Você está na página 1de 79

Diccionario If A-D

A
Aba: jobo
Abbilo: cabrn
Abadu: maz
Abail: lamo, rbol. Consagrado a Chang. Orisha.
Abako: cuchara.
Abaku: chino.
Abal, !bal": #$#ino.
Abalach%: nombr$ d$l Orisha. Oba&ala.
Abalnk$: nombr$ d$l Orisha. 'l$gu.
Aban: canas&a
Abangu$: ()am$ #$ludo*.
Aban: +$nado.
Aba)a: gorra con fl$cos d$ cu$n&as #ara cubrir a Chang.
Aba)a: amul$&o ,u$ s$ fabrica con algodn, d$ los -an&os l$os, #i$ld$ &igr$ .
o&rama&$rias.
Aba)a: h$rmano m$nor d$ Chang.
Aba)$)$, !Ob%)$)$": Orisha h$rmana. /a.or . madr$ d$ crianza d$ Chang.
Abara: m$ln.
Aba&: za#a&o.
Aba& dudu: za#a&o n$gro
Aba& fufu: za#a&o blanco
Aba& .$.%: za#a&o amarillo.
Aba.if: brujo.
Abba)a: $s un san&o $s#$cial ,u$ s$ #r$s$n&a como un
camino o ad+ocacin d$ Chango . abba)a $s $l nombr$
000.ach$afrocubano.com
.oruba formado #or obb, ,u$ significa r$., a)a o adja #or lo
,u$ s$ d$duc$ ,u$ Abba)a $s $l r$. d$ la furia d$ las
&$m#$s&ad$s, d$ las gu$rras . las iras d$ los $s#iri&us
h$chic$ros. 's un orisha mu. raro $n Cuba.
Ab$b%, !ab$b$r%": abanico.
Ab$gud: #alma.
Ab$gud%: harina cruda . ,uimbob. Ofr$nda #ara Chang.
Ab$gud: harina cruda.
Ab$gu$d%: harina cruda m$zclada con ,uimbob
alim$n&ofa+ori&od$l Orisha Chang.
Ab$oku&a: (la &i$rra d$ 1$ma.*.
Ab$oku&a: nombr$ d$ un #u$blo d$ nu$s&ros ma.or$s.
Ab$oku&a: nombr$ d$ un r$. lucum.
Ab$oku&a: (2oma ,u$ ha. $n Africa ,u$ &i$n$ la forma d$ un
cuchillo. D$ Ab$oku&a mandaban a los africanos #ara Cuba*.
Ab$oku&a si land% oku&a mag fra: (3u.a d$ al&an$ra . d$
am$naza, 4cuidado conmigo*5
Ab$r$: agujas.
Ab$r%: na+aja.
Ab$r$b%: abanico.
Ab$rikola: !ab$rikul": $l ,u$ no &i$n$ -an&o as$n&ado, !,u$ no
$s& iniciado".
Ab$rikunlo: 's#an&amu$r&o. !$0$"
Ab$r .$.$: (consul&ar, con+$rsando con 1$.$*, ! la diosa Osh6n".
Ab$.am: #a+o r$al. Abanico d$ Osh6n.
Ab$.$: m$ln.
Ab$ll: g$n&$ d$ afu$ra.
Abgu: g7iro.
Abgu: +i$ja.
Abgu abgu &a l$s$ Oba ba .$.%: Dond$ $s& $l r$. . los +i$jos
s$ $s&bi$n.
000.ach$afrocubano.com
Abiam, !abi.amo": (/adr$ $ hijo*, !cuando lamadr$ &i$n$ al ni)o
$n los brazos s$ l$s dic$ Abam". (2a +irg$n . $l ni)o 8$s6s*.
Ab a0: $l $ncargado d$ ir al mon&$ a r$cog$r la .$rba #ara los
ri&os.
Abik6: ($s#iri&u +iaj$ro* ,u$ $ncarna $n los ni)os, #or lo ,u$ $s&os
mu$r$n #r$ma&uram$n&$. Abik6, $l ni)o ,u$ &i$n$ un $s#iri&u ,u$
s$ lo ll$+a #ron&o . +u$l+$ #ara ll$+ars$ a o&ro d$ la familia*.
(9ac$ . r$nac$*, s$ l$s r$conoc$ a los abik6 #or,u$ lloran a &odas
horas, . son ra,ui&icos . $nf$rmizos.
Abila: :$la d$ lis&ado ,u$ s$ usaba an&iguam$n&$.
Abila: 2ib$r&ad.
Abil: #i$s.
Abil$ru: /uchos n$gros.
Abilola: Caball$ro, -$)orona, (g$n&$ d$ al&o co#$&$*.
Abinidima: nombr$ d$ hijo d$ 1$ma..
Abiod6n: $l ni)o ,u$ nac$ $n una f$cha conm$mora&i+a o $l
#rim$ro d$ a)o.
Abiod6n ogu$ro koko lo0: #alabras d$ un can&o d$ alabanza #ara
los ;rand$s, ,u$ &i$n$n mucho #od$r . din$ro. !koko lo00o".
Abisas: $scobilla d$ <abal6 A.%.
Abiso: <au&izo.
Abkun: can&ador= can&ador d$ los orishas, solis&a, (;allo*.
Ab: carn$ro, !animal consagrado a Chang".
Abo, !obo": lo ,u$ $s f$m$nino.
Abo, !obo": guanbana.
Abo &o: /u. bi$n #ara si$m#r$.
Abbo ba&ir$: +$llo largo.
Abok: nombr$ #ro#io.
Abola: ma.or $n $dad.
Abol: (-an&o h$mbra*. (2a ,u$ manda*.
Abola funi: ,u$ adora -an&o.
Abonia: curuj$..
000.ach$afrocubano.com
Abor:amigo.
Abor$o:cu$ro.
Abor$o: dar cu$ro. Chuchazo.
Abor$o ig7%: cu$ro, libro.
Abor$on$: carn$ro.
Abor 'l$d: ofr$ndar carn$ro= sacrificarlo a 'l$d.
Aboris: d$+o&o, cr$.$n&$.
Aboru: h$rmano m$nor.
Abor6: nombr$ d$ una d$ las muj$r$s con las ,u$ s$ $ncon&ro
Orula, $ncaminandos$ a casa d$ Olof, ,u$ &$na ci&ados a &odos
los <abala0os #ara #$rd$rl$.
Abo&n: carn$ro.
Ab&an: chi+o ca#n.
Abo.6: nombr$ d$ una d$ las muj$r$s ,u$ a.udaron a Orula a salir
&riunfan&$ $n las #u$bas a ,u$lo som$&i Olof.
Abua: #la&o.
Abua: g7iro.
Abu: ma.or $n $dad.
Abu$na: /onigo&$.
Abuk%: jorobado.
Abuk$nk$: ,u$brado d$l $s#inazo.
Aboku, !obuko": $scandalo= ind$c$n&$, inmoralidad.
Abuku: d$f$c&uoso.
Abul% il%: &$cho.
Asum, !bumi": dam$.
Abun: carn$ro.
Abun Orisha: darl$ un carn$ro al Orisha, o %l ,u$ s$ lo da.
Abuo: carn$ro.
Abur$: h$rmano, h$rmana.
Abur$k$: #$rsona in&rigan&$, mal hablada.
000.ach$afrocubano.com
Abur$ mi: mi h$rmano.
Abur$ mo sin&o il$ na: h$rmana +o. l$jos.
Abur$ mbr$o: >?u% buscas h$rmano@
Aburo: h$rmano.
Aburo kanani: amigo.
Aburo mi k$k%: h$rmano #$,u$)o.
Aburo &$ mi 0o slo iluo k$&$m: h$rmano mio, m$ +o. a mi
#u$blo.
Aburu: h$rmano.
Abloro: m$r$ngu$.
Ab0mi: al&a mar.
Acha: boca.
Acha: &abaco.
Achab: cad$na.
Achab, !1$ma. Achab":1$ma. (la ,u$ ll$+a la cad$na d$
#la&a $n los &obillos, . collar azul claro. /ira &orcido, d$ arriba
abajo, con arrogancia*.
Achab i.a i0i: la C$iba $s la madr$ d$ &odos los arbol$s d$l
mon&$.
Achab: cigarrillo $nc$ndido.
Achabaku: jico&$a.
Achad6du: cigarrillo.
Ach $ru: c$niza d$ &abaco.
Achiki: c$niza d$ l$)a.
Ach iki: #ali&o d$ &abaco.
Achail6: nombr$ #ro#io.
Ach i.io&n: andu.o.
Achalasan: #icadura d$ cigarrillo.
Achal$: al oscur$c$r.
Acha&: (lo ,u$ s$ &ira*.
000.ach$afrocubano.com
Acha6n.$0%: cigarrillo.
Ach .in: &abaco, !$nc$ndido".
Ach%: b$ndicin, gracia, +ir&ud, #alabra.
Ach%: alma.
Ach%: am%n.
Ach%: a&ribu&os . obj$&os ,u$ #$r&$n$c$n a los Orishas.
Ach% a0, ach% bab ik6, ach%. Ach% & bgbo mad% lo il% 1ansa.
/.uba, mo.uba, babala0o, ol6o, mo.ub I.alochaA
-alu&acin ,u$ r$#i&$ $n &oda ocasin $l olrisa an&$s d$
r$alizar un ri&o=
(b$ndic$m$ /a.or, #adr$ difun&o, b$ndgam$ &odos los mu$&os
,u$ $s&n $n la casa d$ 1ansa, $n $l c$m$n&$rio. Con $l #$rmiso
d$ mi #adrino, d$ mi madrina*, $&c.
Ach% boris: la b$ndicin d$l orisha.
Ach$din, !o Ich$.n": dic$s$ al ac&o d$ in+i&ar a las I.alochas a las
c$r$monias d$ un asi$n&o o iniciacin. 'l n$ofi&o B I.a0 B d$b$r
r$galar a cada una d$ las ,u$ concurr$ndos cocos . CD,EF.
Ach$%: la mi&ad d$l mundo dond$ alumbra $l sol $n la ma)ana*.
Ach% $f: #ol+o consagrado #or $l <abalao.
Ach$g6n o&: su$r&$ #ara +$nc$r al $n$migo.
Ach$ guogu Chang mok% guogu Orufin b% guogu: ( cuando
Chang $ra #$,u$)o, Oba&ala l$ con&aba &oda su +ida*.
Ach%l6, !achol6": #olicia, jus&icia.
Ach$m: nombr$ d$ (hijo* d$ 1$ma..
Ach% mo.uba Orisha: #ara #$dir la b$ndicin d$ los orishas. (?u$
los orishas nos d$n su gracia . su#$rmiso*. -$ dic$ al comi$nzo d$
una c$r$monia.
Ach% Olofi: manda&o !o gracia" d$ Dios.
Ach$r%, !ch$r%": maracas.
Ach$s: d$sgracia.
Ach% si mi l$mi: (m$ #uso $l ach% $n la l$ngua*, ac&o d$ #on$r $n
ach% $n la l$ngua d$l n$fi&o $n la c$r$monia d$l Asi$n&o.
000.ach$afrocubano.com
Ach% &: as s$a.
Achi: band$ra.
Achiba&: nombr$ d$ una .$rba +ulgarm$n&$ conocida #or
#irag7i&a. 3$r&$n$c$ a los orishas 1$ma. 1 Osh6n.
Achica: r$dond$l, circulo.
Achiku b$lona ld$: (muj$r con su cos&umbr$*, !m$s&ruando".
Achi ku$l6: ('l$gu mu. an&iguo d$ los +i$jos<abalaos*. 3oco
conocido.
Achiri, !chiri": s$cr$&o, lo ,u$ $s&a s$cr$&o.
Ach0$r0: loco.
Ach: Oba&al. <aila $n un #i$. (<aja* B s$ manifi$s&a B
(&$mblando d$ fro, . l$ hac$ bal$, r$ndib6, a la &i$rra.
Cuando s$ alza d$l su$lo, baila como un jo+$n. Ach $s jo+$n*.
Ach: &$la, g%n$ro, +$s&ido.
Ach: !ach ok": ro#a d$ hombr$.
Ach af: &raj$ d$ lu&o.
Ach ara: ro#a d$ +$s&ir.
Ach arn: &raj$ h$cho con g%n$ro caro d$ &$rcio#$lo.
(D$l &i$m#o d$ 's#a)a*.
Acho aro: &raj$ azul.
Ach a.iri: ro#a azul.
Ach bai bai: &raj$ #asado d$ moda, ridculo.
Ach bin: $nag7a, sa.a.
Achobor: man&a, abrigo, +$s&ido.
Ach ch$d$d%: (&raj$ d$ coron$l $s#a)ol* !&i$m#o d$ 's#a)a".
Achoch: &raj$ $l$gan&$.
Ach chula: &$la o &raj$ +$rd$.
Ach dodo: &raj$ d$ &odos los color$s, (d$ una &$la irisada*. ! 3ara
#rom$sa o $n honor d$ O.".
Acho dud6: ro#a n$gra.
000.ach$afrocubano.com
Acho $ni: ro#a d$ cama.
Acho $)i: ro#a amarilla.
Ach $r6: ro#a n$gra. 's,uifazin.
Ach f$l$l%: (ro#a d$ s$da d$ la ,u$ su$na*!&af$&n".
Achof: guardia rural.
Acho f6n f6n: ro#a blanca.
Achog6n: ac&i&ud d$ ma&ar, !($s&ar $n achog6n*" d$ sacrificar la
b$s&ia ,u$ s$ ofr$c$ al orisha.
Achog6n: los (hijos*, sac$rdo&$s d$ Og6n ,u$ ma&an los animal$s
$n los sacrificios ,u$ s$ hac$n a los orishas.
Ach gunsa, !ach gusa": calzoncillos.
Ach g7ol$: ro#a d$ m$dio uso, usada.
Ach kan$k6: ro#a o &$la d$ color$s.
Ach k$l%: cor&ina, &$lon.
Ach ki)i#: abrigo.
Ach ku$mi: ro#a azul.
Ach ku&a: &$la o &raj$ rojo.
Achol: sabana.
Ach l$s$: #an&aln !#an&aln largo".
Ach lo&$: camisn.
Achol6: (la au&oridad,* #olica.
Ach mi or$: (la ,u$ #lancha la ro#a*.
Achn chn ! achonchos%": caminar.
Acho n: camisa.
Ach of$r$r$: &raj$ d$ color azul #lido.
Ach fo: &raj$ d$ lu&o.
Ach olokun: &$la o &raj$ azul.
Ach omorisa: &raj$ d$ As$n&ado, o d$ I.a0.
Ach on: frazada #ara cubrirs$.
000.ach$afrocubano.com
Ach ori$ni: calzoncillo.
Ach #$kua: &$la amarilla.
Ach #u#a: ro#a roja, . la ,u$ +is&$ ri&ualm$n&$ $l I.a0 d$
Chang, d$ O., d$ Aga.6 . d$ Orichaoko.
Ach #u#6a: &$la roja.
Achor$m: mi m$jor amigo.
Ach&$l$: camisn.
Ach&$l$: ( o&ro nombr$ an&iguo d$l bacalao*.
Acho&$l$: r$+olucin, lo.
Ach &%0o: ro#a nu$s&ra.
Ach &i&a: &$la con calados. :raj$s h$chos con &ira bordada !d$
Canarias".
Ach &i&u !o&u&u": &raj$ ,u$ s$ $s&r$na.
Ach 0$: ro#a la+ada, lim#ia.
Achu#, !achuku" m$n&ruar.
Achu% i&: abanico.
Ad: $s#ada.
Ad:mach$&$.
Adad$k$: malh$chor, mal+ado.
Adad: isla.
Adagb: (Gas&a lu$go*.
Adagu$: maj.
Adagunla: mar #rofundo, (dond$ +i+$ Inl$* !'rinl$".
Adaka dk$: callar.
Adal6: #as&a d$ frijol rojo, ofr$nda gra&a a O., ,u$ s$ l$ ll$+a al
c$m$n&$rio.
Adal6m. !$gun": $s#ri&u, a#ar$cido.
Adam-almcigo. !'l$#hrim simaruba, 2in".
Adam l$ch%: (#$rsona ,u$ +$ $l bi$n ,u$ s$ l$ hac$ . no lo
agrad$c$*.
000.ach$afrocubano.com
Admo: lagar&ija.
Adam: ( ni con Dios ni con $l diablo*, $l ,u$ no #rac&ica la
r$ligin.
Ad mod: mu. bi$n.
Adam6, !almu": &inaja.
Adan: murci%lago.
Adani: #la&o.
Adano: +$rg7$nza.
Adano: d$sgraciado, n$c$si&ado.
Adano, i.a moforibal$ ar$mu, a0a .%: /adr$ noso&ros los
d$sgraciados &$ saludamos, &$ afamamos #ara ,u$ nos #ro&$gas.
!dirigi%ndos$ a una di+inidad.
Ado i.% m foribal$ ar$mu a0a.: (Chang #id$ #ro&$ccin a
Oba, ,u$ #$l$$ #or %l, ,u$ l$ +a ml*.
Ad olomi, ad Orisha: mach$&$ mi du$)o, mach$&$ 3adr$ Orisha:
$s&o dic$ cuando s$ $s& haci$ndo rogacin con un mach$&$ a
1$ma..
Adas ik6: nombr$ d$ hijo d$ O..
AAd olomi, ad dad Orisha: mach$&$ mi du$)o, mach$&$ 3adr$
Orisha: $s&o dic$ cuando s$ $s& haci$ndo rogacin con un
mach$&$ a 1$ma..
Ad%: r$bosado.
Ad%: &iara, corona, adorno d$ cab$za d$l I.a0 o n$fi&o.
