Otpornost materijala 1

9. Zadatak

ZADATAK:

Za nosa prikazan na slici treba odrediti:

a) maksimalna normalna naprezanja, te skicirati dijagram normalnih naprezanja u
pripadajuem presjeku
b) maksimalna posmina naprezanja, te skicirati dijagram posminih naprezanja u
pripadajuem presjeku
c) smjer i veliinu glavnih naprezanja u toki P presjeka I-I (presjek desno uz leaj B)
d) trajektorije glavnih naprezanja u okolici toke P presjeka I-I
250 mm

4,5 m

2,2 m

75

35 30 35

1,6 m

75

50 20

110 mm

100

RJEENJE:

Da bi odredili naprezanja, potrebne su nam geometrijske karakteristike poprenog presjeka

nosaa obzirom na teinu os kao i unutranje sile u nosau.
Odredimo najprije teite poprenog presjeka. Popreni presjek je sloene geometrije pa ga
rastavljamo na jednostavnije likove (trokute i pravokutnike). Budui da je popreni presjek
simetrian oko vertikalne osi, jedna teina os je upravo ta os simetrije (os z). Poloaj osi y
emo odrediti iz uvjeta:
z1T =

A z
i

1i

Povrina poprenog presjeka A iznosi:

z1T

gdje je z1i udaljenost teita jednostavnog lika

povrine Ai od proizvoljne osi y1 (u naem sluaju
od donjeg ruba nosaa)
y

1
1
A = Ai = 50 100 + 2 20 35 + 30 210 + 2 30 35 + 40 250 = 23050 mm 2
2
2
Poloaj teita od osi y1:
1
1
210
100 50 25 + 2 35 20 (50 + 20) + 210 30 (50 +
)
2
3
2
+
z1T =
23050
1
1
30 35 2(300 40 30) + 40 250 (300 20)
3
+2
= 182,37 mm
23050
1/8

300 mm

160 mm

30 40

F=25 kN

q=22 kN/m'

Otpornost materijala 1

9. Zadatak

Optereenje djeluje u smjeru osi z to uzrokuje savijanje oko osi y pa nam je potreban samo
aksijalni moment tromosti oko osi y:
I y = ( I yi + Ai z i2 )

gdje su: Iyi aksijalni momenti tromosti jednostavnih

likova oko vlastite teine osi yi ; Ai povrine;
zi udaljenosti teita jednostavnih likova od teine
osi y.

30 40
75

100

100 50 3
+
+ 100 50 (182,37 25) 2 = 2,6532 10 8 mm 4
12

Da bi odredili unutranje sile u nosau, odreujemo prvo reakcije u leajevima A i B:

F=25 kN

q=22 kN/m'
B

RA

RB
4,5 m

2,2 m

1,6 m

4,5
= 0 RB = 64,22 kN
2
4,5

M B = 0 RA 6,7 + 22 4,5 2,2 + 2 25 1,6 = 0 RA = 59,78 kN

Kontrola: Fz = 0 25 + 22 4,5 = 64,22 + 59,78 124 = 124

= 0 25 8,3 + RB 6,7 22 4,5

Dijagram poprenih sila izgleda ovako:

59,78

25

25 kN
39,22

39,22 kN

2/8

300 mm

30 210 3
210
+
+ 30 210 (40 +
117,63) 2 +
12
2
3
35 20
1
20
+ 2
+ 35 20 (182,37 50 ) 2 +
2
3
36

35 30 35

50 20

75

160 mm

117,63

Iy =

z1T=182,37 mm

250 40 3
+ 250 40 (117,63 20) 2 +
12
35 30 3 1

1
+ 2
+ 35 30 (117,63 40 30) 2 +
2
3
36

250 mm

Otpornost materijala 1

9. Zadatak

Momenti savijanja poprimaju maksimalne vrijednosti u presjecima u kojima je poprena sila

jednaka nuli. U naem sluaju, to je nad leajem B i u polju nosaa na udaljenosti x0 od leaja
A. Vrijednost x0 traimo iz uvjeta da je poprena sila jednaka nuli:

= 0 RA q x0 Tx = 0 ;

x0 =

q=22 kN/m'

Tx = 0 RA q x0 = 0

RA 59,78
=
= 2,717 m
q
22

M(x)
T(x)=0

x0
RA

Vrijednost momenta za x0=2,717 m iznosi:

M ( x0 = 2,717) = R A x0 q x0

x0
= 81,22 kNm
2

Vrijednost momenta nad leajem B iznosi:

M B = F 1,6 = 25 1,6 = 40 kNm

Tako dobivamo i dijagram momenata savijanja, pa imamo oba potrebna dijagrama:

F=25 kN

q=22 kN/m'

