CORPUS THOMISTICUM

Sancti Thomae de Aquino

De cognitione essentiae animae
quaestio authenticitate dubia
Queritur utrum anima coniuncta cognoscat seipsam
per essentiam
t !idetur quod sic"
#$%&&$' De cognitione animae( arg" )
Dicit Augustinus $ de trinitate quod mens seipsam et
cetera"
#$%&)&' De cognitione animae( arg" %
Preterea( Ange*us et anima et cetera"
#$%&))' De cognitione animae( s" c" )
In oppositum est phi*osophus in tertio de anima qui dicit
quod inte**ectus inte**igit etc"( sicut patet in Summa"
#$%&)%' De cognitione animae( co" )
Ad questionem istam responsum +uit( et bene( quod questio
querit duo" Primo( utrum anima sit i**ud quod cognoscitur"
Secundo( utrum sit i**ud quo cognoscitur" Primo modo non
querit questio sed secundo modo" t sic anima non
cognoscit seipsam per essentiam" Huius assignat ta*em
rationem, sicut se habet materia prima in genere
possibi*ium si!e sensibi*is nature( sic se habet inte**ectus
noster in genere inte**ectua*is nature( prout dicit
commentator - de anima. sed materia prima sensibi*is sic
se habet quod ipsa in pura est potentia et nihi* agit nisi per
+ormam super!enientem. sic inte**ectus noster in statu !ie
nihi* inte**igens( nec se nec a*iqua de mundo( nisi per
+ormam !e* per speciem inte**igibi*em super!enientem( et
cetera"
#$%&)-' De cognitione animae( co" %
Circa !eritatem huius questionis sunt due so**emnes
opiniones" Una est dicentium quod anima in statu !ie
directe seipsam per seipsam inte**igit et nu**o modo per
speciem inte**igibi*em ab a*iis acceptam" Horum +uit ratio
ista, unumquodque cognoscitur ab anima secundum quod
presens est ipsi anime. et ideo res materia*es et sensibi*es
non inte**igit nisi per species et simi*itudines eorum. sed res
spiritua*es inte**igit sine ta*ibus speciebus. anima est res
immateria*is et per suam essentiam est presens inte**ectui.
ergo directe inte**igit seipsam per essentiam suam"
Istorum ratio non !a*et" Propter quod notandum est quod
inte**igere dicit quamdam accionem( sed non quamcumque(
quia dup*e/ est actio" Quedam est actio que transit in rem
e/teriorem( ut ca*e+actio transit in rem et substantiam
ca*e+actioni subiectam" A*ia est accio que non transit in rem
e/teriorem sed manet intra( ut !idere( prout dicit
phi*osophus, !idemus enim intus suscipientes( nihi* e/tra
mittentes" Iste acciones a*iquo modo di0erunt( a*iquo modo
con!eniunt" Di0erunt quia ca*e+actio est quid distinctum a
ca*e+aciente et a materia subiecta igni ca*e+acienti( sed res
!isa secundum speciem coniungitur !identi" Sed tamen
con!eniunt in hoc quod principium utriusque accionis est
+orma ipsius agentis" t e/ hoc ad propositum dico quod
inte**igere est accio non transiens( et principium huiusmodi
accionis est +orma inte**ectum in+ormans" Sed essentia
anime nu**o modo potest in+ormare inte**ectum" rgo anima
in statu !ie nu**o modo directe inte**igere potest seipsam
per essentiam suam"
t huius ratio est quia cotidie ruminamus quia anima non
potest in+ormari nisi specie inte**igibi*i a rebus sensibi*ibus
abstracta( quia anima si!e substantia per inte**ectum nihi*
inte**igit nisi quod presentatum est" Primo enim sensus
abstrahit speciem sensibi*em" t tunc i**a species sensibi*is
reponitur in +antasia" Tunc super!enit *umen inte**ectus
agentis( et i**am speciem sensibi*em in +antasia repositam
abstrahit a condicionibus indi!iduantibus" t eam sic
abstractam( immateria*em( prius sensibi*em modo
inte**igibi*em( reponit in inte**ectum possibi*em" Tunc
inte**ectus erit species i**a que prius +uit sensibi*is" Sed
essentia ipsius anime non est +orma sensibi*is" rgo nec
seipsam nec a*iquam rem de mundo inte**igit per essentiam
suam" t ita patet per primam rationem que sumitur e/