Ad$gusu: ca#i&n.
Ad$n: ac$i&$ d$ com$r.
Ad$ina: nombr$ #ro#io.
Ad$l%: j$f$.
Ad$l$: los dos caracol$s ,u$ s$ a#ar&an mi$n&ras s$ mani#ulan los
di$z . s$is ,u$ sir+$n #ara adi+inar.
Ad$l$: mis&$rioso, mis&$rio.
Ad$l$: ($l guardin, $l ,u$ s$ ,u$da cuidando*, uno d$ los iris d$
If, ,u$ s$ a#ar&a . no $m#l$a $l babala0o #ara adi+inar.
000.ach$afrocubano.com
Ad$mi.%: a+is#a.
Ad$na: guardi$ro.
Ad$&%: l$#ra, sfilis, ( la $nf$rm$dad d$ -an 2azaro*.
Adi: ac$i&$.
Adi%: gallina.
Adi$i: #olli&o.
Adidn, !odidon, didn": dulc$ #os&r$.
Adigba%: gri&o, #$dir socorro.
Ad kos: ho. no #u$do.
Adim6: ofr$nda d$ comida, .% r$ .%&6n .$r% su .$r%: un r$zo . un
can&o acom#a)a al ac&o d$ #r$s$n&arl$ la ofr$nda al Orisha.
Adi#ulia: caimi&o.
Adi., ! a&i.6": +$rg7$nza, abochornado.
Adi.%: gallina.
Adi.:+$rg7$nza.
Adi.om: (has&a o&ro da*, s$ l$ dic$ al orisha cuando %s&$, ,u$ ha
&omado #os$sin d$ su (caballo*, s$ marcha.
Adi.: ,u$ no &i$n$ +$rg7$nza.
Ad, !adodi": in+$r&ido. (D$ &i$rra ad*, dond$ s$g6n unos,
Oba&al-Oduar$mu . s$g6n o&ros 1$ma., &u+o amor$s con un
in+$r&ido o con un andrgino.
Ad: gofio.
Ad: guia.
Adof: ci$n&o di$z.
Adof: higado.
Adof adof ok: la gandinga !d$l carn$ro sacrificado al Orisha".
Adofli, !adofo okan": los bof$s d$ un animal.
Adogo: barriga.
Adoko.%: hac$r carnudo la muj$r aman&$.
Adola: ma)ana.
000.ach$afrocubano.com
Adol m 0: ma)ana .o &$ hablar%.
Adoma.%: llaga, (nacido r$+$n&ado*.
Adorn: s$&$n&a.
Adoro adof: gandinga d$l animal sacri-ficado al Orisha.
Ador6m: no+$n&a.
Ado&a: cin,u$n&a.
Ado.%: ci$n&o &r$in&a.
Ado.: ci$n&o cincu$n&a.
Ad6: calabaci&a criolla con la ,u$ s$ hac$ Am$bol, !jarab$". As la
llamaban los +i$jos.
Aduam: $s#%ram$.
Adubul$: dormir.
Adun: #alan,u$&a. !s$ l$ ofr$nda a Oshun . a 1$ma.".
Adura: una #i$dra Bo&n- d$ &$rr$no al&o, #ara #on$r jun&o a la
#i$dra d$ Olokun.
Adura: oracin.
Adu.a: oracin.
Adu.a: nombr$ d$ hija d$ Chang.
Ad.: cam#ana li&6rgica d$ Oba&al !con mango cur+o .
cam#anilla larga . cnica d$ m$&al blanco".
Gadilla oku% r$r$: Ad.a l$$ bi$n.
Ad.a&: sin+$rg7$nza, bribn, d$sfacha&ado.
Ad.#ond% chib: cuchara.
A$cho: bicho, chulo.
A$ko: #an&$ra.
A$ru: s$,u$dad.
Afach% s$mil$r6: #on$r la #alabra, $l ach% $n la l$ngua d$l Omo.
Afar: #u$n&$.
Afar: (discul#andos$ con $l -an&o*= $n los r$zos, $s&a #alabra
,ui$r$ d$cir #$rdnam$.
000.ach$afrocubano.com
Afarag: grand$ +as&o.
Afara0%: $l $scribano, $l ,u$ co#ia $n los #a#$l$s.
Afara0%: $l hombr$ ,u$ al r$alizars$ una +$n&a $n las fincas d$
cam#o, $scriba los docum$n&os n$c$sarios . acr$di&aba ,u$ $l
ganado, o la r$s, ,u$ &$nia las inicial$s, !calimba" d$l ,u$ +$nda,
s$ anulaba, . s$ $s&am#an las d$l nu$+o du$)o.
Afar: barb$ro.
Afarid: i.ar%: la #A d$ &u madr$.
Afarid i.ar$: las nalgas d$ &u madr$ son #ara ,u$ las mir$n . las
goc$n &odos.
Af%: luna d$ mi$l, $namorami$n&o, no+iazgo, cari)o, ,u$r$r.
Af$f: oro din$ro.
Af$f%:+i$n&o.
Af$f%.ika: $l r$molino d$ +i$n&o ,u$ #roduc$ con sus $naguas
O..
Af%n&$n= +i$n&o fu$r&$.
Af%nf$n sama : $l san&o ci$lo.
Af: albino, hijo l$g&imo d$ Oba&al, #adr$ d$ &odos los albinos.
Afif, !afis": rabo.
Af ach ofor: la+and$ra.
Afoch%: #ol+o, magia, (&rabajar a uno con #ol+o*, h$chizar,
mal$ficiar.
Afoch$ch%: hac$r o $char #ol+os d$ bruj$ra.
Afof $l$.o: con+$rsador, chismoso, ,u$ no $s d$ la casa.
Afogud: irr$s#$&uoso, a&r$+ido, #$rsona d$s#r$ciabl$.
Afom: jag7$.. !Hicus m$rnbranac$a, C. Irigh&.
Afn: gargan&a.
Afonfn: con+$rsador, #$rsona d$ #oco fiar.
Af ok%: ca)ada.
Afo&n: ci$go.
Afo&n: &u$r&o. 2a nub$ ,u% sal$ $n los ojos. !ca&ara&a".
000.ach$afrocubano.com
Afo.: firm$, d$ carc&$r $n&$ro.
Afo.abara: #lan&ill$ro, #r$sun&uoso.
Afo.ud%, !afo.ud": sucio, bribn, s$ dic$ d$ lo ,u$ no sir+$ ni
+al$.
Afo.6&i: sucio.
Afu.alasa: #lan&ill$ro, fanfarrn, figurn.
Afuru.%: nombr$ #ro#io.
Afu&: nombr$ #ro#io.
Ag: coch$.
Ag: #$scu$zo.
Agad: $s#ada cor&a.
Agad ba.akn 4kn5 4kn5: (a#risa &i$n$ ,u$ hac$r una $s#ada
#ara #$l$ar . rom#$r*. ! D$l can&o ,u$ ilus&ra un r$la&o".
Agad Job6 kb6: $s#ada.
Agadi gadi: grandsimo, mu. grand$.
Agag om kul$nko lukumi &akua d$ sao.%: -o. lucum &kua.
Agan: (#u$blo ,u$ nombraban los +i$jos*.
Aganig !agnika": guardia rural.
Aganika kosi m: -$ muri $l guardia rural.
Agani o&a: ( un lucum d$ &i$rra o&a*.
Agar: nombr$ . a+a&ar d$l Orisha Aga.6. (-an&o d$ la g$n&$ d$
an&$s, mu. fu$r&$*.
Agasam$l: #ar&ir $l coco.
Aga&igaga: nombr$ d$ 'l$gu.
Aga.6: orisha ca&olizado -an Cris&bal, #adr$ d$ Chang, s$g6n
unos, . h$rmano s$g6n o&ros.
Aga.6 ach bonl%: un nombr$ d$l orishaAga.6. !(Aga.6 $s
grandsimo*".
Aga.6 <abadina: nombr$ d$ (hijo* d$ Aga.6.
Aga.6 chol kinigua Ogu% ib $loni: saludo a Aga.6, $l dios d$l ro
. d$ la sabana*.
000.ach$afrocubano.com
Aga.6 igb: /on&$ firm$.
Aga.6 2ari: nombr$ d$l orisha Aga.6.
Aga.6 -ol: nombr$ d$l orisha Aga.6.
Aga.6 sol dal% k.6.- (A Aga.6 s$ l$ cum#l$ lo ,u$ s$ l$ ofr$c$
!#alabras d$ un can&o #ara ofr$c$rl$ un carn$ro".
Aga.6 &$r% m ba: (adorarnos al gran Aga.6*.
Agb: $llos.
Agbaniku%: nombr$ d$ 'l$gu.
Agb nl: no so&ros nos +amos.
Agba.%: la g$n&$ d$l cabildo.
Agb%: g7iro.
Agb$l$b6: crucifijo.
Agb$l$ni: criado, $scla+o, +asallo.
Agb$n: #ro&$c&or.
Agb$.$, !igb%.$": g7iro, calabacn.
Agb$.$: (a#odo ,u$ l$ daban a Casimiro, $l /a&anc$ro, #or,u$
coma mucha calabaza salcochada, . calabaza &ambi%n s$ llama
agb$.$*.
Agb: adi+ino.
Agbn nl: $llos s$ +an.
Agbnich%: d$cr%#i&o.
>Agb omod% nko@: >. los muchachos $s&n bi$n@
Agborn: r$&ra&o.
Agika, !a.i&a": hombros.
Ago: r$galo.
Ag: #$rmiso, s$ dic$ #idi$ndo #$rmiso #ara $n&rar $n una casa o
habi&acin. >-$ #u$d$@.
Ag: s$ l$ dic$ a 'l$gu, (#or,u$ +i+$ $n la#u$r&a*.
Ag <ab: - s$ l$ dic$ a los orishas $n un s$n&ido d$ alabanza .
r$s#$&o.
000.ach$afrocubano.com
>Agod@: >,u% hora $s@.
Agog: cam#ana.
Agog: gua&aca.
Agog: r$loj.
Agogogn, !ogogog": hombr$ robus&o.
Agogo kan agb: la una . m$dia.
Agogo m$rn &$ni.% gb: las cua&ro . cuar&o.
Agogon: cascab$l$s.
Agogor: la coronilla, !(cocoro&ina*".
Agogoro: gua&aca.
Ag il$ $gb% onar$o ag il$ $gb% onar$o ag il$: #$dir #$rmiso
#ara &ra$r .$rba a la casa.
Ag ko$o. >,u% facul&ad$s &i$n$ #ara +$nir a,u@.
>Ag l$o@: >-$ #u$d$ #asar@. 3$rmiso.
Agmi f6n <ab: ;loria al 3adr$.
Ag mo.uba:- 3$dir #$rmiso #ara $n&rar $n $l cuar&o d$ los
orishas.
Agmoni: &aza.
Agor: ra&n.
Ag &ani ag komo 2ukum ago $r$k$&$@: >A ,u$ nacin lucum
#$r&$n$c$ us&$d@. ! -$ #r$gun&a $n un can&o a los hijos d$ la casa
d$ -an&o= . r$s#ond$n los aludidos: Om, :kua, <arib, O&i, O.,
m$ncionando la nacin d$ orig$n".
Ago.: cruzar.
Ago.: #as$ Kd. Ad$lan&$.
Agraf6n: barriga.
Agrniga Ombi&asa: Orisha, ($l ms +i$jo d$los -an 2azaros*.
Agrnika: s$ l$ dic$ a las llagas d$ -an 2zaro !<abal6 A.%".
Agua, !a0a": l$ngua.
Agu: #a+o r$al.
000.ach$afrocubano.com
Agua, !a0o": #i$l,cu&is.
Aguada: $scla+o.
Aguad: saco.Aguad: maz.
Aguad fulo fulo: #aja d$ maz #ara $l l&u&o.
Aguado g7ig7i: maz s$co.
Aguagu: grand$, bra+o.
Aguagui lo sum: m$ #$gan, m$ cas&igan.
Aguala, !akuala": $l luc$ro.
Agun: #la&o.
Aguana: noso&ros mismos.
Aguana, !a0ana": nombr$ d$ (hijo* d$ Chang.
Aguanach: $s#$jo.
Aguanil$b$: nombr$ d$ 'l$ggu.
Aguani.%: si, afirmacin.
Aguani.%: +amos a com$r, !la comida $n una c$r$monia d$ san&o".
Agua)ari: a+a&ar d$ 1$ma..
Aguar$.: jorobado, lunanco.
Agua.6, !a0a.6": fr$n&$.
Agua.$un: com$dor.
Agud: maloja.
Ag7$: g7ira, calabacn.
Ag7$, !a0$": abs&$ncin d$ ci$r&os alim$n&os. 3rohibicion$s ,u$ s$
obs$r+an $n d$&$rminados mom$n&os.*2o ,u$ no d$b$ hac$rs$
#or ord$n d$ los san&os*.
Agu%: #a+o r$al.
Agu%: con consid$racin, con r$s#$&o.
Agu$d%, !agud%": #l&ano, manzano.
A,u$l$n: d$+o&o, mi$mbro d$ una casa d$ san&o.
Agu$ma: lagar&ija.
000.ach$afrocubano.com
Agu$ma: Orisha, Oba&al, f$m$nino.
Ag7$ma akua: camal$n.
Agu$m: m$ a.ud.
Agu$r$, !a0$r$": nombr$ d$ 'l$ggu.
Agu$r$f%: nacin lucum.
Agu$r$gu%: ($mbarcad$ro dond$ iba 3$dro2amb$r&o H$rnnd$z,
!hac$ndado d$ /a&anzas" a buscar lucumis barib, chagg .
.gg d$ o&*.
Aguf: ganso.
Agufn: #ajarraco. -$ l$ dic$ al ,u$ &i$n$ $l andar #$sado, . $s
giboso, (Agufn 0aloko kolo.6*, $s un can&o d$ #u.a ,u$ +a
dirigido a alguna #$rsona d$s#ro#or-cionada o sin gracia.
Agug6: brujo.
Agu: #a+o r$al.
Ag7, !a0": loro.
Agu : .$rb$ro, #al$ro.
Aguilod%: mandad$ro d$ un il% orisha, ($l ,u$ +a a la manigua a
buscar la .$rba ,u$ $c$si&a $l babalorisa* #ara sus ri&oso
#urificacion$s.
Agui mugara $f$o m b ni sok6 $f$ m boni sok6: (#or mucho
,u$ m$ ,ui$ran hac$r daio no m$ harn sufrir, mi #od$r lo
d$sbara&a*.
A,uid: harina d$ maz.
Aguid, !o ach$d": in+i&acin ,u$ s$ l$ hac$ a las i.alochas #ara
asis&ir a un Asi$n&o, ofr$ci%ndol$s maz, un coco, una +$la . CD,EF.
Aguin Ocha: cand$la #ara &abaco.
Aguis: $scoba.
Agum6: m$dicina, #urgan&$.
Ag6n: l$ngua.
Agun: cor&ad$ra, !un b$jucos".
Ag6n m6: #urgan&$.
Agunsa: $scoba.
000.ach$afrocubano.com
Agu: luc$ro.
Agu: #la&o.
Aguob, !a0ob": #alma d$ jardn.
Aguoko: mi$mbro +iril.
Aguoko: sinson&$.
Aguo&a, !a0ona": $s#$jo.
Aguo&a: mu)$co d$ mad$ra, #$#ona, mu)$ca.
Aguo&a ki ibo iguana: dic$ $l babalocha al $n&r$garl$ al
consul&an&$ la cab$ci&a d$ mu)$ca ,u$ acom#a)a al caracol ,u$
r$cib$ $l nombr$ d$ Ibo, ad+ir&i%ndol$ ,u$ d$b$ r$&$n$rlos, uno $n
cada mano, bi$n c$rradas, mi$n&ras %l saluda . #r$gun&a. !ki
significa agarrar . saludar".
Aguon: +isi&a, +isi&an&$. ('l ,u$ ll$ga a la casa . $s& &ocando a la
#u$r&a*.
Agu okus%: b$bida h$cha con maz.
Aguor$, !a0or$": familia.
Ag7or$: #$ll$jo d$l animal sacrificado.
Agu.i.: $s#$jo.
Aguro- ma)ana, d$ ma)ana.
Aguro &$n&$ om%:, (r$+olucin $n $l o&ro mundo*.
Agus, !$gus": alm$ndra.
Agu&: carn$ro.
Agu&an: o+$ja.
Agu& Chang bn l% Orissa &$ mi bn l% o: +amos ahonrara
nu$s&ro -an&o, Chang, . a ofr$c$rl$ $s&$ carn$ro, #ara adorarlo.
!-$ r$#i&$ mi$n&ras s$ #as$a $n #roc$sion $l carn$ro ,u$ s$ l$ +a
a sacrificar. (Ka-mos a honrar . a ofr$c$rl$ $s&$ carn$ro a Chang,
#ara adorarlo".
Agu&%: #a+o r$al.
Agu&i 0$.%: #alangana.
000.ach$afrocubano.com
4Ag7$54Ag7$5: s$ dic$ cuando $n una con- +$rsacin sobr$ un
&$ma r$ligioso s$ #ronuncia alguna #alabra ,u$ #u$da a&ra$r
d$sgracia, o s$ hac$ $l g$s&o, #or $j$m#lo, d$ dar +u$l&as a la
ma&raca ,u$ s$ &oca #ara 'gun, u Oro $n c$r$monia f6n$br$.
Ag0$ni: bondadoso, #ro&$g$ a los su.os.
Ag0 sam: nub$.
Ag0n: canas&o,
Ali: ,u$ no ha..
Ali binu: (no $s&$s bra+o*, !mol$s&o".
