqsues
Ministrja e shtetit Dr.Maitha Salem Esh-Shemsi),
Algjeria, Libia, Tunizia, Jordania etj..
Samiti u organizua si prodhim i rezultateve t
prekshme t samiteve, konferencave, deklaratave,
konventave dhe rezolutave nga tubime t ktij
karakteri t mbajtura m prpara n vende t
ndryshme, nga t cilat do t prmendim kto:
-Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut
(1948-e cila prcakton t drejtat pronsore private apo
kolektive);
-Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (1950);
-Konventa e Organizats Ndrkombtare t Puns
(Nr.100) pr shprblim t barabart t punonjsve burra dhe gra pr pun me vler t njjt (1951);
-Konventa pr Eliminimin e t Gjitha Formave
t Diskriminimit ndaj Gruas,e njohur si
(CEDAW),(1979),e cila, prve t tjerash synon t gjej
prkrahjen e t gjitha shteteve antare pr mobilizim
kundr diskriminimit t grave n fusha t ndryshme:
sociale, ekonomike, kulturore etj.;
-Konferenca e vitit 1985, mbajtur n Najrobi,e cila
synonte politizimin dhe sensibilizimin e shtjes s
gruas n rajon;
-Deklarata e OKB-s pr Eliminimin e Dhuns ndaj
Gruas, (1993);

Aktuale 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

-Deklarata e Pekinit dhe Platforma pr Veprim


(1995), e cila sht vlersuar si konferenca
ndrkombtare me numrin m t madh t
pjesmarrsve n histori, kishin marr pjes rreth 50
mij veta. Aty vihej n pah, prve t tjerash, se grat
prbjn 70% t njerzve,1,3 miliard prej t cilave
jetojn n varfri, dhe prej tyre n mbar botn jan
960 milion analfabete, prandaj nj rndsi e veant
iu kushtua arsimimit t gruas;
-Deklarata Universale Islame e t Drejtave t
Njeriut (1981);
-Deklarata e Kajros mbi t Drejtat e Njeriut n
Islam (1990);
-Deklarata e Islamabadit pr Rolin e Grave
Parlamentare Myslimane n Promovimin e Paqes,
Progresit dhe Zhvillimeve n Shoqrit Islame (1995);
-Rezoluta e Kshillit t Sigurimit t OKB-s 1323
pr Grat, Paqen dhe Sigurin (2000);
-Rezolutat prkatse1820 (2008), 1888 (2009), 1889
(2009) dhe 1960 (2010) dhe
-Rishikimi i Zbatimit t Platforms pr Veprim,
Pekini Plus 15 (2010) etj..
Ky samit zgjati tri dit (4, 5 dhe 6 tetor) dhe nga
objektivat parsor pati sensibilizimin e pozits
aktuale t femrs n rajon dhe n bot, me qllim
t identifikimit t vshtrsive dhe mundsive
t prbashkta drejt fuqizimit dhe avancimit t
mtejm t drejtave t saj si dhe prshndetjen e
progresit t arritur n vendet tona n promovimin e
gruas si partnere e barabart.
N samit u paraqitn punime t ndryshme
seminari nga akademik, studiues, publicist dhe
politikbrs t ndryshm nga vendi dhe bota,
lidhur me pozitn e femrs anemban bots. Nj
rekomandim t veant prmban Rezoluta 1325 e
Kshillit t Sigurimit t Organizats s Kombeve
t Bashkuara mbi Grat, duke riafirmuar rolin e
rndsishm t grave n parandalimin dhe zgjidhjen
e konflikteve, n asistenc sociale, rindrtim etj..
Po ashtu u paraqitn edhe punime q shtronin
shtje t pjesmarrjes s femrs n trashgimin
pronsore, t diskriminimit gjinor, t barazis gjinore,
dhuna ndaj femrs - sidomos dhuna seksuale etj..
Shum gjra t mjegulluara rreth qndrimeve t
Islamit ndaj femrs
Nj kureshtje t veant zgjuan edhe temat q
elaboruan shtjen e korrupsionit si fenomen
botror, i cili minon parimet e t drejtave t njeriut
pr qasje t barabart n qeverisje dhe drejtsi, t
cilat formsojn aspiratat e popullit dhe denigrojn
institucionet qeverisse t pazhvilluara dhe t
brishta. U theksua se ky fenomen negativ, prve t
tjerash, shkatrron kapitalin social, acaron konfliktin
politik, rregullon konkurrencn ekonomike dhe
zvoglon performancn ekonomike e kontribuon n
margjinalizimin e segmenteve t tra t shoqris,
prfshir edhe gruan.
N baz t statistikave t ofruara aty, grat kryejn
66% t aktiviteteve ekonomike n bot, prodhojn
50% t rezervave t ushqimit n bot, kurse n

t njjtn koh fitojn mesatarisht 10% m pak t


ardhura sesa burrat dhe jan titulluar t vetm 1% t
pronave private n bot.
Nga ky kndvshtrim, shum studiues n
fushn e ekonomis botrore, n veanti pr
pozitn e gruas n kt segment, konstatojn se
faktor relevant pr kt gjendje jo t mir jan:
vakuumi i pjesmarrjes n punsim, vakuumi
i kompensimit n pages si dhe vakuumi n
avancimet n pozita t larta t menaxhmentit
ekonomik dhe afarist. Kshtu t paktn deklaron
Raporti pr Vakuumin Gjinor i Forumit Botror
Ekonomik pr vitin 2011, i cili bn dhe radhitjen
e shteteve t Evrops Juglindore n prqindshin
e 60 t 135 shteteve t vlersuara pr sa i prket
barazis gjinore n shtje ekonomike.
Vlen t theksohet se edhe autorit t ktij shkrimi
si studiues i t drejtave t grave n ligjet islame
ndrkombtare dhe vendore (studime krahasuese)
iu dha rasti t merrte pjes n kt samit dhe pr
t diskutuar trthorazi ta lansoj nj shtje tepr t
veant lidhur me prfshirjen religjioze-islame si n
samite po ashtu edhe n pjesmarrje aktive, qoft si
referenc pr ti kuptuar t drejtat reale t femrs n
t gjitha poret e jets, qoft dhe si mekanizm pr ti
zgjidhur problemet me t cilat ballafaqohet femra
n kohn ton, dhe si nj alternativ pr ta nxjerr
femrn nga kolapsi i globalizimit.
N baz t atyre q u shqyrtuan dhe u diskutuan
n samit, mund t konstatohet se shoqrit kudo q
jetojn n bot masivisht i takojn ndonj prkatsie
fetare (me prjashtim t pak shteteve n bot q jan
t shpallura si shtete shekullare me kushtetut dhe
praktik), qoft asaj islame, krishtere, ifute etj..
Prandaj mendoj se sht m se e nevojshme q
n samite t tilla, n konferenca apo simpoziume,
qofshin ato vendore apo ndrkombtare, duhet
t marrin pjes edhe studiues dhe hulumtues
t religjioneve, me theks t veant t religjionit
islam, q t kristalizohet njher e prgjithmon
pozita e femrs .
E them kt pr faktin se, gjat diskutimeve t mia
me panelist, apo pjesmarrs t samitit, kishte shum
gjra q i kishin t mjegulluara rreth qndrimeve t
Islamit ndaj femrs. Nj shqetsim t veant e ndieja
kur flitej se e drejta zakonore n vendin ton e ka
diskriminuar femrn shekuj me radh! Fatkeqsia
qndron n faktin se shum nga ata/ato Islamin
e fusnin n t drejtn zakonore vendore. Pr kt
arsye, doemos duhet ti sqarohen opinionit se si e
pozicionon Islami femrn n shoqri.
Sakoh q sht e ditur se tash e 14 shekuj
Islami shmangu t gjitha zakonet e vjetra q bnin
diferencim n mes njerzve dhe vendosi vllazrin
shpirtrore n mes tyre.
Allahu Fuqiplot na njoftoi se zanafilln e krijimit
njerzor e filloi nga t dyja palt-mashkull e femr
n Kuranin fisnik, ku thot:O njerz!Ne ju krijuam
prej nj mashkulli dhe nj femre dhe ju bm popuj
e fise pr t njohur njri-tjetrin. M i nderuar te Zoti
sht m i devotshmi ndr ju. (El Huxhurat,13).

35

36

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktuale

Un jam m i miri ndr ju pr familjen time


Pr ta kuptuar m mir pozitn e saj n Islam,
duhet br patjetr nj rezyme pr ta njohur si ishte
gjendja e gruas n t kaluarn. Shoqrit paraislame
keqtrajtonin femrn, e diskriminonin nga do e
drejt elementare njerzore. Mallkimi ishte maksima
pr t, ajo trajtohej si skllave, nuk trashgonte
asgj, sepse ajo vet ishte pron e t tjerve. Shum
nga burrat mendonin se adhurimet e femrave
nuk pranohen te Zoti. Shum nga legjislacionet
e athershme gruan e shikonin me syrin e
inferioritetit, prandaj nuk ishte udi t dgjoje se
gruaja duhej t vdiste kur i vdiste edhe bashkshorti
i saj, ose t digjej pr s gjalli kur ti digjej kufoma e
burrit...
Gruan e shpalln si kafsh e pist, ngase ajo ishte
grack e djallit. Qndrimi i tyre ndaj gruas bri q
disa nga ata t merrnin guximin e ti varrosnin vajzat
e tyre t gjalla, ose t propagandonin se nuk kishte
dnim dhe as shpagim pr nj burr q vret gruan.
Kjo i nxiti shum prej tyre q t hulumtonin nse,
vall, gruaja sht qenie njerzore apo jo? Posedon
ajo shpirt apo sht krijes vetm nga mishi dhe
gjaku? M n fund francezt, pas shum debatesh,
n vitin 1586 miratuan vendimin se gruaja ishte
njeri(!), porse ishte krijuar pr ti shrbyer burrit.
N shekullin VII erdhi drita e njerzimit, u drgua
Profeti Muhamed (a.s.), i cili e nderoi femrn, e bri
t barabart me burrin n t drejta, dhe kumtoi:
Grat jan motra t burrave. Largoi bindjet
paradoksale ndaj femrs, duke njoftuar se besimi i
tyre sht njlloj si ai i burrave, ato jan t barabarta
n adhurim ndaj Zotit t Madhrishm, po ashtu
edhe njlloj sikurse burrat shprblehen pr vepra t
mira. Kush bn vepra t mira,mashkull apo femr
qoft,e duke qen besimtar, Ne do ti japim atij nj
jet t mir (n kt bot),e (n botn tjetr) do tu
japim shprblimin m t mir pr veprat e tyre.(EnNahl, 97)
Feja islame erdhi pr ti nxjerr njerzit nga
errsira e injorancs n dritn e dijes, q n fillim
t Shpalljes promovoi vlerat e dijes dhe shpalli q
motoja e njerzimit t jet krkimi i dijes: Lexo, me
emrin e Zotit tnd, i Cili krijoi (do gj).(El Alak,1).
Kt t drejt ia siguroi edhe femrs, sikurse tha
Muhamedi (a.s.): Krkimi i dituris sht detyr
pr do mysliman (myslimane).Jo vetm kaq, por
Islami ia ktheu femrs dinjitetin, duke i dhn t
drejtn e trashgimit, t drejtn e pronsis dhe
administrimin e ligjshm t saj, t gzoj t drejtn
e shitblerjes, dhurimit ose t dhnies si lmosh t
prons s saj personale, e shum t drejta t tjera.
T drejtat zakonore e diskriminuan femrn nga
shum t drejta t saj, ajo nuk kishte t drejt t
zgjidhte fatin e jets s saj, i imponohej t qndronte
me t kundr vullnetit t saj, jo rrall edhe shitej
nga prindrit duke u mbshtetur n traditn,
por Islami mnjanoi kto vese t shmtuara (dhe
shum t tjera) duke i dhn t drejtn e zgjedhjes
s bashkshortit, t drejtn e divorcit, dhe duke
obliguar burrin q gruas para martese ti jepte

mergjurin-dhuratn e martess, q sht ekskluzive


vetm e saj, nj norm q nuk ekziston n asnj
legjislacion tjetr. Muhamedi (a.s.) margjinalizoi
vlern e gruas duke kshilluar opinionin mbar q
ta respektonte gruan dhe ti jepej pozita e duhur:
M i miri nga ju sht ai i cili sht m i mir pr
familjen e tij,un jam m i miri ndr ju pr familjen
time.
Islami e ngriti femrn n pozit t lart n shoqri,
i dha t drejtn e shprehjes s lir, t vendimmarrjes,
t drejtn e lvizjes s lir dhe udhtimit, t drejtn
e banimit. I mundsoi t pajisej me dije dhe tu jepte
dije t tjerve. Po ashtu i mundsoi t aftsohej n
profesione n prputhje me interesat e saj biologjike
dhe fizike dhe t bnte pun aty ku mund t jepte
kontributin e saj.
Mesazhet e siprtheksuara pr pozitn e femrs,
t drejtat e saj dhe barazia gjinore - t garantuara n
Islam, nuk jan prvese nj ndriues kandili, nga
shum t drejta t saj t miratuara.
Propozoj q n samite apo konferenca t radhs
(n rajon apo jasht), t cilat u dedikohen shtjeve
t femrs, ti ken n konsiderat propozimet
e siprtheksuara si dhe t ket prfaqsues t
komunitetit fetar-islam dhe t marrin pjes si
panelist n trajtimin e shtjeve q i karakterizojn
t drejtat e gruas.
Pas shqyrtimesh e diskutimesh me hollsi
pr tri dit t plota, nga ky samit u nxorn edhe
rekomandime, nga t cilat do ti theksoj vetm disa:
Sigurimi i t gjitha t drejtave njerzore t
patjetrsueshme t t gjitha grave n jet, n veanti
sigurimi i liris dhe siguria personale.
Meq grat prbjn m shum se 50% t
popullats s bots dhe jan antare aktive n
shoqri, rekomandojm t fuqizohen ato n fushn
ekonomike, politike dhe sociale.
Grat t mund t realizojn aspiratat e tyre
individuale dhe, s bashku me burrat,t arrijn
barazin gjinore. Rekomandohet q vajzat dhe
femrat e reja t ken qasje t plot dhe t barabart
n arsim, etj..

Aktuale 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Provokimet ndaj myslimanve dhe


roli i dijetarve karshi tyre
Driton Arifi

N koh absurditetesh dhe paradoksesh t shumta, t cilat po prjetojm, nuk sht shum e uditshme
nse dgjojm ose shohim brenda nj kohe t shkurtr provokime t llojllojshme q u bhen ndjenjave
dhe bindjeve m t shenjta t myslimanve aneknd bots ku jetojn. Arti i provokimit dhe ngjalljes
s revolts ndr mysliman duket se po zhvillohet me nj ritm t shpejt dhe, n munges t masave
parandaluese ligjore, mton t marr karakter prshkallzimi t mtejshm. Ata q lakmojn t prekin
n shenjtrit e myslimanve, nuk jan ndoshta edhe t pakt, ndonse guximin pr ta br nj gj t till
e marrin vetm ata m t ultit prej tyre.

Investime t mdha pr synime t ulta


rcjellsit e ngjarjeve ndrkombtare
pr nj koh jo edhe aq shum t gjat,
patn rastin t shokoheshin nga nj sr
surprizash e prpjekjesh t vazhdueshme, t
cilat synonin t denigronin personalitetin e t
Drguarit mshir pr mbar bott-Muhamedit
s.a.v.s.. Ato disa her u manifestuan me
paraqitjen e tij npr piktura satirike, t cilat
u botuan n disa revista evropiane, pr t
vazhduar s fundi me filmin m kontravers,
e ku ta dijm se far surprize ogurzez do t na
sjellin njerzit e ktij sensi ditt n vijim.
Pr sa i prket t Drguarit a.s., ai ishte i
msuar me ofendime nga m t ndryshmet q
i kishin br pabesimtart sa ishte gjall ai, por
uditrisht ato kishin dhn efekte t kundrta
nga ato q i kishin pritur ofenduesit. Numri i
atyre besimtarve q besuan fjalt dhe porosit
e tij, pr mrin e ofenduesve, rritej me nj ritm
t paimagjinueshm. sht thn se historia
prsritet, dhe sot, pas 14 shekujsh, me gjith
shumat e mdha t parave q shpenzohen, dhe
fushatat e orkestruara me mjeshtri t rrall, q
ndrmerren kundr Islamit dhe myslimanve,
rezultatet jan dshpruese dhe zhgnjyese pr
t gjitha qarqet e tilla.
Megjithat, nj sht e sigurt - q Allahu e
ka garantuar triumfin e ksaj feje, me gjith
shpenzimet e mdha q bhen pr t fikur dritn
e saj. Thot i Lartmadhrishmi n Librin e Tij
fisnik: Ata q nuk besuan, shpenzojn pasurin
e tyre pr t penguar nga rruga e All-llahut.
Ata do ta shpenzojn at dhe ajo do t bhet
dshprim i tyre, madje ata do t mposhten.