actu inte**igendi quod anima nec se nec a*ia inte**igit per
essentiam suam"
Idem potest dec*arari e/ i**a ratione que sumitur e/
certitudine inte**igendi" ssentia rei est certissima cognicio
ipsius" Sed anima non cognoscit essentiam rei quia ipsa est
materia*is( sed cognoscit speciem et simi*itudinem eius"
rgo etc"
Patet ergo duabus rationibus( quarum prima +uit e/ actu
inte**igendi( secunda e/ certitudine inte**igendi( quod anima
non cognoscit seipsam per essentiam suam"
Tunc !enit secunda opinio dicencium quod anima in statu
!ie cognoscitur non per seipsam nec per essentiam suam
sed per quandam re1e/ionem( et hoc indirecte" Propter
quod notandum est quod quadrup*e/ est cognicio" Prima
quidem est que est de quidditate et natura rei" Secunda
autem est e/istentie et hec est actua*is cognitio rei" Tertia
est habitua*is cognicio secundum quam possum res
cognoscere et promte e/ire in cognicione rei" Quarta
cognicio est cognicio iudicii et e/aminis" Actus enim anime
dup*e/ est( sci*icet cognoscere et iudicare( quia primo ipsa
a*iud cognoscit et postea de cognito iudicat" Iudicium enim
et e/amen cui*ibet rei habeo per *umen inte**ectus agentis(
et i**ud e/emp*atum est a *umine eterno" Unde dicitur in
sa*mis, signatum est super nos *umen !u*tus tui( Domine" t
sic cognoscit se"
Trip*e/ ergo est cognicio anime" Cognitio de quidditate et
natura anime" Hoc est querere quid est" Secunda cognicio
est cognitio actua*is e/istencie ipsius" Tercia est habitua*is
per quam e/it in actum cognoscendi"
De quidditate anime( non cognoscitur nisi per speciem
inte**igibi*em a +antasmatibus abstractam" t hoc indirecte"
De secunda cognitione dico quod anima cognoscitur per
suos actus sicut( si a*iud ca*e+acit( cognosco actum
ca*e+aciendi" De cognitione habitua*i sic cognoscitur per
suam essentiam"
Probacio primi membri quia inte**ectus possibi*is habet se
ad +ormas inte**igibi*es sicut materia prima ad +ormas
natura*es sensibi*es" Sed materia prima non potest esse in
actu nec a*iquid agere nisi per +ormam actua*iter in ea
e/istentem" Sic inte**ectus( ut actu sit inte**igens( non
inte**igit nisi per speciem inte**igibi*em a +antasmatibus
abstractam et inde actua*iter e/istentem" t i**a +orma non
nisi species inte**igibi*is a +antasmatibus abstracta" t huius
ratio est quia tota nostra cognitio ortum habet a sensibus"
t inde bene dicit phi*osophus in tertio de anima quod
inte**ectus inte**igit se sicut et a*ia( quia sicut a*ia cognoscit
per speciem intenciona*em in eo actua*iter e/istentem sic
inte**igit seipsum !e* seipsam per speciem intenciona*em in
eo actua*iter e/istentem" t ista species inte**igibi*is a
+antasmatibus abstracta est obiectum ipsius inte**ectus" t
ita inte**ectus prius cognoscit obiectum eius( sci*icet
quidditatem rei( immateria*e" t tunc per obiectum
cognoscitur actus inte**igendi" t iste actus tunc ducit me in
cognicionem potentie et postea in essentiam" t sic patet
quomodo inte**ectus si!e anima per inte**ectum cognoscit
se per quandam re1e/ionem"
Secunda ratio huius potest esse ista( quia !irtus potentie
non e/tendit se nisi ad ea que sibi subiciuntur( sicut ars
edi2catoria edi2cat( quia edi2catoris !e* domi2catoris est
tantum componere *igna in constitucionem domus et non
do*are( inquantum domi2cator" Accipe adhuc a*iud grossum
simi*e in natura*ibus" Potentia sensiti!a cognoscitur per
speciem sensibi*em( sicut !isus per co*orem quia nihi* !ideo
nisi co*orata" Sed tamen !isus indirecte e/tendit se ad ea
que coniuncta sunt( sicut dicis, !ide quam du*ce est hoc" t
i**a potentia sensiti!a directe sentit propria obiecta( sed
indirecte sentit que i**is obiectis sunt coniuncta( ut cum
dicitur, !ide du*ce( tange du*ce. quia sunt coniuncta rei
!isibi*i( sicut a*bedini in *acte" Sic !irtus anime primo