Aiburo: bru&o, inca#az d$ $n&$nd$r.
Aidara: $nf$rmo.
Aiduro: ins$guro, flojo.
Aif%: con&rari$dad, d$sagrado.
Aif%: an&i#a&a.
Aif% mi: no m$ gus&a.
Aig7% !ai0%": sucio.
A in: no ha. cand$la.
Aik%: a m si m$ lo cobran.
Aik%: sin af$c&o.
Ai kos: no #u$do.
Ai k6: salud, bu$na salud, no ha. mu$r&$, no ha. d$sgracia. (D$b$
d$cirs$ $n +$z d$ ALIJM, ,u$ $s lo ,u$ s$ dic$ si$m#r$*.
Ai laba: #$na mu. grand$, #$rsona d$solada.
Ai 2ara: no s$ #u$d$. -in salud.
Ail: $s&o. bi$n: r$s#ondi$ndo al saludo, > 'i.io@: Ail.
Ai lo f%: mram$ #$ro con agrado.
Ailo.i&i: ind$c$n&$.
Aim: sucio.
Aim: ignorancia, ignoran&$, $s&6#ido.
Aimobino: no $s&o. mol$s&o.
000.ach$afrocubano.com
Ain: cand$la.
Ain: s$ l$ llama al nifo ,u$ nac$ $n+u$l&o $n $l cordn umbilical.
Ain: nombr$ d$ (hijo* d$ Osh6rr.
Ain: nacin lucum.
Ain: $l ,u$ nac$ d$s#u%s d$ los Ib$.i.
Ainabnu: (no $s&$s (bra+o*, !col%rico".
Ain .ogo: ($ra la l$ngua ,u$ hablaban los .$ss= s$ habl mucho
$n /a&anzas*.
Ain%: nombr$ d$ (hijo* d$ Oba&al.
Ai n: no ha. nada.
Ain, !laini": #obr$, no &i$n$ nada.
Ain, och, $b6r$gua aim, alakisa, al%gboA: (la g$n&$ f$a,
mis$rabl$, sucia, llagada. 2os #ordios$ros ,u$ 'l$gu in+i& a su
fi$s&a . Obi s$ sin&i of$ndido . Olofi cas&ig su orgullo*.
Ai): cucaracha.
Ai): cundiamor.
Ai#ir: ajonjol.
Ai#n: crudo.
Air: r$lm#ago.
Air: (Arco iris h$mbra. D$ los dos ,u$ a#ar$c$n a +$c$s $n $l
ci$lo, $l m$nor, $s h$mbra . $l ma.or macho*.
Air: Oba&al.
Air: Chang, (,u$ +is&$ d$ blanco*.
Air dak% dak%: Arco iris macho. 'l ma.or d$ los dos, cuando
a#ar$c$n dos arco iris$n $l ci$lo.
Air%: d$scon&$n&o, insa&isf$cho.
Air% n6: mi $n$migo.
Aisn: $nf$rm$dad.
Aisan6: malo,!d$ malos s$n&imi$n&os".
Ais: (calma chicha*, &ran,uilo.
000.ach$afrocubano.com
Ais: lo ,u$ no s$ mu$+$.
Ais: &i&o: hi#cri&a.
Ai s6n: no &$n$r su$)o.
Ai&: grano n$gro, frijol.
Ai&i&o: m$n&iroso, &raidor.
Ai 0$: d$scon&$n&o.
Ai.: corazn.
Ai.: #$cho.
Ai.a#a: mi$do.
Ai.%: sin hambr$.
Ai.%: la &i$rra, $l mundo.
Ai.%, !ai.%un": sin comida. 9o &i$n$ ,u$ com$r.
Ai.% g7$ $: $l mundo d$ ho..
Aj: g$n$ral.
Aj: $scoba d$ -an 2zaro.
Aj: agua.
Aj: g7iro.
Ajano: r6s&ico, rudo.
Ajar: ala d$r$cha d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica al orisha.
Ajariko: #$chuga d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica al orisha.
Aj$dr$: cam#o duro.
Aj$r%: cam#o, !il% aj$r%, la casa d$ cam#o +i$ja o ,u$ $s& $n
ruinas".
Aj$r%: mon&$.
Aj$r$r%: zanco.
Aj$r%: ( dond$ s$ #on$ o $s& $l orisha #ara adorarlo*.
Aj$r$ ogu osa ologu o.6 muni guiri ab6 f$ni .a 0ao: ( con
r$s#$&o, r$+$r$ncia, mir$ l$ do. con +olun&ad lo ,u$ l$ gus&a #ara
,u$ $s&% con&$n&o . nos conc$da lo bu$no ,u$ l$ #$dimos*. !L$zo
$n $gu$r$f% d$ :a I)o <las Crd$nas".
000.ach$afrocubano.com
Ajo, !jo": #ollo".
Ajobo: rana.
Aj in: la llama.
Ajoro: ruinoso, ruinas.
Aj6: l$ngua.
Aj6an, !ajuan": #jaro.
Aj6n: &or&uga.
Ajuso: m$n&ira, cu$n&o.
Aka, !a#a": brazo.
Akach: )am$ cimarrn.
Akach Oba&al: $scal$ra d$ Oba&al. 's un a&ribu&o d$ $s&$
orisha. !(#ara subir al ci$lo*. -$ coloca una $scal$ra $n minia&ura
$n&r$ los obj$&os d$ su cul&o".
Akach6 akach6: #$dazo a #$dazo.
Akad: un Oba&la.
Ak fur6 kad%: (,u$da Md. bi$n as*!>@"
Akan: hambr$.
Akako, !akako": hi#o#&amo.
Akal, !i#aka": &abla.
Akala s6n: caraira.
Akal%: #u$s&a d$ sol.
Akn: cangr$jo.
Akar: #an, #an d$ maz.
Akar: bollo.
Akar: m$cha d$ cand$la.
Akar: caraira.
Akar nil: #an.
Akarak &umb: sir+$ng7$nza.
Akarak &umb: #as&a d$ .uca ,u$ s$ d$sl$ $n caldo o agua.
000.ach$afrocubano.com
Akarakr6: #an.
Akaral$.: bolli&os.
Akara)6: aura &i)osa.
Akaras6: aura &i)osa, !l$ dic$n los ,u$ &i$n$n m$zcla d$ Arar".
Akasa: cascab$l.
Akas: ac&o s$Nual con&ra na&ura.
Akas: $k, #as&a d$ maz.
Akas$l$guo: 'k.
Aka&ar: aguaca&$.
Aka&iok%: ci$lo.
Akana: u)as.
Aka0% a0% a0%, aka0% ni a0% 0%: ('s&amos lim#ios . mu.
agrad$cidos d$ los -an&os*. L$zo #ara d$s#u%s d$l sacrificio.
Akb$l$: silln, asi$n&o.
Ak$: $j$.
Ak%: hacha.
Ak$b ak% &o ak$ om ariku <abagu or a0o k$ ok% &o mi r$:
#alabras ,u$ #ronuncia la I.alocha al com$nzar $l ri&o d$ #urificar
la cab$za: (significa ,u$ d$ +$rdad nada malocaiga sobr$ $l om,
!d$-+o&o" ,u$ su Ang$l lo ,ui$ra . man&$nga su cab$za clara, su
cab$za . a %l sin $nf$rm$dad*. !:ambi%n s$ dic$: ori $&i% asaka l
0% oj6an mo.uba ri or am% Alafia $b &i% olorun oka l$r6n or6n
m l% ori $&i%".
Ak$bo.%: #$rsona d$ mucho a#$&i&o, &oda comida l$ #ar$c$ #oca.
Ak$d%: j$f$ o (funcionario* d$ un #u$blo, s$g6n a#ar$c$ $n una
+i$ja libr$&a, !1 $n o&ra #ar&$, (no&ici$ro*".
Ak$k%: hacha.
Ak$k%, !ok$k%": alacrn.
Ak$k%: mosca.
Ak$nk$n: in+$r&ido.
Ak$r%: flam$nco.
Ak$r%: guanajo.
000.ach$afrocubano.com
Ak$r: .$rba d$ la sangr$.
Ak$ri: magu$..
Ak$ro o onil$r% o $.% ab% run m$fu $.% k6an kuao kuan kuao=
2umid% lumidi lu alam .% Abr$u fu $ma 0od$u 0% n% k%n
maku $.$ ab$r6 m%fu: #alabras d$l can&o d$ un cu$n&o d$ (un
flam$nco ,u$ r$uniO a &odos los #jaros . los hizo d$sfilar $n una
#roc$sin. /archaban &an abs&rados . con &an gran d$+ocin ,u$
$l flam$nco s$ los iba comi$ndo uno a uno*.
Ak$ra: $l ,u$ ll$+a la canas&a Ba0n- ll$na d$ ofr$ndas al mon&$
#ara babalua.%.
Ak$&%: cama.
Ak$&%: sombr$ro.
Ak$&% k$k$r%: cama chica.
Ak$&$nl: cama cam$ra.
Ak$&% 1alod$: adorno d$ cab$za, sombr$ro d$ Osh6n.
Ak$&% .c6ro: #aragua.
Akiki: dulc$.
Akik: gallo.
Akiku: gallo.
Akil$.o: 'shu.
Akinom: nombr$ d$ una 1$ma..
Akinom On 1$ma.: nombr$ d$ hijo d$ 1$ma..
Akisa: $scoba.
Aksa0$: &ambor$ros.
Ako: duro.
Ako: andrajoso.
Ak: lo ,u$ $s +arn.
Ak: bo&$, barco.
Akob: as#$c&o d$sfa+orabl$ d$l Dilogg6n, significa r$+olucin,
confusin.
Akob: #rimog%ni&o.
000.ach$afrocubano.com
Akod: amigo.
Akod%: gorro d$ Chang, !&$la roja, color $mbl$m&ico d$ $s&$
Orisha".
Akod%: corona, &iara.
Ak $i.% f6n: cisn$. !>@" (3jaro blanco d$ agua*.
Akogo il%: lla+$ d$ la casa.
Akog6n: mili&ar $ cam#a)a.
Akogu, !Ako0": abogado.
Akoik: laur$l, rbol grand$.
Akokn ku$l$gu: (&ra&$mos d$ corazn*.
Akok$l$bi.6: nombr$ d$ un 'l$gua ,u$ ll$+a al #olica a las casas
,u$ #ro&$g$ cuando s$ $noja con sus du$)os.
Akok: &i$m#o, hora.
Akok, !amokok": mamoncillo.
Akoko: ri)on$s.
Akok ankob k0 on ,uira bobo: (>;allo mu$r&o habla $n $l
camino@ 2o ,u$ ,ui$r$n $s sab$r lo ,u$ o&ro habla*.
Akok il%: lla+$ d$ la casa.
Akok $i.%, !koko": $l #jaro car#in&$ro.
Akok kok: $nf$rm$dad d$ los ri)on$s.
Akoku anokua.%: #$scu$zo chico, !d$l carn$ro".
Akon: dir$c&or, ma$s&ro.
A.korn: can&ador.
Ako&n: &$n$r com#l$&o lo ,u$ haca fal&a. 9o fal&a nada.
Ako&: gancho d$ cab$za.
Ako&: hombr$ o muj$r d$ nacin lucum.
Ako&o: ro&o.
Ako&obai: sufici$n&$, bas&an&$.
Ako.: (4-$ acab5*.
Aku.: sabio.
000.ach$afrocubano.com
Ak#: brazos.
Akrom: mar&illo.
Aku: hombr$ o muj$r d$ nacin lucum.
Ak6, !ok6": saludo.
Aku: mano.
Akuaba: saludo.
Aku: brazos.
Akuala: $l luc$ro.
Akuamad: mula&o.
Akuanduk6: bonia&o.
Akua)a: am%n, as s$a.
Akuaro, !akukuar": codorniz.
Akua&igua.a: #alangana.
Aku% aku$ ind% dumosa: arco iris.
Ak$ku$ inl$ o.6 mol$: arco iris h$mbra.
Aku% ku$.$: #a&o macho.
Aku$n&i: &ambor.
Aku$&: abanico.
Aku$&: nombr$ africano d$ :a 3ablo Alfonso, famoso babala0o d$
la %#oca colonial.
Akuf6: ra&n.
Akuk: gallo.
Akuk .o &ik: no ha can&ado &oda+a $l gallo. :oda+a $s
&$m#rano.
Akuk kanko&ik: 9o can& $l gallo.
Akukoku%: #ollo ,ui,uiri,u.
Akuki&i&: #olli&o, galli&o.
Akul%ku: na&ural d$ -i$rra 2$ona.
Aku mi: so. d$ la &i$rra Aku !lucum".
000.ach$afrocubano.com
Akunn: #alo cachimba.
Aku): nombr$ d$ Abik6.
Aku)6: nombr$ #ro#io d$ muj$r.
Akun: can&ador, solis&a.
Akuor%: cu$ro d$l animal ,u$ s$ ha sacrificado.
Akuo&i: asi$n&o, silla.
Akuo&: caja, cajn #ara s$n&ars$.
Akur: nombr$ d$ Abik6.
Akusn: bu$nas noch$s.
Aku&: ram$ra.
Aku&: ra&a grand$.
Aku.umao: saludo ,u$ dirig$ $l orisha a los #r$s$n&$s $n una
fi$s&a, cuando &oma #os$sin d$ su (caballo* o m%dium.
Ak0, !k0": ma&ar.
Al: (-an&o /andinga*, Dios.
Ala: man&a, man&n.
Al: #a)u$lo o man&a blanca.
Ala: cordn con nudos ,u$ s$ usaba #ara m$dir $l &$rr$no. As l$
llaman &oda+a los +i$jos a la li$nza.
Al: blanco.
Ala: cu$ro.
Al: r$ba)o.
Al: &i$rra d$ #as&o.
Ala agbona: du$)o d$l cam#o.
Alab: #$rsona ma.or, r$s#$&abl$, im#or&an&$.
Alab: m$llizo d$l s$No f$m$nino.
Alab: c$iba.
Alabach%: nombr$ d$ Oba&al.
Alab kuario: nombr$ d$ m$llizo.
000.ach$afrocubano.com
Alab: $l ,u$ nac$ d$s#u%s d$ m$llizos.
Alabal: mari#osa.
Alabalach%: nombr$ d$ Oba&al.
Al ba .o al ba o&: (Mna mano la+a la o&ra, . las dos s$ jun&an
#ara la+ar la cara*.
Alab%: barb$ro.
Alab%guana: $l 'l$gu (,u$ anda con los mu$r&os*.
Alab: #alma r$al.
Alab, !alab": nombr$ #ro#io.
Alab6sa: c$bolla.
Alabu: ram$ra.
Al bu.: zambuir.
Alabl%: barb$ro.
Aladamu: d$scr$do, judo.
Aladi, !$na, $ra": hormiga.
Alad$mu: con+$rsador, al ,u$ no s$ l$ #u$d$ confiar un s$cr$&o.
Alad: r$., #rnci#$.
Alad: Chang d$ &i$rra d$ 1$s.
Alafi: !Chang d$ &i$rra 'g0ado".
Alafia: salud.
Alafia: f$licidad.
Alafia: b$ndicin, #az.
Alafia: signo d$ bu$n augurio $n la adi+inacin #or m$dio d$l coco.
L$s#u$s&a fa+orabl$.
Alafia &a&un: un nombr$ d$ Chang.
Alafia il% lodi: Cas&illo d$ Chang, !Alafi".
Alafi oloro alafi om alafi od alafi k$ $b od: L$zo #ara $l signo
Alaf d$ bu$n augurio, $n la adi+inacin #or m$dio d$l coco: cua&ro
#$dazos mos&rando la #ul#a. (Alafia #ro&$c&or d$ su hijo l$ har
bi$n, lo cuida . ,ui$r$*.
000.ach$afrocubano.com
Alfoch%: brujo, adi+ino, !babalao", ,u$ hac$ #ol+os mgicos.
Alafuf6: sabana.
Alaf6n: sabana.
Alafund%: nombr$ d$ hijo d$ Oba&al.
Algbara: !alag0ra": hombr$ grand$, +al$roso.
Alagog il% f6n olorin: cam#an$ro d$ la igl$sia.
Alagog k .o alam$&a ku$l%: la cam#ana da la hora.
Alagr$ni: nombr$ d$ (hijo* d$ Oba&al.
Alagud% on6: cuchillo d$ dos filos.
Alagu$d%: h$rr$ro. !Og6n al$gu$d$, Og6n h$rr$ro".
Algu$ma: lagar&ija.
Alaik$na: nombr$ d$ (hijo* d$ Oba&al.
Alakamad% k0o: ('s&as #alabras l$ gri& Og6n a Chang cuando
Chang +io la a#aricin . r$conoci a la mu$r&$*.
Alkasa, !akasa": langos&a, langos&ino.
Alak$ma: Oba&al.
Alak$si, !o0oni": +isi&an&$s.
Alak$&u: un 'l$gua. 2l$+a un collar d$ cu$n&as blancas . n$gras.
Alakn: (un chusmn*, (un arras&ro*.
Alakisa, !arakisa": (Mn #$rico ri#io*, mal +$s&ido, andrajoso.
Alako&i: r$b$ld$, ,u$ no hac$ caso d$ nadi$.
Alak6: #a)o d$ rusia ordinaria, llamado saco d$ az6car.
Alak6 auk: chi+i&o.
Alkumi: nombr$ d$ hijo d$ Oba&al.
Alakual: rana.
Alakua&: l$sbia.
Alakua&: carnic$ra.
Alakua& ni fo b Orisa b$ 0a0: (Cuando $l orisa !Chang" brinca
d$l ci$lo, cor&a con su $s#ada, acaba con &odo, &i$mbla la g$n&$*A
!D$ un can&o".