C
4,5 m

2,2 m

1,6 m

z
59,78

25

25
x0=2,717 m

39,22
39,22 kN
40 kNm

M
81,22 kNm

Na dijelu AC djeluje kontinuirano optereenje tako da se vrijednost poprene sile mijenja po

linearnom zakonu, a vrijednost momenta po parabolinom. Na dijelu CB i od leaja B do sile
F vrijednost poprene sile je konstantna, a vrijednost momenta savijanja se mijenja po
linearnom zakonu.
3/8

Otpornost materijala 1

9. Zadatak

Ad a) Maksimalna normalna napreznja nastaju u presjeku u kojem je moment savijanja

maksimalan. Kako se vidi iz dijagrama momenata savijanja, maksimalni moment iznosi
Mmax=+81,22 kNm.
Openito, normalna naprezanja odreujemo po izrazu:

x =

My

z
Iy
gdje su: My moment savijanja oko osi y u dotinom presjeku; Iy aksijalni moment tromosti
poprenog presjeka oko osi y; z udaljenost toke u kojoj traimo naprezanje od neutralne osi

Maksimalna naprezanja iznose:

- za gornji rub presjeka:

M max
+ 81,22 106
z1 =
(117,63) = 36,01 N / mm 2 (tlak)
Iy
2,6532 108
- za donji rub presjeka:

x ,1 =

M max
+ 81,22 106
z2 =
(+182,37) = 55,83 N / mm 2 (vlak)
8
Iy
2,6532 10
1

36,01 MPa

117,63

Sad moemo nacrtati dijagram normalnih

naprezanja. Maksimalna naprezanja se
javljaju na rubovima presjeka,
a izmeu njih se mijenjaju po linearnom
zakonu. Naprezanja u neutralnoj osi
(teina os y) jednaka su nuli.

T
z1T=182,37 mm

x,2 =

55,83 MPa

z
Ad b) Maksimalna posmina naprezanja nastaju u presjeku u kojem je poprena sila
najvea. U naem sluaju maksimalna poprena sila iznosi Tmax=+59,78 kN. Posmina
naprezanja se izraunavaju po izrazu:

xz =

Tz S y
Iy t

gdje su: Tz poprena sila; t irina presjeka u kojoj se trai

posmino naprezanje; Sy - statiki moment povrine dijela
poprenog presjeka iznad ili ispod toke u kojoj se trai
posmino naprezanje, obzirom na neutralnu os; Iy - aksijalni
moment tromosti poprenog presjeka oko osi y.
(*Statiki moment povrine oko neke osi jednak je umnoku te
povrine i udaljenosti teita te povrine do dotine osi)

Vidimo da se u jednom poprenom presjeku mijenjaju dvije vrijednosti: Sy i t.

4/8

Otpornost materijala 1

9. Zadatak
250 mm
75

35 30 35

75

160 mm

4
T
5
6

50 20

300 mm

117,63

z1T=182,37 mm

Da bismo odredili dijagram posminih

naprezanja oznaimo karakteristine
toke u poprenom presjeku (rubne toke,
mjesta promjene irine poprenog presjeka,
neutralna os).

30 40

100

z
U tokama 1 i 2 posmina naprezanja su jednaka nuli jer je statiki moment povrine jednak
nuli:
S y ,1 = S y , 2 = 0 xz ,1 = xz , 2 = 0

Statiki moment povrine poprenog presjeka

iznad toke 3 iznosi:

250 mm
75

59,78 10 3 976300
= 2,20 MPa
2,6532 10 8 100

Statiki moment povrine poprenog presjeka

iznad toke 4 iznosi:

pa je posmino naprezanje u toki 4:

xz , 4 =

Tz S y , 4
I y t4

59,78 10 3 1103678 ,5
= 8,29 MPa
2,6532 10 8 30

117,63

S y , 4 = S y ,3 + 30 30 (117,63 40

300 mm

30 40
50 20

160 mm

117,63-20

35 30 35

75

z1T=182,37 mm

30
)+
2
1
30
+ 35 30 2 (117,63 40 ) = 1103678,5 mm 3
2
3

250 mm
75

z
5/8

300 mm

I y t3d

30 40

Tz S y , 3

59,78 10 3 976300
= 0,88 MPa
2,6532 10 8 250

160 mm

I y t3 g

50 20

xz , 3 d =

Tz S y , 3

117,63

U toki 3 nastaje promjena irine: neposredno

iznad toke 3 irina nosaa iznosi 250 mm,
a ispod 100 mm.
Iz tog razloga, u toki 3 s gornje i donje strane imamo
dvije vrijednosti posminih naprezanja:

xz ,3 g =

75

z1T=182,37 mm

S y ,3 = 250 40 (117,63 20) = 976300 mm

35 30 35

Otpornost materijala 1

9. Zadatak
250 mm

xz ,T =

I y tT

30 40

75

59,78 10 3 1137707 ,8
= 8,54 MPa
2,6532 10 8 30

300 mm

117,63-70

160 mm

117,63

35 30 35

z1T=182,37 mm

Tz S y ,T

75

50 20

Statiki moment povrine poprenog presjeka

iznad neutralne osi (toke T) iznosi:
(117,63 70)
S y ,T = S y , 4 + 30 (117,63 70)
=
2
= 1137707,8 mm 3
pa je posmino naprezanje u toki T:

xz , 6 =

Tz S y , 6
I y t6

59,78 10 3 786850
=
= 1,77 MPa
2,6532 10 8 100

300 mm

160 mm
50 20

pa je posmino naprezanje u toki 6:

