Parte 3: Captulo 1 e! "iante. CAPTULO 16: MECANISMOS DA TRANSFERNCIA DE CALOR 16.1 INTRODUO #$ $i$te!a$ po"e! ar!a%enar energia $ob &'ria$ (or!a$: )nergia Cin*tica+ )nergia Potencial e )nergia ,nterna+ $en"o -ue e$ta .lti!a inclui )nergia )l*trica+ )nergia /u!ica+ )nergia T*r!ica+ etc. To"a$ a$ (or!a$ "e tran$(er0ncia "e energia "e u! $i$te!a para outro $1o cla$$ifca"a$ ou co!o Calor ou co!o Trabal2o. # Calor * a tran$(er0ncia "e energia "e&i"o a "i(eren3a$ "e te!peratura$. )le $e!pre parte "o !eio !ai$ -uente e $e "ireciona para o !eio !ai$ (rio+ e ce$$a -uan"o n1o 2' "i(eren3a "e te!peratura. Por $ua &e%+ o calor po"e $er cla$$ifca"o e! tr0$ "i(erente$ !o"o$: Con"u31o+ Con&ec31o e 4a"ia31o. 16.2 CONDUO 5 Con"u31o "e Calor ocorre "e&i"o 6$ itera37e$ entre partcula$ e po"e ocorrer e! $8li"o$+ l-ui"o$ e ga$e$. 5 ta9a :ou &eloci"a"e; "e con"u31o "e calor atra&*$ "e u! !eio "epen"e "e $ua geo!etria :(or!a e "i!en$7e$;+ "e $eu !aterial+ e "a$ "i(eren3a$ "e te!peratura$. Con$i"ere u!a gran"e pare"e plana co! e$pe$$ura L, 'rea A+ e "i(eren3a$ entre a$ te!peratura$ "e $ua$ (ace$ T 2 < T 1 :=igura 1-1;. )9peri!ento$ !o$tra! -ue a ta9a :ou &eloci"a"e; "e tran$(er0ncia "e calor "obra -uan"o a "i(eren3a "e te!peratura$ ou a 'rea "obra+ ou -uan"o a e$pe$$ura "i!inui para a !eta"e. )nt1o $e conclui -ue: ou+ on"ek * a con"uti&i"a"e t*r!ica "o !aterial+ -ue * u!a !aneira "e $e !e"ir a 2abili"a"e "e u! !aterial con"u%ir calor :=igura 1->;. ?o ca$o li!ite -ue : -ue * c2a!a"a "e @ei "e =ourier "a con"u31o "e calor. 5 aplica31o para e$ta e-ua31o co! "eri&a"a fcar' e&i"ente apena$ -uan"o tratar!o$ "e proble!a$ tran$iente$+ on"e a te!peratura e! ca"a po$i31o "o !eio &aria co! o te!po+ ou -uan"o a con"uti&i"a"e &aria co! a po$i31o. # $inal "e !eno$ -ue aparece na @ei "e =ourier po"e $er co!preen"i"o -uan"o i!agina!o$ u! $i$te!a "e re(er0ncia -ue e$t' perpen"icular 6 pare"e+ co! te!peratura$ au!entan"o ao longo "o ei9o e+ portanto+ co! a con"u31o "e calor ocorren"o e! $enti"o contr'rio ao "o ei9o+ A' -ue o calor $e!pre parte "o !eio !ai$ -uente e! "ire31o ao !eio !ai$ (rio. Portanto+ ne$te ca$o tera!o$ u!a "eri&a"a po$iti&a "a te!peratura e! rela31o ax+ e u! negati&o+ o -ue !o$tra a nece$$i"a"e "o $inal "e !eno$. 