cognoscit proprium eius obiectum( et tunc per re1e/ionem
cognoscit seipsam" t sic !idetis necessitatem et modum
inte**igendi anime seipsam quia indirecte et remote inte**igit
essentiam suam"
t ideo i**ud quod dicitur quod potentie anime 1uunt ab
anima non per generacionem nec per transmutacionem sed
sicut i**ud quod resu*tat et consequitur ab a*io" Sic potentie
1uunt ab anima e/ sua natura*i receptibi*itate" t dictum
phi*osophi quod dicitur in de anima sic inte**igitur( sci*icet
i**ud, nos sentimus quoniam sentimus( et inte**igimus
quoniam inte**igimus" 3os sentimus( id est( scimus nos
habere animam sensiti!am( quoniam sentimus( id est(
!idemus( audimus( o*+acimus( tangimus( odoramus(
gustamus" t inte**igimus( id est( scimus nos habere
animam inte**ecti!am( quoniam inte**igimus( id est(
consideramus"
Sed de cognitione habitua*i( qua a*iquis potest cognoscere
promte et +aci*iter( dico quod anima cognoscit se per
essentiam suam( sicut si homo habet habitum grammatice
tunc grammatica per2cit inte**ectum eius quantum ad
*oquendum grammatice( sci*icet congrue et proprie( quia
habitus est principium !e* qua*itas di4ci*e mobi*is quo
a*iquis +aci*iter operatur et e/it in actum cognoscendi( et sic
quia habitum grammatice presencia*iter habet *oquitur
grammatice" Sic dico de cognitione habitua*i" Quia anima
est sibi ipsi presens( ista so*a presencia su4cit quod
cognoscit se cognitione habitua*i" t quomodo su4cit
presencia anime5 Quia e/ anima 1uunt actus per quos
de!enitur in cognitionem potentie et de cognitione potentie
de!enitur in cognitionem essentie" Sed *oquendo de
cognitione actua*is e/istencie sic cognoscit se per suos
actus"
#$%&)6' De cognitione animae( nota )
Ista sunt dicenda in hac questione" Deinde respondendum
est ad argumenta per ordinem" t iudicabitis in so*utione
omnium argumentorum tantum duas principa*es so*utiones"
#$%&)7' De cognitione animae( ad )
Ad primum quando arguitur auctoritate Augustini quando
dicitur quod anima semper se no!it 8et est dicendum ad
secundum9 dicendum est quod debet inte**igi de cognitione
habitua*i et actua*i" t accipit ibi Augustinus noscere pro
scire et inte**igere in habitu" Mu*ta enim scimus que in actu
non inte**igimus" Unde phi*osophus dicit in thopicis quod
scire con!enit p*ura inte**igere per unum" :e* sic est me*ius,
quando dicitur mens no!it seipsam per seipsam( ista
prepositio per potest dicere dup*icem habitudinem" :e* dicit
habitudinem medii cognitionis et sic est species inte**igibi*is(
!e* dicit habitudinem principii cognitionis" Tunc dicitur quod
dup*e/ est principium" Quoddam est principium
immediatum( et quoddam mediatum" Principium
immediatum est inte**ectus possibi*is( specie inte**igibi*i a
+antasmatibus abstracta in+ormatus( et hoc est principium
primum" t hoc modo cognoscit seipsam et sui ipsius
actua*em e/istenciam per suam potentiam et naturam( et
hoc remote et indirecte" t sic !erum est dictum Augustini"
Principium !ero mediatum est ipsa essentia anime"
#$%&);' De cognitione animae( arg" -
Ad a*iud quod arguebatur primo contra dictum
respondentis" Di/it enim quod anima nu**o modo potest
cognoscere essentiam suam nisi per a*iquam speciem !e*
+ormam super!enientem" Contra" Species inte**igibi*is
super!eniens( i**a est medium inter inte**ectum
inte**igentem( si!e essentiam anime( et rem inte**ectam"
Sed inter inte**ectum anime et suam essentiam nihi* cadit
medium quia sunt immediatissima" rgo anima inte**igit se
per essentiam suam"
#$%&)<' De cognitione animae( ad -
So*utio" :erum est( i**a species est medium" t propinquum(
et non remotum( quia non est simi*itudo obiecti remoti"
Propter hoc( hoc modo non cadit medium"
#$%&)=' De cognitione animae( arg" 6