E ata q mohuan, do t prmblidhen vetm


n xhehennem. ( El Enfal, 36). Dashuria e
myslimanve ndaj personalitetit t Muhamedit
s.a.v.s. dhe prkushtimi i tyre q t ecin gjurmve
t tij me prpikri, sa vjen e rritet. Ndrkaq,
n ann tjetr,te nj numr jo edhe i vogl i
jomyslimanve shtohet kureshtja pr ta njohur
kt figur aq shum t atakuar. Kta t fundit,
pas studimeve t thella, jo aq rrall ndodh q ta
besojn at, dhe sistemin e jets s tyre m pas ta
zhvillojn konform me porosit e tij.
Roli i dijetarve karshi ktyre provokimeve
Para provokimeve t tilla myslimant n
prgjithsi gjendeshin n nj situat tejet t
vshtir. Veprimet e ksaj natyre preknin
thell shenjtrit e tyre dhe nga ndjenja e tyre e
prgjegjsis n raport me Muhamedin s.a.v.s.,
shum prej tyre nuk dinin se n mnyr
t shprehnin reagimin ndaj veprimeve t
tilla. N rrethana t tilla kaq konfuze, ishte e
leht q timonin e udhheqjes s ndjenjave
dhe veprimeve t shum myslimanve, ta
merrnin njerz t cilt nuk ishin n gjendje t
parashikonin prfundimin e iniciativave t tilla.
Ata nuk ishin t gatshm aspak t ndaleshin e t
vinin n peshoj ant pozitive dhe ato negative
t veprimeve t cilave morn guximin tu
prinin. Pr t mos paragjykuar qllimet e tyre,
ndoshta edhe supozonin se ai ishte reagimi m i
qlluar n ato rrethana. Mirpo pozitivitetin ose
negativitetin e hapave t till e treguan pasojat
e mvonshme. Ishte mjaft domethnse fjala e
Abdullah ibn Mesudit, kur pati thn: Sa prej
njerzve q dshirojn t bjn vepra t mira,

37

38

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktuale

nuk i qllojn fare ato.1 Nj numr jo edhe


aq i vogl i viktimave, imazhet e dhuns e t
brutalitetit q mbuluan ekranet e televizioneve
botrore - ishin vetm disa nga frytet e
hapave t till q korrn myslimant pas ktyre
reagimeve t pakontrolluara.
Por, nj gj duhet ta konstatojm: turmat e
atyre q paraqitn imazhe t tilla i korrn kto
rrezultate, mu pr shkak se ata nuk iu bindn
thirrjeve racionale pr vetprmbajtje dhe maturi,
q dijetart-ulemat dhe ideologt e Islamit ia
drejtuan Ymetit islam. sht fjala pr at grup
t dijetarve pr t cilt Muhamedi a.s. ka thn:
Diturin e ksaj feje n secilin prej brezave q
vijn pas meje, do ta bartin ata dijetar t drejt
t cilt i shmangin dhe menjanojn nga ky ymet
devijimet e ekstremeve , adoptimet e gabuara
(prvetsimet) t gnjeshtarve dhe interpretimet
e injorantve.2
Nga ky hadith kuptohet q misioni i dijetarve
t vmendshm q preokupohen nga shtje dhe
problematika t myslimanve, shtrihet n rrafshe
t shumta. N njrn an krkohet prej tyre q
ti shmangin devijimet e atyre njerzve q kan
prirje q gjrat ti kapin n skajshmrit e tyreekstremet, pastaj duhet t qartsojn qndrimet
e Islamit n lidhje me shpifjet dhe gnjeshtrat e
gnjeshtarve q flasin n emr t tij ose kundr
tij, e q kan tendenca dashakeqe kundr ksaj
feje dhe myslimanve. E rrafshi i fundit sht ta
vetdijsojn masn pr interpretimet e gabuara
t injorantve q flasin n emr t fes e q nuk
e njohin fare at. Secili nga kto tri misione, me
t cilat Muhamedi a.s. i ngarkoi dijetart e drejt
t merren pas tij, sht nj barr e rnd q do
t duhej ta kryenin me prkushtim t skajshm,
sepse mungesa e prkushtimit t tyre l hapsir
q timonin e orientimit t Ymetit islam n koh
t ndryshme t sfidave e krizave ta marrin ata
njerz q smund t parashikojn asnjher
pasojat e veprimeve t tyre t gabuara.
N nj situat t till npr t ciln kaloi Bota
Islame, forume dhe organizata t ndryshme
islame nga t gjitha ant e globit dnuan
veprimet q denigrojn dhe nnmojn ndjenjat
fetare t cilitdo komunitet fetar dhe krkuan q
t miratohen ligje t karakterit ndrkombtar,
t cilat t ndshkonin autort e veprave t tilla.
Ata njhersh krkuan q kundrprgjigjja
ndaj veprimeve t tilla t jet e kujdesshme dhe
me maturi, dhe n asnj rrethan me akte t
dhunshme e me sulme ndaj ambasadave t huaja
n bot.
Por misioni i dijetarve t mirfillt nuk
prfundon me denoncimet e tyre dhe as me nj
komunikat pr media, q do ta bnin menjher
pas ngjarjeve t tilla. Kt gj e vun n pah
nj numr jo i vogl i tyre. Sipas tyre, krkohet
vetdijsimi i masave myslimane q fjalt dhe
veprimet e prkryera t Muhamedit a.s. t jen
t pasqyruara dhe t jetsohen me konsekuenc

n jetn praktike t secilit mysliman. N kt


mnyr, njerzit q tentojn t diskreditojn
personalitetin e tij, kushdo qofshin ata, do t
duhej t turproheshin nga veprimet e tyre nga
mirsjellja dhe etika e lart q do ta tregonin
pasuesit e Muhamedit a.s. kudo q jetojn.
Duhet t jemi objektiv e t pranojm faktin se
tiparet dhe virtytet e t Drguarit t Allahut
nuk jan t pasqyruara n nivel t knaqshm
ndr myslimant bashkkohor, rrjedhimisht
imazhi i tij tek njerzit q sjan t gatshm t
shpalosin faqet e historis s tij, do t mbetet
i pakristalizuar dhe i panjohur. Identifikimi
i personalitetit t Muhamedit a.s. dhe vet
msimeve t Islamit, me veprimet e nj numri t
myslimanve, mund t shfytyrojn pikpamjet
e njerzve rreth tij dhe t krijojn stereotipe t
gabuara pr t.
(1) Sunenu Darimijj. Ed-darimijj, (1\79). Darul-Kitab Elarabijj. Bejrut. 1407 h. Fjala e Ibn Mesudit ka zingjir t sakt
t transmetuesve. (2) Shih: Fejdul Kadir. El-Menavij.(6\396).
El-mektebetu et-tixharijetu el-kubra. Egjipt.

Aktuale 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

N mbrojtje t Pejgamberit a.s.


Bahri Curri

N rrjedhat e ngjarjeve n bot, koht e fundit, vrejm aktivitete nga m t ndryshmet. Sa fisnike e
humane n dobi t njerzimit, po aq edhe t tjera, sa njerzore e t ulta n dm t njerzimit.

kt shkrim do t diskutoj vetm


nj aspekt t tr ksaj, - n fushn
e ngacmimit t ndjenjave dhe t
provokimit br ndaj myslimanve, komunitetit
m t madh fetar n tr rruzullin toksor.
Thuaja nuk po mjaftojn vatrat e krizave,
luftrat dhe masakrat q po bhen npr
vendet e populluara me mysliman, e rasti
m i freskt sht Siria, ku pushteti aktual
kriminal ushtron t gjitha format e dhuns
ndaj popullats s pafajshme, por ksaj i shtojn
edhe fushatn e ekzagjeruar pr njollosjen e
imazhit t Pejgamberit t Islamit, Muhamedit
a.s. dhe ofendimin e rnd t tij. Kjo trazoi
myslimant anemban bots, t cilt, duke qen
t zemruar, reaguan n forma t ndryshme n
mbrojtje t Pejgamberit t tyre.
Kt shtje do ta shtjellojm duke ecur npr
disa pika:
Kurani e Syneti jan t shenjta pr
myslimant
Kurani e Syneti jan t shenjta pr myslimant
dhe jan burimet themelore t besimit t tyre, n
baz t t cilave ata ndrtojn edhe jetn e tyre.
Prandaj prekja n to sht e dnueshme dhe
shkakton reagimin e vendosur t myslimanve
pr mbrojtjen e tyre me do kusht. Kjo sht
dshmuar sa her gjat historis, prandaj njerzit
nuk bn ta harrojn kt fakt dhe duhet t ken
kujdes pr respektimin e tyre.
Muhamedi a.s. Pejgamber i Zotit
Muhamedi a.s. nuk pasqyron vetm nj
individ t thjesht nga shoqria islame,

gjegjsisht nga Umeti, vese sht Pejgamberi i


ktij Umeti, njeriu m i zgjedhur nga njerzimi
n t gjitha koht. sht shembulli ideal i
myslimanve dhe ai pasqyron vullnetin e
Allahut; ai, me Shpalljen nga Zoti, kumtoi
programin e Allahut pr tr njerzimin. Kjo
do t thot se ai nuk sht I Drguar vetm
i myslimanve, por i tr njerzimit, pa marr
parasysh vendin, kohn, ngjyrn, racn apo
gjuhn. Ai sht ndrmjetsi n mes Allahut
e njerzimit. Ai nga Zoti prcjell tek njerzimi
Mesazhin Hyjnor, pr se ai vlersohet e
respektohet lart nga ana e myslimanve, madje
sht edhe kusht i besimit q at ta duam m
shum se vetveten, familjen, pasurin dhe
pozitn.
Ata do t prjetojn dnime t rnda n dynja
e n Ahiret n forma t ndryshme. Pr kt
arsye sht shum e natyrshme q myslimant
kudo n bot t mos tolerojn kurrfar lloji
talljeje dhe ofendimi t Pejgamberit t tyre,
sepse ky sht edhe obligim fetar n Islam.
Sulmi ndaj Islamit
Armiqt e Islamit e kan kuptuar me koh q
Kurani dhe Suneti kan ndikim themelor n
jetn e myslimanve, prandaj jan prpjekur pr
zhdukjen e trsishme t tyre. Mirpo kto kan
prfunduar pa sukses dhe kt e ka dshmuar
historia sa e sa her. Pastaj, jan prpjekur
q t paktn t bjn ndarjen e Sunetit nga
Kurani, po edhe kjo ka dshtuar. M pastaj u
angazhuan n nj aspekt tjetr, u mobilizuan n
fusha t ndryshme q, s paku,kta mysliman
ti largonin nga lidhja e tyre me Kuranin e

39

40

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktuale

Sunetin, prkatsisht t edukonin mysliman pa


Islam. Me kt hap ata synuan dhe synojn q ta
zbehin kt Islam gradualisht deri n zhdukjen
totale t tij. Edhe pse ata ndoshta mund t vjelin
disa suksese n terren, megjithat edhe kjo
u dshton. Allahu i Lartsuar thot: (Shih:Ettevbe, 32-33)
Edhe pse ata bjn tr kto teprime pr
njollosjen e Islamit me sulme t llojllojta, jo vetm
q po dshtojn, por edhe po nxitin njerzit
anemban bots q ti kthehen msimit t Islamit
dhe m pastaj edhe t prqafojn Islamin. Kjo pr
faktin se ata po shohin nj realitet tjetr nga ajo
q po u imponohet n medie, dhe sht mu kjo q
ata po e krkonin sa koh.
Sulmet e 11 Shtatorit 2001 rezultuan me
pranimin e Islamit nga 20.000 njerz anemban
bots. Edhe ky filmi q u shfaq koht e
fundit Innocence of muslims (Pafajsia e
myslimanve) pr ofendimin e Pejgamberit a.s.,
nxiti kureshtjen e shum njerzve pr t lexuar
pr Muhamedin a.s., t paktn pr t par se a
sht e vrtet ajo q po proklamohet n kt
film amatoresk. Shum prej tyre, jo vetm q
u bindn se ajo ishte e pavrtet, po madje
edhe, me vendosmri e bindje t thell, vetm
4-5 dit pas publikimit t atij filmi, s paku 360
amerikan pranuan Islamin. Po ashtu vetm n
Ramazanin e ktij viti (2012) kan ardhur n
Arabin Saudite mbi 600 persona jomysliman,
t cilt kan pranuar Islamin. Edhe rasti i
pastorit amerikan q nga urrejtja e madhe dogji
Kuranin, vetm sa shtyri shum jomysliman
q ta blenin Kuranin pr t par se far qenka
ky libr, dhe kjo, po ashtu, solli kalimin e shum
njerzve n Islam.
Sulmi ndaj Pejgamberit a.s.
Sulmet ndaj Pejgamberit a.s. nuk kan
t ndalur. Ato datojn q nga koha e vet
Pejgamberit a.s. sa ishte gjall, kur bashkkohsit
e tij e sulmonin duke e etiketuar me gjithfar
cilsish t ulta e t shpifura. Andaj ne
myslimanve nuk na udit fakti i sulmeve t tilla
nga jomyslimant. Megjithkt, dua t theksoj
se ne si mysliman duhet t kemi kujdes nga
shprushja e ktyre sulmeve dhe mediatizimi
i tyre i qllimshm n koh e n vende t
caktuara. Pse e themi kt? E themi kt pr
arsye t shumta.
Nuk sht hera e par q jan br filma q
sulmojn dhe ofendojn Muhamedin a.s.. N
vitin 1911 n Itali nj aktor italian e luajti rolin
e Muhamedit a.s. duke denigruar personalitetin
e Pejgamberit, por nuk u publikua dhe at nuk
e mori vesh askush, madje aktori vdiq dhe
askush nuk e kuptoi. Pastaj m 4 qershor 2001
u b seria e filmave vizatimor q ofendonin
Pejgamberin, por atyre nuk iu dha shum
hapsir publicistike dhe kjo nuk u mor vesh. Po
ashtu u b edhe nj loj kompjuterike e quajtur

Lufta e Shenjt, ku shkelej personaliteti i


Muhamedit a.s. Edhe kjo nuk u njoh shum, dhe
as u mediatizua.
Fillimi i trazirave
N shtator 2005 filluan trazirat. Pse? A thua
pse spati m hert ofendime ndaj Pejgamberit
ndaj t cilave duhej t reagohej. Nuk ishte
shtja q myslimant t mos e kishin ditur
se po ofendohej Pejgamberi, por sht fakt se
ata reagonin me menuri duke anashkaluar
ngacmimet dhe provokimet nga qarqe t
caktuara e me qllime t caktuara.
Reagimi i myslimanve
Duke u nisur edhe nga praktika e ashabve,
t cilt bnin gara pr praktikimin e Sunetit t
Pejgamberit a.s. dhe pr ta mbrojtur at me do
kusht, edhe ne prkrahim protestat paqsore dhe
reagimin e myslimanve ndaj ktyre sulmeve e
ofendimeve. Dhe madje bjm thirrje me ngulm
pr mbrojtjen e Pejgamberit a.s. dhe t Sunetit
t tij. Qoft edhe me bindjen se ata nuk mund ta
njollosin aspak personalitetin e tij, sepse Allahu
Pejgamberit a.s. n Kuran i thot: Ska dyshim
se Ne t mjaftojm ty kundr atyre q tallen. (El
Hixhr, 95), Shih poashtu El Kevther, 1-3, dhe El
Kalem, 1-5)
Ata smund ta njollosin assesi personalitetin
e Pejgamberit ton t dashur, dhe ne duhet
t reagojm n mnyr paqsore lidhur me
ofendimet e tilla q i bhen. Por duhet t kemi
kujdes dhe t marrim parasysh faktet n vijim:
1. sht shum e vrtet q ne nuk lejojm
t ofendohet e t sulmohet Pejgamberi yn i
dashur. Ne duhet t reagojm me mend, me
kultur e urtsi. Masa e gjer nuk duhet t
reagoj vetvetiu, por duhen dgjuar dijetart dhe
udhheqsit e tyre.
2. T mos biem viktim e manipulimeve nga
grupe t ndryshme antiislamiste, t cilat bjn
qllimisht provokime t tilla n kto koh, pr
t mbuluar edhe gjurmt e veprimeve t tyre
ekstremiste e radikale kundr njerzimit n
prgjithsi, e kundr myslimanve n veanti.
Ne duhet t reagojm ashtu si na konvenon
neve e kur na konvenon neve, dhe jo kur e si u
konvenon atyre. Madje reagimet e dhunshme, si
ajo n Libi q rezultoi me vdekjen e ambasadorit
amerikan dhe zyrtarve tjer, paraqiten me buj
npr medie pr t shfaqur gjoja egrsin
e muslimanve. Ndrsa protestat e qeta, t
matura, madje as thirrjet e dijetarve mysliman
pr vetprmbajtje dhe respektim t feve, ata as
q i publikojn, por vetm i fshehin.
3. Reagimi m i mir ndonjher, ndoshta edhe
n kt rast, sht shprfillja e ktyre gjrave
dhe mosmarrja me to duke i nnvlersuar.
Kt bindje na e forcon edhe m shum thnia
e Umerit r.a., i cili thot: Mbyteni (vriteni)