5 'rea -ue aparece na @ei "e =ourier * $e!pre nor!al 6 "ire31o "a tran$(er0ncia "e calor+ e a e$pe$$ura n1o te! -ual-uer e(eito $obre ela :=igura 1-3;. Exemplo 16-1: O custo da perda de calor atravs de um telhado. B!a ca$a a-ueci"a por u! a-uece"or el*trico te! u! tel2a"o co! "i!en$7e$ ! 9 C! 9 D+>E!+ e * (eito "e u! concreto co! k F D+C GH! o C. 5$ te!peratura$ "a$ (ace$ interna e e9terna "o tel2a"o * 1E o Ce I o C+ re$pecti&a!ente. Jeter!ine o cu$to total "o a-ueci!ento nece$$'rio para co!pen$ar apena$ a$ per"a$ pelo teto "a ca$a "urante 1D 2ora$+ utili%an"o KD+DC para o pre3o "o LG2 :=igura 1-I;. Condutiid!d" T#$%i&! 5 con"uti&i"a"e t*r!ica po"e $er "efni"a atra&*$ "a @ei "e =ourier+ co!o $en"o a ta9a "e tran$(er0ncia "e calor atra&*$ "e u!a pare"e co! e$pe$$ura+ 'rea e "i(eren3a "e te!peratura$ unit'ria$. 5 Tabela 1.1 !o$tra "e$"e !ateriai$ e9celente$ con"utore$ :ou p*$$i!o$ i$olante$; at* !ateriai$ e9celente$ i$olante$ :ou p*$$i!o$ con"utore$;. 5 =igura 1- apre$enta a con"uti&i"a"e "e tipo$ "e !ateriai$. 5 te!peratura * u!a !e"i"a "a energia cin*tica "a$ partcula$ :!ol*cula$ ou 'to!o$ "e u!a $ub$tMncia;. )$ta energia * "e&i"a ao !o&i!ento ran"N!ico "e tran$la31o+ rota31o e &ibra31o "a$ partcula$. )! l-ui"o$ e ga$e$+ a con"u31o "e calor ocorre por "oi$ !ecani$!o$: coli$7e$ entre partcula$+ e "i(u$1o "a$ partcula$ "urante $eu !o&i!ento ran"N!ico. /uan"o "ua$ partcula$ coli"e!+ parte "a energia cin*tica "a partcula -ue !ai$ a te!+ * tran$(eri"a para a outra. ,$to * $e!el2ante ao c2o-ue el'$tico entre "oi$ corpo$. Condu'(o d" C!)o$ "% *!+"+ 5 Teoria Cin*tica "o$ Ga$e$ pre&0+ e o$ e9peri!ento$ confr!a!+ -ue a con"uti&i"a"e t*r!ica "o$ ga$e$ * proporcional a rai% -ua"ra"a "e $ua te!peratura ab$oluta. 5$$i!+ o calor -ue atra&e$$a u! g'$ -ue e$t' entre 1DD o C e CD D C * !aior "o -ue o calor -ue atra&e$$a u! g'$ -ue e$t' entre 3D D C e 1D o C. #utro re$ulta"o obti"o por e$ta teoria * o "e -ue a con"uti&i"a"e t*r!ica * in&er$a!ente proporcional 6 rai% -ua"ra"a "a !a$$a !olar M. 5$$i!+ a con"uti&i"a"e "o H*lio :M F I; * !uito !aior -ue a "o 5r :M F >O;+ e "o argNnio :M F ID;. 5 Tabela 5->3 te! a$ con"uti&i"a"e$ t*r!ica$ "e ga$e$ a 1at! "e pre$$1o+ !a$ po"e $er u$a"a para outra$ pre$$7e$ por "epen"er pouco "ela$. Condu'(o d" C!)o$ "% L,-uido+ # !ecani$!o "e con"u31o "e calor e! l-ui"o$ * !ai$ co!plica"o "e&i"o ao e$pa3a!ento !enor entre a$ !ol*cula$+ o -ue (a% $urgir u! ca!po "e (or3a$ inter!oleculare$. 