Ad i**ud, si anima cognoscit se per speciem( aut i**a species
erit species sua aut species obiecti" Si erit species sua tunc
aut esset species abstracta aut in+usa aut concreata( si!e
natura*iter indita" 3on est abstracta quia sic abstracta
haberet se a seipsa( quod est impossibi*e quia abstraccio
est rei materia*is ut 2at immateria*is" 3ec est species in+usa
quia de ta*ibus non *oquimur in statu !ie" 3ec est species
concreata !e* natura*iter indita quia ta*i specie inte**igit
Ange*us" rgo non est species sua" 3ec est species obiecti(
quia proprium obiectum anime inte**ecti!e est quidditas rei
immateria*is( et per ta*em speciem cognoscitur magis
ipsum obiectum quam essentia anime" rgo anima non
inte**igit se per speciem !e* +ormam super!enientem"
#$%&)$' De cognitione animae( ad 6
So*utio" Dicendum quod inte**igit se per speciem obiecti non
directe sed indirecte et per re1e/ionem et
representacionem proporcionis( ut dec*aratum est"
#$%&%&' De cognitione animae( arg" 7
Ad a*iud( quando dicitur, i**ud quod inte**igit se mediante
di4nitione inte**igit se per essentiam suam( quia secundum
phi*osophum( < metaph>sice( di4nitio est sermo indicans
essentiam rei" Sed anima cognoscitur mediante di4nitione
quia ipsa cognoscit di4nicionem sui ipsius( tam i**am que
datur a phi*osopho circa principium secundi de anima quod
anima est actus corporis etc"( et i**a que datur ab Augustino
quod anima est quedam substantia incorporea(
inte**ectua*is( i**uminacionem a primo u*tima percepcione
recipiens" rgo cognoscit seipsam per essentiam suam"
#$%&%)' De cognitione animae( ad 7
Postea so*!itur"
#$%&%%' De cognitione animae( arg" ;
Preterea" 3os dicimus quod Ange*us inte**igit se propter
duo( primo quia est immateria*is( secundo quia est in actu"
Sed ista duo etiam in!enio in anima quia immateria*is( ut
docet phi*osophus in de anima et est etiam in actu" t
magis est in actu quam Ange*us quia quod est in potentia
!i!ens +acit actu !i!ens" t est actus primus inquantum +acit
ipsum corpus !i!ere" rgo inte**igit se per essentiam suam"
#$%&%-' De cognitione animae( ad ;
So*utio" Dicendum est quod !erum est quod con!eniant in
immateria*itate et etiam actu" Tamen mu*tum di0erunt in
modo participandi naturam immateria*itatis et actus" t
ideo non est simi*is"
#$%&%6' De cognitione animae( arg" <
Preterea" Prius potest cognosci a priori" Sed essentia anime
est prior i**a specie" rgo prius inte**igit se quam i**am
speciem"
#$%&%7' De cognitione animae( ad <
Postea so*!itur"
#$%&%;' De cognitione animae( arg" =
Ad a*iud quando arguebatur contra dictum" Di/it enim quod
unumquodque cognoscitur prout est in actu" Contra" Si
unumquodque cognoscitur prout est in actu( ergo quod
ma/ime est in actu ma/ime est cognoscibi*e" Sed Deus est
ma/ime in actu" rgo Deus est ma/ime cognoscibi*is" t
tenes hoc argumentum per argumentum phi*osophi, si
simp*iciter ad simp*iciter( et magis ad magis( et ma/ime ad
ma/ime" Sed hoc est +a*sum( quia Deum in statu !ie non
cognoscimus" rgo et cetera"
#$%&%<' De cognitione animae( ad =
So*utio" Dicendum est quod Deus est ma/ime in actu et
propter hoc ma/ime cognoscibi*is !erum sibi et non nobis"
#$%&%=' De cognitione animae( arg" $
Preterea" Omnis cognicio est per assimi*acionem" Sed maior
assimi*acio potentie ad essentiam quam ad obiectum" rgo
anima inte**igit se per essentiam suam"
#$%&%$' De cognitione animae( ad $
Ad so*utionem istius argumenti et a*iorum mu*torum
notandum est de simi*itudine quod per eam mu*ti +a**unt et
+a**untur( quia dicit Augustinus e/presse in *ibro de trinitate
quod simi*itudo est mater +a*sitatis" t probat hoc de arbore
picta et de arbore !era" Dicunt enim mu*ti, sicut se habet
hoc ad hoc( sic i**ud ad i**ud" Unde notandum( sicut dicit
