Você está na página 1de 46

AFIRIKI KA HADAMADEN NI FASOJAMAW

KA JOSARIYASUN
Publi avec le concours financier
de l' UNESCO.
Bayelema len kela: BUBAKAR JARA
o A BAYELEMANA SAN 1985
ouA! CEI'JITO
AFIRIKI KA HADAMADEN NI FASOJAMAW
KA JOSARIYASUN
TARIKI ANI KAN BAYELEMA
TULOMA
OUA;CELHTO - B.P. 878
NIAMEY - NIGER
DANTIGELI
Afiriki jamana minw sen b Afiriki
kelenya Tn na, minw dinyna ni Sariyasun
ye, n'a y "Afiriki ka hadamaden ni
fasojamaw ka josariyasun",
u b ha kiliw lajigin,jamanakuntigiw
ni jamananymgbw ka laadalatbnsigi tanni-
wbo-rnan latig 115 (XVI) la, min kra Moro-
biya (Liberiya) san 1979 zuluyekalo tile 17
ni tile 20 c, n'a b nin kun kan 1
"Afiriki ka hadamaden ni fasojamaw ka josa-
riyasun labnko fbl, min b'a jira krnk-
rnnenya la, k'a f fnw ka kan ka sigi sen
kan, minw b hadamaden ni fasojamaw josariyaw
jiidi, k'u lakana";
U b'u bolomada Afiriki Kelenya Tn
Sariyasun kan, a jiralen b min kn kt "f-
rfrli, damakny, kiirinyuman ni danb e ye
Afiriki fasojamaw kuntilennaw n'u haminanko
fblbw ye, u b minnu n f"l
U ye layidu min ta nisbndiya la 0
Sariyas un in tigda 2nan kbn, u b segin 0
kan, n'o ye ka wa lifasomara sifaya be sila-
tunun Afiriki kn, ka u ka jkabaara n'u ka
csiriw bn ma,ni ka d far a u kan cogo
min na Afiriki fasojama ka dinylatig b
3
nogoya ka taa a f, ka jkabaara lawr diny
kn. 0 siratig la, u b ' u hakili ta Diny
Jamana H6 r onyalenw ka Tn ka Sariyasun na, ani
foroba d afa len min nysinnen b Kadamaden ka
josariyaw ma;
U b'u hakili ta u ka lawale ka nyu-
manw ni Af iriki ka hadamadenya kunkorotakow la,
minnu ka kan k ' u bila sira n y uman kan, k'u son
hakili la u kt ka Hadamaden ni fasojamaw ka
josariyaw miiri;
U b'a dn kla fa magoninfin ka josariya
jubajuw sigilen b hadamaden halalakow de kan,
a dIS koson. diny mum ka kan k lU lakaha;
U b'a don fana ka fasojama ka josariyaw
b cogo min yr-yr, ani tanga min ka kan ka
da u kan, wajibi a b na ni hadamaden ka josa-
riyaw tangali ye;
U b'a iate min k 'a f josariyaw
ni frfrliw sbrli b na nli jbybrb fali
wajibiya l i ye mogo kelen-kelen be ma;
U dalen b'a la k'a fa k'a ta si-
San na, fa ha kili ka ta nytaa josariya la
krnkrnnenya la;
Ka dugulenjos ariyaw ni politigijosariyaw t
se
, "
ka far a ka bo sara ni hadamadenya ni seko
4
ni dbnko josariyaw la, u faamuyacogo ni u
forobayacogo la , wa ka .
hadamadenya josariyaw,
".. .
sara Josar1yaw, an1
ani seko ni dbnko taw
b ni politigi-
" , . ""
josariyaw soro11 nogoya ;
U hakili latiglen b'a dbn ka u ka
kan ka Afiriki la pewu-pewu, Afiriki
min fasojamaw b kl la halisa,u ka yr-
mhornya lakika n'u ka danbe nt f, wa u b
layidu ta k'a f u b walifasomara ni wali-
fasomara cogoya kura ni siyadanfara ni banisi-
rayalafasa ni jamana wrw ka kldagaw, kl
ju b b minnu na, ka olu silatunun, ani
nynawolomani suguya a suguya, sanko minnu
,
kun ye : siya, kabila, fariwolo ny, nanyo-
-,
gon, kan, diin ani politigihakililaj

U b segin a kan k'a fh Afiriki Ton,
jamana taanabaliw ka jkulu, ani Diny Jamana
, , ,
Horonyalenw ka Ton ye hadamaden ni fasojamaw
ka frfrliw n'u ka josariya minnu dantig
u ka kumaw n'u ka bnkanw n'u ka sbn wrw
... ,
kono, ka olu ka ka gln u ma;
U dalen b'a la tigitigi k'a f u ka
kan ka hadamaden ni fasojamaw ka josariyaw n'u
ka frfrliw jiidi, k'u lakana, Ra d'a kan,
Afiriki de b 1 U la,
5
o TUNA U BENNA NIN KAN
YORD FOlO :
J05ARIYAW NI KETA WAJIBIY\lENW.
TIGEDABA I.
HADAMADEN NI FA50JAMAW KA
J05ARIYAW.
Tigda I.
Afiriki kelenya jamana minnu dinyna ni
5ariyasun in ye, u sbnna a josariyaw ni
kta wajibiyalenw ni frfrliw ma, wa u
b'u kan di k'a u b sariyaw sigi sen kan,
walima ka fer wrw tig, cogo min na u b
se ka
Tigda 2.