5 con"uti&i"a"e "o$ l-ui"o$ geral!ente "i!inui co! o au!ento "a te!peratura+ $en"o 'gua u!a not'&el e9ce31o. P' -uanto ' !a$$a !olar+ o$ l-ui"o$ $e parece! co! ga$e$ por ter con"uti&i"a"e "i!inuin"o co! o au!ento "a !a$$a !olecular. #$ !etai$ l-ui"o$ co!o !erc.rio e $8"io t0! alta$ con"uti&i"a"e$ t*r!ica$ e $1o !uito$ .tei$ co!o e! u$ina$ nucleare$. 5 con"uti&i"a"e t*r!ica "e u!a $ub$tMncia * nor!al!ente !aior na (a$e $8li"a e !enor na (a$e ga$o$a. Condu'(o d" C!)o$ "% S.)ido+ )! $8li"o$+ a con"u31o ocorre "e&i"o ao !o&i!ento li&re "e el*tron$+ e 6$ on"a$ "e &ibra31o in"u%i"a$ na re"e (or!a"a pelo po$iciona!ento f9o e peri8"ico "a$ !ol*cula$. 5 con"uti&i"a"e t*r!ica * obti"a pela $o!a "o$ co!ponente$ eletrNnico$ e "a re"e :=igura 1-Q;. 5$ alta$ con"uti&i"a"e$ t*r!ica$ "e !etai$ puro$ $1o principal!ente "e&i"a$ ao co!ponente eletrNnico. # "ia!ante+ -ue * u! $8li"o cri$talino+ te! a !aior con"uti&i"a"e t*r!ica con2eci"a 6 te!peratura a!biente. #$ $e!icon"utore$ tai$ co!o a $lica ta!b*! $1o $8li"o$ cri$talino$+ e tai$ co!o o "ia!ante $1o bon$ con"utore$ "e calor e !au$ con"utore$ el*trico$. Co!o re$ulta"o+ tai$ !ateriai$ t0! !uita$ aplica37e$ na in".$tria eletrNnica. 5pe$ar "e $eu$ alto$ pre3o$+ "i$$ipa"ore$ "e calor "e "ia!ante $1o u$a"o$ para re(rigerar co!ponente$ eletrNnico$ $en$&ei$. 5$ liga$ !et'lica$ n1o te! alta$ con"uti&i"a"e$ t*r!ica$. B!a liga (eita "e "oi$ !etai$ geral!ente te! con"uti&i"a"e t*r!ica !enor "o -ue a "e ca"a u! "o$ !etai$. ReAa a Tabela 1->. 5t* !e$!o pe-uena$ -uanti"a"e$ "e u! !etal puro -ue * bo! con"utor $o%in2o+ interro!pe a "i(u$1o "e calor e! outro !etal. Por e9e!plo+ a con"uti&i"a"e t*r!ica "o (erro * C3 GH! o C e a "o cro!o * OE GH! o C+ en-uanto -ue a "e u! a3o -ue cont*! apena$ 1S "e cro!o * >GH!TC. 5 con"uti&i"a"e t*r!ica "o$ !ateriai$ po"e &aria31o !uito (orte:Tabela 1-3; ou !uito (raca co! a te!peratura :=igura 1-C;. 5lgun$ $8li"o$ torna!-$e $upercon"utore$ -uan"o $e apro9i!a! "a te!peratura ab$oluta %ero. Por e9e!plo+ o cobre c2ega a >D.DDD GH!TC a >D U. 5 con"uti&i"a"e e outra$ proprie"a"e$ t*r!ica$ "e &'rio$ !ateriai$ $1o "a"a$ e! tabela$ "o$ ap0n"ice$. V u!a pr'tica co!u! na an'li$e "e con"u31o "e calor+ utili%ar u! &alor !*"io "a con"uti&i"a"e e con$i"era-lo con$tante por -ue+ ca$o contr'rio+ a con"uti&i"a"e &ari'&el po"e cau$ar con$i"er'&el co!ple9i"a"e na an'li$e. #utro au!ento "e co!ple9i"a"e na an'li$e "e tran$(er0ncia "e calor po"e ocorrer $e o !aterial n1o (or i$otr8pico+ co!o !a"eira ou !ateriai$ la!ina"o$. Di/u+iid!d" T#$%i&! # calor e$pecfco c P * u!a !e"i"a "a 2abili"a"e "e u! !aterial para ar!a%enar energia t*r!ica. 5 capaci"a"e t*r!ica c P