?oecius in thopicis( quod simi*itudo est rerum di0erencium
eadem qua*itas" t ideo !idetis quod in parte congruunt et
in parte di0erunt" Unde ma*e arguitur si in a*iquibus est
simi*itudo >dentitatis( !e* unius nature !e* unius generis( et
propter hoc arguunt eandem cognitionem" Unde cognicio
a*iquorum super simi*itudinem +undatur" Simi*iter unio
a*iquorum +undatur super simi*itudinem" Ideo( quando
dicitur, omnis cognitio etc"( dicendum quod in cognitione
tria in!eniuntur( sci*icet actus( medium( et modus" t e/
partia*i simi*itudine arguunt ipsi omnimodam simi*itudinem"
t ideo +a**unt et +a**untur" t quando dicitur, maior est
assimi*acio etc"( dicendum quod non est !erum quia so*a
simi*itudo in+ormacionis( secundum quod species
inte**igibi*is in+ormat inte**ectum( inte**igibi*is est" :e* sic
dicendum quod !erum quantum ad causam et e0ectum(
sed maior est assimi*acio potentie ad obiectum quantum ad
per+ectionem"
#$%&-&' De cognitione animae( arg" )&
Preterea" Quod anima sit i**ud quod cognoscitur et quo
cognoscitur sic probatur" adem est anima separata et
corpori coniuncta" Sed anima separata inte**igit se per
essentiam suam" rgo et corpori unita"
#$%&-)' De cognitione animae( ad )&
:erum est" Tamen essentia anime non est nata in+ormare
inte**ectum" Sed a*ium modum essendi habet a corpore
separata et corpori coniuncta. et ideo etiam habebit a*ium
modum inte**igendi"
#$%&-%' De cognitione animae( arg" ))
Ad idem dicitur in primo de causis quod omnis inte**igencia
inte**igit essentiam suam" Sed anima est in2ma in genere
inte**igenciarum" t ibidem in commento dicitur quod
inte**igentia( quando scit essentiam suam( scit re*iquas res"
rgo anima est i**ud quod cognoscit seipsum"
#$%&--' De cognitione animae( ad ))
So*utio" Dicendum quod i**ud !erum est de anima mundi( de
qua *oquitur auctor ibi( quia *oquitur ibi de anima nobi*i(
qua*is non est anima humana" :e*( si anima humana sic
inte**igit( !erum est non ad !irtutem sed ad
apprehensionem"
#$%&-6' De cognitione animae( arg" )%
Preterea" Augustinus in de trinitate dicit quod accio
inte**ectus est !ita" Sed !i!ere est !i!entibus esse" rgo !ita
erit essentia" Sed !ita inte**igitur" rgo anima inte**igit se
per essentiam suam"
#$%&-7' De cognitione animae( ad )%
So*utio" Dicendum quod concreti!e *oquitur est !ita( id est(
res habens !itam. essentia( id est( res habens essentiam"
Sed dico quod anima inte**igit se posterius"
#$%&-;' De cognitione animae( arg" )-
Contra" Actus posteriores sunt potentiis( et hiis obiecta" Sed
anima est subiectum suarum potentiarum" rgo non
inte**igit se posterius"
#$%&-<' De cognitione animae( ad )-
So*utio" Dicendum quod actus posteri sunt potentiis quoad
originem( quia actus originantur a potentiis. sed non quoad
cognitionem( quia actus prius cognoscuntur quam potentie(
et per cognitionem actuum de!enitur in cognitionem
potentiarum"
#$%&-=' De cognitione animae( arg" )6
Preterea" a que sunt in genere remoto p*us di0erunt quam
ea que sunt in genere propinquo" Sed i**a que sunt in eodem
genere( species unius non ducit in cognitionem a*terius(
sicut per speciem *eonis non cognoscitur bos !e* homo( que
con!eniunt in genere pro/imo" rgo per speciem
inte**igibi*em non cognoscitur essentia rei immateria*is" Sed
anima est immateria*is" rgo non cognoscit se per speciem
abstractam"
#$%&-$' De cognitione animae( ad )6
So*utio" Dicendum quod proporcio non so*um est incerta
quando sunt in genere propinquo sed etiam incerta quando
sunt in genere remoto" t ideo( *icet i**a non sit
proportionata directe( tamen indirecte" :e* a*iter dicendum
quod anima non dicitur cognosci per speciem inte**igibi*em
rei sensibi*is tanquam propriam simi*itudinem sed per
quandam ana*ogiam per+ectibi*is ad suam per+ectionem(