0 jo b'i bolo ka b josariyaw ni
frfrl iw nu ma, b ni ka
lakana a nybr ma 5ariyasun in f, k'a
nynawolomani si ma k a la, sanko siya sira
f, ani kabila, ani fariwolo ny, ani nany-
ani kan, ani diin, ani politigihakilila,
walima hakilila wr, ani sira
f, walima sira f, ani nafolo, ani
wolocogo, ani cogo wr fn 0 fn.
6
,
Iigda 3.
1. hadamaden be lajlen dama ka kan
tewu sariya la,
2. sariya ka kan ka ba Iajlen Iakana
cogoya kelen na.
Tigda 4.
Bin t se ka k hadamaden kan. 0 a
ka kan tanga ka da i ka dinyIatig kan, ani
i y rkun n'i ka maaya.
si t se ka j 0 josariya la k'a a
man kan.
Tigda 5.
, , , ,
Mogo 0 mago, i ka kan ni tanga ni
, ' ,
ye, n 0 ye hadamaden danbe taanyogon ye.
maaya ka kan ka d1n fana sariya siratig
gasi
l ka
la.
Hadamaden tuluboli n'a fan p fan,
sanka j1nya, m1 gbfeere, farisogo ni hakili
nyankataIi, ani nyangili ni mincogo juguw,
hadamaden man kan ni min ye, walima minnu b'a
ka mogbya k tb k'a j ye, olu konnen don.
7
Tigda 6.
a m'ag'a, a ka kan i ka k i
yrkun bala, wa i hakili latiglen ka k.
Don t se ka k si n' a ka frfr c,
fa n'a kun n'a kcaga pereperelatiglen don
k
' ... l . k
oro en f; renkrnnenya la, maga
si t se ka min walima ka datugu ni kun t'a
la.
Tigda 7 .
ID) _ Mg a mg'a, a ka kan i fla ka lamn.
Nin b a jasariya :
a) i k a se ka jamana kiiritigdaw sgr
ni ka kra i la i yr b'a d'on min ni i ka
jasariyaw f'Dnnen b kO, bnkan minnu
b sen kan, ani sariyaw, a ni kanynab'osbn
minnu b sen kan, alu b jasariya minnu d n
ni k'u lakana ;
b) - a j ate ka kan ka min k'a i ma ka
jugu k , fa kiiritigda yamaruyalen k'a
jira k'a f i ye ka k ;
c) i ka kan ni lafasabaga ye, wa ka kan
ka se k'i nynata sugandi
d) - kiiri ka kan ka bali i ka n kiirida tilen -
nen f, a tuma na.
8
,
2} - Sariya t se ka bin si kan k ' i ye
ko k, walima ko i nyinna fn d kb, min tun
t nyangita ye sariya bolo a ktuma na. Nyan-
gili si t se ka k, n'a y'a sr a ma nysigi
kojugu ktuma na. Nyangili ye mbgb kelen kun-
kanko ye, wa mgb wr t se ka nyangi kojugu
kbaga nb na.
Tigda 8.
Ka fr i kn1namiiri ma, ka i nyna-
diin sugandi , k'a sirataama, 0 lakananen don.
si t se ka wajibiya a ka dan sigi fr-
fr ninnu na, fo n'a y'a
....
sora dansigibaliya
b k baasi ye jamako sira f .
Tigda 9.
JO)
.. "" ,\,
Mogo 0 mogo, i ka kan ni kunnafoni ye.
2 )
... \, ,,\. .
A ka kan, mogo 0 mogo,
jira ni k'a jnsn, sariyaw ni
hukumu kl;no.
ka se k'i fla
konynabsbnw
Tigda ID.
1
) M' "'"
- ogo 0 mogo,
b se ka fr ka j ni
, , , ,
mogo wrw ye, nka 0 k'a sara a kra sariya
sir a yamaruyal enw f.
)
"
2 - Mogo
nybg'ondm
si t se ka wajibiya ka don
wajibiyalen sen a la, min
9
na,
1<o'fblen b tigda 29
Tigda II.
Mbgb o , mbg, i b se ka fr ka t'bnsigi k ni
wrw ye. Dansigi kelen min b 0 josa-
riya la, 0 ye minnu jirala sariyaw ni kony-
nabbsbnw f, sanko jamana ka hr
mbgb wr ka hr kosn, knya sabatili ko-
s'On, gasisigi koson, walima mgw ka josari-
yaw n'u ka frfrw
Tigda 12.
M
" \ \ "
ID) _ o go 0 mogo, yoro min ka di i ye i b
se ka taa yen, wa a ka kan i k'i
sugandi jamana nka a k'a srb i ma sa-
riya ka sira flenw SbSb.
)
" "
2
0
- Mogo 0 mogo, jamana 0 jamana ka di i ye,
i b se ka yen bila, hali i ka jamana. l b
,
se ka bo co go min i b se ka seoin ten fana.
Dansigi t se ka k 0 josariya la, fo
n'a nysigilen don sariya f, jamana ka haki-
lilatig lakanani kos'bn, ani forobasigi, ani
jama ka knya n'a gasi sigili.
10
3
D
) - Ni a ny ganna, a tigi ka
kan ka se Ka kun nyini ni k'a sr
jamana wr la, ka da jamanaw danmasariya
ni forobabnkansariyaw kan.
4
0
) - Ni dunan bisimilala a cogo la Sari-
yasun in batojamana db f, a t se ka gn ka
bb yen n'a genkun ma yamaruya sariya f.