000.ach$afrocubano.com
Alal: su$)o, a#aricin.
Ala l$ ll6: nombr$ d$ 'l$gu.
Alalo.ago: +$rd$.
Alal6: nombr$ d$ 'l$gu.
Alama $m: h$rmano mo, !$n $guado".
Alam: $m $0a 0 kan sar% 0:A (G$rmano, +$n, +amos a jugar,
!-an&o"*.
Alam sir% akakarab kun$.$: ('ra un hijo d$ 1$ma.a ,u$ iba al
garro&$ dici$ndo $s&as #alabrasAD$ca ,u$ .a iba a r$unirs$ son
su /adr$, ,u$ iba a sab$r lo ,u$ no sab$n los +i+os.
Alamas Jum $r6 gu% gu%A:si &$ &u+i$s$ mi$do no m$ #ondra
fr$n&$ a &i. !L$s#u$s&a a la #u.a, A.nib% kumb$l$ k ima b$ko #
ni.%". Kid. $n su lugar.
Alam: Chang d$ &i$rra d$ 1$b6.
Alami: ,u$ nac$ con mancha, lunar o marca.
Alamio: higu$r$&a.
Alami&: nombr$ #ro#io d$ muj$r.
Alam: lagar&o.
Alamo: figuracin, id$a.
Alam nid oku&a n: la lagar&ija $s& d$&rs d$ la #i$dra.
Almor$r$: nombr$ d$ Oba&al.
Alamoriuk6: un mu$r&o, $s#ri&u d$ ul&ra&umba.
Ala mo ri uk6 o&$ri bach, ocha la $sil$n, od$g6 odoch od
kub$lo: saludo #ara los mu$r&os. (/$ arrodillo an&$ +oso&ros ,u$
sois mu$r&os, $s#ri&us san&os*.
Alano: #$rsona d$ bu$nos s$n&imi$n&os.
Al ol$nko: (Ka.a us&$d con Dios*.
Ala#a&: carnic$ro.
Al#onk$: nombr$ d$ Chang.
Alar: azul.
Alar: &o,u$ . bail$ $n honor d$ 1$ma..
000.ach$afrocubano.com
Alaro.%: r$+olucin.
Alaro.%: nombr$ d$ 'l$gu.
Alaro.% akil .6 <ara, baraba 'shu bor 'shu bo 'shu b chich$
'shu 'shu <ara <ara kik$)o: r$zo #ara 'l$gu= (:odo $l mundo l$
&i$n$ mi$do a 'l$gu cuando lo +$, .o lo adoro, #ara ,u$ m$
#ro&$ja . s$a mi a#o.o*.
Alaru: cargador d$ mu$ll$.
Alaru il%: casa d$l gr$mio d$ $s&ibador$s.
Alas%: cocin$ro.
Alas$: brujo.
Ala&ik6: nombr$ d$ (hijo* d$ Chang.
Ala6: brujo.
Ala6sa: libro san&o, libro d$ $s&udio.
Ala0: ram$ra.
Ala0%: $s&r$llas.
Ala.a: #anad$ro, $l ,u$ hac$ $l #an $l ,u$ lo +$nd$.
Ala.a: casado.
Ala.a m$.i: hombr$ ,u$ &i$n$ dos muj$r$s a la +$z.
Ala.%: (Du$)o d$l /undo* &&ulo d$ Oba&al.
Ala.%: +i+o= los +i+os.
Ala.%: barb$ro, !%l ,u$ af$i&a la cab$za $n $l Asi$n&o".
Ala.if, !olo.if": brujo.
Ala.ik: nombr$ d$ un 'l$gu ,u$ #r$#ara $l babalao.
Ala.ik: 'l Anima -ola.
Ala.ikik forib f$ni kan: (Ala.ikiki, #ara ,u$ s$a bu$no . no haga
maldad$s, l$ ofr$c$mos*A s$ l$ dic$ $n un r$zo a 'l$gu.
Al$: $scoba.
Al$: concubino.
Al$: chulo.
Al$l%: anoch$cido, .a $s d$ noch$.
000.ach$afrocubano.com
Al$l%: a la cada d$l sol. !Gora $n ,u$ d$b$ r$fr$scars$ la cab$za
con ob, coco".
Al$l6: una nacin lucum.
Al$mi: (l$ d$can $n la &i$rra d$ mis ma.or$s a dos mon&on$s d$
&i$rra ,u$ haba a la#u$r&a d$ la casa d$l r$.*.
Al$ngo: canario.
Al$nl%: >Adnd$ +as@
Al$.o, !al$.o 6mbo": &rans$un&$.
Al$.o, al$.o kilo0as% oma oma l$k$ l$.oA: (2o ,u$ can&a $s$
al$.o*, !s$ r$fi$r$ a un +isi&an&$ ,u$ can&a $n la fi$s&a" (,u$ s$ da
&an&o #is&o, no sir+$ #ara nada*. Can&o d$ #u.a.
Alil: ,uimbomb.
Alo: irs$.
Aloko: #a+o r$al.
Alon: rabo.
Alos: 'sh6, $l diablo, !$,ui+al$n&$ $n lo ca&lico al diablo".
Al6: l$ngua.
Al6: $Ncr$c$ncia ,u$ sal$ $n las rac$s d$ los rbol$s.
Al6bosa: c$bolla, !a#odo" ,u$ s$ da a las ram$ras".
Alubosagu$r$: ojos.
Aluf: !alufa a": cura.
Aluf: Dios, -an&o.
Alufn: $l$fan&$.
Alugb: &ocador d$ g7iro.
Alugb: amo.
Alumn: ba&$a.
Al6mofo: .$rba rom#$ zarag7$..
Alumo.: &ij$ras.
Alu0ala: ba)o, ba)ars$.
Al60ala: (lim#i$za*, #urificacin, ba)os.
000.ach$afrocubano.com
Alu.: nombr$ d$ hijo d$ Chang.
Alu.: &o,u$ d$ &ambor $n honor d$ Chang . 1$ma..
Allaluo: Oba&al.
Amad: Orisha ,u$ s$ adoraba $n $l an&iguo ing$nio -an 8oa,un
d$ 3$droso.
Amad6chi: n$gro.
Am il$r%: cos&umbr$ d$ su casa.
Amal: harina d$ maz ba&ida.
Amala a mal mala r$ amala amala malar%5 Obini koni ChangA:
As l$ can& Oba a Chang al ofr$c$rl$ su or$ja $n $l ama-l,
!,uimbomb".
Amal il: harina d$ maz . ,uimbomb.
Aman: d$dos.
Amana mna: r$lm#ago. Chang.
Amaroniki: a#ar$c$ $n una +i$ja libr$&a como un #u$blo d$ los
lucum.
Amasn: #aci$ncia.
Amaso6n: #aci$ncia.
Ama&: ajanjol.
Ama.a: familia, #rimo, h$rmano.
Ama.a $m: h$rmano mo, !$n o&".
Am$go: j$f$ o funcionario d$ una #oblacin, !s$g6n a#ar$c$ $n la
libr$&a d$ un san&$ro".
Am$&ana: nombr$ #ro#io.
Am: Oba&al.
Am, !$m": r$s#irar, so#lar.
Am: mam$..
Ami0, !omi0": harina d$ maz cocinada con subs&ancia .
m$nudos d$ ,un$a. !ofr$nda #ara <ab A.%, -an 2zaro".
Amoch: jo+$n.
Am om: &inajn, #ailn, &an,u$.
000.ach$afrocubano.com
Am om: #ozo.
Am om: h$l$cho.
Amor: (#aci$ncia #ara sufrir calamidad*.
Amuko: b$juco.
Amuk: s$no.
Amur: can&ar $n accin d$ gracias a los orisas.
Amur%: $l &all$.
An: a.$r.
An: com#adr$.
An: +$n= !Jo an, no +$ngas".
Anag: l$ngua, idioma d$ los lucum= s$ l$s llam as a los ,u$
hablaban la misma l$ngua.
Anagu%: nalga.
Anagun6: nacin lucum.
Ana m: mi com#adr$.
Ananag6: las cria&uras d$ Dios, la humanidad.
Ananag6: signo d$l dilog6n cuando ca$ $n la #osicin Of6n !P",
significa= (dond$ naci la inaldicin".
Ana)6: $s&mago chico, !d$l carn$ro ,u$ s$ sacrifica".
Anar%: (Ka.a con Dios*.
Anr$o: !onr$o": saludo d$ d$s#$dida.
Anchak$: (-an&o ,u$ no $s -an&o* !@" (fals$dad r$ligiosa*.
Angu: l$ngua.
And%: libr$.
Ankn: zarza.
Ankor:can&o.
Ano: $nf$rm$dad, $nf$rmo.
An na: $nf$rm$dad, d$sgracia #or $nf$rm$dad.
Ann, !ro": $nf$rmo.
000.ach$afrocubano.com
Anu: ls&ima, com#asin.
An6: #i$dad, mis$ricordia.
Anu: l$ngua.
Anu $gu: canas.
Anu% of6n: #alabra san&a, hablar bi$n, claro.
An0, !on": %l.
A)a: s$milla d$ ma&$ ,u$ s$ in&roduc$ $n $l &ambor consagrado.
A): &ambor.
A)a dudu: barco, +a#or.
A)a d6du: barco ,u$ &raa a los n$gros.
A)aga: fi$s&a d$ &ambor, broma, di+$rsin, bail$.
A)aga: #ros&i&u&a.
A)agu: la madr$ d$ &odos los 'l$gu.
A)agu: 'l$gu, nombr$ d$ ($l ma.or d$ los 'l$gu*.
A)a: cucaracha.
A)aki 2ad%: nombr$ d$ 'l$gu. (Ki+$ l$jos $n la sabana*.
A)al$: collar.
A)anga: a&r$+ido, zo,u$&$, irr$s#$&uoso.
A)ar )ar d: $l ra.o &$ #ar&a.
A)imu, !alumo.i": &ij$ras.
A)in6: &ij$ras.
A)olo6n: fu$r&$, #od$roso, !$n $guado".
Aobi: d$sgracia.
Aoj: #ozo.
Aok: girasol.
Aok: amarillo.
Aomaniokun: #ar&$ o #orcin d$l animal ,u$ l$ corr$s#ond$ al
ma&ador, $n un sacrificio a los orishas.
A#a: alas.
000.ach$afrocubano.com
A#, !#ko": ca)a bra+a.
A#: brazo.
A# ach: las mangas d$l &raj$.
A#dagba: %ch$s$ a un lado, a#r&$s$.
A#agu: codorniz.
A#aiki: mad$ra d$ caoba.
A#aluko: mos&rador, m$sa.
A#nla: #$#ino.
A#ara: (+a . +i$n$*, $l abik6, $s#ri&u ,u$ r$$ncarna $n un r$ci%n
nacido . s$ marcha a los #ocos a)os.
A#ari: a la iz,ui$rda d$l a+$ ,u$ s$ ha sacrificado a los orishas.
A#aro: codorniz.
A#a&: s$boruco, #$druzo, roca.
A#a&ikn: ahora +$ngo.
A#a&o&n: a la d$r$cha d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica al orisha.
A#%: dar #almadas.
A#$: lim#io, lim#i$za.
A#%: cald$ro.
A#$a#%: marcar $l com#s con las #almas d$ las manos.
A#$#%: a#laudir.
A#$r$k$: cald$ro d$ guara#o.
A#$s&$+: lamuj$r ,u$ cuida a Orula.
A#$s&$+i m bnl%: -aludando a la A#$s&$+, muj$r d$ Orula.
A#$.: #$scador.
A#kua: barril.
A#: bolsillo.
A#: #i#a.
A#okob$: lla+$.
A#olo: r$mo.
000.ach$afrocubano.com
A#om6: (dond$ +$ndan n$gros #ara s$r o $scla+os*, m$rcado d$
$scla+os #ara la &ra& $n Qfrica.
A#n: (gallo*, solis&a.
A#onl: saco.
A#o#: &r$s #$s$&as.
A#os: &ra+$s$ra, una $nr$dad$ra o b$juco.
A#o&%, !a#o&%n": a la d$r$cha d$l a+$ ,u$ s$ ha sacrificado.
A#o&: silla, silln.
A#o&: $sca#ara&$, ba6l, mu$bl$.
A#o& $gun: f%r$&ro.
A#o&ikn: ba6l.
A#o& ok6: f%r$&ro.
A#o&i oni.: cajn, arca.
A#o&i&onisha: armario dond$ s$ guardan las #i$dras d$l cul&o.
A#o&i .ara: mu$bl$s, los d$l $s&rado.
A#o&i .oko: banco d$l #ar,u$.
A#o&i .oko: si%n&$s$, s$n&ado $n $l silln.
A#o&os: &ra+$s$ra, $nr$dad$ra.
A#uaku, !i.%": m$sa.
A#uaku.%n, !i.%.$un, i.%un, .%un": m$sa #ara com$r.
A#u m$.i, !a#0 m$.i": las #a&as d$l animal sacrificado.
Ar: cu$r#o.
Ar: &i$rra.
Ar: lo d$ la &i$rra, &i$rra ad$n&ro.
Ar: +$cino, #ari$n&$, afin$s, (d$l mismo #u$blo*.
Ar gu: #$rsona ,u$ +i+$ $n $l cam#o.
Arab, !a.ab": c$iba. D$s#u%s d$ consagrada. 2lmas$l$
&ambi%n Iroko, #or,u$ $s&$ orisha r$sid$ $n $lla.
Arab .o Oba a.a na ngu%: (cuando Chang mi marido &ru$na, .o,
Oba, +$ngo $ns$guida d$ la c$iba #ara calmarlo*.
000.ach$afrocubano.com
Ar $f: &ribu, (nacin*.
>Ar $ ol%@: >Cmo $s&@
>Ar $&i 0$o@: >Cmo $s&, con&$n&o@
Araguosa: almidn.
Ar il: mu. bi$n.
Arail6, !aral6": $l ,u$ +i+$ $n la ciudad.
Arain: aguj$ro= ($l fondo d$ la &i$rra*.
Arain: d$n&ro, m$&ido $n la &i$rra.
Ar .a$: (nacin lucum, ($s&aba l$jos d$ la cos&a, &i$rra ad$n&ro*.
Arak: $mbarcad$ro d$ &i$rra lucum.
Ar kol%: aura &i)osa.
Aralol: cas&illo, !d$ Chang, $n $guado".
Aralor: nombr$ d$ un #u$blo lucum.
Aramalu.a: &$rn$ro.
Arma.i: +aca.
Arm: uno d$ mi #u$blo,, un familiar.
Aram6: $nf$rmo.
Aran: cos&umbr$, ru&ina.
Aran: saludabl$, rozagan&$.
Arani.o: +isi&a ,u$ s$ r$cib$ con gus&o.
Araog6, !oko $rn": .$rba d$ gallina.
Araoko: cam#o, manigua, mon&$.
Araoko: rudo, analfab$&o.
Araoko: (g$n&$ d$ cam#o* guajiro, mon&uno.
Ar ol$o@ >Cmo $s&@
Aron6: mu$r&o.
Arar: (nacin*, #u$blo d$ Dahom%.
Arar ajkn: (nacin* arar, !Dahom%".
000.ach$afrocubano.com
Arar ku%bano: (nacin* arar, !Dahom%".
Arar magino: (nacin* arar, !Dahom%".
Arar sahal6: (nacin* arar, !Dahom%".
Arar$.: nombr$ d$ 'l$gu.
Araros: #alacio d$l L$. Chang.
Ar&ako: cam#$sino.
Ara&: r$cordars$.
Ara&ubo: crc$l, $ncarc$lado, #r$so. -$ l$ llama al n$fi&o cuando
$s& r$cludo, #rision$ros, $n $l &$m#lo.
Ara&ub6: #rision$ro.
Araub: +aca.
Arulo: conocido o +$cino d$ un mismo barrio.
Aru&u: +$cino.
Ar 0ad$l% is% 0on o.6 f%: (A la &i$rra dond$ +amos d$ +isi&a,
hac$r lo ,u$ +$mos*.
Arai.%: lim#io.
Ara.: diablo.
Ara.%: sombra mala, a#ar$cido.
Ara.%: $l mundo.
Ar$: cansado.
Ar$: cansancio, d$bilidad, sin fu$rzas #ara &rabajo. !'r6 ar%:
($scla+o ,u$ no sir+$*"
Ar%: la 3rinci#al, la L$ina, o #$rsona d$ gran r$s#$&o.
Ar$k$nd: #icadura, &ram#oso.
Ar$k$r$k%: (#u&$ra*.
Ar$ m: (,u$ s$ m$ haga jus&icia*.
Ar$mo: #rinci#$ h$r$d$ro.
Ar$mo: $l ma.or, $l #rinci#al.
Ar$mo: $l hijo ma.or, h$r$d$ro.
Ar$muodun: nombr$ d$ hijo d$ Oba&al.
000.ach$afrocubano.com
Ar$ni.o: #icaro, $nr$dador, ,u$ l$ gus&a hac$r maldad$s.
Ar$n, !ar$.": $s&r$lla.
Ar%r$: ,ui$&o, &ran,uilo.
Ar$r$ gun$: nombr$ d$ (hijo* d$ Chango.
Ar$0: linda.
Ar$0, r$0: #$rsona d$ bu$n +$r, (h$rmosa su +is&a da al$gra*,
($ni& of% r$0 f%.on6*.
Ari: #u$n&$.
Arida: un (s$cr$&o*, ach% o ingr$di$n&$ d$l Asi$n&o d$ un (hijo* d$
1$ma..
Arik%: nombr$ d$ (hijo* d$ Osh6n.
Arik6: salud.
ANik6, !o korod": canu&illo.
