Você está na página 1de 87

Copia de una Historia de los Reynos de Culhuacan y Mexico escrita de letra de

Dn. Fernando de Alva Ixtlilxochitl; y le falta la primera oja.

!""# $fol. #% & 'ue co(tic 'uauhtli) co(tic ocelotl) co(tic coatl) co(tic
tochin) co(tic ma(atl ** +itlaminacan huit(tlan huit(nahuatlalpan Amilpan
+ochitlalpan ompa ,con'uimihua('ue, -an'uimina('ue. tlatlauh'ui 'uau-h.tli)
tlatlauh'ui ocelotl) tlatlauh'ui coatl) tlatlauh'ui tochin) tlatlauh'ui ma(atl.
& Auh ini'uac in oantlaminato & ye imac in +iuhtecuhtliin huehue teotl
xi'ui-n.tlalican in 'uipia('ue eintin Mixcoatl) /o(pan) Ihuitl 0 yehuantin in
totoca in tenama(tli eteme. ,ihuan in yuh, Ihuin inin 'uinmachti Chichimeca in
It(papalotl.
Auh in ye huit(e in Chichimeca 'uinyacana in mixcoa in cent(on mixcoatic 'uicaco
chiucnauhtilli huican chiucnauh ixtlauatl ipan auh niman oncan imac huehuet(ico
'uin 'ua ynyt(papalotl in CCCC mixcoa 'uintlami (ayuh in i(tac mixcoatl in
'uinotocayotia mixcoaxocoyotl chollo & imacpa'ui( heycomitl y
yticpacallactihuet() auh in it(papalotl 'uicuitihuet( in hueycomitl)
hual'ui(tihuet( in mixcoatl niman 'uimimin 'uinnot( in omicca CCCC mixcoa
hualhuet('ue niman 'uimimin'ue) auh in omic niman 'uitlati'ue auh in inexpo ic
mixcono'ue) ihuan ic mixtetliccomolo'ue -tlilcomolo'ue. 0 auh in mocauh in
tla'uimilol mochiuh oncan mocenchichiuh'ue in itocayocan Ma(atepec.
1ncan t(intic in xiuhpohualloni nauhtetl ic # acatl 2""# ic 3 tecpatl ic 4 calli
ic 5 tochtli.
# acatl) ipan 'ui('ue chicomo(toc in chichimeca omito omoteneuh inimitolloca .
& In xiuhtlapohuali(tli) in tonalapohuali(tli in cecempohuallapohuali(tli huel
yehuantin in netlacuitlahuilli( mochihuaya0 in motenehua oxomocon cipactonal.
1xomoco '6n6 o'uichtli cipaltonac '6n6 cihuatl in nehuan catca huel huehuet'ue
illamat'ue in yehuantin) auh in (atepan noyuh tocayotilloya in huehuet'ue)
illamat'ue catca *
3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli) ; acatl)
#" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl ** & # tecpatl) 3 calli) 4 tochtli) 5
acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli)
#3 acatl) #4 tecpatl) # calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8
tochtli) 9 acatl) : tecpatl) ; calli) #" tochtli) ## acatl) #3 tecpatl) #4
calli) # tochtli) 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) :
calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli 0 matlactli -omei.
tochtli ipan pehua in xiuhtlapohual tet(coca inin chichimecayelix.
Ce acatl) ipan motlatocatlalli chicontonatiuh $<uauhtitlan% ompa in <uet(altepec
huallatocattitia. & 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) ipan xihuitl
tlaltech acico in chichimeca <uauhtitlancal'ue in oncan macuexhuacan Huehuetocan
caomito omoteneuh inic 'ui('ue chicomo(toc inyuh 'uimatia in ipan ce acatl
xihuitl peuh inin xiuhpohual chichimeca <uauhtitlancal'ue.
Auh inipan macuili acatl xihuitl ipan acico in chichimeca tlamintinemia atle &
incal) atle intlal) atle intla'uenyan man'ui tilmatli) (an ehua tla'uemitl) (an
pachtli !""3 in 'uimo'uentiaya. Auh in inpilhuan (an chitaco huacalco in
huapahuaya. <ui'uaya huey nochtli) huey comitl t(ihuac xilotl xoconochtli ==
miyec yu'ui hiyohuiaya ix'uichica in caxtolpohual xihuitl ipan epohualli on
nahui inic acico ipan altepetl <uauhtitlan ; inipan peuht(intic in tlatocayo
Chichimeca <uauhtitlan cal'ue ompa inito( moto'ui( in tlacpan -mito( moca'ui( in
tlacpac. ipan xihuitl ipan neltitica in ce acatl xihuitl ocotlipan in
motlatocati'ue. Inipan inin xiuhcahuitl inipan nemia in Chichimeca mitoa
motenehua caoc yohuayan) & ic mitoa in oc $fol. 3% yohuayan ca ayatle intenyo
itoca ayatlepa'uili(tlicatca) (a nocnenontinenca eta. 8 tecpatl) 9 calli) ipan
>rimera edad. In yuh ca intlatol in neyolpololi( catca huehuet'ue yu'uimatin
-yu'uimatia.) ipan t(intic moman in tlalli in tlalticpactli. : tochtli 0 ic 5
sol. in tonatiuh) nahui eecatl itonal = ; acatl) #" tecpatl) ## calli) #3
tochtli) #4 acatl) # tecpatl) 3 calli) 4 tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9
tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli. Ic ome edad motenehua mitoa
totol edad. #3 acatl) #4 tecpatl ** Ce calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7
calli) 8 tochtli) 9 acatl) : tecpatl 0 ic ey edad 7 sol de nahuecatl.
& ; calli) ipan maltepetlali'ue Chichimeca colhua'ue 0 #" tochtli) ## acatl) #3
tecpatl) #4 calli.
& <uauhtitlan tlatocati 9 tonatiuh manialtepetl macuexhuacan **
Ce tochtli ipan in xiuti'ue -t(inti'ue. in /olteca) oncan opeuh inin xiuhpohual
inipan in ce tochtli motenehua mitoa) ca yuh nauhtlamantli mochiuh nemili(tli
ipan iya CCCC macuili edad. ** in iuh'ui matia huehuet'ue inipan in 2""3 ce
tochtli) ipan moman in tlalli in ilhuicatl) ihuan yuh'uimatia ini'uac omoman
tlalli in ilhuicatl oyuh nauhtlamantli onoca in tlaca nauhtlamantlinemili(tli)
omochiuh iniuh'uimatia ce centetl in tonatiuh catca) auh 'uitohuaya canextli in
'uinchichiuh in'uinyocox inteuh 'uitohuaya itech 'uitlamiaya in <uet(alcoatl
chicome eecatl ytonal in 'uinchiuh in 'uinyocox.
& Inic ce tonatiuh on manca in it(iuccan 5 atl initonal mitoa atonatiuh inipan
in ye i'uac in mochiuh in atoco ac in anenextihuac in tlacamichtihuac.
Inic ome tonatiuh on manca5 ocelotl in itonalcatca motenehua ocelotonatiuh) ipan
mochiuh tlapachiuh in ilhuicatl in tonatiuh) ini'uac amo otlatocaya can nepantla
tonatiuh) mochihua niman tlayohuaya in onotlayohuac niman /e'ualoya.
Auh ipan inin <uinametin nemia conitotihui in huehuet'ue in huetlapaloli(catca
matimohuet(iti ipampa in a'uin huet(in ic cen huet(in.
Inic ei tonatiuh on manca 5 <uiahuitl in itonal & mitoa <uiyauhtonatiuh) ipan in
in mochiuh inipan tle'uiauh in onoca yc tlatla'ue) ihuan ipan xalte'uiyauh
conitohua i'uac motepeuh in +altetl intic itta ihuan popo(ocac in te(ontli)
ihuan i'uac momaman in texcalli chichichiliuhticac.
Inic 5 tonatiuh) 5 ecatl intonal ecatonatiuh) ipan in ecatocoac o(omatihuac
'uautla 'uin tepehuato in onoca tlaca 1(omatin.
Inic macuilli tonatiuh 5 ollin in itonal mitoa ollintonatiuh ipampa molini in
otlatoca auh in yuh conitotihui in huehuet'ue) ipan inin mochihua( tlallolini(
mayanalo( inic tipolihui('ue.
& !""4
3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) : calli) ; tochtli)
#" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli)
# acatl) 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli)
; acatl) #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl ** In ipan in #4 acatl
'uilmachyeipan in tlacat in axcan onmantiuh tonatiuh) ye i'uac tlaue( ye i'uac
tlathuic in axcan onmantiuh ollin tonatiuh. 5 ollin in itonal) ic 7 inin
tonatiuh on mani ipan tlallolini( mayanalo( ** #4 acatl ipan mic 9 tonatiuh
macuexhuacan. 87 xihuitl tlatocat <uauhtitlan.
Ce tecpatl xihuitl ipanin motlatocati'ue in /olteca 'uimotlatocati'ue
Mixcoama(at(in in'uit(inti /olteca tlatocayotl ** ?an no ipan xihuitl
motlatocatlalli in <uauhtitlan /latohuani +iuhnelt(in ompa in............ & Ce
xihuitl in ompa catca huel $fol. 4% mi'uani'ue <uaxoxouhcan imatian in Dia@lo
mixcoatl oc 'uinhuicatinemi in i'uac. Auh inipan xiuhnelt(in mo'uaxochti (a
tepan 'uimichihua in chichimeca yaya'ue in Ahuacan /epehuacan 'uin cacahuato
'uin mamacac in itlat'ui inin -o.chichihual catca. ** 3 calli) 4 tochtli) 5
acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli)
#3 acatl) #4 tecpatl) # calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8
tochtli) 9 acatl) : tecpatl) ; calli) #" tochtli) ## acatl) #3 tecpatl) #4
calli) # tochtli) 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) :
calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli. # acatl) 3
tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli) ; acatl) #"
tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl.
Ce tecpatl ipanin motlatocati'ue in Chichimeca 2""4 <uauhtitlancal'ue) inic
yancuican t(intic chichimecatlatocayotl <uauhtitlan & ompa in itocayocan
ne'uameyocan) inic yancuican 'uimotlatocati'ue Aactli. Auh inyuh cat'ui in
tlatolchichimeca huehuet'ue conytotin'ue ; ca ini'uac peuh in tlatocayo
chichimeca ce tlacatl cihuatl itoca It(papalotl 'uin nono('uimilhuian
an'uitlali('ue in amotlatocauh yehuatl in Aactli. ompa xihuian in ne'uameyocan
xicmanatin t(ihuac calli) ne'uamecalli auh oncan an'uiteu('ue t(ihuac petlatl
ne'uame petlatl) auh niman anya('ue in ompa tlapco ompa antlamina('ue noyuh'ui
in -mictlampa teotlalli yitic antlamina('ue. Bo yuh'ui in huit(tlampa ompa
antlamina('ue no yuh'ui in amilpanpa in CxochitlalpaD. ,huit(tlampa, ompa
antlaminaa'ue)
auh ini'uac oantlaminato in oaan'uimacito in /eteo in xoxouh'ui in co(tic in
i(tac in tlatlauh'ui <uauhtli) 1celotl) Coatl) /ochin eta. ** & Auh niman
an'uintlali('ue in 'uipia('uE +iuhteuctli in to(pan ihuan yhuitl ihuan +iuhnel
eta. 1ncan ,FFF, yucci('ue in amomalhuan) i'uac in omotlatoca(auh Aactli in ;
nahuilhuitl mone'ui( in amomal eta. ** Auh in motlatocati'ue in chichimeca
yehuantin in nican motocayotia Mixcohuatl +iuhnel Mimich <uahuicol ** Auh niman
yehuantin It(tlacoliuh'ui ne'uametl amimitl i'uehuac nahuacan ** Auh in cihua
chichimeca cohuatl minhuatl & Coacueye yaocihuatl chichimecacihuatl tlacochcue)
auh niman huel oncan ce tlacatl chichimecapilli 'uix'uet('ue in mochipa'ui
yacana() auh 'uichiuh'ue ce a(tapamitl inic 'uit'uitinemia in /eyacancauh in
campaya( in canin motlali( ic itto( inic ompa monechicotia('ue ** Amo yyeyan
ye( ** Auh in omochiuh in niman huel i'uac in ipan ce tecpatl xihuitl ipan ya'ue
+itin'ue in chichimeca) inic nohuiyan ya'ue !""5 Ahuacan tepehuacan) Michuacan)
Cohuixco) & Gopit(inco) /otolan) /epeyacac) <uauh'uechollan) Huexot(inco)
/laxcallan) /liliuh'uitepec) ?acatlantonco) /ototepec) auh ce'uintin mocuep'ue
ya'ue in ompa Cuextlan) ce'uintin ya'ue Acolhuacan ahuic nen'ue ahuic yatinenca
in montenehua ompa tlayacantia'ue Huexot(inco) /epolnextli tlan'uaxoxouh'ui
+iuhtochtli yehuantin inin 'uinxexelo 'uaxoxouhcan /lacatecolotl in
'uincacahuato Ahuacan tepehuacan ** In nican tlamitlatolli tlacpac mito( i'uac
tlatocatia +iuhnelt(in <uaxoxouhcan manca in altepetl & Coauhtitlan ** 3 calli)
4 tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli)
## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl ** # calli) Hpan in xihuitl in momi'uilli
inintlatocauh /olteca in'uit(inti in tlatocayotl in itoca Mixcoama(at(in) niman
on motlalli Huet(in in /ollan tlatocat ** 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7
calli) 8 tochtli) 9 acatl) : tecpatl) ; calli) #" tochtli) ## acatl) #3 tecpatl)
#4 calli) # tochtli) 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl 0 ipan mic
initat(in <uet(alcohuatl itoca /otepeuh) auh niman i'uac motlatocatlalli
Ihuitimal in tlatocat /ollan ** 9 tecpatl) : calli) ; tochtli) #" acatl) ll
tecpatl) #3 calli) #4 tochtli. ** && # acatl yuh motenehua mitoa ipanin in
tlacat <uet(alcohuatl ictocayotilo /opilt(in $fol. 5.% /lamaca('ui. Ce acatl
<uet(alcohuatl) auh mitoa in inant(in catca & itoca Chimaman) ihuan yuh
intalhuillo) inic motlalli in itic inant(in 'uet(alcohuatl chalchihuitl 'uitollo
** 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli) ;
acatl. Inipan in ; acatl ipan 'uitemo in itat(in 2""5 <uet(alcohuatl) i'uac ye
achi xitlamati ye chiucnauhxiuhtia 'uito nami in notat(in maxicotla I Maix
comitlachia I Auh niman ilhuiloc caomomi'uilli ca nachca in motocac
maxicmottilli) & niman ic ompa inin <uet(alcohuatl) auh niman 'ui 'uitemo
iniomiyo) auh in o'ui'uixti ohmitl. 1mpa 'uitocat in initeocal yi(tic in
motocayotia <uilla(tli. #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl. ** #
tecpatl) 3 calli) 4 tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ;
tecpatl) #" calli ; ipan in xihuitl momi'uili in <uauhtitlan tlatohuani catca
Aactli) epohualli omome xihuitl in tlatocattiticatca) & yehuatl in intlatohuani
catca amo'uiximatia inic motocacintli in 'ualoni) ihuan amo'uimatia in
macehualhuan) inic mochihua tilmatli. ?an oc yehua tla'uemitl 'ui'uemia) (an
oCcD tototl cohuatl tochin ma(atl inin tla'ual catca ayamono calli 'uipiaya) (an
oc ahuic yatinemia 'ui(tinemia ** ## tochtli) ipanin motlatocatlalli in
Cihuapilli +iuhtlacuilolxochit(in oncan manca iJaJacal in /ian'ui(tenco axcan
/epexitenco in manca. Auh inin Cihuapilli inic itechcauh altepetl mitoa i(ihuauh
catca in Aactli) ihuan huel 'uinot(aya in Dia@lo It(papalotl ** #3 acatl) #4
tecpatl ** # calli) 3 tochtli) ipanin acico in <uet(alcoatl in ompa
/ollant(inco) oncan nauhxiuhti 'uichiuh in e(ahualcal ixiuhhuaxalcal) ompa
'ui(aco cuextlan in cecni icpanoc te'uappantli 'uitecac yuh mitoa onoc in axcan.
4 acatl) 5 tecpatl) -murio Ihuitimal. 7 calli 0 & ipanin xihuitl canato in
/olteca in yehua <uet(alcohuatl) inic 'uimotlatocati'ue in oncan /ollan) ihuan
in /eopixcauh catca ** Cecni omicuillo in ixtolloca ** 8 tochtli) 9 acatl ; ipan
mic +iuhtlacuilolxochit(in Cihuapilli <uauhtitlan #3 xihuitl !""7 tlatocat = :
tecpatl) ipan in xihuitl motlatocatlalli in Ayauhcoyot(in <uauhtitlan
tlatohuani) ompa in ito cayocan /ecpan'uauhtla. ; calli) #" tochtli) ## acatl)
#3 tecpatl) #4 calli. ** # tochtli) 3 acatl 0 /et(coco tlatolli) ipan mic
<uet(alcoatl topilt(in /ollan colhuacan. **
Inipan 3 acatl 'uichiuh ine(ahualcal ytlamacehuayan ytlatlatlauhtiayan in
topilt(in in ce acatl <uet(alcoatl nauhtetl in 'uimaman ical yxinxapalcal
itapachcal itecci(cal i'uet(alcal in oncan tlatlatlauhtiaya) tlamacehuaya & auh
mo(auhtinemia auh oc huel yohualnepantla in apantemoya in oncan motocayoti
atecpan amochco auh ompa in onmo huit(tlaliaya in xicocotl in icpac yoan huit(ue
Chuit(coD) ihuan t(incoc) ihuan nonohualcatepec. Auh in ihuit('uichihuaya
chalchiuhtli iniyac +oyauh'uet(alli. Auh in 'uitlanamacaya /eoxiuhtli)
Chalchiuhtli /apachtli. Auh inin axtlahual catca cohuatl tototl papalotl in
'uinmictiaya ** Auh motenehua mitoa ca ilhuicatl yitic in tlatlatlauhtiaya in
moteotiaya. Auh in 'uinot(aya citlali incue citlallatonac tonacacihuatl
tonacateuctli & tecolli 'ue'ui) ye(tla'uan'ui tlallamanac tlallichcatl ** Auh
ompa ont(at(ia yuh 'uimatia onomeyocan chiuhnauhnepaniuhcan inic maui in
ilhuicatl auh inyuh'uimatia yehuantin ompa chane'ue in 'uinnot(aya in 'uin
tlatlatlauhtiaya huel mocnomattinenca tlaocoxtinenca ** Auh ixpan imatian
ye'uene yehuatl 'uinexti in huey necuiltonali(tli in chalchiuhtli in teoxiuhtli)
auh in teocuitlatl in co(tic in y(tic in /apachtli in tecci(tli in 'uet(alli in
xiuhtototl in tlauh'uechol in (a'uan in t(init(can 2""7 in ayo'uan. Auh ihuan
'uiuaxti in tlapapalcacahuatl in tlapapalichcatl. Auh huel huey toltecatl catca
inipan ix'uich itlachihual initla'uaya iniatliya in tapalcatl xoxoctic $fol. 7%
'uiltic y(tac co(tic tlapaltic & tlacuilolli) ihuan occe'ui miyec. Auh ini'uac
nemia <uet(alcoatl 'uit(iuhtica 'uipehualtica yteocal 'uimaman Coatla'uet(alli
ihuan amo 'uit(on'uixti amo 'uipantla( ** Auh ini'uac nemia amomonextiaya
teixpan huel ohuican calitec in catca in pialloya auh in'uipiaya initecpoyohuan
mieccan 'uit(a'uaya) auh in i('uicant(acuia it('uican cecentlamantin oncan catca
initecpoyohuan. Auh inipan catca chalchiuhpetlatl) 'uet(alpetlatl)
teocuitlapetlatl 0auh omito omoteneuh nauhtetl in 'uimaman ine(ahualcal ** auh
mitoa mototolhua ini'uac nenca <uet(alcoatl miecpa icamocayahua( ne'uia in
tlatlacatecolo) inic tlacatica moxtlahua( in tlacamicti(. ** & Auh aye'uinec
amaJi(ca cenca 'uintla(otla ya inimacehualhuan in tolteca catca (an mochipa
yehuatl in axtlahual catca in 'uin mictiaya in coatl) tototl) papalotl. Auh
motenehua mitoa yoat(ihuatl ic 'uinxiuhtlati in tlatlacatecollo yc oncan
'uipehualti'ue inic icamocenca yauh'ue inic 'ui'ue'uelo'ue in o'uito'ue in
o'uinec'ue in tlatlacatecollo inic 'uitollini('ue in <uet(alcoatl. Auh inic
'uichololti('ue yuhneltic mochiuh ya ** 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl)
9 tecpatl) : calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli.
# acatl) in ipan in xihuitl in mic 'uet(alcoatl 0 auh mitoa (an ya in tlillan
tlapallan inic ompa mi'uito niman on motlatocatlalli in /ollan tlatocat itoca
!""8 Matlacxochitl. Biman motenehua in 'uenin (anya'uFFF hua(tlacamicti( niman
mononoti('ue in tlatlacatecolo ** In & motocayotiaya /e(catlipoca) ihuan
ihuimecatl /oltecatl 'uito'ue camone'ui (an 'uitlalcahui( inialtepeuh oncan
tinemi('ue 'uito'ue matic chihuacan octlitic yti('ue inictic tlapololti('ue inic
aocmo tlamacehua(. Auh niman 'uito in /e(catlipoca ca ni'uitoa in nehuatl 0
maticmacati inacayo 'uen'uito( 'uimonepan ilhui'ue) inic yuh'uichihua('ue niman
achtopaya in /e(catlipoca. Concuic /e(catl necoc cemi(titl cen'uimilo 0 auh in
oacic ompaca <uet(alcoatl 'uimilhui in 'uipiaya y tecpoyohuan +icmilhuilitin in
/lamaca('ui ca ohualla telpochtli mit(moma'uilico & auh mit(mottitilico in
monacayo callac'ue in tetecpoyo 'uica'uiltito in <uet(alcoatl 'uimilhui tleinon
cocol tecpoyotl tlein nonacayo in o'uihuel cuic xicyttacan 'uin i'uac
hualcala'ui() amo 'uimititi(nec 'uimilhui) canonomatca nicnottitili( in
/lamaca('ui xi'uilhuitin 'uilhuito amo cia cenca mit(mottili( ne'ui 0 'uito in
<uet(alcoatl mahualauh cocol connot(ato in /e(catlipoca) callac 'uitlapallo
'uilhui nopilt(in /lamaca('ui. Ce acatl <uet(alcoatl 0 nimit(notlapalhuia) ihuan
nimit(nottilico in monacayot(in 'uito in <uet(alcoatl oti'uihiyohuicocol campa
tihualla tlein nonacayo manic itta. <uilhui nopilt(in tlamaca('ui ca
nimomacehual ompanihuit(in nonohualcatepetl it(intlan maxicmottili in
monacayot(in) niman cenmacac in /et(catl 'uilhui maxi miximati maxi
mottanopilt(in & ca ompa tonneci( in tet(catl. Auh niman mottac in <uet(alcoatl
cenca momauhti 2""8 'uito in tlanech itta can nomacehualhuan aJomotlalo('ue
ipampa cenca ix'uatol mimiltic) ixtecocoyoctic
huel nohuian xixi'uipiltic inixayac amotlacacimalle in o'uittac te(catl 'uito
aicnech itta( in nomacehual (anican niye() niman hual'ui( Kuitlalcahui in
/e(catlipoca) auh mononot('ue in ihuimecatl inic amohuel yoa mocayahua 'uito in
ihuimecatl maoc yehuatl yauh in coyotl inahual in amantecatl & 'uica'uilti'ue
inic yehuatl ya() Coyotl inahual in amantecatl 'uitoca ye'ualli mani yauh) mani
'uitta in <uet(alcoatl niman ya ** <uilhui in <uet(alcoatl nopilt(in cani'uitoa
maximo'uixtimamit( mottilican in macehualtin) manimit( nochichihuili) $fol. 8%
inic mit(mottili('ue 'uilhui xicchihua ni'uitta( nococol) auh niman 'uichiuh in
amantecatl in coyotl inahual achto'uichiuh iniapanecayouh <uet(alcoatl) niman
'uichihuilli ixiuhxayac concuic tlapalli) ic conteuchichilo concuic co(tic inic
'uix'uauhcallichiuh) niman 'uicocoatlanti. niman 'uichihuilli in itent(on
xiuhtototl tlauh'uechol) inic 'uit(impachilhui & in o'uicencauh inyuh'ui
inechichihual catca <uet(alcoatl noman commacac te(catl in omotlac cenca
mo'ualittac) niman huel i'uac 'ui( in <uet(alcoatl in oncan pialloya. Auh niman
ya in coyotl inahual in amantecatl 'uilhuito in ihuimecatl. Ca onic 'uixtito in
<uet(alcoatl octixiauh 'uito ca ye 'ualli) niman 'uicmocniuhti itoca toltecatl
ininehuan ya'ue in yeya('ue) niman hualla'ue xonacapacoyan) itlanmotlalico icuen
chiuhcauh in Maxtlaton toltecatepec tlapiaya) niman no'uichiuh'ue in 'uillitl in
tomatl in chilli in xillotl in !""9 exotl. Auh (an 'ue('uilhuitl in mochiuh) Auh
no ihuan oncan catca metl 'uitlanili'ue in maxtla) (an nahuilhuitl in
conoctlali'ue niman concenten'ue yehuantin 'uinexti'ue & in 'uauhneccontotontin
yehuatl inic onconten'ue octli) niman ya'ue in ichan <uet(alcoatl in ompa tollan
mochi 'uit'ui'ue in in'uil in inchil eta. Ihuan octli acito on moyeyeco'ue
amociaya in 'uixiaya <uet(alcohuatl) inic cala'ui('ue oppa expa 'uin cuep'ue amo
celiloya (atepan tlatlanilo'ue incanin inchautlanan'uili'ue 'uito'ue) ca oncan
in tlamaca(catepec in toltecatepec yuh'uicac in <uet(alcoatl ic 'uito
mahualcala'uican callac'ue auh 'uitlapalo'ue ye'uene 'uimaca'ue in 'uilitl eta.
Auh in o'ui'uo occepa 'uitlatlauhti'ue 'uimaca'ue in octli. Auh 'uimilhui) ca
amoni'ui( ca ninocahua axoteihuinti) anocetemicti 'uilhui'ue mamomapilt(in ic
xicpallo) ca tetlahueli cahuit(tli in <uet(alcoatl imapiltica 'uipallo in
o'uihuelmat 'uito & mani'ui cocol inocecon ic 'uilhui'ue in tlatlacatecollo
nahui inticmiti( yuh'uimaca'ue ic macuilli 'uilhui'ue motlatoyahualt(in auh in
o'uic ninan mochintin 'uin maca'ue in itecpoyohuan mochintin mamacuilli in
'ui'ue in o'uin centlamanti'ue -centlahuanti'ue.) occepa in tlatlacatecollo
'uilhui'ue in <uet(alcoatl nopilt(in maximocuicati it(cat'ui in mocuicat(in in
ticmehuili() niman 'uehuili in ihuimecatl ** <uet(al 'uet(al nocalli (a'uan no
callin tapach no callin nic yacahua( anya. ** Auh in yepactica <uet(alcoatl
'uito xicanatin in nohueltiuh <uet(alpetlatl ma tonehuantitlahuanacan) & ya'ue
in itecpoyohuan in ompa tlamacehuaya nonohualcatepec 'uilhuito nopilt(i
cihuapilli 2""9 <uet(alpetlatl mo(auh'uicatimit(tanilico 0 mit(mochilia in
tlamaca('ui in <uet(alcoatl itlan timoyet(tiyetiuh 'uitoca ye 'ualli matihuian
cocoltecpoyotl. Auh in ohualla itlan motlalli in <uet(alcoac niman o'uimaca'ue
in octli nahuinoce itlato yahual ic macuilli. Auh in tetlahuanti'ue in
ihuimecatliyhuan toltecatl niman yeno ic 'uicuicatia in ihueltiuh <uet(alcoatl
'uehuili'ue ** Bohueltiuh cantiyanemeyan ti'uet(alpetlatl in mantitlahuanacan a
y ya y ya in ye an ** Ino ihuinti'ue aocmo 'uito'ue in tlaca titlamaceuh'ue auh
niman aocmo apantemo'ue & aocmo mohuit(tlalito aoctle 'uichiuh'ue in
tlahui(calpan auh in otlatl inic cenca tlaocox'ue icnoyohuac in inyollo. Biman
on can 'uito in <uet(alcoatl onotlahueliltic niman ye ic tlaocolcuica inic
'uicuicayoti inic ya( oncan 'ueutiaya $fol. 9% no tlapohual ce tonal no callan 0
ma nican aya 'ueyamanican no nicanan mayeon maniye 'uehuatlalla'ue (an ya cococ
tlacoyotl aycanino(caltica ** yconcamatl 'uiuh ycuic aya nech it'uiticatca yehua
nonan & axyacon cueyeanteotl aypillo yyaa nichoca yyayaan ** Ini'uac ocuicac
<uet(alcoatl niman mochintin tlaocox'ue initecpoyohuan choca'ue niman ic no
oncan cuica'ue in 'ueuh'ue.
Aya techon yacuiltonoca yehuan noteuchuan yehuan <uet(alcoatlan mochalchiuh
papahua 'uahuitl ye(acanatlapan matic ya it(can yehuan mantichocacan can. ##
Auh inocuica'ue ytecpoyohuan <uet(alcoatl niman oncan 'uimilhui cocol tecpoyotl
maix'uich manictlalcahui in altepetl mani yauh xitlanahuatican
ma'uichihuacantepetle calli) niman i(yuhca 'uixin'uecentetl tepetlacalli. Auh
ini'uac o'uixin'ue in oyecauh) niman oncan !"": 'uiteca'ue in <uet(alcoatl. Auh
(an nahuilhuitl in tepetlacalco onoca) ini'uac amo mohuelmati niman 'uimilhui
initecpoyohuan maix'uich cocol tecpoyotl matihuiyan nohuian xict(at(a'uacan
xictlatican inotic nextica in pa'uili(tli in necuiltonolli in ix'uich
taxcatotlat'ui. Auh initecpoyohuan yuh'ui chiuh'ue oncan tlatlati'ue in
incaltieyan catca <uet(alcoatl in itocayocan atecpan amochco. ** Biman ic ya in
<uet(alcoatl mo'uet( 'uincennot( in itecpoyohuan 'uin cho'uilli niman ya'ue ompa
tlama(tia'ue in tlillan in tlapallan in tlatlayan) auh nohuian 'uit(tia
moyeyecotia acantlahuelittac) & auh in oacic inompa tlamattihuia) niman occeppa
oncan chocac tlaocox ** Ge ipan ininxihuitl ce acatl motenehua mitoa ini'uac
oacito /eoapan Ilhuica atenco niman mo'uet( chocac concuic initlat'ui mochichiuh
in yapanecayouh inixiuhxayac) et. ** Auh ini'uac omocencauh niman ic imomatca
motlati motlecahui) ic motocayotia in tlatlayan in ompa motlatito in
<uet(alcoatl. Auh mitoa ini'uac in yetlatla niman yeic aco 'ui(a in ininexyo.
Auh in neci ya in 'uittaya mochitla(ototome in aco 'ui(a in ilhuicac ;
'uimonitta tlauh'uechol xiuhtototl t(init(can ayo'uan to(neneme allome cochome)
ix'uich in occe'uitla(ototome) auh in ontlan inexyo niman yeic aci 'ui(a
iniyollo <uet(altototl in 'uitta) auh iniuh'ui matia ilhuicac ya ilhuicac calac
& 'uitohuaya in huehuet'ue yehuatl mocuep in citlallin in tlahui(cal-pan.pohual
neci) iniuh'uitoa) ini'uac necico in mic <uet(alcoatl ye 'uitocayotiaya
tlahui(calpan teuctli i'uitoaya ini'uac mic (an nahuilhuitl 2"": in amone(
'uitoaya i'uac mictlan nemito) auh no nahuilhuitl momiti ic chicueilhuitica in
necico huey citlalli in 'uitoaya <uet(alcoatl) 'uitoaya i'uac moteuctlalli. **
Auh inyuh'uimatia ini'uac hualne(tiuh in tleiu ipan tonalli cecentlamantin -in.
ipan miyotia) 'uin mina 'uin tlahuelix ** & Intla ce cipactli ipan yauh 'uinmina
huehuet'ue illamat'ue mochi yuh'ue. Intla ce ocelotl) intla ce ma(atl) intla ce
xochitl 'uin mina pipiltotontin. Auh intla ce acatl 'uin mina tlato'ue mochi
yuh'ui. Intla ce mi'ui(tli. Auh intla ce 'uiyahuitl e% 'uin-mi.mina in 'uiahuitl
amo 'uiyahui(. Auh intla ce ollin) 'uin mina telpopochtin ichpopochtin. Auh
intla ce atl -acatl.) ictahua'ui et. ** Cecentlamantli ic 'uitenyotiayaya in
huehuet'ue) illamat'ue catca $fol. :% in omoteneuh <uet(alcoatl inic nenca in
ix'uichcatlacat ipan ce acatl auh in mic (an no ipan ce acatl inic mocempoa inic
nenca LiM aos. Ic ontlami in ipan -in. ce acatl xihuitl omito compatlac
Matlacxochitl in /ollan tlatocat ** 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8
tecpatl) 9 calli) : tochtli) ; acatl) & #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4
acatl. # tecpatl) 3 calli) 4 tochtli) #3 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9
tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl. #
calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl) : tecpatl) ;
calli) #" tochtli. Ipanin xihuitl in momi'uilli <uauhtitlan tlatoani
Ayauhcoyot(in. LA a. in tlatocat. Auh no ipan inin momi'uilli in /ollan
tlatoani Matlacxochit(in) niman compatlac on motlatocatlall Bauhyot(in in /ollan
tlatocat.
## acatl) ipan in in xihuitl onmotlatocatlalli in <uauhtitlan tlatohuani
Be'uamexochit(in ompa ytlatocachan catca in /epot(otlan miccacalco ic
tocayotilloc in miccacalco) !""; oncan impan tlatlat(in) inic mic'ue tlato'ue)
ihuan Cihuapipiltin ic mocalcauh'ue (a yuh manca inin ?acacal in chichimeca
tlato'ue aocmo motlapalo'ue in oncan in tlatocachanya(. #3 tecpatl) #4 calli **
# tochtli) 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) : calli)
; tochtli) #" acatl ## tecpatl) #3 calli) & Ipan in xihuitl in momi'uilli in
<uauhtitlan tlatohuani catca) initoca Be'uamexochit(in +A xihuitl in tlatocat.