T
182,37-25

z1T=182,37 mm

117,63

Statiki moment povrine poprenog presjeka

ispod toke 6 iznosi:
S y , 6 = 100 50 (182,37 25) = 786850 mm 3

30 40

250 mm

100

Statiki moment povrine poprenog presjeka

ispod toke 5 iznosi:
1
20
S y ,5 = S y ,6 + 20 35 2 (182,37 50 ) +
2
3
+ 20 30 (182,37 50 10) = 948264,3 mm 3
pa je posmino naprezanje u toki 6:

I y t5

300 mm

30 40
35 30 35

160 mm

117,63

59,78 10 3 948264 ,3
= 7,12 MPa
2,6532 10 8 30

50 20

Tz S y ,5

z1T=182,37 mm

xz ,5 =

250 mm

100

z
Dijagram posminih naprezanja izgleda dakle ovako:

117,63

8,29

8,54 MPa

z1T=182,37 mm

Na dijelu izmeu toaka 1 i 3; 4 i 5;

6 i 2 posmina naprezanja se
mijenjaju po paraboli 2. stupnja.
U toki 3 nastaje skok u dijagramu. y
Izmeu toaka 3 i 4; 5 i 6
posmina napreznja se mijenjaju
po paraboli 3. stupnja. U tokama
3, 4, 5 i 6 dolazi do loma u diajgramu.

0,
8
2, 8
20

5
6

1, 7
7

7,12

6/8

Otpornost materijala 1

9. Zadatak

Ad c) Da bi odredili smjer i veliinu glavnih naprezanja u toki P presjeka I-I, odredimo

prvo normalna i posmina naprezanja u toki P. Iz dijagrama unutranjih sila vidimo da su
njihove vrijednosti: MB= - 40 kNm; TB,desno=+25 kN.
250 mm

xz , P =

TB ,desno S y , P
I y tP

50 20

100

25 10 3 1059108 ,3
= 3,33 MPa
2,6532 10 8 30

zx

Veliinu glavnih naprezanja dobivamo po izrazu:

1, 2

x + z

1
=

( x z ) 2 + 4 xz2 =
2
2
10,91 + 0 1
=

(10,91 0) 2 + 4 3,332
2
2

xz

xz

zx

1, 2 = 5,46 6,39
1 = 0,93 MPa

160 mm

72,37

35 30 35

110

Statiki moment povrine poprenog presjeka

ispod toke P iznosi:
110 70
S y , P = S y ,5 + (110 70) 30 (
+ 72,37) =
2
= 1059108,3 mm 3
pa je posmino naprezanje u toki P:

300 mm

117,63

z1T=182,37 mm

MB
40 10 6
zP =
72,37 = 10,91 MPa
Iy
2,6532 108

x,P =

30 40

Normalna naprezanja odreujemo po izrazu:

2 = 11,85 MPa

xz
3,33
=
= 3,581 01 = 74,30
1 z 0,93 + 0
xz
3,33
tg 02 =
=
= 0,281 02 = 15,70
2 z 11,85 + 0

Smjerovi glavnih naprezanja moemo odrediti prema izrazima:

tg 01 =

2
1

z
1

7/8

Otpornost materijala 1

9. Zadatak

Ad d) Trajektorija je krivulja na koju tangente u svakoj toki imaju smjer glavnih

naprezanja. Izraunali smo smjerove i veliine glavnih napreznja u toki P.
Glavno tlano naprezanje 2 zatvara s osi x kut od -15.7 to znai da tlana trajektorija u
toki P ima tangentu pod kutem od -15.7 . U vlanom rubu postoji samo vlano naprezanje
usmjerno u smjeru ruba nosaa pa je to ujedno glavno vlano naprezanje. To znai da je smjer
glavnog tlanog naprezanja okomito na rub nosaa (jer su smjerovi glavnih napreznja
meusobno okomiti). Stoga je tlana trajektorija okomita na vlani rub.
U neutralnoj osi djeluju samo posmina naprezanja (stanje istog posmika). Stoga glavna
naprezanja djeluju pod kutem od 45 obzirom na neutralnu os tj. trajektorije sijeku neutralnu
os pod kutem od 45 .
Analogno vrijedi i za vlanu trajektoriju.

vl a

na tr

vlani rub
ajek
to

neutralna os
jek
tlana tra

torija

rija

P
x

tlani rub
LEAJ B

8/8