Aktuale 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

t kotn me heshtje, e mos e shprushni, e t


kthehen e t merren me t njerzit nuhats
(hulumtues) t t kqijave.
4. T respektohen fet. Ne u bjm thirrje
atyre q ta respektojn fen ton, edhe nse
nuk e besojn, s paku ta respektojn sikurse
e respektojm edhe ne fen e tyre. Fundja
edhe Allahu thot: Ju keni fen tuaj (q
i prmbaheni), e un kam fen time (q i
prmbahem)! (Kafirun, 6)
Edhe pse ky Muhamed, t cilin ju po e
ofendoni, sht Pejgamber edhe juaji, sepse ai
sht drguar pr tr njerzimin. Por, meq spo
i besoni, s paku respektojeni dhe mos e ofendoni.
Ata bjn gabim pas gabimi, le q se besojn, po
madje edhe e ofendojn e tallen me t.
5. Ne fajsojm vetm personat dhe grupet e
involvuara n ofendim dhe jo tr popullin ose
njerzit e pafajshm. Ne nuk fajsojm popullin
amerikan, as t gjith t krishtert, po vetm ata
q kan marr pjes n tr kt ofensiv dhe
meritojn t dnohen.
6. Nga kjo duhet t shikohet se kush prfiton
nga tr kto trazira. Dihet se myslimant nuk
prfitojn aspak, madje dmtimet materiale t
shkaktuara n vendet e tyre duhet ti paguajn
ata vet. Ose edhe me trazirat e ndryshme
npr bot, rrihen, maltretohen e burgosen,
ndoshta edhe vriten.
7. Provokuesit e till jan duke manipuluar
ndjenjat e myslimanve dhe po matin pulsin
e tyre, pr t par se si po reagojn dhe far
ndrmarrin. Pr t par se sa jan unik, sa
jan t lidhur dhe sa jan t vetdijshm e t
efektshm n veprimet e tyre etj..
8. Protestat paqsore lejohen. Por jo duke
dal n rrug e me trazira (zaten kt edhe po
e dshirojn provokuesit e till), po duke iu
prmbajtur Sunetit t tij, duke br gara mes
nesh q ta praktikojm sa m shum programin
e jets s till. N fakt, ata provokues kan
frik nga praktikuesit e mirfillt t Sunetit
dhe jo nga njerzit e rrugve. sht e vrtet
se jomyslimant nuk kursejn pr ta ofenduar
Pejgamberin ton, por mos harroni se edhe ne
myslimant mund ta ofendojm t Drguarin
ton me moszbatimin e Sunetit t tij. Pejgamberi
a.s. na dfton se atij i jan dhn pes veori
q si jan dhn asnj Pejgamberi m par,
e njra prej tyre sht: Jam ndihmuar me
frikn, sa ecn njeriu nj muaj larg distanc!
q domethn se jobesimtart friksohen nga
myslimant e devotshm, q i prmbahen
mirfilli Sunetit, edhe po t jen n distanc nj
muaj larg udhtim.
Pra, me dije, me msim, lexim e urtsi, me
menuri e me zbatim t mirfillt t Islamit, mbrojm edhe Pejgamberin, edhe Kuranin, edhe
Islamin n trsi.Allahu thot: O besimtar,
nse ju ndihmoni (fen) Allahun, Ai ju ndihmon
ju dhe ju forcon kmbt tuaja. (Muhamed, 7)

Qndrimi Sulltan
Abdylhamidit
ndaj ofendimeve
t Pejgamberit a.s.
Prof. Dr. Mustafa Armagan*

nga shfaqja e pjess s filmit me


ofendime ndaj Pejgamberit ton a.s., n
Youtube, aq sa ishin protestat q filluan n
Botn Islame, gati njsoj vazhduan dhe tronditn
edhe myslimant e Turqis.
Kujtojm se m hert ishte nj kriz karikature
n Danimark. Kjo do t thot q ende vazhdon
mentaliteti pr prpjekje kundrejt Islamit dhe
vlerave t tij. Pr shembull, pyetja Pse nuk
del askush t prkrah ofendimet islame q u
bhen aq shum myslimanve n Kin? - ka nj
domethnie bukur t mjaftueshme.
Mos sht patjetr q reagimet tona ti bjm
duke mbytur dik? Bota Islame q prfshin
m shum se nj miliard popullat, me kt
politik, aq m tepr kur bhet presion prmes
administrimit t SHBA-s, prfaqsohet nga
kta t mjer? A thua kshtu do t ishte gjendja
me likuidime, nse do t ishte halifja me t cilin
mburremi?
Pikrisht tani sht koha ta kujtojm se si
Abdylhamidi i II, t cilin bota moderne islame
e njihte Halifja i Vetm, i msoi ata evropian
t pasjellshm. Pa shihni se si nj Abdylhamid
q, duke i shfrytzuar kanalet diplomatike e
politike, pa br shum zhurm, kishte mundur ti
eliminonte dhe parandalonte krizat e ofendimeve
n heshtje dhe pa z.
Viti 1890, prshkruesi i nj pjese teatri nga
Franca - Henri de Bornier (Anri d Bornie),
kishte filluar t shfaqte n sken dramn me
emrin Muhamed (1888). Jo vetm kaq, por
nj aktor do t luante me emrin e Pejgamberit
a.s.! Shih far guximi! E gjith kjo gj, pra
kjo loj q ndot personalitetin shpirtror t

41

42

Teatri i njohur
francez Comedie
Francaise, ku
planifikohej t luhej
pjesa me emrin
Mahomet.

Henri de Bornier
prshkruesi i
pjess q prmban
ofendime ndaj
Pejgamberit a.s..

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktuale

Muhamedit a.s., gjegjsisht q ul nderin e fes


islame dhe myslimanve, e kjo, shkoi n vesh t
Abdylhamidit Halifes s Myslimanve dhe e
gjith kjo, at e vuri n lvizje, dhe ai jo vetm se
do t pengonte shfaqjen n at teatr, po madje
dhe n tr Francn.
Si h? Duke e uar lajmin prmes dors s
Ambasadorit n Paris - Salih Munir Pasha tek
Presidenti Francs, Sadi Carnot. Kjo kishte
mjaftuar q t ndalohej shfaqja e asaj skene. Pas
ndalimit t saj nga Kshilli i Ministrave prmes
nj vendimi t veant, Abdylhamidi pr kt
gjest pati falnderuar Karrnon (Carnot) dhe
kt e kishte festuar e cilsuar si nj vendim t
menur, q sht marr pr t mos nnmuar
dhe shqetsuar shtresn myslimane prmes nj
loje q sishte asgj prvese nj plag. Aq sa, pr
kt gjest, ai e kishte koncensionuar Presidentin
me nj shprblim.1
Kshtu q, Abdylhamidi n nj shkres me
titull Rreth lojs q sht br pr personalitetin
e ndershm dhe t shenjt t Muhammedit
alejhissaltu vesselm q i kishte drguar
prmes Ambasadorit t Francs n Stamboll Kont Montebella, Francn e kishte krcnuar
ashpr dhe u kishte dhn ultimatum se, nse
do t shfaqej ajo pjes n sken, do t kputeshin
lidhjet Osmane-Franceze.
Por prshkruesi i saj kishte dal m i inatosur
se skenaristi i videos s poshtr; nuk kishte
qllimin ta braktiste kt pun. Kso here ai do
t merrte hov q kt pjes ta shfaqte n Angli,
ku mendonte se Abdylhamidi nuk do t mund t
fuste dhmbin. Edhe pas vendimit dhe caktimit
q ajo t shfaqej n nj teatr shtetror - Lyceum
Kraliyet Theatree, Abdylhamidi kso here futi
n lvizje enkas Ministrin e Jashtm - Lord
Salisbury, dhe me kt vaprim bri q ajo pjes
t ndalohej jo vetm n at teatr, por n tr
Anglin.2
Kishin kaluar tre vjet dhe Lord Salisbury kishte
shkuar, ndrsa n vendin e tij kishte ardhur
Roserbery, nj njeri q kishte nj konsiderat m
n distanc ndaj Islamit. Bornier, i cili gjeti nj
guxim nga kto ndryshime, prsri u ngrit n
kmb dhe bri marrveshje me nj teatr tjetr
t Londrs. Mirpo, edhe ksaj radhe ai nuk do t
kishte mundsi ta nxirrte n sken shfaqjen e tij.
Dhe kshtu diplomacia e njohur e Abdylhamidit,
nuk do t lejonte nj paraqitje t till.
N vitin 1900 n Paris, risjellja e dshirs pr
shfaqjen e asaj pjese n sken, po ksaj radhe
krejtsisht me nj prmbajtje dhe me nj emr
tjetr, me emrin Xhenneti i Muhammedit, ishte
nj rezultat i arritjeve diplomatike. Dhe msojm
se u pengua edhe shfaqja e opers s Mocartit
me emrin Grabitja e Vajzs nga Pallati m 1894
n Amsterdam. Po ashtu ndikimi i Abdylhamidit
arriti t ndalonte edhe nj shfaqje tjetr q
deshn ta shfaqnin n Rom, me ofendime
dhe njollosje rreth Fatih Sulltan Mehmedit. N

pamundsi pr t vepruar drejtprdrejt dhe pr


ta parandaluar at shfaqje, , pr nj gj t till
Sulltani kishte futur mikun e tij -Perandorin
gjerman, Wilhelmin II. Aprovimin pr ndalimin
e ksaj e msojm nga nj gazet Italiane (15
Prill 1890), ku, ndr t tjera, thuhet:Nga
Lajmi mbi shfaqjen e ksaj drame, Sulltanin
(Abdylhamidin) e kaploi emocioni thuajse sikur
ti tregoje se po lundronte nj filo detare ruse
drejt ngushtics s Bosforit. Rreth (ngjarjes),
shtoi kujdesin Perandori Wilhelm.
Kur m 1893 n SHBA deshi t shfaqej pjesa
n skenn e teatrit, me titullin Muhammed, q
tregonte nj gj shum m ndryshe se ishte jeta e
Pejgamberit a.s., Sulltani bri nj takim t mbyllur
me ambasadorin Alexander W. Terrell, dhe
menjher pas ksaj, edhe pse kjo ishte me lejen
e Qeveris Federale, me ndrhyrjen e Presidentit
t SHBA-s Cleveland, u arrit q t trhiqej
nga skena. Abdylhamid Hn ishte i till q, pr
lndimin e Islamit, ofendimin e Pejgamberit a.s.,
njollosjen e gjyshrve, vinte n peshoj do gj
kundr shteteve t fuqishme perndimore, me
nj vetbesim, pa mdyshje dhe me krenari, pa
marr parasysh ballafaqimin, dhe pr nj koh
t shkurtr ai kishte treguar ndikimin e tij ndaj
tyre. Dhe kshtu, pas ksaj gjje, edhe teatrot dhe
shfaqjet, m kishin marr nj kahje dhe drejtim
pak m me kujdes, duke br przgjedhjet m t
ndryshme. T gjitha kto ndrhyrje dhe kta hapa
pr pengimin dhe moslejimin e shfaqjes s pjesve
q donin t njollosnin dhe ofendonin Pejgamberin
ton t dashur dhe sulltant Osman, qofshin
n Franc, Angli apo Itali, e edhe n Indi, q
aso kohe ishte nn administrimin e kolonistve
anglez, bn q shfaqja e skenave dhe prdorimi
i shprehjeve fyese t rritej edhe m tej, e kjo
thuajse ishte br tradit. Mirpo, shohim q
asokohe burokratt e njohur evropian kishin
detyrime q kt gj t Osmanve ta merrnin m
me seriozitet dhe vrejm se koh pas kohe ata ua
trhiqnin vrejtjen medieve t tyre. Kjo, jo vetm
q tregon se Abdylhamidi kishte nj kapacitet
brenda kufijve islam dhe ndr myslimant,
porse ai kishte nj ndikim t madh edhe tek
shtetet evropiane, m shum se mendohej. Nse
shikohet se merrrte angazhim pr ndrhyrje nj
Perandor i madh gjerman si Wilhelmi, kjo le t
kuptohet se me sa seriozitet i kishte marr ai kto
gjra.
Pr fat t keq, me zbritjen e Abdylhamidit II-t
nga posti, nuk mbet as nj diplomaci e bardh
q do t ndezte zjarrin e hilafetit, e as ndikimi
dhe ndrhyrja jon ndrkombtare q trashgohej
nga Osmant dhe hilafeti. Kur shikohet gjendja
e mjer e ecuris s protestave, del n pah se
nevojitet q teknika Diplomacia e Bardh t
hyj n universitete si lnd studimi.
* Autori sht nj historian i njohur nga Turqia.
Po fillon Hamidologjia a jan gati universitetet?
Prktheu: Mr. Zymer Ramadani

PJESA FAMILJARE 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Petronasi krenaria e Malajzis


Ejup Ramadani

Kullat Binjake Petronas jan dy ndrtesa t larta n Kuala-Lumpur t Malajzis. Kto dy ndrtesa
ishin disenjuar nga arkitekti argjentino-amerikan Cezar Pelli. Ato u ndrtuan nga dy konsorciume t
ndara ndrtimore, t kryesuara nga Hazama Corp. dhe Samsung Engeneneering & Construction, gjat
viteve 1992-1997.

ullat kan nga 88 kate secila, t larta 452 m.


Kshilli i ndrtesave t larta dhe i banimeve
urbane kullat i ka certifikuar si ndrtesat
m t larta t bots pr vitin 1996, bazuar n majn
e tyre strukturore. Ato e mbajtn kt nam deri n
vitin 2004, kur ndrtesa TAJPEJ 101 i tejkaloi pr
nga lartsia. Realizimi i projektit pati kushtuar 1.8
miliard $.Kulla Nj ka zyrat e kompanis malajziane
nacionale t petrolit: Petronas, e njohur si: Petroleum
National Berhad.N Kulln Dy gjenden kompanit
me lidhje biznesore t kompanis Petronas, kompani
t tjera t prziera dhe katr restorante. N pjesn me
bazament t prbashkt, t nivelit t ult, sht nj
sall koncertesh me 864 ulse dhe quhet Filarmonia
Dewan e Petronasit.
N fillim t viteve 90, Kryeministri i Malajzis Dr.
Mahatir Mohamed dshironte t krijonte nj struktur
q do t prfaqsonte rritjen e suksesit t vendit t
tij.Me qllim q t realizonte idet dhe propozimet
e mendjeve m t ndritura arkitektonike t bots,
ai organizoi nj konkurs ndrkombtar. Konkursin
pr disenjimin e ndrtesave binjake 88- katshe,
t ndrlidhura me nj ur, e fitoi arkitekti Cezar
Pelli. Ura simbolizonte qasjen e re t Malajzis, nj
qasje e re drejt s ardhmes.Cezar Pelli ka qen ishdekani i Shkolls s Arkitekturs n Yale dhe kishte
disenjuar disa objekte prestigjioze n bot, prfshir
edhe: Canary Warf n Londr, Qendrn tregtare n
Manhatten dhe Carnegie Hall Tower n Nju-Jork.
Disenjimi arkitektonik dhe prerja (Layout)
Kryeministri Mahatir ishte impresionuar nga
ideja fillestare e Pelli-t, mirpo mendonte se projekti
nuk kishte elemente t mjaftueshme autoktone
malajziane. Ai donte nj ndrtes q do ta

identifikonte Malajzin, q t ishte e rangut botror


dhe me t ciln malajziant do t mburreshin.N
fillim Pelli u orvat t kuptonte se ishte ajo q do
ta bnte objektin unikat dhe malajzian. M von ai
e kuptoi q malajziane do t thoshte islame.
Me kt qasje, ai filloi ti studionte t gjitha llojet e
artit islam. Ky lloj arti ishte kundr portretizimit t
njeriut. N vend t njeriut do t prdoreshin figura
gjeometrike dhe simbole t ndryshme. Megjithat
Pelli nuk po ia dilte t disenjonte nj ndrtes e cila ti
plqente Kryeministrit.Me kalimin e kohs, Mahatir
Mohamedi e kuptoi se cila ishte forma sipas s cils
do t duhej t dukeshin kullat: nj yll tet-rrembsh,
i cili n Islam simbolizon: unitetin, harmonin,
stabilitetin dhe racionalen.M n fund Pelli filloi t
merakosej se mos disenjimi i ri do t ishte i kufizuar
n ngritjen e kateve. Ai e zgjidhi kt problem duke
shtuar gjysmharqe te do knd i brendshm. Tani
do kull do t kishte 34.455m2 nga hapsira e kateve,
duke prfshir edhe nj aneks rrethor q kishte lartsi
44-katshe. Pas 8 muajsh pune pr disenjimin, t dyja
palt ishin t knaqura dhe projekti mori formn
prfundimtare.Ndrtesa sht e rrnjosur thell n
traditn e vendit, por prfaqson kryesisht aspiratat
dhe ambiciet e Malajzis.N disenjimin origjinal ishte
parapar q ndrtesa t ishte e lart 427m, por, kur Dr.
Mahatiri e kuptoi q me pak korrigjime ndrtesa do t
mund t ishte m e larta n bot, filloi t insistonte n
ngritjen e lartsis me tr potencialin e mundshm.
U desh t rikalkuloheshin dhe t ritestoheshin shum
elemente strukturore. Sidoqoft, shtimi i lartsis
u arrit pa shtuar numrin e kateve. N vend t ksaj
u desh t shtohej nj kupol e vogl me nj maj
integrale n maj t kullave, duke arritur lartsin 452
m dhe duke i tejkaluar kshtu Kullat Sears.