Auh no y'uac momi'uili in /ollan tlatoani Bauhyot(in) niman compatlac on
motlatocatlalli Matlaccoat(in. #4 tochtli) ipan in xihuitl motlatocatlalli in
<uauhtitlan tlatohuani Mecellot(in) ompa itlatocachan mochiuh initocayocan
tian'ui(colco <uauhtlaapan.
# acatl) 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli)
; acatl) #" tecpatl) ## calli) l3 tochtli) #4 acatl ** # tecpatl) 3 calli) 4
tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli)
## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl ** # calli) ipan in in xihuitl momi'uilli in
tlatohuani catca /olla initoca Matlaccohuat(in) on motlatocatlalli /lilcohuat(in
in /ollan tlatocat. 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl)
: tecpatl) ; calli. Ipan in xihuitl momi'uilli in <uauhtitlan tlatoani
Mecellot(in in tlatocat 48 aos. #" tochtli) ipan in xihuitl in motlatocatlalli
in <uauhtitlan tlatoani in /(ihuacpapalot(in & ## acatl) #3 tecpatl) #4 calli **
# tochtli) 3 .acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) : calli)
; tochtli. Inipan in ; tochtli ipan momi'uilli in /ollan tlatoani /lilcoat(in) &
auh niman on motlatocatlalli in Huemac itlatocatoca on mochiuh Atecpanecatl) ca
cenca miec in tolloca cecni amoxpan moca'ui() ca ini'uac motlatocatlalli) 'uin
no i'uac mocihuahuati con mocihuahuati itoca coacueye mocihua'uet('ui in
'ui(calli tlacatecolotl) oncan in 2""; itocayocan Coacueyecan) oncan chane catca
initoca Coacue 0 ceciyacatl mochiuh inic patlahuac icuitlapan eta. auh
inomochiuh in niman canuto in xicococ tlenamacac catca in itoca <uauhtli) niman
nia -nic. yehuatl yetlapan icpalpan on motlallico in <uet(alcoatl) ic yehuatl
con mixiptlayoti <uet(alcoatl on mochihuaco in tollan & yehuatl oteopixcatico
compatlac in Huemac ca <uet(alcoatin Nni'uac icamahuiltito yca mocayahuato in
cihua tlatlacatecollo intech acic yehuantin in tlacatecolotl yaotl) ihuan in
mitoa /e(catlipoca in /(apotlan nenca ompa hualla inic 'ui(tlacahuico Huemac #4
in omocihuacuep'ue intech acic) niman ic 'uican -'uicauh. in 'uet(alcoatia omito
ic ye compatlac in <uauhtli) eta. & #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli
** # acatl) 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) :
tochtli) ; acatl) #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) $fol. ;% #4 acatl. #
tecpatl) 3 calli) 4 tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli. Ipan
t(intic in tlacatetemictili(tli. In ipanin chicome tochtli ipanin mochiuh in
cenca huey mayanalli(tli in mitoa mochicontochhui'ue in tolteca catca chiconxiuh
mayananalli(tli iconcanin in cenca ye tlatolinia in ye tlatlatia mayanalli(tli)
niman yconcan in tlatlacatecollo 'uimitlan'ue initla(opilhuan Huemac ompa
'uincahuato in +ochi'uet(aliyapan) ihuan huit(coc) ihuan xocococ -xicococ.) inic
icamoxtlahuato pipilt(it(intin & yancuican ompa t(intic in tlacateteuh
mictili(tli in omochiuh timanca ** : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli) #3
acatl. Ipan in momi'uilli in tlatoani <uauhtitlan initoca /(ihuacpapalot(in 53
xihuitl in tlatocatiticatca ** #4 tecpatl) ipan in xihuitl in motlatocatlalli in
cihuapilli in <uauhtitlan 'uipachoaya altepetl initoca I(tacxillot(in ompa
itlatilcat'ui i(acacalmanca in i('uitlan atla -otla. ompa itlan catca mie'uintin
!"#" cihuapipiltin in 'uimahui(tiliaya ica in chichimeca in 'uimocuitlahuiaya)
ete. ** # calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl) :
tecpatl) ; calli) #" tochtli) ## acatl. Ipanin in xihuitl in momi'uilli in
cihuapilli I(tacxillot(in) matlacxihuitl on ce in tlatocat. Auh niman compatlac
on motlatocatlalli O(tla'uencat(in oncan in techichco yancuican 'uiman i(acacal
initecpancal oncan can -con. & t(inti inic oncan manca tlatocacalli) eta. #3
tecpatl) #4 calli ** # tochtli) 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl)
9 tecpatl) : calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli. #
acatl) ipan in 'ui('ue +icco in Chalca intlat(intiani Acapol ycihuauh tet(cot(in
in pilhuan chalcot(in chalcapol) eta. 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8
tecpatl) 9 calli) : tochtli. Ipan in in xihuitl in cenca miec tet(ahuitl mochiuh
timanca /ollan. Auh no i'uac ipan in in xihuitl oncan acico in tlatlacatecollo
inmitoaya Ixcuinanme cihua Dia@lome ; auh inyuhca in tlatol huehuet'ue conitoa
inic hualla'ue Cuextlampa in 'ui(aco. Auh in ompa mitoa Cuextecatl ichocayan)
oncan 'uin nonot('ue in malhuan 'ui maci'ue Cuextlan 'uin polyuhtlamachti'ue in
'uimilhui'ue ca ye tihui in /ollan) amocatlaltechtaci('ue amocatilhuichihua('ue)
ca aya ic tlacacalihua & tehuantin ticpehualtitihua tamech mimina('ue in
o'uicac'ue in malhuan) niman ic choca'ue tlaocox'ue oncan t(intic y in
tlacacalili(tli) inic ilhuichihuililoya Ixcuinanme) ini'uac mitoaya It(calli **
; acatl) ipan inin acico tollan in Ixcuinanme icatlaltech acico in inmalhuan
omentin in 'uincacal'ue auh in tlatlacatecollo in cihua Dia@lome
imo'uichhuancatca inin malhuan Cuexteca oncan yancuican t(intic in
tlacacaCliDli(tli ** #5 #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl. Ini'uac
-miec. mochiuhtin onca tet(ahuitl in tollan) & niman no ompa peuh y yaoyotl
in'uit(inti Dia@lo yaotl) ompa in mitoa nextlalpan 'ui mixnamic'ue in /olteca)
auh in otlamato niman no oncan peuh in tlacamictili(tli in 'uin micti'ue in
malhuan tolteca in t(allan 2"#" in nepantla icatinenca in Dia@lo yaotl inic huel
oncan 'uenitlahuiltitinenca) inic tlacamicti('ue. Auh niman no cont(inti
compehualti in tlacaxipehuali(tli) i'uac in cuica manaya texcallapan oncan
yancuican ce tlacatl cihuatl otomitl tlacimaya in atoyac oncan concui -conan. in
'uixipeuh niman cona'ui in nehuatl initoca xiuhco(catl tolteca yancuican oncan
t(intic in totec ehuatl 'uima'uia yaya & 'uin huel mochi oncan ot(intic in
ix'uich tlacamictili(tli ocatca ca mitoa motenehua ca in oc imac -icuac. inoc
imatiayan in achtopa <uet(alcoatl catca) $fol. #"% in motocayotia ce acatl) (an
niman aic 'uinec in tlacamictili(tli eta. Ca'uin oncan in ipan in in i'uac
tlatocatiticatca Huemac mochi t(intic inomochihuaya 'uit(inti'ue in Dia@lome
/elcecni omamayoti) omicuillo ompa moca'ui(.
# tecpatl) ipan in in xihuitl xitin'ue in tolteca catca) ipan mochiuh in Huemac
i'uac tlatocatia. Auh inic ya'ue inic ollin'ue 'ui(aco cincoc) & auh in oncan
cincoc oncan 'uimicti itlacateteuh in Huemac) ic moxtlauh itocacatca ce coatl.
Auh oncan o(toc calla'ui( ne'uia in oncan otlipan tlamaca(cat(inco amo huelit
niman huallehuac 'ui(aco'uauh nenec oncan mixiuh ycihuauh in Huemac itoca
<uauhnene ic tocayotillo in axcan <uauhnenec. Auh niman huallehuac 'ui(aco
/eocopan) oncan icpac in teocomitl mo'uet( in tlacatecollotl yaotl) oncan 'uin
cennot( inic nihuan 'uimilhui ximotlallican in an noc nihuan ma(ahuiyan in
tolteca amo anya('ue in an noc nihuan) & auh in oncan 'uin centlalli inic ce
icnotlacatl. Ic 3 t(inmaJatl -t(iuhma(atl.) ic 4 acxo'uauhtli) ic 5 t(on'uaye)
ic 7 xiuhco(catl) ic 8 o(omateuctli) ic 9 tlach'uiyahuitl teuctli) ic : huetl
-Hueitl.) ic ; tecolteuctli) ic #" 'uauhtli) ic ## a(taxoch) ic #3 a(tamamal
-o(tamamal.) ic #4 icnotlacatl in an) ihuan miye'uintin in (an motolinia
icnihuan Dia@lo in oncan 'uin centlalli huei conpan. Auh in oya'ue tolteca niman
'uimouehuiti inic nihuan Dia@lo ompa !"## 'uintlallito in +altocan 'uimilhui
inicnotlacatl) ihuan mochintin & amo amatlamati('ue $aic% xi'uilnami'uican in
ix'uich inic otitlate'uipano'ue /ollan yuh an 'uichiuhtia('ue mochipa. Cenca
tehuatl in tic notlacatl matatlama intlaxatlamatican namech 'ue'uelo() namech
popolo( inyuh ni'uin 'ue'uelo Maxtla in toltecatepec chane catca omentin
ichpochhuan 'uet(al'uen 'uet(alxilotl chalchiuh tepetlacalco in 'uinpiaya oncan
ni'uin cocohuapilhuatin -ni'uin co(ohuapilhuati. P onteme in 'uintlacatilli'ue
nixiptlahuan -in ixiptla. in tla'uame. Auh noyuh nic 'ue'uelo in 1(totempan
tlapiaya <uauhtli(tac) ihuan in At(ompan tlapiaya <uauhtli ca nehuatl
ni'uinpopolo. Auh in o'uimonehuilti -o'uimonehuiti. ic nihuan Dia@lo yaotl in
ompa +altocan inic 'uimontlallito tlanican tlatepot(co 'ui montecato in ompa
+altocan.
Auh in tolteca niman ya'ue 'ui(ato cohuatl) yyopan 'ui(ato atepocatlalpan)
'ui(ato tepetlayacac) 'ui(ato huehue'uauhtitlan) & #7 oc oncan conchix'ue in
tama(ola chanecatca in oncan tlapiaya initoca Atonal) niman notehuan 'uinhuicac
inimacehualhuan) niman onehua'ue in tolteca 'ui(ato nepopoalco temacpalco
acatitlan tenamitl yyacac A(capot(alco tetlollincan i'uac tlatocati
t(ihua-c.tlatonac in oncan oncan 'uincauh'ue omentin tolteca huehuet'ue
xochiololt(in Coyot(in teocuitlacomalli conmaca'ue in tlatohuani inic oncan
itlanomotlalli'ue niman ya'ue in tolteca 'ui(ato chapoltepec) Huit(ilopochco)
Colhuacan 'ui(ato /lapechuacan) <uauhtenco) auh in oya'ue in ocallac'ue altepetl
ipan ce'uintin motlalli'ue cholollan) /eohuacan) Co(catlan) Bonohualco) &
/eotlillan) $fol. ##% Coaixtlahuacan) /ama(ollac) Copilco) /opillan) Ayotlan)
Ma(atlan inic nohuian anahuacatlalli ipan motlallito in axcan ompa ono'ue. **
Auh inipan ce tecpatl no i'uac ce imohui 'uitoca'ue in Colhua'ue auh tlayacantia
in tlatocauh itoca Bauhyot(in ** 3 calli) 4 tochtli) 5 acatl) 7 tecpatl) 8
calli) 9 tochtli. Ipan in momicti in Huemac in oncan Chapoltepec cincalco. Ipan
in 9 tochtli xihuitl ipan tlamico in inxiuh 2"## /olteca & chiconxihuitl in
nohuiyan 'ui(tinemito in ahuacan /epehuacan inic ompa motecato in motlatlalito.
Inic onoca /olteca 4"" xihuitl ipan 4; a. Auh inipan 9 tochtli xihuitl ipan in
yehuatl Huemac momictico mo'uech meconi -mecani. oncan motlahuelpollo in oncan
Chapoltepec o(toc achtopa chocac tlaocox ini'uac aoca'ue 'uimitta /olteca ino
icampa tlan'ue niman omomicti. ** : acatl) ; tecpatl) ipan in mic colhuacan
tlatohuani Bauhyot(in on motlalli <uauhtexpetlat(in itelpoch in Bauhyot(in) auh
ompa in mi'uito Bauhyot(in couatolco Ayahualolco) /lapechuacan) <uauhtenco oncan
; xiuhti'ue in colhua'ue auh ompa in motlalli <uauhtexpetlat(in colhuacan
tlatocatico. ** #" calli) ## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl) # calli) 3 tochtli)
4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl) : tecpatl) ; calli) #" tochtli)
## acatl) #3 tecpatl) #4 calli. # tochtli & it(tlan -A(tlan. ic hual ollin'ue
Mexitin. 3 acatl) ipan in xihuitl momi'uilli in tlatohuani O(tla'uent(in 79 aos
in tlatocat. /oxiuhmolpili otlica ipantic in <uauhtexpetlat(in culhuacan oncan
itocayocan +ochi'uila(co in Mexitin) ipan on acico 'uahuitl ycacan. 4 tecpatl)
ipan in xihuitl in motlatocatlalli O(coat(in ompa in ?imapan tehuiloyocan
cacaltitlan -?acacaltitlan. ahuacan techichco. Bo ipan in mic in Chalco
tlatohuani in oc oncan xicco in Aca -Acapol. niman on motlatocatlalli
/o('uehuateuctli 5" aos in tlatocat. 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl. Inipan in
xihuitl acico in Mexiti tepetl imonami'uiyan ** 9 tecpatl) : calli) ; tochtli)
#" acatl) ## tecpatl) #3 calli) & ipan acico in Mexitin tepetl maxaliuhyan. #8
#4 tochtli ** # acatl) 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl. Ipan xihuitl in
in mic tlatohuani O(coat(in) #8 xihuitl in tlatocat. 8 tecpatl) ipan in in
xihuitl motlatocatlalli in tlatoani /ei(tlacoat(in ompa in +olloc manca
y(acacal. 9 calli) : tochtli. Ipan acico cohuatl yayauhcan in Mexitin. ; acatl)
#" tecpatl) ## calli) #3 tochtli. Ipan acico ?acatepec in Mexitin. #4 acatl ** #
tecpatl) 3 calli) 4 tochtli. Ipan acico in Mexitin /ematlahuacalco. !"#3 5
acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli. Ipan in onacico in Mexitin Cohuatepec. :
acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli) #3 acatl. Ipan acico in oncan Colhuacan
in <uauhtexpetlat(in niman 'uimihua in imacehualhuan 1cuillan Malinalco ompa
ono'ue. #4 tecpatl ** Ce calli) & ipan in xihuitl mic in Colhuacan tlatohuani
<uauhtexpetlat(in) on motlalli Huet(i. Auh in on motlalli in ye oncan Colhuacan
niman icompeuh in Acxo'uauhtli pilli yte(cauh in Bauhyot(in eta. 3 tochtli.
inipan in ye i'uac in motlahuelcuiti'ue +ochimilca ihuan Colhua'ue 'uintoca'ue
in +ochimilca ompa 'uincahuato /eyahualco inic ompa 'uimi'uani'ue. 4 acatl) yei
acatl ipan mic in $fol. #3% Chalco tlatohuani /o('uihuan) oc oncan ,in, +icco)
niman on motlalli Acatl mochintin ipan acito in axcan mochalcaitohua eta. 5
tecpatl) in ipan nahui tecpatl acico Chimalcotitlan in Mexitin. Incan no ipan
nahui tecpatl ipan acito in Chalca tenanca tlalmacehuato anahuatlahuacan) cima
tepehua eta. 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl. Inipan in 9 acatl ipan acito in
Chalca) Mihua'ue) Huit(nahua) Chichimeca eta. & : tecpatl) in ipan : tecpatl
acico in Mexiti. ; calli) #" tochtli. Inipan #" tochtli acito in Chalca
tlahuacan in ya'uen nahual'uauhtla mixcoatl) (an no ipan in in xihuitl cemacito
in Chalca) ihuan occe'ui altepeme eta. ## acatl) #3 tecpatl) #4 calli. In ipan
#4 calli 'uicauh'ue in +ochimilca in hualtepenahuiyaya Colhuacantic ** #
tochtli) inipan ce tochtli 'uintoca'ue in +ochimilca ompa 'uintepehuato in axcan
ompa ono'ue yehuantin 'uinpeuh'ue in Colhua'ue. 3 acatl) 4 tecpatl) 5 calli) 7
tochtli) /ollan acico in Mexica. 8 acatl) 9 tecpatl) : calli) ; tochtli. Ipan in
xihuitl in mic Colhuacan tlatohuani Huet(in) auh no ipan acito in Mexiti in
oncan atl itlallacyan) auh niman on motlalli Bonohualcat(in in Colhuacan
tlatocat in oyuh on mic Huet(in. ** & #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4
tochtli. Ce'ui mitoa oncan mic 2"#3 Huet(in. ** # acatl) ipan in acico Mexitin
in nican <uauhtitlan. Ipan ce acatl oncan mic in Chalco tlatohuani Acatl) on
motlalli Aalliteuctli in nican ipan in ce acatl acito Citlaltepec /(ompanco in
Mexiti) oncan matlacxiuhti'ue. 3 tecpatl) 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8
tecpatl) 9 calli) : tochtli) ; acatl) #" tecpatl) ## calli. Ipan in Ocatepec
catca Mexica. #3 tochtli) ipan acito Coatitlan in Mexitin. #4 acatl. ** #9 #
tecpatl) ipan in acito Chalca tlacochcalca tlamacehuato yaotl. Bo oncan in in
t(intic tlatocayotl /epeyacac) ihuan Cholollan. 3 calli) 4 tochtli) 5 acatl. &
Ipan in in xihuitl mic in Colhuacan tlatohuani Bonohualcat(in) niman on motlalli
Achitomatl in Colhuacan tlatocat. 7 tecpatl Mexitin /olpetlac catca. 8 calli) 9
tochtli. Ipan in in xihuitl momi'uilli in <uauhtitlan tlatohuani
/ei(tlacohuat(in 89 a. in tlatocat. : acatl) ipaninin motlatocatlalli in
Huehue'uinat(in ompa in techichco) ihuan manca itecpancal in tepetlapan
-it(capaFFF. in te'uix'uinahuac Ai(tompan -it(oapan.. ; tecpatl) ipan acito in
Mexiti chi'uiuhtepetitlan /ecpayocan. #" calli) ## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl
** # calli) 3 tochtli) 4 acatl) 5 tecpatl) 7 calli. Ipan mic in Colhuacan
tlatohuani Achitometl) niman on motlalli <uahuitonal in Colhuacan tlatocat. 8
tochtli ipan in acito Mexitin /epeyacac. 9 acatl) : tecpatl) ; calli. Ipan in
acito Mexitin >antitlan) niman >opotlan acolnahuac mi'uanitia'ue. #" tochtli) ##
acatl) l3 tecpatl) #4 calli. & In oyuh xitin'ue /olteca in ?amixcahuitoca
Colhua'ue #37 a.
# tochtli) ipan in in xihuitl acito in Mexitin in ompa Chapoltepec) i'uac
tlatocati Ma(at(in in Chapoltepec in tlatocauh in Chichimeca) eta. Auh in
yehuantin Mexitin) in i'uac inin teopixcauh catca ,/(ipat(in, itoca
/(ippant(in)auh in yehuatl Ma(at(in oncatca ichpoch itoca +ochipapalotl. Auh in
i'uac in ye intlancate Mexitin in tlatohuani Ma(at(in) & niman peuh'ue inic ica
mahuilti'ue inichpoch miyepa concoch mamaya) ihuan miec ic inca mahuiltiaya in
Chichimeca) niman !"#4 ic in yehuatl Ma(at(in in ye mamana) niman 'uintlalcahui
'ui( 'uinhuicac in imacehualhuan ompa ya'ue in 1tla(pan) ompa motlallico eta.
Auh in i'uac y in acito Mexiti in ompa Chapoltepec i'uac Colhuacan tlatocati)
itoca <uahuitonal. ** <uitoa in /et(coca oncan in in mic Huemac ini /ollan
huallehuac inin tlatolli amo hualitoca omito in ineltili(yo itolloca. 3 acatl) .
4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl ; ipan in xihuitl mic in Colhuacan
tlatohuani <uahuitonal) niman on motlalli Ma(at(in N Colhuacan. & 9 tecpatl) :
calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli. ** # acatl) 3
tecpatl) 4 calli) $fol. #4% 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) : tochtli) ;
acatl) #" tecpatl) ## calli) #3 tochtli) #4 acatl ** # tecpatl) 3 calli) 4
tochtli. Ipan inin xihuitl mic in Colhuacan tlatohuani Ma(at(in) nimQ on
motlalli Cuet(alt(in in Colhuacan. Intlamacehualle'ue tlahuaca in tlat(in tiani)
<uauhtlotlinteuctli) ihuan Ihuit(in) ihuan /lilcoat(in) ihuan Chalchiuht(in)
ihuan Chahua'uet(in in yehuantin in oc huel yehuantin in chichimeca catca
hualxeliuh'ue +icco chalcatlahuacan) ic mitoa motenehua Cuitlahuaca tlato'ue
ticic. 5 acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl. Ipan in ;
tecpatl 'uintenancacal'ue in /laxcalteca yehuantin 'uichiuh'ue Huexot(inca)
i'uac tlatocati Miccacalcatl) ihuan Acolhua'ue) i'uac tlatocati Acolmi(tli. **
& ## tochtli) ipanin ## tochtli motlatocatlalli Cuitlahuac ticic Cohuatomat(in.
#3 acatl) #4 tecpatl ** # calli) in ipan in hualxeliuh'ue in Chalca hualla'ue
Cuitlahuac ticic in hualla'ue /laltecayohua'uenmihua'ue Acxoteca. #: 3 tochtli)
4 acatl) ipan mic in Colhuacan tlatohuani Cuet(alt(in) nimQ on motlalli
Chalchiuhtlatonac in Colhuacan) ipan in poliuh'ue in Chololteca 'uinini'ue inin
teocal Huexot(inco Miccacalcatl 'uichiuh eta. 5 tecpatl) inpan inin mic
tlatohuani Cuitlahuac ticic Coatomat(in. 7 calli) 8 tochtli) ipanin motlatoca
2"#4 tlallitia Cuitlahuac Miahuatonalt(inteuctli chalcapilli. 9 acatl) :
tecpatl) ipanin in xihuitl in 'uinyaoyahuallo'ue Mexitin in ompa Chapoltepec)
ini'uac cenca yetlaama 0 & auh in 'uin yaochiuh'ue Colhua'ue A(capot(alco)
+ochimilca) Coyohua'ue i'uac in Colhuacan tlatocati chalchiuhtlatonac) +altocan
It(tacteuctli tlatocati. Au@ in i'uac in no 'uica'uitico in <uauhtitlan
tlatohuani <uinat(in inic no yaoti('ue inimacehualhuan amo ci( amo 'uinec) (an
niman 'uimilhuan 'uinyollalito in Mexitin inic amo no yaoti('ue <uauhtitlan
cal'ue tlayacantia cimatecat(intli 'uin macato (ollin tototl totoltetl) ihuan
coat(intli initetlapalliaya <uauhtitlancal'ue. Auh in Mexitin ca yeppa ynic
nihuan catca in Chichimeca in <uauhtitlancal'ue i'uac 'uin mocniuhti'ue inic
catca /ollan) atlitlalacyan) /e'uix'uiac) Apa(co) Citlaltepec) /(ompanco) ihuan
inic <uauhtitlan ocexiuhtico Mexitin) ihuan inic catca Coatitlan eta. Mochipa
mocniuhtlaya 0 auh (an ye niman i'uac o'uimat in tlatohuani <uinat(in in
caonamoyallo'ue Mexitin in opoliuh'ue) niman tlanahuati in tlatohuani intla
itto('ue +altocameca in 'uin 'uixti('ue in malhuan tla(altilo('ue) & auh yuh
mochiuh ini'uac in'uintetla(alti in tlatohuani <uinat(in Mexitin inichpoch imal
catca in +altocameca itoca Chimallaxocht(in y ichpoch in tlatocatia in
tlapachoaya Chapoltepec initoca Huit(ilyhuit(in 0 auh in Huit(illihuitl
Colhuacan malli mochiuh) auh inin Huit(illihuit(in yuh mitoa itelpoch in
tlahui(potoncat(in in +altocameca pipiltin) auh ce'uintin 'uitoa /(ompancopilli
necahualtemocat(in itelpoch eta. Auh in i'uac y in namoyallo'ue Mexitin manca
altepetl in techichco) auh tlanahuati in tlatohuani <uinat(in inic piallo('ue
auh ye'uene tepot(toco('ue in +altocameca in oyaotito Chapoltepec) auh
tlacaltilo('ue inin malhuan yuh mochiuh ompa in iltitlan acalloco caltiaya in
cohuat(intli malli in itoca Chimallaxoch) auh niman ye 'uin mimina(ne'ui !"#5
+altocameca in <uauhtitlancal'ue in oncan 'uicauh'ue in inmal) auh in o'uicauh'
in ixpan 'uihualhuica'ue in tlatohuani <uinat(in oncan ytepetlapan in $fol. #5%
o'uittac 'uitla(otlac auh niman ytlanya( ne'uia itech aci( ne'uia in tlatohuani
& auh amo ci( can 'uilhui ca aya mo hueliti( totecuyo ca nino (ahua ma'uin
mochihua( intic mone'uiltia ca ni tlachpancati nipiti) auh 'uin oxihuitl in
nicchihua no netol ocno onxihuitl in t(on'ui(a( totecuyo mamotencopat(inco
tlalhuite-c.t(intli nech tlalilican inic oncan nictlamanili( noteuh nic manili(
note otecon) oncan nino (ahua(. Auh niman tlanahuati in tlatohuani <uinat(in
'uitlalli'ue tlalhuitectli in ompa te'uix'uinahuac) huit(nahuac hui(topan 0
ynoyecauh tlalhuitectli niman ompa 'uicahuato in cihuat(intli ompa mo(auh. Auh
ini'uac omo(auh niman 'uimocihuahuati in tlatohuani <uinat(in) auh niman
tlacachiuh in cihuat(intli 'uito ma'uimoca'uilti in tlatohuani ca otlacat in
pilt(intli ma'uimotoca ma'uilli. Auh ca'uitilloc in tlatohuani niman 'uitocayoti
inipilt(in #; 'uito & itocaye( tla(anat(toc) auh in o'uicac inant(in 'uitoca
ipampa in (on'uauhtla (acatla o'uichiuh in tlatohuani in (an ompa in iamiyan in
itlaminayan eta. Auh ini'uac in oyuhtlacat ipilt(in tlatohuani <uinat(in niman
tlanahuati 'uitlalli itlat(ontec 'uin cenca 'uilti in tlato'ue in chichimeca
'uitoca mone'ui aocmo inic nihuan ye('ue in +altocameca ao'uic mocniuhtla('ue
ihuan ca mone'ui ao'uic intlan hualla('ue) auh niman hueltic yuh mochiuh ca in
'uenmanian 'uauhtla onhuiya +altocameca 'uinmiminaya 'uin t(acuilliaya ye oncan
peuh inin +altocameca yaoyotl) inic 'uinyaochiuh'ue <uauhtitlancal'ue) auh in
+altocameca (an 'uintocayotiaya tlilhuipille'ue in yuh'ui nonohualca in
Co(cateca. ** Auh in yehuatl cihuatl in imichpoch Mexiti icome iconeuh mochiuh.
Auh aocmo 'uica'uilti in tlatohuani <uinat(in in tlein in toca ye( (a
ineixcahuitl in 'uitocamacac in 'uin 2"#5 tocayoti /e(catl teuctli & initoca
initeouh /e(catlipoca. Auh no ihuan in yehuatl cihuat(intli ini'uac malli
mochiuh 'uihualit'uic ic hualmolpitia centetl te(catl) ihuan xiuh ayatl) yehuatl
in ipampa initoca /e(catl teuctli) ca amo 'uihuelcac initoca yyacapan in
tla(anat(toc ic in aixcahuiltica 'uitomacac inic omeyconeuh yehuatl in
<uauhtitlan tlatohuani mochiuh in /e(catl teuctli) eta.
Auh iniyacapan tlatohuani <uinat(in initoca /lat(anat(toc ini'uac ohuapahuac
niman initat(in in tlatohuani <uauhtitlan conmilla pixcatlalli in ompa
/epot(otlan) auh ompa 'uin tlacatilli ipilhuan itelpochhuan in tlant(anat(toc)
inic ce +altemot(in huicoc matlat(inco yaomic ** Inic ome 'uinat(in ic
ocmopohua('ue inipilhuan iniCcD ey cihuatl oncan hualla motlallico initocayocan
Chimalpan in axcan oncan tian'ui(co in inaca(tlan tecpancalli in oncan mania
ate(catl in yehuantin in yeintin yecuel ixhuihuan in <uinat(in. Auh niman
occeppa mopilhuati in /(ihuat(intli in Mexitin in hueltiuh 'uitlacatilli
/eo(at(in ic eintin inipilhuan & ic nahui iconeuh tocht(in. Ic macuilli cihuatl
yehuantin inipilhuan <uinat(in. Auh in omoteneuh Ixhuiuhtli <uinat(in initelpoch
tlacana(toc mopilhuati 'uinchiuh ipilhuan. Inic ce ihuitl temoct(in inic 3
chahuacuet(in) inic 4 'uauhi(omoca inic) 5 cuecuenotl . Auh in ihuitl temoct(in
mopilhuati 'uintlacatilli itelpoch 'uitocayoti <uinat(in $fol. #7% inin
'uit(inti in tlatocayotl /epot(otlan 'uicnoito initat(in in omoteneuh ihuitl
temoct(in i'uac in huicoc Chalco) inic ompa ya omi'uito ompa 'uihualicnoito
initelpoch) inic achit(in 'uic nopilhui() tlalli inic 'uimoma'uili(
Moteuc(omat(in yuh ca'uitiloc inic (an ipampa ye yaomictinemi initechpa'ui('ue
huehue <uinat(in inipilhuan inixhuihuan) inic 'uimacehua('ue in pillotl in
teucyotl in tlatocayotl) ihuan in tlalli in oncan ipalt(inco cate in colt(in
inic millapia in tat(in eta. & <uinonot(aco in huehue Moteuc(omat(in
intlanonot(aco /enayocan chane tlenamacac malli hualchollo in ompa chalco eta.
Auh in yehuatl in tlatohuani catca in huehue Moteuc(omat(in 'uitlahuelca'uilli
!"#7 inilhuitl temot(in 3" niman ic centlatocatlalli in <uinat(in cont(inti in
tlatocayotl /epot(ontlan. Auh yu <uinat(in mopilhuati in 'uinchiuh ipilhuan.
Inic # ichpoch /(icuilt(in. Inic 3 <uauh'uece. Inic 4 Banahuat(in 'uimicti in
<uinat(in ipan ya'uitlaxin. Inic 5 >etlauhtocat(in. Inic 7 Acatentehuat(in. Inic
8 A(tahuit(in -A(tat(it(in.. Inic 9 /otecyatet(in /ocuilt(in. Inic :
Cihuapipiltin mie'uintin in omoteneuh ichpoch /(icuilt(in itelpoch Don Francisco
Carlos +oconocht(in.
Auh niman in yehuatl A(tat(ont(in Ix'uat(alloc 'uix'uet( in tlatohuani
/enochtitlan initoca Moteuc(omat(in yehuatl 'uinahuati 'uitlalli inic ipan
altepetl <uauhtitlan tlatohuani ye( auh oc huel ixpan inomatca 'uinemilli in
itat(in initoca <uinat(in.
Auh ini'uac inin <uauhtitlan pipiltinenca achicat(in tlilpotencat(in ypilt(in in
ayactlacat(in auh 'uauh tlatolloya in <uauhtitlan & i'uac 'uin yachohuaya in
altepetl in tlacatecatl tehuit(in tepetlapan chane) i'uac chicuexihuitl in
'uauhtlatolo inic on motlalico A(tat(ont(in. Auh in ye tlatocati A(tat(ont(in in
<uauhtitlan niman mopilhuati 'uinchiuh ipilhuan 'uin tlacatilli. Inice'ue
cehuacat(in /i(oct(in <uauhyacac tlacochcalcatl y ichpoch ininant(in. Inic 3
catlacat(in /la'uixtilli ininan catca. Inic 4 >a@lo /lillatl inahual 'uichihuili
te'uix'uinahuac chane ihuexiuh Alonso Cimat(in. Inic 5 /echan onoc D-n. Luis de
la AeKa ihueltiuh 'uichihuilli in ya 7 (an no ye 'uichihuili in Don Luis
ihueltiuh itoca /(ipalle. Inic 8 Doa Maria Huit(ilopochco cihuapilli
'uichihuilli itoca Don >edro Macuilxochit(in. Inic 9 itech tlacat Mo(elt(in
Moteuc(omat(in i ichpoch cihuapilli in 'uichiuh Ayactlacat(in. Inic : no itech
tlacat in Moteuc(omat(in y ichpoch itoca Don Ruan +altemot(in. Inic ; no
itechtlacat in Moteuc(omat(in i ichpoch itoca Don DieKo <uinat(in. Inic #"
cihuatl itoca /iacapant(in totocalco ichan ininant(in tlacot(intli) auh inin
2"#7 cihuapilli tehuanya & inic 'uimitlan'ue iniconichpochhuan tlatoanime in
'uimitlan Mar'ues ini'uac yancuican acico /enochtitlan. Auh inin cihuapilli yuh
mitoa ca ompa nemi in Cuetlaxcoac) auh omopilhuati. Inic ## 'uichihuilica
/ollant(inco ichan motenehua momo(titlan Cihuapilli. Inic #3 y #4 'uinchihuilli
motenehua Apa(co conetl omentin cihua in 'uinchiuh. Inic #5 'uichihuilli
A(capot(alco cihuapilli (an no cihuatl. Inic #7 'uichihuilli tlacotli tetlan man
chane) (an no cihuatl. Inic #8 'uichihuilli tlacotli +ocoatolchiuh'ui) auh in
piltontli /et(coco 'uichahuapollo ininant(in +altemoct(in. Auh in o'ui
mata(tat(ont(in niman i(tacoFFF I(tacalco pialloc in piltontli 'uipiaya in
calpix'ue. Inic #9 'uichihuilli $fol. #8% tlaltecayohuacan ichan. Inic #:
+onet(in 'uichihuilli inin +onet(in /la'uixtilli catca achiuh'ui.