Arik6 <ab a0: (-alud 3adr$ -an&o*, #alabras ,u$ #ronuncia $l
olorisa cuando consul&a a los orishas #or m$dio d$l coco.
Arku$: nombr$ d$ hijo d$ Chang.
Ariri: chucho, l&igo.
Ariro: cocina, fogn.
Ari0: lo, d$sord$n.
Ari0: gri&$ra, bullicio, +oc$ro.
Ari., !ari.": con&$n&o, fi$s&a, al$gra.
Ari. kin .$n.$: sa&isfaccin, con&$n&ura= d$mos&racin, saludo
,u$ s$ da conal$gra, !.$.$, .$.%".
Ari.iki: nombr$ d$ 'l$gu.
Ari.: bailador, $l ,u$ baila.
Ari. or% mi: (-$a bi$n+$nido, mi amigo*.
Ar: azul, a)il.
Aro: fogn.
Aro: $nf$rm$dad, $nf$rmo.
Aro: (nacin lucumi, !ibo aro".
000.ach$afrocubano.com
Ar: g7iro.
Arob: +i$jo.
Aroboni: com$rcian&$.
Arochuku: ($s&ar con la luna*, m$ns&ruar.
Arofunfun: azul, &$la azul.
Arogu, !aro0": cogo&$.
Arn: $nf$rmo.
Arona: $nf$rm$dad.
Aroni: $s#ri&u= g$n&$ mala d$l o&ro mundo, diablo.
Aroni: nombr$ d$ 'shu= ($s& $n $l mon&$,$s un diablo*.
Aroni: du$)o d$ los mon&$s.
Aroni: nombr$ ,u$ algunos +i$jos l$dn a Osain.
Aronib%: &ub$rculoso.
Arnika: brujo, h$chic$ro.
Ar ni s: 4al diablo5
Arononi: com$rcian&$.
Aron.6: c$gu$ra, ca&ara&a.
Aro.$: &ras&ornador, r$+olucionario, alboro&o. !'l$gu".
Aro. om g lo mi om 0o ab% r% m$&a isag ik .oko o&ogu ono:
(:r$sagujas #ara hac$r un &rabajo n$fas&o a las doc$ d$lda*.
Arr arr6 ku&ur6: nombr$ onoma&o#%.ico= $l #jaro &ocororo.
Ar6: (2a -u$r&$ ,u$ fu$ con la /u$r&$ a +$r a Olofi . %s&$ l$s
ord$n ,u$ hici$ran $b con &oda clas$ d$ animal$s*.
Aruf: &ribu, #u$blo, (nacin* lucum.
Arugb: +i$jo.
Arugb guagu, !0a0": +i$jo &$mbln.
Arugb if .uro: $l +i$jo $s& &ris&$.
Arugb kor$r%, arugb $d$&, arugb0arir: 2os +i$jos cuando s$
+u$l+$n ci$gos, sordos, im#$didos, ,u$ no sir+$n #ara nada.
Aruk$: rabo.
000.ach$afrocubano.com
Aruk: gallinu$la.
Ar6n: cinco.
Arun: $nf$rm$dad.
Ar6ndilogo.: &r$in&a . cinco.
Ar6n il$s$ ara.%: $nf$rm$dad causada #or $l mal d$ ojo.
Ar6n il$s$ ocha: $nf$rm$dad ,u$ s$ #roduc$ #or la +olun&ad d$ los
dios$s.
Ar6n il$s$ og6n: $nf$rm$dad causada #or h$chic$ra.
Ar6n o&ono0: $nf$rm$dad ,u$ s$ #roduc$ #or la +olun&ad d$l
ci$lo !d$ Dios".
Ar6n .al$: $nf$rm$dad ,u$ s$ #roduc$ #or la +olun&ad d$ Dios.
Aru#: Lom#$ Rarag7$. !'u#a&orium od$ra&um, 2in".
Asab: 1$ma., (mandad$ra d$ Olokun*.
Asach bonb $s$ &urur6: (sangr$ fr$sca corri$ndo como agua d$
ro*.
Asajona: nombr$ d$l orisha <abal6 A.%.
Asa lo: s$ +a.
As mni: cos&umbr$, acos&umbrado.
Asmi orib%: (si fumas com#ra*, $s una #u.a ,u$ s$ dic$ a los ,u$
#id$n cigarros.
Asn: cos&umbr$.
Asn: cami&o.
Asn: moda.
Asana bioko: (Ha+or$c$d a $s&$ hijo d$la casa*.
Asani: s$ +a.
Asan mini anag: cos&umbr$ d$ los anag, !lucum".
Asan n: cos&umbr$, ru&inario.
Asaoko: alcald$.
Asar: r$fr$sco d$ maz, !$k", #ara ofr$c$rlo al orisha $n una
jcara. A &odos ha. ,u$ ofr$ndarl$s (asar*. -us&i&u.$ al sacrificio
cuando $l sac$rdo& no #u$d$ ofr$c$rl$s a+$s o animal$s.
000.ach$afrocubano.com
Asar% #a0: $l m$nsaj$ro ,u$ +a a in+i&ar a una c$r$monia, d$
#ar&$ d$l babalao.
As%: calor.
As% aguf: no sab$.
As%$r$: d$sgraciado.
As% guni momo: (,u% bi$n, ,u% boni&o sab$ bailar o lucirs$*, !$n
una fi$s&a, s$ dic$ cuando s$ luc$ una muj$r ,u$ baila mu. bi$n".
As$k6n, !ch$c6n": lo ,u$ s$ $s&a &$rminando d$ hac$r. D$ un
can&o criollo. (1o & #lanchando as$k6n, .o & #$rando, as$k6n*,A
$&c.
As$r%: loca, loco.
As$s6: nombr$ d$ 1$ma.. 1$ma. (,u$ +a a com$r a los ca)os .
l$&rinas*.
As$s6, !asaso": cos$r, cos&ura, cos&ur$ra.
As% .u: d$masiado.
As% .u mch$ s$: hac$ d$masiado.
Asia: band$ra.
Asi$r$: caballo, !$n $guado".
Asi$r%: mal agrad$cido.
Asi$r%, !sig7$r$": bru&o, $s&6#ido.
Asi$r$ ho lmbo &i 0ao as$r$: ($s& como loco, ca.%ndos$ d$
borracho, 4,u$ s$ +a.a5.
Asi$r$ mo lo 0o &i 0ao: (Mn loco ,u$ +i$n$ r$gando din$ro*. 'l
,u$ s$ gas&a lo ,u$ &i$n$.
Asi$r% om lo &i0: 4?u% $s&6#ido $r$s, hijo5. Hras$ ,u$ los orishas
su$l$n dirigir a sus hijos d$sob$di$n&$s.
Asi$r$ om sa&i 0a och oro 0&i 0ao: /ira ,u$ $r$s bru&o, %cha&$
a un lado, +$o, ,u$ &$ $,ui+ocas5
Asioba: un orisha= (d$can ,u$ $ra guardi$ro*.
Asis: or&iguilla.
Asi.: band$ra.
As, !os,so": hablar.
000.ach$afrocubano.com
As: ro#a.
Asog: caf%.
Asona0$ ok6 s$ f: nombr$ d$ hijo d$ 1$ma..
Asonsola: mos,ui&o.
Aso.%: $N#licacin.
As.iorisha: ($l ms jo+$n d$ los -an 2zaros*.
As6: +aci, !il% su, casa +aca. llum su, $s&mago +aco"
A&: aj #ican&$.
A&: #imi$n&a.
A& firn: m$n&a, $s#$ci$ d$ olor.
A&akun: #imi$n&a.
A&an: +$la d$ c$ra.
A&an m$.i: las dos +$las d$ una rogacin.
A&ano !a&an6": ,ui&a lo malo.
A&an ch% od li fu aro m b% ach% ach% mi mo, ar mo b$ om
&u&u, ona &6&6, &u&6 2aro.$: an&$s d$ lanzar los cua&ro #$dazos d$
coco, !ob" #ara consul&ar a los orishas, la I.alocha d$rrama &r$s
+$c$s agua $n $l su$lo (rogando #ara ,u$ 'l$gua . los -an&os
,ui&$n lo malo= . ,u$ con&$s&$n, . lo ,u$ s$a, s$a #ara bi$n . nos
b$ndigan: ru$go #ara $l om, . #ara ,u$ $s&% fr$sco $l camino .
2aro.%, !'l$gua"*.
A&anu: ,ui&ar.
A&aodola: mafana.
A&ar%: #imi$n&a.
A&r$r%: la #imi$n&a ms fu$r&$.
A&%: din$ro, !$l ,u$ s$ #on$ $n $l &abl$ro d$l <abalao".
A&%: sombr$ro d$ un 'l$gu. ('l d$ la Discusin*!sic".
A&%: $s&$ra.
A&%: #la&o d$ mad$ra d$l <abalao. :a#a.
A&%bor: nombr$ r$ligioso dado r$ci$n&$m$n&$ a un Om B
Chang- !A&%: &abl$ro d$ If. <or: fu$r&$. 9ombr$ ,u$ no d$b$r
d$crs$la nunca a $s&$ OmoChang, #or,u$, $N#lica su #adrino
000.ach$afrocubano.com
<abalao: (A&% significa &ambi%n m$sa, bor cand$la= . la
#$rjudicar. -i$ndo hijo d$l fu$go, -ch$ bor-, . d$ #or s, d$ g$nio
cali$n&$, no s$ l$ #u$d$ cal$n&ar ms.*"
A&$d: nombr$ #ro#io.
A&$k$ din: zarza#arrilla.
A&$l$: d$sc$ndi$n&$, !a&$l$ $g0ado, d$sc$ndi$n&$ d$ $g0ado".
A&$l%: d$s#u%s.
A&$l$ b: $l hijo ,u$ nac$ d$s#u%s d$l #rimog%ni&o. !s$gundn".
A&$l$nd%: jo+$nci&o.
A&$l$s$: #lan&a d$l #i$.
A&$l$s$ ogu: #alma d$ las manos.
A&$l$0:#la&o d$ com$r.
A&%ralago: una ind$c$ncia.!@".
A&$r$)on$: hombr$ sabio, im#or&an&$.
A&$r: $l m$dio d$ la cab$za. (Dond$ s$ #on$n los s$cr$&os d$l
san&o.
A&$s$b: ni)o ,u$ nac$ d$ #i$.
A&$&$: $l #rim$ro, lo #rim$ro.
A&$&$bi: $l #rim$r hijo, #rimog%ni&o.
A&$0$d6n: zarza#arrilla.
A&$0o: #alma d$ la mano.
A&c0 lo0: din$ro $n la mano.
A&%.$un: m$sa d$ com$r.
A&kuanla: .$rba d$ Chang.
A&il$0a: nombr$ d$ (hijo* d$ Osh6n.
A&iodo: mangl$.
A& do: orilla d$l ro.
A&olo: orilla d$l mar, cos&a.
A&#ola: &o&n, !una d$ las .$rbas im#or&an&$s #ara $l omi$ro".
A&i#u: nombr$ #ro#io.
000.ach$afrocubano.com
A&i&i: orisha ca&olizada 9u$s&ra -$)ora d$ 2or$&o.
A&.o: lo ,u$ $s mu. +i$jo= &i$m#o an&iguo.
A&i.6: +$rg7$nza.
A&: g7iro d$ cu$llo largo.
A&: for&al$za.
A& chu &och6: m$s sobr$ m$s.
A& d6n &o d6n: a)o sobr$ a)o.
A&ok: conduc&or, camion$ro, ma,uinis&a.
A&oko ik6 a&oko ar6n a&ko $b a&oko of: #alabras ,u$ dic$ $l
<ab Orisha al arrancar la cab$za d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica, (,u$
&odo salga d$r$cho, ,u$ $s$ $b +a a al$jar mu$r&$, $nf$rm$dad,
+$rg7$nza*.
A&ond: $l ,u$ +u$l+$ a nac$r.
A&on% g0$l%: nombr$ d$ hijo d$ 1ansa.
A&o# kum: ruda.
A&o# kun: ruda cimarrona.
A&or%: mora.
A&or: moruro.
A&or: .$rba mora, #ara la #i$dra imn.
A&orogu, !a&or0": lo ,u$ +i$n$ d$l ci$lo.
A&os &os: s$mana sobr$ s$mana.
A& & b: cuando sal$ un augurio afor&unado $n $l coco. 's d$cir
cuando ca$n dos +$c$s #r$s$n&ando la #ul#a.
A& &, & & &: hom$naj$, fras$ d$ r$s#$&o. 3l$i&$sa.
A&un: adorno d$ <abalua.%.
A&uko: marin$ro.
A&uko omo olukon ari.i: ('l marin$ro si$m#r$ $s hijo d$l mar .
$N#u$s&oa lo ,u$ $l mar ,ui$ra*.
A&uo fadori: m$mbrana d$l +i$n&r$.
A&u&6 mu, !mi &u&u, $&$ mi &u&u": &$ngo fro.
000.ach$afrocubano.com
Au: l$ngua.
Au: &odos.
Aud6n, !aurdun": #alan,u$&a, un dulc$.
Auk: chi+o.
Aunk: chi+o #$,u$)o #ara sacrificarlo a 'l$gu. !9o #u$d$n s$rl$
ofr$ndados los chi+os grand$s".
Aur%: chi+a.
Aur om &i0%: su hijo >cmo $s&@
Aus, !Gaus": &ribu ,u$ los d$sc$ndi$n&$s d$ lucum
consid$raban &ambi%n lucum.
A0: noso&ros, lo ,u$ $s nu$s&ro.
A0: mano.
A0agud: r$ga)o.
A0lona kor% lal m: (9o nos $n&$nd$mos, no $s&amos d$
acu$rdo, m$ +o.. 9o ,u$r$mos disgus&o*, !can&o d$ #u.a".
A0an, !a0n": canas&a.
A0n: c$s&a +aca ,u$ s$ coloca fr$n&$ a la so#$ra ,u$ con&i$n$
las #i$dras sagradas d$l cul&o a <abalua.%, . $n &orno a la c$s&a
las di+$rsas comidas ,u$ s$ l$ ofr$ndan. :$rminado $l ri&o s$ l$
ll$+an $n la c$s&a al dios a la manigua, . $l $ncargado d$ ll$+ar
$s&$ &ribu&o d$b$r &ra$r consigo unas .$rbas como cons&ancia d$
hab$r cum#lido su misin.
A0ana: nu$s&ro.
A0ar%: +isi&a.
A0ari: mirar, fijars$ $n algo.
A0asa f6n: nu$s&ra band$ra $s la d$ Oba&al.
A0 0on: noso&ros.
A0a.: comba&$, gu$rr$ar.
A0%: #rohibicion$s r$ligiosas, im#u$s&as #or los orishas,
d$fini&i+as o &$m#oral$s.
A0% i. d$ mo sa0 ba&oro mo 0$r%: (Chang, $s ma.o . coma
ms ,u$ sus h$rmanos ,u$ $ran mschicos. Coja a dos manos la
comida d$ la jcara . $s&os no #odan hac$r lo ,u$ %l*.
000.ach$afrocubano.com
A0$l$ni: (+asallo*, ad$#&o, mi$mbro d$ un il% orisha.
A0$ma: mara+illa. !/irabilis jala#a, 2in".
A0$m akua: camal$n.
A0: luc$ro.
A0: mis&$rio.
A0: s$cr$&o, ($l s$cr$&o*, lo sagrado.
A0: sac$rdo&$ d$ If.
A0: #la&o, +asija cubi$r&a ,u$ con&i$n$ $l (s$cr$&o*.
A0: c$iba.
A0: $scondido.
A0: $l ma.or d$ los <abalaos. 'l ,u$ (hizo -an&o* . d$s#u%s
r$cibi If, $s d$cir ,u$ s$ consagro (hijo* . s$r+idor d$l Dios
Orula, $l adi+ino.
A0: $l (as$n&ado* o iniciado, Olorisa".
A0o: #i$l, cu&is.
A0, !a0n": jico&$a, (,u$ &i$n$ mis&$rios*.
A0 fum la or o.: Din$ro, #ara ,u$ noso&ros #odamos s$n&irnos
mu. con&$n&os.
A0ob: #a&io.
A0ob: #alma d$ jardn.
A0 ibor6 ib o. ib chich%: -aludo al A0, al <abalao.
A0 iroko: caoba.
A0 lo il6: s$ +a al #u$blo.
A0 lo oko il%: s$ +a a la finca.
A0 m$lo: #ar&ir $l coco #ara #$dir #$rmiso a los ,u$r&os.
A0o m$.i: la #ar$ja.
A0n: l$ngua.
A0oni: +isi&an&$.
A0or$: su s$cr$&o, su mis&$rio.
A0or$mi: ($s#$ro $n lo ,u$ adoro*.
000.ach$afrocubano.com
A0or$o kumunik6: cu$ro, #$ll$jo d$l animal sacrificado.
A0oro:babalao, iniciado.
A0oro: asis&$n&$ d$ un <abalao.
A0 0a lo iI% olil od: (cuando Orula fu% a la casa dijo ,u$ &odo
iria bi$n*. 'l a0, mira, -consul&a los orculos ,u$ #r$dic$n $l bi$n
#ara la casa.
A0o.%: $scudilla, #la&o or$ci#i$n&$ d$ la&a.
A0o.in, !$.in iggi": $l ,u$ +$nd$ carbn, carbon$ro.
A0o.i.i: $s#$jo grand$, d$ #ar$d.
A0o.: (nombr$ d$ la 1$ma. ms +i$ja*.
A0.o &ol b% .a m ku% ku%.$ aduf: (-$)ora, !1$ma." #ara
adorar&$ madr$ ma, &$ +o. a dar un #a&o !su sagr$"*.