ta!b*! *+ !a$ e9pre$$a i$$o por uni"a"e "e &olu!e PH!W o C en-uanto -ue c P a e9pre$$a por uni"a"e "e !a$$a+ PHLgTC. 5 "i(u$i&i"a"e t*r!ica * "efni"a por: e repre$enta -u1o r'pi"o o calor $e "i(un"e atra&*$ "e u! !aterial nu!a $itua31o tran$iente. ?ote-ue a$ "i(u$i&i"a"e$ t*r!ica$ "e bi(e$+ &egetai$ e (ruta$ $1o pr89i!a$ a "a 'gua "e&i"o gran"e percentage! "e$$a $ub$tMncia e! $ua$ co!po$i37e$ :Tabela 1-I;. Exemplo 16-2 Medindo a Condutividade Trmica de um Material B!a !aneira co!u! "e $e !e"ir a con"uti&i"a"e t*r!ica "e u! !aterial * (a%er u! $an"uc2e "e u! a-uece"or el*trico co! "ua$ a!o$tra$ i"0ntica$ "o !aterial+ co!o !o$tra"o na =igura 1-O. 5 e$pe$$ura "a re$i$t0ncia "o a-uece"or * geral!ente !enor "o -ue D+E !!.B! Xui"o circulan"o tal co!o a 'gua "e u!a torneira !ant*! a$ e9tre!i"a"e$ e9po$ta$ "a$ a!o$tra$ e! con$tante$ te!peratura$. 5$ $uper(cie$ "a$ a!o$tra$ $1o be! i$ola"a$ para garantir -ue a tran$(er0ncia "e calor $eAa uni"i!en$ional. Joi$ ter!opare$ $1o e!buti"o$ "entro "e ca"a a!o$tra $epara"o$ por u!a "i$tMncia L+ e u! ter!N!etro "i(erencial l0 a -ue"a "e te!peratura YTentre o$ ter!opare$. /uan"o a$ con"i37e$ e$tacion'ria$ $1o alcan3a"a$+ a total ta9a "e tran$(er0ncia "e calor atra&*$ "e a!ba$ a!o$tra$ torna!- $e iguai$ a pot0ncia el*trica (orneci"a pelo a-uece"or. 5 utili%a31o "a$ "ua$ a!o$tra$ "i!inui erro$ "e&i"o ao po$$&ei$ i$ola!ento$ n1o $ere! per(eito$+ per!ite confr!ar o$ "a"o$ "a pri!eira a!o$tra+ e per!ite $e utili%ar !*"ia$ para $e "i!inuir o$ erro$ e9peri!entai$. )! u! e9peri!ento+ a!o$tra$ ciln"rica$ "e "iM!etro E c! e co!pri!ento 1D c! $1o utili%a"a$. #$ "oi$ ter!opare$ e! ca"a a!o$tra $1o coloca"o$ 3c! "i$tante$. 5p8$ alcan3a"oo regi!e per!anente+ o a-uece"or el*trico utili%a D+I 5 6 11DR+ e YTF 1ETC. Jeter!ine a con"uti&i"a"e t*r!ica "a a!o$tra. 16.0 CON1ECO Con&ec31o * o !o"o "e tran$(er0ncia "e calor entre u!a $uper(cie $8li"a e u! l-ui"o ou u! g'$ a"Aacente -ue e$t' e! !o&i!ento. )le en&ol&e o$ e(eito$ co!bina"o$ "e con"u31o e a"&ec31o. 5 =igura 1-11 !o$tra u! bloco $en"o