3# Auh in yehuatl <uinat(in in /epot(otlan tlatohuani catca in omoteneuh
itat(in A(tat(ont(in ca 'uin yehuatl cont(inti in /epot(otlan tlatocayotl) & auh
inin <uinat(in 'uini'uac momi'uilli) ini'uac on acico Ospaoles in Castilteca
'uin yuh ycnauhpohualli momi'uilli ini'uac /ecuilhuitica'ue('ue Ospaoles ompa
'ui('ue in /epot(otlan in Castilteca) i'uac nauhpohualtiloc in tlatohuani catca
<uinat(in. Auh in oyuh momi'uilli <uinat(in in /epot(otlan tlatohuanicatca
initat(in A(tat(ont(in) niman in /epot(otlan on motlatocatlalli in omoteneuh Don
>edro Macuilxochit(in initelpoch A(tat(ont(in yehuetlan tlatocatito in
/epot(otlan auh manca itecpancal in /ollant(inco. Auh ini'uac omic D-n.F >edro
Macuilxochit(in itoca DF DieKo Be'uamet(in. Auh ini'uac omic D-n.F DieKo
Be'uamet(in pilt(intli) niman on mo'uichhuati in Doa Maria in Huit(ilopochco
cihuapilli inimecauh catca A(tat(ont(in inihuan Macuilxochit(in con monamicti
Don Luis de Manuel Mallomitl !"#8 itelpoch in +ayocuitlahuacatca) auh yno on
momamicti'ue oyuh caxtolxihuitl omey acico in Ospaoles) ipan & xihuitl 7
tecpatl) ipan ao de #748. Auh in omochiuh in niman ic yehuatl on tlatocat in
/epot(otlan in D-n. Luis de Manuel (an ipampa in cihuapilli D-a. Maria. Auh in
ix'uich icat(intic tlatocayotl /epot(otlan 'uin axcan #"4 aos axcan omicuillo
ipan de #784 aos) ipan in Mes de Fe@rero itlamian. Auh in D-n.F Luis de Manuel
38 in ontlatocat. Auh niman on motlatocatlalli in /epot(otlan tlatocati( itoca
D-n.F Francisco Carlos +oconocht(in) auh ipan in xihuitl motlatocatlalli de #78#
ye omopouh tlacpac in suma de los aos compatlac Don >edro de S-n.F AuKustin
#79".
Bican motenehua in tlatol in <uauhtitlan cal'ue huehuet'ue) in ihuan imitolloca
Mexitin inpollihuilia in ompa Chapoltepec) ic yaoyahualolo'ue mitoa motenehua)
ca in yehuantin Mexitin in ye yuh ompohual xiuhtin ipan chiconxihuitl oncan
catca Chapoltepec) in cenca ye miec ictlaamana ictlate'uipachoa in ye teca
mocacayahua in yetla cuitihuet(i in ye cana in tecihuauh in teichpoch) ihuan
occe'ui & miec icteca mocacayahua) niman ic 'uallan'ue in /epaneca in /lacopan)
A(capot(alco) Coyohuacan) Colhuacan) niman mocen nonot('ue 'uitlalli'ue in
tlatol inic (an nepantla polihui('ue Mexitin 'uito'ue in /epaneca mati'uin
namoyacan -pehuacan.. Auh inic huel mochihua( ca mone'ui achto pati'ui mo'uich
'uixti('ueti'uin nahuatia'ue in yuh mochihua( can nentia oti('ue Colhuacan achto
pati 'uimihua('ue auh in o'ui('ue nimanti 'uin namoye('ue in cihua)
'uihualcac'ue in Colhua'ue yuh mochiuh niman 'uin yaotlalhuito in Mexica inic
achtopa ya('ue in Colhuacan yaoti('ue 'uimilhui'ue achtopa anhuet(i tihue
ynicantlatlaca ana('ue in Colhuacann tiyao'ui(a('ue) auh niman ya'ue in Mexica
yaotito huel 'uicencauh'ue 'uicahualnamic'ue in Colhua'ue) 2"#8 auh in /epaneca
$fol. #9% niman inpan huet(ito in cihua in ompa Chapoltepec & huel 'uintlamito
in 'uin namoyato) auh in o'uin momoyauh'ue niman ye nau'uimonmat'ue in ompa ye
pollihui Mexitin in ompa ye mixnami'ui Colhua'ue i(cat'ui cencamatentli ycacoca
cuicatl. In tlacuecuepalchi maltica ictipoliuuh'ue Chapoltepec tetlati Mexica
aho. In nauhcampa huicallo'ue tepilhuan 33 mocho'uilitiuh /latoani
Huit(ilihuitl acepanitl -ocepanitl. imac tecoc in Colhuacan.
Auh ini'uac ompa yaotito in +altocameca auh omito ca in <uauhtitlancal'ue yeppa
inic nihuan catca in Mexitin (an -cen. 'uinyollalito yn poliuh'ue Mexitin ipan
xihuitl : tecpatl & auh mitoa nauh xihuitl in contitlan ipan 9 calli) ihuan ipan
#" tochtli ipan ## acatl 'uintemo in Colhuacan tlatohuani Chalchiuhtlatonac)
i'uac in cenca ye 'uimauhtia +ochimilca) auh niman monechico'ue in Mexica
moceunot('ue -mocennot('ue. intlahuet(acihuatl intlao o'uich'ui( mochin
motemo'ue) auh niman tepehuato in +ochimilco in ipan tlatlatectli tetocaya in
tlamaya) (an no ca(tli Cnaca(tliD in 'uixi'uipil'uet(aya) inic mocha( in
'ue(i('ue 'uimacia (an centlapal in 'uite'uia naca(tli) in omochiuh in niman
tlalillo'ue /i(aacapan in Mexitin auh inipan l3 tecpatl) #4 calli. # tochtli)
ipan inin ye nocuel peuh'ue yyotlaama-na. Mexitin amo in ye nocolca in Dia@lo in
'uichihuaya in pipiltotontin motlatlanicolhua'ue Mexitin monami'ui in moxaxal
ilpichilia in omotlan'ue niman momimictia & melte'ui occe'ui yehuatl ic ceppa
yaotlato'ue in Colhua'ue 'uimical'ue in Mexica) auh niman tetoca'ue in Mexitin.
; calli) contitlan onoca Mexitin. #" calli) contitlan onoca Mexitin omito
omoteneuh ipan in peuh yaoyotl in +altocan) i'uac in oyuh on'ui( in pollihuili(
Mexitin in oc ompa Chapoltepec) auh in <uauhtitlan i'uac tlatocati <uinat(in
!"#9 itencopac inic peuh yaoyotl +altocan yehuatl 'uit(ontec) ca ini'uac in aya
motla'uipiaya in huellitili(tli in Mexitin) ihuan in Colhua'ue macihui yehuantin
-cocoloFFF. catca) atle in huellitili( 'uipiaya amo icatemi'ui(
tlat(onte'uiliaya) auh no yuh'ue in A(capot(alco ayatle in huellitilli() ini'uac
inin peuh yaoyotl in +altocan) Janoc yyoyoca catca in Altepetl eta. ## acatl)
ipan temolo'ue Mexica. #3 tecpatl) #4 calli. & Ipan in xihuitl tlalillo'ue
Mexitin Ati(apan in itencopa Colhuacan tlatohuani Chalchiuhtlatonac) i'uac in
ohuelconchiuh'ue yaoyotl in oyuh otepeuh'ue +ochimilco ca in yaohuan catca
colhua'ue in +ochimilca. # tochtli) ipan in mixnamic'ue Colhua'ue) ihuan
Mexitin.
3 acatl ipan in motlatocatlalli /e(catl teuctli ompa initocayocan
/e'uix'uinahuac huixtopa -FFF. yehuatl compatlac in itat(incatca in huehue
<uinat(in. Auh in tlatlatoani 'uito aca in /e(catl teuctli ipilhuan tla(ana(toc
ihuan huehue +altemoct(in auh in +altemoct(in yuh 'uitalhuia #; aos in tlatocat
'uimicti'ue in /epaneca inin tlacamecayo tlatolli amo huel nelti) ca ye omito
inineltica in yuh tecpantoc. In ipan in 4 tecpatl oncan mic tlatohuani
miahuatamalt(in) hualmotlalli A(ayolt(in Cuitlahuac ticic tlatohuani. 5 calli) 7
tochtli) 8 acatl) 9 tecpatl) & ipan mic in Colhuacan tlatohuani
Chalchiuhtlatonact(in 0 niman compatlac on motlatocatlalli <uauhtlix in
Colhuacan tlatocat. : calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl. Ipan mic 34
A(ayolt(in) $fol. #:% hualmotlalli At(at(amolt(in in Cuitlahuac ticic tlatocat.
#3 calli. ipan poliuh'ue Chalca 'uinpolo'ue Huexot(inca tlatocati Chayacamachan)
/laxcalteca) /otomihua'ue) /epeyacac) <uauhtinchan tlatocati 'uehuatl -'uihuatl.
Cholollan. #4 tochtli. ** # acatl) ipan mic in Colhuacan tlatohuani
<uauhtlixtli) niman compatlac on motlatocatlalli Gohuallatonac. In ipan in ce
acatl ipan poliuh'ue y <uauh'uecholteca 'uimocolhui'ue Huexot(inca) /laxcalteca)
/otomihua'ue) /epeyacahua'ue) <uauhteca) <uauhtinchan 2"#9 chololteca. In (an no
ipan in ce acatl ipan mic in Chalco tlatohuani /lalliteuctli) niman on motlallo
-onmotlalito. /och'uihuateuctli in Chalco tlatocat. 3 tecpatl) ipan inin xihuitl
acico in <uahua'ue 1tomi) & oncan on motlallico Chichimeca cuicoyan) i'uac in
oncan tlapachoticatca piltiticatca itoca /ocht(inteuctli itelpoch in /e(catl
teuctli yehuatl itlan 'uintlalli. Auh (an caxtolxiuhti'ue inic itlan catca)
niman ompa 'uimihua inic ompa ono('ue initocayocan /lacopantonco +ollotl
iyatlauhyoc /epot(otlan. 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) 8 tecpatl) 9 calli) :
tochtli) ; acatl) #" tecpatl. Ipan in t(intic in Calpixcantli <uauhtitlan. ##
calli) ipan in xihuitl mic in Colhuacan tlatohuani catca initoca Gohuallatonac)
niman on motlalli /(iuhtecat(in in Colhuacan tlatocat. #3 tochtli) #4 acatl **
Ce tecpatl) ipan mic Cuitlahuac tlatohuani At(at(amolt(in) motlalli
/otepeuhteuctli oncan peuh Chalca tlatocayotl in Cuitlahuac ticic. 3 calli) ipan
inin xihuitl 'uin mi'uani'ue in Mexitin inic oncan motlallico tlalcocomocco
intencopa in Colhua'ue) i'uac tlatocati in /(iuhteuct(in Colhuacan tlatohuani.
Auh in (atepan niman ya'ue in Colhua'ue) 'uinpehua('uia in Mexica) & auh in
Colhua'ue (an temac huet(ito ompa 'ui cencahuato) auh niman 'uin 'uixtilli'ue
iniyollo culhua'ue 'uicentoca'ue in Mexitin. 4 tochtli) ipan in in xihuitl
'uimi'uani in 1tomi in yehuatl /e(cat(inteuctli ompa 'uimihua in /epo(otlan
ytocayocan /lacopantonco +ollotl yatlauhyoc. Auh in yehuantin 1tomi yc ompa inin
moxexello'ue ce'uintin ya'ue cincoc) ce'uintin ya'ue Huit(iltepec) ihuan +olloc)
ihuan ce'uintin hualmi'uani'ue <uauhtlaapan /ian'ui(colco -/ian'ui(calco.. 5
acatl) 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) ; tecpatl) #" calli) ## tochtli.
Ipan in xihuitl mic /(iuhtecat(in in Colhuacan) niman on motlalli
+ihuitltemoct(in in Colhuacan tlatocat. #3 acatl) #4 tecpatl & 'uitoa Colhua'ue
oncan tlacat /e(o(omoctli A(capot(alco ** # calli) 3 tochtli) & ipan in xihuitl
momi'uilli in <uauhtitlan !"#: tlatohuani /e(catl teuctli 4; aos in tlatocat. 4
acatl) ipan inin xihuitl motlatocatlalli in <uauhtitlan tlatohuani Huact(in
ompa in techichco manca itlatocacal ompa tlatocat titicatca. Ipan in yei acatl
ipan poliuh'ue huehueteca) 'uin peuh'ue Huexot(inca) /laxcalteca) /otomihua'ue)
Cholollan) <uauhtinchan tlaca) /epeyacac. 5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) 9
acatl) ipan mic Cuitlahuac /icic tlatohuani /otepeuh) niman on motlalli
Opcohuat(in. : tecpatl 'uitoa Colhua'ue ipan tlacat Ixtlilxochit(in huehue
/et(coco. ; calli) #" tochtli) 'uitoa Cuitlahuaca oncan tlacat /e(ocomoctli
A(capot(alco. ## acatl) #3 tecpatl) #4 calli. In ipan in xihuitl ini'uac manca
altepetl in /echichco 35 ipan in tlatohuani Huactli hualxeliuh'ue iniachcahuan
in chichimeca in hual'ui('ue inic ce maxtla) inic 3 +ochipan) inic yei
mecellotl) inic 5 acat(in) & inic 7 tla'uat(in) inic 8 /(ohuit(in) inic 9
<uauhticat(in) yehuantin in hualla'ue $fol. #;% on motlallico /ecoactonco. Auh
ini'uac oncan -in. on motlallico Chichimeca ocuel yuh oncan mic ce tlacatl achto
onca catca Chichimecatl itoca tecoatl monamicticatca Huauh'uil) ihuan telpoch in
Chichimeca catca ?acatlatiltitlan tocayotillo in axcan in tlalilco catca)
yehuantin achto yc catca ini'uac hualxeliuh'ue Chichimeca in omotlallico
tecoactonco) auh niman hualmi'uani'ue yecuel ic occan motlalli'ue itocayocan
+alla. Auh in oncan +alla oncan chanchiuhtoca huecahua'ue) auh niman ic excan
hualmi'uani'ue tlalco(pan in axcan oncan mani ical Don Ruan Gollocamachalt(in)
(an moxello'ue in oncan on motlallico. Auh ini'uac in yeno oncancatca in
I('uitlan) initoca Ixahuat(in Chichimecatl Gaocot(it(itli) +iyatl. Auh in
/lalco(pan hualmi'uani'ue /(onhuint(in <uauhticat(in. Auh ini'uac ye huecauhtica
oncan cate in ye'uimitla in +altocameca mochipa oncan mohuitia in on(otlami in
ompa ?oltepec) & ca in (otlamian catca) ca in ?oltepeuh in +altocameca catca)
auh niman mononot('ue 'uito'ue a'ui'ue inin +altocameca 2"#: mitoa
mati'uintocacan techamana('ue) ca amo 'ualtin cattlahuelillo'ue) ca yehuantin in
o'uin yaochiuh'ue Mexitin. Auh ca otlanahuati in totlatocauh inic aictoc nihuan
ye('ue in +altocameca ycni niman yeocan inin 'uinpehualti'ue in yc'uin yaochihua
in huel yc cen intech motlapaltili'ue. Auh inoc ic huallatia ipan itlatocayo
<uinat(in) ihuan /e(catlteuctli) ipan ytlatocayo (an oc 'uintlatla(altiaya in
tlein 'uimittilliaya) (anoc yuca -inca. mahuiltiaya tel ye yuh'ui mattinenca in
caotlanahuatitia'ue) in omic'ue tlato'ue ; ca in yaohuan ye('ue. Auh in ipan in
tlatohuani Huact(in on peuh in yaoyotl +altocan) inic huel cen on peuh) ca yuh
motenehua) yhuan yuh mitoa) ca inin tlalpan catca +altocameca) inin 'uaxoch
catca huallametlahuaya in ompa Acaltecoyan) o(oiacayocan coyomilpan Cueppopan)
yxayoctonco) /lilhuaton icac) Ixayoc) Citlallin iteopan) & Cot(xipet(co)
?oltepec /epemaxalco) Cuitlachtepetl) /emacpalco) <uauhxomolco)
Huilacapichtepec) 1tlayo) <uauhtepetl) /e(onyocan) /lacochcalco) /ehuepanco)
Ocatepec) Chicunauhtlan) /ecaman) Mallinallocan) /onanitlan) >apahuacan)
Ichpochco) /(ompanco 'uihualnami'ui +altenco in oncan acaltecoyan. Auh in oncan
peuh yaoyotl in oncan tlalco(pan mocennonot('ue in Chichimeca) inic nohuiampa
'uimicali('ue i'uac in catca Chichimecatl in +ochicaltitlan itoca >it(allotl
huel huey o'uichtli catca) no 'uinhualt(acuilli ,FFF, in +altocameca) auh niman
no i'uac 'uihualt(acuilli'ue in /ehuilloyocan catca Chichimeca in totoomitl in
tlahuicol) ihuan oc ce'uintin Chichimeca. Auh huecauhtica in 'uincahualti'ue in
'uaxoch +aClDtocameca) ic niman on mi'uani tlaltepan in yaoyotl) niman on
mi'uani in <uaxochtli /lamaca(catepec axcan /enexotli) I(tac coac /ama(olac on
tlamellahuaya oncan in huelhuecahuac 'ui hualnami'uia yyehuacan !"#; /elolo
iyacac) /epanahuilloyan 37 oncan inin mitoa caxtolxiuhti in yaoyotl) inic mama.
Auh in on'ui( caxtolxihuitl. & Auh niman occeppa ica inin chihualli( Chichimeca
'uin cahualti'ue inin 'uaxoch +altocameca. Ic niman ompa acito in yaoyotl $fol.
3"% in ompa initocayocan /exacoac -/e(cacoac. ompa momanato in yaoyotl) ompa
mo'uet(ato in +altocameca <uaxochtli omito /e(cacoac -/epacoac. /latla'ualloyan)
/epanahuilloyan) /enopaltitlan) Ayocotla -Acocotla.) /eciuh /ecaltitlan)
Bextlalpan) Ati(apan) /eopan(olco) Iltitlan) Cohuacalco) <uauhtepec) auh inin
<uaxochtli chiucnauh xihuitl in oncan icaca -icanca.) auh in ix'uich ica oncan
manca yaoyotl ini yaoyuh Chichimeca <uauhtitlancal'ue. Auh niman oc ceppa
'uintoca'ue in +altocameca inic ye'uene ompa momanatto yaoyotl iniaoyouh
Chichimeca in ompa itocayocan Acpaxapocan ye oncan inin achicehuito yaoyotl)
i'uac tlatocati in <uauhtitlan in Chichimecatl Huact(in) niman ini'uac ompa
omomanato yaoyotl Acpaxapocan (a 'uemanian in on yaotia in Chichimeca. Auh aocmo
no motlapallohuaya in in huic huallehua('ue +altocameca ipampaca'uimimacacia in
Chichimeca <uauhtitlan cal'ue. Auh in ompa inin Acpaxapocan inic ompa manca
yaoyotl ic ompa inin miecpa 'uintlacanot(aya inin /eouh +altocameca & in oncan
hual'ui(aya hualmonextiaya in atlan in motocayotia acpaxapo-huey.coatl) ihuan in
ixayac cihuatl 0 auh init(on huel 'uinehuihuilia in cihua int(on in in ilhuiyac)
auh yehuatl 'uinmachiltiyaya 'uimilhuiyaya in tlein impan mochihua( 0 in
a(otlama('ue in a(omi'ui('ue in a(omamaltin mochihua('ue) ihuan 'uimilhuiyaya 0
in (a(o i'uin in 'uemaman -'uemanian. 'ui(atihui in chichimeca inic oncan
hualnami'uia +altocameca. Auh in yehuantin Chichimeca ca ye yuh catca in yollo
in (aco i'uin in 'uemanian in oncan huallaya +altocameca in hual moxtlahuaya in
'uihualla maniliaya Acpaxapo ic ompa 'ui 2"#; monchiaya in Chichimeca) ye ompa
in icaca -i(caca. auh icac in <uaxochtli. Auh in (atepan inoyuh acico) in oyuh
hualla'ue Colhua'ue ocno yehuantin ompa on yaotiya Acpaxapocan in intencopa
Chichimeca catca pipiltin) totomatlat(in <uauht(oncalt(in in tahuan & ye -yc.
ompa inin 'uimacito in malhuan Colhua'ue in yancuican in catlamamal'ue 0 in
'uimanato eintin in +altocameca) i'uac yancuican 'uintlalhuitecti'ue inin
/eohuan Colhua'ue in yuh ipan mitotiuh inipan xihuitl matlactloce acatl in ocyuh
on xihuitl mi'ui( tlatohuani vactli ompa moca'ue( initolloca in ima +illi(
Dia@lome in /latlacatecollo) inican peuh -ompeuh. in tlateoto'uili( Chichimeca
<uauhtitlan cal'ue. Auh in (atepan ini'uac in tlatocat titicatca <uauhtitlan in
huehue +altemoct(in ipan in xihuitl 9 acatl xitin'ue in +altocamecacatca 0
ix'uich icamanca in yaoyotl inic 'uinyaochiuhtinenca <uauhtitlancal'ue
Chichimeca cona(o macuilpohual xihuitl in ix'uich -ica. in t(intic ini'uac
poliuh'ue Mexitin Chapoltepeca & -ca. omito inic ompa motlalli in yolcocol in
Chichimeca <uauhtitlan cal'ue. Auh inic +itin'ue -in. +altocameca ompa in
/ecaman +itinito ini'uac cenca ye momauhtia tlaihua'ue in Met(titlan 'uitoto
inic ompa tetlant(inco monemiltitihui) ihuan tlaihua'ue in /laxcallan in ompa
monemilti('ue /epalt(inco. Auh (atepan tlatlanillo'ue in tleyca yn tley ipampa
ompa nemi(ne'ui tetlan tlanan'uili( 'uito'ue $fol. 3#% ca cenca techtollinia in
toyaohuan in Chichimeca in <uauhtitlancal'ue) ca ye in mac titlami(ne'ui ca ye
huel huecauh intechpehualti'ue in techyaochihua oc totahuan impan 38 peuh in
yaoyotl. Auh niman 'uimilhui'ue ti'uimitta('ue xi'uimanacan 'uenami'ue in
amechamana) i'uac in immalhuan in cacallac'ue in +altocameca in ompa Met(titlan)
ihuan in /laxcallan oc ompa moca'uia in ipan 9 acatl xihuitl inipan i'uac
tlatocatia huehue +altemoct(in tecpanecatl. Auh in yeno i'uac inin tlatohuani
huehue +altemoct(in niman & in oxitin +altocamecayotl niman 'uimontlatlalli !"3"
ini'uaxochpixcahuan 'uimontlalli /(ompanco) Citlaltepec) Huehuetocan) 1tla(pan)
ye i'uac in omi'uani in 'uaxochtli iniyahualiuhtica altepetl <uauhtitlan achtopa
oncan tocompehualtia in Mexicaotli ipan initocayocan Bepopohualco) niman
1tontepec) <uauhtepec) /lacoc) /ehuepanco -/epehuepanco.) Ocatepec) /e(oyocan)
Acalhuacan) Opcohuac) /enanitlan) Axochtli) /oltecat(a'ualli) Chicon'uauhtli)
Iteocal) /lamamatlatl) Cihuatlyicpac) Atehuillacachco) 1celotly(tacan)
<uauh'uemecan) <uauhtlalpan) >apahuacan) /latlachpanalloyan) Miccaapan)
+illot(inco) Huit(ocuitlapilco) Atlacomulco) Cue(comahuacan) /enexcalco)
Huixach'uauhyomacuexhuacan) /emamatlac) /lat(allan) Acat(intitlan) >achyocan)
Bochtonco) /atapaco) Hueytepec) Ma(amican) Bopaltepec) 1(omatepec)
<uahuacat(inco) Cuicuit(cacalco) Chalchiuhtechcatitlan) Atecomoyan)
Baca(hueyacan) +oxomalpan) Chapolmalloyan) Ichpochtetitlan) 1(totla'uet(allocan)
Ahua(huatla) /ecaxic) /ecoac) ?oltepec) /epetlmaxalco) /epetitlan connami'ui in
omoteneuh Bepopohualco. & Gehuatl in ini'uaxoch altepetl <uauhtitlan. Auh inic
yahualliuhtica nohuiampa yaoyotica hual'ui'ue'uet('ue in Chichimeca in
<uauhtitlancal'ue inyuh omito +altocan. Boyuh'ui hueypochtlan +illot(inco) no
yuh'ui in /lat(allan Acat(intitlan oncan mancayaoyotl huecatlan atlauhco in
'uixnami'uia altepetl /ollantlaca. Boyuh'ui in Chiappan yaoyotica huel mo'uet(
in <uaxochtli) no yuh'ui in <uahuacan yaoyotica mi'uani) inipan i'uac tlatocatia
co(auh'ui xochitl in <uahuacan. Auh oc Jenca yehuatl in hueytenyo in /epaneca
yaoyotl ic manca in noyuh'ui +altocameca yaoyotl) huey chicahuali(tica
'uixnamic'ue in Chichimeca in <uauhtitlan cal'ue. Auh no yuh'ui in Ocatepec
xochilhuitica tepehua(ne'uia in <uauhtitlan) ica in chicahuali( in <uauhtitlan
cal'ue) nohuiampa 'ualtitica inin <uaxoch inyuh omotocayoti tlacpac. Auh
'uinipan inimaxilli( 2"3" Castilteca) inic hualla Mar'ues del Aalle)
oxixmomomoya -oxitin omomoyahuac. in altepetl <uauhtitlan) inic
omononon'uatlalli in /epot(otlan) 1tla(pan) Citlaltepec) /(ompanco) & auh in
/oltitlan no ic huel monon'uatlalli in tlaltica) eta.
# tochtli) 3 acatl) ipanin poliuh'ue icoppa in <uauh'uecholteca (an no
'uimololhui'ue inic omito tlacpac. 4 tecpatl) ipan mic in Colhuacan tlatohuani
+ihuitltemoct(in) niman on motlatocatlalli Cocoxteuctli in Colhuacan tlatocat. 5
calli) 7 tochtli) ipan mic Opcohuat(in tlatohuani ticic Cuitlahuac) on motlalli
<uet(almichin teuctli. 39 8 acatl) ipan inin xihuitl ceppa mochiuh tlatlaminato
in <uauhtitlan tlatohuanicatca Aact(in auh 'uinami'uito ce tlacatl cihuat(intli
ompa initocayocan /ep(olco) auh in cihuat(intli amo 'uimatia $fol. 33% in a(o
cihuapilli (atepan 'uitlatlani 'uilhui ac tehuat(in ac tichpot(in campa tihualla
'uinan 'uilli 'uilhui totecuyo ca ompa no chan in Colhuacan) auh notat(in in
tlacatl Coxcox teuctli & 'uitlatlani 'uilhui tleic mit(mono chilli tlemotocat(in
'uinan'uilli ca notoca It(tolpan +ochi auh ino'uicac Aactli) niman 'ui
hualhuicac in ichan auh niman 'uimocihuahuati) auh itech 'uintlacatilli ipilhuan
in Aactli inic ca -ce. itoca <uauhtli ipan temoc in icome I(tactototl ixhuihuan
mochiuh'ue in Colhuacan tlatohuaui Coxcoxt(in teuctli ** 9 tecpatl) : calli) ;
tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli) # acatl) 3 tecpatl) 4
calli) ipan mic in <uet(almichinteuctli) niman on motlalli <uauhtlotliteuctli in
tlatocat Cuitlahuac ticic. 5 tochtli) 7 acatl 8 tecpatl) 9 calli) ipan mic in
<uauhtlotli teuctli) niman on motlalli Mamat(in teuctli in tlatocat Cuitlahuac
ticic. : tochtli) ipan xihuitl on peuh in oncan Mexico /enochtitlan & (an oc
'ue'ue('uitetl +acalli 'uichiuh'ue in Mexiti) (ano nohuian onca tlatol <uauhtla
in motlalli'ue. ; acatl) #" tecpatl) ipan in xihuitl tlanahuati in tlatohuani
<uauhtitlan in Aactli inic 'uiyao'uixti'ue itelpoch initoca G(tactototl ye ompa
in +altocan !"3# acpaxapocan 'uin nahuati ititlanhuan 'uimilhui +i'uimilhuitin
in tlachcahuan in ompa tlapia Acahuacan /epeyacac in Acat(in) in tla'uat(in in
+ochipan) in mecellotl & ma'uica'uican ca cenca aocan huelli inican -'ua.huacan)
ma ompa cana cuiteyahualochtican in telpochtontli in I(tactotot(in ma nenca
matemac'uitla(tin matemacca'uitin cenca tle 'uimati ca ix'uich in ni'ui
montlatlauhtia in nachcahuan niman 'uinca'uiltico in Chichimeca in tlapiaya
tepeyacac. Auh in o'uicac'ue 'uito'ue otech macnelili -mocnelili. in totlatocauh
mati nentlamatican) auh niman huel no i'uac tlaihua'ue in Chichimeca in ompa
Coacalco 'uin ca'uiltito in /epaneca i'uac oncan tlapachoticatca +ochmitl itoca
in 'uihuel yehuantin hualla'ue in motlallico oncan Coacalco) auh ino'uicac
intlatol Chichimeca inca'ui yao'uixti('ue in tlatohuani itelpoch initoca
I(tactototl) niman 'uin hualmacauh inipilhuan +ochmitl in /epaneca inic
'uiyao'uixtico ipilt(in tlatohuani Aact(in. Auh mochiuh 'uitocato in ipilt(in
tlatohuani in I(tac tototl) ,FFF, ye ompa in acpaxapocan) in oncan
hualmoxtlahuani +altocameca) & auh in o'ui(aco moxtlahuaco telhuelliuh huallani
in mochipa hualmoyaochichiuhtiani) auh niman oncan tecuitihuet( in yehuatl
I(tactototl) auh in otlama niman ye yc necalihua) auh ini'uac oncan ipampa
mic'ue in Chichimeca Acat(in) tla'uat(in) ihuan chicueintin /epaneca in
Cohuacalco 'uihuallihua +ochmitl) auh (anial in tlama I(tactototl. Ini'uac
otlama 'uica'uiltico in tlatohuani Aactli) ihuan 'uilhui'ue in matlactin ipampa
omic'ue 3: ic mote'uipacho ihuan tlanahuati in occenca hueya( yaoyotl) ihuan
huel micali('ue in Chichimeca amo 'uincahua('ue in +altocameca. Auh ini'uac
otlama I(tactototl) niman 'uica'uilti in inant(in) auh niman 'uilhui ma xiyauh
maxi in mocolt(in in Coxcoxteuctlica tlatoani in ompa Colhuacan 2"3#
maxictlapallo in ihuan ictic motlili( caotitlamato in +altocan) auh 'uitlacama
ininant(in I(tactototl) ipampa ca Cihuapilli in ompa Colhuacan & niman ic ya
'uiteotito in icolt(in in ,FFF, icaimal. Auh 'uimixtia'ue yachcahuan Chichimeca.
Auh ini'uac ,ompa, $fol. 34% on ya 'uitlapallo 'uimottiti) ihuan 'uinonot( in
'uenin ixhuiuh yuh 'uilhui totempa -totecuyoe. tlatohuanie ca ompa nihuit( in
<uauhtitlan nimit( no tlapalhuico caoniccac in a(o nelli in cuixtic mopolhui
mochpocht(in in (an ya initoca It(tolpan xochitl) auh 'uilhuica nehuatl ca
nonant(in ca onechmohuilli) inic tehuat(in ticmo chihuilli ic axcan mixpant(inco
nihualla) ca nimit(noteotillico ompa mani in yaoyouh in notat(in Aact(in in ompa
+altocan) auh ompa onitlamato. Auh niman 'uilhui-o.ti'uiyohui nopilt(ine ca
nelli ca nochpocht(iu in nicnopolhui initech paoti'ui( maximotlalli ca
tinexhuiuht(in) ca ye ,inyuh'ue, niuh'ui in ye ni huehuTt(in ye ninomi'uilli(
tehuatl nican titlatohuani tiye( in Colhuacan tin tlatocauh tiye( in Colhua'ue)
& auh in yehuatl in I(tactototl yuh'ui in achitlaciuh'ui catca inic tlatohuaya
in o'uicac tlatolli amotle'uito (atepan callac in /latohuani Coxcox teuctli)
occeppacallitic hualla ihuan in 'uilhuica inic aocmo hualla( inichan ihuan
'uilhui'ue) inic niman yehuatl tlatohuani ye( compatla( inicolt(in. Auh in
o'uicac tlatolli niman huet(cac yuh 'uito a'uin nitlatocauh ni ye( caaoc mani(
in altepetl Colhuacan ca ye +ini( momoyahua() auh ca ni'uitoa ma'uimoca'uilti in
tlacatl in nocolt(in aca(omo imatiant(inco in mochiuhuatiuh ma yc ce'uintin ompa
ya('ue intochan ma ompa tech toca('ue ca cenca huey in totlal inic ompa nicanca
<uauhtepetl ca cemilhuitl monenemi inic tlapatlahua. auh ye'uene ca tlatohuani
in notat(in in Huact(in) auh niman 'uica'uiltito in tlatohuani in Coxcoxteuctli)
in o'uicac cenca ic 'uallan ic moyollitlaco) 'uito tlein 'uitoa piltontli
conetontli tlahuel xictlatlani can tle ay( intaltepeuh & in a'uin techpehua(
ne'ui() cuix amonicanca mi'ui(tli 'uenin tixcoto-c.pac ehua( ca nican yolli in
cocolli(tli in tlailli in tlatlaci(tli !"33 in atonahui(tli in tet(auh cocolli)
ihuan ca tehuantin ticmati in a(o teotl'uallo( in ano(o tlallolini( in ano(o
titemicti('ue tleinic xini( in moyahua( taltepeuh tlein 'uitoa piltontli ma'uito
mellahuac. Auh niman hual'ui('ue in titlantin 'ualanali(tica ihuan
neicahuili(tica in 'uitlatlani'ue. Auh niman 'uin nan'uilli 'uimilhui tlein
'uimote'ui pachilhuia in tlacatl in tlatohuani tla'uimoca'uilti amoyaotica in
xini( altepetl) ihuan ayac ica mocacayahua( amo aca in 'uite'uipacho( ca inic
mochihua( (an mocomoni('ue macomono('ue in toteuctin in tlato'ue) ihuan in
imacehualt(it(ihuan tepan cen mani('ue cactimomana( in altepetl. & Auh ipampa in
ni'uitoa ini'uac anxitini('ue ma ompa on ya('ue in techan in icampa nican ca
'uauhtepetl ca ni'uitoa ca tlatohuani in notat(in amech ya( auh amech maca( in
tlalli. Auh 'uica'uiltito in tlatohuani ic mocauh eta.