43

44

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Arkitektur

nn peshn e kullave. Pr kt arsye, inxhinieri i


strukturs, z. Charlie Thornton, propozoi lvizjen
e tr lokacionit pr 61 m, pr ta vendosur tr
projektin mbi tok t but. Ather ata do t duhej
ta groponin tokn dhe t vendosnin shtylla betoni
thell n tok, n mnyr q nn themelet e kullave
gjigante t kishte nj bazament t fort betoni.
Gropimi filloi n janar t vitit 1993, pr t krijuar
nj mal nntoksor prej shtyllave t betonit dhe t
elikut. Njqind e katr shtylla betoni, n thellsi
61deri 114 metra, u vendosn n brendsi t toks.
M pas, mbi kto shtylla u derdh nj shtres betoni,
n nj periudh kohore prej 54- orsh pa ndrprerje
(nj kamion barts betoni zbrazej do 2.5 minuta).
Betoni derdhej n mnyr t vazhdueshme, pr tu
thar n t njjtn koh, se prndryshe do t ahej
tr siprfaqja.Pas pes or derdhjeje t betonit, nj
stuhi tropikale e rrufeshme goditi konstruksionin
dhe i detyroi ta mbulonin at me nj mas bezeje pr
t vazhduar derdhjen e betonit. Derdhja 54-orsh qe
e suksesshme.

Kompanit garuese
Realizimi i ktij projekti kaq t madh, normalisht
do t krkonte 8 vjet, por malajziant po planifikonin
ta ndrtonin pr 6 vjet. Pr tiu prmbajtur strikt
afatit, dy konsorciumet kishin kontraktuar q secili
prej tyre t ndrtonte njrn kull, pr t garuar
me njra-tjetrn deri tek maja. Kulla Nj u ndrtua
nga Mayjous Jonit Venture, q udhhiqej nga
kompania japoneze Hazama Corp. dhe prbhej
nga JA Jones Construcion CO, MMC Engeneering
services Sdn, Bhd, Ho HUP Construction co. Bhd.
dhe Mitsubishi Corps. Prgjegjsi kryesor i Kulls
Nj ishte Robert Pratt. Kulla Dy u ndrtua nga
SKJ Joint Venture, q udhhiqej nga Samsung
Engeneering and Constructio dhe prbhej nga
Kuk Dong Engeneering and construction Co. Ltd.
dhe Syaruka Jasatera Sdn Bhd. Prgjegjsi kryesor
i Kulls Dy ishte Jon Dunsford.
Prgatitja pr themelet
Kullat Binjake Petronas do t ndrtoheshin mbi
nj fush hipodromi (t garave me kuaj) n KualaLumpur, e cila quhej Selangor Turf Klub. Shum
shpejt u b e qart se pr at lokacion nuk ishte br
asnjher ndonj studim i mirfillt. Kompanit
filluan ta groponin tokn pr t hasur n shkmbinj,
q do t shrbenin si shtrat mbajts i kullave
binjake.Ajo q gjetm, ishte se ne jo vetm q
qndronim mbi gur glqeror t shkaprderdhur,
por se ne po qndronim edhe mbi tehun e nj mase
shkmbore - kishte deklaruar Pratt. Njra an e
lokacionit ishte gur glqeror, ndrsa pjesa tjetr
ishte nj mas guri e dobt, e cila do t shkatrrohej

Gara drejt majs


M tepr se 60% e materialeve me t cilat u
ndrtuan Kullat, ishin materiale vendore, prfshir:
betonin, drurin, mermerin, qeramikn, pllakat dhe
qelqin.Ndrtimi i Kulls Nj filloi n prill t vitit
1994, nj muaj para Kulls Dy. Superstruktura e
kullave do t bhej prej betonarmeje, n vend t
elikut, meq Malajzia nuk e kishte t zhvilluar at
industri, ndrsa importi ishte tejet i kushtueshm.
Gjithashtu betonarmeja sht e rezistueshm dy
her m tepr ndaj dridhjeve. Ata iu prmbajtn
testimeve t Laboratorit t ikagos (CTL) pr
t prodhuar beton t tipit 80, nga materialet e
prodhuara n Malajzi. Ky beton duhej t rezistonte
20.000 paund pesh pr in/2 (137,895 kPa). Pas
eksperimentimit me przierje t ndryshme t
zallit, ujit dhe imentos, ata i shtuan silic, i cili i
reduktoi flluskat e ajrit n beton dhe ia shtoi forcn
e qndrueshmris.Prdorimi i betonit t nj
cilsie kaq t lart ishte nj transferim i teknologjis
amerikane, e cila po e prdorte at deri n shkalln
110 n industrin ndrtimore - kishte thn
Huhimah Hashim, menaxheri kryesor i KL City
Center.Disenji i kullave kishte 16 shtylla betoni, secila
me 5.8 m trashsi, pr t prshkuar tr gjatsin
e Kullave. Kto shtylla ishin t lidhura me nj seri
trarsh. Shtyllat mund t mbanin nj pesh prej
270.000 tonelatash. Duke u ngritur nga qendra e
kulls, gjendet nj knd rrethor, ku i jan vendosur
ashensori, shkall mekanike dhe servise t tjera.
Pr t qndruar konform parashikimeve
buxhetore, nj kat duhej t prfundonte pr
katr dit, ndrsa atyre iu deshn nga 8 dit. Pas
prfundimit t disa kateve, nj sasi betoni nuk i
kishte plotsuar kushtet n testin e zakonshm
t qndrueshmris. Kjo shkaktoi nj ndalje t
trsishme t projektit. Punishten e kaploi nj panik
n mos vall mund t ishte futur n prdorim ndonj
sasi e betonit t keq. Nj inspektor, i quajtur

Arkitektur 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Krish Krisnadwami, kontrolloi nse ndonj sasi e


betonit t keq ishte futur n prdorim. Ai arriti n
prfundimin se nj kat do t duhej t shkatrrohej
dhe t ribhej.Pr pasoj, n punishte u ndrtuan
tri fabrika betoni t ndara. Nse dshtonte njra,
dy t tjerat do t ishin n gjendje t prodhonin.
Gjithashtu do sasi betoni do ti nnshtrohej testimit
para se t derdhej n kulla. do dit e humbur
kishte koston 700.000 $.Sidoqoft, ekipi q merrej
me shtrimin e katit, po vononte tr procesin e
ndrtimit. Segmenti q merrte koh m s shumti,
si dhe pjesa m intensive e puns, ishte shtrimi i
katit. Ky proces normalisht merrte 10 dit pr nj
kat. Puntort e kullave arritn ta reduktonin kt
n katr dit. Por prsri ndrtimi ishte larg afatit
t caktuar. Mnyra e vetme pr ta prfunduar kt
projekt me koh ishte q t punohej 24 or n dit,
7 dit n jav. S shpejti projekti u ballafaqua edhe
me nj problem tjetr. Mbikqyrsit vrejtn se Kulla
Nj ishte 2.54 cm jasht vertikales. Pr ta korrigjuar
kt gabim, kontrolluesit kishin vendosur q pr
16 katet e mbetura t trhiqeshin nga 0.08. Qen
sjell specialist mbikqyrs ndrkombtar pr ta
observuar dhe kontrolluar aspektin e vijs vertikale
t objektit dit e nat. Nga mesi i vitit 1995, projekti
ishte 18 muaj larg prfundimit. N qershor t vitit
1995 ata filluan ta ngrinin Urn e qiellit pr ta
vendosur n vend.
Ura e qiellit, fasada, majat dhe ashensort
Ura e qiellit i bashkon dy kullat me nj ale
dykahshe (59m), n mes t kateve 41 e 42 dhe sht
e suportuar nga nj hark trekndor me mbajtse
gjigante n baz dhe me dy kmb (51m) t gjata.
Baza e harkut sht tek kati i 29-t. T dyja kmbt
jan t prforcuara nn ur n nj boks (kuti), mu n
qendr t urs. Ura sht e lart 170 m dhe peshon
150 t.
Vizioni i Cezar Pellit ishte q t dy kullat t ishin
me multi fasad rrezatues diamanti n diell.
Pr kt arsye, fasada u b 13.963m2, prej eliku
t pandryshkur. eliku pasqyron shklqimin e
diellit tropikal. Fasada gjithashtu sht mbuluar me
9.197m2, 2 cm qelq t laminuar, q u disenjua pr ti
pasqyruar rrezet ultravjollc dhe ato solare. Perdja e
jashtme e ndrtess u kombinua s bashku si nj lloj
kash e lashi kat pr kat.
Majat, t cilat jan mbi t dyja kullat, jan t larta
73.5 m. Ato prbhen nga dy toptha. Ato gjithashtu
jan t pajisura me drita paralajmruese pr
aeroplan, si dhe me pajisje pr larjen e dritareve.
Pr seciln jan dashur m shum se 19 jav pun.
Njra u b n Japoni, ndrsa tjetra n Kore.
Ashensort i prdorin do dit prafrsisht
rreth 10.000 veta. Lvizja ka qen e nj rndsie
t jashtzakonshme. Ashensort u prodhuan nga
OTIS Elevator Co.Secila kull sht e pajisur me
29 ashensor me dy kahe, me 6 servise ashensorsh
dhe 4 ashensor veprues. Nj ashensor dykahsh
merr 26 persona n nj kah, 52 n total dhe arrin
shpejtsin 6.1 m n sekond.

Kshilli i Bashksis Islame i Gjakovs


shpall

KONKURS
Pr plotsimin e vendit t lir t puns Imam, hatib, dhe mualim n xhamin e Fetah Ags t
Gjakovs.

Kandidati i interesuar duhet ti plotsoj


kto kushte:
1. T ket kryer Medresen, FSI-n ose Fakultetin e
Studimeve Islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar
nga Kryesia e BIRK-s);
2. Ti prmbahet Kushtetuts s Bashksis Islame t
Republiks s Kosovs, Rregulloreve dhe vendimeve t
Kryesis dhe Rregullores s Kshillit;
3. T ket aftsi komunikuese dhe organizuese t shtjeve
fetare;
4. T jet i shndosh psikikisht dhe fizikisht;
5. T mos ket vrejtje pr punn e tij, nse ka qen n
pun m prpara.
Dokumentet e nevojshme:
Krahas krkess pr punsim, duhen bashkngjitur edhe
kto dokumente:
Diploma e Medreses dhe Fakultetit,
Certifikata e lindjes,
Certifikata e shndetit (pasi t pranohet),
Certifikata se nuk sht nn hetime (pasi t pranohet),
Deklarat me shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet
fetare,
Dshmi mbi karakteristikat n pun (nse ka qen n
pun m prpara),
CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr
aftsim profesional.
(t gjitha dokumentet t jen origjinale).
Vrejtje
Dokumentet dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s.
Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas
afatit, nuk do t merren n shqyrtim.
Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n
revistn Dituria Islame.

45

46

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

N gjith Kosovn u kremtua


festa e Kurban-Bajramit

ot, n t gjitha xhamit e Kosovs,


besimtart mysliman solemnisht kremtuan
festn e Kurban-Bajramit. Manifestimi
qendror, pr Kosov u mbajt n Xhamin
Sulltan Mehmet - Fatih t Prishtins. Nj
numr i madh i besimtarve n kryeqytet, ashtu
si do vit, q n ort e para t mngjesit ua kish
msyar xhamive e m s shumti pati n xhamin
e madhe ku edhe qen t pranishm prijsit m
t lart t BIK.
Festimet q i takojn ksaj dite shnojn flijimin
dhe sakrificn e njeriut n emr t besimit te
Zoti dhe n emr t dashuris pr njeriun. Ajo
prbn festn e madhe t mshirs, t faljes,
mirkuptimit, mirsis, vllazrimit dhe paqes.
N xhamin e madhe Manifestimi filloi me
faljen e namazit t sabahut, pas t cilit u mbajt
ligjrata tematike kushtuar ksaj feste.
Pr rndsin e Haxhit dhe t Kurbanit foli
Ahmet ef. Sadriu, i cili n fillim t fjals s
tij tha: Sot sht dit feste, dit gzimi dhe
madhrimi pr mbar myslimant, dit n t
ciln bashkohen zemrat dhe gjuht e t gjith
myslimanve kudo q jan n madhrimin e
Krijuesit, pr t prjetuar me shpirt gzimin
e haren dhe duke e falnderuar At (pra
Krijuesin) pr begatit e dhuruara n kt bot.
Kt fest madhshtore e karakterizojn
tekbiret e haxhinjve t tubuar nga t gjitha
ant e bots sot n Qabe, t cilt pas prgjigjes
s thirrjes s Allahut pr ta kryer Haxhin, duke
u kthyer nga Arefati, Muzdelifja pr n Mina, e
madhrojn At pa ndrprer me tekbire.
M tutje duke folur pr festn Ahmet ef. tha:
Kurban Bajrami sht prej shenjave t dukshme
t Islamit, n t ka kuptime t larta, synime
madhshtore dhe urtsi t uditshme. Kuptimi
i par i Kurban Bajramit sht njsimi t
besuarit n Allahun nj, sepse Ai sht i veuar
me adhurim n lutje, frik, shpres, krkim
ndihme, tevekul, zotim, therje si dhe shum
ibadete t tjera. Ky besim sht rrnja e Fes mbi
t ciln ndrtohet do deg e sheriatit dhe ashtu
realizohet kuptimi i shehadetit LA ILAHE ILLALLAH n t cilin aludon fjala e Allahut.
Faljes s namazit t Kurban - Bajramit i priu
kryeimami Sabri ef. Bajgora, ndrkaq Hytben e e
mbajti Myftiu i Kosovs mr. Naim ef. Trnava.
Ai ka thn se kt fest e karakterizon
vendosmria e besimtarve pr kryerjen e
obligimeve t Haxhit, ku miliona besimtar
lartsojn emrin e Allahut Fuqiplot dhe luten
pr paqe.
Festn e Kurban - Bajramit e karakterizojn
dy obligime themelore n Islam: Haxhi dhe
prerja e Kurbanit, t cilat jan obligim pr t
gjith ata q i Madhi Zot u ka dhn mundsi.
Haxhi sht ndr kushtet themelore n Islam,
i cili kryhet me vizitn q i bhet Qabes - Kibles
s myslimanve, n koh t caktuar, n vende t
caktuara dhe me rregulla t caktuara.