50) _ Ka dunanw forobagn, a knnen don. Foro-
bagnni ye genni ye min nysinnen b jamakuluw
, , ,
ma, ka da u boyoro, u siya, u ka kabila walima
u ka diin kan.
Tigda 13.
.. .. ,
JO) - Jamanaden be jo.yaro b u ka jamana kow
la, u yrkun ma, walima u
g sugandilen f, ka bn sariya ka kcogo dan-
tiglenw ma.
ka kan fana jamanaden be ka se ka u ka
jamana forobabaaraw k.
3
D
) - Mg a jo b'i ye ka b forobafnw
ni forobamagonyw nu ma, ka d'a kan sariya
"'" ... ." ...
bolo mogo man f1sa mogo ye.
11
Tigda 14.
Tigiya josariya lakanane" don. Maga t se
ka k la, fa forobak.o sababu la, walima
jama mum ka bD koson, wa a ka k fana
sariya ka fer tiglenw hukumu sa-
riya minnu sigilen b a kama.
Tigda 15.
Mbgb a mogo, a bnnen b i ka baara
k sarati bnnen ni mg'owasasaratiw kon,
ni ka sara i ka baara ni min ka kan.
Tigda 16.
ID) _ a i se ye farikolo ni
hakili knya min ye, jo bo'i ye i k'o
2
0
) Jamana minnu dinyna ni sariyasun in
ye, u b'u kandi k'a fer minnu ka kan
ka tig, u b'o tig yalasa k'u ka jamaw
ka knya lakana, ni ka u furak ni bana
.. ,
y'u sara.
Tigda 17.
)
" "
ID _ Mogo a mogo, a ka kan i ka kalan ka
ladamu .
2
) M" \, 'k d .
- aga a mogo, n a a 1
k'i sen don jamaj sekow n'a
12
i ye, i b
la.
se
3
D
) - Jama ka gasisigi, ani a b min dn
laadalakow la nyuman ye, olu jiidili n'u tan-
gali ye wajibi ye jamana fangaso ma, had amad e n
ka j o sariyaw tangali hukumu k'no .
Tigda 18 .
I D) _ Jama ban gera de nbaya la, Wa denbaya ye
jama jujon ye. Jamana fangaso ka kan k'a l a-
kana, k'a jan to a ka k nya la, farikolo ni
hakili fan f .
2
0
) - Wajibi don jamana fangaso ma ka denb aya
dm gasisigi kol sili la, n'o y'a ka baar a ye,
ani jama b l aadalako minnu ~ n nyuman ye.
3
D
) - Jamana fangaso ka baara d ye k'a jan to
cogo min na ny nawoloma fn 0 fn b da mu sow
ni denmis nw kan, ka 0 silatunun, ani ka mu s ow
ni denmis nw ka josariyaw lakana, minnu jira-
len don din y da falenw ni bnkaw f.
)
,," '1,'" ~
4
0
- Mogo korolenbaw n1 m go dsebagatow f a n a
ka kan ni lak a n a nicogo krnkrnnenw ye, ka
da u magow kan, fariko lo ni haki liko ta f an f .
13
Tigda 19 .
Fas ojama b e da ma ka ka n . U danbeye
ke len ye, u ka j osar iyaw ye kelen ye . Faso-
jama ka s e ka k wr foyi t se
k ' a jira k ' o bnnen don .
Ti gda 20.
I D) _ Fasoj a ma b e ka kan ni finy minni
n 'a bi l a li y e. F as oj ama 0 fasoja ma, a jo
M
' ,
k 'a nynasir a ta a y r ma . ogo man kan k'a
hak ilinata don a 0 s i ra ka n, wa lima k'o
jo a l a. A b'a ny n a politi gisira sugandi
1 ..." ....
c ogo min ka d'a y e, k a y r bD mo go la cogo
mi n ka d' a ye, sbr ni ha da madenyawa lew sira
f.
2
0
) - Jo b f as o jama ma r a l enw ni f aso j a ma
t bnybn e nw bolo k'u yr ma ra kon, 0 si-
rati g l a, f er fn 0 fn l ak odnnen don
jama na be lajlen f , u b se k' o tiq .
30) _ Fa s o jama be ka ka n ni s ar iyasun in
f j amana f an ga s ow ka d m ye , u ka yrkun-
, ... ,
ma bo k l la , k l min kuntil e nna ye ka mogo
wrw b a li k ' u mara, pol itigi , s r , walima
sek o ni s ir a kan .
14
Tigda 21.
ID) _ saga b u ka nafolow n'u ka
nafaw la. 0 josariya b waleya jamaw
ka nafa drbndo koson. A t se ka fa s ojama
si si la.
2
0
) - Fasojama minnu k fn bbsira u la, jo b'u
bolo k'o lasegin u y r ma , ni k'a nyini wari-
, , ,
hak bnnen do ka sara u ye a kunkoro.
30) _ Fasojamaw saga ka k u ka nafolow n'u ka
dugukolo nafaw la, 0 kana u bali ka jamanaw ni
c jkabaara yiriwa srb sira kan, jka-
baara min sigilen b ni karama kan,
ani falen-falen damaknynen, ani forobasariyaw
bakolow.
4
0
) - Jamana minnu dinyna ni Sariyasun in ye,
u kelenkelenna n'u jlen b'u kandi, k'a fb u
b'u saga k u ka nafolow n'u ka dugukolo nafaw
la, co go min na do b fara kelenya ni bn kan
Af
' 'k' k' \
1.rl..). ono.