A0o. 1$ma.. 1$ma. olod ar$ mi .%: 2lamando a 1$ma.
du$)a d$l ro, #ara adorarla . ofr$ndarl$.
A0 .umao: s$ dic$ cuando $l iniciado abr$ los ojos, ,u$ ha &$nido
+$ndados . saluda.
A0uankal$: $sca#ara&$.
A0ur6: ma)ana, d$ ma)ana.
A., !ai.": #$cho.
A., !a.a": la muj$r, la $s#osa.
A.: #$rro.
A.a: mono, mona.
A.: cosa mala. ('nano d$l o&ro mundo*.
A.: jico&$a.
A. &a: /a&anzas.
A.ab: s$)ora, r$ina.
A.ab: c$iba, (la c$iba $s r$ina*.
A.ab: nombr$ d$ m$lliza.
A.ab: ,u$rida.
A.abad: guajiro.
000.ach$afrocubano.com
A.abal: $s&mago grand$, !d$l carn$ro ,u$ s$ sacrifica".
A. b$roni: (#$rro d$scab$zado*.
A. b$roni: (f$o como #$rro*, g$n&$ ,u$ no &i$n$ figura,
mamarracho, a#aricin.
A.ab: $n&$nada.
A.ab &$m: #ari$n&$, #rimo, #rimo mo.
A.abn: &amarindo.
A. bu mi .$: ,u$ m$ mu$rd$, m$ com$ $l #$rro.
A. da s$ m$ni og6n on ak$s$s$ nio b: 'l #$rro &i$n$ cua&ro
#a&as . slo &oma un camino.
A. da s m$ni o.6 ona ol$l% mi Oba: ($l #$rro +a #or $l camino
r$al, no cog$ cua&ro caminos. Cog$ un solo camino*.
A. di%: #u$blo lucum ,u$ m$ncionan informan&$s ma&anc$ros.
A.a%: &ard$.
A. $k6n a.n b%ku koma all b$k6a b$l$ koima: 'l &igr$ . $l
#$rro +an a $n&rar $n #orfa, $l ,u$ &$nga mi$do ,u$ com#r$
#$rro.
A. $bon: #$chuga.
A. $loni: #$chuga d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica al orisha.
A. finuso: nombr$ ,u$ algunos +i$jos l$ dan a 8ico&$a . a los
'gun, (#or,u$ hablan fa)oso*.
A.aga: fi$s&a, &ambor, broma, di+$rsin.
A. gudi: un r$.. -$ dic$ d$ una #$rsona mu. sabia.
A.agu: jico&$a.
A.agu: nombr$ d$ 'l$gu. (2a madr$ o $l ma.or d$ los 'l$gu*.
A.guna: nombr$ d$ un Oba&al, $l gu$rr$ro, #romo&or d$ las
gu$rras, !-an 8os%".
A.guna ni .i 0: Oba&al, -an 8os%.
A.guna mini0: Orisha, un Oba&al.
A.ag0: muj$r d$ la +ida.
A.a: nombr$ d$ m$llizo.
000.ach$afrocubano.com
A. ik% of6n a.: #$cho d$l animal ,u$ ha sido sacrificado.
A. ik6: una +iuda.
A. mb$ko: &igr$.
A.ai madu: a)o $n&ran&$.
A.a oku% r$r$: A.a l%$ bi$n.
A.a o r o. m us lo f a: 3or los cua&ro cos&ados so. d$ la
&i$rra d$ O..
A.ai &a ru0 kol$ u kol$ aru ma kol$.o: 9o s$ #u$d$ a#agar la
cand$la, &odo s$ con+ir&i $n c$nizas.
A.akua, !a.a#" &iroko: a#odo d$ jico&$a.
A.akufal$: caimi&o.
A. ku$o olor $0% a.aku $m ch% b mof r.$: fras$ ,u$ dic$ $l
<ab #ara d$s#achar, $n+iar $l $b, !la rogacin . ofr$nda"= (dic$
,u$ $l $b s$ ha h$cho . s$ ha #agado . s$ d$s#acha #ara ,u$
rom#a lomalo, ,u$ .a nos h$mos lim#iado #ara ,u$ nos d$ +ida .
salud, ,u$ s$ r$#ar$ $lmal, . $l san&o &$nga com#asin d$
noso&ros*. !'l coro r$s#ond$ &ambi%n, a. k6 $m ch% bo m f
r.$".
A.akula: cogo&$ d$l animal sacrificado.
A.akuoro: #$rro call$j$ro.
A.al: #$rro grand$.
A.ala: cam#ana.
A.al Igb: #$rro jbaro.
A. on $l$s$ kin$h% igb: #$rro &i$n$ cua&ro #a&as . slo sigu$ un
camino.
A.al .$o: gua#o, bra+o. -$ dic$ a Chang #ara con&$n&arlo.
A.al% kin fum oni mo&i0ao mola <aba a.al% kin fumi: ('s una
#u.a ,u$ significa ,u$ cuando $l amo no $s& #r$s$n&$, &odos,
como $l #$rro r$galado, s$ $sca#an, cuando no d$b$n $sca#ars$,
#or lo ,u$ ha. ,u$ a#r$&ar, #ara ,u$ no s$ haga lo ,u$ no s$
d$b$*.
A.al6: nombr$ d$ (hijo* d$ Oba&al.
A.alu bi aba: 8ico&$a, s$ d$scubri dond$ $s&abas !$scondida".
A.amb%: #$rro. !'l d$ <abal6 a.%".
000.ach$afrocubano.com
A.amb% kumb$l$ ko im <$ka#a ni .%: 'l ,u$ &i$n$ mi$do ,u$
com#r$ #$rro*. !#u.a d$ Chang".
A.n: $l orisha <abal6 A.%.
A.an: cucarachn, (di+ino ros&ro*, #$r&$n$c$ a Oba&al.
A.anak6, !a.anik6": $l$fan&$.
A.anb$ko: &igr$.
A.anisn: $l orisha -an 2zaro.
A.ani.%: burla, cho&$o.
A.ankar%: ma.adormo, asis&$n&$ o s$gundo ofician&$ $n las
c$r$monias, !d$ Ocha".
A.anl: #$rro grand$.
A.anla mola: s$ $sca# $l #$rro.
A.anl .$rn: animal ,u$ com$ carn$ cruda, !$l #$rro".
A.ano: #$s&$, a#$s&oso.
A.ano: #rodigio, #rodigioso.('l -an&o d$ las $nf$rm$dad$s*.
<abal6 A.%, -an 2zaro. !D$ orig$n magino".
A.ano a.aku ku ajor a.ig Og6n onob &a sa nig0a guado
omol gud a. ku ku &u .u kuara arbi habalo gud6 fi%d$no
l%bguo /abino: (3adr$ sobr$na&ural, la $#id$mia ,u$ +i$n$, slo
us&$d #u$d$ ,ui&arla . sal+arnos d$l mal, #$rdn . a#id$s$ d$
sus hijos*. L$zo a <abal6 A.%, #ara ,u$ al$j$ las $#id$mias.
A.a: orisha, h$rmana d$ O.. 9o baja, #$ro s$ can&a $n su
hornor.
A.a#: jico&$a.
A.a# ba lo b$.%: (la jico&$a camina as*, !d$ un can&o $n ,u$ s$
imi&a la man$ra d$ andar d$ la jico&$a".
A.a# &iroko: (a#odo d$ jico&$a*.
A.r$k$: #a&as d$l a+$ ,u$ s$ sacrifica.
A.risi: rabadilla d$l a+$ ,u$ s$ ha sacrificado.
A.as%: (#u$blo ,u$ nombraban los +i$jos lucums*.
A. &$m: juro lo mo.
A. &obi mi: madr$ ,u$ m$ cra, o ,u$ m$ #ari.
000.ach$afrocubano.com
A. &on: ras&ro ,u$ sigu$ d$l #$rro.
A. 6n ba ba: H$&i l$& a. un ba bai: 2o malo s$ al$j$ si$m#r$
d$ &i . lo bu$no &$ s$a conc$bido. 3alabras ,u$ s$ r$s#ond$n a las
,u$ #ronuncia $l <ab Ocha al hac$rl$ $b a un d$+o&o.
A.aumbo a !o.o6mbo": $s& llo+i$ndo, !$g0ado".
A.aumbo Olor6n: llo+i$ndo, !d$l ci$lo ca$ la llu+ia".
A.aus: #$rro n$gro ,u$ s$ l$ sacrifica a Og6n.
A.0a: hijo ,u$ nac$ d$s#u%s d$l nacimi$n&o d$ jimaguas.
A. .al%: $sca# $l #$rro.
A.a0: la muj$r d$ Orula.
A..%: malo.
A. .o l: (3$rro ll$no s$ lam$ con&$no*.
A.%: diablo, (#$rsona d$l o&ro mundo*, $s#ri&u.
A.%: brujo, $nga)ador, h$chic$ro.
A.%: r$mos.
A.%: caracol d$ forma alargada, dif$r$n&$ a los kauri d$l dilog6n,
,u$ $l consul&an&$ guarda $n su mano mi$n&ras $l olrissa
d$rrama los caracol$s sobr$ la $s&$ra.
A.%: din$ro.
A.%: mundo.
A.% $l$j$r%: cu$n&a, caracol.
A.% g7$i: $s&$ mundo.
A.% ki ib: dic$ $l <ab Ocha cuando da $lcaracol al consul&an&$
,u$ $s#$ra una r$s#u$s&a d$ los orishas. (-$ +a a $char la su$r&$,
,u$ &odo salga bi$n . K. com#r$nda lo ,u$ s$ +a a hablar.
A.%kofol%: caimi&o.
A.% ku$.$r%, !a.$kuj$r%": conchas d$l mar, caracol$s.
A.$ku Okana: odu, signo d$ If ,u$ #r$sagia $l mal.
A.% on6: $l o&ro mundo.
A.$r$&: $s&r$llas.
A.% 6n bora: (,u$ &$ $n+u$l+a un brujo*.
000.ach$afrocubano.com
A.% $0%: .$rba h$dionda.
A.$0: iniciado, lo mismo ,u$ I.a0 o 1a0.
A.% .% gum: (hombr$, hombr$*, 'l$gu.
A.ibn: $s#umad$ra.
A.i$dun: $l a)o $n&ran&$.
A.ika: hombro.
A.ka: ru$da, r$dondo, crculo.
A.iki: gula, !(Como 'l$gu com$ con &an&a glo&on$ra, s$ l$ dic$=
A.iki Ala.iki*.
'l +i$jo A. /. d$ca, A.$ki".
A.ilod: (Cuando l$+an&a . s$ l$ saluda*. 'l$+ar, afamar.
A. lor: r$gular.
A.inaro: .$rba fina.
A.is$ni: (hombr$ d$ obligacin*,disci#linado.
A..% <algu: j$f$.
A.o: guacalo&$.
A.ob &$m: #ari$n&$ difun&o.
A.b &$ m: #ari$n&$, #rimo, #rimo mo.
A.obo: #rinc$sa.
A.f: (fru&a d$l #an d$ /ono= s$ r$cog$ #ara hac$r $ku$l%*.
A. f6n oib bni al$. il% mi: (2a muj$r blanca ,u$ $s $N&ranj$ra,
s$a bi$n+$nida $n mi casa*.
A.oko: $s&ar as$n&ado, hab$rs$ iniciado, &$n$r $l -an&o as$n&ado*.
A.ko ocha: as$n&ado, (-an&o as$n&ado* r$conocido #or los <ab
Orishas $ I.alochas.
A.om: nu$ra.
A.ona omo b$sar$mu %dun komo os$ra 0a $guado: (un can&ador
,u$ &odos ,u$rian oir . ,u$ $ra $g0ado, d$ la orilla d$l mar*.
A.on iriki: s$rrucho.
A.or$: bail$.
000.ach$afrocubano.com
A.oris: -an&o adorado.
A.6ba: (con $l #$rmiso*, #$dir #$rmiso, saludar, !a los orishas".
A.6 moch%: a.udan&$.
A.umo: jun&os.
A.ura: jico&$a.
<
<a: (lo ,u$ s$ +a a hac$r*, !ba .%un, s$ +a a com$r".
<a: j$f$ d$ un #u$blo, !s$g6n una +i$ja libr$&a".
<ab: #adr$. -$ l$ dic$ a los orishas.
<ab an.$r%: #i$rna d$ mad$ra. (2as mul$&as d$ -an 2zaro*.
<ab Ja)$)$: s$ l$ dic$ al orisha Oba&al.
<abafumik%: Oba&al.
000.ach$afrocubano.com
<aba Hunk%: Oba&al.
<ab Hurur6: s$ l$ dic$ al orisha Oba&al. 's, s$g6n los +i$jos, ($l
Cris&o d$l Cal+ario*.
<abag, !babagu": loro.
<abagu: abu$lo.
<abaguona: #adrino.
<ah i0mim: 3adr$ san&o.
<abkoso: &ru$no, !Chang".
<abal, !babanl": abu$lo. <balao.
<abalao: sac$rdo&$ d$ If. Adi+ino.
<abalgun: sac$rdo&$, d$ Og6n, ,u$ ma&a, #or d$r$cho #ro#io, a
los animal$s ,u$ s$ sacrifican a los orishas.
<abalog6n: alcald$.
<abal6 A.%: orisha d$ la l$#ra, d$ las +iru$las . las $#id$mias,
!-an 2zaro".
<aba m: mi #adr$.
<ab mi losil% isi il% o.: mi #adr$ fuu$ a la #laza.
<ab onch mi: (mi #adr$ m$ hizo, m$ $ng$ndr*.
4<ab n kuoro5: 4#%gal$ #a#5
<abanl $mio f f6 irilog6n: mi Og6n m$ lo dio Orula, !$l babalao o
babanl".
<abanigu, !<abalao": sac$rdo&$ d$ If. Adi+ino.
<abanigu, !<abalao": sac$rdo&$ d$ If.
<ab odo 0im l. od 0im. Olo.ar% bba ichoror ab% &o r
&or6g6: (:i$n$ ,u$ oir lo ,u$ l$ dic$ su #adr$ . su madr$, sino +a
a #arar $n la crc$l*.
<aba od6mila baba #irini 0ala ni ko f $d$no bab baba $mi kafun
a$&i$ omi &u&o ana&u&o kosiaro, kosi ik6, kosi $., kosi of, kosi i)a,
kosi ach$l6, ir% o0 il% mi <aba: s$ dic$ #ara #$dirl$ #$rdn,
#ro&$ccin, su$r&$ . din$ro al orisha, . ,u$ al$j$ la mu$r&$, la
&rag$dia, $l d$scr%di&o, la dis#u&a . $l cas&igo.
<ab oro .i.i soro soro: $l cura #r$dicando $l s$rmn, o r$zando a
los san&os.
000.ach$afrocubano.com
<aba r%r%: 3adr$ bondadoso.
<abarimi: ni)o ,u$ nac$ cuando nadi$ lo $s#$ra.
<abarosa: #adr$, #adrino d$ san&o.
<ab s mimo: (la b$ndicin #adrino*.
<abaod%, !baba0od%": &o.
<aba0: abu$lo, +i$jo.
<ab%: ol+ido.
<bika: Africa.
<bika: g$n&$ in&$lig$n&$*.
<abnu%: con+$rsar.
<abomi: cal$n&ura, fi$br$.
<ach: frazada.
<ada: (una $s#$ci$ d$ ba&a con muchas +aras d$ g%n$ro ,u$ s$
#onan nu$s&ros ma.or$s $n &i$rra O.*.
<ada: s$ l$ dic$ al orisha, $n las oracion$s, bada, bada badan$sa,
$nsalzndol$. ('s como si l$ dij$s$ -an&simo*.
<adan$sa: #rom$sa, ofr$cimi$n&o al orisha.
<ad$: bald$, cubo.
<afur: (una #r$#aracin o m$dicina #ara uso d$ muj$r$s
$Nclusi+am$n&$*.
<agadari: barriga, +i$n&r$.
<agod: cad$ra.
<agud: .uca.
<agud: almidn.
< gu !ba0": r$funfu)ar, r$ga)ar. 2lamar a ca#&ulo.
<guri: +i$n&r$.
<guiri: &ambor.
<aguiri: .o saba.
<guiri: r$#l$&o.
<a ba: mala sombra.
000.ach$afrocubano.com
<a ba: muchos.
<a ba: #or ah, #or ah, l$jos d$ a,u.
<a ba: s$ acab, no ms.
<ail$l$: h$rmafrodi&a.
<aka: mula.
<ak% 'l$gu: $l caracol ,u$ &rabaja #ara abrir l& ! consul&a a los
orishas #or m$dio d$ los caracol$s". 2a #rim$ra . la 6l&ima .
#r$gun&a s$ formulan, con %s&$ caracol d$ 'l$gu, .a ,u$ 'l$gu
abr$ . ci$rra los caminos.
<akinikini: saludando con r$s#$&o, !a los Orishis".
<ki)a: nombr$ d$ 'l$gu.
<akoro: cucharn, r$ci#i$n&$.
<akoro g6 min &$r$g#i ma ho dura r$r$: /i cucharn con ,u$
machacaba s$ m$ ca. . +a #or $l agua ad$lan&$= #or ms ,u$
hago s$ m$ +a d$ las manos, &$ngo mi$do, m$ cas&igar la
#rinci#al, . .o sigo aun,u$ no #u$do ms, a#risa, sin #od$r ms5 -
D$ un can&o ,u$ ilus&ra la his&oria d$ una muj$r ,u$ #i$rd$ $l
cucharn u o&ro r$ci#i$n&$ d$ su madras&ra $n $l ro.