3; ## calli) #3 tochtli) #4 acatl ** # tecpatl) ipan in in mic Colhuacan
tlatohuani in Coxcoxtli) niman on motlalli Acamapichtli in Colhuacan tlatocat. 3
calli) inyuh'ui mati Cuitlahuaca ipaninin tlacat in huehueixtlilxochitl
/et(coco. 4 tochtli) 5 acatl 7 tecpatl) 8 calli) 9 tochtli) : acatl) 'uitoa
Cuitlahuaca oncan motlatocatlalli in /e(o(omoctli tlalhuacpan. ; tecpatl) #"
calli) ## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl) ipan in xihuitl in yehuatl Achitometl
$fol. 35% 'uimicti in Colhuacan tlatohuanicatca initoca Acamapichtli) auh in
oconmicti niman motlatocatlalli in Achitometl. Auh no ipan inin 'uimonnahualnot(
Mexitin in tlatohuan Achitometl. & Auh no ipaninin motlatocatlalli in
A(capot(alco huehue /e(o(omoctli ** Ce calli ipan mic in Cuitlahuac ticic
tlatohuani Mamat(inteuctli) niman on motlalli >ichat(inteuctli. 3 tochtli) 4
acatl) ipanin occeppa polliuh'ue uauh'uecholteca 'uin pollo'ue Huexot(inca (an
'uimixcahui'ue i'uac tlatocatia +ayacamachan in Huexot(inco. Inipan in 4 acatl
xihuitl ipan mic in chalco tlatohuani /o('uihua -teuhctli.) niman on
motlatocatlalli itoca +ipemet(tli in teuctli. Auh inipan ey acatl xihuitl ipan
compehualti 2"33 in oc yehuatl /e(o(omoctli tlalhuacpan in yaoyouh in oncan
techichco oncan tentimanca in Chalca yaoyotl) Chalco pouh'ue catca in
/echichcotlaca i'uac oncan incaca in 'uaxoch in tepan in Chalca in oncan
Colhuacan. Auh in yaoyouh manca in /e(o(omoctli cempohual xihuitl ipan caxtolli
omome xihuitl in (an oc mixcahui tepanecatl oncam onpeuh in techichco Colhuacan
& ayamonoyehuantin in Mexitin. 5 tecpatl 7 calli) 8 tochtli) 9 acatl) ipan
poliuh'ue in /otomihua'ue can 'uinmixcahui'ue Huexot(inca i'uac tlatocati
+ayacamachan. : tecpatl) ; calli) #" tochtli. Ipan inin #" tochtli) ipan in ya
Ilancueitl) ihuan 'uinhuicac icihuapilhuan ompa ya'ue in Cohuatl ichan inic
canato Acamapichtli in ompa mohuapahuato Coatlichan. ## acatl) inipan in xihuitl
yc ipan in mochiuh in xitin'ue Colhua'ue tepan cenman'ue tepan moyahua'ue
nohuian altepetl ipan yaya'ue in oyuh +itin'ue Colhua'ue niman xiuh ixhuac inin
teocal ihuan inimaltepeuh.
Inipan xihuitl ## acatl ipan in mic Achitometl in Colhuacan tlatohuani catca) &
(an niman ini'uac omic niman xitin'ue in Colhua'ue inin amo pehuallo'ue in
Colhua'ue inic +itin'ue (an mocomoni'ue inic +itin'ue. Auh ini'uac ipan in
hualla'ue in nican <uauhtitlan in Colhua'ue) ihuan in Mexicat(inca) omito i'uac
in oyuh mic Achitometl) niman i'uac in moyahuac Altepetl Colhuacan) auh in
yancuican nican ic acico <uauhtitlan in Colhua'ue ipan in mitoaya ** #
Hueytecuilhuitl ** 3 /laxochimaco ** 4 +ocotlhuet(i ** 5 1chpani(tli ** 7
/eotleco ** 8 /epeilhuitl ** 9 <uecholli ** : >an'uet(ali(tli ** ; Atemo(tli **
#" /ititl ** ## I(calli ** #3 <uahuitlehua ** #4 /lacaxipehuali(tli ** #5
/o(o(tontli ** #7 Hueyto(o(tli ** ipan in caxtolpohualti'ue in Colhua'ue. Auh
niman huel no i'uac in ye ipan in occuel peuh'ue in motlalhuitecti'ue Colhua'ue
in oncan 'uintlalli'ue in /eohuan in mitoaya /oci) ihuan chiucnauh o(omatli)
ihuan +ochi'uet(al & in hualla'ue huehuet'ue) <uauhnochtli) Atempanecatl)
+illoxochcatl) Mexicatl) ihuan totec /lamaca('ui. Auh in yehuantin inin
Colhua'ue 4" ini'uac omotlalhuitecti'ue niman 'uintlatlauhti'ue in chichimeca
pipiltin in tlapachohuaya Chichimeca cuicoyan initoca totomatlat(in) ihuan
<uauht(oncalt(in 'uica'uilti'ue) ihuan 'uimilhui'ue caotitotlalli'ue in oncan
atentitech in oncan oantech motlalili'ue inipan amotlalt(in. Auh 'uexcan ca
ti'uitoa mano(o xitech motlaocalili cencanacet(in tocht(intli !"34 $fol. 37% in
coat(intli ic tocon mamali('ue achit(in tlalhuitect(intli oti'uintlalili'ue in
toteohuan. Auh ini'uac o'uicac'ue in Chichimeca mononot(aya 'uito'ue aca oncan
ye('ue inin oncan omotlallico titomatia in at'uemanian atoco('ue ca ti'uito'ue
iniconcan oti'uintlalli'ue ca amo tlein in cayehuantin in o'uintotocaya in
o'uinyaochihuaya in Mexitin. & Auh inin tlein ti'uimilhui('ue cuix ti'uin
maca('ue in tochin) in cohuatl in 'uitlaui -'uitlani. oncayeon momana in
tomilco tlamina('ue ca amo hueliti(. Auh inin ca nican in manito yaoyouh in
+altocan mati'uimilhui (ani ma ye ompa huiyan in tlatlama('ue ic cenmayan
conmacehuati'uin maca in tochpochhuan) ihuan in totlal. Auh niman 'uimilhui'ue
in Chichimeca in yehuantin Colhua'ue ca conitoa in Chichimeca tleye( in cohuatl
in tochin ca nican in manito yaoyouh xonhuiyan oncan in +altocan cuix hueca in
a'ui'ue tlama('ue ic ca'ui macehua in tochpochhuan tamechmaca('ue ihuan in
totlal cenca tlacon'uimati yehuatl i(antlamamali('ue. Auh niman ya'ue in
Colhua'ue yaotito in ompa +altocan) auh ini'uac in yeintin in tlamato Colhua'ue
ye oncan in cenca 'uintla(otla'ue in Colhua'ue in Chichimeca oncan mocepan
icniuhtla'ue ic niman 'uin maca'ue inimichpochhuan chichimeca) ihuan ycmaco'ue
in tlalli.
& Ipan in /oxcatl in yancuican ilhuichihuaco <uauhtitlan in Colhua'ue in
tlacamictico ca ayamo 'uichihuaya in Chichimeca in imixpan in teohuan
tlacamictiaya ma(o ihui in otlamaya ihuan 'uin'uaya in inmalhuan ca (an
'uimictiaya amo imixpan inteohuan amo no ic tlamamalia ihuan ayamo no itla in
teocal catca 'uin on canin oct(intic inic moteocalti'ue in Colhua'ue ihuan
Chichimeca oncan t(intic oncan peuh in axcan oncan mani altepetl. Auh ipampa in
(a tlanaca(tlan mani altepetl ca oncan 'uintlahuelpollohuaya in Colhua'ue in
momatia Chichimeca inic oncan 'uintlalli'ue Colhua'ue ca 'uen manian atoco('ue
ihuan moxiuhtlati('ue in a(o canapa ya('ue amo huelit (an oncan hueix in
altepetl 'uauhtitlancalcayotl in axcan oncan mani. Auh ye'uene ini'uac oncan
tlalillo'ue Colhua'ue ca oc oncan icaca in atoyatl) ihuan oncan xelihuia in atl
inic hualhuia & auh (atepan mi'uani in atoyatl ipampa C calli atoco'ue /oltitlan
cal'ue ic poliuh'ue ic ipampa mi'uani 2"34 in acallotli ipan i'uac tlatocatico
Ayactlacat(in 'ui'uani in acallotli. Auh in ye'uene in yehuantin in Chichimeca
amo tley in teocal catca (an iyo'uipiayamitl i(acatapayolli ipan 'ui'uet(aya0
tlalhuitecpan 'uitlalliaya ihuan O(tapamitl oncan 'ui'uet(aya ihuan ceceme
momixcoachichihuaya ic 'uilnami'uia in 'uinmachti It(papalotl /lacatecolotl yc
ipan in mitoaya <uecholli in 'uilnamictihuia. Auh in onomoteneuh'ue Colhua'ue in
i('uican yaya'ue ini'uac tepaneca man 'uemoyauh'ue) & inic cecni ya'ue
A(capot(alco) Cohuatlichan) Huexotla) <uauhtitlan.
4# #3 tecpatl) inipan in xihuitl in momi'uilli in <uauhtitlan tlatohuanicatca
initoca Aact(in) niman hualmotlalli in ixiptla inipatillo yecuel yehuantin in
Colhua'ue in motlatocati'ue $fol. 38% yehuantin 'uinec'ue inic 'uix'uet('ue
initelpoch in tlatohuani Aact(in ipampa ca'uimatia ca ixhuiuh in tlatoanicatca
Colhuacan inomito Coxcoxteuctli oncan 'ui(acacalti'ue in oncan oicaca Dia@lo
Mixcoatl ical (an oc icalpol in 'uipiaya in tlatoani I(tactototl in Mixcohuatl.
Auh ye'uene in yehuantin in Colhua'ue huey tlamahui(tilili(tica 'uipix'ue
'uimahui(tilli'ue in tlatoani I(tactototl) ihuan miec tlatecpantli 'uichiuh'ue 0
auh ye'uene yehuantin mochi 'uinextico in nepapan tlachichihualli in tapalcatl
in petlatl in comitl in caxitl auh in ix'uich occe'ui) auh yehuantin 'uiman'ue
in altepetl <uauhtitlan 'uitlaltechtlalli'ue & ca (an on mi'uanitinenca in
Chichimeca) ihuan yehuantin mochi caxitico in tlateoto'uili(tli 'ui maxiltico
mie'uintin in teohuan) auh in ohuel monelo'ue Chichimeca niman peuh'ue inic ye
milchihua. Auh ye'uene ihuiyanpeuh inic tlalxotla'ue 'uimaman'ue inin calpollal.
Auh in (atepan in ye mochi tlacatl tlateotoca ye ipan ini'uac tlatocatia
It(cohuat(in in /enochtitlan ini'uac in oc miye'uintin onoca in Chichimeca. Auh
niman in yehuantin Colhua'ue inin teixpan huito in Mexico ipampa in amo
tlateotoca(ne'ui amo 'uichihua(ne'uia in motenehua neaca(ahuali(tli 0 ini'uac ne
aca(ahualoya) ipampa in niman ano ca in Mexico yilpitia'ue in Chichimeca catca
yehuantin in xiuhcac itoca chanecatca /oltepec axcan itoca +iuhcacco) niman
yehuantin pit(allotl ixhuihuan catca in oncan tlalco(pan huey toctitlan) niman
yehuantin in cocotl chanecatca cocotitlan ; ihuan pipilono & ompa chane catca
!"35 t(ictlacopauic) yhuan oc ce'uintin yehuantin inin mi'uito Mexico) ic niman
cuilillo'ue in intlal) ic motenehua axcan acxotecatlalli Mexicatlalli no yuh'ui
in oc ce'ui inihuihuical ca no yuh mictilloc in Maxtlaton chane catca +allan
initlal axcan no mitoa Acxotlantlalli Mexicatlalli mochi yuh'ui in ?oltepec in
<uauhtepec inihuan occe'ui Mexicatlalli ocatca. Auh ini'uac inin Chichimeca
catca in ye mictillo (an yuh mati in ontlan'ue in 'ui('ue in ya'ue motecato
moto(ahuica) ihuan tlachco ** #4 calli) ipanin 'uihualhuica'ue in Acamapichtli
/enochtitlan inic ompa cahuato /et(coco in Illancueitl cihuatl.
# tochtli) inipan in ce tochtli ye ipan in motlatocati'ue /enochca) ini'uac
motlatocatlalli Acamapichtli /enochtitlan) auh yuh motenehua mitoa (an yehuatl
in 'uitlatocatlalli inicihuauh catca Illancueytl oncan t(intic inin
Mexicatlatocayotl. & Inipan in ce tochtli ipan huelye'uene polliuh'ue
/otomihua'ue 'uinpollo'ue Huexot(inca. Inipan in # tochtli ipan moxello'ue in
Chalca tlahuacan ompa mi'uani'ue in Chalco axcan oncan onehua'ue in xicco 0 auh
inic oncan catca +icco 3#3 xihuitl in tlatocatia >etlacalliteuctli)
/e(o(omoctli) Mamat(inteuctli) ihuan occe'uintin pipiltin) ihuan Chalchiuht(in)
ihuan Ocat(i. 3 acatl) ipan poliuh'ue Mixteca 'uinpollo'ue /eohuacantlaca in
Mixtlan) i'uac tlatocatia 1(omateuctli. 4 tecpatl) 5 calli) 7 tochtli) 8 acatl)
9 tecpatl) ipan inin motlallico /epaneca $fol. 39% in mo /oltitlancalca itohua
axcan (an oncan otenco tecocochitiaya in axcan oncan cate ihuan teyce'uiaya. Auh
ayamo huecauh in motlatocati'ue 43 inot(intic in tlatocayo (atepan mito(
moca'ui(tili(. : calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) #4 tochtli. &
Ipan in xihuitl cen man'ue in /otomihua'ue ic cen'uicauh'ue in maltepeuh 'uin
peuh'ue Huexot(inca yehuatl ipan tlatohuani /enocelot(in itelpoch +ayacamachan.
# acatl) ipan inin motlatocatlalli huehue Ixtlilxochitl in /et(coco tlatocat. 3
tecpatl) ipanin in xihuitl i'uac mic in Chalco tlatohuani catca +ipemet(tli)
niman on motlalli Gecatl teuctli) auh niman ompaya in /enochtitlan ompa
'uichihuato ipilt(in itoca <uapochtli. 4 calli) 5 tochtli) 7 acatl) inipan in
xihuitl momi'uili in tlatohuani <uauhtitlan) itoca I(tactotot(in) caxtolxihuitl
on nahui 2"35 in tlatocat. 8 tecpatl) ipanin yehuatl itech oncauh in altepetl
<uauhtitlan in cihuapilli Ohuatlycuet(in inicihuauhcatca in I(tactotot(in) auh
(an no oncan catca in mixcoatl iteopan ocatca in oncan itecpanchan
I(tactotot(in. 9 calli) : tochtli) ; acatl) #" tecpatl) ipan inin xihuitl 'ui
micti'ue in Cihuapilli Ohuatlycuet(in 'uimiminato & in Chichimeca ompa in mitoa
Callacohuayan) inic 'uallan'ue Chichimeca 'uiahuianitillica in Colhua'ue ** ##
calli) ipanin motlatocatlalli in <uauhtitlan tlatohuani /emet(acocuit(in oncan
in mixcohuatl Dia@lo iteopan catca. #3 tochtli) #4 acatl.
# tecpatl) ipan in compehualti'ue in Mexiti) ihuan Chalca) inic moyayotlaya
ayamomanaya ayamo momictiaya) (an oc yuh'ui inic mahuiltiaya yehuatl in mitoa in
motenehua +ochiyaoyotl) oncan manca in techichco colhuacan chiucnauhxihuitl in
manca in imahuil Mexiti) ihuan chalca i'uac in oncan tenetimanca in Chalcayotl
in Colhuacan. 3 calli) inipan in xihuitl) ipan in tlaocox Ollancueitl inic
(acactimani in Colhuacan in ye xiuh ixhuatimani in altepetl yeyohuatimani yeyuh
4# xihuitl ipan inin aocac tentocati in ?a'uauhtlatollo & in oyuh 'uimicti
Achitometl in Acamapichtli ompa peuh in (ayuh'ui 'uauhtlatolloya ma(oihui in
motlatocatlallica Achitometl aoctle centlamantli) ic tlayollaliaya auh in omic
Achitometl) niman +itin in altepetl xitin'ue in Colhua'ue inyuh omoca'ui(tilli.
Auh in yehuatl Olancueitl in oncan hualla Mexico ; ini'uac tlaocox in
mote'uipacho in 'uicno ittac altepetl Colhuacan) niman in ye oncan Mexico 'uin
not( in pipiltin ini'uimihua in ompa Colhuacan ya'ue oncan onehua'ue in Mexico
inic ce itoca Bauhyot(in) inic 3 itoca Mimicht(in) inic ey itoca +ochitonal)
inic 5 itoca tlaltolcalt(in) auh in omoteneuh Bauhyot(in niman yehuatl on
motlatocatlalli in Colhuacan. 4 tochtli) ipanin xihuitl in momi'uilli in
<uauhtitlan tlatohuani /emet(acocuit(in) (an 8 xihuitl in tlatocat. 5 acatl)
ipan in xihuitl motlatocatlalli in /lacateot(in (an no oncan in Mixcohuatl
iteopan catca in manca i(acacal) oncan tlatocat titicatca inic 'uimocuitlahuiaya
in altepetl <uauhtitlan. 7 tecpatl) 8 calli 9 tochtli) : acatl) ipan inin
xihuitl mic in Illancueitl in oncan Mexico. & ; tecpatl 'uitoa Cuitlahuaca 'uin
oncan inin t(intic Mexicatlatocayotl in motlalli Acamapichtli. #" calli) ipan
inin xihuitl in ye'uene huelmotla huelcuiti'ue Mexitin ihuan Chalca inomito
oncan in techichco peuh yaoyotl inin yayuh Mexica /epaneca oncan coton in
+ochiyaoyotl) auh !"37 inin y chalcayaoyotl inic manca epohualxihuitl ipan
matlacxihuitl omome in ix'uich ica ompacehuito ama'uemecan ihuan $fol. 3:% 44
i'uac opeuh in yaoyotl Huexot(inco) ini'uac hualcallac'ue Chalca in ipan huehue
Moteuc(omat(in in tlatocatia /enochtitlan. Inipan in xihuitl in #" calli ipan
mic in Chalco tlatohuani inito catcaca Geccatl teuctli) niman hual
motlatocatlalli in +apa(tli teuctli in tlatocat 3: xihuitl) ipan mochiuh in
Chalco Atenco inic ompa momanato yaoyotl inin yaoyuh Mexitin) ihuan /epaneca
<uauhtitlan cal'ue. & Auh ini'uac inin moman yaoyotl Chalco 'uin yeyuh napohual
ilhuitl in mani chalcayaoyotl) i'uac tlama'ue <uauhtitlan pipiltin +altemoct(in
I'uehuacat(in) auh inimal I'uehuacat(in itoca +axama) auh ini'uac in intlama'ue
pipiltin) no i'uac tlamachioti'ue in Chichimeca <uauhtitlan cal'ue) in oncan
ica( in teocal in axcan oncan oicaca) auh i'uac tlayollome mochiuh'ue in
mamaltin inin malhuan pipiltin) auh inic mochiuh Dia@lo ical macuillamantli in
(an ihuian ic mohueillitia ic mix'uentitia ix'uich ica in matlac xihuitl) auh
i(atepan ini'uac yetlatocati huehue +altemoct(in 'uin yehuatl 'ui hueylli
initeocal mito( in tlein ipan xihuitl. ## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl.
# calli) ipan inin xihuitl momi'uilli in <uauhtitlan tlatohuani /lacateot(in)
matlac xihuitl on ce in tlatocat. 3 tochtli) ipan in hualmotlatocatlalli in
<uauhtitlan tlatohuani huehue +altemoct(in & oncan moman in i(acacal initoca
?acacalco in axcan Monasterio) auh in tlamato Chalco ayamo tlatohuani chane
catca ?imapanteopan. Bo ipan inin xihuitl hualcallac'ue <uauhnahuacan +iuhtepeca
yyauhtepeca tetelpantlaca in <uauhnahuacahuit(a intoca 'uiyauht(in cohuat(in
+iuhtlatonat(in motei(cocopina) auh oncan nemico in Mexico in intetlapallohuaya
mochiuh +iuht(ontli inyuh'ui xiuht(ontli catca amo 'uimati in tlein tla(alolli
in a(o chalchihuitl in ano(o xihuitl) ihuan co(catl) matlacto(catl) ihuan
chalchiuht(ot(opa(tli) ihuan yuh'ui in cohuamaytl) & ihuan yuh'ui in macpalli)
i'uac ca ihuan chalchiuhmalacatl) ihuan xiuhmacpalli) ihuan ontetl chalchihuitl.
4 acatl) 5 tecpatl) & oncan ipan in 'uin mictito in Cuitlahuac ticic tlatohuani
initoca >ichat(in teuctli) itencopa in tlatohuani /lat(ontec in /e(o(omoct(in in
A(capot(alco 2"37 tlatohuani yehuantin in temictito /epaneca. Auh in mic'ue
ipillohuan >ichat(in) inic ce coyotl iyacamiuh) inic ome t(opallot(in) inic ey
hueyacat(in) inic 5 'uamama(t(in) inic 7 tlahuahuan'ui) inic 8 xiuhtlapocca) no
i'uac mic Anahuacatl tecpan tlatohuani in ompa Cuitlahuac oc cholloca (a
chinampan in conmictito yehuantin /ecpaneca Cuitlahuaca aocmo yehuan in /epaneca
in teititlanhuan A(capot(alco /e(o(omoctli. 7 calli) ipan in motlatocatlalli in
Cuitlahuac ticic tlatohuani itoca /epolit(maitl yehuatl 'uitlatocatlalli in
/e(o(omoctli A(capot(alco. 8 tochtli) 9 acatl) ipan inin xihuitl +itin'ue in
+altocameca ompa in tecanman inic callac'ue Met(titlan) ihuan /laxcallan) i'uac
inin yuca callac'ue in malhuan omito) ipan omoca'ui(tilli in inpollihuili(
Mexitin Chapoltepec. Auh inin malhuan mochiuh'ue yehuantin in <uauhtitlan cal'ue
intlamo'ue & in Met(titlan in /laxcallan) inic itto('ue in 'uenami'ue in
yaohuan) ihuan inic cuillo'ue) 45 auh in mochiuh in $fol. 3;% inin yalli( inin
pollihuilli( +altocameca catca) i'uac ipan in tlatocat titicatca <uauhtitlan in
huehue +altemot(in) auh in +altocan tlatocatia ini'uac in >antict(in teuctli
tlaltochtli teuctlaco(auh'ui cin'uani. Auh in peuh yaoyotl) i'uac in
yaoyahualolo'ue Mexiti in ompa Chapoltepec yehuatl ic 'uallan'ue in
<uauhtitlancal'ue in tehuan yaotito +altocameca in ompa Chapoltepec) ipampa ca
inic -in icnihuan. niman catca in Mexitin in <uauhtitlan cal'ue) auh no i'uac
inin +itin'ue +altocameca in ompa /ecaman) auh in yehuantin in motenehua
+altocameca cahuit(nahua) ihuan ixayoctonca) ihuan totollan /lapallan tlilhuacan
ixayoc iyehuantin in (an 'uihualmat'ue in intlal) ipan on motecaco huallayacan
chalchiuh in oncan Ixayoctonco ; auh pacca 'uin celli in tlatohuani
+altemoct(in. Auh inipan chicome acatl xihuitl) (an no -niman. huel no i'uac in
& tlatohuani +altemoct(in tlanahuati) inic niman 'uimihua in 'uintlatlallito
ini'uac +ochpixcahuan in ompa /(ompanco) Citlaltepec) Huehuetocan) 1tla(pan. In
/(ompanco otlayacantia ontlapachoto Coyo(acat(in tlacateuctli. In Citlaltepec
ontlayacantia ontlapachotia It(cuint(in. In Huehuetocan on tlapachoto
<uauhchichit(in /lacateuct(in yancuican motlalli. In otla(pan otlapachotia i'uac
inin hueypochtlan tlapachohuaya chalchiuht(in. In +illot(inco pantli tlatocatia.
Auh ini'uac in (atepan omochiuh inin ye yahualiuhticac 'uaxochtli) niman in
tlatohuani +altemoct(in 'uit(inti !"38 'uipehualti inic 'uihueilli iteocal yno
inonca <uauhtitlan) in i'uac 'uipehualti iteocal huehue +altemoct(in) yeno i'uac
in itechca inic 'uinauhcantlalli altepetl <uauhtitlan) yehuatl itech conan inic
nau-h.campa in Anaca(co iteocal ompa 'uinmama inyuh nauhcancat'ui altepetl
<uauhtitlan. In /e'uix'uinahuac cecni in acat(co 'ui'uet( inic oncan
tlate'uipano'ue 'uin huicalti /epoxacco ihuan /(ompanco. & In Chalmecapan cecni
in aca(co 'ui'uet( 'uin huicalti <uauhtlaapan) ihuan Citlaltepec. In nepantla
cecni in aca(co 'uin'uet( 'uinhuicalti /epot(otlan) ihuan Huehuetocan. In
atempan cecni in aca(co 'uin'uet( 'uinhuicalti Coyotepec 1tla(pan. Auh initeocal
huehue +altemoct(in macuilxiuhti ce ipan huet( in yecauh. : tecpatl) ; calli) #"
tochtli) ipan in on xihuitl poliuh'ue <uauhtinchantlaca) i'uac tlatocat
titicatca /euctlaco(auh'ui yehuantin 'uinpeuh'ue in Mexitin i'uac tlatocati in
/enochtitlan Acamapichtli) /latilolco tlatocati <uauhtlatohuat(in) ic cempolliuh
in tlatocayotl <uauhtinchan & i'uac opeuh t(intic in tlatocayotl 1(toticpac
cont(inti Cuet(pallin teuctli. ## acatl) ipanin yecauh iteocal huehue
+altemoct(in in ca momamal <uauhtinchan tlaca ompa tlamato in <uauhtitlancal'ue.
#3 tecpatl) #4 calli.
# tochtli) ipaninin tlacat Be(ahualcoyot(in /et(coco icemilhuitonal ce Ma(atl)
'uitoa in Cuitlahuaca. 3 acatl) ipan toxiuhmolpilli) 'uitoa oncan mic
Acamapichtli) motlalli Huit(ilihuitl Cuitlahuaca intlatol. 4 tecpatl) ipanin
xihuitl in tlacat initoca Ayactlacat(in in <uauhtitlan tlatohuani $fol. 4"%
mochihua( ompa tlacat initocayocan <uauapan /ian'ui(Jolco ininant(in itoca
+ochico(catl initat(in) itoca +altetl) auh inicolt(in ininant(in ita ito
'uauhixtli iniachtont(in tocant(in calpix'ui 47 icalpixcauh catca in huehue
+altemoct(in & inictocayotillo Ayactlacatl) (an tema(calco in tlacat ayac yixpan
ic ontetl ipiltoca +a'uinteuctli) 'uito(ne'ui A(catl huel itlatocatoca in
Ayactlacatl cenca mocuiltonohuanicatca in cecen xiuhtica nauhpa in concuia
tetlauhtiaya) ihuan huello'uichtli tiacauhcatca) (an 'uitlan'ue in
<uauhtitlancal'ue inic intlatocauh mochiuh ye tiacauh yetlamani in
motlatocatlalli) i'uac <uahuacan tlamato inoyuh tlama eta. 1c ompa nemito in
2"38 <uahuacan canato in <uauhtla apantlaca ipampa ca in pilt(in) eta.
<uitlallito cimpallanalco ompa 'uicalti'ue no ompa in miecpa cuicuicac in
tetlauhtiaya ompa in canato <uauhtitlan cal'ue) inic 'uimotlatocati'ue auh in ye
mochi inixiuh in yc mohuapauh ihuan inic tlatohuani catca ;" aos inic nenca
tlatocat. & In ipan in xihuitl (an no ipan in momi'uilli in /enochtitlan
tlatohuani Acamapichtli) niman on motlalli Huit(ilihuitl in /enochtitlan
tlatocat) inic ome in tlatocauh mochiuh /enochca. Bo i'uac motlacateccatlalli
Chimalpopocat(in -in ichpoch .......... <uauhnahuac $ayamo tlato%.. In
Chimalpopocat(in ite(cauh in Huit(ilihuit(in ipilt(in 'uitlacatilli in
It(coat(in) auh in It(coat(in icolt(in in Acamapichtli) auh in Chimalpopocat(in
'uichiuh in Huehue Moteuc(omat(in in inahuan 'uimitlan in Illancueitl in oncan
Colhuacan oncan cihua ininanhuan Mexicatlato'ue. 5 calli) 7 tochtli) ipan in
xihuitl oncan tlacat /e(o(omoctli Cuitlahuac ticic. 8 acatl) 9 tecpatl) ipaninin
xihuitl in huehue +altemoct(in Atecpanecatl teuctli in <uauhtitlan & tlatohuani
catca 'uimicti'ue in /epaneca ,'uimeca, tlat(ontec in A(capot(alco tlatohuani
/e(o(omoctli 'uimecani'ue (an 'uihualnahual not('ue 'uicohuanot(aco in ompa
/epanohuayan ihuan mic'uintin ipillohuan itlatocayohuan 'uinhuica'ue. Auh
ini'uac inoyuh conmicti <uauhtitlan tlatohuani in /e(o(omoctli A(capot(alco)
niman in (atepan aocac motlapallo inictlatocati( <uauhtitlan in Chichimeca
pipiltin chiucnauhxihuitl in yohuatimanca in aocac tlatocat <uauhtitlan ca
<uauhtlatolloya. Ge oncan inin opeuh in ot(intic in cenca huey in nepohuali( in
/oltitlan cal'ue) inic 'uiyaochiuh'ue altepetl <uauhtitlan) inic
'uimixnamicti'ue occenca yehuantin in A(capot(alca in /epaneca itencopa in
tlatohuanicatca A(capot(alco in itoca /e(o(omoctli) ic 'uice mixnamic'ue in
altepetl <uauhtitlan ipampa ca tepaneca in /oltitlancal'ue ic occenca no
yehuantin mix'uet(aya in /epaneca cahualyaotia in <uauhtitlan. Auh ini'uac in
opeuh in tlatocayotl /oltitlan in intlatocayo /oltitlancal'ue. & Inic ce
tlatocat in cont(inti tlatocayotl itoca <uauht(in teuctli. Inic ome tlatocat
/oltitlan itoca +opant(in. Inic ey tlatocat /oltitlan itoca /epanonoc in yehuatl
$fol. 4#% in /epanonoc occenca yehuatl Mix'uet( in 'uimixnamicti altepetl
<uauhtitlan) yehuatl 'uihueilli in yaoyotl ompa !"39 moca'ui( inipan xihuitl
inic mochiuh /epaneca yaoyotl.
Inic nahui tlatocat /oltitlan itoca Opcohuatl itelpoch in A(capot(alco
/e(o(omoctli) oncan 'uihuallatocatlalli in /oltitlan oc ye'uene cenca yehuatl
'uihueyllico ini ixnamicoca altepetl <uauhtitlan in yaoyotl i(cat'ui in oc cenca
'uihueylli 'uihuecapano 'uallantli 0 ca in yehuatl /e(o(omoctli in A(capot(alco
tlatohuani 'uine'uia yyollo inic cetica 48 ipilhuan 'uin tlatocatlali( 'uia
<uauhtitlan) auh amo ci('ue amo 'uinec'ne in Chichimeca pipiltin yehuatl inin
huellic mexico in /e(o(omoctli in amo celliloc itelpoch inic tlatocati('uia
<uauhtitlan ipampa ca o'uimicti in tlatohuani catca in huehue +altemoct(in. &
Auh inin yehuatl in tlatohuani catca /oltitlan initoca Opcohuatl ipantic ipan
mochiuh) ini'uac omic itat(in in /e(o(omoctli) niman huellipan inpolliuh'ue
/epaneca in /oltitlancal'ue 'uimito( in itolloca yaoyotl ompamoca'ui( inipan
xihuitl inpoliuh /epanecayotl) i'uac mic in Opcohuatl /oltitlan tlatohuani catca
0 ipan mantia in altepetl yaomic. Auh in o'ui( yaoyotl in pollihuili(tli in
oxitin'ue /oltitlancal'ue) ihuan /epaneca cempohual xihuitl in Ayactlatocat in
/oltitlan) ihuan (an yollic occeppa motlallico in /oltitlancal'ue) inic
hualla'ue imaltepepan. Auh in (atepan niman on motlatocatlalli in o'ui(
cempohual xihuitl itoca 1cellotlapan) auh niman in onmic compatlac on
motlatocatlalli Acolmi(tli) (an 5" ilhuitl in tlatocat mictilloc in on mic
compatlac on motlatocatlalli Citlalcohuatl) & ipan on acico in Ospaoles
imomextin in Citlalcoatl in yohualtonatiuh totomanili(tli ic mic) niman on
motlatocatlalli don Hernando Matlallihuit(in. $A'ui siKue el cataloKo de los
Uo@ernadores naturales 'ue huvo hasta el ao de #79" por el mes de AKosto en 'ue
esta@a escri@iendo esto el Author.%
-Biman coni'uani'ue onmotlatocatlalli compatlac DnF Antonio Acolmi(ton. Auh
ini'uac omic in DnF Antonio) Acolmi(ton piltontli niman on motlatocatlalli)
compatlac Don >edro /lacateuht(in in omic compatlac) on motlatocatlalli DnF
Ueronimo de los AnKeles. In omic compatlac on motlatocatlalli DnF Ua@riel de
/apia Ma(acihuatl axcan cat'ui ipan ao de #79" omicuillo ipan AKosto..
: calli) ; tochtli) #" acatl) ## tecpatl) #3 calli) ipaninin xihuitl momi'uilli
in Colhuacan tlatohuani Bauhyot(in) (an 'uimicti in A(capot(alco tlatohuani
catca /e(o(omoctli) niman on motlatocatlalli itoca Acolt(in in Colhuacan
tlatocat. & #4 tochtli) ipan inin xihuitl in mic Chalco tlatohuani 2"39
initocacatca Gxapa(tli teuctli) niman onmotlalli <uauhnextli tecutli in Chalco
tlatocat.