50) _ Jamana minnu dinyna ni Sariyasun in ye,
u b'u kandi ka tulubbli sifaya be kl nafa;o-
" k
an, tulubbli min, ni dunanw b'a k,
sanga min ye diny nafanyinijkuluhaw ka wale
ye, cogo
se ka bb
..
min na jamana kelen-kelen be jama
jamana fnw nu ma
15
a ny ma.
Tigeda 22.
1) - Josariya b fa sOjama be ye ka bb
" ", d d
nogo la sore ha ama enyawalenw ni se-

ko ni siratig la, cogQ min ka di u
ye, 0 k'a si t'i banamini si ka
walew ny yrdbn hukumu k'bnb, wa a ka
kan fana u ka bb hadamadenya jmafnw nu
ma.
2) - Jamanaw ka ka n, u kelenkelenna wa-
lima jkabaara kbnb, ka yiriwali josariya
waleyali sabaH.
Tig da 23.
1) - Fasojamaw ka kan ni h r ni hakili-
latig ye kelenya ni forobaya siratig la.
Badenya ni teriyasira minnu faamuya-
len don Diny Jamana H'or"nyalenw ka Sari-
yasun Afiriki Kelenya seginna
olu kan jamanaw ni nybgbn c sirataamaw
na.
2) - Yalasa ka hr bas igi, ani badenya
ni teriyasiraw, jamana minnu dinyna ni
Sariyasun in ye, olu b'u kandi kia u b
ninnu kbn
16
a} 5ariyasun i n tigda 12 b yrkalifa
josariya di ~ o g o min ma, a ka fa n gat in ywale
d ami n min nysinne n b a bjamana ma, wa lima
min ny si nnen b jama na w r ma, min din yna
ni 5ari yasu n in ye.
b} Fa ng atinywa l ew wal i ma bagabagali wa-
l ew ka dogo ka k u ka dugukolo kan, ka nys in
5ariyasun in fjamana wr faso j a ma ma.
Tigda 24 .
Fas oj ama b e ka ka n n'u y r f r frli yorw
ye, min b'u nyfa, k 'u ka yiriwali ngoya.
Tig da 25.
Jamana minnu di ny na nl Sar iyasun in ye, u
ka baara ye ka 5ariyas un in kb nn a josariyaw
ni frfrliw b a toli y iriwa n'i k'u tanga,
kalan ni l adamu ni n i jnsnni f , ani ka ferw
tig cogo la, frfr liw ni j o sa riyaw b faa-
muya cogo min, wajibi y a w ni kta wajibiyalenw
b faamuya ten.
Tig da 26.
Jamana minnu diny na ni 5ar iyasun in ye ,
u ka kta db ye ka ki iri daw ka diyanyekok
sab a ti, a ni ka di ny n' a ye ba arada krnkrn-
ne nw ka s i gi s en ka n, ka ~ fara u ny kan,
ba ar AdA minnu ka b aa ra ye ka 5ariyasun in ka
17'
josariyaw ni frfrli lakananBnw yiriwa,
ni k'u tanga.
TIGEDABA II.
KE TA
Tigda 27.
l )
, ,
-
0 IIIOgO, k ta dow wajibiyalen don
i ma i
ka denbaya y'brb,
ani jama ybri) , ani
jamana fangaso y"br, j kulu wr minnu la
kodbnnBn don sariya f olu yarb, ani diny
jama be ybr'o.
2) - kelen-kelen be ka josariyaw n'a
ka frfrw b waleya k'a a tigi ma
don mbg'o wr ka josariy a gasi la, a ma foro-
bahakililatig tiny, a ma don jama gasi la,
k'a ka n afa tiny.
Tigda 28 .
Mbgb 0 mga, a wajibiyalen b i ma i
... ". " t
ka i mogonyogon jate fn ye, k a bon ya , ny-
nawolomako t'a la, ka s ira bb a' ni nybgan
. , ,
c min sababu l a nybgonbonya nyogon-
faamuya b jiidi, ka tanga ni ka barika sorb.
18
Tig d a 29 .
O
b
.. ,
k a wajibiyalen b maga ma :
ID) _ A k'a janta a ka denbaya ka yiriwali
kanyuman na, ani ka a jbybro fa denbaya in
kbnb, caga min dabenya b sin si a banya
ni karama b da a kan; a ka a sambgbw banya
sanga ni wa a ti be, k'u bala, k'u dm ni
dmka y'u
, ,
soroo
2
0
) - A ka a farikalalafanga n'a ka
bila a fasa jama ka bila la;
3
D
) - A b bb jamana min na, wali ma a sigilen
b min a kana fn k min b'a ka hakila-
tig bali ;
\\ '.\ "--b
4
0
) - Ka magaw ni nyagan c nyog ndm lasagan
ni ka db fara a kan, sanga n'a b glya la;
50) _ Ka faso ka lasagan ni ka
barika don a la, ani fasa dugukolo mum; kuma-
lasurunya la, a ka kan k'a joyara fa a fasa
lakanani la, sariya ka sarati dantiglenw
hukumu
, ,
kono;
19
6 )
-
A
se ye baara min ye, a k'o k ; sa-
riya ye bolomadm minnu dantig be lajlen
ka nafa kama, k'o sara;
7 )
-
A ni j ama c, a k'a jija ka
Afiriki
laadaw la nyumanw lasagon ni ka u labarika,
nybgbnOnykun hukumu kbnb, ani
ni kumalasurunya la, a k'a jbybrb fa
jama ka gasisigi ka nytaa la;
8) - K'a jbybro fa a seko damajira la,
Afiriki ka kelenya waleyali n'a labarikali la.