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

47

48

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

Besimtart nga e tr bota gjat kryerjes s


haxhit, luten q Allahu tua fal mkatet, duke
krkuar mshirn e Allahut pr veten, familjen,
t afrmit, besimtart dhe njerzimin mbar tha Myftiu Trnava.
M tutje Myftiu ka folur edhe pr rndsin
q ka kurbani dhe tha: Simbolika e dyt e ksaj
feste manifestohet prmes prerjes s kurbanit,
q sht obligim-vaxhib pr t gjith ata q kan
mundsi, n shenj afrie dhe devotshmrie pr
Krijuesin, dhe pr t rikujtuar Ibrahimin a.s. i cili
ishte n gjendje t sakrifikoi edhe birin Ismailin
pr hir t Zotit.
Prerja e kurbanit nuk sht thjesht derdhja e
gjakut, por mbi t gjitha sht prkushtimi, bindja,
sakrifica morali dhe devotshmria e besimtarit.
N fund t mesazhit t tij drejtuar besimtarve
uroj t gjith duke thn: Nga ky vend, n kt
dit t madhe q simbolizon unitetin, barazin,
solidaritetin e sakrificn, e gjej me vend q t
gjithve kudo q jeni brenda trojeve tona dhe
mrgats son, tu uroj e prgzoj n emr t
Bashksis Islame t Republiks s Kosovs,
institucioneve t saja festen e Kurban - Bajramit.
Sot n kto momente festive m lejoni tua uroj
edhe 100 vjetorin e pavarsis dhe shtetsis
s Shqipris, duke e lutur Allahun q ta ruaj
atdheun ton, ta bashkoj kombin ton, ta
udhzoi e ta edukoj rinin ton. I bindur q e
ardhmja do jet m e mir, m e begatshme e m
e ndritshme pr ne.
Pritje nga Myftiu me rastin e Kurban-Bajram
Me rastin e fests s Kurban Bajramit Kryesia
e bashksis islame t Kosovs , nga ora 9-12,
organizoi pritje urimi. Pr ti uruar krert e BIK,
t prir nga Myftiu Naim Trnava pr festn e
Bajramit, selin e BIK-s e vizituan prfaqsues
t institucioneve vendore e ndrkombtare,
t partive t ndryshme e t institucioneve
shkencore, fetare e kulturore publike dhe
individ nga qendrat Kosovs dhe nga jasht.
Nga institucionet:
Presidentja e Kosovs, znj. Atifete Jahjaga,
Kryetari i Kuvendit t Kosovs, Jakup Krasniqi,
Kryeministri i Kosovs Hashim Thai, i
shoqruar nga zv/kryeministri Hajredin
Kui dhe ministri i shndetsis, Ferid Agani;
Ipeshkvi i Ipeshkvis s Kosovs - Dod Gjergji;
kryetari i Prishtins, dr. Isa Mustafa, Komandanti
i KFOR-it - Volker Halbauer, shefi i Misionit t
OKB-s n Kosov, Zarif Farid.
Nga partit politike:
Kryetari i i Lvizjes Vetvendosje Albin
Kurti i shoqruar nga bashkpuntor, nj
delegacion i AAK-s, i prir nga Ahmet Isufi;
dhe shum personalitete t tjera t jets politike,
kulturore e fetare t Kosovs.
(R.Shkodra)

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Hytbeja e Myftiut t Kosovs me


rastin e fests s Kurban-Bajramit
T nderuar besimtar, vllezr e motra!
T nderuar qytetar !
alnderimi i takon Allahut t
Gjithmshirshm, Krijuesit t toks dhe
qiejve, Gjykatsit t Dits s Gjykimit. I
lartsuar qoft Ai, i Cili krijoi njeriun n formn
m t prsosur dhe e dalloi nga t gjitha krijesat
e tjera. Salavatet dhe prshndetjet tona ia
drgojm Muhamed Mustafas, familjes s tij,
dhe atyre q ndoqn dhe vazhdojn t ndjekin
rrugn e tij.
Festn e Kurban - Bajramit e karakterizojn dy
obligime themelore n Islam: Haxhi dhe prerja e
Kurbanit, t cilat jan obligim pr t gjith ata q
i Madhi Zot u ka dhn mundsi.
Haxhi sht ndr kushtet themelore n Islam,
i cili kryhet me vizitn q i bhet Qabes - Kibles
s myslimanve, n koh t caktuar, n vende t
caktuara dhe me rregulla t caktuara.
Besimtart nga e tr bota gjat kryerjes s
haxhit, luten q Allahu tua fal mkatet, duke
krkuar mshirn e Allahut pr veten, familjen,
t afrmit, besimtart dhe njerzimin mbar.
T gjith s bashku me nj z e madhrojn
Allahun duke thn:
T prgjigjem ty, o Zot, t prgjigjem! Ti nuk
ke rival, o Zot! Vetm ty t takon falnderimi,
mirsia e pushteti. Ti nuk ke shok.
Kjo sht edhe motoja e Haxhit, e cila
i bashkon besimtart nga t katr ant e
bots pr t madhruar Allahun Nj. Me
kt rast rikujtojn edhe numrin e shumt t
pejgamberve q kan jetuar dhe thirr n fen
e Allahut n ato vende. Rikujtojn Muhamedin
a.s., zbritjen e Kuranit, thirrjen e Muhamedit a.s.

pr t besuar n nj Zot, dhe largimin nga idhuj


adhurimet e shumta.
Allahu n Kuran thot:
Vizita e Qabs pr hir t Allahut sht
detyrim pr at q ka mundsi ...(Ali Imran, 97)
Simbolika e dyt e ksaj feste manifestohet
prmes prerjes s kurbanit, q sht obligimvaxhib pr t gjith ata q kan mundsi, n
shenj afrie dhe devotshmrie pr Krijuesin,
dhe pr t rikujtuar Ibrahimin a.s. i cili ishte n
gjendje t sakrifikoi edhe birin Ismailin pr hir t
Zotit.
Prerja e kurbanit nuk sht thjesht derdhja
e gjakut, por mbi t gjitha sht prkushtimi,
bindja, sakrifica, morali dhe devotshmria e
besimtarit.
T nderuar besimtar!
Duhet ta din t gjith besimtart kudo q
gjenden se pasurin q iu ka dhn Allahu sht
edhe nj sprov e madhe pr ta, se ku dhe n
far mnyre e shpenzojn.
Kosova jon ka nevoj pr ndihmn e t
pasurve ngase kemi nga vllezrit dhe motrat
tan ende t pa streh dhe shum t tjer q
prballn me skamje, kemi shum jetim t cilt
presin ndihmn ton. Ne nuk mund t jemi t
gzuar e fqinji jon t mos ket far t shtroi
n sofrn e tij. Un edhe n kt dit t madhe
festive iu bj apel t gjithve q ta ndihmojm
njri tjetrin.
T gjith njerzit e vetmuar dhe t varfr,
bhen n momente t lumtur me ndihmn e t
pasurve bujar. Ashtu si iu shprndan qielli
mshir dhe prodhimtari tokave q i prshkon,

49

50

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

ashtu dhe njerzit bujar dhe t mshirshm


bhen pretekst q mshira e Allahut t shkoj tek
nevojtart, jetimt dhe t vetmuarit!
Me sa dshir dhe knaqsi i pasuri i ofron
ndihm t varfrit, me aq knaqsi do t pranoi
i varfri ndihmn e ofruar, dhe aq shum do t
gzohet.
Nj dhnie-marrje e till sht burim
knaqsie edhe pr dhnsin, edhe pr
marrsin, sepse thellsia shpirtrore e dhnsit
reflektohet te marrsi, e del n shesh fitimi q
kurr nuk do t psoj dmtim.
N Kuran Allahu na thot:
O njerz! T gjith ju jeni, para Allahut, t
varfr dhe nevojtar! Vetm Allahu sht i pasur
dhe i denj pr lavdrim!(Fatir, 15)
Nga kjo porosi Kuranore msojm se t pasur
e t varfr, t jen t vetdijshm pr varfrin
e tyre para Zotit dhe t jetojn me kt vetdije.
Njerzit e menur t islamit, pr ta shprehur
vlern e ksaj vetdije, kan thn:
Varfria ime karshi Zotit sht krenaria ime!
Shmblltyra dhe modeli m i mir, pr
ndihm t varfrve dhe atyre n nevoj, e
jetimve pr ne sht Muhamedi a.s.. Esht
modeli i pakrahasueshm n dhnien e sadakas
ndihms atyre q kishin nevoj. Muhamedi

a.s. nuk i grumbullonte gjrat q ia jepte Allahu,


nuk i mbante n nj qoshe, depo apo bank si
po ndodh sot, por kur dikush i krkonte dika,
ai e harronte veten,ose ia jepte ushqimin e vet,
ose rrobn e trupit.
Pastaj ajeti tjetr.
(O i Drguar!) Paralajmroi pr nj ndshkim
t dhimbshm ata q grumbullojn ar e argjend e
se shpenzojn n rrugn e Allahut!
(Et-Tevbe, 34)
Meq zeqati, sadakaja, ndihma vullnetare,
jan nj adhurim pr Allahun, duhet ditur se
gjrat q jepen, i jepen drejtprdrejt Allahut.
Muhamedi a.s.thot:
Pa dyshim, sadakaja kalon n dorn e Allahut
para se ta marr nevojtari!
T nderuar besimtar!
Kjo bot n t ciln po jetojm nuk sht vendi
ku mund ta gjejm qetsin e plot n zemrat
dhe ndrgjegjen ton. Nprmjet mundsis q
na e ka dhn Allahu punojm edhe pr botn
tjetr. Duhet t prpiqemi t fitojm lumturin,
prjetsin dhe perspektivn e amshuar brenda
mundsive q na ka favorizuar i Madhi Zot
n kuadrin e ksaj bote. E kjo arrihet duke e
kuptuar njeriu qllimin e krijimit t tij n kt
bot, dhe duke e kryer detyrn ton si robr t
Zotit,para se t na pamundsohet kjo.
Allahu thot:
Dhe me at q t ka dhn Allahu, krko
(fitosh) botn tjetr, e mos le mangu at q t
takon nga kjo bot, dhe bn mir ashtu si t ka
br Allahu ty, e mos bn t kqija n tok, se
Allahu nuk i don rregulluesit(Kasas, 77).
Sot n kt dit feste e gzimi, thrras t gjith
besimtart q n zemrn dhe shpirtin e tij t
shndrit besimi i sinqert. Besim i cili motivon
dhe fuqizon zemrat tona q t jemi edhe m
solidar, m human, m mshirues e tolerant.
T lm urrejtjen dhe armiqsin, t
motivohemi pr buzqeshje e prqafime
vllazrore. do fest e jona ka urtin dhe
porosin e vet, por porosia e Kurban Bajramit
qndron fuqishm mbi parimet e bujaris,
solidaritetit, barazis, flijimit dhe sakrifics.
T dashur vllezr e motra!
Nga ky vend, n kt dit t madhe q
simbolizon unitetin, barazin, solidaritetin e
sakrificn, e gjej me vend q t gjithve kudo q
jeni brenda trojeve tona dhe mrgats son, tu
uroj e prgzoj n emr t BIK, institucioneve t
saja festen e Kurban - Bajramit.
Sot n kto momente festive m lejoni tua uroi
edhe 100 vjetorin e pavarsis dhe shtetsis
s Shqipris, duke e lutur Allahun q ta ruaj
atdheun ton, ta bashkoj kombin ton, ta udhzoj
e ta edukoj rinin ton. I bindur q e ardhmja do
jet m e mir, m e begatshme e m ndritshme
pr ne.
Me fat ju qoft festa e Kurban - Bajramit!
Me fat prvjetori i pavarsis!

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

Kontributi i prijsve mysliman


n formsimin e vetdijes dhe
identitetit kombtar
Me rastin e 100-Vjetorit t Pavarsis, n Tiran tri bashksit islame shqiptare organizuan
konferencn shkencore Kontributi i prijsve mysliman n formsimin e vetdijes dhe
identitetit kombtar

e rastin e 100-Vjetorit t Pavarsis dhe


n kuadr t prkujtimit t figurave
historike islame q luajtn nj rol t
jashtzakonshm n shpalljen e Pavarsis dhe
n ndrtimin e identitetit ton kombtar, m
28 e 29 shtator n Tiran u mbajt Konferenca
shkencore mbarshqiptare Kontributi i prijsve
mysliman n formsimin e vetdijes dhe
identitetit ton kombtar, organizuar nga
tri bashksit islame shqiptare: Komuniteti
Mysliman i Shqipris, Bashksia Islame
e Kosovs dhe Bashksia e Fes Islame n
Republikn e Maqedonis.
T pranishm n hapjen e konferencs ishin
Kryeministri i Shqipris, Prof. Dr. Sali Berisha,
krert e bashksive fetare t Shqipris, Kosovs,
Maqedonis, Malit t Zi si dhe t trevave t tjera
shqiptare, krert e komuniteteve t tjera fetare
n vend, ministra, deputet e ambasador t
akredituar n Tiran, si dhe personalitete t tjera
t larta t politiks, kulturs, artit dhe shkencave,
nga t gjitha trevat shqiptare dhe nga diaspora.
N emr t organizatorve, fjaln e hapjes
e mbajti kancelari i Komunitetit Mysliman
t Shqipris, z. Ali Zaimi. M pas kreu i
Komunitetit Mysliman t Shqipris, Haxhi
Selim Mua, pasi falnderoi t pranishmit,
vlersoi lart rolin dhe kontributin e
personaliteteve islame n prpjekjet pr
pavarsin e vendit dhe n konsolidimin e shtetit
shqiptar n kta 100 vjet.
Kur udhton npr historin shqiptare dhe
flet pr lvizjet dhe prpjekjet mbarkombtare,
kupton se nj rol t rndsishm kan luajtur
edhe rilindsit e mdhenj shqiptar, t cilt n

shum raste ishin prijs mysliman me detyra


fetare q nga imam xhamish e deri n drejtues
t lart, si myfti, kryemyfti, kadi, myderriz dhe
kryetar komuniteti, ku n kushte e rrethana
t vshtira punuan pr krijimin dhe ngritjen e
shtetit shqiptar, si dhe kontribuan pr forcimin
dhe konsolidimin e ktij shteti, duke dhn nj
ndihmes t jashtzakonshme n formsimin e
vetdijes kombtare dhe fetare t popullit ton
, - theksoi kreu Mua.
M tej ai shtoi se periudha e Rilindjes Kombtare
dhe ajo e Pavarsis, dshmuan se ekzistenca
e besimit fetar jo vetm q nuk u b penges
pr prballimin e situatave t vshtira t atyre
kohrave, por u b faktor i domosdoshm pr
ruajtjen e pavarsis dhe forcimin e shtetit, duke
vlersuar se diversiteti fetar ka qen dhe sht nj
pasuri kombtare, kjo fal prijsve t shquar fetar.
M pastaj zoti Mua ka br nj prshkrim t
disa periudhave kryesore historike ku prijsit
mysliman fetar kan dhn kontributin e tyre
t pamuar pr kombin ton. Gjithashtu kreu i
myslimanve shqiptar ka vlersuar kontributin
e paraardhsve t tij pr hapjen e medreses
s Tirans n mars t vitit 1924, e cila, si tha
ai, shum shpejt u b djep i dijes dhe kulturs
kombtare.
Ndrsa Kryeministri i Shqipris, z. Sali
Berisha, shprehu nderim dhe respekt pr lidert
shpirtror dhe fetar. Ai tha: Lider fetar e
udhheqs shpirtror, prulem me nderim dhe
respekt prpara jush, para veprs s ndritur t
paraardhsve tuaj, vazhdimit t saj me menuri,
dashuri e guxim nga ju dhe t gjith udhheqsit
shpirtror t ktij kombi.