# acatl ye ipan inin xihuitl yancuican $fol. 43% yaot'ue -yaoyot'ue. in Mexitin
in ompa /epanohuayan) ipan inin (an oc tepitin -tepit(in. 'uimo 'uauhtlaltica
(an oc in neixcahuil. ?an no ipan inin xihuitl mic in Cuitlahuac tlatohuani
catca /epolit(maitl 34 xihuitl in tlatocat niman on motlalli /e(o(omoctli in
tlatocat Cuitlahuac ticic. 3 tecpatl) 4 calli) ipan inin xihuitl in momi'uilli
in /enochtitlan tlatohuani Huit(ilyhuitl) no ipan in motlatocatlalli
Chimalpopocat(in in tlatocat /enochtitlan) yehuantin 'uineltica itohua in
/et(coca ipan in xippohual conitoa Colhua'ue.Inipan xihuitl 4 calli ipan ye ipan
ic ; xihuitl in Ayac tlatocat <uauhtitlan. Auh no ipaninin xihuitl in mi'uico
Ama'uemecan tlatohuani itoca Cacamat(in) & inic manca yaoyotl Chalco inixpan in
matian in Cuitlahuaca 'ui nahualcahuaco ye i'uac conixti'ue in Cuitlahuaca) inic
ye no yaotin in ompa Chalco Atenco iconmi'uani in yaoyotl. 5 tochtli) ipan inin
xihuitl in motlatocatlalli <uauhtitlan tlatohuani /e(o(omoctli) ompa hualla in
/latilolco itelpoch in <uauhtlatohuat(in yehuatl oncan cont(intico in Huexocalco
tlatocayotl) oncan commanaco initecpancal. Auh ye i'uac inin /latilolco
tlatohuani initocacatca /lacateot(in yehuantin cenca moyehua itohua in amo mach
yuh'ui /enochtitlan) (an no ipan in xihuitl 5 tochtli 49 hualxeliuh'ue in
Chalca inoconmat'ue caoconixti'ue intlahuaca ic in tlan hualcallac'ue in
hualla'ue tlecuil'ue) tlilhua'ue ihuan pochteca in hualcallac'ue Cuitlahuac. 7
acatl) ipan inin xihuitl momi'uilli in huehue Ixtlilxochit(in in /et(coco
tlatohuani catca amo cocoli( inic (an 'uimicti'ue /epaneca tlat(ontec in
A(capot(alco tlatohuani /e(o(omoctli) & i'uac no ihuan mic imach in
-ixtlilxochit(in. itoca Cihua'ue'uenot(in tlacateccatl) inic mic Cihuacuecuenotl
teyaotlalhui('uia in ompa 1tompan mitica chimaltica 'uicahua('uia initlat(in in
yehuatl Ixtlilxochit(in. Auh in o'uicac'ue 1tompan tlaca in 'uiyaotlalhuia
Cihuacuecuenotl) (an niman 'uallan'ue 'uito'ue tlein 'uitoa in Cihuacuecuenotl
ca tlahueliloc accinitat(in 'ui yaochihua(ne'ui) niman ic ompa 'ui tetepacho'ue
in ompa 1tompan in yehuatl Cihuacuecuenotl ca ipilt(in catca in A(capot(alco
/e(o(omoctli) in ihuan mic Ixtlilxochit(in /et(coco. 8 tecpatl) 9 calli :
tochtli) ; calli) #" tecpatl) ## calli) inipan !"3: in xihuitl ## calli ipan
tete'uimacac temacehualmacac in A(capot(alco tlatohuani /e(o(omoctli in
/et(cocatl ihuan Coatlichan & ic occan con momacehualti itech compouh) auh in
cuitlahuaca $fol. 44% ticica 'uimontemacac /latilolco) auh in Cuitlahuaca
/eopancalca atenchicalcan ihuan tecpan iyexcan nixti in 'uimontemacac
/enochtitlan ompa 'uimontemacehualti) auh in oyuhtlat(ontec in otlatlali
A(capot(alco /e(o(omoctli chiconxihuitl in ompa tetla yecolti'ue /enochtitlan)
/latilolco) A(capot(alco eta. #3 tochtli) #4 acatl) in ipan in xihuitl ipan in
momi'uilli in A(capot(alco tlatohuani /e(o(omoctli) 'uitoa Cuitlahuaca ca chicua
cempoalli on matlactli o(ce xihuitl in tlatocat) ini'uac omic (atepan
miectlamantli in iyo nican initepot(co mochiuh ; & ca ini'uac in oc oncatca in
oc tlatocattitica oc imati yan oc yehuatl 'uintlatocatlalitia in ipilhuan in
altepetl ipan 'uimi yhua inic ompa tlatocati'ue. Inic ce itoca <uet(alma'ui(tli
contlatocatlalli Cohuatlichan. Inic ome itoca <uappiyo contlatocatlalli
Huexotla. Inic ey itoca /eyolcocohua contlatocatlalli Acolman. Inic nahui itoca
Opcohuatl) contlatocatlalli /oltitlan. Inic macuilli itoca <uet(alcuixin
contlatocatlalli Mexicatxinco. Inic chicuacen <uet(alayat(in con mixiptlayoti
'uitlatocatlalli in oncan A(capot(alco yuh'ui nahuati 'uilhui in tlaonon mic
tehuatl tinixiptla tie( titlatocati( in nican A(capot(alco. Inic chicome itoca
Maxtla contlatocatlalli Colhuacan -Coyohuacan.. & Inic chicuey itoca
/epan'ui('ui contlatocatlalli +ochimilco. Auh ini'uac on mic /e(o(omoctli in
A(capot(alco tlatocatia) niman in yehuatl itelpoch initoca Maxtlaton in Coyoacan
tlatocati('uia) niman hualla on motlatocatlallico in oncan A(capot(alco
contlatocacuilico in iteicauh initoca <uet(alayat(in.
Ce tecpatl) ipan in 'uimicti'ue in /enochtitlan tlatohuani Chimalpopocat(in in
temicti'ue /epaneca tlat(ontec in A(capot(alco tlatohuani Maxtlaton) inic mic
Huihuilanoc calt(allan 'ui'uixti'ue in Chimalpopocat(in 0 auh in 'uit(auctia
inic mictiloc mitoa 'uitlatohmacaya in <uet(alayat(in in itiachcauh Maxtlaton
'uilhui nicauh t(etleica in omit(cuilli in motlatocayo in motiachcauh in maxtla
ca tehuatl 4: titlatohuani ca oamech tlatlalitia in amotat(in in /e(o(omoctli
niauh inin xicmicti in motiachcauh in maxtla & ca motlatocayo inic 2"3: ye
tlatocati inic huel ticmicti( +acalli xic'ue t(atic cohuanot(o( ompa tic micti()
auh inin tlatolli ca'ui tilloc in Maxtlaton ic niman tlat(ontec inic mictilloc
Chimalpopocat(in oncan in mic /enochtitlan. Auh ini'uac inin hualla'ue
temicticom in /epaneca teximallotoc in acico i'uac 'uihueili('uia inin teocal
/enochca initoca Huit(ilopochtli. Auh ini'uac in no i'uac monomatca micti
initoca /euctlahuacat(in tlacohcalcatl in /enochtitlan ic momauhti in omictiloc
tlatohuani Chimalpopocat(in in momatia a(o ye 'uiyaochihua('ue a(o
yepehuallo('ue in /enochca iconmoxochimicti mopaiti. Ayh ini'uac omachoc in
a(toc niman ic 'ualan'ue in /enochca in pipiltin in tlato'ue) auh ipampa inin
Mexica ic mononot('ue ic mocentlalli'ue 'uicemito'ue 'uit(ontec'ue $fol. 45%
'uito'ue inipilhuan inimachhuan in ixhuihuan & amo ce mamahui(ti('ue
tlatocati('ue (an mochipa intech pohui('ue in macehualtin auh yuh mochiuh ca
inixhuihuan macehui cenca huel yao'ui(aya huel micaltinenca ayac ce
motlatocat'ue omahui(ti'ue. Auh ini'uac inin /latilolco tlatohuani catca initoca
/lacateot(in 'uilnamic 'uiyocox ihuan 'uito inic yaochihuallo('ue in Mexica in
/enochca) auh inipampa in mictilloc in yehuatl /lacateot(in tlat(ontec in
A(capot(alco tlatohuani in omoteneuh Maxtlaton. Auh (an no i'uac ipan inin
mochiuh in yehuatl Maxtlaton in A(capot(alco tlatohuani 'ui-chololti. in
/et(coco Be(ahualcoyot(in in ipilt(in huehue Ixtlilxochit(in ompa nemito
Atlancatepec) /liliuh'uitepec) /laxcallan) Huexot(inco. Auh in Be(ahualcoyot(in
ompa 'uintlacatilli ipilhuan inic ce itoca /leioyotl) ihuan /liliuh'uitepetl)
ihuan /lahuexolotl. /enochtitlan auh ini'uac in yaotitlan on motlatocatlalli in
Gt(cohuat(in /enochtitlan) auh no i'uac motlatocatlalli in huehue Moteuc(omat(in
yehuatl tlatocati('uia yuh motenehua mitoa amo ci( amo 'uinec (an 'uito ma'uin
nontlatocati( & ma oc ye in notlayeton It(cohuatl caoc yeipan nonnix'uet(a(
ne'ui oc ni'ui montlachichihuili( in Mexica in /enochca inica in imauh inin
tla'ual auh inin petl inimicpaloc huel noconteca( amo nicne'ui in nitlatocati(
ic xinech tlacateca tlallican auh inin maoc ye tlatocati in notlaye It(coatl ca
(an no nehuatie() auh inin caoc no contlaltechtlali( in altepetl in
techyahualotoc. !"3; Bo ipan inin xihuitl ce tecpatl mic in Chalco tlatohuani
<uauhnextli) niman hualmotlatocatlalli itoca Calt(inteuhtli) ihuan itoca
/emi(t(in in centetl itoca in Chalco tlatocat. Bican motenehua in itlatollo
A(capot(alco /e(o(omoctli inic tlatocat. & Auh oncan motenehua inic
mococolitinen'ue in tlato'ue) ihuan in 'uenin moyaochiuh'ue inic polliuh'ue
/epaneca) inic peuh inic t(intic) tlatocamicoac /epaneca yaotihuac necocolilli
oncan motlatlalli in nican motenehua( nican moca'ui( in ye huecauh in 'uenin
mochiuh in i'uac polliuh'ue /epaneca inic yaochihuallo'ue. In yehuatl
/e(o(omoctli in A(capot(alco tlatohuani mochiuh tiuh mopilhuati tlacat initoca
/epan'ui('ui) auh inic ome 'uichiuh'uet (alma(atl 4;) inic ei itoca
<uauhpiyot(in) inic nahuitlacatl Opcohuat(in) inic macuilli tlacat
Chalchiuhtlatonact(in) inic chicuacen /eyolocohuat(in) inic chicome
<uet(alcuixin) inic chicuei itoca <uet(alayat(in) inic chiucnahui Maxtlat(in.
Auh in omoteneuh Chalchiuhtlatonact(in niman ye mocihuahuatia conan in /et(coco
in ichpoch Coxcoxt(in ihueltiuh in /echotlallat(in itoca <uauhcihuat(in in 'ui
$fol. 47% mocihuahuauhti Chalchiuhtlatonac niman on cantlacat in
Cihuacuecuenot(in) & auh inotlacat in cihuacuecuenot(in (an ic 'uallan'ue
initiachcahuan ic 'uicocolli'ue in ocuellacat in mach) auh niman
'uitlahuelcahuato ma(ahuacato) inic ompa 'uinahualmictito) auh in nocommat
ininant(in Cihuacuecuenot(in niman motlallo in /et(coco ompa motlallito auh in
ye ompa nemi niman on mocchoti incon mo'uichhua itoca ?acancatl yaomitl) auh
ini'uac oconmat in /e(o(omoctli inicihuamon ino onmocchoti inoconan (acancatl
yaotl in /et(coco cenca huel ic'uallan in /e(o(omoctli) auh niman conno(
initiachcauh initoca /ecolot(in ihuan ce'uintin 'uihuica'ue 'uimilhui /ecolot(e
chachat(e) teuct(intle cihuaxochit(e ca no conmati no conca'ui in amoteicauh
Chalchiuhtlatonac icihuauhcatca onicma o'uitecac in Huexotla in (acancatl
yaomitl oytlancoch. /laxicmoca'uiltican nopilhuane cani(ancate ca(a ic ni'ualani
(a ic ninoyollitlacohua & a(oceme itlan moteca('uia in nopilhuan in tlato'ue)
2"3; auh inin tleica in oyuh 'uichihuin Cuix amo tochimallacauh) cuix amo
tomitlacauh in centlacolhua) auh inin ma ye no ceppa itla'uihuallito in
Ixtlilxochitl. Biman yc onhui conmicti('ue in /epaneca ye ni'uimo ix'uet(a in
ompa in chico'uauhyocan yuh neltic yuh mochiuh +acalco in on mic. Auh ini'uac in
o'uinhual iton'ue in temicti'ue in /epaneca) anh niman ic 'uauho(toc 'ui
montlalli'ue in ipilhuan Ixtlilxochit(in inic amo mic'ue yehuantin in
Be(ahualcoyot(in) ihuan initiachcauh initoca t(ontecochat(in auh in yehuantin in
tetlati'ue. Inic # itoca Huahuant(in) ihuan & +iconocat(in) Cuicuit(cat(in
ipalixtinin) auh ini'uac on mic Ixtlilxochit(in) niman ye 'uihualpehualtia in on
yohuac in tema'uixti'ue in tetlati'ue in oncan 'uauho(toc in yehuantin
huahuant(in +iconocat(in Cuicuit(cat(in niman 'uin'uixtico tet(ihuactla
'uimonaxitico Chiauht(inco) niman ye 'uinhuicat(e in 'uamincan texcalco
'uimontlallico oconcan coch'ue) niman ye 'uinhualehuitia 'uin'uixtico tepono(co
tlat(allan (an 'uin tlatlatitihuit(e in pipilt(it(inti in Be(ahualcoyotl in
t(ontecochat(in niman 'ui monaxitico in i(tacatlanexton'uilpan niman yehuit(
tlachia( in Coyohua imaalhuacan -Acolhuacan. 'uin hualcauhtia in Coyohua
pipilt(it(intin intech 'uimoncauh in huahuant(in ixiconocat(in) niman ye'uin
huicat( niman ye hualhuachia in acalhuacan yohualnepantla $fol. 48% niman ye 'ui
monitla in coyohua in a'ui'ue Acaltica ono'ue & aca(o itla ihualhuan in
It(coat(in niman ye 'uimonnot(a in Coyohua 'uimonilhuia niccauht(e amo 'uica'ui)
niman ye 'uimont(at(ilia 'uimilhuia niccahuane cuix amehuan niman ye ic'uin
hualnot(a 'ui hualilhui'ue catehuantin notiachcauht(e. Cuix amo tehuatl in
ticoyohua 'uimon ilhuica nehuatl niccahuane niman ye conilhuia notiachcat(e cuix
omomi'uili'ue in pipilt(it(inti 'uinhualilhui) 5" ca inyuh'ui omochiuh)
otlacotic in nopilt(in in Ixtlilxochit(in auh in 1tompan in Cihuacuecuenot(in in
ixhuiuh in /e(o(omoctli. Auh in ohuel 'uimictoc in yohualnepantla niman ye
'uimilhuia can ipacate in !"4" pipilt(it(intin maoc ni'uimonana 'uilhui'ue ca ye
'ualli xi'uinhualmanilli ca ictech huallihua in It(cohuat(in inti'uintemoco auh
niman 'uimonanato 'uimontlallico in acalco) niman ye 'uinhuicat(e yeica in cenca
'uintemohua ca ixhuihuan in Be(ahualcoyot(in) auh mochintin tlatemo'ue
inipilhuan It(cohuat(in yeica inintlahuan in Be(ahualcoyot(in) & auh inipilhuan
It(cohuat(in yehuantinin inic ce Cahualt(in Huehue Moteuc(omat(in)
/ecallapohuat(in) Citlalcohuat(in) Cuitlahuat(in) /(ompant(in)
<uauhtlatohuat(in) in Huehuet(acat(in in /epollomit(in in /ochihuit(in
yehuantinin matlactin inipilhuan It(cohuat(in) auh niman ye ytech on acico in
It(cohuat(in mochintin inintlahuan pipilt(it(intin) niman ye intlan monemiltia
in t(ontecochat(in in xicomocat(in in Cuicuit(cat(in in Coyohua. Auh inic nima
ye maahuiltia in Be(ahualcoyot(in. Auh inic ye ompa atlan onhuit(i auh 'uilmach
a'ui'ue in tlatlacatecolo canaco 'uihuica'ue in ompa poyauhtecatl icpac inic
ompa tlamacehuato ye ompa inin mitoaya teoatica tlachinoltica 'uimamatello'ue
ihuan yuh'ui nahuati'ue 'uilhui'ue & tehuatl tica timit(nahuatia monemac inic
tehuatl momac xini( in altepetl. Auh in (atepan niman ye 'uihuicat(e in
tlatlacatecolo) (an no oncan 'uihual'uixti'ue in oncan conanaco) auh niman ye
hual'ui( in Be(ahualcoyot(in) $fol. 49% auh in o'uittac in It(cohuat(in cenca
'uimotet(ahui ihuan mi(ahui in o'ui(aco in Be(ahualcoyot(in) auh inin manyenemi
ye mo(caltia ye mohuapahua in Be(ahualcoyotl. Auh inic niman ye tepallama ye
o'uichti in ompa ?acatlan teoncayoti )niman ye huit( in /enochtitlan honacitlan
honacico auh niman ye no ompa yauh in A(capot(alco 'uimaca( in /e(o(omoctli
initepallamal Be(ahualcoyot(in 'uit(acana Coyohua auh in yehuatl in Coyohua amo
/et(coco ichan occecni ichant(inco itocayocan /eopia(co 'uiyacantinemi in
Be(ahualcoyot(in. Auh ino acito in ompa A(capot(alco on calac'ue on tlato'ue
niman ye 'ui tlatlauhtia in /e(o(omoctli. 2"4" Conilhuia & +ollot(e motelpocht(e
/e(o(omoct(e motlamanillitihuit( mixpant(inco inic nopiltontli in nican
mo'uiahuact(inco nenemi in nican Mexico oncan monenemitia auh niman ic
yehuallatoa in /e(o(omoctli 'uihualilhui in Coyohua. Auh Coyohua ye tle(otel
anca(onemi in Be(ahualcoyotl Coyohuaye I ?an nican /enochtitlan monenemiltia
inic nopiltontli +ollot(e occeppa 'uito in /e(o(omoctli tle(otel Coyohuaye
onechicnelli. Auh atle 'uimaca'ue (an yuh hualla) niman ye nemi in
Be(ahualcoyot(in) auh ic niman hualmito in Chalco yaoyotl niman yc ompa tlama in
Be(ahualcoyotl in cacic cihuatl itoca Cilimiyauht(in niman ya ixpan ic
motlallito inimal in /e(o(omoctli 'uihuicac in Coyohua 0 auh in onya'ue niman ye
ic 'uitlatlauhtia in /e(o(omoctli ix'uich conteneuh inic motlatlauhtia in
tlatlacatecolo & niman 'uinhualnan'uilli in /e(o(omoctli 'uihualito Coyohuaye
tle(otel onca(onemi in Be(ahualcoyotl. Biman ye connot(a initiachcauh 'uilhuia
tecolot(e teuct(intle Cihuaxochit(e inin yehuatl in Be(ahualcoyotl ac imac
'uimanillia in mitl in chimalli cuix ilhuitl inemac inahuatil ca Ma(atl ca
/ochtli ininemac iniyaouh in Be(ahualcoyotl in chichimecatontli ac tlatlacoa a
yehuatl tlatlacohua in It(cohuatl in ompa te oc chotitica in Acolhuacan a(o ompa
tictlallitihui tochpoch 5# in Acolhuacan. cuix amo tomitlacauh tochimallacauh
in Acolhua oyuh'ui ininitlatol in /e(o(omoctli inic mononot(aya. Auh in yehuatl
in Be(ahualcoyot(in 'uimacxto inimal in /e(o(omoctli ompa catca auh amo 'uicac
inic ica mononot(aya. & Auh no i'uac tlacalla'uito Acolmi(tli Ixtomi huey imiuh
te'uani 'uatlallatl yehuantinin in tlacala'uil in 'uimotlauhti in
Be(ahualcoyot(in. $fol. 4:% ?an itilma in 'uimomacac niman hualla in
Be(ahualcoyot(in in Mexico) aocmo onhuecahuac niman ye 'uinahuatia in It(coat(in
'uilhui Be(ahualcoyot(e ca omit( tlaocolli in tonatiuh in tlalteuctli auh inin
max onyatiuh in Acolhuacan maxocompacho !"4# in mauh in motepeuh. Auh niman yc
motlallito in /et(coco in Be(ahualcoyot(in auh ye nemi) auh niman (atepan ye
huecauhtica in ye 'uilnami'ui in /e(o(omoctli in yehuatl Coyohua niman
tlanahuati 'uito tlacanatin in Coyohua mahuallauh. Auh niman canato in Coyohua
ixpan hualla in /e(o(omoctli ino acico ixpan 'uihualilhui tlaxihuallauh
Coyohuaye) niman ye 'uilhuia tlaxicca'uicoyohuaye i(ca inoic mit(not(ato acce
nelli amo 'ualli in onictemic <uauhtli in nopan icac 1celotl in nopan icac &
Cuetlachtli inopan icac teuctlaco(auh'ui inopan mani cenca nechmauhtia in
notemic auh ca ni'uitoa Coyohuaye manechpollo in Be(ahualcoyotl) ma'uitemo inita
in Ixtlilxochitl) auh in itla in cihuacuecuenotl ma (an no yehuatl inpan 'uicuep
in teoatl in tlachinolli in nopilhuan in teteuctin itlatohuanime auh inin ca
ni'uitoa tlaxic ca'ui ca i(cat'ui in notlatol noconitohua ca nohuian hualitto in
nopilhuan in tlato'ue in teteuctin ininpaltinemi() auh inin mach oc tlallecapil
machoc cuemecapil machoc itla itlal tleticto'uillia in Be(ahualcoyotl mach
noconmati ceuca tictechhuia in ti'ui(caltia in tictlachialtia auh inin tlaxi'ui
monitta in nopilhuan in teteuctin in tlato'ue in impaltinemi( auh inin
tlaxicca'ui onye( motlal) titlamecatoca( a(o ome) ano(o ey mocalpixcauh ye() auh
inin i(cat'uimitl tlai'uech tlan xocona'uilli & tlanoce xicatexaxa'uallo in
huallathui( a(o ca nen omocochelt(in 0 auh inin mopal noconca'ui( tlaxonmohuica.
Auh in onya coyohua niman connonot( in Be(ahualcoyot(in 'uilhuia ca onech
hualnot(ca in A(capot(alco in /e(o(omoctli) nopilt(e Be(ahualcoyot(e 'uilmach
nimit( micti( i(cat'uimitl omech macac 'uilmach mo'uechtlan nica'ui( nimit(
'uech matello( nimit( atexaxa'uallo() yuh'ui inin itlatol in /e(o(omoctli) inic
onech nahuati amo (an tehuatl ticmomachiltia mocello'u-ic.htle) niman ye
conilhuia in Coyohua. Matimomauhti Be(ahualcoyot(e ca ni conyohua xima ahuilti
mamelel'ui'ui(a 2"4# anic cuepillitiuh in /e(o(omoctli cani coyohua auh i'uac ic
ceppa illo inin coyohua in oncan A(capot(alco auh inic niman yeno ceppa canaco
in Coyohuahuallihua in /e(o(omoctli $fol. 4;% ye icoppa 'uin huallihua
inititlanhuan /e(o(omoctli) auh in oacico niman ye 'uilhuia & auh Coyohuaye
catech huallihua in /e(o(omoct(in 'uentinemi inic mit(nahuati 'uentitlanemiltia
cuix omochiuh auh niman 'uimilhui) auh xollot(e ca (a axcan notech aci ca (a
'uimonhuicatinemi iniachcauhtotonhuan) 53 auh niman yeno ye 'uitoa inin Coyohua
ye tlacon nahuiltican in 'uihuicatinemi tlacanaapano( con'ue'ue(acan (aJonen
oatlan on huet() auh tlano(otlapanco conaah uiltican tla ompa 'uihual mayahuican
(a(onentlapanco paohualhuet() niman ye connan'uilia in Coyohua 'uimonilhuia ca
ye 'ualli +ollot(e tlaticyeyecocan -a(o huel ticchihua('ue tlani'uimilhui
tlatlayeyecocan. & atoconmoca'uilti( icompa yehuel conchihua('ue) auh niman ye
ye ic yauh in coyohua niman connot(ato in Be(ahualcoyot(in) conilhui
Be(ahualcoyot(e tlaxicca'ui initlatol in /e(o(omoctli in onocuel ic nech
hualnahuati 'uilmach apan comit('ue 'uet(a('ue ihuan tlapanco
mit(hualmayahui('ue con nonotimotlapanhui oyuh'ui ininitlatol in /e(o(onaoctli)
auh (an yenocuel yuh ompopolihuito initenahuatil /e(o(onaoctli. Auh in ye ic
expa in yeno 'uihualnot(a in Coyohua in yehuatl A(capot(alco /e(o(omoctli in
o'uihualnot( 'uilhui. /laxihuallauh Coyohuaye tlenmach ticmati ca conimit( ilhui
in titlamecatoca( in momil ihuan in mocalpixcahuan on ye('ue) auh in paltinemi(
in nopilhuan in teteuctin in tlatoanime) ca ye miecpa in nimit(ilhuia) & auh
niman ye conilhuia in Coyohua in yehuatl in /e(o(omoctli. Auh nopilt(e) auh
+olot(e manichual mani chualhuica ca (a acan huel noconchihua mani can monoma
xicmotlatlatilli inic moyollot(in pachihui( caonimit( nolhuillica (a acan huel
no conchihua in ompa. Biman oncan 'uito in /e(o(omoctli /e(otel tecollot(e
chachat(e /euct(intle cihuaxochit(e ma (an nican !"43 ma (a ihui mayuh mochihua
in o'uito in Coyohua) auh niman 'uito in /e(o(omoctli o'uic yehuit(e in
Chichimeca in tlacalla'ui('ue inocontlatlati'ue in /epaneca animan conana('ue
'uihuica('ue a(ocana 'uimayahui('ue) auh niman 'uito in Coyohua ca ye 'ualli
+olot(e) auh inic mochihua( ao'uic onmotlalli( in calli in yehuatl in
Be(ahualcoyotl) auh a(o 'uic mit( on motlatlauhtili('ue in motlahuan in
chichimeca anenipa conmictia in motlahuan in /epaneca. & Auh a(o nana'uihui in
motlahuan in Chichimeca inoconmicti'ue) auh niman ye ic yauh in Coyohua in
'uinahual not(a( in Be(ahualcoyotl in cana( o'uinemilitia in oncan motlalli'uiuh
coyon'ui in calli) auh in oc anocco ino'uinot(aco niman conhuicac conexitito
niman ye yauh in 'uitlapalo( in /e(o(omoctli inocaxitito contlapallato in
/e(o(omoctli. Auh contlallito in ompa mi'ui( in Be(ahualcoyot(in 0 auh niman ye
oncalla'ui in Chichimeca itlan calla'ui('ue) auh in yeyohua inic onya'ue
'uinahuati in Be(ahualcoyotl in yehuatl Coyohua 'uilhui nopilt(e Be(ahualcoyot(e
oc nehuatl nicmati in 'ueman nimit(ihua'uiuh. $fol. 5"%
3 calli) ipan inin xihuitl yaotitlan hualla in xiuhco(cat(in 'uihualihua in
It(cohuat(in. & 4 tochtli) ipan inin xihuitl cenca hueix yaoyotl) ihuan in
yaotlatolli in inhuicpa /epaneca. Achtopa tepeuh'ue in <uauhtitlan ipan in
tlatocatia Maxtlaton in /epanohuayan) ihuan i'uac tlatocatia /oltitlan
Opcohuatl) auh <uauhtitlan tlatocatia in /e(o(omoctli /latilolco tlacateotl
itelpoch) auh ini'uac inin /enuchtitlan yaotitla tlatocatia in It(cohuatl. Auh
in /enayocan tlatocati /elitl. Auh in <uauhtitlan cenca huel 'uimixnamictiaya in
/epaneca inic 'uinyaotlaya ipampa ca huel motlahuelcuiti'ue ca in <uauhtitlan
tlatohuani catca +altemoct(in 'uimicti in /e(o(omoctli. Auh ye'uene 'uine'uia in
/e(o(omoctli inic ceneipilhuan tlatocati('ue <uauhtitlan) auh amo 'uiceli'ue in
<uauhtitlan cal'ue) oc cenca 'uihueili in necocolili(tli in nexicoli(tli 2"43 ic
oncan peuh in yaoyotl 33 xihuitl in mixnamictinenca. Auh in cenca ye mococoltia
54 niman (atepan huel 'uintoca'ue in <uauhtitlan cal'ue ihuan 'uimotecaco in
/ian'ui(tli) & ihuan ompa 'ui'uani'ue in A(capot(alco ic on oton in aocmo
tlacanamacoya <uauhtitlan ic onmi'uani in A(capot(alco) oc ye ompa tlacanamacoya
in ix'uich in icon acico Castillantlaca) auh in ix'uich cahuitl manca yaoyotl in
'uemanian in cenca 'uimamanaya <uauhtitlan cal'ue ompa mi'uaniaya ompa
moma'uixtiaya in cocotitlan ihuan in xonacapacoyan) auh cenca miecpa mochihua in
ompa nema'uixtiloya /ehuilloyocan ompa 'uin mictiaya in <uauhtitlan cal'ue 'uin
poyomictiaya ye'uene ce'uintin in camahuiltiaya in cihua intech acia eta. Auh
ye'uene cenca miyecpa mochiuh in /(ompanco in Citlaltepec in 1tla(pan in ompa
moma'uixti(ne'uia in <uauhtitlancal'ue ompa 'uin poyomicti'ue ye oncan in inic
cen moyollitlaco'ue <uauhtitlan cal'ue tlatohuanime. Auh ca iyocan in
Huehuetocan in cenca tla(otlalloya <uauhtitlan cal'ue in ompa miecpa
moma'uixti'ue) ca ini'uac inin manca /epaneca yaoyotl huel ix'uichtia
mot(incuepti motlalli'ue in 'uiyahualoto'ue <uauhtitlan altepetl in yehuantin
/oltitlan cal'ue /epo(teca <uauhtlaapantlaca <uahua'ue /epot(oteca & Coyotepeca
1tla(paneca Citlaltepeca /(ompanca. Auh niman yeyehuantin in /ollan in Apa(co
inic cen huey tlalli) ihuan in +ilotepec y Chiyappan) auh niman yeyehuatin inic
mocen /epaneca itohua mochintin 'uimixnamicti'ue in altepetl <uauhtitlan. Auh in
yehuatl tlatohuani Maxtlaton mochintin 'uintlauhti in tlatlacatecca $fol. 5# %
in tlacochcalca in nohuian ipan altepetl omoteneuh 'uin mamacac chimalli
tlahui(tli inic'uin yaotlalhui inic 'ui yaochihua('ue altepetl <uauhtitlan yuh
neltic yuh mochiuh. Auh ini'uac in <uauhtitlan in tlatohuani catca in /e(o(omoc
/latilolco hualla) auh ipanti ipan mochiuh in !"44 huel caci'ue altepetl
<uauhtitlan in /epaneca) i'uac ye'uene con(acamoco inin tian'ui( <uauhtitlan
cal'ue) ihuan conmetecaco) ihuan 'uitlecahuico inin /eocal. Auh in ye i'uac in
caci'ue in altepetl in /epaneca in <uauhtitlan) ihuan huel mie'uintin in
mamaltin axihua'ue huico'ue in A(capot(alco. Auh ca mie'uin in mictillo'ue in
<uauhtitlan cal'ue) auh ye'uene miye'ue in mal'uixtiltin mochiuh'ue in amo
mic'ue) & ye i'uac inin oaxihuac altepetl <uauhtitlan nappohual ilhuitl in
tetlayecolti'ue <uauhtitlan cal'ue in ompa tepanohuayan. Auh in in tlacalla'uil
mochiuh (an oppa in 'uicahuato ic ceppa ini'uac axihuac in altepetl ic oppa
ini'uac nappohualti'ue. Auh in 'uicalla'uiaya (an yehuatl in aya cecencotontin
cecemolicpitl tetehuitl ipan pohuia eta. Auh in i'uac inin axihuac altepetl
<uauhtitlan i'uac in tlatohuani /e(o(omoctli ompa moma'uixtito in ompa cincoc
Huehuetocan. Auh ini'uac in ompa pehualloc altepetl) niman 'ui nonot(ato
'uica'uiltito in <uauhtitlancal'ue) auh in o'uicac in ca opoliuh inoaxihuac
altepetl <uauhtitlan amo cenca pachihuia iniyollo i'uac itlan nenca itoca
Cohuate'uitl) ihuan /ehuillacat(in niman 'uin hualtitlan inic pachihui 'uiuh
inin yollo in 'uenin omochiuh ompa huallehua'ue in cincoc niman tlachia co
caomicohuac ihuan miec in ohuico'ue in mamaltin ihuan yehuantin nemi in &
/epaneca in /oltitlancal'ue in oncan tecpan huexacalco) auh (an niman huel i'uac
'uica'uiltito in tlatohuani /e(o(omoctli 'uititlanhuan in ca nelli oaxihuac
altepetl <uauhtitlan) auh ini'uac o'uicac in tlatohuani /e(o(omoctli) niman
chocac tlaocox 'uin huallihua initlan onoca <uauhtitlan cal'ue. 55 Ge ipan in
in ey tochtli niman in /e(o(omoctli in <uauhtitlan tlatohuani ompeuh niman ic ya
'uihuica'ue in itetlan nencahuan cohuate'uitl -/ehuillacat(in (an otlica
'uihualtitlan in coate'uitl. in 'uito itlat(in notechmone'ui ic tetech nonaci(
in Mexico xi'uimilhui in tocolhuan 2"44 intachcahuan ic 'uihualnahualihua) auh
in ye onacitiuh At(ompan 'ui nahuati in /ehuillacat(in 'uilhui
xi'ualmonami'uilli in tocol cohuate'uitl nican at(ompan nopan amaci'uihui
hualpeuh in /ehuillacat(in (a ycel concauh in tlatohuani /e(o(omoctli. $fol. 53%
Ge oncan in ipan in xihuitl oncan in At(ompan monomatca micti mopa iti in
tlatohuani /e(o(omoctli in <uauhtitlan tlatohuani catca & ipampa momicti in ipan
on mantia <uauhtitlan calcayotl. Auh inic cenca huel momauhti inic monomatca
micti ca huel mochi 'uitlati'ue 'uitlacahui'ue ,inic 'ui yaoyahuallo'ue,
ininteocal ini(acat(onyo catca) aic ceppa yuh mochihuaya ca 'uiniyopa cenca huel
'uicentlatalhui'ue inic 'ui yaoyahuallo'ue in altepetl <uauhtitlan ca in
yehuatin in /epaneca in <uauhtlaapantlaca oncan mohuitico in Chian'uac auh
tlatlecahuico (acacaltitlan) auh in yehuantin /epot(oteca oncan tlatlecahuico in
tlacocouhcan huel 'uixini'ue in altepetl in momatia /e(o(omoctli ca (an niman
ao'uic ceppa ye( in <uauhtitlan cao'ui yayahuallo iniyaouh in i('ui altepetl
omoteneuh) tlacpac yehuatl ipampa inin monomatca micti in /e(o(omoctli.