20
YORO FILAN AN : LAKANANI FEE REW.
TIGEDABA 1.
CIYAKULU MI N 5IGILE N BE HADAMADEN NI FA50JAMAW
KA J05ARIYAW KA MA, 0 5IGICOGO N'A LABENCOGO
Tigda 30.
Afiriki ciyakulu do sigira Afiriki
Kelenya kr f, min ny sinnen b hadamB
den, ni fasojamaw ka josariyaw ma, n'a b wele
"Ciyakulu" sbn in A ka ciya ye ka
hadamaden ni fasojamaw ka josariyaw yiriwa ni
k'u tanga Af iriki kon.
,
Tigd a 31.
ID) _ tan ni kelen d e b ciyakulu
minnu ka kan ka s ug a ndi Afiriki maaba tanunen-.
baw c m8, minnu donnen don n'u ka tilennenya
n'u ka ladiriya n'u ka t inyfo ye, minnu jolen
don fana hadamaden ni fajamaw ka josariyaw kon-
yw la; a b s nnen b kos b mg minnu b sari-
yakow kala ma DIu ka saro u c ma.
2
0
) - Ciyakulu mg kelen-kelen be b sigiyor
ta tbnsigi l a a yrkun tog la.
Tigda 32.
, ,
Jamana kelen mogo
ciyakulu kon.
h ak t se ka tm kelen kan
21
Tigda 33.
Ciyakulu mgow b sugandi gundo la
jamanakuntigiw ni ka lajeba
Jamana minnu dinyna ni 5ariyasun in ye olu
de mog suganditaw sbn ka di u ma.
Tigda 34.
minnu dinyna ni sariyasun in
ye 0 kelen-kelen be b se ka moga sugandita
fila doron de jira. Mdgo suganditaw ka kan ka
k in fjamana ve. Ni jaman a
kelcn mogo fila n fila la kelen t S8
k k 0 jamana yr ye .
ID) _ Af iriki Kelenya Ton zpnera15
wele SariY8 Slln in u u
ka ciyakulu jira kalo nnani
ny <:: on san.,) s l' o " ndili ka k,
2
0
) - Afiriki sekereti'ri zenerali b m'aga su-
gandita ninnu togo ka foori sigi ni sira
f , k'a l ase jamanakuntigiw ni jamananymgw
ma k a lo kelen ka sug a ndiliw n y.
22
Tigda 36.
de
Ciyakulu b sugandi san
kama, a b se ka kuraya. Nka
sugandilenw na, naani ka yamaruya
sugandili klen san fila,
b dagun
, ,
mogo saba
wr ta b dagun san tmnen kb.
Tigda 37.
Sugandili fblb mana tmn yb;o min
dbrbn, mbgb minnu kofblen don tigda 36
Afiriki Kelenya jamanakuntigiw n'a jama-
ka lajba kuntioi b'olu bb
kn kan kalata la.
Tigda 38.
U sugandilen kb, ciyakulu mbgbw b'u kali k'a
fD u b k ladiriw ye, k'u b'u ka baar?
k a kcogo la.
Tigda 39.
ID) - Ni ciyakulu mbgo banna, walima n'a
y 'a senbD kow la, ciyakulu nymbgo b sin ka
Afiriki Kelenya Tbn sekeretri zenorali
ladhnniya a la, a fana b ladbnniya k'a
fD sigiybrh kelen lankolon b yen, k'a ta
banni don walima yrsenbD don na.
23
2) - Ni ciyak ulu be ka n kra
kelen ye k'a u baara knybgbn ye ba ara
bila kun wr la min t wa a ti ninko ye, wa lima
k 'a t baar a ny bilen, ciyak ulu n ymg b
Afiriki Kelenya sekeretr i zenerali l a don-
.. \ , '
niya, 0 tuma 0 b'a j e nsn jama naw kono k a fa
a tigi lanka lon don.
3) - Sarati nin nu be la , jamanakun-
tigiw ni jama n anym'bg'ow b mbg' nyini sigiybrb
lankolon in n a , fo n'i y'a a tigi bna
sigi min k .0 kuntaala t kalo
Tgda 40.
\ \ ,\ .
Mogo 0 mogo, ciyakulu kn i b ta n' i ka yama -
ruya ye fo i l ab ib aga ka ba a r a ta.
Tigda 41;
Afiriki Kelenya Tbn s e keretri zene-
ra li b ciyak ulu sekeretri jira, a kb, ka
\ \
mogaw ni ferw ni di , ciyakulu ka
baara t se ka k ny ma minnu 0 b na ni
mu sakabb min ye; Afiriki Ke lenya b n' a
ye.
24
Tigda 42.
ID) _ Ciyakulu b kuntigi ni kuntigidankan
nyini a la san fila kama, min
b se ka kuraya.
2D) A b a kbnbsariyaw sigi sen kan .
3
D
) - Ni wolonwula ma sbrb
kne kan ciyakulu t se ka fosi
,
nynabo.
4
D
) _ Sugandiliw sen f ni fan file fanga ye
nybgbn kuntigi de kan b mne
5
D
) _ Afiriki Kelenya sekeretri zen e -
rali b se ka sigi ciyakulu ka tbnsigi la.
A sen t kh hakilijagabbnybgbnyew
ni sugandiliw la. Nka ciyakulu nymhgo b
se k'a nyini a f a ka kuma ta DIu sen f .
Tigda 43.