51

52

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

Kreu i qeveris, Sali Berisha, duke folur n


kt konferenc, ka deklaruar se udhheqsit
shpirtror t kombit duhet t marrin vendin e
merituar n histori.
Roli dhe kontributi i udhheqsve shpirtror t
kombit, t besimit mysliman, ortodoks dhe katolik,
n 100-Vjetorin e Pavarsis s Shqipris sht
injoruar dhe sht harruar dhe kjo sht shum e
vrtet. Kjo e vrtet e hidhur ka shpjegimin e vet
t qart, sepse pr diktatorin n Shqipri armiku
m i egr se feja dhe besimi tek Zoti nuk kishte.
Ndaj dhe ai ndrmori ndaj tyre barbarit m t
pashembullta n historin moderne t njerzimit,
-theksoi Kryeministri Berisha.
Sipas tij, n Kosov dhe n trojet shqiptare
pushtuesi donte tu impononte besimin e tij,
prandaj dhe ky kapitull i rndsishm i historis
son duhet t dal dhe t vendoset n piedestalin
q meriton.
Elita fetare e vendit ka meritat m t para nga
t gjitha elitat e tjera. N rast se vshtrojm kombet
dhe historit e tjera, ju do t gjeni kombe t cilat
kan tradita mijra vjeare shkrimi, alfabetesh,
bibliotekash, librash dhe qytetrimi. Por kombi
yn ka nj specifik q se ka asnj komb tjetr dhe
sht diamant i qytetrimit t kombeve, dhe kjo
sht toleranca fetare. Ska dhe smund t ket asnj
tregues m epror pr qytetarin e nj kombi sesa
toleranca fetare, - shtoi Kryeministri.
Udhheqsit fetar t vendit punuan n
shekuj pr t ruajtur identitetin ton kombtar.
Msimet e profetit nuk e ndajn kurr atdheun
nga feja. Dashuria pr atdheun vjen nga besimi,
ndaj shqiptaria sht pjes e pandar e besimit.
Udhheqsit fetar n net t gjata pushtimesh
i shndrruan institucionet e kultit n vatra t
fuqishme lirie. Drita e Lidhjes s Prizrenit u ndez
n Medresen e Xhamis Bajrakli.
Kleri mysliman, me prkushtimin e tyre
mahnits, i shrbyen shqipes me prkthimet e
tyre. Ishin klerikt ata q kontribuan n hapjen e
shkolls s par shqipe. Hafiz Ali Kora, s bashku
me personalitete t shquara t vendit, hapn
msonjtoren e par, Hafiz Ibrahim Dalliu, figur
aq e ndritur e kombit, q bri gjithka pr t hapur
Normalen e Elbasanit, krah Luigj Gurakuqit dhe
t tjerve, ata bn gjithka pr t ndriuar dhe
ushqyer shpirtin e ktij kombi me msimet e Zotit
dhe Profetit, me msimet e shenjta, dhe bri q
drita e dijes t ndrioj n zemrat e shqiptarve, tha kreu i Qeveris shqiptare.
N prfundim Kryeministri i vendit theksoi:
Besimi n kombin ton ka dhe do t ket nj t
ardhme t ndritur. Shqiptart duhet t jen krenar
me besimet e tyre fetare dhe duhet t prulen me
nderimin m t madh ndaj udhheqsve t tyre
shpirtror e fetar pr kontributin e madh q ata
kan dhn n shekuj dhe mijvjear.
M pas fjal prshndetse kan mbajtur edhe
prfaqsues t Bashksive Islame Shqiptare t
Kosovs, Maqedonis dhe Malit t Zi

Myftiu i Kosovs, z. Naim Trnava, i cili


prshndeti t gjith shqiptart, n kt prvjetor
jubilar shprehu nderim t veant pr t gjitha ato
figura q kontribuan n aktin madhor t shpalljes
s Pavarsis s Shqipris dhe pr t gjith ata q
sakrifikuan para dhe pas shpalljes s Pavarsis.
Kontributi i ulemas shqiptare ishte
determinues, si n pjesmarrjen aktive n
kryengritje t shumta, duke i udhhequr ato, ashtu
edhe duke u dhn kuraj lufttarve t liris me
kshilla e vepra dhe me autoritetin q gzonin
n mas. Ulemaja shqiptare ishte e motivuar nga
msimet kuranore dhe porosit e Muhamedit a.s.,
q t jepnin n vazhdimsi kontributin e tyre pr
liri dhe pavarsi. Po ashtu nj kontribut t madh
kan dhn edhe institucionet fetare islame si:
xhamit, mektebet, medreset e teqet, t cilat ishin
erdhe e prpjekjeve pr mbijetes dhe pavarsi t
shqiptarve. Pavarsia e shqiptarve dhe mbijetesa
e tyre ndr shekuj sht kontribut dhe rezultat
i nj vetdijeje kombtare e fetare kolektive q
ka mbizotruar tek shqiptart, sht rezultat i
tolerancs, i harmonis e mirkuptimit, virtyte
kto pr t cilat dallohet e veohet ky popull, - u
shpreh Myftiu i Kosovs.
M tej ai ngriti shqetsimin se historia jon nuk
sht treguar shum e drejt ndaj kontributit t
ulemas dhe institucioneve islame dhe uroi q
kjo konferenc t shrbej si nj nism e mbar
q t gjith atyre q kontribuan pr pavarsin e
Shqipris dhe ruajtjen e identitetit kombtar e
fetar, tu jepet haku dhe t renditen meritueshm
n panteonin e historis s kombit tone.
Ndrkaq, nga ana e tij, Kreu i Bashksis Islame
t Maqedonis, z. Sulejman Rexhepi, ka deklaruar:
100 Vjet m par shqiptart e Maqedonis u
prfaqsuan nga nj hoxh - Myftiu Vebi Dibra.

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

100 vjet m von shqiptart e ktij nnqielli, q


kan mbetur jasht kufijve administrativ t shtetit
Am, prfaqsohen srish nga nj hoxh, gj q
tregon se gjat ktij shekulli nuk kan lvizur nga
dini e imani, por i kan ruajtur me fanatizm vlerat
kombtare dhe fetare duke qen n shrbim t
Zotit, Atdheut, Kombit dhe Liris.
Dijetart islam kan dshmuar gjithmon se
kan qen sa krijues aq edhe veprimtar t Lvizjes
Kombtare, t lvizjes gjithkombtare shqiptare.
Kontributi i tyre ishte aq i madh, saq nuk e
ndalnin dot as dbimet e persekutimet, dhuna e
shfarosja fizike, - tha ndr t tjera kreu BFIM-s t
Maqedonis.
N prfundim, nj fjal t shkurtr prshndetse
mbajti edhe Kreu i Bashksis Islame t Malit
t Zi, z. Rifat Fejzi, i cili vlersoi lart rolin dhe
kontributin e myslimanve pr Pavarsin e
Shqipris dhe formimin e shtetit shqiptar.
Pas hapjes n Hotel Tirana International,
konferenca vazhdoi me 7 sesionet shkencore n
Universitetin Bedr. Pr dy dit me radh, 34
studiues, akademik dhe pedagog t shquar
t katedrave t universiteteve m t njohura
t trevave shqiptare, kan mbajtur kumtesat
e tyre shkencore mbi rolin dhe kontributin e
myslimanve n kta 100 vjet shtet.
N konferenc, prmes fakteve t pazbuluara m
par, u konstatua se roli i ulemave mysliman ka
qen vendimtar pr pavarsin e kombit shqiptar
dhe mirfunksionimin e shtetit dhe formsimin e
identitetit dhe t vetdijes kombtare.T dhnat
e prftuara nga burime t ndryshme historike,
vrtetojn qartsisht ekzistencn e tolerancs
dhe t bashkjetess paqsore midis shqiptarve
t besimeve t ndryshme. Lvizja Kombtare
Shqiptare pr pavarsi dhe krijimi i shtetit

shqiptar t pavarur, prbjn nj shembull mjaft


domethns t bashkpunimit t sinqert dhe pa
asnj paragjykim t intelektualve dhe aktivistve
patriot, t cilt, pavarsisht nga prkatsia e
ndryshme fetare, dhan nj kontribut vendimtar
pr afirmimin politik e kulturor t kombit
shqiptar. Solidariteti dhe toleranca fetare midis
shqiptarve u shfaqn me nj qartsi t veant
edhe n periudhat e mvonshme. Pas shembjes s
komunizmit n Shqipri dhe rivendosjes s liris
s besimit, n mbar vendin u bn prpjekje t
mdha pr rikuperimin dhe gjallrimin e jets
fetare. Q n fillimet e ktij procesi u rishfaq
n nj mnyr mbreslnse tradita e vyer e
mirkuptimit, tolerancs dhe bashkpunimit
vllazror t shqiptarve t besimeve t ndryshme.
Periudha e Rilindjes Kombtare, ajo e Pavarsis
dhe e luftrave t ndryshme n mbrojtje t trojeve
shqiptare, dshmuan se ekzistenca e besimit fetar,
jo vetm q nuk u b penges pr prballimin
e situatave t vshtira t atyre kohve, por u b
faktor i domosdoshm pr ruajtjen e pavarsis
dhe forcimin e shtetit, duke u vlersuar se
diversiteti fetar ka qen dhe sht nj pasuri
kombtare, fal kjo prijsve t shquar fetar. Nj
realitet ky q her pas here vlersohet edhe nga
opinioni ndrkombtar.
Shqipria, prgjat historis s saj, ka qen nj
shembull se si njerzit e fes kan ditur t zgjidhin
sakt marrdhniet e besimit me kombin. Nj mori
dijetarsh shqiptar t profilit fetar mysliman,
kan dhn kontribut t muar n t gjitha fazat
zhvillimore dhe format organizative t Lvizjes
Kombtare Shqiptare.
N kt konference u trajtuan tema dhe nntema
mjaft t larmishme si:
Angazhimi i prijsve mysliman n ngritjen e
vetdijes kombtare;
Disa nga figurat m t shquara t prijsve
mysliman n shtetformim;
Komuniteti Mysliman, medreset, etj.;
Kontributi i dijetarve mysliman n
formsimin dhe forcimin e identitetit ton
kombtar;
Kontributi i dijetarve mysliman n gjuhn
dhe letrsin shqipe; Lidhjet e filozofis islame
me at kombtare;
Kontributi i dijetarve n formsimin e
identitetit ton kombtar;
Kontributi i drejtuesve mysliman n procesin e
shtetformimit dhe kombformimit;
Kontributi i Klerit Mysliman Shqiptar n
lvrimin e gjuhs dhe letrsis shqipe;
Kontributi i Klerit Mysliman Shqiptar n
Rilindjen Kombtare;
Kontributi i Klerit Mysliman Shqiptar n
Shpalljen e Pavarsis;
Kontributi i Klerit Mysliman Shqiptar pr
forcimin e bashkjetess dhe harmonis fetare;
Kontributi i personaliteteve t shquara islame
n shpalljen e Pavarsis etj.. (R.Shkodra)

53

54

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

Fjala e Myftiut n hapje t konferencs


Mr. Naim ef. Trnava

Fjala e Myftiut t Kosovs, n hapje t konferencs shkencore Kontributi i prijsve mysliman


n formsimin e vetdijes dhe identitetit kombtar
Bismil-lahirr-Rrahmanirr-Rrahim
I nderuari Kryeministr i Republiks s Shqipris,
Dr. Sali Berisha,
I nderuari kryetar i Komunitetit Mysliman
Shqiptar, Haxhi Selim Mua,
I nderuari Reis i Bashksis Fetare Islame t
Maqedonis, Sylejman ef. Rexhepi,
I nderuari Reis i Bashksis Islame t Malit t Zi,
Rifat ef. Fejzi,
I nderuari Ambasador i Kosovs n Shqipri, z.
Sulejman Selimi,
T nderuar prfaqsues t Korit diplomatik,
T nderuar prfaqsues t subjekteve politike dhe
jopolitike,
T nderuar studiues,
T nderuar t pranishm!
Kam nderin dhe knaqsin e veant q,
n emr t Bashksis Islame t Republiks s
Kosovs, n emr t strukturave drejtuese t saj,
n emr t besimtarve mysliman t Kosovs dhe
n emrin tim, tju prshndes n kt prvjetor t
rrall, unikal, jubilar e t paprsritshm pr ne.
Jemi mbledhur ktu nga t gjitha viset shqiptare,
pr t shnuar e festuar 100-Vjetorin e ngritjes s
Flamurit, shpalljes s Pavarsis dhe themelimit t
Shtetit shqiptar.
Jemi tubuar ktu pr t kujtuar dhe pr t
respektuar t gjith ata q kontribuan dhe e
shpalln kt akt madhor. Dhe jo vetm ata, po
pr ti kujtuar e pr t qen mirnjohs edhe ndaj
t gjith atyre q sakrifikuan para, gjat dhe pas
shpalljes s Pavarsis.
Po ashtu, shprehim konsideratn ton t thell
dhe i kujtojm me pietet gjith ata breza q

mbolln, ngritn e ruajtn dhe kultivuan ndjenjn


kombformuese e shtetformuese ndr shqiptart.
Kujtojm ato personalitete t ndritura t kombit,
t cilt njqind vjet m par, t bashkuar rreth
nj ideali e qllimi, shpalln aktin e Pavarsis
s Shqipris dhe shqiptart i renditn n
mesin e popujve me identitet, kultur e etni t
mvetsishme, e edhe me shtet t tyre.
Shpallja e Pavarsis s Shqipris dhe krijimi
i Shtetit shqiptar n Ballkanin e trazuar, ishte nj
mision plot sfida, sakrifica e mundime, ishte
nj pun shum e vshtir. Lindja e Shtetit t
shqiptarve n kto koh kthesash t mdha, jo
vetm q nuk u mirprit nga fqinjt tan, por, pr
m tepr, i trboi dhe i egrsoi ata si asnjher m
par, pr se edhe ua msyn tokave shqiptare n t
gjitha ant, pr ti coptuar e gllabruar dhe pr ta
zhbr shtetin e sapolindur shqiptar.
Shqipris iu morn me dhun krahina t tra, si
Kosova, amria dhe territore t tjera t mbetura
nn Maqedonin, Malin e Zi dhe Serbin, t cilat
vise jo vetm nuk e shijuan pavarsin, po n
vend t saj u prballn me okupimin, gjenocidin,
shfarosjen, dhunn, agresionin dhe dbimin nga
trojet e tyre. Kto vise, fatkeqsisht, edhe sot e
njqind vjet m pas, kan ngelur jasht trungut t
tyre etnik.
Megjithkt, Shqipria, ndonse e coptuar dhe
e sfilitur, u b, kurse shqiptart, fal vitalitetit t
tyre, fal mendjeve t zgjuara e t ndritura t bijve
t vet dhe, mbi t gjitha, fal dshirs dhe vullnetit
t Zotit, duke njohur batica e zbatica, ngritje e
ulje, rende dhe sisteme t ndryshme shoqrore e
politiko-ideologjike, mbijetuan dhe i bn njqind
vjet histori t Shtetit t tyre.

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

T nderuar pjesmarrs!
Konferenca Kontributi i prijsve mysliman n
formsimin e vetdijes dhe identitetit kombtar,
organizuar nga tri komunitetet fetare islame t
shqiptarve, ka pr synim q t ndrioj dhe t
nxjerr n pah rolin dhe kontributin e dijetarve
dhe institucioneve islame n ruajtjen e ekzistencs
kombtare dhe n ngritjen e vetdijes politike.
Roli dhe kontributi i ulemas shqiptare dhe
institucioneve t saj, gjat historis ka qen i madh,
duke nisur q nga Lidhja e Prizrenit me myderrizin
e njohur haxhi Ymer Prizrenin, me Halim ef.
Ramadanin, Ahmet ef. Korenicn, Hafiz Ymer
Gutn, Hasan ef. Shllakun, Hafiz Myrteza Luzhn,
Jusuf ef. Podgoricn dhe shum ulema t tjer nga
t gjitha viset shqiptare; Lidhja e Pejs me Haxhi
Zekn; Shpallja e Pavarsis me Vehbi e Ismet
Dibrn, Daut Boriin me uleman shkodrane,
Sherif Langun e Ferit Voskopoln, Hafiz Ali
Korn e Hafiz Ibrahim Dalliun e t tjer; Mbrojtja
e Kosovs me Hoxh Kadri Prishtinn, Rrystem
Shportn, Iljaz Brojn, Mulla Idriz Gjilanin e Haki
Sermaxhajn, sheh Hysenin e Musa Shehzaden...
e shum e shum t tjer, pr kontributin e t
cilve, sigurisht m kompetent pr t folur jan
studiuesit q do t referojn n kt Konferenc.
Kontributi i ulemas shqiptare ishte prcaktues
si n marrjen pjes aktive n kryengritje t shumta,
duke i udhhequr ato, ashtu edhe duke u dhn
kuraj lufttarve t liris me kshilla e vepra
dhe me autoritetin q gzonin n mas. Ulemaja
shqiptare ishte e motivuar nga msimet kuranore
dhe porosit e Muhamedit a.s., q t jepnin n
vazhdimsi kontributin e tyre pr liri e pavarsi.
I madhi Zot, n Kuranin famlart, thot: ...
Vrtet Allahu nuk e ndryshon gjendjen e nj
populli derisa ata t mos ndryshojn gjendjen e
tyre...
Po ashtu, nj kontribut t madh kan dhn
edhe institucionet fetare islame, si xhamit,
mektebet, medreset, teqet etj., t cilat ishin
erdhe t prpjekjeve pr mbijetes dhe pavarsi t
shqiptarve, si Kompleksi i medreses Mehmed
Pasha, xhamia Sinan Pasha e Prizrenit,
medresejaPirinazi e Prishtins, Medreseja e
Tirans, medreseja e Isa begut dhe medreseja
Meddah t Shkupit, Medreseja e Madhe e
Gjakovs etj. e deri tek kontributi q ka dhn
n dekadat e fundit medreseja Alauddin e
Prishtins, ku gjat viteve 89-99 u mbajtn 1230
tubime t karakterit politiko- shtetformues, npr
t ciln kaluan kokat m t ngritura e t ditura, pr
ta br Kosovn shtet.
Medreseja Alauddin ishte nj vazhdimsi e
kontributit t Medreses s Mehmet Pashs, n
kompleksin e s cils m 1878 u mbajt edhe Lidhja
Shqiptare e Prizrenit. Me at rast Paria Islame i
shkruante kt letr Ambasadorit t Francs n
Stamboll:
Me habi kemi marr vesh se lokalitetet e
vendit ton duhet t kalojn nn administrimin