re$(ria"o por &entila31o. 5 energia * tran$(eri"a para a ca!a"a "e ar a"Aacente ao bloco pelo$ !e$!o$ !ecani$!o$ "e con"u31o+ e "epoi$ carrega"a pelo e(eito co!bina"o "o$ !ecani$!o$ "e con"u31o e pelo !o&i!ento "o ar. 5 con&ec31o * c2a!a"a "e (or3a"a $e o Xui"o e$coa "e&i"o a u! !eio e9terno co!o u!a bo!ba+ u! &entila"or+ ou o &ento. )! contra$te+ a con&ec31o * c2a!a"a natural ou li&re $e o !o&i!ento "o Xui"o * cau$a"o pela$ (or3a$ "e Xutua31o -ue $1o in"u%i"a$ por "i(eren3a$ "e "en$i"a"e "e&i"o 6 &aria31o "e te!peratura no Xui"o :=igura 1-1>;. #$ proce$$o$ "e tran$(er0ncia "e calor -ue en&ol&e! !u"an3a "e (a$e "e u! Xui"o ta!b*! $1o con$i"era"o$ con&ecti&o$ "e&i"o ao !o&i!ento "o Xui"o in"u%i"o "urante o proce$$o+ tai$ co!o a $ubi"a "e bol2a$ "e &apor "urante a ebuli31o ou a -ue"a "e gota$ "e l-ui"o "urante a con"en$a31o. 5pe$ar "a co!ple9i"a"e "a con&ec31o utili%a-$e a lei "e re$(ria!ento "e ?ewton: on"eh * o coefciente "e tran$(er0ncia "e calor por con&ec31o e! GH!Z o C+ A s * a 'rea "a $uper(cie atra&*$ "a -ual a con&ec31o to!a lugar+ T s * a te!peratura "a $uper(cie+ e T
* a te!peratura "o Xui"o
$ufciente!ente longe "a $uper(cie. ?ote -ue na $uper(cie+ a te!peratura "o Xui"o $e iguala a te!peratura "a $uper(cie "o $8li"o. h n1o * u!a proprie"a"e "o Xui"o. )le * u! parM!etro e9peri!ental -ue "epen"e "a geo!etria "a $uper(cie+ "a nature%a "o !o&i!ento "o Xui"o+ "a$ proprie"a"e$ "o Xui"o+ e "a &eloci"a"e "o Xui"o :Tabela 1- E;. 5lgu!a$ pe$$oa$ n1o con$i"era! a con&ec31o co!o u! !ecani$!o (un"a!ental "e tran$(er0ncia "e calor "e$"e -ue ele e$$encial!ente * u!a con"u31o "e calor na pre$en3a "e Xui"o e! !o&i!ento. Exemplo 16-4 Medindo o Coeciente de Trans!er"ncia de Calor por Convec#$o B! fo el*trico "e co!pri!ento > ! e "iM!etro D+3 c! atra&e$$a u!a $ala 6 1E o C+ co!o !o$tra"o na =igura 1-13. Calor * gera"o no fo co!o re$ulta"o "o e(eito Poule+ e a te!peratura "a $uper(cie "o fo * 1E> o C. 5 -ue"a "e &oltage! e a corrente el*trica atra&*$ "o fo * D R e 1+E 5+ re$pecti&a!ente. Jeter!ine o coefciente "e tran$(er0ncia "e calor por con&ec31o+ negligencian"o a ra"ia31o. 16.2 RADIAO 5o contr'rio "a Con"u31o e "a Con&ec31o+ n1o preci$a "e u! !eio para $e propagar+ por -ue ocorre atra&*$ "e on"a$ eletro!agn*tica$. Corre$pon"e a totali"a"e "a energia $olar -ue c2ega 6 terra. # corpo -ue e!ite a energia ra"iante * c2a!a"o e!i$$or+ o -ue recebe+ receptor. V e!iti"a pela !at*ria co!o re$ulta"o "a$ !u"an3a$ "a$ confgura37e$ eletrNnica$ "o$ 'to!o$ e !ol*cula$. 