Ciyakulu mbgbw, u ka baara hu kumu
kbnb, Afiriki Kelenya Tbn ka Bnkan min b
lasigidenw ka nafa krnkrnnenw n'u laka- ,
nasariyaw kun kan, u b'olu la.
25
Ciyakulu mbgbw ka saraw n'u ka
alokasLnw jate minnen don Afir iki kelenya
T!,n ka baarakwati la , min dant;i.glen don san-
ga ni wa at i be .
TIGEDABA II.
CIYAKULU KA CIYA
Tigda 45.
Ciyakulu ka b a ara ye 1
1) - Ka hadamade n ni faso jamaw ka josariyaw
j iidi, krnkrnnenya la
a) ka kun nafonis b nw nyini ka
ka kalan ni nyinini k Afiriki
. ,
k nyogon kan,
glyaw kan
hadamaden ni fasojamanaw ka josariyaw ta fan
f, ka semin riw ni kolbk. uw ni khnferansiw k,
ka k unn af oniw jns , ka dusu don jamana mum
\ \
n'a yoro krnkrnnenw jek uluw la, minnu ka
baara nysi nnen b hadamaden ni fasojamaw ka
josariyaw ma, ani k'a hakililata jira
la, wa l ima ka ktaw da jira u la ;
26
b) - ka kakcagaw ni si r aw labn Afiri ki ny-
mbgbkuluw b se k'u sinsi minnu kan ka s a riyaw
sigi glyaw kurutig li kama, s i-
caga min rya ha damaden ni fasajamaw ka
jasariyaw, ani frfrliwalew b s e ka la tm
kanyuman;
c) - ka j ka baara k ni diny wa lima Afi ri ki
ciyada balafara tbw ye, minnu ka baar a ny s in-
nen don hadamaden ni fasajamaw ka jasariyaw
yiriwali n'u lak a nani
2
0
) - ka hadamaden ni fasajamaw ka jasari y aw
lakanani sabati Sariyasun in ka sarati dan ti-
glenw hukumu kana.
30) _ Sariyasun in fer fn a f n , k'a j a ar a
tig ni Sariyas un fjamana db y'a nyini a ka
k, walima Afiriki Kelenya ka ciya da si yada
sigilen walima Afir i ki tbn db , min dbn n en
b Afiriki Kelenya f.
4
0
- Jamanakuntigiw ni jamananyembgbw man a
ba a ra minnu kalifa a ma , k'al u k .
TIGEDABA III .
CIYAKULU KA BAARAKECOGO
Tigda 46.
Kaw nynyinini caga fn a fn ka di
ciyakulu yc, a b se k' a k. 0 siratig la ,
27
\ , \
a b se ka Afiriki Kelnya Ton nymogoba
".. '. \
lamn, a ni mogo 0 mogo, n'o b se ka pere-
perelatigli k a ye.
1.1 - SARIYASUN IN FEJAMANAW KA
LADONNIYAW
Tigda 4 7.
Jamana min b Sariyasun in hukumu
, \ ,
kono, n'a dalen b'a la k'a fo jamana wr,
\ \
min fana b Sariyasun in hukumu kono, 0 y'a
cogo db la, a b se ka sbn ci 0
mana ma k 'a hakili lajigin 0 la .
J a-
o sbn kelen b ci Afiriki Kelenya
ni ciyakulu kuntigi ma. Kalo
saba k'a ta sbn srhdon na, a cira
jamana min ma, 0 b'a nyini a cibaga f a ka
kow n yf6 a ye, ka ku nnafoni sbnnenw di a
ma minnu b ko faamuy ali nhgbya. N'a b se
ka k, 0 n'o kunnafoni
da ka ka n ka se sar iyaw ni konynabhcogow
ma, mi n nu ye waleyata ye, wa lima minnu b ka
waleya, , ani nynab6siraw, tm kra mi nnu
f ka ban, waJima . minnu dulonnen don, walima
s e ma k minnu ma fblb.
28
Tigda 48.
Kala saba sbn sinti sbrblen
a tigi f, ni ka ma nynabb caga la min b
fila be nimisi wasa, sira
kan walima hr sira wr kan, u fila be
b se k'a da jira ciyekulu la sbn
min b ci ciyaKulu nymbgb, fangasa tb kelan ,
ani Afiriki Kelenya Tbn nymbgbba ma.
Tigda 49.
Tigda 47 fer tiglenw tmnen kh
ni 5ariyasun in fjamana db hakili la 5ari-
yasun fjamana wr ye a sariyaw a b
se k'i sin ka sbn ci ciyakulu nymbgb ni
Afiriki Kelenya Tbn nymbgbba ni jamana masina
ma, k'u ladbnniya.
Tigda 50.
Ka min da mana J1ra ciyakulu la
a t se k'a jaaratig fa a hakili ka latig
k'a fb kanynabbsira minnu ye sa ka ye, ni
alu fn b yen, tm kra elu be f ka ban,
fe n'a jyara ciyakulu ma k'a e siraw
taamali b ka sumaya cage la min man kan.
Tigda SI.
1} - Ciyakulu b se k'a nyini jamana fila
ninnu f u ka kunnafani kisma bel di a ma.
29
2) - Ko nynabbtuma, jamana fiola b
k
" , , kIt' \ l
se a mogo u u ma u ogo a, an1 u
flaw k sbn ye walima k'u fb da la
'Tigda 52.