e Serbis dhe Malit t Zi, disa t tjera do t bjn


pjes n qeverin e re t Bullgaris. N emr t t
drejtave njerzore, ne protestojm dhe t gjith ne
jemi t gatshm t bjm t gjitha sakrificat pr t
kundrshtuar kt. Duke pasur besim te Zoti, ne
do t luftojm kundr atyre q do t prpiqen t
nnshtrojn vendin ton. I lutemi shklqesis tuaj
tia transmetoni lutjen ton qeveris suaj me qllim
q t mnjanohet gjakderdhja.
T nderuar t pranishm!
Pavarsia e shqiptarve dhe mbijetesa e tyre
ndr shekuj nuk sht kontribut vetm i prijsve
t njrs prkatsi fetare, po sht rezultat i
nj vetdijeje kombtare e fetare kolektive q
ka mbizotruar tek shqiptart, sht rezultat i
tolerancs, i harmonis e mirkuptimit, virtyte
kto me t cilat dallohet e veohet ky popull, e
t cilat i mbolln e i kultivuan Rilindsit tan t
shquar.
Prijsit fetar shqiptar me vokacion nuk ishin
politikan dhe politika nuk ishte profesioni i tyre,
vese ishte vetdija e tyre morale e politike si
sintez e dy komponenteve kryesore: patriotizmit
dhe besimit, q i vuri ata n krye t ngjarjeve t
mdha t kombit, me t cilat jo vetm q hyn n
histori, po edhe bn historin.
Megjithat, pr shkaqe t njohura, historia jon
nuk sht treguar shum e drejt ndaj kontributit
t ulemas dhe institucioneve islame. Prandaj, le
t shrbej kjo Konferenc si nj nism e mbar
q t gjith atyre q kontribuuan pr Pavarsin
e Shqipris dhe ruajtjen e identitetit t tyre
kombtar e fetar, tu jepet haku dhe t renditen
meritueshm n panteonin e historis s kombit
ton.
T nderuar t pranishm!
Shnimi i 100-Vjetorit t Pavarsis s Shqipris
sigurisht q nuk do ta kishte kt rndsi, kt
arom dhe kt ngjyr pa Pavarsin e Kosovs, pa
prmirsimin e statusit t shqiptarve n Maqedoni
e n Malin e Zi.
Por ky prvjetor, si dhe t tjert, do t vazhdoj t
quhet i mangt pr sa koh q shqiptart nuk do t
jen bashk.
N fund, lus Zotin q gabimet historike ndaj
shqiptarve t mos prsriten, kurse shqiptart t
mos i bjn gabimet e njjta!
M lejoni q, n fund fare, tju lexoj vargjet e
fundit t poezis Rrofsh o vatan i prkdhelur
t shkruara n vitin 1942 nga alimi i mirnjohur
Kemal Aruqi:
Flamuri i kuq sht simboli i liris i popullit tim
Horizontin e vendit tim do ta mbush me ndriim
O Zot i Madh! Ti mbroje popullin dhe vatanin tim!
O Shqipri! Shembjen tnde syt skan pr t na e par
Liria e pavarsia t qofshin pr mbar!.
Ju faleminderit!
28 shator 2012

55

56

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

Myftiu Trnava, priti kryesuesin e


BE-s n Kosov
M 26 shtator 2012 Myftiu i Kosovs, z.Naim
Trnava, priti n selin e BIK-s, kryesuesin e
BE-s n Kosov, Ambasadorin Samuel Zhbogar.
Z. Zhbogar q n fillim u shpreh i interesuar q
t informohej pr BIK-n dhe veprimtarin e
saj.Jam n dijeni pr rolin dhe angazhimin tuaj,
i nderuari Myfti, prandaj kam ardhur pr vizit
sot, q t dgjoj nga ju pr punn tuaj si dhe pr
vshtirsit me t cilat ballafaqoheni- ishin kto
fjalt e para t ambasadorit Zhbogar. Ndrkaq,
nga ana e tij, Myftiu Trnava, Ambasadorin
e njohu me angazhimin e BIK-s q Kosova
t ec prpara n fushn e pjekuris fetare e
politike dhe, ajo q sht shum me rndsi,
- t shnoj stabilitet ekonomik.Tolerancn
fetare dhe bashkjetesn me popuj q flasin
gjuh tjetr dhe besojn ndryshe, ky popull e
ka t rrnjosur thell n traditn e vet, dhe ne
krenohemi me kt virtyt- vazhdoi Myftiu
Trnava, i cili n vazhdim i foli ambasadorit
edhe pr zhvillimet, t arriturat dhe sfidat e
tjera me t cilat ballafaqohet kjo Bashksi, duke
filluar nga vonesa n rregullimin e pozits
juridike t bashksive fetare, mosgatishmria pr
prfshirjen e lnds fetare n shkollat publike, si
dhe prjashtimi i nxnseve nga shkollat publike
pr shkak t mbuless. Ambasadori Zhbogar
dgjoi me vmendje gjith ato q u than, dhe
shprehu gatishmrin e bashkpunimit t
vazhdueshm edhe n t ardhmen.

Myftiu Trnava priti nuncin


apostolik Juliuzs Januzs
M 5 tetor 2012, Myftiu i Kosovs, Naim
Trnava, priti nuncin apostolik pr Slloveni dhe
delegat pr Kosov (prfaqsues diplomatik
i Vatikanit), Juliuzs Januzs (Juliush Janush),
me t cilin bisedoi pr ruajtjen e vlerave
fetare. Jam i nderuar nga vizita q m bni,
kam nderin tju njoftoj se ne dhe Ipeshkvia e
Kosovs kemi bashkpunim t shklqyeshm.
T dy institucionet, BIK dhe Kisha Katolike,
n vazhdimsi jan angazhuar pr toleranc
, mirkuptim e harmoni ndrfetare. Kto
vlera i kemi t trashguara nga t part tan
dhe jemi t prkushtuar q ti kultivojm n
vazhdimsi -tha Myftiu Trnava. Ndrsa,
nunci apostolik Juliuzs Januzs, pasi falnderoi
Myftiun pr pritjen, u shpreh se sht pr
tu admiruar fakti q n Kosov ka par nj
atmosfer t mirkuptimit ndrfetar. Vendi
si jeni ju, jeni shembulli m i mir se si duhen
kultivuar vlerat e msimet fetare- tha, ndr
t tjera, nunci apostolik. Myftiu Trnava dhe
nunci apostolik Juliuzs Januzs biseduan edhe
pr ngjarjet e fundit, prkitazi me filmin
denigrues pr Muhamedin, grafitet ofenduese
pr Jezusin si dhe protestat e dhunshme n
disa vende t Lindjes si reaksion ndaj filmit.
T dy bashkbiseduesit qen t nj mendjeje q
nuk duhet t keqprdoret liria e shprehjes pr
t ofenduar t part e feve. Njerzimi ka nevoj
pr paqe, dashuri e respekt, e jo pr urrejtje e
trazira.Nunci apostolic, n takimin me Myftiun,
shoqrohej nga Ipeshkvi i Kosovs Dod Gjergji
dhe don Lush Gjergji-kancelar i Ipeshkvis.
Myftiu Trnava vizitoi komunn e
Ferizajt
Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava t enjten,
m 20 shtator, vizitoi komunn e Ferizajt, ku u

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

prit nga kryetari i komuns s Ferizajt, Agim


Aliu, i cili tha se ka nderin dhe knaqsin q
pret n nj takim Myftiun e Bashksis Islame t
Kosovs, Naim Trnava. Misionet tona jan t
prbashkta dhe do t jemi bashk gjithmon n
interesat e qytetarve dhe duke qen kshtu, ne
jemi q t ecim s bashku dhe t bjm zgjidhje
pr t gjith qytetart dhe pr shrbimet e tyre,
- ka thn Aliu. Nga ana tjetr, Myftiu Naim
Trnava, kryetar i BIK, ka prgzuar kryetarin
Aliu pr postin e t parit t komuns, duke
theksuar se sukseset nuk do t mungojn.Un
ju falendroj pr gatishmrin e bashkpunimit
edhe me kshillin e Bashksis Islame ktu n
Ferizaj, mirpo edhe me Bashksin Islame t
Kosovs, n realizimin e krkesave q vijn
nga qytetart, sepse ne jemi t zgjedhurit e ktij
populli, sepse ne kemi pr detyr tu dalim n
ndihm -tha Trnava. N fund t dyja palt u
dakorduan q t ken nj bashkpunim edhe
n t ardhmen.N takim qe i pranishm edhe
kryetari i KBI- s t Ferizajt, Fehmi Mehmeti.

arritn te refugjatt sirian n


Turqi
M 2 tetor 2012, n Antakia t Turqis, kryetari
i shoqats humanitare Bereqeti, q vepron n
kuadr t Kryesis s BIK, z. Fitim ef. Flugaj,
i shoqruar nga kryetari i KBII-s t Prizrenit,
Lutfi ef. Ballk, u dorzoi ekun e ndihmave t
mbledhura nga xhematlinjt e Kosovs n vler
prej 55 mij eurosh, zyrtarve dhe prgjegjsve t
kampeve t refugjatve dhe t t shprngulurve
me dhun nga lufta n Siri, q jan vendosur
n Turqi. Gjat qndrimit n Antakia, zyrtart
e BIK-s patn nj sr takimesh me autoritetet
m t larta t krahins s Hatajit (Hatay), nga
t cilt u njohn me gjendjen e krijuar n kt
zon kufitare me Sirin. Prfaqsuesit e BIK-s
vizituan po ashtu edhe kampin e refugjatve,
ku bashkbiseduan me refugjat nga Siria
dhe u njohn me gjendjen e tyre.Vizitn e
prfaqsuesve t BIK-s e prcolli edhe ekipi i
Radiotelevizionit t Kosovs.

Nis viti i ri akademik n Fakultetin e


Studimeve Islame
Fakulteti i Studimeve Islame i Prishtins, m
9 tetor 2012, me nj ceremoni rasti, ka nisur
vitin e ri akademik 2012/2013.Me kt rast, pr
studentt e rinj u organizua pritje mirseardhjeje,
ku u b edhe dorzimi i indeksava pr studentt
e vitit t par. N kt solemnitet qen t
pranishm student, pedagog dhe t ftuar
t tjer. Suksese dhe vit t mbar studentve
dhe stafit akademik u uruan Myftiu Mr. Naim
Trnava dhe dekani i FSI-s, Prof. Dr. sc. Qazim
Qazimi, i cili bri edhe shprndarjen e indeksave
pr studentt fillestar. FSI kt vit akademik e
fillon i akredituar dhe n kuadr t Universitetit
t Prishtins.
Ndihmat e xhematit t Kosovs

Kt vit nga Kosova 880 haxhinj


Kt vit nga Kosova pr vendet e shenjta,
Mek e Medin, kan shkuar 880 besimtar. Si
tradicionalisht, pr shkuarjen e besimtarve n
Haxh, kryesia e BIK-s kishe br me koh t
gjitha prgatitjet e duhura. Me besimatart tan
n vendet e shenjat jan 36 udhheqs t grupeve
t haxhinjve, 4 udhheqs kryesor, si dhe ekipi
mjeksor prej 8 personash, q do t kujdeset
pr gjendjen shndetsore t besimtarve atje.
Haxhinjt tan u nisn drejt Medins m 9 e 10
tetor nga aeroporti ndrkombtar i Prishtins,
ku, pr ti prcjell e prshndetur, prve shum
familjarve e prfaqsuseve t kshillave t BIKs, doli edhe Myftiu Naim Trnava, i cili u uroi
rrug t mbar dhe kryerjen e leht t Haxhit.
Shoqata Bereqeti ndrton shtpi

57

58

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Aktivitete

tjera pr ndrtimin e shtpive pr skamnor, por


pr kt ka nevoj prkrahjen e donatorve. (F.
Flugaj)

pr skamnor
Shoqata Bereqeti ka ndihmuar familjen
Rukovci e cila sht sorollat npr qoshe dhe
bodrume t ndryshme. Shoqata ashtu si e ka
ndihmuar kt familje, qe sa vite me ushqimore
dhe veshmbathje, do t vazhdoj edhe m tej ta
ndihmoj, deri sa i zoti i familjes Agim Rukovci
s bashku me bashkshorten e tij t smur
Mejremen ta marrin veten e tyre. Shtpia sht
e ndrtuar n hyrje t fshatit Bardhosh dhe
prfshin nj siprfaqe prej 54 m2, me nj baz
q krijon mundsi n rast nevoje t shtohen
edhe 100 metra t tjer. Dy fmij t vegjl t
ksaj familjeje kishin nevoj pr prkujdesje
t gjithanshme. Kishin nevoj q t bjn nj
sy gjum t rehatshm n shtpi t tyre. Atyre
ishin dmtuar rnd edhe t pamurit. Errsira
dhe lagshtia ua kishin dmtuar shum rnd
t pamurit. Agnesa e vogl deri n moshn
shtat vje nuk ka par. Nna e tyre Mejremja
ishte smur rnd nga turbekullozi, si rezultat i
mungess s kushteve higjienike dhe lagshtis
s madhe. Shoqata Bereqeti duke par nevojn q
edhe kjo familje, arriti nprmjet donatorit Bekim
Kosumi q Agness s vogl tia operoj dy syt
n Klinikn Gjermane t syve n Prishtin dhe q
edhe Agnesa ti bashkangjitet shokve e shoqeve
t saja n shkoll. Menjher pas ksaj i njjti
donator shprehu interesim q tia ndrtojm
edhe shtpin. Pasi u arrit t sigurohet nj ari
e gjysm tok, vetm pr tre muaj u arrit q t
ndrtohet shtpia dhe pr kt Kurban Bajram t
festoj edhe kjo familje dinjitetshm n shtpin
e saj. Shoqata Humanitare Bereqeti ka luajtur
rolin e koordinatorit q nga fillimi e deri n
prfundim t ndrtimit t shtpis dhe s bashku
me donatorin ka ndihmuar n kompletimin
e nevojave t ksaj familje. Shoqata Bereqeti
mendon q s shpejti t filloj edhe me projekte

Nuka dhe Bereqeti ndihmojn


shkollart dhe nevojtart
Bashkpunimi mes ndrmarrjes Nuka
me seli n Mitrovic dhe zonn industriale n
Prishtin dhe shoqats humanitare Bereqeti e
cila funksionon n kuadr t Bashksis Islame
t Kosovs bri q t ndihmohet shkolla shqipe
dhe familjet nevojtare me mjete konkretizuese,
tepih pr mbulim t dyshemeve.Aktiviteti i
prbashkt sht konkretizuar me ndarjen e
tepihve t cilat u jan dhuruar shkollave fillore
pr shtruarjen e hapsirs s msonjtoreve pr
parashkollor n shkollat fillore Shkndija n
Hajvali dhe shkolln fillore Afrim Gashi n
Vetrnik t Prishtins. Specifikat e mobilimit dhe
shtruarjes s msonjtoreve pr parashkollor t
specifikuar m tepr pr loj sesa msim ishte
nevoj q kto msonjtore t shtroheshin me
tepih pr ruajtjen e shndetit t fmijve.Nga ky
donacion cili pmbante 44 cop tepih, prfituan
edhe 30 familje nevojtare t cilave iu ndan nga
nj tepih gj q sadopak ka ndikuar n ruajtjen
e buxhetit t familjeve nevojtare q t mos
ngarkohen n kt sezon vjesht- dimr. Familjet
t cilat prfituan nga nj tepih i prkasin zonave
rurale si: Hajvali, Kishnic, Marec, Janjev dhe
Shashkoc.Ky bashkpunim mes ndrmarrjes
Nuka dhe shoqats humanitare Bereqeti
dhe konkretizimi q sht br n kt drejtim ka
fuqizuar bashkpunimin e ndrsjell n mnyr
q edhe n t ardhmen ata t cilt jan n nevoj
t mbshteten si familje nevojtare ashtu edhe
institucioneve parashkollore dhe enteve speciale
me t cilat jemi n bashkveprim. Fjalt jan t
teprta thot donatori i cili vendosmrin pr t