<akoso: &o,u$ d$ g7iro $n honor d$ Chang.
<akoso iloch% ni o .$ .% &u.% abaoso alad on -ang, &u .%, .%
Obaoso on -angA:*Alabado s$a <akoso, $lL$., On Chang,
#or,u$ &odo s$ lo m$r$c$ . ,u$ +$a con gus&o ,u$ s$ l$ honra
como $s d$bido*.
<aku$r$: (r$. d$ &i$rra o&*.
<al: #$#ino.
<abal: abu$lo.
<ala)6: bru&o, $s&6#ido.
<al$: $scoba.
<al$: ma.oral.
<al$: alcald$ ma.or. ;ob$rnador.
<al$: madrugada.
<al$: sab$r, $s&ar $n conocimi$n&o d$ algo.
000.ach$afrocubano.com
<al$: &ocar $l su$lo, saludando a los orisha o a #$rsona ma.or $n
$l s$no d$ la r$ligin.
<al$: marido.
<alogu%: h$r$d$ro d$ la corona.
<alogu%: un hombr$ d$l orisha Og6n.
<alog6n: &ambor$ro ma.or.
< lok%: subir, arriba.
<aloro: c$#o.
<alo0: +$nd$r #r$gonado, !la m$rcanca".
<alub%: ba)ars$, fr$gad$ro.
<alu%: ba)ars$, r$mojars$.
<aluko: co&orra.
<amboch%, o <angoch%: &&ulo d$ Chang, d$l (om* o $l$gido d$
%s&$, (:i$n$ $l ach% Bgracia- d$ &odos los -an&os*, !orishas", .
nac$ con una cruz $n la l$ngua. 9o s$ l$s d$b$r cor&ar $l #$lo
has&a la $dad d$ DS a)os, #ara ,u$ no #i$rdan la clari+id$ncia ,u$
&i$n$n d$ nacimi$n&o.
<amboch% o0 % <amboch% o0 al $s $l$d% mi <ab a la fum
la.%: (Din$ro &ra$ <amboch% ,u$ nac$ hijo, caballo, d$ Dios. !-$ l$
can&a a los ,u$ son <amboch%".
<anaibana: .$rba mara+$d. 3ara h$chizar.
<nbu.a: orinal.
<ankol%: nombr$ #ro#io.
<anko.%: nombr$ d$ Abik6.
<anl$: chulo.
<anl: !o bans %": #u.a= irona, ,u$ s$ can&a o s$ dic$.
<an0al, !o <ang7ala": nombr$ d$ hijo d$ Oba&al.
<an&%: d$lan&al rojo, !s$ l$ #on$n a las $scul&uras ,u$ r$#r$s$n&an
a Chang, . a los hijos d$l (san&o* cuando ca$n $n &ranc$.
<a)an: orisha, h$rmano d$ Chang.
< ok: (Ka a hac$rAcochinada*, !fornicar".
<ara: nombr$ d$ 'l$gu . d$ 'sh6 <ra.
000.ach$afrocubano.com
<araba naja mana kaf6n arifi masok6n ok a.agad i& m$&a bi d
jo ka& ag ogulo d$ $k $ro 'shu chacho komak$)o. Obara
kik$)o kinkamach$n kamarik6 kamari6n /amar $.% kamari of
kamari.%n bi #ona: r$zo #ara 'l$gua, (#idi%ndol$ #$rmiso . ,u$
s$a bu$no, #u$s #ara $so s$ l$ cuida . a&i$nd$ . s$ l$ da d$
com$r: ,u$ al$j$ lo malo . nos asis&a*.
<ara ni lo0% o) )o <ara ni lok% o&u&u ma ma k$ o) )o- (<ara
nos #ro&$j$ la cab$za fr$sca . lim#ia, rogada con mi$l. <ara nos
#ro&$ja*: 's&as #alabras las #ronuncia $l ofician&$ al #on$r $n la
cab$za d$l animal sacrificado los ingr$di$n&$s d$ cos&umbr$.
<arad: cin&ura.
<arag:barriga d$l animal sacrificado.
<ara)$: nombr$ d$ un 'l$gu d$ Chang.
<arakik$)$r: un nombr$ d$ 'l$gu.
<arakisa, !alkisa": hara#i$n&o, andrajoso, !s$ dic$ d$ Obara,
Chang, (cuando $s&aba m$n$s&$roso . andaba ri#iado*".
<arak: mula.
<arakusa: +$rdolaga ordinaria, !&anilun #anicula&un, ;o$r&n".
<ara lag0n a&% kokoro bi . sob$ b$b% ni.o .% gu% g6ma olo.u
moroso gaga . gad okol ofofo okol )ana ku ku rara:
('l$gu &$ su#lico ,u$ +$ngas, ,u$ &$ $s&o. llamando, hablndo&$
hac$ ra&o #ara dar&$ la comida, +amos, ,u$ &$ngo #risa . no
+i$n$s #or,u$ $s&s $n las cua&ro $s,uinas #icard$ando*.
<aralan6b$: nombr$ d$ un 'l$gu, dios guardian d$ los caminos.
!-$ l$ id$n&ifica con $l Anima -ola".
<arausa: calor.
<ara.inik%: nombr$ d$ hijo d$ Oba&al.
< ra . ko&o ba$: $s& llo+i$ndo mucho.
<ar$: &i$n$ razn.
<ar$: bi$n, amigo.
<ar$: amigo, com#adr$.
<ari: +$r, mirar, +amos a +$r.
<arib: &ribu, (nacin* lucum.
<arib: #ros&$rnars$, $chars$ al su$lo #ara r$+$r$nciar.
000.ach$afrocubano.com
<ar: .agruma.
<asoro: hablar, r$zar.
<arub: nacin lucum.
<&a: jardn, #ar,u$.
<a&, !ba&un": za#a&o o chancl$&a.
<a&: &ambor$s. -olo s$ &ocan d$ da.
<a&: &o,u$ d$ &ambor $n honor d$ los orishas.
<a& od$ .% Ol0o of% n o.%un: cuando s$ +i$n$ al mundo no s$
&ra$ nada.
<a&i.%: nombr$ d$ 'shu, ($l ,u$ acaba con &odos los da)os*.
><a0o@: >Cmo $s $so@
<a.a kan: ,u$ #$l$a duro= bra+o.
<a.am: #$l$ar.
<a.%: fan&asma.
<a.%: #u&r$fac&o, mu$r&o.
<a.%: grand$.
<a.: robar.
<a.olor: hac$r fi$s&a, al$grars$.
<$: rogarl$ al orisha.
<$b%: ru$go.
<$b%: r$zar, r$zo.
<$b%: in&$rc$d$r, !$l orisha #or un hijo o d$+o&o cul#abl$".
<$b%: r$#r$sa. !<$b$ il% 9an, $n la r$#r$sa +i+$ 9an".
<$b%: abanico.
<$b% in: c$niza.
<% $.: ( 'l san&o ,u$ $s maj*.
<$gb%: c$jas.
<$i: arroz.
<$ko: no.
000.ach$afrocubano.com
<$ko: a,u.
<$l$h6: 2a Cruz.
<$ l$k$: $l$+ar, afamar.
<$l$k$: nombr$ d$ 'shu.
<$ Ioni: irs$. -$ +a.
<$lor: cor&ar cab$za.
<$mb%: fi$s&a, &o,u$ d$ &ambor #ara al$grar a los orishas.
<$mb% %gun: (&o,u$ #ara mu$r&o*, !d$ los $guado".
<$mb% b$n chob%: ('l ,u$ s$ si$n&$ algo $s %l ,u$ s$ mu$+$*.
<$nani: l$ ru$go ,u$A
<$nan: s.
<$nan: $s& bi$n, d$ acu$rdo.
<$ni osi suan nigua guok% kal$nu a.% ain #$kun: (3or &odos los
siglos d$ los siglos, $l mundo no &i$n$ fin*.
<$r$: d$s$ar, d$s$o.
<$r%: ($s& bi$n, amigo, acordado.
<$r$ b$r$: d$s#acio.
<$r$k%: nombr$ d$ 'l$gu.
<$r$&%n: #r%s&$m$.
<$r kul, !ab$rkola": (3$rsona ,u$ no &i$n$ Os6n, san&o as$n&ado
$n la cab$za, as d$can los an&iguos, $n +$z d$ ab$r kul*. 9o
iniciado.
<$ri m$n$.$: s$ dic$ d$ armars$ un lo, un $nr$do, discusin con
gol#$s.
<$rloigui: #luma d$ la garza.
<$ru: &$m$roso.
<$ruk6: la mu$r&$ da mi$do.
<$s$j: callar= clla&$.
<$si$.$: #ajari&o #ar$cido a la golondrina, mu. l$+$, ,u$ s$
alim$n&a $n $l air$ d$ ins$c&os. - -$ dic$ >d$ ,u% +i+$ $l b$si$.%@,
000.ach$afrocubano.com
- $l ,u$ sab$ con&$s&a a la #u.a: -$ alim$n&a d$l air$5 B(Kini$ron
hac$ dos a)os . #ud$ agarrar uno $n $l su$lo. 's +iaj$ro*.
<$0: ac$rcars$, +$nir hacia ac.
<$.i: m$llizos.
<$.i: nombr$ d$ (hijo* d$ Chang.
<$.i A.a, Ain, Alab, Igu%, Id$6, Jaind%: nombr$s d$ los m$llizos,
. d$ los hijos ,u$ nac$n d$s#u%s d$ $s&os.
<$.i oro alaku o.% o.$ mo joj: ( 2os <$.i, m$llizos di+inos, son
ni)os #$ro grand$s, sabios, sagrados*. -alu&acin a los Ib$.i-Oro.
<a: abr$, abran.
<iaf: #orfiado.
<ia.$r: no discurr$ juiciosam$n&$.
<iba.%: #odrido, cad+$r d$scom#u$s&o.
<i: nac$r, $ng$ndrar, +i+o.
<ibi: +i+o, (+i+i&o . col$nado*.
<ibi: guacalo&$.
<ibiddo: rbol ,u$ cr$c$ jun&o al ro, como $l jag7$. . o&ros.
<ibil: lm#ara d$ ac$i&$.
<ibino: (a&ra+$sado, bra+o*.
<ibino.o: lloroso. Con #$sar.
<icha.6 fon: Oba&al.
<ich$ o.: (cosas, modas d$ los lucum*, o..
<i$shu: 3alo diablo, !ca##aris c.no#hallo#hora 2in".
<ika: malo, da)o.
<ikaguona: (sal&ando como mu)$co*, !chich$rik6".
<ila: dar #aso, abrir hu$co.
<ila: aguj$ro, ho.o.
<ilomi: m$ $m#ujan.
<ilom: ola.
<iluomi: ola. (2o ,u$ l$ #$r&$n$c$ a 1$ma.*.
000.ach$afrocubano.com
<inbinik$: Oba&al. Dios.
<ini: lucum bin. !d$ <$nin".
<ini bini: hijo d$ nadi$, (un curuj$.*.
<inumi ain .o: nombr$ d$ (hijo* d$ 1$ma.a.
<io: &umbar, d$rribar.
<iko: fornicar.
<ioba.a: una injuria.
<ioba.as% o bioba.am: r$s#u$s&a a la inj6ria 4bioba.a5
<iolorun: Dios . 'l Cr$ador.
<iri: chico, #oco.
<iriko&o: #asaj$, call$jn, $s&r$cho, rincn, casucho.
<i&i mag7 &ina figu oniaro il% i.alocha, d$ca $l $nf$rmo ,u$
,u$ra $n&rar $n casa d$ san&$ra #ara curars$.
<i&omi: nombr$ d$ (hija* d$ Osh6n . d$ 1$ma.a.
<i0i: fan&asma o du$nd$ ,u$ a#ar$c$ $n los ros.
<i0o os% buruku olurun o.6 ri 0on: ('l ojo d$ Dios &$ mira cuando
hac$s mal*.
<i.a.a: +i+o, ac&i+o, $N#$di&o.
<i.%kun: dios. 'l orisha d$ la adi+inacin.
<, !$b": sacrificio, ofr$nda, #urificacin.
<obo, !$gbogb": &odo, &odos.
<obo imo: &odos, &odo $l mundo.
<bo kal$no: &odos r$unidos.
<ochil% $mi: $n&r$ us&$d $n mi casa.
<od$: $n&r$, #as$ ad$lan&$.
<od%: andar.
<od$: aduana.
<ba boga: grand$.
<ogbo: &odos.
000.ach$afrocubano.com
<gbo $d6n: bu$n a)o a &odos.
<ogboin, !bgouin": &odos, &odo $l mundo.
<og7: dars$ la mano.
<g7o agu, !b0 a0, bogg a0": +$ngan &odos.
<g7 $nik$.: &odos los amigos s$ dan la mano, s$ saludan.
<oguo ogu omoko bab: s$ r$fi$r$ a una r$unin d$ ju$c$s d$
Orula.
<og0 og0 om kolaba mo fa Orula, r$unin d$ los ju$c$s d$
Orula, !If".
<ok$imba: nombr$ d$ hijo d$ 1ansa riri, !d$ :akua".
<oko nil$i: a,u $s&o..
<ku: dios. (Orisha ,u$ +i+$ $n la c$iba*.
<ok6: barco d$ +$la.
< ku&an ocha: adorar san&o.
<ola bola: honra, honroso, r$s#$&ar.
<olakan: din$ro.
<olo: rana.
<olo: #u$blo &ribu o nacin lucum. !-olo un +i$jo, hac$ muchos
a)os,nos ha hablado d$los (lucum blo*".
<ol: &malo.
<ologu: irs$ algo d$ las manos.
<oln b &i 0o ach$r$: cab$za loca, s$ +ol+i loco.
<ol.a: boni&a.
<om: orisha ,u$ +i+$ $n la c$iba.
<om: orisha h$rmano d$ Iroko.
<om ach, ba&a, ak$&%: (3nm$ $l &raj$, los za#a&os . $l
sombr$ro*.
<on: cali$n&$.
<na: #u$blo, &ribu o nacin lucum.
<onaibana: .$rba mara+$d.
000.ach$afrocubano.com
<onbol &0a@: >adnd$ +as@
<o)ani: orisha, h$rmano d$ Chang.
<o ocha: adorar san&o. Gac$r $b, sacrificio.
<o#$: #a#aga.o.
<or: fu$r&$.
<ora: ba)ars$ con agua cali$n&$ . .$rbas.
4<ora <ora5: 4al ba)o #ron&o5
<oro: #ron&o, r#ido.
<orob &i& borob &i& kokold%, kokolod%. J$b f k$bo k$b ad
b$b ad <ab k$b 4Ad .$.%5 J$b ada bogb Orisha: (:$ lo
#ongo con mucho r$s#$&o, l$ r$zo, adoro . l$ ru$go a <ab . a
1$.% . a lo &odos los -an&os ,u$ adoro*.
<os: su#licar, ru$go.
<osi: dond$.
<osi: $n&r$, #as$.
<osil$: #as$ a saludar al san&o.
<osi bo: ind$c$ncia.
<osu: fango, ci%naga, &$mbland$ra.
<o.i, !($r$k$ bo.i*": ing$nio d$ az6car.
<o.6: man&illa d$ $ncaj$.
<o.udara: cara boni&a.
<radid$ko: rabadilla d$l a+$ sacrificada al orisha.
<6ad$: ba&$a.
<uara, !0ar": l$ch$.
<uho: #$dazo.
<ucharar b0 abucharar abuf al$.o kluo, abucharar ba
0oA: Dos ,u$ discu&an, uno ,u$ +i+a m$jor ,u$ $l o&ro , . un
&$rc$ro in&$r+ino: si mucho din$ro &i$n$s . &6 no &i$n$s nada, #ara
,u$ hablar &an&o= al fin . al cabo &odos &$n$mos ,u$ morir.
<udi: salga, +.as$.
<ugb: ol+idar, ol+ido.
000.ach$afrocubano.com
<uku: d$sgracia.
<uk6: +iru$la. Mn com#a)$ro d$ <abalua.%.
<uku .u.u: (&i$n$ cara d$ diablo*.
<u m, !muchos dic$n bu m . o&ros fu mi": dam$.
<6ndia: s$)ori&a.
<u bu: $s&6#ido, bobo.
<uro, !buru": maldi&o.
<uru: ind$c$n&$, sin+$rg7$nza.
<urub: horroroso.
<uruk6: orisha, (Du$io d$ las $nf$rm$dad$s*. (/arido d$ 9an*.
<uruk6: r$+l+$r, #is&ola. !'n s$n&ido figurado".
<uruk6 b$. buruk6. Chango ba ChangA (Con $s&$ can&o la +i$ja
/ Dina amarraba a los jimaguas. 1 la &i$rra no los cogia* !no
moran". 2os jimaguas, !m$llizos" &i$n$n &$nd$ncia a marchars$ d$
$s&$ mundo, . $s con+$ni$n&$ (amarrarlos*, a&arlos mgicam$n&$
#ara im#$dir ,u$ sus $s#ri&us $sca#$n.
<urukuchu$la: mo+$rs$, &rabajar mucho #ara hac$r da)o.
<uruk6s$l%: mo+$rs$.
<uruk6 .%un: (2a &i$rra, #or,u$ <uruk6 $s la &i$rra, ,u$ s$ lo
com$ &odo*.
<uru.ul$: sini$s&ro, r$+olucin, !#or bruj$ra".
<ura.ulo: maldad, #$rsona d$ la #$or condicin.
<usa: fango.
<us: mord$r.
<us s: mu$rd$ . hu.$.