Ni ciyakulu ye kunnafoni nynama be
lajlen sbrb tuma min ka bb jamana fila ninnu
ybrb, ani ybrb wrw la, n'a y'a seko damajira
k ka ferw tig minnu b'a to glya kuru
b se ka tig teriya la hadamaden ni fasojamaw
ka josari yaw hukumu k6nb, a b kunayasbn di-
la min b ko nyf1, ani a yr ka baara kun
cra min kan. 0 sbn b dilan furanc damakn-
ynen kbnb, k'a ta ladbnniya don na, min kof1r
tigda 48 k'onh. Jamana fila min fblen don
kh, sb n in b ci olu ma , wa a b lase jamana-
kuntigiw ni jamananymbghw ka lajba fana ma.
Tigda 53 .
Ciya k ulu b'a ka kunayasbn lase tuma
min jama na kuntigiw ni ka lajba
ma , a hakili / lafn 0 fn ka kan ka k, a b se
k'a nyini u f u k'o k.
Tigda 54.
Ciyakulu b'a ka baara klen kunaya-
sbn j i r a jamanakuntigiw ni
ka laadalatnsigi kelen-kelen be sen f.
30
II./ - LADDNNIYA WEREW.
Tigda 55.
la) _ Tbnsigi kelen-kelen be nykrb, ciya-
kulu ka sbnnikla b . 5ariyasun in
manaw ka sbn, k'a di ciyakulu
mbgbw ma. DIu b se k'a nyini k'u knbkow
dbn k'u faamuya, ni ka ciyakulu sgr n'u
ye.
2
0
) - A da b jira ciyakulu la n'o y'a sbrb
o mbgbw tila ni ko 0 ka k.
Tigda 56.
Tigda 55 ladonniya kofle n m1nnu
sbrla ciyakulu f, n'u b hadamaden ni faso-
jamanaw ka josariyaw kun kan, olu t se ka
.. . " b'
fsfs fo folen ninnu be ka nyogon s ro :
1. _ u tigi ka bugunnatig, hali n'a y'a
\ . \
nyini ciyakulu f a togo kana fo;
2 a ) _ U ni Afiriki Kelenya Tbn ka Sar.iyasun,
. ,\ \ \
1n kana fo nyogon ko;
3
0
) - Gasitinykuma walima nenili si kana
k u knb, minnu nysinnen b jamana
ma, walima a ka ciyadaw, walima Afiriki
Kelenya Tbn :
31
4. - Lakalalitajnsnnaw b kUnnafani minnu
jnsn, a kana k alu faralen ye nybgbn
ka n ;
5. A ka sbrh nynabbsira minnu ye saka
ye, n'a fn b yen, tm kra alu be f ka
ban, fa n ' i ya sbrb a jyara ciyakulu ma k'a
fb a siraw taamali b ka sumaya cagaya la min
man kan;
6
0
) - U ka se ciyakulu m8 furanc damak-
nynen min b'a ta saka ban-
ni waati la, walima min b'a ta waati la, ciya-
kulu yr ye min dantig, k'a fh k'a ta a don
masi na na a b'a da don ka la.
)
, \
7
0
- A kana taa sara u b min kun kan, a
jaaratiglen kbrQ don Diny Jamana
, \
Haranyalenw
ka Tbn ka sariyasun bakalaw hukumu walims
Afiriki Ke lenya Tbn taw, walima sariyas un in
f er tiglenw f.
Tigda 57.
sanni ladhnniya
a b j amana min
kul u ny m):,gb
f.
ka fsfs
kun kan, fa
32
a
a
bakala yr la,
ka a ye ciya-
Tigda 58.
ID) _ Ciyakulu ka tmnen kb,
n'a yera k'a fb kelen walima caman
b ko klen krnkrnnenw kofb, minnu b'a to
m'og'o b se ka siga k' a fb hadamaden ni faso-
jamaw ka josariya dbw tinyko juguyara,
walima k'a caman ti n yna nybgbn f, ciyakulu
b jamanakuntigiw ni jamananymbgbw ka laj-
ba l asbmi 0 la.
2
0
) - 0 tuma jamanakuntigiw ni jamanany-
mbgbw b se k'a nyini ciyakulu f a ka 0
wale ninnu fsfs kosb, ka sbrb ka kuna-
yasbn dafalen bb, bn kra minnu kan a bolo,
ani min ni min ka kan ka k a hakili la, 0 b
sbil" min kbn.
3
D
) - Ni ciyakulu y'a tigitigi k'a
bilakasuma t nya ko min na, a b jamana-
kuntigiw ni jamananymbgbw ka lajba nymo-
gbba ladnniya; 0 b se k'a nyin'a f a ka
fsfsli k.
33
Tigda 59.
ID) _ Fer fn 0 fn tigra tigdaba in huku-
, \
mu kono, 0 b to gundo la fo jamanakuntigiw ni
jamananymbgow ka lajba ka ylma don 0 la.
2
0
) - Nka ni
ka lajba ko
jamanakuntigiw ni
a ka k, ciyakulu
yasbn jnsn.
, \
jamananymogow
\ ,
nymogo b kuna-
30) _ Ciyakulu nymbgb b ciya ka baara klenw
\
kunayasbn jnsn, yamaruya dilen ko jamana-
kuntigiw ni ka lajba f.
34
TIGEDABA
BAKOL O MI NNU BE
Tigda 60.
IV.