Auh in (atepan ino Achit(in in yollo motlalli <uauhtitlan cal'ue) niman ye oncan
on motlatocati'ue cenca huey nemachili(tica 'uitlatocatlalli'ue initoca
/ecocohuat(in Chichimecapilli oncan in huexocolco tecpan in 'uitlatocapix'ue
oncan motlatoca(auh) auh ye'uene amo 'uimochilti'ue in A(capot(alco tlatohuani
initoca Maxtlaton & (an yehuantin 'ui mat'ue in Mexica /enochca) ihuan yehuantin
'uin nami'uia) auh inoc motlatoca(ahuaya mohuexot(in cachichiuhtinenca inic
mo(ahuaya) ihuan i'uauh'uet(al contlaliaya) ihuan Cuetlaxtlailcatia t(olli inic
mo'ue ilpiaya ihuan ixmapan tlachnacoch ihuan i'uauhtenteuh in 'uimama
iten(acahuicol icueppa yahualolco('ui i(taccanahuac) ihuan i(tacmaxtlatl initech
'uitlaliaya) auh xoyolticuecuex !"45 Cuetlaxmecayo ihuan it(apotopil) & auh
inipillohuan initiacahuan ceceyacayuh mochichihuaya mochintin chichi'uiltopilli
ma'uauhtopilli in 'uit'uitinemia Huexot(inca) ipan mo'uixtitinenca in oncan
tecpan ic nenca mo Huexot(inca not(aya.
Auh inic yuh mochihuin ca ipampa ye oncatca in teuctlatolli in teuc nenonot(alli
in 'uenin mone'ui yaochihualo( in tepanecatl 0 aocmo (an nen iniuh'ui ipan
mo'uixtiaya in Chichimeca <uauhtitlan cal'ue in mohuexot(inca chichiuhtinenca
yuh catca inyollo in Mexica ihuan in ce'uintin Acolhua'ue 'uimatix) auh ye'uene
ca cenca otlaellelaxiti'ue in /epaneca ca cenca mieccan in otetla ca micti'ue
inoc yehuatl /e(o(omoctli) ihuan initelpoch in Maxtlaton 'uintlat(onte'uilli'ue
mie'uintin tlato'ue inic mic'ue. Ca itencopa inic Colhuacan tlatohuani
Bauhyot(in 'uimicti in /e(o(omoctli ** Ihuan no 'uimicti in /et(coco tlatohuani
$fol. 54% Huehue Ixtlilxochit(in) yhuan yehuatl 'uimicti >ichacat(in teuctli
Cuitlahuac ticic tlatohuani) ihuan yehuatl 'uimicti in /latilolco tlatohuani
/lacateot(in) ihuan yehuatl 'uimicti 57 in <uauhtitlan tlatohuani Huehue
+altemoct(in) & ihuan yehuatl 'uimicti in /enochtitlan tlatohuani catca in itoca
Chimalpopocat(in) tlat(ontec in Maxtlaton ; ihuan 'uimicti in /latilolco
<uauhtlatohuat(in tlat(ontec in Maxtlaton. Auh 'uichololti in /et(coco
tlatohuani Be(ahualcoyot(in ihuan miye'ue inipillohuan intlatocayohuan
ininhuantin namic'ue inyuh omito inipan cecencamatl xiuhtlapohualli. Auh ini'uac
inin ye tlatocat tinemi yaotitlan in tlatohuani /ecocohuat(in no yuh yaotitlan
tlatocati in /enochtitlan It(cohuat(in) auh in yehuantinin in tlatohuanime niman
ino'uit(otec'ue inic yaochihuallo('ue in /epaneca) niman tlaihua'ue tlatitlan'ue
in Huexot(inco inic 'uitoto inin teca necacayahuali( /epanecatl) eta. Ihuan
'uitoto 2"45 inic cet(in acat(intli centetl tet(intli) ipan 'uichihua'uihui inin
coton cahuan inin huilteccayohuan in Mexica in <uauhtitlan cal'ue) ihuan in
Acolhua'ue. eta. Auh ini'uac in tlatohuani catca in ompa Huexot(inco
/enocellot(in) i'uac Chiauht(inco tlatolloyan catca. Ca yuh mitoa in ompa ic
tlamanca Huexot(inco mi'uanitinenca in tlatocayotl excan 'ui(aya in ic
mi'uaniaya. & Auh in ye i'uac in achtopa tlaihua in Maxtlaton in A(capot(alco
tlatohuani catca 'uitoto in Huexot(inco inic palehuilo('ue yaoyotica) 'uit'ui'ue
chalchiuhco(catl miec) ihuan chimalli tlahui(tli eta. Bo'uitoto in Chalco ihuan
Chiappan nohuian 'uicacahuato in Chalchiuhco(catl) eta. Auh mitoa motenehua in
yehuatl tlatohuani Huexot(inco 'uipacca celi inintla itlanili( ihuan niman ompa
'uintlalli'ue 'uin chia('ue in Huexot(inca inic 'uin hual in cana('ue) auh inin
titlantin yehuantin ititlanhuani Maxtlaton in 'uinyacan itoca Chalchiuh. Auh in
<uauhtitlan tlatohuani /ecocohuat(in niman no ic tlaihua in Huexot(inco in'ui
tlatlauhtito in tlatohuanin /enocellot(in) & auh inititlanhuan mochiuh'ue
iniachcahuan i <uauhtitlan cal'ue in 'uimihua Huexot(inco. Inic ce
/euctlamaca('ui /e'uix'uinahnac chane Chichanit(in) inic ome /(iuhcohuat(in
nepantla tochuehuet(in 0 inic ey Cohuat(in Chalmecapan chane 0 inic nahui
tlacochcalcatl Callaxochitl atempan Huauhtlan chane 0 auh 'uin yehuantinin in
ititlahuan tlatohuani <uauhtitlan in oacito Huexot(inco in $fol. 55%
omoteneuh'ue motocayoti'ue) auh ye'uene Cho'ui(pan tlatlatlauhti'ue) auh amo
cencatle maitlatla(otli inin tlatlapalohuaya ic amo tleipan itto'ue auh ye'uene
ompa ilpillo'ue mi'ui('uia eta. Auh ini'uac inin yenemi in ye mitoa
inotlatolli) niman tlanahuati in tlatohuani /ecocolhuat(in inic mochitlacatl in
tehuayol'ue 'uimilhui tihui in mal'uixtiltin in ompa nemi A(capot(alco 0 inic
mochintin ne matca 'ui(a('ue 0 pacca 'uimilhui('ue in tlacahua'ue in oc onaci
'uihui inin chachan) yuh mochiuh yuh neltic) mochintin anoto in mamaltin catca)
auh ye'uene in cenca Ja cencatca & mochintin cen chollo'ue in amo macahualloya)
!"47 auh niman in (atepan hualla ihua in Maxtlaton) inic 'ui mana('ue mamaltin
tlatlacotin) auh in titlantin oncan in Huexocalco tecpan mochintin cecen
me'uint(in 'uauhtet(ot(onaya in teccalco huit(octli inipan 'ui mont(it(ina'uiaya
ipan cacate tlayahualloto'ue i('uitlamanti'ue in titlantin mochintin yuh
mictillo'ue 0 in 'uint(in 'uauhtet(ot(on'ue yehuatl in cenca ye'uene ic
mote'uipacho'ue in /epaneca eta. 58 Auh in (atepan niman ontlayohua'ue in
/latilolca in ompa Huexot(inco inic 'uitlatlauhtito in tlatohuani /enocelot(in)
auh yehuantinin in Mexica /latilolca 'uitoto 'uinextito in 'uenin cenca
otecamohuilti'ue in /epaneca ihuan inic cenca omoyehuatoca'ue inic miye'ue o'uin
micti'ue tlatohuanime. Auh ye'uene no cenca tla(otli in Chalchiuh in ma'ui('uit
'ui'ue ihuan chimalli tlahui(tli inin tetlapallohuaya mochiuh eta. Auh ini'uac
in huel'uimatia in ca ompa nemi in Be(ahualcoyot(in & in 'uichololti Maxtlaton
itat(in initoca /e(o(omoctli ic niman 'uinot('ue inic ihuan tlato( inimixpan
Huexot(inca) auh in Be(ahualcoyot(in oc cenca mellahuac inic tlanonot( 0
it(inecan 'uipehualti inyuh teca omoca yauhtinin /e(o(omoctli 0 auh yenocuel no
yuh nemi(ne'ui initelpoch initoca Maxtlaton eta. Biman ye oncan in cenca huel
motlac inin tlatlacol /epaneca) ic niman not(allo'ue in <uauhtitlan cal'ue
inomotocateneuh'ue no yehuantin tlaneltili'ue) ihuan tlatlatlauhti'ue in ica
tlacamecayotica miximati in <auhtitlan cal'ue ihuan ica inmitl ihuan ininteuh
initoca. Mixcohuatl mochi oncan 'uito'ue ihuan yuh 'uito'ue ca in /epaneca amo
inhuanpohuan ca tematlatl in intlat'ui) & auh ye'uene 'uito'ue ca amo
'uimiximati ca ce ininteouh initoca Cuecuex 0 amo in neneuhcahuan ye oncan
int(ontec inic oppa mictillo'ue 0 in /epaneca teixpan) ihuan oncan in icxitlan
in inteouh Huexot(inca in oncan icac Camaxtle oncan imixpan <uauhcoxtica
-<uauhcaxtica. con mamanaco in it(tli inic oncan ic teteco'ue. Auh $fol. 57% in
yehuantin in tlatilolcatitlantin in ompa huiya Huexot(inco (a mochintin Amaxac
cal'ue 2"47 Inic ce Cuachayat(in) ihuan Atepocat(in) /ecatlatohuat(in
Callatlaxcalt(in) in yehuantinin 'uicennot( in Be(ahualcoyot(in ihuan 'uimilhui
inic -no. ompa ya('ue tlanonot(atihui in tliliuh'uitepec in atlancatepec ihuan
/laxcallan & mochiuh 'uinextitihui inin nepohuali( /epaneca yuh neltic yuh
mochiuh 'uin yacantinen in Be(ahualcoyot(in. Auh ic niman nenonot(alloc inic
hualla('ue yao'ui in'uihui in Huexot(inca in /laxcalteca in /lilliuh'uitepeca ca
in yehuatl in Be(ahualcoyot(in huel 'uiximatia in /lilliuh'uitepeca in
Atlauhcatepectlaca in /laxcalteca in Huexot(inca ic cenca huel neltococ in
itlatol inic yehuantin yaochihualo('ue /epaneca ipampa in motlalli nenonot(alli
yuh mito ca mone'ui itla ic mo machioti('ue in <uauhtitlancal'ue) ihuan in
Acolhua'ne ihuan in Mexica ipampa inic amo ce'uintin tlanehuilo('ue mictillo('ue
ic mitoca mone'ui mit(o'uihua('ue ihuan (acamecatica mo 'uailpo('ue inic
itto('ue ihuan 'uimiximati('ue ca inic nihuan ca 'uin pallehuico. Auh ini'uac
ot(ontec inic hualla('ue Huexot(inca /laxalteca) eta. Auh -achtopa.
tepahuallihuallo'ue in /latilolca in <uauhtitlan cal'ue & omitoca ompa
mictillo'ue in /epaneca teteco'ue. Auh in (atepan 'ui(ato inititlanhuan
It(cohuat(in (a itotoca ca mochiuh in yaotlatolli ca ye i'uac ot(ontec omito
inic pehualo('ue /epaneca.
Inipan 4 tochtli ipantic ini'uac 'ui(aco in Be(ahualcoyot(in in 'uihualhuica'ue
Huexot(inca) /laxcalteca) ihuan Chalca ye i'uac inin Be(ahualcoyot(in huel ompa
'uin mattia inompa i('uican tlatlatocatia in ipilhuan /e(o(omoctli i('uican
tepehualloco. Inic hualla) inic 'ui(aco in Be(ahualcoyot(in ompa hual'ui( in
Chalco niman achtopa hualteyacantia in /et(coco) 59 Cohuatlichan yancuican
achtopa oncan tepehualoc i'uac oncan tlatocatia <uet(alma'ui(tli ino onmic
Ixoccan Huexotla i'uac oncan tlatocatia <uappiyon in on mictilloc) niman ic
excan tepehualloc oncan in Acolman i'uac oncan tlatocatia /eyolocohuat(in. Auh
inic nauhcan tepehualloc !"48 /oltitlan i'uac oncan tlatocatia Opcohuatl) &
ipaninin oncan acico Be(ahualcoyot(in) ihuan Huexot(inca) /laxcalteca) Chalca
ipan cemilhuitonalli ce tecpatl in ollin'ue /oltitlan cal'ue) auh ye oncan in in
tlatohuani /ecocohuat(in cetica iichpocht(in axihuac malli mochiuh ompa in
/oltitlan cihuapiltiti catca icihuauhcatca in tlatohuani Opcohuatl. Auh in
yehuatl cihuapilli achtopa ini'uac opeuh yaoyotl ca yeyuh catca iyollo in
omocemitto pollihui('ue /epaneca) ihuan no yehuatl huelineltica 'uihualitohuaya
in tlein $fol. 58% 'uitohuaya /oltitlancal'ue in mochipa i'uac yaotlatohuaya
'uihualca'uiltiaya in tlatohuani /ecocohuat(in 0 auh ipampa in opeuh yaoyotl in
ye'uenin tlachiaya caicpac tlecoc in tlacatecollocalli /oltitlan) niman yehuatl
in cihuapilli inomatca 'uitlati 'uitlecahui in i(acat(onyo tlacatecollocalli
eta. Auh in ye namoyallo in ye axihua mamaltin no tehuan malli mochiuh axihuac &
Caci'ue Chalca) auh niman ye 'uihuicoya auh 'uimilhui in tlamani ac yehuat(in in
nican micatilticac <uet(alpat(actli in on a'uia ilhuiloc ca yehuat(in in
tlatohuani /enocelot(in 'uimilhui maoc nicnotlapalhui) niman 'uitlapallo) auh ye
inin 'uilhui totecuyo canehuatl ca nimohueltihuat(in) ca notat(in in tlacatl in
tlatohuani /ecocohuat(in <uauhtitlan nican nech hualmocahuilli otonehuac
ochichinacac in iyollo ininacayo eta. tlanahuati in tlatohuani /enocelotl
Huexot(inco inic cahualo( yuh mochiuh.
Auh niman yeyauh in altepetl /oltitlan 'uin'uixtito Cuitlachtepec temacpalco 0
i'uac tlatocatia /ellitl in /enayocan 'uimololotihui in 'uintoca) auh niman
'uimaxitito in A(capot(alco i'uac oncan tlatocatia in Maxtlaton) & auh in ye ic
chicuaceccan tlalpoliuh Coyohuacan) ic chicoccan tlalpoliuh +ochimilco i'uac
oncan tlatocatia /epan'ui('ui) auh in i('uicanin tlalpoliuh nohuian yehuantin
tlatocatia in ipilhuan /e(o(omoctli in tlatohuani catca A(capot(alco) auh huel
'uimatia in tlatohuani catca Be(ahualcoyot(in inic inca mot(oncuic ca'ui micti
in itat(in /e(o(omoctli in itoca catca Huehue Ixtlilxochitl. 2"48 Inin mochiuh
yaoyotl yehuantin tlatohuanime 'uito'ue 'uichiuh'ue & It(cohuat(in)
/ecocohuat(in <uauhtitlan Be(ahualcoyot(in /et(coco) /enocellot(in Huexot(inco
i'uac in oncan yaomic in Colhuacan tlatohuani Acolt(in 'uimicti'ue in /epaneca)
auh ye i'uac inin +ochimilco cehuito yaoyotl (an cemilhuitl in'uitoca'ue in
/epaneca) inic ompa 'uimaxitito tonan ixillan ihuan atl /epachiuhcan)
<uauhximalpan ompa nauhxitito in /epaneca in /oltitlan) /enayocan) A(capot(alco)
/lacopan) Coyohuacan) auh ce'ui xochimilca eta. Auh no ica peuh in yaoyotl in
/et(coca Cohuatlychan) Huexotla) Acolman (an 'uex'uichtin in mic'ue.
Auh ye i'uac in in <uauhtitlan cocoton) inic nauhcan catca altepetl in
ihuihuical mochiuhti catca) oncan in xitin in itlatecpan catca 5: Huehue
+altemoct(in in 'uitlatlallitia /e'uix'uinahuacan ihuicalcatca /epoxacco
/(ompanco) Chalmacapan ihuical catca <uauhtlaapan) Citlaltepec) nepantla
ihuicalcatca /epot(otlan) Huehuetocan. Atempan ihuicalcatca Coyotepec 1tla(pan
oye oncan in inon'ui( yaoyotl 'uilnamic $fol. 59% in <uauhtitlan tlatohuani
catca yeipan ini'uac tlatocat & Ayactlacat(in oyuh onmomi'uilli in /ecocohuat(in
'uilnamic. Auh 'uichiuh in tlatohuani in ipampa i'uallan) ihuan inic mot(oncuic
inic oyaoyahualoloca altepetl <uauhtitlan) niman 'uixexello in tlalli 'ui
temacac 'ui tetlauhti ini'uac tlaltech tlaliloco altepetl <uauhtitlan calcayotl
inipampa yaoyotl inic tlatlauhtilloco eta. Auh in 'ui xexello tlalli /(ompanco
Citlaltepec) (a iyo conmotonalti in ipan icaca in teocal Citlaltepeca
conmotechti in tlalli huel inomatca in tlatohuanicatca Ayactlacat(in ihuan
titlantin in tlalxotlaco /enochca /latilolca) auh niman onmoxotlac in 1tla(pan)
auh (atepan moxotlac in /epoxacco in /ehuiloyocan ye oncan peuh inic cohuatlalli
mochiuh in i('uican omopouh tlaxotlaloc & ypampa in yehuantin Huehuetocameca
cenca 'uintla(otlaya in <uauhtitlancal'ue ini'uac ompa moma'uixtiaya inipan ic
manca !"49 yaoyotl cenca 'uinpalehuiaya ca huel icallitic ipan 'uimatia in
<uauhtitlan cal'ue. I(cat'ui in oca -ocacoca. cuicatl inic poliuh'ue /epaneca.
Inipan ei tochtli iccoppa 'uimixnamicti in /epanecatl in Mexicatl achtopa matlac
xihuitl omome inic otetlayecolti'ue /epaneca in ompa /enochtitlan ipan ce acatl
'uinpeuhca i'uac (an oc achiton ini'uauhtlal contlallica Mexitin. Auh ipanin in
ey tochtli in hueyx ini'uauhtlal Mexiti in oncan /epanohuayan yehuantin ic
tlaneltilia inin Colhua'ue inin tlatolli. Auh ihuan 'uitoa in Colhua'ue ca ipan
nahui tochtli pehuallo'ue in +ochimilca 'uinpeuh Be(ahualcoyot(in i'uac in
motlatocatlalli.
& Auh inomito in omopouh ey tochtli xihuitl inipan pehuallo'ue /epaneca) no
i'uac pehuallo'ue <uauhnahuaca) ihuan +altocameca 'uin peuh'ue Be(ahualcoyot(in)
ihuan It(cohuat(in) ihuan /ecocohuat(in <uauhtitlan.
5 acatl) inipan in xihuitl ipan motlatocatlalli in Be(ahualcoyot(in oncan in
Mexico.
Auh Jan no ipan inin xihuitl ipan I(calli ini'uac huey ilhuitl 'uichihuaya
<uauhtitlancal'ue in nohuian hualhuilohuaya altepepan) i'uac in yehuantin
/oltitlancal'ue) niman ompa ya'ue in Cuahuacan & 'uitlatlauhtito in Cuahuacan
tlatohuani +ochitlco(auh'ui 'uilhuito inic pehualo('ue <uauhtitlancal'ue ipampa
ca amo innemechpan) ca inilhuiuh 'ui(a) auh 'uintlahuelca'uilli in Cuahuacan
tlatohuani) niman yaonato inic pehualo('ue <uauhtitlancal'ue 0 auh niman
huallehua'ue in yaotico <uauhtitlan. Auh (an no yehuantin in /oltitlan cal'ue
Ahuacatitlan chane'ue 'uica'uiltico 'uinonot(aco in <uauhtitlan tlatohuani
/ecocohuat(in) niman i'uac 'uimontepialti in /oltitlan cal'ue amo ya('ue intlaca
monelti( inin $fol. 5:% tlatolmi'ui('ue. Auh (an niman huel i'uac neltic
hualla'ue in yao'ui(aco Cuahua'ue /epaneca) auh cenca huel nemachili(tica
'uintlachichihuili'ue 5; inic mochintin nican axihua'ue mamaltin mo ca cal'ue
2"49 in ipan ilhuitl inca ilhuitl 'ui() auh niman in yehuantin Ahuacatitlan
chane'ue) 'uin tlaltechtlalli in tlatohuani <uauhtitlan 'uin macac inic chan
inic oncan nemi('ue eta. & Ihuan nahuatillo'ue inic aocmo ica ceppa
'uimixnamicti( ne'ui('ue in altepetl <uauhtitlan.
In ipan xihuitl 5 acatl. ipan yaotlato in tlatohuani It(cohuat(in /enochtitlan)
ipan in ayamo huel onixneci) ini'uac ca yaotitla in motlatocatlalli) auh in 'ui
yaotlatalhui yehuantin in Cuitlahuaca inic 'uinpehua() (anoc 'uin mixcahui yaya
in /enochcatl ye xihuitl in 'uin yaotlac amo huel 'uichiuh (an on moxiuhtlati.
Auh (an no ipanin in xihuitl 5 acatl inipan altepetl <uauhtitlan monecuillo
mi'uani in atoyatl inic ompa calla'ui /emilco huexocaltitlan altepeyolloco in
'ui(aya 0 auh inic mi'uani miecpa mochiuh inic atocohuac ihuan miecpa ic
xixitiniya in calli inicuac tentihuia atl) auh in ye'uene i'uac inin mi'uani
Atoyatl i'uac in ye oncan /oltitlan macuiltecpantli in xitin calli) in
calcahualli & in aocac ocatca mochiatococ in calli) ica intlane'uili( in
<uauhtitlan cal'ue) i'uac <uauhximalpan onoca in /epaneca in /oltitlan cal'ue)
auh niman in (atepan in oyelel'ui( in tlatohuani /ecocohuit(in) niman tlanahuati
inic atatacoc in ompa monecuilo atoyatl in axcan oncan icac on xihuitl in
atatacoc (atepan mot(auc in atl.
7 tecpatl) ipan inin xihuitl huel hual ixne( in /enochtitlan tlatohuani
It(cohuat(in inic nohuian tlatocat inipan ahuacan tepehuacan tlatohuanime oncan
in cen manca ompeuh in imahuayo Mexicatl /enochcatl eta.
8 calli) ipan inin xihuitl in omotlallito /et(coco in tlatohuani
Be(ahualcoyot(in oncan onehuac in /enochtitlan contlatocatlalli in It(cohuat(in
ma(o ihui yaotitlan motlatocatlalli'ue oncan /enochtitlan 'uin ipan in xihuitl
conpachoto in altepetl /et(coco.
Inipan in xihuitl 8 calli) ipan hualtotoco'ue in /epaneca in ompa /onanitlan)
ihuan <uauhximalpan) ihuan !"4: atltepachiuhcan inic ompa onocca nauhxiuhtito) &
achto mocnomatico ixpan 'uitlatlauhtico in tlatohuani /ecocohuat(in) ihuan in
tlato'ue pipiltin <uauhtitlan cal'ue. Auh in (atepan 'uin celi'ue inic
hualla('ue inic oncan motlali('ue /oltitlan inimaltepepan. Ihuan
cemixnahuatillo'ue in tlao occeppa ixco ehua('ue altepetl <uauhtitlan) niman
aocmo tlaocolilo('ue eta. G contlallicoto in /oltitlan. Auh niman in tlatohuani
/ecocohuat(in) 'uinte'uimacac in /oltitlan cal'ue) inic yehuantin 'uit(a'uato in
atoyatl in ompa 'uitocayotiaya /epolnexco 0 ica huapantli in 'uit(a'uato amo
ixtlapal (an eehuatemi in apanco in 'uahuitl (an 'uitotoca temi in apantli inic
huel cenmayan camo t(auc inic mi'uani atl in monecuillo inic axcan ompa calla'ui
atoyatl in ompa Citlaltepec.
Ipan in in xihuitl 8 calli momi'uilli in <uauhtitlan tlatohuanicatca
/ecocohuat(in) (an nauhxihuitl in tlatocat) on can in <uauhtla Huexocolco
Ayactlacat(in -tlatocat..
9 tochtli) ipan inin xihuitl nechicontochhuilloc mayanalloc) & 7" no $fol. 5;%
y'uac motlatocatlalli in tlatohuani <uauhtitlan in itoca Ayactlacat(in
+a'uinteuctli oncan in <uauhtla huexocolco tlatocat ca omito in iuhca
itlacatili( inic itoca Ayactlacatl. Inipan in xihuitl 9. tochtli ipan occeppa
yaotlato in It(cohuat(in /enochtitlan inic 'uinpehua( Cuitlahuaca 'uimonnot( in
/et(coca) auh in xihuitl (an 'uihualla(toca amo hual mo'uet(aya in /et(cocatl)
auh in i'uac in ye miec mi'ui Mexicatl ini'uac huallollin in /et(cocatl) ye ompa
huallicatia in Mexico ipan in tlatocatia /e(o(omoct(in in Cuitlahuac (an
neneuh'ui inintlahui( ananaca(tli) (an mananaca( namic'ue in Cuitlahuaca ihuan
/et(coca.
: acatl) ipan in in xihuitl hualcallac'ue in Cuitlahuaca inic mo Mexica
pouhcatoca) atl. Inipan in : acatl xihuitl ye'uene ipan cen maya omot(auc in
Atoyatl inic ye Citlaltepecpa calla'ui & omocenyectillin in apantli in acallotli
chicon xihuitl in huel 'ualtix acallotli) ihuan in huelhuac calla icaca
acallotli in axcan motocayotia Aytictli ye miltitoc. 2"4: In ipan xihuitl :
acatl ipan in in motlalli'ue in axcan in moxaltocameca itoa Acolhuantlaca
Colhua'ue) /enochca ihuan 1tomi (an tlacanechicoltin) auh aictlatocaiotl
omotlalli in ix'uich ica inic itech huallaci inic hualla'ue Ospaoles) i'uac cen
manyan poliuh in tlatocayotl inic xitin'ue +altocameca) in 'uin peuh'ue
<uauhtitlan cal'ue) inic callac'ue Met(titlan) ihuan /laxcallan) auh in oyuh
+itin'ue +altocameca cempohual xihuitl on matlactli o(ce in cactimanca in ayac
onoca +altocan. Auh ye'uene (atecamman mi'uanica in +altocameca ye ompa in
+itin'ue eta. & In ipan in xihuitl : acatl) (an no ipan in 'uimachiotico
Mexicatlalli in /enochca) ihuan in /latilolca in oncan /oltepec) /epeyacac)
ihuan 'uimachioti'ue in omitoaya /latilolca atl yehuatl in 'uachilco in
'ui'uaxochnami'ui tlachcuicalco ihuan to('uen itlal.
Ipan in xihuitl +ochilhuitica chicome xochitl in o'uet(anetoticoya. $9 dias%
yaoyotl 'uitlanilito in It(cohuat(in in Ocatepeca 'uitoto ca omochimalli
'uixne'ui in <uauhtitlan cal'ue 'uihuelcac in It(coat(in :" itlapepenhuan 'uin
huallihua tlapiaco eta. /enextlica 'uinmopachihuico in <uauhtitlan cal'ue eta.
;. tecpatl) #" calli) ipanin in xihuitl in momanato yaoyotl in ompa acito Chalco
Atenco /lacochcalco in yaoyuh Mexica & 54 xiuhtica in ompa acito Chalca yaoyotl.
## tochtli) #3 acatl) #4 tecpatl) ipaninin xihuitl in momi'uilli in /enochtitlan
tlatohuani It(cohuat(in) auh niman on motlatocatlalli in /enochtitlan tlatohuani
huehue Moteuc(omat(in Ilhuicaminat(in.
Auh (an no ipan inin xihuitl in motlatocatlalli in Colhuacan tlatohuani
+illomant(in yeyuh matlac xihuitl o(ce in omic in tlatohuani catca Colhuacan
initoca Acolt(in) ini'uac motlatocatlalli ye itlamian in #4 tecpatl xihuitl.
Ce calli) ipan in in xihuitl mixnamic'ue moyaochiuh'ue in Cuitlahuaca (an
monetechhui'ue monamic'ue) atenchical'ue i'uac 7# oncan tlatocatia Acolmi(tli)
ipan in mochiuh cemilhuitonalli 5 It(cuintli ini'uac in yaoyotl mani in Chalco
!"4; ompa yaotito in ticica Cuitlahuaca) i'uac tlatocati /e(o(omoctli
i(acontlachialli in Atenchicalcatl 'uitoca yaotito in Chalco y ticicatl in
hualla( on ocompollo in cihuatl in piltontli) niman $fol. 7"% 'uipehualti in
iyaoyuh Acolmi(tli) & niman ye micalli 'uin nami'ui in ticica ca iyo'ue
pipiltotontin) ihuan huehuentoton) auh in hualla'ue in ticica in oyaotito
Chalco) ocalac'ue in inchan in Atenchical'ue omotlallito niman ic otlaihua in
/e(o(omoctli in ompa Atenchicalcan 'uito xoconilhuitin in Acolmi(tli tleicayucan
nech ichtacapollo( ne'ui. Auh inin 'uin macuilli huel titomana mahuellon
mochichihua ca ye huel non mochihua in nitiJacatl) auh 'uin ca'uiltito in
atenchical'ue) auh niman in ihuip tlayoc mochiuh (an moyohualpollo in
Atenchical'ui) i'uac huallathuic ipan 8 malinalli tonalli) ompa mi'uani'ue in
It(tapallapan in illamatoton in huehuentoton) in pipiltotontin in tlapallihui
ipan ic omilhuiti'ue 9 acatl tonalli. Auh niman ya'ue 'ui nonot(ato in
Moteuc(omat(in huehue yuh'uilhuitoca o'uicauh'ue in imaltepeuh & in tlanonot(ato
itoca 'uauhtlatohua 'uilhuito nopilt(int(ine tlatohuanie ca otechhualpeuh in
nocoton ca in ticicatl ca axcan yecuel icomilhuitl in oncan monoltito
It(tapallapan in momacehualt(in nopilt(int(ine in axcan ca octley in 'uimo'ualti
yanica (an mochi'uihual mocahuilliti'ui( inicint(in. Auh in axcan a(o titech
mocahuilitiuh) ca i(cat'ui timit(toma'uiliya totepet(in in tatenchical'ue) auh
niman 'uin not( inipilhuan in Moteuc(omat(in inic ce citlalcohuat(in
tlacochcalcatl ihuan i'uehuacat(in tlacateccatl 'uimilhui xihualhuian in
anteteuctin in anpipiltin ca i(cat'ui intechmaca initepeuh in atenchical'ui) auh
inin intlato connot(a can in acollihua can mach achi intictomaca('ue) auh inin
ma(an tehuantin in ti Mexica) ihuan /latilolca) ihuan tonauhteuc)
Mexicat(incatl) Colhuacatl) It(tapallapanecatl m (an tiyo'ue toconcalla'uitin
inichan atenchical'ui 0 & ipan in nenonot(alloc : ocellotl tonalli) auh inipan ;
'uauhtli tonalli) ipan in calla'uito ichan in Atenchical'ui i'uac 'uitlatito
ininteocal Cuitlahuaca inical mixcoatl Dia@lo) i'uac Mexicat(inco yaocuixtli in
achto tlecotihuet( in icpac 2"4; Mixcoatl in 'uicuito it(papalotl inaxyo in
mitoaya tla'uimilolli eta. 1mein 'uet(al otlatl ic temiya 0 auh niman ye
'uilhuiya in /e(o(omoctli in Citlalcohuat(in /enochtitlan ihuan in I'uehuat(in)
ihuan Axicyot(in) ihuan /enama(t(in) 'uilhui'ue /e(o(omoct(e 0 ca otlatlac in
Mixcoatl in +ocoyotl) ca nel aocmo tocon cuic in mitl in chimalli) auh inin
canotictecac in mixcoatl tichuica('ue xitechmaca. Auh niman 'uito in
/e(o(omoctli ticic tlatohuani) auh in ye nictemaca in mixcoatl 'uenin 'uin
chihua('ue in nopilhuan in huecauh ye(. & Auh inic (an yehuatl 'uin
hualtehuicalti'ue inixiptla Dia@lo teuhcatl ticic teotl catca ompa pialloya
initocayocan tepixtloco) oyehuatli in 'uihualhuica'ue Mexica yehuatl inonoca
/enochtitlan in oncan mitoaya Mixcoatepec) amo nelli yehuatl ixiptla in mitoaya
Camaxtle Mixcohuatl) ca (an yehuatl initoca teohcatl Jan noyuh'ui inin
nechichihual in Mixcohuatl) (an no yuh ipan 'uitta'ue in Mexica in momat'ue
a(onelli yehuatl ca (an ic inca necayahualloc in Mexica in mochiuh in ye #"5
xihuitl. 73
& Inipan $fol. 7#% ce calli ipan poliuh'ue 1(toticpactlaca) i'uac oncan
tlatocati Cuet(palli 'uinpollo'ue Huexot(inca) i'uac Huexot(inco tlatocati
/enocelotl) ihuan no yehuantin /epeyacahua'ue) i'uac ompa tlatocati
Chiauhcohuatl in /epeyacac.
3 tochtli) 4 acatl) ipanin mic in Chalco tlatohuani Calt(inteuctli /emi(t(in)
niman on motlatocatlalli /lalt(in teuctli in tlatocat 35 xihuitl. Ipanin in
+altocameca hualla'ue motlalico in ixpan in Ayactlacat(in inic te'uimaco'ue
Mexica te'uiti('ue) eta.
5 tecpatl) 7 calli) 8 tochtli) ipan in tlatlali in +omot(in Colhuacan inipampa
intlal. 9 acatl) : tecpatl) ; calli) #" tochtli) ## acatl) & ipan inin xihuitl
huet( cepayahuitl centlan'uatl macuililhuitl in huet(i. #3 tecpatl) #4 calli.
# tochtli) ipan in in necetochhuiloc ini'uac in <uauhtenampan manca in Chalca
yaoyotl) ic mocauhca aocmo neyaochihualloya) auh exihuitl in mayanalloc aoctle
mochihuaya !"5" in tonacayotl. Auh inipan in xihuitl ce tochtli no i'uac ipan
tlamachixti in Be(ahualcoyot(in incanin ica( iteocal tet(cot(inco &
hualmotlaliaya inic 'uinemiliyaya auh in ohuel'uittac 'uipehualti inteocal #4
xihuitl in yecahuito ipan # acatl xihuitl inpan huet(ito ompa moca'ui(tili( in
itolloca.