<ushashar ba0 abushashar aguf al$.o kluo: ( >?ui%n $s Md.
d$sconocido, ,u$ s$ a&r$+$ sin id$n&ificars$ a can&ar $n la fi$s&a@
2$ dijo $l Olorin, al foras&$ro Bal$.o- ,u$ sin saludar a los d$l
cabildo l$+an& un can&o. 'l al$.o r$s#ondi: Ol% kibi ba.a ol%
&lo0 mosis$ a.%*. 's&o $s, $n+indolo a casa d$l diablo, . an&$
&odo mon&ndol$ la madr$, !Jibi ba .".
<usil%: b$ndicin. 's&ar b$ndi&o. <$nd$cir.
000.ach$afrocubano.com
<usilo0o: jun&ar, #on$r din$ro.
<u.%: #in&ura.
CG
Chab: #uls$ra d$ cad$na d$ m$&al, ,u$ usan los hijos d$ Ochosi .
d$ Og6n como brazal$&$.
Ch ch: cor&ar.
Chach %&$: caf%.
Chchaco: ma&a d$ caf%.
Chaf: cad$na, brazal$&$ d$ Ochosi. (9o $s como la cad$na
corri$n&$ d$ m$&al o #la&a dis&in&i+o d$ los hijos d$ Og6n. As l$
llamaban los an&iguos*.
Chachar: $scobilla adornada d$ caracol$s d$ 9ana <uruk6.
000.ach$afrocubano.com
Chacha6ku: caf%.
Char$mo: sucio.
Chach kuoso: b$juco angarilla. !-$rjamia di+$rsifolia, 8ack. Ladlk".
Chaga: nacin lucm.
Chaga komob a& soA: $l lucum chaga no sab$ como hablar. 's
mu. bru&o.
Chaguoro: cascab$l$s.
Chaih: ls&ima.
Chaicha: maruga.
Chakachaka: ras&rillo.
Chakuala: chancl$&a.
Chakua&: un <ab !A.%" mu. an&iguo, como Chakuana.
!Chakua&-Agrniga".
Chakumal$k$: fi$s&a.
4Cham5: com#r$ndido.
Cham#6&u: (3arag7i&a*, #lan&a as llamada +ulgarm$n&$ ,u$ nac$
$n las bagaz$ras o $s&$rcol$ros $n la $s&acin d$ las aguas.
Changal mach: #caro, hac$r maldad$s.
Chang: Dios d$l fu$go, d$l &ru$no, d$ la gu$rra . d$ los
&ambor$s. Mno d$ los dios$s ms #o#ular$s d$l #an&$n lucum $n
Cuba.
Chang Agu ;ua.%: &&ulo ,u$ s$ da a Chang.
Chang Ala&ik6: Chang.
Chang Arana: Chang.
Chang <aoso: Chang, !cuando s$ ahorc".
Chang <umi: nombr$ d$ (hijo* d$ $s&$ orisha, ,ui$r$ d$cir=
(Chang m$ di*.
Changdinal: nombr$ d$ hijo d$ Chang.
Chang 'ikol: Chang.
Chang 'dumara: Chang.
000.ach$afrocubano.com
Chang $n6 $&6n $ niki b$j% 4br5: 2a boca d$ Chang gri&a asi,
4br5
Chang ;an 1ol: nombr$ d$ (hijo* d$ Chang.
Changoguno: nombr$ d$ hijo d$ Chang.
Chang Ilari: $l orisha d$l &ru$no, d$l fu$go, d$ la gu$rra . d$ los
&ambor$s.
Chang kan.ol: nombr$ d$ (hijo* d$ Chang.
Chang kora: Chang.
Chang ku .a oni .n &o $n6 gbobo $n6 lof% lof% Chang k.a on
.n &o: (Chango no $s&%s mol$s&o, ,u$ &u nombr$ brilla $n las
bocas d$ &odos los ,u$ $s&amos r$unidos #ara adorar&$ .
con&$n&ar&$*.
Chang 2ad%: Chang.
Chang 2$.: Chang.
Chang 2ufina: Chang.
Chang mo fo6 bal$ Ob oso moforibal$ <ab d$ mi ib orisa ma
0o mo foribal$.
<ab &$m: 3adr$ mo Chang .o &$ saludo, m$ #os&ro an&$ &i.
Chang Oba Hunk%: Chang.
Chang Oba koso . Chang odo fo fo ): (Chang $l r$. d$ koso
s$ mol$s&a con facilidad . hac$ cual,ui$r &ras&ada*.
Chang Oban: Chang.
Chang Oba o magu% alado .na: Oba $s muj$r $s&imada d$
Chang #rnci#$.
Chang Obar: Chang.
Chang Oba&u.o: Chang.
Chang Oba.%: Chang bra+o, !ha. ,u$ halagarlo".
Chang Obadim$.i: Chang Dos +$c$s L$..
Chang ogod makul$nku$ ig0ndo oni .$ri il: (Chang brilla $n
su &i$rra, ,u$ $s &kua . d$ all $sca#. Como s$ llama $sa &i$rra
s$ llama %l*.
Chang Ogum: Chang.
000.ach$afrocubano.com
Chang o.: (Chang d$ O. . Chang ,u$ baila, ,u$ +a a
bailar*.
Chang O.6 In: 2os ojos d$ Chang $chan cand$la.
Chang #alad sur6: (Chang como O.*. !Cuando a#ar$ci
+$s&ido como O. #ara huir d$ sus $n$migos. -u &ransformacin
los $nga) a &odos*".
Chang &i&akua unso.o: Chang $s d$ &i$rra &akua, iba d$ +isi&a a
O. a +$r a 1nsa.
Chn#ana: +iru$la, (,u$ haba mucha $n &i$m#o d$ 's#a)a, #or lo
,u$ .a $sa #alabra $s cosa d$ los +i$jos*.
Chan&%: (nacin*. (/ina achan&%*. !o /ina san&%".
Charar: hablar mucho, discu&ir.
Charari: criado d$ Ocha. 'l ,u$ cuando baja un orisha &ra$ lo ,u$
%s&$ #id$, . cuida d$ cuar&o.
Char$o: +i$jo, $l mas +i$jo.
Char%r$k$: $mbrollo, armars$ un lo d$ chism$s, d$ fals$dad$s.
Chaur% ku% ku%: bl$do blanco, &o&n.
Ch%bora: Chang, $l Gombr$ Hu$r&$.!'l odu n6m$ro DS d$ If".
4Ch$ch% $r$ ch$ch% $r$5: s$ r$fi$r$ a los mu)$cos d$ #alo ,u$
#r$#arados #or $l agug6, caminan d$ noch$ #orlas call$s .
cam#os.
Ch$ibora: obs&inacin.
Ch%g7%: nombr$ #ro#io.
Ch%gu$ ch%gu$: maj, s$r#i$n&$ andando.
Ch$gb$: mald$cir.
Ch$k$ch$k$: cascab$l, !#ara adorno, . $n los bord$s d$ la
sa.u$las s$g6n indicacin d$l <ab orisa, #ara asus&ar . al$jar a
los mu$r&os".
Ch$k$kn: d$s#u%s d$ las doc$.
Ch$k$k$: nombr$ d$ (hijo* d$ 1$ma..
Ch$k$n%: s$da, &$la fina.
Ch$,u$&%: r$fr$sco d$ maz f$rm$n&ado . naranja agria. D$ rigor
$n las fi$s&as d$ san&o.
000.ach$afrocubano.com
Ch$ku% gu: #ali&o d$ cand$la.
Ch$ku&%: ,u$ sab$ lo ,u$ hac$.
Ch$l%.o: r$unin con +isi&as d$ afu$ra.
Ch%nlo: as$sina&o.
Ch$ra0: arco iris.
Ch$r%: maracas.
Ch$r$ )aga: $Ncr$m$n&o.
Ch$r$nia: $Ncr$m$n&os.
Ch$r$r%: #$dirl$ la b$ndicin . su$r&$ al orisha.
Ch% r$r% ris, ch% r%r%: su$r&$, b$ndicin, am#aro ,u$ s$ l$ #id$ al
Oris.
Chib%: #a#a.a.
Chib: adorno d$ cu$n&as azul$s #ara cubrir la &inaja ,u$ guarda
las #i$dras d$ 1$ma. . Osh6n.
Chib: #a#aga.o.
Chich%: &rabajar.
Chich%: cocinar.
Chich% f6 lo 0: &rabajar #ara ganar din$ro.
Chich% ka ka ka: &rabajar d$ #risa.
Chich% loko nikolo: (&rabajar a lo s6ku mus6ku, a la chi&a .
callando*, un mal$ficio o (da)o*. !-6ku musuku #alabra ban&6".
Chich$m$l$: mucho &rabajo o fa$na #or hac$r.
Chich% o0: din$ro ganado con &rabajo.
Chich$r$k6: #$rsonaj$ diminu&o ,u$ $l Agug6 #r$#ara con $l
cad+$r d$ un r$ci%n nacido= o mu)$co d$ mad$ra a ,ui$n do&a
alma, . ,u$ l$ sir+$ #ara hac$r da)o o d$f$nd$rs$.
Chchi olngo kini mo guas$ olongo .$.%: #alabras d$ un can&o,
con $l ,u$ la diosa Osh6n #id$ a los fi$l$s las naranjas ,u$ &an&o
l$ gus&an.
Chchu: mu. oscuro.
Chig7i: loco.
000.ach$afrocubano.com
Chika: malanga.
Chil$kon: abr$ la #u$r&a.
Chimin-chimino: granada.
Chn Chn: lig$ro, r#ido.
Chnichini, !$ribos": sab$ l$ccin o mas &u$rzo. !2$#idium
+irginicum, 2in".
Chinchi0a: lagar&o grand$ . +$rd$.
Chinim: bi$n h$cho, $so $s& mu. bi$n h$cho.
Chinkafo: arroz.
Chink: 'l$gu.
Chiro: m$sa.
Cholaba: (hacia all $s& oscuro, no s$ +$*. 2a n$blina.
Chocholo: #an&aln.
Chocho 0$r$ .$.$: smillas d$ una .$rba consagrada a Chang
,u$ sir+$n #ara hac$r collar$s d$ 'l$gu.
Chof: d$sgracia= llorando al mu$r&o.
Chk$ chdo: chismoso.
Choko&: #an&alon$s.
Choko&: ro#a d$ muj$r !$n $guado".
Chomugu%: card$nal, !$l #jaro".
Chon: raro, dis#ara&ado o diablico.
Chn Chn: andar.
Chn Chn di% di%: caminar mu. d$s#acio, #aso a #aso.
Chn Chn o&a m$&a: caminar, andar a la $s,uina.
Chonko&: #an&aln.
Chr$ m: $l ,u$ $s bu$no conmigo.
Choro: bra+o.
Choro: s$ l$ dic$ al cuchillo o #u)al.
Chu: l$chuza.
000.ach$afrocubano.com
Chuba ba: no $s& claro, oscuridad.
Chub6: r$clina&orio. Ca$r. Al&ar.
Ch6 $shu birib: ('l diablo $s mu. n$gro*.
Chug6: al&ar d$ san&$ra.
Chugud6: maligno.
Chukua ku: nuca.
Chumb6: ca$r.
Chur%: chi+a.
Chu&r6: ca$r, ca$rs$.
D
Da: r$alizar, hac$r una cosa.
Daboni: abogado.
Dad: bu$no.
Dad: #adr$.
Dada: ar$na.
Dda: orisha h$rmana d$ Chang. !-an&a Ca&alina d$ -i$na".
Dad: orisha h$rmana d$ Chang, su madr$ d$ crianza, !9u$s&ra
-$)ora d$l Losario, s$g6n o&ros".
Dad: $s $l #rim$r Chang, $l ms +i$jo . ms rico ,u$ hubo. (As
lo dic$ $l can&o: Dad omlo0 Dada oml60$.*. L$#ar&i din$ro
a &odos los orishas.
Dad: (h$rmano d$ Chang*, s$ confund$ con Oba)$)$.
000.ach$afrocubano.com
Dada bodi un or dad om lo0 .o: (Dda h$rmano d$ Chang,
hombr$ ,u$ &i$n$ mucho din$ro*.
Dad ibodi un ori Dad: (hombr$ grand$, Dad h$rmano d$
Chang*.
Dada ok6 .a l$ma d$ Dada ok6 .al% Dada om lo 0, Dada om lo
0o. Dada om lu 0% .o: 3alabras d$ un can&o f6n$br$, cu.o
s$n&ido $s $l sigui$n&$: ($l mu$r&o, s$ +a lig$ro, lim#io, .a no &i$n$
carga, sa&isf$cho, #or,u$ s$ l$ ha a&$ndido= +alor . &ran,uilidad
#ara $sa alma*.
Dadri $ $. ba k .: Comi$nzo d$ la his&oria d$ una s$r#i$n&$.
's&a al oir la llamada d$ una muj$r ,u$ $s su aman&$ a#ar$c$
con&$n&o d$slizndos$ #or la &i$rra, +a a $ncon&rars$ con $lla . s$
ll$na con la comida ,u$ l$ ll$+a. L$#l$&o . sa&isf$cho +u$l+$ a
hundirs$ $n $l rio. :al $s s$g6n $l cu$n&is&a $l s$n&ido d$ $s&as
#alabras.
Daduro: orisha, !-an Lamn 9onna&o".
Daga daga: sinson&$.
4Daga daga, $.o bl$ra5: 4*Can&o ms ,u$ &odos*5 Can&o d$ #u.a.
Dakad: libro.
Dakad$k$: falso.
Dakad$k$: gu$rra.
Dak$: calla, callars$.
Dak$ $ru ko0%, m 0i: Clla&$ n$gro ignoran&$, ,u$ .o +o. a
hablar.
D.: ol+ida.
Dak6: d$sma.ars$.
Dak6: agonizan&$, mu$r&o.
Dandu#%: +$nado.
Dankl$: cabrn.
Da om: d$rramar agua.
Da o#%: gracias.
Dara: fino, boni&o.
Dara, dara: mu. boni&o, mu. bi$n.
000.ach$afrocubano.com
Dara 0ura: oro #uro.
Daro: $nf$rmo, &ris&$.
Da0o: no.
D0uadi: r$#ar&ir, r$#ar&i.
Da.i: (un orisha maj ,u$ s$ r$cib$ d$ los Arar*.
D$k la o a0a osib$ru ob% ag orissa Chang. ('l cuchillo no
#u$d$ cor&ar al orisha Chang, l$ &i$n$ mi$do.
D$kund%: flojo, d$samarrado.
D$liad%: corona.
D$ngo: grama cimarrona, !c.nadn dc&.ln !2" 3$rs. ".
D$ngu$: b$bida o r$fr$sco d$ maz, ,u$ s$ #r$#ara como $l $k.
D$r$: nombr$ d$ (hijo* d$ Osh6n.
Di: nombr$ d$ (hijo* d$ Osh6n.
Di !$didi": amarrar= amarra.
Din din: all l$jos, mucho.
Dibul$: acos&ars$ a dormir.
Dibul$ a&a&ol: acos&ars$ a dormir, has&a ma)ana.
Dich%, dich%: l$+n&a&$ #ron&o.
Did: r$fulg$n&$.
Didara: diaman&$.
Did%: l$+n&$s$.
Did%: &ran,uilo.
Did% chn chn: l$+n&a&$ . anda.
Dd$ $m, <aba a0: l$+n&a&$ 3adr$ -an&o.
Did% &i&i $i.%: los #jaros s$ l$+an&an . can&an.
Did%n: graj$as, bombon$s finos.
Did$na: l$+n&a&$ #ron&o.
Did: #a,u$&$, $m#a,u$&ado, amarrado.
Ddo: rosas.
000.ach$afrocubano.com
Didn: dulc$,confi&uras.
D$: #oco.
Di% di%: #oco a #oco, con cuidado.
4Di% guada5: 4#oca broma5
Dif6n Osan: dic$ alzndos$ lig$ram$n&$ d$ la silla $l d$+o&o,
cuando s$ alud$ al orisha du$fo d$ las .$rbas, Osan.
Did: bicharraco, sabandija.
Didilaro: &o,u$ d$ &ambor d$l orisha Chang.
Dil$ dil$: #ar&o.
Dil$n6: ci$rra la boca.
Dilodo ch6n: ro.
Dilog6n: caracol$s d$ adi+idar.
Dilog6n: di$z . s$is.
Dilonga: #la&o.
Dilu#: maza, garro&$.
Dindn: sabroso.
Dobal$: saludo al orisha.
Dobali: inclinars$.
Dod%: cac$ra.
Dod% mi alamo: (Amigo, &r&am$ como .o &$ &ra&o*.
Dodi: rosado.
Dodo bal$: 4salud5 Gac$r hom$naj$.
Ddobal$: saludo, r$+$r$ncia.
Dodobal$i: acu%s&$s$.
Dodobal$i: #ros&$rnars$.
Dodo0: Osh6n d$ &i$rra 1$s.
Dokuln: duro como #i$dra.
Dond: dulc$s.
Dn dn: &ambor.
000.ach$afrocubano.com
Do0$bo: flor blanca.
Du bu%: mal+a &%. !corchorus sili,uosus", 2in.".
Dubul$ nij: acos&ado, &$ndido durmi$ndo.
Dud6: n$gro.
D6du: si$m#r$ +i+a, #rodigiosa o s$nsi&i+a !mimosa #6dica, 2in.".
Duku%: j$f$ o funcionario d$ una #oblacin !s$g6n a#ar$c$ $n una
+i$ja libr$&a".
Du#%: gracias.
Duro: fu$r&$, firm$.
Duro: #arado.
Durogan: &$ca.
Duroloaso: #r$s$ d$r$cho.
Duro mi: $s#%ram$.
Duro soa.6: firm$, d$ fr$n&$.
Duru: #arar.
000.ach$afrocubano.com

Você também pode gostar