SE KA
Ciyakulu b tali k diny forobasi-
riya la, min b hadamaden ni fasojamaw ka jo-
sariyaw kun kan, sanko fer minnu b Afiriki
jamanaw bolo, minnu b hadamaden ni fasojamaw
ka josariyaw kun kan, ani Diny Jamana Hbrb-
nyalenw ka Sa riyasun fer tiglenw, ani Afi-
fiki Kelenya Ton ka Sariyasun taw, ani diny
dafalen min b hadamaden ka jos ariyaw kun kan,
a taw, ani j kra ni fer wr minnu ye Di-
\ ,
ny Jamana Horonyalenw ni Afiriki jamanaw f,
hadamaden ni fasojamaw ka josariyaw hukumu
ani kra fer wr minnu la Diny
jamana Horonyalenw ka Ton ka bolofara krn-
krnnenw f, Sariyasun in fjamanaw sen b
bo l ofara minnu na.
Tigda
Jo s a riyaw dantigli siratig la,
ciyakulu b tali k krffer ninnu fana na:
diny forobabnkan wrw, lhokblenw, walima
kr nkr nnenw, minnu b sariyaw sigi sen kan,
sariya minnu lakodbnnen don Afiriki Kelenya
jamanaw f; ka minnu b k Afiriki n'u
bnnen b forobakiisaw ma hadamaden ni faso-
jamaw ka josariyaw hukumu kbnb; laada minnu
jate minnen don sariya f ka caya, josariya
35
bakolo Ibokblen minnu lakodbnnen don Afiriki
jamanaw f, ani kiiritigko ni sariyaka.
Tigda 62.
Sariyasun in fjamana be
b'i kandi, k'a san fila a san fila, k'a
ta Sariyasun in waleyali damintuma na, a b
kunayasb n da kn kan, min b a ka fer
tiglenw jira, sariya sira ni sira wrw kan,
cogo min na josariyaw ni frfrli minnu
lakodbn n en b ni k'u lakana Sariysun in
olu b sira sbrb.
Tigda 63.
1) - Sariyasun in bn. bila Afiriki Kele-
nya Tbn jamanaw ka bila la, u ka u bolonb
bila a la, k'u smntiya, walima ka
don a hukumu
2) - Sariyasun in bolonbsmntiyaminnw n'a
donniminnw b bila Afiriki kelenya ny-
f yen.
3) - Sariyasun in b don da la kalo saba bo-
lonbsmntiyaminnw ni donniminnw sbrblen kb
Afirik i Kelenya nycimbgbba fb ka bb Afiriki
Kelenya jamanaw tila ni kb ybrb.
36
YDRD SABANAN KETA
WEREW
Tigda 64.
l') - Ni Sariyasun in donna da la
ciyakulu b sugandi, saratiw kbnb
minnu dantigra Sariyasun in tigda krn-
keren nenw kono.
2') - Afiriki Kelenya Tbn b ciyakulu wele
a ka tbnsigi fblb la tbn saba la. Kb f,
ciyakulu nymbgb b ciyakulu wele tbnsigi
la n'a ka kan ka k, wa a dbgbyalenba
ka kan ka k siny kelen ye san
Tigda 65.
\
Jamana min mana a bolono smntiya,
walima min mana don Sariyasun in hukumu kbn'o
a donnen da la, sariyasun in b waleya
kalo saba bOlonbsmntiyaminnw, walima don-
niminnw dilen kb a jamana f.
Tigda 66.
Porotokbli walima bnkan krnkrnnenw b
se ka Sariyasun in fer tiglenw dafa kbsa
f, n'a kun b.
37
Tigda 67.
Ni bolonhsmntiyasbn, walima
donnisbn db bilala Afiriki Kelenya Tbn soba

\ \ ,
la tuma 0 tuma, Afiriki Kelenya . Ton nymogoba
b ton jamanaw ladonniya.
Tigda 68.
Ylma b se ka don Sariyasun in na,
walima segin b se ka k a kan, ni a fjamsna
~ ye sbn ci Afiriki Kelenya Tbn nymbgbba
ma k'a nyini a f 0 ka k.
Ylma i n da t jira jamanakuntigiw ni jamana-
\ \
nymogow ka lajba la, fo sariyasun fjamana
be ka ladbnniya a la, fo ciyakulu ka a haki-
lilata f ~ 0 jamana masina ka ylma nyininen
in kan. Jamana minnu jra ni Sariyasun ye DIu
\
tila ni ko ka kan k ~ j ni ylma in ye. Jamans
fn 0 fn mana sbn ylma in ma ka da a ka sari-
yabaw kan, ylma in b don da la yen kalo saba,
\ \, \
jamana klen ko ka Afiriki Kelenya Ton nymogo
ladbnn i ya k'a fb a
\
sonna a ma.
38
AF I RIK I JAMANAKUNTIGIW
NI JAMANANYEMOGOW BENNA NI
SEBE KANU KA TONSIGI TAN
NI SEG I NNA KONO SAN 1981
ZUWIN KALO LA NAYROBI KENYA
JAMANA KAN
39
AFRICAN CHARTER
ON HUMAN AND PEOPLE'S RIGHTS
CHARTE AFRICAINE
DES DROITS DE L'HOMME ET DES PEUPLES
USULAR AFIRKA
GAME DA HAKKOKIN DAN ADAM DA NA AL'UMMU
AFIRIKI KA
HADAMADEN NI FASOJAMAW KA JOSARIVASUN
publi par le CELIITO
1- version HAUSA
2- version BAMBARA
Autres publications du CELHTO:
- FulfUlde-Franais English elementary
dictionary - 1971
- SIXTEEN GREAT POEMS OF IFA by
Wande ABIMBOLA - 1975
IMPRIMERIE DE L' INDRAP
B.P.I0184
NIAMEY - NIGER

Você também pode gostar