sicut et materia cognoscitur per +ormam suam"
#$%&6&' De cognitione animae( arg" )7
Preterea" Unumquodque cognoscitur ab anima prout
presens est anime" Sed anima est presens inte**ectui" rgo
inte**igit se per essentiam suam"
#$%&6)' De cognitione animae( ad )7
So*utio" Dicendum quod non presens sibi ut obiectum
inte**igibi*is in+ormans inte**ectum" t ideo non sequitur"
#$%&6&%' De cognitione animae( arg" );
Preterea" Anima inte**igit per abstraccionem a +antasmate"
Sed ipsa non abstrahit se a +antasmate" rgo nu**o modo
inte**igit se nec per essentiam suam nec per species
a*iorum"
#$%&6-' De cognitione animae( ad );
So*utio" Dicendum quod !erum est, non abstrahit se a
+antasmate suo( sed rei a*iene( sci*icet obiecti" t ideo non
cognoscitur per se proprie( sed remote et indirecte"
#$%&66' De cognitione animae( arg" )<
Preterea" Anima inte**igit se per actum suum" Sed i**e actus
habet a*ium actum( et i**e iterum a*ium" t sic erit processus
in in2nitum" rgo non inte**igit se per actum suum"
#$%&67' De cognitione animae( ad )<
So*utio" Dicendum quod non per a*ium actum sed per
obiectum"
#$%&6;' De cognitione animae( arg" )=
Preterea" I**ud quod est denudatum a condicionibus materie
indi!iduantibus est per se inte**igibi*e" Anima est huiusmodi"
rgo et cetera"
#$%&6<' De cognitione animae( ad )=
So*utio" 3otandum quod per se distinguitur contra per
accidens et contra per a*iud" Unde dicendum quod
denudata est condicionibus materie quoad suum esse sed
non quoad suum cognoscere( quia omnis nostra cognicio
oritur a sensibus"
#$%&6=' De cognitione animae( arg" )$
Preterea" Anima inte**igit se aut per essentiam aut per
speciem" Si per essentiam( habeo propositum" Si per
speciem( tunc i**a aut est eadem aut di0erens" Si est
eadem( sic iterum habeo propositum" Si di0erens( tunc non
inte**igit se per essentiam quia in his que inte**iguntur sine
materia idem erit"
#$%&6$' De cognitione animae( ad )$
Supra so*utum est( quia non inte**igit se cognitione propria
sed proportionis remote"
#$%&7&' De cognitione animae( arg" %&
Preterea" Sicut se habet so* ad aerem( sic se habet
inte**ectus agens ad inte**ectum possibi*em" Sed so*
immediate i**uminat aerem" rgo inte**ectus agens
immediate in+ormat inte**ectum" rgo non inte**igit se per
speciem"
#$%&7)' De cognitione animae( ad %&
So*utio" Dicendum quod aer proportionatus est( et ideo
*umen in aere est accidenta*e quia a*iud est in so*e et a*iud
in aere( quia in so*e dicitur *u/ et in aere dicitur *umen" t
ideo *icet sit a*iquo modo simi*e non est tamen omnimoda
simi*itudo"
#$%&7%' De cognitione animae( arg" %)
Preterea" Scientia de anima est certissima( secundum
phi*osophum in primo de anima" Sed magis certum non
cognoscitur per minus certum" rgo de anima non habetur
scientia per a*iud a seipsa"
#$%&7-' De cognitione animae( ad %)
So*utio" Dicendum quod secundum phi*osophum scientia de
anima est certissima quod unusquisque in seipso e/peritur
se animam habere( et actus anime sibi inesse" Sed
cognoscere quid sit anima di4ci*imum est" Unde
phi*osophus ibidem subiungit quod omnino di4ci*imum est
accipere a*iquam 2dem de ipsa"
#$%&76' De cognitione animae( arg" %%
Preterea" Omnis species per quam anima nostra inte**igit
est a sensibus abstracta" Sed nu**um sensibi*e est a quo
anima possit suam quidditatem !e* speciem abstrahere"
rgo anima non cognoscit seipsam per a*iquam
simi*itudinem"
#$%&77' De cognitione animae( ad %%
So*utio" Dicendum quod anima non cognoscitur per speciem
a sensibus abstractam quasi inte**igatur species i**a esse
anima simi*itudo( sed quia considerando naturam speciei
que a sensibi*ibus abstrahitur in!enitur natura anime in qua
huiusmodi species recipitur( sicut e/ +orma cognoscitur
materia"