3 acatl) inipan in oncan yancuican 'uitet(ontlalli Be(ahualcoyot(in iteocal) no
ipan in toxiuhmolpilli i'uac ic oxihuitl mayanalloc cenca hueix mayanalli(tli. 4
tecpatl) ipan mochiuh huauhtli (an moch ein 'ualloya ic micohuaya oncan in
icexihuitl in mayanalloc in icuilliuhticate yuh'uin tlaca & in 'uin
'uat(opillome ihuan cocoyo.
5 calli) 7 tochtli) ipan inin xihuitl yaotlato in Huehue Moteuc(omat(in inic
yao'uixohuato tepehualloto) Cohuayxtlahuacan) & ini'uac in oncan tlatocatia huey
tlatohuani itoca Atonal) oncan 'ui cemitaya innohuian anahuac tlacalla'uilli)
auh inin Atonal yuh mitoa caoc in pilt(in in tolteca catca) oncan chane catca in
/oltitlan /ama(olac oncan ehuac in ic 'ui('ue /olteca ini'uac xitin'ue) auh
mitoa ini'uac omic Atonal niman anoc inicihuauhcatca cenca huey hualhuicoc in
Mexico /enochtitlan) auh in tlatohuani Moteuc(oma itlan ya(ne'uia itech
aci(ne'uia (an (otlahuac) auh amo itech acic) & auh mitoa inic cihuatl inimaxac
chalchihuitl tlacanahualli initepillix'uac onoc eta. Auh niman occeppa 'uihua in
tlatohuani huehue Moteuc(oma) inic yehuatl ompa 'uinechicohuaya in cen nohuian
tlacalla'uilli) yuh'ui in cihuacalpix'ui mochihuaya) yei'uac inin axihuac
altepetl Cohuaixtlahuacan oncan yancuican ompeuh in hualcalla'uia teocuitlatl)
'uet(alli olli) cacahuatl ihuan occe'ui necuiltonalli eta. & 1ncan peuh in
ineyolali( Mexicayotl inic atlacalla'uilli eta.
$fol. 73% Inipan in xihuitl 7 tochtli i'uac callac'ue Matlat(inco in
/epeyacactlaca 'uinpeuh'ue i'uac tlatocati in /epeyacac Chiauhcohuatl
<uauhtinchan tlatocati +ochico(catl 2"5" /la(olteotl /ecanmecatl yaopan.
8 acatl) 9 tecpatl) ipan inin xihuitl yancuican contlalli in ompa /epot(otlan
itoca <uinat(in in Mexico tlatohuani huehue Moteuc(omat(in inic ont(intic
/epot(otlan tlatocayotl i'uac a in netlatoca nonot(al in <uauhtitlan tlatohuani
Ayactlacat(in. 74
: calli) ipan in yao'uixohuato tepehualloto Ate(cahuacan) no ipan in momi'uilli
Huit(ilteuhcat(in in Colhuacan & ; tochtli) ipan in it(on'ui(yan in xihuitl) (an
oc ichtaca mitoco in Chalca inic hualcalla'ui('ue Mexico.
#" acatl) ipan inin xihuitl hualla'ue in Chalca in ixpan in Mexico tlatohuani
huehue Moteuc(omat(in) 'uinonot(aco 'uica'uiltico inic hualcalla'ui('ue in oncan
Mexico in hualla'ue inic ce ne'uametl) inic ome huehue tepo(tli ihuan ic occan
ya'ue in ixpan /et(coco tlatohuani Be(ahualcoyot(in ic occan tlanonot(ato in
yehuantinin) (an yuh'ui in 'uit(intlanhuito 'uiyahuallo'ue inimaltepeuh in ompa
in Chalco 'uimilhuico in tlatohuanime in Moteuc(omat(in in Be(ahualcoyot(in)
nopilt(int(ine totecoe tlatohuanie ca in axcan ye yuh'ui ca ye onnal'ui(a in
Chalco in yaoyotl xitech moma'uilli in tlatocayotl 'uen'uine'ui in moyollot(in
ca ye on nal'ui(a in yaoyotl) ihuan in tlalli 'uinan'uilli in Moteuc(omat(in ca
(an cocotitlan in ica('uia 'uaxochtli) ihuan nepopohualco) ihuan 1(toticpac) &
auh in axcan cuix 'uino anmo(callito ca onal'ui( in tlalli can oc antlaano('ue)
auh in Be(ahualcoyot(in 'uimilhuica 'ualli in an'uitoa in axcan xihuiyan
xitet(a'uati mamoteca in macehualli macamo ompa calla'ui in Huexot(inco niman
'uintlatlani 'uimilhui cuixpilli in huehue tepo( 'uinan'uilli in huehue tepo(
'uilhuica amo ni pilli caye pilli in ne'uametl niman itencopa in Moteuc(omat(in
-'uito ma ye motitlani in ne'uametl) auh in oyuh 'uinnahuati Moteuc. (omat(in
(atepan 'uito in Be(ahualcoyot(in ca ye ihui !"5# ino amech ilhui in tlacatl
cuix 'uino amo( callito ca onal'ui( auh inin xitet(a'uati in macehualti) auh in
Moteuc(omat(in ,in'uixtlauhti, in 'uintlauhti 'uet(allalpilloni cecen to(catl
chalchiuhco(catl & cecen 'uauh'uet(alli cecentlamantli teocuitlamatl mecatl
cecen teocuitlaehuaco(catl) ihuan cecentlamantli teocuitlacot(ehuatl ce'uimilli
tilmatli) $fol. 74% auh in /et(coco tlatohuani Be(ahualcoyot(in in 'uin macac)
cecentlamantli teocuitla nacochtli cecentlamantli teocuitla matemecatl)
cecentlamantli teocuitla ehuaco(catl om'uimilli tilmatli. Auh niman ic ya'ue in
ne'uametl) ihuan huehuetepo(tli in ompa Chalco.
##) tecpatl) ipan tlacat Be(ahualcoyot(in /et(coco ipilt(in itoca
Be(ahualpilt(intli. Bo ipan in Ocatococ toctli ipan mot(ineuh 'uahuitl.
& #3 calli) ipan inin xihuitl in huel hualcallac'ue Chalca ipan mochiuh) inic
mic in Chalco tlatohuani catca itoca /lalt(in teuctli) in i'uac oonmic Ayac
motlalli tlatohuani inoyuh mic ninan icceuh in yaoyotl ic moman in mitl chimalli
ompa cehuito in yaoyotl) Ama'uemecan) oncan onpeuh inic <uauhtlatolloc Chalco
cempohualxihuitl o(ce in <uauhtlatolloya) auh inin te'uiuh ompa conca'uia
initocayocan tlaltecahuacan +ocuat(in inonhuia tlaillotlacan ichan) ihuan
'uauht(ipitl yehuantin maco'ue in macehuahlli eta. & Inipan in onmi'uani
momanato in yaoyotl Huexot(inco. Ce'uintin 'uitoa 'uinipan in tlacat
Be(ahualpilli /et(coco. Inipan #3 calli xihuitl ipantic in tepehualloc
Huehuetlan) auh (an no ipan in xihuitl ipan in yancuican onpeuh coate'uitl in
ompa /enochtitlan Mexico itech onpeuh inic mo'uet(aotli Chapoltepec in
hualcalla'ui /enochtitlan) auh yehuatl ipan tlatocatia in /enochtitlan in huehue
Moteuc(omat(in) auh yehuatl ipan tlato in aotli in /et(coco tlatohuani
Be(ahualcoyot(in. 2"5# 75
#4 tochtli) ipan inin xihuitl 'uiyacanato in atl in Be(ahualcoyot(in inic
yancuican calla'uico /enochtitlan) auh /epeyacahua'ue ininca 'uihual
i(caltitia'ue in hualmictia'ue ixpan atl. Ini'uac in (an oc ompa on atlacuihuaya
in Chapoltepec) auh ini'uac ininipan xihuitl ipan pehuallo'ue in /epeyacahua'ue
i'uac tlatocatia Chiauhcohuatl in /epeyacac) auh yehuatl 'uinpeuh in Axayacat(in
ayamo yuh tlatocati. Coatepec <uet(altototl 'uauhtlatohua) & /ecalco tlatohuani
mo(auh'ui) <uauhtinchan +ochico(catl tlatocati ini'uac in pehuallo'ue /epeyacac)
ihuan in i('uican omito.
# acatl) in ipan inin xihuitl ce acatl panhuet( initeocal Be(ahualcoyot(in) auh
ini'uac opanhuet() niman 'uitlatlauhtito in Huehue Moteuc(omat(in inic 'uin
macahua( 'uimitlanito /(ompanca) +illot(inca) Citlaltepeca in ica $fol. 75%
mamalli() auh niman ci( in tlatohuani /enochtitlan 'uin macauh eta. Auh niman
ilhuilloco in <uauhtitlan tlatohuani hualla ihua in Moteuc(omat(in) ihuan yuh ca
'uitilloc in piallo tihui /(ompanca in te'uippan mochiuh in <uauhtitlan cal'ue
/oltitlan) Cuitlachtepec eta. Inic yuh mochiuh iteic nelili(tica in /enochtitlan
tlatohuani. Auh niman yuh neltic pialloto in /(ompanca i'uac on patlapachohuaya
/eyahuallohuat(in) auh in +illot(inco i'uac tlatocatia >antli) auh in ye i'uac
yaotlato Be(ahualcoyot(in in 'ui(aco /et(coca Acolhua'ue in yaoti('ue &
ocuelle'ui( in pilt(intli in cihuat(intli otlecoc Citlaltepetl icpac auh
omotlalli in <uauhtli in 1cellotl in yaoti( inic mochiuh in ix'uich in Bopalli
in metl mochi ipan 'uimamalti'ue tlahui(tli cona'ui'ue in chimal i'uauh itech
'uilpi'ue nemachili(tica motlamauhtilli'ue eta. Auh 'uintlayohualcuilli'ue in
/(ompanca in +illot(inca in tlathuic omixcuep'ue in Acolhua'ue Citlaltepecatlan
in nemi 'uin hualtoca'ue niman 'uin cemehuiti'ue) auh in /(ompanca in
+illot(inca 'ui monnamic'ue) niman ye 'uintoca 'uimaxitito inipan tochatlauhtli)
oncan inin miec ic motet(ahui'ue in 'uittaya !"53 Acolhua'ue) ca tlatlatoc in
atlauhtli in tlemiyahuatl inhuicpa mo'uet(a ye oncan in huel ixpoliuh'ue
Acolhua'ue in mic'ue ic ten'ue in tochatlauhtli) auh huel 'uintlamito in
tiacahuan in o'uichtin Acolhua'ue & ye i'uac inin mochintin Huit(a in /otona'ue
in Cuexteca in amotle in maxtli in maxauhtinemi mochintin oncan yaotilo in
/(ompanco. Auh yancuican oncan 'uinextico ima(tapan in 'uinhualyacan inin
ne(cahual mochiuhtia) ye oncan inin 'uintoca'ue ; ompa cehuito in yaoyotl in
ompa 1tompan) ihuan ompa papahuacan) ye i'uac inin moman 'uauhtlalli in ompa
/i(ayocan moxoxotlac in tlalli) ca in oncan /i(ayocan <uauhtlalpan axcan
Acolhuacan tlalli) ipan yaotlalpan catca ca axcan ompa mani xoxototimani)
<uauhtitlan) /oltitlan) Cuitlachtepec in <uauhtlalli 'uicui'ue eta.
Inipan in xihuitl ipan 'uimamal'ue inin teocal Chalca 'uica'uiltico in
Moteuc(omat(in 'uilhuico nopilt(int(ine ma 'uimamalli('ui in o'uicauhti'ui('ue
in t(a'ual in yehuantin tlacochcalca & 'uito in Huehue Moteuc(omat(in maihui ca
ye 'ualli mayuh mochihua.
77 3 tecpatl) 4 calli) ipan in xihuitl momi'uilli in huehue Moteuc(omat(in
yeitlamian inomoteneuh 3 tecpatl $fol. 77% xihuitl in tlatocat 3; xihuitl) niman
on motlatocatlalli Axayacat(in ipantic auh yehuatl 'uin peuh in
/latlauh'uitepeca. Bo ipan inin xihuitl tlacat /eopancalcan tlatocat itoca
<uappoton'ui ompa in Cuitlahuac.
5 tochtli) ipan yao'uixohuato <uaxoxocan. 7 acatl) ipan inin xihuitl in
moxoxotlato <uauhtlalli Matla-c.t(inco in tehuicaya in tlapiato <uauhtitlan
cal'ue /e'uix'uinahuac Chalmecapan nepantla /(iuhcoacatl Atempan /epecomecatl.
8 tecpatl) ic onxihuitl ipan inin tlalxotlacoc Matlact(inco. Bo ipan inin
momi'uilli /et(coco Be(ahualcoyot(in) niman on motlatocatlalli
Be(ahualpilt(intli in /et(coco tlatocat. Auh (an no ipan inin xihuitl
motlatocatlalli Cuitlahuac /eopancalcan <uappoton'ui.
9 calli) ipan inin xihuitl mixnamic'ue in /enochca 2"53 ihuan /latilolca ipan in
tlatohuani Axayacat(in) auh no i'uac in tlatocatia /latilolco Mo'uihuixtli &
i(cat'ui icacoca mochihua) ca in i'uac in amo mochihua yaoyotl miectlamantli in
amo 'ualli 'uichihuaya Mo'uihuixtli in cihuatica) ca ini'uac inin ichpoch
Axayacat(in in /enochtitlan tlatohuani icihuauhcatca in Mo'uihuixtli) auh
yehuatl in cihuapilli mochiconitoaya in /enochtitlan in 'uex'uich in ichtaca
iyaotlatol Mo'uihuix conca'uiltiaya in Axayacat(in) auh ini'uac in miectlamantli
inic 'uitet(ahui altepetl in Mo'uihuixtli inicihuahuan catca mochintin 'uin
pochohuiaya inic cenca huehueintin mochiuh'ue) auh in cihuapilli Axayacat(in
iichpoch imaxac ca'uilliaya in imat(ot(opa() auh tlamatocaya inacayo iitic) auh
mitoa 'ui not( initepil cihuapilli 'uilhui tlein ic tinentlamati Mo'uihuix icoto
cencahuilli in altepetl) aic ye() aic tlathui() auh niman omochiuh 'uitlalli
itetepeuh in tecpan callitic) auh inic mahuiltiaya nopalalactli ic caltiyaya
initetepeuh) auh 'uin pepetlahuaya inicihuahuan inic oncan hualmoxtla callahuaya
in cihua ceceme 'ui mit(ticaca) eta. & In o'ui( miectlamantli tet(ahuitl) niman
hualla) ihuan in Mo'uihuixtli in nican <uauhtitlan inic pallehuilo('ue
'uitlatlauhtico in tlatohuani Ayactlacat(in) amo 'uin huelcac) auh niman no
hualla ihua in Axayacat(in in /enochtitlan tlatohuani 'uihuallatlauhti in
tlatohuani Ayactlacat(in inic) pallehuilo('ue niman 'uintlahuelca'uilli
'uimilhui macanamote'uipacho in tlacatl yuh nelti( in yuh mochihua( in yuh
tlaitlani in tlacatl in 'uin huallalauhtia in toteohuan) ihuan initeot(it(ihuan)
auh niman in /latilolco tlatohuani Mo'uihuix tlanahuati 'uito in tlaca no huel
inpehuallo( in /latilolcatl) niman an 'uin namoya('ue in <uauhtitlan cal'ue)
'uihuallalli itlatol in /ollan in Apa(co in +ilotepec) in Chiyappan) in
<uahuacan 'uito namech maca $fol. 78% in altepetl <uauhtitlan) ini'uac
ticpehualti('ue toya) auh in /enochcatl (an huellan conyahuallotie('ue) auh in
ono compollo /enochcatl niman ye ic !"54 an'uimonnamoya in <uauhtitlancal'ue) &
yuh mochiuh in 1tomi oncan in Macuexhuacan tlacpac mocentlalli'ue mocennonot('ue
inic 'uinamoya('ue altepetl <uauhtitlan compixti motlallico in altepetl i('ui
altepeme in omoteneuh'ue /lacpac eta. 78 Auh niman in yehuatl in tlacatl in
tlatohuani Axayacat(in) niman tlanahuati tlaix'uet( inic pallehuilo( altepetl
/enochtitlan) niman netlalhuiloc inic nauhcan cat'ui altepetl <uauhtitlan o
ontecpantli in mayahuini in huehue itlamin'ue in chicahua'ue tiyacahuan ya('ue
in /enochtitlan 'uipallehui('ue in altepetl yuh neltic yuh mochiuh) inic
netlalhuiloc cenmito atataco( yohualtica in callacoac ompa hualcallacohuato
Chapoltepec atlixyocan) (an petlaticayaya inin miuh inin tlahuitol chichimeca
eta. In acito yenecallihua o'uimaxitito /e(ocaltitlan in /enochca huallato ic
peuh in yaoyotl itto'ue in <uauhtitlan cal'ue & amo iyollo pachihuiya in
Axayacat(in yuh momatia) ca amo nelli yehuantin in tiacahuan in o'uimittac
nentlama eta. ?atepan 'uin chichiuh'ue in <uauhtitlan cal'ue 'uintlahui( maca'ue
in ce'uin mixcoa chichiuh'ue) ihuan 'uintlacualti'ue 'uimatliti'ue apetlac
tlacatecollo Ithualco eta. Auh niman peuh in yaoyotl ipan in mochiuh
tecuilhuitontli ipan macuilli 'uiyahuitl tonalli inipan polliuh'ue /latilolca ic
oncan in ye pehua yaoyotl) niman oomentin acalco 'uimonmaman'ue in <uauhtitlan
cal'ue 'uin tlanelhuitihui) ihuan ce'uintin 1tlipan tlayecotihui in micaltihui
in (an neneutihui in amo mo'uet(aya atle 'uimeleltiaya inic onpeuh'ue achtopa
tlamin'ue acopa niman tlalchipa ompa mocauh tonatiuh iixcopa eta. & 1n nal'ui(
in yaoyotl) (an hualla melauh'ue in ce'uintin <uauhtitlancal'ue) ic hual'ui('ue
in tlein caci'ue a(o tilmatli ano(o 'uahuitl eta. Auh no yuh mochiuh in miec
tlacatl oncan in motlahuellpollo) aocmo 'uin miximatcanec inin hualyol'ue
inon'ui( yaoyotl eta. 2"54
Auh mitoa in ye ,in ye, mochihua yaoyotl Mexico /enochtitlan /latilolco) niman
in 1tomi in 'uiyahualloticatca altepetl <uauhtitlan in camocayauh in Dia@lo in
mitl in t(allan in nepantla on huet(ia) ihuan 'uica'uito in chimalli como in
ihuan motenhuite'uia) ic niman oncan in cenman'ue in 1tomi eta.
$fol. 79% In ipan in 9 calli xihuitl can no ipan in mic Colhuacan tlatohuani
+illomant(in itech tlatlami in Axayacat(in) in on mic niman ic on
motlatocatlalli Maxihuit(in Mallihuit(in ipilt(in in Chimalpopocat(in) ompa
tlatocatito in Colhuacan. Auh ini'uac oyuh mic +illomant(in oncatca calpix'ue
ontecpantli niman ic 'uimonan in Axayacat(in) auh in Mallihuit(in intlatocat (an
epohualilhuitl ipan nahuilhuitl) niman on motlatocatlalli /latolcat(in in
Colhuacan tlatocat.
& : tochtli) ipan in yaoyotl mochihua('uia Huexotla auh (an no ipan inin
tepeuh'ue Matlat(inca. ; acatl) #" tecpatl) nican tepehualloc 1cuillan
'uimpollo'ue <uauhnahuacan. Bo ipanin 'ualloc tonatiuh.
## calli) nican poliuh'ue >octepeca. ?an no ipanin in hualcallac'ue Huexot(inca)
i'uac Chiyauht(inco tlatocatia /oltecat(in) auh ixpan hualla in /enochtitlan
tlatohuani Axayacat(in) in 'uin hualhuicac icihuahuan /oltecat(in omentin) auh
inipampa hualcalacca Mexico yaoyotl collinica in Huexot(inco) ipampa ompa
'ui'uani( ne'uiya in Chiauht(inco inixiptla mixcohuatl) auh in ompa atle iteocal
(an calpolli in 'uipiyaya) ipampa in in hualcallacca Mexico) auh in oncan Mexico
in ye nemi cihuapan 'uin calla'ui'ue inicihuahuan) & auh in ye i('ue('uiyoc
itencopa in tlatohuani Axayacat(in ce'ui 'ualti'ue 'uitlemolhui'ue innicihuahuan
eta.
79 #3 tochtli) ipan inin tlalpolliuh Matlat(inco) inic mo cemitoa +i'uipilco
'uin peuh in tlatohuani Axayacat(in i'uac ompa tlama in Axayacat(in.
#4 acatl) ipan inin mi'uico /liliuh'uitepec in Cuitlahuaca) no ihuan in mic
Ixtotomahuat(in teopacalcan !"55 onmotlalli Camaxtle) itelpoch) itoca Calixto
inin (an :" ilhuitl in ontlatocat) niman onmotlalli Don Mateo Ixtlilt(in.
# tecpatl) ipan inin mic /lah(olyaot(in Huexotla) niman on motlatocatlalli
Cuitlahuat(in.
3 calli) ipan inin mic in tlatohuani Axayacat(in) niman on motlatocatlalli
/i(ocicat(in in tlatocat /enochtitlan) no ipan 'ualloc in tonatiuh.
4 tochtli) ipaninin momi'uilli in Colhuacan tlatohuani initoca /latolcat(in) &
niman on motlatocatlalli ipil(in itoca /e(o(omoctli in tlatocat Colhuacan.
5 acatl) ipan inin motet(ontlalli in /enochtitlan Huit(ilopochtli Dia@lo
ical'uin pehualti in tlatohuani /i(ocicat(in. ?an no ipan inin mic'ue
<uauhnahuaca 'uin polo('uia in Huexot(inca) oncan 'uicencahuato in Atlixco. ?an
no ipan inin mic in tlatohuani Cuitlahuac /e(o(omoctli) niman on motlalli
+ochiollolt(in in tlatocat Cuitlahuac ticic.
7 tecpatl) ipan inin hualmot(auc Chiyappan.
8 calli) ipan inin mic Cohuatlichan <uappopocat(in) niman on motlatocatlalli
+a'uint(in.
9 tochtli) inipan in xihuitl ipan in momi'uilli /i(ocicat(in) niman on motlalli
Ahuit(ot(in in tlatocat /enochtitlan. $fol. 7:% Ipan inin xihuitl in poliuh'ue
Co(ca'uauhtenanca) ihuan no i'uac poliuh'ue /lappaneca ihua /(iuhcohuaca ihuan
Mictlan'uauhtlatlaca. & Auh (an no ipan inin xihuitl on peuh on t(intic in
tlatocayotl Chalco tlacochcalco cont(inti in It(cahuat(in) ipan moteuctlalli in
oncan in 'uicauh'ue inic aocmo mopillito'ue) in tlalmacehualle'ue
tlaltecayohua'ue Chalca. Auh in San Ruan in contlan in tlaillotlacan) (a iyo'ue
in mopillitohuaya) auh in i'uac inin ye mopillito tinemi) niman ye chachallaca
in Conteca in Mihua'ue in /laillotla'ue inipampa inic ye tlatocati in
It(cahuat(in) niman ixpan hualla'ue in Ahuit(ot(in in Mexico tlatohuani in
huit(a mihua'ue tlacocht(in 2"55 pilli) auh in tlilhuacan chichicuepotl pilli)
auh in tlaltecahuacan ayac huit(a) ye yuh miecpa mictillo) auh o'uitlatlauhti'ue
in Ahuit(ot(in o'uilhui'ue) ca ye ontimalihui in /echinantitlan) eta. & Auh
cayetechcuilia in tomil in it(cahua) ca ye ontimalihui in tlachpanali(tli
intletlalili(tli. Auh niman 'uinnahuati in Ahuit(ot(in 'uimilhuixiccuican in
amotlal) auh in oconcac in It(cahuacan niman 'uallan 'uito manic itta in
tlatohuani niman ic ixpan hualla in Ahuit(ot(in 'uilhui t(one oti'uin
monahuatilli oti'uin moma'uilli inintlal in mihua'ue in tlilhua'ue in
tlaillotla'ue ca otinech moteuctlalicatlino nicno macehui cayuh'ui
inyeteuchuet(i) auh tlaxi'uin mottilli yenocuel ye yuh'ui in mopilne'ui in
mohueillia in Mihua'ue in /lilhua'ue in tlaillotla'ue) eta. Auh inhuiia Mexico
yeyuh matlac xihuitl on nahui tlatocati in It(cohuat(in) auh niman 'uinahuati in
tlatohuani Ahuit(ot(in 'uilhui) ca oniccac in motlatol nimit(nahuatia momac
ni'uincahua ye tehuatl ticmati & xi'uin huihuite'ui xi'uin 'uechmecani in
a'ui'ue mopil itotinemi) auh niman yuh 'uichiuh in It(cahua 'uin micti in mopil
itohuaya 7: i'uac mic icelt(in mopillitoaya eta. Miec in iitolloca in.
: acatl) ipaninin momamal in /enochtitlan Huit(ilopochtli ical nauh xihuitl
inpan huet(. Auh ininca momamal in mamaltin catca in mic'ue nican mopohua in
i('ui altepeme. /(apoteca mic'ue on xi'uipilli. /lappaneca mic'ue exi'uipilli.
Huexot(inca mic'ue onxi'uipilli. /(iuhcohuaca mic'ne exi'uipilli) ipan
cent(ontli) ic mocempohua in Co(ca'uauhtenanca in Mictlan 'uauhtlatlaca catca.
Inic mocempohuain ye mochintin mamaltin matlac xi'uipilli ipan centxontli.
& ; tecpatl) ipan inin poliuh'ue Chiappaneca ocno ihuan ic on xihuitl ica
momamal in /eocalli /enochtitlan no ihuan polliuh'ue Co(ca'uauhtenanca ihuan
t(icoac.
#" calli) ipan inin Cuauhnahuac 'ui(ti'ui( in t(intema(atl in machuat(ito in
+ochimilca ompa 'uimicti'ue !"57
## tochtli) ipaninin xihuitl in tlama Be(ahualpilli ompa Huexot(inco) ihuan
tlama'ue /otollapaneca. ?ano ipan inin tlatohuani Ahuit(ot(in 'uin temacac
ontecpantin mamaltin ompa in <uauhnahuac ic momamal inteocal <uauhnahuaca. & Bo
ipan in 'ualloc in tonatiuh ne('ue in cicitlaltin.
#3 acatl) #4 tecpatl) ipanin in polliuh'ue +icochimalca. Bo ipan in 'ualloc in
tonatiuh.
# calli $fol. 7;; # calli% ipaninin polliuh'ue ayotoch Cuitlatlan) ihuan
+altepec. Bo ipan 'ualloc in tonatiuh) ne('ui in cicitlaltin. Bo ipanin in
xihuitl tepeuh Santo DominKo ihuan Uranada ihuan ,/ehua'ue, -euhteuh'ue. in
Indiome.
3 tochtli) 4 acatl) in ipan in xihuitl in momi'uilli <uauhtitlan tlatohuani
initocacatca Ayactlacat(in) ini'uac oyuh onnnomi'uilli Ayacmotlalli tlatohuani
in <uauhtitlan (an 'uauhtlatolloya yehuatl tlatocatia in tlacateccatl /ehuit(in
chanecatca in ompa /epetlapan. ?ano ipan in xihuitl yaotihuac /liltepec
mie'uintin in ompa mi'uito /et(coca. ?an no ipan inin xihuitl in mi'uito
Huexot(inco in /lacahuepant(in.
5 tecpatl) inipan in xihuitl ipan +ochtlatlalpoliuh. Bo ipan 'ualloc in
tonatiuh. & 7 calli) ipan in /e'uantepec tlalpoliuh) ihuan Amaxtlan tlalpoliuh.
8 tochtli) ipanin in xihuitl ixpolihuico Huexot(ica in oncan Coatepec) ipan
cepayauh) auh no i'uac yaotlapia('uia in Cuitlahuaca in ompa Huexot(inco ompa
mic'ue) no inpan cepayauh. ?an no ipan in xihuitl mic'ue Chiyauhcoatl) ihuan
Huit(ilihuitl) ihuan Maxtla 'uitlaxin'ue in Be(ahualpilli /et(coco.
9 acatl) ipan inin xihuitl in hualmo'uet( Acuecuexatl in mollan in ompa
Coyohuacan ipan cemilhuitonalli nahui ocellotl) in huallahuac in calla'uic
/enochtitlan) auh (an no ipan inin cemilhuitl neppatlallolin. Auh mitoa ca'ui(
ipanin in hualcallacca Huexot(inco tlatohua /oltecat(in 2"57 Chiyauht(inco omito
tlacpac 34 xihuitl ipan omoteneuh.
:. tecpatl) ipan inin ye'uene huelpoliuh'ue +altepeca. & Auh (an no ipan inin
ye'uene huelmomanaco i Acuecuexatl inic nohuian acito Cuitlahuac) Mi('uic)
Ayot(inco) +ochimilco) ihuan huel i'uac tentimomanato in /epet(inco in /et(coco
Atenco) auh acito in +almimilolco in Ma(at(intamalco huel tentimoman in atl in
Mexico.
; calli) #" tochtli) ipan inin xihuitl moyahua'ue in Cuitlahuaca
apachihuili(tica) ihuan mayanali(tica i'uac in huel tentimomanato in Acuecuexatl
inin calla. 7; ?an no ipan inin motlatocatlalli in Cuitlahuac Atenchicalcan
Mayehuat(in. ?an no ipan inin peuh in ye cuel aocmo 'uiyahui inic taci'ue ce
tochtli itech inic mayanalloc.
## acatl) ipaninin xihuitl in mic Ahuit(ot(in /enochtitlan tlatohuani) niman on
motlalli in tlatohuani Moteuc(omat(in. ?an no ipan inin motlatocatlalli
<uauhtitlan tlatohuani A(tat(ont(in 'uixello in xihuitl ompa hualtemoc in
/epot(otlan inic on motlatocatlallico itelpoch in <uinat(in eta. & ?an no ipan
inin panhuet( inic mo'uet( in /lacatecollocalli /lalmanalco.
#3 tecpatl) ipaninin xihuitl tepeuh'ue in Ospaoles in ompa Cu@a. ?an no ipan
inin xihuitl in mic /ehuehuelt(in <uauhuahuac) niman on motlatocatlalli
It(coat(in itat(in in Don Hernando <uauhnahuac. ?an no ipan inin xihuitl
'uihueilli'ue ininteocal Mixcoatl in Cuitlahuaca ipan cemilhuitl tonalli #4
mi'ui(tli) ipan 'ualoc in tonatiuh. Auh (a no ipan inin Cuitlahuac /eopancalcan
mic in tlatohuani catca itoca <uappoton'ui) niman on motlalli Ixtotomahuat(in
intlatocat /eopancalcan) itat(in in DnF Mateo Ixtlilt(in) ipan #4 mi'ui(tli
tonalli.
#4 calli) ipaninin xihuitl 'uicxitocac 'uinemilli in tlalli in <uauhtitlan
tlatohuani A(tat(ont(in yehuatl in tlaxoxiuhco) ihuan huexocalco calpixcatlalli
ihuan in calpollalli inic 'uite'ui yoti & i'uac 'ui callalli in tlacateuct(in
t(incopint(in chane /ollant(inco 'uit(ot(onilliaya initlatol in 'uilhui ma
mit(motlahualitin in moteot(it(inhuan !"58 mayuhtia in ti'uinmocuililia tlalli
eta. Auh no ipan in in xihuitl in netotonacahuilloc ompa on tlaolmamaloya in
/otonacapan inic cenca mayanalloya.
# tochtli) ipan inin xihuitl ?o(olan tlalpolliuh ipan cemilhui tonalli $fol. 8"%
#4 acatl. ?an no ipan inin huallo mixtonac inic tlatohuani mochiuh in omoteneuh
Cuitlahuac teopancalcan Ixtotomahuat(in. ?an no ipan inin xihuitl yecuel ipan
patihuac in mayanali(tli) (an exihuitl in tlatollini mayanali(tli.
3 acatl) ipan in toxiuhmolpi) ipan cemilhuitonalli : acatl tonalli & ye ipan in
in Huixachtlan tle'uahuitl huet() no ipan in in mic Huexotla Cuitlahuat(in. Auh
inipan altepetl <uauhtitlan i'uac moman in temallacatl) inipan tlahuahuanalloya)
auh ini'uac moman in camo mamal mamaltin <uauhtitlan (an omentin) auh
chicomentin Atotonilca in malhuan Met(titlan cal'ue in mamaltin ic moca'ui in
tlamamal'ue) ipan temallacatl <uauhtitlan cal'ue ic ce ticoc yahuacatl
Maxtlat(in ompa tlama in Ocatepec) ic ome It(tolt(in te'uihua 'uauhtli chane
tollant(inco anahuac tlama pilt(intli in cacic) auh itencopa in tlatohuani
/epexic ic /e'uixtillo ompa ic /lapatlalloto /lapallihui in manato malli ipan
mantin centetl chimalli) ihuan cen'uimilli 'uachtli) & ic moca'ui in /icoct(in
te'uihua ini'uac tlama Ocatepec (an icel i'uac ompa yaomic Gohualpaint(in. In
i'uac in ompa in Ocatepec nappohual ilhuitl in t(auctimanca Achcacauhtin
iachcauhpan in tlama i'uac /euctitlantin mochiuhtinenca ini'uac in
calt(a'uallo'ue) 8" Ocatepec ompa tlapachotoca temachtitlan /olnahuacat(intli)
auh in <uauhtitlan tlapachotoca Macuext(in tlacatecatl. In omito ticoc yahuacatl
Maxtlat(in ini'uac tlama Ocatepec oyuh achtopa ompa t(auctimanca imachcauhpan in
ompa itocayocan nahuicallocan ihuan macuillocotlan) auh ye'uene ceppa)
imachcauhpan tetlatoca mictito xiuhtlan. Imomextin tlama'ue 2"58 t(onmolcatl
/e'uix'uinahuac (anehuan in in'uimicicti'ue tlatohuani ipampa yohualtica ye
'uauhtla incanato chollohuaya in tlatohuani Cololhuitihuia in ipillolhuan) ihuan
in cihuapipiltin ye yuh cemilhuitl) ihuan cenyohual nenemi initech acito) aocmo
ceme in Mexica) in /epaneca) in Acolhua'ue) eta.