5 4a"ia31o T*r!ica * a ra"ia31o e!iti"a pelo$ corpo$ "e&i"o a $ua$ te!peratura$+ e n1o inclui+ por e9e!plo+ raio$-[+ raio$ ga!a+ !icro-on"a$+ on"a$ "e r'"io e tele&i$1o. To"o$ o$ corpo$ -ue te! te!peratura aci!a "e %ero Uel&in e!ite! ra"ia31o t*r!ica. /uan"o o calor ra"iante inci"e na $uper(cie "e u! corpo+ ele * parcial!ente ab$or&i"o+ parcial!ente reXeti"o e parcial!ente tran$!iti"o. ?a fgura: /i F parcela inci"ente\ /r F parcela reXeti"a\ /a F parcela ab$or&i"a\ /t F parcela tran$!iti"a. # corpo negro i"eal * o -ue ab$or&e to"a energia inci"ente. # e$pel2o i"eal * o -ue reXete+ e o corpo tran$parente * o -ue tran$!ite to"a energia inci"ente. # corpo opaco * o -ue n1o tran$!ite energia. 5lgun$ !ateriai$+ co!o o &i"ro+ $1o tran$parente$ ' ra"ia31o &i$&el+ !a$ opaco$ 6 ra"ia31o in(ra&er!el2a. /uan"o "ei9a!o$ u! carro e$taciona"o e! u! "ia en$olara"o+ o interior $e torna !uito -uente+ poi$ o &i"ro per!ite -ue a lu% $olar pa$$e. )$$a+ por $ua &e%+ ao inci"ir no$ obAeto$ -ue ali e$t1o+ (ar' co! -ue o$ !e$!o$ e!ita! a ra"ia31o in(ra&er!el2a. Co!o o &i"ro * opaco a e$$a ra"ia31o+ ela fcar' pre$a no interior "o &eculo+ (a%en"o -ue a te!peratura interna $e torne !ai$ alta -ue a e9terna. )! outra$ pala&ra$+ o carro (uncionar' co!o u!a e$tu(a. 5 ra"ia31o t*r!ica * u! (enN!eno &olu!*trico e to"o$ $8li"o$ e Xui"o$ e!ite!+ ab$or&e! ou tran$!ite! ra"ia31o e! &'rio$ grau$. Ma$ e! corpo$ opaco$ * con$i"era"o $uperfcial por $er e!iti"a e ab$or&i"a por u!a ca!a"a co! pouco$ !icrN!etro$ "e e$pe$$ura. 5 ra"ia31o e!iti"a por ca!a"a$ !ai$ interna$ acaba $en"o ab$or&i"a por ca!a"a$ a"Aacente$. @ei "e ]te(an-Bolt%!ann: on"e ^ F con$tante "e ]te(an-Bolt%!ann F E+Q_1D -C GH! > U I ` F e!i$$i&i"a"e+ &aria "e D a 1: Tabela 1-. 5b$or31o: on"e a F coefciente "e ab$or31o+ &aria "e D a 1. @ei "e Uirc22ob: para !e$!a$ te!peratura$ e co!pri!ento$ "e on"a. # corpo negro i"eal n1o * $o!ente u! ab$or&e"or per(eito+ co!o ta!b*! u! e!i$$or per(eito: =igura 1-1I. ?u! corpo opaco :n1o tran$parente;+ a por31o n1o ab$or&i"a * reXeti"a "e &olta: =igura 1-1E. 5 "i(eren3a entre a$ ta9a$ "e e!i$$1o e ab$or31o "e ra"ia31o * a tran$(er0ncia l-ui"a "e ra"ia31o. ]e e$$a tran$(er0ncia (or