Aktivitete 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

ndihmuar, ndrsa besimin te Shoqata Bereqeti


e mbshtet te korrektsia dhe angazhimi q sa
m pak familje t jen n situat t vshtir fal
nj kontributi t prbashkt edhe n t ardhmen.
Prfituesit e shkollave si dhe familjet prfituese
u jan mirnjohs ndrmarrjes Nuka si dhe
shoqats humanitare Bereqeti t cilat mbi
t gjitha vlersohen pr prkushtim pr mos
harres dhe ndihm ndaj gjith atyre q kan
nevoj. (Xh. Fazliu)
Vepr pr tu admiruar
Avdi Salih Latifi, besimtar nga Vushtrria,
me vendbanim n SHBA, gjat pushimit veror
vizitoi edhe KBI-n e Vushtrris dhe me at
rast, n shenj respekti e bamirsie, KBI-s, si
vakf, ia fali nj ar t punueshme prej 57 arsh.
Gjesti i tij human duhet t shrbej si msim
pr t gjith ata q ia duan t mirn ksaj feje,
q t kontribuojn ashtu si bri Avdiu. KBI-ja e
Vushtrris e falnderon przemrsisht pr kt
gjest madhor dhe E lut Allahun e Madhruar q
Avdiun dhe familjen e tij ti ruaj n kt bot, tu
dhuroj nga begatit e Tij si dhe ti shprblej me
Xhennet n Botn tjetr! (S. Islami)
Gjermanja kaloi n islam
Gjermanja Nicole Vokt publikisht e pranoi
Islamin duke shqiptuar Shehadetin haptazi
n Xhami t Gurrakoc (Istog) m 01.08.2012, e
cila pas kalimit n islam ndrroi edhe emrin
n Medina Salijaj , mbiemrin e merr t burrin e
cila sht martuar pr Agron Salijaj nga fshati
Llukafc i that komuna e Istogut. Jetojn dhe
veprojn n Gjermani - Mynster. Medina n
astet e prqafimit t islamit pos tjerash tha
se: Para pes viteve kam filluar me agjeruar
muajin e Ramazanit kur e kam pa burrin tim se
po vepron kshtu. Dhe kam thn se kjo sht
rruga e mir pr mua! Tani kam filluar me lexu
Kur`an dhe me fal namaz, kam par ndrra
shum t mira!Tani kam fillu me praktiku gjerat
e vlefshme n fe Islame! Kur shkosha n xhami
zemra ime ka qajt, se e ka marr islamin m
tr qenien time. Deshira ime sht q Allahu
t m ruaj nga gabimet e t m udhzoj nga

e drejta , prej asaj dite q kam hyr n xhami


ajo dit ishte dita m e lumtur n jetn time.
E falenderoj Allahun dhe burrin tim q na e
mundsoi me vepru kto t mira n jetn time.
(V. Shatri)
Myftiu takon kryetart e
Kshillave t BIK
Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, i
shoqruar nga bashkpuntort, ka mbajtur m
23 tetor mbledhje me kryetart e Kshillave t
BIK me t cilt ka bashkbiseduar pr punt,
projektet dhe prioritetet e Kshillave t BIK dhe
t Bashksis Islame n trsi.
Esht kjo mbledhja e par e Myftiut me
kryetart e Kshillave pas konstituimit t
Kshillave t Bashksis Islame t dala nga
zgjedhjet e fundit n nivel lokal.
Myftiu Trnava, pasi ka prshndetur
kryetart, i ka prgzuar ata pr punn q bjn
dhe u ka uruar sukses n drejtimin e Kshillave.
Ju t nderuar keni marr prgjegjsin q
t organizoni dhe udhhiqni jetn fetare n
Kshillat e BI. Nse ju jeni t prkushtuar pr
detyrn e misionin q keni marr, jeta fetare
duke filluar nga xhamatet npr xhami do t
njoh vetm rezultate q kjo do t reflektoj n t
gjitha segmentet e BIK -tha Myftiu Trnava.
Bashksia Islame e Kosovs, n kto vitet e
fundit ka shnuar rezultate t mira, sidomos n
ndrtimin e infrastrukturs, si t xhamive ashtu
edhe t objekteve t tjera, si jan ndrtimi i
selive npr Kshillat e BI, ndrtimi i godinave t
medreseve, pastaj godina e FSI si dhe ndrtimi
i objekteve pr vakfe, t cilat jan nj baz e
mir pr funksionimin e Bashksis Islame t
Kosovs- u shpreh Myftiu Trnava.
M tutje, Myftiu krkoi nga kryetart e
Kshillave q gjat puns t bashkpunojn
m shum mes veti, t shkmbejn prvojat
me njri-tjetrin n hartimin e programeve e
strategjive, ti kushtohet rndsi e veant
krijimit t vakfe t reja, tubimit t zekatit
e sadakatur - fitrit, ti kushtohet rndsi
bashkpunimit me kuvendet komunale, si dhe t
puns e aktivitetit me xhemat. (R. Shkodra)

59

60

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Merhum

Nj vjet pa mikun dhe kolegUn ton Mulla Kujtim Ibrahimi 1961- 2011
Prej besimtarve kishte burra q vrtetuan besn e
dhn Allahut, e disa prej tyre e realizuan premtimin
duke dhn jetn, dhe ka prej tyre q jan duke pritur,
dhe ashtu ata aspak nuk ndryshuan( qndrimin). (ElAhzab- 23)
Kujtim Ibrahimi u lind m 09.12.1961 n fshatin
Prlepnic KK Gjilan, shkolln fillore e prfundoi
n Prishtin me sukses t shklqyeshm. M pas
u regjistrua n gjimnazin -Xhevdet Doda- n
Prishtin dhe me sukses e prfundoi vitin e par,
Atij i erdhi inspirimi, nga Allahu xh.sh. dhe i lindi
ideja pr ti vazhduar msimet n Medresen
Alauddin n Prishtin. I shtyr nga dshira e flakt
pr fen islame ai vendosi q msimet e mesme ti
vazhdoj n Medrese pa marr parasysh pasojat q
mund t reflektoheshin ne rrethin e tij familjar dhe
shoqror. Sa i prket Mulla kujtim Ibrahimit lidhur
me historikun e tij e kemi edhe nj tregim shum
interesant. Kur babai i Mulla Kujtimit i cili n at
koh ishte edhe prgjegjs i Arsimit ,shkencs dhe
kulturs pr Kosov, i kishte dhn lejen profesor
Bajrush Ahmetit pr botimin e librit Historia e
Pejgamberve, n mes tjerash ai e kishte pyetur
profesor Bajrushin kshtu: A po i vijojn nxnsit
msimet n Medrese me dshir t tyre apo t
prindrve? Profesor Bajrushi i prgjigjet:
Disa i vijojn me dshirn e vet dhe t prindrve.
M pas profesori i rrfen Babait t Kujtimit pa e ditur
se ai sht babai i tij duke i thn: E kemi nj nxns
shum t devotshm dhe t etshm pr ti vijuar
msimet fetare islame n Medrese. Ai vjen do dit
n shkoll dhe hyn n klas e i dgjon msimet me
kureshtje. Kshtu vepron n t gjitha lndt, edhe pse
nuk guxon prej prindit t regjistrohet i rregullt. Ai e
pyet po prej nga sht ai nxns?
Nuk e di prej nga sht vetm se sht pak
zeshkan simpatik dhe emrin e ka Kujtim. N at
moment Babai i Kujtimit u step pak, u trondit nga
ajo q dgjoi dhe m pas i thot Mulla Bajrushit
se ti e pasksh ditur q Kujtimi sht djali im
por po ma sjell trthorazi. Profesori i nderuar u
shtang nga ajo q dgjoi dhe u betua se nuk dinte
gj pr kt pun. Sido q t jet m pastaj, pas
konsultave q babai i tij i bri me shum njerz
t pushtetit n at koh por q ishin shqiptar t
matur e atdhetar, i sugjeruan atij q tia plotsoi
djalit dshirn pr vijim e msimeve n Medrese.
Ai rrfen, pra Babai i Kujtimit e thot se ne nuk
ishim kundr fes por ishte shum rrezik n kohn
e monizmit q fmijt e elits intelektuale t vijonin
msimet fetare e sidomos ato islame. M n fund
Kujtimi u regjistrua n Medrese dhe me dshmin
e shum shokve t tij ishte ndr nxnsit me t
dalluar jo vetm n klasn e tij por edhe n tr
shkolln. Ai ishte nxns i shklqyeshm me t
gjitha pesa, ishte i urt dhe i moralshm, fetar i
prpikt, dhe shume i afrt me t gjith shokt
e tij. Krahas aspektit fetar, Mulla Kujtimi ishte

edhe atdhetar i denj. Demonstratat e vitit 1981


do ta gjenin at n mesin e demonstruesve si
nj luan sy patrembur duke i llogaritur t gjitha
pasojat q mund ta godasin. Pasi kreu Medresen
Alauddin m 1983, u regjistrua n Fakultetin
Filologjik dega e Orientalistiks, ku e prfundoi
at n afat rekord n vitin 1988 me nota t larta.
Mulla Kujtimi pasi kreu fakultetin vazhdimisht
e ushtronte detyrn e shenjt t Imamit edhe pse
ende nuk ishte emruar Imam zyrtar n ndonj
xhami, por ishte gjithmon n shrbim t xhematit.
N vitin 1992 me propozim t KBI- Kamenic
emrohet Imam, hatib dhe mualim n Xhamin
e fshatin Rogoqic t KK Kamenic . Aty kryen
detyrn me dinjitet duke shrbyer si Imam i fshatit
dhe njkohsisht duke i msuar fmijt msimbesimin . N Rogoqic Mulla Kujtimi punon dy
vjet, ku m pas transferohet Imam n xhamin
Alauddin n Prishtin. Edhe ktu e kryen detyrn
me devotshmri dhe prkushtim. Lufta e viteve
1998-99 e gjen Kujtimin n detyrn e Imamit n
xhamin Alauddin. Koh e rnde dhe e tmerrshme
e barbaris s ushtris dhe policis gjakatare t
Serbis. Prkundr t gjitha peripecive me t cilat
ballafaqohej populli yn, Kujtimi ishte stoik dhe
kurrsesi nuk dshironte t lshoj pragun e shtpis.
Mbeti Imami i vetm n Prishtin dhe nuk frikohej
fare. Ai e kryente detyrn e Imamit edhe me ata pak
xhemat q kishte n Prishtin. I prgatiste kufomat
pr varrim sipas rregullave Islame, i varroste ato
npr oborre dhe n varreza n Prishtin. Shpesh
her s bashku me familjart e tyre i ka nxjerr
shum ushtar t UK-s nga murgu i Spitalit. Si
rrfejn dshmitart e kohs shpesh her Kujtimin
e kishin torturuar dhe keqtrajtuar policia etnike
n murgun e spitalit duke ia futur n goj revolen
dhe automatikun. Por edhe kto gjra nuk e kishin
zmbrapsur pasi q e dinte se vdekja vjen vetm prej
Allahut dhe jo nga dikush tjetr. Ai e dinte se exheli
nuk vjen para kohe dhe jetonte deri n kohn kur
ka thn Zoti i madhrishm. T gjitha kto gjra
i kishte prjetuar ky Imam i shquar gjat kohs s
lufts. M pas ai prve profesionit si Imam dhe
m von edhe npuns i Kshillit t Bashksis
Islame n Prishtin me detyr bibliotekist, ishte edhe
aktivist dhe prkrahs i flakt i Ushtris lirimtare
t Kosovs.
N vendin e puns ku punoj viteve t fundit, pra
n KBI Prishtin, ai kishte raporte t shklqyera
me bashkpuntor, ishte gjithmon i respektuar
nga kolegt e tij. Mulla Kujtimi gjithher kujtohet
m fjal t mira nga kolegt e puns , sepse edhe
ashtu ishte, njeri i devotshm, i sinqert, i matur
dhe shum i shoqruar. Pas nj smundje e cila
i zgjati me vite , Deshi Allahu xh. sh. q Mulla
Kujtimin ta marr afr vets, kshtu q me 30 .11.
2011 zemra e Mulla Kujtimit pushoi s rrahuri,
ndrroi jet dhe u bashkua inshalla me shpirtrat e
t devotshmeve, duke ln pas vets n kt dynja,
bashkshorten dhe katr fmij, babain, e familjar
t tjer. Ndrkaq prej veprave t tij, pas vets la

Mehrum 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

shmblltyrn e devotshmris, sjelljes, dashurin


pr islamin dhe modelin e sakrifikimit pr hir t
Allahut xh. sh.. Zoti xh. sh. e mshiroft robin e Tij,
shokun ton Mulla Kujtim Ibrahimin dhe e pagoft
me xhenetin Firdevs. Amin
T dhnat mbi jetn e tij jan marr nga Babai i Kujtimit.
Prgatitur nga: KBI Prishtin.

Kshilli i Bashksis Islame i Vushtrris


shpall

KONKURS
Pr plotsimin e vendit t lir t puns Imam, hatib, dhe mualim n xhamin e fshatrave Pestov
dhe Bukosh.

Me rastin e 30-vjetorit t vdekjes


Mulla Ram ef. Llumnica (1907-1982)
Mulla Ram Llumnica u lind n vitin 1907 n
Bellopoj t Podujevs, por, meq familja e tij qe
shprngulur n vitin 1920 nga fshati Bellopoj n
fshatin Barilev, mulla Rama aty do ta kalonte
jetn. Mulla Rama u rrit n nj familje t madhe,
me tradit kombtare e fetare. Ishte m i vogli nga
vllezrit. Ishte nj fmij i zgjuar dhe i dalluar
edhe nga vllezrit, t cilt, duke par kto veti t
Rams, punonin dit e nat n mullirin e Pashs
q tia mundsonin vllait t vogl shkollimin,
ndonse n at koh ishte vshtir t mbijetohej e
jo m t mendohej pr shkollimin e fmijve. Ai
mejtepin e filloi n fshatin Halabak t Llapit, pastaj
vazhdoi n medresen Pirinaz t Prishtins te
myderrizi Hamdi ef. Ibrahimi, tek i cili edhe mori
ixhazetnamen. Pas kryerjes s medreses, nga
pushteti serb i asaj kohe Mulla Rama qe krkuar
t shkonte n ushtri. Lufta e Dyt Botrore e zuri
ushtar dhe Mulla Rama do t zihej rob (jesir) nga
forcat gjermane e do t drgohej n Gjermani, ku
do ti kalonte katr vjet, duke prjetuar tortura dhe
maltretime t ndryshme. Pas katr vjetsh qndrimi
atje, Mulla Rama qe kthyer n Atdhe, ku vazhdoi
aktivitetet e tij q i kishte ln n gjysm.sht i
pakontestueshm dhe jashtzakonisht i mueshm
kontributi i mulla Rams n faljen e gjaqeve dhe
ngatrresave t ndryshme jo vetm n Duminic,
por edhe n fshatrat prreth dhe m gjer. Ai kishte
zotsi, sidomos n njohjen e gjuhve; dinte shqip,
arabisht, turqisht, gjermanisht dhe serbisht.Fjalt e
tij dgjoheshin nga t gjith, si nga fmij, ashtu dhe
nga t rritur, me nj vmendje t madhe. Populli
thoshte: Kur flet mulla Ram Llumnica, fjalt e tij t
mbesin gjithmon n mendje e zemr. Mulla Ram
Llumnica ndrroi jet m 16.11.1982 n Barilev.
Allahu e shprbleft me Xhenetin Firdeus hoxhn e
nderuar! (E. LL).

Kandidati i interesuar duhet ti plotsoj


kto kushte:
1. T ket kryer Medresen, FSI-n ose Fakultetin e
Studimeve Islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar
nga Kryesia e BIRK-s);
2. Ti prmbahet Kushtetuts s Bashksis Islame t
Republiks s Kosovs, Rregulloreve dhe vendimeve t
Kryesis dhe Rregullores s Kshillit;
3. T ket aftsi komunikuese dhe organizuese t shtjeve
fetare;
4. T jet i shndosh psikikisht dhe fizikisht;
5. T mos ket vrejtje pr punn e tij, nse ka qen n
pun m prpara.
Dokumentet e nevojshme:
Krahas krkess pr punsim, duhen bashkngjitur edhe
kto dokumente:
Diploma e Medreses dhe Fakultetit,
Certifikata e lindjes,
Certifikata e shndetit (pasi t pranohet),
Certifikata se nuk sht nn hetime (pasi t pranohet),
Deklarat me shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet
fetare,
Dshmi mbi karakteristikat n pun (nse ka qen n
pun m prpara),
CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr
aftsim profesional.
(t gjitha dokumentet t jen origjinale).
Vrejtje
Dokumentet dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s.
Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas
afatit, nuk do t merren n shqyrtim.
Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n
revistn Dituria Islame.

61

62

268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012 Argtuese

Reklam 268 DITURIA ISLAME NNTOR 2012

63

Ordinanca Specialistike Stomatologjike


Dhmbi

Ofron Shrbime me
standarde evropiane:

Dr. Enver Lokaj, Dr. Xheve Lokaj

Telefona kontaktues: 044-179-175; 039/ 432-614.


Rr. Adem Jashari Pej.
Afr stacionit t autobusve, prball furrs Flamuri

Ndihma e par
Stomatologji preventive
Shrim t dhmbve
Stomatologji estetike
Protetik
Kirurgji

64

Kryesia e Bashksis Islame t Kosovs


Xhamia Qendrore Prishtin

0900 11111

Você também pode gostar