Auh acito in Mexico 'uinonot('ue in tlatohuaui Moteuc(omat(in nemactillo'ue in
exotli in acochtli ihuan in nao(alli in & mochi Mexicayotl in yuh ne(tinemi
Mexica tiacahuan o'uichtin eta. Auh amo 'uinec in tlatohuani <uauhtitlan 'uito
mayuhtia maic ticocolilotin eta. ?an iyo 'uinmacac inin tlacuiyaya nochpalli)
eta. #379. Inipan in xihuitl 3 acatl /euctepec tlalpoliuh ihuan It(titlan
tlalpoliuh. Bo ipan 'ualloc in tonatiuh. ?an no ipan inin xihuitl omito in
tlamato A(tat(ont(in in ompa in Huexot(inco oncan in tlama'ue Atlixco
at(omiatenanco in cat(ic A(tat(ont(in itoca macuilxochitl) auh in iteicauh cacic
initoca /otec iyauhteuh (an no nehuanehuaya in Macuilxochitl) (an no iteicauh
itoca /epetl in yehuantinin ipilhuan Chichimecateuctli Atlixco pipiltin) eta.
4 tecpatl) ipan inin xihuitl yancuican necico Mixpamitl & /lahui(calli in ompa
I'ui(ayampa /onatiuh ye tlathuinahuac in mottaya. & ?an no ipan inin xihuitl
motlatocatlalli in /(ontemoct(in Huexotla. ?an no ipan inin xihuitl Amillpan
tlamalloto in ompa Huexot(inco mochintin cihua in anoto ipan #4 ocellotl
cemilhuitonalli. Ge no i'uac ininipan xihuitl motlalmaca'ue in Mexica pipiltin
/enochtitlan /latilolco in ompa /ehuilloyocan inic axcan mamani Cohuatlalli
+exeliuh in tlalli ipan in tlatohuani /enochtitlan Moteuc(omat(in) <uauhtitlan
tlatohuani A(tat(ont(in inic tetlalmacoc in mac in Acxotlan calpix'ui & amo in
machi( mochiuh in pipiltin in tlato'ue $fol) 8#% <uauhtitlan in motlalmaca'ue
/latilolco /(ihuacpopocat(in inemac in tepetl /ehuilloyocan axcan motocayotia
/latilolcatlalli. Ic 3 /echotlallat(in in nemac amilli in mitoa !"59 At(a'ualpan
It(tapalapan teuctli eta. Ic 4 Mexicat(inco /ochihuit(in inemac amilli in (an no
oncan At(acualpan inic on(omani ipan ono'ue Cohuat(incatl. Auh niman
Macuilt(inco tlalli tlato can pouh'ui /e(oncaltitlan) ipan ono'ue /ehuilocan
tlacochteuctli ipilhuan At(acualpan inoncan <uauhacaltitlan ihuinin in
motlalmaca'ue pipiltin in omotoca teneuh'ue.
5 calli) ipaninin xihuitl in huel ipan peuh in mixpamitl hualmo'uet(aya /onatiuh
i'ui(ayampa. Auh (an no ipan inin xihuitl occeppa tlalxotlalloto in ompa Chalco
chiucnauh xihuitl in ompa otlalchihualloc in ompa otla'ualoc ic matlac xihuitl
(amo cauh & 7 tochtli) ipanin in tlacat ipilt(in 8# A(tat(ont(in 'uitlacatilli
Doa Maria +ochimilco Cihuapilli in 'uitlacatilli itoca DnF >edro Macuilxochitl
(atepan tlatocat in /epot(otlan. 1c no ipan inin cenca ye'uene ne tet(ahuilloya
imixpanitl hualmo'uet(aya tonatiuh i'ui(ayampa yuh'uin tletl nehuia cenca
netet(ahuilloya. ?an no ipanin in xihuitl huillohuaya yao'uixohuato Icpatepec)
ihuan I('uixochitepec ipan cemilhui tonalli 3 Ma(atl in poliohuac oncan tlama
Ixtotomahuat(in Cuitlahuac.
8 acatl) ipaninin xihuitl in poliuh'ue /lach'uiyauhca. ?an no ipan inin moc
chotito in ichpoch Moteuc(omat(in in ompa Colhuacan.
9 tecpatl) ipan inin 'uimichtlan huillohuaya yao'uixohuato) no ipan inin xihuitl
hualla in /enochtitlan tlatohuani Moteuc(omat(in in ichpoch inic mocchotito
<uauhtitlan 'uihualmacac in A(tat(ont(in tlatohuani. & ?an no ipan inin mic
It(cohuat(in <uauhnahuac tlatohuani oxihuitl in Ayac tlatocat) compatlac
yaocuixtli tlatocat
: calli) ipanin in motlatocatlalli Cuitlahuac tecpan tlatohuani /e(otlalt(in. Bo
ipan inin mi'uito Cuitlahuaca in ompa Huexot(inco in mi'uito itoca Mi(tli ima
ihuan Mexayacatl iteicahuan /eopancalcan tlatohuani Ixtotomahuat(in. Bo ipan in
mopilhuati in ichpoch Moteuc(omat(in 2"59 in ompa Colhuacan.
;) tochtli) ipan inin xihuitl I(tactlallocan huilohuaya ihuan macuilloctlan
huillohuaya I(tactlallocan tlamato Ixtotomahuat(in Cuitlahuac.
#" acatl) ipan inin momi'uilli Be(ahualpilt(intli /et(coco. Bo ipan in in
Cuauhnahuac motlatocatlalli Gaocuixtli. ?an no ipan inin xihuitl poliuh'ue
cent(ontepeca ipan cemilhuitonalli 9 co(ca'uauhtli) oncan moxin Ixtotomahuat(in.
?an no ipan inin xihuitl in hualcallac'ue Huexot(inca in Mexico /enochtitlan
+ayacamachan Ixtehueyo Mi(tliyma /et(catlpopoca & iyauhpoton'ui) ihuan ce
inhueltiuh) eta.
?an no ipan inin xihuitl tlacat in DnF DieKo /i(aat(in Colhuacan.
## tecpatl) ipan inin xihuitl in motlatocatlalli Cacamat(in /et(coco tlatohuani.
#3 calli) ipan inin xihuitl 'uin micti in Moteuc(oma in Cuitlahuac
/(ompauteuctli) ihuan mochintin in ipilhuan in mictilo'ue) (an yehuantin in
Cuitlahuaca temicti'ue itencopa Mexico tlatohuani Moteuc(oma ipampa in mic
/(ompanteuctli 'uinan'uilli in Moteuc(oma ipampa 'uitlatlania in 'uenin mone'ui
mochihua( 'uilhuica omic 'uallittac ca mone'ui mot'uita( teocuitlatl co(tic
inical Huit(illopochtli) auh chalchihuitl yey in callitic ihuan 'uet(alli) eta.
Can no(o mone'ui( in cemanahuac $fol. 83% tlacala'uilli ca oncan mone'uia in
itech toteouh 0 o'uenti'uitohua oncan 'uinan'uilli i /(ompanteuctli 'uilhui &
totecuyoe tlatohuanie ca amo maxicmoca'uilti ca icti'uicihuiti( inipolihuili(
maltepeuh) ihuan cati tlayollitlaco( in topan in ilhuicac cati hual itatoto'ue
maxic mocuilli maxic moca'uilti ca amo yehuatl ye( in toteouh ca ocon cat'ui in
axcahua in tlat'uihua in tlachihualla cahuit( ca 'ui(a 'uiuh eta. Ino'uicac
Moteuc(oma cenca 'uallan 'uilhui in /(ompanteuctli xiyauh xi'ualchia in notlatol
ihuin inin mic'ue /(ompanteuctli mochintin ipilhuan) ic moca'ui in
/(ompanteuctin 'F nF Bahualteuctin) & nican motenehua inimitoloca in 'uenin
t(inti'ue /(ompanteuctin onemico. !"5: In miec imitolloca ic otlx(tlacahuico)
tlatlacatecollo Dia@lome 83 oncan on mana itech in mitoa Mixcohuatl in
'uimotocayotia I(tac Mixcohuatl Mixcohuaxocoyotl onca itolloca inyuhca ompa
temo'ue in canin Colhuacan) eta. Auh chiuhnappa in 'uiyahuallo anahuatl in acan
mohuelmati niman occeppa icuitlahuic hualla) ye ompa hualit(tia in yaotenco
cuallac niman 'ui(aco tecoac) 'ui(aco ?acat(ontitlan) 'ui(aco <uauhyacac)
'ui(aco /et(coco) 'ui(aco Coatlichan) 'ui(aco Chi'ualloapan) 'ui(aco Aticpac
Cuexomatl itepot(co) 'ui(aco /epotoniloyan) 'ui(aco /eyayahualco) 'ui(aco
1mexcac) 'ui(aco It(calpan.
Auh niman ic acico Atempan inpan 'ui(aco in Comalteca) Ma'ui(teca) i'uac
tlatocati /ecomaihuan Ma'ui(tli Comaltecatl Chilpan ; & auh ini'uac ocalla'uico
nican) niman yeichualcalla'ui in atl in itic in /ollan) in Cuitlahuac) auh in
oacic niman Mi(oc) ipan iniyacapepech oncan yoltlacatl macehualli 0 auh niman in
nohuiyan ic hualla inic 'ui(aco 'uihualyacantia itahual mochiuhtiaya itoca
/et(auh 'uihuicatinenca) auh inine(ol Mixcoatl itech yoltlacatl mochiuh)
yancuican 'uitocayoti poloc) auh ino hueix niman mocihuahuati) auh niman oncan
tlacat itoca Mapach) auh in ohueix niman mocihuahuati oncan tlacat teotlahuica
inin yehuantinin eintin ipilhuan in Mixcohuatl Dia@lo iye(Jo in tech yol'ue
itech tlacat'ue & ini'uac ayamo cenca tlacatl aocyohuayan) auh niman in (atepan
tlacat'ue in ye tlaca) niman tlacat itoca ?onelteuctli) niman tlacat
Calliteuctli) niman tlacat pilli teuctli niman tlacat Mallint(in cihuatl no
/(ompanteuctic) auh niman tlacat At(inteuctli) auh niman tlacat <uet(alteuctli.
Auh inin yehuatl <uet(alteuctli 'uin yehuatl 'uimonnauhcantlalli in
Bahualteteuctin) & contlalli ticic /eopancalcan /ecpan Atenchicalcan) niman
yehuatl 'uinteuctlatalhui in <uet(alteuctli) auh in on mic hualmotlalli
Malpant(inteuctli) in onmic hualmotlalli <uet(alma(at(in 2"5: 'uin yehuatl
'uimiximat in /enochca i'uac ipan tlatocatia It(coat(in) niman on mic in
<uet(alma(at(in) niman hualmotlalli in /la(olteot(in) niman conan in ichpoch
$fol. 84% Huehue Moteuc(omat(in itoca yohuat(in) auh in omic /la(olteot(in niman
hualmotlalli in ixhuiuh Moteuc(omat(in) itoca Ma'ui(pant(in) auh in onmic
hualmotlalli <uet(alma(at(in yehuatl in contlamico Bahualteteuctin inmecayo.
Inin yehuatl inin <uet(alma(atl inomextin ipilhuan in yohuat(in ye teach in
Ma'ui(pant(in) auh in mictilloc <uet(alma(at(in itoca. Inin yehuantinin in nican
omopouh intoca mochintin /(ompanteuctin mochiuh tihui in Cuitlahuac chane'ue
catca. In yancuican ic acico Mixcoatl in 'uimotocayotia Mixcoaxocoyotl I(tac
Mixcoatl inic mo'uaxochti 'uiyahuallo in 'uimotlalti compehualti techichco ;
niman chalchiuhtama(ollin iyeyan) & niman >antitlan) niman Aticpac) niman
+ochi'uila(yo itech) niman 1coyo itech) niman in tech in +iuhteteuctin) niman
/echimalco) niman t(it(intepec) niman /excalyacac) niman Ayauhcontitlan) niman
Amoxpan) niman Bahualliyapan) niman I(taccoatl yonocan) niman Mi('uic) niman
+ictlan) niman A'ua'ualachco) niman <uati(atepec) niman texopeco) niman
'uacuicuilco) niman tetlpot(teccan) niman tlaltetelpan) niman moyotepec) ninan
tech'uauhtitlan) niman tennecuilco) niman teo(toc) oncan 'uihualnami'ui in
techichco. 84 Inipanin xihuitl #3 calli no i'uac can'ue /exocuauhtli) totec
ipan 'ui(aya in tlacatecolotl caxitito in Mexico.
#4 tochtli) ipan inin xihuitl in ye mocuep'ue in chan in Huexot(inca in
hualcalacca Mexico in omoteneuh'ue +ayacamachan Mi(tliyma ixtehueyo
yauh'uemepeton'ui /e(catlpopoca) auh inin hueltiuh omanca in & in Moteuc(omat(in
con momecatl auh in Mexico exiuhtico in yeya('ue mononot('ue ino'uito'ue niman
(an no yehuantin cetica mito'ue itoca Ixtehueyo 'uitoca ye cholo('ue in
tocnihuan mo(tlayohuan in ya('ue !"5; niman 'uicac in tlatohuani) eta.
tlanahuati in tlatohuani inic pialo('ue in 'uen man 'ui(a('ue) niman chialloto
Ama'uemecan) auh inin niman 'uimonpixtia'ue ompa mictiloto in <uauhtechcac) eta.
/latoloyan catca) achto /ollan) <uauhchinanco) <uauhnahuac) Huaxtepec)
<uahuacan. In on'ui( oc ye ontlatoloc A(capot(alco) Colhuacan) Cohuatlichan. In
on'ui() niman tlatolloc /enochtitlan Mexico) /et(coco) Acolhuacan ; /lacopan
/epanohuayan ; niman on acico in Ospaoles. & # acatl) in ipan xihuitl ce acatl
in altepetl ipan tlatohuanime catca ininpan acico Ospaoles inic yancuican
hualla'ue in ipan ao de #7#; /ecamachalco Acuechet(in tlatocati. /epeyacac
Ixco(auh'ui tlatocati. <uauh'uechollan Calco(amatl. It(yoca) Bahuiacatl.
/enanco) /lacayaot(in. Ama'uemecan) Cacamat(in. Chalco) It(cahuat(in. Huaxtepec)
/i(apapalot(in. <uauhnahuac) Gaomahuit(in. Mi('uic Chalca) Gaot(in. +ochimilco)
/latolcalt(in. Cuitlahuac) Atenchicalcan Mayehuat(in) ticic Atlpopocat(in.
/eopancalcan) Ixtotomahuat(in. /ecpan) Cempoalxochit(in. It(tapalapan)
Cuitlahuat(in. Mexicat(inco) /ochihuit(in. Colhuacan) /e(o(omoct(in.
Huit(ilopochco) Huit(illat(in. & Coyohuacan) <uappopocat(in. /lacopan)
/oto'uihuat(in. A(capot(alco) /euhtlahuacat(in. /enayocan) Moteuc(omat(in.
Ocatepec) >anit(in. Matlat(inco) Ma(acoyot(in. Cempohuallan DnF Ruan
/lacochcalcatl. Bauhtlan) Cohuatlpopoca. /laxcallan) +icotencatl. Chollollan)
/emot(in. $fol. 85% Huexot(inco) <uecehuatl. Calpan) /eohua. Chiucnauhtlan)
tlaltecatl. Acolman) Coyoct(in. & /eotihuacan) Mamallit(in. 1tompan)
Cuechimalt(in. Huexotla) /(ontemoct(in. Cohuatlichan) +a'uinteuctli. /oltitlan)
Citlalcohuatl. /epexic) Ayo'uan. /epot(otlan) <uinat(in. Apa(co)
Matlillihuit(in. +ippacoyan.
/ollan) +ochit(et(elt(in. & +illotepec) Ilmexayac. Chiyappan) Acxoyatl.
+ocotitlan) 1cellot(in. <uauhtitlan) A(tat(ont(in. Inauhteuc t(ompanco)
Citlaltepec) 2"5; Huehuetocan) 1tla(pan. Itlahuillanalpan /oltitlan) /epexic
/epot(otlan. & Ihueitlal Itlahuillanal itlatoc) Apa(co 3" altepetl 'uiyacana)
/ollan 3" altepetl 'uiyacana. Apa(co 'uit(intitlatocayotl. Atlapopocat(in DnF
Ruan Matlallihuit(in inihueltiuh /e(cacoac catca A(tat(ont(in icihuauhcatca
inichpoch inamic catca >a@lo Gaotlamin 85 /oIlan tlato'ue I(tauhyatl
-Ixauhyatli. i Ixtlilcuechahuac DnF >edro /lacahuepant(in.
/et(coco tlatohuanime i('uixiuhti'ue Be(ahualcoyot(in 53 aos)
Be(ahualpilt(intli) 58 aos.
& I(cat'ui /et(coco pohuia # <uauhnahuac) 3 Atlpoyecan) 4 Miyacatla) 5
Ma(atepec) 7 /la'uiltenanco) 8 ?acatepec) 9 1llintepec) : 1copetlatlan) ;
Huehuetl It(allan.
Bom@res de Meses
/lacaxipehuali(tli 5"" it(micohuatilmatli) 5"" tlilpapatlahuac) 5""
tlamachcohuatilmatli) 5"" canahuactene iOt(al'uali(tli 3"" Ixtecuicuiliuh'ui)
cacamoliuh'ui cueyitl. & /ecuilhuitl) #"" tilmatli tlateoa ycuilolli) #""
maxtlatl.
1chpani(tli) 5"" it(micoatilmatli) 5"" tlilpapatlahuac) 5"" it(micoatilmatli)
5"" teoatica tlilt(otehuilacachiuh'ui. <uecholli) #"" tilmatli tlateoaicuilolli)
#"" maxtlatl. >an'uet(ali(tli) 3"" cacamoliuh'ui cueitlhuipilli it(at(acca) 3""
tilmatli cacamoliuh'ui.
/et(coco mochi itlatocayotl Bet(ahualcoyot(in) Be(ahualpilt(intli. Huexotla)
Cohuatlichan) Chimalhuacan) 1tompan) /eotihuacan) /epetlao(toc) Acolman)
/epechpan) /e(oyocan /et(coco) Chiauhtla /et(coco) Chiucnauhtlan) &
/ollant(inco) <uauhchinanco) +icotepec) >apallotlan /et(coco) +altocan)
Ahuatepec) 1(toticpac) Axapochco) A(ta'uemecan) /i(ayocan) /lallan) Apan) &
/epepulco) Coyohuac) 1(totl) /latlauhyan) Achichillacachyocan) /etli(tacan)
/lilt(apoapan) /ecpan Mollonco) /anchol) +ocoapan) /ama(ollan) /eo'uauhtla) !"7"
Chamollan) Chicontepec) /eonochtlan) /ecci(apan) ?ocotetlan) +ochimilco)
Ahuatlan) Co(catecotlan) Ayacachtepec) /e(atlan) +icallanco) >al(o'uitla)
Cuachicol) /onallan) /amaoc) Co(ocuentlan) /lapalichcatla) ?ihuatlan)
/lacotepec) /(iuhcohuac) Macuextlan) /lapacoyan) /latlauh'uitepec.
In nohuian altepetl itlacalla'uil excan xellihuia Mexico) /et(coco) /lacopan &
tlacalla'uilli.
Chicuet(ontli in tochpanocayotl) chichicueamatl tilmatli. Cent(ontli
tlatlapaltilmatli motenehua cent(ontilmatli) ihuan ichcatilmatli) ihuan
tlaxochyo) ihuan tlilpapatlahuac) mamacuil'uimilca ic cent(ontli cent(ontli in
(an oc no yuh'ui omotocayoti ic oppa tlacalla'uilli ic ont(ontli. Bauht(ontli
cueitl huipilli i(a(aua in tlamachyo. Ot(ontli tlalpilli tlatlapalli canahuac
cecenta onca in. $fol. 87% Ot(ontli tlacuillolli. ocello t(ontecomayo) ollin
tecci(yo) Macuilxi'uipilli ihuitl) Macuilxi'uipilli axin) centecpantli cuexteca
tlatlacotin.
87 In Mexica 'uin tlayecolti'ue.
Atecpan) Ixicayan) /lapallitlan) /o(pantlan) Geyit(cuintlan) Atlxoxouhcan)
It(matla) Cemacac) 1metlan) /ecolotlan) & Ma(aapan) <uaxipet(tenantlan)
/epetlapan) Co(apan) Cihuateotitlan) /eteltitlan) <uauht(apotitlan) Chinamecan)
Citlalpollan) >aint(ontlan) /lacoxochitla) It(matla) /eotitlan) Chiucnauhuac)
1llan) /i(apa) /latolloyan) Amat(callapan) Ichcapetla(otla) <uauhtlaacapan)
Chiconcoac) +ochi'uentlan) Gyactecuicitlan) Ma(atlan) /la(ohuallan) /ochmilco)
Co(ca'uauhtlan) /ochpan.
Ahuit(ilco) Moyotlan) <uaxipet(tecomatlan) /etlpo(teccan) Mic'uetlan)
Apachi'uauhtla) /ecomaapan) /etlmopaccan) Miyahuapan) /otollocan) Mi(tontlan)
>atoltetitlan) Ayotepec) <uauhcallapan) 1cellotepec) O(tecollan) >ollotlan)
Coyochimalco) +ochimilco) <uauht(apotla) /ollapan) <uet(alcoatenco)
Cohuatlachco) <uauhcalco) Huiloc) 1macatlan) /o(potonco) >ohua(anco) >apatlan.
2"7" /lamaca(tlan) +ochititlan) Mollanco) +ollan) /euctonallan) it(cat'ui ic
xexelihuia in tlacala'uilli nohuian altepetl.
& /enochtitlan Mexico i(ca itech pohuia #"" chichicueematl) #"" nanamatl) 3""
cohuatilmatli) 3"" ichcatilmatli) 5"" cueitl huipilli concahuia it(at(acca)5""
illacat(iuh'uitlate(otl concahuia) 5"" tlaxochootentlapalli concahuia) 5""
maxtlatl canahuac concahuia) 5"" e(petlatl) Coyoehuatl concahuia) #"" +omotl) &
#"" chiltecpin tlamamalli) #"" tlamamalli ichcatl) #"" totollin) 5" tlamamalli
tochin) ma(atl concahuia) 3"tlamamalli i(taxalli 3") #" tlacatl cihuatlacotin
Be(ahualpilli /et(coco itech pohuia.
7 'uimilli chicuematl) #"7 'uimilli nanamatl) ##" 'uimilli coatilmatli) 3#"
'uimilli canahuac) 5"" cueitl huipilli concahuia it(ot(acca) 5""
illacat(iuh'uitlaten(otl concahuia) 5"" tlaxochyo tentlapalli concahuia)5""
maxtlatl canahuac concahuia) 5"" e(petlatl ehuatl concahuia) #"" +omotl) #""
tlamamalli chiltecpin) #"" tlamamalli ichcatl) #"" totollin) 5" tlamamalli
tochin ma(atl concahuia) 3" tlamamalli i(taxalli 3" #" cihuatlacotli.
/oto'uihua(t(in /lacopan itech pohui.
7" chicuematl) 7" nanamatl) 3"" coatilmacanahuac) & 3"" cueitl huipilli) 3""
Coyo ichcatl canahuac) 3"" tlatlapalli ichcatilmatli) #" canahuac maxtlatl) 7
ehuatl macuillipilli) 7 e(petlatl) #5" tocuilcoyotl) 8" chiltecpin carKas) 8"
ichcatl carKas) 8" totollin) 3" i(taxalli carKas) 3" tochin ma(atl) #" personas
cihuatlacoti.
/enochtitlau Moteuc(omat(in) /et(coco Be(ahualpilli) /lacopan /oto'uihua(tli.
<uechollan) /lacoapan) Chiltepec) >octlan) 1xitlan) Ichcatlan) /le'uauhtla)
?oyatepec) /(inacano(toc) +allapan) 1tlatitlan) /ochtepec) Cacahuatl centecpan
tlamamalli ipan matlactlamamalli o(ce achiyotl 5"") olli !"7# y v #" V CCCC. &
88 In tlatocauh intepachocauh itoca catca) Acamapich) auh in inin Acamapich
ompohualxihuitl on matlactli on nahui xihuitl intlatocattiticatca) auh in
(antepan con motechti) con yaocuic nauhtetl altepetl) inic cecni itocayocan
Mi('uic) +ochimilco) <uauhnahuac) Cuitlahuac) auh ini'uac in ayamo mopiaya
inichihualloca inimachoca in 'ualli tilmatli) (an oc yehuatl nenca neololoya in
motenehua axcan ayatl.
In on momi'uilli in Acamapicht(in yenoyeipan on motlatocatecac in
Huit(ilihuit(in) auh intlatocat matlacxihuitl) auh in yehuatl in 'uiman
mocniuhti con motechti intech 'uimonpouh chicuetetl $fol. 88% altepetl ic cecni
itocayocan /ollan) <uauhtitlan) A(capot(alco) Chalco) 1tompan) Acolhuacan)
/ollant(inco) Acolman. Auh in on momi'uilli Huit(ilihuit(in oc ye compatlac in
Chimalpopocat(in in tlatocat matlac xihuitl omey. & Auh in ye i'uac in in
/latilolco tlatohuani initoca catca /lacateot(in 'uilnamic 'uiyocox 'uito) inic
yaochihualo('ue in Mexica in /enochca) auh inipampa in mictilloc in yehuatl
/lacateot(in tlat(ontec in A(capot(alco tlatohuani catca itoca catca Maxtlaton.
Auh (an no yehuatl tlatocati ini'uac macuiltin Mexica mictillo'ue inompa
tlacochcalco in temicti'ue yehuantin in Chalca ihuan Otetlacalli 'uitlatlapan'ue
ic 'uine(cayoti'ue ca'uin yaochihua('ue in Mexica. Auh amo 'uintlayecolti(ne'ui
amo in tlaniyoc ye(ne'ui) auh ic momauhti in Chimalpopoca) auh ye'uene mononot(a
inipilt(in /e(o(omoctli initoca <uet(allayateca 'uimolhuica inic 'uimicti('ue
Maxtlaton in A(capot(alco tlatohuani. Auh ca'uitilloc in Maxtlaton) niman
tlat(ontec inic mictilloc Chimalpopocat(in nohuian Calt(allan 'uihuihuillan'ue
in /epaneca ic momauhti'ue in /enochca) in momatiya ca ye pehuallo('ue) auh
inipampa inin Mexica ic mononot('ue ic mocentlalli'ue 'ui cemito'ue 'ui 2"7#
t(ontec'ue 'uito'ue in inpilhuan inimachhuan inixhuihuan amo ce motlatocati('ue)
(an intech pohui('ue in macehualtin) & auh yuh mochiuh ca inixhuihuan macihui
cenca huel yao'uicaya huel micaltinenca ayac ceme otlatocat'ue oma hui(ti'ue.
Auh inoyuh on momi'uilli Chimalpopocat(in 'uihualto'uilli It(cohuat(in in
tlatocat matlac xihuitl omome) auh in yehuatl in It(cohuat(in occepa itech
compouh in altepetl Chalco 0 auh 'uimicti in /latilolco tlatohuani initocacatca
<uauhtlatohuat(in) (an ye no yehuatl ipampa in yaoyotl 'uitoca inic mictilloc
tlacateot(in in 'uine'uia in mapehualiocan in Mexica in /enochca) auh niman
occepa ye'uimon motechti 'uin maceuh in i('uitetl altepetl in nican motenehua
inic cecni) A(capot(alco) Acolhuacan /lacopan) Atlacuihuayan) /eocalhuiyacan)
Mi('uic) Cuitlahuac) +ochimilco) Coyohuacan) Mixcohuac) /et(coco) <uauhnahuac)
+iuhtepec) Cue(allan) Gohuallan) /epe'uacuilco) /ollan) <uauhtitlan) /ecpan)
Huit(it(illapan.
& Auh in oyuh on mic in It(coat(in) niman tlatocat in Huehue Moteuc(omat(in)
auh motocayotiaya itoca catca Ilhuicamina concuic in teucyotl in tlatocayotl auh
in tlatocat cempohualxihuitl on chiucnahui) auh yehuatl yacachto 'ui'uet(
acachto 'uichiuh in aotli in Chapoltepec huallaticac) auh ce tlacatl 'uimicti
tlatohuani Cohuaixtlahuacan itoca catca Atonal) ini'uac ino'uito in 'uipolo(
altepetl Coaixtlahuacan) 89 niman peuh nauhxihuitl inyuh moxintinenca inyuh
moximatenime Mixteca inipampa 'uinmicti tlatohuani Cohuaixtlahuacan ipampa in
amo 'uitlayecolti(ne'ui Mexicatl. Auh inin tlatohuani itech conpouh in occe'ui
altepetl in nican motenehua ihuan Chalco altepetl conmaxcati commotechti Chalco)
Chicon'uiyauhco) Mamalhua(yocan) /otollopan) Atltlatlauhyan) Cuetlaxtlan)
<uauhtoc@co) $fol. 89% Cohuaixtlahuacan) +iuhtepec) <uauhnahuac) <uiyauhtepec)
Huaxtepec) It(yocan) !"73 Gohualtepec) /lachco) /epe'uacuilco) /lalco(auhtitlan)
<uiyauhteopan) & +illotepec) It(cuincuitlapilco) /lapacoyan) Chapolicxitla)
/latlauh'uitepec) Gacapichtlan.
Auh ini'uac inoyuh on mic in Moteuc(oma) ye ontlatocat in Axayacat(in) auh
chiucnauh xihuitl in tlatocat. Auh yehuatl 'uin peuh in /latilolca eta. ihuan in
occe'ui altepetl) nican mopohua( in /latilolco i'uac tlatocatia Mo'uihuix in
pehualloc altepetl /latilolco) +i'uipilco) /ollocan) /(inacantepec) /lacotepec)
Callimayan) /eotenanco) /enant(inco) +ochiyacan) 1cuillan) Metepec) 1(toman)
Capolloac) Atlappolco) /laximalloyan) +allatlauhco) <uappanohuayan) 1coyacac)
/epeyacac) /ecalco) Cue(comaixtlahuacan) Matlatlan) 1(toticpac) /laollan)
Ahuili(apan) /o(cauhtlan) /ototlan) Cuetlaxtlan) Cuet(alo(toc) Mixtlan)
/(apotitlan) Mic'uetlan) /ochpan) /enexticpac) /apatel) /amomox.
& Auh ini'uac in oyuh on mic in Axayacat(in) niman on motlatocatlalli
/i(ocicat(in) auh in tlatocat titicatca (an macuilli xihuitl) auh itech 'uipouh
in altepetl in I('uitetl) in nican icuiliuhtoc) /ecaxic) /onalli ymo'uet(ayan)
/oxico) Ocatepec) ?illan) Matlat(inco) Ma(atepec) Ocatly'uappanco) /amapachco)
Mic'uetlan) /lappan) Gancuitlan) +ochiyetlan) Ate(cahuacan.
Auh ini'uac omic /i(ocicat(in yehuatl on tlatocat in Ahuit(ot(in) auh in
tlatocat titicatca matlac xihuitl on nahui) auh yehuatl cacitia in altepetl in
nican motenehua itech compouh in itlatocayo inic cecni itocayocan) /lappan)
/(iuhcohuac) Mollanco) /(apotlan) +altepec) /ototepec) & +ochtlan) Amaxtlan)
Chiyappan) Co(ca'uauhtenanco) +ollochiyuhyan) Co(ohuipillan) Coyocac)
Apancallecan) +iuhtlan) Acatliyacac) Acapolco) /otollan) /ecpantepec) Bexpan)
I(tactlallocan) /eocuitlatlan) /eopochtlan -+olotlan.) +icochimalco)
Cuauhxayacatitlan) Coyolapan) <uauhnaca(titlan) Cuet(alcuitlapillan) I(huatlan)
Cihuatlan) Huehuetlan) Huit(tlan) +ollotlan) Ma(atlan) Huipillan) 2"73
/e'uantepec) Ayotochcuitlatlan) <uauhtlan) Mi('uitlan) /lacotepec) Cuappilollan.
Auh in omic in Ahuit(ot(in) niman ipan omotlatocatecac inic ome Moteuc(omat(in)
auh in tlatocat titicatca caxtolxihuitl ipan exihuitl ipan tlaco) auh in cacic
in 'uinpeuh altepeme nican motocayotia icompehua itocayocan Achiyotlan)
?o(ollan) /euhtepec) Boche(tlan -Bochi(tlan .) /ototepec) /lahui(tlan) ?oltepec)
Icpatepec) I('uixochitepec) <uiyauhtepec) Chichihualtatacallan) /exotlan)
>iya(tlan) 1llan) Huit(tlan) $fol. 8:% /(inacatlan) /latlayan) Gancuitlan)
+icotepec) /o(tepec) Mic'uetlan) Huexollotlan) /liltepec) Bopallan)
/lalco(auhtitlan) /exopan) It(yoyocan) Caltepec) >anco) /eochiyauht(inco)
/eochiyappa) /lach'uiyauhco) Malinaltepec) & 8: -<uimichtepec) Cent(ontepec)
<uet(altepec.) Cue(comaixtlahuacan) ?acatepec) +allapan) +altian'uixco)
Golloxonecuillan) It(cuintepec) It(titlan.
Auh ini'uac tlatocat titicatca in Moteuc(omat(in ipan in yancuican hualla'ue
nican in Ospaoles) yancuican oncan 'ui(aco in oncan acico in itocayocan
Chalchiuhcueyecan) auh ini'uac in o'uimat'ue in huello'uitta'ue
initlamocuitlahuicahuan in Moteuc(omat(in in & Cuetlaxtlantlaca inin teyacancauh
catca itoca Cuetlaxtecatl >inotl) niman on peuh'ue in 'uimittato in
Christianotin) ini'uac 'uimitta'ue ipan 'uin matia teteo) auh (atepan 'uin
tocayoti'ue Christianotin) inic 'uitohuaya teteo) ca tlatlacatecollo ic
'uintocayotiaya nauh ecatl tonatiuh) <uet(alcohuatl eta.
Auh ini'uac o'uimat'ue ino'uicac'ue in Christianotin) ca yehuatl huey tlatohuani
in Moteuc(oma inoncan Mexico) auh niman 'uihuallihualli'ue in tetlapaloaya in
Christianotin ic 'uihuallapallo'ue in Moteuc(omat(in yehuantin 'uihualit'ui'ue
in ompa tlamocuitlahuiyaya in 'uimocuitlahuiyaya tlacalla'uilli) inic ce yehuatl
in oticteneuh'ue initoca Cuetlaxtecatl >inotl) inic ome tentlil) inic ey
cuitlalpitoc) & auh i(cat'ui inin tetlapallohuaya Christianotin yehuatl !"74 in
in'uimacaco Moteuc(omat(in. Centetl +ayoxoxoctic) auh ontetl capatli) centetl
tliltic) centletl chichiltic) auh ontlamantli cactli (apatos) ce cuchillo)
centetl som@rero) ihuan centetl Korra) ihuan centetl pao) ihuan centetl ta(a)
ihuan ce'ui co(catl.

Você também pode gostar