po$iti&a+ o corpo e$tar' per"en"o energia por ra"ia31o+ ca$o contr'rio+ e$tar' gan2an"o. /uan"o u! corpo e$t' inteira!ente enclau$ura"o por u!a $uper(cie !uito !aior :ou negra; 6 u!a te!peratura T i! + ent1o a ta9a "e troca "e calor por ra"ia31o entre e$$e corpo e a $uper(cie * :=igura 1- 1;: #b$er&e -ue a energia e!iti"a pelo corpo $er' total!ente ab$or&i"a pela $uper(cie $e ela (or negra+ ou $e (or !uito !aior "o -ue o corpo+ por -ue pouca ra"ia31o reXeti"a acabar' $e "irigin"o "e &olta ao corpo. #b$er&e ta!b*! -ue a e!i$$i&i"a"e "a $uper(cie n1o (ar' "i(eren3a para e$$a tran$(er0ncia l-ui"a "e calor. V po$$&el $e lineari%ar e$$a .lti!a (8r!ula+ para $e co!bin'-la co! a "e con&ec31o+ para proble!a$ no$ -uai$ o$ "oi$ !o"o$ e$t1o pre$ente$+ e a$ te!peratura$ "a &i%in2an3a e "o ar $eAa! iguai$: 5 contribui31o "a ra"ia31o au!enta !uito co! a te!peratura+ "e&i"o a -uarta pot0ncia "e $ua (8r!ula. Exemplo 16-% E!eito da &adia#$o no Con!orto Trmico V co!u! $entir!o$ (rio no in&erno e calor no &er1o "entro "e ca$a !e$!o co! o ar con"iciona"o (uncionan"o nor!al!ente. ,$to * "e&i"o 6 ra"ia31o t*r!ica -ue troca!o$ co! a$ pare"e$ "a ca$a. Calcule a ta9a "e tran$(er0ncia "e calor por ra"ia31o entre u!a pe$$oa co! 'rea e te!peratura !*"ia "a $uper(cie e9po$ta "e 1+I !Z e 3D o C+ re$pecti&a!ente+ co! a ca$a+ $aben"o -ue a te!peratura "o ar * >> o C+ e a$ pare"e$ fca! a 1D o C no in&erno e >E o C no &er1o:=igura 1-1Q;. Ja Tabela 1- ` F D+OE. )nt1o: 1634MECANISMOS SIMULT5NEOS DE TRANSFERNCIA DE CALOR Por u! $8li"o opaco po"e ocorrer tran$(er0ncia "e calor apena$ por con"u31o. ]e o $8li"o n1o (or opaco+ a tran$(er0ncia "e calor ta!b*! po"e ocorrer por ra"ia31o+ !a$ nunca por con&ec31o. ?o entanto+ o $8li"o po"e trocar calor co! o !eio atra&*$ "e $ua$ $uper(cie$ e9po$ta$ por con&ec31o eHou ra"ia31o. Por e9e!plo+ u!a roc2a po"e $e a-uecer pela ra"ia31o "o $ol+ e por con&ec31o co! o ar a!biente. Ma$ a$ parte$ interna$ "a roc2a &1o a-uecer por con"u31o "e calor. 5tra&*$ "e u! Xui"o po"e ocorrer con"u31o ou con&ec31o+ !a$ n1o a!bo$. ?a !aioria "o$ ca$o$+ a pre$en3a "e g'$ entre "ua$ $uper(cie$ $8li"a$ n1o inter(ere a ra"ia31o+ ape$ar "e 2a&er e9ce37e$ co!o o o%Nnio -ue ab$or&e ra"ia31o ultra&ioleta. =inal!ente+ atra&*$ "o &'cuo+ a tran$(er0ncia "e calor po"e ocorrer apena$ ra"ia31o :=igura 1-1C;. Exemplo 16-6 'erda de Calor de uma 'essoa Calcule a ta9a "e tran$(er0ncia "e calor total entre u!a pe$$oa co! 'rea e te!peratura !*"ia "a $uper(cie e9po$ta "e 1+ !Z e >O o C+ re$pecti&a!ente+ co! u!a $ala a >D o C+ $aben"o -ue o coefciente "etran$(er0ncia "e calor por con&ec31o * GH!Z o C :=igura 1-1O;. Exemplo 16-( Trans!er"ncia de Calor entre )uas 'lacas *sotrmicas Calcule a ta9a "e tran$(er0ncia "e calor por 'rea entre "ua$ gran"e$ placa$ negra$ paralela$ a 3DD U e >DD U "i$tante$ 1 c! u!a "a outra+ $e entre a$ !e$!a$ 2ou&er :a; 5r < $e! a"&ec31o\ :b; R'cuo\ :c; ,$ola!ento "e uretano :"; ]uperi$olante co! con"uti&i"a"e t*r!ica aparente "e D+DDDD>GH! o C :=igura 1->D;. ]olu31o 5 con"uti&i"a"e t*r!ica "o ar na te!peratura !*"ia "e >ED U * D+D>1O GH! o C :Tabela 5->>;+ D+D> GH! o Cpara o uretano :Tabela 5->C;+ e D+DDDD> GH! o C para o $uperi$olante :=igura 1->1;. a; b; c; "; Exemplo 16-+ Trans!er"ncia de Calor em ,ornos Convencional e Micro-ondas Ji$cutir o$ !ecani$!o$ "e tran$(er0ncia "e calor+ e e9plicar por -ueo !icro-on"a$ * !ai$ efciente :=igura 1->>;. 5 co!i"a * co%in2a"a e! !icro-on"a$ pela ab$or31o "a energia "e ra"ia31o eletro!agn*tica gera"a pelo tubo "e !icro-on"a$+ c2a!a"o !agn*tron. 5 ra"ia31o e!iti"a pelo !agn*tron n1o * ra"ia31o t*r!ica+ "e$"e -ue $ua e!i$$1o n1o ocorre "e&i"o a te!peratura+ !a$ "e&i"o a con&er$1o "e energia el*trica e! ra"ia31o eletro!agn*tica. # co!pri!ento "e on"a "e$$a ra"ia31o * tal -ue ela * reXeti"a por $uper(cie$ !et'lica$+ tran$!iti"a$ por &i"ro+ cerM!ica e pl'$tico+ e ab$or&i"a por co!i"a. /uan"o a ra"ia31o n1o c2ega para a$ parte$ !ai$ interna$ "a co!i"a+ o calor c2ega por con"u31o. V claro -ue u!a parte "o calor * per"i"a para o ar por con&ec31o. ?o$ (orno$ el*trico$ ou 6 g'$+ a tran$(er0ncia "e calor para o interior "a co!i"a * inteira!ente (eita por con"u31o+ o -ue torna o proce$$o !ai$ lento. 5lgun$ (orno$ con&encionai$ utili%a! u! &entila"or por -ue a con&ec31o * !ai$ efciente "o -ue a con"u31o "e calor. Exemplo 16-- ./uecimento de uma 'laca por Ener0ia 1olar B!a fna placa !et'lica te! $ua (ace (rontal e9po$ta a ra"ia31o $olar+ e $ua (ace po$terior i$ola"a. 5 (ace e9po$ta te! coefciente "e ab$or31o D++ a ra"ia31o $olar inci"ente $obre a placa * "e QDD GH!Z+ a te!peratura "o ar * >E o C+ e o coefciente co!bina"o "e con&ec31o e ra"ia31o * ED GH!Z o C :=igura 1->3;. ]olu31o